You are on page 1of 54

EdkifiHa&; ESifh 'Drdkua&pD

ta=umif;t&m -
1? vl@tzGJ@tpnf; ESifh rwluGJjymjcm;em;aom vlaer_ qkdonfrSmtb,fenf;?
2? vlwef;pm;qkdonfrSmtb,fenf;?
3? jynfe,fqkdonfrSmtb,fenf;?
4? EkdifiHqkdonfrSm tb,fenf;?
5? ta&S›awmiftm&S&Sd vuf&Sdjynfe,frsm; rnfodk@jzpfay:vmoenf;?
6? EdkifiHa&;0g'oabmw&m;rsm;/
7? pD;yGm;a&;pepfrsm;/
8? 'Drdkua&pDpwifyHk/
9? tpdk;&qdkonfrSmtb,fenf;?
10? EdkifiHa&;a0g[m&rsm;/
11? 'Drdkua&pDqdkonfrSm tb,fenf;?
12? 'Drdkua&pDenf;ustkyfcsKyfjcif;. tajccHpnf;rsOf;rsm;/
13? vuf&Sdtpkd;& (De facto) ESifh w&m;0iftpkd;& (De jure)
14? tm%m&Sif 'Drdkua&pD
15? tpdk;&. wm0ef0wW&m;rsm;/
16? tm%mrsm;ukd ykdif;jcm;cGJa0xm;jcif;/
17? orRwtkyfcsKyfa&; ESifh ygvDreftkyfcsKyfa&; pepfrsm;/
tar&dueforRwtkyfcsKyfa&;pepf/
t*FvefygvDreftkyfcsKyfa&;pepf/
wdkif;jynfacgif;aqmifrsm;§tpdk;&acgif;aqmifrsm;/
18? a¶G;aumufyGJrsm;/
19? rwluGJjym;aomvlr_yHkpH/ vlrsm;pktkyfpkd;jcif;ESifh vlenf;pkwdk@twGufudk,fpm;ðyjcif;/
20? !Gef@aygif;tpdk;&rsm;/
21? Oya'rsm;udk rnfuJhokd@ ðyvkyfoenf;/
22? zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'/
23? wjynfaxmifpepf ESifh jynfe,faygif;pkpepf/
24? zuf'&,frl0g' ESifh jrefrmEdkifiH
25? 'Drdkua&pD toGiful;ajymif;jcif;/
26? tul;tajymif;umv w&m;Oya'pkd;rkd;a&;/
27? ckdifrmawmifhwif;aom 'Drdkua&pDtpdk;&opfw&yf wnfaxmifjcif;/

0efcHpum; -

1
Curriculum Project (CP) . System of Democracy pmpOf/ / Earthrights .
Government pmpOf/ DEP . Community and Nation State pmpOf ESifh PDP . Democracy
and Political Transitions wkd@rSa&;om;azmfjycsuf tcsdK@w@kd ukdpkpnf;+yD; TpmpOfudk ðypkxm;jcif;jzpfonf?

1? vlr_tzGJ@tpnf; (Society) qkdonfrSmtb,fenf;?


vl@tzGJ@tpnf;udktrsdK;rsdK;teuft"dy`g,fzGJ@qkdEfkdif.? Oyrm - vlr_tzGJ@tpnf;qdkonfrSm
• vlwpfpktwlwuGaexdkifjcif; (0g) tvkyfvkyfjcif;/
• todkif;t0dkif;wpfckwGif;Y vlwpfpktwlwuGaexdkifjcif;/
• uGJjym;aom¶dk;&m,Ofaus;r_ ESifh toufarG;r_qkdif&m oD;jcm;vl@tzGJ@tpnf;/
• tzGJ@tpnf;rsm;/ taqmufttkHrsm; ESifh pkaygif;xm;aom vlom;csif;qufqHa&;rsm;/ vl@tzGJ@tpnf;Y tpdk;&/
ynma&;pepfrsm;/ jynfol@u¾/ usef;rma&;pepfrsm;/ apwemh0efxrf;tzGJ@tpnf;rsm;/ &mZ0wfr_trsKd;rsKd;/
&mZ0if/ xHk;wrf;pOfvm/ ,Ofaus;r_ESihf urBmay:&Sd rnfokd@aomvlom;rqkd t"dutm;jzifh vl@tkyfpkrsm;twGif;Y
rnfuJhodk@ twlwuG ylaygif;aexdkif qufqHaqmif¶Gufjcif;wdk@ jzpfonf?
vl@tzGJ@tpnf; (Society) qkdonfrSm tvGef}uD;rm;aomvltkyfpkudkqdkvdkonf? Tvltkyfpkrsm;Y EdkifiHa&;/
oufarG;r_ykHpHrsm;/ bmompum;ESifh ordkif;twˆKywWdwdk@&Sdonf? vl@tzGJ@tpnf;wGif;&Sd vlwkdif;Y udk,fydkif0goemESifh
txl;vdktyfcsufrsm;&Sd aomfjim; vnf;/ touf&Sif&yfwnfEdkifa&;twGuf wlnDaomb0yHkpHav;rsm;jzifh wOD;udkwOD;
trSDo[Jðy=u&onf? tar&duef (odk@) jrefrm (odk@) tdENd,vl@tzGJ@tpnf;ta=umif;udkaqG;aEG;rnfqkdu tar&duef/
jrefrmESifh tdENd, twGif; &Sdaexkdifolrsm;tm;vHk; ESifh oufqdkifonf?

vl@tzGJ@tpnf;udk rwluGJjym;aom vlr_tkyfpkrsm; ESifh vlaer_tokdif;t0kdif;wdk@jzifh wnfaqmufxm;onf?


rwluGJjym;aom vlr_tkyfpkrsm;ESifh vlr_todkif;t0dkif;rsm;udk Oyrmjy&v#if bmomuGJ/ vlrsdK;uGJ (od@k ) uGJjym;aom
vkyfief;udkvkyfudkif=uaom vltkyfpkrsm;udkqdkvdkonf?

oifhaexkdif&ma'oY uGJjym;aom rnfonfh vlr_tkyfpkESifh todkif;t0kdif;rsm;&Sdonf[k xifjrif,lqoenf; ´


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

rwluG
uJjG ym;aomvlaer_
aer_rsm; (Social Diversity)
todkif;t0dkif;qdkonfrSm wlnDaomae&mwcktwGif;Y wlnDaomvltkyfpkwpfckaexdkifjcif;jzpfonf? wenf;tm;jzifh
wlnDaomt&mudk vufcHxm;aom vltkyfpkwpk[kvnf; qkdEdkifonf? Oyrm - Ak'<bmomtodkif;t0dkif; (wurBmvHk;
Yjyef@ESH@vsuf&Sdonf?) jzpfonf? wcgw&H rdrd.vlrsdK;pk (wdkif;&if;om;) udktajccH+yD; udk,hfukdudk,f azmfjy=uonf?

2
wcgw&HYtodkif;t0dkif;wcktwGif;wGif wlnDaomolrsm;jzifhz@JG pnf;xm;+yD; TonfudktoGifwltkyfpk (homo-
geneous) [kac:onf? Oyrmtm;jzifh todkif;wGif;&Sdolrsm;tm;vHk; v,form;rsm;jzpf+yD; ¶dk;&m (ewfpm;)
,Hk=unfol rsm;jzpf=uonf?

odk@&mwGif trsm;pkaom todkif;t0dkif;ESifh vl@tzGJ@tpnf;wd@k rSm uGJjym;aomvltkyfpkwdk@jzifhzGJ@pnf;xm;onf? vkyfief;uGJ/


bmom uGJ ESifh vlrsdK;pkuGJwdk@jzifh zGJ@pnf;xm;onf?

todkif;t0dkif;wckwGif;&Sdolrsm;onf v,form;rsm;/ ausmif;q&m§q&mrrsm;/ aqmufvkyfa&;vkyfom;rsm; tp&Sdol


wdk@jzpfEdkifonf? Ak'<bmom/ c&pf,mefbmomudk,kH=unfolrsm;ESifh rGwfpvifwdk@vnf;jzpfEkdif.? xdkolwdk@onf csif;/ &Srf;/
jrefrm (odk@) tdENd,vlrsdK;wdk@vnf;jzpfaumif;jzpfrnf?
Todk@aomtodkif;t0dkif;rsKd;wdk@udk rwluGJjym;aomvlaer_ (Socially diverse) [kac:onf? vl@tzGJ@tpnf;udk
vltkyfpkESifh todkif; t0dkif;trsdK;rsdK;wdk@jzifhzGJ@pnf;xm;ojzifh/ vl@tzGJ@tpnf;rsm;onf rwluGJjym;jcm;em;aom vlaer_yHkpH
trsKd;rsKd;wkd@ukdawG@ &onf?
2? vlwef;pm;qkdonfrSmtb,fenf;?
tu,fI vl@tzGJ@tpnf;rsm;ESifh todkif;t0dkif;rsm;udk=unfhygu/ r=umceqkdovkd vlaer_toGiftrsdK;rsdK;udkawG@Edkif.?
uGJjym;aomtodkif;t0dkif;wdk@tay:rlwnf+yD; uGJjym;aomvlaer_toGiftrsdK;rsdK;udkvnf; awG@&rnf? }uD;rm;aom pD;yGm;
a&;uGmjcm;r_ - tcsdK@aomrdom;pkrsm;u tjcm;olrsm;xufºuG,f0jcif;/ udku|Efkyfwkd@jrifawG@&onf? vlr_yHkpHuGJrsm; -
tcsKd@aom olrsm;utjcm;olwdk@xuf ydkIta&;ygt&ma&mufjcif;wd@k ukdvnf;awG@&onf?
todkif;t0dkif;wpfcktwGif; pD;yGm;a&;tajctaeuGmjcm;jcif;udk vlwef;pm;[kac:onf? tcsdK@aomtodkif;t0dkif; rsm;Yrl
vlwef;pm;wpfckom&Sd.? qdkvdkonfrSm vltm;vHk;.pD;yGm;a&;tajctaerSm twlwlyifjzpfonf? tjcm;aom
todkif;t0dkif; rsm;Yrl uGJjym;aomvlr_tajctaeESifh tqifhtwef;wdk@udkawG@Ekdif.?
wcgw&Hvlr_tqifhtwef;trsdK;rsdK;t=um; }uD;rm;aomuGmjcm;r_wdk@&Sd.? uGJjym;aomvlr_tqifhtwef;udkvdkuf+yD; vl
wdk@onf ‚if;wkd@.tqifhESifh udkufnDonfh aetdrf/ vkyfief; ESihf ausmif;wd@k wGif aexdkif/ vkyfudkif/ wufa&muf=uonf?
wdkif;&if;om;rsm; (odk@) tqifhedrfhvlwef;pm;rsm;onf vl@tzG@J tpnf;wGif;Y EdkifiHa&;ESifh vlr_a&;qdkif&m&ydkifcGihfrsm;
enf;yg;vSonf? txufwef;v$mrsm;onf ydkIcsrf;om+yD;/ ynmjynfhpkHum/ ykdrkdItcGifhta&;rsm;udk &&SdcHpm;&onf?

tqifhtwef; (okd@r[kwf) vlwef;pm; udkt"dutm;jzifh OpPm"eydkifqkdifr_tay:tajccH+yD; owfrSwfxm;onf?


vlwdk@onf tajctae ajymif;vJr_wdk@tay:rlwnf+yD; ‚if;wd@k .vlaer_tqifhtwef;vnf; wufvdkufusvdkufjzpfEdkif.?
,if;udk vlr_yHkpH ajymif;vJjcif; (Social Mobility) [kac:onf? tu,fIoifonf tvkyftudkifaumif;&+yD;/
olºuG,fwpfOD;OD; ESifh xdrf;jrm;v#if (odk@) aiGa=u;tajrmuftrsm;udk tarGtjzpf&&Sdv#if oifonf txufwef;v$m
vlwef;pm;tjzpf owfrSwfjcif; cH&rnf?
odk@aomftcsdK@ae&mrsm;&Sdvlrsm;onf ‚if;wdk@.vlr_tqifhtwef;§tv$mudk ajymif;vJ,lIr&acs? wcgw&HY vlr_tqifh
twef;§tv$mrsm;onf vl@todkif;t0dkif;/ vlrsdK;pk wd@k ESihfqufEG,fonf? qdkvdkonfrSm vlrsdK;wpfpk.tqifhtwef;
onf tjcm;vlrsdK;pkxufjrifhrm;onf? tu,fItqifhedrfhaom vlrsdK;pk0ifwOD;OD; rnfr#yifºuG,f0csrf;omapumrl
txufwef;v$m tjzpf owfrSwfjcif; rcH&acs? Tonfudk rajymif;vJEkdifaomvlwef;pm; (Social Immobility)
[kac:onf?

1? atmufygta=umif;t&mwdk@.t"dy`g,fukd oifem;vnfovdka&;jyyg?

3
tqifhtwef;§tv$m______________________________________________________
_____
pD;yGm;a&;tqifh_________________________________________________________
______
vlr_yHkpHajymif;vJjcif;_______________________________________________________
_____
vlwef;pm;rajymif;vJEkdifjcif;__________________________________________________
_____
2? oifaexdkifaom vl@abmiftzGJ@tpnf;Y rnfo@kd aomolrsm;ydkIta&;ygonf[k,lqoenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
3? txufwef;v$mESifh tajccHvlwef;pm;tv$m&Sdolrsm;. vlaer_b0yHkpHrnfodk@uGJjym;=uoenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
4? tb,fa=umifh tajccHvlwef;pm;v$mrsm; EdkifiHa&;qdkif&m&ydkifcGifhenf;yg;a=umif; oifxifjrif,lqoenf;?
(EdkifiHa&;Y yg0ifEdkifonfhtcGifhtvrf;enf;yg;jcif;?)
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
vlwef
wef;pm; (Zmwf) cGJjcm;jcif;pepf (Cast System)
vlwef;pm;rajymif;vJjcif;. OyrmwpfckrSm tdENd,EkdifiH&Sd ZmwfcGJjcm;jcif;pepfjzpfonf? Tpepfonf a&S;a[mif;
[dENL¶dk;&mrS qif;oufvmcJh+yD; BC 1200 cef@upwifcJhonf? tdENd,Y axmifESihfcsDaom vlwef;pm;rsm;&Sd+yD;
tjcm;aomvlwef;pm; cGJrsm;pGmvnf;&Sd.?

vlonfarG;uwnf;u vlwef;pm;wpfckcktwGif;uzGm;jrifcJh+yD; ,if;udkajymif;vJ,lIr&acs? vltrsm;pkonf


woufvHk; rdrd. Zmwftqifhtwef;taejzifhom&Sifoef&+yD; ‚if;ESifh ZmwftrsKd;tpm;wlaom tjcm;aoma,musFm;
(0g) rdef;rESifhom tdrfaxmifbufðy=u&onf?

4
ZmwfcGJjcm;r_rSaeI vlwa,muf. tvkyftukdif/ pm;0wfaer_ykHpHESifh tjcm;aomZmwftwGif;rS vlwkd@ESifh qufqHr_yHkpH
wkd@ukd oufrSwfxm;onf? Zmwfedrfhwa,mufonf tvkyf=urf;tvkyfudk vkyfukdifae&pOfwGif/ Zmwfjrifh
wa,mufonf aiGa=u;OpPmESifh tcGifhtvrf;rsm;ukd ykdrdk&&Sdavonf?

ZmwfcGJjcm;jcif;pepf. atmufqkH;tv$mZmwfrSm xdawG@ukdifwG,fIr&aom ty,fcHtqifh (Untouchable)


jzpfonf? ty,fcHwdk@.tvkyfrSm tdrfomoef@&Sif;a&;ESihf tr_dufñuH;aomtvkyfw@kd jzpfonf? tqkdygvlwef;pm;rsm;udk
npfypfI vufjzifh xdawG@ ukdifwG,fIr&[k owfrSwfxm;jcif;cH&onf? ‚if;wdk@onf trsm;oHk; aomufa&wGif;rsm;udk
toHk;ðycGifhr&bJ ‚if;wkd@twGuf oD;oef@a&wGif;udkomtoHk;ðy=u&onf? a&S;b0uðycJhaom raumif;r_wdk@a=umifh
,ckb0Y Tokd@ tjypfcH&jcif;jzpfonf[k [dENLwdk@u ,Hk=unf=uonf?

ZmwfcGJjcm;jcif;pepfudk Oya't& 1950 ckESpf uwnf;u wm;jrpfxm;cJhaomfvnf;/ txl;ojzifh aus;vufa'o rsm;Y


Tpepfudk ,ckwkdifatmifvufcHusifhoHk;qJ&Sdonf? tdENd,Y ty,fcHOD;a& oef;aygif; 250 cef@&dSavonf?

ukvor*~.cef@rSef;csuft& tdENd,EkdifiHY uav;tvkyform;OD;a& 115 oef; ESihf oef; 300 cef@ aom vlOD;a& wdk@rSm
tpma&pmiwfrGwfacgif;yg;v#uf&Sda=umif;od&onf? ‚if;wd@k xJrStrsm;pkrSm ty,fcHrsm;jzpf=uonf? ,cktcg
tpdk;&onf ty,fcHwdk@. b0tajctaewdk;wufjrifhrm;vmatmif pDrHudef;rsm;csrSwfaqmif¶Gufv#uf&Sdonf?

1? Zmwfjrifh§txufwef;v$mwa,mufonf rnfo@kd aomtvkyfrsm;udkvkyfonf[koifxifoenf;?


Zmwfedrfh§atmufwef;v$mwa,mufonf rnfokd@aomtvkyfrsm;ukdvkyfonf[k oifxifoenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

2? tdENd,&Sd ZmwfcGJjcm;jcif;pepfonf w&m;r#wr_&Sdygovm;/ tb,fa=umifhenf;?


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

5
3? jynfe,fqdkonfrSmtb,fenf;?
jynfe,fqkdonfrSm e,fedrdwf (ykdifeufe,fajr) wpfckjzpf+yD; xkde,fajrtm;tkyfcsKyfaom udk,fydkfiftpdk;&&Sdonf?

jynfe,fwpfckqdkonfrSm EdkifiHa&;t&zGJ@pnf;xm;aom e,fajrwckjzpfonf? ‚if;Ywdwdusus oufrSwfxm;aom


e,fedrdwf&Sd+yD;/ tpdk;&w&yf&Sdum/ tcsKyftjcmtm%mydkifonf?

t*Fvdyfbmompum;Y jynfe,fudkEdkifiHa&;ESifh qufEG,f+yD; teuft"dy`g,f oHk;rsKd;zGifhqkdxm;onf?


1? jynfe,fonf EdkfifiHwpfckjzpfonf? Oyrm - jrefrm/ xdkif; ESifh tdENd, wd@k onf EkdifiHrsm;jzpfonf?
2? jynfe,fonf EkdifiHwck. tpdwftydkif;wpfckjzpf+yD;/ ,if;Yudk,fydkiftpdk;&&Sd.? ‚if;wkd@rSm
zuf'&,fjynfaxmifpktwGif;wnf&Sdaom jynfe,frsm;jzpfonf? Oyrm - jrefrmjynfY ucsif/ u&ifeD/
rGefuJhodk@aom jynfe,f (7) ck&Sd.? tar&duefY zavmf&D'g/ u,fvDzdk;eD;,m; ESifh 0g&SifwefuJhodk@aom jynfe,f
(50) &Sdonf?
3? jynfe,fudk tpdk;& tjzpfvnf; zGifhqkdonf?

tcsKyftjcmtm%m (Sovereignty) qdkonfrSm yx0De,fedrdwfwpfcktwGif;&Sd jynfolvlxktay:okd@


usifhoHk;ykdifcGifh&Sdaom vkyfykdifcGifhtm%mjzpfonf? tcsdK@aomwdkif;jynfwdk@Y tcsKyftjcmtm%mudk vlyk*~dKvf
wpfOD;wnf;uom csKyfudkifxm;aomfvnf;/ omreftm;jzifh wdkif;jynfwpfjynf. tcsKyftjcmtm%monf
xdkwdkif;jynf.tpdk;&vufxJY ay;tyfxm;onf? bk&ifwpfyg;onf wdkif;jynfwpfjynfukdtºuGif;rJh rif;ðytkyfcsKyfaomf/
‚if;udk xkdwdkif;jynf. tcsKyftjcmtm%mydkif[k ac:v#ifvnf;&onf? jynfe,fwpfck.vGwfvyfa&;ukd
tjcm;jynfe,frsm;rS todtrSwfðy&eftwGuf/ ta&;t}uD;qkH;tcsufrSm xkdjynfe,f. tcsKyftjcmtm%m ykdifqkdifr_
ay:wGifrlwnfonf?

jynfe,f (State) .t"dy`g,fzGifhqdkcsuf 3 ckukdoifem;vnfovdka&;jyyg?

1?_________________________________________________________________
_____
__________________________________________________________________
______

2?_________________________________________________________________
_____
__________________________________________________________________
______

3?_________________________________________________________________
_____
__________________________________________________________________
______

tcsKyftjcmtm%m. t"dy`g,fudk oifem;vnfovdka&;jyyg?

6
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

4? EkdifiHqkdonfrSm tb,fenf;?
EkdifiHqkdonfrSm }uD;rm;vl@tokdif;t0dkif;}uD; (od@k ) vl@tzGJ@tpnf;}uD;twGif; aexdkifaeaom jynfolvlxkukd
&nf!ïef;onf?
EkdifiH (Nation) qkdaom pum;vkH;ukd t"dy`g,f ESpfrsdK;jzifh em;vnfEdkifonf?

t"dy`g,fwpfrsdK;rSm wdkif&if;om;vlrsKd;pkvl@tzGJ@tpnf;rsm;ESifh qufEG,fonf?


• EkdifiHwck. wkdif;&if;om;qkdonfrSm ¶dk;&m,Ofaus;r_/ bmompum;/ &mZ0ifw@kd ESihf pyfqkdif.? ,if;onf
wlnDaom bmompum;/ ,Ofaus;r_/ EkdifiHa&;t& ordkif;&mZ0if&dSaom vl@tzG@J tpnf;twGif;
arG;zGm;vmaom vlxkudk ajymqkdjcif;jzpfonf? (ok@d r[kwf) ‚if;wkd@ukd,f ‚if;wk@d EdkifiHa&;
todkif;t0ef;wpfcktjzpf jrifolrsm;jzpfonf?

tjcm;t"dy`g,fwpfrsdK;rSm acwfopf (wdk;wufaom) wdkif;jynfrsm;ESifhqufEG,fonf?


• jynfolrsm;taejzifh em;vnfvufcHxm;onfrSmwdkif;jynfwpfjynf. wdkif;oljynfom;rsm;jzpfonf? wdwd us
us owfrSwfxm;aom ajre,fedrdwftwGif;Y rSDwif;aexdkif=uaomolrsm;jzpf+yD; ‚if;wdk@Y jynfolvlxkESifh
oufqkdifaom pD;yGm;a&;/ Oya'rsm; ESifh jynfol@ynma&;pepfrsm;&Sdonf?

atmufazmfjyyg Oyrmwdk@rSm wdkif;&if;om; (odk@) EkdifiHom;avm? oifhtajzudka&;csyg?


csif; _________
xdkif; _________
Arm _________
tar&duef _________
XmaevlrsKd; (=opa=w;vs&Sd a'ocHrsm;) _________
rGef _________

7
5? ta&S›awmiftm&SwG
wiG f acwfopfwd
wkid f;jynfrsm; rnfodk@jzpfay:vmoenf;´

atmufygajryHkonf awmiftm&S ESifh ta&S›awmiftm&S.ajryHkjzpfonf? ‚if;rS wdkif;jynftrnfwdk@udk


oifazmfjyay;Edkifygovm;?

8
vuf&Sdta&S›awmiftm&SEdkifiHrsm;onf Oa&myEdkifiH}uD;rsm;a=umifh (Oyrm - jrefrm ESifh rav;&Sm;) aomfvnf;aumif;/
a'otwGif; }uD;xGm;vmaomOa&my. =oZmoufa&mufr_ukdwke@f jyefjcif; (Oyrm - xdkif;EdkifiH) tm;jzifhvnf;aumif;
jzpfay:vmonf?

Armjynfudk+Adwdo#wdk@odrf;ydkuf&mY 1825 ckESpfwGif &ckdif ESifh weoFm&Dudk +Adwdo#wdk@usL;ausmftkyfcsKyfpOf uwnf;u


pwifcJhonf? Armjynfudk +Addwdo#wdk@tkyfcsKyfonfh umvoHk;rsKd;&Sdonf?
1? 1825 ESifh 1879 ckESpft=um;wGif tpdk;&onf Oya'ESifh tcGeftwkyfpnf;=uyfa&;udk wnfaqmufay;EdkifcJhonfrS
vGJI pD;yGm;a&;taqmufttkHudk ajymyavmufatmif rxlaxmifcJhay?
2? 1880 rS 1923 ckESpf twGif;/ +Adwdo#wdk@onf ‚if;wd@k .pGrf;tm;ESifh pD;yGm;a&;taqmufttkHudk wdk;csJ@cJh+yD;
ausmif;rsm;/ usef;rma&; ESifh pdkufysdK;a&;vkyfief;wdk@udkvnf; wdk;wufapcJhonf?
3? 1923 ckESpf aemufydkif;Y/ Armjynfolrsm;onf 'Drdku&ufwpfEdkifiHa&;tzGJ@tpnf;rsm;udk wnfaxmifcGifh
&cJh=uonf? TumvtawmtwGif;Y ArmtrsdK;om;a&;0g'ESifh e,fcsJ@qef@usifa&;pdwf"gwfrsm; }uD;xGm;
vmcJhonf?

trsdK;om;a&;0g'
1918 (yxrurBmppf+yD;qHk;csdef) rS 1941 ('kwd,urBmppfpwifcsdef) xd ta&S›awmiftm&Sa'owGif;Y trsdK;om;a&;
0g'}uD;xGm;vmonfESifhtr# e,fcsJ@wdk@tm;ckcHqef@usifr_rsm; t&Sdeft[kefjrifhrm;vmcJhonf? trsdK;om;a&;0g'onf
EkdifiHom;wkd@ tm; udk,fhudkudk,f vGwfvyfa&; vdktyfaeaom EkdifiHwEkdifiHtjzpf pdwf"gwfjr‡ifhwifay;cJhavonf?

ta&S›awmiftm&S&Sd trsdK;om;a&;0g'onf vlrsdK;a&;pdwf"gwftaeESifha&m/ EkdifiHom;pdwf"gwftjzpfyg yg0ifcJhavonf?


ukdvkdeD vufatmufcHEkdifiHrsm;twGif;&Sd trsdK;om;a&;0g'Drsm;onf rdrdw@kd trsKd;om;rsm;tm; tem*wfY oD;jcm;
vGwfvyfaom wdkif;jynfwjynf&Sd/ vGwfvyfaom vlrsKd;wrsKd;tjzpf pdwful;tdyfrufcJh=uavonf? xkdtcsdefrSpI
jynfolvlxkonf udk,fydkif tkyfcsKyfa&;udk pwifawmif;qdkvmcJh=uonf?

vGwfvyfa&;ESifihf acwfopfta&S›awmiftm&S ay:xG


ay:xGufvmjcif
vmjcif;
e,fcsJ@ukdvkdeDrsm;onf ‚if;wkd@odrf;ykduftkyfcsKyfxm;aome,fajrrsm;. e,fedrdwfrsm;udk pwifowfrSwfvm=uonf?
1920 vGefESpfrsm;rS pwifI/ ,ae@wnf&Sdaeaom ta&S›awmiftm&S EkdifiHe,fedrdwfrsm;udk zefwD;cJhonf? ta&S›awmif
tm&SwGif;&Sd trsdK;om;a&; v_yf&Sm;r_rsm;rS xkde,fedrdwfowfrSwfcsufrsm;ukd vufcHchJonf? xkd e,fedrdwfrsm;twGif;&Sd
jynfolrsm;rSvnf; e,ferdwfrsm;twkdif; vGwfvyfaom wdkif;jynfrsm;tjzpf jrifrufcJhonf?

9
'kwd,urBmppftwGif;ESifh ppft+yD; r=umrSDumvtwGif;/ ta&S›awmiftm&SY trsdK;om;a&;pdwf"gwfrsm; ydkrdkjyif;xef
vmcJhonf? ppf}uD;+yD;qkH;jcif; ESifh *syefwdk@.usL;ausmfr_rsm;a=umifh udkvdkeDe,fajrrsm;ukd aumif;pGmrxdef;xm;Edkifawmh
acs? udkvdkeDe,fajrrsm;twGif; ckcHwdkufcdkufr_rsm;/ vufeufpJGukdif awmfvSefa&;ppfyGJrsm; jzpfyGm;cJhonf? 1950 vGef
ESpfrsm; a&mufaomtcg ta&S›awmiftm&SEdkifiHtm;vHk;eD;yg; vGwfvyfa&; &&SdcJh=uonf?
• 'kwd,urBmppf+yD;aemuf/ zdvpfydkifonf tar&duefxHrS ‚if;wd@k .vGwfvyfa&;udk&&SdchJonf?
• jrefrmjynfonf 1948 ckESpfwGif +Adwdo#w@kd xHrS vGwfvyfa&; &&SdcJhonf?
• aemufwESpft=um 1949 wGif/ 'wfcsfwdk@xHrS tif'dkeD;&Sm; vGwfvyfa&; &&SdcJhonf?
• jyifopfwkd@onf tif'dkcsdKif;em;rS 1954 ckESpfwGif xGufcGmoGm;cJh&onf?
• 1957 ckESpfwGif/ +Adwdo#wdk@ rav;&Sm;rS xGufcGmcJh&onf?

atmufazmfjyygtcsuftvufwdk@onf txufyga&;om;azmfjycsufwdk@ukdtajccHonf? ay;xm;aomtcsuftvuf


wpfckcsif;pDudkzwf+yD; rSef§rSm; qHk;jzwfay;yg? rSefv#if (rSef)/ rSm;v#if (rSm;) [k ay;xm;aomuGufvyfY azmfjyay;yg?
1? e,fcsJ@udkvdkeDwdk@onf ta&S›awmiftm&Sa'owGif;&Sd wdkif;jynfrsm;udk rzefwD;cJhay?
_________
2? 1879 aemufydkif;Y Armjynftay:+Adwdo#tkyfcsKyfa&; ydkI}uD;xGm;vmcJhonf? _________
3? ArmhEdkifiHa&;tzGJ@tpnf;rsm;onf +Adwdo#wkd@.tkyfcsKyfr_udk axmufcHcJhonf? _________
4? +Adwdo#tkyfcsKyfr_tm;awmfvSef&ef vlrsKd;rsm;ukd EkdifiHom;rsm;tjzpf wpkwpnf;wnf;jzpfapcJhonf _________
5? trsdK;om;a&;0g'Dwdk@onf oD;jcm;vGwfvyfaom EdkifiHav;rsm;tjzpf rvkdvm;=uacs?
_________
6? 'kwd,urBmppfu e,fcsJ@udkvdkeDwdk@. xdef;csKyfr_rsm;udk tm;,kwfapcJhonf?
_________
7? zdvpfydkifonf aemufqHk;vGwfvyfa&;&&SdchJaom EdkifiHjzpfonf?
_________

6? EdkifiHa&;0g'
&;0g'oabmw&m;
0g'oabmw&m;rs
oabmw&m;rsm;
urBmw0Srf;vHk;&Sd vlr_tzGJ@tpnf;wdk@onf yHkpHtrsdK;rsdK;jzifhzGJ@pnf; wnf&Sdxm;=uonf? vlr_tzG@J tpnf;udk zG@J pnf;wnf
aqmufxm;onfhykHo¿eftm; trnfwyfjcif;udk EdkifiHa&;oabmw&m;[kac:onf? tcsdK@aom EdkifiHa&;
oabmw&m;rsm;rSm rusifhoHk;rD a&;om;aqG;aEG;xm;cJh+yD;jzpfI/ vl@tzGJ@tpnf;tm; vlwkd@ rnfokd@wnfaqmuf
oifhonf qkdonfudkvnf; azmfjy xm;onf? t&if;&Sif0g'uJhokd@aom tjcm;aomoabmw&m;rsm;rSm wnf&SdqJ
vl@tzGJ@tpnf; twGif;rS zGH@òzdl;vmjcif;jzpfonf?
rwluGJjym;aom EdkfifiHa&;oabmw&m;rs
&;oabmw&m;rsm; ESESifh pHpepf
Hepfrsm;pGm&Sdavonf
avonf?
av
1? vpfb&,ft&if;&Sif0g0g' - tpdk;&rS 0ifa&mufpGufzuf/ xdef;csKyfr_r&SdbJ/ udk,fydkifpD;yGm;a&;vkyfief;udk vGwfvyfpGm
vkyfydkifcGifh ay;xm;jcif;jzifh vlrsm;uHkvHkºuG,f0vmrnf[k ,Hk=unfaompHepfjzpfonf? xdk@a=umifh pD;yGm;a&;vkyfief;

10
rsm;rSm tpdk;&ydkif r[kwfbJ/ yk*~vduydkifrsm;jzpf=uonf? tqkdygoabmw&m;rSm vkyfief;&Sifrsm;onf trsm;jynfol
tvkd&Sdonfht&mukd jznfhqnf;ay;&rnf jzpfonf? rjznfhqnf;Edkifygu a'0gvD (vkHavmufaom tjrwftpGef;ukd
rvkyfaqmifEkdifygu vkyfief;udk&yfqdkif;vdkuf&jcif;) cHoGm;rnfjzpf.? acwfopf vpfb&,ft&if;&Sifpepfudk
vpfb&,f0g' vufopf [kvnf;ac: onf? ‚if;wkd@rS ,kH=uonfrSm ukr`%Donf urBmay:&Sd rnfonfhae&mukdrqkd
ukefpnf ul;oef;a&mif;0,fEdkfif+yD;/ oGif;ukefxkwfukefrsm;twGuf tcGefaiGay;aqmifp&m rvdktyfay? vpf
b&,ft&if;&Sifpepfudk a0zefxm;aomtcsufrSm csrf;omonfholrsm;udk ydkIcsrf;om;vmap+yD;/ qif;&Jom;rsm; rSmrl
qif;&J+rJtwdkif; qif;&Jae&jcif;yifjzpfonf?

Oyrm - tar&duef/ uae'g/ e,l;ZDvef/ +Adwdef/ tm*sifwD;em;?

2? qkd&S,f'D'rD dkua&pD0g'
0g' - qkd&S,f'Drkdu&ufrsm;rSm t&if;&Sifpepfonfaumif;aompepfwckjzpfaomfvnf; xdef;csKyf&ef
vdktyfonf[k,kH=unfonf? tpdk;&onfpD;yGm;a&;vkyfief;rsm;ukd pnf;rsOf;Oya'rsm;csrSwfxm;&Sd&efvdktyf+yD; pD;yGm;a&;
vkyfief;rsm;rS tcGefaiGay;aqmif&efvdktyfonf[k ‚if;wk@d rS ,kH=unfonf? odk@rSom tpdk;&onf ,if;tcGefaiGrsm;udk
toHk;ðy+yD; tvkyfvufrJhrsm;/ vltdk (odk@) vlemrsm;/ (odk@) uav;i,frsm;tm; =unfh¶ª@apmifha&SmufEdkifrnf jzpfonf?
usef;rma&; ESifh ynma&; wkd@ukd tpkd;&rS wm0ef,laqmif&Gufoifhonf[k qkd&S,f'Drkdu&ufrsm;rS ,lq=uonf?
okd@rSom vlwkdif;onf (qif;&Jonfjzpfap/ csrf;omonfjzpfap) tusdK;cHpm;Ekdifrnfjzpfonf? tvkyform;rsm; ESifh
pm;oHk;olrsm;. tusKd;pD;yGg;ukd umuG,fapmifha&Smuf&eftwGuf/ pD;yGg;a&;vkyfief;rsm;wGif vkdufem&rnfh pnf;rsOf;
Oya'rsm; &Sdoifhonf[kvnf; ‚if;wkd@rS ,Hk=unf=uonf?
Oyrm - jyifopf/ qGpfZmvef/ *syef/ *smreD?

3? uGefjrLepf
rLepf0g' - uGefjrLepf0g'Dwdk@ ,Hk=unfonfrSm vltcsKd@onf ajr,mESifh puf¶Hkrsm;udkydkifqdkfif+yD;/ ‚if;wkd@twGuf
tvkyfvkyfay;olwdk@xHrS aiGa=u;tjrwftpGef;rsm; xkwf,laejcif;wkd@rSm rw&m;[k ,kH=unfonf? touf&Sif
&yfwnfEdkifa&;twGuf vdktyfaomt&mrsm;udk vltm;vHk;rSydkifqdkifoifhonf[k olw@kd u,Hk=unf=uonf? uGefjrLepf
0g'Drsm;u vlwpfOD;wpfa,mufxJrSaeI ajr,m/ puf¶Hk tvkyf¶Hkrsm;ESifh pD;yGg;a&;vkyfief;rsm;udk rykdifqdkiftyf/ EkdifiHawmf
(vl@tzGJ@tpnf;w&yfvkH;) rS xdef;csKyfoifhonf[k ,Hk=unfvufcHonf? uGefjrLepfrsm;u vl@tzGJ@tpnf;twGif;&Sd
vlwkdif;onf wef;wlnDr#r_&Sd&rnfjzpf+yD;/ vl@abmiftzGJ@tpnf;udk tvkyform;rsm;rS vnfywfaeonfhtwGuf
tpdk;&w&yf rvdktyf[k,Hk=unf=uonf? tu,fI ta,mufpDwdkif;onf nDr#r_&dS+yD;/ twlwuG r#a0cHpm;=uygu/
vlwkd@. vkdtyfcsufrsm; ESifh qif;&Jacgif;yg;r_ jy\emrsm;ukd ajz&Sif;Ekdifrnf[k ,Hk=unf=uonf? okd@aomf vufawG@wGif
wcgr# taumiftxnfay:rvmcJhacs?
Oyrm - w¶kwf/ AD,uferf/ usLbm;/ vmtkd/ ajrmufudk&D;,m;?

4? zufqpf0g' - zufqpf0g'Dwkd@rSvnf; t&if;&Sifpepfonf rw&m;[k ,Hk=unf=uonf? wdkif;jynf. csrf;om


ºuG,f0r_udk/ wdkif;oljynfom;tm;vHk; wlnDpGmcHpm;Edkif&ef tpdk;&u wm0ef,laqmif¶Gufoifhonf[k ,Hk=unf=uonf?
trsm;tm;jzifh zufqpf0g'Drsm;onf tvGeftu|H trsdK;om;a&;0g'Drsm;jzpf+yD;/ tkyfpki,frsm;udkzdEdSyfum/ tiftm;
}uD;rm;aom ppfwyfrsm;udk wnfaxmif=uonf?
Oyrm - tDwvD/ *smreD/ *syef ESihf 1945 ckESpfrwdkifrDSu xdkif;EdkifiH?
5? rif;rJh0g0g' - vlwkdif;wGif wlnDaom tm%m&Sdonfh vl@tzG@J tpnf;wckukd rif;rJh0g'Dwdk@ vdkvm;=uonf? tpdk;&r&SdbJ
rdrd. vl@tokdif;t0ef;twGuf qkH;jzwfcsufrsm;wGif vlwkdif; yg0ifcGifh&Sdonf? ajr,mESifh ypPnf;OpPmwdk@udk pD;yGm;a&;
vkyfief;rsm;ESifh yk*~vduwkd@rS ydkifqdkifjcif;r&Sd&bJ 'Drdku&ufwpfvl@tzG@J tpnf;taejzifh ydkifqdkif&efvdkvm;onf?
rif;rJh0g'Dwdk@onf omreftm;jzifh t&if;&Sifpepfukd qef@usif+yD;/ EkdifiH/ tpkd;&ukd qef@usifI wpfOD;wpfa,mufcsif;.

11
vGwfvyfcGifhudktm;ay;onf? vl@todkif;t0dkif;onf tjcm;olwdk@ESifh yl;aygif;vkyfaqmifjcif;jzifh tusKd;&Sdrnf
[k,lqygu xkdokd@ vkyfaqmifrnfjzpfonf? rif;rJh0g'udk tcsdefumvtenf;i,fom usifhoHk;EkdifcJhonf?

Oyrm - ruUqDudk (1910 rS 1920 twGif;)/ 1930 vGefESpfrsm;u pydefEdkifiH&Sd a'otcsdK@?

6? bk&iftkyfcsKyfa&; - TpepfY wdkif;jynfukd bk&if (ok@d ) bk&ifr (odk@) tjcm;aomawmf0ifrdom;pk0ifrsm;u


tkyfcsKyfonf? bk&iftkyfcsKyfa&;pepf 2 rsdK;&Sd.? oufOD;qHykdifbk&ifpepf ESifh pnf;rsOf;cHbk&ifpepf wkd@jzpfonf?
oufOD;qHykdifbk&ifpepfY bk&if (odk@) bk&ifrwGif twkdifyifcH rª;rwfrsm;&Sdaomfvnf;/ qHk;jzwfcsuftm;vHk;udk
‚if;uomvkyfaqmifonf? ,ae@urBmay:wGif tºuGif;rJhbk&ifpHepfjzifh tkyfcsKyfonfhEdkifiH tenf;i,fom&Sdonf?

Oyrm - b¶lEdkif;/ wGef*g (ypdzdwfu|ef;EkdifiHwck)/ aqmf'Dtma&As ESifh qGmZDvef?

pnf;rsOf;cHbk&ifpepfY ykHrSeftm;jzifh bk&iftjyif/ a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom a&G;aumufcHtpdk;&vnf;&Sdonf?


rsm;aomtm;jzifh tkyfcsKyfa&;tm%mtrsm;pkrSm a&G;aumufwifajr‡mufjcif;cHxm;&onfh ygvDreftpdk;&vufxJY&Sd+yD;
bk&ifY tm%mtenf;i,fom&Sdum/ ‚if;.t"duwm0efrSm rif;crf;rif;em;rsm;vkyfaqmif&efomjzpfonf? +Adwdef ESifh
qGD'ifuJhokd@ tcsKd@aomEdkifiHrsm;wGif bk&if§bk&ifrwdk@onf EdkifiHawmftkyfcsKyfa&;tm; oabmw&m;t& vkyfykdifcGifh
&Sdaomfvnf; 0ifa&mufpGufzufjcif;rðy=uacs? a*smf'ef ESifh eDaygvf uJhodk@aom tjcm;aom EdkifiHrsm;Y EdkfifiHawmf
tkyfcsKyfa&;tm%mudk ygvDref ESifh bk&ift=um; cGJa0,lxm;onf?

Oyrm - b¶lEdkif;/ qGD'if ESifh xdkif;

7? wygwDtm%m&Sifpepfpep - tpdk;&tzGJ@pnf;ykHpHwckjzpf+yD;/ vlwpfOD;wpfa,muf (od@k ) vlwpfpkY tºuGif;rJhtm%m


pep
&Sd.? tm%mqkyfukdifxm;olrSm/ vlwpfOD;wpfa,muf/ rdom;pkwpfck/ EdkifiHa&;ygwDwpfck (od@k ) ppfwyft&m&Sd
wpfpkwdk@jzpfonf? rnfonfh twkduftcHykHo¿efrsKd;ukdrScGihfrðyacs?

Oyrm - jrefrmEkdifiH (ppftm%m&Sifpepf)/ tD&wf (wpfOD;wnf; tm%m&Sifpepf)

8? qdk&S,fvpf0g' - rnfonfhEkdifiHa&;oabmw&m;rqkd/ pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;ukd wpfOD;wpfa,mufwnf;uom


rydkifqdkifap&bJ/ tpdk;& ESifh vl@tzGJ@tpnf;u xdef;csKyf&rnf[k qkdvdkaom 0g'jzpfonf? ‚if;Y rif;rJh0g'Drsm;/
uGefjrLepfrsm; ESifh zufqpf0g'Dwdk@vnf;yg0ifonf?

EdkfifiHa&;0g'oabmw&m;wdk@udkaocsmpGmzwfyg?

0g'oabmw&m;wpfckcsif;pDY rnfonfht&monf aumif;onf[koifxifoenf;?


0g'oabmw&m;wpfckcsif;pDY rnfonfht&monf raumif;[k oifxifoenf;?
rnfonfh0g'onf taumif;qHk;[k oifxifoenf;? tb,fa=umifhenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

12
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
7? pD;yGm;a&;pepf
;a&;pepfrsm;
t&if;&Sifpepf - ukefxkwfvkyfr_tm;vHk;onf yk*~vduydkifjzpf+yD;&&Sdaom tjrwftpGef;rSwqifh ukefxkwfvkyfr_tm;
quf vufvnfywfapaom pD;yGm;a&;pepfjzpfonf? ukefxkwfvkyfjcif;/ jzef@csDjcif; ESSifh wefzkd;(aps;E_H;)owfrSwfjcif;
wdk@udk vGwfvyfaomaps;uGufpD;yGm;a&;Y òydifqdkifr_ðyjcif;jzifh qkH;jzwfaponf?
taemufwdkif;EkdifiHrsm;. pD;yGm;a&;tm;vHk;onf t&if;&Sifpepf twdkif;twmteJ ESifh trsm;yg0ifavonf?

A[kdxdef;csKyfr_pD;yGm;a&;pepf - ukefxkwfvkyfjcif; ESihf aps;E_H;owfrSwfjcif;tygt0if EkdifiH. pD;yGm;a&;wpfckvHk;udk


tpdk;&u pDrHudef;rsm; a&;qGJ+yD;/ xdef;csKyfxm;onf? omrSeftm;jzifh uGefjrLepftpdk;&wdk@onf A[kdxdef;csKyfr_pD;yGm;a&;
pepfudkusifhoHk;onf?

uGefjrLepfpD;yGm;a&;pepf
;a&;pep - ukefxkwfvkyfr_tm;vkH;ukd / wOD;wa,mufwnf;rS r[kwfbJ/ trsm;jynfolrSykdifqkdifonfh
pD;yGg;a&;oabmw&m;wckjzpfonf? jynfolvlxk.vdktyfcsufwdk@tay:rlwnf+yD; ukefpnf ESifh 0efaqmifr_vkyfief;wkd@ukd
jzef@a0onfhpepfjzpf.? ,if;udk “vufaqmifpD;yGm;a&;pepf”[kvnf;ac:onf? qkdvkdonfrSm ukefpnf ESifh
0efaqmifr_vkyfief;rsm; ,laqmifa&mif;csjcif;rsKd;r[kwfbJvl@tajccHvdktyfcsufrsm;udk a&mif;0,fr_ðyjcif;rS r[kwf
bJ&&SdcHpm;&aoma=umifhjzpfonf? oDtdk&Dt& Tpepfonf vlwef;pm;uGJjym;r_udkrjzpfay:apEkdifay?

qdk&S,fvpfpepf
ep - rnfonfhvlr_zlvkHa&;oabmw&m;wGifrqkd ukefxkwfvkyfjzef@csDa&;tm;vHk; (okd@r[kwf) trsm;pkudk
yk*~vduydkifrðybJ tpdk;&uomvHk;0ydkifqdkifapjcif;jzpfonf?

udk,fydkifzlvHka&;pD;yGm;a&;pepf
;a&;pep - jyifyurBmESifh ul;oef;a&mif;0,fjcif;rðybJ jynfwGif;xGufukefrsm;ESihfom rdrdudk,fudk
&yfwnfEdkifonfhpepfjzpfonf? ao;i,faom pD;yGm;a&;pepfrsdK;jzpf+yD;/ xkdpepfrsKd;vGefpGm&Sm;yg;onf?

wudk,fa&vHkavmufr_pD;yGm;a&;pepf - aus;vufa'orsm;YusihfokH;aompepfjzpf+yD;/ &yf&GmtzGJ@tpnf;u touf&Sif


&yfwnfa&;twGuf vHkavmufaompm;eyf&duQmudk xkwfvkyfEdkifaomfvnf;/ tjrwftpGef;&&Sda&;twGufr[kwfay?
csrf;omºuG,f0r_udk aiGa=u;jzifhrwdkif;wmbJ/ obm0t&if;tjrpftm;jzifhwdkif;wmonf? xkd@a=umifh ywf0ef;
usifxdef;odrf;a&;ay:wGif tvGeftrif; rSDwG,faeonf?

t&if;&SifpD;yGm;a&;ESifh A[dkxdef;csKyfr_pD;yGm;a&;pepfrnfo@kd uGmjcm;oenf;?


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

oDtdk&Dt&aiGa=u;oHk;pGJjcif;r&SdbJ rnfonfhpD;yGm;a&;pepfrsm;&Sifoef&yfwnfEdkifoenf;?
__________________________________________________________________
______

13
__________________________________________________________________
______

rnfonfhpepfonf taumif;qHk;jzpfonf[koif,lqoenf;? tb,fa=umifhenf;?


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

8? 'Drdkua&pDpwif
pwifyHk
‘'Drdkua&pD’ onf *&da0g[m&rSqif;oufvm+yD;/ ,if;.t"dy`g,frSm ‘jynfolvlxk rS tkyfcsKyfjcif;’ jzpfonf?

vGefcJhaomESpfaygif; 2500 cef@u a&S;a[mif; òrd@jyEdkifiHtcsK@d Y/ *&drsm;onf ‚if;wkd@. acgifaqmifrsm;udk a¶G;aumuf


wifajr‡muf=u+yD;/ rnfonfh Oya'udkusifhoHk;oihfonf/ òrd@awmftpdk;&ujynfo@l twGufbmvkyfay;oifhonf tp&Sdonf
wdk@twGuf qENrJcH,l=uonf?

*&dvlrsdK;wdkif; qENrJxnfhydkifcGifhr&Sdacs? ‚if;wkd@.òrd@YrarG;aomolrsm;/ uav;/ trsdK;orD;/ u|ef ESihf EdkfifiHjcm;om;rsm;rSm


*&dEdkifiHom;rsm; r[kwfonfhtwGufqENrJay;ydkifcGifhr&Sdacs?

*&dEdkifiHom;rsm;onf qENrJxnfhonfhtjyif/ trsm;jynfol@&ifjyifY usif;yaom pum;&nfppfyJGrsm;/ tpdk;&vkyfief;rsm;


ESifh ppfr_xrf;jcif;wkd@Yvnf; yg0if=uonf? xkd@okd@ yg0ifvkyfaqmifr_r&Sdaom EdkifiHom;rsm;udk vlnHh/ vlysif;rsm;tjzpf
xifjrif=uonf?

xdktcsdefY *&dpmayynm&Sifwdk@onf EdkifiHa&;tawG;tac:wk@d udk pwifaqG;aEG;r_ðyvm.?


• jynfolvlxkwGif rnfokd@aom tcGifhta&;&&Sdoifhoenf;?
• EdkifiHa&;qkdif&m qHk;jzwfr_rsm;Y rnfolwkd@yg0ifoifhoenf;?
• u|efpepfwnf&Sdoifhygovm;?

*&dwdk@xifjrif,lqonfrSm EdkifiHa&;orm;rsm;onf tkyfcsKyf&efr[kwf/ jynfol@wkd@. qkH;jzwfcsuf qENrsm;udk taumif


txnfazmfvkyfaqmif&efomjzpfonf?
a&S;*&dwkd@onf tpkd;&,EW,m;tm; vnfywfEdkif&eftwGuf jynfol@a&;&m t&m&Sdrsm;ukd cef@tyfxm;=uonf?
okd@aomf xkdolwkd@. vkyfykdifcGifhtm%mudk uef@owfxm;avonf? atoifòrd@om;wkd@. 'Drkdua&pDwGif/
jynfol@¶Hk;trsm;pkudk rJE_dufonfh enf;pepfjzifha¶G;cs,f=uonf? (Oyrm - tvsif;oifhovdka&G;cs,f=uonf?)
¶Hk;awmfYtr_xrf;vdkol EkdifiHom;jzpfol rnfolrqdk rdrd.trnfpm&if;udkay;oGif;Edkif+yD;/ rJEd_ufumrJaygufaomolukd
cef@tyfonf? Todk@ t&m&Sdt&mcHrsm;udk a¶G;cs,fjcif;onf 'Drkdua&pDenf;vrf;tusqHk;jzpfonf[k *&dw@kd cH,lonf?

14
tb,fa=umifhqdkaomf tr_xrf;&eftwGuf xifay:ausmf=um;/ ºuG,f0r_&Sdonfjzpfap/ r&SdonfjzpfapEdkifiHom;tm;vHk;
wlnDaom tcGifhta&;&&Sd=uaoma=umifhjzpfonf?

axmifaygif;ajrmufrsm;pGmaomjynfol@¶Hk;rsm;udk txufygenf;twdkif;a¶G;cs,f=u+yD;/ ¶Hk;wpfckY vlwpfa,mufonf


wpf}udrfomtr_xrf;cGifh&Sd.? &kH;trsm;pkrSm ta&;}uD;aom &kH;rsm;r[kwf=ubJ/ tcsdefjynfhwm0efxrf;aqmifr_vnf;
r&Sdacs? odk@aomf wcsKd@ta&;}uD;aom&kH;rsm;ukd atoifjynfom;wdk@rS wdkuf¶kdufa¶G;cs,fwifajr‡muf=u+yD;/ ‚if;wkd@txJrS
trsm;pkrSm b0wav#mufwGif t}udrfrsm;pGmtr_xrf;=uavonf?

a&S;*&dwkd@. jynfol@a&;&m ¶Hk;t&m&Sdrsm;udk tqifajyovdk rJE_dufI a¶G;cs,fwifajr‡mufjcif;onf/ aumif;onf (odk@)


qdk;onf[koifxifygovm;? xkdpepf. tm;omcsufonf tb,fenf;´ xkdpepfa=umifh rnfokd@aom jy\emrsm;
jzpfEdkifrnfenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

*&dvlrsdK;rsm;onf EdkifiHom;wdkif;/ tpdk;&vkyfief;Y yg0ifxrf;aqmif&rnfjzpf+yD;/ xdkodk@ryg0ifygu raumif;aomolrsm;/


vlysif;rsm;tjzpf,lqonf? xkdt,ltqonf rSefuefonf[k xifygovm;§rxifbl;vm;? tb,fa=umifhenf;?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
____________
9? tpdk;&qdkonfrSm tb,fenf;?

t"dy`g,fzGifhqdkcsuftcsKd@ -

tpdk;& (emrf)
1? vl@tzGJ@tpnf;ukd pnf;&kH;zGJ@pnf;apaom EkdifiHa&;taqmufttkHrsm;/ Oya'rsm; ESihf "avhxHk;pHrsm;/
2? vl@tzGJ@tpnf;w&yf/ EkdifiH (okd@r[kwf) wdkif;jynfwckudk pDrHtkyfcsKyfonfhpepf/
3? vl@tzGJ@tpnf;w&yf/ wkdif;jynf (okd@r[kwf) EkdifiHwck twGif;Y aexkdifae=uaom vltrsm;tm; EkdifiHa&;t&
vrf;!ïefjcif;/ xkdvlrsm;tm; xdef;csKyfjcif;/
4? vkyfykdifcGifhtm%m&Sdaom tkyfpk/ tzGJ@tpnf; (ok@d r[kwf) wOD;wa,muf rS xkdvrf;!$efcsufrsm;ukd
taumiftxnfazmfjcif; ESifh xdef;csKyfjcif;/
5? Oya'rsm;udk}uD;=uyf&ef vkyfykdifcGifhtm%m&Sdaomol wpfOD; (0g) olrsm;/
6? tkyfcsKyfa&;tm%m/
7? xdef;csKyfa&; ESifh wm;jrpfa&;/

tpdk;&[lonf tzGJ@tpnf;wpfckjzpf+yD; owfrSwfxm;aom e,fedrdwfwpfcktwGif; Oya'rsm;udk jyifqifjyÏmef;Edkifaom


tm%m&Sdonf? tpdk;&w&yfwGif yg0ifaom t*Fg&yfrsm;ukd trsdK;rsdK; t"dy`g,fzGifhqdkxm;=uonf? t"dy`g,ftus,frSm

15
‘tpdk;&’ (Govern) qdkonfrSm/ vltkyfpkwck/ toif;tzGJ@wck/ e,fajra'owpfcktay:wGif pDrHcef@cGJtkyfcsKyfEkdifaom
tcGifhtm%m&Sdol jzpfonf?

tpdk;&onf§tkyfcsKyfonf (Govern) - }ud,m


1? EdkifiHa&;t& (odk@) tºuGif;rJhtm%mt& tkyfcsKyf&ef/
2? taetxm;/ tðytrlwkd@udk xdef;csKyf&ef/
3? xdef;csKyf&ef/ wm;qD;&ef

10? EdkifiHa&;a0g[m&rs
m&rsm; - atmufazmfjyyga0g[m&wpfckcsif;pDukd aemufydkfif;Y qufvufavh
avhvmoGm;&rnf jzpfonf?

'Drdkua&pD - vlom;. vGwfvyfcGifhESifh *k%foduQmay:wGif tajccHaomEdkifiHa&;pepfjzpfonf?


tpdk;&qkdonfrSm jynfolu a¶G;cs,fwifajr‡mufxm;aomt&mjzpfonf?
wdkuf¶dkuf'Drdkua&pD - trsm;jynfolqkdif&m qHk;jzwfcsufrsm;Y EdkifiHom;tm;vHk;yg0ifonf?
udk,fpm;ðy'D
m;ðy'Drdkua&pD - trsm;jynfolqkdif&mqkH;jzwfcsufrsm;twGuf udk,fpm;vS,frsm;ukda¶G;cs,fwifajr‡mufonf?
EdkifiHom;rsm; - EdkfifiHwpfck.tzGJ@0iftaejzifh tcGihfta&;tjynfht0&&Sdaomolrsm;ukdqkdvkdonf?
EdkifiHom;yg0ifa&; -EdkfifiHom;rsm;onf a¶G;aumufyGJrsm;wGif yg0if,SOfòydifEkdifjcif;/ qENrJay;Edkifjcif;/ ESifh
tpnf;ta0;rsm; wufa&mufEdkfifjcif;?
udk,fpm;vS,frsm; - EdkifiHom;wdk@tm;udk,fpm;ðyI ajyma&;qdkcGifh&Sdoltjzpf a¶G;cs,fwifajr‡mufjcif;cH&olrsm;?
tm%m&Sif - wdkif;jynfwpfjynf. tºuGif;rJhtm%mudk ydkifpdk;onfhtpdk;&?
EdkifiHa&;t&
&;t& oD;cHEkdifr_ - Oya'rsm;udktrsm;pkjynfolua¶G;cs,faomfvnf;vlenf;pk.tcGifhta&;rsm;udkawmh tum

16
tuG,fay;&rnf? tm%mr&Sdaomolrsm;vnf; pnf;¶Hk;ajymqdkykdifcGihf&Sd&rnf?
EkdifiHom;rsm;onf tjcm;aomolrsm;. ,Ofaus;r_/ ,Hk=unfudk;uG,fr_ESifh EkdifiHa&;tjrifudk
em;vnf vufcHEkdif&rnf?
wm0ef,lEkdifr_r_ - 'Drdkua&pDpepfY tpdk;&t&m&Sdrsm;onf jynfo@l tay:wm0efodwwf&rnf? qdkvdkonfrSm
olwdk@. wm0efrsm;udkjynfo@l qENt&om vkyfaqmif&rnfjzpf+yD; rdrdw@dk .oabmtwdkif;
vkyfaqmif&rnfr[kwfacs?
yGifhvif;jrifomr_
mr_ - wdkif;jynfYbmawGjzpfaeonfukdvltrsm;od&rnf? ¶dk;om;yGihfvif;aomtpdk;&onf jynfo@l
tpnf; ta0;rsm;udkusif;y+yD; jynfolrsm;udkwufa&mufcGifhay;onf? 'Drdkua&pDpepfYrnfol
ubma=umifhrnfonfhqkH;jzwfcsufrsm;ðyvkyfonfukdowif;ÏmeESifhvltrsm;&,lod&SdEkdifonf?
tcGifhta&;qkdif&mOya' - tm%mtvGJoHk;pm;ðyjcif;udk tumtuG,fay;aom Oya'jzpfonf? wdkif;jynftwGif;
aexdkifolrsm;Y&Sd&rnfh tcGihfta&;/ vGwfvyfr_ESifh 0wW&m;rsm;udk wpfckcsif; azmfjyxm;onf?
wdkif;jynf. zGJ@pnf;yHktkyfcsKyfykH tajccHOya'. tpdyftydkif;wpfckvnf;jzpfonf?
ygwDpHkpepf - rnfonfhygwDrqkd a¶G;aumufyGJY yg0if,SOfòydifEkdif+yD;/ tpdk;&§tkyfcsKyfa&;wm0efrsm;udk
xrf;aqmifEdki .? Todk@ vkyfaqmifjcif;jzifh tpdk;&taejzifhjy\em tcuftcJwdk@udk
¶_@axmifhtrsdK;rsdK;rS odjrifEdkifonf? twdwforkdif;t& wdkif;jynfwpfjynfYygwDwpfckom&Sdygu
tusKd;&v'frSm tm%m&SifpepfjzpfoGm;wwfonf?
pnf;rsOf; Oya' - EkdifiHawmf 0ef}uD;csKyf (odk@) orRw tygt0if rnfolrqkd Oya'udkav;pm;vdkufem& rnf?
'Drdkua&pDpepfwGif Oya'onf wef;wlnDr#I w&m;r#wr_&Sd&rnf?
zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' - jynfol@tcGifhta&;rsm;/ tpdk;&tm;rnfo@kd rnfykHz@JG pnf;&rnfESifh rnfodk@a¶G;aumuf
wifajr‡muf&rnf tp&Sdonfw@kd ukdazmfjyxm;aom a&;om;azmfjyxm;aom pmtkyfjzpfonf?
Tazmfjycsuftm;jzifh tpdk;&. vkyfykdifcGihfOya'wd@k ukd uef@owfxm;onf?
xdef;n‡d ppfaq;jcif; - tm%mudkvlwpfOD;wpfa,muf (od@k ) vlwpfpkwnf;uom ydkifqdkifr_r&Sdap&eftwGuf
ðyvkyfxm;onf? zuf'&,fpepfESihf tm%mcGJjcm;xm;a&;wdk@onf Check and
Balance jzpfonf?
tm%mcGJjcm;xm;
cm;xm;jcifjcif; - qdkvdkonfrSmtpdk;&wGif; XmaetoD;oD;&Sdolwdk@Y vkyfaqmif&rnfhtvkyfrsm;ukd &Sif;vif;pGm
jyXef;xm;jcif;jzpf+yD;/ ‚if;wdk@t=um; vkyfydkifcGifhtm%mrsm;ukd cGJjcm;xm;jcif;jzpfonf?
vGwfvyfaomw&m;pD&ifa&; - qdkdvdkonfrSm w&m;pD&ifa&;udk tpdk;&rS 0ifa&mufpGufzufjcif;/ v$rf;rdk; jc,fvS,fjcif;/
+cdrf;ajcmufjcif; r&Sdaom w&m;pD;&ifa&;jzpfonf?
11? 'Drdkua&pDqkdonfrSm tb,fenf;?
'Drdkua&pDonf EdkifiHa&;pepfwpfckjzpf+yD; vlom;. vGwfvyfr_ESifh*k%foduQmay:wGif tajccHxm;aom pepfjzpfonf?

'Drdkua&pDqkdonfrSm vlwdkif;wGif vlom;[laom ukd,fydkif*k%foduQm&Sdonf[laom ,kH=unfcsufukd tajccH


xm;aom pepfjzpfonf? vlwdkif;Y vl*k%foduQm&Sd+yD;/ T*k%foduQmudk tpkd;&u ay;tyfxm;jcif;r[kwfbJ/
vlom;[laom tjzpfa=umifh vlwkdif;wGif vl@*k%foduQmudk ydkifqdkif. [k'Drdkua&pDpepfu ,Hk=unfxm;onf?
'Drdkua&pDpepfatmufwGif/ jynfolvlxk. vGwfvyfr_ESihf *k%foduQmudk tumuG,fay;aom tcGifhta&;rsm;
&Sdoifhonf? vGwfvyfpGm,Hk=unfudk;uG,fcGihf/ vGwfvyfpGmudk,fydkifb0udkwnfaqmufcGihf ESihf vGwfvyfpGmajymqdkcGifh
wdk@vnf; yg0ifonf? vGyfvyfpGmqkdonfrSm ta=umif;cdkifvHkr_r&SdbJ axmifoGif;tusOf;csxm;jcif; rcH&&efESifh r#waom
w&m;pD&ifr_udk em=um;cGifh&&ef wkd@ukdqkdvkdonf?

17
vlom;. vGwfvyfr_ESifh touftkd;tdrfukd umuG,fapmifha&Smufay;&ef[laom &nf&G,fcsufwcktwGuf
tpkd;& tm%monf wnf&Sdae&jcif;jzpfonf?

vl@*k%foduQmudkoifem;vnfovdk&Sif;jyyg?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
vl@*k%foduQmudkrnfodk@umuG,fxm;oenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
wdkuf¶dkufESifh udk,fpm;ðy'D
m;ðy'Drdkua&pD
wdkuf¶dkuf'Drdkua&pDY jynfol@qENcH,lyJGwGif EdkifiHom;wdkif;yg0ifEkdif.? qdkdvdkonfrSm EdkifiHom;wdkif;tpnf;ta0;
rsm;Ywufa&mufaqG;aEG;Edkfif+yD; qHk;jzwfcsufrsm;udkðyvkyfEkdif.? TyHkpHonf a&S;*&dvlrsdK;rsm;usihfokH;aom 'Drdkua&pDyHkpH
jzpf+yD; qHk;jzwfcsufrsm;udk ðyvkyf&efvdktyfygu wdkif;oljynfom;tm;vHk;yg0ifonfhpepfjzpfonf?
wkduf¶dkuf'Drdkua&pDudk vltenf;pktwGif;/ todkif;t0dkif;tzG@J tpnf;twGif; (odk@) vlrsdK;pktzG@J tpnf;i,f
(tribal council) twGif;Yom vufawG@usususihfokH;Edkifonf? tb,fa=umifhqdkaomf
tcuftcJrsm;aqG;aEG;&efESifh trsm;. qENudk cH,ljcif;jzifh qHk;jzwfcsufrsm;udk tcef;wckwGif;Y wvHk;w0wnf;
awG@qHkaqG;aEG;Edkfifaoma=umifhjzpf onf? vlOD;a&}uD;rm;ygu ‚if;udkrnfodk@r#ðyvkyfI&rnfr[kwfyg?
jrefrmwEkdifiHvHk;&Sdvlrsm;udk tcef;wcktwGif;Y pkpnf;I jy\emrsm;udk oHk;oyfaqG;aEG; Edkifrnfr[kwfacs?
acwfopfvl@tzGJ@tpnf;onf vlOD;a& tvGef}uD;rm;onf/ xkd@a=umifh wdkuf¶dkuf'Drdkua&pDpepfudk usifhoHk;&ef
rjzpfEkdif acs? ,ae@ toHk;rsm;aom 'Drdkua&pDpepfrSm udk,fpm;ðy'Drkdua&pDpepfjzpfonf? TpepfY jynfolwdk@onf
EdkfifiHa&;/ Oya'ESifh pDrHcef@cGJr_wdk@udk aqG;aEG;qHk;jzwfEdkif&eftwGuf/ ‚if;wdk@udkudk,fpm;ðyonfh wm0ef&Sdolwdk@udk
a¶G;cs,fwifajr‡muf=uonf? udk,fpm; ðy'Drdkua&pDpepfwGif jynfo@l ukd,fpm;vS,fukda¶G;cs,f&mY jynfolwdk@.tjrifESihf
vdktyfcsufwdk@udk wifjyaqG;aEG; Edkifrnf[k ,Hk=unf&aomoludk vltrsm;ua¶G;cs,fwifajr‡muf=uonf?

wdkuf¶dkuf'Drdkua&pDESifh udk,fpm;ðy'Drdkua&pDrnfodk@uGmjcm;oenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
wdkuf¶kduf'Drdkua&pD. jy\emrSmtb,fenf;? udk,fpm;ðy'Drdkua&pDpepftm;jzifh rnfonfhtcuftcJ jy\emrsm;
&SdEdkfifonf [koif,lqygoenf;?
__________________________________________________________________
______

18
__________________________________________________________________
______
EkdifiHom;rsm;yg0ifr_&SdonfhpepfyHkaqmifaom'Drkdua&pD
ua&pD
'Drdkua&pDESifh 'Drdkua&pDrusaom tkyfcsKyfolrsm;. uGmjcm;csufwpfckrSm ‚if;wkd@tm%m&&SdvmonfhyHkpHjzpf
onf? 'Drdkua&pDY tkyfcsKyfrnfholukd jynfolvlxku a&G;cs,ftm%mtyfESif;onf?
tjcm;aomuGmjcm;csufwpfcsufrSm 'Drkdua&pDenf;us tkyfcsKyfolrsm;onf ‚if;wdk@. vkyfaqmifr_tay:
wm0ef,ljcif; jzpfonf? qdkvdkonfrSm tpdk;&ESihf EdfkifiHa&;orm;rsm;. vkyfaqmifr_rsm;wGif jynfolvlxku ‚if;wkd@.
axmufcHr_ (odk@) uef@uGufr_ukd xkwfazmfjyoEkdifjcif;jzpfonf? tpdk;&ESifh EdkifiHa&;orm;wd@k onf jynfolvlxkudk
udk,fpm;ðy&+yD;/ jynfol@ oabmxm;twdkif; vkyfaqmif&onf?
'Drdkua&pDrusaompepfatmufY jynfolrsm;taejzifh a0zefajymqdkcGifhr&Sdojzifh 'Drdkua&pDpepfudk
pwifusifhoHk;aom tcg tpdk;&taejzifh rdrdw@kd .vkyf&yfwkdif;tay:wm0ef&Sdr_udk vufcH&eftcufñuH&onf?
rdrd.vkyf&yftay:Ywm0ef&Sdjcif;qdkonfrSm tb,fenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
vuf&Sd'Drdkua&pD
a&pDpepf
,ae@tcsdefxdvltrsm;pkwdk@onf 'Drkdua&pDrusaompepfatmufY usifvnfae=u&onf? 'Drkdua&pDrus
aompepf&SdtkyfcsKyfolrsm;.ta=umif;jycsufrSm vltrsm;pkwdk@ wdkif;jynftkyfcsKyfa&;Y t&nftcsif;rjynfhrDSaoma=umifh
rdrdwdk@uomtkyfcsKyf&jcif;jzpfonf[l.? ¶ªyfaxG;ayGvDvSaomEdkifiHtkyfcsKyfa&;&mudk jynfolrsm;taejzifh rdrdwdk@xuf
Om%fynmºuG,f0aomynm&Sdrsm; (acgif;aqmifrsm;) vufwGif;tyfEHSjcif;jzifh om,m0ajymr_udk jzpfapvdrfhrnf[l.?
20 &mpkESpf tv,fydkif;Y EdkifiHa&;tajymif;tvJrsm;pGmjzpfay:cJh.? 'Drdkua&pDpepfonfydkI xifay:vm+yD;
bk&if tkyfcsKyfa&;ESifh a=u;&wufrsm;om rif;ðytkyfcsKyfaom pepfa[mif;rsm; wdrfjr‡Kyfukef.? a=u;&wufrsm;.
vufwGif;Yom tm%m&Sd&rnfudk vlwkd@r,Hk=unfawmhay?
20 &mpktwGif; 'Drdkua&pDudkqef@usifaomEdkifiHrsm; - uGefjrLepf/ zufqpf/ emZD (0g) qdkAD,ufuJhodk@aomEdkifiH
wdk@wdrfjr‡KyfaysmufuG,fum òyduGJcJh&onf? ppftm%m&SifpepfrSm vufcHEdkifzG,f&mr&Sdawmhay?
odk@aomf urBmay:wGif&Sdaomolrsm;tm;vHk; 'Drdkua&pDpepfukd raxmufcH=uao;ay? 'Drdkua&pD tpdk;&pepf
udkusifhoHk;aom EdkfifiHrsm;onf urBmay:&SdEdkifiHpkpkaygif;. xuf0ufcef@r#yif r&Sdao;bJ/ urBmhvlOD;a& pkpkaygif;.
w0ufatmuf vnf;enf;ao;onf? urBmhvlOD;a& ig;yHkwpfyHkrSm w¶kwfjynfujzpf+yD; ESpfav;axmiftwGif;
'Drdkua&pDtpdk;&. tkyfcsKyfr_ atmufY wcgr#raecJh&zl;aom olrsm;jzpfonf? ¶k&Sm;Y'Drkdua&pDo@kd tul;tajymif;udk/
20 &mpk. aemufqHk;ydkif;/ q,fpkESpf usrSom jzpfay:cJh+yD; 'Drdkua&pDpepftm; axmufydk@r_rSm vGefpGmtm;enf;vSonf?
'Drdkua&pDpepfudk ESpfumv &Snf=umpGm usifhoHk;vmcJhaomEdkifiHrsm;wGifawmifrS jy\emrsm; &Sdaeao;onf?
20 &mpkESpftwGif;tb,fa=umifh 'Drdkua&pDpepfydkrdkxGef;um;vm&oenf;?

19
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

tb,fhtwGufa=umifh urBmay:&SdEdkfifiHrsm; 'Drdkua&pDpepfukd raxmufcH=uao;onf[k oifxifoenf;?


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
12? 'Drdkua&pDenf
enf;ustk
ustkyfcsKyfjcif
jcif;.tajccHpnf
pnf;rsOf;rsm;

'Drdkua&pDtpdk;&w&yftwGuf &Sd&rnfjzpfaom tajccHoabmw&m;rsm;udk urBmw0Srf;&Sd jynfolrsm;u cGJjcrf;pdwfjzm


=uonf? ,if; oabmw&m;rsm;onf r=umceqkdovdk 'Drdkua&pDvl@tzGJ@tpnf;wck. zGJ@pnf;yHktkyfcsKyfykHtajccHOya'
ESifh vl@tcGifhta&;qkdif&mOya'rsm;. tpdwftydkif; wckjzpfvmavonf? 'Drdkua&pDpepfudkusihfokH;aom EdkifiHESpfck.
yHkpHonf wxyfwnf;uspGm wlnDrnfr[kwfaomfvnf;/ TpepfudkusifhoHk;aom EdkifiH&Sd jynfolwdk@rSm 'Drdkua&pD.
wlnDaom tajccHoabmw&m;rsm;udk axmufcH=u+yD;/ tpdk;&xHrS ‚if;wdk@ar#mfrSef;aom qENwdk@rSmrl wlnD=uavonf?

atmufwGifazmfjyxm;onfh oabmw&m;wdk@onf 'Drdkua&pDpepf. vrf;!ïeftrSwftom;rsm;jzpfonf?


EdkfifiHom;rs
m;rsm;.yl
;.yl;aygif;yg0ifr_ - 'Drdkua&pDpepfwGif yl;aygif;yg0ifr_onf/ EdkifiHom;rsm;twGuft"duwm0efjzpfonf?
,if;onf ‚if;wdk@. tcGifhta&;tjzpfomr[kwf/ ‚if;wkd@.0wW&m;vnf;jzpfonf? EdkifiHom;wkd@. yl;aygif;yg0ifr_onf
yHko¿eftrsdK;rsdK;&SdEdkfif+yD; - a¶G;aumufyGJrsm;wGif yg0if,SOfòydifjcif; ESifh qENrJxnfh0ifjcif;/ owif;tcsuftvufrsm;udk
od&Sd&jcif;/ jy\emta=umif;t&mrsm;tay:wGif aqG;aEG;jiif;cHk&jcif;/ vlxktpnf;ta0;rsm;wGif yg0ifwufa&mufjcif;/
yk*~vdu vkyftm;ay;tzGJ@tpnf;wdk@Y tzGJ@0ifjzpfcGifh&Sdjcif;/ tcGefawmfay;aqmifjcif;ESifh qef@usifqENjyjcif;wdk@yifv#if
yg0ifonf? yl;aygif;yg0ifjcif;onf ydkrdfkaumif;rGefaom 'Drdkua&pDpepfudk wnfaqmufay;onf?
wef;wlnDr#r_ - vlom;tm;vHk;wef;wlnDr#jcif;[laom oabmw&m;udk 'Drkdua&pDv@l abmiftzGJ@tpnf;u
tav;xm;onf? wef;wlnDr#r_qdk&mwGif vlwkdif;YwlnDaomwefzdk;&Sd+yD;/ wlnDaomtcGifhta&;udkydkifqkdifum/ ‚if;wdk@.
tom;ta&mif/ udk;uG,fr_/ vlrsdK;pkESifh vdifuJGjym;jcm;em;r_wdk@a=umifh cGJjcm;zdESdyfcH&jcif;r&Sdap&? 'Drdkua&pDpepfY
vltkyfpkwdkif;/ woD;yk*~vwdkif; ‚if;wkd@. rwluGJjym;aom ¶dk;&m/ oGifjyifp¶dkufvuQ%m/ bmompum;ESifh
,Hk=unfr_wdk@udk usifhoHk;ydkifqdkfifcGifh&Sdonf?
EdkfifiHa&;t&o
&;t&onf
t&onf;cHEkdifr_ - 'Drdkua&pDvl@abmiftzG@J tpnf;wd@k Y EdfkifiHa&;t& onf;cHpdwf&SnfEkdifr_ &Sd=uonf?
qdkvdkonfrSm 'Drdkua&pDpepfY vltrsm;pku tkyfcsKyfaomfvnf;/ vlenf;pkwd@k . tcGifhta&;rsm;udk umuG,fay;xm;
&rnf? tm%mr&Sdaom olrsm;rSvnf; zGJ@pnf;vkyfaqmifykdifcGihfESihf ajymqdkykdifcGihf&dS&rnf? EdkfifiHom;wdkif; wpfOD;tay:
wpfOD; em;vnfonf;cHwwf&efusifh,l&onf? wcgw&H 'Drdkua&pD vl@abmiftzGJ@tpnf;onf rwluGJjym;aom
,Ofaus;r_/ tom;ta&mif/ ,Hk=unfudk;uG,fr_udk trsm;pktjrifESihf rwlbJ udk,fydkiftjrifjzifh &yfwnfaom

20
wdkif;&if;om;aygif;pHkjzifh zGJ@pnf;xm;onf? vltrsm;pku vlenf;pk. tcGifha&;udk jiif;y,fvmaomf/ ‚if;wkd@onfvnf;
'Drdkua&pDpepfukd zsufqD;jcif;yifjzpfonf?
wm0ef,lwwfr_ - 'Drdkua&pDpepfY a¶G;cs,fwifajr‡mufjcif;cH&aomolrsm;onf jynfol@twGufwm0ef,lr_&Sd&rnf?
‚if;wkd@. vkyfaqmifr_rsm;twGuf ‚if;wdk@wGifwm0ef&Sdonf? wm0ef&dSolrsm;onf trsm;.qENtwdkif; qHk;jzwf+yD;
wm0efxrf;aqmif&rnfjzpfonf? ‚if;wkd@twGufrjzpfap&?
yGifhvif;jrifom&Sdr_r_ - tpdk;&tm;,Hk=unfpdwfcs&eftwGuf wdkif;jynfwGif;Y jzpfysufaeonfrsm;udk jynfolvlxkrS
od&Sd&rnfjzpfonf? okd@rSom tpdk;&udk ,Hk=unfpdwfcsI&.? ,if;ukd yGifhvif;jrifomr_&dSaom tpkd;&w&yftjzpf
&nf!ïef;onf? ,Hk=unfpdwfcs&aomtpdk;&onf jynfo@l tpnf;ta0;rsm;udk ac:,lusif;y+yD; wdkfif;oljynfom;rsm;udk
wufa&mufaponf? 'Drdkua&pDY tpkd;&rS rnfonfhqHk;jzwfcsufrsm;ukd rnfolu ðyvkyf+yD;/ rnfonfhtwGufa=umifh
ðyvkyfonfqkdonfudk owif;ÏmeESifh vltrsm;rS od&SdEkdif&rnfjzpfonf?
vGwfvyfI w&m;r# w&m;r#waom yHkrSefa¶G;aumufyGJrsm; - EkdifiHom;rsm;onf ‚if;wkd@.qENudk xkwfazmfonfh
enf;vrf;wpfckrSm/ tpdk;&twGif;Y ‚if;wkd@udk udk,fpm;ðyonfh wm0ef&Sdoludk rJay;a¶G;aumufwifajr‡mufjcif; jzpfonf?
a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom wm0ef&Sdolrsm;onf/ tpkd;&tzGJ@twGif;wGif &mxl;ae&m&a&;ESifh at;csrf;pGm
z,f&Sm;jcif;wkd@twGuf/ vGwfvyf+yD;w&m;r#wr_ &Sdap&ef 'Drdkua&pDpepfu jyÏmef;ay;xm;onf? pm&dwWysufjym;r_ ESifh
EdkfifiHom;wdk@tm; +cdrf;ajcmuft=uyfukdifr_rsm;udk/ a¶G;aumufyGJrwdkifrDaomfvnf;aumif;/ a¶G;aumufyGJ+yD;rSaomf
vnf;aumif; jzpfay:vmygu 'Drdkua&pD. oabmw&m;rsm;udk qef@usifjcif;yifjzpfonf? 'Drdkua&pDpepfY yHkrSef
a¶G;aumufyGJrsm;udk ESpfrsm;pGm=um+yD;/ aemufwpfcgusif;yonf? a¶G;aumufyGJY yg0if,SOfòydifolwdk@onf ‚if;.uHkvHk
ºuG,f0r_tay: tajcrðy&? xdk@tjyif jynfolrsm; rJqENay;jcif;udk cufcJaESmifhaES;=uef@=umaprnfh rnfonfht&mr#
r&Sdap&?

pD;yGm;a&;vGwfvyfr_ - 'Drdkua&pDpepfatmuf&dSolrsm;Y pD;yGm;a&;vGwfvyfr_ ykHo¿eftcsKd@udkydkfifqdkfif&.? qdkvdkonfrSm


ypPnf;OpPmESifh pD;yGg;a&;vkyfief;rsm;tm; yk*~vdu ydkifqdkfifr_udk tpdk;&ucGihfðy&+yD;/ jynfolvlxkonf rdrd.
tvkyftudkifESifh tvkyform;or*~wdk@udk a¶G;cs,fykdifcGihf&dSonf? pD;yGm;a&;wGif tpdk;&yg0if&rnfhu¾rSm tacstwif
aqG;aEG;r_rsm;ukd zGifhay;&efjzpfonf? odk@aomf a,bk,stm;jzifh vufcHxm;onfrSm 'Drkdua&pDpepfY vGwfvyfaom
aps;uGufpD;yGm;a&;pepf&Sdoifh+yD;/ tpkd;&rS pD;yGm;a&; tukefvkH;udk rxdef;csKyfoifhay? tcsK@d olwdk@rS twdkuftcH
wifjyvmonfrSm twddwfucGJjcm;zdESdyfr_wdk@a=umifh (odk@) tjcm;aom rw&m;pD;yGg;&Smxm;r_wdk@a=umifh ypPnf;OpPm
ydkifqdkifr_tajctae rw&m;uGmjcm;ae&ojzifh/ wdkfif;jynfupD;yGm;a&;udkykdrdkxdef;csKyfoifhonf[k tqkdðy=u.?
tm%mtvGJoHk;pm;ðyr_ud ukx
d def;csKyfjcif
jcif; - 'Drdku&ufwpfvlr_tzG@J tpnf;onf a¶G;aumufcH&ol rnfolrqkd (odk@)
vltkyfpkwpfpkrS tm%mudktvGJoHk;pm;ðyjcif;udk umuG,f[ef@wm;&ef óud;pm;onf? tm%mudktvGJoHk;pm;ðyjcif;.
t}uD;rm;qHk;aom vkyf&yfrsm;xJrS/ tjzpftrsm;qkH;aom wpfckrSm vmbfpm;r_jzpfonf? tpdk;&wm0ef&Sdolrsm;onf
jynfol@ &HyHkaiGudk udk,fusdK;twGuftoHk;csjcif; (odk@) tm%mudkw&m;r0ifpGmusihfokH;jcif;jzifh vmbfpm;r_rsm;
jzpfay:vmonf? xkduJhokd@ tvGJokH;pm;vkyfr_rsm;ukd umuG,f&eftwGuf wkdif;jynftrsKd;rsKd;wGif enf;vrf;trsKd;rsKd;ukd
tokH;ðycJh=u+yD;jzpfonf? tpkd;&XmecGJrsm;. vkyfydkifcGihfrsm;ukd uef@owf&eftwGuf tpkd;&.zGJ@pnf;ykHukd t}udrfrsm;pGm
jyifqifzGJ@pnf;=uonf? a¶G;aumuf wifajr‡mufjcif;cH&aomwm0efcHrsm; (odk@) tpdk;&tzGJ@cGJwpfckckrS
‚if;wdk@.tm%mudk toHk;ðy+yD; Oya'ESifhrnDaomt&mudk ðyvkyfvmygu/ vGwfvyfpGm vkyfydkifcGifhtm%m&Sdonfh
w&m;&kH;rsm; ESifh w&m;a&;tzGJ@rsm;xm;&Sd&ef/ EdkfifiHom;rsm;tm; a&G;aumufyGJrsm;wGif yl;aygif;yg0ifcGifhay;&ef ESifh
&Jrsm;.tm%m tvGJoHk;pm;vkyfr_rsm;udk ppfaq;&ef wdk@jzpfonf?

21
vl@tcGifhta&;qk
a&;qkdif&mOya' - tm%mudktvGJokH;pm;vkyfI jynfolw@dk . tcGihfta&;csK@d azmufcH&r_rsm;ukdumuG,f&ef
twGuf/ 'Drdku&ufwpfwdkif;jynf tawmfrsm;rsm;Y vl@tcGifhta&;umuG,fr_qdkif&m Oya'rsm; (Bill of Rights)
xm;&Sd=uonf? ,if;onf jynfolvlxk. vGwfvyfr_ ESifh tcGifhta&;rsm;ukd tumtuG,fay;/ tmrcHxm;csufrsm;ukd
wpfckcsif;a&;om; azmfjyxm;onf? vl@tcGifhta&;qkdif&mtmrcHxm;r_ Oya'onf wkdif;jynfwjynfwGif &Sdaom
zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'. tpdwftydkif;jzpfvmaomf w&m;¶Hk;rsm;u xkdOya'rsm;ukd vkdufem&eftwGuf azmfjyyg
vl@tcGifhta&;twdkif; w&m;pD&ifydkifcGifh &Sd.? vl@tcGifhta&;qkdif&mOya'rsm;onf/ tpdk;&.vkyfydkifcGifhtm%mudk
uef@owfxm;+yD;/ ‚if;onf vlwOD;wa,mufESihf/ tzG@J tpnf;wkd@. wm0ef&Sdr_rsm;udkvnf; jzpfay: aponf?
a¶G;aumufyGJ&v'ftm;vufcHjcif; - 'Drdkua&pDa¶G;aumufyGJrsm;Y EdkfifolESifh ¶ªH;ol[lI&Sd.? wcgw&HwGif a¶G;aumufyGJ
¶ªH;olrsm;onf ‚if;wdk@.ygwDESifh udk,fpm;vS,frsm;omv#iftaumif;qHk;jzpfonf[k cdkifrmpGm,Hk=unfxm;onfhtwGuf
a¶G;aumufyGJ&v'fudkjiif;y,fwwf=uonf? ,if;onf 'Drdkua&pD.rl0g'rsm;udkqef@usifjcif;jzpfonf?
vl@tcGifhta&; - 'Drdkua&pDpepfwdk@onf EdkifiHom;wdkif;.tcGihfta&;wk@d ukdumuG,fav;pm;onf? vl@tcGifhta&; qdk
&mY vl@toufESifh vl@*k%foa&tm; av;pm;jcif;udk xif[yfapaom vl@wefzdk;§ta=umif;t&mwdk@jzpf.? vlwdkif;
wefzdk;&Sd=uonf udk 'Drdkua&pDuaxmufjyxm;onf? vl@tcGifhta&;om"ursm;rSm - vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGifh/
vGwfvyfpGmyl;aygif; yg0ifcGifh/ vGwfvyfpGmpk¶Hk;cGifh/ wef;wlnDr_tcGifhta&;ESihf ynmoif,lr_tcGihfta&;wd@k jzpfonf?
ygwDpHkpepf - ygwDpHkpepfwnf&Sd&eftwGuf wpfckxufykdaomygwDtzG@J rsm;onf a¶G;aumufyGJY yg0if,SOfòydif&+yD; tpdk;&
tzGJ@xJYyg0if&rnf? ygwDpHkwGif;Y rJEdkifaomtwdkufcHygwDvnf; yg0ifcGifh&onf? xdk@a=umifhtpdk;&tm;jy\emt&yf&yf
wdk@udk ¶ªaxmifhtrsdK;rsdK;rSodjrifaponf? xdk@tjyifygwDpHkpepfonf rJay;olw@kd tm; rnfonfhukd,fpm;vS,f/ ygwD ESifh rl
wdk@tm; rJxnfh &rnfudka¶G;cs,fcGifhay;onf? orkdif;tpOftvmt& wdkif;jynfwjynfY wpfygwDpepfudkomusifhoHk;ygu
aemufqHk;wGif ppftm%m&SifpepfjzpfoGm;onfudkawG@&dS&onf?
pnf;rsOf;Oya' (Rule of Law) - 'Drdkua&pDpepft& a¶G;aumufwifajr‡mufcH&aom orRwtygt0if/
rnfolwpfOD;wpfa,mufr# Oya'.txufwGifr&Sdap&? qdkvdkonfrSm rnfolrqkd Oya'udkav;pm;vdkufem&rnfjzpf+yD;/
,if;udkcsdK;azmufygu jypf'g%fukdcH,l&rnfjzpfonf? Oya'onf nDr#jcif;/ w&m;r#wjcif; ESihf ta&;,laqmif&Gufjcif;/
&Sd&rnf[k 'Drkdua&pDpepfrS awmif;qkdxm;onf? ,if;udkwcgw&H Oya'.tvkdt& (due process of law)
[kac:onf?
13? 'Dzuf
ufwdkESifh 'D*sL;&D
;&D (De facto and De jure)
'DzufwdkESifh 'D*sL;wdk@onf tpdk;&udkazmfjyaomenf;vrf;ESpfrsdK;jzpfonf? vufwifbmomrSqif;oufvmonf? De
jure onf “Oya't&” [kt"dy`g,f&+yD; De facto rSm “t&Sdw&m;” [kt"dy`g,f&onf?

'D*sL;&D tpdk;&onf wdkif;jynfwpfjynf. w&m;0iftpdk;&jzpfonf? Ttpdk;&onf wdkif;jynfudktkyfcsKyf&eftwGuf


w&m;0if a¶G;aumufwifajr‡mufcH&aom tpdk;&jzpfonf?

'Dzufwdk tpdk;&onf wdkif;jynfwpfjynftwGif; tm%mqkyfukdifxm;aomtpdk;&jzpfonf? Ttpdk;&onfwdkif;jynfudk


tkyfcsKyfaeonfh tpdk;&jzpfonf?

tawG;tac:t&=unfhv#if 'D*sL;&D tpdk;&onf 'Dzufwdktpdk;&jzpf.? qdkvkdonfrSm tpdk;&onf w&m;0ifa¶G;cs,fcH&


+yD;aemuf/ tm%m&&Sdum wdkif;jynfudktkyfcsKyf&rnfjzpfonf? wcgw&H tpdk;&onf a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&
aomfvnf; tm%mv$Jay;jcif;rcH&acs? w&m;0if&kHoufoufom&Sdonf? odk@r[kwf tpdk;&onf tm%mudk
w&m;r0ifaomenf;jzifh odrf;ykdufxm;onf? tm%mvufudkiftpkd;&oufoufomjzpfonf?

22
atmufazmfjyyg tcsuftvufrsm;udk=unfhyg? atmufazmfjyygOyrmrsm;onf “'D*sL;&Dtpdk;&” vm;/
“'Dzufwdktpdk;&” vm; (odk@) ESpfckpvHk;vm;´

1? vurBmay:Y refbm[ktrnf&Sdaom acgif;aqmifwOD;rS tpdk;&tjzpf OD;pD;+yD;tkyfcsKyfonf? refbmonf


vurBm. Oya'udkqef@usif+yD;/ ‚if;zmom‚if; tm%mukd&,lxm;jcif; jzpfonf?
2? t*FvefEkdifiHwGif a¶G;aumufyGJudk 5-ESpf wpf}udrf ðyvkyfonf? 2005 ckESpfwGif wdkeDbvJonf 0ef}uD;csKyftjzpf
xyfrHa¶G;cs,fwifajr‡mufjcif;cH&onf? tpdk;&udk olyifqufvufItkyfcsKyfaeonf?
3? jrefrmEdkifiHY EdkfifiHawmf+idrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@onf EdfkifiHukd twif;t"rRtkyfcsKyfaeonf? olwkd@onf
1990 ckESpf a¶G;aumufyGJ&v'fudk todtrSwfðy&ef jiif;qdkaeonf?
4? jrefrmjynfY/ 1990 ckESpf/ a¶G;aumufyGJt& trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf v$wfawmftrwfae&m 82µ udk
&&SdcJhonf? olwdk@ wcgr# tm%m&,l&ef ay;tyfjcif; rcHchJacs?
5? bDvfuvifwefonf av;ESpfwmorRwoufwrf;twGuf a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom orRwjzpfonf?
1992 ckESpfrS pwifI tkyfcsKyfa&; wm0efukd &,lcJhonf?
6? Zdk&f ò*d[f ay:wGif/ orRw Zdkbufonf 1990 zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccH Oya't& a¶G;aumufjcif;cH&onf? a¶G;
aumufyGJopfudk av;ESpfwpf}udrf ðyvkyf&ef zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'Y azmfjyxm;onf? 1994 ckESpfwGif
Zdkbufonf a¶G;aumufyGJopfudk ðyvkyf&ef jiif;qkd+yD;/ Zdk&fò*d[fukd aemufxyf oHk;ESpfausmfqufvuftkyfcsKyf
aecJhonf?
7? csDvDEdkfifiHrS =o*wfpwdk yDEdka&S; EdkfifiHawmftm%mudkodrf;ykdufcJh+yD; ppftpkd;& OuUX tjzpftm%m&,lcJhonf?
tm%m&&SdonfESifhwòydifeuf olonf zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udkjyifqif+yD; csDvDEdkfifiHacgif;aqmiftjzpfESifh
ol@udk,folorRw owfrSwfvdkufavonf?

14? tm%m&Sif'Drdkua&pD
ta&S›awmiftm&S&Sd a,bl,stpdk;&zGJ@pnf;yHkw&yfudk oHk;oyf&v#if &Sif;vif;jywfom;aomoabmw&m;aemufokd@
rvkduf av#mufacs? ,if;udk ‘tm%m&Sif'Drdkua&pD’ [kac:onf? xkd wdkif;jynfrsm;onf uGefjrLepfEkdifiHrsm;ESifh
qifwlonf? ‚if;wkd@onf a¶G;aumufyGJrsm;ðyvkyfaomfvnf;/ vuf&Sd tm%m&ygwDrSvGJI tjcm;ygwDrsm;udk zGJ@pnf;
yg0ifcGifhrðyacs?
rav;&Sm;ESifhpuFmyluJhodk@ tm%m&Sif 'Drdkua&pDEdkifiHwdk@u tjcm;ygwDrsm;udkzGJ@pnf;cGifhðyxm;aomfvnf;/
Oya'u xkdygwDrsm;. trsm;pkaom EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm;udk w&m;Oya'jzifhuef@owfxm;ojzifh/
tjcm;ygwDwcktwGuf tm%m& ygwDuJhokd@ r[kwfbJ a¶G;aumufyGJwGif tEdkif&&Sd&ef rjzpfEkdifoavmufyifjzpfonf?
tpdk;&ESifh EdkifiHa&;orm;rsm;tm;/ jyif;xefpGma0zefjcif;udk &mZ0wfr_tjzpf owfrSwfonf?
tm%m&ygwDonf &Jrsm;/ w&m;ol}uD;rsm;/ owif;pmrsm;/ ¶kyfjrifoH=um;Ïmersm;ESifh
eD;uyfpGmqufoG,fr_rsm;&Sdaeojzifh/ jynfolvlxkxH owif;tcsuftvufrsm; ydwfyifr_ukd tvG,fwulðyvkyfEkdifonf?

23
tm%m&ygwDtaejzifh tpkd;&. b¾maiGrsm;ukd ‚if;wd@k tm; axmufcHolrsm;. tusKd;pD;yGg;ukd jzpfxGef;ap&eftwGuf
tvG,fwultoHk;ðyEkdifonf?
xkdokd@aomtpdk;&rsm;. ajymaeuspum;wkd@rSm -
• wkdif;jynfonf pD;ygG;a&;t& zGH@òzd;wkd;wuf+yD;rSom jynfh0aom 'Drkdua&pDonf jzpfay:vmEkdifrnfjzpfonf?
• EdkfifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm;udk cGifhay;jcif;jzifh/ EkdifiHa&; r+idrfroufr_rsm;jzpfay:ap+yD;/ EkdifiHukd ysufpD;ap&ef vlwkdif;tm;
cGifhðyjcif;yifjzpfonf?
• jynfh0aom 'Drkdua&pDonf Oa&mywkdif;jynfrsm;.tawG;tac:jzpf+yD;/ tm&Swkdif;jynfrsm;twGuf roifhavsmfay?
tm&SEkdifiHrsm;tm; taemufEkdifiHrsm;. 'Drdkua&pDudk vufcHusifhokH;&efwkdufwGef;jcif;onf ukdvkdeDe,fcs@J 0g'opf
wrsKd;yifjzpf onf?
uarBm'D;,m;onf tm%m&Sif'Drdkua&pDpepf. om"uwpfckyifjzpfonf? uarBm'D;,m;tpdk;&onf
twdkuftcHygwD rsm;ukd zGJ@pnf;cGifhay;xm;aomfvnf;/ twkduftcHygwD. ygvDreftrwfrsm;ESifh
EdkifiHa&;v_yf&Sm;olrsm;udk r=umce qkdovkd zrf;qD;/ axmifcsr_rsm; ðyvkyfwwfonf? uarBm'D;,m;
owif;pmq&mtrsm;pkonf tpdk;&udk a0zefojzifh axmifoGif;tusOf;cscH=u&zl;onf?
tm%m&Sif'Drdkua&pDpepftay: a0zefaxmufjyxm;onfhtcsufrsm; -
• ppfrSefaom'Drdkua&pDpepfY OD;aqmifr_nhHzsif;aomtpkd;&tm; qENrJay;I tv#iftjref ðzwfcsypfEkdif
aomfvnf;/ tm%m&Sif 'Drdkua&pDpepfY raumif;aomEdfkifiHa&;orm;rsm;udk z,f&Sm;ypf&efcufcJonf?
• tu,fI EdkifiHa&;orm;rsm;ESifh (odk@) ‚if;wdk@. taygif;tygrsm;onf owif;jzef@csDr_pepfudk xdef;csKyfxm;ygu
vmbfpm;r_rsm;udk azmfxkwf&efcufcJonf? yGihfvif;pGmxkwfazmfajym=um;oludk zrf;qD;&rnf[laom Oya'
jyÏmef;csufa=umifhvnf; EdkifiHa&;orm;wd@k . trSm;udk ,dk;pGyfazmfxkwf&mY tEW&m,f}uD;rm;vSonf?
• tu,fI jynfolwdk@onf EdkifiHa&;tzGJ@tpnf;rsm;ESihf tvkyform;or*~w@kd udk xlaxmifcGifhr&&Sdygu zGH@òzd;
wdk;wufr_. tusdK;tjrwfrsm;udk tenf;pkaomvluHkxHw@kd uom cHpm;&rnf?
atmufazmfjyygZ,m;twGif;odk@ 'Drdkua&pDpepfESihf tm%m&Sif 'Drkdua&pDwdk@. uGJjym;r_ESifh wlnDr_rsm;udk a&;jznfhyg?
'Drdkua&pD tm%m&Sif'Drdkua&pD

15? tpdk;&.wm0ef0wW&m;
m;rsm;
1? vlwpfOD;csif;.vGwfvyfr_udkumuG,f&ef
qdkvdkonfrSm jynfolvlxktwGuf wdkuf¶kduftusdK;pD;ygG;ESihf ywfoufonfh Oya'rsm;udk jyXmef;+yD;/ jynfolwdk@.
vGwfvyfr_udk umuG,fay;xm;onf?
2? vlwpfOD;csif;.vGwfvyfr_udkuef@owf&ef (bHkt&if;tjrpfukdumuG,f&ef)

24
vl@tzGJ@tpnf;wckvkH; o[Zmwjzpfa&;ESifh pkaygif;toHk;ðy&aom bHkt&if;tjrpfwdk@udk umuG,f&eftwGuf/ wcg w&H
tpdk;&taejzifh vlwpfOD;csif;. vGwfvyfr_udk uef@owf&efvdktyfonf? xkdOya'rsm;onf u|Ekfyfwdk@. ukd,fykdif
tusdK;pD;yGg;udk qef@usif&ma&mufaomfvnf;/ a&&SnfwGif tusdK;aus;Zl; jzpfap.?
Oyrm -

‘vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGifh’ onf u|Ekfyfwdk@ajymcsifonfht&mtm;/ ajymqdkEdkifcGifhudk ay;xm;onf?


odk@aomfu|Ekfyfwdk@ajymqdkEdkifonfht&mtm; xdef;csKyfxm;onfhOya'rsm;&Sdonf? (u|Efkyfw@kd . vGwfvyfcGifhudk uef@owf
xm;onf?) Oyrmtm;jzifh tpdk;&.v#d›K0Sufcsufrsm;udk tjcm;wdkif;jynftpdk;&odk@ rnfolr#ajymydkifcGifhr&Sdyg?

‘vGwfvyfpGmc&D;oGm;vmcGifh’onf u|Ekfyfwkd@oGm;vdkonfht&yfo@kd oGm;EdkifonfhtcGihfta&;ay;xm;onf?


odk@aomf tcsdK@ Oya'rsm;u u|Ekfyfwdk@ oGm;Edkifonfhae&mrsm;udkuef@owfxm;onf? Oyrm - om;¶dkif;wd&p>mefwdk@tm;
tumuG,fay;xm;onfhae&mY vlrsm;oGm;vmydkifcGihfr&Sd?

wdkif;oljynfom;rsm; rdrdvkyfvdkonfhtvkyftudkifESifh pD;yGg;a&;vk


a&;vkyfief;rsm;ukd vGwfvyfpGma¶G;cs,fydkifcGifh&Sdoif
oifhonf?
odk@aomf EdkifiHom;wdkif; tcGefawmfay;aqmif&onf? vdkifpif&dS&onf? w&m;r0ifa&mif;0,fazmufum;r_rðy&?
3? trsm;.jynf
;.jynfol. vdktyfcsuftwGuf EdkifiHom;wdk@zGJ@pnf;aqmif&Guf&ef &efcufcJaomt&mudk wm0ef,laqmif¶Guf&ef
‚if;wGif yg0ifonfwkd@rSm - EdkifiHwumqufqHa&;ESihf oHwrefa&;&mqufqHr_wkd@tm;wm0ef,ljcif;jzpfonf?
ekdifiHjcm;aiGa=u;vJvS,fr_E_ef; ESifh ydk@ukefESihf oGif;ukefrlrsm; csrSwfjcif;uJhokd@aom/ pD;yGm;a&;qkdif&m Oya'rsm;ukd
csrSwfjcif;?
4? tpdk;&uxdef;csKyfEdkifrnf[k wdkif;oljynfom;wd@k u,Hk=unfxm;aom trsm;.vdktyfcsufw@kd ukd wm0ef,laqmif
¶Guf&ef - ‚if;wGif ppfwyftm;xm;&Sdjcif;ESihf vufeufrsm;wnfaqmufjcif;uJho@dk aom EkdifiHawmfvHkòcHa&; qkdif&m/
Oya'ESifh jyXmef;xm;onfh trdef@rsm;ukd xdef;odrf;vkdufemEkdif&eftwGuf &JtzGJ@rsm;zGJ@pnf;wnfaxmifjcif;/
a¶G;aumufyGJrsm; usif;yay;jcif;?

16? tm%mrs
tm%mrsm;ukd ykdif;jcm;cG
jcm;cGJa0xm;jcif
a0xm;jcif;

25
tm%mykdif;jcm;xm;a&;[laom ywfoufI ta&;}uD;onfhpum;vkH; (3) ckrSm - Oya'ðya&;/ w&m;pD&ifa&; ESifh
tkyfcsKyfa&;
'Drdkua&pDoabmw&m;. cH,lcsufwpfckrSm ‘tm%mrsm;ykdif;jcm;uef@owfxm;a&;’ jzpfonf? vlwOD;wa,muf
(okd@r[kwf) vlwpftkyfpkwnf;rSaeI tm%mtm;vkH;ukd csKyfukdif rxm;&efjzpfonf?
tpdk;&.u¾tpdyftydkif;toD;oD;wGif&Sdaomolrsm;wGif vkyfykdifcGihftm%mrsm; ESihf tvkyfrsm;ukdcGJjcm;xm;jcif;
jzpfonf? ‚if;wkd@onf tjcm;aom tpdk;&Xme&Sd wm0ef&Sdolwdk@.vkyfief;rsm;udk 0ifa&mufpGufzufjcif;ðy&ef
róud;pm;oifhay? Todk@jzifh tpdk;& tpdyftydkif;wpfckck. tiftm;tvGeftrif;}uD;xGm;vmr_udk [ef@wm;xm;onf?
tpdk;&. tpdwftydkif;wckjzpfonfh Oya'ðyvkyfaomtydkif;udk Oya'ðyv$wfawmf[k (Legislature) ac:onf?
xkdae&mXmeudk wdkif;jynftawmfrsm;rsm;wGif ygvDref[kac:I/ tar&duefEkdifiHwGif uGef*&uf [kac:onf?
w&m;ol}uD;rsm;ESifh w&m;&kH; t&m&Sdrsm;&Sdonfh/ tpdk;&tydkif;udk w&m;pD&ifa&;tykdif; (Judiciary) [kac:onf?
olwdk@onf jyXmef;xm;onfh Oya'rsm;tm; ukdifwG,ftaumiftxnfazmf&mY wm0ef&Sdonf?
odk@aomfygvDreftm;rnfodk@aom Oya'wdk@ukdðyvkyf&rnfukdawmh ajymydkifcGifhr&Sday?
0ef}uD;csKyf§orRwESifh ol.t=uHay;rsm;ESifh 0ef}uD;rsm;yg0ifonfh tpdk;&tydkif;udk tkyfcsKyfa&;ykdif; (Executive)
[kac:onf? olwdk@onf wdkif;jynf. pD;yGm;a&;ESifh tpdk;&. tjcm;aomtpdyftydkif;rsm;udk OD;pD;OD;¶Gufðy&onf? odk@aomf
w&m;pD&ifa&;tm; rnfonfh Oya'rsm;ukd tokH;ðy&rnf/ ESifh Oya'ðya&;tm; rnfo@kd aomOya'rsm;udkxkwfjyef&rnf
[lI 0ifa&mufajymqkdydkifcGifhr&Sday?

OyrmyHkpH - tpd
tpdk;&

tkyfcsKyfa&; Oya'ðya&; w&m;pD&ifa&;

tm%mrsm;ukd ykdif;jcm;uef@owfxm;jcif;jzifh tpdk;&wGif;&Sd wm0ef&SdoltoD;oD;. ‚if;wkd@tm%m}uD;xGm;vmr_udk


[ef@wm;xm;avonf? Oya'ukd azmufzsufaom EdkifiHa&;orm;rsm;ESifh tpdk;&wm0ef&dSolw@kd ukd w&m;ol}uD;rsm;u
0ifa&muf[ef@wm;Edkifonf? odk@aomf w&m;ol}uD;rsm;onf Oya'rsm;ukd ðyvkyfI r&ay/ TonfrSm a¶G;cs,f
wifajr‡mufjcif;cH&aom EdkifiHa&;orm;. wm0efjzpfonf? tpdk;&t&m&Sd rsm;onf ‚if;wdk@. EdkifiHa&;tawG;tac:udk
bufrvdkufbJEdkifiHa&;orm;wdk@tm;t=uHay;&onf? tcsdK@aomolwdk@u ,if;udk vufawG@wGif rjzpfEdkif[k,lqonf?
tpdk;&t&m&Sdrsm;onf ‚if;wdk@.wm0eft& tpdk;&twGuf rdrdwdk@oabmrwlonfht&m (od@k ) rdrdw@kd . pdwf0ifpm;r_ESifh
uGJvGJonfht&mwdk@udkvnf;aqmif¶Gufay;&wwfonf? EdkifiHa&;orm;rsm;onf jynfoljynfom;wd@k ukd udk,fpm;ðyum
‚if;wdk@twGuf wm0efxrf;aqmif&rnfjzpf+yD; tpdk;&t&m&Sdrsm;ujynfoljynfom;wdk@.qENt& usa&mufvmaom
wm0efudk+yD;ajrmufatmifvkyfaqmif&onf? EdkifiHa&;orm;aomfvnf;aumif;/ tpdk;&t&m&Sdrsm;aomfvnf;aumif;
rdrd.udk,fusdK;udkoma&S›¶_+yD;wm0efxrf;¶Gufjcif;rðy&ay?

26
tb,fha=umifhwdkif;jynfwpfjynfY vlwpfOD; (odk@) tkyfpkwpfpkuom tm%mydkifpkd;v#if raumif;a=umif; oifxifjrif
oenf;?
__________________________________________________________________
____________
__________________________________________________________________
____________
17? orRwtkyfcsKyfa&;pepf ESifh ygvDreftkyfcsKyfa&;pepf
orRwtkyfcsKyfa&;pepf
1? jynfolu tkyfcsKyfa&;ESifh Oya'ðya&;udk oD;oef@a¶G;aumufwifajr‡mufonf?
2? tkyfcsKyfa&;/ Oya'ðya&;ESifh w&m;pD&ifa&;wd@k onf tpdk;&.oD;jcm;tpdwftydkif;wd@k jzpfonf?
w&m;pD&ifa&;
(w&m;¶Hk;rsm;)

tkyfcsKyfa&;
(orRwrSOD;aqmifonf) Oya'ðya&;

a¶G;aumufyGJrsm; a¶G;aumufyGJrsm;

jynfolvlxk
---------------------------------------------------------------------------------
ygvDrefpepf
1? jynfolu Oya'ðya&;udk a¶G;cs,fwifajr‡mufonf? jynfolonf 0ef}uD;csKyf (tkyfcsKyfa&;)ukd ra¶G;cs,fyg? Oya'ðy
a&;u tkyfcsKyfa&;udk a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;jzpfonf?
2? tkyfcsKyfa&;ESifh Oya'ðya&;wdk@onf oD;jcm;r[kwfyg?

tkyfcsKyfa&;
(0ef}uD;csKyfrSrOS D;aqmifonf)

w&m;pD&ifa&;
a¶G;aumufyGJrsm;
(w&m;¶Hk;rsm;)

Oya'ðya&;
(yHkrSeftm;jzifhygvDref[kac:.)
c:.)

27
a¶G;aumufyGJrsm;

jynfolvlxk

tar&dueforRwtkyfcsKyfa&;pepf
tar&duefonf orRwtkyfcsKyfa&;pepfudkusifhoHk;onf? orRw(tkyfcsKyfa&;) udk Oya'ðya&;ESifh oD;jcm;pGma¶G;aumuf
wifajr‡mufjcif;cH&onf? Oya'ðya&;udkuGefu&uf[kvnf;ac:onf? uGefu&ufudk ESpfydkif;cGJxm;onf? txufv$wf
awmf (Senate) ESifh atmufv$wfawmf (House of Representative) wdk@jzpfonf? txufv$wfawmfwGif
v$wf awmftrwf 100 OD; &Sd+yD;/ jynfe,fwpfckudk trwfESpfOD;udk,fpm;ðyonf? txufv$wfawmftrwfrsm;twGuf 6
ESpf wpf}udrfa¶G;aumufyGJ &Sd+yD;/ wpf}udrfv#iftxufv$wfawmftrwfoHk;yHkwyHkudk a¶G;aumufonf? (xdk@a=umifh 2
ESpfv#if wpf}udrf txufv$wfawmftrwf oHk;yHkwpfykHtajymif;tvJ&dS.?) atmufv$wfawmfY trwf 435 OD;&Sdonf?
atmufv$wfawmftrwf udk,fpm;vS,f ta&twGufonf jynfe,ftoD;oD;&SdvlOD;a&tay:tajccHonf? atmuf
v$wfawmftrwfrsm;twGuf 2 ESpfv#if wpf}udrf a¶G;aumufyGJ&Sdonf? 10 ESpfv#ifwpf}udrfvlOD;a&pm&if;udk aumuf
,lonf?

t*FvefygvDreftkyfcsKyfa&;pepf
+Adwdo#onf ygvDreftkyfcsKyfa&;pepfudkusihfokH;onf? 0ef}uD;csKyf (tkyfcsKyfa&;) ukd Oya'ðya&;ESifh oD;oef@
a&G;aumufwif ajr‡mufjcif; r&Sdacs? jynfolu Oya'ðya&;tzGJ@udk a¶G;aumufwifajr‡muf+yD; tEdkif&&SdaomygwDu
0ef}uD;csKyfjzpfvmonf? Oya'ðya&;udk ygvDref [kvnf;ac:onf? txufygvDref (House of Lord) ESifh
atmufygvDref (House of Commons) [lI 2 &yf&Sdonf? txufygvDrefudk
a¶G;aumufwifajr‡mufxm;jcif;r[kwf Church of England ESifh rif;bk&m;tEG,f0if Lord rsm;rS
0g&ifhbmoma&;acgif;aqmifwdk@ESifh zGJ@pnf;xm;onf? atmufygvDrefudk trwfwdk@jzifh zGJ@pnf;xm;+yD; jynfolu
av;ESpfwpf}udrfa¶G;aumufwifajr‡mufonf?

wdkif;jynf OD;ao#mif
wdkif;jynfOD;ao#mifonf wkdif;jynfwjynf&Sd jynfolvlxkukd udk,fpm;ðyonfh t}uD;tuJjzpfonf? wdkif;jynf OD;ao#mifY
tkyfcsKyfa&;tm%mr&SdbJ olwkd@. tcef;u¾onf wdkif;jynf. txdrftrSwfjy,k*ftwGufomjzpfonf? bk&ifpepf
wGif/ Oyrm - t*Fvef/ bk&if§bk&ifronf wdkif;jynf. OD;ao#mif jzpfonf? jynfol@orRw pepfY/ Oyrm - tar&duef/
wdkif;jynf OD;ao#mifrSm orRwyifjzpfonf? *syefEkdifiH. wdkif;jynf OD;ao#mifrSm *syef{u&mZfrif;jrwfjzpf+yD;/ AmwDuef.
OD;ao#mifrSm ykyf&[ef;rif;}uD;jzpfonf?

tpdk;&acgif;aqmif

28
tpdk;&acgif;aqmif.wm0efonf EdkifiHha&;&mrsm;udk ykHrSefvnfywfaeap&eftwGuf tkyfcsKyf&aomt}uD;tuJ jzpfonf?
wdkif;jynftkyfcsKyfa&;/ tm%m&SdolrSm yHkrSeftm;jzifh 0ef }uD;csKyf (odk@) orRwjzpfonf?

rSwfcsuf
ygvDreftkyfcsKyfa&; pepfY wdkif;jynfOD;ao#mifESifh tpdk;&acgif;aqmifw@kd rwl=uay? Oyrm - t*FvefY bk&if§ bk&ifr
ESifh 0ef}uD;csKyfwdk@&Sd+yD;/ tdENd,Y orRwESifh 0ef}uD;csKyfw@kd &dSonf? orRw tkyfcsKyfa&;pepfwGif wdkif;jynfOD;ao#mif ESifh
tpdk;& acgifa;qmifrSm wpfOD;wnf;omjzpfonf? tar&duefY orRwonf wdkif;jynfOD;ao#mifjzpfovdk tpdk;&
acgif;aqmifvnf; jzpfonf?

t*FvefygvDreftkyfcsKyfa&;ESifh tar&dueforRwtkyfcsKyfa&;pepfwdk@t=um;&Sd uGJjym;csufrsm;udk ðypkay;yg?


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
orRwESifh ygvDreftkyfcsKyfa&;pepfwdk@. tpdk;&
'Drdkua&pDpepfY tpdk;&w&yftwGuf acgif;aqmifrnfolESifh jynfol@udk,fpm;vS,fwdk@tm; a¶G;aumuf
wifajr‡mufjcif; enf;onf vGefpGmta&;}uD;onf? ,if;wGif a¶G;cs,fr_ykHpH (2) rsKd;&Sdonf?
ygvDreftkyfcsKyfa&;pepfY rJtrsm;qHk;&&SdaomygwDonf Oya'ðya&;Y/ ae&mtrsm;qHk;&&Sd+yD; 0ef}uD;csKyfu
OD;aqmif aomtpdk;&udkzGJ@pnf;onf? Tpepfonf +AdwdefrSpcJh+yD; ,ae@Oa&myEdkifiHtrsm;pk/ um&pfbD,efa'o/
uae'g/ tdENd,/ tm&S ESifh tmz&du&Sd EdkifiHtawmfrsm;rsm;ESifh ,cif +Adwdo#udkvdkeDvufatmufcHjzpfcJhzl;aom EdkifiHrsm;
wkd@wGif usifhoHk;onf?
tjcm;pepfwpfckrSmrl orRwESifh Oya'ðya&;udk oD;oef@pD a¶G;aumuf=uonf? ,ae@ orRwtkyfcsKyfa&;pepf
udk vufwiftar&du/ zdvpfydkif/ jyifopf/ ydkvefESifh tar&duefEkdifiHrsm;Y usihfokH;onf?
ygvDrefESifh orRwtkyfcsKyfa&;pepfw@kd . t"duuGmjcm;csufrSm/ tkyfcsKyfa&;ESifh Oya'ðya&;wd@k t=um;&Sd quf
EG,fr_jzpfonf? ygvDreftkyfcsKyfa&;Y ,if;ESpfckrSm wpfckwnf;twlwlyifjzpfonf? ta=umif;rSm 0ef}uD;csKyfESifh uufbd
euftzGJ@0ifrsm;onf ygvDrefrSwufvmjcif;jzpf+yD;/ 0ef}uD;csKyfudk Oya'ðya&;aumifpDrS a¶G;aumufwifajr‡muf
aoma=umifhjzpfonf?

29
orRwtkyfcsKyfa&;pepfY Oya'ðya&;u orRwudk a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;rðyay? xkdtpm;/ tkyfcsKyfa&;ESifh
Oya'ðya&;wdk@ukd oD;jcm;a¶G;aumufyGJðyvkyf=uonf? orRwESifh uGef*&uftrwfwdk@udk owfrSwfxm;aom umvrsm;Y
oD;jcm;pD jynfolwdk@u wdkuf¶dkufa¶G;aumufwifajr‡mufonf? xdk@a=umifh orRwESihf uGef*&uftzGJ@0ifwdk@onf
oD;jcm;ygwD wckpDrSjzpfEdkif.?
rsm;aomtm;jzifh ygvDrefpepfwGif tpdk;&wdk@udk tcsKd;us ukd,fpm;ðypepfjzifh a¶G;aumufwifajr‡muf=uonf?
qdkvdkonfrSm v$wfawmfwGif ygwDwck. xkdifckHta&twGuf &&Sdr_tcsKd;tpm;onf a&G;aumufyGJwGif tEdkif&aom
ygwD. rJta&twGufay:wGif rlwnfonf? odk@twGufa=umifh ygwDi,frsm;onfyifv#if Oya'ðya&;Y trwfae&mrsm;
&&SdEdkif.? Tae&mYawG@&aom tm;omcsufrSm vlenf;pkrsm;yifv#ifEkdifiHa&;&mrsm;Y tjrifhqHk;aomtpdk;&tzG@J twGif;
yg0ifyl;aygif; cGifh&Sdonf? ,if;onf ygwDrsm;t=um; aphpyfaqG;aEG;jcif;rsm;/ tav#mhtwif;rsm;&&Sdatmifvnf;
ðyvkyftm;ay;onf?
orRwtkyfcsKyfa&;pepf. tm;omcsufwpfckrSm wkduf&kduf wm0ef&Sdr_jzpfonf? orRwudkOya'ðya&;u a¶G;cs,f
wifajr‡mufjcif;r[kwfbJ jynfolwdk@uwdkuf¶dkufa¶G;cs,fwifajr‡mufxm;aoma=umifhjzpfonf? tkyfcsKyfa&;ESifh
Oya'ðya&;wdk@onf tpdk;&. rwlnDaom oD;jcm;tpdwftydkif;rsm;jzpfonfhtwGuf/ ‚if;wdk@wpfOD;udkwpfOD; tjyeftvSef
xdef;nd‡ qef;ppfr_rsm; ðyvkyfEkdifonf?
orRwESifh Oya'ðya&;udk oD;jcm;pD a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;a=umifh ‚if;.tm;enf;csufwpfckrSm
‚if;wdk@t=um; oabmxm;uGJvGJr_rsm;&Sdvmygu vkyfief;pOfrsm; a&S@okd@ rwufEdkifbJ &yfwef@aejcif;wdk@jzpfonf?
tu,fI uGef*&ufonf orRw. ygwD0ifr[kwfbJ/ tjcm;ygwD0ifrsm;jzpfygu tkyfcsKyfa&;ESifh uGef*&uft=um;
tcuftcJESifh wif;rmr_rsm; &SdvmEdkif onf?
orRwrsm;onf jynfoluwdkuf¶dkufa¶G;aumufwifajr‡mufxm;jcif;cH&ojzifh/ 0ef}uD;csKyfxuf ykdItm%m&Sd
ovkdjzpfaeonf? odk@aomfOya'ðya&;Y tjcm;ygwD0ifw@kd xdef;csKyfr_ tm;rsm;onfjzpfap/ enf;onfjzpfap/
orRwyg0ifr_r&SdbJ Oya'ðya&;udk jynfolwkd@u oD;jcm;a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;wd@k udkawmh vufcHxm;&rnfom
jzpfonf? orRwonf ygwDwdk@tay: xdef;csKyfxm;Edkifr_tm;enf;onf? 0ef}uD;csKyfonf twdkuftcHðyvmaom
ygwD0ifrsm;udk ESdyfuGyfEdkifaomfvnf;/ orRwurl xdkodk@rðyvkyfEkdifacs?

orRwtkyfcsKyfya&;ES
fa&;ESifh ygvDreftkyfcsKyfa&;'Drdkua&pDvkyfief;jypmwrf
jypmwrf;

atmufazmfjyygpepfwdk@onf ‘orRwtkyfcsKyfa&;’
&;’ pepfvm;/ ‘ygvDreftkyfcsKyfa&;’ pepfvm; (odk@) tjcm;pepf vm;?
tu,fI ‘tjcm;pepf’ jzpfygurnfonfhpepfjzpfonfukdazmfjyyg?

1? tar&duefY Oya'ðya&;ESifh tkyfcsKyfa&;wdk@ukd oD;jcm;pGm a¶G;aumufwifajr‡muf=uonf?


2? xdkif;EdkifiHY a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom ygvDreftrwfwkd@onf 0ef}uD;csKyfudk a¶G;cs,fwifajr‡mufonf?
0ef}uD;csKyf udkjynfolwkd@u wdkuf¶dkufa¶G;aumufwifajr‡mufjcif;r[kwfyg?
3? awmiftmz&duYorRwudk ygvDreftrwfrsm;u a¶G;cs,fwifajr‡muf=uonf? ygvDreftrwfrsm;udk jynfol
vlxku a¶G;aumufwif ajr‡muf=uonf?

30
4? u|Ekfyfwdk@¶GmwGif ¶Gmol}uD;ðy&ef twGuf/ vl 5 OD;udk qENrJay; a¶G;aumufonf? xdkol 5 OD;urS wzef acgif;aqmif
(¶Gmol}uD;) udk a¶G;cs,fwifajr‡mufonf? xdktxJrS usef 2 OD;udk ¶GmtkyfcsKyfa&;Y ¶Gmol}uD;tm; taxmuftul
ay;&ef a¶G;cs,fwif ajr‡mufonf?
5? òrd@vlxktpnf;ta0;yGJwpfckY ðrd@olòrd@om;tm;vHk;onf òrd@twGuf pnf;rsOf;Oya'rsm;a&;qGJ=uonf? +yD;aemuf
xdkESpf tpdk;&twGuf vl5OD;udk tm;vHk;u qENrJay;a¶G;aumufwifajr‡mufonf?
6? wdkif;jynf. Oya'tm;vHk;udk orRwuðyvkyfonf? olonf w&m;a&;rsm;ESifh tpdk;&udkvnf; xdef;csKyfxm;onf?
7? abmvDabmòydifyGJudkOD;pD;&eftwGuf OuUÏudk ausmif;olausmif;om;wd@k u a¶G;aumufwifajr‡mufonf?
ausmif;ol ausmif;om;rsm;uyif òydifyGJpnf;rsOf;pnf;urf;rsm;udka&;qGJ&eftwGuf aumfrDwDw&yfukda¶G;aumufwif
ajr‡mufonf?
8? orRwonfwdkif;jynf OD;ao#mifjzpf+yD; jynfolu a¶G;aumufwifajr‡mufonf? ol§r u (7ESpf) =um wm0ef
xrf;aqmif&rnfjzpfonf? ygvDreftrwf udk jynfolu av;ESpfwpf}udrfa¶G;aumufwifajr‡mufonf? orRwonf
ygvDreftrwfrsm;u axmufcHaomoludk 0ef}uD;csKyftjzpf cef@tyf&onf? 0ef}uD;csKyfonf AsL¶dkua&pD,EW&m;udk
wm0ef,l&onf?

18? a¶G;aumufyGJrsm;
'Drdkua&pDudk a&S;,cif*&drSpwifcJhonf[k,Hk=unf&onf? odk@aomf xdkumvY *&dvlrsdK;trsm;pkwdk@ qENrJay;ydkifcGihfr&Sd
acs? òrd@wGif;YarG;zGm;aomol r[kwfolrsm;/ trsdK;orD;rsm; ESifh u|efrsm; qENrJay;ydkifcGifhr&Sdacs?

,ckacwf'Drdkua&pDpepfvnf; Toabmtwdkif;yifjzpf.? wdkif;jynfwpfjynfESifh wpfjynftay:rlwnf+yD; touf


t&G,fay:rlwnfI rJqENay;ydkifcGifhudk uef@owfxm;onf? wl&uDY touf 21 ESpf jynfhrS rJay;Edkifaomfvnf;/
zdvpfydkifY touf 15 ESpf jynfhv#ifrJay;Edkifonf? 'Drdkua&pDEdkifiHtrsm;pkY touf 18 ESpf (od@k ) 20 ESpfjynfh
onfESifhwòydifeuf rJay;ydkifcGifh&Sdonf? tcsdK@ wdkif;jynfrsm;Y trsdK;orD;ESihf tusOf;om;rsm;udk rJay;ydkifcGifhrðyacs?

31
1? ul0dwf - ta&S›tv,fydkif;ujzpf+yD; trsdK;om;rsm;omESihf/ 1920 ckESpf rwdkifrSDu TEdkifiHwGif;YarG;zGm;cJhaom
trsdK;om;rdom;pk0ifwpfOD;OD;&SdrSom rJay;ydkifcGifh&dSonf? xdk@a=umifh ul0dwfY 8 &mcdkifE_ef;aom
jynfolvlxkom rJ ay;ydkifcGifh&Sdonf?
2? qGpfZmvef Y 1971 ckESpftxd/ trsdK;orD;rsm; wdkif;ðyjynfðya¶G;aumufyJGrsm;Y yg0ifrJay;ydkifcGifhr&Sdacs?
3? twdwfu *syef/ t*FvefESifh tar&duefuhJo@kd aomEdkifiHrsm;u csrf;omºuG,f0olrsm;ESifh ajrydkif&Sifrsm;udkom
rJay;ydkifcGifhðyonf?
4? =opa=w;vs . yxrqHk;a¶G;aumufyGJudk 1842 ckESpfu usif;ycJhaomfvnf;/ rJay;cGifh&Sdolrsm;om trsKd;om;
rsm;omjzpf+yD; ‚if;wkd@. rdom;pk0ifrsm;onfvnf; +AdwdefESifh tjcm;wdkif;jynfrS vmaomrdom;pkrsm;rSom
jzpf&rnfjzpfonf? 1902 aemufydkif;Y trsdK;orD;wdk@rJxnfhcGihf&onf? (Xmaewkdif;&if;om;) =opa=w;vs
a'ocHrsm;rSm rdrdwdk@. wdkif;jynfwGif;rSmawmifrS 1967 ESpftxd rJay;ydkifcGifhr&&Sd cJhay?
wcgw&H 'Drdkua&pDjzpfxGef;pEdkifiHrsm;Y vlwdkif;rJay;ydkifcGifhr&Sday? tcsdK@EdkifiHrsm;Y - touf/ usm;§r/ tqifh twef;/
vlrsdK;/ pmwwfajrmufr_/ ypPnf;OpPmydkifqkdifr_/ tcGefay;Edkifr_E_ef; tp&Sdonfh OD;pm;ay;csufwdk@tay:rlwnf+yD;rS
rJay;ydkifcGifh &Sdonf? tkyfcsKyfa&;Y vltm;vHk;xJrSmrS tenf;pkr#avmufom rJay;Edkif (odk@) yg0ifEdkifonf?

EdkifiHawmfawmfrsm;rsm;Y wkdufyGJaygif;rsm;pGmudk jzwfoef;vmcJh+yD;aemuf rJay;ydkifcGifhpnf;=uyfr_w@kd ukd ajyavsmhapcJh


onf? Oyrmtm;jzifh awmiftmz&duwdkufwGif usifhoHk;cJhaom tom;ta&mifcJGjcm;a&;pepfjzpfonf? tom;ta&mif
cGJjcm;a&;pepft& vlrnf;wdk@onf 'kwd,wef;pm; vlwef;pm;tjzpfowfrSwfjcif;cH&+yD; ‚if;wd@k . tcGifhta&;rsm;pGm
wdk@rSmvspfvsL¶_xm;jcif;cH&onf? vlenf;pkjzpfaom vljzLwdk@om rJay;ydkifcGifh&Sdonf? q,fpkESpfaygif;rsm;pGm
=urf;wrf;cufcJaom wkdufyGJrsm;ukd/ ANC OuUÏ e,fvfqifref'Jvm; rSOD;aqmif+yD; tpdk;&tm; tom;ta&mif
cJGjcm;r_pepfudk zsufodrf;apum/ awmiftmz&du vlrnf;rsm;tm; wef;wlnDr#aom tcGifhta&;udk &&SdcJhapavonf?
trsdK;orD;rsm; (odk@) vlenf;pkrsm; (odk@) qif;&Jom;vlwef;pm;rsm; rJray;oifh[ktpdk;&uajymqdkonfrSm
tb,fa=umifh[k oifxifoenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
vlwdkif;rJay;ydkifcGifh&Sdonf[koifxifovm;? tb,fa=umifhenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

32
a¶G;aumufyGJtm;usif;yðyvkyf&efenf;vrf;rsm;

t*FvefY pm¶GuftwGif;a&;jznfh+yD; yHk;xJodk@xnfhjcif;jzifh


b,fol@udkrJay;onfudkrnfolr#todEdkifay?

t*FvefY wdkif;jynfudkvlOD;a&qwleD;yg; yg0ifaome,fajrtpdyftydkif;rsm;


toGifydkif;jcm;xm;onf? e,fwpfe,fY ygvDreftrwfwpfOD;udka¶G;cs,fonf?
Tpepfudk ArmjynfY 1990 a¶G;aumufyGJwGifusifhoHk;onf?

ygvDreftrwftrsm;qHk;&SdonfhygwDonf tpdk;&jzpfvm+yD;
,if;ygwDacgif;aqmifu 0ef}uD;csKyfjzpfvmonf?

tar&duefwGif txufv$wfawmftrwfrsm;udk 6ESpf wpf}udrfa¶G;aumuf=u


onf? olwkd@onfv$wfawmftzGJ@0ifrsm;jzpf+yD;jynfe,fwpfckcsif;pDudk udk,fpm;
ðyonf? orRwa¶G;aumufyGJudkrl oD;jcm;ðyvkyf+yD; 4ESpf wpf}udrfusif;yonf?

a¶G;aumufyGJ jy\
jy\emtcuftcJrsm;
jy

(u) aiG
csrf;omaomygwDrsm;onf a=ujimrsm;ESifh rJqG,fpnf;¶Hk;a&;wk@d Y aiGydkIoHk;pGJEdkif=uonf? odk@aomftcsdK@aom
wdkif;jynfrsm;Y ygwDwpfckcsif; rJqG,fpnf;¶Hk;a&;yGJwdk@Y oHk;pGJ&rnfhaiGa=u;yrm%udk uef@owfonfh Oya'&Sdonf? Oyrm
- +AdwdefESifh tar&duefuJhodk@aom taemufEdkifiHtawmfrsm;rsm;Y EdkifiHa&;ygwD}uD; 2 ck (odk@) 3 ckonfygvDrefudktkyfpD;
xm;onf? olwdk@ay:vpDrsm;onfqifwl+yD; pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;xHrS aiGajrmufrsm;pGm&&Sdonf? olwdk@udkygwDi,frsm;
taejzifh ,SOfòydif&efcufcJvSonf?

(c) owif;Ïmersm;ydkifqdkifr_
EdkifiHtawmfrsm;rsm;Y owif;Ïmersm; (owif;pm/ a&'D,kdESihf ¶kyfjrifoH=um;Ïmersm;) udk tpdk;& (odk@)
pD;yGm;a&; vkyfief;}uD;wdk@u ydkifqdkifxm;=uonf? xdk@a=umifh tpdk;&taejzifh rdrdwdk@.ay:vpDrsm;udk trsm;jynfoltm;
vG,fvifhwula=ujimEdkif&ef rdrdwdk@tm; axmufcHtm;ay;aomolukd owif;Ïmersm;wGif tvG,fwul&mxl;}uD;
ay;cef@tyfEdkifonf? Oyrm -jrefrmjynfY tpdk;&onf owif;Ïmeudk csKyfudkifxm;onf?

(*) vmbfpm;r_
m;r_
ukd,fusifhw&m;ysufjym;aomEdkifiHa&;orm;rsm;onf tpdk;&ESifh tjcm;t&if;tjrpfw@kd ukd toHk;ðy+yD; ‚if;wkd@.
rJqG,fpnf;¶Hk;a&;yGJrsm;Y toHk;ðyonf (odk@) olwdk@ay:vpDrsm;. atmifjrifr_wdk@udk a=umfjimonf? ‚if;wdk@udk rJay;&ef
vlrsm;udk aiGay;rnf (odk@) uGefjrLewD acgif;aqmifrsm;udk ‚if;wkd@. &yf&Gmvl@tzG@J tpnf;xHrS rJrsm;xnfh0if&eftwGuf
vmbfxdk;rnf? (rJ0,fjcif;jzpfonf?) Oyrm - tmz&duwdkuf&Sd ZifbmabGEdkifiHY/ rdk;acgifa&&Sm; uyfab;oifhpOf orRw
rl*gbDonf ol@tm; rJay;onfh a'orsm;odk@ u,fq,fa&;&duQmrsm; ay;ydk@cJhonf? ol@ygwD0ifr[kwfaom olrsm;udk
&duQmxkwfray;acs?

33
(C) vlvdrfEdkifiHa&;orm;rsm;
rdrdESpfoufonfht&mudk a[majymonfh EdkifiHa&;orm;wdk@udk vlrsm;u a&G;cs,f rJay;=uonf? odk@aomf
EdkifiHa&;orm;rsm;onf r=umc%qkdovkd rJqG,fpOftwGif; vdrfvnfajymqdk uwday;+yD; ta¶G;cH&+yD;aemuf uwd
rwnf=uawmhay? EdkifiHa&;orm;wdk@onf uwdwnf&ef vGefpGmcufcJonf? +yD;aemufajymonfhtwdkif; uwd
rwnfrdygu qifajcudk vG,fvG,fav; ay;wwf=uonf?
Oyrm - a¶G;aumufyGJrwdkifrSu 0ef}uD;csKyf oufqifonf/ xdkif;EdkifiH. v,f,mpdkufysdK;a&;pepfukd wdk;wufatmif
ðyvkyfrnf[k uwday;cJhonf? ta¶G;cH&+yD;aemuf ajymonfhtwdkif; ol rvkyfaqmifcJhonfhtwGuf 2002 ckESpfY
v,form;rsm; qENjycJh=uonf?

i) trsm;pkrS Akdvfus}uD;pkd;jcif;
a¶G;aumufyGJEdkifaomacgif;aqmiftrsm;pkonf rJtrsm;qHk;&&Sdolrsm;jzpfonf? qdkvdkonfrSm tEdkif&olonf
rJtrsm;qHk;&&Sdol jzpfonfhtwGuf vltrsm;pk. t=uHOm%fudk=um;odcGihf&onf? odk@aomfvlenf;pk. t=uHOm%fwdk@rSm
rnfodk@&Sdrnfenf;?
rJay;olwdk@onf rJay;EkdifcGifhr&Sdaom a&$@ajymif;a&muf&Sdvmonfh vlopfrsm;ESifh 'kuQonfwdk@uJhodk@aom
vlenf;pktay:r#waom ay:vpDrcsrSwfonfh EdkifiHa&;orm;rsm;udk a¶G;aumufwifajr‡mufaumif; wifajr‡mufrdrnf
jzpfonf?

a¶G;aumufyGJrsm;udk b,ftcsdfefY 'Drdku&ufwpfenf;usonf


;usonf[k ,lqEdkifoenf;?
;us
ppftm%m&SifpepfESifh tºuGif;rJhtm%mydkifpepfrsm;Yvnf; a¶G;aumufyGJrsm;ðyvkyf=uygonf? odk@aomff
'Drdkua&pDenf;usygonf[k orkwf&ef vdktyfaomtcsuftvuf§ta=umif;t&mrsm; jynfhpHkpGmryg&Sdacs?
a¶G;aumufyGJrsm;udk 'Drdku&ufwpfenf;usonf[k owfrSwfEkdif&ef rnfonfhtcsuftvufw@kd vkdtyfoenf;?
a&S;OD;pGma¶G;aumufyGJwGif vGwfvyfpGma¶G;cs,fykdifcGihf&dS&rnf? rJxnfholonf wpfckudkrESpfoufu tjcm;wpfck
udka¶G;cs,fydkifcGifh&Sd&rnf?
‚if;tjyif atmufazmfjyyg tcsuftvufrsm;vnf; jynfhpkH&rnfjzpfonf -

34
'Drdku&ufwpfusaoma¶G;aumufyGyJw
G dk@rnfonf tm;vkH;yg0if&rnf
&rnf/ r#w&rnf/ v#dK@0Suf&rnf/ vGwfvyf&rnf
&rnf?

tm;vkH;yg0if&rnf&rnf
tjynfjynfqkdif&mowfrSwfcsuftwkdif; rJay;ykdifcGifh - qdkvdkonfrSmEdkifiHom;wdkif; owfrSwfxm;aom toufjynfhygu
rJxnfhEdkif+yD;/ udk,fpm;vS,ftjzpf yg0ifta¶G;cHydkifcGifh&Sdonf? tom;ta&mif/ vdif/ bmompum;/ 0ifaiG/ ypPnf;OpPm/
tvkyftudkif/ vlr_a&;tajctae/ vlwef;pm;/ ynma&;/ udk;uG,f,Hk=unfr_ESifh EdkifiHa&;cH,lcsuf tp&Sdonfw@kd ukd
xnfhrwGuf&? vlwdkif;rJay;ydkifcGifh &Sdonf?

r#w&rnf
vlwpfOD;/ rJwpfrJ - qdkvdkonfrSm rJwpfrJcsif;pD.pGrf;tm;onf wlnD=uonf? xd@k a=umifh vpm}uD;olxnfhonfhrJonf
0ifaiGenf;olxnfhonfhrJxufpGrf;tm;ydk}uD;onf paom rr#wr_rsdK;udk rjzpfay:ap&?

v#dK@0Suf&rnf
v#dK@0SufrJ - v#dK@0SufrJay;&mY rdrdu rnfol@tm; rnfodk@rnfykH rJay;onfudk tjcm;rnfolr# rodap&yg? rJxnfh&mY
wpkHwckaom zdtm;wpfckckatmufrS rJay;&onfhtajctaersdK; rjzpfatmif umuG,fay;xm;onfhtwGuf ,if;onf
tvGefta&;}uD;onf?
,if;.qef@usifzufrSm trsm;oda¶G;aumufjcif;jzpfonf? rnfolu rnfol@udk a¶G;aumufonfudk tm;vHk;u
odjrifEkdifonf? Oyrm - tpnf;ta0;Y vufaxmif+yD; wpfOD;OD;udk a¶G;aumufwifajr‡muf=uonf?

vGwfvyf&rnf
vGwfvyfpGmrJay;ydkifcGifh&Sdonf - qdkvdkonfrSm EdkifiHom;wdkif;/ olwdk@taejzifh a&G;aumufyJGY yg0ifrJay;rnf/ ray;rnfudk
olwdk@ bmom olwdk@ vGwfvyfpGmqHk;jzwfydkifcGihf&dSonf? rJay;olw@kd tm; zdtm;ay;jcif;rsdK;wdk@udk umuG,fwm;qD;&ef
vGefpGmta&;}uD;onf?

'Drdkua&pDenf;usaoma¶G;aumufyGJY tb,fa=umifhv#dK@0SufrJay;jcif;udkaxmufcH+yD; trsm;odrJay;a¶G;aumufjcif;udk


raxmufcH&oenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

35
__________________________________________________________________
______

tcsdK;ustEdkif&pepf ESifh rJydk&ol tEdkif&pepf


a¶G;aumufyGJpepftrsdK;rsdK;&Sdonf? ta=umif;rSmrnfonfhpepfrS +yD;jynfhpHkatmifrSefuefonf[k ,lqIr&aoma=umifh
jzpfonf? Oyrm - atmufazmfjyyg pepfESpfckudk =unfhygpdk@?

tcsdK;ustEdkif&pepf
pep - 'Drdkua&pDpepftawmfrsm;rsm;Y TpepfukdtoHk;ðyonf? ygwDwpfck. rJ&&Sdr_E_ef; tcsdK;tpm;ay:
rlwnf+yD; Oya'ðya&;Y tcsdK;usustrwfae&mrsm; &&Sdjcif;jzpfonf? Oyrmtm;jzifh a¶G;aumufyJGY rJ 53 &mcdkifE_ef;&&Sd
aomygwDonf trwfae&m 53 &mcdkifE_ef;&&Sdonf?

rJydk&oltEdkif&pepf - Tpepfudkjrif;òydifyGJESifhvnf; E_dif;,SOfI&onf? yef;wdkift&if0ifaomjrif;onf tEdkif&onf? tcsdK@


aom 'Drdkua&pDwdkif;jynfrsm;Y rJydk&oltEdkif&pepfukd usifhoHk;onf? Oyrmtm;jzifh +AdwdefESihf tar&du&Sd a'owGif;
a¶G;aumufyGJrsm;Y c¶dkifwpfck (odk@) jynfe,fwpfcktwGuf udk,fpm;vS,fwpfOD;us a¶G;cs,fonf? odk@jzpfI
rJtrsm;qHk;&aom udk,fpm;vS,fu a¶G;aumufyJGtEdkif&&Sdonf?
tcsdK@aomtpdk;&a¶G;aumufyGJrsm;Y rJtEdkif&aomygwD &&Sdaomtrwfae&mtcsdK;tpm;onf ,if;tEdkif&aom rJtcsdK;
tpm;xufydkIrsm;onf? Oyrm - tEdkif&aomygwD&&SdaomrJrSm 53 &mcdkifE_ef;jzpfrnf? od@k aomf,if;onf trwfae&m
60 &mcdkifE_ef;udk&,lxm;onf?

rnfonfha¶G;aumufyGJpepfu taumif;qHk;jzpfonf qkdonfESifhywfoufI tjiif;yGm;p&mrsm;pGm&Sdonf? odk@aomf


a0zefa&;orm;rsm; tqdkt& ‘rJydk&ol tEdkif&pepf’ onf r#waomudk,fpm;ðyjcif;udk rjzpfapay?

Oyrm - wdkif;jynfwpfjynfY vlrsm;pk wpfpkESifh vlenf;pk wpfpkom&Sdonf qdkygp@kd ? ,ck xdkESpfpkonfwdkif;jynfwGif;Y


r#wpGmjyef@usJae+yD;/ wdkif;jynfudkvnf; c¶dkifrsm;jzifh zGJ@pnf;xm;um c¶dkifwkdif;Y vlrsm;pkonf tjrJwrf;vlrsm;pkzufyg+yD;
vlenf;pku tjrJwrf;vlenf;pk zufygonf? tu,fI udk,fpm;vS,frsm;udk ‘rJydk&oltEdkif&pepf’ jzifha¶G;cs,fygu
ta¶G;cs,fcH&aom udk,fpm;vS,ftm;vHk;onf vlrsm;pkzufuom vmrnfjzpf+yD; vlenf;pkudk,fpm;vS,frsm;
Oya'ðya&;Y ae&m&&Sdrnf r[kwfacs?

36
wu,fwrf;Y wdkif;jynfwGif;&Sd jynfolwdk@onf TuJhodk@jyef@usJaernfr[kwfyg? tcsdK@aomae&ma'orsm;Y wdkif;jynf.
vlenf;pkwdk@onf vlrsm;pk taejzifhwnf&Sd+yD; Todk@aomtajctaersdK; 'Drkdua&pDEkdifiHY wnf&Sdu ‘rJydk&ol
tEdkif&pepf’ rsdK;udk usifhoHk;rnfhyHk ray:yg?

‘tcsdK;us tEdkif&pepf’ (odk@) ‘rJydk&oltEdkif&pepf’ wGif rnfonfhpepfu ydkaumif;onf[k oifxifoenf;?


tb,fa=umifh enf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

tcsKd@aomwdkif;jynfrsm;Y toHk;ðyaoma¶G;aumufyJGpepfrSm ‘ESpfouf&ma¶G; aumufa&;pepf’ (odk@) ‘rJ&&Sdr_ tenf;


trsm;’ jzpfonf? TpepfY rJxnfhonfh onfukd,fpm;vS,frsm;udk ‚if;tESpfoufqHk;aomudk,fpm;vS,frS rESpfouf
qHk;aom udk,fpm;vS,ftxd tpOfvdkufpDonf? Tpepfukd toHk;ðyaomEdkifiHrSm =opa=w;vsEdkifiHjzpfonf?
=opa=w;vs Y rJray;Ir&/ rJay;ukday;&onf?
‘ESpfouf&ma¶G;aumufa&;pepf’ . tm;omcsufrsm;rSm bmawGjzpfEdkifoenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
19? vlrsm;pktkyfcsKyfa&;ESifh vlenf;pktwGufukd,fpm;ðyjcif;
a&S@ykdif;wGif u|Ekfyfwkd@ aqG;aEG;cJhonfhtwdkif; 'Drdkua&pD ESpfrsdK;ESpfpm;&Sdonf? wdkuf¶kdufESihf udk,fpm;ðyjcif;jzpfonf?
udk,fpm;ðy'Drdkua&pD udk tvGef}uD;rm;aom vl@tzGJ@tpnf;rsm;twGuf (odk@) jyef@usJaeaom vltzGJ@tpnf;rsm;
wpkwpnf;wnf; tusdK;cHpm;apjcif;iSm toHk;ðyonf? udk,fpm;ðy'Drkdua&pD. t"du&nf¶G,fcsufrSm vlxku a¶G;cs,f
wifajr‡mufaomudk,fpm;vS,frsm; vlxkudk udk,fpm;ðya&;twGufjzpfonf? Tudk,fpm;vS,frsm;onf a¶G;aumufyGJY
a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&+yD; rJtrsm;qHk; &&Sdolrsm;jzpf=uonf?

udk,fpm;ðy'Drdkua&pDY jy\emESpfck&Sd+yD; ,if;wdk@onf vl@tzG@J tpnf;twGif;&Sd vlenf;pkrsm;ESifh oufqdkifonf?


1? tvGef}uD;rm; ¶_yfaxG;vSaom vl@tzGJ@tpnf;}uD;rsm;Y/ vl@tzGJ@tpnf;twGif;&Sd vlrsKd;wdkif;udk udk,fpm;ðyonfh
udk,fpm;vS,fudk wifajr‡muf&ef cufcJvSonf? Oyrm - vlrsdK;aygif;pHkjzifh zGJ@pnf;xm;aom wdkif;jynfwpfjynfwGif
wdkif;jynftpdk;&tzGJ@wGif;Y ,if;vlrsdK;tm;vHk;wd@k . udk,fpm;vS,frsm; yg0if&efcufcJvSonf?
2? udk,fpm;ðy'Drdkua&pDusifhoHk;aeus enf;wpfckrSm rJtrsm;qHk;&&Sdr_tay: tajccH+yD;qHk;jzwfcsufudkcsrSwfjcif;jzpf
onf? vlenf;pkwkd@. oabmxm;tjrifrsm;ua&m tb,fenf;´

xHk;pHtm;jzifh udk,fpm;vS,frsm;onf wdkif;jynftwGif;&Sd ydkif;jcm;xm;aoma'orsm;udk udk,fpm;ðy+yD; a'owpfckpD&Sdol


rsm;onf rdrd.a'ocHudk,fpm;vS,fudk a¶G;aumufwifajr‡mufcGifh&onf? xdk@a=umifh,if;udk,fpm;vS,fwdk@onf a'o

37
wpfckcsif;pD&Sd vlrsm;pkwdk@.a¶G;aumufwifajr‡mufr_ukd cH&onf? tu,fI vlrsdK;pki,frsm;onf a'owpfckwGif;Y wpk
wpnf;wnf;aexkdifygu ,if;vlrsdK;pki,frsm;onf wpfjynfvkH;twdkif;twmt& vlenf;pkjzpfaomfvnf;/ xdka'o
wGif;Yrl vlrsm;pkjzpfonf? xdk@a=umifh xdka'o. udk,fpm;vS,fonf vkenf;pkrS a¶G;aumufwifajr‡mufaom udk,fpm;
vS,fjzpfonf?

odk@aomfvlrsdK;pki,frsm;onf a'otoD;oD;Yjyef@usJaeonfqdkygpdk@? ‚if;wdk@onf ,if;a'owGif;Y vlenf;pktaejzifh &yf


wnfaernfjzpf+yD;/ a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom udk,fpm;vS,fw@kd onfvnf; ‚if;wdk@udk udk,fpm;ðyEdkifrnf
r[kwf ay? TonfrSm ‘udk,fpm;ðy'Drdkua&pD’ Y ñuHawG@&aom jy\emjzpfonf?

wcgw&Htpdk;&Y qHk;jzwfcsufwdk@udk rJtm;jzifhqHk;jzwf=uonf? wzefawG@&onfrSm rJrsm;oltEdkif&jcif;yif jzpfonf?


tu,fI tpdk;&tzGJ@wGif;&Sd udk,fpm;vS,frsm;rSm vlrsm;pkrS a¶G;aumufwifajr‡mufxm;olrsm;jzpf+yD;/ vlenf;pk
udk,fpm;vS,frsm;rSm tenf;i,fom&SdonfhtwGuf vlenf;pkwdk@. awmif;qdkcsufrsm;ukd rnfodk@r# jznfhqnf;ay;jcif;
cH&rnfr[kwfay?

jy\emrSm Tr#ESifh r+yD;ao;yg? wcgw&H vlrsdK;pki,frsm;Y tjcm;aomvlrsdK;pkcJGrsm;&Sdao;onf? wzefvlrsdK;pkcJGrsm;


twGif;&Sd vlrsm;pkwdk@onf ‚if;wdk@udk,fpm;vS,frsm;udk a¶G;aumufwifajr‡muf=urnfjzpfonfhtwGuf/ vlrsdK;pkcGJrsm;
twGif;&Sd/ vlenf;pkwdk@. awmif;qdkcsufrsm; b,fawmhr# ta&;ay;cH&rnfr[kwfay?

jzpfoifhonfhtcsufrSm vltm;vHk;. vdktyfcsufESifh awmif;qdkcsufw@kd ukd trsm;u odjrifta&;ay;aprnfh pepfwpfckudk


xlaxmif&efjzpfonf? 'Drdkua&pDpepfonf vlenf;pkw@kd twGuf w&m;r#wr_udk tvdktav#muf jzpfay:aprnf
r[kwfacs? vlenf;pkESifh vlrsm;pk/ ESpfckpvHk;.ta&;udk udk,fpm;ðyonfh pepfrsm;udk wnfaqmuf&efvkdtyfonf?

jrefrmjynfY ‘vlenf;pktm; udk,fpm;ðyjcif;’ rS jy\emudk rnfodk@jzpfay:aprnfenf;?


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
20? !Gef@aygif;tpdk;&
wcgw&H a¶G;aumufyGJ+yD;aemuf rnfonfhygwDurS a¶G;aumufyJGukd jywfjywfom;om; tEdkifr&&Sday? 'ga=umifh !Gef@
aygif;tpdk;& (odk@) !Gef@aygif;uufbdeufudk zGJ@&onf? !Gef@aygif;tpkd;& qdkonfrSm ygwDESpfck (odk@) 2 ck xufydkrsm;aom
ygwDrsm; yl;aygif;+yD; EdkifiHudk tkyfcsKyf&ef oabmwlxm; =uaoma=umifhjzpfonf?

38
wcgw&H !Gef@aygif;tpdk;&Y tjcm;ygwDwdk@xuftm;}uD;aom ygwDwpfckvnf; yg0ifwwfonf? wcgw&H ygwDi,frsm;udk
pkpnf;Ivnf; !Gef@aygif;zGJ@pnf;xm;wwfonf? !Gef@aygif;uufbdeufwpfckukd tm;}uD;aomygwDwpfckudk tajccH+yD;
yg0ifzGJ@pnf;xm;ygu/ ygwDi,frsm; !Gef@aygif;zGJ@pnf;xm;aom uufbdeufxuf ykdrkdcdkifrm+yD; oufwrf;ydk&Snfonf?
!Gef@aygif;tpdk;&wGif;Y ygwDrsm;tcsif;csif; oabmxm;uGJvGJr_wdk@a=umifh r=umc% jy\emwuf&wwfonf?

orRwu uufbdeufudk a¶G;cs,fonfh wdkif;jynfrsm;Y !Gef@aygif;tpdk;&udk zGJ@pnf;jcif; vkyf¶kd;vkyfpOfr&Sdyg/ (Oyrm - jyif


opf/ tar&duefESifh ¶k&SEdkifiHrsm;)? !Gef@aygif; uufbdeufzGJ@pnf;jcif; r=umc%jzpf&aom EdkifiHwdk@rSm *smreD/ tDwvD/
wl&uD/ tpPa&;ESifh tdENd,wdk@jzpfonf?

wcgw&H}uD;rm;aom t=uyftwnf;rsm; usa&mufpOfumvY !Ge@f aygif;tpdk;&zG@J pnf;¶dk; xHk;pH&Sdonf? Oyrm -


ppfylumvY tpdk;&twGif; EdkifiHa&;oabmxm;uGJvGJr_wdk@udk y,fzsuf&efESihf tpdk;&tm; w&m;0iftodtrSwfðyr_
pHE_ef;ESifh vufcHr_E_ef; wdk;jrifhvmap&ef twGufwkd@jzpfonf? om"ujy&v#if 'kwd,urBmppfumvY +Adwdef&Sd
EdkifiHa&;ygwDwdk@onf !Gef@aygif; tpdk;&zGJ@cJh=uonf?

!Gef@aygif;tpdk;&Y ygwDta&twGuf rnfr#rqdk yg0ifEdkif.? *smreDY ygwD 2 ckxufydkI yg0ifr_rsdK; r&Sdoavmufyifjzpf


onf? b,fvf*sD,rfEdkifiHYrl jyifopfpum;ESihf 'wfcsfpum; 2 rsdK; oHk;aomygwDrsm;/ EdkifiHa&;tzGJ@wpfckcsif;pDY
uGJaeonfh twGuf ygwD 6 ckaygif;+yD; !Gef@aygif;zGJ@xm;jcif;rSm yHkrSefjzpfonf? tdENd,. !Gef@aygif;tpdk;&t& trsdK;om;
'Drdku&ufwpfr[mrdwf (NDA) tzGJ@Y ygwD 13 ckyg0ifonf? zifvefukd 1990 ckESpfrsm;u ygwD 5 ck!Gef@aygif;tpdk;&
zGJ@pnf;uwnf;u tcdkifrmqHk;aomtpkd;&udk xlaxmifEdkifcJhonf?

!Gef@aygif;tpdk;&zGJ@pnf;jcif;jzifh rnfodk@aomtusdK;tjrwfwk@d &&Sdvdrfhrnf[koif,lqoenf;?


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

!Gef@aygif;tpdk;& &Sdjcif;tm;jzifh rnfonfhjy\emrsm; &SdEdkifonf[k oifxifjrifoenf;?


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

EdkifiHa&;t=uyftwnf; (Oyrm - ppfjzpfyGg;csdef) umvrsm;Y tpdk;&onftb,fha=umifh !Ge@f aygif;tpdk;&zGJ@&onf[k


oifxifjrif,lqoenf;´

39
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

21?
21? Oya'rsm;rnfodk@ðyvkyfoenf
oenf;?

puFmyl/ 'def;rwf/ qGD'ifESihf e,l;ZDvefuhJodk@aom EdkifiHwdk@Y yHkrSeftm;jzifhygvDrefwpfckwnf;xm;&Sd.?


ygvDrefrS0ef}uD;csKyfudka¶G;cs,f+yD; tzG@J 0ifrsm;.wifjyr_wdk@tay: qENrJaumuf,ljcif;jzifh Oya'a&;qGJ=u onf?
ygvDreftzGJ@0iftrsm;pku oabmwl+yD;rJay;qHk;jzwfjcif;jzifh Oya'udktwnfðyonf?

+Adwdef/ =opa=w;vsESihf rav;&Sm;uJho@kd aomwdkif;jynf}uD;rsm;Y ygvDref (2) ck&dSonf?


Oya'udktwnfðy &eftwGuf ygvDrefESpfckpvHk;u qENrJay;qHk;jzwf&onf?

tar&duefY ygvDrefwpfckukd uGefu&uf[kac:+yD;/ tjcm;ygvDrefwpfckukd qD;edwf[kac:onf?


Oya'wpfck udktwnfðy&eftwGuf uGefu&ufua&S;OD;pGm rJcGJqkH;jzwf+yD;aemuf
qD;edwfurJcGJqHk;jzwf&onf? uGefu&ufESifh qD;edwfuabmwlygu orRwutwnfðyay;&onf?
tu,fI orRwu oabmrwlygu ADwdktm%mjzifh y,fcsEkdifonf? (Oya'udktwnfrðyay?)

tu,fIorRwuOya'ðya&;udk ADwdktm%mjzifhy,fcsygu uGefu&ufESihf qD;edwfwdk@onf wzefjyefI ,if;Oya'


udk twnfðya&;twGufrJqENcH,lEdkif.? tu,fIoHk;yHkESpfyHkaomuGefu&ufESihf qD;edwf v$wfawmftrwfwdk@u
,if;Oya'ukdtwnfðy&ef oabmwlaomf orRwuoabmrwlaomfjim;vnf; ,if;Oya'udktwnfðyEdkifonf?

atmufazmfjyygtqifhwdk@rSm +AddwdefY Oya'ðyyHk tqif


tqifhqifhjzpfonf?

1? yxrygvDreftzGJ@0ifrsm;u Oya'udktqdkwifjyonf?

2? yxrygvDrefrSrJqENcH,lonf? trsm;oabmwlygu 'kwd,ygvDrefudkwufonf?

3? 'kwd,ygvDrefu rJqENcH,lonf? trsm;pkoabmwlygu Oya'udktwnfðyonf?

40
atmufazmfjyyg tqifhwdk@rSm tar&duefY Oya'ðyyHk tqifhqififhjzpfonf?

1? uGef*&ufu Oya'ðy&ef qENrJay;onf?

2? qD;edwfu Oya'ðy&ef qENrJay;onf?

3? tu,fI uGef*&ufESifh qD;edwftrwftrsm;pku Oya'ðy&efqEN&dSu/ touf0if&ef orRwu twnfðyay;&onf?


tu,fI orRwu oabmrwlygu ADwdktm%mjzifh y,fcsEdkifonf?

22? zGJ@pnf
pnf;yHktajccH
ajccHOya'wck qdkonfrSmtb,fenf;´
zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkonfrSm wdkif;jynf.tjcm;aom Oya'rsm;ESifhrwlbJ/ oD;jcm;Oya'wpf&yfjzpf+yD;/ wdkif;jynfudk
rnfodk@ tkyfcsKyf&rnfqkdonfudk azmfjyxm;onf? tzGJ@tpnf;rsm;ESihf EkdifiHtawmfrsm;rsm;Y zGJ@pnf;yHktajccHOya'rsm;
&Sd=uonf?
zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf tcsufoHk;csufukd axmufjyonf? yxrtcsufrSm A[kdtpdk;&.tcef;u¾ESifh tm%mudk
azmfjyxm;onf? 'kwd,tcsufrSm tpdk;&tqifhwqifhxufydkI&Sda=umif;udk azmfjyxm;onf? aemufqHk; tcsufrSm
EdkifiHom;wdk@. tcGifhta&;rsm;udk azmfjyxm;onf?
wdkif;jynftawmfrsm;rsm;Y zGJ@pnf;yHktajccHOya'&Sdaomfvnf; tcsdK@wdkif;jynfrsm;Yr&Sday? zGJ@pnf;yHktajccH Oya'onf
ðypkxm;aom Oya'pmwrf;wckjzpf+yD;/ wdkif;jynfwjynf&Sd EkdifiHom;wk@d .tcGifhta&;rsm; ESifh tpkd;&tm;
rnfodk@zGJ@pnf;&rnfESifh rnfodk@a¶G;aumufwifajr‡muf&rnfudk azmfjyxm;onf? tpdk;&u Oya'twnfðyEdkifa&;udk uef@
owfxm;aom pnf;rsOf;wdk@udkvnf; csrSwfxm;onf?
zGJ@pnf;yHktajccHOya'wdk@udk omref¶dk;¶dk; Oya'ESifhrwlbJ vG,fulpGmajymif;vJIr&atmif ðyvkyfxm;onf? tu,fI
tpdk;&u vG,fulpGm ajymif;vJEdkifaom zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf tcsnf;ESD;omjzpf+yD;/ zG@J pnf;yHktajccHOya'&Sd&jcif;.
ta&;t}uD;qHk;aomta=umif;t&if;rSm raumif;aomtpdk;&. tkyfcsKyfr_atmuf&Sd jynfolrsm;udk umuG,f&ef
jzpfonf?
zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf vlenf;pkrsm;udkvnf; umuG,fay;xm;onf? vlenf;pk. tcGifhta&;udk jznfhqnf;
ay;xm;+yD;/ ,if;tcGifhta&;wdk@ukd wdkif;jynfwGif;&Sd vlrsm;pkw@kd tygt0if rnfolr# xdyg;cGifhr&Sday? xd@k a=umifhvlrsm;pk.
Edkifxuf pD;eif;ðyr_rS umuG,fay;xm;onf? Oyrm - zGJ@pnf;yHktajccHOya'Y vlwkdif;vGwfvyfpGm,Hk=unfudk;uG,fcGifh
&Sdonf[k azmfjyxm;onf? xdk@a=umifh tjcm;bmomudk,Hk=unfaom tpdk;&ESihf tjcm;olw@kd . aESmifh,SufpGufzufjcif;
rsdK;rS umuG,fay;xm;onf?
zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf tpdk;&u b,favmuf=um=umtkyfcsKyfcGihf&dS+yD;/ rnfonfhtcsdefumvY a¶G;aumufyGJtm;
usif;y&rnfudk azmfjyxm;onf? xdk@tjyif ygvDreftrwfOD;a& rnfIrnfr#&Sd&rnf/ rnfolu olw@kd tm; a¶G;aumuf
wifajr‡mufEdkifonf wdk@udkvnf; azmfjyay;xm;onf?

41
+AdwdefESifh qGpfZmvefuJhodk@aom EdkifiHrsm;Y a&;qGJxm;onfh zGJ@pnf;yHktajccHOya'r&Sdacs? jynfolw@dk . tcGifhta&;rsm;
udk omrefOya'rsm;Yom jyÏmef;xm;onf? tar&duefwGifrl zG@J pnf;yHktajccHOya'udk vGefpGmta&;}uD;onfht&m
tjzpf owfrSwfxm;onf?
zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf jynfolvlxkudk vG,fvG,fav;ESifh Oya'csdK;azmufwwfaomtpdk;&rS t+rJwrf;umuG,fr_
ray;Edkifacs? Todk@aomtpdk;&tkyfcsKyfr_atmuf&dS jynfolw@kd tm;umuG,fr_ay;Edkifonfht&mrSm tjcm;wdkif;jynfrsm;rS
zdtm;ay;r_wdk@a=umifh tpdk;&u pdk;&drfvm&jcif; (odk@) wdkif;oljynfom;rsm;rS tpdk;&udkzdtm;ay;jcif; (od@k ) ykefuefxºuG
jcif;wdk@jzpfonf?
zGJ@pnf;yHktajccHOya'u bmvkyfay;Edkifoenf;´ vkyfay;Edkifonf (odk@) rvkyfay;Ekdifyg [ka&;csyg?

1? tpdk;&u tm%mudk rnfr#=um=um udkifxm;&rnfudk azmfjyxm;onf?


2? vltrsm;udk rnfonfhbmomtm; udk;uG,f&rnfudk ajymxm;onf?
3? a¶G;aumufyGJudk b,favmuf=um=umwGif w}udrf ðyvkyf&rnfudk ajymxm;onf?
4? rnfolrsm;u rJay;ydkifcGifh&Sdonfudk ajymxm;onf?
5? tpdk;&rS Oya'csdK;azmufjcif;udk &yfwef@aponf?
6? vlenf;pkwdk@. tcGifhta&;rsm;udk umuG,fay;xm;onf?
23? wjynfaxmifpepf
pepf ESifh jynfe,fayg
aygif;pk (zuf'&,f) pepfrsrsm;

wdkif;jynftrsm;pkY tpdk;&tqifhqifhrsm;jzifh zGJ@pnf;xm;onf? Oyrm -


• A[dktpkd;& - EdkifiHawmftpdk;&
• jynfe,f tpdk;&
• a'oEW& tpdk;&

EdkifiHtcsdK@Y A[dktpdk;&u tm%mudkxdef;csKyfxm;+yD;/ ,if;. EdkifiHa&;udk A[dkOD;pD;csKyfukdifr_pepf (centralize)[k


ac:a0:=uonf? tjcm; wdkif;jynfrsm;Y jynfe,ftpdk;&u tm%mtcsdK@udkxdef;csKyfxm;onf? tu,fI
jynfe,ftpdk;&utm%m rsm;pGmudk ydkifqdkifygu/ xkdpepf udk A[dkxdfef;csKyfr_r[kwfaompepf§jynfe,fokd@ tm%m
rsm;pGmukd cGJa0xm;aompepf (decentralize) [kowfrSwfonf?

wjynfaxmifEkdifiHrsrsm;
wdkif;jynfwjynfY/ wjynfaxmifpepfudkusihfokH;ygu ,if;wdkif;jynf. tjrifhqHk;aomtm%mudk A[dktpdk;&u xdef;csKyf
xm;onf? wjynfaxmifpepfudk usifhoHk;aom wdkif;jynftrsm;pkYvnf; jynfe,f ESifh c¶dkiftpdk;&rsm;&Sdonf? xdk@a=umifh
twdkif;twm wpfcktxd ,if;tpdk;&wdk@Ytm%m&Sdonf? od@k aomf ,if;wdk@udk A[dktpdk;&u owfrSwfay;xm;onf?
A[dktpdk;&onf jynfe,f ESifh c&kdiftpkd;&wk@d . tkyfcsKyfa&;wdk@udkvnf; xdef;csKyfxm;onf? jynfe,f§c&kdiftkyfcsKyfa&;
rªrsm;udkvnf; cef@tyfydkifcGifh &Sdonf?

42
tcsdK@wjynfaxmifEkdifiHrsm;Y jynfe,frsm;/ c¶dkifESifh a'oEW& tpdk;&wdk@tm; udk,fydkiftkyfcsKyfcGihfay;xm;onf? +yD;aemuf
A[dktpdk;&u 0efxrf;wpfOD;OD;udkcef@tyf+yD; c¶dkifESihf a'oEW& tpdk;&wdk@. tkyfcsKyfa&;vkyfief;rsm;udk ppfaq;aponf?
odk@aomf c¶dkifESifh a'o toD;oD;wdk@rS a¶G;aumufwifajr‡mufxm;aom c¶dkifESihf a'otpdk;&wdk@vnf;&Sdao;onf?
tcsdK@aomolrsm;u cdkifrmaom A[dktpdk;&pepfudk ESpfouf=uonf? ta=umif;rSm wwdkif;jynfvHk;twGuf wlnDaom
pepfwckudk jznfhqnf;ay;aoma=umifhjzpfonf? xd@k a=umifh A[dktpdk;&u ‚if;wkd@,kH=unfpdwfcs&+yD; c¶dkifa'orsm;udk
oifhav#mfpGm pDrHtkyfcsKyfEdkifonf[k xif&aomolukd a¶G;Ekwfcef@tyfEdkif.? od@k aomf tcsdK@aom olrsm;u a'oEW&
udk,fydkif tkyfcsKyfa&;udk ydkIESpfouf=uonf? tb,fa=umifhqkdaomf 'Drkdu&ufwpfqef+yD; a'ocHrsm;rS ydkrdkyl;aygif;
yg0ifcGifh&aoma=umifhjzpfonf?

jynfe,faygif;pk jynfaxmifpk (zuf'&,f)


vGwfvyfaomjynfe,frsm; ‚if;wkd@. qENtavsmuf twlwuG yl;aygif;yg0ifzGJ@pnf;xm;jcif;jzifh zuf'&,fpepfudk
wnfaxmif=uonf? xdk@a=umifh zuf'&,fpepfudk wdkif;jynfwpfjynftaeESihfaomfvnf;aumif;/ wdkif;jynfrsm;t=um;Y
aomfvnf;aumif; vufawG@usifhoHk;I&onf? TpepfY A[dktpdk;&udkzGJ@pnf;+yD; ,if;tm; tcsdK@aomtm%mudk
ay;tyf&onf? jynfe,f toD;oD;Yvnf; oD;oef@tpdk;&wd@k &dS+yD;/ ,if;jynfe,frsm;twGuf qHk;jzwfcsufwdk@udk
,if;tpdk;&rsm;u udk,fhbmom udk,fqHk;jzwf=uonf?
aygif;pnf;xm;aom jynfe,frsm;vdkvm;aom nD!Gwfr_twdkif;twmwd@k tay: rlwnf+yD; zuf'&,fpepfY zGJ@pnf;yHk
trsdK;rsdK;&SdEdkifonf? tcsdK@jynfe,frsm;onf twlwuG yl;aygif;aqmif¶Gufvdkaomfvnf;/ A[dktpdk;&xm;&Sdr_udk
rvdkvm;ay? ,if;udk jynfe,frsm;tzGJ@[kac:onf? Oyrm - ta&S›awmiftm&SEdkifiHrsm;tzG@J (ASEAN) jzpf+yD;
EdkifiHtoD;oD;&Sd udk,fpm; vS,frsm;awG@qHk+yD; csrSwfxm;aomrlESifh tcuftcJrsm;udk aqG;aEG;=uonf? onfhxufydk+yD;
tjcm;bmr#r&Sd?

tu,fI yl;aygif;vdkonfhqENydkI jyif;xefygu jynfe,frsm;taejzifh A[dktpdk;&udk zGJ@pnf;onf? jynfe,fwpfckcsif;pDY


udk,fydkiftpdk;&&Sdonf? odk@aomfA[dktpdk;&. !ïef=um;csufudkvnf; vdkufemonf? zuf'&,fA[dktpdk;&ESifh aygif;pnf;
xm;aomjynfe,frsm;. tpkd;&wkd@t=um;rnfo@kd aom tm%mcGJa0r_rsdK;wdk@&Sdonfudk zGJ@pnf;yHktajccHOya'wGif;Ya&;
qGJxm;onf? ,if;udk zuf'a&;&Sif;[kac:onf? txif&Sm;qHk;aomom"urSm tar&duefjzpfonf?
zuf'&,fEdkfifiHY A[dkxdef;csKyfr_r[kwfaom tpdk;&pepfudk usifhoHk;onf? A[dkxdef;csKyfr_r[kwfaom EdkifiHa&;pepf
udkvnf; usifhoHk;onf? A[dkxdef;csKyfr_r&Sdaom wjynfaxmifpepfonf zuf'&,fpepfESihf wlaumif;wlrnf? odk@aomf
tm%mcGJ a0r_yHkpHrSm vGefpGmjcm;em;vSonf?
• wjynfaxmifpepfY A[dktpdk;&onf jynfe,f§a'oEW&tpdk;&wdk@udktm%may;tyfonf?
• zuf'&,fpepfY jynfe,ftoD;oD;&Sd udk,fpm;vS,frsm;u A[dktpdk;&udk tm%may;tyf&ef oabmwl=uonf?

43
24? zuf'&,f0g' ESifh jrefrmEk
rmEkdifiH
rm
jrefrmEkdifiHonf vGwfvyfa&;& uwnf;u A[dkxdef;csKyfaom wjynfaxmiftpdk;&pepfudk usifhoHk;onf? odk@aomf
jrefrmEkdifiHtwGif;&Sd wdkfif;&if;om;rsm;u jrefrmjynfudk wef;wlnDr#a&;udk tajccHaom zuf'&,fpepfodk@ul;ajymif;&ef
vGefcJhaomESpfaygif; rsm;pGmuwnf;u qEN&SdcJh=uonf?
vlenf;pk wdkif;&if;om;tzGJ@0ifrsm;onf zuf'&,fpepfukd xlaxmifrnfqdkonfh &nfrSef;csufjzifh 1990 a¶G;aumufyGJY
yg0ifcJhonf? a¶G;aumufyGJY NLD (trsdK;om;'Drdkua&pDtzG@J csKyf) +yD;aemuf UNLD (wdkif;&if;om; pnf;vHk;nD!Gwf
a&;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf/ jrefrmjynf&Sd wdkif;&if;om;ygwDpHk r[mrdwftzGJ@) u 'kwd,rJtrsm;qHk;&&SdchJonf? zuf'&,fpepf
ESifh twl wdkfif;&if;om;vlrsdK;pki,frsm;onf udk,fykdifjyÏmef;csufESifh udk,fydkif¶kyfodrf;cGifh/ cGJxGufydkifcGifh wd@k ukdvnf;
vdkvm;onf? ,ae@jrefrmjynftwdkuftcHEdkifiHa&;orm;rsm;onf wdkif;&if;om;jy\emaygif;pHkudk ajy+idrf;apEdkifzG,f
&Sdaom zuf'&,fpepfudk óud;pm;wnfaqmuf&ef tqifoifh&dS=uonf?

44
zuf'&,fpepfxlaxmifa&;jy\emonf jrefrmjynf. t"duEdkifiHa&;jy\em jzpfvm&jcif; ta=umif;rSm tm%m&
ppftpdk;&onf Tjy\emudk r#wav#mfnDpGm rnfonfhtcgr# ajz&Sif;ray;cJhaoma=umifhjzpfonf? ppftpdk;&u
zuf'&,fpepfonf wdkif;jynfudk òyduGJaprnf[kom aºuG;a=umfaecJhonf? ,if;aºuG;a=umfr_ukd jynfoltrsm;uvnf;
,Hk=unf=uonf? xdk@a=umifh zuf'&,f.tESpfom&ESihf ,if;.ppfrSefaomta=umif;&if;udkod&Sd&ef jynfolwdk@tm;
ynmay;&ef cufcJvSonf?
wdkif;&if;om;vlrsdK;pki,frsm;taejzifh A[dktpdk;&u jynfe,ftpdk;&tay: tkyfpD;r_rsdK;r&SdbJ twlwuG vkyfazmfudkifzuf
tjzpfwm0efxrf;aqmif&aom zuf'&,fpepfukd vdkvm;onf? olwdk@taejzifh,kH=unfxm;onfrSm zuf'&,ftpdk;&.
vkyfydkifcGifhtm%mudk uef@owfxm;&efvdktyf+yD; jynfe,fwkdif; vGwfvyfpGm ¶kwfodrf;ydkifcGifh§cGJxGuf ydkifcGifh&Sdonf?

zuf'&,fpepfudkenf;vrf;ESpfoG,fjzifhzGJ@pnf;I&onf?
• yxrtaejzifh vGwfvyfaomjynfe,frsm; tvHwpfckatmuftwlaexdkif+yD;/ yl;aygif;vkyfudkifrnf[k oabmwl
aomf zuf'&,fpepfudk wnfaqmufI&onf? tb,fa=umifhqkdaomf jynftoD;oD;u wef;wlnDaom vkyfazmf
udkifzuftjzpf yl;aygif;rnf[k oabmwlvufcHonfhtwGuf bHk§trsm;. vdktyfcsufudk udkifwG,f jznfhqnf;ay;
&rnfh tpdk;&vdktyfonf? xdk@a=umifh Tzuf'&,f (odk@) trsdK;om;tpdk;&udk jynfe,ftzGJ@0ifwdk@u tm%m
tcsKd@udk ay;tyfxm;onf? odk@aomfzuf'&,f (0g) trsdK;om;tpdk;&u tm%mtm;vHk;udk ydkifoonfh ydkI
=oZm}uD;rm;aomtpdk;& r[kwfbJ jynfe,ftpdk;&tzG@J rsm;ESihf zuf'&,f(0g) trsdK;om;tpdk;&t=um; r#waom
tm%mcGJa0r_&Sdonf? jynfe,ftpdk;&ESihf zuf'&,ftpdk;&wdk@Y&Sdaom tkyfcsKyfa&;tm%mwdk@udk zuf'&,f
tpdk;&ESifh jynfe,f wpfckcsif;pD. tajccH zGJ@pnf;yHk Oya'wdk@Y &Sif;vif;pGmazmfjyxm;onf?

• 'kwd,taejzifh vuf&Sd wjynfaxmifpepfudk usifhoHk;aomEdkifiHYvnf; zuf'&,fpepfukdxlaxmifI&onf? vuf&Sd


A[dktpdk;&u jynfe,ftpdk;&wdk@tm; tcsdK@aom tm%mudkvJ$ay;rnf? jynfe,ftpdk;&tzG@J w@kd . 0wW&m;rsm;ESifh
rnfr#aom twdkif;twmtxd tm%mv$Jay;&rnfukd A[dktpdk;&u tqHk;tjzwfay;rnf? Todk@ðyvkyfygu
jynfe,ftpdk;&tzGJ@wdk@. tkyfcsKyfa&;tm%mrSm tuef@towf&Sdrnfjzpfonf?

zuf'&,fjynfaxmifpkudk wnfaqmufEdkifrnfh enf;vrf;toG,foG,fonf jrefrmjynfwGif zuf'&,f0g' wnfaqmuf


a&;Y tajccHoabmxm; (0g) em;vnfr_uGJvJGjcif;jy\emudk jzpfay:aponf?

zuf'&,f0g'Drsm;taejzifh ñuHawG@&rnfh tcuftcJwpfckrSm jynfe,f e,fedrdwf owfrSwfa&;jzpfonf? jrefrmjynfonf


wdkif;&if;om;aygif;pHkjzifh zJG@pnf;xm;onfhtwGuf jynfe,frsm;udk xlaxmif&mY wdkif;&if;om;rsm;/ vlrsdK;pkESifh qufEG,f
&rnf? NCUB (jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHawmf trsdK;om;aumifpD)/ ppftpdk;&ESihf NLD wdk@rS a&;qGJxm;aom
zGJ@pnf;yHktajccHOya' rl=urf;t& wdkif;&if;om;wd@k tm; ‚if;wdk@. jynfe,ftvdkufowfrSwfxm;onf? odk@aomf
e,fedrdwfowfrSwfa&;Y t=uHOm%f uGJvGJr_wdk@&Sdaeao;onf?

wdkif;(7) ckESifh jynfe,f (7) ck&Sd+yD; tm;vHk;YwlnDaom tcGihfta&;ESifh &ydkfifcGifh&Sd.? ppftpdk;&rSwifjyaom zGJ@pnf;tkyf
csKyfyHk tajccHOya'oabmw&m;t& Armr[kwfaomwdkif&if;om;jynfe,f (7) [lIaomfvnf;aumif;/ wdkif; (7) ckukd
ZHk tjzpfaomfvnf;aumif;/ tjcm;tydkowfrSwfcsufwpfcsufrSm jynfaxmifpke,fedrdwfrsm; [lIaomfvnf;aumif;
todtrSwfðyxm;onf? wdkif;&if;om;jynfe,frsm;wnfaqmufyHk tajccHoabmw&m;rSm ae&mwpfae&mY
wdkfif;&if;om; vlrsdK;wpfpkpku vlrsm;pk tjzpftwlwuGaexdkifu xdkae&mudk ,if;wdkfif;&if;om;wdk@. jynfe,ftjzpf
owfrSwf&ef jzpfonf? odk@aomf jrefrmjynfwGif;Y wdkif;&if;om;vlrsdK; wpkpkuvlrsm;pktaejzifh tajcrcsaom
a'orsm;&Sdonf? Oyrm - awmifydkif;&Sd weoFm&DESifh taemufawmifbuf&dS {&m0wDjrpf0u|ef;ay: a'owdk@jzpfonf?

45
tjcm;wbufYrl NCUB . zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'rl=urf;t& wifjyxm;aomacgif;pD;opfrSm
wdkif;&if;om;wpk xufydkI aexdkiftajccsaom a'oudk ‘wdkif;&if;om;aygif;pHkjynfe,f’ [kowfrSwf&efjzpfonf?

zuf'&,fjynfaxmifpk jrefrmEdkifiHawmfwnfaxmif&mY/ zuf'&,fzGJ@pnf;yHktajccHOya'onf vGefpGmta&;}uD;aom


tcef;u¾Y yg0ifrnfjzpfonf? ,ck zGJ@pnf;yHktajccHOya'rl=urf; 3 ckukd tòydifwifoGif;=u+yD; ta&;t}uD;qHk;wpfckrSm
NCUB rS 1989 ckESpfu wifjyaom zuf'&,frl0g'udk tajcðyxm;onfh rl=urf;jzpfonf? 'kwd,wpfckrSm
ppftpdk;&rS 1993 ckESpfuwifjyaomrl=urf;jzpfonf? ppftpdk;&. twkta,miftrsdK;om;nDvmcHrS
zGJ@pnf;yHktajccHOya' oabm w&m; (104) csufukdcif;jyxm;+yD; rnfonfhtcsufr# zuf'&,f0g'ESifh udkufnDr_r&Sday?

wwd,wpfckudk trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (NLD) uðypkcJhonf? 1995 ckESpfwGif a':atmifqef;pk=unfaetdrf


tus,fcsKyfrSvGwfajrmufpOf zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'rl=urf;a&;qGJa&;Y NLD yg0ifcGifh&a&;twGuf trsdK;om;
nDvmcHyHkpHudkðyjyifajymif;vJ&ef E_d;aqmfcJhonf? ,if;udk ppftpdk;&ujiif;y,fonfhtwGuf NLD udk,fpm;vS,fwdk@u
,if;nDvmcHukdqENjycJhonf? NLD acgif;aqmifrsm; ESpfaygif;rsm;pGm zrf;qD;csKyfaESmifxm;jcif; cHae&onfhtwGuf
,ae@xufwdkif NLD rS rnfonfh zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'oabmw&m;udkr# rxkwfjyefao;ay? zuf'&,f
zGJ@pnf;yHk tajccH Oya'ay:aygufa&;twGuf txufazmfjyyg rl=urf;tm;vHk;udk rjzpfraeaygif;pnf;&efvdktyfonf?

a0g[m&
wjynfaxmif§A[dkxdef;csKyfa&; - wdkif;jynf.tm%mudkA[dktpdk;&uxdef;csKyfxm;onf? (Unitary/
centralized)
wppDòyduGJjcif; - cGJxGufjcif;/ uGJjym;jcif;? (Disintegration)
udk,fydkifjyÏmef;cGifh - tkyfcsKyfa&;§tkyfcsKyfykHukd vlwpfpkuqHk;jzwfEdkifonfhtcGihfta&;/ (Self-
determination)
cGJxGufjcif; - vGwfvyfvm&jcif;/ (Secession)
e,fedrdwfowfrSwfjcif; - e,fjcm;pnf;owfrSwfjcif;/ (Demarcation)

wjynfaxmifpepfESifh zuf'&,fpepfudkoifem;vnfovdk&Sif;jyyg?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

46
__________________________________________________________________
______

25? 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;
1974 ESifh 1990 t=um;wGif/ tenf;qHk;EdkifiH 30 wkd@onf 'Drdkua&pDtoGifodk@ ul;ajymif;oGm;jcif;jzifh wurBmvHk;&Sd
'Drdkua&pD wdkif;jynfta&twGuf 2 qwdk;vmcJhavonf?

vuf&Sd acwfopfurBmh&mZ0ifudk=unfhv#if 'Drkdua&pDul;ajymif;a&;toGif§v_dif; oHk;rsdK;oHk;pm;&Sdonf? yxrul;ajymif;


a&;v_dif;onf 1820 vGefESpfrsm;u pwifcJh+yD; ESpf 100 wdfkifqufvufjzpfay:cJhonf? 1926 wGifurBmay:Y 'Drdkua&pD
wdkif;jynf 29 ck&Sd+yDjzpfonf?

+yD;aemuf 1942 wGif ‘wefjyefv_dif;’ jzpfay:cJh+yD; 'Drdkua&pDwkdif;jynf ta&twGuf 12 cko@kd usqif;oGm;cJhonf?


odk@aomf 'kwd,urBmppf}uD;Y r[mrdwfwdk@tEdkif&+yD;aemuf 'kwd,'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;v_dif;udk pwifcJh+yD;/
1962 ckESpf wGif 'Drdkua&pDwdkif;jynfta&twGuf 36 cktxdwkd;vmcJhonf? wefjyefv_dif;u wzef¶dkufcwfvm
jyefonf? 1975 ckESpf wGif 'Drdkua&pDwdkif;jynfta&twGuf 30 txdjyefusoGm;cJhonf?

,ae@urBmay:Y 'Drdkua&pDEdkifiH 60 cef@&Sdonf? 'Drkdua&pDwkdif;jynfta&twGuf wdk;vmEdkifzG,f&m&Sdao;vm; (od@k ) 'Drkd


ua&pDEdkifiHopfrsm;udk zsufqD;rnfh wefjyefv_dif; xOD;rnfvm;?

'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;vmjcif; wwd,v_dif;¶dkufcwfpOf wdkif;jynfrsm; 'Drdkua&pDEdkifiH jzpfvm&jcif;Y/ ta=umif;&if;


tcsdK@rSm
• urBmay:Ytm%m&SifqefqeftkyfcsKyfa&; w&m;r0ifjzpfvm+yD;/ 'Drdkua&pD.wefzdk;udk wGifus,fpGmvufcHvm
jcif;/
• 1960 ESpfrsm;twGif; urBmhpD;yGm;a&;zGHòzd;r_a=umifh vlaer_tqifhjrifhrm;vmjcif;/ ynma&;wdk;wufaumif;rGef
vmjcif;ESifh wdkfif;jynftawmfrsm;rsm;Y òrd@aevlvwfwef;pm;OD;a& tqrwefwdk;yGm;vmjcif;/
• Oa&mytodkif;t0dkif;/ tar&duefESihf qdkAD,uf,leD,H uJho@kd aom wdkif;jynfrsm;. rl0g'rsm;udk ajymif;vJ
ay;jcif;/
• wdkif;jynftawmfrsm;rsm;onf 'Drkdua&pDpepfukdvufcHusihfokH;&eftwGuf 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;pOf
umv&Sd EdkfifiHrsm;. tawG@tñuHudk Oyrm,l+yD; apmifh=unfhavhvmEdfkifjcif; wd@k a=umifhjzpfonf?

'Drdkua&pDtoGifodk@ ul;ajymif;onfhEdkifiHrsm; rnfo@k daomta=umif;&if;wdk@a=umifh 'Drdkua&pDtm; qHk;¶ªH;EdkifzG,f&Sdonf


[k oifxifjrifoenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

47
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

'Drdkua&pDEdkifiHopfwpfcku rnfonfhjy\emrsm;udk &ifqdkfif&vdrfhrnf[k oifxifjrif,lqoenf;?


__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;jcif;. tajccHvkyfxkH;rsm;
EdkifiHa&;ajymif;vJr_wpfckjzpfaom tm%m&SifpepfrS 'Drkdua&pDpepfodk@ ul;ajymif;a&;Y vkyfxHk;oHk;&yf&Sdonf? ‚if;wd@k rSm
• tm%mðzwfcsjcif;/
• ðyjyifajymif;vJjcif;/
• ESpfOD;ESpfbufoabmwljcif;/ wdk@jzpfonf?

tm%mðzwfcsjcif;
tm%m&Siftpdk;&u ‚if;.vrf;pOfudkrajymif;vJu tm%mðzwfcscH&Edkfif.? Ttcsif;t&mY twdkuftcH tpkd;&wd@k .
tiftm;onf }uD;oxuf}uD;vm+yD; tm%m&Siftm;ðzwfcsEkdifonfhtxdyifjzpfonf? twdkuftcHrsm;. EdkifiHa&; tif
tm;awmifhwif;vmav tm%m&Sif.tiftm;qkwf,kwfvmavjzpfonf? 'Drkdua&pDonf tm%m&Sif òyduGJ+yD; (0g)
ðzwfcscH&+yD; twdkufcHrsm;tm%m&vm+yD;aemuf pwifxGef;um;vmonf?

ðyjyifajymif;vJjcif;
ðyjyifajymif;vJjcif;Y vuf&Sdtm%m&tpdk;&a[mif;onf 'Drdkua&pDpepfodk@toGiful;ajymif;atmifvkyf&mY t"du
tcef;u¾rSyg0ifonf? xdkodk@jzpfay:u twdkuftcHrsm;u tm;enf;+yD; tm%m&tpkd;&a[mif;u ðyjyifajymif;vJr_
yHkpHESifh ajymif;vJr_jzpfay:rnfhtcsdfeftaES;tjrefukdqkH;jzwfonf? wcgw&H tm%m&SiftkyfpkwGif;rS vlwpfpkua&S›xGuf
vm+yD; pepfa[mif;csKyf+idrf;a&;ESifh 'Drdkua&pDpepf jzpfay:xGef;um;a&;twGuf OD;pD;aqmif¶Gufonf?

48
ESpfOD;ESpfzufoabmwljcif;
ESpfOD;ESpfzufoabmwlnDr_ +yD;rSomajymif;vJr_ukd jzpfay:aponfh wdkfif;jynfY vuf&Sdtm%mtpdk;&ESihf twdkuftcHwdk@
t=um;wlnDaom pGrf;tm;rsm;&Sd+yD;/ ,if;wd@k ESpfpkonf wpkudkwpktrDSo[Jrðyygu 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;udk
b,fawmhrStaumiftxnfazmfEdkifrnfr[kwfyg? awmiftmz&duudk Oyrm,lI&onf? odk@twGufa=umifh tm%m&
tpdk;&a[mif;ESifh twdkuftcHwdk@yl;aygif;+yD;rSom 'Drkdua&pDpepfudk xlaxmif=uonf? ESpfzufoabmwljcif;Y tm%m
&Sif.tm%m qkwf,kwfvmygu olwdk@tm;tjypfay;jcif;rS umuG,fay;&eftwGuf olwdk@uwifjyaqG;aEG;vmvdrfh
rnf?

atmufazmfjyyg OyrmoHk;&yfudkzwf+yD; ,if;wd@k onf - tm%mðzwfcsjcif;vm;/ ðyjyifajymif;vJjcif;vm;/ ESpfOD;ESpfbuf


oabmwljcif;vm;udkazmfjyyg?

1? wdkif;jynf&Sd twdkufcHESifh tpdk;&=um;Y wlnDaomtm%m&Sdonf? ðyjyifajymif;vJa&;ESihf 'Drkdua&pDpepfudk


azmfaqmifa&; wdk@twGuf twlwuG n‡dE_dif;aqmif¶Guf=uonf?

____________________
_

2? twdkuftcHu axmufcHr_ydkrdk&&Sdvm+yD; tiftm;ydkI}uD;rm;vmonff? wjznf;jznf; tm%m&tpdk;&a[mif;udk


ðzwfcsEdkifcJh onf? +yD;aemuftwdkufcHrsm;u 'Drkdua&pDwnfaqmufa&;udk taumiftxnfazmfonf?

_____________________
3? tpdk;&a[mif;rS wdkif;jynfwGif;odk@ 'Drdkua&pDpepfudk wjznf;jznf;,laqmifvmonf? Tod@k vkyfaqmif&mwGif
twdkufcHrsm;bufrS bmr#yg0ifvkyfaqmifjcif;r&Sdyg?

_____________________

26? toGiful;ajymif;a&;umv w&m;Oya'pdk;rdk;a&; - twdwfrS vl@tcGifhta&; csdK;azmufr_rsm;udk wkef@jyefjcif;


okwfoiftjypfay;jcif;ESifh cGifhv$wfarhaysmufjcif;
tu,fI wdkif;jynfY 'Drdkua&pDtpdk;& tm%m&vmygu tm%m&Siftpdk;&a[mif;vufxuf&Sd acgif;aqmifrsm; ESifh
tzGJ@tpnf;wdk@tm; rnfodk@udkifwG,fta&;,l&rnfukd qHk;jzwfcsufcs&rnf? tm%m&Siftpdk;&a[mif;tzG@J 0ifrsm;
usL;vGefcJhaom rormr_wdk@udkvnf; tcsufwpfcsuftaejzifh xnfhoGif;pOf;pm;&rnf? Tjy\emonf eufeJ+yD;/
pdwfv_yf&Sm;r_udk jzpfay:apum EdkifiHa&;t&vnf; xdvG,f&SvG,f.?
tm%m&Siftpdk;&a[mif;ESifh taygif;ygwdk@ usL;vGefcJhaom vl@tcGihfta&;csdK;azmufr_rsm;/ vlowfr_/ jyefay;r_/ ESdyfpuf
n‡if;yef;r_/ rk'def;r_/ w&m;rpGJbJaxmifoGif; tusOf;csxm;r_wdk@udk 'Drkdua&pDtpdk;&opftaejzifh rnfodk@udkifwG,fajz&Sif;
oifhoenf;? okwfoiftjypfay;jcif;onf taumif;qHk;vm; (odk@) cGifhv$wfarhaysmuf&rnfvm;?

49
• tcsdK@u atmufazmfjyygtcsufrsm;a=umifh rormr_udk usL;vGefcJhaomolrsm;tm; tjypfay;okwfoif&ef
vdktyfonf[k qdk.?
(1) Oya'ESifhtrSefw&m;t&m - tpdk;&onfvlom;w&yfvkH;tm;xdcdkufapaom rormr_w@kd ukdusL;vGefcJhaomol
tm; tjypfay;&ef wm0ef&Sdonf?
(2) "m;pmcHrsm;ESifh ‚if;wdk@.rdom;pkwdk@twGuf w&m;cHtm; okwfoifjcif;onf w&m;r#w.?
(3) 'Drdkua&pDudkOya'ESifhtnDwnfaqmufxm;onfhtwGuf rnfonfht&m&SdESifh &Jt&m&Sdwdk@rqdk
Oya'udkausmfvGef+yD; aexdkifoGm;vmvkyfydkifcGifhr&Sd?
(4) tem*wfY vHkðcHa&;t&m&Sdrsm; vl@tcGihfta&;csdK;azmufr_rsdK;wdk@rS umuG,fr_ay;Edkif&eftwGuf okwfoifr_onf
vdktyf.?
(5) atmifjrifaom'Drdkua&pDpepfudk jyo&eftwGuf &Sif;vif;okwfoifr_onf r&Sdrjzpfvdktyfonf?
(6) vltrsm;'Drdkua&pD. wefzdk;ESifh cH,lcsufudkod&Sd&efESifh jynfolvlxku ,if;wdk@tm; ,Hk=unf&eftwGuf okwfoif
&Sif;vif;r_onf vdktyfonf?

tm%m&Sifrsm; usL;vGefcJhaomrormr_rsm;tm;vHk;udk ta&;r,lchJaomfvnf; jynfhpkHaomrSwfwrf;udk ðypkxkwfjyefEkdif


&eftwGuf usL;vGefcJhaomtr_wdk@. twdrfteuf/ usL;vGefcJhonfhwmoef&Sdolrsm;tm;vHk;. tajctae§&mxl;&mcH
wdk@udk trsm;odazmfxkwf&efvdktyfonf? 'Drkdua&pDY wm0efodwwfr_oabmw&m;onf r&Sdrjzpfvdktyf+yD; wm0efod
wwfr_qdk&mY trSefw&m;udk xkwfazmf&ef vdktyfonf?
• &Sif;vif;okwfoifr_udk qef@usifaomolrsm;u/ atmufygtcsufrsm;a=umifh EdkifiHrsm;onf cGifhv$wf arhaysmufoifh
onf [kqdkonf?
(1) 'Drdkua&pDonf n‡dE_dif;ajyvnfr_udktajccH&rnfjzpf+yD;/ vlxktzGJ@tpnf;wGif;&Sd t"duvltkyfpkrsm;u twdwfu
cGJjcm;r_rsm;udk ab;z,fxm;&rnf?
(2) 'Drdkua&pDpepfudk xlaxmifa&;Y vlwpfpkESifh wpfpkt=um; tem*wfY twdwf.trSm;wdk@tay: &efwkef@jyefr_
ta&;ponfhtcsuftwGuf em;vnfr_&dSxm;&efvkdtyfonf?
(3) tajctaet&yf&yfY tpdk;&a&m/ twdkuftcHrsm;yg vl@tcGihfta&;udk tjyif;txefcsdK;azmuf=uonf?
(4) tm%m&Siftpdk;&wdk@usL;vGefcJhaomtjypfrsm;rSm t=urf;zufr_tm;ESdrfeif;&ef/ ajymufusm;wyfwdk@tm; atmif
Edkif&ef/ vl@todkif;t0dkif;wGif;+idrf0yfydjym;a&;udkwnfaqmuf&ef wd@k twGufa=umifhjzpfonf[k ta=umif;jyI&+yD;
xdktcsdefYjynfoluaomif;aomif;zszsaxmufcHchJ=uonf[kvnf; ta=umif;jyI&onf?
(5) tm%m&Siftkyfpkrsm;usL;vGefcJhaom rormr_rsm;Y vl@todkif;t0dkif;wGif;&Sdolrsm;/ tkyfpkrsm;vnf;yg0ifonf?
(6) 'Drdkua&pDpepfudk cdkifcdkifrmrm wnfaqmufEdkif&eftwGuf cGifhv$wfjcif;w&m;onfvkdtyfonf? tb,fa=umifh
qdkaomf 'Drdkua&pDudk cdkifrmpGmpkpnf;Edkifa&;twGuf tptOD;vkyfaqmif&rnfrSm vlwpfOD;csif;pDtm; tjypfay;
&efvdkaoma=umifhjzpfonf?
wwd,v_dif;¶dkufcwfpOfyg0ifaom 'Drdkua&pDEkdifiHrsm;Y tm%m&Sifa[mif;wd@k ukd tjypf'%f rcsrSwfcJhay? TonfrSm
EdkifiHa&;/ 'Drdkua&pDwnfaqmufa&;vrf;pOf. oabmobm0ESifh ul;ajymif;r_pyf=um;ESihf ul;ajymif;+yD;umvrsm;Y
tm%mcGJa0a&; wdk@a=umifhjzpf+yD;/ tm%m&Sifrormolwdk@udk okwfoiftjypf'%fay;ygu ,cifazmfjyygta&;udpPwdk@.
atmifjrifr_rsm;udk t[ef@twm;jzpfaponf?
twdwfrSvl@tcGifhta&;csdK;azmufr_wdk@udk udkifwG,fajz&Sif;&eftwGuf rlrsm;a&;qGJjcif;
twdwfrS vl@tcGifhta&;csdK;azmufr_wdk@udk udkifwG,fajz&Sif;&eftwGuf/ rlrsm;a&;qGJ&mY &nf¶G,fcsuf 2 ckudk csrSwf&ef
vdktyfonf?
• tqkdyg zdpD;ESdyfpufr_rsm; wzefaygufzGm;vmjcif;udkumuG,f&ef/
• ‚if;wkd@a=umifh jzpfay:aom epfemqHk;¶_H;r_rsm;udk ukpm;&ef/ wdk@jzpfonf?

50
tjcm;aom &nf¶G,fcsufwdk@jzpfonfh ‘*vJhpm;wke@f jyefjcif;’uJho@dk aomvkyf&yfonf tjynfjynfqdkif&mOya'jyÏmef;csuf
t& w&m;r0ifacs?

EdkifiHwpfck. tem*wfopfudkxlaxmifjcif;Y vl@tcGifhta&;csdK;azmufr_wd@k ESihf ywfoufaom trSefw&m;rsm;udk azmf


xkwfodjrifap&efonf vGefpGmrSta&;}uD;onf?
• trSefw&m;udk zHk;uG,frxm;&yg? twdwfrSjzpfay:cJhaom vl@tcGihfta&; csdK;azmufr_tm;vHk;wdk@ukd trSefw&m;
pnf;abmiftwGif; ol@twdkif;twmESifh oludkifwG,fajz&Sif;&rnf? wu,fhjzpf&yftrSefudkrodygu twdwfrS
jzpfyGm;cJhaom rw&m;r_wdk@udk xda&mufpGm udkifwG,fajz&Sif;Edkifrnfr[kwfyg?
• trSefw&m;udktjynfht0od&rnf? jzpfyGm;cJhaom t=urf;zufr_. oabmobm0wdk@udk azmfxkwf&rnf? rnfodk@
pDrH+yD;/ rnfodk@okwfoifyHk/ "g;pmcH. tajctaeESifh ol.b0=urRm/ rnfolutrdef@ay;apcdkif;+yD;/ rnfolu
vkyfaqmifonf tp&Sdonfwdk@yg0if&rnf?
• trSefw&m;udkw&m;0ifxkwfjyef+yD; trsm;oda=umfjim&rnf? pepfwuspDppfr_ðy+yD;aom trSefw&m;xGufqdkcsuf
udktrsm;tm;odomapjcif;onf twdwfrSv@l tcGihfta&;csdK;azmufr_rsm;udk udkifwG,fajz&Sif;a&;rltwGuf r&Sdrjzpf
vdktyfonf? ta=umif;rSm ,if;ajz&Sif;a&;rlonf "g;pmcHrsm;tm; xdcdkufepfemaponfhta=umif;&if; wpfckwnf;ESifh
ywfoufonfr[kwfbJ todkif;t0dkif;wpfckvkH;tm;epfemaponfh ta=umif;&if;ESifhvnf; pyfqdkifonfhtwGufjzpf
onf? trSefw&m;udkzHk;uG,fxm;jcif;onf qHk;¶_H;epfemr_rsm;udkt"Ge@f &Snfap+yD; "g;pmcH rsm;.=urRmtjzpfrSefudk rod&Sd
&onfhtwGuf ‚if;wdk@aqGrsdK;om;csif;rsm;. tcGifhta&;udk csdK;azmuf&ma&muf um&ifwGif;}udwfrEdkifcJr&jzpf&jcif;wdk@
u EdkifiHawmfpnf;vHk;a&;ESifh n‡dE_dif;ajyvnfa&;vkyfief;udkaqmif¶Guf&m YtcuftcJrsm;jzpfay:aponf?

wdkif;jynfwpfjynfY vl@tcGifhta&;csKd;azmufolwdk@udkokwfoiftjypfay;oifhonf (odk@) cGifhv$wfarhaysmufoifhonf[k


oifxifygovm;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

twdwfutm%m&Sifacgif;aqmifrsm; rnfonfhtwGufa=umifhtjypfay;ta&;,lrcH&onf[koifxifoenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

51
wdkif;jynfwpfjynf&Sdvl@tcGifhta&;csKd;azmufr_trSefjzpfpOfw@kd udk trsm;odazmfxkwfjcif;onf vGefpGmta&;}uD;onf[k
bma=umifhoifxifjrif,lqoenf;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
26? toGiful;ajymif;a&;umv w&m;Oya'pdk;rdk;a&; enf;AsL[mrsm;
zdEdSyftkyfcsKyfaomtm%m&Siftpdk;&vufxufrS 'Drdkua&pDpepfodk@ ul;ajymif;aomEdkifiHrsm; twdwfrSjzpfchJonfh tusKd;
w&m;rsm;udk enf;trsKd;rsKd;jzifh udkifwG,fajz&Sif;=uonf? ,if;udkudkifwG,fajz&Sif;&ef csrSwfxm;aomrlY t"duaomh
csuf ESpfcsuf&Sdonf? ,if;wdk@rSm zdESdyfr_rsm;udk jyefajymif;owd,+yD; arhypfvdkuf&efESifh ,if;zdESdyfr_rsm;tay: wm0ef&Sd
onfhol wpfOD;csif;udk tjypfay;&efwdk@ jzpfonf?
csrSwfxm;&Sdonfhrlwdk@Y tcsKd@aomenf;AsL[mrsm;yg0ifEkdifonf?
cGifhv$wfjcif;w&m; - vHk;0cGifhv$wfjcif;udkqkdvkdonf? ,if;tm;jzifhtm%m&Sifa[mif;wdk@udkcGifhv$wfEkdif.? wcgw&H
acgif;aqmif a[mif;rsm;onf 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;rpwifrSD rdrdwdk@twGufcGifhv$wfjcif;w&m;udkcsrSwfxm; =u
onf? aemufwenf; rSm tjypfay;ta&;r,ljcif;onf acgif;aqmiftopfESifh ta[mif;wd@k t=um;ðyvkyfaom aphpyf
n‡dE_dif;r_. &v'f jzpfonf? wwd,enf;rSm 'Drdkua&pDtiftm;pkonf jypfr_usL;vGefchJaomolwpfOD;csif;udk tjypfay;
ta&;r,l&jcif;rSm ‚if;wdk@onf tm%m&Sifa[mif;udk ckcHwGef;vSef&if; ,if;jypfr_w@kd ukd usL;vGefrdcJhjcif;jzpfonf[k
ta=umif;jyEdkif aoma=umifhjzpfonf?
trSefw&m;rSwfwrf;rsm; - cGifhv$wfaomfvnf; rarhaysmufjcif;§owd,jcif;onf 'kwd, t"durljzpfonf? yHkrSeftm;
jzifh jynfwGif;ESifh tjynfjynfqdkif&mtrSefw&m;rSwfwrf;wd@k taejzifh wnf&Sdonf? aumfrDwD. yxr&nfrSef;csufyef;
wdkifrSm vGefcJhonfhtpdk;&. tkyfcsKyfpOftwGif; olwpfOD;csif;ESihf wpfEdkifiHvkH;&ifqdkifcJh&aom =urRmqdk;rsm;udk pHkprf;azmf
xkwf&efjzpfonf? xdkodk@ðyvkyf&jcif;rSm okwfoiftjypfay;&eftwGufr[kwf/ trSefw&m;udkazmfxkwf&efjzpfonf?
aq;a=um&Sif;vif;a&; - v#Kd@0Suf&JwyfzGJ@rsm;ESihf ‚if;wd@k .w&m;ol}uD;rsm;ESifh q&m§q&mrrsm;/ tpdk;&0efxrf;rsm;ESifh
ppfwyftr_xrf;rsm;. &mxl;tm;¶kwfodrf;jcif;onf twdwfrStrSm;wd@k tm;udkifwG,fajz&Sif;jcif;. wwd,enf;vrf;
jzpfonf? tm;vHk;udktvkyfðzwfypf&efr[kwf/ +yD;cJhonfhtpdk;&tkyfcsKyfpOftwGif; vlom;xktm;xdcdkfufepfemaponfh
jypfr_udk usL;vGefol wdk@udkomjzpfonf?
w&m;cHtm;o m;okkwfoiftjypfay;jcif; - ‘todtrSwfðyr_ESifh wm0efodwwfr_t& w&m;cHtm;okwfoiftjypfay;jcif;’
udktjyif;xefqHk; t"dy`g,fzGifhqdk&v#if jypfr_usL;vGefoltm;uGyfrsufokwfoifjcif;jzpfonf? ,l*dkqvm;AD;,m;EdkifiH
a[mif;udk tjynfjynfqdkif&mw&m;cH cHk¶Hk;wifouJhodk@ Todk@aomudpP&yfrsKd;udk tjynfjynfqdkif&mu wm0ef,lay;I
&onf? jynfwGif;ESifh tjynfjynfqdkif&mw&m;¶Hk;rsm;u Ttydkif;udkwm0ef,lay;I&onf?
epfema=u;ay;jcif; - wdkif;jynfrS (aiG/ tcrJhaq;ukocGihfESihf pdwfykdif;qdkif&mukor_rsm;/ ynma&;ESifh tdrf,maqmuf
vkyfa&;/ acs;aiGwdk@.twdk;ay;aqmif&r_udkav#mhcsjcif;) tp&Sdonfwdk@udk jznfhqnf;ay;+yD;/ twdwfut&mudk xm0pOf
trSwf&aprnfh ausmufwdkif/ jywdkuf/ tpdk;&¶Hk;ydwf&ufESihf yGJrsm;tp&Sdonfwdk@udkvnf; wnfaqmufcsrSwfI &onf?

txufazmfjyygrlrsm;rSm aemufydkif; tm%m&Siftpdk;&wdk@tm; ‚if;wdk@Y a¶G;cs,fp&mvrf;&Sda=umif; wyfvSef@owday;


xm;jcif; omjzpfonf? wu,fwrf;Y twdwfrSzdEdSyfcH&r_rsm;udk vuf&dSY rnfodk@ajz&Sif;&rnfh enf;vrf;udk
azmfxkwf&ef cufcJvSonf?

52
rdrdwdk@usL;vGefcJhaom rormr_wdk@a=umifh uGyfrsufokwfoifjcif;cH&rnfukd tm%m&Sifrsm; a=umufonfhtwGuf
tm%mudk vufvGwfcH&eftwGuf wGef@qkwfaumif;wGe@f qkwfaernf? tu,fIwkdif;jynfudk 'Drdkua&pDtoGif
ul;ajymif;a&;odk@ v#ifjrefpGm taumiftxnfazmfaqmifEkdifrnfqkdu ,if;acgif;aqmifrsm;udk vHk;0cGifhv$wfjcif;
cGifhðyoifhygovm;?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
oifhxifjrif,lqcsuft& vl@tcGifhta&;csKd;azmufaomacgif;aqmifa[mif;rsm;udk ‚if;wdk@.jynfwGif;w&m;¶Hk; (odk@)
tjynfjynfqdkif&mw&m;¶Hk; odk@wifoifhygovm;? bma=umifhvJ?
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______
__________________________________________________________________
______

27? 'Drdkua&pDtpdk;&opfudk pkpnf;wnfaxmifjcif;§cdkifrmvmapjcif;


'Drdkua&pDEdkifiHopfonf òyduGJvG,fonf? 'Drdkua&pDpepfudk pwifxlaxmif+yD;onfESihf wòydifeuf,if;tm;ydkI cdkifrmvm
atmifðyvkyf&ef tvGefta&;}uD;onf? vl@tzGJ@tpnf;wGif;&Sdolrsm; tjcm;aomtkyfcsKyfa&;yHkpHw@kd ukd wrf;wjcif;r&Sd
awmhrS ,if;udkcdkifrmpGmpkpnf;Edkif+yD[k qdkI&.? qdkvdkonfrSm 'Drdkua&pDwpfckwnf;omv#if ‚if;wdk@.vdkvm;csufjzpf
onf? Todk@aom vl@tzGJ@tpnf;onf rnfonfh jy\emtcuftcJrsdK;rqdk 'Drdkua&pDenf;tm;jzifhajz&Sif;I &a=umif;
,Hk=unfxm;onf?
odk@aomfpkpnf;cdkifrmvmapjcif;iSm tcsdef,l&.? vl@tzGJ@tpnf;opfonf EdkifiHa&;ESihf vlr_taqmufttHkyHkpHopfwdk@udk
vufcHxm;&efvdktyfonf? EdkifiHa&;yHkpHopfESihf vlr_taqmufttHkyHkpHopfwdk@udk umuG,f&efvrf;!$efcsuf 3 &yf&Sdonf?
¶dk;om;yGifhvif;r_/ wm0efodwwfr_ ESifh yl;aygif;yg0ifr_w@kd jzpfonf?
yGif;vif;¶dk;om;r_qdk&mY tpdk;&pepfonf yGifhvif;&efvdktyfonf? wdkif;jynftkyfcsKyfa&;ESifh vkyfxHk;vkyfenf;wdk@udk
wdkif;oljynfom;rsm; odjrifem;vnfxm;&ef vdktyfonf? Todk@ðyjcif;jzifh ‚if;wdk@. ,Hk=unfudk;pm;r_udk cH&rnfjzpf+yD;
‚if;wdk@. axmufcHr_ESifh yl;aygif;aqmif¶Gufr_tm;wd@k ukdvnf; jr‡ifhwifay;onf? Tt&monf tpdk;&opfrsm; yxrydkif;
tkyfcsKyfpOf umvrsm;twGuf txl;ta&;}uD;onf? wdkif;jynfwpfjynfY 'Drdkua&pDpepfðyjyifwnfaqmufjcif;
v#Kd@0SufpGmjzpfay: aumif;jzpfay:rnf? odk@aomf,if;udkusifhokH;&mY rl0g'rsm;csrSwfa&;vrf;pOfrsm;udk zGifhay;jcif;/ tpdk;&rS
jynfolwdk@pHkprf; ppfaq;a&;tm;jzifh ajymif;vJr_rsKd;wd@k jzpfay:wnf&Sd&rnf? trltusifhrsm;ajymif;vJjcif;[kqdk&mY
wcgw&H a&S;¶dk;pGJtpdk;&wdk@ twGuf tcuftcJrsm;jzpfay:aponf? ta=umif;rSm jynfol.a0zefjcif;udk em;vnf
vufcHwwf&efvdkaoma=umifh jzpfonf?

53
yGifhvif;r_Ytpdk;&ESifh jynfolt=um;tjyeftvSef wifjyaqG;aEG;=u&efvdktyfonf? Tod@k jzifhjynfol. wifjycsufwdk@udk
tpdk;&u vufcH&&Sd+yD; Tt&monftpdk;&bufrS udk,hfukd,fukd ðyjyifajymif;vJa&;Y r&Sdrjzpfvkdtyfonf? tpdk;&wGif;
tusifhpm&dwWazmufjym;r_wdk@ jzpfay:wnf&SdrSmudk jynfolw@kd u pdk;&drf=uonf? ¶dk;om;yGifhvif;r_&Sdjcif;jzifh tusifhpm&dwW
azmufjym;r_udk umuG,fonf? ta=umif;rSmyGifhvif;aomtpdk;&taejzifh tvG,fwukltusifhpm&dwWrazmufjym;=u
ay?
wm0efodwwfr_qdk&mY Oya'ESifh jynfolvlxkw@kd tm;tpdk;&u ajz=um;ay;Edkifr_jzpfonf? EdkifiHrsm;onf
tpdk;&.wdk;wufr_ udkavhvmapmifh=unfhI&aom/ EdkifiHom;wdk@.ðyrlaqmif¶Gufr_wdk@udk
qef;ppfoHk;oyfwifjyI&aomae&mY Ïmersm;udk zGifhvSpf Edkif.? ,if;Ïmersm;onf
tvG,fwulvkyfief;rsm;ajy;qGJEdkif&ef ESifh a0zefr_rsm;udk av;av;eufeuf vufcHpOf;pm;Edkif&eftwGuf
vGwfvyfpGmvkyfief;rsm;vkyfudkifEdkifcGifh&Sd&rnf?
tvGefta&;}uD;qHk;aomtcsufrSm vGwfvyfaom w&m;pD&ifa&;&Sd&efvdktyfonf? ,if;onftpdk;&udka0zef&eftwGuf
&SdoifhaomtcGifhta&;ESifh pGrf;&nfudkxdef;odrf;ay;xm;onfomru vdktyfaompnf;=uyfr_w@kd ukd jznfhpGufay;+yD; Oya'
vrf;a=umif;twdkif;aqmif¶Gufonf? 'Drdkua&pDpepfY tpdk;&tzG@J 0ifrsm;tygt0if rnfolr#Oya'jyifyYaexdkifcGifhr&Sdyg?
yl;aygif;aqmif¶Gufjcif;qdk&mY pepfwpfckY rdrdwdk@vnf;yg0ifa=umif; jynfolrsm;cHpm;&jcif;jzpf+yD; ,if;pepf acsmarG@pGm
vnfywfapEdkifa&;Y wwyfwtm;wm0ef,laqmif¶Guf=uonf? yl;aygif;aqmif¶Gufr_tm; t"duawG@&onfh ae&mrSm
jynfol@todkif;t0dkif; (Civil Society) wGif;Yjzpfonf? jynfo@l todkif;t0dkif;qdkonfrSm vlr_todkif;t0dkif;wGif;&Sd
tpdk;&. xdef;csKyfr_atmufY r[kwfbJ vGwfvyfpGmjzifhjynfolvlxk.vdkvm;csuf§vdktyfr_rsm;udk jznfhqnf;
aqmif¶Gufay;aom tzGJ@tpnf;ESifh toif;tzG@J rsm;jzpfonf?
jynfol@todkif;t0dkif;Y 0g'jzef@ ulnDaqmif¶Gufay;aomtzGJ@rsm;/ bmoma&;*dk%f;rsm;/ vl@tcGifhta&; tzGJ@tpnf;rsm;/
tm;upm; toif;tzGJ@rsm;/ tvkyform;or*~rsm;/ NGO rsm;/ u|rf;usifaomvkyfief;toif;tzG@J rsm;/ ukefxkwfvkyf
a&;tzGJ@rsm;ESifh tjcm;aomtzGJ@tpnf;rsm;yg0if+yD; ‚if;wdk@onfjynfolrsm;t=um; tpdk;&.xdef;csKyfr_rS uif;vGwfpGm
ae&m,lv_yf&Sm;=uonf? ppfrSefaomjynfol@todkif;t0dkif;r&SdygbJESihf 'Drdkua&pDEdkifiHopfudkpkpnf;wnfaqmuf&ef vGef
pGm cJ,Of;vSonf? jynfol@todkif;t0ef;onf tpdk;&ESifh jynfolrsm;t=um;tcsdwftqufvkyfay;onf? odk@twGuf
a=umifh ,if;wdk@onfjynfolrsm;yl;aygif;yg0ifa&;/ oHk;oyfwifjya&;/ vdktyfygutpdk;&udk a0zeft=uHðya&; tp&Sdonfh
ta&;wdk@ jzpfay:atmif ta&;}uD;aomtcef;u¾rS yg0ifaqmif¶Gufay;onf?

54

You might also like