• Korytarz ekologiczny – wydłużony obszar łączący podobne siedliska będący drogą wybieraną

przez zwierzęta do przemieszczania się między nimi. Oprócz drogi wędrówki zwierząt jest też
drogą rozprzestrzeniania się roślin i grzybów
• Pierwotna koncepcja korytarzy ekologicznych (migracyjnych) zakładała istnienie ciągłości pasa,
przez który następuje migracja. Inna koncepcja to idea tzw. łańcucha siedlisk pomostowych
(ang. stepping stone habitats) – niezależnych od siebie odrębnych ekosystemów, które spełniają
podstawowe warunki niszy wędrującej populacji i umożliwiają przeżycie jej osobników w trakcie
przemieszczania się w korytarzu, w którego skład te ekosystemy wchodzą.
• Korytarzem ekologicznym dla zwierząt żyjących w jeziorach jest rzeka je łącząca. Korytarze
ekologiczne dla zwierząt lądowych to tereny leśne, zakrzaczone i podmokłe z naturalną
roślinnością o przebiegu liniowym (pasowym), położone pomiędzy płatami obszarów
siedliskowych. Korytarze zapewniają zwierzętom odpowiednie warunki do przemieszczania się –
dają możliwość schronienia i dostęp do pokarmu. Są niezwykle ważne ze względu na fragmentację
środowiska (podział siedliska na małe, odizolowane od siebie płaty) wskutek działalności
człowieka i przekształcenia powierzchni ziemi.
• (Ochrona przyrody), według ustawy o ochronie przyrody, obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów;
W ujęciu ekologicznym korytarz ekologiczny to struktura przyrodnicza, najczęściej o wydłużonym kształcie, łącząca płaty podobnych
środowisk, przebiegająca w odmiennym otoczeniu, np. pas zadrzewień łączący fragmenty lasu w krajobrazie rolniczym, rzeka łącząca jeziora.
Korytarze umożliwiają migrację między płatami odpowiednim grupom gatunków.
Według Formana (1995) korytarze ekologiczne są elementami liniowymi w krajobrazie (w przeciwieństwie do płatów), kontrastują z
otoczeniem i są elementem sieci - tzn. łączą sie z płatem lub innym korytarzem.
Według Lidickera (1999) korytarz ekologiczny jest to wąski pas terenu łączący dwa różne płaty siedliska oraz umożliwiający przemieszczanie
sie osobników miedzy tymi płatami co powoduje ograniczenie lokalnego wymierania i wzrost możliwości rekolonizacji.
Ze względu na strukturę krajobrazową, wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje korytarzy:
- krajobrazowe (mozaikowe) przebiegające przez umiarkowanie przyjazne tła krajobrazowe (matryce), umożliwiające osobnikom na
przetrwanie podczas wędrówki, zapewniające w ten sposób łączność ekologiczną pomiędzy obszarami węzłowymi (np. obszary rolnicze
użytkowane ekstensywnie, nieużytki z dużą liczbą zadrzewień i zakrzewień, torfowiska, mozaika ogrodów i parków w miastach).
- nieciągłe (ang. stepping stones, siedliska pomostowe) występujące w postaci wysp środowiskowych (archipelagu), stopni przystankowych
(np. małych kompleksów leśnych) rozmieszczonych pomiędzy obszarami węzłowymi w otoczeniu niesprzyjającego tła (np. intensywnie
użytkowane obszary rolnicze) dając możliwość schronienia, pożywienia i odpoczynku podczas przemieszczania się osobników pomiędzy
obszarami węzłowymi (np. małe kompleksy leśne w krajobrazie pól uprawnych, seria stawów czy mokradeł).
- liniowe jako forma ciągła, linearna elementów krajobrazu, stanowiący siedlisko lub zespół siedlisk łączących obszary węzłowe (np.
żywopłoty, pas leśny, dolina rzeczna, pobocza dróg, pasma górskie). Bennett (1998), Walasz (2009).
Zagrożenia dla korytarzy ekologicznych w Polsce
• Korytarze ekologiczne pełnią swoje funkcje tylko wtedy, gdy są ciągłe i drożne na całej swej długości. Podstawowe zagrożenia dla funkcjonowania korytarzy migracyjnych:
• rozwój sieci transportowej – budowa nowych autostrad i dróg ekspresowych, które wymagają grodzenia (fizyczna bariera ekologiczna); modernizacja infrastruktury
komunikacyjnej i w następstwie zwiększenie natężenia ruchu, wraz z tym zwiększenie śmiertelności zwierząt na drogach;
• budowa obiektów przemysłowych, centrów handlowych, logistycznych, warsztatów, magazynów poza obszarem zabudowanym, wzdłuż głównych dróg – rozciągnięcie strefy
zurbanizowanej, powstanie przewężeń korytarza ekologicznego;
• chaotyczna zabudowa obszarów wiejskich – szczególnie wzdłuż głównych dróg, powoduje powstanie wielokilometrowej bariery z przylegających do siebie ogrodzonych posesji;
• budownictwo w bezpośredniej bliskości cieków – coraz dłuższe ich odcinki znajdują się w obrębie gęstej zabudowy, brzegi są degradowane, a cieki poddawane regulacji;
• rozwój budownictwa rekreacyjnego i hałaśliwych form rekreacji – przeznaczanie pod budownictwo rekreacyjne (domki letniskowe) coraz większych obszarów, wykorzystanie lasu
do hałaśliwych form rekreacji (jazda motorami crossowymi i samochodami terenowymi po drogach leśnych, szlakach turystycznych);
• rozwój infrastruktury narciarskiej – przeznaczanie najbardziej odległych i najwyższych pasm górskich pod budowę ośrodków narciarskich o dużej przepustowości.
Korytarze ekologiczne w Polsce
• Zgodnie z polskim prawodawstwem, według Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, korytarz
ekologiczny to obszar umożliwiający migrację zwierząt, roślin lub grzybów.
• Dla całego obszaru Polski opracowano sieć korytarzy ekologicznych, która obejmuje korytarze główne (o
znaczeniu międzynarodowym, a nawet kontynentalnym) oraz uzupełniające je korytarze krajowe i lokalne.
• Najważniejsze leśne transgraniczne korytarze ekologiczne przebiegające przez Polskę to:
• Korytarz „północny” o przebiegu: Puszcza Augustowska/Puszcza Białowieska – Dolina Biebrzy – Puszcza Piska
– Puszcza Nidzicka – Bory Tucholskie – Lasy Wałeckie – Puszcza Notecka – Bory Zielonogórskie –
Bory Dolnośląskie
• Korytarz „karpacki” o przebiegu: Bieszczady – Beskid Niski – Beskid Sądecki – Beskid Makowski –
Beskid Żywiecki – Beskid Śląski
• W Polsce opracowano kilka projektów korytarzy ekologicznych na poziomie krajowym. Pierwszym z nich był
projekt Krajowej Sieci Ekologicznej (ECONET-PL), stanowiącej część Europejskiej Sieci Ekologicznej (EECONET).
W projekcie tym priorytetem stały się korytarze ekologiczne, ciągnące się wzdłuż cieków. Kolejny projekt
zakładał powiązanie sieci ECONET-PL z Krajowym Systemem Obszarów Chronionych, ze szczególnym
uwzględnieniem spójności terenów Natura 2000 i inne projekty.
Ochrona korytarzy ekologicznych w Polsce
• uwzględnienie korytarzy ekologicznych w planach zagospodarowania przestrzennego na wszystkich poziomach – od krajowego po lokalny;
• budowa przejść dla zwierząt – dotyczy miejsc, gdzie przecinają się drogi i linie kolejowe już istniejące (o najwyższym natężeniu ruchu) z korytarzami ekologicznymi; jednoczesna
budowa przejść dla zwierząt wraz z budową nowych autostrad i dróg szybkiego ruchu; na drogach już istniejących o mniejszym natężeniu ruchu w miejscach przecięcia korytarzy
migracyjnych, umieszczenie odpowiednich znaków informujących o tym oraz ograniczenie prędkości;
• ochrona dolin rzecznych – poprzez zaniechanie zabudowy brzegów, regulacji koryta rzecznego; rewitalizacja najbardziej zdegradowanych odcinków rzek;
• zalesienia – dotyczy korytarzy migracyjnych, gdzie płaty lasu w obrębie takiego korytarza są oddalone od siebie na odległość powyżej 1 km (z wyłączeniem cennych przyrodniczo
siedlisk nieleśnych);
• ochrona przed dalszą zabudową odcinków korytarzy ekologicznych o znacznych przewężeniach, spowodowanych bezpośrednim sąsiedztwem terenów zurbanizowanych.
Cel i założenia merytoryczne wyznaczania korytarzy

• W czasach historycznych większość gatunków roślin i zwierząt miała nieograniczone możliwości ekspansji na obszary
różnych regionów kraju i kontynentu. Rozwój osadnictwa, handlu i przemysłu spowodował jednak, że środowisko
przyrodnicze kurczyło się i zmieniało w bardzo szybkim tempie. Dziś rozrzucone po Europie szczątki prastarej puszczy
zachowały się tylko w kilku miejscach, a niewielkie obszary cennych przyrodniczo siedlisk zastały „ogrodzone” granicami
rezerwatów, parków narodowych, obszarów NATURA 2000. Niestety, takie swoiste „wyspy” nie zapewnią bezpieczeństwa
przyrodzie, dla której ochrony zostały powołane.
• Dlaczego? To proste – w przyrodzie niezbędna jest zmienność, którą zapewnia bioróżnorodność. To ona gwarantuje
stabilność i bezpieczeństwo układów przyrodniczych, wpływając na ich równowagę, też zawsze... dynamiczną!
Hipotetyczna „wyspa” z obszarem cennym przyrodniczo, by efektywnie służyła ochronie przyrody, potrzebuje:
• różnorodności gatunkowej – zgodnie z teorią wysp ekologicznych (MacArthur&Wilson, 1967) im więcej gatunków
roślin, zwierząt, grzybów etc. zamieszkuje wyspę, tym ich populacje są silniejsze i mniej podatne na wymieranie. Dla
dobrostanu przyrody konieczne jest więc umożliwienie kontaktu cennej przyrodniczo „wyspie” z otoczeniem.
Populacje gatunków zamieszkujące "wyspy" muszą mieć możliwość wymiany osobników dla trwałego
funkcjonowania, zwiększania zasięgu terytoriów życiowych i kolonizacji nowych obszarów (np. Europy Zachodniej
przez rzadkie gatunki zwierząt i roślin, które tam dawno już wyginęły);
 • różnorodności genetycznej – oczywistym jest fakt, iż kazirodztwo prowadzi do zwiększenia częstotliwości
występowania wielu chorób i osłabienia populacji. Sprzeciwiamy się mu nie tylko z przyczyn etycznych ale i dla
dobra ludzkości. Zjawisko to w tym samym stopniu dotyczy innych gatunków. Izolowanie cennych przyrodniczo
populacji w ich siedliskach prowadzi do krzyżowania się między sobą osobników coraz bliżej spokrewnionych.
Aby populacje te nie wymarły, potrzebują dopływu tzw. „świeżej krwi”, czyli osobników obcych, spoza „wyspy”.
• Wyznaczenie i ochrona korytarzy ekologicznych zapewnia zachowanie funkcjonalnej łączności w warunkach
powszechnej obecnie fragmentacji środowiska. Korytarze ekologiczne to obszary umożliwiające
przemieszczanie się roślin i zwierząt pomiędzy siedliskami. Korytarze to drogi życia, dzięki którym wiele
gatunków może egzystować pomimo niekorzystnych zmian w środowisku a cenne europejskie siedliska nadal
cechuje wysoka bioróżnorodność.
• Główne cele wyznaczania i ochrony korytarzy to:
• przeciwdziałanie izolacji obszarów przyrodniczo cennych i zapewnienie funkcjonalnych połączeń między
poszczególnymi regionami kraju,
• zapewnienie możliwości funkcjonowania stabilnych populacji gatunków roślin i zwierząt,
• ochrona i odbudowa bioróżnorodności w kraju i Europie,
• stworzenie spójnej sieci obszarów chronionych, które zapewnią optymalne warunki do życia możliwie dużej
liczbie gatunków.