Hukuk Başlangıcı

Şafak PARLAK BÖRÜ

HUKUK KURALLARININ
MÜEYYİDESİ
I. GENEL OLARAK
A. Müeyyidenin Tanımı
B. Müeyyide Gereksiz mi?
C. Müeyyidesiz Hukuk Kuralı Olabilir mi?
D. Ödül Hukukun Müeyyidesi Olabilir mi?
E. Hukukun Cebri – Çetenin Cebri
F. Hukuki Cebrin Değişik Görünümleri
G. Müeyyidenin Tarihi Gelişimi
H. Uluslararası Hukukun Müeyyidesi
II. MÜEYYİDE ÇEŞİTLERİ
A. Özel Hukuk Müeyyideleri
B. Kamu Hukuku Müeyyideleri
HUKUK KURALLARININ MÜEYYİDESİ
Müeyyidenin Tanımı
Bir hukuk kuralına aykırı
davranıldığında, o davranışta
bulunan kişinin karşılaşması,
hukuk düzenince öngörülen
sonuçtur.
1. Hukuk kuralının ihlaline
tepkidir
2. Hoşa gitmez.
3. Hukuk düzeni öngörmüştür.
Müeyyide Gereksiz mi?
 Hukuk düzeninin tesirli
olması zorla sağlanamaz.
 Asıl olan kurallara
uymaktır.
 Kural ihlali istisnadır.
 İstisna aslın yerine
konulmamalıdır.
«Kendiliğinden uyma hukuk
düzeninde gerekli, fakat yeterli
değildir.»
HUKUK KURALLARININ MÜEYYİDESİ
Müeyyidesiz Hukuk
Kuralı Olabilir mi?
1. Müeyyidesiz Hukuk Normları
Olabilir Görüşü: Müeyyide
hukuk düzeninin özelliğidir.
Böyle bir düzende
müeyyidesiz bazı normlar
bulunabilir.
2. Müeyyidesiz Hukuk
Normlarının Olamayacağı
Görüşü: Müeyyidesiz normlar
ya hukuken anlamsız
normlardır ya da bağımlı
normlardır.
Ödül Hukukun
Müeyyidesi Olabilir mi
Jeremy Bentham: Ödül,
hukukun müeyyidesi olabilir.
Kaçakçılıkla Mücadele
Kanunu m. 23: Kaçak eşyayı
ihbar eden kişilere
«ikramiye» ödenmesi
öngörülmektedir.
Ödül, tek başına hukukun müeyyidesi
olamaz.
HUKUK KURALLARININ MÜEYYİDESİ
Hukukun Cebri –
Çetenin Cebri
1. Nicelik Farkı: Hukukun
cebri çok daha büyüktür.
Eğer çetenin cebri hukukun
cebrini geçerse, çetenin
emirleri hukuk kuralı olur;
devlet çete olur.
2. Uygulanma Biçimi Farkı:
Hukukun cebri; genel,
sürekli ve düzenli olarak
uygulanır. Çetenin cebri ise
bölgesel, geçici ve
tesadüfidir.
Hukuki Cebrin Değişik
Görünümleri
 Ceza hukukunda; ölüm, hapis,
para cezası, kamu
hizmetlerinden yasaklılık, siyasi
haklardan mahrumiyet
şeklindedir.
 Özel hukukta; maddi, manevi
tazminat, yokluk, butlan, cebren
icra, aynen iade şeklindedir.
 İdare hukukunda; uyarma,
kınama, aylıktan kesme, ihraç,
ruhsatın iptali, işyerinin
kapatılması şeklindedir.
HUKUK KURALLARININ MÜEYYİDESİ
Müeyyidenin Tarihi
Gelişimi
 İlkel toplumlarda zarar gören
cezayı vermeye yetkilidir.
 Sorumluluk kolektiftir.
 Sonraları suçun bedeli olarak
para verilmesi kabul edildi.
 Çağdaş toplumlarda
müeyyide devlet elinde
tekelleşmiş ve
merkezîleşmiştir.
Uluslararası Hukukun
Müeyyidesi
Uluslararası hukukta da
misilleme ve savaş gibi
cebir vasıtaları bulunur.
Ancak merkezî ve tekel
değildir.
Müeyyide uygulamak
amacı ile açılan savaşı,
hukuku ihlâl eden devlet
de kazanabilir.
MÜEYYİDE ÇEŞİTLERİ
ÖZEL HUKUK MÜEYYİDELERİ
1. Cebrî İcra: Borcunu rızasıyla yerine getirmeyen borçlunun,
bu borcunun devlet eliyle yerine getirilmesidir.

İcra takibinde, borcunu yerine getirmeyen borçluya karşı

bir veya birkaç alacaklının talebi ile haciz yapılır, icra organları
tarafından borçlunun mallarına el konularak satılır. Satıştan
elde edilen para ile alacaklının alacağı karşılanır, geriye bir şey
kalırsa borçluya verilir. İlamlı icra / İlamsız icra
İflas yoluyla takipte ise, borçlunun karşısında tüm
alacaklıları bulunur ve borçlunun tüm malları ile alacaklar
karşılanmaya çalışılır.
MÜEYYİDE ÇEŞİTLERİ
ÖZEL HUKUK MÜEYYİDELERİ
2. Tazminat: Bir hukuk kuralına veya bir sözleşmeye
aykırı davranarak bir zarar meydana gelmesine sebep
olan kimsenin bu zararı ödeme yükümlülüğüdür.

 Maddi tazminat
 Manevi Tazminat
MÜEYYİDE ÇEŞİTLERİ
ÖZEL HUKUK MÜEYYİDELERİ
3. Geçersizlik:
a) Yokluk: Bir hukukî işlemde, kanunda öngörülen kurucu
unsurlardan en az birinin bulunmaması halinde söz konusu
olur. Bu işlem, hukuk dünyasında hiç var olmamış sayılır.
b) Butlan: Mutlak butlan, bir hukukî işlemde, kurucu
unsurların bulunması; fakat işlemin emredici hükümlere
aykırı olmasıdır. Hukukî işlem meydana gelmiştir, fakat
geçersizdir, hüküm ve sonuç doğurmaz.
Nispi butlan ise kurucu unsurları bulunan, emredici
hükümlere aykırı olmayan bir hukukî işlemin irade sakatlığı
sebebiyle iptal edilebilir olmasıdır.
MÜEYYİDE ÇEŞİTLERİ
ÖZEL HUKUK MÜEYYİDELERİ
MUTLAK BUTLAN NİSBİ BUTLAN
Amacı kamu düzenini, genel ahlakı Kişilerin çıkarını korumayı amaçlar.
korumaktır.

Herkes tarafından ileri sürülebilir. Menfaati zarar gören kişi tarafından

ileri sürülebilir.

Hâkim re’sen dikkate alır. Hâkim ancak ilgilinin talebi üzerine

dikkate alabilir.

Hukukî işlem, hâkimin hükmüyle Hâkimin hükmüne kadar geçerli bir

başlangıçtan itibaren tamamen ortadan işlem olarak kabul edilir.
kalkar.
Zamanaşımına tabiî değildir, her zaman Zamanaşımına tabiîdir. Kanundaki
ileri sürülebilir. süreler geçince ileri sürülemez.

Tarafların izin ve icazetinin, Tarafların anlaşmasıyla hukukî işlem

anlaşmasının önemi yoktur. sıhhat kazanır.
MÜEYYİDE ÇEŞİTLERİ
KAMU HUKUKU MÜEYYİDELERİ
1. Ceza Hukuku Müeyyideleri
 Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası
 Müebbet hapis cezası
 Süreli hapis cezası
 Adlî para cezası

2. İdare Hukuku Müeyyideleri

 İdarî para cezası, mülkiyetin kamuya geçirilmesi, el koyma,
yıkım, sürücü belgesinin geri alınması, işyerinin
kapatılması, barodan kaydın silinmesi, meslek ve sanatın
icrasının men’i, izin veya ruhsatın geri alınması…
 Yokluk, iptal, tazminat