KPSS 2022 BANK

VATANDAŞLIK
DERS NOTLARI

HAMZA ODABAŞ
1
Değerli arkadaşlarım,

Bu kitapçığı hazırlamamızın sebebi; KPSS’deki son 15 soruyu çok

hızlı bir şekilde çözüp diğer sorulara daha fazla vakit ayırabil-
menizi sağlamaktır.

Vatandaşlık dersi tamamen bilgiden oluştuğu için kafanız daha

fazla karışmasın diye notlarımı elimden geldiği kadarıyla
arındırdım.

ÖSYM, “Güncel Olaylar” kısmında ise daha çok genel kültür

bilgilerini soruyor. Bu yüzden kitapçığın içerisinde genel kültür
bilgilerine de yer verdik. Kitapçıkta bunun yanı sıra son
zamanlarda yaşanan güncel olaylar da yer almaktadır. Sınava
kadar gerçekleşecek olan güncel olayları da sayfamızdan
(@kpss2022bank/@kpss.yildizi) takip edebilirsiniz.

Hepinize iyi çalışmalar, kendinize iyi bakın.

KPSS 2022 BANK

2
İÇİNDEKİLER

1. TEMEL HUKUK KURALLARI..............................................................................................4

2. ANAYASAL GELİŞMELER .............................................................................................. 23

3. 1982 ANAYASASININ GENEL BİLGİLERİ ......................................................................... 31

4. TEMEL HAK VE ÖDEVLER............................................................................................... 37

5. YASAMA........................................................................................................................39

6. YÜRÜTME .................................................................................................................... 48

7. YARGI............................................................................................................................53

8. İDARE HUKUKU..............................................................................................................58

9. İNSAN HUKUKU ............................................................................................................ 72

10. GÜNCEL OLAYLAR VE GENEL KÜLTÜR BİLGİLERi......................................................…..86

3
 1. BÖLÜM: TEMEL HUKUK KURALLARI

SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR

Din Kuralları

İlahi iradenin koyduğu emir ve yasaklar bütünüdür. (Namaz kılmak, oruç tutmak gibi.)

Ahlâk Kuralları

Kişinin başkalarıyla ya da kendi vicdanıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardır.

a. Subjektif Ahlak Kuralları: Kişinin kendi vicdanı ile olan ilişkisini düzenler. (Yalan söylemek,
dürüst olmak gibi.)
b. Objektif Ahlak Kuralları: Kişinin başkaları ile olan ilişkisini düzenler. (Yardımsever olmak gibi.)

Görgü Kuralları

Kişinin toplum içinde nerede nasıl davranacağını düzenleyen kurallardır. (Yemek yeme şekli, hitap şekli
gibi.)

Hukuk Kuralları

Kişilerin toplum içindeki davranışlarını düzenleyenlere karşı, uyulması devlet gücü ile desteklenen
kurallardır. (18 yaşından küçüklere sigara satılmaz gibi.)

Hukuk Kurallarının Amaçları

 Toplumda barışı sağlar.

 Toplumda hukuksal güvenliği sağlar.
 Toplumda adaleti sağlar.
 Toplumdaki oluşum ve gelişimlere cevap verir.
 Toplumda nispi eşitlik ve güvenliği sağlar.

Hukuk Kurallarının Özellikleri

 Hukuk kuralları soyuttur.

 Hukuk kuralları geneldir.
 Hukuk kuralları süreklidir.
 Hukuk kuralları objektiftir.
 Hukuk kuralları kişilik dışıdır.
 Hukuk kuralları maddi yaptırıma dayalıdır.

NOT: Hukuk kurallarını, sosyal hayatı düzenleyen diğer kurallardan ayıran en önemli özellik, hukuk
kurallarının maddi yaptırım (müeyyide) ile desteklenmiş olmasıdır.

NOT: Hukuk kurallarının yaptırımı maddi iken diğer sosyal hayatı düzenleyen kuralların yaptırımı
manevi yaptırımdır.

Yaptırım ( Müeyyide ) : Bir kurala uygun hareket etmeme durumunda karşılaşılacak olan tepkidir.

4
Maddi Yaptırım Türleri

Ceza: Kanunun suç saydığı fiilleri işleyenlere karşı öngörülen yaptırım türüdür. Kanunsuz suç ve ceza
olamaz ilkesi suç ve cezaların kanunla konulup kanunla kaldırılabileceğini ifade eder.

- Adli para cezası : 5 günden az 730 günden fazla olamaz.

- Hapis cezası : Süreli hapis, müebbet hapis ve ağırlaştırılmış müebbet olmak üzere
ayrılır.
- Disiplin cezası : Genellikle memur statüsünde olanlara verilen cezadır.

NOT: Disiplin cezaları Türk Ceza Kanunu’nda yer almaz. Disiplin cezaları belli statülere sahip kişilerin iç
düzen kurallarına aykırı davranmaları hâlinde verilir.

NOT: Türk Ceza Kanunu’nda ölüm, müsadere, kısas ve sürgün cezaları yoktur.

Cebri İcra: Borcunu yerine getirmeyen bireyin kamu gücüyle bu kurallara uymaya
zorlanmasıdır.

Tazminat: Bir kimsenin, hukuka aykırılık teşkil eden kusurlu davranışı sonucunda başkasına verdiği
zararın ödettirilmesidir. Tazminat maddi ve manevi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

- Maddi Tazminat : Ölçülebilir nitelikte fiziksel bir zarar verilmesi durumunda karşımıza çıkan
yaptırımdır.
- Manevi Tazminat : Ölçülemeyen nitelikte duygusal bir zarar verilmesi, hakaret edilmesi, küçük
düşürülmesi sonucunda karşımıza çıkan tazminat türüdür.

İptal: Hukuk kurallarına aykırı olarak yapılan idari işlemin yargı kararıyla ortadan kaldırılmasına idari
işlemde iptal denir.

Hükümsüzlük: Hukuki işlemin hukukun gerektirdiği şartlara şekil ve içerik yönünden aykırı olması
durumunda geçersiz sayılmasıdır.

Hükümsüzlüğün 3 türü vardır. Yokluk, butlan ve tek taraflı bağlamazlıktır.

1. Yokluk

Hukuki işlemlerin kanunun belirttiği kurucu unsurlardan en az birine uyulmadan yapılması halinde bu
işlemin yokmuş gibi kabul edilmesidir. (İmam nikahı yapılması)

2. Butlan

Hukuki işlemlerin geçersiz kabul edilmesidir. Mutlak ve nispi butlan olmak üzere ikiye ayrılır.

- Nispi Butlan

Bir sözleşme ilişkisinde,taraflardan birinin iradesinin sakat olması halinde,bu kimseye sakat iradesi ile
kurmuş olduğu sözleşmeyi iptal edebilme hakkı tanınmaktadır. (Evlilik mukavelesine sarhoşken imza
atmak)

5
 - Mutlak Butlan

Bir hukuki işlemin kanunun öngördüğü kurucu unsurlara sahip olmakla beraber kanunun emredici
hükümlerine aykırı olmasıdır. (Bir kimsenin amcasıyla evlenmesi)

3. Tek taraflı bağlamazlık

Hukuki işlemi yapan taraflardan birinin sözleşme yapma ehliyetine sahip olmamasıdır.

HUKUKUN TÜRLERİ

Mevzu Hukuk : Yetkili makamlar tarafından çıkartılan ve yürürlükte olan sadece yazılı hukuk
kurallarıdır.

Pozitif Hukuk : Yetkili makamlar tarafından çıkartılan ve yürürlükte olan yazılı ve yazısız hukuk
kurallarıdır.

İdeal (Doğal) Hukuk : Hedeflenen, amaçlanan hukuktur.

Tarihi Hukuk : Yürürlükten kalkmış hukuktur.

Objektif Hukuk: Yazılı kaynaklar içerisinde herkes tarafından uyulması gereken kuralları içeren
hukuktur.

Subjektif Hukuk: Yazılı kaynaklar içerisinde hak ve yetki tanımlayan kurallardan oluşan hukuktur.

Maddi Hukuk: Hukuki uyuşmazlığın çözümüne yönelik hükümlerin tamamıdır.

Şekli Hukuk: Hukuki uyuşmazlığın çözümünde izlenecek yolu gösteren hükümlerin tamamıdır.

HUKUK KURALLARININ ÇEŞİTLERİ

Emredici Hukuk : Kesinlikle uyulması gereken kurallardır. Bu kurallar: kamu düzenini, ahlak kurallarını
ve zayıfları korumak için düzenlenmiştir.

Tamamlayıcı Hukuk : Hukuki işlemdeki eksikliğin hukuk kuralları tarafından kendiliğinden

doldurulmasıdır.

Tanımlayıcı Hukuk : Hukuki kavram ve terimlerin hukuk kurallarının kendi içerisinde tanımlanmasıdır.

Yorumlayıcı Hukuk : Yeteri kadar açık anlaşılmayan birden fazla anlamı olan hukuk kurallarını
tanımlayan kurallardır.

HUKUKTA BOŞLUK TÜRLERİ

 Hukuk Boşluğu

Hem yasada hem de örf adet hukukunda mevcut sorunu çözecek bir hükmün var olmaması durumudur.
( Yazılı ve yazısız hüküm yoksa hakim kendisi kanun yaratır.)

 Kanun Boşluğu

Yasada somut olaya yetecek hükmün eksik olması veya hiç bulunmamasıdır.

6
  Kural İçi Boşluk

Kanun koyucu tarafından bilerek ve isteyerek bırakılmış boşluklardır. ( Hakimin takdir yetkisini
kullanabileceği boşluk türüdür.)

 Kural Dışı Boşluk

Kanun koyucu tarafından bilmeden ve istemeden bırakılmış boşluklardır.

a. Açık (Gerçek) Boşluk

Konuya ilişkin uygulanacak bir kuralın bulunmamasıdır. ( Örf ve adet kurallarına bakarak karar verirler.)

b. Örtülü (İstisnai) Boşluk

Konuya ilişkin uygulanacak kural vardır fakat çözebilecek yeterlileğe sahip değildir. (Genel hükmün
somut olaya uygulanması ile boşluk doldurulur.)

HUKUKUN KAYNAKLARI

Hukukun kaynakları; yazılı, yazısız ve yardımcı kaynaklar olmak üzere üç gruba ayrılır.

1. YAZILI KAYNAKLAR

Devletin yetkili makamları tarafından oluşturulmuş hukuk kurallarıdır.

Anayasa : Devletin temel organlarını, bu organların birbirleriyle ilişkilerini, devletle kişilerin birbirlerine
karşı ödev ve görevlerini, devletin yönetim biçimini düzenleyen en üstün yasadır.

Kanun (Yasa) : Yasama organı tarafından düzenlenen genel, sürekli ve soyut kurallardır.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

Milletlerarası Antlaşmalar : İki veya çok taraflı olarak çeşitli konularda devletler arasında düzenlenen
sözleşmedir.

Yönetmelik : Bakanlıklar, cumhurbaşkanı, kamu tüzel kişileri tarafından kendi görev alanlarını
ilgilendiren kanunların uygulanmasını sağlamak ve bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkardıkları
düzenleyici işlemlerdir.

Genelge : Yasa ve yönetmeliklerin uygulanmasında yol göstermek, bir konuyu çeşitli birimlere iletmek,
resmi ilişkilerde üst makamların alt makamları belli konuda bilgilendirmek ve onları yönlendirmek
üzere gönderdikleri yazıdır.

NOT: Kanun, OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve milletlerarası antlaşmalar “Normlar

Hiyerarşisinde” aynı kategoride yer alırlar.

NORMLAR HİYERARŞİSİ

- Anayasa
- Kanun, OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Milletlerarası Antlaşmalar
- Yönetmelik
- Genelge

7
Normlar hiyerarşisinde en üstteki kaynak: Daha genel, daha soyut ve daha bağlayıcıdır.

NOT: Temel hak ve özgürlüklerden bahsediliyorsa Milletlerarası Antlaşmalar kanundan üste tutulur.

2. YAZISIZ KAYNAKLAR

“Örf ve Adet Hukuku” da denilen bu kurallar, sosyal hayatta sürekli olarak uygulanan ve toplum
yaşamında bireyler arasında bu kurallara uyulması gerektiğine dair genel inanışın oluştuğu, devlet
tarafından yaptırıma bağlanmış kurallardır. Hakim bir uyuşmazlığı çözümlerken yazılı kaynaklarda
hüküm bulamazsa yazısız kaynağa göre çözümler. Yazısız Kaynak; örf ve adet hukukudur.

3. YARDIMCI KAYNAKLAR

Bu kaynaklar bilimsel ve yargısal içtihat diye ikiye ayrılır:

 Bilimsel İçtihatlar (Doktrin,Öğreti): Herhangi bir hukuki konu hakkında yapılan bilimsel
çalışmalardır.
 Yargısal İçtihatlar: Mahkemeler tarafından verilen kararlardan çıkan hukuk kurallarıdır.

NOT: Yazılı ve yazısız kaynaklar bağlayıcı niteliktedir. Yani hakim, herhangi bir davaya bakarken dava
konusu ile ilgili mevcut yazılı ve yazısız kaynaklara uymak zorundadır. Fakat yardımcı kaynaklar bağlayıcı
değildir.

NOT: Yargısal içtihatlara hakim uymak zorunda değildir fakat içtihatı birleştirme kararlarına uymak
zorundadır.

HUKUKUN DALLARI

KAMU HUKUKU ÖZEL HUKUK KARMA HUKUK

- Anayasa Hukuku - Medeni Hukuk - Hava Hukuku

- İdare Hukuku  Kişi Hukuku - İş Hukuku
- Ceza Hukuku  Eşya Hukuku - Çevre Hukuku
- Vergi Hukuku  Miras Hukuku - Toprak Hukuku
- Yargılama Hukuku  Aile Hukuku - Banka Hukuku
- İcra ve İflas Hukuku - Borçlar Hukuku - Fikir ve Sanat Eserle-
- Devletler Umumi - Ticaret Hukuku ri Hukuku
Hukuku - Devletler Özel Huku-
ku

1. KAMU HUKUKU DALLARI

1.1. ANAYASA HUKUKU

Devletin şeklini, yapısını, organlarını, bu organların birbirleriyle olan ilişkilerini ve vatandaşların temel
hak ve ödevlerini düzenleyen hukuk kurallarının tümü “Anayasa Hukuku” tarafından düzenlenir.
Bugünkü anayasamızın kaynağını 1982 tarihli "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası" oluşturmaktadır.

8
1.2. İDARE HUKUKU

Devlet idaresinin, kişilerin idare ile olan ilişkisi ve anlaşmazlıklarını ve kamu hizmetlerinin yürütül-
mesini düzenleyen hukuk kurallarının tümüne “idare hukuku” denir.

1.3. CEZA HUKUKU

Hangi eylemlerin ve işlemlerin suç olarak tanımlanacağı ceza hukukunun konusunu oluşturur.

SUÇUN UNSURLARI

Kanuni Unsur (Tipiklik)

Fiilin ceza kanunundaki tanıma uygun olmasıdır. Bu unsur "Kanunsuz suç olmaz." ilkesinin sonucudur.
Bir davranışın suç olabilmesi için kanunda açıkça suç olarak tanımlanmış olması gerekir. Buna
“kanunilik unsuru” denir.

Maddi Unsur (Hareket)

Suçun varlığı için bulunması gereken icra veya ihmal hareketine suçun maddi unsuru denir.

- İcra: Kanunun yapılmasını yasakladığı hareketlerin yapılmasıdır.

- İhmal: Kanunun yapılmasını emrettiği hareketlerin yapılmamasıdır.

Manevi Unsur (Kusurluluk)

Fiilin kusurlu irade tarafından yaratılmış olmasıdır ki buna "kusurluluk" denir.

- Kast: Kanunun suç olarak tanımladığı şeylerin bilerek – isteyerek yapılmasıdır.

- Taksir: İradi olarak yapılan davranışın kişinin bilmeden – istemeden suçu oluşturmasıdır.

CEZA VE EHLİYET

Ceza, kanunun suç işleyen kimseye uygulanmasını öngördüğü yaptırımdır. TCK, ceza ehliyetini "ayırt
etme gücü" ve "yaş" bakımından özel şekilde düzenlemiştir.

Ceza Ehliyeti

1. 12 yaş ve daha küçükler : Ceza almaz.

2. 12 – 15 yaş : Mahkemenin kanaatine göre ceza verilir. ( 1/2 indirim alırlar)
3. 15 – 18 yaş : Mutlaka ceza verilir fakat verilen ceza indirimlidir. (1/3 indirim alırlar)
4. 18 yaş ve daha büyükler : Ceza ehliyetleri tamdır.

NOT : Sağır ve dilsizler için bu cezalarda 3 yıl erteleme ile uygulanır.

NOT : Sağır ve dilsizlerin tam ceza ehliyeti 21 yaşında başlar.

Temyiz Kudreti : Suçu işleyen kişinin, ortalama bir insan zekasının verdiği ölçüde iyiyi kötüden ayırt
edebilme yeteneğinin olmasıdır.Bu; cezanın indirimini veya tamamını ortadan kaldırma sebebidir.

1982 Anayasasında yer alan suç ve cezalara ilişkin esaslar:

- Suç ve ceza kanuna dayanır.

9
 - Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez. Hiç kimse yürürlükte bulunan kanunların suç saymadığı
bir fiilden dolayı daha sonra yargılanamaz.
- Hiç kimse yakınları aleyhine beyanda bulunmaya, şahit olmaya zorlanamaz.
- Kanun dışı yollardan elde edilen bulgular delil olarak kullanılamaz.
- Suçluluğu mahkeme kararıyla sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. (Masumiyet
Karinesi)
- Hiç kimse sadece sözleşmeden doğan bir yükümlülüğünü yerine getirmediği için özgürlü-
ğünden alıkonulamaz. (2001)
- Ceza sorumluluğu şahsidir. Hiç kimse başkasının işlediği suçtan sorumlu tutulamaz.
- Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez. (2004)
- Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkeme dışında başka bir yargı merci önüne çıkarılamaz.
- Hiç kimse için olağanüstü yetkilerle donatılmış özel mahkemeler kurulamaz.
- (Kanuni Hakim Güvencesi)

Ceza Yargılama Hukukunun Temel Kavramları

Soruşturma : Yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar

geçen evredir.

İddianame : Soruşturma evresi sonunda toplanan delillerin, suçun işlendiği konusunda yeterli
şüphe oluşturması halinde Cumhuriyet savcısı tarafından hazırlanan belgedir.

Kovuşturma : İddianamenin kabulüyle başlayıp hükmün kesinleşmesine kadar geçen evredir.

Gözaltı : Henüz tutuklama kararı olmadan önce kişinin özgürlüğünün kaldırılmasıdır.

Tutuklama : Kuvvetli suç şüphesi varlığını gösteren olguların ve bir tutuklama nedeninin
bulunması haline şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verebilir.

Şüpheli : Soruşturma evresinde, suç şüphesi altında bulunan kişiye denir.

Sanık : Kovuşturmanın başlamasından itibaren hükmün kesinleşmesine kadar suç şüphesi

altında bulunan kişiye denir.

Müdafi : Şüpheli veya sanığın ceza muhakemesinde savunmasını yapan avukata denir.

1.4. VERGİ HUKUKU

Devletin en önemli gelir kaynağı olan ve kamuya tahsis edilen verginin nasıl toplanacağını düzenleyen
hukuk dalıdır.

Vergiler; gelir üzerinden alınan, gider üzerinden alınan ve servet üzerinden alınan vergiler olmak üzere
üçe ayrılır.

- Gelir Üzerinden Alınan Vergiler

 Gelir Vergisi
 Kurumlar Vergisi
- Gider Üzerinden Alınan Vergiler
 Katma Değer Vergisi
 Banka ve Sigorta İşlemleri Vergisi
10
  ÖTV
 Damga Vergisi
 Özel İletişim Vergisi
- Servet Üzerinden Alınan Vergiler
 Emlak Vergisi
 Motorlu Taşıtlar Vergisi
 Veraset Vergisi

Anayasamızda vergi ile ilgili üç temel ilke yer alır:

 Kanunilik: Vergi kanunla koyulur, kanunla kaldırılır.

 Adalet: Herkesten mali gücüne göre vergi alınmasını ifade eder.
 Genellik: Herkes vergi ödemelidir.

Kamu Gelirleri

Vergi : Devletin kamu hizmetlerini karşılamak için kişilerin mal ve gelirlerinden kanuni olarak aldığı
değerdir.

Harç : Belirli bir kamu hizmetinden faydalanmak karşılığında ödenen paradır. (Noter harcı …)

Resim : Afiş, tabela ve reklam panolarının kullanılması karşılığında ödenen paradır.

Şerefiye : Bayındırlık hizmetleri neticesinde gayrimenkullerin değeri artan kişilerden alınan “katılım
payı”dır.

1.5. YARGILAMA HUKUKU

Mahkemelerde uygulanacak usul ve esasların düzenlendiği hukuk dalıdır.

YARGI ORGANLARI

ADLİ İDARİ ANAYASA UYUŞMAZLIK

YARGITAY DANIŞTAY ANAYASA MAH. UYUŞMAZLIK MAH.

Asliye Hukuk Mah. İdari Mahkemesi

Asliye Ceza Mah. Vergi Mahkemesi

Sulh Hukuk Mah. Bölge İdare Mah.

Ağır Ceza Mah.

1.6. İCRA VE İFLAS HUKUKU

Sözleşmeden doğan borçların veya kişilerden beklenen yükümlülüklerin yerine getirilmediği

durumlarda uygulanacak olan hukuktur.

11
1.7. DEVLETLER GENEL (UMUMİ) HUKUKU

Egemen en az iki devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk dalıdır. En temel kaynağı “milletlerarası
antlaşmalardır.” Bu hukuk dalında insanlar yer almaz.

2. ÖZEL HUKUK DALLARI

Özel hukuk; medeni hukuk, borçlar hukuku, ticaret hukuku ve devletler özel hukuku olarak 4’e ayrılır.

2.1. Medeni Hukuk

Kişilerin toplum halinde yaşaması bakımından bir hüküm ve değer ifade eden bütün eylem ve
davranışlarını, işlem ve ilişkilerini düzenleyen hukuk kurallarının tümüne “medeni hukuk” denir.

Medeni hukuk; kişiler hukuku, aile hukuku, eşya hukuku ve miras hukuku olmak üzere 4’e ayrılır.

A) Medeni Hukukta Hak Kavramı

a. Hakkın Tanımı ve Türleri

Hak: Mevcut hukuk düzeninin bireylere tanıdığı ve korunmasını sağladığı, uygulanmasını ise bireyin
özgür iradesine bıraktığı çıkarlar ve ayrıcalıklardır. Hakkın yasal olabilmesi hukuka uygunluğuna
bağlıdır.

b. Hakların Kazanılması

Aslen Kazanma

Daha önce hiç kimsenin üzerinde mülkiyet hakkına sahip olmadığı bir eşya üzerinde mülkiyet hakkına
sahip olmasıdır. (Örnek: X kişisinin denizde balık tutması kazanımı aslen kazanımdır.)

Devren Kazanma

Bir kimsenin, sahip olduğu hakkını bir başkasına devretmesi ile devralan kişinin hakkı kazanma
durumudur. (Örnek: X kişisi kendisine ait kolyeyi Y kişisine satarsa ya da bağışlarsa Y’nin hak kazanımı
devren kazanma ile gerçekleşmiş olur.)

Tesisen Kazanma

Eşya üzerindeki mülkiyet hakkına sahip olan bir kimsenin, bu hakkını saklı tutmak koşuluyla başka bir
kişiye eşya üzerinde hak tanımasıdır. (Örnek: X evi Y’ye kiraladığında Y kiracılık hakkını tesisen kazanmış
olur.)

Hakların kazanılmasında temel ilke : Subjektif iyi niyet

Hakların kullanılmasında temel ilke : Objektif iyi niyet (Dürüstlük)

c. Hakları Doğuran Olaylar

Hukuki Olay: Gerek insan iradesi dışında meydana gelen, hukuk düzeninin kendilerine hukuki sonuç
bağladığı olaylardır. ( Örn: doğum ve ölüm )

Hukuki FiiI: İnsan iradesinin ürünü olan ve kendisine hukuki sonuçlar bağlanan hukuki olaylardır.

12
Hukuki işlem: Bir ya da birden fazla kimsenin hukuki sonuç elde etmek üzere irade açıklamasında
bulunmasıdır.

d. Hakkın Korunması

Dava Yolu İle Koruma

Talep Hakkı : Bir kişinin hakkını elde etmek için veya hakkına saygı gösterilmesine sağlamak
üzere karşısındaki kişiye yönelttiği isteme yetkisidir.

Dava Hakkı : Bir kimsenin devletin bağımsız ve tarafsız yargı organlarına, yani mahkemelere
başvurarak hakkının elde edilmesini isteme yetkisidir.

Kişiliği Dışa Karşı Koruyan Davalar

Tespit Davası: Mevcut bir fiil ve davranışın, kişiliğe yönelik hukuka aykırı bir saldırı mahiyetinde
olduğunun mahkemece karar altına alınmasını sağlayan davadır.

Önleme Davası: Henüz mevcut olmamakla beraber, birtakım eylem ve belirtilerden çok yakın bir
gelecekte kişilik hakkına karşı gerçekleşmesi pek mümkün ve olası görülen hukuka aykırı saldırılara karşı
açılan davadır.

Saldırıya Son Verme (Men) Davası: Kişilik hakkına yönelmiş ve hâlâ devam etmekte olan saldırının
durdurulması ve tekrarının engel olunması amaçlanır. Bu dava, gerçekleşmiş olup davanın açıldığı
tarihte hâlâ devam etmekte olan saldırılar için açılır.

Tazminat Davalar: Kişilik hakkı hukuka aykırı bir saldırıya uğrayan bir kimsenin, bu saldırı yüzünden mal
varlığında meydana gelmiş olan eksilmenin giderilmesi amacıyla açılan davalardır. Tazminat davaları
“maddi ve manevi tazminat davaları” olarak ikiye ayrılır.

Hak Sahibi Tarafından Korunması:

Meşru Müdafaa: Kişinin şahsına veya mal varlığına 3. kişilerin şahıslarına ve mal varlıklarına
başlamış olan veya çok yakın bir zamanda kesin başlama ihtimali bulunan bir saldırıyı ORANTILI
bir şekilde bertaraf etmek için yapılan savunmadır. (Ceza ve tazminat zorunluluğu yoktur.)

Zaruret Hali: Kişinin kendisinin sebebiyet vermediği bir durum veya saldırı halinde kişinin
şahsını veya malını 3. kişilerin şahıslarını veya mallarını korumak maksadıyla başkasının
hakkına zarar vermesidir.

Kuvvet Kullanma: Hakkın kaybolma tehlikesi mevcutken o an kolluk güçlerine başvurmanın

imkansız bulunması durumunda bir kimseni hakkını bizzat kullanarak korumasıdır.

e. Hak Türleri

 KAMU HAKLARI
- Kişinin hak ve ödevleri
- Sosyal ve ekonomik hak ve ödevler
- Siyasi hak ve ödevler

13
  ÖZEL HAKLAR

Bireyler arası ilişkilerde kullanılan haklardır.

 Niteliklerine Göre Haklar

Mutlak Haklar: Sahiplerine en geniş yetkiler veren haklardır. (Mülkiyet hakkı)

Nisbi Haklar: Bu haklar genellikle borç ve alacak ilişkisinden kaynaklanan haklardır. Sadece belirli kişi
veya kişilere karşı ileri sürülebilen haklardır. (Alacak hakkı)

 Konularına Göre Haklar

Malvarlığı Hakları: Maddi değerlerle ölçülen haklardır.

Şahsiyet Hakları: Maddi değerlerle ölçülemeyen haklardır.

 Kullanacak Kişiye Göre Haklar

Kişiye Bağlı Haklar: Bunlar devredilmesi mümkün olmayan haklardır.

Örneğin:
- Ergin olmayı talep etme
- Adının değiştirilmesini isteme
- Boşanma davası açma
- Nişanın bozulmasını isteme

Kişiye Bağlı Olmayan Haklar: Bunlar devredilebilen haklardır. Örneğin: Malvarlığı hakkı, miras hakkı,
alacak hakkı, mülkiyet hakkı

 Amaçlarına Göre Haklar

Kurucu Yenilik Doğuran Haklar: Bir hakkın kullanılmasıyla yeni bir hukuki durumunun ortaya
çıkmasıdır. (Örneğin : satın almak)

Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar: Bu hakların kullanılmasıyla bir hak veya hukuki ilişki değişikliğe
uğrar. ( Örneğin : defolu malın değiştirilmesi )

Bozucu Yenilik Doğuran Haklar: Bu haklarla bir hak ortadan kaldırılır veya bir hukuki ilişkiye son verilir.
(Örneğin: İade etmek)

 Hukuksal Etkileri Bakımından Özel Haklar

İnşai Haklar : Hak sahibine tek taraflı olarak yeni bir hukuki durum yaratmak veya mecvut bir hukuki
durumu ortaya çıkarmak, değiştirmek veya tamamen ortadan kaldırmak yetkisini veren haklardır.

Alalade Haklar : Kullanılması ile yeni bir hukuksal durum getirmeyen sıradan haklardır.

2.1.1. KİŞİ HUKUKU

Kişi ve Kişi Türleri: Kişilerin türlerini, ehliyetlerini, kişisel durumlarını, yakınları ile olan ilişkilerini
(hısımlığı), belirli bir yerle olan ilgilerini (yerleşim yeri), kişiliğin başlangıcı, sona ermesi ve korunmasını
düzenleyen medeni hukuk koludur.

14
Kişiler; gerçek kişiler ve tüzel kişiler olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Gerçek Kişiler

Gerçek Kişiliğin Başlangıcı

 Gerçek kişilik tam ve sağ doğumla başlar.

 Kişinin hakları ise sağ doğmak şartıyla anne karnına cenin olarak düştüğü anda başlar.
 Çocuk sağ doğmak şartıyla ana rahmine düştüğü andan itibaren medeni haklardan yararlanır
yani hak ehliyetine sahip olur. Çocuğun kişilik kazanıp kazanmaması özellikle "miras hukuku"
bakımından önemlidir.

Gerçek Kişilerde Hak Ehliyeti

Medeni haklardan yararlanma ehliyetidir. Borçların sahibi olabilme iktidarıdır. Doğumla kazanılır. Pasif
bir haktır. Herkes hak ehliyetine sahiptir. Buna "genellik ilkesi" denir. Herkes eşit hakka sahiptir. Buna
da "eşitlik ilkesi" denir.

Hak ehliyeti; Hak ve borç sahibi olabilme yani medeni haklardan yararlanabilme gücüdür.

Gerçek Kişilerde Fiil Ehliyeti

Medeni hakları kullanma ehliyetidir. Bir şahsın bizzat kendi fiil ve muameleleriyle kendi lehine haklar,
aleyhine borçlar yaratabilme iktidarıdır.

Fiil ehliyeti; Kişinin kendi fiilleriyle haklara ve borçlara sahip olmasıdır.

Gerçek kişilerden fiil ehliyetinin üç temel şartı vardır. Bunlar:

1. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak:

Bir kişinin fiil ve muamelelerinin sebebini, sonuçlarını, kapsam ve etkilerini önceden görebilme ve
bunlara uygun hareket edebilme iktidarıdır. Ayırt etme gücünü ortadan kaldıran nedenler:

 Akıl zayıflığı,
 Akıl hastalığı,
 Yaş küçüklüğü,
 Sarhoşluk vb.

2. Kısıtlı Olmamak:

Kısıtlılık; bir kimsenin kanunda öngörülen sebeplerden birine dayanarak, mahkeme kararı ile fiil
ehliyetinden tamamen veya kısmen mahrum edilmesidir. Kısıtlılık sebepleri şunlardır:

 Akıl hastalığı ve zayıflığı

 Savurganlık, alkol ve uyuşturucu bağımlısı olma
 1 sene veya daha fazla bir süre özgürlüğünü bağlayıcı ceza
 Yaşlılık
 Kötü yaşam tarzı

15
NOT: Yaşlılık, tecrübesizlik, sakatlık, ağır hastalık gibi durumlar isteğe bağlı kısıtlama sebepleridir.

3. Ergin Olmak

18 yaş normal erginlik: Gerçek kişiler kısıtlı olamamak ve ayırt etme gücüne sahip olmak şartıyla 18
yaşını doldurduklarında ergin sayılırlar.

NOT: Olağan evlenme yaşı 17 (Velinin rızasıyla )

NOT: Olağanüstü evlenme yaşı ise 16’dır. (Hakimin kararıyla)

15 yaş mahkeme kararıyla sınırlı erginlik: Küçüğün açıkça çıkarına olan bir durumda mahkeme küçüğü
sadece belli konularda işlem yapma yetkisine kavuşturabilir. Ancak bu kişi tam olarak ergin sayılmaz,
örneğin evlenemez.

Bunun için:
- Küçüğün 15 yaşını bitirmiş olması
- Küçüğün isteği
- Velinin rızası
- Küçük vesayet altında ise "vasinin dinlenmesi”
- Küçüğün menfaatinin bulunması

Ehliyet Türleri

Tam Ehliyetli : Ayırt etme gücüne sahip, ergin olan ve kısıtlı olmayan kişilerdir.

Tam Ehliyetsiz : Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişilerdir.

Sınırlı Ehliyetli : Tasarruf yetkisi sınırlandırılmış kişilerdir. Kendilerine yasal danışman atanmış kişilerdir.

Sınırlı Ehliyetsiz : Ayırt etme gücüne sahip fakat ya ergin değil ya da kısıtlı olan kişilerdir.

Velayet: Ergin olmayan ya da ergin olduğu halde mahkeme kararıyla kişilerin anne ve babalarının
üzerinde sahip olduğu haktır.

Vesayet: Anne ve babaların dışında birinin sahip olduğu haktır.

Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi

Ölüm

 Ölüm Karinesi: Ağır ölüm tehlikesi halinde kaybolan ya da öldüğüne kesin gözle bakılan kişilerin
ölmüş kabul edilmesidir.
 Birlikte Ölüm Karinesi: Bir kaza ya da olayda ölen kişilerden hangisinin önce hangisinin sonra
öldüğü bilinemiyorsa hepsinin aynı anda ölmüş kabul edilmesine denir. Bu durum miras
hukuku açısından önemlidir.

Karine: Bir şeyin öyle olup olmadığı bilinmese dahi o şeyin öyle olduğunun kabul edilmesine denir.

NOT : Ölüm karinesi, mahallin en büyük mülki amiri tarafından verilir.

Gaiplik: Ağır ölüm tehlikesi halinde kaybolan ya da kendisinden uzun zaman haber alınamayan kişilerin
belli bir süre geçtikten sonra ölmüş kabul edilmelerine denir.

16
Ağır ölüm tehlikesi halinde 1 yıl beklenir. 1 yıl sonunda miras mirasçılara teminat karşılığı verilir.
Mirasın mirasçılara tam olarak geçmesi için 5 yıl daha geçmesi gerekir.

Uzun süre haber alamama durumunda 5 yıl beklenir. Mirasın mirasçılara tam olarak geçmesi için 15
yıl daha geçmesi gerekir.

NOT: Gaiplik kararında görevli mahkeme “Sulh Hukuk Mahkemeleridir.”

NOT: Her durumda gaibin 100 yaşını doldurması durumunda süre biter.

Kişisel Hal Sicilleri

Doğum kütüğü : Yeni doğan kişilerin doğum kütüklerinin nüfus dairesinde kayda alınması ile oluşur.

Ölüm kütüğü : Her ölen kişinin en az 10 gün içerisinde ölüm tutanağının nüfus müdürlüğüne bildirilmesi
zorunludur. Bu kayıtların tutulduğu kütüğe denir.

Yer Değiştirme Kütüğü : Yer değiştirme tutanaklarının toplamından oluşan kütüğe denir.

Evlenme Kütüğü : Evlenme belgesinin toplamından oluşan kütüğe denir.

Aile Kütüğü : Aileye bağlı bireylerin toplu olarak bir arada tutulduğu kütüğe denir.

2. Tüzel Kişi

Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere, birden fazla kişinin bir araya gelerek oluşturdukları, kendine özgü
hak ve borçlara sahip olabilen kişi ya da mal topluluklarıdır.

TÜZEL KİŞİLİK TÜRLERİ

Özel Hukuk Tüzel Kişileri Kamu Hukuk Tüzel Kişileri

Kâr Amacı Güdenler  Devlet

 Belediye
 Şirketler
 YÖK
 Kooperatifler
 SGK
Kâr Amacı Gütmeyenler  Köy
 İl Özel İdaresi
 Dernekler
 Üniversite
 Vakıflar
 TRT
 Kamu kuruluğu niteliğindeki meslek
kuruluşları

Özel Hukuk Tüzel Kişisi

Bireyler tarafından özel hukuk esasına göre kurulan kişiliklerdir. Kazanç paylaşımı açısından kendi
içerisinde iki gruba ayrılır.

17
  Kar Amacı Güdenler: Anonim, limited, komandit vb. kâr amacına yönelik ticari tüzel
kişiliklerdir.

 Kar Amacı Gütmeyenler:

 Dernekler:
- Kişi topluluğudur.
- En az 7 kişiden oluşur.
- En çok üye sayısı sınırlaması yoktur.

 Vakıflar:
- Mal topluluğudur.
- 1 kişiden oluşabilir.
- Kişilerden oluşmadığı için kendine özgü organları vardır.

2.1.2. AİLE HUKUKU

Aile ilişkileri diyebileceğimiz ilişkileri düzenleyen medeni hukuk koludur.

Başlıca inceleme konuları; nişanlanma, evlenme, eşlerin karşılıklı hak ve borçları, boşanma ve evliliğin
sona erme sebepleri, ana babanın çocuklarının şahısları, malları üzerindeki hak ve yükümlülükleri
(velayet), soy bağı, korunmaya muhtaç kişilerle ilgili koruma önlemleri (vesayet) vb.

Nişan: Evlenme vaadiyle yapılan sözlü sözleşmedir. Nişanı bozan taraf aldığı hediyeleri iade ve yapılan
masrafları tazminle sorumludur.

Kan Hısımlığı

Kan bağından meydana gelen ve birbirlerinden üreyenlerin arasındaki hısımlıktır.

Medeni kanunun 17. maddesi kan hısımlığını üst soy - alt soy ve yan soy hısımlığı olmak üzere ikiye
ayırmaktadır.
1. Üstsoy - Altsoy Hısımlığı

Birbirlerinden üreyenler arasındaki hısımlıktır.

ÜST SOY

 Birinci derece : Anne , baba

 İkinci derece : Büyük anne ve büyük baba

ALT SOY

 Birinci derece : evlat

 İkinci derece : torun

2. Yan soy Hısımlığı

Ortak bir kökten gelenler arasındaki hısımlıktır.

18
YAN SOY

 İkinci derece : Kardeş

 Üçüncü derece : Amca, hala, dayı, teyze
 Dördüncü derece : Üçüncü derecelerin çocukları (kuzen)

NOT: Eğer iki kişinin anne ile babası aynı ise TAM KAN YANSOY, eğer anne bir baba farklı veya baba bir
annesi farklı ise YARIM KAN YANSOY hısımlığı oluşur.

NOT: İlk 3 derece ile evlenmek yasaktır.

NOT: Kayın hısımlığında , eşlerden biri ile diğer eşin kan hısımları, aynı tür ve dereceden kayın hısımları
olur. Eşler boşandıktan sonra birbirlerinin altsoy – üstsoy hısımları ile evlenemezler.

Kan Hısımlığında Derece

Kan hısımlığında derece doğum sayısı ile belirlenir. Anne - Baba ve çocukları birinci dereceden hısım,
Dede - Anneanne - Babaanne ve torunlar ikinci dereceden hısımdır.

Yansoy hısımlıklarında ise kişileri ortak köke bağlayan doğum sayısı dereceyi belirler. ( Örneğin: iki
kardeşi ortak köke bağlayan iki doğum vardır. Doğumlardan biri bir kardeşin diğeri ise diğer kardeşi
doğumudur. Öyleyse iki kardeş ikinci dereceden yan soy hısımıdır.)

NOT: Kişinin evlat edinebilmesi için 30 yaşını doldurması gerekmektedir. Evlat edicenek kişi ile evlat
edinilecek kişi arasında en az 18 yaş olması gerekir.

NOT : Evlat edinilen ile evlat eden arasında mahkeme kararıyla hısımlık doğar. Evlilik ve onun altsoyu
evlat edenin mirasçısıdır. Ancak evlat edinen evlatlığın miraçsısı olmaz. Evlatlıkta evlat edinen ve
bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında evlenme yasağı vardır

1.1.3. MİRAS HUKUKU

Bir kimsenin ölümünden sonra para ile ölçülebilecek bütün hak ve borçlarının yani terekesinin kimlere
ve nasıl geçeceğini düzenleyen hukuk kurallarından oluşur.

Muris: Miras bırakan kişiye muris denir.

Varis: Miras kalan kişiye denir.

Tereke: Miras kalan hak, mal ve borçlar toplamıdır.

Ölüme Bağlı Tasarruflar

Vasiyetname

Murisin, ölümünden sonra geçerli olmak üzere tek taraflı irade beyanı ile yaptığı tasarruftur.
Vasiyetname düzenleyebilmek için ayırt etme gücüne sahip olmak ve 15 yaşını doldurmuş olmak
gerekir. Bu iki şart vasiyetnamenin yapıldığı sırada mevcut ve bir arada bulunması şarttır.

Miras Sözleşmesi

İki taraflı olarak yapılan ölüme bağlı bir tasarruftur. Miras sözleşmesi yapabilmek için ayırt etme gücüne
sahip olmak ve ergin olmak gerekir.

19
 1.1.4. EŞYA HUKUKU

Bir şeyin eşya olabilmesi için birtakım özelliklere sahip olması gerekir. Bu özellikler:

 Maddi olma
 Üzerinde hakimiyet kurabilme
 Kişilik dışı olma
 Sınırlanabilir olma

Eşya hukukunun konusunu büyük ölçüde ayni haklar oluşturur.

Ayni hak; eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri
sürülebilen haktır.

Ayni Hakların Sınıflandırılması

Mülkiyet Hakkı : Hakkın sahibine en geniş yetkiyi veren, hakkın konusu üzerinde “kullanma, yararlanma
ve tasarrufta bulunma” yetkilerini tanıyan haktır.

Sınırlı Ayni Haklar: Hak sahibine, hakkın konusu üzerinde “kullanma ve yararlanma ya da hem kullanma
hem de yararlanma” yetkileri veren mülkiyet hakkına kıyasla daha dar yetki tanıyan haktır.

Bazı Tanımlar

Malik: Eşyanın sahibine malik denir.

Zilyet: Eşyanın mülkiyetini elinde bulundurmamak koşuluyla kullanma hakkını elinde bulundurmak.

Hüsnü Niyet (İyi Niyet): Hakların kazanılmasında subjektif iyi niyet, hakların kullanılmasında ve
borçların yerine getirilmesinde ise objektif iyi niyet kuralları geçerlidir.

1.2. BORÇLAR HUKUKU

Borcun Kaynakları:

Hukuki İşlem: Belirli bir hukuki sonuç doğmasına yönelik irade beyanıdır. (Kira sözleşmesi)

Haksız Fiil: Aralarında önceden herhangi bir sözleşme ilişkisi bulunmayan kişilerin, kanunun emrettiği
kurallara uygun davranmamalarıdır.

Sebepsiz Zenginleşme: Bir kimsenin mal varlığının haklı bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin mal
varlığı aleyhine çoğalmasıdır.

Borç İlişkisinin Unsurları:

Alacaklı: Bir borç ilişkisinde borcu talep etme hakkına sahip olan kişidir.

Borçlu: Aralarındaki borç ilişkisinden dolayı karşısındaki alacaklıya bir edime bulunma yükümlülüğü
altına girmiş olan taraftır.

Edim: Borç ilişkisinde alacaklının borçludan isteyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü
bulunduğu davranıştır.

20
Talep Hakkı: Alacaklının borçludan edimi yerine getirmesini isteme yetkisidir. Bu yargı organları
tarafından “dava hakkı” olarak kullanılır.

Borçlar Hukukuna Hakim Olan İlkeler

- İvazlılık ilkesi
- Nisbi karakter taşır.
- Eşitlik ilkesi
- Dürüstlük ilkesi
- 3. kişi aleyhine borç doğmaz ilkesi
- Zamanaşımı ve hak düşürücü süreye uğrama
- Hukuka ve ahlaka aykırı sözleşme yapılamaz
- Sözleşme serbestliği
- Kusurlu sorumluluk ilkesi

Borcu Sona Erdiren Nedenler:

İfa: Borcun borç ilişkisine uygun olarak yerine getirilmesidir.

İbra (Aklama): Alacaklının borçluyu borçtan kurtarması sonucu borcun sona ermesidir.

Takas: Karşılıklı ve aynı cinsten olan borçlarının, birbirini karşıladığı oranda sona erdirilmesidir.

Yenileme (Tecdit): Eski borcun yeni bir borç yaratılmak suretiyle ortadan kaldırılmasıdır.

Birleşme: Bir borç ilişkisinde en az iki tarafın bulunması gereklidir. Bir taraf aynı zamanda hem alacaklı
hem de borçlu ise borç ilişkisinden bahsedilemez.

Kusursuz İmkansızlık : Borç ilişkisi kurulduktan sonra ortaya çıkan ve borçlunun kusuru olmayan
nedenlere bağlı olarak borcun ifasının imkansız hale gelmesidir.

NOT: Zamanaşımına uğrayan bir borç, borcu sona erdirmez. Sadece alacaklının dava yoluyla alacağını
elde etme olanağını ortadan kaldırır.

1.3. TİCARET HUKUKU

Kişiler arasındaki ticari ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarının tümünü ticaret hukuku düzenler. Ticaret
hukuku kişilerin ticari bir işletmeyle ve ticari bir işetmenin diğer ticari bir işletme ile girdiği ilişkiyi
inceler. Ticaret hukuku medeni hukuku tamamlayıcı niteliktedir.

Ticaret Hukukunun Alt Dalları

- Ticaret İşletme Hukuku

- Kıymetli Evrak Hukuku
- Sigorta Hukuku
- Taşıma Hukuku
- Şirketler Hukuku
- Deniz Ticaret Hukuku

21
 1.4. DEVLETLER ÖZEL HUKUKU

Devletler özel hukuku, farklı devletlere bağlı kişilerin ilişkisini düzenler. Devletler özel hukukunun
düzenlediği ilişkilere daima yabancı bir unsur karışmıştır. Bu yabancı unsur yer veya kişi olabilir.
(Örneğin: bir Türk ile bir Alman'ın evlenmeleri, bir Bulgar'ın Macaristan'da bir Yunanlıyı evlat edinmesi
gibi örneklerin hangi mahkemede ne şekilde düzenleneceği Devletler Özel Hukukunun konusudur.)

Uyrukluk Bağı : Kişileri ve şeyleri devlete bağlayan hukuki ve siyasal bağdır.

Vatandaş: Bir devlete uyrukluk bağı ile bağlanan gerçek kişilere vatandaş denir.

Türk Vatandaşlığı

- Türk Devleti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.

- Türk ananın ve babanın çocuğu Türk’tür.
- Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde
kaybedilir.
- Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan
çıkarılamaz.
- Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.

NOT: Türk vatandaşlığı kazanmak isteyen yabancılar Türkiye’de 5 yıl ikamet etmelidir.

NOT: Evlenme yolu ile Türk vatandaşlığı kazanmak isteyen yabancılar en az 3 yıl evli kalmalıdır.

Vatandaşlığın Kazanılması

- Aslen Kazanma : Türk ana ve babadan doğan çocuk Türk’tür.

- Sonradan Kazanma : Evlenme, evlat edinme.

Vatandaşlığın Kaybedilmesi

Türkiye ile savaş halinde bulunan bir devletin her türlü hizmetinde Cumhurbaşkanı izni olmaksızın kendi
istekleriyle çalışmaya devam edilmesi gibi durumlarda Türk vatandaşlığı Cumhurbaşkanı kararıyla
kaybettirilebilir.

NOT: Türk vatandaşlığı, yetkili makam kararı veya seçme hakkının kullanılması ile de kaybedilir.

22
 2. BÖLÜM: ANAYASAL GELİŞMELER

ANAYASA
Devletin temel yapısını, organlarını ve bireylerin temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen kaynaklardır.

NOT: Dünyadaki ilk anayasa 1787 ABD Anayasası, ikinci anayasa ise Fransız Anayasa’sıdır. Dünyadaki
ilk anayasal belge 1215 İngiliz Magna Carta’sıdır.

ANAYASA TÜRLERİ

Yumuşak Anayasa
- Kabul edilmesi veya değiştirilmesi yasalarla aynı prosedüre tabi anayasadır.
- 1921 Anayasası, tek yumuşak anayasadır.

Çerçeve Anayasa
- Genel ilkelerin düzenlendiği, bu ilkelerin uygulanma yöntemlerinin yasalara bırakıldığı
anayasalardır.

Kazuistik(Ayrıntılı) Anayasa
- Her durumun kuralla çözülmesine dayalı ayrıntıcı anayasadır.
- 1924, 1961, 1982 anayasaları kazuistik anayasalardır.

Sert Anayasa
- Değiştirilmesi normal kanunların değiştirilmesine oranla zor şartlara bağlanan ve değişti-
rilmeyecek hükümler içeren anayasadır.
- 1924, 1961, 1982 anayasaları sert anayasalardır.

Bir anayasayı sert (katı) yapan özellikler :

 Belli maddelerin değiştirilmez olması

 Değiştirilebilmesi için halk oylamasının zorunlu olması
 Değiştirilebilmesi için özel bir meclisin olması
 Değiştirilebilmesinin belli bir süre daha zor ya da yasak olması
 Değiştirilebilmesi için özel teklif ve karar yeter sayılarının öngörülmesi

İKTİDAR

İktidar, yönetme gücünü elinde bulunduran kişi ya kişilerdir.

- Kurulmuş iktidar: Anayasayı değiştirme gücü olmayan, yalnızca anayasaya göre devleti
yöneten siyasal iktidardır.
- Kurucu İktidar: Anayasayı değiştirme veya yeniden yapma gücüne sahip siyasal iktidardır. İkiye
ayrılır :
- Asli Kurucu İktidar: Anayasayı yeniden yapma gücüne sahip siyasal iktidardır.

23
 - Tali Kurucu İktidar: Anayasayı yeniden yapma gücü olmayan yalnızca var olan anayasanın
kurallarına göre anayasayı değiştirme gücüne sahip olan iktidardır.

DEVLET

Devlet, belli bir toprak parçası üzerinde yaşayan halkı yönetme egemenliğine sahip olan politik
otoritedir. Devletin unsurları: millet, toprak ve egemenliktir.

a. Yapısına Göre Devletler

A) Tek Yapılı Devlet

1- Üniter Devlet

Tüm sistemin teklik üzerine kurgulandığı devlet tipidir. Örneğin: tek bayrak, tek dil, tek millet, tek
merkez, tek bir anayasadan oluşan devlet tipidir. Bu yönü ile devlet fonksiyonları olan yasama, yürütme
ve yargı güçleri merkezde toplanmıştır. Örnek; Türkiye, Bulgaristan, Fransa, Yunanistan, Japonya,
Portekiz, İngiltere.

2- Bölgeli Devlet

Tekçi devlet yapısında olan ancak farklı bölgelerden oluşan, ülkenin bölünmez bütünlüğünü korumakla
birlikte, ulusların özelliklerini de tanıyan devlet şeklidir.

B) Karma (Birleşik) Yapılı Devletler

1- Federasyon

Bu devlet yapısında devletler uluslararası kimliklerinden vazgeçerek bütünü ile farklı bir devlete
bürünmektedir. Bu devlet yapısının amacı bir araya geldiği devletlerin ortak çıkarlarını sağlamaktır.

2- Konfederasyon

Birden fazla bağımsız devletin uluslararası hukuki kişiliklerini muhafaza etmek şartıyla uluslararası bir
anlaşma ile bir araya gelmesidir.

b. Egemenliğin Kaynağına Göre Devletler

Cumhuriyet : Egemenliğin halka ait olduğu yönetim şeklidir.

Monarşi : Egemenliğin kaynağının belli bir soydan gelen kişi tarafından kullanıldığı devlettir.

 Mutlak Monarşi : Yetkileri sınırlandıran anayasa ve meclisi yoktur.

 Meşruti Monarşi : Yetkileri sınırlandıran anayasa ve meclis vardır.

Oligarşi : Egemenlik belirli bir sınıf ya da zumreye aittir.

Teokrasi : Egemenliğin kaynağı dine dayanmaktadır.

HÜKÜMET KAVRAMI VE HÜKÜMET SİSTEMLERİ

Hükümet, bir devletin yönetimi ve yönetimden sorumlu gruptur. Hükümet, politik bir aygıt içindeki
görevliler tarafından politika ve kararların uygulanması sürecidir.

24
1. Kuvvetler Birliği
a. Meclis Hükümeti Sistemi
 Türkiye Cumhuriyeti anayasa tarihinde ''1921 Anayasası'' ile uygulanmaya başlamıştır.
 Kuvvetler yasamada yani mecliste toplanmıştır.
 Meclisin üstünlüğü ilkesine dayanır.
 Yasama ve yürütme yetkileri mecliste toplanır.
 Yürütme ayrı bir erk sayılmaz.
 Yürütme üyeleri, meclis tarafından belirlenir.
 Yürütme, yasamayı dağıtmaz ancak yasama, yürütmeyi dağıtabilir.
 Meclisi feshetme yetkisi meclisin kendine aittir.
 Meclis yürütme organını denetler.
 Her bakan meclise karşı sadece kendi etkinliklerinden sorumludur.

b. Mutlak Monarşi
 Yasama ve yürütme yetkilerinin yürütmede birleşmesi söz konusudur.
 Hükümdarın başa geçmesi mutlaka bir kural ile olur.

2. Kuvvetler Ayrılığı

a. Başkanlık Sistemi
 Devlet başkanını halk seçer.
 Devlet başkanı yürütme gücünü tek başına elinde bulundurur.
 Kuvvetler birbirinden sert bir biçimde ayrılmıştır.
 Yasama ve yürütme organları ayrı ayrı seçilir.
 Yürütme tek başlıdır. Yani başkandır.
 Kural olarak yasama ve yürütme organları birbirlerine müdahale edemez.
 Yürütme organında görev alan biri yasama organında yer alamaz. Örnek: ABD, Arjantin, Şili,
Peru, Brezilya.

b. Yarı Başkanlık Sistemi

 Başkanlık sistemi ile parlamenter sistemin karışımıdır.
 Kuvvetler birbirlerinden yumuşak bir biçimde ayrılmıştır.
 Yürütme organı iki başlıdır. (Devlet başkanı ve Bakanlar Kurulu)
 Devlet başkanını halk seçer.
 Bakanlar kurulu mecliste karşı sorumludur. Örnek: Fransa

3. Parlamenter Sistem
 Kuvvetler birbirinden yumuşak bir biçimde ayrılmıştır.
 Yürütme iki başlıdır. Cumhurbaşkanı ve sorumlu Bakanlar Kurulu.
 Cumhurbaşkanı, yasama organına karşı sorumsuz ve tarafsız kişidir.
 Cumhurbaşkanını meclis seçer.
 Aynı kişi hem yasamada hem yürütmede yer alabilir.

25
  Yasama, yürütme organını denetleyebilir ve onun hukuksal varlığına son verebilir. Örnek:
Belçika, Yunanistan,Hollanda,İspanya

NOT: Türkiye, 2017 referandumu sonrasında “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” ile yönetil-
mektedir.

DEMOKRASİ KAVRAMI

Demokrasi, halkın egemenliği temeline dayanan, halkın iktidar olmasını savunan bir anlayıştır.

A. Demokrasinin Temel Unsurları

Milli Egemenlik: Ülkeyi yönetme yetkisinin halka ait olmasıdır.

Özgürlük: Bireylerin başkalarına zarar vermeden davranışlarda özgür olmasını ifade eden ve insanların
doğuştan sahip olduğu bir haktır.

Çoğulculuk: Farklı fikir ve görüşlere saygı duyulması, toplumda çok sesliliğin olmasını ifade eder.
Çoğulculuğun olabilmesi için insanların siyasi partiler kurarak görüşlerini ifade edebilmesi gerekir.

Eşitlik: Herkesin yasalar önünde eşit olmasını ifade eder.

Hukuk devleti: Otoriteyi sınırlayan kurallar olmalıdır.

Temel hak ve hürriyetler güvence altına alınmalı: Herkesin doğuştan sahip olduğu temel hak ve
hürriyetlerin yasaların güvencesi altına alınmasıdır.

Demokrasinin Araçları

Parlamento (meclis): Parlamento demokrasinin olmazsa olmaz koşulu değildir. Ancak günümüzde
nüfusun hızla artması, karmaşanın yaşanmaması nedeniyle parlamento bir araç olarak
kullanılmaktadır.

Çoğunlukçuluk: Çoğunluğun iktidarda söz sahibi olmasıdır. 1924 Anayasasının çoğunlukçu demokrasi
anlayışını benimsediği söylenmektedir.

Çoğulculuk (siyasal partiler): Demokrasilerde farklı fikir ve görüşlere saygı esastır. Farklı fikir ve
görüşler siyasal partiler vasıtasıyla temsil edilir.

Demokrasinin Uygulanma Biçimleri

Doğrudan demokrasi: Temsilci olmadan, halkın kendisini yönetmesidir. Devlete ilişkin tüm kararlar
aracısız olarak insanların oyuyla alınır. İdeal demokrasi şeklidir ancak uygulaması zordur.

Temsili demokrasi: Egemenlik hakkının temsilciler vasıtasıyla kullanıldığı demokrasi türüdür.

Yarı doğrudan demokrasi: Halkın hem kendisi, hem de temsilcileri ile kendini yönetmesidir. Temsili ile
doğrudan demokrasilerin birleşimidir. İktidarın kullanımı temsilcilerdedir. Ancak halkın talebine göre
halkoyu yapılabilir.

26
Demokrasinin Araçları

Halkoyu (referandum): Parlamentoda kabul edilen yasaların halkın oylarına sunulmasıdır. Türkiye’de
bugüne kadar yedi kez referandum yapılmıştır.

NOT: Türkiye’de referandum ilk kez 1961 Anayasası ile uygulama bulmuştur. Ancak referandumun
düzenli ve sistematik olarak hukukumuza girmesi yani bir anayasal kural olması ilk kez 1982
Anayasasıyladır.

Halk vetosu: Temsilciler (parlamento) tarafından kabul edilen yasaların halk tarafından halkoyunda
yürürlükten kaldırılmasıdır.

Halk girişimi: Halkın bir konuda yasa çıkarılması veya değişiklik yapılması için imza toplayarak
parlamentoyu harekete geçirmesidir.

Temsilcilerin azledilmesi: Halkın görevinden memnun olunmayan temsilcileri görevden alabilmesidir.

TÜRK TARİHİ ANAYASAL GELİŞMELERİ

1. 1808 SENED-İ İTTİFAK

 Osmanlı İmparatorluğundaki anayasal gelişmenin ilk adımıdır.
 II.Mahmut döneminde merkezi hükümetin temsilcileri ile ayan temsilcileri arasında kabul
edilip, imzalanmıştır.
 Padişahın yetkileri ilk defa sınırlandırılmıştır.

2. 1839 TANZİMAT FERMANI

 Padişah Abdülmecid döneminde ilan edilmiş.
 Gülhane parkında okunduğu için diğer ismi Gülhane-i Hattı Hümayun olmuştur.
 Dış ülkelerin baskısı olmamıştır.
 Osmanlı Devleti Mısır sorununda etkili olmak için bu fermanı ilan etmiştir.
 Padişah Abdülmecid ilk kez hukukun üstünlüğünü kabul etmiş ve yetkilerini kendi fermanı ile
sınırlandırmıştır.

3. 1856 ISLAHAT FERMANI

 Padişah Abdülmecid döneminde ilan edilmiştir.
 Tanzimat Fermanında düzenlenen konular tekrarlanmış ve din farkı gözetilmeksizin bütün
devlet uyruklarının eşit işlem görmesi ilkesi getirilmiştir.
 Gayrimüslimlere küçük düşürücü sözler söylenmesi yasaklanmıştır.

4. 1876 KANUN-İ ESASİ

 II.Abdülhamit döneminde yürürlüğe girmiştir.
 Türk tarihinin ilk anayasasıdır.
 Yürütme yetkisi padişahtadır.
 Bakanlar kurulunun başkanını ve bakanlarını padişah seçer.
 Padişahın mutlak veto, sürgün, sansür, meclisi feshetme yetkisi vardır.

27
 Yasama görevi Ayan Meclisi ve Mebusan meclisinden oluşan çift yapılı Meclisi Umumi'ye
verilmiştir.
 Osmanlı Devleti'nin resmi dini İslam'dır.
 Başkent İstanbul'dur.
 Resmi dil olarak Türkçe kabul edilmiştir.

1909 Değişiklikleri;
- Padişahın yetkileri daraltılmış, Meclis-i Mebusanın yetkileri artırılmıştır.
- Bakanlar meclise karşı sorumlu olmuştur.
- Kanun teklif etmek için padişah izni şartı kaldırılmıştır.
- Padişahın mutlak veto yetkisi geciktirici ve zorlaştırıcı veto yetkisine çevrilmiştir.
- Basına sansür yasaklanmıştır.
- Padişahın sürgün yetkisi kaldırılmıştır.
- Padişahın, meclisi feshetme yetkisi sınırlandırılmıştır.

5. 1921 ANAYASASI (TEŞKİLATI-I ESASİYE)

 Türk Devleti'nin ilk anayasasıdır.
 Kanun-i Esasi'yi yürürlükten kaldırmamıştır.
 ''Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir'' diyerek mili egemenlik ilkesi ilk kez kabul edilmiştir.
 Yumuşak nitelikli ilk ve tek anayasadır.
 Çerçeve nitelikli ilk ve tek anayasadır.
 Meclis hükümeti sistemi ve meclisin üstünlüğü benimsenmiştir.
 Kuvvetler birliği ilkesi kabul edilmiştir.
 Seçimlerin 2 yılda bir yapılması karara bağlanmıştır.
 Seçmen yaşı 18 olarak kabul edilmiştir.
 Çift dereceli seçim sistemi benimsenmiştir.
 Temel hak ve hürriyetlerden söz etmez.

1923 değişikliği;

- ''Türkiye Devleti'nin hükümet şekli Cumhuriyet'tir.'' maddesi anayasaya girmiştir.

- ''Devletin dini İslam'dır'' ibaresi anayasaya eklenmiştir.
- ''Devletin dili Türkçe'dir.'' ibaresi anayasaya eklenmiştir.
- Devletin başkanı Cumhurbaşkanıdır.

6. 1924 ANAYASASI
 İlk sert ve kazuistik anayasadır.
 Çoğunlukçu demokrasi anlayışı benimsenmiştir.
 “Karma Hükümet Sistemi (Kuvvetler Birliği – Görev Ayrılığı )” benimsenmiştir.
 Seçimler 4 yılda bir yapılır.
 Değiştirilmeyecek maddeler ilk kez 1924 Anayasası ile anayasa tarihimize girmiştir.
 Yürürlüğe girmesiyle Kanun-i Esasi ve 1921 Anayasası yürürlükten kalkmıştır.
 Başkentin Ankara olduğu hükme bağlanmıştır.

28
 - 1928 değişikliği ile; ''Devlet'in dini İslam'dır'' ibaresi anayasadan çıkarıldı.
- 1934'te kadınlar, genel seçimlerde seçme ve seçilme hakkını almışlardır.
- 1937'de Atatürk ilkeleri anayasaya eklenmiştir.
- 1946'da de tek dereceli seçim sistemi benimsenmiştir.
- 1950 yılında ise gizli oy, açık sayım ve döküm esasına dayalı seçimlere geçilmiştir.

7. 1961 ANAYASASI
 Milli Birlik Komitesinin girişimiyle Temsilciler Meclisi (Sivil Kanat) ile Milli Birlik Komitesinin
(Askeri Kanat) oluşturduğu Kurucu meclis tarafından hazırlanmıştır.
 Hazırlanan anayasa halkoyuna sunulmuş ve % 61 oy oranıyla kabul edilmiştir.
 Çift meclisli anayasadır.

NOT: Türk anayasa tarihinde çift meclisli anayasalar; Kanun-i Esasi ve 1961 Anayasasıdır.)

 Güçler ayrılığı ilkesi benimsenmiştir. (Parlamenter sistem)

 Temel hak ve özgürlüklerin en ayrıntılı biçimde düzenlendiği anayasadır.
 Herkese önceden izin almadan dernek kurma hakkı, işçilere ve kamu çalışanlarına sendika
kurma hakkı tanınmıştır.
 Çoğulculuk ilkesi benimsenmiştir.
 İlk kez siyasi partilerle ilgili hükümler getirilmiştir.
 Sosyal devlet ilkesi ilk kez bu anayasada yer almıştır.
 Milliyetçilik ilkesi ''milli devlet'' ismiyle anayasada yer almıştır.
 ''İnsan haklarına dayalı'' ifadesi kullanılmıştır.
 Anayasa Mahkemesi kurulmuştur.
 Yüksek Hakimler Kurulu kurulmuştur.
 TRT ve üniversitelere özerklik verilmiştir.
 Diyanet İşleri Başkanlığı ilk kez anayasada yer almıştır.
 Milli Güvenlik Kurulu ilk kez anayasada yer almıştır.
 Anayasaya ilk kez başlangıç metni konuldu.

1971-73 değişiklikleri ile;

- Bakanlar kuruluna KHK çıkarma yetkisi verilerek yürütme güçlendirilmiştir.
- Üniversitelerin özerkliği azaltılmıştır.
- TRT'nin özerkliği kaldırılmıştır.
- Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ile Devlet Güvenlik Mahkemeleri kurulmuştur.
(DGM'ler 2004'te kaldırıldı.)
- Temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılabilmesi için ''genel sınırlama sebepleri'' oluştu-
ruldu.
- Bakanların TBMM dışından da seçilebileceği ilk kez 1961 Anayasasında yer almıştır.

8. 1982 ANAYASASI
 12 Eylül 1980 askeri müdahalesi sonucu Milli Güvenlik Konseyi tarafından oluşturulmuştur.
 Kazuistik ve sert bir anayasadır.

29
  Çoğunlukçu demokrasi modelini benimsemiştir.
 Siyasi karar almadaki zorlukları giderici hükümler getirilmiştir. (Rasyonelleştirilmiş parlamen-
terizm)
 Yürütme organı güçlendirilmiştir.
 Devlet Denetleme Kurulu ilk kez 1982 Anayasasında yer almıştır.

1995 değişikliği ile;

- Seçme ve siyasi partilere üye olma yaşı 18'e inmiştir.
- Sendikaların siyaset yapma yasağı kalkmıştır.
- Milletvekili sayısı 550'ye çıkarılmıştır.
- Oy verme işlemi ilk kez 1982 Anayasasıyla yasal bir zorunluluk haline gelmiştir.

2007 değişikliği ile ;

- Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi

- Cumhurbaşkanının görev süresinin 5 yıl olması
- Bir kişinin en fazla 2 kere cumhurbaşkanlığı yapması

2017 değişikliği ile ;

- Milletvekili yaşı 25’ten 18’e düşmesi
- Cumhurbaşkanının partisi ile ilişiğinin kesilmemesi
- Anayasa Mahkemesi’nin 15’e düşmesi
- Askeri Yargıtay ve AYİM kaldırıldı.

NOT : Değiştirilemez madde sayısı :

 1921 Anayasası : Yoktur.

 1924 Anayasası : 1 madde değiştirilemez
 1961 Anayasası : 1 madde değiştirilemez.
 1982 Anayasası : 3 madde değiştirilemez.

NOT:

 Çoğunlukçu Anayasalar : 1921, 1924 ve 1982 Anayasaları

 Çoğulcu Anayasa: 1961 Anayasası

30
 3. BÖLÜM: 1982 ANAYASASININ GENEL BİLGİLERİ

1982 ANAYASASI’NIN GENEL ESASLARI

Geçici hükümlerdeki 16 madde dışında 1982 Anayasası başlangıç metni ve 177 maddeden oluşur.

NOT : Madde kenar başlıkları Anayasa metnine dahil değildir.

1982 ANAYASASI’NIN DEĞİŞTİRİLEMEZ HÜKÜMLERİ

Madde 1 – Devletin Şekli

 Cumhuriyet

Madde 2 – Cumhuriyetin Nitelikleri

 Devletin milli dayanışma ve adalet anlayışını benimsediği

 Devletin başlangıçta belirtilen ilkelere dayandığı
 Devletin Atatürk milliyetçiliğine bağlı olduğu
 Devletin laik olduğu ( 1961 Anayasası)
 Devletin sosyal devlet olduğu ( 1961 Anayasası)
 Devletin hukuk devleti olduğu ( 1961 Anayasası)
 Devletin demokratik devlet olduğu ( 1961 Anayasası)
 Devletin insan haklarına saygılı olduğu (1982 Anayasası)

NOT : İnsan haklarına DAYALI (1961 Anayasası), insan haklarına SAYGILI (1982 Anayasası)

Madde 3 – Devletin Bütünlüğü

 Devletin; ülkesiyle ve milletiyle bölünmez bir bütün olduğu

 Devletin resmi dili Türkçe, bayrağının beyaz ay yıldızlı al bayrak, milli marşının İstiklâl Marşı ve
başkenti Ankara olduğu

1982 ANAYASASI’NIN TEMEL İLKELERİ

1. Cumhuriyetçilik

Devlet şekli anlamındaki cumhuriyet “halka ait olan devlet” olarak tanımlanmıştır. 1924, 1961 ve 1982
Anayasasının değiştirilmez tek maddesidir.

2. Başlangıç ilkelerine dayalı devlet

- Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlılık
- Atatürk milliyetçiliği
- Atatürk medeniyetçiliği
- Çağdaş medeniyet düzeyine ulaşma azmi
- Milli egemenlik
- Anayasanın ve hukukun üstünlüğü
- Hürriyetçi demokrasi
- Kuvvetler ayrılığı
- Laiklik

31
 - Türk varlığının devleti ve ülkesiyle bölünmezliği
- Yurtta sulh cihanda sulh arzusu

3. Atatürk milliyetçiliğine bağlı devlet

- Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.
- Türkiye Devleti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.

Türk Vatandaşlığı

 Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk'tür.

 Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk'tür.
 Vatandaşlık kanun ile kazanılır kanun ile kaybedilir.
 Nüfus kayıtları, nüfus cüzdanı, pasaport ve pasavan Türk vatandaşlığının ispatlanmasında
kullanılır.
 Vatandaşlıktan çıkarılma kararını Cumhurbaşkanı verir.

4. Laik devlet

Laik devlet; din hürriyeti , din ve devlet işlerinin ayrılmasıdır.

- 1982 Anayasası’na göre “inanç ve vicdan özgürlüğü” mutlaktır, sınırlandırılamaz.

- 1982 Anayasası’na göre “ibadet özgürlüğü” mutlak değildir, sınırlandırılabilir.

5. Sosyal devlet

İlk kez 1961 Anayası’nda kabul edilmiştir.

Sosyal Devletin Amaçları

- Fırsat eşitliğini sağlamak

- İşsizliği önlemek
- Sosyal güvenliği sağlamak
- İnsanca bir yaşam için tedbirler almak
- Emek – sermaye dengesi sağlamak
- Milli gelirin adaletli bir şekilde dağıtılmasını sağlamak

Sosyal Devletin Araçları

- Vergi Adaleti (Artan Oranlı Vergi Sistemi)

- Kamulaştırma
- Devletleştirme
- Planlama
- Anayasal Güvence Altına Alınmış Sosyal ve Ekonomik Haklar

6. Hukuk devleti

Faaliyetlerinde hukuk kurallarına bağlı olan, vatanşdaşlarına hukuki güvenlik sağlayan devlet
anlayışıdır.

32
Hukuk Devleti İlkesinin Gerekleri

- Yürütme ve yasama işlemlerinin yargısal denetimi

- Temel hak ve hürriyetlerin güvence altına alınması
- Kuvvetler ayrılığının benimsenmesi ( İlk defa 1961)
- Hukukun genel ilkelerine bağlılık
- Kanun önünde eşitlik
- Mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı
- Kanuni hakim güvencesi ; “Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir
mercii önüne çıkarılamaz.”
- Ceza sorumluluğu ilkesi ( Anayasa 38. madde)

Anayasa 38. Maddesindeki hükümleri;

 Kimse, işlediği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı
cezalandırılamaz.
 Kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza
verilemez.
 Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konur.
 Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. (Masumiyet karinesi)
 Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayıcı beyanlarda bulunmaya ve bu
yolda delil göstermeye zorlanmaz.
 Ceza sorumluluğu şahsidir.
 Genel müsadere ve ölüm cezası verilemez. ( 2004 )
 Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak kabul edilemez.

Yargı Yoluna Kapalı İşlemler

 Tahkim Kurulu kararları

 Yüksek Hakem Kurulu kararları
 Silahlı Kuvvet mensuplarına verilen disiplin cezaları
 Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları
 Sayıştay kararları
 Yüksek Seçim Kurulu kararları
 Hakimler ve Savcılar Kurulunun meslekten çıkarma haricindeki kararları
 Yüksek Askeri Şuranın terfi işlemleri ve kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma işlemleri

7. Demokratik devlet

Demokratik devlet “demokrasiye uygun devlet” demektir. Demokratik devlet ilkesi hukukumuza 1961
Anayasası ile girmiştir.

Seçim İlkeleri

- Genel oy : Herkesin oy kullanma hakkına sahip olmasıdır.

- Eşit oy : Herkesin tek bir oyunun olmasıdır.
- Serbest seçim : Herkesin özgürce oy kullanmasıdır.

33
 - Tek dereceli sistemi : Yönetenlerin doğrudan seçilmesi.
- Gizli oy
- Açık sayım ve döküm
- Zorunlu oy
- Yargıtal denetim

Seçmen olabilmek için gereken şartlar:

o Türk vatandaşı olmak

o 18 yaşını doldurmuş olmak
o Seçmen kütüğüne kayıtlı olmak
o Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak
o Kısıtlı olmamak
o Ayırt etme gücüne sahip olmak

Seçmen olduğu halde oy kullanamayacak olanlar:

o Er ve erbaşlar
o Askeri öğrenciler
o Hükümlüler

NOT: Subaylar, astsubaylar, tutuklular ve gözaltında olanlar oy kullanabilirler.

YÜKSEK SEÇİM KURULU (1961 ANAYASASI)

 Yasama altında düzenlenmiştir.

 Kararları kesindir. Bu kararlar aleyhine dava açılamaz.
 7 asil 4 yedek üyeden oluşur.

Yüksek Seçim Kurulunun Görevleri

 İl ve ilçe seçim kurullarının oluşmasını sağlamak,

 İl seçim kurullarını oluşumuna, işlemlerine ve kararlarına karşı yapılacak itirazların, oy verme
gününden önce ve itiraz konusunun gerektirdiği süratle kesin karara bağlamak,
 Adaylığa ait itirazlar hakkında kesin karar vermek,
 İl seçim kurullarınca düzenlenen tutanaklara karşı yapılan itirazları inceleyip kesin karara
bağlamak.

SİYASİ PARTİLER

o Siyasi parti kurmak için en az 30 kişi olmalıdır.

NOT: Siyasi parti grubu ile karıştırmayın. Siyasi parti grupları en az 20 milletvekilinin bir araya
gelmesiyle oluşur.

o Önceden izin almaksızın kurulurlar.

34
Siyasi partilere üye olamayacak kişiler:

o Hakim ve savcılar
o Yüksek yargı mensupları
o Sayıştay üyeleri
o TSK mensupları
o Devlet memurları ve işçi dışındaki diğer kamu görevlileri
o Yükseköğretim öncesi öğrenciler

NOT: Seçimlerde aday olabilmek için görevinden istifa eden TSK mensupları ve hakim - savcılar
mesleklerine geri dönemezler.

Siyasi partilere uygulanan yasaklar:

o Siyasi partiler ticari faaliyette bulunmazlar.

o Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, yabancı uyruklu şahıslardan bağış veya
destek alamazlar.
o Kapatılan bir siyasi parti başka bir isimle kurulamazlar.
o Partisinin kapatılmasına sebep olan milletvekilinin vekilliği düşmez.
o Siyasi partinin kapatılmasına sebep olan kişiler 5 yıl boyunca siyasi faaliyette bulunamazlar.

Siyasi partilerin kapatılması :

Siyasi partilerin mali denetimini Anayasa Mahkesi yapar. Siyasi partilerin kapatılması davaları Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcısının talebi üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından yapılır. Siyasi partileri kapatma
kararı için TBMM üye tam sayısının 2/3’ü (400 mv) gerekir.

NOT: Siyasi partilerin hazine yardımından faydalanabilmeleri için genel seçimlerde en az %3 oy alması
gerekir.

NOT: Siyasi partilerin TBMM’ye girmeleri için genel seçimlerde en az %10 oy alması gerekir.

NOT: Siyasi partilerin TBMM’de grup oluşturabilmeleri için en az 20 milletvekiline sahip olması gerekir.

8. Eşitlik ilkesi

2010 yılında “Pozitif ayrımcılık” kavramı Anayasamıza girmiştir.

Pozitif ayrımcılık uygulananlar :

 Çocuklar
 Yaşlılar
 Özürlüler
 Malul ve gaziler
 Harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri

NOT:

 Temel hak ve hürriyetlere 1921 Anayasasında yer verilmemiştir.

 1924 Anayasasında ise sadece kişisel haklara yer verilmiştir.

35
 1961 Anayasasında temel hak ve hürriyetlere detaylı olarak yer verilmiştir.
 1971-1973 Anayasa değişikliğinde ise temel hak ve hürriyetlere sınırlandırmalar getirilmiştir.
 2001 Anayasa değişikliğinde ise sadece “özel sınırlamaya” geçilmiştir.

36
 4. BÖLÜM: TEMEL HAK VE ÖDEVLER

Herkes; kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir.

Temel hak ve hürriyetler; kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da
ihtiva eder. 1982 Anayasası temel hak ve ödevleri;

- Kişinin hak ve ödevleri

- Sosyal ve ekonomik hak ve ödevler
- Siyasi hak ve ödevler olmak üzere üç grupta incelemiştir.

NOT: Bu temel hak ve ödevler bir sonraki sayfada tablo hâlinde verilmektedir.

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANDIRILMASI

Temel hak ve hürriyetler anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak sadece
kanunla ve OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile sınırlandırılabilir.

Bu sınırlamalar;

 Anayasanın sözüne ve özüne

 Demokratik toplum düzeninin gereklerine
 Ölçülülük ilkesine aykırı olamaz
 Temel hak ve hürriyetler özel sebeplerle sınırlanabilir.

NOT: 2001 Anayasa değişikliği ile genel sınırlama sebepleri kaldırılmıştır.

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KULLANILMASININ DURDURULMASI

Savaş, seferberlik veya olağanüstü hâllerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal
edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temek hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya
tamamen durdurulabilir.

Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler
dışında, olağanüstü hâl dahi olsa çekirdek haklarımıza dokunulmaz.

Çekirdek haklar :

 Kişinin yaşama hakkına,

 Maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz.
 Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz.
 Suç ve cezalar geçmişe yürümez.
 Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. (Masumiyet Karinesi)

NOT: Olağanüstü Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile çekirdek hakları dışındaki temel haklar ve ödevlerin
hepsi düzenlenebilir.

NOT : Olağan Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile yalnızca “sosyal haklar” sınırılanabilir.

NOT: Dernek kurmak, siyasi parti kurmak, sendika, basımevi açmak, süreli-süresiz yayın çıkarmak,
toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenlemek için önceden izin almanıza gerek yoktur.

37
 KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ
(NEGATİF STATÜ)
 Kişi Dokunulmazlığı
 Zorla çalıştırma yasağı
 Kişi Hürriyeti ve güvenliği
 Özel hayatın gizliliği
 Konut dokunulmazlığı
 Haberleşme hürriyeti
 Yerleşme ve seyahat hürriyeti
 Din ve vicdan hürriyeti
 Düşünce ve kanaat hürriyeti
 Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
 Bilim ve Sanat hürriyeti
 Basın hürriyeti
 Süreli ve Süresiz yayın hakkı
 Düzeltme ve cevap hakkı
 Dernek kurma hürriyeti
 Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzen-
leme hakkı
 Mülkiyet hakkı
 Hak arama hürriyeti
 Kanuni hakım güvencesi
 İspat hakkı
SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER
(POZİTİF STATÜ)
 Ailenin korunması ve çocuk hakları
 Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi
 Kıyılardan yararlanma
 Toprak mülkiyeti
 Kamulaştırma
 Tarım, hayvancılık ve üretim alan-
larında çalışanların korunması
 Devletleştirme ve özelleştirme
 Çalışma ve sözleşme hürriyeti
 Çalışma hakkı ve ödevi
 Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
 Sendika kurma hakkı
 Toplu iş sözleşmesi ve toplum sözleşme
hakkı
 Grev ve lokavt hakkı
 Ücrette adaletin sağlanması
 Sağlık hizmetleri ve çevrenin korun-
ması
 Konut hakkı
 Gençliğin korunması
38
 Sporun geliştirilmesi ve tahkim
 Sosyal güvenlik hakkı
 Sosyal güvenlik bakımından özel olarak
korunması gerekenler
 Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatan-
daşlarına tanınan haklar
 Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının
korunması
 Sanat ve sanatçının korunması
 Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin
sınırlar.
SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER
(AKTİF STATÜ)
 Türk vatandaşlığı
 Seçme ve seçilme hakkı
 Siyasi parti kurma ve siyasi partilere
üyelik hakkı
 Kamu hizmetlerine girme hakkı
 Mal Bildirimi
 Vatan hizmeti
 Vergi ödevi
 Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denet-
çisine başvurma hakkı
İPUCU:
Kişinin hakları (Negatif statü) ile diğer hakları
ayırt etmek için “HÜRRİYET” kelimesine dikkat
edin.
Sosyal haklar içindeki “Çalışma ve sözleşme
HÜRRİYETİ” haricindeki içinde tüm “HÜRRİYET”
geçen haklar KİŞİ haklarındandır.
NOT: 1982 Anayasası’na göre yalnızca Türk
vatandaşlarına verilen haklar “Siyasi Hak ve
Ödevler (Aktif Statü)” dir.
KARIŞTIRMA
o Konut dokunulmazlığı : Kişinin Hakları
o Konut hakkı : Sosyal Hak
KARIŞTIRMA
 Mülkiyet hakkı : Kişinin Hakları
 Toprak mülkiyet : Sosyal Hak
KARIŞTIRMA
 Dernek kurma hakkı : Kişinin Hakları
 Sendika kurma hakkı : Sosyal Hak
 5. BÖLÜM : YASAMA

1982 Anayasası’na göre yasama yetkisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne aittir.

YASAMA YETKİSİNİN ÖZELLİKLERİ

GENELLİK : TBMM’nin anayasaya aykırı olmamak kaydıyla her konuda ayrıntılı düzenleme ve kanun
yapabilmesidir.

ASLİLİK : TBMM’nin ele aldığı konuyu araya başka bir işlem ya da organ girmeden düzenlenmesidir.

DEVREDİLEMEZLİK : Yasama yetkisi Türk milleti adına TBMM’ye aittir. Bu yetki başka bir kuruma
devredilemez.

SÜREKLİLİK : TBMM’nin sahip olduğu yasama yetkisinin kesintiye uğramamasıdır.

NOT : 1982 Anayasası’na Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin milletvekili sayısı 600 ‘dür.

NOT: Milletvekili sayısını Anayasa Mahkemesi, milletvekillerinin illere göre dağılımını ise Yüksek Seçim
Kurulu belirler.

TBMM SEÇİMLERİ

a. Olağan Seçimler

2017 yılında yapılan değişiklikle Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 yılda bir
aynı günde yapılır. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir.

b. Seçimlerin Yenilenmesi

Beş yıllık Yasama Dönemi sona ermeden de seçim yapılabilir. TBMM kararı ile ya da Cumhurbaşkanı
kararı ile seçimlerin vaktinden önce yapılması kararı alınabilir. Bunun için herhangi bir özel şartın
gerçekleşmesine gerek yoktur.

Seçimlerin yenilenmesine; TBMM üye tam sayısının 3/5’i (360 mv) karar verebilir. Bu hâlde TBMM
genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanı’nın seçimlerini yenilenmesine
karar vermesi hâlinde, TBMM genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.

Seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde bu karar 48 saat içinde Resmi Gazete’de yayımlanarak
ilan olunur. Bu kararın verildiği günden sonra gelen altmışıncı günü takip eden ilk Pazar günü
Cumhurbaşkanı ile TBMM genel seçimi birlikte yapılır.

c. Seçimlerin Geriye Bırakılması (Ertelenmesi)

1982 Anayasası’na göre savaş sebebiyle yeni seçimler yapılabilecek durumda değilse, TBMM seçimlerin
1 yıl geriye bırakılmasına karar verilebilir. Bir yılın sonunda savaş durumu devam ederse erteleme kararı
her defasında bir yıl yenilenir.

d. Ara seçim

TBMM üyeliklerin bir nedenle boşalması ve sadece boşalan üyeliklerin doldurulması için yapılan
seçimdir.

39
  Ara seçim; bir yasama dönemi içinde yalnızca 1 defa yapılır.
 Ara seçimler, genel seçimlerden sonra ilk 30 ay ve seçimlere 1 yıl kala ara seçime gidilmez.

Ancak bu durumun iki istisnası vardır:

TBMM üye sayısının % 5 ‘i (30 mv) eksilirse, ilk 30 ay dikkate alınmadan seçim yapılır (90 gün içerisinde)
ancak diğer seçime 1 yıl kala ara seçim yapılmaz.

Bir ilde hiç milletvekili kalmazsa 90 gün içinde seçim yapılır ve yukarıda belirtilen iki şarta da bakılmaz.

NOT: 1982 Anayasası’na göre seçimler yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır. Bu
görev Yüksek Seçim Kuruluna aittir.

MİLLETVEKİLLİK

Milletvekilliği Seçilme Şartları

 Türk vatandaşı olmak

 18 yaşını doldurmuş olmak
 En az ilkokul mezun olmak
 Kısıtlı olmamak
 Askerliğiyle ilişiği olmamak
 Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak
 Taksirli suçlar hariç 1 yıl ve 1 yıldan daha fazla ağır hapis cezasından hüküm giymemiş olmak
 Terör suçları, devlet sırlarını açığa çıkarmak, rüşvet, hırsızlık, inancı kötüye kullanma,
dolandırıcılık gibi suçlardan hüküm giymemiş olmak

NOT: Bu şartların incelenmesi Yüksek Seçim Kurulu’na aittir.

Milletvekilliği için görevinden çekilmesi gerekenler kişiler :

 Hâkim ve savcılar
 Yüksek yargı mensupları
 Silahlı kuvvetler mensupları
 Yükseköğretim kurumundaki öğretim elemanları
 Yükseköğretim kurulu üyeleri
 İşçi niteliği taşımayan kamu görevlileri

NOT : Hakim ve Savcılar, Yüksek Yargı Organı mensupları ve Silahlı Kuvvet mensupları milletvekili adayı
olmak için görevlerinden çekildikten sonra görevlerine geri dönemezler.

YASAMA MUAFİYETLERİ

1. Yasama Sorumsuzluğu :

1982 Anayasası’na göre TBMM üyeleri, meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, çalışmalarından, ileri
sürdükleri düşüncelerden sorumlu tutulamazlar.

40
Yasama sorumsuzluğu süreklidir. Yani milletvekili yasama sorumsuzluğu kapsamına giren bir fiilinden
dolayı, milletvekili sıfatının sona ermesinden sonra da milletvekili hakkında hukuki veya cezai bir
takibatta bulunamaz.

2. Yasama Dokunulmazlığı :

1982 Anayasası’na göre seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen milletvekili meclisten
karar alınmadıkça sorgulanamaz, tutuklanamaz, yargılanamaz. Buradaki “yargılama” yasağı oldukça
geniştir.

1982 Anayasası’na göre, yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin “Türkiye Büyük Millet
Meclisindeki siyasi parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar
alınamaz.”

Yasama dokunulmazlığının istisnaları; ağır cezayı gerektiren suçüstü hali, seçimden önce
soruşturmasına başlamış olmak şartıyla Anayasa’nın 14. maddesindeki durumlar yasama
dokunulmazlığı kapsamı dışındadır.

NOT: Yasama sorumsuzluğu mutlak koruma sağlar, kaldırılamaz. Yasama dokunulmazlığı nispi koruma
sağlar, kaldırılabilir.

NOT : Milletvekili, dokunulmazlığının kaldırılmasına karşı 7 gün içerisinde Anayasa Mahkemesine

başvurabilir. Anayasa Mahkemesi 15 gün içinde kararı açıklar.

NOT : Bakanlar ve Cumhurbaşkanı yardımcıları da yasama dokunulmazlığından yararlanır.

MİLLETVEKİLLİĞİNİ SONA ERDİREN DURUMLAR

 Kendiliğinden :
- Cumhurbaşkanı seçilme
- Bakan seçilme
- Cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atanma
- Ölüm.

 TBMM kararıyla :
- İstifa
- Devamsızlık
- Milletvekilliği ile bağdaşmayan görevi sürdürme.

 Mahkeme kararıyla :
- Kısıtlanma
- Kesin hüküm giymek.

NOT: Milletvekilliği düşmediği haller; TBMM Başkanı seçilme, dokunulmazlığın kaldırılması, partisinden
istifa etme, partisinin kapatılmasına sebep olma.

41
NOT:Dokunulmazlığın kaldırılması milletvekili sıfatını sona erdirmez. Milletvekilliği sona erince
dokunulmazlık biter.

Milletvekilliği ile Bağdaşmayan Görevler

 Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri ile bunlara bağlı kuruluşlarda

 Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerin doğrudan ya da dolaylı olarak katıldıkları
teşebbüs ve ortaklıklarda
 Özel gelir kaynakları ve özel imkanları yasa ile sağlanmış kamu yararına çalışan
derneklerde
 Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıflarda
 Üst kuruluşların ve katıldıkları teşebbüs ve ortaklıkların yönetim ve denetim
kurullarında görev alamazlar. Bu kuruluşlarda, herhangi bir taahhüt işini doğrudan
veya dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.

TBMM İÇ YAPISI

TBMM’nin iç yapısı ve çalışma düzeni kısmen anayasada ve büyük çoğunlukla iç tüzükte düzenlenmiştir.

İç tüzük; TBMM’nin parlamento kararı şeklinde kendi iç çalışmalarını düzenlemek amacıyla koyduğu
kurallardır. TBMM çalışmalarını kendi yaptığı iç tüzük hükümlerine göre yürütür. İç tüzüğün yargısal
denetimini Anayasa Mahkemesi yapar. Anayasa Mahkemesi, iç tüzük üzerinde sadece iptal davası
yoluyla denetim yapılabilir. İtiraz yoluyla Anayasa Mahkemesinin bir İç tüzük hükmünü denetlemesi
değildir.

TBMM İç Yapısı

- Başkanlık Divanı
- Siyasi Parti Grupları
- Komisyonlar
- Danışma Kurulu

SİYASİ PARTİ GRUPLARI

Siyasi parti grupları en az 20 milletvekilinden oluşur.

o Genel görüşme ve meclis araştırması isteyebilir.

o Cumhurbaşkanı için aday gösterebilirler.
o Kapalı oturum yapılmasını isteyebilirler.

NOT: Yasama dokunulmazlığının kaldırılması ile ilgili görüşme yapmaları ve Meclis Başkanlığı için aday
göstermeleri yasaktır.

NOT : Siyasi parti grupları TBMM başkanı için aday gösteremezler.

UYARI: Siyasi parti ile siyasi parti gruplarını karıştırmayın!

42
TBMM BAŞKANLIK DİVANI

 TBMM başkanı
 Başkan vekili
 Katip üyeler
 İdari amirler

NOT: TBMM Başkanlık Divanı üyelerinin tamamı milletvekili olmak zorundadır.

NOT: Bir yasama dönemi içinde 2 defa seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi 2 yıl, ikinci seçilenlerin
görev süresi ise yasama döneminin sonuna kadardır. Başkan hiçbir zaman, başkan vekilleri ise
yönettikleri oturumda oy kullanamazlar.

MECLİS BAŞKANLIĞI SEÇİMİ

Meclis Başkanlığı seçimi en fazla 4 turda ve gizli oyla yapılır. 5 gün içerisinde adaylıklar bildirilir. Adaylık
açıklandıktan sonra 5 gün içerisinde seçim tamamlanır.

1. turda üye tam sayısının 2/3 oy’u (400 mv) aranır. 400 oyu alan kişi meclis başkanı olur. Eğer
sağlanamazsa ;
2. turda üye tam sayısının 2/3 oy’u (400 mv) aranır. Eğer iki turda da 400 oy sağlanamazsa ;
3. turda üye tam sayısının salt çoğunluğu (301 mv ) aranır. Eğer 3. turda da oyların salt çoğunluğu
sağlanamıyorsa ;
4. turda en fazla oy olan üye başkan seçilir. (Basit çoğunluk)

MECLİS BAŞKANININ GÖREVLERİ

 Meclis toplantılarına başkanlık eder.

 Meclisin kolluk ve yönetim hizmetlerini yürütür.
 Meclisin tatil veya ara verdiği sırada doğrudan veya meclis üyelerinin 1/5’nin (120 mv) yazılı
başvurusu üzerine meclisi toplantıya çağırır.

TBMM BAŞKANI

 Başkan seçildiğinde vekilliği sona ermez.

 TBMM’de oy kullanamaz.
 Milletvekili olmak zorundadır.
 TBMM başkanının varsa parti ile ilişiği devam eder ama parti faaliyetlerine katılamaz.
 Siyasi partiler TBMM Başkanlığına aday gösteremezler.

TBMM ÇALIŞMA DÖNEMİ

Yasama dönemi : TBMM’nin iki genel seçimi arasında geçen süredir.

Yasama yılı : 1 Ekim - 30 Eylül arasıdır.

Birleşim : Bir günde açılan toplantıdır.

Oturum : Bir birleşimin ara ile bölünen kısımlarıdır.

43
NOT : TBMM, bir yasama yılında en fazla 3 ay tatil yapabilirken en fazla da 15 gün ara verebilir.

TBMM’NİN TOPLANMASI

o TBMM başkanı kendi doğrudan isteyebilir.

o 120 milletvekili isteği ile TBMM başkanı çağırabilir.
o Cumhurbaşkanı doğrudan çağırabilir.

Nitelikli Çoğunluk Aranan Haller

 Anayasanın değiştirilmesi, üye tam sayısının 3/5’i ya da 2/3’ü (gizli oy ile)

 Bakan ve Cumhurbaşkanı yardımcıları hakkında meclis soruşturması açılması istemi üye tam
sayısının salt çoğunluğu
 Bakan ve Cumhurbaşkanı yardımcıları hakkında meclis soruşturması açılması kararı üye tam
sayısının 3/5’i
 Cumhurbaşkanı, bakan ve Cumhurbaşkanı yardımcılarının Yüce Divana sevki, üye tam sayısının
2/3’ü (gizli oy ile)
 Meclis Başkanı’nın seçilmesi, iki turda üye tam sayısının 2/3’ü, üçüncü turda üye tam sayısının
salt çoğunluğu (gizli oy ile), dördüncü turda özel çoğunluğunun gerekli olmadığı
unutulmamalıdır.
 Genel af veya özel af ilanı, üye tam sayısının 3/5’i (açık oy ile)
 TBMM’nin seçimlerinin yenilenmesi kararı alması ile üye tam sayısının 3/5’i
 Devamsızlık nedeniyle milletvekilinin milletvekilliğinin düşürülmesi, üye tam sayısının salt
çoğunluğu

NOT :

 TBMM üye tam sayısı : 600

 TBMM toplantı yeter sayısı : 200
 TBMM karar yeter sayısı : 151
 TBMM salt çoğunluk : 301

TBMM’NİN GÖREVLERİ

 Kanun koymak, yapmak ve değiştirmek

Kanun teklifini milletvekili sunar.

Kanun teklifi Meclis Başkanlığına gönderilir. Başkanlık, ilgili komisyona gönderir. Komisyon tarafından
yapılan incelemenin ardından hazırlanan rapor Meclis Başkanlığına gönderilir.

Kanun teklifleri hakkında yapılan görüşmeler tamamlandıktan sonra oylamaya geçilir.

TBMM tarafından reddedilen kanun tekliflerinin, aynı yasama dönemi içinde yeniden verebilmeleri için
1 tam yılın geçmesi gerekir.

Cumhurbaşkanı, kanunları 15 gün içerisinde Resmi Gazete’de yayınlar. Yürürlük tarihi belirtmemiş
kanunlar, Resmi Gazete’de yayınlandıkları gün yürürlüğe girerler. Cumhurbaşkanı yayımlanmasını

44
kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği
gerekçe ile birlikte aynı süre içinde, TBMM’ye geri gönderir. TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğu
(301) ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı tarafından yayımlanır. TBMM değişiklik yaparsa,
Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar meclise geri gönderebilir.

NOT: Kanunların yargısal denetimini ise Anayasa Mahkemesi yapar.

NOT: Yargısal denetimi yapılmayacak tek kanun “İnkılap Kanunları”dır.

NOT: Bir yasama dönemi içerisinde görüşülmeyen kanun teklifine “ kadük “ denir.

Parlamento Kararları

TBMM’nin kanun çıkarmaya gerek duymadan sadece karar ile yapabildiği işlemlerdir.

 TBMM İç Tüzüğü’nde değişiklik yapmak

 Yasama dokunulmazlığının kaldırılması
 Milletvekilliğinin düşürülmesi
 TBMM Başkanlık Divanı seçimleri
 Seçimlerin yenilenmesi kararları
 Meclis çalışmalarına ara verme ve tatile ayrılma
 Meclis araştırması, meclis soruşturması
 Yüce Divana sevk kararı
 Savaş ilan etmek
 Olağanüstü hal ilanının onaylanması/ uzatılması kararı
 Kamu Başdenetçisi, RTÜK üyesi, Sayıştay Başkan üyesi, HSK üyesi seçimleri

NOT: Kural olarak parlamento kararları anayasal denetime tabi değildir. Bu kuralın 3 istisnası vardır ve
Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir. İstisnalar şunlardır.

 TBMM İç Tüzüğü
 Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılması
 Milletvekili sıfatının düşürülmesi kararı

 Anayasa değiştirmek

Anayasanın değiştirilmesi TBMM üye tam sayısının en az 1/3’ünün (200 mv) teklifi ile mümkündür.

Anayasa değişikliği teklifi önce Anayasa Komisyonunda görüşülür, görüşmelerden sonra bir rapor
hazırlanır ve TBMM Başkanlığına gönderilir. TBMM Başkanlığı raporu TBMM Genel Kuruluna gönderir.
Anayasa değişikliği teklifi Genel Kurulda iki defa görüşülürnve bu görüşmeler arasında 48 saatlik bir
serinleme süresi vardır. Bu görüşemeler ivedilikle görüşülmez.

Anayasanın değişikliğinin kabulü için iki farklı yeter sayı öngörülmüştür. Bunlar: TBMM üye tam
sayısının beşte üçü (360) veya üçte ikisi (400) aralığı oy çıkması ve TBMM üye tam sayısının en az üçte
ikisinden (400) fazla oy çıkması.

45
Anayasa değişikliği teklifi TBMM Genel Kurulunda 360-400 kişinin oyları arasında kabul edilirse
Cumhurbaşkanı anayasa değişikliğine ilişkin kanunu bir kez daha görüşmek üzere TBMM’ye geri
gönderme veya göndermeme yetkisine sahiptir. Cumhurbaşkanı, TBMM’ye geri göndermezse
halkoyuna sunmak zorundadır. Buna zorunlu halk oylaması (referandum) denir.

TBMM kendisine gönderilen kanunu üye tam sayısının üçte iki (400) çoğunluğuyla kabul ederse,
Cumhurbaşkanı anayasa değişikliği kanununu ya onaylar ya da halkoyuna sunar.

Anayasa değişikliği teklifi TBMM üye tam sayısının en az üçte ikisi (400) ile kabul edilmişse,
Cumhurbaşkanı onaylayabilir. TBMM’ye geri gönderebilir veya halkoyuna sunabilir. TBMM kendisine
geri gönderilen kanunu beşte üç (360) çoğunluk ile aynen kabul etmişte Cumhurbaşkanı halkoyuna
sunmak zorundadır.

NOT: Anayasanın 1., 2. ve 3. maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

NOT: Cumhurbaşkanı , anayasa değişikliği teklifinde bulunamaz.

 Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek

Bütçe Kanunu : Cumhurbaşkanı, mali yılbaşından 75 gün önce meclise sunar ve meclis, 55 gün
içerisinde karara bağlar.

Kesin Hesap Kanunu : Cumhurbaşkanı, mali yılın sonundan başlayarak en geç 6 ay sonra meclise sunar.
Sayıştay uygunluk bildirimini, 75 gün içerisinde meclise sunar.

 Milletlerarası antlaşmalarını onaylamasını uygun bulmak

NOT: Milletlerarası antlaşmalarını TBMM uygun bulur, cumhurbaşkanı ise onaylar.

 Genel af , özel af ilan etmek ( 360 mv kararı ile )

 Para basılmasına karar vermek
 Savaş ilan etmek ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek

NOT: TBMM, tatilde veya ara verme süresinde ise bu kararı cumhurbaşkanı verir.

 Kamu Başdenetçisini seçmek

TBMM, 2010 anayasa değişikliği ile 4 turda seçer.

 Anayasa Mahkemesine üye seçmek

TBMM , 2010 anayasa değişikliği ile 3 üye seçer ve bu üyeleri 3 turda seçer.

 Hakimler ve Savcılar Kuruluna üye seçmek

TBMM, HSK’ye 7 üye seçer.

TBMM’NİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI

Yazılı soru : Milletvekilinin , cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlardan bilgi istemesidir.

NOT : Yazılı sorunun en geç 15 gün içinde cevaplanması gerekir.

46
NOT : Milletvekilleri cumhurbaşkanından yazılı soru ile bilgi isteyemez.

Genel görüşme : Toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren konunun, TBMM Genel Kurulu’nda
görüşülmesidir.

Meclis araştırması : Belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemedir.

Meclis soruşturması : Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların görevleriyle ilgili ceza gerektiren

eylemlerin araştırılmasını sağlar.

NOT: Meclis soruşturması için Cumhurbaşanı yoktur.

NOT: 2017 Anayasa değişikliği ile “sözlü soru” ve “gensoru” kaldırılmıştır.

47
 6. BÖLÜM: YÜRÜTME

1982 Anayasası’na göre yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı tarafından, anayasaya ve kanunlara
uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.

CUMHURBAŞKANI

Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı’na aittir. Cumhurbaşkanı devlet

başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ne ve Türk milletinin birliğini temsil eder.

A. CUMHURBAŞKANI SEÇİLME YETERLİLİĞİ

 Yükseköğrenim yapmış olmak

 40 yaşını doldurmuş olmak
 Türk vatandaşı olmak
 Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak

NOT: Cumhurbaşkanı, meclisin içinden ya da dışından seçilebilir yani Cumhurbaşkanı, milletvekili

olarak zorunda değildir. (1982 Anayasası)

NOT: Cumhurbaşkanı adayı meclis dışından da gösterilebilir. (İlk kez 1982 Anayasası)

B. CUMHURBAŞKANLIĞINA ADAY GÖSTERMEK

o Siyasi parti grupları

o En son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına ve birlikte en az %5ini almış
olan siyasi partiler
o 100 bin seçmen aday gösterebilir.

NOT: Cumhurbaşkanı seçilen kişinin milletvekilliği düşer.

C. CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ

 İlk oylamada oyların salt çoğunluğunu alan kişi cumhurbaşkanı olur.

 Eğer ilk oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa ilk tur oylamasından sonraki 2. pazar, ilk
oylamada oyların çoğunluğunu alan iki aday arasında seçim yapılır.
 2. turdaki adayların salt çoğunluğunu alan cumhurbaşkanı seçilir.
 2. turda adaylardan biri seçilebilme yeterliliğini kaybederse 1. turdan sıradaki aday katılır.
 Eğer 2. tura tek aday kalırsa seçim bu sefer de seçim referandum şeklinde yapılır.

NOT : Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisi ile ilişiği kesilmez.

NOT: Bir cumhurbaşkanı en fazla 2 kere cumhurbaşkanı seçilebilir.

D. CUMHURBAŞKANI MAKAMININ BOŞALMASI

Herhangi bir nedenle cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde , 45 gün içinde cumhurbaşkanlığı
seçimi yapılır.

48
 E. CUMHURBAŞKANINA VEKALET

2017 Anayasa değişikliği ile cmhurbaşkanına herhangi bir sebepten dolayı “Cumhurbaşkanı
Yardımcısı” vekalet eder.

F. CUMHURBAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ

 Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder.
 Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü TBMM’de açılış konuşmasını yapabilir.
 TBMM’yi gerektiğinde toplantıya çağırabilir.
 Yasaları yayımlar.
 Yasaları yeniden görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderebilir.
 Anayasa değişikliklerine ilişki yasaları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunabilir.
 Anayasa Mahkemesine iptal davası açar.
 Cumhurbaşkanı yardımcısı ile bakanları atamak ve görevlerine son verebilir.
 Yabancı devletlere Türk devletinin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti’ne
gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul eder.
 Uluslararası antlaşmaları onaylanar ve yayımlar.
 TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanlığını temsil eder.
 Türk silahlı kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir.
 Genelkurmay Başkanı’nı atar.
 Milli Güvenlik Kurulu’nu toplantıya çağırır.
 Milli Güvenlik Kurulu’na başkanlık eder.
 Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletebilir ya da
kaldırabilir.
 Devlet Denetleme Kurulu’nun üyelerini ve başkanını atar.
 Devlet Denetleme Kurulu’na inceleme, araştırma ve denetleme yaptırır.
 YÖK üyelerini seçer.
 Üniversite rektörlerini seçer.
 Anayasa Mahkemesine 12 üye seçer.
 Danıştay üyelerinin 1/4 ‘ünü seçer.
 Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı vekilini seçer.
 Hakimler ve Savcılar Kurulu’na 4 üye seçer.
 Ülkenin bir yerinde veya tamamında OHAL ilan eder.

NOT: Cumhurbaşkanı, Yargıtay ve Uyuşmazlık Mahkemesine üye seçmez.

NOT: Cumhurbaşkanı’nın doğrudan Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verme yetkisi istisnai
bir yetkidir ve kullanılması için şu şartların gerçekleşmesi gerekir.

 TBMM tatilde veya ara vermede olmalıdır.

 Ülkenin ani bir silahlı saldırıya uğramış olması gerekir.
 Silahlı kuvvet kullanılmasına derhâl karar verilmesinin kaçınılmaz olması gerekir.

49
 G. CUMHURBAŞKANININ CEZAİ SORUMLULUĞU
 Cumhurbaşkanı suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararıyla
soruşturma açılması istenir.
 En geç 1 ay içinde görüşülür ve üye tam sayısının 3/5’inin gizli oyuyla soruşturma açılmasına
karar verilir.
 Soruşturma kararı verilmesi halinde 15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır.
 Komisyon raporunu 2 ay içinde TBMM Başkanlığına sunar.
 Rapor TBMM Başkanlığında 10 gün içinde genel kurulda görüşür.
 TBMM üye tamsayısının 2/3’ünün (400 Milletvekili) gizli oyuyla Yüce Divana Sevk kararı
çıkabilir.
 Yüce Divan yargılamasını 3 ay içinde tamamlar.
 Yüce Divanda seçilmeye engel bir suç işlendiği çıkarsa cumhurbaşkanının görevi son bulur.

H. DEVLET DENETLEME KURULU

- Devlet Denetleme Kurulu, 1982 Anayasası ile kuruldu.
- Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulmuştur.
- Cumhurbaşkanı emri ile çalışır.
- Kurul başkanı ve üyeleri, cumhurbaşkanı tarafından atanır.
- İşleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri; Cumhurbaşkanı Kararnamesiyle düzenlenir.
NOT: 2017 Anayasa değişikliği ile Devlet Denetleme Kurumuna idari soruşturma yapma yetkisi tanınmıştır.
NOT : Yargı organları, Devlet Denetleme Kurulu tarafından denetlenemez.

I. BAKANLIKLAR
 Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görev ve yetkileri “Cumhurbaşkanı Kararnamesi” ile
düzenlenir.
 Bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliği olan kişiler arasından cumhurbaşkanı tarafından atanırlar.
 Bakanlar, cumhurbaşkanına karşı sorumludurlar.
 Bakanlar, TBMM önünde ant içerler.
 Bakanlar, görevleriyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden
yararlanır.

NOT: 1982 Anayasası’nda yapılan 2017 değişikliği ile bir kimse hem milletvekili hem de bakan olamaz.

YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ

1. CUMHURBAŞKANI KARARNAMESİ
1.1 Olağan Dönem Cumhurbaşkanı Kararnamesi

NOT : Anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanı Kararnamesi çıkarılmaz.

NOT: Kanunda açıkca düzenlenen konularda Cumhurbaşkanı Kararnamesi çıkarılamaz.

50
NOT : Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile kanunlar arasında farklı hükümler bulunması halinde, kanun
hükümleri uygulanır. Meclis kanun çıkarttığı durumda Cumhurbaşkanı Kararnamesi hükümsüz hale gelir.

NOT: Yargısal denetimini Anayasa Mahkemesi yapar.

NOT: Olağan dönem Cumhurbaşkanı Kararnameleri hakkında Anayasa Mahkemesi hakkında iptal
davası açılabilir.

1.2 Olağanüstü Cumhurbaşkanı Kararnamesi

NOT: Olağanüstü durumlarda çıkarılan Cumhurbaşkanı Kararnameleri 3 ay içinde TBMM’de görüşülür ve

karara bağlanır. Aksi durumda kendiğinden yürürlükten kalkar.

NOT: Olağanüstü Cumhurbaşkanı Kararnameleri Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenemez.

2. YÖNETMELİK
o İlk defa 1961 Anayasası ile tanımlanmıştır.
o Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılır.
o Ülke çapındaki denetimini Danıştay, bölge çapındaki denetimini İdari Mahkemeler yapar.

NOT: Yönetmelik çıkarılırken Danıştay incelenmesinden geçirilmez.

MİLLİ GÜVENLİK KURULU

 1961 Anayasası ile kurulmuştur.
 2 ayda bir toplanırlar.
 Genel sekreteler toplantılara katılırlar ancak oy kullanamaz.
 Kurulun gündemini cumhurbaşkanı belirler.
 Milli Güvenli Kurulu genel sekreti, genel sektereterliğin en üst amiri olup cumhurbaşkanına karşı
sorumludur.
 Genel sekreterliğin teşkilat ve görevleri Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenir.

Milli Güvenlik Kurulu üyeleri :

 Cumhurbaşkanı
 Cumhurbaşkanı yardımcısı
 Adalet Bakanı
 Milli Savunma Bakanı
 İçişleri Bakanı
 Dışişleri Bakanı
 Genelkurmay Başkanı
 Kara, Deniz ve Hava Kuvvet Komutanları

NOT: Jandarma Genel Komutanlığı, Milli Güvenlik Kurulu üyeliğinden çıkartılmıştır.

51
BAŞKOMUTANLIK VE GENELKURMAY BAŞKANLIĞI

Başkomutanlık, Türkiye Cumhuriyeti’nde cumhurbaşkanın TBMM adına temsil ettiği kurumdur.

Genelkurmay başkanlığı; Silahlı kuvvetlerinin komutanı olup, savaşta başkomutanlık görevlerini cum-
hurbaşkanlığını namına yerine getirir.

NOT: Milli güvenliğinin sağlanmasından, TBMM’ ye karşı cumhurbaşkanı sorumludur.

NOT: Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığına bağlıdır.

OLAĞANÜSTÜ HAL SEBEPLERİ

- Savaş
- Seferberlik
- Savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi
- Ayaklanma
- Vatana veya Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı eylemli kalkışma
- Ağır ekonomik bunalım
- Tabii afet, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin bozulması,
- Ülkenin ve milletin bölünmez bütünlüğüne karşı şiddet hareketlerinin çıkmasıdır.

NOT: Olağanüstü hal , cumhurbaşkanı tarafından 6 ayı geçmemek üzere ilan edilir.
NOT: TBMM ise cumhurbaşkanının talebiyle OHAL süresini 4 ayı geçmemek üzere uzatır.
NOT: 2017 Anayasa değişikliğiyle “sıkıyönetim” kaldırılmıştır.

Sonuçları
Olağanüstü hâl, temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen ya da tamamen sınırlandırılabilir ve
durdurulabilir. Vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülükleri getirilebilir.

52
 7. BÖLÜM: YARGI

1982 Anayasası’na göre yargı yetkisi Türk milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelere aittir.

1. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI

Hiçbir organ, makam , merci , kişi ; yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve
talimat veremez; genelge gönderemez.

2. HAKİMLİK VE SAVCILIK TEMİNATI

Hakim ve savcılar azlonolamaz, kendileri istemedikçe anayasada belirtilen yaştan önce emekliye
ayrılamaz; bir mahkeme veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa aylık, ödenek ve diğer özlük
haklarından yoksun kılınamaz.

3. HAKİMLİK VE SAVCILIK MESLEĞİ

 Hakimler, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre görev ifa

ederler.
 Hakimler ve savcılar, kanunda belirtilenlerden başka, resmi ve özel hiçbir görev alamazlar.

NOT : Hakimler ve savcılar idari yönden Adalet Bakanlığına bağlıdır.

4. MAHKEMELERİN KURULUŞU

Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.

NOT: 2017 Anayasa değişikliğiyle askeri yargı düzenine son verilmiştir.

YÜKSEK MAHKEMELER

YÜKSEK MAHKEME ÜYE SEÇEN

Anayasa Mahkemesi 12 üye Cumhurbaşkanı, 3 üye

TBMM seçer.
Yargıtay Üyelerin tamamını HSK seçer.

Danıştay Üyelerin 1/4’ünü Cumhurbaşkanı,

Uyuşmazlık Mahkemesi
kalan 3/4' ünü HSK seçer.
Üyeleri Yargıtay, Danıştay Genel
Kurulunca kendi başkan ve üyeleri
arasından seçilir.
Uyuşmazlık Mahkemesi başkanını,
Anayasa Mahkemesi üyeleri kendi
aralarından seçer.

53
 1. ANAYASA MAHKEMESİ

 1961 Anayası ile kurulmuştur.

 15 üyeden oluşur. Bu üyelerin 12’sini cumhurbaşkanı, 3’ünün TBMM seçer. Üyelerin görev
süresi 12 yıldır.
 Başkanlarını, kendi içlerinden 4 yıl için seçerler.
 Çalışma esasları olarak : genel kurul ve iki bölümden oluşur.
 Genel kurul: siyasi partilere ilişkin dava ve başvurular, iptal ve itiraz davaları, Yüce Divan
sıfatıyla yürütülecek davalara bakar.
 Bölümler ise bireysel başvurulara bakarlar.

1.1 Anayasa’nın Görev ve Yetkileri

 TBMM üyelerininin dokunulmazlığının kaldırılması ve üyeliğinin düşürülmesi kararlarına karşı

açılan davalara bakar.
 Siyasi partilerin mali denetimini yapar.
 Siyasi partilerin kapatılması davalarına bakar.
 Bireysel başvuruları karara bağlar.
 Kendi üyeleri arasından Uyuşmazlık Mahkemesinin başkanını seçer.
 Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapar.
 Kanunların, Cumhurbaşkanı Kararnamelerinin ve Meclis İçtüzüğü’nün şekil ve esas bakımdan
ve anayasa değişikliklerinin ise şekil bakımdan anayasaya uygunluğunu denetler.

1.2. Anayasa Mahkemesinin Kararlarının Özellikleri

 Kesindir.
 İptal kararları gerekçe yazılmadan açıklanamaz.
 İptal kararları geriye yürümez.

YÜCE DİVAN SIFATIYLA YARGILANACAKLAR

 Cumhurbaşkanı
 Cumhurbaşkanı yardımcıları
 Bakanlar
 Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay başkanı, üye ve başsavcıları
 Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı
 Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı vekili
 Sayıştay Başkanını ve üyelerini
 HSK Başkan ve üyeleri
 TBMM Başkanı
 Genelkurmay Başkanı
 Kara, Hava, Deniz Kuvvet Komutanları

NOT: Milletvekilleri Yüce Divan’da yargılanmaz.

54
NOT: TBMM Başkanı, Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet komutanları Yüce Divan’da yargılanacaklar
arasına 2010 Anayasa değişikliği ile eklenmiştir.

NOT: 2017 Anayasa değişikliği ile Jandarma Genel Komutanı, Yüce Divan’da yargılanacaklar arasından
çıkartılmıştır.

ANAYASAYA UYGUNLUK DENETİM YOLLARI

1. Soyut Norm Denetimi ( İptal Davası )

Anayasa değişiklikleri ve kanunlara şekil bakımından iptal davası açabilecekler :

 Cumhurbaşkanı
 TBMM üye tam sayısının 1/5’idir. (120 milletvekili)

İptal davası açma süresi : 10 gündür.

Kanunların esas, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve TBMM İçtüzüğü’nün şekil ve esas bakımından

denetimi için iptal davası açabilecekler :

 Cumhurbaşkanı
 TBMM üye tam sayısının 1/5’idir. (120 milletvekili)
 TBMM’de en fazla üyeye sahip siyasi parti grupları

İptal davası açma süresi : 60 gündür.

İPTAL DAVASI
NE İÇİN? KİM AÇAR? HANGİ BAKIMDAN?
AÇMA SÜRESİ?
✓ Cumhurbaşkanı
Anayasa değişikliği ✓TBMM üye tam sayısı- Şekil bakımından. 10 Gün içinde.
nın en az 1/5’i
✓ Cumhurbaşkanı
Kanun
✓ TBMM üye tam sayısı- Şekil bakımından. 10 Gün içinde.
nın en az 1/5’i
✓ Cumhurbaşkanı
✓ TBMM üye tam sayısı-
nın en az 1/5’i
Kanun Esas bakımından. 60 Gün içinde.
✓ TBMM’de en fazla
üyeye sahip iki siyasi
parti grubu
✓ Cumhurbaşkanı
Cumhurbaşkanlığı ✓ TBMM üye tam sayısı-
Kararnamesi nın en az 1/5’i Şekil ve Esas
60 Gün içinde
+ ✓ TBMM’de en fazla bakımından.
TBMM İçtüzüğü üyeye sahip iki siyasi
parti grubu

2. Somut Norm ( İtiraz Yolu )

Anayasa Mahkemesi işin kendisine gelmesinden itibaren başlamak üzere 5 ay içinde karar verir.

55
Anayasa mahkemesi , anayasaya aykırılık iddiasını reddederse 10 yıl geçmedikçe aynı kanunun anaya-
saya aykırılığı için başvuru yapılamaz.

Anayasa Mahkemesi Tarafından Denetlenmeyen Normlar:

 OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

 Milletlerarası antlaşmalar
 Devrim ( İnkilap) kanunları
 3 istisna dışındaki parlemento kararları

3 istisna :

 TBMM İçtüzüğü
 Yasama dokunulmazlığının kaldırılması
 Milletvekilliğinin düşürülmesi

Devrim (İnkılap) Kanunları

 Tevhid-i Tedrisat Kanunu

 Şapka İktisası Kanunu
 Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin seddine ve Türbedarlıklar ile Birtakım Unvanların Men ve
İlgasına Dair Kanun
 Evlenme akdinin evlendirme memuru önünde yapılacağına dair hüküm
 Beynelminel Erkanın Kabulü Hakkında Kanun
 Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun
 Efendi, Bey, Paşa gibi Lakap ve Unvanların Kaldırılmasına Dair Kanun
 Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun

2. YARGITAY
 ADLİ yargının son merciidir.
 Üyelerini, Hakimler ve Savcılar Kurulu 12 yıllığına seçer.
 Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve vekilini , cumhurbaşkanı 4 yıllığına kendi üyeleri arasından
seçer.

3. DANIŞTAY
 İDARİ yargının son merciidir.
 Üyelerinin 3/4‘ ünü Hakimler ve Savcılar Kurulu, 1/4’ ünü ise cumhurbaşkanı 12 yıllığına
seçerler.
 Başkanı ise kendi üyeleri arasından 4 yıllığına seçilirler.

4. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
 Adli ve idari yargının arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye
yetkili merciidir.
 Üyeleri, Yargıtay ve genel kurullarınca kendi başkan ve üyleri arasından seçilir.
 Başkanı ise Anayasa Mahkemesince kendi üyeleri arasından seçilir.

56
NOT: Askeri Yüksek İdari Mahkemleri (AYİM) kaldırıldı.

HAKİMLER VE SAVCILAR KURULU

 2017 Anayasa değişikliği ile isminden “yüksek” ibaresi kaldırılmıştır.

 Mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev yapar.
 Hakimler ve Savcılar Kurulu, 13 üyeden oluşur. Bu üyelerin 7’sini TBMM, 4’ünü ise cumhur-
başkanı seçer.

NOT: Adalet Bakanı ve Adalet Bakanı yardımcısı Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun doğal üyedir.

Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun Görevleri :

 Yargıtay üyelerinin tamamını seçer.

 Danıştay üyelerinin 3/ 4’ünü seçer.
 Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek
 Hakim ve savcıları ;
- mesleğe kabul etme,
- atama ve nakletme,
- geçici yetki verme,
- kadro dağıtma,
- disiplin cezası verme gibi görevleri de vardır.

NOT: Hakimler ve Savcılar Kurulu, özlük işi bakımından Hakimler ve Savcılar Kuruluna, idari görevleri
bakımından ise Adalet Bakanlığına bağlıdır.

NOT: Hakimler ve Savcılar Kurulunun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına
karşı yargı mercilerine başvurulamaz. (2010 Anayasa değişikliği)

SAYIŞTAY

 İnceleme ve denetlemelerini TBMM Genel Kurulu adına yapar.

 Başkanı ve üyeleri , TBMM tarafından seçilir.
 Siyasi partilerin mali denetimini Anayasa Mahkemesi adına yapar.

NOT: Sayıştay ve Hakimler ve Savcılar Kurulu , anayasanın yargı bölümünde yer alır.

İPUCU : Eğer sorunun içinde “adına” ifadesi geçmiyorsa cevap Sayıştay değildir. Çünkü, Sayıştay yaptığı
işleri başka bir kurum “adına” yapar.

NOT: Sayıştay, yüksek mahkeme değildir.

57
 8. BÖLÜM: İDARE HUKUKU

İDARE

İdare organik anlamda devlet yapılanması içerisinde belli görevleri yerine getirmek için oluşturulan
örgüt ve bu örgütte istihdam edilenler olarak tanımlanır.

İDARE HUKUKU

İdare hukuku, temeli anayasada belirlenen, idarenin faaliyet ve örgütlenmesine ilişkin kurallar öngören,
kamuya tanınan üstünlük ve ayrıcalıklar ile bireye tanınan hak ve hürriyetlerin dengelenmesini sağlayan
hukuk dalıdır.

İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ

 Genç bir hukuk dalıdır.

 Tedvin edilmemiş ( dağınık ) bir hukuk dalıdır.
 Statü hukukudur.
 İçtihatlara dayanan bir hukuk dalıdır.
 Doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözülür.
 Temel amacı : kamu yararıdır.

İDARİ FONKSİYON

İdari fonksiyonun konusunu, devletin yasama ve yargı işlemleri ile yürütme organının siyasi işlemleri
dışında kalan ve toplumun günlük ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yürütülen tüm kamusal faaliyetler
oluşturur.

İDARİ FONKSİYONUNUN ÖZELLİKLERİ

 İdari işlem ve eylemlerle yerine getirilir.

 Konusunu kamu hizmetleri oluşturur.
 Üstün ve ayrıcalıklı yetkliler kullanılarak yerine getirilir.
 Sürekli bir devlet fonksiyonudur.
 Kendiliğinden (resen) harekete geçer.
 Tüm bireyleri kapsar.
 Temel amacı : kamu yararıdır.

İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI:

 Anayasa
 Kanun
 Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
 Yönetmelik
 Yargısal kararlar ve bilimsel görüşler.

NOT: Örf ve âdet hukuku, idare hukukunun kaynakları arasında yer almaz.

58
TÜRKİYE CUMHURİYETİ İDARESİNİN GÖREVLERİ

 Milli güvenliği sağlamak

T.C. idaresinin temel görevi T.C. Devleti’nin bağımsızlığını ve egemenliğini korumaktır. Millî güvenliğin
sağlanmasında TBMM’ye karşı Cumhurbaşkanı sorumludur.

 Özendirme ve destekleme faaliyetleri

İdare bazı alanlarda kamusal fayda görmesine rağmen bu alanlarda kendi çalışma yapmaz. Ancak bu
alanlarda çalışmak isteyen bireylere destek ve kolaylıklar sağlar.

 Kamu hizmetleri

Eğitim, sağlık, haberleşme ve bayındırlık gibi idari faaliyetler kamu hizmetleridir.

 Planlama faaliyetleri

İdarenin toplumsal hayatın her kesiminde inceleme, araştırma ve öngörme çalışmaları yaparak yasama
ve yürütme organına seçenekler belirlediği faaliyetleridir.

 Kolluk faaliyetleri

İdare millî güvenliğini sağlamanın yanı sıra toplumun gündelik düzenini koruyarak toplumsal hayatın
güvenli ve huzurlu bir şekilde devam etmesini sağlamakla yükümlüdür.

 İç düzen faaliyetleri

İdare görevlerini yerine getirebilmek için teşkilat, personel, taşınır ve taşınmaz mallar gibi unsurlara
sahiptir. İdarenin, teşkilatını yürütmek, personel temini ve personel yetiştirmek için bulunduğu
faaliyetler iç düzen faaliyetlerini oluşturur.

NOT: Doğrudan kamuya yönelik olmayan tek faaliyeti iç düzen (öz yönetim) faaliyetleridir.

KAMU HİZMETİ FAALİYETLERİ VE KOLLUK FAALİYETLERİ

KAMU HİZMETİ

Bir kamu tüzel kişisi tarafından üstlenilen ve doğrudan doğruya onun tarafından veya onun
görevlendirmesi ve denetimi altında özel kişi tarafından da yürütülen kamu amacı yararına yürütülen
faaliyetlerdir.

Kamu Hizmetinin Özellikleri

 Süreklilik ve kesintisizlik
 Nesnellik - genellik
 Değişkenlik ve uyarlama
 Bedelsizlik

59
KAMU HİZMETLERİNİN GÖRDÜRÜLMESİ USULLERİ

Ruhsat Usulü: Kamu hizmeti olarak kabul edilen bir faaliyet, eğer idare lehine tekel konusu yapılmamış
ise bu faaliyet idarenin vereceği bir izin ile özel kişilere de gördürülebilir.

Emanet Usulü: Emanet usulü, kamu hizmetlerinin kamu kesiminde yer alan tüzel kişilere gördürülme
usulüdür.

Müşterek Emanet Usulü: Bu usul, bir kamu hizmetinin masrafları, hasar ve zararı idareye ait olmak
üzere, gelir üzerinden belli bir pay veya götürü bir ücret karşılığı özel bir kişiye gördürülme usulüdür.

İktisadi Kamu Hizmetleri: İktisadi kamu hizmetleri çoğu kez özel teşebbüs faaliyetleri ile yan yana
yürütüldüklerinden, sinai ve ticari esas ve usullere uygun olarak yürütülmek zorundadırlar. Bu nedenle,
iktisadi kamu hizmetleri, işleyişleri ve dış ilişkileri yönünden esas itibarıyla özel hukuk kurallarına
tabidirler.

İmtiyaz Usulü: İmtiyaz, özel kişinin bir kamu idaresi ile yaptığı sözleşme uyarınca kullanıcılardan alacağı
ücret karşılığında kendi kâr ve zararına bir kaöu hizmetini kurup işletmesidir.

KAMU DÜZENİ ÖGELERİ

 Esenlik ve dirlik
 Güvenlik
 Genel ahlak
 Genel sağlık

KOLLUK

İdarenin kamu düzenini sağlamak, bozulmasını önlemek ve bozulduğunda eski hâline geri getirmek için
üstlendiği faaliyetleri yürütmek için kurduğu yapıya kolluk denir.

KOLLUK TÜRLERİ

Adli Kolluk : Kamu düzeni bozulduktan sonra harekete geçer. Bastırıcıdır. Adli kolluk faaliyetlerinden
doğan uyuşmazlıklar adli yargıda çözülür.

İdari Kolluk : Kamu düzeni bozulmadan önce faaliyette olan ve kamu düzeninin bozulmaması için
gerekli tedbirler alan kolluktur. Önleyicidir. İdari kolluk faaliyetlerinden doğan uyuşmazlıklar idari
yargıda çözülür.

NOT : Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanı, İçişleri Bakanlığına bağlıdır.

NOT: İdarenin; kuruluş, teşkilatlanma, görev, yetki ve sorumluluklarının belirlenmesi “kanunla” olur.

İDARE HUKUKUNA ÖZGÜ İLKE VE ESASLAR

- İdarenin kanuniliği ilkesi

- Merkezi idare ilkesi
- Yerinden yönetim ilkesi
- İdarenin bütünlüğü ilkesi
- Yetki genişliği ilkesi

60
 - Kamu tüzel kişiliği ilkesi
- Kamu hizmetleri
- Kanunsuz emir

YETKİ GENİŞLİĞİ

Merkezdeki kuruluşların, merkezden uzakta bulunan bir örgüte, belli işlevleri yerine getirilmesine
yetecek bir ya da daha çok yetkiyi, kendi adlarına kullanmak üzere devretmesidir.

Yetki genişliği, sadece valiye tanınmış bir yetkidir.

KANUNSUZ EMİR

Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emirleri yerine
getirmez, yönetmelik, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, kanun veya anayasa hükümlerine aykırı görürse
bu aykırılığı o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse emri
yerine getirilir; bu halde emri yerine getiren sorunlu olmaz. Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle
yerine getirilemez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.

KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ

Kamu tüzel kişiliği, kanunla ya da Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kurulan üstün ve ayrıcalıklı
yetkilerle donatılmış, malları, gelir ve personeli ayrı bir statüye tabi tutulmuş kuruluşlardır.

MERKEZDEN YÖNETİM İLKESİ

Merkezden yönetim, kamu hizmetlerinde birlik ve bütünlüğü sağlamak amacıyla söz konusu hizmetlere
ilişkin karar ve faaliyetlerin merkezi hükümet ve onun hiyerarşik yapısı içinde yer alan örgütlerce
yapılmasıdır.

YERİNDEN YÖNETİM İLKESİ

Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde karar almak ve uygulamak yetkisinin merkezi idare teşkilatı
dışında, merkezden bağımsız tüzel kişiliği olan idarelere verilmmesine yerinden yönetim denir.

MERKEZDEN YÖNETİMİN FAYDALARI

 Güçlü bir devlet yönetimi sağlar.

 Hizmetlerin daha az harcama ile yürütülmesini sağlar.
 Hizmetlerin rasyonel biçimde yürütülmesini sağlar.
 Hizmetlerin yeknesak ( tek elden ) yürütülmesini sağlar.
 Mali denetimi kolaydır.

MERKEZDEN YÖNETİMİN ZARARLARI

 Yöresel gereksinimler göz ardı edilir.

 Bürokrasi ve kırtasiyecilik artar.
 Demokratik ilkelere uygun değildir.
 Hizmet sunumunda gecikmeye yol açar.

61
YERİNDEN YÖNETİMİN FAYDALARI

 Bürokrasi ve kırtasiyeceliği azaltır.

 Hizmetler yöresel gereksinimlere uygun yürütülür.
 Demokratik ilkelere uygundur.

YERİNDEN YÖNETİMİN ZARARLARI

 Yöresel ihtiyaçlar için uygundur.

 Ülke bütünlüğünün bölünmesi tehlikesini ortaya çıkartır.
 Mali denetimi güçtür.
 Partizanca uygulamalara yol açar.

İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ

1. HİYERARŞİ

Merkezden yönetimin başkent ve taşra teşkilatı arasında ortaya çıkan idarenin bütünlüğünü sağlamaya
yönelik olan araçtır.

NOT: En üst hiyerarşik amir: Cumhurbaşkanıdır.

2. İDARİ VESAYET

Kamu düzenini ve idarenin bütünlüğünü sağlamak için, kamu yararı amacıyla yerinden yönetim
idarelerin işlemlerinin denetleme yetkisidir.

62
ÖNEMLİ NOTLAR :

 Başkent ile taşra teşkilatı arasında HİYERARŞİ vardır.

 Merkezden yönetim ile yerinden yönetim arasında İDARİ VESAYET vardır.
 Yerinden yönetimin kendi arasında da İDARİ VESAYET vardır.

Örnekler :

 Adalet Bakanı – Bakan yardımcısı : (HİYERARŞİ)

 İçişleri Bakanı – Emniyet Genel müdürü : ( HİYERARŞİ)
 Rektör – Dekan : ( HİYERARŞİ)
 Kaymakam - İlçe Milli Eğitim müdürü : ( HİYERARŞİ )
 Adalet Bakanlığı – Türkiye Barolar Birliği : ( İDARİ VESAYET )
 Türkiye Barolar Birliği – Antalya Barosu : ( İDARİ VESAYET )
 İzmir Büyükşehir Belediyesi – Karşıyaka Belediyesi : ( İDARİ VESAYET )
 Mamak Kaymakamı – Mamak Belediyesi : ( İDARİ VESAYET)

TÜRKİYE CUMHURİYETİ İDARE TEŞKİLATI

1. MERKEZDEN YÖNETİM

Merkezi idarede yer alan birimlerin hepsi devlet tüzel kişiliği içinde yer alır.

Merkezden Yönetimin Özellikleri

- Tüm harcamalar ve imkanlar merkez tarafından yürütülür.

- Gelir ve giderler merkezde toplanmıştır.
- Tüm hizmetler merkezden yürütülür.
- Hizmetler merkeze ait görevliler tarafından yürütülür.

A. MERKEZ ( BAŞKENT) TEŞKİLATI

Merkez (Başkent) teşkilatı Cumhurbaşkanlığı ve bakanlıklardan oluşur.

1. Cumhurbaşkanı

Merkezin en üst hiyerarşik amiridir.

2. Bakanlıklar

Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, cumhurbaşkanı tarafından seçilen 17 adet bakanlık yer

almaktadır.

Başkent teşkilatına yardımcı kuruluşlar

 Danıştay
 Sayıştay
 Milli Güvenlik Kurulu
 Ekonomik ve Sosyal Konsey

63
 B. TAŞRA TEŞKİLATI

Özellikleri:

 Merkez tarafından atanırlar.

 Merkezin hiyerarşisine tabidirler.
 Devlet omurgası altında yer alırlar.
 Ayrı bir kamu tüzel kişileri ve bütçeleri yoktur.
 Yönetmelik çıkartamazlar.

1. İl Genel İdaresi

1.1 Vali
 İl idaresinin en üst hiyerarşik amiri ve memuru validir.
 Vali ilde ; devleti ve cumhurbaşkanını temsil eder.
 Vali : yetki genişliğine sahip olan tek kişidir.
 Vali : cumhurbaşkanı tarafından atanır.

1.2 İl İdare Şube Başkanları

 Bakanlıkların ildeki yüksek memurlarıdır. Valinin hiyerarşisi altındadır.

1.3 İl İdare Kurulu

 İstişari ve idari nitelikteki görevleri olan danışma kuruludur.

2. İlçe İdaresi

2.1 Kaymakam
 İlçe idaresinin en üst hiyerarşik amiri ve memuru kaymakamdır.
 İlçede cumhurbaşkanını temsil eder.
 Kaymakam : güvenceli memurdur.
 Kaymakam : cumhurbaşkanı onayı ile atanır.

2.2 İlçe İdare Şube Başkanlıkları

 Bakanlıkların ildeki yüksek memurlarıdır. Kaymakamın hiyerarşisi altındadır.

2.3 İlçe İdare Kurulu

 İstişari ve idari nitelikteki görevleri olan danışma kuruludur.

64
YERİNDEN YÖNETİM

A. Yerel Yerinden Yönetim

Özellikleri :

 Ayrı kamu tüzel kişilikleri vardır.

 Devletten ayrı mal ve bütçeleri vardır.
 Merkezin idari vesayet denetimine tabidirler.
 Kamu görevlileri merkezi idarenin hiyerarşisine tabii değildir.
 Merkezden ayrı karar organları vardır.
 Yönetmelik çıkartabilirler.

1. İl Özel İdaresi

1.1 Vali
 İl Özel İdaresi’nin başıdır.
 Yürütme organı ve temsilcisidir.
 İl Özel İdaresi’nin vesayet makamıdır.

1.2 İl Genel Meclisi

 İl Özel İdaresinin en yüksek karar ve görüşme organıdır.

1.3 İl Encümeni
 Danışma ve ikinci karar organıdır.

NOT: İl Genel Meclisi’nin feshi: İçişleri Bakanlığının bildirisi üzerine Danıştay kararı ile gerçekleşir.

2. Belediye

 Nüfusu 5 bin ve üzerinde olan yerleşim birimlerine belediye kurulabilir.

 Belediyeler, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kurulur.

Belediye idaresinin bölümleri:

2.1. Belediye Başkanı

Belediye idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Belediye seçimleri 5 yılda bir yapılır.

2.2. Belediye Meclisi

Belediye idaresinin karar organıdır. Seçmenler tarafından seçilir.

2.3. Belediye Encümeni

Belediye idaresinin danışma organıdır. Üyeleri belediye meclisi içinden seçilerek oluşmaktadır.

NOT: Belediye başkanının geçiçi olarak görevden uzaklaştıran İçişleri Bakanlığıdır.

65
NOT : Belediye başkanının nihai olarak görevine son veren ise Danıştay’dır.

NOT: Büyükşehir belediyelerinin ise nüfusu en az 750 bin olmalıdır.

NOT: Büyükşehir belediyeleri kanun ile kurulurlar.

3. Köy idaresi

 Nüfusu 2 binden az ve yüz elliden fazla olan yerlerde kurulur.

 Köy , idari karar (İçişleri Bakanlığı kararı) ile kurulur.

Köy idaresinin bölümleri :

a. Muhtar

 Köy derneği tarafından seçilir.

 Muhtar seçilebilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak ve o köyde en az 6 ay ikamet etmiş olmak
gerekir.
 Siyasi partiler muhtarlık seçiminde aday gösteremezler.
 Köy idaresinin başı, yürütme organı ve temsilcisidir.

b. İhtiyar Heyeti

 Öğretmen ve imam doğal üyesidir.

 Salmaya ve imeceye karar verir.
 Köyün işlerini sıraya sokar.

c. Köy Derneği

 Köydeki seçmenlerdir.
 Karar organıdır.
 Muhtar ve ihtiyar heyetini seçer.

İmece: Köy işlerinin halk tarafından el birliği ile gerçekleştirilmesidir.

Salma: Köyün ortak işlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla köy halkından toplanan paradır.

NOT: Mahallenin kurulması, kaldırılması, birleştirilmesi: belediye meclisinin kararı, kaymakamın görüşü
ve valinin onayı ile olur.

B. Hizmet Yerinden Yönetimler

Teknik bilgi ve uzmanlık isteyen hizmetin devlet tüzel kişiliği dışında örgütlenmesi ve tüzel kişiliğe
kavuşturulması sonucu ortaya çıkan kuruluşlardır.

 İktisadi Kamu Kurumları

 Sosyal Kamu Kurumları
 İdari Kamu Kurumları

66
  Kamu Kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları

KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ OLMAYAN BAZI KURUMLAR

 Türkiye Büyük Millet Meclisi
 Cumhurbaşkanlığı
 Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğİ
 Devlet Denetleme Kurulu
 Tüm yargı organları
 Yüksek Seçim Kurulu
 Sayıştay
 Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
 Tüm Bakanlıklar
 Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği
 Millî İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı
 Jandarma Genel Komutanlığı
 Sahil Güvenlik Komutanlığı
 Emniyet Genel Müdürlüğü
 Diyanet İşleri Başkanlığı
 Gelir İdaresi Başkanlığı
 Hazine Müsteşarlığı
 Devlet Personel Başkanlığı
 Türkiye İstatistik Kurumu
 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü

KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ OLAN BAZI KURUMLAR

 Üniversiteler
 Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü
 Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
 Atatürk Araştırma Merkezi
 Atatürk Kültür Merkezi
 Türk Dil Kurumu
 Türk Tarih Kurumu
 Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü
 Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu
 Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü
 Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü
 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
 Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü
 Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü

67
İDARENİN MAL EDİNME YÖNTEMLERİ

Kamulaştırma (İstimlak): Özel mülkiyette bulunan taşınmaz malın tamamına veya bir kısmına,
kanunda gösterilen esas ve şekillere göre zorla el atmasıdır.

İstimval : Olağanüstü durumlarda, idarenin gereksinim duyduğu taşınır mala kamu gücü kullanarak el
koymasıdır.

Geçiçi işgal : Bir bayındırlık hizmetinin görülmesi sırasında, bu hizmetin yapılabilmesi için ihtiyaç
duyulan malzemelerin (taş, kum vb.) elde edilmesi amacıyla özel mülkiyette bulunan taşınmaza idarece
el konulmasıdır.

Devletleştirme : Kamu yararı gerçekleştirmek amacıyla özel mülkiyette bulunan işletmelere el

konulmasıdır.

KAMU GÖREVLİLERİ

Memur: 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, devlet ve diğer kamu tüzel kişilerince genel idare
esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilen kimselerdir.

Sözleşmeli Personel: Mali yılla sınırlı olarak sözleşme ile çalıştırılmasına karar verilen ve işçi
sayılmayan kamu hizmeti görevlileridir.

İşçi: Bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan kimselerdir. Özel hukuk hükümlerine tabidirler.

DEVLET MEMURLUĞU

MEMUR OLMA KOŞULLARI

 Türk vatandaşı olmak

 18 yaşını doldurmuş olmak
 Askerlikle ilişiği bulunmamak
 Güvenlik soruşturması yapılmış olmak
 En az ortaokul mezunu olmak
 Görevini yapmaya engel bir rahatsızlığı bulunmamak
 Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemiş olmak
 Taksirli suçlar hariç , ağır hapis veya 1 yıldan fazla hapis cezası almamış olmak

MEMURİYETİN YASAKLARI

o Başka bir görev alma yasağı

o Bir sanat ve ticaretle uğraşma yasağı
o Taraflı davranma yasağı
o Siyasi faaliyette bulunma ve siyasi partilere girme
o Hediye ve çıkar sağlama yasağı
o Gizli bilgileri açığa çıkarma yasağı
o Ayrıldığı kuruma karşı görev alma yasağı
o Grev yasağı
o Denetimdeki teşebbüsten menfaat sağlama yasağı

68
NOT : Aday memurluk ; en az 1 , en fazla 2 yıldır. Adaylık süresi içinde aday memur, süre sona ermeden
adaylıktan çekilirse 3 yıl süreyle memur olamaz.

NOT: Memurlarda izin; 1-10 sene arasında çalışanlar 20 gün , 10 seneden fazla çalışanların ise yıllık 30
gün izni bulunmaktadır.

MEMURLUK MESLEĞİNİN ÖZELLİKLERİ

- Memuriyet bir meslektir.

- Süreklilik arz eder.
- Memurlar tarafsız ve eşit davranmalıdır.
- Memuriyet bir kadro içerir.
- Memurların hak ve yükümlülükleri kanunla düzenlenir.

MEMURLUK MESLEĞİNİN TEMEL İLKELERİ

Sınıflandırma: Kamu Görevlilerini ve kamu görevlerinde çalışan devlet memurlarını görevlerinin

gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre sınıflara ayırmasıdır.

Kariyer: Devlet memurlarının bilgi ve yetişme şartlarına uygun şekilde en yüksek derecelere kadar
ilerlemeleri sağlanmasıdır.

Liyakat: Kişilerin devlet memurluğuna girmelerinde ve memurlukta ilerlemelerinde bilgi ve

yeteneklerinin esas alınmasıdır.

MEMURLUK MESLEĞİNİN SINIFLARI

 Genel İdare Hizmetleri Sınıfı

 Teknik Hizmetler Sınıfı
 Sağlık Hizmetleri ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri
 Eğitim ve Öğretim Sınıfı
 Avukatlık Hizmetleri Sınıfı
 Din Hizmetleri Sınıfı
 Emniyet Hizmetleri Sınıfı
 Yardımcı Hizmetleri Sınıfı
 Mülki İdare Amirliği Hizmetleri Sınıfı
 Milli İstihbarat Hizmetleri Sınıfı
 Jandarma Hizmetleri Sınıfı
 Sahil Güvenlik Hizmetleri Sınıfı

MEMURLARIN MÜSPET ÖDEVLERİ (YÜKÜMLÜLÜKLERİ)

 Anayasa ve Kanunlara sadakat

 Hiyerarşik amire itaat
 Kıyafet sorumluluğu
 Davranışlarına özen gösterme sorumluluğu
 Mal bildiriminde bulunma

69
  Resmi araç - gereç ve belgeleri iade sorumluluğu

NOT: Memurların 5 yılda bir mal bildirim zorunlulukları vardır.

MEMURLARIN MENFİ ÖDEVLERİ (YASAKLARI)

 Başka bir görev alma yasağı

 Ticari faaliyette bulunma yasağı
 Taraflı davranma yasağı
 Siyasi partilere üye olma yasağı
 Grev yasağı
 Hediye alma yasağı

MEMURİYETİ SONA ERDİREN DURUMLAR

 İstifa
 Müstafi sayılma
 Emeklilik
 Koşullarda eksiklik
 Bağdaşmazlık
 Ölüm

Memur ;

 Usullere uygun istifa ederse 6 ay,

 Yerine yenisinin gelmesini beklemeden istifa ederse 1 yıl,
 Devir teslim işlemlerini gerçekleştirmeden istifa ederse 3 yıl,
 Aday memur, süre dolmadan adaylıktan çekilirse 3 yıl memur olamaz.

NOT : Memur, adaylıktan asilliğe atandığında göreve vaktinde başlamazsa müstafi sayılır. Müstafi
sayılan memur 1 yıl memur olamaz.

Memurların Hak ve Ayrıcalıkları

Mesleki Haklar

- Güvenlik hakkı
- İzin hakkı
- Hizmet hakkı
- Terfi hakkı
- Uygulamayı isteme hakkı
- Sendika hakkı

Mali Haklar

- Maaş hakkı
- Emekli maaşı hakkı
- Yolluk hakkı
- Dul ve yetim maaşı

70
 - Toptan ödeme

DİSİPLİN CEZALARI

Uyarma: Memura görevinde daha dikkatli olmasının yazıyla bildirilmesidir.

Kınama: Memura görevinde kusurlu olduğunun yazıyla bildirilmesidir.

Aylıktan kesme: Memurun brüt aylığından 1/30 - 1/8 arasında kesinti yapılmasıdır.

Kademe ilerlemesinin durdurulması: Memurun bulunduğu kademedeki ilerlemesinin 1-3 yıl

durdurulmasıdır.

Memuriyetten çıkartma (ihraç): Bir daha devlet memurluğuna alınmamak üzere memurluktan
çıkarılmasıdır.

NOT: Memuru açığa almak güvenlik tedbirleri arasındadır.

İstisnai Memurlar

 Vali
 Büyükelçi
 TBMM memurlukları
 Bakan yardımcısı
 MİT memuru

NOT : Kaymakam, güvenceli memurdur.

NOT : İstisnai memur (atama ile), güvenceli memur ise (sınav ile) atanır.

71
 9. BÖLÜM: İNSAN HAKLARI HUKUKU

İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN TANIMI

İnsan haklarını düzenleyen hukuk kurallarını bir bütün halinde inceleyen hukuk dalıdır. İnsan hakları
hukuku, insan haklarını değil, insan haklarını düzenleyen hukuk kurallarını inceler.

Hak : Hukuk düzeni tarafından kişilere tanınan ve hukuk düzeni tarafından korunan meşru yetkidir.

Hürriyet: Hukuk düzeni tarafından yasaklanmamış olan her türlü insan davranışıdır.

Ödev: Herhangi bir hukuk kuralı gereği yapılması ya da yapılmaması gereken insan davranışlarıdır.

Temel hak ve hürriyetler: Anayasa ile tanınan ve güvence altına alınan hak ve hürriyetlerdir
İnsan hakları; mutlak, dokunulmaz, bireysel, evrensel ve vazgeçilmez haklardandır.

İNSAN HAKLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

- İnsan hakları doğuştan kazanılır.

- İnsan hakları en temel haktır.
- İnsan hakları mutlaktır.
- İnsan hakları özgürlükten oluşur.

İNSAN HAKLARI İLE İLGİLİ TEMEL HAK VE ÖDEVLER

Niteliği

Herkes kişiliğine bağlı dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir.

Sınıflandırılması

- Sınırlama ancak kanunla yapılabilir.

- Sınırlama, anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olmak zorundadır.
- Demokratik toplum düzeni gereklerine uygun olmalıdır.
- Ölçülülük ilkesine uygun olmalıdır. (2001)

Durdurulması
Olağanüstü hâl, seferberlik ve savaş gibi durumlarda temel hak ve hürriyetlerinin kullanılması kısmen
ya da tamamen durdurulabilir. Şartlar :

- Ölçülülük esas alınmalıdır.

- Milletlerarası antlaşmalardan doğan yükümlülükler ihlal edilmemelidir.

Çekirdek haklar

- Kişinin yaşam hakkına, maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz.

- Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı
suçlanamaz.
- Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez.

72
 - Suçluluğu mahkeme kararı ile saptayıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. (Masumiyet Karinesi)

ARİSTO’NUN ADALET KURAMI

Denkleştirici Adalet

Bireylerin kişisel özellikleri ve farklılıklarını göz önünde bulundurmaksızın toplumdaki bütün bireylere
eşit bir şekilde davranılması gerektiğini ifade eder.

Sosyal Adalet

Bireyler arasındaki pay dağılımının adaletsiz olması durumunda devletin müdahale ederek sosyal
anlamda bireyleri eşit hal getirmesi gerektiğini ifade eder.

Dağıtıcı Adalet

Toplumdaki bireylere, topluma olan katkıları oranda pay verilmesi gerektiğini ifade eden adalet
anlayışıdır.

Hakkaniyet

Hakkaniyet, somut özellikler ve spesifik özellikler göz önünde tutularak adaletin uygulandığı eşitlik
durumudur.

İNSAN HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI

JELLINEK SINIFLANDIRILMASI

Jellinek Sınıflandırılması : Alman hukukçu Georg Jellinek tarafından yapılan temel hak ve hürriyetleri
ayırma yöntemidir. Bunlar: negatif statü, pozitif statü ve aktif statüdür.

NEGATİF STATÜ (KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ)

 Kişi Dokunulmazlığı
 Zorla çalıştırma yasağı
 Kişi Hürriyeti ve güvenliği
 Özel hayatın gizliliğ
 Konut dokunulmazlığı
 Haberleşme hürriyeti
 Yerleşme ve seyahat hürriyeti
 Din ve vicdan hürriyeti
 Düşünce ve kanaat hürriyeti
 Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
 Bilim ve Sanat hürriyeti
 Basın hürriyeti
 Süreli ve Süresiz yayın hakkı
 Düzeltme ve cevap hakkı

73
  Dernek kurma hürriyeti
 Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
 Mülkiyet hakkı
 Hak arama hürriyeti
 Kanuni hakım güvencesi
 İspat hakkı

POZİTİF STATÜ (SOSYAL HAKLAR VE ÖDEVLER)

 Ailenin korunması ve çocuk hakları

 Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi
 Kıyılardan yararlanma
 Toprak mülkiyeti
 Kamulaştırma
 Tarım, hayvancılık ve üretim alanlarında çalışanların korunması
 Devletleştirme ve özelleştirme
 Çalışma ve sözleşme hürriyeti
 Çalışma hakkı ve ödevi
 Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
 Sendika kurma hakkı
 Toplu iş sözleşmesi ve toplum sözleşme hakkı
 Grev ve lokavt hakkı
 Ücrette adaletin sağlanması
 Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması
 Konut hakkı
 Gençliğin korunması
 Sporun geliştirilmesi ve tahkim
 Sosyal güvenlik hakkı
 Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler
 Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarına tanınan haklar
 Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması
 Sanat ve sanatçının korunması
 Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları

AKTİF STATÜ (SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER)

 Türk Vatandaşlığı
 Seçme ve seçilme hakkı

74
  Siyasi parti kurma ve siyasi partilere üyelik hakkı
 Kamu hizmetlerine girme hakkı
 Mal Bildirimi
 Vatan hizmeti
 Vergi ödevi
 Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı

VASAK SINIFLANDIRILMASI

Vasak Sınıflandırılması : Karel Vasak tarafından yapılan kuşaklara göre sınıflandırılmada, insan hakları;
özgürlük, eşitlik ve kardeşlik ilkelerinin bir uzantısı olarak birinci kuşak, ikinci kuşak ve üçüncü kuşak
insan hakları olarak adlandırılmıştır.

I.KUŞAK HAKLAR

- Yaşam hakkı
- İfade özgürlüğü
- Kölelik yasağı
- İşkence yasağı
- Kişi olarak tanınma hakkı
- Etkili bir hukuk yoluna başvurma hakkı
- Keyfi tutma yasağı
- Adil yargılanma hakkı
- Mahremiyet hakkı
- Seyahat özgürlüğü
- Sığınma hakkı
- Vatandaşlık hakkı
- Evlenme ve ailenin korunması hakkı
- Mülkiyet hakkı
- Düşünce vicdan ve din özgürlüğü
- İfade özgürlüğü
- Toplanma ve örgütlenme hakkı

2.KUŞAK HAKLAR

- Çalışma hakkı, adil gelir ve sendika kurma hakkı

- Dinlenme hakkı
- Eğitim hakkı
- Konut hakkı
- Kültürel yaşama katılma hakk

75
 - Sağlık, beslenme hakkı
- Grev ve toplu sözleşme hakkı
- Bilim ve sanat hürriyeti
- Engelli (özürlü) hakkı
- Çocuk hakları
- Kadro hakları

3.KUŞAK HAKLAR

- Barış hakkı
- Silahsızlandırılmış bir dünyada yaşama hakkı
- Sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı
- Çevre hakkı
- Ekonomik ve sosyal açıdan gelişme hakkı
- Hakların kendi durumlarını serbestçe belirleme hakkı
- Herkesin insanlığın ortak mal varlığından yararlanma hakkı

İNSAN HAKLARINA İLİŞKİN HAZIRLANAN ÖNEMLİ GELİŞMELER

İnsan Haklarına İlişkin Hazırlanan Önemli Gelişmeler

- Magna Carta (1215 yılında imzalanmıştır. Dünyadaki İLK anayasal belge niteliği taşır.)
- İngiliz Haklar Bildirgesi (1628)
- İngiliz İnsan Hakları Bildirgesi (1689)
- Virginia Haklar Bildirgesi (1776)
- Amerikan Bağımsız Bildirgesi (1776)
- Massachusetts Anayasası (1780)
- Amerikan Anayasası (1787)
- İnsan ve Yurttaş Haklar Bildirisi (1789)
- İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (1948)
- Viyane Eylem Programı ve Bildirisi (1993)
- Pekin Deklorasyonu ve Eylem Planı (1995)

İNSAN HAKLARI İLE İLGİLİ ÖNEMLİ KURULUŞLAR

ANAYASA MAHKEMESİ

1982 Anayasası’na göre, herkes Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında yer alan haklarının devlet gücü tarafından ihlal edildiği
iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilirler. Bireysel başvuru yapılmadan önce kanunda
öngörülmüş başvuru yollarının tüketilmiş olması gerekir. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru,
2010 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle getirilmiştir. Bireysel başvuru, kanun yolu öngörüldüyse bu

76
yolların tamamının tüketildiği tarihten idari ve adli başvuru yolu öngörülmediyse ihlalin meydana
geldiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır.

KAMU BAŞDENETÇİLİĞİ KURUMU

İdarenin işleyişi ile ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü eylem işlemler ile tutum ve davranışlarını;
insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek,
araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevli TBMM Başkanlığına bağlı Kamu Baş Denetçiliği
Kurumu kurulmuştur. Başvuru yapılması için;

- İdari başvuru yollarının tüketilmiş olması gerekir.

- Kuruma yapılacak başvuruya idare tarafından verilecek cevabın tebliği tarihinden, idare
başvuruya 60 gün içince cevap vermediği taktirde bu sürenin bitmesinden itibaren 6 ay içinde
başvurulur. İnceleme başvuru tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde sonuçlandırılır.

TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU

Ayrımcılığın önlenmesi ve bu ilkeler doğrultusunda faaliyet göstermek, işkence ve kötü muameleyle

etkin mücadele etmek ve bu konuda ulusla önleme mekanizması görevini yerine getirir. Ayrımcılık
yasağı ihlalinden zarar görme iddiasıyla kişiler kuruma başvurabilir. Kurum, başvuruları ve resen yaptığı
incelemeleri 3 ay içinde sonuçlandırır. Bu süre bir defaya mahsus olmak üzere en fazla 3 ay uzatılabilir.

Bilgi Edinme Hakkı

Kurum ve kuruluşlar başvuru üzerine bilgi veya belgeye 15 iş günü içinde ulaşım sağlar. (İstisnai
durumlarda 30 iş günü içinde sağlanır.)

Bilgi edinme talebi reddedilen kimse, yargı yoluna gitmeden önce kararın tebliğinden itibaren 15 gün
içinde Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kuruluna itiraz edebilir.

AVRUPA KONSEYİ

5 Mayıs 1949’da 10 ülke – Belçika, Danimarka, Fransa, Hollanda, İrlanda, İsveç, İtalya, Lüksemburg,
Birleşik Krallık ve Norveç - merkezi Strasbourg olmak üzere Avrupa Konseyi’ni kuran antlaşmayı
imzalamıştır. Şu an Avrupa Konseyi'nde 47 üye ülke bulunmaktadır. Türkiye, anlaşmayı 1949 yılında
imzalamıştır. Konsey'in çalışma alanları insan hakları, medya, hukukî iş birliği, sosyal dayanış-
ma, sağlık, eğitim, kültür, spor, gençlik, yerel demokrasiler, sınır ötesi iş birliği çevre ve bölgesel
plânlamadır. Türkiye, Yunanistan ile birlikte Avrupa Konseyi kurulduktan sonra konseye ilk giren üyeler
oldukları için "kurucu üye" statüsündedirler.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

4 Kasım 1950'de İnsan Hakları Bildirisinde bulunan hakları topluca güvence altına almak için Avrupa
Konseyi üyelerinin üzerinde anlaştıkları metindir. Avrupa Konseyi’nin bu anlamda ilk adımı 4 Kasım
1950’de Roma’da imzalanan ve 3 Eylül 1953’te yürürlüğe giren “İnsan Hakları ve Özgürlüklerinin
Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi (AİHS)”'dir. AİHS 59 maddeden ve ek protokollerden oluşur.
Avrupa İnsan Hakları Kapsamında Güvence Altına Alınan Haklar

- Yaşam hakkı (madde 2)

77
 - İşkence yasağı (madde 3)
- Kölelik ve zorla çalıştırma yasağı (madde 4)
- Özgürlük ve güvenlik hakkı (madde 5)
- Adil yargılanma hakkı (madde 6)
 Masumiyet karinesi (madde 6/2)
 Savunma hakkı (madde 6/3)
- Kanunsuz ceza olmaz ilkesi (madde 7)
- Özel ve aile hayatına saygı hakkı (madde 8)
- Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü (madde 9)
- İfade özgürlüğü (madde 10)
- Toplantı ve dernek kurma özgürlüğü (madde 11)
- Evlenme hakkı (madde 12)
- Etkili başvuru hakkı (madde 13)
- Ayrımcılık yasağı (madde 14)

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 15. maddesi ile olağanüstü hallerde yükümlülüklerin askıya alınması
düzenlenmiş ve bu durumlarda bile “yaşam , işkence yasağı , kölelik yasağı ve kanunsuz suç ve ceza
olmaz” ilkelerinin askıya alınamayacağı belirtilmiştir.

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ (AİHM)

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), uluslararası bir teşkilat olan Avrupa Konseyi'ne bağlı olarak
1959 yılında kurulmuş uluslararası bir mahkemedir. Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek
protokolleriyle güvence altına alınmış olan temel hakların çiğnenmesi durumunda bireylerin,
toplulukların, tüzel kişilerin ve diğer devletlerin, belirli usul ve kurallar dahilinde başvurabileceği bir
yargı merciidir. 47 Avrupa Konseyi üyesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin yargı yetkisini
tanımaktadır. Mahkeme, Fransa'nın Strasbourg şehrinde bulunmaktadır. Avrupa Birliği'nin günümüzde
Avrupa Konseyi'ne ait bayrağı kullanıyor olması çeşitli kafa karışıklıklarına yol açıyorsa da, Avrupa İnsan
Hakları Mahkemesi Avrupa Birliği'nin değil, hemen hemen tüm Avrupa devletlerinin üyesi olduğu ayrı
bir uluslararası teşkilat olan Avrupa Konseyi'nin organıdır. Ancak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin içtihadı, Avrupa Birliği için de olmazsa olmaz asgarî standartları
oluşturmaktadır.

Mahkemeye Başvuru

Bir kişinin AİHM'ye başvurabilmesi için öncelikle kendi ülkesinde hakkını araması, yani iç hukuk yollarını
tüketmesi gerekmektedir. Kişiler, iç hukukta haklarını aradıktan sonra ve bu konuda olumsuz nihaî
karar alındıktan sonraki 4 ay zarfında yazılı olarak Strasbourg'da bulunan Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi'ne başvurmalıdır. (Eskiden başvuru süresi 6 aydı. Ancak internet üzerinden başvuruların
alınmaya başlamasından sonra, herkesin bu imkâna sahip olduğu düşünüldüğü için, başvuru süresi
kısaltıldı.) Mahkemenin yargı dili İngilizce veya Fransızca'dır. Ancak başvuru, konsey üyesi devletlerin
birinin diliyle (örn. Türkçe) de yapılabilir. Mahkeme, yapılan başvuruların ön koşullarının yerine
getirilip getirilmediğini inceler, bir eksiklik görmezse başvurunun esastan incelenmesine karar verir. Ön

78
koşulları taşımayan başvuruların reddine karar verilir. Bu karar kesindir, karşı başvuru yolu yoktur.
Mahkeme, ön koşullar açısından kabul edilebilirlik kararı verdikten sonra esas hakkında karar
vermeden önce, taraflara "uzlaşma" önerebilir. Taraflar kendi aralarında uzlaşır ve bu uzlaşı da
mahkemece teyîd edilir ise, başvuru sonuçlanmış olur. Dostâne çözüm yoluyla da bir sonuca
ulaşılamamışsa, mahkeme başvuruyu yeniden inceler, tarafların yazılı görüşlerini alır. Gerekli görürse
duruşma yapar, tanık dinler, soruşturma ve araştırma yapar. Mahkeme, başvuru sahibinin sözleşmede
tanınan bir hakkının devlet tarafından ihlâl edildiği kararına varırsa, "hakkaniyete uygun bir surette,
zarar gören tarafın tatminine hükmeder". Yâni Mahkeme, devletin tazminat ödemesine karar verir.
Mahkemenin kararlarının uygulanıp uygulanmadığı Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından
denetlenir.
Mahkemenin Yapısı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin şu anki idârî düzeni 1 Kasım 1998 yılında yürürlüğe giren "AİHM
İç Tüzüğü"nde ayrıntılarıyla belirtilmiştir. Buna göre AİHM;

- Genel Kurul
- Komite
- Tek yargıç (14 nolu protokol ile oluşturulmuştur 1 Haziran 2010)
- Daire
- 17 Yargıçlı Büyük Daire'den oluşur.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, sözleşmeye taraf olan devletlerin sayısına eşit sayıdaki hâkimlerden
oluşmakta ve hâkimler, mahkemeye geldikleri devlet adlarına değil, kendi adlarına mahkemeye katılma
sahip olurlar. 9 yıllık bir süre için seçilen hâkimler yalnızca bir dönem görev yapabilirler. Ancak hâkimler,
her durumda yetmiş yaşında emekli olurlar. Mahkemenin çalışmasında bir aksaklık olmaması amacıyla
her hâkimin yenisi gelene kadar görev yapması esası da benimsenmiştir.

AVRUPA SOSYAL ŞARTI

Avrupa Sosyal Şartı 1961 yılında Torino'da imzaya açılan ve 1965 yılında uygulamaya
konulan, Avrupa Konseyi'ne üye devletlerin ve bu "şartnameyi" imzalayan devletlerin uymayı kabul
vetaahhüt ettikleri, temel sosyal ve ekonomik hakları koruyan, medeni ve politik hakları garanti
eden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni takviye eden bir Avrupa Sözleşmesi’dir. Avrupa Konseyi’nin
bağlayıcı bir sözleşmesi olarak Avrupa Sosyal Şartı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin, ekonomik ve
sosyal haklar alanındaki karşılığı olarak görülebilir. Bu sözleşme 1996 yılında revize edilmiş, 1999
yılından bu yana kademeli olarak eskisinin yerini almıştır. Bu sözleşmeyle insan hakları ve özgürlüklerle
ilgili konular ve sözleşmeye taraf olan ülkelerin bu konulardaki uygulamalarını denetleyecek
mekanizmalar ele alınmıştır.
- Adil çalışma koşullarına sahip olma hakkı
- Çalışma hakkı
- Güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarına sahip olma hakkı
- Adil bir ücret hakkı
- Örgütlenme hakkı
- Toplu pazarlık hakkı

79
 - Çocukların ve gençlerin korunma hakkı
- Çalışan kadınların annelik durumunda korunma hakkı
- Sağlığın korunması hakkı
- Mesleki eğitim hakkı
- Mesleğe yöneltilme hakkı
- Sosyal güvenlik hakkı
- Sosyal ve tıbbi yardım hakkı
- Sosyal refah hizmetlerinden yararlanma hakkı
- Engellilerin toplumsal yaşamda bağımsız olma, sosyal bütünleşme ve katılma hakkı
- Ailenin sosyal, yasal ve ekonomik korunma hakkı
- Çocukların ve gençlerin sosyal, yasal ve ekonomik korunma hakkı
- Diğer akit tarafların ülkelerinde gelir getirici bir iş edinme hakkı
- Çalışan göçmenlerin ve ailelerin korunma ve yardım hakkı
- İstihdam ve meslek konularında cinsiyete dayalı ayrım yapılmaksızın fırsat eşitliği ve eşit
muamele görme hakkı
- Bilgilendirilme ve danışılma hakkı
- Çalışma koşullarının ve çalışma ortamının düzenlenmesine ve iyileştirilmesine katılma hakkı
- Yaşlıların sosyal korunma hakkı
- İş akdinin sona erdiği durumlarda korunma hakkı
- Çalışanların, işverenlerin aciz haline düşmesi durumunda alacak taleplerin korunması hakkı
- Onurlu çalışma hakkı
- Ailevi sorumlulukları olan çalışanların fırsat eşitliği ve eşit muamele görme hakkı
- Çalışanların temsilcilerinin işletmede korunma ve kolaylıklardan yararlanma hakkı
- Çalışanların toplu işten çıkarma sürecinde bilgilendirme ve danışılma hakkı
- Toplumsal dışlanma ve yoksulluğa karşı korunma hakkı
- Konut hakkı
- İstihdam ve meslek konularında cinsiyete dayalı ayrım yapılmaksızın fırsat eşitliği ve eşit
muamele görme hakkı
- Bilgilendirme ve danışılma hakkı
- Çalışma koşullarının ve çalışma ortamının düzenlenmesine ve iyileştirilmesine uygun bulma
hakkı yaşlıların sosyal korunma hakkı

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER

Kuruluşu
Birleşmiş Milletler (United Nations) tabiri ilk olarak Franklin D. Roosevelt tarafından II. Dünya
Savaşı sırasında müttefik ülkeler için kullanılmıştır.

İlk resmî kullanımı ise 1 Ocak 1942 yılında Birleşmiş Milletler'in beyannamesinde ve Atlantik
Bildirisi'ndedir. Bu tarihten sonra müttefik devletleri kendilerini "United Nations Fighting Forces"
olarak adlandırmışlardır. Birleşmiş Milletler fikri 1943 yılında Moskova, Tahran ve Kahire'de
müttefiklerin toplantıları sırasında çıkmış olup Fransa, Çin, Birleşik Krallık, ABD, SSCB'nin temsilciliğiyle
oluşmuştur.

80
25 Nisan 1945'te 50 ülkenin temsilcileri, San Francisco Konferansı'nda bir araya gelerek 111
maddeden oluşan Antlaşma'ya son şeklini verdiler. Antlaşma, 25 Haziran 1945'te oy birliği ile kabul
edildi ve ertesi gün imzalandı. 24 Ekim 1945'te Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesinin yanı sıra imza
sahibi öteki devletlerin çoğunluğunun da onaylamasıyla Antlaşma yürürlüğe girdi ve Birleşmiş Milletler
kuruldu.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 10 Aralık 1948’te toplanarak, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ni
yayınlamıştır.
1. Madde

Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdanla donatılmışlardır,
birbirlerine kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.

2. Madde

1. Herkes ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da başka türden kanaat, ulusal ya da toplumsal köken,
mülkiyet, doğuş veya başka türden statü gibi herhangi bir ayrım gözetilmeksizin, bu Bildirgede belirtilen
bütün hak ve özgürlüklere sahiptir.

2. Ayrıca, bağımsız, vesayet altında ya da kendi kendini yönetemeyen ya da egemenliği başka yollardan
sınırlanmış bir ülke olsun ya da olmasın, bir kişinin uyruğu olduğu ülke ya da memleketin siyasal,
hukuksal ya da uluslararası statüsüne dayanarak hiçbir ayrım yapılamaz.

3. Madde

Herkesin yaşama hakkı ile kişi özgürlüğü ve güvenliğine hakkı vardır.

4. Madde

Hiç kimse, kölelik ya da kulluk altında tutulamaz; her türden kölelik ve köle ticareti yasaktır.

5. Madde

Hiç kimseye işkence ya da zalimce, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele ya da ceza uygulanamaz.

6. Madde

Herkesin, nerede olursa olsun, yasa önünde bir kişi olarak tanınma hakkı vardır.

7. Madde

Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasa tarafından eşit korunmaya hakkı vardır.
Herkes, bu Bildirgeye aykırı herhangi bir ayrımcılığa ve ayrımcı kışkırtmalara karşı eşit korunma hakkına
sahiptir.
8. Madde

Herkesin anayasa ya da yasayla tanınmış temel haklarını ihlal eden eylemlere karşı yetkili ulusal
mahkemeler eliyle etkin bir yargı yolundan yararlanma hakkı vardır.

81
9. Madde

Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.

10. Madde

Herkesin, hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde ve kendisine herhangi bir suç isnadında bağımsız
ve yansız bir mahkeme tarafından tam bir eşitlikle, hakça ve kamuya açık olarak yargılanmaya hakkı
vardır.

11. Madde

1. Kendisine cezai bir suç yüklenen herkesin, savunması için gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı,
kamuya açık bir yargılanma sonucunda suçluluğu yasaya göre kanıtlanıncaya kadar suçsuz sayılma
hakkı vardır.

2. Hiç kimse, işlendiği sırada ulusal ya da uluslararası hukuka göre suç oluşturmayan herhangi bir fiil
yapmak ya da yapmamaktan dolayı suçlu sayılamaz. Kimseye, suçun işlendiği sırada yasalarda
öngörülen cezadan daha ağır bir ceza verilemez.

12. Madde

Hiç kimsenin özel yaşamına, ailesine, evine ya da yazışmasına keyfi olarak karışılamaz, onuruna ve adına
saldırılamaz. Herkesin, bu gibi müdahale ya da saldırılara karşı yasa tarafından korunma hakkı vardır.

13. Madde

1. Herkesin, her Devletin sınırları içinde seyahat ve oturma özgürlüğüne hakkı vardır.
2. Herkes, kendi ülkesi de dahil, herhangi bir ülkeden ayrılma ve o ülkeye dönme hakkına sahiptir.

14. Madde

1. Herkesin, sürekli baskı altında tutulduğunda, başka ülkelere sığınma ve kabul edilme hakkı vardır.
2. Gerçekten siyasal nitelik taşımayan suçlardan kaynaklanan ya da Birleşmiş Milletlerin amaç ve
ilkelerine aykırı fiillerden kaynaklanan kovuşturma durumunda, bu hak ileri sürülemez.

15. Madde

1. Herkesin bir ülkenin yurttaşı olmaya hakkı vardır.

2. Hiç kimse keyfi olarak uyrukluğundan yoksun bırakılamaz, kimsenin uyrukluğunu değiştirme hakkı
yadsınamaz.

16. Madde

1. Yetişkin erkeklerle kadınların, ırk, uyrukluk ya da din bakımından herhangi bir sınırlama
yapılmaksızın, evlenmeye ve bir aile kurmaya hakkı vardır. Evlenmede, evlilikte ve evliliğin
bozulmasında hakları eşittir.

2. Evlilik, ancak evlenmeye niyetlenen eşlerin özgür ve tam oluruyla yapılır.

3. Aile, toplumun doğal ve temel birimidir; toplum ve Devlet tarafından korunur.

82
17. Madde

1. Herkesin, tek başına ya da başkalarıyla ortaklık içinde, mülkiyet hakkı vardır.

2. Kimse mülkiyetinden keyfi olarak yoksun bırakılamaz.

18. Madde

Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır; bu hak, din veya inancını değiştirme
özgürlüğünü ve din veya inancını, tek başına veya topluca ve kamuya açık veya özel olarak öğretme,
uygulama, ibadet ve uyma yoluyla açıklama serbestliğini de kapsar.

19. Madde

Herkesin kanaat ve ifade özgürlüğüne hakkı vardır; bu hak, müdahale olmaksızın kanaat taşıma ve
herhangi bir yoldan ve ülke sınırlarını gözetmeksizin bilgi ve fikirlere ulaşmaya çalışma, onları edinme
ve yayma serbestliğini de kapsar.

20. Madde

1. Herkes, barış içinde toplanma ve örgütlenme hakkına sahiptir.

2. Hiç kimse, bir örgüte üye olmaya zorlanamaz.

21. Madde

1. Herkes, doğrudan ya da serbestçe seçilmiş temsilcileri aracılığıyla ülkesinin yönetimine katılma

hakkına sahiptir.

2. Herkesin, ülkesinde kamu hizmetlerinden eşit yararlanma hakkı vardır.

3. Halk iradesi, hükümet otoritesinin temelini oluşturmalıdır; bu irade, genel ve eşit oy hakkı ile gizli
ve serbest oylama yoluyla, belirli aralıklarla yapılan dürüst seçimlerle belirtilir.

22. Madde

Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, toplumsal güvenliğe hakkı vardır; ulusal çabalarla, uluslararası
işbirliği yoluyla ve her Devletin örgütlenme ve kaynaklarına göre herkes insan onuru ve kişiliğin özgür
gelişmesi bakımından vazgeçilmez olan ekonomik, toplumsal ve kültürel haklarının gerçekleştirilmesi
hakkına sahiptir.

23. Madde

1. Herkesin çalışma, işini özgürce seçme, adil ve elverişli koşullarda çalışma ve işsizliğe karşı korunma
hakkı vardır.

2. Herkesin, herhangi bir ayrım gözetilmeksizin, eşit iş için eşit ücrete hakkı vardır.

3. Çalışan herkesin, kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır bir yaşam sağlayacak düzeyde, adil ve
elverişli ücretlendirilmeye hakkı vardır; bu, gerekirse, başka toplumsal korunma yollarıyla
desteklenmelidir.
4. Herkesin, çıkarını korumak için sendika kurma ya da sendikaya üye olma hakkı vardır.

83
24. Madde

Herkesin, dinlenme ve boş zamana hakkı vardır; bu, iş saatlerinin makul ölçüde sınırlandırılması ve
belirli aralıklarla ücretli tatil yapma hakkını da kapsar.

25. Madde

1. Herkesin, kendisinin ve ailesinin sağlığı ve iyi yaşaması için yeterli yaşama standartlarına hakkı
vardır; bu hak, beslenme, giyim, konut, tıbbi bakım ile gerekli toplumsal hizmetleri ve işsizlik, hastalık,
sakatlık, dulluk, yaşlılık ya da kendi denetiminin dışındaki koşullardan kaynaklanan başka geçimini
sağlayamama durumlarında güvenlik hakkını da kapsar.

2. Anne ve çocukların özel bakım ve yardıma hakları vardır. Tüm çocuklar, evlilik içi ya da dışı doğmuş
olmalarına bakılmaksızın, aynı toplumsal korumadan yararlanır.

26. Madde

1. Herkes, eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel öğrenim aşamalarında parasızdır.
İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleki eğitim herkese açıktır. Yüksek öğrenim, yeteneğe göre
herkese eşit olarak sağlanır.

2. Eğitim, insan kişiliğinin tam geliştirilmesine, insan haklarına ve temel özgürlüklere saygıyı
güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, bütün uluslar, ırklar ve dinsel gruplar arasında anlayış, hoşgörü
ve dostluğu yerleştirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki etkinliklerini
güçlendirmelidir.

3. Ana-babalar, çocuklarına verilecek eğitimi seçmede öncelikli hak sahibidir.

27. Madde

1. Herkes, topluluğun kültürel yaşamına özgürce katılma, sanattan yararlanma ve bilimsel gelişmeye
katılarak onun yararlarını paylaşma hakkına sahiptir.

2. Herkesin kendi yaratısı olan bilim, yazın ve sanat ürünlerinden doğan manevi ve maddi çıkarlarının
korunmasına hakkı vardır.

28. Madde

Herkesin bu Bildirgede ileri sürülen hak ve özgürlüklerin tam olarak gerçekleşebileceği bir toplumsal ve
uluslararası düzene hakkı vardır.

29. Madde

1. Herkesin, kişiliğinin özgürce ve tam gelişmesine olanak sağlayan tek ortam olan topluluğuna karşı
ödevleri vardır.

2. Herkes, hak ve özgürlüklerini kullanırken, ancak başkalarının hak ve özgürlüklerinin gereğince

tanınması ve bunlara saygı gösterilmesinin sağlanması ile demokratik bir toplumdaki ahlak, kamu
düzeni ve genel refahın adil gereklerinin karşılanması amacıyla, yasayla belirlenmiş sınırlamalara bağlı
olabilir.
3. Bu hak ve özgürlükler, hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı olarak

84
kullanılamaz.
30 . Madde

Bu Bildirgenin hiçbir hükmü, herhangi bir Devlet, grup ya da kişiye, burada belirtilen hak ve
özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan herhangi bir etkinlikte ve eylemde bulunma
hakkı verecek şekilde yorumlanamaz.

85
 10. BÖLÜM : GÜNCEL OLAYLAR VE GENEL BİLGİLER

GÜNCEL OLAYLAR

NOT: GÜNCEL OLAYLAR BÖLÜMÜ, SINAVA KADAR HER AYBAŞINDA YENİLENECEKTİR. SİZLERE SINAV
ZAMANI INSTAGRAM SAYFAMIZDAN - @kpss2022bank” – ÜCRETSİZ OLARAK VERİLECEKTİR.

KÜÇÜK MERCAN: VAN GÖLÜ’NDE “KÜÇÜK MERCAN” İSMİ VERİLEN BALIK TÜRÜ KEŞFEDİLDİ.

LOU OTTENS : SES KASEDİNİN MUCİDİ “LOU OTTENS” HAYATINI KAYBETTİ.

RASİM ÖZTEKİN: ÜNLÜ TİYATRO VE SİNEMA OYUNCUSU “RASİM ÖZTEKİN” HAYATINI KAYBETTİ.

IRAK: DÜNYA TARİHİNDE İLK DEFA PAPA, “IRAK”I ZİYARET ETTİ.

NOMADLAND: 2021 ALTIN KÜRE ÖDÜLLERİNDE EN İYİ FİLM ÖDÜLÜNÜ “NOMADLAND” ALDI.

SELÇUK BAYRAKTAR: AZERBAYCAN CUMHURBAŞKANI ALİYEV, “SELÇUK BAYRAKTAR’A” KARABAĞ

NİŞANI TAKTI.

UĞUR ŞAHİN / ÖZLEM TÜRECİ: BİOUNTECH ŞİRKETİNİN KURUCULARI “UĞUR ŞAHİN VE ÖZLEM
TÜRECİ’YE” ALMANYA TARAFINDAN YILDIZLI LİYAKAT NİŞANI VERİLDİ.

YUSUF YAZICI: BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KALKINMA PROGRAMI RUSYA’DA FUTBOL OYNAYAN MİLLİ
OYUNCU “YUSUF YAZICI’YI” “YOKSULLUKLA MÜCADELE SAVUNUCUSU” İLAN ETTİ.

RIZA KAYAALP: MİLLİ GÜREŞÇİ “RIZA KAYAALP” 10. KEZ AVRUPA ŞAMPİYONU OLDU.

GÜNYURDU-1 KUYUSU: TPAO, MARDİN’İN NUSAYBİN İLÇESİNİN 32 KİLOMETRE DOĞUSUNDA

BULUNAN “GÜNYURDU-1 KUYUSUNDA” PETROL KEŞFİ YAPILDIĞINI AÇIKLADI.

FRANSA: ”FRANSA”, 2022 YILI İLE BİRLİKTE AVRUPA BİRLİĞİ DÖNEM BAŞKANLIĞINI DEVRALMIŞTIR.

FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA: 50 YIL SONRA AÇILAN NOBEL ARŞİVLERİNDE TÜRK EDEBİYATININ EN
ÖNEMLİ ŞAİRLERİNDEN “FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA’NIN” 1971 YILINDA NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ’NE
ADAY OLDUĞU ORTAYA ÇIKTI. FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA’NIN ESERLERİ: ÇOCUK VE ALLAH, ASU, KUŞ
AYAK, İÇİMDEKİ ŞİİR HAYVANI…

AZERBAYCAN/TEKNOFEST: TEKNOFEST 26-29 MAYIS’TA “AZERBAYCAN’DA” YAPILMASI KARARI

ALINDI.

KONYA MEVLANA MÜZESİ: 2021 YILINDA EN ÇOK ZİYARET EDİLEN MÜZE “KONYA MEVLANA MÜZESİ”
OLDU.

CEM BÖLÜKBAŞI: YARIŞ PİLOTU “CEM BÖLÜKBAŞI”, 2022’DE FORMULA 2’DE YARIŞACAK.

FATMA GİRİK: YEŞİLÇAM’IN SEVİLEN İSMİ “FATMA GİRİK”, İSTANBUL’DA TEDAVİ GÖRDÜĞÜ
HASTANEDE HAYATINI KAYBETTİ.

GRENOBLE: FRANSA’NIN GRENOBLE KENTİ, “2022 AVRUPA YEŞİL BAŞKENTİ” İLAN EDİLDİ.

86
VİNCETOXİCUM ANATOLİCUM: ÇILDIR GÖLÜ ÇEVRESİNDE BULUNAN YENİ BİR BİTKİ TÜRÜ,
“VİNCETOXİCUM ANATOLİCUM” ADIYLA ENDEMİK TÜR OLARAK BİLİM DÜNYASINA TANITILDI.

RAFAEL NADAL: AVUSTURALYA AÇIK ZAFERİNİ KAZANAN “NADAL”, TARİHİN EN ÇOK GRAND SLAM
KAZANAN -21.KEZ- TARİHTEKİ İLK ERKEK TENİSÇİ OLDU.

GERMANİCİA ANTİK KENTİ: KAHRAMANMARAŞ’TA YAPILAN KAZILARDA, 1500 YIL ÖNCESİNDE AİT BİR
AÇIK HAVA ŞÖLENİNİ ANLATAN 50 M2LİK MOZAİK BULUNDU.

TCG UFUK (A-591): TÜRKİYE’NİN MİLLİ İMKANLARLA GELİŞTİRDİĞİ İLK İSTİHBARAT GEMİSİ OLAN “TCG
UFUK”, RESMEN HİZMETE GİRDİ.

FATMA ÖNKOL: YAŞAYAN İNSAN HAZİNELERİ GELECEĞE AKTARILAN MİRASIN TEMSİLCİLERİ ÖDÜL
TÖRENİ’NDE UNESCO ÖDÜLÜNÜ KAHRAMANMARAŞLI MERHUME “FATMA ÖNKOL’UN AİLESİ” ALDI.

ELON MUSK: TIME DERGİSİ, TESLA’NIN KURUCUSU “ELON MUSK’I” YILIN KİŞİSİ SEÇTİ.

SÜLEYMAN ÇELEBİ/AŞIK VEYSEL: UNESCO, ‘MEVLİT’ ESERİNİN SAHİBİ “SÜLEYMAN ÇELEBİ’Yİ” (2022
İÇİN) VE AŞIK VEYSEL’İ (2023 İÇİN) ANMA VE KUTLAMA YIL DÖNÜMLERİ PROGRAMINA ALDI.

BARAN TİGAN: BİNGÖL’DE GÖREV YAPAN SINIF ÖĞRETMENİ “BARAN TİGAN”, MICROSOFT’UN “YILIN
EN BAŞARALI KADIN EĞİTİMSİCİ” ÖDÜLÜNE LAYIK GÖRÜLDÜ.

HÜSNÜHAT SANATI: “HÜSNÜHAT SANATI”, BİRLEŞMİŞ MİLLETLER EĞİTİM BİLİM KÜLTÜR ÖRGÜTÜ
İNSANLIĞIN SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASININ TEMSİLİ LİSTESİ’NE KAYDEDİLDİ.

PARKER: NASA, UZAY ARACI “PARKER”IN GÜNEŞİN ATMOSFERİNDEN GEÇTİĞİNİ DUYURDU. BÖYLECE
İLK KEZ BİR UZAY ARACI GÜNEŞ’İN DIŞ ATMOSFERİNDEN UÇTU.

TÜRKSAT 5B UYDUSU: “TÜRKSAT 5B UYDUSU”, SPACE X FİRMASINA AİT FALCON 9 ROKETİYLE UZAYA
GÖNDERİLDİ.

VAKIFBANK VOLEYBOL TAKIMI: VAKIFBANK VOLEYBOL TAKIMI, KADINLAR DÜNYA KULÜPLER

ŞAMPİYONASINDA ŞAMPİYON OLDU.

EMRE SAKÇI: MİLLİ YÜZÜCÜ “EMRE SAKÇI”, 50 METRE KURBAĞALAMADA 24.95’LİK DERECESİYLE
DÜNYA KISA KULVAR REKORUNU KIRDI.

AKRA: UNESCO, 2023 DÜNYA KİTAP BAŞKENTİNİ “AKRA” OLARAK SEÇTİ. 2022 DÜNYA KİTAP BAŞKENTİ
İSE “GUADALAJARA”DIR.

SEMİH SAYGINER: MİLLİ BİLARDORCU SEMİH SAYGINER, MISIR’DA DÜZENLENEN 3 BANT DÜNYA
KUPASI’NDA ŞAMPİYON OLDU.

MAX VERSTAPPEN: 2021 DÜNYA FORMULA 1 ŞAMPİYONU OLDU.

LEWİS HAMİLTON: İNGİLTERE KRALİÇESİ 2. ELİZABETH TARAFINDAN ŞÖVALYELİK NİŞANI ALDI.

VAN GÖLÜ: NASA TARAFINDAN EN GÜZEL FOTOĞRAF ÖDÜLÜNÜ “VAN GÖLÜ” KAZANDI.

87
ÖZGE KARABULUT: TÜRKİYE’NİN İLK KADIN TAARRUZ HELİKOPTER PİLOTU OLDU.

ANADOLU EFES: “ANADOLU EFES”, BASKETBOL AVRUPA LİGİNDE ŞAMPİYON OLDU.

ERGİN ATAMAN: BASKETBOLDA AVRUPA ŞAMPİYONU OLAN İLK TÜRK BASKETBOL KOÇU OLDU.

TOPRAK RAZGATLIOĞLU: MİLLİ MOTOSİKLETÇİ “TOPRAK RAZGATLIOĞLU” 2021 DÜNYA SUPERBIKE

(WSBK) ŞAMPİYONU OLDU.

SEZAİ KARAKOÇ: ŞAİR, YAZAR VE FİKİR ADAMI “SEZAİ KARAKOÇ” HAYATINI KAYBETTİ. “DİRİLİŞ ŞAİRİ”
OLARAK DA BİLİNEN SEZAİ KARAKOÇ’UN BAZI ESERLERİ; GÜN DOĞMADAN, RUHUN DİRENİŞİ, KIYAMET
AŞISI, İNSANLIĞIN DİRİLİŞİ, ATEŞ DANSI, ALIN YAZISI SAATİ…

TÜRKSOY/TOKTOBOLOT ABDUMOMUNOV YILI: TÜRKSOY 2022 YILINI TÜRK DÜNYASINDA KIRGIZ

SANATÇI VE EDEBİYAT YAZARI “TOKTOBOLOT ABDUMOMUNOV YILI“ İLAN ETTİ.

TALHA AHMET ERDEM: PORTEKİZ’İN GUIMARAES KENTİNDE DÜZENLENEN “DOWN SENDROMLULAR

DÜNYA JUDA ŞAMPİYONASI’NDA T23 KATEGORİSİN ERKEK 81 KİLODA” ALTIN MADALYA KAZANDI.

TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI: TÜRK KONSEYİ’NİN ADI “TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI” OLARAK
DEĞİŞTİRİLDİ.

NATO ZİRVESİ: 2022 NATO ZİRVESİ İSPANYA’DA YAPILACAKTIR.

KAYSERİ: UNESCO GASTRONOMİ ŞEHİRLERİNE KAYSERİ DE EKLENDİ.

SAVAŞ ATLARI MÜZESİ: SİVAS’TA “SAVAŞ ATLARI MÜZESİ” AÇILDI. MÜZE DÜNYADA BİR İLK OLMA
ÖZELLİĞİ GÖSTERMEKTEDİR.

ILISU VEYSEL EROĞLU BARAJI VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ: “ILISU VEYSEL EROĞLU BARAJI VE
HİDROELEKTRİK SANTRALİ” CUMHURBAŞKANININ DA KATILDIĞI TÖRENLE RESMİ OLARAK AÇILDI.

HİBRİT ENERJİ SANTRALİ: TÜRKİYE’NİN İLK, AVRUPA’NIN EN BÜYÜK HİBRİT ENERJİ SANTRALİ
BİNGÖL’DE AÇILDI.

ALBERT EINSTEİN: DÜNYACA ÜNLÜ BİLİM İNSANI ALBERT EINSTEİN’İN EL YAZMASI DEFTERİ AÇIK
ARTIRMADA 13 MİLYON DOLARA ALICI BULDU.

CITTASLOW ULUSLARARASI KOORDİNASYON KOMİTESİ: “CITTASLOW ULUSLARARASI

KOORDİNASYON KOMİTESİ” TÜRKİYE’DEN ÜÇ KENTİ DAHA “YAVAŞ KENTLER” LİSTESİNE ALDI. BU
KENTLER: MALATYA (ARAPGİR), İZMİR (FOÇA) VE BURSA (İZNİK) OLDU.

OMICRON: DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (WHO), GÜNEY AFRİKA’DA TESPİT EDİLEN YENİ KORONAVİRÜS
VARYANTINA “OMICRON” ADINI VERDİ.

AYŞE BEGÜM ONBAŞI: AEROBİK JİMNASTİK DÜNYA ŞAMPİYONASINDA ALTIN MADALYA KAZANDI.

PENCERE KENARINDA OTURAN KADIN: İSPANYOL RESSAM PABLO PİCASSO’NUN “PENCERE

KENARINDA OTURAN KADIN” TABLOSU 103 MİLTON DOLARA SATILDI.

88
HYCEON: GÜNEŞ SİSTEMİ DIŞINDA İNSAN YAŞAMININ MÜMKÜN OLABİLECEĞİ YENİ GEZEGENLERE
“HYCEON” İSMİ VERİLDİ.

NOVİ SAD: 2021 AVRUPA KÜLTÜR BAŞKENTİ SIRBİSTAN’IN “NOVİ SAD” ŞEHRİ OLDU.

BALIKÇILIK VE SU ÜRÜNLERİ: BM GENEL KURULU 2022 YILINI “BALIKÇILIK VE SU ÜRÜNLERİ” YILI

OLARAK İLAN ETMİŞTİR.

OBERON: DERYA KARADENİZ’İN YAZDIĞI “OBERON” ADLI MAKALE NASA’NIN WEBSİTESİNDE

YAYIMLANMIŞTIR.

CHLOE ZHAO: OSCAR ÖDÜLLERİNDE NOMADLAND FİLMİYLE OSCAR TARİHİNDE “EN İYİ YÖNETMEN”
DALINDA ÖDÜL KACANAN İLK ASYA KÖKENLİ KADIN “CHLOE ZHAO”DUR.

TÜRKEVİ BİNASI: “TÜRKEVİ BİNASI” NEW YORK’TA AÇILDI.

TÜRKİYE AMPUTE MİLLİ TAKIMI: “TÜRKİYE AMPUTE MİLLİ TAKIMI” AVRUPA ŞAMPİYONU OLDU.

EL SALVADOR: “EL SALVADOR” BİTCOİN’İ YASAL PARA BİRİMİ OLARAK KULLANMAYA BAŞLADI.

FERHAN ŞENSOY: TÜRK TİYATRO, SİNEMA VE TELEVİZYON OYUNCUSU; ROMAN, DENEME, GÜNLÜK,
TELEVİZYON DİZİSİ VE FİLM SENARYOLARI YAZARI, ŞAİR VE ORTAOYUNCULAR TİYATRO
TOPLULUĞUNUN KURUCUSU “FERHAN ŞENSOY” HAYATINI KAYBETTİ. FERHAN ŞENSOY KİTAPLARI:
OTELLER KİTABI, DENEMEMELER, GÜLE GÜLE GODOT, DÜŞBÜKÜ…

META: FACEBOOK’UN İSMİ “META” OLARAK DEĞİŞTİ.

ALP ER TUNGA MEZARI: ALP ER TUNGA’NIN MEZARI ÖZBEKİSTAN’DA BULUNDU.

ÖZDEMİR BAYRAKTAR: MİLLİ VE YERLİ SİHA’LARIN FİKİR BABASI OLARAK KABUL EDİLEN “ÖZDEMİR
BAYRAKTAR” HAYATINI KAYBETTİ.

PAULO COELHO: ÜNLÜ YAZAR “PAULO COELHO” SON KİTABINI OKÇULUK ALANINDA ÖNEMLİ
BAŞARILAR ELDE EDEN METE GAZOZ’A ADADI.

SARIÇALI DAĞI MİLLİ PARKI : ANKARA NALLIHAN’DA YER ALAN “SARIÇALI DAĞI” TÜRKİYE’NİN İLAN
ETTİĞİ SON MİLLİ PARKTIR.

OKUL TIRAŞI: 58. ANTALYA ALTIN PORTAKAL FİLM FESTİVALİ’NDE EN İYİ FİLM ÖDÜLÜNÜ FERİT
KARAHAN’IN “OKUL TIRAŞI” FİLMİ KAZANDI.

TOPKAPI SARAYI: İNGİLTERE’DE YAPILAN BİR ARAŞTIRMADA “TOPKAPI SARAYI”, DÜNYANIN EN GÜZEL
SARAYI SEÇİLDİ.

MEHMET ASLAN/HAYATIN ZORLUĞU: FOTOĞRAF SANATÇISI MEHMET ASLAN, SIENNA PHOTO

AWARDS’TA YILIN FOTOĞRAFI ÖDÜLÜNÜ KAZANDI. ASLAN BU ÖDÜLÜ “HAYATIN ZORLUĞU” ADLI
FOTOĞRAFIYLA ELDE ETMİŞTİR.

HÜRREM SULTAN PORTRESİ: İNGİLTERE’NİN LONDRA ŞEHRİNDE HÜRREM SULTAN TABLOSU 126 BİN
STERLİNE SATILDI.

89
G20 ZİRVESİ/ROMA: G20 LİDERLER ZİRVESİ ROMA’DA YAPILDI.

ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANLIĞI: ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞININ YENİ İSMİ
“ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANLIĞI” OLARAK DEĞİŞTİRİLDİ.

AZERBAYCAN/FUZULİ: AZERBAYCAN’DA FUZULİ HAVALİMANI AÇILDI.

TÜRKOVAC: TÜRKİYE’NİN İLK YERLİ AŞISININ İSMİ “TÜRKOVAC” OLDU.

EVER GİREN: TAYVANLI EVERGREEN ŞİRKETİNE AİT “EVER GİREN” GEMİSİ SÜVEYŞ KANALINA TIKANDI.

NEVŞEHİR: 2021 AVRUPA SPOR KENTİ İLAN EDİLDİ.

TUNA-1 KUYUSU : FATİH GEMİSİ, KARADENİZ’DE BULUNAN TUNA-1 KUYUSUNDA 405 MİLYAR
METREKÜP DOĞAL GAZ KEŞFETTİ.

ORUÇ REİS : TÜRKİYE’NİN İLK YERLİ VE MİLLİ SİSMİK GEMİSİ OLAN ORUÇ REİS, AKDENİZ’DE PETROL
ARAMA FAALİYETLERİNE KATILACAĞINI AÇIKLAMIŞTIR.

DİJİTAL TÜRKİYE : E- DEVLET SİSTEMİNİN YENİ ADIDIR.

BETÜL KAÇAR: NASA’NIN YENİ KURULAN VE EVRENDE YAŞAM İZLERİNİ ARAŞTIRMAK İÇİN KURULAN
EKİBİN İÇİNDE YER ALAN BİLİM İNSANIDIR.

BİLİŞİM VADİSİ: TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ OLAN BİLİŞİM VADİSİ
KOCAELİ (GEBZE) İLİNDEDİR.

YASSIADA: ADI DEMOKRASİ VE ÖZGÜRLÜKLER ADASI OLARAK DEĞİŞTİRİLEN ADADIR.

JEAN PAUL SARTRE: 1964 YILINDA KENDİSİNE VERİLEN NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ’NÜ KABUL ETMEYEN
YAZARDIR.

CEZERİ: TÜRKİYE’NİN TASARLANAN İLK YERLİ UÇAN ARABASININ İSMİDİR.

AKÇAABAT HORONU: AKÇAABAT HORONU, UNESCO’ NUN SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASI
TEMSİL LİSTESİ’NE ALINDI. (NİSAN 2021)

KENYA: KENYA’DA YAPILAN KAZILARDA 80 BİN YIL ÖNCESİNE AİT OLDUĞU DÜŞÜNÜLEN AFRİKA’NIN
EN ESKİ İNSAN MEZARI KEŞFEDİLDİ.

EMİNE IŞINSU: TÜRKİYE’NİN ROMANCILARINDAN OLAN “EMİNE IŞINSU” MAYIS 2021’DE HAYATINI
KAYBETMİŞTİR.

AYASOFYA

 AYASOFYA’NIN GÜNÜMÜZDEKİ TEMELİ İMPARATOR JUSTINIANUS DÖNEMİ’NDE

ATILDI.
 2. MEHMET’İN İSTANBUL’U FETHİNDEN SONRA CAMİYE DÖNÜŞTÜRÜLDÜ.
 BAKANLAR KURULU KARARIYLA 1934 YILINDA MÜZEYE DÖNÜŞTÜRÜLDÜ.
 DANIŞTAY 10 TEMMUZ 2020’DE, AYASOFYA’NIN CAMİDEN MÜZEYE DÖNÜŞTÜRÜL-
MESİNE DAİR 1934 TARİHLİ BAKANLAR KURULU KARARINI İPTAL ETTİ.

90
  AYASOFYA MÜZESİNİN İSMİ, AYASOFYA-İ KEBİR CAMİİ OLARAK DEĞİŞTİRİLDİ.

2021 TOKYO OLİMPİYATLARI TÜRKİYE MADALYALARI

- METE GAZOZ:
OKÇULUK (ALTIN MADALYA)

- BUSENAZ SÜRMELİ:
BOKS (ALTIN MADALYA)

- ERAY ŞAMDAN:
KARATE (GÜMÜŞ MADALYA)

- BUSENAZ ÇAKIROĞLU:
BOKS (BRONZ MADALYA)

- HAKAN REÇBER:
TEKVANDO (BRONZ MADALYA)

- HATİCE KÜBRA İLGÜN:

TEKKVANDO (BRONZ MADALYA)
- RIZA KAYAALP:
GÜREŞ (BRONZ MADALYA)

- TAHA AKGÜL:
GÜREŞ (BRONZ MADALYA)

- YASEMİN ADAR:
GÜREŞ (BRONZ MADALYA)

- FERHAT ARICAN:
JİMNASTİK (BRONZ MADALYA)

- MERVE ÇOBAN:
KARATE (BRONZ MADALYA)

- ALİ SOFUOĞLU:
KARATE (BRONZ MADALYA)

- UĞUR AKTAŞ:
KARATE (BRONZ MADALYA)

91
2021 CUMHURBAŞKANLIĞI KÜLTÜR VE SANAT BÜYÜK ÖDÜLLERİ

- BİLİM KÜLTÜR ALANI

TEOMAN DURALI

- EDEBİYAT ÖDÜLÜ
GÜRBÜZ AZAK

- MÜZİK ÖDÜLÜ
İDİL BİRET

- GÖRSEL SANATLAR ALANI

ALEV EBUZZİYA

- VEFA ÖDÜLÜ
KEMAL TAHİR

- SİNEMA ALANI
CÜNEYT ARKIN

- KALİGRAFİ ALANI
ETEM ÇALIŞKAN

- SAHAFLIK ALANI
İBRAHİM MANAV

79. ALTIN KELEBEK ÖDÜLLERİ

- DRAMA DALINDA EN İYİ KADIN OYUNCU

NICOLA KIDMAN

- EN İYİ ERKEK OYUNCU ÖDÜLÜ

WILL SMITH

- EN İYİ DRAMA DİZİSİ

SUCCESSION

- DRAMA DALINDA EN İYİ FİLM

THE POWER OF THE DOG

- EN İYİ YÖNETMEN (SİNEMA)

JANE CAMPION (THE POWER OF THE DOG)

92
2021 NOBEL ÖDÜLLERİ

- BARIŞ ÖDÜLÜ
MARIA RESSA
DMITRY MURATOV

- EDEBİYAT ÖDÜLÜ
ABDULRAZAK GURNAH

- TIP ÖDÜLÜ
DAVID JULIUS
ARDEM PATAPOUTIAN

- FİZİK ÖDÜLÜ
SYUKURO MANABE
KLAUS HASSELMANN
GIORGIO PARISI

- KİMYA ÖDÜLÜ
BENJAMIN LIST
DAVID W.C. MacMILLAN

93. OSCAR ÖDÜLLERİ:

- EN İYİ FİLM :
NOMADLAND

- EN İYİ KADIN OYUNCU :

FRANCES MCDORMAND

- EN İYİ ERKEK OYUNCU :

ANTHONY HOPKİNS

- EN İYİ YÖNETMEN :
CHLOE ZHAO / NOMADLAND FİLMİ

93
COĞRAFYA

1- TÜRK AKIMI :
RUS DOĞAL GAZININ KARADENİZ’DEN TRAKYA’YA ORADAN DA AVRUPA’YA TAŞIYAN PROJENİN
ADIDIR.

2- İNSUYU MAĞARASI:
TURİZME AÇILAN İLK MAĞARADIR. BURDUR’DADIR.

3- TRONA :
SODA KÜLÜ OLARAK KULLANILAN BU MADENİN TESİSİNİN AÇILIŞINI CUMHURBAŞKANI
YAPMIŞTIR. ANKARA’DA (BEYPAZARI) BULUNUR.

4- AMASYA ve ÇORUM :
DOKAP (DOĞU KARADENİZ PROJESİ) KAPMASINA DAHİL EDİLMİŞTİR.

5- ZEYTİNDALI SINIR KAPISI:

AÇILAN SON SINIR KAPIMIZDIR. TÜRKİYE - SURİYE ARASINDADIR.

6- GÜRCİSTAN / CANBAZ İSTASYONU / İPEK DEMİR YOLU:

İPEK DEMİR YOLUNUN YAPILMASIYLA CANBAZ İSTASYONU ÜZERİNDEN GÜRCİSTAN İLE DEMİR
YOLU BAĞLANTIMIZ SAĞLANMIŞTIR.

7- OVİT TÜNELİ:
ERZURUM - RİZE İLLERİ ARASI YAPILAN BU TÜNEL TÜRKİYE’NİN EN UZUN TÜNELİ OLMUŞTUR.

8- PROF.DR. VEYSEL EROĞLU:

ILISU BARAJI’NIN YENİ ADIDIR.

9- MAVİ TÜNEL PROJESİ:

KONYA’DA SULU TARIM ALANLARININ ARTMASI İÇİN YAPILAN PROJEDİR. (ÖRN: MISIR EN
FAZLA KONYA’DA ÜRETİLMEKTEDİR.)

10- PATARA:
ÜNLÜ DENEMECİ MONTESQUIEU “TARİHTEKİ EN İYİ DEMOKRASİ ÖRNEĞİDİR.” DEMİŞTİR.
PATARA, ANTALYA İLİMİZDEDİR.

11- AKKUYU (MERSİN):

TÜRKİYE’NİN İLK NÜKLEER ENERKİ SANTRALİ AKKUYU’DA OLACAKTIR.

12- SARIÇALI DAĞI MİLLİ PARKI :

ANKARA NALLIHAN’DA YER ALAN “SARIÇALI DAĞI” TÜRKİYE’NİN İLAN ETTİĞİ SON MİLLİ
PARKTIR.

94
13- GÖBEKLİTEPE/ (ŞANLIURFA) :
2018’DE UNESCO DÜNYA MİRAS LİSTESİ’NE GİRDİ. 2019 YILI GÖBEKLİTEPE YILI İLAN EDİLDİ.
DÜNYA’NIN EN ESKİ YERLEŞİM YERİ OLDUĞU SÖY-LENİYOR.

14- MANİSA(KULA) :
TÜRKİYE’NİN İLK JEOPARK ALANIDIR.

15- MANYAS GÖLÜ :

KUŞ CENNETİ OLARAK BİLİNİR. BALIKESİR’DEDİR.

16- SALDA GÖLÜ :

“TÜRKİYE’NİN MALDİVLERİ” OLARAK BİLİNEN GÖLÜMÜZ BURDUR İLİNDEDİR.

17- EBU’L MENUÇİHR CAMİ:

TÜRKİYE SINIRLARINDAKİ İLK CAMİDİR. 2016 YILINDA ANİ HARABELERİ’NDEKİ DİĞER ESER-
LERLE BİRLİKTE UNESCO DÜNYA MİRAS LİSTESİ’NE GİRMİŞTİR. BU CAMİ KARS İLİNDEDİR.

18- GEREDE TÜNELİ :

TÜRKİYE’NİN EN UZUN İÇME SUYU TÜNELİ OLAN GEREDE TÜNELİ ANKARA İLİMİZDEDİR.

19- YÜNLÜ GELİN:

2020 DENİZLİ’DE KEŞFEDİLEN ENDEMİK BİTKİNİN ADIDIR.

20- EJDER:
TÜRKİYE’NİN İLK TROPİKAL MEYVE-SİDİR.

21- EDİRNE :
TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI AVRUPA BAĞLANTISI EDİRNE’DE AÇILMIŞTIR.

22- VALLA KANYONU (KASTAMONU) :

YAKLAŞIK 800 METRE DERİNLİĞİ İLE DÜNYA’NIN EN DERİN 2. KANYONU OLMA ÖZELLİĞİNE
SAHİP KANYON KASTAMONU İLİMİZDEDİR.

23- GÖREME VADİSİ :

1986 YILINDAN İTİBAREN MİLLİ PARK OLAN GÖREME VADİSİ, CUMHURBAŞKANLIĞI KARARIYLA
MİLLİ PARK OLMAKTAN ÇIKARILDI.

24- BOTAN (BEĞENDİK) KÖPRÜSÜ :

TÜRKİYE’NİN EN YÜKSEK KÖPRÜSÜ UNVANINA SAHİP BU KÖPRÜ VAN-BİTLİS - SİİRT HATTINDA
ULAŞIMA AÇILDI.

25- KELTEPE ÇİĞDEMİ :

2020 YILINDA KOCAELİ’NDE KEŞFEDİLEN ENDEMİK BİTKİ TÜRÜDÜR.

95
TÜRK BİLİM ADAMLARI VE ESERLERİ

ALİ KUŞÇU :

 MATEMATİKÇİ, ASTRONOM VE DİLBİLİMCİ .

 İSTANBUL’UN ENLEM VE BOYLAMINI TESPİT ETTİ.

ALİ ŞİR NEVAİ :

 ESERİ: MUHAKEMATÜ’L LÜGATEYN

ALTUNİZADE :

 MEHMET ZAMANINDA TIP ALANINDA ÇALIŞMALAR YAPMIŞTIR. (İDRAR YOLLARI)

AZİZ SANCAR :

 TÜRK AKADEMİSYEN, BİYOKİMYAGER, MOLEKÜLER BİYOLOG

 2015 NOBEL KİMYA ÖDÜLÜ’NÜN SAHİBİDİR

BİRUNİ :

 FİZİK VE ASTRONOMİ ALANINDA ÇALIŞMIŞTIR.

 ESERLERİ : ASARÜ’L BAKİYE VE HİNT TARİHİ
 GAZNELİ MAHMUT, BİRUNİ İÇİN “SARAYIMIN İNCİSİ” DEMİŞTİR.

CABİR BİN HAYYAM :

 MODERN KİMYANIN KURUCUSUDUR.

 ATOMUN PARÇALANACAĞINI SÖYLEMİŞTİR.
 HASSAS TERAZİYİ KULLANMIŞTIR.

EL-CEZERİ :

 SİBERNETİK VE ROBOT BİLİMİ ÜZERİNDE ÇALIŞMIŞTIR.

 OTOMATİK SİSTEMLERİNİN ÖNCÜLERİNDENDİR.

ER-RAZİ :

 KİMYAGERDİR.
 ÇİÇEK VE KIZAMIK HASTALIKLARININ KONU EDİNDİĞİ ESERLERİ VARDIR.

96
EVLİYA ÇELEBİ :

 MURAT ZAMANINDA YAŞAMIŞTIR.

 ESERİ : SEYEHATNAME

GAZALİ :

 İSLAM FİLOZOFU VE FELSEFECİDİR.

 ESERİ : İHYAÜ’L ULUMİDDİN

FARABİ :

 FİLOZOF, GÖKBİLİMCİ, MANTIKÇI VE MÜZİSYENDİR.

 MUALLİM-İ SANİ OLARAK BİLİNİR.
 BATI’DA BİLİNEN ADI : ALPHARABIUS
 ESERİ : MEDİNETÜ’L FAZILA
 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER FİKRİNİ ORTAYA ÇIKARTMIŞTIR.
 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER 2020 YILINI “FARABİ YILI” İLAN ETMİŞTİR.

GAZİ YAŞARGİL :

 NÖROCERRAH (BEYİN VE SİNİR CERRAHI, PROFESÖR DOKTOR VE YÜZYILIN BEYİN CERRAHI

UNVANLARI VARDIR.)

HAREZMİ :

 MATEMATİK, ASTRONOMİ VE COĞRAFYA BİLGİNİDİR.

 X’İ BULMUŞTUR.
 ESERLERİ : KİTABÜ’L CEBR VE MUKABELE

HEZARFEN AHMED ÇELEBİ :

 GALATA KULESİ’NDEN ÜSKÜDAR’A KANAT TAKARAK UÇTUĞU ÖNE SÜRÜLÜYOR.

İBNİ RÜŞT :

 ARİSTO’YU BATI’YA TANITAN FİLOZOFTUR.

 BATI’DA AVERREOS OLARAK BİLİNİR.
 ESERİ : TEHAFÜTÜ’T TEHAFÜT

KAŞGARLI MAHMUT :

 TÜRKOLOJİ’NİN KURUCUSU
 ESERİ : DİVANÜ LUGATİ’T-TÜRK: ABBASİ HALİFESİ EBU’L KASIM’A SUNMUŞTUR.)

LAGARİ HASAN ÇELEBİ :

 ROKETLE DİKEY UÇUŞ GERÇEKLEŞTİRMİŞTİR.

97
OKTAY SİNANOĞLU :

 FİZİKÇİ, KİMYACI, MOLEKÜLER BİYOFİZİKÇİ

 TAM PROFESÖRLÜK UNVANI ALAN 2. ÖĞRETİM ÜYESİDİR.

OSMAN HAMDİ BEY :

 İLK TÜRK ARKELOĞU KABUL EDİLİR. OSMANLI’DA MÜZECİLİĞİN KURUCUSUDUR.

 SANAY-İ NEFİSE MEKTEBİ’Nİ KURMUŞTUR.

ÖMER HAYYAM :

 MATEMATİK VE ASTRONOMİ BİLİMİYLE UĞRAŞMIŞTIR.

 MELİKŞAH ADINA CELALİ TAKVİMİ’Nİ HAZIRLAMIŞTIR.
 RUBAİLERİYLE ÜNLÜDÜR.

PİRİ REİS :

 OSMANLI TÜRK DENİZCİ VE KARTOGRAFI.

 ESERİ : KİTAB-I BAHRİYE

SEYDİ ALİ REİS :

 COĞRAFYA, MATEMATİK VE ASTRONOMİ BİLGİNİ.

 ESERİ : MİR’ATÜ’L MEMALİK

SABUNCUOĞLU ŞERAFEDDİN :

 TÜRK HEKİM VE CERRAH

 ESERİ : MÜCERREBNAME

TAKİYÜDDİN :

 GÖKBİLİMCİ, MATEMATİKÇİ, MÜHENDİSTİR.

 OSMANLI DEVLETİ’NDE İLK RASATHANEYİ KURMUŞTUR.

ULUĞ BEY :
 TÜRK MATEMATİKÇİ VE ASTRONOMDUR.
 TİMUR DEVLETİ’NDE GÖREV YAPMIŞTIR.

98
MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ ESERLERİ VE YAZARLARI

 HALİDE EDİP ADIVAR :

ATEŞTEN GÖMLEK
VURUN KAHPEYE
TÜRK’ÜN ATEŞLE İMTİHANI

 YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU

YABAN
ANKARA
SODOM VE GOMORE

 KEMAL TAHİR :
ESİR ŞEHRİN İNSANLARI
ESİR ŞEHRİN MAHPUSU
YORGUN SAVAŞÇI

 SAMİM KOCAGÖZ :
KALPAKLILAR
DOLUDİZGİN

 TARIK BUĞRA :
KÜÇÜK AĞA
KÜÇÜK AĞA ANKARA’DA

 MEHMET RAUF :
HALAS

 AHMET HAMDİ TANPINAR :

SAHNENİN DIŞINDAKİLER

 KAZIM KARABEKİR :
İSTİKLAL HARBİMİZ

 ALİ FUAT CEBESOY :

MİLLİ MÜCADELE HATIRALARI

 FALİH RIFKI ATAY :

ÇANKAYA
ZEYTİNDAĞI

 ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR :

TEK ADAM ( ATATÜRK’Ü ANLATIR.)

99
 İKİNCİ ADAM
SUYU ARAYAN ADAM

TÜRK EDEBİYATI ESERLERİ VE YAZARLARI

 HALİDE EDİP ADIVAR :

SİNEKLİ BAKKAL
ATEŞTEN GÖMLEK
VURUN KAHPEYE
HANDAN
TÜRK’ÜN ATEŞLE İMKANI

 ÖMER SEYFETTİN :
YALNIZ EFE
KAŞAĞI
EFRUZ BEY

 PEYAMİ SAFA :
DOKUZUNCU HARİCİYE KOĞUŞU
FATİH HARBİYE
YALNIZIZ
 REŞAT NURİ GÜNTEKİN :
ÇALIKIŞU
ACIMAK
YAPRAK DÖKÜMÜ
DUDAKTAN KALBE

 AHMET HAMDİ TANPINAR :

SAATLERİ AYARLAMA ENSTÜTİSİ
HUZUR
BEŞ ŞEHİR

 SAİT FAİK ABASIYANIK :

SEMAVER
SON KUŞLAR
LÜZUMSUZ ADAM

 SABAHATTİN ALİ :
KÜRK MANTOLU MADONNA
İÇİMİZDEKİ ŞEYTAN
KUYUCAKLI YUSUF
DEĞİRMEN

100
  KEMAL TAHİR :
DEVLET ANA
ESİR ŞEHRİN İNSANLARI
YORGUN SAVAŞÇI

 RIFAT ILGAZ :
HABABAM SINIFI
HALİME KAPTAN
KARARTMA GECELERİ

 TARIK BUĞRA :
OSMANCIK
KÜÇÜK AĞA
GENÇLİĞİM EYVAH

 YAŞAR KEMAL :
İNCE MEMED
AĞRI DAĞI EFSANESİ
SARI SICAK
TENEKE

 ADALET AĞAOĞLU :
ÖLMEYE YATMAK
FİKRİMİN İNCE GÜLÜ

 OĞUZ ATAY :
TUTUNAMAYANLAR
TEHLİKELİ OYUNLAR
KORKUYU BEKLERKEN
EYLEMBİLİM
GÜNLÜK

TÜRK EDEBİYATINDA İLK ROMANLAR ve YAZARLARI

o İLK YERLİ ROMAN :

ŞEMSETTİN SAMİ : TAAŞUK-I TALAT VE FİTNAT

o İLK ROMAN ÇEVİRİSİ :

YUSUF KAMİL PAŞA : TELEMAK
FRANSIZ YAZAR FENELON’DAN ÇEVİRİ

o İLK EDEBİ ROMAN :

NAMIK KEMAL : İNTİBAH

101
 o İLK TARİHİ ROMAN :
NAMIK KEMAL : CEZMİ

o İLK KÖY ROMANI :

NABİZADE NAZIM : KARABİBİK

o İLK PSİKOLOJİK ROMAN :

MEHMET RAUF : EYLÜL

o İLK KADIN ROMANCIMIZ :

FATMA ALİYE HANIM

o BATI ANLAMDA MODERN TÜRK ROMANININ KURUCUSU :

HALİD ZİYA UŞAKLİGİL
o EDEBİYATIMIZIN İLK TİYATRO ESERİ
ŞİNASİ : ŞAİR EVLENMESİ

o EDEBİYATIMIZIN SAHNELENEN İLK TİYATRO ESERİ

NAMIK KEMAL:VATAN YAHUT SİLİSTRE

ÜNLÜ ŞAİRLERİN ESERLERİ VE ŞİİRLERİ

o NAZIM HİKMET :
SENİN İÇİN DÜŞÜNMEK
TAHİRLE ZÜHRE MESELESİ
BİR AYRILIK HİKAYESİ
VATAN HAİNİ

o TURGUT UYAR :
GÖĞE BAKMA DURAĞI
ACIYOR
DİVAN
TÜRKİYEM

o ATİLLA İLHAN :
BEN SANA MECBURUM
NE KADINLAR SEVDİM
AN GELİR

o EDİP CANSEVER :
YERÇEKİMLİ KARANFİL
OTELLER KENTİ

102
 SONRASI KALIR

o CEMAL SÜREYA :
ÜVERCİNKA
SEVDA SÖZLERİ
BENİ ÖP SONRA DOĞUR BENİ

o ORHAN VELİ KANIK :

( GARİP AKIMININ KURUCUSUDUR .)

o NECİP FAZIL KISAKÜREK :

ÇİLE
KALDIRIMLAR
İDEOLOCYA ÖRGÜSÜ

o AHMET MUHİP DIRANAS :

KAR
OLVİDO
RÜZGAR

o YAHYA KEMAL BEYATLI :

BİTMEMİŞ ŞİİRLER
AZİZ İSTANBUL
KENDİ GÖK KUBBEMİZ

o FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA :

ÇOCUK VE ALLAH
ASU
KUŞ AYAK
İÇİMDEKİ ŞİİR HAYVANI

o ÖZDEMİR ASAF:
ÇİÇEK SENFONİSİ
BEN DEĞİLDİM
YALNIZLIĞA ÖVGÜ

o AHMET HAŞİM :
ORMAN, ÖĞLEN
PARILTI
SEHER
SONBAHAR
SÜVARİ

103
 o AHMED ARİF:
HASRETİNDEN PRANGALAR ESKİTTİM
KARANFİL SOKAĞI
MERHABA
VAY KURBAN

o CAHİT SITKI TARANCI :

OTUZ BEŞ YAŞ
DÜŞTEN GÜZEL
SONRASI

o SEZAİ KARAKOÇ :
MONNA ROSA
ATEŞ DANSI
ALIN YAZISI SAATİ
MASAL

o CAN YÜCEL :
ALAVARA
SEKE SEKE
KISA DEVRE
MAAİLE

o SABAHATTİN ALİ :
DAĞLAR VE RÜZGAR
KURBAĞANIN SERENADI
ÖTEKİ ŞİİRLER

o MELİH CEVDET ANDAY :

GARİP
TANIDIK DÜNYA
GÜNEŞ
YAĞMURUN ALTINDA

DÜNYA EDEBİYATINDA ROMANLAR

o HOMEROS :
İLYADA
ODYSSEİA

o CERVANTES :
DON KİŞOT

104
o DANTE :
İLAHİ KOMEDYA

o MONTAİGNE :
DENEMELER

o MOLİERE :
GÜLÜNÇ KİBARLAR
KADINLAR OKULU
CİMRİ

o VİCTOR HUGO :
SEFİLLER
NOTRE DAME KAMBURU
HERNANİ

o BALZAC :
VADİDEKİ ZAMBAK

o STENDHAL :
KIRMIZI VE SİYAH
PARMA MANASTIRI

o FLAUBERT :
MADAM BOVARY
SALAMBO
DUYGUSAL EĞİTİM

o GOETHE :
FAUST
ROMA ELEJİLERİ

o SCHİLLER :
DON CARLOS
WİLHEM TELL
HAYDUTLAR

o SHAKESPEARE :
ROMEO İLE JUİLET
HAMLET
MACBETH
OTHELLO

105
o DANİEL DEFOE :
ROBİNSON CRUSOE

o SWİFT :
GÜLİVER’İN GEZİLERİ

o PUŞKİN :
KAFKAS ESİRİ
YÜZBAŞININ KIZI
ÇİNGENELER

o TURGENYEV :
BİR AVCININ NOTLARI
BABALAR VE OĞULLAR

o DOSTOYEVSKİ :
SUÇ VE CEZA
BUDALA
KARAMAZOV KARDEŞLER

o TOLSTOY :
SAVAŞ VE BARIŞ
YAŞAYAN ÖLÜ
ANNA KARANİNA

o ERNEST HEMİNGVAY :
İHTİYAR ADAM VE DENİZ
SİLAHLARA VEDA

o JOHN STEİNBECK :
GAZAP ÜZÜMLERİ
FARELER VE İNSANLAR

o CENGİZ AYTMATOV :
ELVEDA GÜLSARI
TOPRAK ANA
CEMİLE
GÜN OLUR ASRA BEDEL

106
 ÜNLÜ DÜŞÜNÜR, FİLOZOF VE YAZARLARIN SÖZLERİ

- MEVLANA
Ümitsizliğin ardından nice ümitler vardır. Karanlığın ardında nice güneşler var.
Gel, gel, ne olursan ol yine gel.
Ya olduğun gibi görün ya da göründüğün gibi ol.

- YUNUS EMRE
Sevelim sevilelim, bu dünya kimseye kalmaz.
Her bildiğini söyleme, ama her söylediğini bil.

- DESCARTES
Düşünüyorum, öyleyse varım.

- SOKRATES
Müzik ruhun gıdasıdır.

- ARİSTOTALES
İnsan düşünen bir hayvandır.

- HERAKLEİTOS
Değişmeyen tek şey, değişimdir.
Aynı nehirde iki kere yıkanmaz.

- MICHEAL DE MONTAIGNE
Siz kendinize inanın, başkaları da size inanacaktır.

ÜNLÜ RESSAMLAR VE ESERLERİ

o LEONARDO DA VINCI:
MONA LISA
SON AKŞAM YEMEĞİ

o PİCASSO:
GUERNICA
ÇIPLAK
BÜST
( KÜBİZM AKIMI )

o VINCENT VAN GOGH:

YILDIZLI GECE
AYÇİÇEKLERİ

107
o JAN VERMEER:
İNCİ KÜPELİ KIZ

o SALVADOR DALI:
BELLEĞİN AZMİ
ERİYEN SAATLER
(SÜRREALİZM AKIMI )

o OSMAN HAMDİ BEY:

KAPLUMBAĞA TERBİYECİSİ
KUR’AN OKUYAN KIZ
( TÜRK MÜZECİLİĞİNİN KURUCUSU )

o İBRAHİM ÇALLI:
ZEYBEKLER
ÜSKÜDAR
DEFLİ KADIN

o ABİDİN DİNO:
UZUN YÜRÜYÜŞ
PORTRE
BALIK PAZARI

DÜNYACA ÜNLÜ HEYKELLER

- ÖZGÜRLÜK HEYKELİ
ABD’NİN NEW YORK ŞEHRİNDEKİ ÖZGÜRLÜK ADASI’NDA BULUNUR.

- KURTARICI İSA HEYKELİ

HEYKEL, RİO DE JANERIO İÇİN BİR SİMGE BREZİLYA’NIN EN MEŞHUR ANITI HALİNE GELMİŞTİR.

- BÜYÜK GİZE SFENSKİ

MISIR’IN GİZZE YAYLASI’NA DİKİLMİŞ-TİR.

- MOALİER
RAPA NUI HALKI TARAFINDAN YAPILMIŞTIR. PASKALYA ADASI’NDADIR.

- DAVUD HEYKELİ
MICHELANGELO TARAFINDAN YAPILMIŞTIR. HEYKEL, İTALYA’DADIR.

- OLMEC DEV BAŞLARI HEYKELİ

HEYKEL , MEKSİKADA’DIR.

108
 - ANAVATAN ÇAĞIRIYOR HEYKELİ
STALINGARD MUHAREBESİ’Nİ ANMAK İÇİN DİKİLMİŞTİR. HEYKEL, RUSYA’DA BULUNUR.

- DÜŞÜNEN ADAM HEYKELİ

AUGUSTE RODIN TARAFINDAN YAPILMIŞTIR. HEYKEL, FRANSA’DADIR.

- KÜÇÜK DENİZKIZI
HANS CHRISTIAN ANDERSEN TARAFINDAN YAZILAN AYNI İSİMLİ PERİ MASALINA DAYANIR.
HEYKEL, DANİMARKA ’DA BULUNUR.

- ASLANLAR TERASI
YUNANİSTAN’DAKİ DELOS ADASI’NDA BULUNUR.

DÜNYACA ÜNLÜ KÂŞİFLER

- MARCO POLO
VENEDİK’İ TERK EDEREK ÇİN’E DOĞRU 24 YIL SÜREN BÜYÜK YOLCULUĞU BİR GEZİ KİTABINA
YAZARAK İNSANLIĞA BÜYÜK BİR HEDİYE VERMİŞ OLDU.

- BARTOLOMEU DIAS
EN ÖNEMLİ VE TEK KEŞFİ “ÜMİT BURNU” OLMUŞTUR.

- KRISTOF KOLOMB
ATLANTİK OKYANUSU’NU AŞIP KUZEY AMERİKA’YA ULAŞAN İLK AVRUPALIDIR. HİNDİSTAN’DA
OLDUĞUNU SANA KAŞİF, ASLINDA AMERİKA’YA AYAK BASMIŞTIR.

- VASCO DO GAMA
HİNDİSTAN'I KEŞFEDEN İLK AVRUPALI DENİZCİDİR.

- MACELLAN
GÜNEY AMERİKA’DA BULUNAN BÜYÜK OKYANIS İLE ATLAS OKYANUSU’NU BAĞLAYAN BOĞAZI
BULMUŞTUR. DAHA SONRA BU BOĞAZA “MACELLAN BOĞAZI” DENİLMİŞTİR.

- ARŞİMET
“SUYUN KALDIRMA KUVVETİNİ” BULMUŞTUR.

- ISAAC NEWTON
“EVRENSEL YER ÇEKİMİ KUVVETİNİ” BULMUŞTUR.

- GALILEO
TELESKOPU İCAT ETTİ. DÜNYANIN DOĞASI HAKKINDA DEVRİMCİ TEORİLER ÜRETTİ VE
İSPATLADI.

109
 - THOMAS SAVERY
KUYULARDAN SU POMPALAMAK İÇİN KULLANILMAYA BAŞLANAN İLK BUHAR
MAKİNELERİNDEN BİRİNİN PATENTİNİ ALDI.

- BENJAMIN FRANKLIN
PARATONER, FRANKLİN SOBASI, CAM ARMONİCA VE İKİ ODAKLI GÖZLÜĞÜ İCAR ETTİ.

- SAMUEL MORSE
TELGRAFI VE MORS ALFABESİNİ İCAT ETTİ.

- THOMAS EDISON
ELEKTRİK AMPULÜNDEN FOTOĞRAFA VE HAREKETLİ GÖRÜNTÜ KAMERASINA KADAR ÇOK
ÇEŞİTLİ ÜRÜNLERİ GELİŞTİRDİ VE YENİLEDİ.

- ALEXANDER GRAHAM BELL

İLK PRATİK TELEFONU İCAT ETTİ.

- NIKOLA TESLA
FLORASAN AYDINLATMAYI İCAT ETTİ. ELEKTRİK MOTORU, ALTERNATİF (AC) AKIMI İCAT ETTİ.

- MARIE CURIE
RADYUM’U KEŞFETTİ. RADYOAKTİVİTE ÜZERİNE ÇALIŞMALAR YAPMIŞTIR.
- ALEXANDER FLEMING
PENİSİLİNİ KEŞFETTİ.

- JAMES WATSON
JAMES WATSON, 1954 YILINDA YAPTIĞI ÇALIŞMA İLE DNA’NIN İKİLİ SARMAL YAPISINI
BULMUŞTUR.

- ALBERT EINSTEIN
“İZAFİYET TEORİSİNİ” ORTAYA ÇIKARTMIŞTIR.

TÜRKİYE’DE MESLEKLERİNE GÖRE İLK KADINLAR

 İLK KADIN AVUKAT :

SÜREYYA AĞAOĞLU

 İLK KADIN BAKAN :

TÜRKAN AKYOL

 İLK KADIN BAŞBAKAN :

TANSU ÇİLLER

110
  İLK KADIN DOKTOR :
SAFİYE ALİ

 İLK KADIN MUHTAR :

GÜL ESİN

 İLK KADIN HEYKELTRAŞ :

SABİHA BENGÜTAŞ

 İLK KADIN PİLOT :

BEDRİYE TAHİR GÖKMEN

 İLK KADIN SAVAŞ PİLOTU :

SABİHA GÖKÇEN

 İLK KADIN VALİ :

LALE AYTAMAN

 İLK KADIN ROMANCI :

FATMA ALİYE

SONDAJ GEMİLERİMİZ

 FATİH :
İLK SONDAJ GEMİMİZDİR.

 YAVUZ :
İKİNCİ SONDAJ GEMİMİZDİR.

 KANUNİ :
ÜÇÜNCÜ SONDAJ GEMİMİZDİR.

 ALPARSLAN :
DÖRDÜNCÜ: YAPILMASI PLANLANAN DÖRDÜNCÜ SONDAJ GEMİMİZDİR.

MİLLİ GEMİ PROJESİ (MİLGEM)

TCG – HEYBELİADA : 2011 YILI

TCG – BÜYÜKADA : 2013 YILI
TCG – BURGAZADA : 2018 YILI
TCG – KINALIADA : 2019 YILINDA DENİZ KUVVETLERİ KOMUTANLIĞINA HİZMETİNE
ALINMIŞTIR.

111
ÜRETİLEN YERLİ ARAÇLAR

 İLK YERLİ TANK :

ALTAY

 İLK YERLİ SAVAŞ HELİKOPTER :

ATAK

 İLK YERLİ TANKSAVAR FÜZE :

UMTAŞ

 İLK İNSANSIZ HAVA ARACI:

ANKA

 İLK SİSMİK ARAMA GEMİSİ:

BARBAROS HAYRETTİN PAŞA

 İLK MİLLİ KESKİN NİŞANCI TÜFEĞİ :

BORA-12

 İLK MAYINA DAYANIKLI ZIRHLI ARAÇ :

KİRPİ

 İLK MİLLİ SAVAŞ GEMİSİ :

HEYBELİ ADA

 İLK MİLLİ FÜZE :

CİRİT

 İLK YERLİ FÜZE :

TÜRKKUŞU

 MİLLİ KEŞİF UYDUMUZ :

GÖKTÜRK

 İLK YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ MİLLİ YER GÖZLEM UYDUSU:

GÖKTÜRK-2

 İLK YERLİ BAZ İSTASYONU :

ULAK

 İLK YERLİ ACİL MÜDAHALE GEMİSİ:

NENE HATUN GEMİSİ

112
  İLK YERLİ YER GÖZLEM UYDUSU :
RASAT

 İLK YERLİ SOLUNUM CİHAZI :

SAHRA

 İLK YERLİ TÜNEL AÇMA MAKİNESİ :

LALE

 İLK YERLİ TRAMVAY :

İPEKBÖCEĞİ

 İLK YERLİ UÇAK :

HÜRKUŞ

 İLK YERLİ UÇAN ARABA :

CEZERİ

 İLK YERLİ SEYİR FÜZESİ :

SOM

TÜRKİYE’NİN UNESCO DÜNYA KÜLTÜR MİRASI LİSTESİ

 İSTANBUL (1985)

 SİVAS (1985) : DİVRİĞİ ULU CAMİİ VE DARÜŞŞİFASI

 ÇORUM (1986) : HATTUŞAŞ – HİTİT BAŞKENTİ

 ADIYAMAN/KAHTA (1987) : NEMRUT DAĞI

 ANTALYA – MUĞLA (1988) : XANTHOS – LETOON

 KARABÜK (1988) : SAFRANBOLU ŞEHRİ

 ÇANAKKALE (1998) : TROYA ANTİK KENTİ

 EDİRNE (2011) : EDİRNE SELİMİYE CAMİİ VE KÜLLİYESİ

 KONYA (2012) : ÇATALHÖYÜK NEOLİTİK KENTİ

 İZMİR (2014) : BERGAMA ÇOK KAT-MANLI KÜLTÜREL PEYZAJ ALANI

113
  BURSA (2014) : BURSA VE CUMALI-KIZIK (OSMANLI İMPARATORLUĞUNUN DOĞUŞU)
 DİYARBAKIR KALESİ VE HEVSEL BAHÇE-LERİ (2015)

 İZMİR (2015): EFES

 KARS (2016) : ANİ ARKEOLOJİK ALANI

 AYDIN (2017) : AFRODİSİAS

 ŞANLIURFA (2018) : GÖBEKLİTEPE

CİTTASLOW TARAFINDAN SEÇİLEN SAKİN ŞEHİRLER

 İZMİR (SEFERİHİSAR) : SEÇİLEN İLK SAKİN ŞEHİRDİR.

 MALATYA (ARAPGİR) / İZMİR (FOÇA) / BURSA (İZNİK) : SEÇİLEN SON SAKİN ŞEHİRLERDİR.

NOT : SEÇİLEN İLK VE SON SAKİN ŞEHRİ BİLMEMİZ YETERLİDİR.

İSTİKLÂL MARŞI

 YARIŞMAYI DÜZENLEYEN KURUM :

Maarif Vekaleti (MEB)

 YARIŞMAYA KATILAN KOMUTAN :

Kâzım Karabekir

 YAZARI :
Mehmet Akif Ersoy

 HİTAP EDİLDİĞİ YER :

Kahraman Türk ordusu

 YAZILDIĞI YER :
Taceddin Dergahı

 İLK BESTEKÂR :
Ali Rıfat Çağatay

 SON BESTEKÂR :
Osman Zeki Üngör
 YAYINLANDIĞI İLK GAZETE :
Açıksöz

114
  YAYINLANDIĞI İLK DERGİ :
Sebiülreşad

 ÖDÜLÜN BAĞIŞLANDIĞI KURUM:

Dar’ül Mesai Vakfı

 MARŞIN YER ALDIĞI ANAYASA :

1982 Anayasa’sı

 MECLİS DIŞINDA OKUNDUĞU İLK YER:

II. İnönü Savaşı

ATATÜRK NEREDE NE SÖYLEDİ ?

 ÇANAKKALE SAVAŞI:
“Ben size taarruzu emretmiyorum. Ölmeyi emrediyorum.”

 SURİYE CEPHESİ’NDEN İSTANBUL’A DÖNÜŞTE :

“Geldikleri gibi giderler.”

 AMASYA GENELGESİ’NDE :
“Vatanın bütünlüğü milletin bağımsızlığı tehlikededir. Milletin bağımsızlığını, yine milletin azmi
ve kararı kurtaracaktır.”

 ERZURUM KONGRESİ :
“Tarih bu kongreyi büyük ve ender bir eser olarak kaydedecektir.”

 SİVAS KONGRESİ :
“ Ya istiklal ya ölüm!”

 AMASYA GENELGESİ SONRASINDA : “Artık, İstanbul Anadolu’ya hakim değil tabi olmak
zorundadır.”

 2. İNÖNÜ SAVAŞI’NDAN SONRA :

“Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz.”

 SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ :

“Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh, bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı,
vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça, terk olunamaz.”

 BÜYÜK TAARRUZ MUHAREBESİ’NDE :

“Ordular ! İlk hedefiniz Akdeniz . İleri!”

115
  HATAY MESELESİ :
“ Kırk asırlık Türk yurdu düşman elinde esir kalamaz.” “Şahsi meselem.”

 BURSA OLAYI :
“ Bu bir dil meselesi değil, din meselesidir.”

 İZMİR SUİKASTI :
“Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti payidar
kalacaktır.”

GEZEGENLER

 MERKÜR :
GÜNEŞE EN YAKIN GEZEGEN OLUP EN KÜÇÜK GEZEGENDİR.

 VENÜS :
DÜNYAMIZA EN YAKIN VE EN ÇOK BENZEYEN GEZEGENDİR.

 MARS :
KIZIL GEZEGEN OLARAK BİLİNİR.

 JÜPİTER :
EN BÜYÜK GEZEGENDİR.

 SATÜRN :
HALKALI GEZEGEN OLARAK BİLİNİR.

 URANÜS :
EN SOĞUK GEZEGENDİR.

 NEPTÜN :
GÜNEŞE EN UZAK GEZEGENDİR.

TÜRKİYE’NİN KURUCUSU OLDUĞU ULUSLARARASI KURULUŞLAR

1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (BM) (1945)

Genel merkezi : NEW YORK

Daima veto yetkisi olan ülkeler : ABD, Rusya, Çin , İngiltere, Fransa

Temel organları : Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve sosyal Konsey, Vesayet Konseyi,
Uluslararası Adalet Divanı ve Sekreterya

116
Resmi Dil : Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca’dır.

Başkanı : Antonio Guterres

1.1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÖRGÜTÜ’ NE BAĞLI UZMANLIK KURULUŞLAR

A. BİRLEŞMİŞ MİLLET ÇOCUK FONU (UNİCEF)

Amacı : Az gelişmiş ülkelerde çocuk sağlığı ile ilgili hizmetlerin gelişmesini ve bu ülkelerdeki çocukların
gelişim olanaklarının artmasını sağlamaktır.

Merkezi : New York

B. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER EĞİTİM, BİLİM VE KÜLTÜR ÖRGÜTÜ (UNESCO)

Amacı : Üye ülkeler arasındaki eğitim, bilim,haberleşme ve kültür alanlarında iş birliğinin geliştirererek
uluslararası barışa hizmet etmektir.

Merkezi : Paris

C. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (WHO)

Merkezi : Cenevre

D. DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (WTO)

Merkezi : Cenevre

E. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO)

Merkezi : Cenevre

F. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GIDA VE TARIM ÖRGÜTÜ (FAO)

Merkezi : Roma

G. ULUSLARARASI PARA FONU (IMF)

Merkezi : Washington

H. DÜNYA BANKASI (WB)

Merkezi : Washington

2. UNESCO (1945)

3. AVRUPA KONSEYİ (CE) (1949)

Genel merkezi : Strazburg

117
Türkiye ve Yunanistan CE’ye kurucu üye sıfatıyla katılmışlardır.

4. AVRUPA İŞ BİRLİĞİ VE GÜVENLİK TEŞKİLATI (AGİT) (1975)

Merkezi : Viyana

Türkiye, AGİT’in kurucu üyelerindendir.

5. EKONOMİK KALKINMA VE İŞ BİRLİĞİ TEŞKİLATI (OECD) (1960)

Merkezi : Paris

Türkiye, örgütün kurucu üyesidir.

TÜRKİYE’NİN KURULUŞUNA ÖNCÜLÜK ULUSLARARASI KURULUŞLAR

1. D-8 ÜLKELERİ (1997)

Necmettin Erbakan önderliğindeki 8 ülke bir araya gelerek oluşturulmuştur.

Üyeleri : Türkiye, Mısır, İran, Pakistan, Nijerya, Endonezya, Malezya, Bangladeş

Üyelerin tamamı aynı zaman İİT’ninde üyesidir.

2. İSLAM İŞ BİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT) (1969)

1969 yılında Al-Aksa Mescidi’nin yakılmasına tepki olarak kurulmuştur.

Türkiye kurucu üyedir.

Merkezi : Suudi Arabistan (Cidde)

3. EKONOMİK İŞ BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (ECO) (1985)

Türkiye, İran ve Pakistan arasında kalkınma için Bölgesel İş birliği Teşkilatı’nın (RCD) yerine 1985’te
kurulmuştur.

Merkezi : Tahran

4. KARADENİZ EKONOMİK İŞ BİRLİĞİ KONSEYİ (KEİ) (1992)

Bölgesel ekonomik ögrütlenmedir.

Merkezi : İstanbul

Türkiye önderliğinde kurulmuştur.

118
 5. ULUSLARARASI TÜRK KÜLTÜRÜ TEŞKİLATI (TÜRKSOY)(1993)

Merkezi : Ankara

Amacı : Türk halklarının birlikteliğini ve kardeşliğini güçlendirmek, ortak Türk kültürünü gelecek
nesillere aktarmak ve dünyaya tanıtmak için çalışmaktadır.

Türkiye, Azerbaycan , Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenisan kurmuştur.

6. İSLAM KALKINMA BANKASI (İKB) (1973)

7. TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER İŞ BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (TÜRK KENEŞİ) (2009)

Nahçıvan Ant. ile Azerbaycan, Türkiye, Kazakistan , Kırgızistan arasında kurulmuş bir örgüttür.

TÜRKİYE’NİN ÜYESİ OLUP KURUCUSU OLMADIĞI ULUSLARARASI KURULUŞLAR

1. KUZEY ATLANTİK ÖRGÜTÜ (NATO) (1949)

Başını ABD’nin çektiği batılı ülkeler tarafından kurulan güvenlik örgütüdür.

1952 yılında Türkiye ve Yunanistan üye olmuştur.

En son üyesi : Makedonya

Merkezi : Brüksel

Başkanı : Jens Stoltenberg

2. DÜNYA EKONOMİK FORUMU (WEF)

Genel merkezi : NEW YORK

TÜRKİYE’NİN ÜYESİ OLMADIĞI ULUSLARARASI KURULUŞLAR

1. AVRUPA BİRLİĞİ (AB)

1951 yılında Paris Antlaşması ile 6 Avrupa ülkesi “Avrupa Kömür ve Çelik topluluğunu” kurmuştur. AB,
yolunda ilk adım atılmıştır.

1957’de Roma’da imzalanan antlaşma ile “Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)” kurulmuştur.

1967 yılında Avrupa Kömür ve Çelik Birliği, AET, Avrupa Atom Enerjisi birleşerek Avrupa Topluluğunu
(AT) kurmuştur.

1992’de Maastricht’de imzalanan antlaşma ile Avrupa Birliği oluşturulmuştur.

119
 2. G – 7 ÜLKELERİ (GELİŞMİŞ 7 ÜLKE)

Üyeler : Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, İngiltere ve ABD’dir.

3. ARAP BİRLİĞİ ( ARAP LİGİ) PETROL İHRAÇ EDEN ÜLKELER BİRLİĞİ (OPEC)

Temel amacı : Petrol fiyatlarını dengelemektir.

Kurucu üyeler : Suudi Arabistan, İran , Kuveyt, Irak ve Venezuela’dır.

4. KUZEY AMERİKA SERBEST TİCARET BÖLGESİ (NAFTA)

5. LATİN AMERİKA SERBEST TİCARET BÖLGESİ (LAFTA)

6. ŞANGHAY İŞ BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (ŞİÖ)

Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Çin ve Tacikistan’ın katılımıyla adına “Şanghay Beşlisi” denilmiştir.

2001 yılında Özbekistan’ın katılımıyla “Şanghay İş birliği Örgütü” olarak değiştirildi.

Merkezi : Şanghay

120
SAYILARLA VATANDAŞLIK
| 1 MİLLETVEKİLİ |

 Kanun Teklifi – Yazılı Soru

| 20 MİLLETVEKİLİ |

 Siyasi parti grubu kurma

| 120 MİLLETVEKİLİ (TBMM üye tam sayısının 1/5’i) |

 TBMM’nin olağanüstü toplantıya çağrılması talebi

 Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılabilme istemi

| 151 MİLLETVEKİLİ ( TBMM üye tam sayısının 1/4’ü + 1 )|

 Meclis en az karar yeter sayısı

| 200 MİLLETVEKİLİ ( TBMM üye tam sayısının 1/3’ü)|

 Meclis toplanma yeter sayısı

 Anayasa değişikliğine ilişkin kanunun yazılı teklifi

| 301 MİLLETVEKİLİ ( TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğu) |

 Devamsızlık nedeniyle milletvekilliği üyeliğinin düşürülmesi

 Meclis soruşturması açılması istemi
 Meclis Başkanı seçimi (3.tur)
 Cumhurbaşkanınca geri gönderilen kanunun aynen kabulü

| 360 MİLLETVEKİLİ ( TBMM üye tam sayısının 3/5’i)|

 Genel af ilanı
 Anayasa değişikliğine ilişkin en az meclis kabul kararı
 TBMM’nin seçimlerin yenilenmesi kararı
 Meclis soruşturması açılması kararı
 Hâkimler ve Savcılar Kuruluna üye seçimi ikinci turu

| 400 MİLLETVEKİLİ (TBMM üye tam sayısının 2/3’ü) |

 Meclis Başkanı seçimi (1. ve 2. tur)

 Anayasa değişikliğini zorunlu referandumdan çıkaran kabul sayısı
 Yüce Divana sevk kararı
 Hâkimler ve Savcılar Kuruluna üye seçimi birinci turu

| 48 SAAT |

 Anayasa değişikliği teklifinin genel kuruldaki iki görüşmesi arasındaki dinlenme süresi

121
| 5 GÜN|

 Meclis Başkanı adayları meclis toplandığı günden itibaren 5 gün içinde Başkanlık Divanına
bildirilir. 5 gün içinde seçim tamamlanır.

| 7 GÜN |

 Vekilliğin düşmesine veya dokunulmazlığın kaldırılmasına karşı Meclis Genel Kurulunun

kararının alındığı tarihten başlayarak 7 gün içinde Anayasa Mahkemesine kanuna ya ya iç
tüzüğü aykırı aykırılık iddiası ile iptal davası açabilir.

| 15 GÜN |

 Cumhurbaşkanı’nın kanunları Resmi Gazete’de yayımlama süresi

 Yasama dokunulmazlığı ve milletvekilliğin düşürülmesi kararlarına karşı yapılan iptal
başvurularında Anayasa Mahkemesinin karar verme süresi
 TBMM normal tatil süresinin haricinde, 15 günü geçmemek üzere çalışmalarına ara verebilir.

| 55GÜN |

 Bütçe Kanun teklifinin komisyonunda görüşülme süresi

| 60 GÜN |

 Anayasa Mahkemesinde iptal davası açma süresi

| 75 GÜN |

 Cumhurbaşkanı, Bütçe Kanun teklifini mali yılbaşından en az 75 gün önce TBMM’ye sunar.

| 90 GÜN |

 Bir il veya çevresinin TBMM’de üyesi kalmaması durumunda boşalmayı takip eden 90 gün
içinde ara seçime gidilir.

| 3 AY |

 TBMM üye tam sayısının yüzde beşinin eksilmesi durumunda 3 ay içinde ara seçim yapılır.
 TBMM bir yasama yılında en fazla 3 ay tatil yapar.

| 4 AY |

 OHAL süresinin uzatılması

| 6 AY |

 Cumhurbaşkanı yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi 6 ayı
geçmemek üzere olağanüstü hal, ilan edebilir.

| 2 YIL |

 TBMM Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenin görev süresi
2 yıl, ikinci seçilenlerin görev süresi o yasama döneminin sonuna kadardır.

122
| 5 YIL |

 TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçim süresi

 Yerel seçim süresi

123
1982 ANAYASASINDA YAPILAN 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ

 Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.

 Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen altıyüz milletvekilinden oluşur.
 Onsekiz yaşını dolduran her Türk milletvekili seçilebilir.(En az ilkokul mezunu olmayanlar,
kısıtlılar, askerlikle ilişiği olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir
yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap,
rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı
suçlarla, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa
vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm
giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.Hakimler ve savcılar, yüksek
yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim
Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları
hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler
mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.
 Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir. Cumhurbaşkanlığı seçiminde birinci oylamada
gerekli çoğunluğun sağlanamaması halinde 101’inci maddedeki usule göre ikinci oylama yapılır.
 Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak;
bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş
ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük
Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar
vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine
getirmektir.
 Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu üye tam sayısının salt çoğunluğu
ile aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır; Meclis, geri gönderilen kanunda
yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir.
 Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya tatil
sırasında, Cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılır.
 Türkiye Büyük Millet Meclisi; meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması ve yazılı
soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanır.Meclis araştırması, belli bir konuda
bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibarettir. Genel görüşme, toplumu ve Devlet
faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda
görüşülmesidir.Meclis soruşturması, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlar hakkında 106 ncı
maddenin beşinci, altıncı, yedinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir.Yazılı
soru; yazılı olarak en geç onbeş gün içerisinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin,
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir. Meclis
araştırması, genel görüşme ve yazılı soru önergelerinin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile
araştırma usûlleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.
 Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış, milletvekili seçilme
yeterliliğine sahip, Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir.
Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.
Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli

124
 oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin
seçmen aday gösterebilir. Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi
üyeliği sona erer. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday
Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci
pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve
geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. İkinci oylamaya katılmaya hak
kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama,
boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci
oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli
oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir.Oylamada, adayın geçerli
oyların çoğunluğunu alamaması halinde sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir.
Seçimlerin tamamlanamaması halinde yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut
Cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin diğer usûl ve
esaslar kanunla düzenlenir.
 Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı,
Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder;
Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder.
Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış
konuşmasını yapar. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir. Gerekli gördüğü
takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapar.
Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir. Kanunları yayımlar.
Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. Kanunların,
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil
veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir. Üst kademe kamu
yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları
Cumhurbaşkanı kararnamesi ile düzenler. Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyetinin
temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul
eder. Milletlerarası andlaşmaları onaylar ve yayımlar. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları
gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar. Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli
tedbirleri alır. Türkiye Büyük Millet Meclisi adına, Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını
temsil eder. Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir. Sürekli hastalık, sakatlık ve
kocama sebebi ile kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır. Cumhurbaşkanı, yürütme
yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci
kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle
dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile
düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda
farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin
aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.
Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla,
yönetmelikler çıkarabilir. Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih

125
 belirlenmemişse Resmi Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer. Cumhurbaşkanı ayrıca
Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve
yetkileri kullanır.
 Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye
tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis,
önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma
açılmasına karar verebilir. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasî
partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak
gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak
onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu
belirten raporunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede
bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilir.
Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün
içinde Genel Kurulda görüşülür. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının üçte ikisinin gizli
oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Yüce Divan yargılaması üç ay içerisinde tamamlanır, bu
sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir, yargılama bu
sürede kesin olarak tamamlanır. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı
seçim kararı alamaz. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen
Cumhurbaşkanının görevi sona erer. Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği
iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanır.
 Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir.
Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde kırkbeş gün içinde
Cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı Yardımcısı
Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Genel seçime
bir yıl ve daha az kalmışsa Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimi de Cumhurbaşkanı seçimi ile
birlikte yenilenir. Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen Cumhurbaşkanı Türkiye
Büyük Millet Meclisi seçim tarihine kadar görevine devam eder. Kalan süreyi tamamlayan
Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi genel
seçimlerinin yapılacağı tarihte her iki seçim birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının hastalık ve
yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde,
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri
kullanır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip
olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. Cumhurbaşkanı
yardımcıları ve bakanlar, 81 inci madede yazılı şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde
andiçerler.Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak
atanırlarsa üyelikleri sona erer. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına
karşı sorumludur. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç
işledikleri iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğunun
vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde
görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir.
Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasî partilerin, güçleri oranında
komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her
siyasî parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafından

126
 soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis
Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık
yeni ve kesin bir süre verilir. Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde
dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde Genel Kurulda görüşülür. Türkiye Büyük Millet
Meclisi üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Yüce Divan
yargılaması üç ay içerisinde tamamlanır, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus
olmak üzere üç aylık ek süre verilir, yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır. Bu kişilerin
görevde bulundukları sürede, görevleriyle ilgili işledikleri iddia edilen suçlar bakımından,
görevleri bittikten sonra da (5)'inci, (6)'ncı ve (7)'nci fıkra hükümleri uygulanır. Yüce Divanda
seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın görevi
sona erer. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, göreviyle ilgili olmayan suçlarda yasama
dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması,
görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.
 Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin
yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile
Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar
vermesi halinde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi
birlikte yapılır,
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar
verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte
yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin
ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder. Bu şekilde seçilen Meclis ve
Cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.
 Cumhurbaşkanı, savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik,
ayaklanma vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin
bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması,
anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet
hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde
bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık yada ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması
hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü
hal ilân edebilir. Olağanüstü hal ilanı kararı verildiği gün Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı
gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise
derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir,
uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir. Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet
Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık
süre aranmaz. Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma
yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl
sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin
nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenir. Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin
gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen
sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu
kararnameler Resmi Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur. Savaş ve mücbir

127
 sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hariç olmak üzere; olağanüstü hal
sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içerisinde Türkiye Büyük Millet
Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.
 Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.
Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamaz. Ancak, savaş halinde asker
kişilerin görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri
mahkemeler kurulabilir.
 Anayasa Mahkemesi onbeş üyeden kurulur.
 Hâkimler ve Savcılar Kurulu, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre
kurulur ve görev yapar. "Hâkimler ve Savcılar Kurulu on üç üyeden oluşur; iki daire hâlinde
çalışır. Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabii üyesidir.
Kurulun, üç üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş
adli yargı hâkim ve savcıları arasından, bir üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı
gerektiren nitelikleri yitirmemiş idari yargı hâkim ve savcıları arasından Cumhurbaşkanınca;
üç üyesi Yargıtay üyeleri, bir üyesi Danıştay üyeleri, üç üyesi nitelikleri kanunda belirtilen
yükseköğretim kurumlarının hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar
arasından Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilir. Öğretim üyeleri ile avukatlar
arasında n seçilen üyelerden, en az birinin öğretim üyesi ve en az birinin de avukat olması
zorunludur. Kurulun Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilecek üyeliklerine ilişkin
başvurular, Meclis Başkanlığına yapılır. Başkanlık, başvuruları Anayasa ve Adalet
Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona gönderir. Komisyon her bir üyelik için üç
adayı, üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla belirler. Birinci oylamada aday belirleme
işleminin sonuçlandırılamaması hâlinde ikinci oylamada üye tam sayısının beşte üç
çoğunluğu aranır. Bu oylamada da aday belirlenemediği takdirde her bir üyelik için en çok
oyu alan iki aday arasında ad çekme usulü ile aday belirleme işlemi tamamlanır. Türkiye
Büyük Millet Meclisi, Komisyon tarafından belirlenen adaylar arasından, her bir üye için ayrı
ayrı gizli oyla seçim yapar. Birinci oylamada üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu; bu
oylamada seçimin sonuçlandırılamaması hâlinde, ikinci oylamada üye tam sayısının beşte üç
çoğunluğu aranır. İkinci oylamada da üye seçilemediği takdirde en çok oyu alan iki aday
arasında ad çekme usulü ile üye seçimi tamamlanır. Üyeler dört yıl için seçilir. Süresi biten
üyeler bir kez daha seçilebilir. Kurul üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasından
önceki otuz gün içinde yapılır. Seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliğinin
boşalması durumunda, boşalmayı takip eden otuz gün içinde, yeni üyelerin seçimi yapılır.
Kurulun, Adalet Bakanı ile Adalet Bakanlığı Müsteşarı dışındaki asıl üyeleri, görevlerinin devamı
süresince; kanunda belirlenenler dışında başka bir görev alamazlar veya Kurul tarafından başka
bir göreve atanamaz ve seçilemezler. Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başkanına aittir. Kurul
Başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz. Kurul, kendi üyeleri arasından daire başkanlarını ve
daire başkanlarından birini de başkanvekili olarak seçer. Başkan, yetkilerinden bir kısmını
başkanvekiline devredebilir. Kurul, adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme,
atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma,
meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme,
görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar; Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması

128
 veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar; ayrıca, Anayasa ve
kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir. Hâkim ve savcıların görevlerini;
kanun, yönetmeliklere ve genelgelere (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak
yapıp yapmadıklarını denetleme; görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip
işlemediklerini, hal ve eylemlerinin sıfat ve görevleri icaplarına uyup uymadığını araştırma ve
gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma işlemleri, ilgili dairenin teklifi ve Hâkimler ve
Savcılar Kurulu Başkanının oluru ile Kurul müfettişlerine yaptırılır. Soruşturma ve inceleme
işlemleri, hakkında soruşturma ve inceleme yapılacak olandan daha kıdemli hâkim veya savcı
eliyle de yaptırılabilir. Kurulun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına
karşı yargı mercilerine başvurulamaz. Kurula bağlı Genel Sekreterlik kurulur. Genel Sekreter,
birinci sınıf hâkim ve savcılardan Kurulun teklif ettiği üç aday arasından Kurul Başkanı
tarafından atanır. Kurul müfettişleri ile Kurulda geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve
savcıları, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Kurula aittir. Adalet Bakanlığının merkez, bağlı
ve ilgili kuruluşlarında geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve savcılar ile adalet
müfettişlerini ve hâkim ve savcı mesleğinden olan iç denetçileri, muvafakatlerini alarak atama
yetkisi Adalet Bakanına aittir. Kurul üyelerinin seçimi, dairelerin oluşumu ve işbölümü, Kurulun
ve dairelerin görevleri, toplantı ve karar yeter sayıları, çalışma usul ve esasları, dairelerin karar
ve işlemlerine karşı yapılacak itirazlar ve bunların incelenmesi usulü ile Genel Sekreterliğin
kuruluş ve görevleri kanunla düzenlenir.
 Kamu idarelerinin ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları
yıllık bütçelerle yapılır. Malî yıl başlangıcı ile merkezi yönetim bütçesinin hazırlanması,
uygulanması ve kontrolü ile yatırımlar veya bir yıldan fazla sürecek iş ve hizmetler için özel
süre ve usuller kanunla düzenlenir. Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir
hüküm konulamaz. Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, malî yılbaşından en az yetmişbeş
gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Bütçe teklifi Bütçe Komisyonunda görüşülür.
Komisyonun ellibeş gün içinde kabul edeceği metin Genci Kurulda görüşülür ve mali yılbaşına
kadar karara bağlanır. Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici
bütçe kanunu çıkarılır.Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni bütçe
kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre
artırılarak uygulanır. Türkiye Büyük. Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda kamu idare
bütçeleri hakkında düşüncelerini her bütçenin görüşülmesi sırasında açıklarlar, gider artırıcı
veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar. Genel Kurulda kamu idare bütçeleri ile
değişiklik önergeleri, üzerinde ayrıca görüşme yapılmaksızın okunur ve oylanır. Merkezî
yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcanabilecek tutarın sınırını gösterir. Harcanabilecek
tutarın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile aşılabileceğine dair bütçe kanununa hüküm
konulamaz. Carî yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik teklifleri ile cari ve izleyen
yılların bütçelerine malî yük getiren tekliflerde, öngörülen giderleri karşılayabilecek mali
kaynak gösterilmesi zorunludur.
Merkezî yönetim kesinhesap kanunu teklifi, ilgili olduğu mali yılın sonundan başlayarak en
geç altı ay sonra Cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Sayıştay
genel uygunluk bildirimini, ilişkin olduğu kesinhesap kanun teklifinin verilmesinden
başlayarak en geç yetmiş beş gün içinde Meclise sunar. Kesinhesap kanunu teklifi ve genel
uygunluk bildiriminin Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayıştayca

129
 sonuçlandırılamamış denetim ve hesap yargılamasını önlemez ve bunların karara bağlandığı
anlamına gelmez. Kesin hesap kanunu teklifi, yeni yıl bütçe kanunu teklifiyle birlikte
görüşülür ve karara bağlanır.
 Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak
kullanılır ve yerine getirilir.
 Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle
oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik
yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebilir.
 İdarenin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin
sağlanması amacıyla, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulan Devlet Denetleme Kurulu,
Cumhurbaşkanının isteği üzerine, tüm kamu kurum ve kuruluşlarında ve sermayesinin
yarısından fazlasına bu kurum ve kuruluşların katıldığı her türlü kuruluşta, kamu kurumu
niteliğinde olan meslek kuruluşlarında, her düzeydeki işçi ve işveren meslek kuruluşlarında,
kamuya yararlı derneklerle vakıflarda, her türlü idari soruşturma, inceleme, araştırma ve
denetlemeleri yapar. Yargı organları, Devlet Denetleme Kurulunun görev alanı dışındadır.
Devlet Denetleme Kurulunun Başkan ve üyeleri, Cumhurbaşkanınca atanır. Devlet Denetleme
Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
ile düzenlenir.
 Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından,
Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı, Cumhurbaşkanı sorumludur. Cumhurbaşkanınca
atanan Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık
görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.
 Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Adalet,
Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava
Kuvvetleri komutanlarından kurulur. Millî Güvenlik Kurulu; devletin millî güvenlik siyasetinin
tayini, tespiti ve uygulanması ile ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli koordinasyonun
sağlanması konusundaki görüşlerini Cumhurbaşkanına bildirir. Kurulun, Devletin varlığı ve
bağımsızlığı, ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği, toplumun huzur ve güvenliğinin korunması
hususunda alınmasını zorunlu gördüğü tedbirlere ait kararlar Cumhurbaşka-
nınca değerlendirilir. Milli Güvenlik Kurulunun gündemi; Cumhurbaşkanı yardımcıları ve
Genelkurmay Başkanının önerileri dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir.
Cumhurbaşkanı katılamadığı zamanlar Milli Güvenlik Kurulu Cumhurbaşkanı
yardımcısının başkanlığında toplanır. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve
görevleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.
 İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. İdarenin kuruluş ve görevleri,
merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır. Kamu tüzelkişiliği, kanunla veya
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulur.
 Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların
ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı
olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler. Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazete’de
yayımlanacağı kanunda belirtilir.
 Yükseköğretim Kurulu, üniversiteler tarafından seçilen ve sayıları, nitelikleri, seçilme usulleri
kanunla belirlenen adaylar arasından rektörlük ve öğretim üyeliğinde başarılı hizmet yapmış

130
 profesörlere öncelik vermek sureti ile Cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve Cumhurbaşkanınca
doğrudan doğruya seçilen üyelerden kurulur.
 Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve inkılaplarını, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini
bilimsel yoldan araştırmak, tanıtmak ve yaymak ve yayınlar yapmak amacıyla; Atatürk'ün
manevi himayelerinde, Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Cumhurbaşkanının
görevlendireceği bakana bağlı; Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih
Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden oluşan, kamu tüzel kişiliğine sahip "Atatürk Kültür, Dil
ve Tarih Yüksek Kurumu" kurulur.
 Anayasa Mahkemesi, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet
Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel
başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve
denetler. Ancak, olağanüstü hallerde,ve savaş hallerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı
kararnamelerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa
Mahkemesinde dava açılamaz. Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet
Meclisi Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay,
Danıştay,Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hakimler ve
Savcılar Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan
sıfatıyla yargılar. Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları da
görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.
 Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün
veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı
iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkı,
Cumhurbaşkanına, Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti
grubuna ve üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir.
 Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, iptali istenen
kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya içtüzüğün Resmi Gazetede yayımlanmasından
başlayarak altmış gün sonra düşer.
 Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını
kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.
 Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında Cumhurbaşkanına istişarî nitelikte görüş
bildirmek amacıyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konseyin kuruluş
ve işleyişi kanunla düzenlenir.
 Dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına olmak üzere düzenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve
diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler
koymaya ve bunları kaldırmaya kanunla Cumhurbaşkanına yetki verilebilir.

NOT: Kanun tasarısı, kanun hükmünde kararname, tüzük, Başbakanlık, Bakanlar Kurulu, güven
oylamaları, gensoru, sözlü soru, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği, sıkıyönetim, askeri yargı gibi
kavramlar kaldırılmış ve tarihi hukuk kapsamına girmiştir.

131
VATANDAŞLIK SÖZLÜĞÜ
Alacaklı: Bir borç ilişkisinde karşı tarafı, bir şeyi yapmaya, vermeye ya da bir şeyi yapmaktan
kaçınmaya zorlamaya hakkı olan kişi

Aslen Kazanma: Bir hakkın, kimseye ait olmayan bir hakkı kendi fiiliyle elde etmesi.

Ayırt Etme Gücü: Akla uygun biçimde davranma yeteneği.

Ayni Hak: Eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı
ileri sürülebilen hak.

Bilimsel Görüş: Hukuk bilginlerinin hukuki sorunlarda ileri sürdükleri görüş, düşünce ve
kanaatlar.

Birlikte Ölüm Karinesi: Birden fazla kişiden hangisinin önce veya sonra öldüğünün ispat
edilememesi durumunda hepsinin aynı anda ölmüş sayılması.

Borç ilişkisi: İki taraf arasında doğan ve bunlardan birinin diğerine karşı bir edimi yükümlediği
ilişki. İki taraf arasında tek taraflı veya karşılıklı yükümlülükleri kapsayan hukuki bir bağ

Borçlu: Alacaklıya karşı bir edimde bulunma yükümlülüğü altında olan kişi.

Borçlunun Temerrüdü (Direnimi): Halen ifası mümkün olan muaccel bir borcun alacaklının
ihtarına karşın borçlu tarafından zamanında ifa edilmemesi

Cebri icra: Borcunu yerine getirmeyen kimseyi borcunu yerine getirmeye zorlama biçiminde
bir yaptırım.

Ceza: Kanunun suç isleyen kişiye uygulanmasını öngördüğü yaptırımdır.

Cürüm: Toplum düzenini ağır biçimde sarsan suçlar.

Def’i: Davalının borcunu, özel bir nedenden dolayı yerine getirmekten kaçınmasına olanak
veren hak.

Dernek: Kazanç paylaşmak dışında bir amaçla en az yedi gerçek kişi ile kurulan kişi topluluğu
niteliğinde özel hukuk tüzel kişileridir.

Devren Kazanma: Bir hakkın, sahibi bulunan kişiden elde edilmesi.

Dürüst Davranma: Bir hak sahibinin hakkını kullanırken veya bir borçlunun borcunu yerine
getirirken iyi ve doğru hareket etmesi, yani dürüst, namuslu, aklı başında, davranışının
sonucunu bilen, orta zekalı her insanın benzer olaylarda izleyecek olduğu yolda hareket etmesi.

Edim: Borçlunun yerine getirmekle yükümlü olduğu borcun konusu. Borçlunun yerine
getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimi.

Ergin Olmak: Bir kimsenin kanunun belirttiği belli bir yaş sınırını aşması.

Fesih (Dağıtma): Bir tüzel kişiliğin bir kararla sona erdirilmesi.

Fikri Hak: Bir kimse tarafından yaratılan yapıt üzerindeki düşünsel hak.

132
Fiil Ehliyeti: Bir kişinin kendi fiil ve işlemleriyle kendi lehine haklar, aleyhine borçlar yaratabilme
gücü, yeteneği.

Gaip: Yok olan kişi (kaybolmuş kimse).

Hak: Hukuken korunan yarar.

Hak Ehliyeti: Hak ve borç sahibi olabilme yeteneği.

Haksız Fiil: Hukuk düzeninin hoş görmediği, zarar verici eylemler. Bir kimsenin, hukuk
kurallarına aykırı ve zarar verici davranışı.

Hukuki Fiil: Hukuki sonuç doğuran ve insan iradesi ile gerçekleşen davranış.

Hukuki işlem: Bir hukuki sonuç oluşturmak için irade açıklamasında bulunmak. Bir veya birden
fazla kimsenin hukuki bir sonuca yöneltilmiş irade açıklaması.

Hukuki Olay: Hukuk düzeninin kendilerine bir sonuç bağladığı olaylar. Hukuki sonuç doğuran
ve insan iradesi dışında gerçekleşen olay.

Hükümsüzlük: Bir hukuki işlemin, kanunun öngördüğü şekilde yapılmaması veya kanuna aykırı
olarak yapılması halinde hukuki sonuç doğurmaması.

İcaba Davet: Bir sözleşmenin oluşabilmesi için, açıklanan irade beyanının sadece konuyu
görüşme amacıyla yapılması.

İcap: Bir sözleşmenin meydana gelebilmesi için zaman bakımından önce yapılan irade
açıklaması. İfa: Borçlanılan edimin yerine getirilmesi.

İlliyet Bağı: Bir sebep ile ortaya çıkan sonuç arasındaki ilişki.

İnfisah (Dağılma): Bir tüzel kişiliğin herhangi bir işleme gerek olmaksızın kendiliğinden sona
ermesi.

İyiniyet: Bir hakkın kazanılmasında, buna ait engeli bilmemek.

Karine: Bilinen bir durumdan bilinmeyen bir durumun varlığını çıkarma.

Kast: Hukuk düzeninin izin vermediği bir fiili bilerek, isteyerek işlemek iradesi.

Kısıtlılık: Bir kimsenin medeni hakları kullanma yetkisinin mahkemece kaldırılması.

Kişi: Haklara ve borçlara sahip olabilen varlıklar.

Kişilik Hakları: Bir kişinin maddi (bedensel), manevi ve iktisadi bütünlüğü ve varlıkları
üzerindeki mutlak haklar.

Kişisel Edim: Bizzat borçlu tarafından yerine getirilmesi gereken edim.

Maddi Edim: Doğrudan doğruya borçlunun malvarlığı ile yerine getirilebilen, bizzat borçlu
tarafından yerine getirilmesi zorunlu olmayan edim.

Maddi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırıda bulunulan kimsenin, bu
saldırıdan dolayı uğrarmış. olduğu maddi zararlarının giderilmesi için açtığı dava.

133
Maddi Yaptırım: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaşılacak tepki.

Mal Topluluğu: Belli bir amacın gerçekleştirilmesi için kişilerin bir araya gelmeleriyle
oluşturulmuş, bağımsız varlığa sahip topluluklar.

Manevi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırıda bulunulan kişinin bu yüzden
duymuş olduğu üzüntü ve utancı gidermek için açtığı dava.

Manevi Yaptırım: Hukuk kuralları dışındaki diğer sosyal kurallara uyulmadığında karşılaşılacak
tepki.

Meşru Müdafaa: Bir kimsenin, kendisine veya başkasına ya da mallarına yönelen, halen var
olan haksız saldırıdan doğacak zararı önlemek için yapmak zorunda kaldığı eylem.

Mevzuat: Yasa, yönetmelik ve diğer hukuk kaynaklarının tümü.

Miras : Miras bırakanın mal varlığının toplamı.

Mutlak Butlan: Bir hukuki işlemin kamu düzenine, ahlaka aykırı olması veya esaslı koşullara
sahip bulunmaması.

Mutlak Hak: Sahibine maddi ve maddi olmayan bütün mallar ile kişiler üzerinde en geniş
yetkiler veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak.

Muvazaa: Tarafların, üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, gerçek iradelerine uymayan bir işlem
yapmaları fakat görünürdeki bu işlemin geçerli olmayacağı konusunda anlaşmaları.

Mücbir Sebep: Zorlayıcı neden. Önceden göz önüne alınmasına ve bunun sonucu olarak
ortadan kaldırılmasına olanak bulunmayan ve bir dış etkiden ileri gelen olay.

Nisbi Hak: Belirli kişilere karşı ileri sürülebilen hak.

Olumlu Edim: Bir şeyin yapılmasına veya verilmesine ilişkin edim.

Olumsuz Edim: Bir şeyin yapılmamasına ilişkin edim.

Ölüm: Gerçek kişiliği sona erdiren hukuki bir olay.

Ölüm Karinesi: Bir kimsenin ölümüne kesin gözle bakılacak bir durumda kaybolması halinde
ölmüş sayılması ve o yerin en büyük mülkiye amirinin emriyle kütüğüne ölüm kaydının
düşülmesi.

Örf ve Adet: Topluluk içerisinde kök salmış olup, uyulması gerekli gelenekler.

Sebepsiz Zenginleşme: Hukuken geçerli bir sebep olmaksızın, bir kimsenin diğer bir kimsenin
zararına zenginleşmesi.

Sınırlı Ehliyetli: Tam ehliyetli olup, bazı sebeplerden dolayı ehliyet belli konularda kısıtlanmış
olan kişi.

Sınırlı Ehliyetsiz: Ayırt etme gücü bulunan ancak, ergin olmayan ya da kısıtlı bulunan kişi.

134
Sınırlı Sorumluluk: Borçlunun, malvarlığındaki belirli malları ile veya belirli bir miktar oranında
bütün malları ile sorumlu olması.

Sınırsız Sorumluluk: Borçlunun tüm malvarlığı ile sorumlu olması.

Tacir: Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimse.

Tahsis (özgüleme) Prensibi: Tüzel kişilerin fiil ehliyetlerinin amaçları ile sınırlandırılması.

Takas: Bir borcun, bir karşı alacağa feda edilmesi suretiyle sona erdirilmesi.

Tam Ehliyetli: Fiil ehliyetinin bütün koşullarına sahip olan kişi.

Tam Ehliyetsiz: Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişi.

Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararların ödettirilmesi biçimindeki

yaptırım.

Telif Hakki: Yazar hakkı.

Tespit Davası: Bir saldırı sonucunda kişilik hakları zedelenmiş olan kimselere, sona ermesine
rağmen etkisini devam ettirdiği takdirde, bu saldırının hukuka aykırılığını tespit ettirmek üzere
açılacak dava.

Tüzel Kişi: Başlı başına bir varlığı olmak üzere örgütlenmiş kişi toplulukları ve belli bir amaca
özgülenmiş olan bağımsız mal toplulukları. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bağımsız bir
varlık halinde örgütlenmiş, hak ve fiil ehliyetine sahip kişi ve mal toplulukları.

Vakıf: Başlı başına bir varlığı bulunmak üzere bir malın belli bir amaca özgülenmesi.

Vekalet Sözleşmesi: Vekilin, vekalet verene ait bir işin yönetimi veya bir hizmetin görülmesi
konusunda vekalet veren ile yaptığı sözleşmedir.

Velayet: Çocuklar üzerinde ana ve babanın kanundan doğan hakları.

Velayet Hakkı: Ergin olmayan çocuklar üzerinde ana ve babaya tanınmış olan mutlak hak.

Vesayet: Velayet altında bulunmayan küçük ve kısıtlıların çıkarlarını korumak üzere

mahkemece yasal temsilci atanması.

Zamanaşımı: Kanun tarafından belirlenmiş şartlar altında belli bir süre içinde alacaklının
hareketsiz kalması sonucu alacağının ifasını isteme yetkisinin sona ermesi.

Zaruret Hali: Kendisini veya başkasını bilerek sebebiyet vermediği zarardan ya da derhal ortaya
çıkabilecek bir tehlikeden kurtarmak için başkasının mallarına zarar verme.

135
1. Türk hukukunda herhangi bir sözleşmede aranan kurucu unsurlardan bir veya birkaçının
olmamasına bağlanan hukuki sonuç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sözleşmenin kesin hükümsüzlüğü

B) Sözleşmenin iptali

C) Sözleşmenin mutlak butlanı

D) Sözleşmenin yokluğu

E) Sözleşmenin feshi

2.

• “Kayın hısımlığı, kendisini meydana getiren evliliğin sona ermesiyle ortadan kalkmaz.”
(MK.18)
• ‘‘Borcun ifası için gün belirtilmeksizin sadece ay belirlenmişse bundan ayın son günü
anlaşılır.’’ (BK m. 91)
• “Bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa, kendi adına işleten kişiye tacir denir.’’
(TK m. 12)

Yukarıda verilen hukuk kuralları, hukuk kurallarının çeşitlerinden hangilerine örnek teşkil eder?

A) Emredici – yorumlayıcı – tanımlayıcı

B) Yorumlayıcı – tanımlayıcı – emredici

C) Tanımlayıcı – yorumlayıcı – tamamlayıcı

D) Emredici – tamamlayıcı – tanımlayıcı

E) Tamamlayıcı – yorumlayıcı -tanımlayıcı

3.Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasası’nın “Siyasi hak ve ödevler” bölümünde düzenlenen

haklardan değildir?

A) Bilgi edinme hakkı

B) Dilekçe hakkı

C) Vatandaşlık hakkı

D) Kamu hizmetine girme hakkı

E) Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı

136
4.1982 Anayasası’na göre Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yapacağı tüm seçimler de dâhil her işte
toplantı yeter sayısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) TBMM üye tam sayının dörtte birinin bir fazlası (151)

B) TBMM üye tam sayının dörtte üçü (450)

C) TBMM üye tam sayının yarısından bir fazlası (301)

D) TBMM üye tam sayının üçte biri (200)

E) TBMM üye tam sayının beşte biri(120)

5. 1982 Anayasası’na göre, Cumhurbaşkanı aşağıdaki yargı organlarından hangisine üye seçemez?

A) Anayasa Mahkemesi

B) Yargıtay

C) Hakimler ve Savcılar Kurulu

D) Danıştay

E) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Vekili

6. 1982 Anayasası’na göre, Millî Güvenlik Kurulunun gündemini ilgililerin önerilerini dikkate alarak
belirleme yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir?

A) TBMM Başkanı

B) Cumhurbaşkanı

C) İçişleri Bakanı

D) Genelkurmay Başkanı

E) Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri

7.Türk hukukunda, aşağıdakilerden hangisi yüksek mahkemeler arasında düzenlenmemiştir?

A) Anayasa Mahkemesi

B) Danıştay

C) Hâkimler ve Savcılar Kurulu

D) Yargıtay

E) Uyuşmazlık Mahkemesi

137
8. 1982 Anayasası’na göre, aşağıda-kilerden hangisi Anayasa Mahkemesinin üye sayısıdır?

A) 11

B) 13

C) 15

D) 17

E) 21

9. 442 sayılı Köy Kanunu’na göre, köy derneği kimlerden oluşur?

A) Köy ihtiyar heyetince seçilen köy halkından

B) Köy ihtiyar heyetinden

C) Köy ihtiyar heyeti ve köy derneğinden

D) Köy ihtiyar heyeti ve köy muhtarından

E) Köyde yaşayan kadın ve erkek tüm seçmenlerden

10. Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri olan İskenderiye Feneri, aşağıdaki ülkelerin hangisinde yer
almaktadır?
A) Mısır

B) Türkiye

C) Yunanistan

D) Hindistan

E) İran

11. Skolastik düşüncenin yıkılıp özgürdüşünce ve yeni sanat anlayışının doğmasına neden olan
Rönesans, ilk olarak hangi ülkede başlamıştır?

A) Yunanistan

B) İtalya

C) İngiltere

D) Fransa

E) Almanya

138
12. “Umumi Türk Tarihine Giriş” adlı eseri ile tanınan ve Türkiye’deki üniversitelerde tarih dersi veren
Orta Asya kökenli ünlü bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İsmail Gaspıralı

B) Halil İnalcık

C) Zeki Velidi Togan

D) Yusuf Akçura

E) Cengiz Aytmatov

13. Aşağıda verilen ülke ve başkent eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Arnavutluk – Tiran

B) Portekiz – Madrid

C) İsviçre – Bern

D) İtalya – Roma

E) Gürcistan – Tiflis

14. Modern Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biri olan dil ve anlatım biçimi edebiyatta bir
devrim olarak kabul edilen yayınlandığı 1970 yılında TRT Roman Ödülü’nü kazan Oğuz Atay’ın ilk
romanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tutunamayanlar

B) Tehlikeli Oyunlar

C) Korkuyu Beklerken

D) Bir Bilim Adamının Romanı

E) Oyunlarla Yaşayanlar

139
15. Doğu Anadolu’ya yerleşen, askeri alanda başarılarıyla ve savaşçı özellikleri ile tanınan İlk Çağ
uygarlığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Urartular

B) Lidyalılar

C) İyonlar

D) Hititler

E) Frigler

1-D 6-B 11 - B

2-A 7-C 12 - C
3-E 8-C 13 - B

4-D 9-E 14 - A
5-B 10 - A 15 - A

140
1.Medeni Kanun’daki ad kavramı ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) İsim ve soy isim ancak mahkeme kararı ile değiştirilebilir.

B) Evlilik birliği içinde doğan çocuk babasının soyadını alır.

C) Bir kimsenin ismi üzerindeki hakkı kişilik haklarındandır.

D) Aynı aileye mensup kişileri birbirinden ayırmaya yarayan isme öz ad denir.

E) Evlilik birliği dışında doğan çocuğa soyadı, yetkili makamlar tarafından verilir.

2. ‘‘Bir kişinin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yer’’ şeklinde tanımlanan kavram aşağıdakilerden
hangisidir?

A) Evi

B) Nüfus siciline kayıtlı olduğu yer

C) Hanesi

D) Doğum yeri

E) Yerleşim yeri

3. Aşağıdaki ilkelerden hangisi 1961 Anayasası’nın yeniliği değildir?

A) Laik devlet

B) Kuvvetler ayrılığı

C) Çoğulcu demokrasi

D) Hukuk devleti

E) Sosyal devlet

4. 1982 Anayasası’ndaki “Sert çekirdek haklar” hangi temel hak kategorisinde incelenebilir?

A) Pozitif statü hakları

B) Aktif statü hakları

C) Siyasi haklar

D) Sosyal haklar

E) Negatif statü hakları

141
5. 1982 Anayasası’na göre, milletvekili seçilme yeterlilikleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Türk vatandaşı olmak

B) En az ortaokul mezunu olmak

C) 18 yaşını doldurmuş olmak

D) Askerlikle ilişiği olmamak

E) Kısıtlı olmamak

6.
I. Kanun

II. Cumhurbaşkanı kararnamesi

III.Milletlerarası antlaşmalar

1982 Anayasası’na göre, yönetmelikler yukarıdakilerden hangilerine uygun olmak zorundadır?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) I, II ve IIIDene

7. 1982 Anayasası’na göre, Genelkurmay Başkanını aşağıdakilerden hangisi doğrudan atar?

A) Millî Savunma Bakanı

B) İçişleri Bakanı

C) Cumhurbaşkanı Yardımcısı

D) Cumhurbaşkanı

E) Millî Güvenlik Kurulu

142
8. 1982 Anayasası’na göre, Hâkimler ve Savcılar Kurulunun üye sayısı aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) 11 asıl üye

B) 13 asıl üye

C) 15 asıl üye

D) 7 asıl 4 yedek üye

E) 11 asıl 4 yedek üye

9.
I. Kariyer

II. Derece

III.Liyakat

IV. Sınıflandırma

Yukarıdakilerden hangileri, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun kabul ettiği temel ilkelerden
değildir?

A) Yalnız II

B) Yalnız IV

C) I ve IV

D) II ve IV

E) III ve IV

10. Fransız aydınlanmasının önde gelentemsilcilerinden olan, hukuk, yönetim tarzları ve toplumsal
konularda çalışmalar yapan, Kanunların Ruhu Üzerine eseri ile bilinen siyaset ve hukuk felsefecisi
aşağıdakilerden
hangisidir?

A) Etienne de La Boétie

B) Niccolò Machiavelli

C) Montesquieu

D) Walter Benjamin

E) Jacques Vergès

143
11. Dünyanın en derin noktası olarak kabul edilen ve Japonya ile Endonezya’nın tam ortasında yer
alan alanın adı, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mirny Çukuru

B) Kimberley Çukuru

C) Mariana Çukuru

D) Büyük Mavi Delik

E) Bingham Kanyonu

12. Aşağıdakilerden hangisi 2018 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmiş olan ve Türkiye’nin
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki varlık sayısını 18’e çıkaran arkeolojik alandır?

A) Göbeklitepe – Şanlıurfa

B) Nemrut Dağı – Adıyaman

C) Troya Antik Kenti – Çanakkale

D) Hattuşa (Boğazköy) – Çorum

E) Aphrodisias Antik Kenti – Aydın

13. Şeriat, tarikat, hakikat ve marifet adlı dört kapı ve buna bağlı kırk makamdan söz edilen
‘’Makalat’’ adlı eseraşağıdakilerden hangisine aittir?

A) Mevlana

B) Yunus Emre

C) Gülşehri

D) Katip Çelebi

E) Hacı Bektaş-ı Veli

14. Aşağıdakilerden hangisi İtalyan heykeltraş Michalengelo’nun eseridir?

A) Ademin Yaratılışı

B) Mona Lisa

C) İlahi Komedya

D) Prens

E) Ulusların Zenginliği

144
15. “Beş Şehir’’ adlı eseri ile İstanbul, Konya, Erzurum, Bursa ve Ankara’yı anlatan yazar
aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yahya Kemal Beyatlı

B) Ahmet Hamdi Tanpınar

C) Sait Faik Abasıyanık

D) Reşat Nuri Güntekin

E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

1-E 6-D 11 - C

2-E 7-D 12 - A

3-A 8-B 13 - E

4-E 9-A 14 - A

5-B 10 - C 15 - B

145
1. Kanuna göre yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar
geçen evreye ne ad verilir?

A) Kovuşturma

B) Soruşturma

C) Hazırlık soruşturması

D) İlk soruşturma

E) Kanun yolu muhakemesi

2. Taşınır (menkul) ya da taşınmaz (gayrimenkul) bir eşya üzerinde hak sahibine kullanma,
yararlanma ve tasarruf yetkisi veren, hukuk düzeninin sınırları içinde kullanılabilen mutlak ve ayni
hak aşağıdakilerden hangisidir?

A) İrtifak hakkı

B) Sükna hakkı

C) Mülkiyet hakkı

D) İntifa hakkı

E) Zilyetlik

3. 1982 Anayasası’na göre, Millî Güvenlik Kuruluna aşağıdakilerden hangisi başkanlık eder?

A) Millî Savunma Bakanı

B) Cumhurbaşkanı

C) Genelkurmay Başkanı

D) Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri

E) Cumhurbaşkanı Yardımcısı

4. Kanun tekliflerinin bir yasama dönemi boyunca sonuçlandırılamamasına ne ad verilir?

A) Düşürülme

B) Yok sayılma

C) Butlan

D) Kadük olma

E) Askıya alınma

146
5. 1982 Anayasası’na göre, usulüne göre yürürlüğe koyulmuş milletlerarası antlaşmalar hangi
değerdedir?

A) Anayasa

B) Kanun

C) İç Tüzük

D) Cumhurbaşkanı Kararnamesi

E) Yönetmelik

6. 1982 Anayasası’na göre, aşağıdakilerden hangisinin başkan ve üyelerinin tamamı Cumhurbaş-

kanınca atanır?

A) Millî Güvenlik Kurulu

B) Devlet Denetleme Kurulu

C) Radyo ve Televizyon Üst Kurulu

D) Hâkimler ve Savcılar Kurulu

E) Anayasa Mahkemesi

7. 1982 Anayasası’na göre, göre, aşağdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının görevleri arasında yer
almaz?

A) Gerekli gördüğü takdirde TBMM oturumlarına başkanlık eder.

B) Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil
eder.

C) Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir.

D) Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir.

E) Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir.

147
8. 1982 Anayasası’na göre, Anayasa Mahkemesi aşağıdakilerden hangisinin denetimini yapmaz?

A) Kanun

B) Cumhurbaşkanı kararnamesi

C) Yönetmelik

D) Anayasa değişikliği

E) TBMM iç tüzüğü

9. Aşağıdakilerden hangisi hizmet yerinden yönetim kuruluşudur?

A) İstanbul Büyükşehir Belediyesi

B) Ankara Ticaret Odası

C) Burdur İl Özel İdaresi

D) Hisarönü Köyü

E) Diyanet İşleri Başkanlığı

10. Dünyanın en uzun nehri, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Parana Nehri

B) Yenisey Nehri

C) Yangtze Nehri

D) Mississippi Nehri

E) Nil Nehri

11. Aşağıdaki eserlerden hangisinin Atatürk’ün hayatını anlatan biyografik bir eser olduğu
söylenemez?

A) Modern Türkiye’nin Kurucusu

B) Bozkurt

C) Tek Adam

D) Bir Milletin Yeniden Doğuşu

E) Toprak Uyanırsa

148
12. Selçuklularda ruh ve sinir hastalıklarının tedavi edildiği yerlere ne ad verilir?

A) Darülkura

B) Darülhadis

C) Kümbet

D) Bimarhane

E) Şifahane

13. İlk yerli tiyatro eseri olarak bilinen Şair Evlenmesi oyununun yazarı, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Haldun Taner

B) Şinasi

C) Yusuf Kamil Paşa

D) Kavuklu Hamdi

E) Namık Kemal

14. Deliliğe Övgü eserinde geçen ‘’Bütün insan ömrü, deliliğin yarattığı bir hayalden ibarettir’.’ Sözü
aşağıdakilerden hangisine aittir?

A) Honore De Balzac

B) Victor Hugo

C) Erasmus

D) Montaigne

E) Machiavelli

149
15. Ünlü besteci Mozart’ın mehter müziğindeki davulların ve zillerin vuruşlarını melodik bir anlatım
vererek yarattığı opera eseri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Saraydan Kız Kaçırma

B) Figaro’nun Düğünü

C) Othello

D) Macbeth

E) Küçük Prens

1-B 6-B 11 - E
2-C 7-A 12 - D
3-B 8-C 13 - B
4-D 9-B 14 - C
5-B 10 - E 15 - A

150
1. Ulaşılması hedeflenen, olan değil olması amaçlanan adalet duygularına en yakın hukuk tanımı
aşağıdakilerden hangisidir?
A)Tarihi hukuk
B) Pozitif hukuk
C) İdeal hukuk
D) Mevzu hukuk
E) Daimi hukuk

2.
I. 16 yaşının tamamlanmış olması
II. Küçüğün isteğinin olması
III. Küçüğün menfaatini gerektiren durum olması
Yukarıdakilerden hangileri mahkeme kararıyla ergin kılınma için aranan şartlar arasında yer alır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız lll
D) l ve lll
E) II ve III

3. Vatandaşlar arasında herhangi bir fark aranmaksızın herkesin vergi vermekle yükümlü olması
aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilir?
A) Genellik
B) Kanunilik
C) Eşitlik
D) Adalet
E) Güvenlik

151
4.
I. Toplantı ve gösteri yürüyüş düzenleme hakkı
ll. Suç ve cezaların geçmişe yürütülememesi
lll. Gençliğin korunması
Yukarıda verilenlerden hangileri çekirdek haklar arasında yer alır?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III

5.Aşağıda verilenlerden hangisi 2017 Anayasa değişikliği ile birlikte TBMM'nin görev ve yetkileri
arasına eklenmiştir?
A) Para basılmasına karar vermek
B) Genel af ilan etmek
C) Özel af ilan etmek
D) Kamu Başdenetçisini seçmek
E) Hakimler ve Savcılar Kuruluna üye seçmek

6. 1982 Anayasası'na göre cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici
olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine dönünceye kadar, aşağıdakilerden hangisi
cumhurbaşkanına vekillik eder ve cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır?
A) TBMM başkanı
B) Anayasa Mahkemesi başkanı
C) Yargıtay cumhuriyet başsavcısı
D) Cumhurbaşkanı Yardımcısı
E) Genelkurmay başkanı

152
7.
I. 40 yaşını doldurmuş olmak
II. Daha önce cumhurbaşkanı seçilmemiş olmak
III. Milletvekili olmak
Yukarıdakilerden hangileri cumhurbaşkanı seçilme yeterlilikleri arasında yer almaz?
A) Yalnız III
B) I ve II
C) I ve III
D) II ve III
E) I, II ve III

8.
I. İktidar Partisi Meclis Grubu
II. Ana Muhalefet Partisi Meclis Grubu
III. Cumhurbaşkanı
IV. TBMM üye tam sayısının beşte biri
Yukarıda verilenlerden hangileri Anayasa değişiklikleri için" Anayasa Mahkemesi"ne iptal davası
açabilmektedir?
A) I ve IV
B) I, II ve III
C) III ve IV
D) II, III ve IV
E) I, II, III ve IV

9. T.C. 1982 Anayasası, "2017 Anayasa Değişikliği"ne göre, aşağıda verilenlerden hangisi "Hakimler
ve Savcılar Kurulu" için doğru bir ifade değildir?
A) HSK 13 üyeden oluşur.
B) Üyelerinin 4’ünü Cumhurbaşkanı, 7’sini ise TBMM seçer.
C) Seçilen üyeler 1. sınıf adli ve idari hakim savcılar, Danıştay üyeleri, Yargıtay üyeleri, hukukçu öğretim
üyeleri ve avukatlar arasından gelmektedir.
D) Süresi biten üyelerin yeniden seçilmesi mümkün değildir.
E) Meslekten çıkarma dışındaki kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır.

153
10. Çocuğundan yaşlısına hayatımızın her anında; anılarımızın içerisinde yer bulan, yaptığı her işle
adını tekrar tekrar gönlümüze yazdıran, “Hababam Sınıfı", “Neşeli Günler” gibi birçok klasikleşmiş
Türk sineması örneklerinde oynayan Türk tiyatro ve sinema oyuncusu kimdir?
A) Münir Özkul
B) Dinçer Çekmez
C) Itır Esen
D) Ayşen Gruda
E) Tarık Akan

11. Kaz tüyünden yapılma bir top ve raketle oynanan, tenis benzeri, tüytop olara olarakta
isimlendirilen spor dalı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kriket
B) Squash
C) Badminton
D) Golf
E) Hentbol

12. Millet ve hürriyet kavramlarını "Türk Edebiyatı"na işleyen, "Vatan şairi" olarak adlandırılan, Genç
Osmanlı hareketi mensubu, yazar ve şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) İbrahim Şinâsî
B) Mehmet Âkif Ersoy
C) Abdülhak Hamit Tarhan
D) Namık Kemal
E) Tevfik Fikret

13. Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinde; "Deniz kıyısında olup iki tarafı deniz, kuzey tarafı karadeniz,
doğu yönü Akdeniz ve güney tarafı Ayasofya Camii'dir ki iki deniz arasında kurulmuş adeta bir
şehirdir" şeklinde bahsettiği Osmanlı sarayı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Çırağan sarayı
B) Beylerbeyi sarayı
C) Dolmabahçe sarayı
D) Yıldız sarayı
E) Topkapı sarayı

154
14. 31 Ağustos 2021 tarihinde hayatını kaybeden Türk tiyatro, sinema ve televizyon oyuncusu;
roman, deneme, günlük, televizyon dizisi ve film senaryoları yazarı, şair ve ortaoyuncular tiyatro
topluluğunun kurucusu; Oteller Kitabı, Denememeler, Düşbükü kitaplarınında yazarı kimdir?
A) Doğan Cüceloğlu
B) Kemal Kuruçay
C) Rasim Öztekin
D) Ferhat Şensoy
E) Halit Akçatepe

15. 2021 yılı AB dönem başkanlığını yürütecek ülkeler aşağıdakilerden hangisidir?

A) Portekiz - Almanya
B) Macaristan - Fransa
C) Portekiz - Slovenya
D) Polonya - Slovenya
E) Danimarka - Belçika

1-C 6-D 11 - C

2-E 7-D 12 - D

3-A 8-C 13 - E

4-A 9-D 14 - D

5-E 10 - D 15 - C

155
 BU PDF INSTAGRAMDAKİ @KPSS2022BANK
SAYFASI TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR. NOT
HAKKINDA SORU SORMAK İSTEYEN
ARKADAŞLAR BİZİMLE SAYFAMIZ ÜZERİNDEN
İLETİŞİME GEÇEBİLİRLER.

NOTLARI BAŞKA KİŞİLERLE PAYLAŞMAMANIZ

ÖNEMLE RİCA OLUNUR.

HEPİNİZE İYİ ÇALIŞMALAR.

156