SAHARA

Anne Aberasturi, Xabier Sanchez, Leire Conde, Eneko Gutiérrez eta Nacho Lopez
de Armentia
 HIZKUNTZAREN JATORRIA:

•hassani hizkuntza, Arabiako dialektoa da eta Senegalgo ibairaino hedatzen dena. Magrebeko hego-mendebaldeko eskualdean hitz
egiten dute, Marokoko hegoaldearen, Aljeriako hego-mendebaldearen, Mendebaldeko Sahararen eta Mauritaniaren artean, baita
Mali, Niger eta Senegalgo eremuetan ere. nomatuei ematen zaien dialektoa da.
•Ahmed Amine Chenguitik "alwassit" lanean dioenez, Hassaniya arabe klasikoaren konbinazio bat da, hiztunek Kalām Hassan
"hassan-en mintzoa" deitzen diote.
•Hassani hitza Hasan arabetik dator, Marokoko subirano batzuen izena.
•Mendebaldeko dialekto bat da, baina eskualde magrebietan hitz egiten den idioamaren oso desbedina da.
•hizkuntzak jatorri atzerritarreko termino batzuk ditu, hizkuntza afrikarrak, gaztelaniak eta frantsesak.
•Hizkuntza Mauritanian eta Mendebaldeko Saharan zabaldu zen XV. eta XVI. mendeetan.
•hassaniako poesia ahoz transmititzen zen mende batzuetan, eta, Laroussi Haidarren arabera, arabe klasikoa baino originalagoa zen.
•2014. urtetik hassaniako hamar milioi hiztun inguru daude, Aljerian, Mauritanian, Mendebaldeko Saharan, Marokon, Senegalen,
Malin, Libian eta Nigerian banatuta.
 EUSKERA-HASSANIERA-GAZTELERA HIZTEGIA

Agurrak /Aurkespena Saludos/Presentaciones As-lam/Tag-dim

Hitz eta esaldi arruntak Palabras y frases comunes Kalimat na yumal shamilla
Galdetzeko Para preguntar As-ila âama
Ulermena Compresión Alfahem
Aireportuan En el aeropuerto Fi almatar
Etxean En casa Fi ad-dar
Familia La Familia Al âaila
Zer moduz zaude? ¿Qué tal estás? Skifak?
Ondo Bien Le bes
Bidaia ona egin al duzu? ¿Has hecho buen viaje? Asafar zein?
Nekatuta al zaude? ¿Estás Cansado/a? Asafar zein?
Nik neure izena dut… ¿Cómo te llamas? Asmek?
Zenbat urte dituzu? Yo me llamo… Ana Asmi…
Zenbat urte dituzu? ¿Cuantos años tienes? Cam Andac Min Sanna?
Ederki, eskerrik asko. Muy bien, gracias. Bijair, Chucran
Bakea La Paz Salam
KOKAPENA ETA MUGAK

• Sahara African dago.

• Sahara itsaso gorritik ozeano

atlantikora hedatzen da.
• Hegoalderantz sahel mugatzen du.
• Aparte ikusten Saharan harresia bat
dela oso handia La muraia de la
verguenza deitzen dena.
LOTZAREN
HARRESIA
• Harresi 1980 eta 1987
eraiki zen Mendebaldeko
Sahara eta Fronte
Polisarioak askatutako
lurraldeak banatzen ditu
harresi ahu babesten
dute100.000 soldadu eta
mina asko ,orregatik esaten
dute harresi ahu bizitsa eta
heriotza separatzen dutela.
KOLONIZAZIOA ETA
DEZKOLONIZAZIOA
• Saharan, biztanleak Berebereak
ziren Espainia kolonizazio arte, 1884
urtean. 50 urte ondoren, Sahara
bihurtu zen Espainiako probintzia
bat, 1965-an Espainia
deskolonizazio zuen NBE eraginez.
GATAZKA POLITIKOA
 GATAZKA POLITIKA

•"Fatima Toure la feminista del sahara" Fatimak 20 urte daramatza emakumeen eskubideen alde borrokan
saharan, baina ez diotela batere erraz jartzen adierazi du.

•Emakumeen ikerketa-, azterketa- eta gaikuntza-taldea "Alianza por la Solidaridad-Action Aid" Espainiako
GKEak laguntzen duen elkartea da.
•Elkarteak gauza sinpleen alde borrokatzen du: ugalketa, sexualitatea, ekonomia eta, oro har, bizitza.

•bertako herri guztiak patriarkalak dira, baina emakumearen eskubideak ez ziren baliogabeak. Aldaketa hori
2012an islamistak iritsi zirenean gertatu zen. Emakumeak pobrezia eta indarkeria gehiagoren artean bizi dira
orain. Itxaropena dute demokraziaren alde gizonak eta emakumeak maniferstatzera ateratzen diren gazterian.
GATAZKA POLITIKA

• Ez zen batere erraza izan. Buru zaharreko gizarte batean, non orduan neskatoen% 50 baino
gutxiago eskolara joaten diren, Unicefen arabera, ez zieten ongi etorririk eman sexu-osasunaz hitz
egiten zuten ekintzaile, gazte eta ahaldunduei, eta beren tradizioan hain ainguratuta zeuden
zerbait salatzen zuten, hala nola haurren ezkontzak. "Botere handia dutela iraintzen eta kritikatzen
gintuzten, batez ere buruzagi erlijiosoek, baina lanean jarraitzen dugu. Haurren ezkontzen maila
oso altua da Malin. Gure arreta-zentroetara fistulaz iristen diren pazienteen% 70 12, 13 edo 14
urteko neskatoen ezkontzetatik datoz", azaldu du Tourek. 2019an, Unicefek salatu zuen Maliko
ezkontzak erdi baino gehiagotan ez direla adinez nagusiak.
KIROLA

• Smara errefuxiatu kanpamendua bat da

non bizi dira 250.000 pertsona inguru,
beren lurra ihes egin behar zutelako. 17
edizio-tik ospatzen da Sahara
maratoia,lasterketa solidarioa El Aaiun,
Auserd eta Smarako 3 errefuxiatu
kanpamenduen artean gertatzen dena.
Maratoia 42Km-koa da, emakumeentzat
boleibola dago eta arratzaldean umeak
futbolara jolasten dute.
KULTURA (ERLIJIOA)

• Alde batetik, teologia eta zuzenbide islamikoa eratorritako ezagutza ortodoxoa dago. Bestetik, herri-
sinesmenak, mistikoak eta kofradiak daude. Kolonialismoan, Ermandadeek oso paper garrantzitsua
izan zuten musulmanen mundu islamikoan zehar, independentziaren alde mobilizatzeko
gaitasunagatik. Saharan hainbat adibide daude: Bat Ma el Ainin Sheikh-arena da. Saharako tribuen
laguntza izan zuena, gero eta gehiago euren lurraldean atzerriko indarren presentziaren aurka. Erritoak
eta magia, janari tabuak, begi gaiztoak, izpirituen ekintzak eta prodigio mota desberdinak ere parte
garrantzitsua dira. Helburu ezberdinetarako amuletoak erabiltzea ere ezaguna da. Segurtasuna
lortzeko, bederatzi zifra magiko dituen taula bat erabiltzen da, zeinaren batura Jainkoaren izenaren
baliokidea den.Ikasleen adimenaren garapenaren alde egiteko, "kaiketar" idazten da. Ulermena
errazteko, karparen ertzean dagoen "boudour"-aren zenbakien progresioa erabiltzen da.
KULTURA (FAMILIAKO BIZITZA)

•Saharako familia tradizionala gizon batek, emakume batek eta haien seme-alabek osatzen zuten,
denda batean elkarrekin bizi zirenak. Karpak oso gutxitan isolatuta zeuden. Haien ondoan beste
senide eta auzokideenak zeuden, hiru eta hamabost denda bitarteko kanpamenduak osatuz. Gerra
garaian kanpamenduak 250 jaimaraino irits zitezkeen. Frig bat osatzen zuten familiekin batera,
zerbitzari batzuk, artisauak, irakasle bat eta tarteka musikariren bat egon ohi ziren denbora batez
bere zerbitzuak eskaintzen zituena. Gizonak artaldeak eta kanpamenduaren defentsaz arduratzen
ziren, emakumeak arduratzen ziren ura garraiatzeaz, egurra biltzeaz, ganadu txikiak artatzeaz eta
gameluak jezteaz, eta hori guztia familia lanaz gain.ehuntzeaz, jaima konpontzeaz. , eta janaria
prestatzen.
•
KULTURA (JAIAK)

• Saharako gizarteak ohitura, tradizio eta jai berezi ugari ditu, bizitzako hainbat alderdirekin zerikusia
dutenak, hala nola jaiotza, Akika "haurren jaiotzaren zazpigarren eguneko ospakizuna",
zirkunzisioa, ezkontza, ezkontza, arbuioa. , heriotza eta ehorzketa-ekintzak. Era berean, badira
erlijio-ospakizunekin lotutako beste tradizio batzuk, bereziki jai erlijiosoak eta Chaâbane eta
Ramadaneko bi hilabeteak.
ERREFUXIATU KAMPAMENTUAK

• ERREFUXIATU KANPAIAK Saharan

. Wilaya hauek gaur egun Marokok okupatzen dituen Mendebaldeko Saharako hiri nagusien izena jaso
zuten.
Tindufeko probintziako errefuxiatuen kanpamenduak izen bereko eskualdean daude Aljeriako hego-
mendebaldean. Saharako errefuxiatuak bizi dira eta Mendebaldeko Saharako hirien izenak jaso
zituzten: El Ayoun, Auserd, Smara eta Dakhla.
Azkenean, haurrak gutxieneko higiene, osasun eta elikadura baldintzekin bizi dira, etxebizitza
prekarioetan, kanpin-dendak ez badira, bero lazgarripean, ia itzalik gabe eta hondar ekaitzek aldizka
setiatuta, diote.
Tindufeko (Aljeria) saharar errefuxiatuen kanpamenduetan, lau hamarkada baino gehiagoz, 173.600
pertsona bizi dira, pobrezia eta ahultasun baldintzetan bizi direnak.