GRAFFITI

ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΣ
Ή ΝΕΑ ΜΟΡΦΗ ΤΕΧΝΗΣ;
Graffiti είναι η
αναγραφή
κειμένου όπως
συνθημάτων ή
ζωγραφική σε
επιφάνειες που
συνήθως
βρίσκονται σε
δημόσιους
χώρους (πχ. σε
τοίχους).
 Γκράφιτι είναι γενικός όρος που σήμερα
χρησιμοποιείται για κάθε τι που γράφεται η
σχεδιάζεται παράνομα: Μπορεί να είναι
ο «βομβαρδισμός» (bombing) των τοίχων μιας
ολόκληρης περιοχής, εν ριπή οφθαλμού με «tags»
(υπογραφές),
ή να είναι συνθήματα σε τοίχους, τρένα, στάσεις,
πινακίδες κυκλοφορίας, παγκάκια, οπουδήποτε!
Mπορεί να είναι άτεχνες μουτζούρες-απόπειρες
«tag», αποτυπώματα με στένσιλ, στίκερς
(αυτοκόλλητα συνήθως με tags), μα και πολύπλοκες
χρωματικές συνθέσεις (Burners) ή μεγάλα εικαστικά
έργα (Masterpieces) που δεσπόζουν στους δρόμους.
 Το graffiti, όταν έκαναν για πρώτη φορά την
εμφάνισή τους στην Ελλάδα, την περίοδο 1966-
1971, χρησιμοποιήθηκε από πολιτικούς ακτιβιστές
που ήθελαν να δημοσιοποιήσουν τις δηλώσεις τους,
αλλά και από συμμορίες του δρόμου με σκοπό τη
διαχώριση των περιοχών τους.
Τα graffiti αποτελούν τρόπο
έκφρασης των writers, για τους οποίους δεν είναι
βανδαλισμός, αλλά
παράνομη τέχνη και τρόπος έκφρασης .
Για την επίσημη πολιτεία, τα graffiti είναι
βανδαλισμός, αφού τα περισσότερα
γίνονται παράνομα και χωρίς άδεια.
 Το Γκράφιτι είναι «Βανδαλισμός»;
Οι αρχές το θεωρούν βανδαλισμό, το κυνηγούν και αυτό είναι ένα
θεμελιακό του χαρακτηριστικό. Οι «γκραφιτάδες», είναι αναγκασμένοι
να κινούνται κρυφά τη νύχτα, με ένα σακίδιο γεμάτο υλικά κι εργαλεία
στην πλάτη, στις σκιές των δρόμων. Διαθέτουν χρώματα, σχοινιά
αναρρίχησης, σκάλες, εργαλεία για βάψιμο κι ό,τι άλλο μπορεί να
γεννήσει η εφευρετικότητα, η τρέλα, η ανάγκη που τους ωθεί να
εκφραστούν δίνοντας χρώμα, ζωντανεύοντας τους τοίχους της πόλης.
Οι καλλιτέχνες του δρόμου εργάζονται ατομικά ή σε ομάδες (Crew’s)
ενώνοντας τις δυνάμεις τους για να φτιάξουν κάτι πολύπλοκο. Φτάνουν
πολλές φορές σε ακραίες καταστάσεις. Υπάρχουν καλλιτέχνες που έχουν
χάσει την ζωή τους, προκειμένου να φτάσουν ψηλά, σε απόκρημνα
σημεία, ή τραυματίζονται κυνηγημένοι από την αστυνομία[6].
Είναι αλήθεια ότι η αδρεναλίνη κάποιες φορές γίνεται κίνητρο για τον
«γκραφιτά»! Ο «γκραφιτάς» B. τονίζει μια άλλη διάσταση του γκράφιτι,
πιο επικοινωνιακή όπου δεν είναι η αδρεναλίνη το σημαντικό, αλλά η
ανάγκη για ζωντανή, θερμή επικοινωνία με ανθρώπους:
Ο νόμος προβλέπει:
Άρθρο 381 παρ. 2 Ποινικού Κώδικα
Φθορά ξένης ιδιοκτησίας: Αν η φθορά έχει
αντικείμενο πράγμα ευτελούς αξίας ή η ζημία που
προξενήθηκε από τη φθορά είναι ελαφρά, ο υπαίτιος
τιμωρείται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι
έξι μηνών.
Άρθρο 382 παρ. 4
Διακεκριμένες περιπτώσεις φθοράς: Όποιος
προκαλεί, κατά τους όρους του προηγούμενου άρθρου
φθορά ή βλάβη αρχαιολογικού ή καλλιτεχνικού ή
ιστορικού μνημείου ή αντικειμένου τοποθετημένου σε
δημόσιο χώρο, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον
ενός έτους αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με
άλλη διάταξη.
 Στην Ελλάδα έχει διαμορφωθεί μια κοινωνική
συνθήκη γενικής ανεκτικότητας, οπότε τα
πράγματα δεν είναι τόσο αυστηρά.
Αν συλλάβουν κάποιον επί τω έργω του
προσάπτουν την κατηγορία καταστροφής δημόσιας
ή ιδιωτικής περιουσίας και η ποινή είναι
κακούργημα, 2 χρόνια με αναστολή. Στην πράξη
δεν υπάρχει κάποιος που πήγε στη φυλακή, αλλά
υπάρχουν πολλοί που πλήρωσαν τσουχτερά
πρόστιμα.
 Ένα πρωινό, αρχές Μάρτη του 2015, οι Αθηναίοι
του κέντρου αιφνιδιάστηκαν από το ιδιόμορφο
γκράφιτι στο κτίριο του Πολυτεχνείου. Ήταν
σκοτεινό, άμορφο, γκρίζο. Θύμιζε σύννεφο που
κάλυπτε το ιστορικό κτίριο. Καθόλου όμορφο και
τεράστιο. Ξεσήκωσε στα ΜΜΕ, στα κοινωνικά δίκτυα
αλλά και στις συζητήσεις αντιπαραθέσεις και
διχογνωμίες.
 Αδιαφορώντας για τα βαθύτερα αίτια που
δημιούργησε το γκράφιτι,
κάποιοι αγανάκτησαν από το βανδαλισμό του
ιστορικού συμβολικού μνημείου της πόλης.
Κάποιοι άλλοι υποστήριζαν ότι το συγκεκριμένο
έργο εκφράζει την μαυρίλα της εποχής
χαρακτηρίζοντάς το, τέχνη.
Κάποιοι, άλλοι σχημάτισαν ανθρώπινες αλυσίδες
προκειμένου να το προστατεύσουν από τα συνεργεία
καθαρισμού.
Τεχνικά το έργο έμοιαζε αδύνατο να γίνει σε μια
νύχτα. Τελικά σβήστηκε χωρίς να αφήσει ούτε ένα
σημάδι καταστροφής.
 Βλέπουμε συχνά, εν είδει γκράφιτι, οπαδικά
συνθήματα του συρμού, εξαιρετικά χαμηλής
ποιότητας.
Ακόμη, συχνά μπερδεύεται με το tagging, την
γραπτή υποδήλωση εξουσίας σε δημόσιους τοίχους
από μέλη συμμοριών.
Οι διαβάτες των πόλεων αναγκάζονται να βλέπουν
πλήθος άθλιων μουτζούρων στους τοίχους.
Το Γκράφιτι είναι μια μορφή τέχνης.
Το γκράφιτι, αποτελεί μια μορφή τέχνης. Μια μορφή τέχνης
που δε φοβάται να εκδηλωθεί μέσα από μια μεγάλη ποικιλία
θεμάτων, παρμένα τόσο από την ιστορία, όσο και από την
καθημερινότητα της ανθρώπινης κοινωνίας. Είναι ίσως μία
από τις λίγες μορφές τέχνης που δεν φοβάται το χρώμα και
το ελεύθερο σχέδιο και ακριβώς αυτό είναι που της
προσδίδει τόση ιδιαιτερότητα. Μέσα από αυτό, εκφράζεται ο
σύγχρονος άνθρωπος, ο άνεργος, ο αγανακτισμένος, αυτός
που έχει ανάγκη να μιλήσει αλλά κυρίως, ο έφηβος. Ο
καθένας που έχει καταπιεστεί τόσο πολύ απ' όλα γύρω
του, που ψάχνει τόσο απεγνωσμένα για λίγα ''ψίχουλα''
επικοινωνίας με την οικογένεια του, που θέλει να τραβήξει
την προσοχή του κόσμου με κάθε κόστος.
 Ο Spike 69λέει χαρακτηριστικά :
«Το γκράφιτι είναι η δυνατότητα να κάνεις αυτό που
θέλεις π.χ. να ζωγραφίσεις κι ας είσαι ατάλαντος,
να ζωγραφίσεις χωρίς να σε ενδιαφέρει τι θα πούνε
οι άλλοι γιατί ούτως ή άλλως είτε πούνε κάτι
αρνητικό είτε κάτι θετικό, εσύ το έχεις κάνει, έχεις
περάσει καλά, οπότε είναι ελευθερία έκφρασης σε
χρωματιστή μορφή. Είναι παιδικό, ξεκινάει από
άσχημο αλλά υπάρχει πιθανότητα να γίνει
πανέμορφο.»
Οι τοίχοι είναι ένας πελώριος, ελεύθερος καμβάς
που συνεχώς αλλάζει και αποτυπώνεται πάνω του η
εξέλιξη του δημιουργού, του δημιουργήματος και όλα
τα στάδια της δημιουργίας.
 Το γκράφιτι, ως μορφή τέχνης που έχει μέσα στην
φύση του ανατρεπτική ματιά, απαξιώνει την
κατεστημένη τέχνη όπως την ξέρουμε μέσα από τα
κυκλώματα αγοράς της. Είναι επίσης «θυμωμένο» με
όλες τις κοινωνικές συνθήκες που την συνοδεύουν.
Οι νέοι καλλιτέχνες βρήκαν στο γκράφιτι την ευκαιρία
να ξεφύγουν από την δυναστική αγορά της τέχνης,
έτσι όπως διαμορφώνεται από τις γκαλερί, τα μουσεία
και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Ιδεολογικά στάθηκαν αντιμέτωποι στο χρήμα,
αντιπροτείνοντας ένα αγωνιστικό ήθος αμφισβήτησης
του κατεστημένου.
 Καθώς το γκράφιτι εξελίχθηκε κι έδωσε σημαντικά
δείγματα υψηλής αισθητικής, καταξιώθηκε στο
ευρύτερο κοινό γεγονός που γρήγορα άρχισε να
εκφράζεται και σε οικονομικά μεγέθη. Χαρακτηριστικό
παράδειγμα είναι το μήνυμα που έφτασε στην
ιστοσελίδα του Μπάνκσυ (Banksy) ενός από τους πιο
διάσημους και σημαντικούς καλλιτέχνες γκράφιτι:
«...χωρίς αμφιβολία, τα γκράφιτι που φτιάχνετε στη
γειτονιά μου είναι ένας από τους λόγους που έρχονται
να μείνουν γιάπηδες και φοιτητές ανεβάζοντας τις
τιμές των σπιτιών στα ύψη. Όλοι αυτοί νομίζουν
λόγω των γκράφιτι σας, ότι η περιοχή μας είναι της
μόδας, έτσι δεν έχουμε την δυνατότητα να
αγοράσουμε σπίτι στην γειτονιά που μεγαλώσαμε».
 Παράλληλα αρκετά μουσεία ανοίξανε στους
καλλιτέχνες του δρόμου οργανώνοντας εκθέσεις
γκράφιτι. Το 2008, το μουσείο του Λονδίνου Τέϊτ
Μόντερν (Tate Μodern), κάλεσε σημαντικούς
«γκραφιτάδες» από όλο τον κόσμο, για να
διακοσμήσουν την πρόσοψή του. Ακολούθησε το
Παρίσι, μια από τις πολύ αυστηρές πόλεις σε
ζητήματα βανδαλισμών: το 2010 κάλεσε
«γκραφιτάδες» να εκθέσουν σε αναδρομική έκθεση
στο Γκραν Παλέ (Grand Palais).
Επιπλέον άρχισαν να εμφανίζονται φεστιβάλ
«Γκράφιτι» και «Street art» σε διάφορες πόλεις,
όπου οι συμμετέχοντες «street artists» καλούνται
να ζωγραφίσουν νόμιμα σε τοίχους κτιρίων που
πρόσφεραν οι υπεύθυνοι.
 Πολύ σημαντικό ρόλο στην τεχνική του γκράφιτι
παίζει ο χρόνος. Όσο πιο γρήγορα τόσο πιο καλά!
Δύο οι κύριοι λόγοι:
Αφενός μεταξύ των γκραφιτάδων η ταχύτητα είναι
ένα σημαντικό κριτήριο αξιολόγησης της τεχνικής
αρτιότητας του καλλιτέχνη.
Αφετέρου είναι μια αναγκαία παράμετρος για να
αποφευχθεί η σύλληψη
Ο χρόνος πέρα από την κατασκευή του έργου, αφορά
και την διάρκεια ύπαρξής του. Στην πρόθεση του
καλλιτέχνη υπάρχει το παντοτινό. Θα ήθελε το έργο
του να μείνει, να στέκει εκεί αιώνια και να μαρτυρά
παντοτινά την ύπαρξη του δημιουργού.
 Το γκράφιτι αποτελεί
μια μορφή αντίδρασης στην κοινωνική καταπίεση
κι έναν τρόπο έκφρασης πολιτικών μηνυμάτων
 Το γκράφιτι δεν αφορά απλά τη δημιουργία, αλλά
αντιπροσωπεύει τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις
των νέων. Είναι μια δήλωση που
είναι αντίθετη στο κοινωνικό κατεστημένο.
Εκπροσωπεί το αντιδραστικό πνεύμα των
καλλιτεχνών έναντι στην κοινωνική πειθαρχία και την
τάξη που επικρατεί. Μέσω των έργων, εκφράζονται
πολιτικά και
ανθρωπιστικά μηνύματα, τα οποία αντιπροσωπεύουν
διάφορες υπαρξιακές
αναζητήσεις. Ακόμα, είναι ένα μέσο επικοινωνίας
καθώς και μια κινητοποίηση για
τους νέους να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους.
Graffiti στους δρόμους της Αθήνας
 “Hope Dies Last”, η ελπίδα πεθαίνει τελευταία
είναι έργο του street artist WD (Wild Drawing) που
βρίσκεται στην πίσω πλευρά
του Θεάτρου Εμπρός στου Ψυρρή.
 Στο λιμάνι του Πειραιά υπάρχει το Χαμένος,
“Lost”, έργο του street art καλλιτέχνη, INO.
Ένα γκράφιτι στη οδό Πειραιώς δείχνει το κίνδυνο
που μπορεί να επιφυλάσσει η τεχνολογία
αν δεν χρησιμοποιείται σωστά.
 Ένα έργο street art από τον WD,
στη συμβολή των οδών Κωνσταντίνου Παλαιολόγου
και Σάμου στο Μεταξουργείο:
Η Γνώση μιλάει, η Σοφία ακούει”!
 Μια εντυπωσιακή τοιχογραφία του καλλιτέχνη ΙΝΟ
κοσμεί κτήριο στην Ερμού στο Μοναστηράκι, με τίτλο:
«Καρυάτιδες που Κλαίνε».
Στην οδό Πειραιώς 20 πριν την Ομόνοια. Φιλοτεχνήθηκε από
τον Παύλο Τσάκωνα στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΥΠΕΚΑ
και της ΑΣΚΤ για το πρόγραμμα “Τέχνη και Δημόσιος χώρος,
Ζωγραφική επί τυφλών όψεων κτιρίων της Αθήνας”
 GRAFFITI στα σχολεία

Αρκετοί δήμοι έχουν αναλάβει την πρωτοβουλία και

ζωγραφίζουν τους τοίχους, τις σκάλες και άλλους
εξοπλισμούς προσπαθώντας να δώσουν στους μαθητές
μια άλλη εικόνα και αίσθηση του σχολικού
περιβάλλοντος. Και το έχουν πετύχει σε μεγάλο σίγουρα
βαθμό αφού το παιδί βιώνει σαφώς έναν διαφορετικό
χώρο από τον κόσμο των παραμυθιών, των ηρώων του
και των ιστοριών που το συναρπάζουν.