İDARÎ İŞLEMLER

İdarî işlem: İdarî makamların, idare hukuku alanında gerçekleştirdikleri

kamusal nitelikli, etkili ve tek yanlı irade açıklamalarıdır.
 İdarenin tüm işlemleri idarî işlem değildir.
 İdarenin kamu gücü kullanmaksızın gerçekleştirdiği işlemler
idarenin özel hukuk işlemleridir.
 Örn. Yıkımına karar verilen yapının kalıntılarına dair satım
sözleşmesi ya da özel malları üzerindeki kira gibi tasarrufları
özel hukuk işlemleridir.
İdarî işlem nitelemesinin iki önemli sonucu vardır :

1. İdare hukukuna tabi olmak,

2. Uyuşmazlıkların idarî yargıda çözülmesi.

İdarî işlemlerin temel özellikleri :

1. Tek yanlılık,
2. İcrailik,
3. Re’sen icra edilebilirlik,
4. Yazılılık,
5. Hukuka uygunluk karinesi
İdarî işlemlerin temel özellikleri :

1. Tek yanlılık: Kural olarak ilgilisinin rızası ve

muvafakatine bağlı olmaksızın idarenin tek taraflı irade
açıklaması ile gerçekleşmesini ifade eder.
İdarî işlemlerin temel özellikleri :

2. İcrailik: Kamu gücü ve kudretinin ayrıca başka bir işleme

gerek olmaksızın üçüncü kişiler üzerinde çeşitli hukukî
sonuçlar doğurması, doğrudan doğruya etki göstermesini
ifade eder.
İdarî işlemlerin temel özellikleri :

3. Re’sen icra edilebilirlik: İcrailikten farklıdır. İcrailik ile idarî işlemin

ilgilinin hukuki durumunda değişiklik yapması söz konusudur. Ancak
çoğu işlemde bahse konu hukuki değişikliğin maddi alemde sonuç
doğurması için ayrıca harekete geçilmesi, icra edilmesi gerekir. Hukuk
devleti ve kanuni idare ilkesi gereğince idarenin re’sen icra edebilme
konusunda kanuni yetkiye ihtiyacı bulunur. Kanuni yetki yoksa icra
etmek için idare adli yargıya ya da adli icraya başvurur. Örn. 3194 s. İmar
Kanunu m. 39 kapsamında yıkılma tehlikesi nedeniyle alınan yıkım kararı
malik tarafından yerine getirilmez ise yıkımı belediye gerçekleştirir ve
yıkım masrafları malike yüklenir.
İdarî işlemlerin temel özellikleri :

4. Yazılılık: İdarî işlemler kural olarak yazılıdır. Bu ilke,

içtihatlar kapsamında yerleşmiştir. Bununla birlikte idarenin
sözlü işlemleri de mevcuttur. Örn. Üstün asta sözlü emir
vermesi. Ancak sözlü işlemler için ilgili mevzuatın yazılılık
şartını öngörmemiş olması gerekir.
İdarî işlemlerin temel özellikleri :

5. Hukuka uygunluk karinesi: İdarî işlemler, yargı organınca iptal

edilinceye kadar hukuka uygun kabul edilir ve bu işlemlerin uygulanmasına
devam edilir. Hukuka uygunluk karinesinin sonuçları:
1. İdari karar yargısal denetimden evvel, derhal ve kendiliğinden hüküm ve
sonuçlarını doğurur.
2. İdari işleme karşı dava açması gereken taraf ilgili işlemin muhatabı olan
özel hukuk kişisidir.
3. İdari davalarda ispat yükü ilgili özel hukuk kişisindedir.
4. Hukuka aykırılık iddiası ilgili işlemin yürütülmesini durdurmaz. Ancak
yürütmenin durdurulması talep edilebilir ve mahkeme tarafından buna karar
verilebilir.
İdarî işlemler

1. Tek yanlı – Çok yanlı

2. Bireysel – Düzenleyici
3. Hak doğuran – Hak doğurmayan
4. Geçmişe yürüyen – Geleceğe yürüyen
5. Hukuka uygun – Hukuka aykırı gibi türler mevcuttur.
 İdarî işlemler

Tek yanlı işlemler Çok yanlı işlemler

İlgilinin rıza ve muvafakatine bağlı olmaksızın
idarenin tek taraflı irade açıklaması ile yapılan
işlemlerdir. Bunlar genellikle idari işlemlerdir.
İdari sözleşmeler dışındaki tüm işlemler bu
kapsamda tek yanlıdır.
Tarafların karşılıklı olarak durumlarını düzenleyen
nitelikte her iki tarafın iradesinin uzlaşması
neticesinde doğan işlemlerdir. İdari sözleşmeler bu
kapsamdadır.
 İdarî işlemler

Tek yanlı işlemler Çok yanlı işlemler

Bireysel işlemler (İdari

Düzenleyici işlemler
kararlar)

Genel, soyut ve kişilik dışı hukuki

durumlar yaratan işlemlerdir. Örn:
Kişisel ve özel durumlara ilişkin işlemlerdir. Örn: Yönetmelik gibi.
atama işlemleri, disiplin işlemleri, kamulaştırma
işlemleri, izin-ruhsat işlemleri gibi. Bireysel
işlemlere idari kararlar da denir.
Bireysel işlem – Düzenleyici işlem ayrımının sonuçları:

1. Bireysel işlemlerin yürürlüğü için ilgilisine tebliği gerekirken düzenleyici

işlemlerin yürürlüğü için yayımlanması ya da ilanı gerekir.
2. Bireysel işlemler bir kez uygulanır ve sona erirken düzenleyici işlemler
ilga edilene kadar uygulanır.
3. Düzenleyici işlemler kazanılmış hak doğurmaz ve her zaman kaldırılabilir.
Ancak bireysel işlemler için aksi durum söz konusudur.
4. Düzenleyici işlemler alt makamca yapılsa dahi, hiyerarşik olarak bireysel
işlemlerin üstündedir.
5. Düzenleyici işlemlere karşı, kapsamındaki herkes dava açabilirken bireysel
işleme karşı dava açma yetkisi işlemin ilgilisidir.
 Bireysel İdarî işlemlerin Sınıflandırılması/Türleri
Maddi açıdan:
Şart işlem – Sübjektif İşlem Hukuki sonuç açısından:
Emredici – Yapıcı(inşai) –Belirleyici (tespit edici)

Açıklanan iradenin sayısı ve usule göre:

Basit – Kolektif - Karma
Etkileri açısından:
Yararlandırıcı işlem – Yükümlendirici İşlem

Açıklanan iradenin şekline göre:

Sarih - Zımni

İsteğe bağlı olma durumuna göre:

İsteğe bağlı olan –İsteğe bağlı olmayan
İcrai olma durumuna göre:
İcrai işlem – İcrai olmayan işlem

Yapılmakla tükenen
Zincir işlemler Seri işlemler işlemler
 Bireysel İdarî işlemlerin Sınıflandırılması/Türleri
Maddi açıdan:
Şart işlem – Sübjektif İşlem

Sübjektif işlemler, belirli bir kişiyi veya nesneyi

Şart işlemler, belirli bir kişiyi veya nesneyi
önceden düzenlenmiş bulunan objektif ve kişilik
dışı bir hukuki statüye (duruma) sokan yahut
böyle bir statüden çıkaran işlemlerdir.
Örn: Memur atama işlemi, kamulaştırma,
emekliye sevk, ruhsat, ruhsat iptali, tahsis,
öğrencilik kaydı işlemleri…
kapsamını da kendilerinin belirledikleri hukuki
duruma sokan, bireysel hukuki durumlar doğuran
ya da bireysel durumlarda değişiklik meydana
getiren işlemlerdir. Belirli, kişisel, benzeri
olmayan hukuksal durumlar yaratılır.
Örn: Vergi tahakkuk işlemleri, yarışma sonucu ya
da sınav notları, tazminat ya da sağlık yardımı ve
idari sözleşmeler…
 Bireysel İdarî işlemlerin Sınıflandırılması/Türleri
Hukuki sonuç açısından:
Emredici – Yapıcı(inşai) –Belirleyici (tespit edici)

Belirleyici işlemler, belirli hak ya da hukuki ilişki

Emredici işlemler, muhatabına bir şeyi yapma ya
da yapmama konusunda olumlu ya da olumsuz
davranışta bulunma yükümlülüğü yükleyen
işlemlerdir.
Örn: Kolluk işlemleri…
doğurmayan, mevcut bir durumu ifade eden
işlemlerdir.
Örn: Diplomanın düzenlenmesi, vergi tahakkuk
işlemleri, emekliye sevk işlemi…

Yapıcı ya da inşai işlemler, belirli bir hak ya da

hukuki ilişki kuran, değiştiren ya da kaldıran
işlemlerdir.
Örn: İzin/ruhsat gibi beyan edici işlemler,
kamulaştırma, okula kayıt, atama, azil, yer
değiştirme, vatandaşlığa alma/çıkarma…
 Bireysel İdarî işlemlerin Sınıflandırılması/Türleri
Açıklanan iradenin sayısı ve usule göre:
Basit – Kolektif - Karma

Kolektif işlemler, birden fazla iradenin aynı anda

Basit işlemler, idari makamın tek kişi tarafından
temsil edildiği ve ilgili temsilcinin iradesinin
idare adına hukuki sonuç doğurmak bakımından
yeterli olduğu işlemlerdir.
Örn: Dekanın öğrenciye verdiği disiplin cezası…
ve aynı yönde açıklanması ile ortaya çıkan
işlemlerdir.
Örn: Belediye meclisi, köy ihtiyar heyeti, il genel
meclisi ya da bakanlar kurulu işlemleri…

Karma (birleşme) işlemler, birden fazla idari

makamın aynı amaçla gerçekleştirdiği irade
açıklamaları sonucu doğan işlemlerdir.
Örn: 2547 s. Kanundaki öğretim üyesi
atamaları(YK görüşü-> Dekan önerisi->Rektörün
ataması…
 Bireysel İdarî işlemlerin Sınıflandırılması/Türleri
Açıklanan iradenin şekline göre:
Sarih - Zımni

Zımni işlemler, kendi içinde ikiye ayrılır:

Sarih (açık) işlemler, anlam ve konusu açıkça
anlaşılan işlemlerdir. Genellikle yazılıdır. Kolluk
kimi zaman sözlü, kimi zaman işaretli irade
açıklamalarında bulunur.
Örn: İdareye yapılan başvurunun yazılı olarak
reddedilmesi.
1. Zımni ret işlemleri: İdarenin susması sonucu
başvuru reddedilmiş sayılır. Örn:İYUK m.10/2,
11/2 kapsamında idareye yapılan başvuru 60 gün
içinde cevapsız kalırsa başvuru reddedilmiş
sayılır.
2. Zımni kabul işlemleri: İdarenin susması sonucu
başvuru kabul edilmiş sayılır. Örn: 3194 s. Kanun
m.30 a göre, yapı izin başvurusu üzerine belediye
ya da valiliğin 30 gün boyunca susması
başvurunun kabul edilmesi anlamına gelir.
 Bireysel İdarî işlemlerin Sınıflandırılması/Türleri
Etkileri açısından:
Yararlandırıcı işlem – Yükümlendirici İşlem

Yükümlendirici işlemler, mevcut hakka müdahale

Yararlandırıcı işlemler, bir hak tanıyan, bir hakkı
kuvvetlendiren ya da bir yükümlülüğü kaldıran ve
bu suretle kişinin hareket alanını genişleten
işlemlerdir.
Örn: yapı izninin verilmesi, okula kayıt işlemi,
memur ataması…
edilmek ya da korunmasını engellemek suretiyle
bireylerin hukuki durumlarını sınırlayan işlemlerdir.
Örn: kolluk işlemleri, vergilendirme işlemleri, memur
azli, yapı kullanım izninin reddi…

Yararlandırıcı işlemler için idarenin özel bir yasal yetkiye ihtiyacı bulunmamaktadır. Yükümlendirici işlemler
bakımından ise idarenin özel yetki kuralı ile yetkilendirilmiş olması şarttır.
 Bireysel İdarî işlemlerin Sınıflandırılması/Türleri
İsteğe bağlı olma durumuna göre:
İsteğe bağlı olan –İsteğe bağlı olmayan

İsteğe bağlı olmayan işlemler, Kural olarak idarenin

İsteğe bağlı işlemler, ilgilisinin isteğine bağlı işlemleri kamu gücüne dayalı tek taraflı işlemler
olarak yapılabilen işlemlerdir. olarak ilgilisinin talebine ihtiyaç duymaz.
Örn: izin/ruhsat talebi gibi… Örn: kolluk işlemleri, vergilendirme, ceza gibi.

İdarenin kişilere yükümlülük yükleyebilmesi için yasal dayanak bulunmalıdır. Yasala dayanağın olmadığı
halde idarenin yükümlülük öngerebilmesi ise kişinin talebinin bulunması halinde mümkün olabilir. Bu
durumda ilgilinin talebi idarenin yasal dayanağı yerine geçmiş olur.
 Bireysel İdarî işlemlerin Sınıflandırılması/Türleri
İcrai olma durumuna göre:
İcrai işlem – İcrai olmayan işlem

İcrai olmayan işlemler, gösterici işlemler, hazırlık

İcrai (etkili/yürütülmesi zorunlu) işlemler, işlemleri, iç düzen işlemleri gibi işlemler yürütülmesi
ilgilisinin rıza ve muvafakati olmasa dahi idarenin zorunlu olmayan/icrai olmayan işlemlerdir.
tek yanlı irade açıklaması ile ilgililer için yeni Örn: Bir üniversite senatosunun kınama
hukuki durumlar yaratan işlemlerdir. açıklaması(gösterici işlem), kıymet takdiri işlemleri
Örn: disiplin cezası, memur ataması/azli, ya da raporlar (hazırlık işlemleri), mevzuatın
vergilendirme… açılanması, hatırlatmalar, yönlendirmeler (iç düzen
işlemleri).

İcrai/yürütülmesi zorunlu olmayan işlemlere karşı idari yargıda iptal davası açılamaz. Yaptırım tehdidi taşıyan
uyarıcı işlemler ise icraidir. Örn. Yapı sahibine 1 ay içinde aykırılığın giderilmesi bildirimi.
 Bireysel İdarî işlemlerin Sınıflandırılması/Türleri
Yapılmakla tükenen
Zincir işlemler Seri işlemler
işlemler

Zincir işlemler, sonuç doğurmak için birbirini

takip eden işlemlerdir. Halka işlemlerin birleşimi
ile netice ortaya çıkar. Kural olarak halka
işlemlerin dava konusu edilmesi mümkün
değildir. Ancak ayrılabilir işlemler kuramı
kapsamında ihale sürecindeki ihale, izin, ihaleye
giriş reddi gibi işlemlerin ayrılabilir işlem
sayılarak dava konusu edilmeleri mümkün
görülmektedir.
Yapılmakla tükenen işlemler, irade açıklaması ile
birlikte tükenen işlemlerdir. Bu işlemlerin dava
konusu edilmesi mümkün değildir. Örn: trafik
polisinin dur-geç işaretleri, spor oyunlarında
hakemin kart göstermesi…

Seri işlemler, bir düzenleyici işleme dayalı olarak yapılan bireysel

işlemlerdir. Her bir işlem bağımsızdır ve ayrıca dava edilebilir.
Örn: Vergi denetimi-> vergi cezası…
İdarî Kararlar ve Hukuka Aykırılık
Halleri
1. Yetki Kuralları ve Yetki Kurallarına Aykırılık

İdare hukukunda yetki, idari işlemin yalnızca Anayasa ve kanunlarla idare adına irade
açıklamaya yetkili kılınmış makamlarca yapılabilmesini ifade eder.
a) Geniş anlamda yetki: idarenin görev alanını ve hukuki olanağını ifade eder. AY m.
123/1 uyarınca idarenin görevleri kanun ile düzenlenir.
b) Dar anlamda yetki: İdari karar ve işlemlerin hangi makamca yapılabileceğini ifade
eder. Örn. Rektörlerin Cumhurbaşkanı tarafından atanması.
Kişi yönünden yetki Yetki Yer yönünden yetki

Konu yönünden yetki Zaman yönünden yetki

Kişi yönünden yetki, hangi idari makamın irade açıklaması konusunda yetkili olduğunu gösterir.
 İradenin öncelikle medeni hukuk açısından ehliyetli bir kamu görevlisince yapılması gerekir.
 Kişi yönünden yetki kanunlarda gösterilmiştir.
 Örn: Merkezi idare adına Cumhurbaşkanı, C.B. Yardımcıları, Bakanlar ve taşra teşkilatında yetki
genişliği ilkesi gereğince valiler yetkilidir. Kaymakamlar ise kanuni yetki olması halinde merkezi
idare adına irade açıklamasında bulunabilirler.
Kişi yönünden yetki Yetki Yer yönünden yetki

Konu yönünden yetki Zaman yönünden yetki

Konu yönünden yetki, belirli konulara ilişkin hangi idari makamın idare açıklaması konusunda yetkili
olduğunu gösterir.
 Örn: sağlık konusunda Sağlık Bakanlığını yetkili olması söz konusudur. Bir başka bakanlık bu
konuda işlem tesis ederse açık ve bariz yetki tecavüzü mevcuttur.
 Bir idarî makamın yasama ya da yargının görev alanına dair karar alması durumunda konu
bakımından yetkisizlik nedeniyle fonksiyon gaspı mevcuttur.
 Kanunlarda yetki açık bir şekilde belirtilmiş ise açık yetki hali mevcuttur. Yetki konusunda yoruma
ihtiyaç duyulması halinde ise saklı yetki mevcuttur. Saklı yetki halinde amaca uygun ve doğru
yorumda bulunmak gerekir.
 Bir idari makam görev alanında yer alan bir konuda kendisini yetkisiz görür ise olumsuz yetki aşımı
söz konusudur. Aksi durumda görev alanına girmeyen konuda kendisini yetkili görmesi halinde ise
olumlu yetki aşımı oluşmaktadır.
 Kişi yönünden yetki Yetki Yer yönünden yetki

Konu yönünden yetki Zaman yönünden yetki

Zaman yönünden yetki, idari makamların konu yönünden sahip oldukları yetkinin kullanılabileceği süreyi ya da zamanını ifade
eder.
 Yetkiyi kullanacak olan kamu görevlisinin atamasının yapılması ve göreve başlamış olması gerekir. Bu şartlardan biri eksik
ise alınan karar zaman yönünden yetki unsuruna aykırılık teşkil eder.
 İdarede süreklilik ilkesi gereğince görevlerinden ayrılan kamu görevlileri yerlerine yenileri gelinceye kadar yetkilerini
kullanabilirler.
 Yetkiye dair süre ya güvence olarak ya da idari kararların hızlı alınmasını sağlayıcı amaçla getirilir.
 Güvence amacı güden sürelerin aşılması işlemin hukuka aykırılığına yol açar. Örn: Soruşturmanın süresinde yapılmaması.
 Hızlandırıcı amaçla getirilen sürelerin aşılması ise işlemin hukuka aykırılığına yol açmaz. Örn: 657 s. Kanun m. 94’e göre
memurun istifasının bir ay içinde kabulü gerekirken bu sürenin aşılması işlemi geçersiz kılmaz.
 İl genel meclisi, belediye meclisi gibi belirli sürelerde toplanması gereken organların toplantı süreleri dışında toplanarak
karar almaları halinde söz konusu kararlar zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle hukuka aykırı sayılır. Aynı şey bir
düzenlemeye dayalı olarak yapılan işlemlerin dayanağı olan düzenlemenin süresinin dolmuş olması bakımından da
geçerlidir.
Kişi yönünden yetki Yetki Yer yönünden yetki

Konu yönünden yetki Zaman yönünden yetki

Yer yönünden yetki, idari makamların konu yönünden sahip oldukları yetkini kullanılabileceği coğrafi
alanı ifade eder.
 Cumhurbaşkanı ve bakanların tüm ülkede yetkili olmaları söz konusudur. Valiler ise ilgili il
sınırlarında yetkilidirler.
 Örn: İzmir valiliğinin İstanbul il sınırlarına dair işlem tesis etmesi yer yönünden yetkisizlik nedeniyle
işlemi hukuka aykırı kılar.
 Yetki Devri – İmza Devri

 Yetki Devri: İdare adına irade açıklamaya yetkili bir idari makamın, bir başka
idari makama belirli konulardaki yetkilerini bir süre için devretmesidir.
 Yetki devri istisnaidir. Ancak kanunların açıkça öngördüğü haller ve yetkiler için
söz konusudur. Dar yoruma tabidir.
 Yetki devrinde devir bir makamdan bir diğer makama yapılır.
 Yetki devrinde, devreden makam devir süresince devrettiği yetkiyi kullanamaz.
 Sorumluluk devralana geçer.
 Bazı yetkilerin devri mümkün değildir. Örn: planlama yetkisi, üstün ast üzerindeki
denetim yetkisi, idari vesayet yetkisi, disiplin yetkileri, astın terfi işleri, yetki devri
yetkisi, maddi ve prestij maliyeti çok yüksek olan işlerin yapılmasına yönelik işler
yetki devrine konu edilemez.
 Yetki Devri – İmza Devri

 İmza Devri: İdare adına irade açıklamaya yetkili bir görevlinin, bir başka görevliye belirli
konulardaki yetkilerini bir süre için devretmesidir.
 İmza devri, bir makama değil bir kişiye yapılır.
 Yasal bir yetkiye ihtiyaç yoktur.
 İmza devrinde devreden üst devrettiği yetkiyi devir süresince kullanabilir.
 İmza devrinde iki yetkili arasındaki karşılıklı güven esastır. Bu nedenle üst dilediğinde yada
astın değişmesi halinde imza devri sona erdirilebilir.
 Kanunlar belirli bir işin açıkça bir makam ya da kişi tarafından yapılması gerektiğini düzenliyor
ise imza devri yapılamaz.
 Sorumluluk devralana geçmez.
 Örn: 5442 s. İl İdaresi Kanunu m. 9/B kapsamında valilerin idare şube başkanlarına hesaplar
ve teknik hususlarda imza yetkisi vermeleri mümkündür. 1 s. CBK m. 16’ya göre İdari İşler
Başkanlığının her kademedeki yöneticileri gerektiğinde sınırları yazılı olarak belirtilmek
kaydıyla yetkilerinden bir kısmını astlarına devredebilirler. Ancak devir amirin sorumluluğunu
kaldırmaz. Burada kastedilen devir yetki devri değil imza devridir.
 Yetki Devri – İmza Devri

 Yetki Devri ile İmza Devri arasındaki farklar şunlardır:

 Yetki devri makamlar arasında yapılırken imza devri kişiler arasında yapılır.
 Yetki devrinde sorumluluk devralana geçerken imza devrinde sorumluluk
devredende kalır.
 Yetki devrinde yasal bir yetki gerekirken imza devrinde açık bir yasal yetki
gerekmez.
 Yetki Kuralının İstisnaları

 Fiili memur teorisi: Yetkisiz bir

kimse tarafından yapılan işlemin belirli  Yetki paralelliği ilkesi: Kanunda
koşullar altında geçerli kabul edilmesi
aksine bir düzenleme yoksa bir idari
mümkündür.
işlemi tesis eden makam ya da organ
 Görünüşte memur teorisi: Atama o idari işlemi değiştirmeye,
işlerindeki hukuka aykırılık nedeniyle kaldırmaya ve geri almaya da
görünüşte memur olan kimsenin yaptığı yetkilidir. Örn: Ruhsatı veren makam
işlem, görünüşte memur işlemi olarak
ruhsatı iptal etme yetkisini de haizdir.
geçerli sayılır.
 Zaruret hali teorisi: Olağanüstü
durumlarda bazı kimselerce kamu
görevinin üstlenilmesi halinde bu
işlemlerin geçerli sayılması söz konusu
olabilir. (Savaş gibi.)
 Yetki Kuralına Aykırılığın Yaptırımları

 Fonksiyon gaspı: başka bir devlet organının

 Yetki tecavüzü: Fonksiyon gaspı ya
görevli olduğu konuda idarenin işlem
yapması halidir. Örn: Kaymakamın tapu da yetki gaspı dışında kalan yetki
davasını karara bağlaması. kurallarına aykırılık halidir.
  Örn: Vali yerine kaymakamın işlem
Fonksiyon gaspı lle sakat olan işlem YOK
HÜKMÜNDEDİR. tesis etmesi ya da Bakana yerine  Açık ve bariz yetki
Bakan yardımcısının işlem yapması tecavüzü: yetki
gibi. tecavüzü açık ve bariz
 Yetki tecavüzü lle sakat olan işlem bir nitelikte ise işlemin
YOK HÜKMÜNDE DEĞİLDİR. YOK HÜKMÜNDE
 Yetki gaspı: idarenin görev alanına girmekle birlikte İşlemin hukuka aykırılığı ileri OLMASI söz
idareye yabancı ya da irade açıklamaya yetkili sürülebilir ve işlem İPTAL konusudur.
olmayan bir kimse ya da yetkisiz kamu görevlisi EDİLEBİLİR.  Örn: Sağlık Bakanlığı
tarafından işlem tesis edilmesi halidir. Örn: Bir personelinin Milli
kamu görevlisinin görev süresi sona erdikten sonra Eğitim Bakanlığınca
işlem tesis etmesi. emekliye sevk edilmesi
 Yetki gaspı lle sakat olan işlem YOK işlemi.
HÜKMÜNDEDİR.
İdarî Kararlar ve Hukuka Aykırılık
Halleri
1. Yetki Kuralları ve Yetki Kurallarına Aykırılık (Daha önce
işlendi)
2. Şekil ve Usul Kuralları ve Hukuka Aykırılık

İdari işlemde şekil, işlemin özünü oluşturan iradenin dış dünyaya

yansımasının maddi şekli ve idari işlemin yapılmasında izlenen usul
anlamına gelir.
 Şekil kuralları – Usul kuralları
 İdare hukukunda mevcut şekilleri başlıca
şunlardır:
 Yazılı şekil: İdari işlemler kural olarak yazılı şekle
tabidir. Zımni ret ve sözlü işlemler ise bu kuralın
istisnasıdır.
 Gerekçe: İdari işlemler gerekçeli olmalıdır. Özellikle
olumsuz işlemlerde idarenin işlemin gerekçesini
muhataba bildirmesi gerekir. Bu dava açma hakkı ve hak
arama özgürlüğünün bir gereğidir.
 Hazırlık işlemleri: İdari işlemlerin karara bağlanması
öncesinde belirli hazırlık işlemlerinin yapılması
gerekebilir. Örn: Bir atama işleminde inha (teklif) şartı
olabilir. Bu hazırlık işleminin atanılması işlemin şekil
bakımından sakatlığına neden olur.
 Uygulanma şartı olarak şekil: Düzenleyici idari
işlemler ilan ile bireysel işlemler ise tebliğ ile
uygulanabilir. Aksi durumda ilan edilmeden düzenleyici
işlemin uygulanması sebep unsuru yönünden sakatlığa
neden olur.
 Usul kuralları: İşlemin yapılmasında izlenen
yollardır. Örn: ön inceleme, soruşturma yapma,
savunma yapma, bilgi verme gibi…
 İdareyi tarafsız kalmaya sevk eder, hukuki güvenlik
sağlar.

Savunma, teklif (inha) ve danışma gibi türleri vardır.
 Örn. AY m.155/2’ye göre imtiyaz şartlaşma ve
sözleeşmeleri ile ilgili olarak Danıştay’ın görüşünün
alınması gerekir.
Şekil ve usulde paralellik ilkesi yargı içtihatlarıyla
geliştirilmiştir. Aksi öngörülmedikçe işlemin yapılmasında
izlenen şekil ve usul kuralları o işlemin geri alınması,
kaldırılması, değiştirilmesi ve düzeltilmesinde de izlenir.
Kanunun aksini öngördüğü durumlar, disiplin cezaları ve
mahkeme kararlarının yerine getirilmesi istisnalarıdır.
 Şekil kuralları ve Usul kurallarına aykırılık ve yaptırımlar

 Şekil kurallarının asli şekil kuralları ve tali şekil kuralları olarak ikiye
ayrılması içtihatlar çerçevesinde kabul edilmektedir.
 Asli şekil kuralları işlemin varoluş şartlarına ilişkin olan ve uyulmaması
işlemin sakatlığına neden olan kurallardır. Örn: Disiplin soruşturmasında
savunmanın alınmaması, ya da soruşturulana gerekli dosya bilgisinin
verilmemesi…
 Tali şekil kuralları ise işlemin sonucuna tesir etmeyen niteliktedir. İşlem
sakatlanmaz. Örn: Bir sınava usulsüzce giren kişinin sınavı kazanamaması
hali ya da doçentlik sınavında jürinin cübbe giymemeleri gibi.
 Bir şekil noksanlığı, eğer o noksanlık olmasaydı başka bir karar alınabilecek
ise asli noksanlık sayılmalıdır.
İdarî Kararlar ve Hukuka Aykırılık
Halleri
1. Yetki Kuralları ve Yetki Kurallarına Aykırılık (Daha önce
işlendi)
2. Şekil ve Usul Kuralları ve Hukuka Aykırılık (Daha önce işlendi)
3. İdarenin İradesinin Açıklanmasında Sakatlık Halleri
 İdarenin irade açıklamasındaki sakatlık halleri

 Yanılma (hata): Önemsiz hatalar idare tarafından düzeltilebilir ve sakatlık

doğurmaz. Örn: Yazım hataları gibi… Ancak önemli hatalar sakatlığa yol
açar. Örn: memurun yanlışlıkla emekliye sevki…
 Aldatma: İdareyi aldatmak suretiyle işlem tesis edilmesi halinde işlem sakat
olur. Örn: sahte diploma ile atanma. Danıştaya göre idareyi yanıltarak kayıt
yaptıran öğrenci kazanılmış hak sahibi olmadığından sakat işlem idarece
öğrenim süresince geri alınabilir.
İdari Kararların İçeriğini Düzenleyen
Unsurlar ve Hukuka Aykırılık

1. Sebep unsuru ve hukuka aykırılık

2. Konu unsuru ve hukuka aykırılık
3. Maksat unsuru ve hukuka aykırılık
4. İdarenin takdir yetkisi ve bağlı yetki
Sebep unsuru ve hukuka aykırılık
 Sebep unsuru, idari işlemden önce gelen, idareyi o işlemi yapmaya sevk eden ve
objektif hukuk kurallarınca belirlenmiş bulunan etkendir.
 Sebep ya maddi bir olaydır ya da başka bir hukuki (idari) işlemdir.
 Örn: PPVSK m. 8/A’ya göre kumar oynatmanın cezası faaliyetten men etmedir.
Faaliyetten men işleminin sebebi maddi bir olay olan kumar oynanmasıdır.
 Örn: Türk Vatandaşlığı Kanunu m. 33’e göre ise vatandaşlığı iptal edilen kimsenin
Türkiye’deki mallarını bir yıl içinde tasfiye etmesi gerekir. Tasfiye etmez ise mallar
Hazinece tasfiye edilir. Vatandaşlık iptali işlemi (başka bir idari işlem) tasfiye
işleminin sebebidir.
Sebep unsuru ve hukuka aykırılık
 Sebep unsuru, kanunlarda açıkça gösterilebilir, bazen belirsiz kavramlarla
gösterilebilir, kimi zaman ise hiç gösterilmeyebilir.
 Örn: Bir yıl içinde toplam 20 gün göreve gelmeyen memurun görevden çıkarılması
(DMK m.125/E-d) (Açıkça gösterilen sebep)
 Örn: 2942 s. Kamulaştırma Kanunu m. 1 kapsamında kamu yararı şartının aranması.
Kamu yararının somut olayda ilgili idare tarafından ortaya konması gerekir. Aksi
halde sebep unsuru yönünden kamulaştırma sakat olur.
 Örn: DMK m. 76 kapsamında memurların naklen atama işlemlerinde sebep
gösterilmemiştir. Bu işlemlerde dahi kamu hizmetinin daha iyi işleyebilmesi
amasıyla kamu yararını gözeten bir sebebin varlığı gerekir. Aksi durumda sebep
unsuru yönünden sakatlık söz konusu olur.
Sebep unsuru ve hukuka aykırılık
SEBEP UNSURUNDA SAKATLIK HALLERİ

1. Sebep gerçekte mevcut değildir: Devam sorunu olmayan memurun devamsızlıktan

dolayı kınama cezası alması gibi.
2. Sebebin hukuki nitelemesinde hata olabilir: Kınama cezası verilmesi gerekirken
uzaklaştırma cezası verilmesi gibi.
3. Sebep ile konu arasındaki bağ kopukluğu: Ölçüsüzlük hallarinde söz konusudur.
Örn: İlk kez disiplin cezası alan öğrenciye en üstten ceza verilmesi gibi.
Konu unsuru ve hukuka aykırılık
 Konu unsuru, ilgili işlemin doğurduğu sonuçtur.
 Örn: Memur atama işleminin konusu atanan kişinin memur statüsüne sokulmasıdır
ya da kamulaştırma işleminin konusu özel mülkiyetteki taşınmazın mülkiyetinin
idareye geçmesidir.
 Konu unsuru ve hukuka aykırılık
Konu unsurundaki Hukuka Aykırılık Halleri
1. Konunun mümkün ve meşru olmaması: Örn: Ölmüş olan kişinin memur olarak atanması,
kamu malı olan bir taşınmazın kamulaştırılması gibi…
2. Sebep ile konu arasındaki bağın kopukluğu: Örn: Kınama cezasını gerektiren bir disiplin
suçu işleyen memura aylıktan kesme cezası verilmesi nedeniyle konu unsurunda sakatlık…
3. Kanuna aykırılık halleri: Kanun geniş anlamda ilgili mevzuatı kapsar.
a. Statü dışı uygulamalar (Öğrenci olmayan kimseye öğrenci disiplin hükmünün uygulanması
gibi)
b. İstisnalar dışında geçmişe yürüyen idari işlemler
c. Bir üst kurala aykırı konular
d. Mahkeme kararlarının uygulanmaması
e. Kanunun yasakladığı konular
f. Kanuni dayanağı olmayan yükümlülük getiren işlemler
Maksat (amaç) unsuru ve hukuka aykırılık

 Maksat unsuru, kanun koyucunun idari işlemle ulaşmak istediği nihai sonuçtur.
 Açıkça gösterilsin ya da gösterilmesin tüm idari işlemlerin nihai amacı KAMU
YARARIdır.
 Kanun idari işlemle varılmak istenen amacı açıkça gösterirse özel amaç mevcuttur.
Ancak özel amaç genel amaç olan kamu yararını aşmamalıdır.
 Bir idari makamın yetkilerini kullanması gereken amaçla değil de başka bir amaçla
kullanması YETKİ SAPTIRMASI olarak adlandırılır.
Maksat (amaç) unsuru ve hukuka aykırılık

Maksat unsuruna aykırılık halleri:

1. Kişisel siyasal ya da üçüncü kişileri koruma amacı güden işlemler (Örn: bir
kişiye zarar vermek amacıyla kamulaştırma yapılması)
2. Özel maksadı aşan işlemler (Örn: Hazineye para toplamak için tarfik cezası
kesilmesi)
3. Usul bakımından amaca aykırılık (Örn: işgal yerine kamulaştırma yapılması ya da
bir kimseyi kadro dışı bırakmak için kuruluşun yeniden düzenlenmesi halleri usul
saptırması olarak adlandırılır.)
 İdarenin Takdir Yetkisi ve Bağlı Yetki
 Takdir Yetkisi: İdarenin belirli şart ve durumların meydana gelmesi hallerinde belirli
bir kararı alıp almama konusunda ya da değişik çözümler arasında seçim yapmak
konusunda serbestiye sahip olmasıdır.
 Niçin gerekli?  Devlet hayatının pratik zorunlulukları ve uygulamadaki boşluklar
somut olaya uygun düşecek en uygun çözüm yolunun bulunması adına takdir yetkisini
elzem kılmaktadır.
 Takdir yetkisinin bulunduğu haller;
a. kanunlarla açıkça verilebilir (kabul edebilir, tutabilir gibi ifadelerle)
b. Belirsiz kavramlar nedeniyle olabilir (kamu yararı, nesli tehlike altına olan gibi)
c. De facto durumlar (uzmanlık gerektiren teknik bilgi gerektiren durumlar gibi)
 İdarenin Takdir Yetkisi ve Bağlı Yetki
Takdir Yetkisinin Sınırları
 Yetki unsuru bakımından takdir yetkisinin bulunmadığı genel olarak kabul
edilmektedir.
 Asli şekil unsurları bakımından da takdir yetkisinin bulunmadığı genel olarak kabul
edilmektedir.
 Sebep açıkça gösterilmişse takdir yetkisi yoktur. Sebep açıkça gösterilmiş olmakla
birlikte idarenin işlem yapıp yapmaması konusunda tercih imkanı varsa takdir yetkisi
vardır.
 Tüm idari işlemler için genel amaç kamu yararı konusunda idarenin takdir yetkisinin
bulunmadığı kabul edilir.
 İdarenin Takdir Yetkisi ve Bağlı Yetki
Takdir Yetkisinin Yargısal Denetimi
 AY m. 125/1 idarenin tüm işlemlerine karşı yargısal denetim açıktır.
 AY m. 125/4 ve İYUK m. 2/2  yargı yetkisi idari eylem ve işlemlerin hukuka
uygunluğunun denetimi ile sınırlıdır. (Yerindelik denetimi yasağı)
 İdare takdir yetkisinin hukuka aykırı kullanırsa TAKDİR SAKATLIĞI vardır.
 Takdir Sakatlığı halleri:
1. Yetki ve şekil kurallarına aykırı olarak takdir kullanımı,
2. Takdir yetkisinin bağlı olduğu notalara aykırılık,
3. Genel hukuk ilkelerine aykırılık.
• Takdir yetkisi kullanımı hizmetin kötü, geç ya da hiç işlememesine neden olmuşsa hizmet
kusuru nedeniyle idarenin sorumluluğu doğar.
• BAĞLI YETKİ: Belirli şartların gerçekleşmesi halinde idarenin kullanmakla yükümlü olduğu
yetkidir. Örn: DMK m. 125 kapsamında memur disiplin suç ve cezaları açıktır.
 İdarenin Takdir Yetkisi ve Bağlı Yetki
İdari İşlemlerin Hukuka Aykırılığının Yaptırımları (Yokluk ve İptal)
1. YOKLUK: İşlemin kurucu unsurlarının oluşmaması ya da bu unsurlardaki ağır ve
bariz sakatlıkların varlığı halinde işlem yok hükmündedir.
 İdari işlemin mevcut olmaması halinde mutlak (gerçek) yokluk söz konusudur. (Örn:
Resmi Gazetede yayımlanmamış bir yönetmelik.)
 Maddeten mevcut olan ve kurucu unsurlarında ağır ve bariz sakatlıklar bulunana
işlemler yok hükmündedir. (Örn: isteğe bağlı işlemlerde isteğin olmaması, fonksiyon
gaspı ile ağır ve bariz yetki tecavüzü halleri, yetkili makamlarca imzalanmamış
kararlar, toplantı ve karar sayılarına uyulmadan alınan kararlar, toplantı yapılmadan
elden imza ile alınan kararlar ve fiili yol teşkil eden işlemler yok hükmünde sayılırlar.)
 YOKLUK YAPTIRIMI SONUCUNDA İLGİLİ İŞLEM HİÇ DOĞMAMIŞ
SAYILIR VE HİÇ BİR SONUÇ DOĞURMAZ.
 İdarenin Takdir Yetkisi ve Bağlı Yetki
İdari İşlemlerin Hukuka Aykırılığının Yaptırımları (Yokluk ve İptal)
2. İPTAL: Hukuka aykırı olan ancak yokluk yaptırımı uygulanamayan işlemler hukuka
uygunluk karinesinden faydalanırlar.
 Hukuka aykırı fakat yok sayılmamış olan kararlar, yargı yerlerince haklarında iptal
kararı verilene değin askıda geçerlidirler. Mahkemenin iptal kararı ile birlikte bu
durum sona erer.
 Dava açma süresi içinde iptali istenmeyen işlem ise sürekli geçerlilik kazanır.
 AY m. 138/4 ve İYUK m. 128/1 gereğince idare iptal kararının gerekleri
doğrultusunda işlem tesis ederek iptal edilen işlemin tüm etkilerini ve sonuçlarını
ortadan kaldırmakla yükümlüdür.