PHÖÔNG PHAÙP

LUAÂN PHIEÂN TÖØNG BIEÁN

GVHD: Thaày Leâ Xuaân

Haûi
Nhoùm thöïc hieän :
g phaùp luaân phieân töøng bieán
Nhoùm 7
 MOÄT SOÁ PHÖÔNG PHAÙP TOÁI ÖU
HOÙA THOÂNG DUÏNG

1. Cöïc trò caùc haøm soá 1 bieán soá

2. Cöïc trò caùc haøm soá nhieàu bieán soá
3. Quy hoaïch tuyeán tính
4. Quy hoạch phi tuyến: nghiên cứu trường hợp
tổng quát khi hàm mục tiêu hay các ràng buộc hoặc
cả hai chứa các thành phần không tuyến tính.
 Dùng phương pháp luân phiên từng biến
 Phương pháp gradient
5. Tìm kiếm ngẫu nhiên
6. Tối ưu hóa đa mục tiêu
Phương pháp luân phiên từng biến
 Baøi toaùn cuï theå :Quaù trình ñieàu cheá biodiesel töø daàu döøa
vaø etanol, xuùc taùc axit H2SO4
 Caùc yeáu toá aûnh höôûng:
 1/ Thôøi gian phaûn öùng
 2/ Tæ leä mol Etanol / daàu döøa
 3/ Löôïng xuùc taùc
 4/ Nhieät ñoä phaûn öùng
 5/ Cöôøng ñoä khuaáy troän
 6/ Coâng suaát loø vi soùng
 Tuy nhieân qua phaân tích ñònh tính, phaûn öùng seõ xaûy ra ôû
traïng thaùi hôi vaø nhieät ñoä ñöôïc duy trì ôû khoaûng nhieät ñoä
80÷83oC vaø coá ñònh coâng suaát vi soùng khoâng ñoåi ôû 450W.
 Coøn yeáu toá cöôøng ñoä khuaáy troän, ta khoâng theå khaûo saùt
ñöôïc do ñieàu kieän tieán haønh thí nghieäm khoâng cho pheùp
neân ta boû qua yeáu toá naøy.
 BÀI TOÁN TỐI ƯU
Thôøi gian phaûn
öùng (Z1) Ñieàu cheá Ethyl
ester baèng
Tæ leä EtOH/daàu phaûn öùng alcol Khoái löôïng Ethyl
döøa (Z2) phaân ester (Y)

Löôïng xuùc taùc

(Z3)

Hãy xác định giá trị các thông số tối ưu của phản
ứng trên để thu được khối lượng Ethyl ester là lớn
nhất
 Các đại lượng
Z1 : thôøi gian phaûn öùng (h)
Z2: tyû leä EtOH/daàu döøa
Z3: löôïng xuùc taùc (%)
Y : Khoái löôïng ethyl ester (kg)
 Quan hệ giữa các đại lượng
Sau khi tiến hành nghiên cứu thực nghiệm và thực hiện
phép phân tích hồi quy
Mieàn ñieàu kieän laøm thöïc nghieäm:
2 ≤ Z1 ≤ 3
16 ≤ Z2 ≤ 20
1,7≤ Z3 ≤ 2,3
 Ta thu được phương trình hồi quy như sau:
Y= -29Z32 -15,606Z1 -1,3005Z2 + 107,7Z3 +0,867Z1Z2

Trong đó: Y (Z1, Z2, Z3) là hàm mục tiêu

Z1, Z2, Z3 là các biến của hàm mục tiêu
 Phát biểu bài toán tối ưu
 Haøm muïc tieâu:

Y= -29Z32 -15,606Z1 -1,3005Z2 + 107,7Z3 +0,867Z1Z2

Muïc tieâu : Khoái löôïng ethyl ester thu ñöôïc laø cöïc ñaïi
Ymax =maxY(Z1,Z2,Z3)
Caùc ñieàu kieän raøng buoäc :
2 ≤ Z1 ≤ 3
16 ≤ Z2 ≤ 20
1,7≤ Z3 ≤ 2,3
Trong đó: Y (Z1, Z2, Z3) là hàm mục tiêu
Z1, Z2, Z3 là các biến của hàm mục tiêu
Phương pháp luân phiên từng biến
•Phương pháp giải:
* Bước 1 : Chọn điểm xuất phát Z(0) (Z1(0), … , Zn(0))
Chọn các giá trị y  0 và x  0
(εx, εy là khoảng cách có thể đi được từ điểm xuất
phát đến điểm mới)
Xác định giá trị Y(0) tại Z(0)

* Bước 2 : Thực hiện n phiên giải bài toán tối ưu lần

lượt với từng biến Zi để từ điểm xuất phát Y(0) (Z1(0), … ,
Zn(0) ) tìm ra điểm Y(1) (Z1(1), Z2(1), …, Zn(1)) tốt hơn.
Phương pháp luân phiên từng biến
Bước 2:
- Phieân 1: Coá ñònh (n-1) bieán, giaûi baøi toaùn toái öu
vôùi bieán coøn laïi (giaû söû Z1) khi cho Z1 chaïy trong
mieàn giaù trò cuûa noù. Giaû söû Y toát nhaát taïi Z(*1) =
(Z1(1), Z2(0), Z3(0),…, Zn(0))
- Phieân 2: Tieán haønh töông töï vôùi bieán Z2 (coá ñònh
caùc bieán coøn laïi trong ñoù Z1 = Z1(1) ). Tìm ñöôïc giaù
trò Y toát nhaát taïi ñieåm Z(*2) = (Z1(1), Z2(1), Z3(0),…, Zn(0)) .
- Phieân thöù n: Giaûi baøi toaùn toái öu vôùi bieán xn
(coá ñònh caùc bieán coøn laïi trong ñoù Z1 = Z1(1), … , Zk-1
= Zk-1(1), Zk+1 = Zk+1(1), … , Zn = Zn(0), ). Tìm ñöôïc giaù trò y
toát nhaát taïi ñieåm Z(*n) = (Z1(1), … , Zk(1), Zk+1(1),…,
Zn(1)) .
Ñaët Z(1) = Z(*n) ; Y(1) = Y(Z(1))
 Phương pháp luân phiên từng biến
* Böôùc 3: Kieåm tra ñieàu kieän döøng: (*)
Y  Y (1)  Y ( 0)   y

???
Hoặc/ Và
Z  ( Z1  Z1( 0) ) 2  ...  ( Z n(1)  Z n( 0) ) 2  x
(1)

Hoặc/ Và Y
 
z

trong ñoù Y(1) = Y(Z(1)) = Y(Z1(1), … , Zn(1))

- Neáu (*) khoâng thoûa maõn:
+ Choïn Z(1) laøm ñieåm xuaát phaùt môùi (noùi caùch
khaùc: thöïc hieän pheùp gaùn Z(0) = Z(1) vaø Y(0) = Y(1))
+ Quay laïi böôùc 2
- Neáu (*) thoûa maõn: keát luaän Y ñaït giaù trò toái öu
Cụ thể trong bài toán
Böôùc 1:
Chọn điểm xuất phaùt Z(0) (2 ; 16 ;1,7).
Thay giaù trò naøy vaøo haøm muïc tieâu Y(0) = 75,00
 Chọn ɛy = 0,01
Bước 2:
Phieân 1: Coá ñònh 2 bieán, Z2 = 16, Z3 =1,7, giaûi baøi
toaùn toái öu vôùi bieán coøn laïi. Khi cho Z1 chaïy trong
mieàn giaù trò cuûa noù với bước chạy 0,1. Khi đoù, y toát
nhaát taïi Z(*1) = (2 ;16 ;1,7).
Ta tìm ñöôïc giaù trò Ymax(1) = 75,00 taïi Z1 =2, Z2 =16, Z3 =
1,7
Phiên1
Z1 Z2 Z3 Y
2 16 1,7 75,00
2,1 16 1,7 74,83
2,2 16 1,7 74,66
2,3 16 1,7 74,48
2,4 16 1,7 74,31
2,5 16 1,7 74,14
2,6 16 1,7 73,96
2,7 16 1,7 73,79
2,8 16 1,7 73,62
2,9 16 1,7 73,44
3 16 1,7 73,27
Phieân 2: Coá ñònh 2 biến Z1 = 2 vaø Z3 =
1,7, giaûi baøi toaùn toái öu vôùi bieán coøn
laïi. Khi cho Z2 chaïy trong mieàn giaù trò
cuûa noù với bước chạy laø 0,4. Khi đoù, y
toát nhaát taïi Z(*2) = (2 ; 20 ; 1,7)
ñöôïc giaù trò ymax(2) =76.738 taïi Z1 = 2, Z2
= 20, Z3 = 1,7
Phiên 2
Z1 Z2 Z3 Y
2 16 1,7 75,00
2 16,4 1,7 75,18
2 16,8 1,7 75,35
2 17,2 1,7 75,52
2 17,6 1,7 75,70
2 18 1,7 75,87
2 18,4 1,7 76,04
2 18,8 1,7 76,22
2 19,2 1,7 76,39
2 19,6 1,7 76,56
2 20 1,7 76,74
Phieân 3: Coá ñònh 2 biến Z1 =2 vaø Z2 = 16,
giaûi baøi toaùn toái öu vôùi bieán coøn laïi.
Khi cho Z3 chaïy trong mieàn giaù trò cuûa
noù với bước chạy la ø0,06. Khi đoù, y toát
nhaát taïi Z(*3) = (2 ; 16 ;1,88)
Ta tìm ñöôïc giaù trò ymax(1) = 77,44 taïi Z1 =
2, Z2 = 16, Z3 = 1,88
Phiên 3
Z1 Z2 Z3 Y
2 20 1,7 76,74
2 20 1,76 77,18
2 20 1,82 77,41
2 20 1,88 77,44
2 20 1,94 77,25
2 20 2 76,86
2 20 2,06 76,26
2 20 2,12 75,44
2 20 2,18 74,42
2 20 2,24 73,20
2 20 2,3 71,76
 Böôùc 3:Kieåm tra ñieàu kieän döøng:

Ta tìm ñöôïc giaù trò ymax(1) = 77,44 taïi Z1 = 2; Z2

= 20; Z3 = 1,88

 77,44  75,00  2,44   y

(1)
ymax  y (0)

Phải tính toán vòng 2 (tương tự như trên)

Với điểm xuất phát mới là
Y(1) = Y(2; 20; 1,88) = 77,44
Vòng 2 – phiên1
Z1 Z2 Z3 Y
2 20 1,88 77,44
2,1 20 1,88 77,61
2,2 20 1,88 77,78
2,3 20 1,88 77,96
2,4 20 1,88 78,13
2,5 20 1,88 78,30
2,6 20 1,88 78,48
2,7 20 1,88 78,65
2,8 20 1,88 78,82
2,9 20 1,88 79,00
3 20 1,88 79,17
Vòng 2 – phiên 2
Z1 Z2 Z3 Y
3 16 1,88 73,97
3 16,4 1,88 74,49
3 16,8 1,88 75,01
3 17,2 1,88 75,53
3 17,6 1,88 76,05
3 18 1,88 76,57
3 18,4 1,88 77,09
3 18,8 1,88 77,61
3 19,2 1,88 78,13
3 19,6 1,88 78,65
3 20 1,88 79,17
Vòng 2 – phiên 3
Z1 Z2 Z3 Y
3 20 1,7 78,47
3 20 1,76 78,91
3 20 1,82 79,15
3 20 1,88 79,17
3 20 1,94 78,99
3 20 2 78,59
3 20 2,06 77,99
3 20 2,12 77,18
3 20 2,18 76,16
3 20 2,24 74,93
3 20 2,3 73,49
 Bước 3 : Kiểm tra điều kiện dừng

Ta tìm ñöôïc giaù trò ymax(2) = 79,17 taïi Z1 = 3; Z2 =

20; Z3 = 1,88

 79,17  77,44  1,73   y

( 2)
y max y (1)

Phải tính toán vòng 3

Với điểm xuất phát mới là
Y(2) = Y(3; 20; 1,88) = 79,17
Vòng 3 – phiên 1
Z1 Z2 Z3 Y
2 20 1,88 77,44
2,1 20 1,88 77,61
2,2 20 1,88 77,78
2,3 20 1,88 77,96
2,4 20 1,88 78,13
2,5 20 1,88 78,30
2,6 20 1,88 78,48
2,7 20 1,88 78,65
2,8 20 1,88 78,82
2,9 20 1,88 79,00
3 20 1,88 79,17
Vòng 3 – phiên 2
Z1 Z2 Z3 Y
3 16 1,88 73,97
3 16,4 1,88 74,49
3 16,8 1,88 75,01
3 17,2 1,88 75,53
3 17,6 1,88 76,05
3 18 1,88 76,57
3 18,4 1,88 77,09
3 18,8 1,88 77,61
3 19,2 1,88 78,13
3 19,6 1,88 78,65
3 20 1,88 79,17
Vòng 3 – phiên 3
Z1 Z2 Z3 Y
3 20 1,7 78,47
3 20 1,76 78,91
3 20 1,82 79,15
3 20 1,88 79,17
3 20 1,94 78,99
3 20 2 78,59
3 20 2,06 77,99
3 20 2,12 77,18
3 20 2,18 76,16
3 20 2,24 74,93
3 20 2,3 73,49
Bước 3: Kiểm tra điều kiện dừng
Ta tìm ñöôïc giaù trò ymax(3) = 79,17 taïi Z1 = 3, Z2
= , Z3 = 1,88

 79,17  79,17  0   y
( 3)
y max y ( 2)

Với kết quả trên, điều kiện dừng đã được thỏa mãn
Vậy Ymax = 79,17 tại Z1=3; Z2 = 20; Z3 = 1,88