Nocioni i filleve te se drejtes

• Ne vende te ndryshme FILLET emertohet ne menyra te

ndryshme si:
1. teoria e shtetit dhe se drejtes
2. hyrje ne drejtesi, fillet e se drejtes
3. teoria e se drejtes
4. bazat e teorise juridike, shkenca mbi te drejten, etj .

• Shoqeria bashkohore kerkon kuadro te specializuara qe t’ju

pergjigjen me mire nevojave te qytetareve per te zgjidhur sa me
mire ceshtjet qe jane objekt i raporteve shoqerore-juridike

• Kete e kerkon ndarja gjithnje e me e madhe e punes, raportet

shoqerore, raportet ndermjet njerezve, ndermjet njerezve dhe
organizatave te ndryshme, ndermjet vete organizatave te
llojllojshme
• Shteti dhe e drejta sot studjohen ne aspekte te ndryshme, jo vetem
nga shkenca mbi te drejten por edhe nga filozofia, sociologjia,
ekonomia, e drejta krahasimore, shkencat politike etj

• Shkencat juridike natyrisht studiojne shtetin dhe te drejten

secila ne aspektin e vete

• Disa studiojne anen historike te shfaqjes se shtetit dhe te se

drejtes, te shteteve te mehershme dhe te sotme, disa me
studimin e shtetit dhe te se drejtes konkrete

• Ne te gjitha keto perfshihen karakteristikat e perbashketa si:

1. token
2. njerezit dhe
3. Pushtetin i cili nenkupton raportin shoqeror ne te cilen njera pale urdheron, ndersa
pala tjeter eshte e detyruar te degjoje urdherat e pales se pare
• Teoria juridike nuk merret vetevetiu me njerezit dhe token
(ngaqe nuk paraqesin fakte juridike) por me dispozitat juridike
te cilat u perkasin ketyre

• Kujt i perkasin keto dispozita juridike ?

• Teorise se shtetit dhe te drejtes i interesojne autorizimet dhe

detyrimet e njerzeve ndaj shtetit

• Njerezit per shtetin jane interesante si shtetas dhe qytetare te

cilet i(nuk) i respektojne rregullat e shtetit

• Elementi i trete (pushteti) paraqet fakt juridik dhe eshte objekt

i studimit juridik, p.sh. duhet njohur te gjitha rregullat juridike
te cilat i perkasin shtetit, ndertimit te tij, ndarjes se
puneve ,ndarjes se pushteteve etj
•
• Shkenca e cila objekt studimi ka dukurite themelore shteterore-
juridike quhet Fillet e se drejtes
 Lenda e filleve te se drejtes
• Te gjitha shkencat juridike nga aspekti i vet objekt studimi kane
shtetin

• Fillet e se drejtes ofrojne njohurite fillestare lidhur me nocionet

shteterore dhe juridike

• Nocionet paraqesin njohjen e nje ceshtjeje, ashtu cfare eshte, duke

perbledhur ne vete te gjitha karakteristikat e saj, ndersa ligjshmerite
paraqesin lidhjen e dy apo me teper ceshtjeve apo dukurive, lidhjet e
ndersjella te tyre

• E drejta sot si subjekt njeh dy lloje- njerezit

1. (individet-personat fizike) dhe

• krijimet qe i bejne njerezit, krijiet artificiale te cilat sot jane te shumta-shoqatat e

ndryshme, organizatat, institucionet e ndryshme shoqerore

2. (personat juridike)
• Cdonjera shkence personin fizike e trajton sipas
karakteristikave te vecanta

1.p.sh., personi fizik ne te drejten penale trajtohet si kryeres i

vepres penale, si nxites, si ndihmes, si autore i cili ka parapare
kryerjen e vepres penale.

• Po ky per veprimin e vet fizik per te qene pergjegjes para

shoqerise, shtetit, ligjit, se drejtes duhet te jete i moshes
madhore dhe i shendoshe- ne aspektin fizik dhe mendor (te kete
zotesi te veprimit).

• Ne shkencen mbi dhe per familjen-personi fizike per te pasur

mundesi te krijoj familje, d.m.th. te lidhe martese, duhet te jete
i afte ne aspektin fiziko-psiqik dhe te jete i moshes madhore si
rregull
• Pra, individi si person fizike, sipas rregullave juridike te nje
shoqerie te organizuar, duhet ti plotesoj kushtet paraprake qe i
parasheh ligji,
• Cfare do te thote kjo?

• Prandaj mund te thuhet se karakteristike e perbashket e te

gjithe personave fizike do te ishte:

1. te jene te moshes madhore

2. te jene te shendosh ne aspektin fizike dhe mendor

3. duke i plotesuar keto kushte paraprake, ata mund te japin llogari per veprimet e
kryera apo te pakryera te cilat ia ngarkon rregulla juridike.

Pra, keta persona fizike duhet te jene bartes te te drejtave dhe

detyrimeve
• Te marrim edhe nje shembull, nocionin dhune ?

• Dhuna si element i shtrengimit, e cila i kundervihet vullnetit

te personit fizike, si dicka e keqe, e cila e ve njeriun ne pozite
te palakmueshme qe te veproje apo mos veproje pa vullnetin

• Ajo, prej formes se saj me primitive, me banale gjer te

persosja e mjeteve te perdorimit, nuk ndryshon kuptimin e vet,
ngel dhune

• Ne menyre te qarte del se lenda fillet e se drejtes studion

dukurite ne menyre te pergjithshme, te pergjithesuar, jo ne
menyre te vecante prej nje vendi ne vendin tjeter, apo prej nje te
drejte ne te drejten tjeter
 Raporti ndermjet filleve te se drejtes dhe
shkencave te tjera juridike dhe shoqerore

• Fillet e se drejtes bazohet ne te dhenat e shkencave tjera, i

pranon ndikimet e tyre, por edhe kjo ndikon ne shkencat
tjera pra ne ato te vecantat

• Fillet e se drejtes ofron te dhena te karakterit te perbashket

per te gjitha shkencat juridike, per te drejten si sistem i
rregullave te harmonizuara, ndaj shkencat e vecanta
 Shkencat juridike ndahen ne tri grupe
brendaperbrenda:

1.shkencat e pergjithshme juridike (studiojne elementet e

pergjithshme, te perbashketa per te gjitha shtetet dhe te
drejtat, pavarsisht nga aspekti historik, pozita etj).

2.shkencat juridike-historike (ofrojne njohuri per shtetet reale

dhe rendet juridike qe kane ekzistuar ne te kaluaren, e te cilat
sot nuk ekzistojne).

3.shkencat juridike pozitive (merren me studimin e shtetit dhe

te drejtes ekzistuese, pra me dukurite pozitive)
Metodat ne fillet e se drejtes
• Metoda dogmatike (juridike) normativiste dhe

• Metoda sociologjike
 Shteti - nocioni i shtetit dhe i se drejtes

• Procesi i krijimit te shtetit si organizate shoqerore e organizuar ka

filluar qe ne fazen e diferencimeve brenda vete shoqerise fale
shfaqjes se teprices ne shoqerine joklasore dhe lindjen e prones

• Zhvillimi i forcave prodhuese, shfaqja e mallit si teprice, kembimi i

mallit, lindja e tregut dhe parase, fillimi i shitblerjes etj, ndikon ne
lindjen e klasave dhe organizimin e ri te shoqerise-shtetit

• Krijohet menyra e vecante e prodhimit e cila qeveriset nga klasa

sunduese dhe keshtu fillojne te rriten kundertheniet ne shoqeri

• Shteti shfaqet si organizate specifike e shoqerise, e cila i ka mjetet e

prodhimit dhe me ndihnen e kesaj organizate (te dhunes) mbron
kete menyre te prodhimit e cila i siguron asaj qeverisjen ne shoqeri
dhe rolin kryesor shoqeror
• Per te mbrojtur kete menyre te prodhimit:

1. shteti sherbehet me rregullat e se drejtes te cilat i krijon vete

2. apo sanksionon rregullat qe i ka nxjerr dikush tjeter
3. ose cakton subjektet per te krijuar te drejten

• Pervec ketij funksioni shteti ushtron edhe veprimtari dhe

sherbime ne interes te vete shoqerise, si instrument i plotesimit te
nevojave dhe kerkesave te qytetareve pa dallime klasore (lidhur
me arsimin, ndertimin,shendetin etj)

• Shteti pra s’eshte produkt hyjnor, i idese, s’eshte i dhene nga

jashte (Hegeli), por eshte pjelle e vete shoqerise klasore, eshte
intstrument ne funksion te zbutjes dhe zgjidhjes se ketyre
kunderthenieve

• Shteti qendron me lart se klasat, ne kuptimin e sotem, me larte se

shtresat shoqerore, eshte trup kordinues i cili vepron dhe duhet te
veproj ne interes te te gjitheve (Digi, Loku)

• Shteti eshte aparat i dhunes, ku rastet e zbatimit te saj i ka

rregulluar me te drejten
• Andaj, mund te themi se shteti eshte:

1.Organizate shoqerore e nje organizimi te larte

2.Organizate specifike e shoqeris, sepse ka forcen me te

organizuar brenda territorit te vet, kjo force eshte e
kontrolluar

3. Organizate e cila si funksion kryesor e ka zhvillimin e

procesit te prodhimit dhe ruajtjen e tij

4.Organizate e cila pervec elementeve te dhunes ushtron edhe

sherbime publike ne interes te pergjithshem

• Sot shteti nuk verehet si dic klasore por si organizate

shoqerore e cila ne vete barte autorizime dhe pergjegjesi te
medha per proceset e mirefillta jetesore, per tu siguruar
njerezve nje jete relativisht te qete, te sigurt duke siguruar
dhe garantuar te drejtat dhe lirite njerzore per te gjithe ne
 Elementet e shtetit

1. Pushteti shteteror, 2. Popullsia dhe 3.

Territori

•Keto elemente jane te varura njeri prej

tjetrit saqe asnjeri prej tyre nuk mund te
qendroj dhe funksionoje si i vetem

• d.m.th., nje organizate mund te

krenohet se ushtron pushtetin e caktuar
mbi subjektet tjera, por nuk ka pushtet te
pakufizuar

•P.sh legjislativi ndaj ekzekutivit

 Pushteti shteteror
• Nenkuptojme raportin shoqeror ne te cilen njera pale urdheron, ndersa pala tjeter
eshte e detyruar te degjoje urdherat e pales se pare

• P.sh. Polici ne komunikacion …

• Njera pale ka forcen faktike me te cilen siguron materializimin e urdheresave te veta

• Pra, pushteti i kuptuar ne kete aspekt ekziston cdokund ku ekzistojne mundesite qe

individi, grupi t’ia imponoje vullnetin e vet individit, grupit tjeter

• Pushteti shteteror eshte ku njera pale urdheron, ndersa pala tjeter eshte e detyruara te
degjoj, respektoj keto urdhera

• Subjektet qe urdherojne jane organet shteterore te renditura sipas hierarkise-pozites

qe kane ne kete renditje dhe autorizimeve qe dalin nga rregullat juridike

• Pushteti shteteror eshte pushtet me i larte, me i forte ne te gjithe hapsiren shteterore

• Forca e organizuar fizike, e organizuar sipas te drejtes, kete pushtet e ben te jete
pushteti me i larte brenda hapsires se caktuar
• Duhet te kuptohet me mire ky pushtet prej pushteteve tjera ne
shoqeri, p.sh., prej pushtetit familjar, pushtetit shkollor, pushtetit
fetar.

• Te gjitha keto pushtete i nenshtrohen pushtetit shteteror, sepse te

gjitha ato me ane te monopolit te forces fizike mund t’i nenshtroje, t’i
detyroje qe t’i binden”

• Shteti rregullon sjelljet e njerezve ne shoqeri me anen e rregullave

juridike, ndersa njerezit ato duhet t’i respektojne, t’i zbatojne apo
edhe t’i shkelin, per kete sjellje-shkelje-njeriu peson- denohet

• Efektet e ushtrimit te pushtetit shteteror varen nga fakti se sa njerezit

jane te gatshem te respektojne urdherat dhe rregullat juridike, sa ai
keto urdhera i ve ne funksion te shoqerise

• Cfare sherbime publike ofron per qytetaret, si i qeverise ai njerezit, si

sillet ai ndaj tyre dhe anasjelltas, natyrisht duke menjanuar dhunen
ne kete qeverisje

• E gjithe kjo varet nga demokratizimi i institucioneve te mirefillta

shteterore dhe publike
 Nocioni i sovranitetit shteteror

• Sovran, prej lat.,”superanus”, qe d.m.th., i larte, me i larte, subjekti

qe ka poziten me te larte ne hierarkine e pushtetit shteteror, i cili eshte
i pavarur prej te tjereve dhe te tjeret jane te detyruar t’i
nenshtrohen

• Sovraniteti shteteror eshte vetem shprehje e pushtetit shteteror-

forces fizike te shtetit, paraqet nje fakt i cili tregon se kush eshte
qeverises ne hapsiren e caktuar

• Pa sovranitet smund te kete shtet, me cka ketu dallohet shteti nga

organizatat tjera shoqerore, ne vecanti prej atyre qe kane forcen

• Nje autor thote: “sovraniteti i jep shpirt shtetit”

• Sipas disave sovran eshte individi-monarku (Makiaveli, Zh.Boden,

Hobsi), ndersa grupi tjeter I autoreve perkrahin mendimin se bartes te
sovranitetit eshte populli (Rusoi)
Sovraniteti paraqet shkallen me te larte te pushtetit shteteror, sepse
ky pushtet nuk lejon asnje pushtet tjeter parallel

•Ne praktike kur pushteti shteteror nuk garanton liri dhe te drejta
te barabarta per te gjithe, barazine juridike, nxit mungesen e
degjueshmerise se qytetareve ndaj shtetit siq ishte rasti i qeverisjes
serbe ne Kosove

•Ekziston edhe mendimi se ky pushtet shteteror nuk eshte i

gjithfuqishem dhe dominues mbi pushtetet tjera

•Keto raporte midis pushteteve jane te rregulluara me te drejten e

nje vendi

•Ekziston, gjithashtu, ideja se nuk ka sovranitet shteteror nese

shteti nuk eshte i njohur nderkombetarisht, apo se shteti eshte sovran
nese i nenshtrohet se drejtes nderkombetare apo ndonje organi te saj
(p.sh.NATO)

•A kemi sot shtet sovran ne kuptimin e plote te fjales?

•KS i OKB ka hartuar konventa dhe rezoluta ku mbrone lirite dhe

te drejtat e njeriut duke perdorur edhe dhunen (Bosnje, Serbi,
Gjirin Persik, etj)
 Sovraniteti popullor dhe kombetar

• Sovraniteti popullor nenkupton qeverisjen e pushtetit shteteror nga

shumica e popullit

• Me popull kuptohet teresia e qytetareve qe jetojne ne nje shtet

• Sovraniteti kombetar paraqet nje cilesi te kombit te pavarur, qe

nenkupton te drejten e krijimit te shtetit te vete, percaktimin e tij
me ke deshiron te jetoje, te drejten e vetevendosjes

• Kombi paraqet bashkesine etnike qe kane gjuhen e perbashket,

kulturen dhe nje element qe quhet ndjenja e perkatesise kombetare
ku vete individi sipas bindjes se lire te tij te shendosh vete
percaktohet ciles bashkesie I takon pavarsisht gjuhes, fejes se tij,
apo territorit

• Kombet e medha e kane shkelur te drejten ne shkeputje te

kombeve te vogla (ne vendet socialiste)
 Pushimi i sovranitetit dhe njohja e shtetit te ri
• Sovraniteti shteteror ne fakt, paraqet shprehje te monopolit te
forces fizike

• Kur ky monopol i forces fizike shuhet, ose dobesohet deri ne ate

shkalle saqe nuk eshte ne gjendje te kontrolloj situaten faktike-
pushtetin-brenda hapsires perkatese, humb legjitimitetin e vet
shteteror

• P.sh. Pjesa e Veriut te Kosoves

• Ky legjitimitet kalon ne organizaten tjeter te forces fizike e cila e

ka permbysur organizaten e vjeter-pushtetin shteteror me gjithe
bartesit e tij, si ne sferen ekonomike ashtu edhe politike

• Kjo paraqet situaten kur kemi te bejme me konflikt te armatosur

ndermjet dy organizatave te forces dhe cila eshte superiore
qeverise me pushtetin shteteror, ndersa e vjetra behet ilegale,
asaj i ndalohet fusheveprimi dhe te gjitha aktet e saj jane te
pavlefshem e te ndaluara ?
• Menyre tjeter e pushimit te sovranitetit shteteror qe e gjejme qe
nga Roma e vjeter eshte-okupimi

• Okupimi nenkupton jo vetem perbysjen dhe shuarjen e pushtetit

shteteror, por edhe nenshtrimin e popullit vendes, duke krijuar
strukturat e veta shteterore ne tere hapsiren e okupuar

• Sot, permes konventave nderkombetare nuk lejohet legjitimiteti i

okupimit

• (rasti I Qipros-pjesa nen qeverisjen turke, okupimi i Kuvajtit nga

Iraku 1991 ku bashkesia nderkombetare cliroj Kuvajtin 1991,
okupimi i Ukraines 2022…)

• Njohja e shtetit te ri behet ne dy menyre:

1. menyra shprehimisht , d.m.th., me njohjen formale, zyrtare dhe

2. menyra heshtazi, pra, sipas veprimeve konkrete te bashkepunimit

ndermjet shteteve ekzistuese me organizaten e re-shtetin e ri
 Territori
• Territori paraqet nje vecori universale te tere asaj qe ekziston

• Sepse, cdo gje qe ekziston, ekziston ne territor te caktuar, me kete

kuptohet se edhe vete shteti ekziston ne territor te caktuar

• Territori dhe popullsia jane vecori te shtetit te cilat mund te

ndryshojne gjate proceseve historike-kane qene faktor levizes-
popullsia eshte shpergulur, territori eshte okupuar nga shteti
tjeter,

• Kjo vecori hedh posht te gjitha mendimet se shtet mund te kete

edhe pa territor, pavarsisht nga numri i popullsise, sepse pushteti
ushtrohet ne territor te caktuar ne menyre qe te jete e qarte ndaj
cileve persona apo qytetare ushtrohet ky pushtet

• Ne anen tjeter, shtetet kane ushtruar pushtetin e vet edhe ne

territore te cilat nuk kane qene te tyre por i kane pervetesuar dhe
kane krijuar institucionete tyre juridike e shteterore, ish
Jugosllavia mbi territoret shqiptare si rezultat i ndarjes se tokave
dhe popullit shqiptar ne meteropolet evropiane
• Shtetet, popujt dhe kombet, per ta pasur te qarte se gjer ku dhe ke mund
te sundojne, apo qeverisin, percaktohen kufijte shteteror, tokesor, ujore
dhe ajrore (tre dimenzional)

• Keta kufij mund te jene natyrale (pikat malore, liqenjet, deti, lumenjet)
dhe kufijte artificiale (permes ndarjes me gure sinjalizues, shtyllave te
ndryshme, objekteve lundruese, etj)

• “Zona e lire e detit” eshte ajo ku mund te qarkullojne objekte te

ndryshme nga te gjitha shtetet

• Ne kete pjese vlejne rregullat e se drejtes nderkombetare detare, kjo

pjese eshte pra e “te gjitheve dhe e askujt”

• Dilema gjithmone ka nxit ceshtja e kufirit ne lartesi-pjesa ajrore e

territorit

• Konsiderohet se lartesia duhet te perkufizohet ne menyre vizuele me

kufijte tokesore dhe ujore por ne lartesi nuk ka perkufizim, ndonese
edhe ketu hapesira do te duhej te percaktohej apo kufizohej ?

• Mirepo, arritjet shkencore dhe teknologjike jane aq te medha saqe

pamundesojne te gjitha orvatjet e percaktimit te ketij maksimumi…
• Ekziston edhe nje vecori tjeter e territorit shteteror ku shteti
nje pjese te territorit te shtetit tjeter e konsideron te veten,
qe kjo pjese paraqet kategori te se drejtes nderkombetare qe
quhen eksterritorialitet
• Keto jane selit e perfaqesive diplomatike te nje shteti ne
shtetin tjeter- qe bien nen juridiksionin e shtetit perfaqesia e
te cilit eshte

• Ketu gjejne zbatim parimet e reciprocitetit, d.m.th., shtetet

lidhin marredhenie diplomatike dhe si te tilla veprojne
brenda rregullave te percaktuara nga e drejta
nderkombetare publike

• Personeli diplomatik gezon imunitetin juridik dhe politik,

d.m.th., ai vepron dhe sjelljet e tij i akordon me sistemin
juridik te shtetit qe perfaqeson dhe natyrisht duke i
respektuar edhe rregullat e vendit ne te cilin gjendet
 Shtetesia
• Te gjithe qytetaret qe konsiderohen anetare te shtetit jane te barabarte ne
pjesemarrje ne ushtrimin e pushtetit shteteror

• Mirepo, brenda nje shteti ka qytetare vendore dhe qytetare te jashtem

• Qytetaret vendore gezojne te drejta dhe detyrime te caktuara sipas

normave juridike dhe si te ketille kane te drejte te ushtrojne sherbime
publike dhe funksione shteterore, duke zbatuar te drejten e shtetit
perkates

• Nga del se nocioni i shtetesise paraqet: lidhjen juridike te qytetarit me

shtetin dhe anasjelltas

• Qytetaret te cilet gezojne te drejta dhe detyrime dhe i nenshtrohen

juridiksionit shteteror quhen shtetas, ndersa qytetaret te cilet gezojne te
drejta private-civile dhe gezojne imunitetin personal, jo edhe autorizime
dhe obligime te tjera jane qytetare joshtetas

• Ceshtja e shtetesise dhe humbja e saj behet me ligjin e nje vendi

Ju faleminderit !