ANG INTELEKTWALISASYON NG WIKANG
FILIPINO Ang PP ay binubuo rin ng dalawang mahalagang meyjor
Christian George C. Francisco
Fakulti, Kagawaran ng Filipino at Panitikan
ccfrancisco@mail.dasma.dlsu.edu.ph
Layunin ng papel na ito na ipakita ang proseso ng
pagpaplanong pangwika, paraan ng pag-iistandardays,
pagmomodernays, mga salik sa pag-iintelektwalays ng wika
gayundin ang gamit ng wikang Filipino sa edukasyong Pilipino
sa kasalukuyang panahon.
Ayon kay Constantino (1996), ang wika ang siyang
pangunahing instrumento ng komunikasyong panlipunan.
Bilang instrumento, maaaring matamo sa pamamagitan nito
ang mga instrumental at sentimental na pangangailangan ng
tao. Ang wika ay behikulo para makisangkot at makibahagi
ang tao sa mga gawain ng lipunan upang matamo ang mga
pangangailangang ito. Samakatuwid, ang pahayag na ito ni
Constantino ay nagpapatunay lamang na napakahalaga ng
papel na ginagampanan ng wika sa pang-araw-araw na buhay
ng tao. Gamit ang wika, nagagawa ng tao na masatisfay ang
kanyang mga pangangailangan maging ito man ay pansosyal o
pampersonal. Nagiging instrumento ang wika upang
makisangkot ang tao sa mga nangyayari sa kanyang paligid.
Dahil dito, mahalaga para sa isang tao na maging maalam siya
sa kanyang wikang ginagamit upang ito ay magamit niya sa
paraang tiyak at planado.
Para sa mga taong aral sa wika, hindi na bago ang
katawagang pagpaplanong pangwika o language planning. Sa
larangang ito, tinatanaw ang mga maaaring pagpiliang wika
mula sa isang komunidad para gawing estandardisado. Sentro
rin ng pag-aaral ng PP ang konsyus na paggamit ng isang wika
sa isang lipunan, kung saan, ito ay kinapapalooban ng
pagkalap ng mga datos o informasyon upang bumuo ng
desisyon kaugnay sa kung anong wika ang pinakaangkop na
gagamitin sa isang lipunan (Eastman, 1982).
komponent. Sa komponent na ito mahihinuha natin ang mga
konkretong batayan sa maayos na pagpili ng isang wikang
sasailalim sa estandardisasyon. Una, ang patakarang dapat
sundin; ikalawa, pagpili ng wika kaugnay sa napagkasunduang
patakaran. Ang una ay binubuo ng apat na mahahalagang
salik. Ang mga ito ay ang sumusunod:
1. FORMULASYON – Ito ang yugto ng deliberasyon at/o
pagdedesisyon kaugnay sa wikang pipiliin. Mahalagang
isaalang-alang dito ang layunin ng mga gagamit nito.
2. KODIFIKASYON – Ito ang yugto kung saan
nagkakaroon ng teknikal na preparasyon ang mga
language academies ng napagkasunduang patakaran.
Mahalaga namang tingnan dito ang pananaw,
paniniwala, saloobin ng kapwa magpapatupad at
tatanggap ng napagkasunduang patakaran.
3. ELABORASYON – Ito ay pinaiiral ng ahensyang
pangwika na kung saan inihahanda na ang mga
materyal na kakailanganin sa pagpapalawak ng gamit
ng piniling wika.
4. IMPLEMENTASYON – Ito naman ang yugto ng
pagtanaw sa epekto ng plinanong pagbabago sa wikang
pinili.
May inilahad pa rin si Eastman (1982) kaugnay sa
paraan ng pagpili ng wika. Sa katunayan, may sampung
kategorya kung saan maaaring makapamili ng isang wika na
sasailalim sa estandardisasyon:
1. Indigeneous Language – Wikang sinasalita ng mga
sinaunang tao na nakapanirahan sa isang lugar.
2. Lingua Franca – Wikang gamitin ng mga taong may
magkaibang unang wika na may tiyak na layunin sa
paggamit.
3. Mother Tongue – Wikang naakwayr mula sa
pagkabata.
 4. National Language – Wikang ginagamit sa politika,
sosyal at kultural na pagkakakilanlan.
5. Official language – Wikang ginagamit sa
transaksyong pampamahalaan.
6. Pidgin – (Nabuo sa pamamagitan ng paghahalu-halo
ng wika) Wikang kadalasang ginagamit ng mga taong
may magkaibang pinagmulang wika.
7. Regional Language – Komong wika na ginagamit ng
mga taong may magkaibang wikang pinagmulan na
naninirahan sa isang partikular na lugar.
8. Second Language – Wikang natutunan bilang
karagdagan sa unang wika.
9. Vernacular Language – Wika ng isang sosyal na
grupo na nadomina ng ibang wika.
10. World Language – Wikang ginagamit sa malawak na
saklaw ng mundo.
Alinman sa mga nailahad na ito ay maaaring
mapagpilian o maging batayan tungo sa pag-iistandardays ng
wikang napagkasunduan.
Samantala, ang estandardisasyon ng wika naman o
language standardization ay isang sangay ng pagpaplanong
pangwika na konsern sa kaisahan sa likod ng linggwistikong
pagkakaiba-iba ng mga wika. Ayon kay Eastman (1982) mula
kay Haugen (1966), may proseso ang pag-iistandardays ng
wika.
Tungo sa pag-iistandardays ng wika, mahalagang
makapamili muna ng wika, makodifay ito sa pamamagitan ng
paghahanda ng teknikal na preparasyon o ng mga kagamitan
(libro, ensaklopidya at iba pang mga nasusulat na materyal).
Matapos nito, kinakailangan na maging malawakan ang
pagpapagamit nito sa iba’t ibang domeyn tulad ng: simbahan,
paaralan, pamahalaan, midya at iba pa. Malaki ang papel ng
domeyn sa estandardisasyon dahil ito ang susukat sa lawak ng
gamit ng wika.
Sa kaso naman ng modernisasyon, binigyang paliwanag
ni Eastman (1982) na ito ay ang paglago ng popular na
pagkakakilanlan ng isang estandardisadong pambansang wika
mula sa mga gumagamit nito. Sa kabilang banda, inilahad
naman sa jornal ng Komisyon ng Wikang Filipino ang dalawang
yugto para masabing modernisado ang isang wika. Ang una ay
tinawag na Popularly Modernized Language o PML at ang
pangalawa ay ang Intellectually Modernized Language o IML.
Ayon dito, ang wika ay maaaring maging moderno subalit hindi
intelektwalisado. Ang wika na ginagamit sa enterteynment ay
pwedeng tawaging moderno subalit hindi ito masasabing
intelektwalisado, gayundin naman ang wikang ginagamit sa
tabloyd ay hindi rin maaaring iklasipika na intelektwalisado. Sa
kabilang banda, masasabi nating intellectually modernize ang
isang wika kung ito ay nagagamit sa mga matataas na
karunungan gaya ng agham, teknolohiya, negosyo, kalakalan,
industriya, medisina at iba pa. Tunguhin ng dalawang yugtong
ito na maintelektwalays ang wikang ginagamit ng isang
partikular na lipunan.
Malaki rin ang magiging ambag ng mga larangang
pangwika tungo sa pagpapalakas ng intelektwalisasyon.
Maaaring sumailalim ang isang wika sa mga sumusunod na
larangan:
1. Larangang pangwika na nagkokontrol (Controlling
domains of language) – Ang wika at varayti ng wikang
ginagamit dito ay dinidikta kapwa pasulat at pasalita.
Nangangahulugan ito ng katiyakan at wastong gamit ng
mga salita. Kadalasan itong ginagawa sa matataas na
antas ng karunungan gaya ng: simabahan, batas,
midya, paaralan, pamahalaan, industriya, negosyo,
komersiyo at iba pa. Dahil nga nagiging diktador kung
ano ang wikang gagamitin, nadedevelop ang isang wika
tungo sa tinatatawag na estandardisado at
intelektwalisado.
2. Nagkokontrol nang bahagya sa larangang
pangwika (Semi-controlling domains of language) –
Ang wika at ang mga varayting ginagamit naman dito
ay pasulat subalit tanging tagapakinig lamang ang mga
 gumagamit nito. Di-tulad ng nauna, hindi kasinghigpit
ang paggamit ng wika rito. Ipinahihintulot rin nito ang
pakikibahagi ng tao sa iba’t ibang gawain subalit hindi
kinakailangan na maging dalubhasa ang isang tao sa
paggamit ng wika. Halimbawa nito ay sa relihiyon at
enterteynment.
3. Di-nagkokontrol na mga larangan ng wika (Non-
controlling domains of language) – Ang wikang gamit
dito ay pasalita lamang na kadalasang makikita sa
tahanan at lingua franca ng isang bansa.
Gayumpaman, ang salitang intelektwalisasyon ay
nagdudulot pa rin ng pagkalito mula sa iba’t ibang taong
sangkot sa paggamit ng wika. Sa paliwanag ni Sibayan (1999),
ang wika ay intelektwalisado kung ito ay nasusulat. Hindi sapat
ang pasalitang paraan para masabing intelektwalisado ang
isang wika. Kinakailangang ang wika ay nakapagpapalimbag
ng iba’t ibang balon ng karunungan (libro, ensaklopidya at iba
pa) na magagamit ng tao tungo sa paglago ng kanyang
kaalaman. Sa kaso ng Filipino, ani Sibayan, ang pag-
iintelektwalays dito ay nararapat ifokus sa mga lawak na
kumokontrol na wika o controlling domains of language, mga
lawak na ayon sa kanya ay nagdidikta ng wikang inaasam at
pinapaboran ng mga taong gumagamit ng wikang iyan.
Halimbawa nito ay ang gamit ng wika sa mahahalagang
larangan tulad sa edukasyon, pamahalaan, batas, hukuman,
agham at teknolohiya, negosyo, pangkalakalan, industriya,
mga propesyon na may bahaging larangan (sub domains)
tulad ng medisina at abogasya, masmidya at literatura.
Sa paliwanag naman nina Espiritu at Catacataca
(2005), nakaankla sa pagpaplanong pangwika ang salitang
intelektwalisasyon. Ito ay pumapaloob sa apat na dimensyon:
seleksyon, estandardisasyon, diseminasyon at kultibasyon. Sa
kultibasyon papasok ang konsepto ng intelektwalisasyon. Ani
Neustupny (1970), ang kultibasyon ay isang proseso na
nagmumula sa kodifikasyon ng wika tungo sa kultibasyon at
elaborasyon nito. Sa kabuuan, nangangahulugan lamang na
ang tanging layunin ng intelektwalisasyon ay upang
magampanan ng wika ang kanyang mga tungkulin sa mga
gumagamit nito.
Samantala, inilahad ni Acuna (1994) na ang mga
pambansang wika sa buong mundo ay maaaring iuri sa tatlo:
Intellectualized languages of wider communication; confined,
independent and intellectualized national languages; and
developing national languages. Ang unang uri ay tumutukoy sa
popular na mga internasyunal na wika gaya ng: Ingles,
Pranses, Aleman at Espanyol. Ang mga wikang ito ay
ginagamit bilang mga kontroling na domeyn sa paggawa
(work) at iba pa. Samantala, ang ikalawang uri naman ay
tumutukoy sa mga intelektwalisadong wika na saklaw lamang
ang bansang pinaggagamitan nito. Ang wikang ito ay sapat na
upang magamit sa lahat ng domeyn ng isang bansa.
Halimbawa ng mga bansang ito ay ang Korea at Japan. At ang
panghuling uri naman ay tumutukoy sa mga bansang nasa
proseso pa lamang ang intelektwalisasyon ng wika gaya ng
Indonesia, Malaysia at Pilipinas. Sa mga bansa kasing ito ay
patuloy pa rin ang pagdevelop sa tinawag ni Sibayan na
idyomang pedagojikal.
Ngayon, ano naman ang hinaharap ng wikang Filipino
kaugnay sa isyu ng estandardisasyon at intelektwalisasyon?
Ang tanong na ito ay nagdulot ng mga kalituhan sa maraming
Pilipino, kahit mga dalubwika ay patuloy na nagdedebate kung
estandardisado o intelektwalisado ba ang Filipino. Kadalasang
sagot na maririnig sa kanila ay ganito: Ang Filipino ay patuloy
pa sa pagdevelop tungo sa estandardisasyon at
intelektwalisasyon nito. Ang pahayag na ito ay totoo. Sapagkat
ayon na rin sa Konstitusyon sa ilalim ng Artikulo XIV ng
Seksyon 6:
“Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang
nililinang, ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa batay sa
iba pang mga wika sa Pilipinas.”
Nangangahulugan lamang ito na ang Filipino ay
kailangang umasa sa mga intelektwalisadong wika hindi
lamang sa mga wika sa Pilipinas. Isang magandang halimbawa
na nito ay ang wikang Ingles. Ang Ingles man ay umasa rin sa
mga intelektwalisadong wika tulad ng Griyego, Latin at
Pranses. Sa kabilang banda, tinukoy sa jornal ng KWF ang mga
kadahilanan kung bakit kailangan ng Filipino na umasa sa
Ingles. Narito ang mga kadahilanan:
1. Halos lahat ng nakasulat na bersyon ng
makabagong Filipino kabilang na iyong sa mga
paaralan ay puno ng hiram na salita sa Ingles,
may mga binaybay ng tulad ng sa mga orihinal
at karamihan naman ay isina-Filipino ang
pagbabaybay.
2. Malinaw na ipinakikita sa mga pag-aaral tungkol
sa mga intelektwalisadong varayti ng
sinasalitang Filipino ng mga mag-aaral sa anim
na pamantasan sa Metro Manila (UP, DLSU,
Araneta U, PNU, PUP at PLM) na kayang
talakayin ng mga mag-aaral ang kanilang mga
takdang aralin sa matematika, biyolohiya at iba
pa sa pamamagitan ng maramihang
panghihiram sa Ingles.
Sa madaling salita, para masabing intelektwalisado ang
wikang Filipino, kinakailangan na magamit ito sa pagtuturo sa
mga Pilipino sa halos lahat ng larangan o antas.
Kung kaya, ani Espiritu at Catacataca (2005) mula kay
Sibayan (1988), para maisakatuparan ito, pangunahing
pangangailangan sa intelektwalisasyon ang manunulat sa
kurikulum at mga teksbuk at isang idyomang pedagojikal sa
Filipino. Ang idyomang pedagojikal ay ang kabuuan ng mga
ginradong teksto, mga sanggunian, patnubay at iba pang mga
kagamitang panturo na magagamit mula sa unang baytang sa
elementarya hanggang antas tersyarya isinulat ng mga
ekspertong manunulat ng mga teksbuk at kagamitang
pangkurikulum at mga iskolar at mga eksperto sa
pamamaraan ng pagtuturo. Kung babalikan natin ang unang
pahayag ni Sibayan, ang wika ay kailangang NASUSULAT para
masabing intelektwalisado ito.
Gayumpaman, may apat na katangian ang isang
intelektwalisadong wika. Una, aktibo, marami at malawak ang
gumagamit ng wika partikular na ang pasulat na anyo kaysa
pasalita. Pangalawa, ang wika ay estandardisado. Ibig sabihin,
walang kalituhan kaugnay sa palabaybayan nito, nararapat na
ito ay kodipikado sa mga diksyonaryo at iba pang referensiya.
Pangatlo, ang wika ay nararapat na may kakayahan na
maisalin sa iba pang intelektwalisadong wika. At panghuli, ang
wika ay nararapat na maunlad at tanggap sa iba’t ibang
rejister na ang ibig sabihin ay nagagamit ito sa iba’t ibang
larangan o bahaging-larangan. Mahalaga ito sa konsepto ng
intelektwalisasyon dahil tumutukoy ito sa lawak ng gamit ng
wika.
Samantala, iminungkahi naman ni Sibayan ang mga
tiyak na referensiya upang masubok kung intelektwalisado ba
talaga ang wikang Filipino.
1. Nagagamit ba ang Filipino bilang pangunahing wika ng
instruksyon mula sa kindergarten hanggang level
pampamantasan?
2. Ang Filipino ba ay ang pangunahing wika sa trabaho
kung saan Ingles ang kasalukuyang gamit?
3. Ang Filipino ba ay ang nais at mithiing wika ng mga
Pilipino upang magamit sa kanilang sosyo-ekonomiko at
intelektwal na pag-unlad?
Ani Sibayan, mahirap makamit ito subalit ito ang mga
katangian ng isang intelektwalisadong wika na maaring
magamit bilang kontroling na domeyn ng isang bansa. Sa
kasalukuyan, ang Filipino ay kinakaharap ang napakaraming
problema, kung kaya, hindi maiiwasang maging mabagal ang
tinatahak nitong landas tungo sa intelektwalisasyon. Ilan sa
mga problema ay ang mga sumusunod:
1. Kulang ang “political will” sa pag-iintelektwalays nito.
2. Kulang ang suportang ibinibigay ng mga nasa
industriya, komersyo, negosyo at iba pa. Ingles pa rin
ang ginagamit sa mga larangang ito bilang
pangunahing midyum ng komunikasyon.
 3. Kulang sa pondo mula sa pamahalaan kaugnay sa
pagpapalawak ng gamit ng Filipino sa iba’t ibang
ahensiya nito gayundin ang mga sapat na treyning.
4. Mismong ang akademiya ay may kakulangan tungo sa
intelektwalisasyon ng Filipino. Ito ay sa apektong
pagdevelop ng mga libro na naka-Filipino.
5. Dagdag pa ang mismong Pangulo ng bansa na
nagnanais na ibalik ang Ingles bilang pangunahing
midyum ng pagtuturo. Mula ito sa kanyang EO 210 na
pagpapalakas sa gamit ng Ingles.
Ang mga ito ay refleksyon ng realidad na kasalukuyang
kinakaharap ng wikang Filipino. Isang nakakalungkot na
pangyayari dahil hindi masalamin ang kahalagahan ng
pagkakaroon ng isang pambansang wika na siyang
makapagbubuklod at magbibigkis sa isang kulturang maka-
Pilipino na kakikitaan sana ng ating identidad.
Isang hamon sa kasalukuyan sa mga Pilipino partikular
na sa mga akademisyan kung paano ba maiintelektwalays ang
wikang Filipino? May iminungkahi kaugnay rito si Sibayan.
1. Kinakailangan ng mga tagatangkilik at tagapagpaunlad
nito.
2. Kinakailangan ng mga praktisyuner at employer na
naniniwala sa epektibong gamit ng Filipino sa anyong
pasulat hindi lamang sa pagtuturo gayundin sa
pagkatuto.
3. Hindi lamang sa mga disiplinang teknikal gamitin ang
Filipino, bagkus, magamit ito sa iba pang disiplina.
4. Kinakailangan ng mga pablisher na handang maglathala
ng mga publikasyon sa Filipino.
5. Kinakailangan din ng mga taong handang ponduhan
ang programang pang-intelektwalisasyon.
6. Ang Filipino ay kailangang tanggap ng nakararaming
bilang ng mga Pilipino lalo na sa erya ng kontroling na
domeyn ng wika.
7. Pagkamahinahon ay higit na kailangan din. Ang Filipino
ang hindi magiging ganap na intelektwalisado sa
madaling panahon.
8. Huwag magturo ng Filipino kung walang libro o
materyal na nakasulat sa Filipino.
Ang mga mungkahing ito na inilahad ni Sibayan ay ang
mga maaaring mapagnilayan ng bawat Pilipino habang patuloy
na dinidivelop ang wikang Filipino. Magsilbi sana ito gabay
nating lahat tungo sa mabilis at malawakang estandardisasyon
at intelektwalisasyon ng ating wika – ang wikang magsisilbing
tagapagbuklod sa lahat ng mamamayan ng bansang ito tungo
sa iisang mithiin makabansa.
MGA REFERENS
A. Mga Buk
Acuna, J. et.al. (1994). The language issue in education.
Manila & QC: Congress of the Philippines.
Atienza, M at Constantino, P. (1996). Mga piling diskurso
sa wika at lipunan.QC: UP press.
Catacataca P. at Espiritu C. (2005). Wikang Filipino:
kasaysayan at pag-unlad. Manila: Rex bookstore.
Eastman, C. (1982). Language planning: an introduction.
San Francisco, USA:Chandler and sharp publishers,
inc.
Sibayan, B. (1999). The intellectualization of Filipino.
Manila: LSP-DLSU-M.
B. Jornal
__________. (1998). Ang KWF at intelektwalisasyon ng
Filipino. Manila: KWF.
C. Internet Link
http://www.geocities.com/CollegePArk/Field/4620/fil_
met.html.
cgcfrancisco@yahoo.com/mgababasahinsafili123/kfp/030106