INTELEKTWALISASYON NG WIKA intelektwal sa lipunan.
Ang mga taong gumamit nito ay
Ito ang paglulunsad ng proseso ng pagtaas ng wika mula sa
mababang kalagayan nito. Isang proseso upang ang isang
wikang di pa intelektwalisado nang ay maitaas at mailagay sa
antas na intelektwalisado nang sa gayoy mabisang magamit sa
mga sopistikadong lawak ng karunungan.
Mabisa ang wikang intelektwalisado hindi lamang bilang wika
ng tahanan, wika ng lansangan, wika ng malikhaing panitikan
kundi bilang wika rin ng agham, teknolohiya at ng iba pang
teknikal at mataas na antas ng karunungan. Isa itong pag-unlad
na vertical ng wika. Tulad ng paggamit ng hiram na salita.
Intelektwalisasyon ay pag-unlad na vertical ng wika
 Ang mabisang paggamit ng wika sa mga
sopistikadong lawak ng katunungan tulad ng agham,
teknolohiya, at iba pang taknikal at mataas na antas
ng karunungan.
 Hindi ito basta-basta na lamang mapapawi o
mawawalang wika bagkus ay siyang sinusunod at
ginagamit ng spoistikadong balana batay sa mataas
niyang antas ng karunungan alinsunod sa mga
tuntunin ng pagiging intelektwalisado nito.
Modernisasyon ay pag-unlad na horizontal ng wika
 Mga pagbabago ng wika na tanggap at ginagamit sa
anumang larangan o genre
 Mga wikang modernisado na mabisang ginagamit sa
mataas na antas ng karunungan at iba pang paksang
teknikal, siyentifik, agham, vokasyunal at marami pa.
Pwedeng tumawid ito sa pamamagitan ng gamitin ito
sa iba pang asignatura o genre o iba pang laranga na
wikang nakasanayan tulad ng Lingua Franca
MODERNISASYON
ito ay may pagkahawig ang modernisasyon at
intelektwalisasyon gayunman magkaiba sila sa tinutuon nito.
 Ito ang paglulunsad sa proseso ng pagsasanayang-
bago ng wika, pag-unlad ng horizaontal ng wika.
Tulad na lamang ng kapag ang isang wika ay
nagawang modernisado upang mabisang magamit sa
mataas na antas ng karunungan at iba pang paksang
teknikal, masasabing ito’y modernisado na rin.
 Mayroon din tayong modernisadong paggamit ng
wika na nasa antas pabalbal na nagging palasak
gamitin ng balana pwera na lamang iyong pabalbal na
nasa mababang antas tulad ng mga green jokes. Tulag
ng salitang gwapings, macho, gegemon, at marami
pa.
 Ngunit ating pakatandaan na ito nga’y
modernisadong wika ngunit madali lamang
namamatay dahil nga pabalbal lamang kung anong
nauso na wika kinagat ng marami lalo na ang mga
kabataang mahilig sumabay sa uso.
Intellectually Modernized Language
Hawig ito sa modernisadong wika kaya lang piling-pili ang
mga salitang ito sa ginagamit ng mga sopistikadong tao. May
paggamit ng mga makabagong pananalita na kanilang
ibinabagay ayon sa estado ng kanilang kalagayang sosyal at
walang puwang ang mga pablbal na pananalita.
Popularly Modernized Language
Ito iyong mga modernisadong wikang ginagamit na pasalita ng
tanggap ng nang marami.
Kapag tanggap na nang marami, nakagawian at nakasanayan
na ay di naalintana nito ang istruktura at sintaks ng pahayag
ang mahalaga, malinaw, at nauunawaan nila ito ay posibleng
nakasanayan na nilang magagamit araw-araw. At dahil ditto,
maaaring ang kolokyal, pabalbal at lalawiganing wika:
malokal, nasyunal o international man ang siyang magiging
mga halimbawa dito.
ISTANDARDISASYON
Nakatuon ito sa uniformidad sa Sistema ng pagkasulat ng
Filipino, ang pambansang wika. Sa yugto ng development at
istandardisasyon ng wika, kailangang-kailangan ang
uniformidad o kodifikasyon. Dinidivelop ang mga norm or
pamantayan sa iba’t ibang linggwistikong component,
mapaptatag ang pagbigkas, vokabularyo at panggramatikang
istraktura ng wika.
 Kung kayawa ang “Mga Tuntunin at Patnubay sa
Paggamit ng walong Bagong Letra ng Alfabetong
Filipino” na napapaloob sa Binagong Revisyon ng
Alfabeto at Patnubay sa Ispelling ng Wikang
Filipino ay kinikilalang mahalagang panukala para sa
pagrereporma sa ispeling para paunlarin ang sistema
ng pagsulat upang matamo ang malawakang layunin
ng istandisasyon at intelektwalisasyon ng Filipino.
Lumabas ang repormang ito dahil may
makapangyarihang impluwensiya ang paglilippat ng
oral na wika patungo sa anyong nakasulat sa
pagkakaroon ng uniformidad ng wika.
 Halimbawa na lanag ang paggamit ng walong
banyagang titik – C,F,J,Ñ,Q,V,X,Z.
ORTOGRAPIYANG FILIPINO 2013 | Pagbaybay na
Pasulat
“Kung ano ang bigkas, siya ang sulat”
- Sa pangkalahatan natutupad ito ngunit mayroon itong
mga limitasyon kagaya ng
o Hindi ito nasusunod sa mga, ng, nang
4.1 Gamit ng Walong Bagong Titik
Ang paggamit ng walong dagdag na titik sa modernisadong
alpabeto C,F,J,Ñ,Q,V,Z,X.
- Pangunahing gamit ng mga ito ang pagpapanatili ng
mga kahawig na tunog sa pagsulat ng mga salita mula
sa mga katutubong wika ng Filipinas
o Ang F,J,V at Z ay napakaimportante upang
maigalang ang mga kahawig na tunog sa
mga katutubong wika. (hal: Ifugaw, Ivatan)
4.2 Bagong Hiram na Salita
Gamit din ang walong dagdag na titik sa mga bagong hiram na
salita mulang Espanyol, Ingles at ibang wikang banyaga.
 - Hindi kailangan ibalik sa orihinal na anyo ang mga
hiram na salitang lumaganap na sa baybay ng mga ito
alinsunod sa abakada.
(Hal: hindi na dapat ibalik sa orihinal na anyo ang
porma sa forma)
4.3 Lumang Salitang Espanyol
Ang mga lumang salita ay nakalista sa Diccionario Tagalog-
Hispano (1914) ni Pedro Serrano-Laktaw at sa
Diksyunaryo Tesauro Pilipino-Ingles (1972) ni Jose Villa
Panganiban
- Nakatanghal sa inilistang mga lumang hiram na salita
mula Espanyol ang naganap na pagsasaabakada ng
mga tunog na banyaga at ang pagbaluktot sa anyo
ng orihinal na salita.
(Hal: bakasyon-vacacion)
4.4 Di Binabagong Bagong Hiram
Pigilan ang pagbaybay paabakada sa mga idinagdag ngayong
salita mula Espanyol.
- Bagong hiram ang mga salita kapag wala ito sa 2
diksyunaryo sa 4.3
Hal: futbol, fertile, fosil
Maraming salita mula Ingles ang maaring hiramin nang hindi
nangangailangan ng pagbabago sa ispeling
Hal: fern, folder, jam, level
4.5 Problema sa C, Ñ, Q, X
May problema ang mga titik na ito dahil may iisang tunog ang
kinakatawan ng bawat titik. May kaparehang tunog ang mga
bagong titik na ito sa paraang pagbigkas.
- Sa C maari itong katawanin ng K o S (hal: coche-
kotse)
- Sa S naman, ang C (hal: ciudad – siyudad)
- Sa Ñ ay limitado ang mga salitang katutubo na
nagtataglay nito dahil kasagaran ay Espanyol at
matatapatan ito ng NY (hal: doña – donya)
- Sa Q magiging KW o KY
- Sa X magiging KS
- Ang Q at X ay ginagamit lamang sa mga katawagang
teknikal at pang-agham
4.6 Panghihiram Gamit ang 8 Bagong Titik
1. Sa mga pangngalang pantangi na hiram sa wikang
banyaga (hal: Charles, Fidel, Beijing)
2. Sa mga katawagang siyentipiko at teknikal (hal:
carbon dioxide, jus sanguinis, quo warranto)
3. Sa mga salita na mahirap dagliang ireispel (Hal:
cauliflower, jaywalking)
4.7 Eksperimento sa Ingles
Ipinahihintulot ang pagsasa-Filipino ng ispeling nga mga
bagong hiram sa Ingles at iba pang wikang banyaga
Hal: istambay, rises, bilding, iskul, gradweyt
Ngunit hindi maaraing ireispel kung
1. Ito ay nagiging katawatawa
2. Higit pang mahirap basahin ang bagong anyo
3. Nasisira ang kabuluhang pangkultura, panrelihiyon,
pampolitika
4. Higit nang popular ang anyo sa orihinal
5. Lumilikha ng kaguluhan ang bagyong anyo dahil
may kahawig na salita sa Filipino
4.8 Espanyol muna bago Ingles
Unang piliin ang singkahulugang salita mula sa Espanyol dahil
higit na umaalinsunod ang wikang Espanyol sa pagbigkas at
pagbabay na Filipino kaysa Ingles.
Hal: Estandardisasyon(estandardizacion)
4.9 Ingat sa Siyokoy
Ang salitang siyokoy ni Virgilio S. Almario ay nga salitang
hindi Espanyol at hindi rin Ingles ang anyo. Ito ay bunga ng
kamangmangan.
Hal: Rod Navarro: konsernado
Huwag ikahiya ang paggamit ng terminong Ingles kung ayon
ang higit na alam. Maaring higit na maintindihan ng madla
kung ang katapat na saltia sa Filipino ang gagamitin bb
4.10 Eksperimento sa Espanyol
Neolohismo o ang pagbuo ng salitang pa-Espanyol.
Nagaganap ito sa pamamagitan ng paglalagay ng hulaping
pangkatawagan –ismo, -astra, -era, -ica, -ia, -ga.
Hal: kritisismo, sikolohista, siyentista
- Sinasadya ang naturang neolohismo at may dahilan
ang paglihis sa anyo ng orihinal sa wikang hiniraman.
Kaiba ito sa siyokoy na bunga ng maling akala o
kamangmangan.
- Kailangan isaloob ang paggamit ng angkop na salita
mulang ibang katutubong wika upang maitumbas sa
isinasalin na konseptong banyaga.
4.11 Gamit ng Espanyol na Y
Ang gamit ng Y – na binibigkas bilang ‘I’ at
- Una upang isulat nang buo ang pangalan ng lalaki
kasama ang apelyido ng ina
- Ikalawa, sa pagbilang sa Espanyol at binabaybay
o Nawawala ang Y kapag nagtatapas sa E ang
unang bilang
4.12 Kaso ng Binibigkas ng H sa Hiram sa Espanyol
4.13 Gamit ng J