135 laurleko bertzerik etzan bildu; baino zirenak ere on’ etxe artan artzekodun

gelditu direnentzat
· Siempre vendrán bien, por poco que sea
145 neskazar Zarautzen! Nora edo zeri begira egon zarie, mutilak?
· En qué habéis estado pensando!
1.833an zorigaistoan sortu zan-gerra naasian
· En mala hora
1.833an zorigaistoan sortu zan-gerra naasian
· Guerra enmarañada, confusa
1.839ko urtean’ etxea eratzi euskuen lurrera euskaldunai
· Nos derribaron la casa
1872-garreneko uda-lenean jeiki ziran berriz ere bizkor..., karlistak
· En la primavera de 1.872
190 oinean jasoa arkitzen da’ eliza nagusiko dorre berria
· Tiene 190 pies de altura
1.932ko urastietan galdu zen
· Inundaciones, riadas
20.000 laurleko! Auntzaren gauerdiko eztule dituk arraietan!
· Friolera! Ahí es nada!
37 gurasok galdatu diru-laguntza ori Atarratzen’ eta iru utseri emaiten diote;
gainerakoak’ zelai zabalean utzi dituzte
· Sin amparo
37 gurasok galdatu diru-laguntza ori Atarratzen’ eta iru utseri emaiten diote;
gainerakoak’ zelai zabalean utzi dituzte
· Sólo a tres de ellos
37 urte oraintxen bete dizkiat; eta ia-ia mutil-zar natxeok, oraindikan alako itxurarik
nik ez eman-arren
· Aunque no lo aparente
38 mila kintal burni baizik ez dala egiten urte osoan Gipuzkoan?... Gainerontzekoak
banaukazki... ez nengoke gaizki! Paperetan ifinten da bost onelako!
· Cómo se ve que el papel lo aguanta todo!
38 urtez il zan, ondo garraztua
· Tras de mucho sufrir
45 urte bakarrik ditut’ eta ez ditut bi aldiz izango... Egingo ditudanak’ orain egin
bear ditut
· Sólo se vive una vez; hay que aprovechar del tiempo, que no vuelve
60 km. ezetz, andik ona?... Bidea libre dago-ta, nai dituenak neurtu!
· Que se ponga a medirlos quien lo dude
A. Ariztimuinoren bizkar utziko det arazo ori
· A la responsabilidad de
A asarrea izan genduanetik’ betiko arra desta deust gizon orrek
· Me guarda perpetuo rencor
A!... auxe ameneko izango da gerorengo urtea!
· Este habrá sido quizá
A!... auxe ameneko izango da gerorengo urtea!
· Mi último año de misiones; mi última misión oída
A baino gizon ixilagorik eta bakar-zaleagorik ezta inun izan
 · Solitario; amante de la soledad; retraído
A bestelako zera! Ik’ eure modukoak gareala danok pentsauko don
· Miren a ésta! Habráse visto otra?
A, bestelako zera!... Ni gaiztoa beraz? Ea beste bein esan!
· Repite, a ver, lo que has dicho...?
A, bestelako zera!... Ni gaiztoa beraz? Ea beste bein esan!
· Miren ustedes a ésta! Miren con qué nos sale!
A biajon degizula! Orain ere kontu orrekin zatoz?
· Bien hombre! Enhorabuena!... N.B. Aquí tiene sentido irónico
A da elizea Lekeitio-koa!... An Ama-Mariak biotzeratuten daben atsegina’ da
atsegina!
· Aquello sí que es delicia para el corazón!
A da gauzearen ederra!
· Qué cosa más preciosa! Qué preciosidad!
A da gauzearen ederrai
· Qué cosa más preciosa! Qué preciosidad!
A, demontre txantxilu!...: A, lukainka-tzarra! zer arkitu beazu bear dezu leku
onetan?
· Tonto, más que tonto!
A!... emon al banei... dedar andi bat!
· Oh, si yo pudiera lanzar un gran grito!
A ero zoroa, zer ago esaten? Egin jok ireak!
· Ya ha llegado tu última hora...; estás perdido
A gizajoa! Nere astekoa naiko uke ik jairako!
· Ya quisieras tú para los días de fiesta lo que yo como en los días ordinarios! Pobrete!
qué te vas a comparar conmigo!
A gizon-a’ zoratuta edo euala egoala, esan zetsan amari: izan-be, a egoera’ ez zan ain
legezkua
· Aquella manera de estar no era muy normal que digamos
A, guraso ez-jakinak! Ez daukazu beste gauzarik zer agindu? Ezin asmau dozu beste
sari bat?... Gauza buru-gitxikoak zara!
· Sois bien cortos de imaginación... si no sabéis ofrecer premio mejor. N.B. Flexiones
verbales de sentido plural
A, guraso ez-jakinak! Ez daukazu beste gauzarik zer agindu? Ezin asmau dozu beste
sari bat? Gauza buru-gitxikoak zara!
· Sois bien cortos de imaginación, si no sabéis prometer premio mejor. N.B. Formas
verbales ya arcaicas de significado plural
A ipoin guztia’ amesetakua zan
· Era fantasía
A, Jauna! Egiaz eta begiaz’ guzi-ori ontasun eta amorioa zera!
· Eres todo bondad, verdaderamente
A, Jaungoikoa, gauza guzien gainekoa!
· N.B. Una exclamación usual
A, Jaungoikoa! Gure aldia noiz izango ote da?
· Cuándo nos tocará a nosotros la dicha?
A jente zoro ta gatz-bagea! Nok lausotu ditu zuen begiak? Nor izan da onelan zora-
erazo deutsuena?
 · Fascinar
A jente zoro ta gatz-bagea! nok lausotu ditu zuen begiak? Nor izan da onelan zora-
erazo deutsuena?
· Oh, insensatos!
A jente zoro ta gatz-bagea! Nok lausotu ditu zuen begiak? Nor izan da onelan zora-
erazo deutsuna?
· Anublar la vista
A, Joxe, Joxe!... Euskaltzaleren lekuan erbesteko edozein albistari ekarri bauan
saltzeko’ porru-azi obeak aterako ituan!
· Habrías sacado mejor provecho
A, Kaiku!... Orrei jaramon egiten asi bazara’ aldean dozu apur baterako lana!
· Para rato tienes!... Buen trabajo te echas encima!
A kapas izango da ondino, lagunari labainie sartzeko!... .-Ka! esan bai!... Arek
etxakok orretarako odolik!
· No tiene valor para eso!
A, kirtena! ez dek ikusten ilargia? -A, zoroa! ez dek ikusten eguzkia?... Onela zijoazen
kimeran
· Así iban altercando
A koitau aundia’ jostorratzetik bizi da
· Vive de la aguja; de la costura
A lako arpegi-gogorrik ez dot ezagutu
· No he conocido otro insolente como aquél
A, lapurra! Pagatu bear didak, egin dekan eskerra! Oroituko aiz, ago pixka bat!
· La fechoría que has cometido
A, lelo, lelo! Nire buztenari goatzen dutzeke-lakoan’ pago-zuzterrari goatzen dutzek
· Creyendo que agarras mi cola
A lortu eztabenean dator nigana... Ez eragin geiago asmo orri, ama! Ni enaz
ezkonduko Mati-gaz
· No insistáis más sobre ese proyecto
A lukainka!
· Tonto, más que tonto!
A, Maisu Juan! burutazino ta zaio donga orrek kenduizuz!
· Deja a un lado esas ocurrencias y recelos!
A, moteil! Orain ere nere zarrean’ joango ninukek ni bi ordu baino leenago zuen
etxera
· A pesar de mi edad..; con todos mis años
A, mutil, orrek dozak oilaskoen ederrak daroazanak! Zegan erosi dozak?
· Qué pollos tan hermosos llevas!
A, mutil! orrek dozak oilaskoen ederrak daroazanak! Zegan erosi dozak?
· Cuánto has pagado por ellos?
A, mutil!... Orrek gauzok olan izango dozak; baino ezkonbarri orreentzat-be eztok
paltako eroan-ala arri...: danoentzat jagok-eta... Danok izango zer jasan
· Tampoco a ellos les faltarán cruces
A mutilak!... Ezta izan a neskatila txarra! Neskatilie-barik’ bei zuriaren jaubea izan
da; eta manka-manka eginda itxi nau!
· Buena señorita era ésa!... Ya, ya...! N.B. No tenía de señorita sino el disfraz. Era el
dueño de la vaca
A mutilak!... Ezta izan a neskatila txarra! Neskatilie-barik’ bei zuriaren jaubea izan
da; eta manka-manka eginda itxi nau!
· Me ha dejado baldado
A mutilak!... Ezta izan a neskatila txarra! Neskatilie-barik’ bei zuriaren jaubea izan
da; eta manka-manka eginda itxi nau!
· No era señorita, sino
A nere laguna’ gau-txoria zan
· Era un noctámbulo... aquel compañero mío
A nere umeek! Kixmie jaio dek, galduuk gaituk oraintxe... Bota nazazuia ni emendi
gain beera...!
· Lanzadme por este precipicio!
A neska! kontu latzak dozan orrek niretzat!
· Demasiado complicado para mí
A, neska! kontuz ibili adi! Bermioko jauregian, gonadunentzat-bere leku naikoa
eiagon-da!
· También para las mujeres hay sitio abundante en el manicomio de B
A neskatila polita ikusi eban ordutik’ maitetsu ebilen
· Andaba encariñado
A, nire seme biotzekoa! Zelan olgauko enaz, zu osaturik ikusita? Nun euki nei bazkari
gozoagorik?
· Puede haber banquete más agradable para mí?
A, oilo-lapurra!... -A, senarrak iges egindakoa!... -Eta zu’ senarrari iges egina!
· Ladrona de gallinas!
A, oilo-lapurra!... -A, senarrak iges egintakoa!... -Eta zu’ senarrari iges egina!...
· Abandonada por imposible o inaguantable
A, oilo-lapurra!... -A, senarrak iges egintakoa!... -Eta zu’ senarrari iges egina!
· Escapada de casa
A’ onan egin bear leuke... ta ori’ olan izan bear leuke... ta, ta... baina guztiak atzera
egin
· Una cosa es predicar y otra dar trigo
A, Otxoko, Otxoko! Nere buztenari autxolakoan’ pago-zuztarrari autxo...
· Creyendo que agarras mi cola
A, Patxi pardel!... Baldin baleki anaiak emen zer igarotzen dan’ laister litzake
etorri...!
· En seguida le tendríamos aquí... Se plantaba aquí de un brinco
A, Patxi pardel!... Baldin baleki anaiak emen zer igarotzen dan’ laister litzake
etorri...!
· Perdulario, calavera
A, Praisku!... txapela buruan eukitea ezta asko’ euskaldun ona izateko... Ezta
Iturriberrigorrigoiko izentzat eukitea-bere
· Ni tampoco apellidarse
A, Praisku!... txapela buruan eukitea ezta asko’ euskaldun ona izateko... Ezta
Iturriberrigorrigoiko izentzat eukitea-bere
· No basta
A, sortatzarra, mugitu adi!
· Vamos, torpón, gandul, ... muévete!
A! ta zelan dan guzur andia baino andiagoa erraz dala kate ori urratutea!
 · Qué gran falsedad es!
A, tonto zarrak!... .-Nork’ eta zuk esan bear guri tonto zarrak!
· Pero es posible que seas tú quien nos califigue así?
A, Txomin! Zu gora zoaz, gora... Guri ez bezelako kukurruku jotzen dizu oilarrak
· A ti te va muy bien; a ti te sonríe la fortuna
A, txoro-ondo!
· Vamos, bobo!
A zan a! A zan jai ederra!
· Qué espectáculo aquél!
A zan, a, lora-txortea!
· Qué precioso ramillete!
A zan’ aitak eban seme-begitakoa
· Era el preferido de su padre
A zan arrotzen leunkeri ta agur-egitea!
· Qué manera de adular y de rendir honores!
A zan atsegina, nik euki nebana domekan! Estuan nago, barriro domekea eldu arte!
· Estoy impaciente de ansia
A zan euri-jaustea, lengo eguazten iluntzean! Une batzuetan irudien zirudien’ erri au
eroan bear ebala
· Qué manera de llover!
A zan ezti-bitsa, alkartu ginanean!
· Qué gozo el nuestro!
A zan txorieri eutsen jokera!... Arbolara igon-barik igarten eban’ barrukoak egiten,
ala arrautzakaz egoan biregarroaren abia
· Qué afición les tenía!
A zan txorieri eutsen jokera!... Arbolara igon-barik igarten eban’ barrukoak egiten,
ala arrautzakaz egoan biregarroaren abia
· Construyéndose el nido
A zan zitala’ gerora oso gozatu zan
· Con lo cascarrabias que era, más tarde se amansó
A ze aroa, Jaungoikoak bedeinkaturik’ garia ereiteko!
· Oh qué hermoso tiempo de bendición!
A ze biotz-ondokoa eman zidan!
· Qué gran impresión me causó!
A, ze entzuteko bertso ederrak bota zetien gure Enbeitak!
· Qué versos tan dignos de ser escuchados...!
A ze gogorra dan urlia konfesore! Enauka urrengoan artua!
· Ya no me pillará otra vez...!
A ze itxu-aurrekoa ori! Ongi erakutsi bearrean berariaz gaizki erakusten duena
· Valiente lazarillo!
A ze itxurazko oilaskoak!... -Gobernatu’ ta... erantsi egiten!...
· Qué preciosidad de pollos!
A ze itxurazko oilaskoak!... .-Gobernatu’ ta... erantsi egiten!
· Cómo no van a estar preciosos! Es natural que estén gordos, siendo tan bien atendidos
A ze nolako jipoiak artzeko zegon, inpernuko etsaia!
· Qué derrotas iba a sufrir...!
A ze nolakoa bera, baztarrak sututzeko!
 · Entusiasmar, levantar en vilo a la gente
A ze nolakoa bera, baztarrak sututzeko!
· Es especial; no hay como él para
A ze nolakoa zeran zu!
· Ya estás tú bueno! N.B. Dicho aquí en tono festivo
A ze nolakoak, biak, inori lotsak emateko!
· Vaya un par de elementos!
A ze nolakoak izlari biak, baztarrak sutzeko!... Txalo-jotze gogorra egin zitzaien
· Fueron muy aplaudidos
A ze ospea ta ardaila atera duten lengo astean’ alde batetik Goi-Amerikak, eta
bestetik Alemaniak!
· Qué bulla o jaleo han armado...!
A ze porruak atera bear nizkian, aren zai gelditu banintza!
· Lucido habría quedado si...! Menos mal que no le seguí aguardando!
A ze zikina atera diozun begitik! Esan diozuna’ bearrik esan diozu! Bestela nork daki
zer gertatuko zitzaion!
· De buena se ha librado, gracias a tu aviso!
A, zein pozik ikusten dogun ointxe arerioa il-bidean! Arek laster dauz azkenak egin
emen! Beian bego!
· Pronto habrá concluido su existencia por aquí!
A zelako erraldoia danak bildurtu guran!
· N.B. Vaya gigantón Dicho irónicamente de un esmirriado
A zelako iru bilduko litzakezan!
· Qué trío! Qué terna harían!
A zelako narrukoak emongo eutsozan bere aitak!
· Qué buenas zurras le daría!
A, zelakoak esan deutsadazan lotsabaga orreri! Entzun bear baditu’ entzun ditu!
· Hay que ver las cosas que le he dicho!
A, zelakoak esan deutsadazan lotsabaga orreri! Entzun bear baditu’ entzun ditu!
· Me las ha tenido que oir! Bueno le he puesto!
A zer aldi ona eman didakean ire kartarekin!
· Qué buen rato me has hecho pasar!
A zer baba-lastoa den ori!
· Larguirucho y débil
A zer begi-ondokoa eramango duen!
· Qué mojicón se va a llevar!
A zer bi!... bata zu’ eta bestea ni!
· Qué par de dos! Qué pareja la que formamos!... Tal para cual
A zer bikoa!
· Qué par de dos!
A zer dirua leukaken etxe onen jabeak!
· Cuánto dinero sacaría!
A zer eldu-aldia eman bear diotan, topatzen detan lekuan!
· Qué estrujón abrazo le voy a dar!
A zer elurr-erauntsia ari dan’ nik dakidan mendi batean!
· Qué tormenta de nieve está descargando!
A zer eperra arrapatu zinun bart!...
 · Qué mona pillaste! Qué borrachera!
A zer erauntsiak bota ditun amabost-aldi ontan!... Urratu ederra eman dio kamioari!
· Qué temporal de lluvias!
A zer erauntsiak bota ditun amabost-aldi ontan!... Urratu ederra eman dio kamioari!
· Cómo ha estropeado la carretera!
A, zer etxe-jalea hartu hintudan, hi!
· Derrochador
A zer gizentzea, nik egin bear dedana!
· Lo que voy a engordar, con el trato que aquí recibo!
A, zer gosea neukan!... gosea bezela ere!
· Tenía un hambre atroz
A zer ipurdikoa izan zuen!... Zer erorikoa, zer galtzea edo zoritxarra!
· Qué talegazo o costalada se dio!
A, zer ipurdikoa izan zun! Galtze polita...
· Menuda pérdida, la que tuvo!
A zer Jesusen umeak, zu ta ni biok!
· Vaya un par de cristianos, los dos!
A zer kaskarrekoa emango zioten deabruari!
· Qué chasco se iba a llevar el diablo! Qué derrota!
A zer langilea zauden!... Urte guzian ordu bat-bere ez lanean!... Alperr-ontzi!
· Vaya un trabajador!
A, zer lokatz-nastea eldu den! Sortuko dan
· Qué líos se van a originar de ahí!
A! zer mantxunga atxitu duen eguzki kopet-zabalak zu bere mende artzearekin!
Neskatxa eder bati esana
· Qué ganga o fortuna la del sol!
A zer morroitxoa ekarri dezuena! Txotxak bezela sutara botatzeko modukoa!
· Es un inútil
A zer mutiko trebe ta latzak irten dun Sunbila-tikan! Gaur egunean’ bera degu
aizkolarien txapeldun
· Qué chico tan hábil y tan fuerte ha salido
A zer nolako seiko-ogia bota duen ire amak mundu ontara!
· Ah, pedazo de tonto!
A zer nolakoak emango dizkatan, alperr aundi orri! Ez din, ez, etxe ontan bearrik
egingo!
· La paliza que le voy a dar!
A zer nolakoak ematen dizkidaten azal-il oek!
· Cómo me hacen sufrir estos callos!
A zer oilo-jateak, egun artan!
· Cómo nos vamos a poner de comer gallina!
A zer parea... karakola ta barea!
· Qué par de dos!... Allá se andan...; poco se diferencian
A zer perretxikue den ori! Mutil ona duk ori!
· Buen perillán es ése...!
A zer perretxikue zu!... Axekuan edo maltzurkerian dabilenari esana
· Ya estás tú bueno!
A zer semea bataiatu zan, Ernaniako pontean! Joanes de Zubieta, Frantziko errege
 arrapatu zuana
· Qué gran hijo de Ernani, aquél! Qué gran hombre!
A, zer soinu ederrak jo dituan!... -izaten da euren lenengo esan-bearra
· Es lo primero que les viene a la boca
A zer txomin,... datorkion-ori!
· Vaya un tipo! Valiente pájaro!
A zer zakurra arrapatu dun!
· Qué buena mona llevas, chica!
A zer zakurra arrapatu dun!
· Qué galbana tienes, chica!
A, zital galdukua! Euk dona agiri zelangua al-azan erdi-sorgin ori!... Kontstituzinoari
botariko bertsoa
· Ah, miserable!
A zitala! etzera, ez, oraingo gaitzarekin ilko!
· Lástima no te mueras de una vez!... N.B. Fórmula de maldición
A! zoin goxo den itzalean!
· Qué a gusto se está...!
A zori ona ta atsegina’ ur jainkozko ori aoa-betean edatera eldu diranena!
· Beber a placer, a saciedad
A, zoroak! Oro erranikan ere’ gelditzen da zer erran
· Todo lo que se pudiera decir, siempre sería poco
A!.. zure onez egin dedana ezagutzen bazendu!
· Lo que he hecho por tu bien
Aaa! Ba zoaz? Agur, eta ondo bizi! Mesede andia egin deuskuzu... Zabalago joango
gara
· Así iremos más anchos..., más holgados en el coche
Aaa bejondeikala!... zakurra jango al dek!
· Bravo! Valiente! Dicho familiar
Aal badakizu’ zoaz orduan, bere bakartasunean lagun egitera
· Si te es posible
Aal bazinduket nerea!
· Oh, si fueses mía!
Aal dabeen guztian erdereari ekiten deutse, mordoilo-mordoiloka bada-be
· Se ponen a hablar en castellano
Aal dabeen guztian erdereari ekiten deutse, mordoilo-mordoiloka bada-be
· Aunque sea chapurreando
Aal dabenak’ aal daben-bestean
· Según las posibilidades de cada uno
Aal danik lasterren erosi egizu...!
· Cuanto antes
Aal dunak’ aal duna...; eta aal ez dunak?
· Y quien no puede, qué va a hacer?
Aal dune egiten dunari’ ez iago geiago eskatu!
· Quien hace lo que puede, no está obligado a más
Aal guzian aal guzitan etorri naiz
· Todas las veces que he podido
Aal izanez’ garbitu daiezala ainbat lasterren’ euren euspenaren kontuak!
 · A ser posible
Aal nebantxo au egitea erabagi neban
· Determiné hacer eso poquito que yo puedo
Aal zuen gaiean lagundu zion
· Le ayudó en la forma que le fue posible
Aal zuen leenena’ gibela kenduko zion arakinak txerriari
· Lo antes posible
Aaldantxo guzian jardunda ere’ lanak izaten ditu gu bezelakoak
· Aun haciendo todo lo que buenamente puede hacer uno
Aantztu zan’ garai artan zuri emandako itza: neska ark’ bestetan bilatu zun
zarrailaren giltza...; ta zu’ alargun mendijan ardi-zai zabiltza
· Se fue con otro
Aari bien lenen-talka’ motxa da: ilago du soinua; ez baitira aurrenetik jauzi buruz-
buru
· No han salido frente a frente
Aari bien lenen-talka’ motxa da: ilago du soinua; ez baitira aurrenetik jauzi buruz-
buru
· Produce un ruido más apagado el choque
Aariak eta auntzak gora-goraka eta agiraka dabiltzanean
· Andar furiosas, excitadas y alborotadas
Aari-apustua irabazi-arren’ leitzarrek ez dute aizekeri asko: dirua jaso dute, izenik ez
asko
· Han cobrado el dinero, pero no mucha fama
Aari-apustua irabazi-arren’ leitzarrek ez dute aizekeri asko; dirua jaso dute, izenik ez
asko
· Pocas ganas de fanfarronear
Aari-izterra aurreko bi oinen erdian arturik’ marmar asi zan Pinto, bildurrez etziola
Sultanek pakean utziko
· Empezó a gruñir... el perro Pinto
Aari-jokua izan zan eguerdi-artean: larogei kopetako eman zituzten, eta gureak
irabazi
· Ochenta topetazos
Aarito baten alde’ diru andia ipini eban
· Apostó una gran suma
Aaronek esan zion’ arren, Jainkoarekikoa egin zezala, lenbailen arreba sendatzeko
· Que intercediese con Dios
Aaronek etzuen eskaera oni gogor egiteko adina kopeta izan
· No tuvo valor para resistirse a
Aaronen ilberria artu zutenean’ negar-malko minak ixuri zituzten
· Derramar amargas lágrimas
Aaroni begiak betiko argitu ziozkan kastigu izugarri onek
· Lo escarmentó, lo ilustró definitivamente
Aaztu ez, baina atzendu bai, egingo litzaizkiguke aaideak, noizean-bein alkartuko
ezpagina
· Si no olvidar, sí al menos perder la familiaridad
Aaztua’ galdua izaten da. Ez da inorentzat izaten
· Lo olvidado, dalo por perdido
Aaztuta negon, garbi-garbi... Ikusten dezu zer txoro nagon?
· Ya ves qué desmemoriada... cómo me flaquea la cabeza
Aaztuta negon, garbi-garbi... Ikusten dezu zer txoro nagon?
· Completamente olvidado
Abadadune txito erazkoa da, iluntzeti apal-orduraino’ sutondoko inguruan berba
egiteko, inori ezetan ikutu-baga
· Sin murmurar o dañar
Abade aditu bategaz itundu zaitez!
· Vé a consultar a; entiéndete con
Abade agurgarri au’ oso-osoko euskaldun jator-jatorra dogu
· Un vasco enteramente genuino
Abade bat, bear leukeen-bestekoa ez balitz’ abade guztiak txartzat artzeari ondo
deritxazu?
· Si no fuera lo que debería ser
Abade buru argiko orrek etxe-bazterrean egin dituan lan eder askoren barririk
norbaitzuk ez eukitea’ izan leike
· En el retiro de su casa
Abade danak’ bat-bestetu ginaiz aldra bitan
· Dividir o distinguir en
Abade doaiz soindu bat zinan. Jantzia
· Dotado de grandes talentos; adornado de grandes dotes
Abade euskaldun oso-osoa dan batek bidaldu dausku lantxo au, Manila-tik
· Vasco de cuerpo entero
Abade gazte arek’ ontasun utsa dirudi; ta arrera txarrik edozetara-be ezteust egingo
· Parece la bondad personificada
Abade gazte batek albistea bialdu dau’ oiturazko mezea emongo dabela onen
egunetan eta onen ordutan
· Tal día a tal hora
Abade gordin bat’ jasean da bee beetik’ Parce mihi Domine erezten kantatzen asi zan
· Un cura robusto, fuerte
Abade gordin bat’ jasean da bee beetik’ Parce mihi Domine erezten kantatzen asi zan
· Garbosamente
Abade guztiak dagoz arazo onen jakitun
· Conocen de este asunto
Abade izateko-beste ba daki!
· Con lo que sabe, podría valer para cura
Abade jauna, gurutze santu ori ekarri bear dit: nere biotza beregandurik’ iltzeko
jarri nai nuke
· Disponerme a morir
Abade jauna’ loor eta buru-auste andian aurkituten da gaur, zelan onduko
oineztarriaren kalteak
· En gran apuro y preocupación
Abade jauna’ loor eta buru-auste andian aurkituten da gaur, zelan onduko
oineztarriaren kalteak
· Pensando en cómo reparar los daños del rayo
Abade jaunari onenbesteko bat diru eskatu ei-eutsoen, eta ak uka
· Cierta cantidad
Abade orrek’ urratu dau bidea; orain ba dakigu zelan ibili
· Nos ha dado el ejemplo
Abade orren gorputza’ oso-osorik ei dago
· Esta incorrupto
Abadea etorri danean’ txera andia egin dautsoe danak
· Le han hecho objeto de una gran acogida
Abadea kar-kar-kar barreka itxirik’ urten eben eleizatik ezkondamutuak
· Riéndose a mandibula batiente
Abadea txapel zuriaz!... Itxura ederra!... Ez artu jantziari lotsa geiago!
· Es posible que tengan tan poco respeto a su hábito talar?
Abadea txapel zuriaz! Ori-be ikusi eben. Itxura ederra! Ez artu jantziari lotsa geiago!
· Qué facha!
Abadea txapel zuriaz! Ori-be ikusi eben, Itxura ederra! Ez artu jantziari lotsa geiago!
· Qué poco respeto a su hábito talar!
Abadeagaz iru aste edo neroiazala’ zutunik egoteko gauza enintzala geratu nintzan,
gosearen gosez
· De pura hambre
Abadeak au entzun ebanean’ liburua lepoz-gora zabal-zabalik oe-ganean itxita’
kurutze bat eginaz... sur-ganean ipini eutsan aguratxuari eskua
· Dejando el libro abierto boca abajo
Abadeak bere mende artu nindun
· Me recibió por suyo
Abadeak eta alkateak’ emakume bat bialdu eben’ gabeko ordu batak baino
bakarrago egoan gizon errukarria zaindu egian
· Para atender a aquel hombre reducido a la más absoluta soledad
Abadearen aurrera zanean’ garbi autortu eutsan Praixkok zetarako ustean ioan
· Qué intención le traía a su presencia
Abadearen esanen esanaz’ autortu eban mutilak’ geitxuago-bere ba eukala
· A fuerza de insistirle el sacerdote
Abadearen eskuman’ mutil mokoti bat egoan, alde guztietara adi
· Mirando atentamente a todos lados
Abadeareneko balkoian egozan biak, autu-mautu gozatsuan
· En amigable charla
Abadeari dirua zuzen bialdu gura deutsenak, oineztarriaren kalteak onduteko
· Enviárselos directamente
Abadeari ta alkateari zer edo zer esan otsen maisuak’ da burutik beatzetara ondo aitu
osten guztiak
· Me observaron con atención de pies a cabeza
Abadeen boz ederra aotan artuta
· Tomando como pie de conversación
Abadeetan’ gitxi-gitxi batzuk baino aurkitu ez ditut euskera-zaleak
· Fuera de unos poquísimos
Abadetzako bidea eman naian azi zuten etxean, seme bakar ori
· Orientarlo al sacerdocio
Abadia’ n papera emon izango dautsak gizontxu orri? -Bai, emon ez’ txapel-barruan
eukita?
· Cómo no se lo iba a dar!
Abagadune txito erazkoa da, iluntzeti apal-orduraino’ sutondoko inguruan berba
egiteko, inori ezetan ikutu-baga
· Es una ocasión muy propicia
Abagunea bila ta bila ibili da mutila’ Garaziri ondora ele bi esateko
· Buscando con empeño una oportunidad para
Abagunea bila ta bila ibili da mutila’ Garaziri ondora ele bi esateko
· Decirle de cerca dos palabras
Abaraskak’ bata besteagandik ontza ta erdi-na tarte bear lukete
· Deberían distar pulgada y media unas de otras
Abarka oiek’ leun eta labainak daude, ar-koskoen gainean ibiltzeko... Oinazpiak
ebakiko zaizkit
· Se me van a llagar las plantas de los pies
Abarka zar batek aina ez diat balio!
· Estoy hecho ya una calamidad... No valgo ya dos cuartos
Abarka zarrak tatarrez dituztela baserritik kalera etorri mirabe... ta nork ezagutu
gaur neskatxa aiek?
· Venir de sirvientas
Abarka zarrak tatarrez dituztela baserritik kalera etorri mirabe... ta nork ezagutu
gaur neskatxa aiek?
· Arrastrando sus abarcas
Abarkaduna izan-arren’ guk ainako eskolea aldean dau
· Tiene tanta instrucción como nosotros
Abarr-Igande inok entzunda igoina erakusten badau’ bakizu zer erantzun
· Si le hace asquillos a la palabra
Abbadie botatzeko aldigaitzean baitzen’ deus egitekorik etzuten Urruinarrek. Pilotan
· No estaba en buenas condiciones de juego
ABC egunkaria’ aldi-baga itxi-eragin dabe, eta artezkaria lotu. Detener
· Lo han clausurado por tiempo indefinido
ABC-k’ alde-aldera au berau dino... Lur-banatze ori’ ardura andiko gauza da
· Dice casi esto mismo
ABC-k’ alde-aldera au berau dino... Lur-banatze ori’ ardura andiko gauza da
· Es de gran trascendencia
Abe orretan egon zan zuen egilea minetan
· Ahí padeció
Abeak erantsia det
· Me viene de casta
Abegi guztiz amultsua egin eutsen etxeko guztiak; eta eguerdi-aurrean ondo jolastu
ziran’ ango edo besteko ipuinak alkarri agertzen
· Contando historietas de aquí y de allá
Abegi on bat euki bear leuke
· Buena acogida
Abejondaizuela, mutilak!
· Bravo, muchachos! N.B. Será una prueba de que la expresión viene de Abeak on
daizuela?
Abek dira gureak! Euskaldunen landaretik atera dira; eta Kukuilu-kukuilurik atera
ere!
· De lo más genuino o castizo
Abek komeriak, ezer gutxigatik!
· Qué de líos, por bien poca cosa!
Abek uste-gabeko gauzak pasatzen dira munduan!... Bai! egia: mundua eztago
geldirik!
· Qué sorpresas se dan en la vida!
Abek uste-gabeko gauzak pasatzen dira munduan!... Bai! egia: mundua eztago
geldirik!
· Qué vueltas da el mundo! Qué de cambios!
Abek ere bota zituen etxetik, sekulako laisterren
· Darse prisa a; sin hacerse esperar
Abek ere laguntxo on batzuek daude!... Bareak! Nundik-nai sartzen dira likiskeri
oiek, intza asten duenean
· A la hora del rocío
Abek ere laguntxo on batzuek daude!... Bareak! Nundik-nai sartzen dira likiskeri oiek
intza asten duenean
· Pues también se las traen! Valientes pícaros! Limacos
Abek ere laguntxo on batzuek daude!... Bareak! Nundik-nai sartzen dira likiskeri
oiek, intza asten duenean!
· Estos indecentes... limacos
Abelek bedeinkatu daiala!...
· Dicho popular referido a una criatura aún no bautizada
Abelera ona etorri zaio gizajoari!
· Vaya una situación la que se le ha creado!
Abel-gorriak bezain mutu geunden; erausiagatik zerbait’ etzuen niork aditzen guk
gerausana
· Nadie entendía aquel farfulleo o balbuceo nuestro de infantes
Abendoan elurra’ burdinez; urtarrilan elurra’ altzairuz; otsa-ilan elurra’ zurez;
martxoan elurra urez
· La nieve es comparable al hierro en diciembre, al acero en enero, a la madera en
febrero, al agua en marzo
Abendu legorra’ urte ugaritsua
· Diciembre seco, año fecundo
Abendu ontan’ gelditu-gabe jo dute izotz eta ormak...: legeak okertu dira
· Heladas y más heladas, sin interrupción
Abendu ontan’ gelditu-gabe jo dute izotz eta ormak...: legeak okertu dira
· Parece como si se hubieran cambiado las leyes de las estaciones
Abendua’ jai uts eta gau uts omen da, esaera zarrak dionez. Jai onak eta lo onak izan
ditzagula!
· Diciembre, mes de ritmo bajo para el trabajo
Abendua’ jai uts eta gau uts omen da, esaera zarrak dionez. Jai onak eta lo onak izan
ditzagula!
· N.B. Fórmula de buenos votos
Abenduak egunik ez: jai uts ta gau uts
· Diciembre: mes de días cortos y muchas fiestas
Abenduko eguna’ argitu-orduko iluna
· Días cortos y oscuros los de diciembre
Abenduko eguzki txuriakin eta ostatuko neskatxe ederrakin’ ez piatu
 · No fiarse del sol pálido de Diciembre ni de las chicas agraciadas de las posadas
Abenduko elurrak’ ortz luzeak ditu
· Nieve de Diciembre cala muy hondo
Abenduko eulia baino lotsagabeagoa
· Un desvergonzado
Abenduko eulia baino ozkilagoak garela
· Cobardes, apocados
Aberas-minez dabilana’ deabruaren sarean sartzen da..; diru-gosea da gaitz guzien
erroa
· Quien anda ansioso de enriquecerse
Aberasteari oso emana zan Frantziskoren aita; ta diru-pilak begia zorrozten ziona
· Excitaba su codicia; le aguzaba la vista
Aberasteari oso emana zan Frantziskoren aita; ta diru-pilak begia zorrozten ziona
· Muy codicioso
Aberasten ari da’ baina ezin da poztu: zulo bat du biotzean, itsutu ezin dana
· Siente un vacío, que es imposible llenar
Aberasterik ez det nai
· No quiero hacerme rico
Aberastu ez’ baina bildu du zeozer
· Allegar algún dinero
Aberastu zan, baina geroztik ez du osasuna onik: odolak josia dauka
· Está congestionado
Aberasturik ikusten zaitut il bear dozun aurrean
· Poco antes de morir
Aberastutzeko lainbat beingoan ematen etzebalako’ utzi egin zioten lanbide ari
· Porque no les producía mucha ganancia
Aberats aren etxe-atadian egoten zan, aren maiko apurrak jango zitukeanean
· Deseoso de poder comer
Aberats dago ta biziro egokia da... Itz bat esan genezaioke, nai badezu: ea nola artzen
dun
· A ver qué le parece la idea
Aberats, eder, ona’ iru gauzak baten errezak ez dira bilatzen
· Las tres cualidades juntas
Aberats guziai gainak artu nai dizte txukuntasunez’ zenbait langileren seme-alabak
· Les quieres aventajar en atildamiento
Aberats irten nintzan’ eta uts-utsik nator
· Vengo sin nada
Aberats itxasoz etorrana’ kaiaren aurrez-aur galdu da, bere ondasun-ontzi ta guzti
· Frente al puerto
Aberats izaitea baino’ omen ona hobeago
· Más vale buena fama que riqueza
Aberats izatea zertako da’ gogoa izan eta jan bear ez bada?
· Si tiene uno que abstenerse de comer
Aberats naiz, eta ez naiz nihoren behar
· No necesito de nadie
Aberats okitua da
· Un millonario
Aberats porrokatua zan
· Enormemente rico
Aberats ta pobre, Errege ta ezak’ ona guztiok erdue!
· Reyes e indigentes..., venid!
Aberatsa’ aide andi egin eben, pobrea aide txiki
· Pariente próximo; pariente remoto
Aberatsa da...; ta lobak ondo esango deutsiena’ eztago esan-bearrik
· Dicho se está que lo tratarán bien
Aberatsa dala?... Orduan an nua ni xegara bizian! Ezagutu bear det obeto
· Me voy volando a pescarle
Aberatsa dala Peru?... Eztago olangorik!
· No hay tal...!
Aberatsa dala-ta, orregaz ezkondu ni?... Sats sortuko al-jakoz berorren urrepiluok!
-Ori’ larregi esatea da...; etxako inori olako irainik ezarri bear...
· Ojalá se le pudran sus dineros!
Aberatsa danak’ bilatuko dik bai, ni baino senar obea; ta arlotea izateko berriz’ ni
neroni neok naikoa...
· Me basto conmigo mismo
Aberatsa etorri al da Anjel? .-Izugarri!
· Enormemente rico! Mucho, hijo, mucho!
Aberatsa’ hain biluz-gorri sortu zen, nola probea
· Nació tan desnudo como
Aberatsa izan-arren’ neskatxak ikusi nai ez naute aldean
· No quieren que me acerque a ellas
Aberatsa nai dezu mutila, nundik edo andik
· En cualquier forma que sea
Aberatsa zan’ baina andrazalea; ta kinu baten jan zituan bere ondasunak
· En un instante disipó sus bienes
Aberatsa zeruan sartzea baino errazago da’ baga-soka bat jostorratzaren begian
sartzea
· Una maroma o cable
Aberatsa ere hil zen’ eta infernua izan zuen ehortz-leku
· Fue sepultado en el infierno
Aberatsago ta zailago izaten dira zenbait
· Cuánto más ricos, más mezquinos
Aberatsai’ emona emonik ere’ franko geratuten jaken beti
· Por más que dieran
Aberatsak alderdi asko izan-arren’ ez dira gu baino zori obeko...
· Aunque tengan muchas ventajas o recursos
Aberatsak al-dira? -Arantzabal-darrak baino ondotxo aberatsagoak
· Bastante más ricos que
Aberatsak bazara’ askatu biotza ondasunetatik’ emeko gauzai josirik euki-baga!
· Apegado a las cosas terrenas. N.B. Bazara: forma verbal con sentido plural
Aberatsak bazara’ askatu biotza ondasunetatik’ emeko gauzai josirik euki-baga!
· Desprended el corazón de... N.B. Bazara forma verbal con sentido plural
Aberatsak, enetxoa,... ezer gutxiri begira egoten dira, neskamea etxetik botatzeko.
Edozein aje’ naikoa izaten
 · No necesitan mucho para... Por cualquier motivo la despiden
Aberatsak omen... baina bear gera
· Fama de ricos, pero pobres de hecho
Aberatsak ortan asi artean badago’ ba dagoke puzkatxo batean!
· Ya puede esperar sentado!
Aberatsaren atean’ gizon behar bat zatzan, oro zauri
· Solía estar tendido un pobre, cubierto de llagas
Aberatsari’ guztiak ondo esaten deutsee, guztiak naia egiten deutsee
· Todos le halagan, le hablan con afabilidad
Aberatsari’ guztiak ondo esaten deutsee, guztiak naia egiten deutsee
· Todos tratan de complacerle
Aberats-bidea da, diruzalearen iduriz’ zorionerako biderik zuzenena
· El camino de la riqueza
Aberatsei’ emanak emanik ere’ franko gelditzen zeien
· Aun después de dar todo lo que diesen
Aberatsen artean’ zauskada andia egin ei dau barri onek
· Causar gran impresión
Aberatsen bat, lodi-eskergea
· Ricachón, millonario
Aberatsen burukeri bat baino ezta guztia
· Un capricho de los ricos
Aberatsengandik jaio zinan’ eta oparo datorkizu, jakin-gabe nondik. Bizitzea zer lan
dan’ eztakizu oraindik
· Todo te viene a pedir de boca
Aberatsengandik jaio zinan’ eta oparo datorkizu, jakin-gabe nondik. Bizitzea zer lan
dan’ eztakizu oraindik
· No tienes idea de lo que cuesta vivir
Aberats-entzutea ekarri dozu
· Traer fama de rico
Aberatserik aberatsera ebilen: bestek ez eutsan gogoa betetan; beti ebilen goietatik
· No le satisfacía ningún otro
Aberatserik aberatsera ebilen: bestek ez eutsan gogoa beteten: beti ebilen goietatik
· Siempre soñaba en grandezas
Aberats-etxeko alaba zala zion; ta bere burutasun bategatik etxetik alde-eginda
zegoala
· Por un capricho suyo
Aberatstasunetik, sabeldarraiotasunetik sortzen da’ bekatua; neurriz bizitzetik, sabel-
ederretako izaitetik’ heldu da debozinoa
· De la glotonería
Aberatstasunetik, sabeldarraiotasunetik sortzen da’ bekatua; neurriz bizitzetik, sabel-
ederretako izaitetik’ heldu da debozinoa
· De la sobriedad
Aberats-usaina susmetan asitakoan
· Olfatear, barruntar riqueza
Aberats-zurrian ezkondu zan zar batekin
· Mirando a su condición de hombre rico
Abere alperrak mailura bialtzen dira
 · A dónde irá el buey que no are?
Abere andi edo azirikoen artean’ ilte gitxi egiten dau gatx onek
· Reses adultas
Abere andi edo azirikoen artean’ ilte gitxi egiten dau gatx onek
· Poca mortandad
Abere basak iduri’ beren arima galbidean ezartzen dute, atsegin ezdeus baten-gatik
· Ponen en peligro de muerte su alma
Abere basatiren bat usterik-ezean agertzen bazaio’ lanak eta nekeak izaten ditu
artzaiak, ardiak saletxera ekartzen
· Inesperadamente
Abere bat gatxaz ikusi-ezkero, zer egin?
· Si cae enfermo, si contrae el mal
Abere edo pisti txarren baten begiak izango dirala uste joat argi bi ak; eta enok
azartu leza atan barrurago joaten
· Los ojos de alguna fiera
Abere gaixtoa da herra
· Animal dañino el odio
Abere gaxoak’ mortuan barnaka, iesi doazi
· A través de los montes
Abere guztietan lakarik geiena ematen dabena’ ardia da
· El que deja más utilidad
Abere ta aziendentzat alderdi hura txit toki ona eta erakoa zala ikusirik
· Sitio bueno y acomodado
Abere txikiak edo kumak’ errez garbitzen dauz beti, gatx onek
· Acaba con ellas
Abere txikiak edo kumak’ errez garbitzen dauz beti, gatx onek
· Las crías
Aberea’ ahotik emanez edertzen da; eta landarea’ ongailuz
· Al animal se le engorda o ceba dándole alimento
Aberea ilun ikusten duzunean’ ken zozu janetik
· Retírale comida
Abereai’ zerk edo-zerk eragiten die
· Hay algo que les impulsa o hace vivir
Abereak bidea ondatzen dutelako
· Estropear el camino
Abereak obatutea gitxirako izango da’ beste ardura ori artzen ezpada
· De poco servirá el mejoramiento de la raza
Abereen aginetatik gorde’ landare gaztearen orriak!
· Preservar de los mordiscos de
Abereen artean sendoenak eta gogorrenak’ aitatzako artzen dira
· Para sementales
Abereen gaitzik geienak’ ardura-gabetik oi datoz
· Suelen venir de falta de cuidado
Abereen gaitzik geienak’ ardura-gabetik oi-datoz
· Se deben a negligencia del dueño
Abereen garbitze hori’ ezin errexago da
· Es la cosa más sencilla
Abereen lekuan sartu zuten trenean, usai gaixtoa zabaltzen zuelako
· Porque despedía mal olor
Abere-enda onak’ aotik egiten dira; aska onak atara dauz abere-kasta eder orrek
· Se obtienen dándoles bien de comer
Abere-enda onak’ aotik egiten dira; aska onak atara dauz abere-kasta eder orrek
· Es cuestión de buen pienso
Abere-larruz egindako zamarra bana eman zien: jantzieraren polita, mundu guziko
Errege eta Erregina batentzat!
· Qué bonito vestido...!
Aberetegiak’ bi buruetan behar ditu ateak
· En los dos extremos
Aberriaren aldez bide andia egin gura daunak
· Progresar mucho
Aberriaren aldez’ euskereari gorabidea edegiaz lan ederrik egin dau gure adiskide
onek
· Elevando o dignificando nuestra lengua
Aberriaren etxekalteak
· Antipatriotas
Aberriaren etxekalteak baino ez ei-dira’ diruagaz joka-bide txarra egiten daben
guztiak
· No son sino unos antipatriotas
Abertzalea nintzala jakin ebanetik gora’ bereala asi jatan ulea artzen
· Desde que se enteró de que
Abertzalea omen zan N. e? -Bai Jainkoak nai bazun!
· Ya lo creo! El o nadie!
Abertzaleak dira geienak; eta beste enparauak-be’ geure usaina daukenak
· Simpatizantes; afines a nosotros
Abertzaletasun onen keia ta erre-usaina sumau dabe frantzesak; eta zarataka asi dira
esaten’ arriskua agertu dala gerorako
· Percibir o barruntar el tufo de
Abertzaletasunaren zarba zapaltzen eginalak egina zan; baina, ordun-da
kementsuago zabaldu da
· Aplastar los brotes de
Abertzaletasunaren zarba zapaltzen eginalak egina zan; baina, ordun-da
kementsuago zabaldu da
· Hacer lo posible por
Abertzaletasunaren zarba zapaltzen eginalak egina zan; baina, ordun-da
kementsuago zabaldu da
· Han cundido con tanta mayor fuerza
Abertzaletasunari josita dago aspaldian
· Entregado de lleno a
Abertzaletasunik ez dago neska oien artean: uts eman dute bear-bearrenean
· Han fallado cuando más falta hacían
Abi aldetik gal-eperragana zeartzen bada eiztaria’ ezin duenaren iduri oso-osoa
eginaz, egan iges egiteko tankeran altxako da egaztia
· Si se aparta dirigiéndose hacia la codorniz
Abi barrian, pozik luzaro biziko al zaree!... Ezkonbarriai
 · En el nuevo estado de vida; en el nuevo nido
Abia bikoduna da baserria, teilape batean
· De dos viviendas
Abia gaitean... lana al dan garbiena txurian beltza ipintzen
· A consignar por escrito con la mayor claridad
Abiadea artuta, bost metro ta erdiko luze-laburra egin eban
· Dio un salto de cinco metro y medio de largo
Abiadu da lukia’ nondik nora ekingo deutsan, mats aek jateko
· Discurriendo a ver cómo ingeniarse para
Abian jarri eban oiloa, arrautzatxoa noiz ekarriko
· A ver cuándo ponía el huevo
Abiatu ta beti amildu’ ... surangila zan aspertu
· Empezaba a andar y siempre se venía abajo
Abiatu ziran bi gizonak’ jo karrika bat, jo bestea, ta... jo guztietatik; eta etzan
inundik ere agiri aien emaztien pigurik! Au dek istilua!
· Ahora por esta calle, luego por otra
Abiatu ziran bi gizonak’ jo karrika bat, jo bestea, ta jo guztietatik, eta etzan inundik
ere agiri’ aien emaztien pigurik! Au dek istilua!
· Esto sí que está bueno!... Qué apuro!
Abiatu ziran bi gizonak’ jo karrika bat, jo bestea ta jo guztietatik; eta etzan inundik
ere agiri aien emaztien pigurik! Au dek istilua!
· No aparecía ni rastro por ninguna parte
Abiatzeko irian damutu zaio
· En el momento en que iba a partir
Abiau ziran mutil biak, al eben bizkorren’ eta laister atzean itxi eben praka-motza
· Pronto dejaron atrás en el camino al maño... el aragonés del calzón corto
Abiazio gurea etorria izango dek?... -Bai, lekutan!
· Qué va, hombre! Qué esperanza
Abil arduraz!
· Anda con cuidado!
Abil azkar, mutil, ordubete onetan’ an zeudek ire zai...!
· Hace ya una hora que... Te están esperando hace una hora
Abil azkar, mutil; ordubete onetan’ an zeudek ire zai...!
· Muévete! Despáchate, hombre!
Abil azkar, neska... Apaizari itxoin-eraztea ez den itxura izango-ta
· Pues no parecerá bien el que
Abila baldin bada’ buru batek mila balio ditu
· Vale por mil
Abila duk egundainotik ederkiena bizi, egin-gabe deusik’ bertzen lanetik
· Del trabajo ajeno; a expensas de los demás
Abila duk egundainotik ederkiena bizi, egin-gabe deusik’ bertzen lanetik
· él es el que siempre vive mejor
Abilak izanagatik’ abilen erregeak gertatzen dira
· A todo hay quien gane
Abildadean zoragarria da; ta... indarra itxusi! Arri-jasotzen’ au dago emen nagusi
· Una fuerza descomunal
Abisiniako Erregeren begi ona jaditxi dau Frantziak, Ejipto-aldeko uritxo orretan
 sartzeko
· Ha obtenido el beneplácito de
Abo batetik bezela mintzatzen dira guztiak
· Coinciden unánimemente en decir que
Abo itxian’ ez-ta elbirik sartzen
· En boca cerrada no entran moscas Ventajas de la discreción
Abo oneko gizona
· De buen gusto; de buen paladar
Abo zabal artatik lodiak botarik ari zan Kaitano berriketan
· Contando la mar de trolas
Aboa dan ginoan zabalduta aboa zabal-zabalik esaten ebazan olako gauzak
· Con toda frescura; con toda franqueza
Aboa kana-erdi irikita gutxienaz, geratu nintzan
· Quedar estufefacto... boquiabierto; viendo visiones
Abogadutan asi ginan, batekorik-besteko
· Yendo de uno a otro; danzando de aquí para allá
Abogadutan ibili ginan batekorik-besteko... Nere paltarik etzan’ auzitan asteko
· No tuve yo la culpa de haber de ir a pleito
Aboko txarakila bizkor darabil erdaldun orrek
· Tiene la lengua expedita... Habla con desparpajo
Abotik eskura joan jaku
· De repente
Abotik joan zitzaion tinbili-tanbala mendian beera’ lapurtuta zeraman gazta
· Se le fue rodando
Abots-jana apurturik, bidean
· Deshaciendo de paso la sinalefa
Abo-xabalka lo gelditu zan nexka txikia
· Entre pequeños bostezos
Abraham’ galdeak egiten eta justuen zenbatezkoa gitxitzen zerraikion Jaunari
· Disminuyendo la cifra de
Abrahanek etzuen nai ezer ere doan artu ta inori zorretan egon
· Recibir debalde
Abrahanen azitik gatoz gu, eta ez gera inoiz inoren menpeko izan
· Nosotros somos raza de Abrahán...; somos descendientes
Abrahanen umeak’ otoitzerako ordu jakin bat arteraino, baraurik austen etzuten
· No se desayunaban hasta
Abran, bitarte onetan’ naikera guzian bizi zan
· En medio de la mayor holgura
Abranek etzuen nai ezer ere doan artu ta inori zorretan egon
· Deber nada a nadie
Absalon erregetzat artu zutenak’ il edo-bizi berari jarraitzera jarri zan
· A la vida o a la muerte; decididamente
Absalon zorigaiztokoa il zan’ eta Dabid Jerusalenen sartu zan barriro: errege’ baina
biotza minez erreta
· Con el corazón lacerado de dolor
Absoluzioa artzen badu’ bere kaltean izango du
· Será para su daño
Absoluzioa bear duela?... Oientzat-laingoa’ neronek emango diet
· Para lo que les pueda aprovechar, bastará la mía. Es inútil; son incapaces de dolor ni
enmienda
Abua baino atzia zabalagua, orrek!
· No es más que un fanfarrón
Abuan ez dezu agin eta ortzik; ain gutxi mingainian egijazko itzik
· Tampoco una sola palabra de verdad en la lengua...; eres una gran embustera
Abuaziltzat eure bizikoa intzan i!... -esan eutsan agin-artean Elantxobeko atsoak
· Ni pintado, para alguacil! No habrías tenido precio para
Abuztuak bere erdirainokoa egin ez-egin zuan, gure gizona jaio zanean
· A mediados de agosto
Abuztuaren aurren-samarrean egin ginizun gutun luze-luze bat... Noiz dator zurea?
· A comienzos de agosto
Academia ori aizeak eroango baleu-be’ euskereak bere bidea jarraiko leuke
aurrerantz
· Aunque se la llevara el viento; aunque desapareciera
Adabegirik eztun ola bezin ari-zuzenekoa da. gizon ori
· Un hombre sin doblez, recto. N.B. Oído a un predicador que hablaba de S. Bartolomé
Adakie baino igerragoa zeunkena’ buzkantz galanta dilin-dolan agertu jatzun
· Quien era más seco que un palo... ahora apareció gordo
Adalrik’ han gelditu zen, bere bi semekin: aita ala semeak’ herriko minekin
· Tanto el padre como los hijos
Adalrik’ han gelditu zen, bere bi semekin: aita ala semeak’ herriko minekin
· Con nostalgia de su pueblo
Adan bekatuan erori zan bezala’ igerri zuan beregan’ len igerri etzuana
· Advirtió o experimentó en sí
Adan bekatuan erori zan bitarteko denbora
· El tiempo anterior a la caída
Adan bekatuan erori-artean’ atseginen gura loi au etzan lotsababetzen
· No se rebelaba contra la razón
Adan eta bere laguna jarki jakozan Jaungoikoari’ eta laster jo zituan eztasun eta
nekeak
· Pronto hicieron presa en ellos la miseria y el dolor
Adan eta Eva izan ziran’ antxitiko senarr-emazteak
· Los primeros esposos
Adan ta Ebak pekatu egin zutenean’ zerura bide-gabe geratu ginen
· Sin poder ir al cielo
Adanek erantsi edo itsatsi zigun eritasuna
· Infligir, comunicar..., transmitir por herencia
Adanek frutu debekatua jan zuan-artean iraun zuan zori oneko denbora onek
· Hasta que comió del fruto prohibido
Adan-ek, lanbide artatik garbitu naiez’ gaizki-egina emazteari ezarri zion
· Cargar la culpa a
Adan-ek, lanbide artatik garbitu naiez’ gaizki-egina emazteari ezarri zion
· Por librarse del compromiso
Adanen bekatuak azpira ginduenetik’ tirrikazio gaistoen suak artu ditu gure
giltzurrinak eta biotza
 · Arder en el fuego de las pasiones
Adanen bekatuak azpira ginduenetik’ tirrikazio gaistoen suak artu ditu gure
giltzurrinak eta biotza
· Enseñorearse de
Adanen bekatuak’ laster erroak eman zituen
· Echó raíces
Adanen belauneti datozan guztiak
· Descendientes de Adán
Adanen jate galdutik datoz neke guzi oek
· Del funesto comer de Adán
Adanen ondoko guztiak, are sortu baino lehen, bere amaren sabelean pitzten diren
pontuan’ hobenduri dira obendun
· Todos los descendientes de
Adanen ondoko guztiak, are sortu baino lehen, bere amaren sabelean pitzten diren
pontuan’ hobenduri dira obendun
· En el momento de su concepción
Adanen pekatuak azkortu ta lotsa-gaistotu zituen geurezko gurari garbi oneek
· Estimular y soliviantar
Adanen pekatuak ekarri euskun’ nairik naira laster aldatutea; ezin iraun dau geure
gogoak nai baten
· Inconstancia, volubilidad
Adanen pekatuak ekarri euskun’ nairik naira laster aldatutea; ezin iraun dau geure
gogoak nai baten
· Permanecer en un mismo querer
Adanen seme guztiok dogu’ loi jaioteko legea
· Nacemos todos manchados, invariablemente
Adanen semeak zein bere alde Jainkoak igorri bidali zituenean
· Cuando los dividió o dispersó
Adanen umeai gutxiago edo geiago bekatua darraizte’ lurrari belar gaistoak darraion
eran
· Al modo como la maleza le viene a la tierra
Adanen umeak’ amilduaz joan ziran, bekatuaren bideetan
· Fueron precipitándose, cayendo
Adanen utsak ateratzeagatik egin zen gizon
· Expiar las culpas de
Adani bere bekatuagatik gertaturikako nekea
· La desgracia sobrevenida por
Adar asko sortu al bailitezke’ ... obe dezu poliki esan, esan bear dezuna
· Podrían originarse muchos inconvenientes
Adar bijak zorroztua an dago atiaren zai Luzifer
· Con sus dos cuernos bien afilados
Adar bitan mundura sortuak’ alkarrekin bat egin zuten geroagoan...
· Los nacidos de ambas estirpes
Adar eta ezten guziak sarturik’ ixil eta umil zauden politiko tzar guziak egun hotan
· Dando tregua a sus ataques
Adar gaiztoa dator
· Un nubarrón amenazante
Adar igarra ba dik orrek
· A ése le falta algún tornillo...
Adar txarra eman nion’ ikusi nueneko
· Me causó mala impresión
Adarbakoitza deritzan animalia aserre batek usatu zion bein’ bidez zijoan gizon bati
· Le persiguió
Adarburu aundia du ta oso zabala... Ederra benetan, artea
· Tiene gran copa la encina
Adar-jote andia emon deuskue, arazo orrezaz
· Bien nos han tomado el pelo
Adarka zan euria... Goian-beian ari zuen. AN
· Llovía a cántaros
Adarkada bat artu badai toliadore batek’ zoratuta dabiz danak jakin nairik’ barriro
zezenak ilteko gauza dala geratuko ete dan
· Si quedará en condiciones de volver a arriesgarse
Adarkada bat artu badai toliadore batek’ zoratuta dabiz danak jakin nairik’ barriro
zezenak ilteko gauza dala geratuko ete dan
· Andan desconcertados, trastornados
Adarr igarra ba du orrek... Ez dago oso ongi burutik...
· Le falta algún tornillo...; no está bien de la cabeza
Adarra jo-gurean itandu eutsan
· Por tomarle el pelo
Adarra sartu dizute
· Te han engañado
Adarrak lertzear ditun biga
· Ternera a la que asoman los cuernos
Adarrak’ nasai ta zabal azi daitezala!
· Dar amplitud y holgura a las ramas
Adarrari bigarren soinua atara nai al deutsak?
· Tomarnos el pelo nuevamente
Adarr-arte ona zuten, zezen beltz aiek!
· Qué cornamenta más impresionante!
Adarraz josita gelditu jake semea, zezen-plazan
· Muerto de una cornada
Adarren bat edo beste nereganatu izan det, basotik pasaeran
· Coger, sustraer
Adarren bat izango du’ ixilik egote orrek
· Ya habrá gato encerrado...; ya tendrá su razón de ser
Adarren ondoetatik kea botatzen dutela ikusi-izan ditut. Aariak
· De la base de la cornamenta
Adarretik mintzera’ odola darite aari biek
· De cuernos a hocico
Adarretik nasia dauka sasi batek aaria
· El carnero está enredado de los cuernos
Adarrez dator euria
· Llueve a cántaros
Adarrik naiko jo dotala uste dot’ eta ba noa
 · Ya he dado bastante lata
Adarrik-adar dabiltzaz triskean txoriak arbola-buru orritsuaren ganean
· Juguetean en la copa del árbol
Adi, adi!... Ezer ekarri bear danean’ kriadu izango naiz ni... Bearrak pozik egingo
ditut, Sein ederra, Zeugati!
· Muy contento haré los recados por Ti, Niño de Belén
Adi dezagun noizbait, ele beroak utzirik’ nausia nausi dela beti
· Dejándonos de demagogias.., de monsergas
Adi dezagun noizbait, ele beroak utzirik’ nausia nausi dela beti
· Principio de autoridad
Adi dezala Pepak dana dan bezala
· Las cosas... como son!
Adi ezazu nere ezpain gezurgabeen arrena!
· La súplica de mis labios sinceros
Adi lehenik, mintza azkenik
· Lo primero, escuchar; sólo después hablar
Adi nezazu: orai erranen darotzut dizut zeinen gainean deabruak esku dukeen
· Sobre quiénes tiene poder el demonio
Adi onekoa da gizon ori
· Hombre de buena intención
Adi txarreko gizona da
· De malas entendederas por culpa o sin ella
Adi zak i, Batista! Leen ere jakingo dek ik orrenbeste berri..: orrako neska begi-urdin
ori kinuka ari zaik
· No te descubro, seguramente, nada nuevo
Adi zazu, seme, zure aitaren esana’ nere mendetik zoazkiten orduan
· En el momento en que te independizas de mí
Adi zazu ta gogoz ekusi’ erratera noana
· Considerar, contemplar con la mente
Adi-adi egon ginean eurai entzuten; eta urten gineanean’ eskuak minduta geukazan,
txalo jotearen joteaz
· De tanto aplaudir
Adi-adi nagotzu’ besteren bat ez ete zaran
· Pero si pareces otra!... Serás tú misma?
Adibide oneri biurria arturik, eta atzekoz-aurrera jarririk
· Invertir, volver al revés
Adiera askotako esanez jantzita dagozan kantak
· Salpicadas de alusiones equívocas
Adika hari direla utzi ditut
· Los he dejado despidiéndose
Adimen makaleko gizakumeen artean’ esan orrek zabaldu daike guk merezi eztogun
entzutea
· De corto entendimiento
Adimen makaleko gizakumeen artean’ esan orrek zabaldu daike merezi eztogun
entzutea
· Fama inmerecida
Adimena bear dan-besteraino eldu-barik dagoz umeak
 · Aún no tienen bastante madura la inteligencia
Adimena’ jakinduriz bete zion Jaunak Maria-ri; anima’ bete-beteko graziz; eta
gorputza’ edertasunez
· De plenitud de gracia
Adimena lotu
· Perder la agilidad mental
Adimena zeatz galdurik daukenak
· Completamente hebetados
Adimena ere’ ez du gainez, poetak
· No le está de más la razón
Adimenaren argi geiagoren jaube izan bear dabeela dirudigu, agintari orreek
· Hombres de más luces intelectuales
Adimendua’ Jainkoaren itzala bezala da
· Es como una semejanza de Dios
Adimenduak darabiltza gazte suhar horiek; ez ametsak
· No son soñadores; saben lo que hay que hacer
Adimenduak dio’ egiak’ guzientzat direla’ edo nihorentzat
· O son para todos, o no son para nadie... Valen por igual para todos
Adimenduaren mendea omen da...: bakotxak ba du berea’ eta ez dio nihorenari
zorrik
· No es menor la razón de uno que la de otro
Adimentuan’ zur ta argia zara; bizi ta zaila lanean
· Activo y resistente en el trabajo
Adimentuan’ zur ta argia zara; bizi ta zaila lanean
· De preclaro entendimiento
Adin andiak’ indarren galtzea dakar
· La mucha edad
Adin andietako gizonak dira
· Adultos; bien entrados en años
Adin argi eta biotz bigunaren jaube zinala ikusi neban
· Poseer claro entendimiento
Adin ba du; galdezozue berari
· Ya tiene edad...; preguntádselo a él
Adin bat ere behar da fraide sartzeko
· Se requiere cierta edad
Adin batetarik harat’ urte bat anitz da, pilotan artzeko aritzeko
· En pasando de cierta edad
Adin ederrean eginen diote arimak
· Morirán en plena juventud
Adin ederrean eginen diote arimak
· Morirán en plena juventud
Adin ederrean ezkondu zen andre hau
· En la flor de la edad
Adin gordineko gizon batzu
· De edad madura
Adin guzietako gazteak nahi ditugu gurekin: izan diten mutil, edo etxeko-seme
· Lo mismo criados que hijos de familia
Adin guztiak’ elkarri darraitza
· Se persiguen una a otra; van una tras otra
Adin handia zuen: lau lerroak gaindituak lau hogoi-aldiak; nahiz oraino frango
pizkorrik ekartzen zituen urte-andanak
· Ya pasados los ochenta años las cuatro veintenas
Adin handiko gizona
· De mucha edad
Adin ilunekoak izanik’ euren jakituri laburra inoren aurrean erakusteko lotseagaitik’
eztaue gura txarteletara joan elizara
· Tardos de inteligencia
Adin indartsu ta bizi-bizia daukana
· De entendimiento fuerte y ágil
Adin motela daukot neurez
· Soy de entendimiento flojo
Adin ona daukak oraindikan’ fortuna bat egiteko Ameriketan!
· Estás todavía en buena edad para
Adin onaren muga ukitu orduko’
· En cuanto llega uno a la madurez
Adin oneko guztiak’ bildur santu bategaz begiratu deutsee ardauari; baita adin
gaistokoak-bere bildurtu ditu
· También a los insensatos
Adin oneko guztiak’ bildur santu bategaz begiratu deutsee ardauari; baita adin
gaistokoak-bere bildurtu ditu
· Los hombres sensatos
Adin orretan’ azi-errezak izaten dira
· Fáciles de educar; dúctiles
Adina bera’ hartara laguntzen zaika zaio zaharrari: nahiago badu ere’ ezin baitaidike
bertzela
· Le ayuda a ello
Adina edegi-barik dauka oraindik umeak
· Aún no tiene desarrollada la inteligencia
Adina han duela, dio; eta ez dela on, kargu hortarako
· Que ya tiene sus años; que ya se ha hecho viejo
Adina irauliaz eta beheituaz dihoakunean’ bizitzeko nahia berretzenago eta
luzatzenago zaiku
· Conforme la edad va de vuelta, tirando hacia abajo
Adina ondo daukena izan-ezkero’ adina ondo daukena baldin bada gizona’ ontzat
emongo dau gure eretxia
· Si es hombre de buen juicio
Adina ta nailea dira gizonaren algin nausiak
· Entendimiento y voluntad
Adina’ zangoak baino aiseago zerabilan oraino
· Se conservaba más ágil de facultades que de piernas
Adina-gabe zahartzen hasia zen
· Envejecer prematuramente
Adinagatik’ han zinuen goiz-oro elizan
· Allá la teníamos siempre...; nunca faltaba
Adinak ahiturik hil zen Isaak
· Cargado de años; lleno de días
Adinak bete arteraino’ etxean egon behar izan zen
· Hasta llegar a la edad conveniente
Adinak, eritasunak eta lanak higatua zabilan; hila iduri zuen, eskuetarik joana zen
· Ya no se sabía qué hacer por salvarle. Estaba desahuciado
Adinak ximurtu nau
· Me han cubierto de arrugas los años
Adinaren arauaz’ hemengoaz egin hurran dugu
· Según la edad
Adinaren arauaz’ hemengoaz egin hurran dugu
· Está ya cerca nuestra partida, nuestra muerte
Adinaren handiz makila eskuan dabilan gizona
· Por causa de su edad avanzada
Adinaren lore-lorean utzi zuen mundua
· En la flor de la edad
Adindu danak’ laguntza nai du...
· En llegando a viejo, no se basta uno a sí mismo
Adindu-ondoan, basoan lan egitea triste da
· Una vez entrado en años
Adinean aurreratu dan emakume bat
· Entrada ya en años
Adinetan guti bat sartu orduko
· Entrar en edad; avanzar
Adinetan sartu orduko, eta elizara berez joan ziteken bezain laster
· En cuanto pudo ir por su pie
Adinetara diran bataiatu guziak
· Que han llegado al uso de razón
Adinetara diran bataiatuen izena da’ Jaungoikoaren ume
· Llegados el uso de la razón
Adinetara orduko gertatzen zaikuna
· En cuanto llegamos al uso de la razón
Adinez zahar ez izanik ere’ pilotarako bai
· Aun sin ser de mucha edad
Adinik onenean, lora-loran egozala’ galdu doguz ainbeste mutil eder
· En la flor de la edad
Adinik-gabe eramanak izan dira
· Arrebatados antes de tiempo por la muerte
Adinon ori, etorri banakik orra, etorri!
· Ah, pícaro!... Ya verás si voy!
Adin-oro’ adin artakoa zirudien Jesus-ek
· A cada edad presentaba el aspecto propio de esa edad
Adio, andre Bixenta! eta... itxuena! Ikusi arte eta beinere ikusten ez!
· Hasta nunca!
Adio bezala agur sekulan eginen ote dugun herriari’ zoin gutiak garen segur
Ameriketan eskualdunak!
· Qué pocos estamos seguros de poder saludarle de nuevo como le dijimos adiós! N.B.
 Ejemplo en que se aprecia bien la distinción entre agur y adio
Adio erran dauku behingotzat
· Para siempre
Adionez agertu zan gure asterokoa
· Bien a tiempo, oportunamente
Adi-onez edo lenengoti bear du artu’ benetako ondu-gura
· A su debido tiempo; desde el primer momento
Adios, Ama, zureak egin du; igartu da ia Arbola’ eta galdu da zuretzako aren
alderdia
· Ya no hay remedio para ti
Adios, Ama, zureak egin du; igartu da ia Arbola’ eta galdu da zuretzako aren
alderdia
· Ya no puedes contar con él. N.B. Endecha dirigida a la Madre Euskalerria
Adios Amerika-ri, eta agur Europa-ri’ ... zenbatak ote gara lur huntan ezin eta egin
nahi! Etzaiku goaten eta ez goanen bizian lehia hori
· Querer y no poder hacerlo
Adios Amerika-ri, eta agur Europa-ri’ ... zenbatak ote gara lur huntan, ezin eta egin
nahi! Etzaiku goaten eta ez goanen bizian lehia hori
· Decir adiós a America y venir saludando a Europa
Adios Amerika-ri, eta agur Europa-ri’ ... zenbatak ote gara lur huntan, ezin eta egin
nahi! Etzaiku goaten eta ez goanen bizian lehia hori
· Nunca perderemos ese deseo vehemente
Adios, gari berriak arte! esanda’ alde egin zuan ark ere, batere pagatu-gabe
· Adiós! Hasta más ver!...; hasta el año que viene!
Adirazi zion Adani Jainkoak gure guzion onerako egin-gogo zuena: bere gizon egiteko
asmo artua
· Resolución, propósito deliberado
Adirazi zion Adani Jainkoak gure guzion onerako egin-gogo zuena: bere gizon egiteko
asmo artua
· Para bien de todos nosotros
Adirazo eben’ eurak etzirala ez alde bateko, ez besteko
· Imparciales o neutrales
Adirazten ditu bai, sorgin orrek! Nai ditunak
· Bien que sabe darse a entender! No es tonta
Adiskidantza aundiik, biak? -Oek? Ipurdi batetik kaka egiten dute; puzkarra ere bai;
baita putza ere!
· Son carne y uña; están totalmente identificados. N.B. Frases de un crudo realismo,
registradas aquí por su increíble violencia
Adiskide andi ura ainbat lasterren arpegiz arpegi ikusteko leia erne zitzaion
· Se despertó en él el ansia de verle cara a cara
Adiskide aren erregu gogoberari begirarik’ osaba-ilobak, astotik jetxita oinez ekin
zioten bideari
· Atendiendo a su compasivo ruego
Adiskide ark eman zion legorra, gaua igarotzeko
· Le dio albergue; lo albergó
Adiskide askok aurretu nabee, sail oni ekitera
· A emprender este trabajo
Adiskide askok aurretu nabee, sail oni ekitera
· Estimular, animar
Adiskide aundiakin’ orduak lasa
· El tiempo se hace corto entre buenos amigos
Adiskide bat dohako gau erditan... eta ateari joka dago ogi eskez
· Acude a él a media noche
Adiskide bat dohako gau erditan,.. eta ateari joka dago ogi eskez
· Está llamando a su puerta
Adiskide batek bazter utzirik ere’ ez sar atsegabetan!
· Aunque te abandone un amigo
Adiskide batekin hautsten duzunean’ berehala osatzera eta bat-egitera entseiatzen
ezpazara’ gero eta gero gaitziago izanen zaitzu
· Si no cuidas de reconciliarte, de hacer las paces
Adiskide bati’ diru-zartada andi bat kendu zion, eta bere kutxan sartu
· Una cantidad, una porrada de dinero
Adiskide bi agertu jakuz’ Meza batzuk esan eragin nai leukeezala
· Hacer decir unas misas; encargar
Adiskide biak, alkar indarturik, eta bata bestearen pozean, ezin-ikusirik andienen
damurik’ bertuteari jarraitu zioten
· A despecho de
Adiskide biak, alkar indarturik, eta bata bestearen pozean, ezin-ikusirik andienen
damurik’ bertuteari jarraitu zioten
· Emulándose uno a otro; en amistosa competición
Adiskide biak, batek ala bertzeak’ berea zuten burua
· Sabían bien lo que se hacían; ambos igualmente inteligentes. Tenían la cabeza bien
sentada
Adiskide biak elkarrengana noizik-bein batuaz’ tajuz-antzean ibiltzeko era egin zun
gure apaizak
· Pudo defenderse o ir tirando
Adiskide biak elkarrengana noizik-bein batuaz’ tajuz-antzean ibiltzeko era egin zun
gure apaizak
· Reuniéndose de vez en cuando
Adiskide biak igandea elkarrekin zaramaten
· Pasaban el domingo juntos
Adiskide biak’ titi-anaiak omen ziran
· Parece que eran hermanos de leche
Adiskide biotzekoa!... Ez dizut burlaz nai ekin. Gaitzikan asko ba daukazue zerekin
· Bastante trabajo tenéis con el descalabro que habéis sufrido
Adiskide biotzekoren bat uztea
· Un amigo entrañable
Adiskide dagon batean esango diozu; orain ez
· Cuando esté más abordable; cuando se le haya pasado su enojo
Adiskide direnaz-geroz’ erokeria hek guztiak estaliko eta onera hartuko derauzkigute
· Nos los disimularán y tomarán a buena parte
Adiskide, ekatzizu iru ogi: lagun bat etorri zait bidez etxera’ ta ez daukat zer emanik
· Ha llegado de viaje a mi casa
Adiskide, ez dizut bidegaberik egin...: ez al ginan izketatu denario batean?
 · Acaso no conviniste conmigo en un denario?
Adiskide handia! Segur, zeru gorenean ikusiko zaitugu
· En lo más alto de los cielos
Adiskide izen eder onen jabe ez dira’ pozezko egunetan zuekin, ta negarrez
zaudetenean urrutitik dabiltzanak
· No merecen este hermoso nombre de amigos
Adiskide lotsa onekoa nai badozu’ Jesus da lotsa, itzala ta errespetua daukana
· Respetable; que inspira respeto
Adiskide maite bategaz bakarrean astirotxuago egon gura dabeenak
· Estarse más tiempo a solas con
Adiskide maiteak izan-arren mila’ ildakoan... ez asi bakar baten bila! Guziak aren
igesi ibiliko dira
· No encontrarás ni uno solo... Es inútil que busquéis ni uno solo
Adiskide onak bezala’ ilun etorri ziranak’ argiz beterik bidaltzen ditu
· Mandar consolados a los que le vinieron llenos de tristeza
Adiskide pekatuzkoai itxi gura ez deutseenak
· Apartarse de los cómplices del pecado
Adiskide pekatuzkoai itxi gura ez deutseenak
· Apartarse de los cómplices del pecado
Adiskide zulako ark saldu du azkenean
· Aquel a quien consideraba como amigo suyo
Adiskide zulako, ez bestegatik’ il omen zuten beltzak Mugertza. Santa-Cruzek
adiskide zulako
· Sin otra razón que por ser amigo suyo
Adiskide, zuretzat ez dago emen ezer...: jaso zenduan zure saria
· Ya cobraste tu paga
Adiskidea, a zer nolako lasatasuna artu dezun bizarra kenduta! Orain burua errezago
jasoko dezu!
· Qué alivio sentirás! Qué descansado habrás quedado!
Adiskidea, aizu!... Gaizki esana ere, ongi ar zazu
· No lleves a mal que te lo diga
Adiskidea: azurrak zaartu baino leenago’ zaplada galantak artuta gagoz; beste
zaplada bat gora-beera’ ezkara asko minduko
· No nos va a doler mucho; no lo vamos a sentir mayormente
Adiskidea: azurrak zaartu baino leenago zaplada galantak artuta gagoz; beste
zaplada bat gora-bera ezkara asko minduko
· Aun antes de llegar a viejos
Adiskidea, ba al zenduke zigarro baten tabakoa? .-Bai, ainbeste izango da noski
· Tanto como eso... no faltará
Adiskidea, ba noa ni emendi... -Ez, arren!
· Por favor, no te vayas
Adiskidea: baldin geiago ez badakizu’ egon zinezke ixilik!
· Más te valdría callar
Adiskidea: bear baino gauza geiago esan du zure mingainak
· Se te ha corrido la lengua
Adiskidea, bear ez danik egiten ez dizut
· No te hago ninguna injusticia
Adiskidea...: beste ainbeste entzuteko gogait eginda nago gero!
· Te advierto que no estoy dispuesto a oir siempre la misma cantinela
Adiskidea: biar ixilik gelditu leike’ gaur zaunkaz dagon zakurra: esan nai nuke’ goi-
samarrean dabilkizula kukurra
· No levantes tanto la cresta!
Adiskidea: diru apurtxu bat baino ezpada-be sakelean sartuta’ belarriak zur ibili,
kukuaren zaratara!
· Anda con los oídos despiertos al canto del cuco...!
Adiskidea: egiak eztu bide bat baizik
· Me atengo a lo dicho; ya está dicho una vez, y no vuelvo atrás
Adiskidea, egin dautzuta makurrik?
· Acaso te he hecho algún daño?
Adiskidea: egizu nai dozun-beste berba; baina geldi-geldi esku orregaz!
· Cuidadito con las manos!
Adiskidea: esaizu garbi, esango dozuna: berba erdiakaz eztau euskaldunak berba egin
bear... Onenbestegaz adituko dozu
· No está bien hablar con reticencias
Adiskidea! estuan iminten dozu nire jakituria
· Poner en aprieto, poner a prueba
Adiskidea..., etzaude noski lenagoko itzean
· Has debido de cambiar de idea o propósito
Adiskidea: etzazu aztu’ txori guziak mokodunak oi dirala... Zar eta gazte’ emen
geienak pekatariak gerala
· Todos merecemos un reproche u otro
Adiskidea, ez etorri onera lotsak ematera!... zu baino zintzogoak izandu gera
· No vengas pretendiendo dar lecciones
Adiskidea, ez nago txantxetarako
· No estoy para bromas
Adiskidea, ez neuk esate-arren’ baina bein etxetik urten-ezkero’ neuk-be ondo
ibilteari emoten deutsat
· Me gusta viajar cómodamente
Adiskidea: ezetan asi-orduko’ egun-onak emon bear dautsudaz
· Ante todo; antes que nada
Adiskidea: ezta ondo elkarri gaizki esatea; ontan joatea’ biontzat kaltea... Zertako
nastea? Aurrerat obe degu biok pakea!
· A qué disputar? Más vale que hagamos las paces
Adiskidea: ezta ondo elkarri gaizki esatea; ontan joatea’ biontzat kaltea... Zertako
nastea? Aurrerat obe degu biok pakea!
· Con seguir así, salimos perdiendo los dos
Adiskidea: ezta ondo elkarri gaizki esatea; ontan joatea’ biontzat kaltea... Zertako
nastea? Aurrerat obe degu biok pakea!
· No está bien que estemos injuriándonos
Adiskidea, eztai-soinekoa-gabe nola etorri zera onara?
· Sin el vestido de bodas
Adiskidea, eztakit’ negarrez ala kantuan asi
· No sé si llorar o cantar
Adiskidea: eztaukozu zozoarena zetan egin
 · No te hagas el ingenuo
Adiskidea: eztozu gomuta zelan etorten zinean bein baino sarriago txoritan geure etxe
aldera?
· A por pájaros
Adiskidea: gaur aiko ta biar maiko-ka ibiltea gura badozu neugaz’ jarraitu gura
dozun arte: beste guztiek errazoia emongo deutsue’ baina nik ez. Zeuk atara
kontuek!
· Andar en continuo altercado
Adiskidea, gaxtoena egiteko duzu
· Te falta lo más difícil
Adiskidea!... geiegiak gainez egiten du!
· Te estás pasando de la raya
Adiskidea: geldirik utzi neskatxa arri! Kontu nerekin, bestela!
· Ay de ti, si no!
Adiskidea: geldirik utzi neskatxa arri! Kontu nerekin, bestela!
· Déjala en paz; no te metas con ella
Adiskidea! Gezurretan ez geiago nigana etorri!
· No me vengas otra vez con mentiras!
Adiskidea izan-arren, urria ta zekena bada’ alakoagaiti esaten da: beretzat obea dala,
inorentzat baino
· Amigo de sí mismo
Adiskidea: lau berba egin gura neukez’ lepora ezarri deutsuen lege gogor orren
ganean
· Esa ley que te han impuesto
Adiskidea, musu eginarekin saltzen nazu?
· Me vendes dando un beso?
Adiskidea: nerekin okerrikan ez dezu izango
· No tendrás ningún tropiezo conmigo; nos entenderemos bien
Adiskidea: neu nintzala uste naioan’ munduko malmutzik andiena; baina nire-
bestekoa ba az i
· Tú lo eres tanto como yo...; tan pícaro
Adiskidea: nik’ itxasoari arpegi eman bear zanean arpegi ematen ikasi nuen
· Hacerle frente; luchar con
Adiskidea: nik orduan, neuk gura izan-ezkero’ sartuko nendun kontrabandua...,
sartuko nendun karabineruen begi-begitik, eurak ikusi-barik
· A la vista misma de los carabineros
Adiskidea: nire esakeretan eztago inontzako irainik, kalterik-bere ez: aleginezkorik
beintzat
· Al menos consciente o voluntario
Adiskidea! Non-nai ba dira gizonak!
· A todo hay quien gane...!
Adiskidea, obe degu nor bere alkian eseri
· Que cada cual se contente con su puesto, sin pretender imponerse a los demás
Adiskidea: oin-be lengo antzez nabil... Bada ez asi’ gaur aiko eta biar maiko!
· Hoy con un pretexto y mañana con otro...; con coplas o pamplinas
Adiskidea, ordaina bil zinezake’ giristino ez banintz
· Te llevarías una réplica..; Me vengaría o desquitaría, si
Adiskidea, orra egia zelan dan; zertan eztala zirika ez ibili, ba, arpegia estalduta!
· Sin haber por qué
Adiskidea: txarrerako eztizut esaten: ez ibili geiago zure burua austen...!
· No te lo digo por tu mal; por tu bien te lo digo
Adiskidea’ zaharrik; kondua’ berririk
· En el cuento se aprecia la novedad; en el amigo la probada fidelidad
Adiskidea, zenbat eskatzen dezu idiakatik? -Ezezortzi ontzako. .-Lekutan ziok!
· No es para mí
Adiskidea: zetan etorri zara?
· A qué has venido?
Adiskidea: zuri min emon badeutsut’ gogoaren bazterretik emon deutsut, ez gogoz
· Lo he hecho independientemente de mi voluntad; sin intención
Adiskide-antzean, edo erdi-adiskidez adierazo dabe
· En plan amistoso u oficioso
Adiskidearen sekeretuak biluzten, agertzen eta salatzen dituena
· Revelador de secretos
Adiskidearen sekeretuak biluzten, agertzen eta salatzen dituena
· Revelador de secretos
Adiskideari su ematea jaio zitzaion, bere gogo okerrean
· Provocarle
Adiskideari su ematea jaio zitzaion, bere gogo okerrean
· Se le ocurrió; le vino al pensamiento
Adiskideei’ zeini bere izenean agur egiozute
· A cada uno en particular; nominalmente
Adiskideek eskutik utzia, eta etsaiak iltzeko bilatua
· Abandonado por sus amigos
Adiskidekin ez du handitasunik
· No es altiva u orgullosa con
Adiskiderik’ bat bakarrik det nik
· Amigo, no tengo más que uno
Adiskidetako obea’ etsaitako baino
· Muy peligroso para enemigo
Adiskidetasun andian josi zitzaiozkan alkarri, bi erriak
· Se unieron estrechamente
Adiskidetasun onei’ leenengo-leenengotik ausi bear jakez bideak
· Se deben atajar, se les debe cortar la marcha
Adiskidetasun onei’ leenengo-leenengotik ausi bear jakez bideak
· Desde el primer momento; desde el comienzo mismo
Adiskidetasuna’ ez da egualdi garbi ta pozezko egunetan ezagutzen; baizik negarra ta
ondoeza inguruan ditugunean
· Cuando nos aflige la tribulación
Adiskidetasuna’ ez da egualdi garbi ta pozezko egunetan ezagutzen; baizik negarra ta
ondoeza inguruan ditugunean
· En los días serenos y bonancibles; en la prosperidad
Adiskidetasunean bizi diranak okertzea eta gorrotoan ipintea da ori: deabruaren
beraren lanak egitea
· Enemistar, indisponer, malquistar
Adiskidetasunean bizi diranak okertzea eta gorrotoan ipintea da ori: deabruaren
beraren lanak egitea
· Hacer el oficio del mismo diablo
Adiskidetasunik eztago’ alkarren ide, alkarren antzeko diranen artean izan-ezik
· Iguales entre sí
Adiskidetu naiean dabiltza alde bietakoak .-Atsegin det ortaz
· Me alegro de saberlo
Adiskidetzat bere burua gezurkiro saldurik’ Orreagako arkaitzetatik Iruinan sartu
zan
· Haciéndose pasar por amigo a traición
Adiskide-usaineko arpegiaz edegi eutsen atea’ zain eukazanai
· Aparentando mucha amabilidad
Adiskide-usaineko egin zanean’ noiztik ona zara zeu giltz orren jaube? itandu eutsan
eskribauak Zeruko Atezain andiari...
· Cuando empezó ya a tomar un poco de confianza
Adiskide-useinien’ etxeritxuet txarto erriko eztei-barri batzuk papeletan igorditie
igortzitzea edo astintzea
· De modo amistoso; en plan de amigos
Adiskide-usteko euskaldun arrek gerri-gerritik moztu ninduelako’ arri artatik irten-
bearra izan nuen
· Me partió por el eje
Aditu al dek oraingo au? -Ez aditzeko obeak dituk kontu oriek!
· Ojalá no las tuviese que oir uno!
Aditu al dezu Elissalde orren itzaldia? .-Aditzeko modukoa aal zegoken!
· Qué hacer sino entenderlo? Cualquiera diría que era tan difícil!
Aditu al dezue, lerde-jario orrek esan duna? Ba zegok ustea ta aizea, baztarretan!
· Cuánto personaje engreído por esos mundos!
Aditu al dezue, lerde-jario orrek esan duna? Ba zegok ustea ta aizea, baztarretan!
· Ese majadero, ese sandio
Aditu bazendu’ ... esnatuko zinan lozorrotik!
· Ya lo creo que te habría quitado las ganas de dormir
Aditu bear dit, bere muturrarekin!
· La insolente de ella tendrá que oírmelo!... Mal que le pese
Aditu det’ toki batzuetan emakume ezkonduak ez dirala kontentu’ senarraz kanpora
ezpadue eskutariren bat..; ez da gure errietan ekusten onenbeste zorakeria
· Un galán o amante, a espaldas del marido
Aditu dezu?... Luze-luze’ ... negozio ona egin dedala!
· Con toda frescura, con todo descaro. Me lo ha dicho
Aditu dezute gizontxo onen izkuntza?
· Habéis reparado en el lenguaje, en lo que dice?
Aditu dezute gizontxo onen izkuntza?
· Habéis reparado en el lenguaje, en lo que dice?
Aditu du Jaunak nere boza’ eta garai atera naiz
· He salido triunfante; he triunfado
Aditu dut’ ametsen asmatzen guziz jakina zarela
· He oído decir que eres muy entendido en
Aditu duzue larramaisu orren ateraldia? Sasi-maisu orren. G
 · La ocurrencia de ese maestro Ciruela
Aditu egizu onenbestegaz’ zer esan gura deutsudan
· Con lo dicho
Aditu izan det’ jende oriek gezurtiak dirala; eta orretan’ ez neronek diodalako, baino,
eztit oraindik inork ikusi gezurrik
· Nadie me ha oído una mentira
Aditu izan diotet ori; eta ez nolanaiko gizonai
· Y no eran unos cualesquiera
Aditu kontuz esatera noana! Ez maisian egoteko; baizikan Jainkoaren esana egiteko
gogoz
· No para mofarte; no para hacer chirigota
Aditu nazazue kontuz: ez da alferra izango zuen nekea
· No os pesará vuestro esfuerzo; no os cansaréis en vano
Adituak’ ez aditu... Gorrarena egin
· Hacerse el sueco
Adituak gare’ nola Jaunak agortu dituen itsaso Gorriko urak
· Hemos oído cómo
Adituari ez-aditu, eta ekusiari ez-ikusi eginik’ beren erara egoten utzi diezu zure
umeai lagun gaiztoarekin
· Estarse a su sabor; a su antojo
Adituari ez-aditu, eta ekusiari ez-ikusi eginik’ beren erara egoten utzi diezu zure
umeai lagun gaiztoarekin
· Haciéndote el desentendido; haciendo la vista gorda
Adituko balio nik dakidan batek’ mototsa biurrituko lioke!
· Ya le ajustaría las cuentas a ésa!
Adituko balitu’ itoko ninuke, lepotik artuta
· Pobre de mí, si me oyese!
Adituko batzuk’ lagunari agertu dazkiot
· Algunas cosas que se oyen
Adituko bazenduteke erdaraz itz egiten! Oso dago artakoa!
· Está muy experta, muy preparada
Adituko dedala orrenbestez?... obe nuke nik!
· Qué más quisiera!
Adituko dute ene hitza’ ete ene nahira eroriko dira
· A la primera indicación me obedecerán
Aditutik dakit... Ez ikusitik
· Lo sé de oídas
Aditzaile denak’ esku-joka hasi ziren
· Empezaron a aplaudir
Aditzaile guziak’ biotzaren erdiz-erdiko zainean ukitu zituan sermolariak
· Les tocó la fibra más íntima del corazón
Aditzaile onari’ itz gutxi
· A buen entendedor, pocas palabras
Aditzailerik nahi ez duenak’ ez du gora behar mintzatu
· Que no levante la voz...!
Aditzale guti zukela ginauden hastean’ nahiz aho ederreko gizona den
· Aunque es buen orador
Aditzale guti zukela ginauden hastean’ nahiz aho ederreko gizona den
· Pensábamos que tendría pocos oyentes
Aditzale onari’ hitz guti
· Al buen entendedor, con media palabra basta
Aditzeko lekurik ez eman itzontzi oriei!
· No les prestéis oídos!
Aditzen dezu beraz zein dan zure biotzaren muga?
· El último fin o destino de tu corazón
Aditzen duzu orain nolakotsua dan Jaunaren edertasuna?
· Cómo es en cierto modo
Aditzen emaien, Malentxo, aurtengo Gabonetan nere ondoan nai nituzkeala... Etorri
ditezela danak, arren bai arren!
· Avísales
Aditzen emo-eikezu Lekuitoan’ arraunketea irabazi ezpadogu-be’ ba daukagula
oraindik zer-jan apur bat: gure Jaungoikoa bizi dala-ta
· Porque Dios cuida de nosotros..; a Dios gracias
Aditzen errex da erran nahi dudana
· Es fácil de entender
Aditzen gaitzak dira
· Difíciles de entender
Aditzen, nere semetxoa?
· Oyes? entiendes?
Aditzen nuen aien esana’ baino ez buruan sartu
· Pero no lo tomaba en consideración
Aditzera aundia artu du Europa-barrena, auzi orrek
· Ha adquirido gran celebridad
Aditzera ba diat’ lotsagarri samar ibili dirala
· Han andado llamando la atención
Aditzera dedanez’ bigar etortzekoa da
· Según tengo entendido
Aditzera eman degieztela Lazarok nere neke ta oinazeak’ amildu ez ditezen aek ere
zori gaiztoko leku onetara!
· A este lugar desdichado
Aditzera txarrekoa da... Esaten zaiona’ ez-aditua egiten du
· Se hace el desentendido
Aditzerak ditudanez’ egun orretan Azpeitira joan omen zan, bere erriko beste bat
lagun zuela
· Según tengo entendido
Aditzik gure nekezaleak; eta gero, aoan gurutzea dagikela aitortuko duk’ bi iretar
aina ba dukela eusko-luginik makalena
· Reconociendo tu error
Adiuntzaz ta era onez’ asierati gaitzari bidera urten bear jako; ezpabere’ berandu
datoz osakarriak
· Salir al paso; prevenir
Adiuntzaz ta era onez’ asierati gaitzari bidera urten bear jako; ezpabere’ berandu
datoz osakarriak
· Con tiempo, oportunamente
Adiuntzaz ta era onez’ asierati gaitzari bidera urten bear jako; ezpabere’ berandu
datoz osakarriak
· De lo contrario
Adiur onekoa da ori!... Bere buruari baizik begiratzen ez diona
· Bueno es ése! Valiente egoísta!
Adiur txarreko jendeak dire. Oitura txarrekoak
· De mala traza o ralea; poco recomendables
Adixkide bat joan zaio, dena ele-zuri; baina zirtokari gaitza da bertzea’ eta zehe bat
sudurrekin utzi du lausengaria
· Lo ha dejado con un palmo de narices...; chasqueado
Adixkide bat joan zaio, dena ele-zuri; baina zirtokari gaitza da bertzea’ eta zehe bat
sudurrekin utzi du lausengaria
· Muy adulador
Adixkide dena ororen’ ez da nehoren
· Amigo de todos, amigo de ninguno
Adixkide egik’ ez behar dukanean, bainan behar dukaneko
· Hazte amigo de uno, no cuando lo necesitas, sino para cuando lo necesites
Adixkide gaixtoaganik apartatze haur nola eginen duzu? onez-onetara, etsaitu-gabe,
ala etsaiturik?
· A buenas, sin indisponeros
Adixkide ona’ behar-orduetan ezagutzen da
· El amigo de verdad se conoce en las horas del infortunio
Adixkidea: ez dugu bertzeren buztanaren beharrik, gure ulien kentzeko
· Nos bastamos y sobramos para arreglar nuestros asuntos, sin ingerencias de nadie
Adixkidea’ gauza tikian behar da frogatu; handian enplegatu
· La sincera amistad se demuestra en las grandes ocasiones
Adixkidea, gaxtoena egiteko duzu
· Te falta lo más difícil
Adixkidea! Guk ba dakigu aspaldian alkarren berri!
· Ya nos conocemos hace tiempo
Adixkide-gabeko bizitzea’ hauzo-gabeko heriotzea
· Vida sin amigos, muerte sin vecinos
Adi-zak i, Erramuntxo! jakingo dek anbat, nola esaten dan erderaz arija?
· Ya sabrás de seguro cómo se dice...?
Adizu, adiskide!... Ez diozu esker txarra ematen Mistika-ri!...
· Vaya un aprecio que haces de la Mística!
Adizu arduraz: ez da jostetako lana, gero!
· No creas que es cosa baladí; no es cosa de broma
Adizu: zutaz gose gaude; beraz, ederr-etsazu ta egizu gurekikoa
· Tenemos deseo de ti; estamos encaprichados de ti
Adizu: zutaz gose gaude; beraz ederr-etsazu ta egizu gurekikoa
· Entrégate a nuestros deseos
Adorea ta itxaropena lakorik ezta’ goiak joteko
· Para prosperar
Adoreaz ta zintzo dautsat nere asmoetan
· Sigo con ánimo y entrega mis planes
Adore-baga geratuten bagara’ beste soinu bat entzun bearko dogu
 · Ya será otro cantar
Adu gaiztoko infernutarra!
· Oh réprobo desventurado!
Adurra erioela jagokazan entzuten’ papau batzuk eginda
· Cayéndoseles la baba
Adurra erioela jagokazan entzuten’ papau batzuk eginda
· Embobados
Adurra eriola iarduan abade arek’ paper baten gauza onek ezarteni
· Cayéndosele la baba de gusto
Adurra ezpanetik beera tantaka eriola
· Cayéndosele la baba... de contento
Aek denak’ ilak beraz...; eta M.? Il zan-bezperan’ bizi uan ori ere!
· Otro que también murió!
Aek ekartzen lanik etzuun izan
· No se le dio lugar para
Aek ez dauke ez gizenik ez giarrerik
· Incorpóreas
Aek gai orretan len kiratsik zabaldu ez due; eta zuk bai. Aek izan litzakee beren
egitekoak ara joateko, eta zuk ez
· Ellos pueden tener sus motivos o asuntos legítimos
Aek gai orretan len kiratsik zabaldu ez due; eta zuk bai. Aek izan litzakee beren
egitekoak ara joateko, eta zuk ez
· No han dado lugar a sospechas o habladurías
Aek gurasoak lurraren gainean baleude’ oek etzuten orrenbeste gauza aurreratuko
· Si vivieran aún
Aek gurasoak lurraren gainean baleude’ oek etzuten orrenbeste gauza aurreratuko
· No derrocharían tanto
Aek parrak!... Lertu zan!
· Qué risa!... Se hinchó de reir
Aek sesio gutxi izandu zuten, beren artean mokoka ibil-gaberik
· Tuvieron pocas disputas o altercados
Aek sesio gutxi izandu zuten, beren artean mokoka ibil-gaberik
· Evitaron las reyertas
Aek zertan dira? -Ots berririk ez danean’ ondo!
· Si no hay noticias, señal de que bien
Aek zuten bidea, ez guk!
· A ellos les tocaba o correspondía preguntar, decir
Aek ere’ ez omen diote ezer kendu
· No le han cobrado
Aek ere’ eztira zerbait eztutenak izango
· No dejarán de tener alguna tacha; no serán del todo perfectos
Aek ere gauza eginak izain lirake, zein bere neurrian sartuak; oraingoak bezain
neurrigarriak
· Mensurables, finitos
Aen aurrekoai eman zien itzari zerraikala’ Kanaan-go bazterretara eraman zituan
israeldarrak, Jainkoak
· Conforme a la promesa hecha a sus mayores
Aen berririk ez danean’ sinale ona: azitarako dira noski
· Señal de que siguen con vida
Aen lautasuna ez zan oba, gure egunetako bitxitasunak baino?
· Sencillez y afectación
Aen ondoren’ etorri ziran Erroma-tarrak, aurrekoen azgarriak eta are gosetiagoak
· Que dejaron muy atrás a los anteriores
Aen tartean sartzen zaitut!
· Lo mismo te digo a ti que lo que he dicho de ellos
Aen ustean’ langile ura benetan ari zan
· Lo decía en serio; hablaba en serio
Aeroplanoa’ apal dabile
· Vuela bajo
Aeroplanua kankarretik pasa zitzaigun; eta guk ikusi ez
· Por encima de la cabeza
Aetakorik’ bat bakarra ere etzan arkitzen amabost urtez goitikorik
· De más de 15 años
Aetara danak etzaten dira bai edo ez esateko
· Todos se inclinan o rinden al parecer de ellos
Afal-aitzinean alferkeriarik frogatzen bazeien’ etzerauen etzien afariak gaitzik egiten
· Los mandaban a la cama sin cenar
Afal-artean’ ori ta au dute agotan
· Hablan de esto y lo otro
Afaldu dezue?....- Etsia artu degu
· Sí... ya ha caído...; ya hemos cumplido
Afaldu ta, arrotu ziran edari biziarekin
· Ponerse alegres
Afaldu-gabe joango ote da lotara? -Oiak arinago artuko du... Ea gilbor ori jexten ote
zaion!
· A ver si se le rebaja esa barriga!
Afaldu-gabe joango ote da lotara? -Oiak arinago artuko du... Ea gilbor ori jexten ote
zaion!
· Así irá más ligero... Así hará menos peso en la cama
Afaldu-ostean’ etxeko ugazaba egiten zanak’ lagunak lotara bialdu ebezan
· El que se hacía el amo de la casa
Afal-ondoan egarri gutxi... egun askotan. Afari laburra
· Pocas ganas de beber donde la cena es poca
Afal-ondoan kontatuko digu’ zer ta nola ta nondikan nora bizi zan Mari-Mugiroko
· Toda la vida y milagros de...
Afal-ondoan kontatuko digu’ zer ta nola ta nondikan nora bizi zan Mari-Mugiroko
· Toda la vida y milagros de...
Afaltzeka zegozen zortziretan-be
· Aún estaban sin cenar
Afal-zai ez digu ba jo gaberdi?
· Queréis creer que nos dio la medianoche, esperando la cena?
Afari auxe opa-opa nuen zuekin egin
· Deseaba ardientemente
Afaria nai-ezik’ etxera junda gero... lo bete-betean gelditu da
 · Sin querer cenar
Afaria nai-ezik’ etxera junda gero... lo bete-betean gelditu da
· Dormido como un tronco
Afaria zuzentzera bialdu zituan
· A disponer la cena
Afarie otzituko jaku! -esan eban arik apur bat gerotxuago’ mutiletariko batek
· Un poquito después
Afariketa zalakoan’ mila errealen okerra!
· Creyendo que se trataba de una broma..., resultó un daño de mil reales
Afari-legea eginda joango gera
· Hecha la merienda-cena
Afaritako’ etzan falta arrain zabal, saltsatan...: zeruak jakin zeinbat intxaur jo
ziran!... Intxaur-saltsarako
· Dios sabe cuántas nueces se majaron...!
Afaritan ginala’ etxe guztiak egin eban dardarea, inguruan jausi zan bonba bategaz
· Se estremeció toda la casa
Afera horren harrotzea eta argitzea on ginuke
· Ventilar y esclarecer
Afera hortaz argi guziak kukutzea’ etzaion aski, horri
· No le bastaba imponer silencio absoluto sobre ese asunto
Aferetan lepo-zintzurreraino sartuak direnak
· Enfrascados de lleno
Afrikarat iraganez-geroz’ etzare luzez biziko: ez! denetara’ ez duzu bederatzi urteren
bizia baizik
· No te quedan en total más que nueve años de vida
Afrikarat iraganez-geroz’ etzare luzez biziko: ez! denetara’ ez duzu bederatzi urteren
bizia baizik
· No vivirás mucho tiempo
A.G. izentzat eroian batek sortu eban auzia
· Llamado A. G
Aga bezela luzatzen ari da mutil ori!
· Qué manera de crecer!
Agaitik’ erlearen izena betean dator aramaioarrentzat
· Les cuadra perfectamente
Agaitik ez eban emen orporik sartu kasta gaiztoak
· Asentar el pie
Agaitik nastuten zan erbestekoen atzera-aurreretan
· En los asuntos de
Agaitik zagoz, lengo aldean, ain aguratua
· En comparación con lo de antes
Agar’ bazterrez-bazter zabilan Bertsabeko mortuan
· Andaba errante por el desierto de B
Agaren esan-egin lotsagaiztoko oiek ontzat ematen zituela uste zuen
· Osadías, insolencias
Agaton: guztiz motel jo dok gaur alboka-soinua... Zer jazoten jak?
· Lo tocabas hoy con poca alma
Agaz bizi bearko dozu’ bat-ori edo beste-ori il artean
 · Hasta que murrais uno u otro de los dos esposos
Agaz euki nai eban’ ... ta lagunik onenak galdu zituzan
· Quería estar a bien con él
Age txarra du etxe orrek
· Mala suerte, mala sombra
Ager bat in-zazu plaza ortara
· Asómate un poco a
Ager egiozkatzu zere egitekoak
· Descúbrele tus asuntos; tus cuitas
Ager zaiozu igaro zaizuna, ta esan jira-bira-gabe!
· Y díselo sin rodeos
Ageri da’ ba duela beruna buruan Lapurdiko haurrak: begiratuagorik ez da
inguruan
· Bien se conoce que es ponderado en su manera de proceder
Ageri da’ herrialde arrotzek ez dutela Frantziaren geroaz etsitzen
· No desesperan del futuro de Francia
Ageri da’ ifernuko etsai gaixtoak egin-arazi ziola lan hori
· A la vista está que...; está claro que
Ageri da’ zer den Alemanen sabeleko mina
· Ya se ve qué es lo que les duele
Ageri da’ zoro guziak ez direla preso!
· No todos los locos están encerrados
Ageri da’ zuen erranak zeiher egiten diotela egiari
· Vuestras razones son contrarias a la verdad
Ageri danez’ ... ara nolako eultzia erauntsi dion!
· Darle una buena batida
Ageri duzu’ ez jakinean mintzo zarela
· Ya se conoce que
Ageri duzu ez zarela lehenbiziko aldiz jina etorria
· Ya se te conoce que
Ageri zen’ Blumek besotaraka egin-arazi legek’ etzuketela ondorio onik
· Las leyes elaboradas en serie; a brazadas
Ageri zen’ Blumek besotaraka egin-arazi legek’ etzutela ondorio onik
· No podría salir de ellas cosa buena
Ageri zuen arroztua eta tontotua pilotariak; ez-arin laster arrozten baita trinteketean
· Desentrenamiento por falta de ejercicio
Ageri zuen’ bozkarioak bihotzetik gainez-gain egiten ziola
· Que le desbordaba el gozo...; que su corazón rebosaba de contento
Agerian dagonak’ ispilu-bearrik ez Ez du itz bat geiago bear
· Lo que es evidente no necesita demostración
Agerian dauzka’ oraingoak ez-ezik leenak eta etorkizunak ere
· Los tiene a la vista, presentes
Agerian den gauza da
· Es evidente
Agerian gertatu da’ gordez uste zana
· Lo que se pensaba hacer ocultamente
Agerian kolore bat’ gordean bestea... Aurretik erosi’ ta atzetik saldu... Oriek zein
 diraden’ orain degu jakin!
· Perfidia, felonía
Ageri-askoan daude orain alkatearen asmoak
· Han quedado bien al descubierto
Ageriko batzarrik egitea’ aurretiko baimen-barik ez ei-dau ontzat emongo gobernuak
· Celebración de actos públicos
Agerre-azpiko sagardotegira etorri omen zan; ta ondo berdindu zanean sagardoz’ lo
artu zuan bertan, igeldoarrak
· Beber a satisfacción
Agerrek’ ongi ekartzen zituen pilotak hastean; gero ez
· Devolvía bien los saques
Agerriz ezpada, kapapetik bedere’ gaizki mintzo dira adiskideak ere
· Al descubierto o bajo cuerda
Agertaldi andi bat egin gura izan dabe komunistak
· Hacer una gran manifestación
Agertu da? Aspaldi baten ezkenkian orren barri!
· Hacía tiempo que nada sabíamos de él
Agertu da’ gordean zaukaten pozoia: ez dira goxo egongo jaun oien barrenak!
· No estará muy tranquila su conciencia
Agertu da zer grinak jotzen zaitun, oso zainetik
· A la vista está de qué pie cojeas
Agertu dituzu konfesioan zure bekatuen iturriak?... Bai berriz!... Gezurra aurrera!
gorde’ bearren dana ta okerraren etorbideak
· Quia!... qué va!
Agertu ete dautsa gero gizontxu orrek Diputauari, abadian papera?... .-Bai edo...
batek ba daki
· Cualquiera sabe!... Vete a saberlo!
Agertu jatan loa’ baina nik eztakit zer otsak izan direan: iges dau loak nire begietati
· Ya me venía el sueño
Agertu jatan loa’ baina nik eztakit zer otsak izan direan: iges dau loak nire begietati
· Ha huido de mis ojos; ya no he dormido
Agertu motx bat etxean eginda’ berriz ere joanak ditugu
· Después de una entradita o corta visita
Agertu oi zanez’ aienatu oi zan: inok nundik nora ez ekiala
· Sin que nadie supiera por dónde; misteriosamente
Agertu omen zan, noizbaiten ere, mutila’ aita ta anaiaren ojuetara, baso ilun batetik
· A las voces de
Agertu zan, ez nundik eta ez andik, gazte bat ogi batekin; utzi zien ogi ura’ eta, ez
nora ta ez ara’ galdu zitzaien gazte ongilea
· No se sabe de dónde
Agertu zan, ez nundik eta ez andik, gazte bat ogi batekin; utzi zien ogi ura’ ez nora ta
ez ara’ galdu zitzaien gazte ongilea
· Se les desapareció sin saber a dónde
Agertu zan Manu’ geroago-garrenean
· De allí a un rato
Agertu zan ontzi bat belan: ezagutu zan’ itxas-lapurra zala, ta urratuten etorrela
· Que venía acercándose
Agertu zanean’ an ba ziran oiuak, pozak zoratu-bearrean danak
· Hasta el punto de volverse locos todos. De contento
Agertu zaneko’ bero-berotan txalotu eban jenteak
· Lo aplaudieron calurosamente
Agertu zeneko’ laster egin zuten, hari agur ematera
· Corrieron a saludarlo
Agertu zeraneko’ peku txarrean jarri naiz... Aurrez ordaintzen ezpadezu’ emen
eztago sapairik zuretzat
· Me he puesto a recelar..; me ha dado mala espina
Agertu zeraneko’ peku txarrean jarri naiz... Aurrez ordaintzen ezpadezu’ emen
eztago sapairik zuretzat
· No hay albergue para ti
Agertu zinan-ezkeroko guztian’ beti euki dot zer edo-zer zuri bialduteko asmoa
· Desde que apareciste hasta la fecha
Agertu zirean gizonak oboen-oboen edo ozta, apal-apal da larri’ jaun orrengana
· A duras penas, trabajosamente
Agertu zitzaion ilargi bat, alde-aldean betea, baina ez osotoro
· Una luna casi llena
Agertu-izu barrua garbiro, dan-legez...!
· Di con franqueza lo que te pasa
Agertzera beartu nazute’ inork jakin bear etzidana
· Lo que nadie debía haber sabido de mí
Ageta botarik gelditu da
· Ha quedado sin apoyo; privado de ayuda
Agi danez’ alaba ezkontzen zaie datorren udaberrian
· Según parece
Agi danez’ Gazteizko zaratea katolikuairi zor jakeela, esan dau gobernadoreak
· Por lo visto
Agi dedila... berak dakien guzia!
· Cualquier cosa que ocurra
Agian bertze hainbertze, heldu den urteko!
· N.B. Fórmula de buenos deseos en el saludo de cumpleaños
Agian eroriko aiz!
· Ojalá caigas!
Agian ezpazan inoiz I. ori nere begian aurrean azaldu!
· Ojalá que nunca...!
Agian ezpazan inoiz I. ori nere begien aurrean azaldu!
· Presentarse delante de los ojos. Ojalá no lo hubiera visto nunca!
Agin guziak’ osorik dauzka
· Tenerlos sanos
Aginak’ antzina joanak; oe utsak dituala
· Hace tiempo que ya no le quedan dientes
Aginak’ antzina joanak, oe utsak dituala
· Las encías desocupadas
Aginak bardindu jakez’... eta kontu orregaz!
· Ya le han crecido los dientes
Aginak bardindu jakoz... Kontu orregaz!
 · Cuidado con ése..., que ya se da cuenta de las cosas...; que ya empieza a maliciar!
Aginak eltzen eztio... kurpilari
· No engrana
Aginak estutuaz, ezpainetatikan odola ateratzeraino’ atera zituan sei ontzako eginak
· Seis onzas contantes y sonantes
Aginak ezarri deutsazanerako erbiari, zeinbat salto egin dabez txakurrak?
· Clavarles los dientes
Aginak’ geroago eta azkarrago ditu: aren ogi-txikitzea! Aren iruntzi-bear tristea!
· Qué manera de moler y de tragar!
Aginak’ kasik bitik-bat dauzkat, ileak oso banandu
· Reducidos a la mitad
Aginak’ kasik bitik-bat dauzkat, ileak oso banandu
· El pelo ya muy ralo, enrarecido
Aginak oso falta ditut, ortzak ez berdinak... Nigati libre daude sagar gordinak
· Para mí, ya no cuentan
Aginak urrago’ aideak baino
· Más cerca los dientes que los parientes
Aginak’ zaarrez zulatuak
· Picados de puro viejos; cariados
Aginakin ta ezpanakin barrututa emon euskun mina, Jaungoikoak: ate bigaz itxita
· Clausurada o encerrada
Aginako mina eukalako’ ez eban biar zan besteko gogor joten mailuakaz, mutil
gaztiak
· No golpeaba todo lo fuerte que debía
Agin-ataratzaile ospetsu bat’ ukondoetatik-bere barriketea eriola egoan bein plazan;
eta aurrean jente-talde andia adi-adi
· Escuchándole absorto
Agin-ataratzaile ospetsu bat’ ukondoetatik-bere barriketea eriola egoan bein plazan;
eta aurrean jente-talde andia adi-adi
· Hablando por los codos; como un descosido
Aginbidea daukeenak neurririk artzen ezpadabe bakean dabilenari bakean isteko’
izan leiteke egun orretan naikoa narru-ots
· Puede que haya palos
Aginbidea daukeenak neurririk artzen ezpadabe bakean dabilenari bakean isteko’
izan leiteke egun orretan naikoa narru-ots
· Los encargados del orden público
Agindu au ezertan artu-gabe
· Sin tomarlo en consideración
Agindu bai, agindu zuan; baina gerokoago batean etorri zan
· Pero tardó en venir; no vino sino mucho más tarde
Agindu bai’ baina baterez etorri: egingo dizu orrek
· Pero no venir; no cumplir lo prometido
Agindu bai;... baina egitorduan’ uts!...
· Pero a la hora de la verdad
Agindu bai’ baina itzak ukatu: ori egin zigun
· Faltar a su palabra
Agindu’ bat; eta esana’ bi...: agindua kontu izan bedi
 · Una cosa es prometer, otra dar
Agindu bi oneek’ batera joten dabe
· Coinciden
Agindu daiogun geure buruari’ inozko neke, eragozpen ez otzaldik ez dauskuela
onetan utsik eragingo
· Comprometámonos; formemos la resolución de
Agindu daiogun geure buruari’ inozko neke, eragozpen ez otzaldik ez dauskuela
onetan utsik eragingo
· Jamás ningún trabajo ni obstáculo nos hará fallar
Agindu dau’ amaitu dirala gure etxean jantzi lotsa gitxikoak, eta nesken ule motzak
· Los vestidos inmodestos
Agindu eutsen’ lan bat, zanik gogorrena izan arren’ egingo ebala, bere buruaren sena
zenbaterainokoa zan erakusteko!
· Para demostrar su sano juicio
Agindu eutsen’ lan bat, zanik gogorrena izan arren’ egingo ebala, bere buruaren sena,
zenbaterainokoa zan erakusteko!
· Por duro o difícil que fuese
Agindu gogor hura atzeratzeko eskatzen zion
· Revocar aquella orden
Agindu gogorra zan: buruko ileak zutitzeko adinekoa
· Espeluznante; como para poner los pelos de punta
Agindu oiek gogoan arturik’ or abitu gera xomorro-xomorro, lau ankean... Bostean
joandakorik etzan izango noski
· Disimuladamente, con toda cautela
Agindu orrek’ zer-esan asko eragin dau
· Ha suscitado comentarios
Agindu ta eman ez’ emen etzegok gauz onik
· Así no puede ser...; esto va a ir mal
Agindu zion lapur onduari Paradisua. Jesus-ek
· Al Buen Ladrón
Agindu zion’ zegoela gizon andi arekin; ta zegiela al-egina, debozio au erakusteko
· Que fuese a hablar con
Agindu zion’ zegoela gizon andi arekin; ta zegiela al-egina, debozio au erakusteko
· Que hiciera todo lo posible
Agindu zitzaiona Bernardatxok egin zuenean’ ia negarr-eginean zegon Obispo jauna
debozioz
· Estaba conmovido hasta las lágrimas; a punto de llorar
Agindu zuen Zesar Augusto-k’ har zitezen mundu guzian zitezken ororen izenak
· Que se hiciera un censo del mundo entero
Agindua’ bat; emona’ bi...: artuagaz egon adi!
· Cuánto va del dicho al hecho!
Agindua’ bat, eta emona’ bi..: aginduagaz konpon adi! Guri geuri beintzat’ ederra
sartu dauskue...!
· Buena jugada nos han hecho! Como nos han engañado!
Agindua’ bat, eta emona’ bi...: aginduagaz konpon adi! Guri geuri beintzat’ ederra
sartu dauskue...!
· Buenas promesas, pero que quedan en palabras vanas
Agindua bat’ eta emona bi; aginduaz kontentu adi!
· Una cosa es prometer, otra dar
Agindua dago’ ez dakiela orrelakoai komuniorako lekurik eman
· Que no se los admita a
Agindua egin nai eztuenik arkitzen bazatekean’ labe gori batean erre bear zuten
· Si se encontrase alguien que
Agindua’ zor
· Lo prometido es deuda
Aginduari burua makurtu’ ta bete ez egiten eben
· Acatar la orden, pero dejarla sin cumplir
Agindu-eginekoa da gure mutil au
· Es obediente
Agindu-leku nagusietan daukaguzan R. lango buru-txorokilak
· Unos deschavetados por el estilo de R
Agindu-leku nagusietan daukaguzan R. lango buru-txorokilak
· En el poder; en los puestos de mando
Agindunekoa’ zor Antxinako esaera zarra.
· Lo prometido es deuda
Agindurik ba daukogu gure etxekoandreak’ eskobarik ez ibiltzeko eskailera oetan
· Ya me lo tiene mandado... N.B. Anotar la curiosa forma verbal
Agindurik zeukaten’ aurreneko tiroa apaizari emateko
· El primer tiro
Agindutako ur-bide berriaren itzaren jabe daude
· Mantienen firme su compromiso
Agindutea ta parkatutea’ gurasoarentzat an an dira
· Apenas se diferencian. Mandan, sí, pero no se hacen obedecer
Aginduten egoteko obea zara zu, zeu-be’ auzpaztuta, arazoak okertuta egoteko baino,
tentel ori!
· Para estarte torcido, baldado de trabajar
Agineko mina det .-Eztek lagun ona!
· Mala cosa!
Agineko minak ere aztu zaizkit...; au lasatasuna!
· Ya se me ha ido el dolor
Agineko minez’ batera ta bestera dabil
· Se agita de un lado para otro
Aginetako batekin’ lurrera bota eban
· De un golpe a la quijada
Aginetati ura dariola itanduko deutsa ama galduak alabeari arratsean’ ea dantzara
zeinek eroan daben
· Cayéndosele la baba de gusto
Aginik ia bapere ezpadaukazu’ eztaukazu euretako minik...
· No hay mal que por bien no venga
Aginik-be eztaukat gauza danik
· No me queda un diente sano
Agin-kentzailea
· Sacamuelas
Aginpidea daukanari esan baleutso’ etzan ori jazoko
 · A la autoridad
Agintari biak’ adiskide barru-barrukotzat daukez
· Intimos amigos
Agintari gaiztoai uka egiteko indarra
· Oponerse, resistir, hacerles frente
Agintari onenak’ preso daduzkate...: euskaldun izatea du bakoitzak kalte
· Su delito o culpa
Agintari orreek beti dabiz zer asmauko’ gure berbetea sekulako ilteko
· Siempre ingeniando modos para
Agintari ta biargin’ danok gabiltza nekian; saia gaitezen, nundik bila pakia
· Unos y otros andamos descontentos, disgustados
Agintaria balitz-bere’ nire izen onean jo-ezkero’ ilgo neunke
· Si me tocara o lastimara en la honra
Agintariak’ errudun jo zuten
· Lo juzgaron culpable
Agintariak eta kata-narru potxolokoak’ bazter-nasle deitzen diete gazte oiei
· Gentes acomodadas
Agintariak! etzazutela beartu geiago erria!
· No hagáis sufrir así al pueblo!
Agintariak ere berotu ziran’ eta andik eta emendik’ nortzuk ziran atera zuten
· Se interesaron; pusieron todo el empeño
Agintariak ere berotu ziran’ eta andik eta emendik’ nortzuk ziran atera zuten
· Indagando aquí y allá, averiguaron
Agintariari gogortuten jakona’ Jaungoikoaren ordeneari gogortuten jako
· Resistir, oponerse a
Agintarien otsera’ alde bietakoak alkarri gogorkiro eraso zioten egin-al guztian
· A la voz de mando de los jefes
Agintari-makila bat emoi egitea otu jake
· Regalarle
Agintarixakana goazen’ ta esan deixogun’ geu gerala geixen
· Que la fuerza es nuestra
Aginte danak’ zureak dira zeruan eta lurrean
· Tienes todo poder
Aginte gogorrak artuak ditugu...; eta berorri alde egiten utzi-ezkero’ guk ikusi bearko
genituzke ixtilu gorriak
· Lo pasaríamos muy mal
Aginte oiek gordetzen ez bazituzten’ madarikazio gogorrak azpian artuko zituela esan
zien
· Caerían bajo terrible maldición
Agintearen zale dana’ ez da bildur ezeren; aundinaiak’ ez du ezagutzen beretzat
arriskurik
· No siente temor de nada
Agintzale ona’ egintzale txarra Asko agindu bai’ baina ez bete
· Mucho prometer y poco dar
Agintzen dunak’ ez erregutzen: ori’ askok dakiguna
· Quien manda no ruega...; a la fuerza ahorcan
Agintzen dunak ezpaitu erregutzen ixilik egon bear azpikoak
 · El que manda no ruega
Agintzerako’ orain atera kontuak!
· Antes de comprometerte, piénsalo bien!
Agiraka garratzez’ zapalduko eztozu
· Confundir o apabullar con ásperas reprensiones
Agiraka-magiraka-be’ asko gura euskun
· A pesar de sus continuas reprensiones
Agiri da emendik, arako an’ aritza
· Allá lejos
Agiri direan ta ez direan gauza guztiak
· Visibles e invisibles
Agiri dodala lekittarra nazala? Amen nun egon leikien gauzea!... Nun agiri dot ba?
Surrean?
· Esto sí que tiene gracia!
Agiri dot ule zuririk?
· Se me deja ver alguna cana? Se me ve...?
Agiri edo garbitasun bat emon dagiela
· Certificado o comprobante
Agiri ez dirala, emen dauden aingeruak
· Invisiblemente
Agiri jarri bear degu or zer gertatu dan
· Poner en claro
Agiri ori izenpetu ebenai’ seina ilabete ta egun banako itzala ezarri jakee
· Les han impuesto seis meses y un día de cárcel a cada uno
Agiri orrek esan bear du’ zer orduz jaio dan aurra, nola derizten gurasoak’ eta
eraberean alde bietako aitonak eta amonak
· Abuelos paternos y maternos
Agiri orrek esan bear du’ zer orduz jaio dan aurra, nola derizten gurasoak, eta
eraberean alde bietako aitonak eta amonak
· Cómo se llaman?
Agiri orrek esan bear du’ zer orduz jaio dan aurra, nola derizten gurasoak’ eta
eraberean alde bietako aitonak eta amonak
· Hora en que nació
Agiri zabalean esan dezakegu
· Públicamente
Agiri-agiri geratu da’ eurak etzirala
· Ha quedado bien demostrado que
Agiri-agirian arkitzen dira’ etor-berrian egin zituzten zotaska-zuloen ezagungarriak
· A poco de venir
Agiri-agirian arkitzen dira’ etor-berrian egin zituzten zotaska-zuloen ezagungarriak
· Zanjas
Agiri-agirian daude ojuz deadarka’ beren ama maiteari esaten: bizi gera, emen
gaude, zureak gera
· A la vista de todos están
Agiriagoan ekusiko ditugu orain’ Mezaren izate andia ta ondasunak
· Vamos a ver con más claridad
Agirian dago’ üskara batetik bestialako jauzia
 · El salto o diferencia entre una y otra habla vasca
Agirian dago zegaitik
· A la vista está: no hay necesidad de decir
Agirian eta banan Jesukristo autortzen dogunok
· En público y en privado
Agirian ipini nizun lengoan, emen zer gertatu dan
· Exponer, declarar
Agirian ipiniko ditu Jaunak Santuen bekatuak ere; baina ez due orregatik lotsarik
ekusiko
· Mas no por ello pasarán vergüenza
Agirian jarri deutsuez zeure sustarrak... Aretx maite orreri
· Dejar al descubierto para que se sequen
Agirieneko banaka batzuk azalduko ditut, erdizka motz-ka bederik
· Unos pocos de estos árboles de los más notorios
Agirieneko banaka batzuk azalduko ditut, erdizka motz-ka bederik
· Aunque fragmentariamente; sumariamente
Agiriik estali!... Ara emen zein datorren!
· Se puede?... N.B. Al entrar a visitar a un enfermo
Agirika jardun desta deust ugezabak’ zergaitik-barik
· Me ha estado riñendo sin motivo
Agiriko bazter guztiak’ zuri-zuri itxi utzi ebazan txingorradak
· Todo el paisaje a la vista
Agiriko edo ixilikako batzarrak, bear-bezela mugatu-gabeko zabaltasunaz egiteko
eskua
· Una libertad ilimitada de...; una libertad absoluta de
Agiriko etsaiak baino alde guzietara galgarriagoak dira, beste oiek
· Son más perniciosos por todos conceptos
Agiriko pekataria dan artean
· Pecador público
Agiriko sinaleren bat
· Alguna señal externa o perceptible
Agiriko zauririk ez du, bainan sabeletik minez dago
· No tiene herida a la vista; herida externa
Agirira atera dituzun asmoak, eta eta zeuk baino bestek jakin-bagarik euki dituzunak
· Revelar, sacar a la luz
Agirira atera dituzun asmoak, eta eta zeuk baino bestek jakin-bagarik euki dituzunak
· Revelar, sacar a la luz
Agirira atera dituzun asmoak, eta zeuk baino bestek jakin-bagarik euki dituzunak
· Ocultos a todos menos para ti mismo
Agirira irteteko lotsaizun andiren bat dutenak
· Algún gran reparo o vergüenza
Agirira irteteko lotsaizun andiren bat dutenak
· Para salir o presentarse en público
Agiri-zalea ezpanaz-be orratz ori paparr-egalean iminteko’ beste edonok aina maite
dot euskerea
· Amigo de exhibirse, de alardear
Agiri-zalea ezpanaz-be orratz ori paparr-egalean iminteko beste edonok aina maite
 dot euskerea
· Para ponerme esa insignia a la solapa
Agirre jauna’ etzan nolanaietan gizon; aundienetakoa baizik... Bi edo iru orrelakok’
mundu oni zuzentasun ederra emango lioteke!
· Qué bien arreglarían el mundo!
Agirre jauna’ etzan nolanaietan gizon; aundienetakoa baizik... Bi edo iru orrelakok’
mundu oni zuzentasun ederra emango lioteke!
· No era hombre al modo corriente; no era un hombre de tantos
Agirreren lagun-ustekoa izanda’ ori egitea etzan ongi
· Siendo uno que pasaba por ser amigo de
Agitz damugarriagoa da adiskide saltzailearen txarkeria
· Todavía es más deplorable
Agitz eta sendo esan ditu, bere esatekoak
· Hablar claro y fuerte
Agitz ilundu zait biotza
· Se me ha llenado de tristeza el alma
Agitz luzatu da emengo nere bizitza
· Mucho se ha prolongado
Agitz mindurik uzten ninduten
· Lastimado, contristado, ofendido
Agizko’ ementxe egoten da ori
· Generalmente; de ordinario
Ago, ago! Aitak moldatuko hu arratsean!
· Vas a ver lo que te espera, cuando llegue el padre...; esta noche!
Ago, ago!... Erakutsiko dinat nik, ire aizeak gordetzen!
· Ya te enseñaré yo a bajar esos humos!... ese orgullo
Ago batean bi mingain dituna. Gezurtia
· Hombre de lengua doble
Ago batez eder diran gauzak
· En sentir de todos
Ago bertan, eguzkia, Gabaon-darren etsaiak nik galdu artean!
· Hasta que los haya derrotado
Ago bertan, eguzkia, Gabaon-darren etsaiak nik galdu artean!
· Párate!
Ago bete-betean agoa-betean esan dau zer egin eban
· Ha confesado de plano..., abiertamente
Ago beteka egiten dabe barre ta irri nire lepotik
· Se me ríen a toda boca con todo descaro
Ago betez ospa ezazue Jauna!...
· Celebradlo en alta voz
Ago entzuten, esatera noana!
· Escucha! Atiende!
Ago epez’ eta ikusiren duk Jainkoaren gaztigua
· Aguarda un poco
Ago geldik! agindu nion zorrotz baino zorrotz... bi begiak botatzeko begiratu batekin
· Lanzándole una mirada severa
Ago geldik! agindu nion zorrotz baino zorrotz... bi begiak botatzeko begiratu batekin
 · Le mandé con imperio
Ago geldirik, neska!... Kolpe oiekin barrengoa galdu-gabe!
· No me vayas a hacer abortar!
Ago geldirik, zirin ori!... bestela kanpora atarako aut... Amamak ume gogaikarriari
· Estate quieto, trasto!
Ago isilik, ziztrin ori!... Neure buruaz bat egitekoa az eu?
· Te vas a comparar conmigo? Pretendes equipararte a mí?
Ago ixilik, barregarri!
· No digas tonterías!... hombre!
Ago ixilik, berri-jario ori!
· Calla, embustero!
Ago ixilik besteren pertzean burruntzalirik sartu-gabe! Mixkindoi! ??
· No te entrometas!
Ago ixilik,... eguerri laugarrena!
· Qué ingenuo eres! N.B. Alusión al día de Inocentes, cuarto día de Navidad
Ago ixilik, eta ez dezaela itzik atera!
· No digas nada!
Ago ixilik, Matxin; ezpeik inok jakin jazo jakan ori: ak andreak iri’ adarra jo daua
galanto!
· La mujer ésa te ha querido tomar el pelo soberanamente
Ago ixil-ixilik’ jenteak zoratuta erabili-barik!
· Para no aturdir o desconcertar a la gente
Ago Jainkoarekin, Jainkoa dukek hirekin
· Sé leal con Dios; él lo será contigo
Ago, Maria, otoi, ixilik! Ez dun ikusi ene keinurik... Xorta bat edanez-gero’ begiak
inir-inir
· Te centellean los ojos... Te falla la vista
Ago, Maria, otoi, ixilik! Ez dun ikusi ene keinurik... Xorta bat edanez-gero’ begiak
inir-inir...
· En cuanto bebes una gota
Ago oneko kafea...: au da lenengo aldea; bigarrena’ ... edatea kattalin-gorri maitea...
· Café de buen gusto
Ago oneko kafea...: au da lenengo aldea: bigarrena’ ... edatea Kattalin-gorri maitea...
· La rica mistela o coñac
Ago onekoa gendun, aita zana... Aho-xuria. Z
· De buen paladar
Ago pakean; ar zak arnasa!
· No te precipites, ve con calma!
Ago zerratutik’ ez da sartzen eulirik
· En boca cerrada no entran moscas. Silencios discretos
Ago zuriz limurtzen zuten Jainkoa; bere mingain gezurtiz
· Le halagaban con falsía
Agoa auspoturik’ arnaseaz egiten eutsan aize
· Hinchando la boca
Agoa auspoturik’ arnaseaz egiten eutsan aize
· Insuflar
Agoa bete aginegaz itxi nabe... Aoa bete ezurrekin utzi naute. G
 · Me han dejado con un palmo de narices; defraudado
Agoa betean esaten du gezurra...
· Miente descaradamente; con toda la boca
Agoa biurtu
· Retorcerse la boca
Agoa-beteko itza
· Una palabra como se pide
Ago-ago! ire leurriko neurriko zapata opatuko duk ik ere... Norbaitez parra egiten
duenari
· Ya te encontrarás un día con la horma de tu zapato...
Ago-azpiz esan digu. Izpean, R
· En secreto
Ago-bete aginegaz azurregaz itzi dabe
· Dejarle con un palmo de narices; defraudado, chasqueado
Ago-bete aizegaz itxi utzi nenduen erantzuera onegaz
· Me dejaron boquiabierto... sin entender lo que quería decir aquello
Ago-bete azurregaz itxiko jok karlisten alderdia
· Dejar con un palmo de narices; dejar chasqueado
Ago-bete ortzekin utzi dute. Dun guzia kendurik
· Lo han despojado de todo
Ago-bizarrik eztauko. Agopizarrik eztu
· Tiene buen apetito
Agokoa’ geroko Jatera ematen zaion aziendak’ gero esnea ta gainerakoa ematen
· El gasto de hoy dará fruto mañana
Agoniakoan’ zor guztiak bardintzen dira
· Quedan satisfechas todas las deudas, al toque de agonía
Agopetik mar-marra dariola doa Gorri’ mindurik gogoa
· Murmurando por lo bajo...; refunfuñando
Agor omen zana’ sei ilabeteko aurdun dago
· Está ya en su sexto mes; está de seis meses
Agora eroan bear neban ogia erosteko dirua
· El pan indispensable para el sustento
Agorra’ agor etorri zaigu, garailari aize txarrak...: beiak’ errape zimelak, eta atze-
aurreak igarrak... Esnea lodi ateratzeko’ ez daude alderdi txarrak!
· Septiembre nos ha salido seco
Agorra’ agor etorri zaigu, garailari aize txarrak: beiak’ errape zimelak, eta atze-
aurreak igarrak... Esnea lodi ateratzeko’ ez daude alderdi txarrak!
· Han prevalecido vientos desfavorables
Agorra’ agor etorri zaigu, garailari aize txarrak...: beiak’ errape zimelak, eta atze-
aurreak igarrak... Esnea lodi ateratzeko’ ez daude alderdi txarrak!
· Mal asunto para la gordura de la leche
Agorra’ agor etorri zaigu, garailari aize txarrak...: beiak’ errape zimelak, eta atze-
aurreak igarrak... Esnea lodi ateratzeko’ ez daude alderdi txarrak!
· Pecho y espalda demacrados
Agorra arteko bizia eskatzen nion’ eta aditu dit Jaunak
· Que me conservara la vida hasta septiembre
Agorra zare eta harrik-gabea; bainan amatuko zare’ eta seme batez erdiko
 · Y darás a luz un hijo
Agorrak ogei ta bost, eguzki berua, iparretik aizea, garbia zerua...: beti ezta izaten
olako girua
· N.B. Rasgos descriptivos en estilo elíptico
Agorr-aldietan izan-ezik’ ezin leike gauza onik atera
· Fuera de los tiempos de sequía
Agorraz ia ondatuan aurkietan da gure euskal-lurra
· Casi arruinada por la sequía
Agorrilan, ardura maiz’ bero gogorrak ari
· Suele hacer fuertes calores
Agorrileko eguzkia genduan dardaraz gainetik
· Reverberaba
Agorrileko euria’ arnoa eta eztia
· Lluvia de agosto, vino y miel
Agorr-ola batek neguko euriakin burnirik egiten ezpadu’ nola egingo du, errekak
agortzen diranean?
· Ferrería de temporada de lluvias
Agortu ezin zitekena zan’ zuk zenduan iturria
· Tu facundia; el torrente de tu inspiración
Agotan joan zena’ apezaren itzaldi samurra
· Objeto de todos los comentarios
Agotik atera deustak
· Me lo has quitado de la boca; ya lo iba a decir
Agotik belarrira zuek gelan erasia’ etxegainetik oiu egingo dute
· Lo que dijisteis al oído en el aposento
Agotik bitsak urtetan eutsola asi jakon kiski ta kaska, emon-alean
· Echando espuma de rabia
Agotik galdu aiz, morroi gaizto!
· Por tus mismas palabras te condenas
Agotik ortzera bertsotan erantzun dio
· De improviso, de repente... Improvisación
Agotik ortzera eztira elkarrez fijatzen erri txikietan
· Son muy desconfiados
Agotik sudurrera emango al zizun bada?
· Creías que te lo iba a dar de manos a boca? en el acto?
Agotik ukabilera bereala dute sarrera, mutil biak’ lagunek bereizi dituten arte
· De las palabras llegan a las manos
Agotik urteten eutsen-lez ipini dodaz, neskatilearen berbak
· Tal como salían de sus labios
Agotik-ortzera’ baietz erantzutea nai zenduke? Itzetik-ortzera
· De repente, de improviso
Agoz aitzen aditzen emon zetsan eutson
· Le enteró verbalmente
Agozabalka jartzen zan jendea, aren sermoia asi orduko
· Se ponía a bostezar
Agozko otoitza ondo egin-arren irabazi gitxi aterako dozuelakoan egon ez zaitezen’
ona zer dinotzuedan
 · Sacar poca ganancia o provecho
Agrarioen artean baino euneko orrenbeste aundiagoa dago radikalen artean, lege
orren alde
· Mayor porcentaje
Aguazilak’ iru-lau alkaten indarrak eukiten dauz errian, agintzen
· Mandan más que
Agudo kuku egin zioten saskitxoko goxokieri, eta untzixketako ardo xurieri
· Dar cuenta de..; acabar con
Agur, adiskide, egon bizkor...!
· Adiós, que te vaya bien!
Agur, aita maitea, domekara artean!
· Hasta el próximo domingo!
Agur, Aita nerea, ta gogoango aal nazu zure otoitzetan!
· Espero que te acuerdes de mi
Agur ba, gorantziak euk gura doanari!
· Adiós, que te vaya bien!
Agur ba, orduan!... .-Zoaz mila aingerurekin!
· Adiós, que te vaya bien!... Con ironía
Agur bat egin neutsan samurra; geiago ez dot ikusi aurrean
· Ya no la han visto más mis ojos
Agur bat ez zun opa, aurretik pasatzean: orru bat besterik ez zun egin
· No se dignó devolver el saludo
Agur betiko bat eginaz jarraitu deutsagu
· Despedida definitiva; un eterno adiós
Agur betiko, nire egun gaztetakoak!
· Mis años de juventud!
Agur eginda, etxe-aldera biurtu ziradenean’ laino-anka bat itxas-aldeti ikusi zuten
airean. Bide-erdira eldu baino len’ beltzitu zitzaien goia
· Un nubarrón
Agur egiozu itzez, belaunez, buruz... alde guzietara
· Adorarle de todas maneras
Agur, emazte laztana! gogoan iduki nazazu!
· Acuérdate de mí! Tenme presente! No me olvides!
Agur! -erantzun eben nire kutunak
· Mis hijitos
Agur eta kur, Dabiden semeari!
· Hosanna al Hijo de David!
Agur eta kur, Dabiten semeari!
· Hosanna al hijo de David!
Agur, eta on dakizula!
· Que lo pases bien
Agur!... eta ondo pasa gabon-jaiak!
· Felices pascuas de Navidad!
Agur, eztaukat astirik egoteko-ta! Arranondo-n gurekorik ikusten badozu’
gorantziak!
· Si ves alguno de mi casa
Agur gure kafea! Agortu egin da! .-Aguro egin ditu lanak suak!... Txirrista bat gelditu
 da
· No han quedado más que unas gotas
Agur gure kafea! Agortu egin da! -Aguro egin ditu lanak suak!... Txirrista bat gelditu
da
· Pronto ha hecho su obra
Agur gurea!... Ez gaitu ikusi ontziak! Galdu gara!
· Estamos perdidos!
Agur guztioi! Ondo artu nozu nozue’ ta eskerrik asko... Urrengo batera artean!
· Hasta la vista!
Agur ilun bat egin deuskue guraso zarren legeak
· Triste despedida
Agur, Inaxio: ondo-ondo egon’ gu etorri arte
· Que lo pases bien!
Agur, Inaxio: ondo-ondo egon’ gu etorri arte...
· Hasta nuestra vuelta
Agur, Jose, zer diozu... .-Ondo etorri dala, Jauna!... Zer dabil?
· Bienvenido seáis!
Agur, Kirikino, laster naz neu-be...! Ez egon luze begira!
· Que no tengas que esperarme mucho tiempo, -en la otra vida
Agur, kutuna esan zunean’ Joxe gorri gorri egin zan; berak ere ez zekin nundik atera
zitzaion’ beinere esan gabeko itz ura
· Se puso todo colorado; se ruborizó
Agur, loratxo polit, usain opaka bizi zineenak atzo kolkoak zabalik!
· Con las corolas abiertas
Agur Maria esaten dunak’ Santa Maria esan-azten du
· Donde las dan, las toman
Agur, Maria! Graziaz betea zera, Jauna zurekin dago... Jabetu zaitea!
· Entérate! Sábelo!
Agur Maria, guztiz garbia ta inoiz orbanik-bakoa
· Siempre inmaculada
Agur, Maritxo! Zeruan elkar ikusten gerta gaiteala! -Amen bada, Inaxio! Ez naiz
aztuko zuzaz nere erregu laburretan...
· Que nos encontremos en el cielo!
Agur, Maritxo! Zeruan elkar ikusten gerta gaiteala! -Amen bada, inaxio! Ez naiz
aztuko zuzaz nere erregu laburretan
· En mis pobres oraciones
Agur, nereak egin dau esanaz gastau zan
· Me muero
Agur, nereak egin dau esanaz gastau zan
· Murió diciendo
Agur ni esanda’ bidera urten eutsen
· Estoy perdido!
Agur nire gaurko loa!
· Adiós mi sueño! Ya no podré dormir esta noche
Agur! okerrik-baga eldu zaite... portura!
· Sin novedad
Agur on bat guzieri!
 · Un gentil saludo
Agur, Orozko eta zazpi elizateak! Agur Anuntzibai ta Gorbea mendiak!... Ondo aztu
zaitueze euskaldun jenteak!
· Qué olvidados os tienen los Vascos!
Agur, Orozko eta zazpi elizateak! Agur, Anuntzibal ta Gorbea mendiak!... Ondo aztu
zaitueze euskaldun jenteak!
· Qué olvidados os tienen!
Agur otza ta motza egin eutsoen alkarreri
· Un saludo frío
Agur, Peru neurea! Urrengo artean! Alkar daigula ikusi datorren urtean, ganbarea
beterik, upea ganezka..., txaltxu jaio-parriak ateetan saltoka!
· Que tengamos un año próspero...!
Agur, Peru neurea! Urrengo artean! Alkar daigula ikusi datorren urtean, ganbarea
beterik, upea ganezka..., txaltxu jaio-parriak ateetan saltoka!
· Hasta la próxima!
Agur, Santu maitea!... urrengo artean. Baina etzaite aztu bien bitartean
· Hasta la próxima! Hasta luego!
Agur, Santu maitea!... urrengo artean. Baina etzaite aztu bien bitartean
· Mientras tanto
Agur ta ondo-etorri gozoak egingo deuskuez; esku-mun estu-estuak
· Grata acogida
Agur ta ondo-etorri gozoak egingo deuskuez; ezku-mun estu-estuak
· Entusiastas congratulaciones
Agur, Txomin..., iru egunik baten etorriko naz
· Cada tres días
Agur, zoragarri! esan zion Mariri aingeruak; alde-aldera’ griegoz bezela
kecharitomene zoragarri. Graziz betea zegolako’ zoragarri
· Salve, embelesadora!
Agur zorioneko bat zeuri!
· Mi congratulación!
Agura gilbor-andi onek dakaren gogaldia!
· Qué buen humor trae este viejo barrigón!
Agura gilborr-andi onek dakarren gogaldia!
· Qué buen humor trae este viejo barrigón!
Agura ona asto-ganean da, ama-semeak oinez joiazala ikustean’ bidazti batzuk eurai
mazkala jaten asi zirean
· Empezaron a despellejarlos; a murmurar contra ellos
Agura zaar a?... Bestelangoa!
· Valiente cosa! Con desprecio
Agura zital, arriak baino arriagoa! Noz aspertuta, gogait eginik itxiko deutsak?
· Más duro que las mismas piedras
Aguraak logura eztiranean’ ardantegi-zulo baten sartuta baparri-biparri’ neguko gau
luzeak gogoz igaroten dabez. Barriketan
· De cháchara o conversación. N.B. Baparri bat-barri.- Biparri bik-barri
Aguratxo bat jarri zaiote aurrean begira’ makil-buruan esku-biak eta eskuen gainean
okotza ipinita
· Con las dos manos apoyadas sobre el cabo superior de su bastón
Agure buru-zuri orri ez lioke inork irurogei urte emango: alakoa da bere sasoia;
alabaina’ irurogei ta amarrean aspaldi igaro zan
· Hace tiempo que pasó los setenta
Agure gaizto aiek’ bakarrik eratu zuen zuten Susana
· Buscaron la ocasión de hallarla sola
Agure gizagajoa’ daldaraka zijoan
· Iba temblando de miedo
Agure ori neretzat? Ez, ama, ez: naiago det neskame joan
· Prefiero ir a servir
Agure zaar zimel bategana jo eban
· Un viejo enjuto, arrugadito
Agure zarrak ere’ kaiola-zuloan ega-minez bizi dan txoriaren antzera’ mendiruntz
zabaltzen ditu begiak
· Ansioso de volar
Agure zarrak ere’ kaiola-zuloan ega-minez bizi dan txoriaren antzera’ mendiruntz
zabaltzen ditu begiak
· Encerrado en su jaula
Agurea lurrera bezala’ gaitzera makurtuak gelditu gara
· Propensos a
Agurea’ negar baten egoan
· No hacía más que llorar
Agureai lotsa artu bear jakeela agintzen dau Jaunak
· Que se les debe respetar
Agureak’ adin gordinenera bihurturen dire
· Volverán a su pleno vigor
Agureak eta ikaslak alkarri labankeri andiak eginda gero’ asi zan a itzaldi bat egiten
· Mutuas lisonjas o adulaciones
Agureari’ isileko guztiak atara eutsazan
· Le hizo descubrir todos los secretos
Agureari’ isileko guztiak atara eutsazan
· Le hizo descubrir todos los secretos
Aguretxuaz barriketa-aldi luzean gengozan...; eta azkenez atara genduan’ udara
onetan batean-bestean izan diran ekatxak eta abar...
· Acá y allá...; en diversos puntos
Aguretxuaz barriketa-aldi luzean gengozan...; eta azkenez atara genduan’ udara
onetan batean-bestean izan diran ekatxak eta abar...
· Sacamos a relucir...; tocamos en la conversación
Agurka asi zaigu..., baietz esanez...
· Saludar, decir que sí...; Imágenes festivas para referirse a uno que cabecea o dormita
Agurka ta errenka abiatu zan nolabait astoa, olako gabia zirudiala buruak
· A modo de martinete de herrería. Haciendo esfuerzos, no pudiendo con la carga
Agurka ta errenka abiatu zan nolabait astoa, olako gabia zirudiala buruak
· Haciendo reverencias y cojeando. No podía con su carga
Agur-maritako txilina jo-ezkero’ esnea laratzean eta neskatxak etxean
· Al toque de oración, las chicas a casa
Aguro erantzun!... .-Ori da presa, gizona!
· Cuánta prisa, hombre! Déjanos respirar!
Aguro etorri!... bestela’ arkituko nazu... urtua
· Gastado, consumido... en los huesos
Aguro ezagutu zuan Frantziskok’ aingeru iluna zebilela an
· Que andaba de por medio el Angel de las Tinieblas
Aguro galdu ziran gure ames gozoak
· Pronto se desvanecieron nuestras ilusiones
Aguro ibili...! eztago presik-eta!
· Ocurrencia festiva
Aguro ibili-bearrean gera’ Herodesek il nai digun aurra izkutatzeko
· Tenemos que darnos prisa
Aguro utzi zuen erbi-inudeak oilaskoa... Bestela’ an artuko zituen bereak!
· Buena le esperaba, si no!
Aguro zan deika, etortzeko ta etortzeko!
· No tardaba en empezar a llamar
Aguro-asko esan dituzu, adiskidea, nola bat eta bestea
· Son cosas difíciles de conciliar las que dices
Agurotu naiz, enaiz egon ez-mezean... Jauna, Zure legea gordetzean...
· Me he apresurado a...; no he vacilado en
Agurrez beterik zure esku orri apa ta muin egitera nator
· Besar devotamente
Agurrez beterik zure esku orri apa ta muin egitera nator
· Con toda reverencia
Agurrik ez egitearren’ lurrera adi igaro ei-eban kale guztia
· Con la vista baja...; mirando al suelo
Agustin Pierres’ ate-zokoan negarrez: arto-puska eskutan’ ta ogi-puska naiez
· Quejarse de vicio
Agustinek’ aita fedegabeagana jarki eta lagun txarrai poztuta’ bizitza nasai bat artu
zuen
· Tomando gusto a sus malas compañías
Agustinek’ aita fedegabeagana jarki, eta lagun txarrai poztuta’ bizitza nasai bat artu
zuen
· Conformándose a
Ah, baldin banengo negar, damuz asea!
· Anegado de dolor y llanto en lágrimas de dolor
Ah guras-orde burugabeak zentzugabeak! Egunen batean ekusiko dituzue zuen
aixola-gabeak dakartzien kalteak...!
· Despreocupación
Ah gure Aita on Larramendi Larramendi! Bost onelako egia esanik joan zinan
emendi!
· Cuántas verdades así nos dejaste dichas!
Ah, gure amaxo maitea, zer irri goxoak egin behar dituzun!
· Qué a gusto vas a reir!
Ah gure galduak eta geren galgarriak gu’ berriz orretaratzen bagara!
· Autores de la propia ruina
Ah gure galduak gu!
· Desventurados de nosotros!
Ah gure, gere-buruen galgarriak!
 · Causantes de nuestra propia ruina. Desgraciados de nosotros!
Ah Judas, Judas!... sasi gaistoan sarturik arkitzen zaran Judas!
· Metido en maraña inextricable
Ah, Mari-Eder!... Beriz ere, zerk ekarri nau gaur hunara?
· Para qué habré venido acá?
Ah, Mari-Eder!... Berriz ere, zerk ekarri nau gaur hunara?
· Repito
Ah nere egun, damu gaistoan, nik neronek gaizki galduak!
· En mala hora malogrados
Ah nere Jaungoiko ezin-zuzenagoa!
· Oh Dios rectísimo, justísimo
Ah, nere Maitari ezin-andiagoa!
· Amante soberano
Ah, ni ere or berean zeruan banengo, orien lagun eginik! Santuen lagun
· Si también yo estuviera ahí
Ah, ni ere or berean zeruan banengo, orien lagun eginik! Santuen lagun
· En compañía de los bienaventurados
Ah, nonbait! urra bazenitza lenbait-len zeruak, ta lurrera gizon eginik etorri!
· Ojalá rasgaras los cielos...!
Ah nonbait! urrikal bazenkiotza galduz ta galduz doan mundu gaistoari!
· Mundo que camina a su perdición
Ah nonbait! urrikal bazenkiotza’ galduz ta galduz doan mundu gaistoari!
· Ojalá que por fin te compadecieses de
Ah nonbait! urrikal bazenkiotza galduz ta galduz doan mundu gaistoari!
· Ojalá te compadecieses por fin de...!
Ah, nor lebilkean mundu guzian, guziei au erakusten!
· Quién pudiera recorrer el mundo!
Ah, zori tristeko gizona!
· Desventurado
Ahaide txarra hobe da’ ezen-ez atze ona; atzeak ez du balio’ etxekorik txarrena
· Ahaide: pariente; contrapuesto a atze: extraño a la familia
Ahal balitu bere hutsak bertzeren gain eman’ nor-nahi jorra eta beltz lezake den
gutieneko arrangurarik gabe
· Echar las culpas a otro
Ahal balitu bere hutsak bertzeren gain eman’ nor-nahi jorra eta beltz lezake den
gutieneko arrangurarik gabe
· Inculpar y denigrar a cualquiera
Ahal balitu bere hutsak bertzeren gain eman’ nor-nahi jorra eta beltz lezake den
gutieneko arrangurarik-gabe
· Sin el menor escrúpulo
Ahal bezain luze ekartzen dituzte soinekoen bazterrak
· Alargan lo más posible sus vestiduras
Ahal dena mundu huntan, eta ez nahi dena
· No pedir imposibles a la vida
Ahal ginuenean zatitu baginu Alamana, lehen zagon bezala puskatu, berenez-beren
bizi ziten han’ ba ginuken behingo bakea guk ere
· Tendríamos paz definitivamente
Ahal guziak egin diozkate bere-baitaratu-beharrez, bainan debaldetan; hila zen
· Tratando de hacerle volver en sí
Ahalaz begira betzate mehea eta barura, garta-egunetan!
· En las Cuatro Témporas
Ahalaz begira betzate mehea eta barura, garta-egunetan!
· Observen en lo posible la abstinencia y el ayuno
Ahalaz’ herrian herriko hizkuntza ikasten saiatu behar luke
· Procurar aprender la lengua del respectivo país
Ahalik denborarik guttiena hartzen zuen beretzat
· El menor tiempo posible; sólo el indispensable
Ahalik eta hobekienik behar dugu ezagutu Jesu-Kristo
· Lo mejor posible
Ahalkea lotsa bildu zuen’ bere zimarku azpikeri guzien azken-buru
· Fue la deshonra, todo el fruto de sus traiciones
Ahalkea lotsa galdua duenak’ laguna bere buru uzten du
· Lo abandona a su suerte
Ahalkeak gaina hartu-ta’ etzuen bihotzik aski izatu izandu’ bere burua, zena zen
bezala agertzeko
· Vencido por la vergüenza
Ahalkeak gaina hartu-ta’ etzuen bihotzik aski izatu izandu’ bere burua zena zen
bezala agertzeko
· No se atrevió...; no tuvo valor para
Ahalke-gabeak’ eperrak; zer ahalkorrak? ogi-mokorrak
· De los espabilados es el mundo; no de los tímidos
Ahalketu lotsatu behar luke batek bertzeri ez barkatzeaz’ berak barkakizun gehiago
edo hainbertze duenean
· Tanto o más necesitado de perdón
Ahamenik eztaki
· No sabe ni palabra
Ahantz bekizkitzu ene hutsak, Jauna!
· Olvídate de mis culpas!
Ahantztean herria’ ihar bekit mihia!...
· Si me olvido de mi pueblo, séqueseme la lengua!
Ahantzten bazaitut, Sion onetsia’ bertan ihar bekit eskuin-alderdia! Aho-gainari lot
daidala mihia!
· Séqueseme la diestra!
Ahantzten bazaitut, Sion onetsia’ bertan ihar bekit eskuin-alderdia! Aho-gainari lot
daidala mihia!
· Oh amada Sión!
Ahantzten bazaitut, Sion onetsia’ bertan ihar bekit eskuin-alderdia! Aho-gainari lot
daidala mihia!
· Pégueseme la lengua al paladar!
Ahapaldi bitxi anitz dabila egun hotan herrian
· Hay mucho chismorreo o comidilla
Ahariak ez du ardirik jokatu behar’ hiru urte bete-arte
· No debe echarse a las ovejas no debe cubrirlas
Aharrausi usua’ gose edo lo-mezua
 · Bostezo frecuente: señal de hambre o de sueño
Ahateari karrankaz ikasi nahi lioke
· Es como pretender enseñar a graznar al ganso
Ahiasek esan guzia’ zearo gertatu zan
· Se cumplió al pie de la letra; fielmente
Ahiasek esan guzia’ zearo gertatu zan
· Todo lo anunciado por
Ahizpa: zuaz orai Salako leihora’ iparra ala hegua denez jakitera
· Ve a mirar si sopla norte o sur
Aho ertxitik’ ez da ulirik sartzen
· En boca cerrada no entran moscas
Aho guzia’ halako batez betetzen dautzu holako izenak
· Deja cierto sabor de boca
Aho hetsitik’ ez da ulirik sartzen
· En boca cerrada no entran moscas
Aho oneko aizturrak behar dira hortarako
· Podaderas de buen filo
Aho orotan dabil berri hori
· En labios de todos
Aho orotan dabil berri hori
· En labios de todos
Ahoa betez zernahi erran du komunixten kontra
· Se ha despachado libremente contra
Ahoa goxatzeko gerezi batzuek bilduz zoan
· Para refrescar la boca
Ahoa hortzez gabetzen hasi zaio... gorputza kaskailtzen, bizkarra konkortzen, usna
joaiten... Zaharrari
· Se le van ya los dientes
Ahoak’ bihotzaren gaindia dario
· La boca habla de lo que rebosa el corazón
Ahoan bilorik gabe’ gauza bera dio bertze hunek
· Sin rebozo, sin tapujos
Ahoan keru gaiztoa dut
· Mal gusto o sabor de boca
Ahoan legarrik-gabe ihardetsi zion
· Le respondió claramente, sin ambages
Ahoaren bete gezur botatzen zuela ba dakigu
· Mentir y más mentir; mentir a toda boca
Ahoko-mintzoa elki ditazuut
· Ya no me dirige la palabra
Ahomihietan erabili duten andereino horrek’ gezurrak ditu oro
· Andar en lenguas; de quien tanto se ha hablado
Ahomihietan erabili duten andereino horrek’ gezurrak ditu oro
· Andar en lenguas; de quien tanto se ha hablado
Ahomihietan erabili duten andereino horrek’ gezurrak ditu oro
· Es una embustera
Ahopidetan dira
 · Son objeto de críticas
Ahopidetan erabili die
· Han estado murmurando de él
Ahotik ezin-utzia dun arno hau
· Un vino que no se cansaría uno de beber
Ahotik habuina pitsa, bitsa dario; begietarik inarrak txinpartak jauzten zaitza
zaiozka; lurra ostiko joiten du
· N.B. Manifestaciones de la cólera desatada
Ahotik jalitzen zaion zitzaion solasa’ ura xurrutatik ateratzen den bezala
· Le fluia la palabra con gran facilidad
Ahotik suderrerainoko astirik-gabe nabil
· No tengo un momento disponible
Ahotik sudurrerainoko astirik-gabe
· Con febril impaciencia
Aho-zabal zenbeitek hala derasate; bainan kaskodunak ba daki egia
· Algunos lenguaraces
Ahoz-behera ezarri zuen untzia
· Lo puso boca abajo
Ahuntza iragan den tokian’ hatzak ageri
· Donde ha pasado la cabra, a la vista quedan las pisadas
Ahuntzez jokatu’ eta kolpeka hasi ziren atso jokalariak
· Después de echar a suertes quién iba a pagar el gasto
Ahuntz-umea, gazte deino’ on da jateko: samur da... Ordea’ galtzen du adinak: gero
eta gero doha’ gaixtatuaz, zailduaz, gogortuaz
· Cada vez se va poniendo peor
Ahuntz-umea, gazte deino’ on da jateko: samur da... Ordea’ galtzen du adinak: gero
eta gero doha’ gaixtatuaz, zailduaz, gogortuaz
· Es bueno para comer
Ai, adixkidea! Jakintsun nago zer lanetan zabiltzan... Paotxa janaz, anima salbo, aari
konkorraren gisan... Bear badezu’ nik bezela, joan-da ar-zazu elizan!
· N.B. Eufemismos que apenas velan la atrevida alusión.- Paotxa janaz, expresión
frecuente del testigo, que equivale al castellano comer del fruto prohib
Ai, ai, ai!... eta milatan ai! Non da giristino goiztarrik? goiz ontzen denik?
· Que madura temprano en virtud
Ai, ai, ai!... eta milatan ai! Non da giristino goiztarrik? goiz ontzen denik?
· Mil veces ay!
Ai, ai ama! zer ote da zartzea!
· Qué tonterías dicen los viejos!
Ai, ai, Artaburu!... Ezaukadaz txarra!... Iru seme-alaba etxean-da... andragaia
nazala?
· Que despistado andas! Dónde tienes la cabeza para decir cosas así?
Ai, aingeruak nere ordainaz emen mintza al-balitez!
· En mi lugar
Ai, Aita! Ta zein egia andia dan ori! Gure berri balieki’ berriz ta biarretan esango
luke...!
· Si supiera vuestra merced lo que ocurre en nuestra casa
Ai Aita! Ta zein egia andia dan ori! Gure berri balieki’ berriz ta biarretan esango
 luke...!
· Lo repetiría una y otra vez...; con cuánta mayor razón lo diría!
Ai, alaba! Au don gauzien gozue! Gauzaren gozoa
· Qué cosa más deliciosa!
Ai, alabatxu! eztakizu nik dakoten daukodan zoramendie umeagaz!
· Tú no sabes el calvario que estoy pasando...!
Ai, alako bat balitz! Ai alako bat!
· Ah, si fuera así!
Ai alako ero-aldi batek elduko balikek!
· Ojalá que te diese por ahí la chifladura!
Ai alako ero-aldi batek elduko balikek!
· Ojalá te diese por ahí la chifladura!
Ai, ama nerea! aginetako oinazez ezin nago: il bear det
· Estoy que no puedo aguantar, de dolor de muelas
Ai, ama! Nik ezin neike ori egin!... .-Ez orretarako?... Eutsozan ba beste zaplada bi!...
· Con que no?
Ai, amatxo!... Kaletarrakin lan dago...!
· Cualquiera los entiende!
Ai, andrea!... Gure etxea suak artu dau sugatetik: galdu gara!... Suetetik
· Se ha incendiado la casa
Ai, artzaitxoa, ai artzaitxoa!... nere esan bat egizu...!
· Una súplica te he de hacer... Haz por favor lo que te voy a decir
Ai, au da lorra! Au da atsakabea!
· Qué desgracia la mía!
Ai au ekustekoa! Len eriotzez eta ubeldez bazterrak arrotzen zituen Jaun Aundia, ona
emen!
· Qué espectáculo!
Ai au ekustekoa! Len eriotzez eta ubeldez bazterrak arrotzen zituen Jaun Aundia, ona
emen!
· Sacudir, convulsionar, zarandear
Ai, au emakumetxoak!... Aurra, Kristok bedeinka zaitzala!... .-Begira, etxekoak,
gauza nun legokean!... Utikan! itxura-gaizto ori!
· Fuera! antipático!
Ai, au emakumetxoak!... Aurra, Kristok bedeinka zaitzala!... .-Begira, etxekoak,
gauza nun legokean! Utikan! itxura-gaizto ori!
· Miren ustedes al atrevido éste! N.B. Repulsa a un requiebro de cierto vendedor
ambulante
Ai, au emakumetxoak!... Aurra, Kristok bedeinka zaitzala!... -Begira, etxekoak, gauza
nun legokean!... Utikan! itxura-gaizto ori!
· N.B. En el contexto, es un requiebro dirigido a unas desconocidas por un vendedor
ambulante. Aurraniña, jovencita, señorita
Ai, au gabaren ikusgarria!... Jesus jaio da Belen-en!...
· Oh, qué noche más preciosa!
Ai, au istilua!
· Qué conflicto! Qué va a pasar aquí!
Ai, au lana!
· Qué contratiempo!
Ai, au lana!... bestetzat artu nau ni berorrek, jauna!
· Qué conflicto!
Ai, au lana!... bestetzat artu nau ni berorrek, jauna!
· Vd. me ha confundido con otro...: no soy lo que Vd. se imagina
Ai au lorea! esateko moduko perretxikuuk ekarri dizkizuet
· Unas setas que dicen Cómeme!; preciosas
Ai au mindura beltza! Au nere lotsa! Alabak negarra ta Aitak lur otza!
· Qué negra pena la mía!
Ai au mutilaren guri-mardul-eder-galanta!
· Ay, qué chicarrón más guapo!
Ai au pena! Au, bizi nazan arteko, nere nekea!
· Sufrimiento para toda mi vida
Ai au pena! Au, bizi nazan arteko nere nekea!
· Hasta la muerte
Ai, aur ederra! zer zori izango dezu mundu doakabean?
· Qué destino te reservará la fortuna? Qué porvenir te aguardará?
Ai bada, geure zori txarra! Geu beti ikara, bein ez gaituk bake onez... Orrelan nor
bizi onen bake-galduz?
· Quién puede vivir en tanto desasosiego?
Ai bada, geure zori txarra! Geu beti ikara, bein ez gaituk bake onez... Orrelan nor
bizi onen bake-galduz?
· Nunca estamos tranquilos
Ai, bakarrik dijoanaren errukarria!
· Ay del que marcha solo!
Ai baletor ona, eztazaudan ta enazauan konfesore jakintsu bat!
· A quien yo no conozca y que no me conozca a mí
Ai, balute bazterretan nekatzale guziek beren etxean zu bezalako emazte bat!...
Bertzela argi lezakete zenbeitek!
· Ah, si tuviesen por ahí...!
Ai, balute bazterretan nekatzale guziek beren etxean zu bezalako emazte bat!...
Bertzela argi lezakete zenbeitek!
· Otro pelo les luciría a algunos!... Mejor sería su suerte
Ai banentzu zuen deia! Laster ninoake zuekana’ oilo-lokea bere txitakana baizen
agudo...!
· Ay si oyese vuestra llamada!
Ai baneuzka, alperrik banatutakuak!
· Dilapidar, derrochar
Ai, berorren lekua-lako bat baneuka
· Un puesto o situación como el de vuestra merced
Ai beza, ez al dago San Antonio-rik eliz ontan? .-Aizu... eztezu egongo
· Pues tiene Vd. razón; puede que no lo haya
Ai, bi aldiz gauz denak egingo balira!
· Si fuera posible volver a empezar!
Ai don Blas! -asten jakon gure pertxeta zimela *zer deritxo egin bear dodala?...
-Baaa... ibili, il arte...!
· Pues... aguantarse!... Paciencia!
Ai, don Blas! -asten jakon gure pertxeta zimela -zer deritxo egin bear dodala?...
 -Baaa... ibili, il arte...!
· La espingarda birrochita
Ai ene! ai ene! Farrak ito bear nau!... Sekula gizona bizirik bizik ez dauka naski
ekusirik ain gauza farragarririk!...
· Es para morirse de risa!
Ai ene bada ta ni! Joan jakuz aratusteak, oartu-be barik
· Ay de mí!
Ai, ene begiak! nosko dozuez negarrak?
· A qué aguardáis para llorar? Para cuándo guardáis las lágrimas?
Ai ene errukarria! Zertako jaio nintzan, nere erriaren galmena ikusteko?
· Ay de mí! Infeliz de mí! Qué desgracia la mía!
Ai ene galdua! Infernuan nago, ta egongo naz betiko!
· Desdichado de mí!
Ai ene Jangoikoa! Gu gaiagozak onak, mutil!
· Buena la hemos hecho!
Ai ene, Koxe! Au da elorriue!... Beti amu-gile, ta beti probe!
· Qué cruz la mía! Qué calvario!
Ai, ene seme maitea! Zertako igorri bidali zaitugu bidez-bide, gure begietako argia,
gure biziko gozoa...?
· Por qué te dejamos marchar?
Ai ene! ta nere zoratu galdua!
· Loco de mí!
Ai, erdera apurtxo bat baneki... nai dedan guzia esateko muturrera...!
· Para decirle a la cara
Ai, etorriko ezpalitz!
· Ojalá que...!
Ai, Euskaldunen biotzetan gaur nolako naigabea! Zuen zorigaitz aundian barruko
beti izatea’ neretzat ez da izango pozgarria ere txikia!
· Tomar parte en vuestro dolor
Ai euskaldunen ekandu garbiak! A zelako arineketea daroazuen! Atzzz!
· Qué marcha lleváis! Hacia la desaparición
Ai, Euskal-erri maite, biotz nerekoa! antzinako denboran zorionekoa!
· Oh Pueblo mío de mi corazón! N.B. Uno de tantos ejemplos del peculiar significado
del posesivo pospuesto. Nere biotzekoa y Biotz nerekoa tienen ma
Ai, ez banaki gaitz hau Jainkoaren nahiz dutala’ aspaldi ene buruaz-bertzerik eginen
nuen...
· Hace tiempo que habría puesto fin a mi vida
Ai geure etxaldeko baso ta mendi zabartsuak! Emendik urtenda or Burgos-aldera noz
edo-bein joan nazanetan’ ango biloiztasunak eztakit zelako naieza emon oi deustan
· Dar sensación de amargura
Ai geure etxaldeko baso ta mendi zarbatsuak! Emendik urtenda or Burgos-aldera nos
edo-bein joan nazanetan’ ango biloiztasunak eztakit zelako naieza emon oi
deustan...!
· Las pocas veces que he solido ir
Ai, gizonen urrikalkizunena naiz!
· El más digno de lástima
Ai, gure urrikalkizunak! Galdu gara, egin du gureak!
 · Pobres de nosotros!
Ai ilda bazeundete, zeraten guziak!
· Todas sin excepción; todas cuantas sois
Ai, jauna, astegunean eztaukagu astirik orretarako: etxeko arazoak daroaguez
astegunak
· Los quehaceres domésticos nos ocupan todos los días de labor
Ai, Jauna! Ez da ni baino ezaguera gaiztoagokorik
· No hay nadie más ingrato que yo
Ai, Jauna! Infarnuaz oroitzean’ arri eta zur eginik gelditzen naiz
· Me quedo aterrado; sobrecogido de espanto
Ai, jauna! Mainaina’ ene emaztea zen... Hamar urte elgarrekin bizi izan gira...
Barazuza eta harria zen gure etxeko
· Era una verdadera calamidad...; peor que una tronada
Ai, Jauna! Zergatik eztezu sortu nere biotza, au ikusi baino len?
· Insensibilizar el corazón, embotarlo
Ai, Joane, errez da’ kontuok esaten...!
· Qué fácil se dicen estas cosas! Qué fácil es hablar!
Ai, Jone! amaikatxuk makailau erre geratu bearko dabe ortik!... Ezkondu-barik
· Quedar solteras
Ai kristau neriak!... Nik esan bear banu... aitzakiak dira, orren kontuak
· Amigos míos!
Ai kristau neriak!... Nik esan bear banu... aitzekiak dira, orren kontuak
· Me atrevería a decir que no son más que pretextos
Ai, kristinauak! Ezta au begitazino, edo bildurtuteko geituz esaten dana. Da’ egia
garbi bat
· Una exageración para meter miedo
Ai kristinauak! Ezta au begitazino, edo bildurtuteko geituz esaten dana. Da’ egia
garbi bat
· No es esto una ficción o fantasía
Ai, lagun! Ordutik onera’ urte asko on ta txar igaro dizkiagu!
· Hemos pasado muchos años buenos y malos
Ai leu zabal eta sarriago erabili Mogel andereak itanozko aditz-era au, bere
ipuinetan!
· Ojalá hubiera prodigado más la conjugación familiar!
Ai leu zabal eta sarriago erabili Mogel andereak itanozko aditz-era au, bere
ipuinetan!
· Ojalá hubiera prodigado más la conjugación familiar!
Ai, liberal tristiak! egin dau zuenak, laster dozuz ikusi betiko azkenak!
· Pronto será vuestro fin
Ai! Manu, gaur’ zori onetan dago: mutila etorri jako kanpoetatik eta
· Está de enhorabuena
Ai, Maritxo tristea! Ire zorigabea! Zerk batu induan alakoarekin?... Beti goiz ta
gabean’ aura pitxer artean, tabernan sarturik; ta ni’ aura bilatzen, nere burua
urratzen...!
· Toda afligida... En un continuo sufrir
Ai, Maritxo tristea! Ire zorigabea! Zerk batu induan alakoarekin?... Beti goiz ta
gabean’ aura pitxer artean, tabernan sarturik; ta ni’ aura bilatzen, nere burua
 urratzen...!
· Desdichada de mí!... En soliloquio
Ai, Maritxo tristea! Ire zorigabea! Zerk batu induan alakoarekin?... Beti goiz ta
gabean’ aura pitxer artean, tabernan sarturik; ta ni’ aura bilatzen, nere burua
urratzen...!
· Por qué me casaría con él...! En soliloquio
Ai, Maritxo tristea! Ire zorigabea! Zerk batu induan alakoarekin!... Beti goiz ta
gabean’ aura pitxer artean, tabernan sarturik; ta ni’ aura bilatzen, nere burua
urratzen!
· Por qué me casaría con un hombre tal!... En soliloquio
Ai, Matxalen! Aize geitxo darabiltzu gauz onik egiteko!
· Eres demasiado pretenciosa
Ai, Matxalen! Aize geitxo darabiltzu, gauz onik egiteko
· Para hacer cosa de provecho... Llevas mal camino
Ai munduaren zorigaiztokoa, gaitzbideak-gatik!
· Ay del mundo!
Ai munduaren zorigaiztokoa, gaitzbideak-gatik!
· Por los escándalos
Ai, munduko aberats pobreak! Zer ordua ikuskizun zauten! Eriotzako ordua
· Qué hora os aguarda!
Ai, nere anima! Kontu au garbitu artean, nola atseden dezakezu?
· Cómo puedes descansar?
Ai, nere galdua!... -erantzun zion- infernuan nago betiko!
· Desdichado de mí!
Ai! nere gizarajua bizi izan balitz’ enitzake orla arkituko... Bakartasun au ain da
tristia!
· Si viviera mi pobre marido
Ai, nere onbearra! Ebaki berriak egin nai dizkidatzu orain?...
· Ay, desdichada de mí!
Ai nere sabeleko puxka!
· Hijo mío de mi alma!
Ai, nere senarraren zorigaiztokoa! Morroi ori txit leialtzat dauka, ta ez daki makur
bat dala
· Es un truhán
Ai, nere senarraren zorigaiztokoa! Morroi ori txit leialtzat dauka, ta ez daki makur
bat dala
· Oh, infeliz marido mío!
Ai nere zorigaiztokoa!
· Desdichado de mí!
Ai, neri entzun balit burugogor arrek’ ... zortzi mila erreal gora-bera, or izango ginan
· El testarudo de él
Ai, neri entzun balit burugogor arrek’ ... zortzi mila erreal gora-bera, or izango ginan
· Habríamos hecho frente a la situación..; habríamos salido del paso
Ai neska, -erantzun zion besteak estu ta lotsa-lotsa- eztakin asko zer gertau jatan...
· Toda acongojada y llena de vergüenza
Ai! neskatx arekin zu ezkontzea eragotzitako damua patrikaren baneuka!...
-Damua’ ... garaiz, ama!
 · Oh, si estuviese en mi poder el volverme atrás de lo hecho!
Ai, neure aita ona! Zuri zor deutsut Jaungoikoaz beian neure izatea
· Después de Dios
Ai, neure eskumako begikotxu orrek!
· Ah, carísimos míos!
Ai neure jaioterri luze ta zabala! Zure aldetik inoz ezta zaratarik... Ez ete da or bape
euskararik?
· Oh anchuroso pueblo nativo mío! Orozko
Ai neure jaioterri luze ta zabala! Zure aldetik inoz ezta zaratarik... Ez ete da or bape
euskerarik?
· No se percibe ninguna voz tuya... No escribe nadie en la revista
Ai neure mendi, sorbalda zabal eta apaingarririk ederrenena zeure buruan dozuzana!
Gorbei
· De amplios contrafuertes y bella cima
Ai, neure seme laztana! -esateutsan mosu ta mosu, negar da negar
· Entre besos y lágrimas
Ai, nik siniztu ezpaneutse mutilaren berba labanai! arpegia urratu baneutsa!
· Romperle la cara
Ai, nik siniztu ezpaneutse mutilaren berba labanai! arpegia urratu baneutsa!
· Dar crédito a sus lisonjas
Ai, nire esanak egin balira!... Ai, aoa gorde baleu! Orain ezer ezin nei. Datorrela
abadea, eleizakoakaz!
· Si se hubiera moderado en la comida!
Ai, nire esanak egin balira!... Ai, aoa gorde baleu! Orain ezer ezin nei. Datorrela
abadea, eleizakoakaz!
· Si se hubieran cumplido mis órdenes!
Ai, nire zori-gogorra! ene galdua! Neure zori-galdukoa!
· Ay, desdichado de mí!
Ai, noz edo-noz jausi bear uan neure eskuetan, arraio orrek!
· Al fin has caído
Ai onen lana! Ausi nairik dabil bere buru dana
· Qué conflicto el suyo!
Ai onen lana! Ausi nairik dabil bere buru dana
· Anda desconcertado sin saber cómo salir del paso
Ai, orduan bilatu ezpaneu Anjel!... Ez eban jakingo’ gaur dakian-beste!
· Hoy no estaría tan enterado como está
Ai, ori erakeriaren andia!
· Qué gran locura o necedad!
Ai, orrelako poz-atseginaren apur batek jotzen bagindu!
· Oh si nos alcanzara un poco de ese gozo!
Ai, orren gaizki erabili zaitudalako damuz erdira balekit bihotza!
· Partirse de dolor el corazón
Ai! Pazkoak eztaude etorriak!
· Qué lejos están todavía!
Ai Peru neurea! Il jat jateko gogo guztia; ikara jabiltaz belaunak
· Se me han ido ya las ganas de comer
Ai Peru neurea! Il jat jateko gogo guztia; ikara jabiltaz belaunak
 · Me tiemblan las rodillas
Ai, Pilatos, Pilatos..! zu ere ba zinan bat-txo... baino oinordekoak ere?
· Buen elemento fuiste!... Buena alhaja! buena pieza!
Ai, Pilatos, Pilatos! zu ere ba zinan bat-txo... baino oinordekoak ere?
· Pero si vamos a mirar a tus colegas de oficio...? Los jueces
Ai! Puska-puskat-egaitik’ sartzen dogu ukondoa sorbaldaraino! Gure burua!
· Qué distraídos! Qué cabeza la nuestra!
Ai! puska-puskat-egaitik’ sartzen dogu ukondoa sorbaldaraino! Gure burua!
· Por poco metemos la pata
Ai!... Puska-puskategaitik’ sartzen dogu ukondoa sorbaldaraino!... Gure burua!
· Por poco metemos la pata
Ai, seme! Egunero banitu ardo-salda oek’ ez nikek oraindik’ Jaungoikoari kontu
emateko perilik...
· No estaría aún en trance de morir
Ai, Txanton, Txanton barritsu! I ta ni aren antzekoak izan-orduko’ amaika amaika-t-
erdiko agertuko jakuz uri onetan!
· Cuántos de mala catadura aparecerán...!
Ai, Txomin, Txomin!... Zu gora zoaz, gora... Guri ez-bezelako kukurruku jotzen dizu
oilarrak
· Tú tienes mejor suerte que nosotros
Ai, txotxo! Iri ondo sartu jak eure gogoan’ itxasoetan bilatutea eure bizibidea
· Ya se ve que llevas bien metido en el alma el deseo de
Ai, txotxo!... Plazan jantzan egiteko’ barruak arintxo bear dozak, ez jan-edan eginda
gero!
· Hay que llevar el estómago ligero
Ai ura lastima!... Izan bazuen buztana ontza-bete luzeago!... -Ontza baten gora-
beerak ainbeste esan nai du eiza-txakur bategan?
· Acaso supone tanto?
Ai ura lastima! Izan bazuen buztana ontza-bete luzeago!.. -Ontza baten gora-beerak
ainbeste esan nai du eiza-txakur bategan?
· Una diferencia de pulgada... De más o de menos
Ai ura lastima! Izan bazuen buztana ontza-bete luzeago!... -Ontza baten gora-beerak
ainbeste esan nai du eiza-txakur bategan?
· Una pulgada más de largo
Ai ura poza Praixkarena!... Ez andre Mariri gaitzik opa ziolako... baina bestela ere ez
· No porque le quisiese mal a M
Ai utzi banio geldirik, eta ukitu-gabe, frutari!... Paradisukoari
· Dejar en paz; no hacerle caso
Ai, ze loak egin joadazan bart!
· Qué bien he dormido esta noche!
Ai, ze zoro garbia nazan’ ori alan egitean!
· Qué necio soy!
Ai, zenbat bearleku artutzen dituzten gurasoak beren aurtxoarentzat lanean...!
Geroko ordain ona irabazi naiean
· Queriendo merecer su futura reciprocidad, o correspondencia
Ai, zenbat bearleku artutzen dituzten gurasoak beren aurtxoarentzat lanean!...
Geroko ordain ona irabazi naiean
 · Cuántas molestias se imponen!
Ai zenbat euskaldun zabartu diran lur gorri aietan! Antxe zegoan, ta bertan alperrik
galdu zuten Inazio-Mariren seme Martin
· Cuántos vascos se han depravado allí!
Ai zer atsedena dan eurak ikustea! loreak
· Qué paz para el alma, qué recreo!
Ai zer biotz gogorraren jabe aizen, seme!
· Qué corazón tan duro tienes!
Ai zer goxoa eragin zidan algara, orren ateraldiak!
· De qué buena gana me hizo soltar la carcajada!
Ai zer gustora egongo ote zan nere aita gizajoaren begija’ ikusirikan bere odoletik
datorren bertsolarija!
· Cómo habría gozado su vista...!
Ai, zer infernuko izerlikak, -gure esaeran-... zer larriak emango dioten zure animari,
itz oiek ordu ikaragarri artan!
· Qué de escalofríos le entrarán...!
Ai, zer infernuko izerlikak, -gure esaeran-... zer larriak emango dioten zure animari,
itz oiek, ordu ikaragarri artan!
· Por decirlo así
Ai zer mutila zu’ ontzia aoko zuloan ipintzean!... Pitxer-erdia ustutzen dezu
lendabiziko traguan!
· En cuanto te ves con la botella delante
Ai, zer nago ikusteko gaur?...
· Qué me espera hoy? Qué va a ser de mí?
Ai, zer negarrak eman zituen Errege orren eskolak!
· Qué desdichas originó!
Ai, zer usaia botatzen zuan ardo zar arek!... Batere uste ez nuala nau jarri kattu-
erdikuan...!
· Me ha puesto alegrillo
Ai zer zortzi tripazai sortu ziran Arranbidera!
· Qué cuadrilla de tragones se dieron allí cita...!
Ai, zertara jo duten’ guraso ain zorionekoen ondorengoak!
· En qué han venido a parar...! Cómo han degenerado!
Ai! Zeru ori ta ene Egile maitea aldapara botata’ alegin guztiak egin izan dodaz’ ene
burua infernian ondatuteko
· Desentendiéndome de
Ai, zuen errukarriak, ase-betean zaudetenak!
· Los que estáis hartos
Ai, zuen galdu-bearrak, aberatsak! Ai zuen errukarriak, farrez zautenak!
· Ay de vosotros!
Ai, zuen galdu-bearrak, aberatsak! Ai zuen errukarriak, farrez zautenak!
· Pobres de vosotros!
Ai, zure bizia nerearen truke erosi al baneza!
· Comprarla a cambio de. Quién tuviera tu suerte!
Ai, zure doakabea’ orain aditu nai ezpadezu Jaunak bidaltzen dizun deia!
· Desgraciado de ti, si...!
Ai, zure doakabea’ orain aditu nai ezpadezu Jaunak bidaltzen dizun deia!
 · Desgraciado de ti, si
Ai zure galdu-bearra’ au ikusi ta pekatuan bazaude!
· Oh, desventura la tuya!
Aia janda’ sabela bero...! Otsoa’ n gainean kabailero!
· Bien llena la panza. N.B. De una fábula contada por nuestros abuelos
Aialdeko ta lagun, gosari-bazkari legeak eginda’ elkarrekin labur du adarra
atsaldeak... Eztaietan
· La tarde se les hace breve conversando amigablemente
Aialdekoak’ erdi-iletaz lagundu zioten Garaziri elizara: soinean mantoi nabar banaz’
aurreko legera
· Conforme a la antigua costumbre
Aialdekoek’ erdi-iletaz lagundu zioten Garaziri elizara: soinean mantoi nabar banaz’
aurreko legera
· La acompañaron de medio luto
Aida batean igaro zan guzti au
· En menos que se cuenta
Aida baten etxeko bazter guztiak bere begi zoliakaz aratuten dauz
· En un momento, rápidamente
Aida baten etxeko bazter guztiak bere begi zoliakaz aratuten dauz
· Inspeccionarlo todo con diligencia
Aida baten otzarara jaurti egizu nire idazlan au’ atsegin ezpajatzu
· échalo en seguida al cesto
Aida esaten ebanean, aida egittekoa izan-arren’ erruki gogorra artu eutsan aitak
Eladi-ri’ bere naibageak autortu ebazanean
· Aunque no fuese hombre como para volverse atrás de lo dicho
Aida, idi ederrak! Emon izerdia! Ia igaro dogu biderik erdia
· Queridos bueyes!
Aida, idi ederrak! Emon izerdia! Ia igaro dogu biderik erdia
· Ya hemos hecho casi la mitad del camino
Aida, idi ederrak! Emon izerdia! Ia igaro dogu biderik erdia
· Haced un esfuerzo más!
Aida, txuria! aida belio! gorri... Zelatan dagonari’ begiak irten begio Txantxetan
esana
· Dicho contra los atisbadores
Aida, xuria’ adi zak, gorria!
· A ti te lo digo, Juan, para que me entiendas, Pedro.- Una indirecta
Aida, xuria!... aditzak, gorria!
· A ti te lo digo, Juan, para que me entiendas, Pedro!
Aidabatean biurtu jakon biotza gogo batetik bestera
· Cambió instantáneamente de resolución
Aide, aide... or konpon! Ondo ibili! Gorantziak eta eskuetako munak eta oinetako
igortziak, euren mandazainari!
· N.B. Una manera burlesca de encargar saludos, con alusión a los besamanos o
eskumuñak de los guipuzcoanos
Aide baten bialduko leuke Josapat-aldera
· De un golpe; de un tajo
Aide baten bialduko leuke Josapat-aldera
 · Lo despacharía al otro mundo
Aide baten etxeen euki zon bere andragaie’ arik eta ezkontzeko bear ziren
buruzbideek egin arte
· Hasta que se verificaron los trámites para la boda
Aide egiten gara irugarren belaunean
· Somos parientes en tercer grado
Aide gendun, atzenengotakoa bederen
· Pariente, aunque de los más lejanos
Aide jostalarien igurtzi goxuak
· Dulces caricias del viento
Aide ondar batzuek ba zituen herri hartan
· Unos parientes lejanos
Aide oratua dogu
· Es pariente nuestro por afinidad
Aide oratuak dira
· Parientes afines
Aide pixka bat artu dezala esneak
· Airearse
Aide txar batek jota... norako dago gizajo ori?
· Qué va a ser de...?
Aide txar batek jota... norako dago gizajo ori?
· Si cae enfermo un día
Aide txarren batek jota gelditzen banaiz, zeinek jasoko nau?
· Si caigo enfermo de mala manera
Aide txarren batekin edo’ ezin ibiliaz dago. Egonean’ ez du ezer sentitzen; baina
ibiltzerakoan’ ezin da oinazez
· El dolor le paraliza
Aide txarren batekin edo’ ezin ibiliaz dago. Egonean’ ez du ezer sentitzen; baina
ibiltzerakoan’ ezin da oinazez
· En reposo
Aide txarren batekin edo’ ezin ibiliaz dago. Egonean’ ez du ezer sentitzen; baina
ibiltzerakoan’ ezin da oinazez
· Imposibilitado de andar
Aidea buruun’ eta ibili munduun
· Vivir despreocupadamente
Aidea dot, oratua; ez odolekoa
· Pariente de afinidad, no consanguíneo
Aideak arrapatuta dago oilo gaixo ori: ankak jartzen ezpaititu bere modu
· Le ha dado algún mal aire...
Aideak arrapatuta dago oilo gaixo ori: ankak jartzen ezpaititu bere modu
· No puede asentar las patas normalmente
Aideak’ ez urrin; ortzak’ nerekin
· Antes es Dios que los Santos...; Antes son mis dientes que mis parientes
Aidean ateratzeko agindu zioten
· Que se fuera de allí a escape
Aidean jaso eban kana-bete inguru
· A una vara, poco más o menos
Aidean jaso eban kana-bete inguru
· Levantar en el aire
Aidean jasoko luke’ kontu orrekin joango balitzaio
· Le armaría una escandalera
Aidean joan zan
· Se fue volando
Aidean joango dira zure diru xamarrak’ orrela parrandan bazabiltz
· Se irán volando tus dinerillos
Aidean zeramaten ilik bere etxera’ Frantziskok bidean topo egin zituanean
· Cuando topó con ellos
Aidearen menpetik atera ezkero’ luzeroan irauten dau txingarrak bizirik. Autsazpian
· Mantenerse la brasa sin apagarse
Aide-deiak egin dituzte Mk eta J-K
· Invitaciones a la boda
Aide-Nagusiak indarrean zauden denporan
· En la época del poderío o pujanza de los Parientes Mayores
Aiei begira piskatxo batean egonda’ aurreruntz jarraitu zuten bi gizonak
· Un ratito
Aiek bai artzen zutela gure zanga-bidea zuzen-zuzen!... Etsaiaren kainoiak
· Qué bien dirigían la puntería a nuestra zanja!... Qué bien hacían blanco!
Aiek bai mutilak! Zara-zara’ euskeraz danak!
· Charla que charla
Aiek bai zeukatela zurrunga-otsa!
· Qué manera de roncar!
Aiek bai zutela lagun-urkoarentzat egiazko maitasuna!... ta ez, gu askotan gabiltzan
bezela’ alkarri begiak ezin atereaz!
· Con ganas de sacarnos los ojos unos a otros..; sin podernos soportar, de envidia
Aiek baino ezta bat ere makalagoa beste au
· No es en nada inferior
Aiek begi zabalak jartzen zituzten, jantzi aiek ikusita!
· Qué ojazos abrían!
Aiek begi zabalak jartzen zituzten, jantzi aiek ikusita!
· Qué ojazos abrían!
Aiek beren lana bukatzeneko’ ilunabarra izaten da
· Para cuando ellos terminan la faena
Aiek bertan gelditu ziran...: etzuten gaizki asmatu!
· Qué bien acertaron!
Aiek bezain goseti ta egartsu arkitzen bagara
· Hambrientos y sedientos
Aiek biak’ oso aixkire dijuaz...!
· Parece que se entienden muy bien, van como dos novios
Aiek egiten dutenarentzat’ eztet nik ezer egiten
· En comparación de lo que ellos hacen
Aiek erasoak artu zitun gure apaizak, erriko jauntxoen aldetik!
· Qué de arremetidas hubo de sufrir!
Aiek etxera-orduko’ etzan euri gutxi!
· Qué manera de llover!
Aiek etzuten buruan sartu, Jesusek esan ziena
· No comprendieron el sentido de
Aiek etzuten, guk bai ordea, bi mutilen ezagutza: jakinez-gaindi jokatu ginun ta
apustua irabazi
· Jugamos sobre sabido
Aiek gozamenak artzen genitun’ arekin biltzen ginanean!
· Cuánto disfrutábamos
Aiek ikarak eta negarrak, senide ta gurasoak! Asko ikusteko jaioak ziran gaxoak
· Qué triste suerte la suya!
Aiek izandu ziran’ Jesusen antza ta irudi geienekoak
· Los más parecidos a
Aiek kolkokadak eraman zituzten! Sagar-kolkokadak. Erreus banaka batzuk utzi’ ta
umaatutakoak berentzat
· Qué cargas de manzanas se llevaron en los senos!
Aiek kolkokadak eraman zituzten! Sagar-kolkokadak. Erreus banaka batzuk utzi’ ta
umaatutakoak berentzat
· Dejando unas pocas de desecho
Aiek komeriak an berriz!... Batek bultza, besteak teink, urrengoak tira...’ an ibili
ninduten tira-bira’ txanponeko marama bezela... Intspezioan
· Me han zarandeado como a un muñeco de perra gorda
Aiek nai baino len asiko du zabaltzen egunabarra
· Empezará a alborear
Aiek negarrez ikusi zituenean’ barruna ilundu zitzaion eta nastu zan
· Se conmovió interiormente
Aiek negarrez zeudela ikusita’ berari ere biotza autsi eta barrua goibeldu zitzaion
· Se le desgarró el corazón
Aiek nuntsu zebiltzan’ antz-emanda geunden...
· Dónde andaban poco más o menos
Aiek parrak egin nituan!... ateraldi arekin
· Con qué ganas me reí!
Aiek ziran pelotariak, aiek!... Beretako batek’ irabaziko zioten lau oeri ankape ere!
· Aún por debajo de la pierna
Aiek ziran poz-gaiak, euskal semienak!
· Aquello era lo que constituía las delicias de
Aiek ere biotz-ondoko galanta artu zuten, umetxoaren gorputza ikustean...: negar-
malkoak ateratzeraino... Biotzak ez baitu barkatzen!
· Se sintieron fuertemente conmovidos
Aiek ere jendeak dira... zoazkie laguntzera!
· También ellas son personas
Aiekikoa nolabait egin nai izan zuen
· Complacerles de algún modo
Aien antzeko gizonik’ ez du noiznai ordaintzen urreak
· No se compran con oro...; no hay oro para comprarlos. No tienen precio
Aien asmo guziak’ kea bezala ustu ziran
· Se desvanecieron como humo
Aien atzetik asi ziran’ baina igesi dijoanak’ ankak arin
· Cualquiera los pillaba!
Aien barruan etxe eginik zaude Zu, Jauna; eta Zure aurpegiaren izkutuenean
gordetzen dituzu gizonen bildurretik
· Estás aposentado en su alma
Aien buruan’ erregalotxo bat bialduko zien bietako bati
· Pensaban que; imaginaban que; estaban cavilando que
Aien gezurrak’ gure egiak baino geiago balio izaten zuten
· Dar más crédito a... que
Aien irabaziak, beste alde askotara’ kaltea ekartzen dio etxeari
· Por muchos otros conceptos
Aien itomena ikusita’ errukiz egoten nintzan
· A la vista de su afanosa tarea
Aien jaiot-etxean sarrera’ gauza motxa izan zan: ezagunik ez; inortxo ere ez;
anaiaren alarguna ta ilobak
· Resultó un recibimiento frío; quedaron despagados
Aien legeak agintzen zutenez beste era batean, adoratzen zuen Jainkoa
· De manera distinta de la que ordenaban sus leyes
Aien matazak txit ongi zekizkien, Jesus-ek
· Todas sus tretas o intrigas
Aien nekeen berririk-bage’ itsasoak ondatu ditu
· Sin que se tengan noticias de ellos
Aien poza nork esan? Eskolarik-bage! Urtean geixeagotan balitz Doniane!
· Ojalá se repitiese más veces...!
Aien semeak ere’ betiren betian eseriko dira Zure alkian
· Para siempre
Aiena itzazu, Jauna, nere biotzeko bizilekutik’ ilunabar guziak!
· Ahuyenta... las tinieblas!
Aienatu behar ginituke, gure hizkuntza ederra galtzen diguten hizjario motel txar
oiek
· Charlatanes insulsos
Aienerik bez, gaxoak
· No dio ni un quejido
Aientzat’ guretzat baino beta geiagorekin jarduten zenduela esan nion
· Que tomabas más tiempo para escribirles a ellos que
Aierr-aierrik nengoan’ Pasioa baino len Pazkoa au zuekin jateko
· Con gran ansia estaba deseando
Aierrak eman digu, gaur etorriko zinela
· Hemos tenido el presentimiento de que
Aierrak nago... Zerbait egiteko edo eskuratzeko gogo bizitan
· Qué ganas tengo!
Aieru hek, itzalgaizka ibiltze hek dira frogantzarik-asko’ goganbehar arazitzeko
· Aquellas andanzas furtivas
Aietan batek esana: zipoa’ gure-gurea degu. Satjra tota nostra est
· Ya lo dijo uno de ellos
Aietan batek esana: zipoa’ gure-gurea degu. Satjra tota nostra est
· La forma satírica es cosa muy nuestra; es nuestra especialidad
Aietan buru egiten zuanak’ onela esan zidan geroxeago
· El que hacía de jefe; el que mandaba el grupo
Aietan geientsuak’ etziran ibili Jainkoaren gogara
· La mayoría de ellos no fueron del agrado de Dios
Aiez ta negarrez dago
· Gime y llora
Aihen zenbait’ beroak joak ikusten dira
· Algunos sarmientos aparecen agostados
Aihena’ ernatzen hasi da
· Ya ha empezado a echar brotes, la cepa
Aihena izotzak erre diotenek’ ba dukete beren makurrean ordaintzeko bide bat, arras
merkea
· A quienes la helada ha malogrado las cepas
Aihena izotzak erre diotenek’ ba dukete beren makurrean ordaintzeko bide bat, arras
merkea
· Tendrán un medio de resarcirse del daño
Aiher dire zer-nahi errateko eta egiteko
· Están dispuestos a...; son bien capaces de
Aiherrik eztu edanaren
· No tiene gusto por la bebida
Aik arkukuso puskak! Mandoa ainakoak! Nun ere-bait bilatu due aek jana!
· Qué cacho de pulgas!... Qué tremendas!
Aik arkukuso puskak! Mandoa ainakoak! Nun ere-bait bilatu due aek jana!
· En alguna parte han encontrado qué comer! Qué gordas están!
Aik gora, mutil!... Aski da lorik!
· Arriba! Levántate!
Aik gora, mutil!... Aski da lorik!
· Basta ya de dormir!
Aik maltzurrak baziran’ gure artean ere atera dira arbi-azi ederrak!
· También aquí ha habido cada elemento!
Aik ona laster, Matxi-Ardantza!
· Levántate de ahí, borrachín! Martín-Viña
Aik tripa-jateak eraman genuzen igande artan!
· Cuánto nos hicieron rabiar!
Aik zartatekoak! Biotz arrekin ez zegon atsegin...!
· Qué manera de palpitar! Qué latidos!
Aik ziran dantzak! Neska-mutilak, surtzapi mee politen mutur bana artuta... Ez ola,
atzo, galde-gorde-gabeko aul aik bezela, lotuta, izainen antzera itsatsirik!
· No como aquellos lerdos desharrapados de ayer
Aik ziran dantzak! Neska-mutilak, surtzapi mee politen mutur bana artuta... Ez ola,
atzo, galde-gorde-gabeko aul aik bezela, lotuta, izainen antzera itsatsirik!
· Pegados los dos, como lapas...; agarrados como sanguijuelas
Aiko an, goizeko abadea...!
· Mira allí... Allí está
Aiko: areri’ akulugana ugertu egingo jakon. Ostean a, inori kinakadarik emon-barik
egon?
· Se le habrá embotado oxidado su aguijón
Aiko emen! emen egoan, ta nik jakin ez! Sekula olako atxurrik!
· Si estaba aquí mismo!... Qué tonto soy!
Aiko or Bilbo! Orra or...! G.
· Ahí tenéis; hé ahí
Aiko Peru Zeberio...! Ameneko Mari, neure lobatxoa-bere!... Orra polito! Zer
dakazue?
· Aquí viene... aquí está
Aikoan emen garbiro, neska, emengo poza zer donan! orain bizirik; puntuko’ ilik
· Aquí tienes bien patente... hija mía
Aiko-maiko-barik esan lei’ eskuatatik oratuta dabiltzala zor-zarra, ezereza eta
egualdi txarra’ ... berakatz-kordea-lez: ezereza aurresku, eta zor-zarra atzesku
· Puede decirse sin lugar a discusión
Aiko-maikoetan ibili-barik’ gauzak diran lez irakasten dauskuz
· Sin vacilaciones o reticencias
Ailik be-samarretik erantzun du’ bote okerra doi arturik. Pilotan
· Recogiendo con dificultad un bote torcido
Ailik be-samarretik erantzun du’ bote okerra doi arturik. Pilotan
· E. ha devuelto la pelota bastante por lo bajo
Ailuzko atxaren gaina’ ertz-bizi bat da
· Es una arista afilada
Ai-mariik, etxera...!... Orain? Jun-da jakin zazu zein juten dan ai-marietan etxera...!
Ave-Mariak
· Vaya Vd. a saber...!
Ain aberats izateko’ eskua labur du
· Es mezquino, manicorto
Ain aize motela dabil!... Zakarra! Ustela!... Ego-aize edo ero-aize onekin’ buruko min
bat ba daukat’ ura alakoa!
· Un dolor de cabeza que... ya, ya! Tremendo...
Ain aize motela dabil!... Zakarra! Ustela!... Ego-aize edo ero-aize onekin’ buruko min
bat ba daukat’ ura alakoa!
· Viento pesado, cargante, deprimente...: Cualidades atribuidas al bochorno
Ain alde andia dauke okela biak
· Tan grande es la diferencia que los separa. Son tan diferentes entre sí
Ain aldi luzez euskerarik entzun ez nebalako’ inok sinistu daiken baino geiago sortu
ta moteldu nintzan
· Me entorpecí en el manejo del idioma
Ain alegin asko egin zion berriz ere ar zezan
· Tanto le volvió a insistir que
Ain arin aztu jatzu, igaz erantzun neutsuna? ala, adarra joteko gogoa darabiltzu?
· O es que te propones tomarme el pelo?
Ain arreta andiagaz entzun eben berbaldia’ batuta egozan larogei baserritar inguruk
· Alrededor de ochenta caseros
Ain arreta andiagaz entzun eben berbaldia’ batuta egozan larogei baserritar inguruk
· Escuchar con gran atención
Ain arro dabiltz, ain dira beren buru’ non ez daukaten ezertan, ez soinu eta
danboliniik, eta ez jantzi-gisarik
· Están tan infatuados
Ain aukera ederrean bizi ziran lau aiztok
· Tan felices vivían; tan confortablemente
Ain azpian al daukagu ba emakumea?
· Tenerla sometida, humillada
Ain bekatu andia, da Euskaldunai Euskarazko itza jalkitzea?
· Que les brote de los labios su propio idioma
Ain benetako egia da au
· Tan cierta verdad es ésta
Ain bizi tiratzen zuten lauak’ etzan ikusten pelotik!... Za!... Txikibarrek’ txetutzen
zuen’ artzen zuena boletik
· Restaba al vuelo con pegada terrible
Ain bizi tiratzen zuten lauak’ etzan ikusten pelotik!... Za!... Txikibarrek’ txetutzen
zuen’ artzen zuena botetik
· Era un juego tan ágil el de los cuatro que
Ain buruera txakila ikusi dabeen-ezkero’ gure alde jarriko dirala dinoe
· Tan poco seso; tal falta de discernimiento
Ain da beraz elizatikoa, gizon ori? -Bai: zazpi bidar ezkondurikoa!
· Devoto de la iglesia
Ain da Jangoikozkoa mezea, ain esanezgarria!
· Es una cosa tan divina!
Ain da Jangoikozkoa mezea, ain esanezgarria!
· Es una cosa tan inefable!
Ain dago makar ta zurbil errege ori
· Delgaducho
Ain dator aurten kanpoa ederto ta bete-beterik...!
· Cargado de promesas, próspera cosecha
Ain daukagu itxura txarra bizkaitarrak, euskera-barik!
· Quedar en mal lugar; hacer mal papel
Ain dira gogokoak, umetan, amaren kantak!
· Qué adentro llegan!
Ain dira itzal andikoak Gipuzkoako mendi gogoangarri oek
· Son tan imponentes
Ain dira usaintsuak, bata zein bestea...! Naikoa atseginik emoten deustea lora biak
· Tan aromática una como otra; tan aromáticas ambas!
Ain dira usaintsuak, bata zein bestea...! Naikoa atseginik emoten deustea lora biak
· Cuánto placer me dan ambas!
Ain diruduna da gizon ori? .-Otsik asko ba du...; intxaurrak eztakit zenbateraino
izango diran
· Tiene mucha fama al menos
Ain ederki idazten asi, ta orain ixildu?... Aspuaren lanik ez gero, e?... Sua piztu ta
baztarrera
· Cuidado con dejar la pluma, después de animar a otros!
Ain egoki eta jakintsuro esan ziozkanakin’ Daviden su guzia itzali zuen
· Tan sabiamente
Ain egoki eta jakintsuro esan ziozkanakin’ Daviden su guzia itzali zuen
· Calmar la cólera de
Ain egualdi ederrak dagoz...! Luginak sendo dirautse lurrak astinduten... Baina
gagozan denporako’ onegien antza dago... Gero izango dira gerokoak
· Al freir será el reir
Ain egualdi ederrak dagoz...! Luginak sendo dirautse lurrak astinduten... Baina
gagozan denporako’ onegien antza dago... Gero izango dira gerokoak!
· Se diría que es demasiado bueno el tiempo
Ain enasak dira gai onetan ezkondu batzuek
· Tan desenvueltos o descocados son
Ain erantzuki-gabeak ziralarik’ etziozkaten ontzat artu, hitz oek
· Aun siendo tan irreprochables
Ain esker-mesede asko ta andiak egiten dauskuez bertako auzo nagusi ta txikiak
· Nos demuestran tanto agradecimiento
Ain esker-mesede asko ta andiak egiten deuskuez bertako auzo nagusi ta txikiak
· Chicos y grandes en general
Ain esku-ertsia izan dalako
· Tacaño, mezquino
Ain euri gozoa Jainkoagandik iritsi zionak, zer sariak uste bear etzituen?
· Una tan benéfica lluvia
Ain ezkutuan gorde zuan Antoniok bere jakinduria!
· Tan escondido tenía su saber!
Ain gagoz pozturik’ eze bertsoak urteten deuskue ule-ertzetatik-be
· Nos salen versos aun sin querer... de contentos que estamos
Ain gaude batzuk berriketan astia galtzera jarriak!
· Estamos ya tan habituados a perder el tiempo en charlar
Ain gauza entzunaren ganera aserratu jatan
· Por razón de haber oído tal cosa
Ain gizon gaiztoen bildurra oinperaturik’ aurrera egin eban
· Sin miedo a...; pisoteando el miedo de
Ain gogoz, pozik eta laster doia geure Jesus urrinera, zein urrera
· Tanto lejos como cerca
Ain goiz, nere etxetik?... -Bai, goiz edo berandu’ emen naiz. -Atsegin det.
· Por fin
Ain goiz, nere etxetik?...-Bai, goiz edo berandu’ emen naiz. -Atsegin det
· Cómo tan temprano por mi casa?
Ain goiz, nere etxetik?...-Bai, goiz edo berandu’ emen naiz.- Atsegin det
· Lo celebro
Ain goizago jaikitzearekin’ gogotu naiz mairako
· Me he hecho con ganas para la mesa
Ain gorri ikusten zuan ezik!
· Y es que lo veía todo tan negro!... La situación era tan crítica
Ain goseak beartua ikusi zuan bezein laster
· Tan estrechado por el hambre
Ain gozoa ta egokia zan Txapasta pelotaria’ ezkerrez eta eskubiz
· Con la misma facilidad y elegancia manejaba la derecha como la zurda
Ain ikusi-nai zukean Aur hura bere besoetan artzeko zoria eman zion Jaungoi koak,
bere deseo onaren alderako
· Aquel Niño tan deseado
Ain ikusi-nai zukean Aur hura bere besoetan artzeko zoria eman zion Jaungoikoak,
bere deseo onaren alderako
· En recompensa de
Ain ikusi-zale zana ikustea ez-ezik’ nor eta zer zana ezagutzea ere egin zion, Jainkoak
· A quien tanto deseaba ver
Ain ilun zegoan, eta alako aizerik zebilen’ ... eze, etzuan ez ezer ikusi’ ez ezer aditu
· Ni vio ni oyó nada
Ain ilun zegoan, eta alako aizetik zebilen’ ... eze, etzuan ez ezer ikusi’ ez ezer aditu
· Y tal viento soplaba que
Ain isil eta umila izanik’ askoren aotan ibiltzea txit min izaten zuen Josefak
· Le dolía mucho andar en lenguas
Ain jagi ibili direan eta oraindio-bere esaten direan irakaste deungaak
· Han tenido tanta boga
Ain jakituna izan-da, itaune ori egin!... Erdereaz-lako ardurarik erdia edo laurena
euki izan bazendu’ ori eta geiago ba zenkian
· Si hubieras tenido la mitad del interés del que has tenido por
Ain jorenez bilatzen dogun zoriona
· Con tanto afán
Ain kontu estuak artzen ziran orduan’ kristau bakoitzak dotrinatik iges egin etzezan
· Tanto se extremaba el rigor
Ain laginan ikasi eban latina’ guzti-guztiak konkortuta uzteraino
· Dejarlos pasmados, asombrados
Ain laginan ikasi eban latina’ guzti-guztiak konkortuta uzteraino
· Hasta tal punto aprendió que
Ain laster al dijoa? .-Zertan egon bear du? Bein erabaki-ezkero
· A qué va a estar esperando?
Ain lenen edo aurrerengo diran beste arazuz beterik badagoz eurak’ nozko, norako ta
norentzat dira abade-lagunak?
· De quehaceres tan apremiantes
Ain lotsatia zan eze’ utsagaz eukan gorritutzea
· Con nada enrojecía..., se ruborizaba
Ain luzero egon-bearrarekin euzki-begitan’ euzkiak pasau eban
· Cara al sol
Ain maite ditugun gorputz oek erok’ ... gure Jaungoikoak piztuko ditu
· Estos mismos cuerpos
Ain makal, argal ta gauza-ezak isten dauz gatx onek abereak
· Tan inutilizados o abatidos
Ain makurtua utzi du gizona gaitz-aldera, bere bekatu etorkiak
· Inclinado al mal
Ain minbera zeuden gure ezur-aragiak
· Todo el cuerpo dolorido
Ain nekezka ekarri dozun zur gogorrean josten zaituez esku-oinetati, Jesus!
· El duro madero que has traído tan trabajosamente
Ain odol beltzean il zuen Joab-ek’ David erregeren adiskidea
· Tan traidoramente
Ain omen eria, Erregearen alaba’ ... betiko galdu omen du ortzetan irria
· Ha perdido ya la facultad de reir
Ain ona izateko’ merketxoa zirudik
· Demasiado baratito
Ain onak izan ez arren lelengoan’ gogo barria artuten dabe gero otseginak
 · Se estimulan; cobran nuevo ánimo. Los criados
Ain ondo-egina zan mutila!
· Tan buen corazón tenía; tan buenos sentimientos tenía...; era tan bienhechor
Ain ongi derizte bakeari ta elkar ongi ekusi naiari
· Avenencia, mutua benevolencia
Ain ongi derizte bakeari ta elkar ongi ekusi naiari
· Estimar en tanto la paz
Ain opa onagaz erantzuten deutsa, kurutzean josita dagoan lapurrari’ zein Jerusalen-
go Juez nausiari
· Con igual bondad, no menos correctamente
Ain ordutan’ Bilbon egon zirala dinoe
· A tal hora... en pretérito
Ain orri gutxin ibiltzen dira oraingo emakumeak!
· Andan tan ligeras de ropa...!
Ain parranderoa izanik ere’ inork sekulan itxura txarrean ikusi etzuana zan
· Jamás le vio nadie en mala forma
Ain penagarria zegoan gizonaren arpegia
· Tan lastimosa estaba...; tanta lástima daba
Ain samur eta esku-luzekoa da gure Jauna
· Tan dadivoso o generoso
Ain sarriro Meza Santuan irakurtzen degun parabola au
· Tan frecuentemente
Ain sarritan eroriaz’ bekaturako oitura erantsiko nioke nere buruari
· Contraería la costumbre
Ain su aundia artu bazuan Jaunaren asarreak ainbeste ekarri on eman zuen
zuaitzean... zer egingo ote du gurekin?
· Si tanto fuego prendió la ira de Dios
Ain su aundia artu bazuan Jaunaren asarreak ainbeste ekarri on eman zuen
zuaitzean... zer egingo ote du gurekin?
· En un árbol que dio tanto buen fruto
Ain taju tristean gizona ikusirik’ al eban ainean lagunduko eutsala, esango leuke nai-
nok
· Que haría todo lo posible por ayudarle
Ain txarra ez, baina naiko lardatsa izan da igandea
· Aunque pasable, bastante lluvioso
Ain txarrak derizte beren buruei Jesusen parean!
· Tan ruines se ven a sí mismos
Ain txera argia egin arren’ besteak otz eta motz eutsan abegia
· A pesar de tan amistosa salutación
Ain txera argia egin arren’ besteak otz eta motz eutsan abegia
· Recibimiento esquivo
Ain txukun ta garbizalea izanik’ gaxo aren ustel-usai kiratsak gogoan jo zuen Inazio
· Su hedor
Ain txukun ta garbizalea izanik’ gaxo aren ustel-usai kiratsak gogoan jo zuen Inazio
· Le dio repugnancia
Ain usai ta kirats gaistoa bota zuen’ ze guziak len-baino-len andik iges egin zuten
· Despedía tal hedor que
Ain utsean zeuzkatzien’ mundu onetako gauza guziak
· En tan poco estimaba
Ain zaarra izanik, gure Aita Santuak daukan osasuna ta buru argia’ miragarria da
benetan
· Lucidez
Ain zan makurra ango bizimodua! Bat-au bazan katua’ bestea txakurra...; azkenean’
indarra nagusi
· Tan desdichada era la vida que llevaban
Ain zarkin jartzen da nekazaria kale-jazkeraz’ ... asto bat krabelinakin ote dijoan
ematen dute batzuk
· Hace tan mala facha!
Ain zegoen ederra eta itxurazkoa, txekor-iztar hura! Etzan agiri aragi-labana’ eta
puskarik ezin kendu! Osoa eraman nuen
· Era tan hermosa y de buen ver!
Ain zegoen ederra eta itxurazkoa, txekor-iztar hura! Etzan aragi-labana’ eta puskarik
ezin kendu! Osoa eraman nuen
· No aparecía el cuchillo carnicero
Ain ziztrinez jantzia zegon’ ... marruka asi ziran bat-batean aren aurka, zintzurrak
urratu-bearrean
· Vociferar hasta desgañitarse
Ain zorrotza ta uste-bagekoa izandu zan Frantzesarentzat’ batetako sarrera gogor au
· Este repentino ataque
Ain zurrak gara munduko irabazirako, ta ain sorrak geure arimentzako!
· Tan dejados o flojos
Ain zurrak gara munduko irabazirako, ta ain sorrak geure arimentzako!
· Tan despiertos o diligentes
Ain zuzen’ apaiz bat zijoan bide artatik; ikusi’ ta saietsa emanez’ aurrera egin zuen
· Dando un rodeo, pasó de largo
Ain zuzen, aste artan’ txerri iltzea zuten: ez zan neke aundirik bazkaria gaitzen
· Preparar la materia para la cocina
Ain zuzen’ gaur izan bear zuen
· Precisamente
Ain zuzen, lentxeago’ Joanesek eta Malentxok esatekorik ezkutuenak esan zizkioten
alkarri
· Se contaron los secretos más íntimos
Ain zuzen’ orduantxe eioan Anjel-be kale batetik besterako mailetan gora errenka-
errenka; ta uste-uste-barik jo eben alkar gazte biak
· Se encontraron frente a frente
Ain zuzen’ orduantxe eioan Anjel-be kale batetik besterako mailetan gora errenka-
errenka; ta uste-uste-barik jo eben alkar gazte biak
· Precisamente
Ain zuzen’ orduantxe zegoan Pedro-Anton zarra’ belarra ebakitzen, muno baten
egian
· Precisamente..., casualmente
Ain zuzen-bere’ Abadinoko bertakoak zirean’ gipuzkoarren ondoan egozan gazte
batzuk
· Precisamente
Ain zuzen-bere’ Abadinoko bertakoak zirean’ gipuzkoarren ondoan egozan gazte
batzuk
· Precisamente eran del mismo Abadiano
Ain zuzen-bere, gaur bear dozue?
· Precisamente hoy
Ain zuzen-bere’ orduantxe azkureak emon eutsan
· Sintió comezón; le vinieron ganas de rascarse
Ain zuzen ere’ gaur du eguna Garazik; eta bear dan legez jai egiteko’ puska bikaina
jarri du gosari
· Celebra su día
Ain zuzen ere’ gaur du eguna Garazik; eta bear dan legez jai egiteko’ puska bikaina
jarri du gosari
· Ha traído un buen almuerzo
Ain zuzen ere’ gaur du eguna Garazik; eta bear dan legez jai egiteko’ puska bikaina
jarri du gosari
· Para celebrarlo como conviene
Ain zuzen ere’ gaur du eguna Garazik; eta bear dan legez jai egiteko’ puska bikaina
jarri du gosari
· Precisamente hoy
Ainbat arinen aldendu bear dok’ mutil aregandik
· Cuanto antes
Ainbat arinen bear da ekarri arran txikia, katuari iminteko... Onan larri joaku bizia;
geutu daiguzan noizbait geure buruak!
· Tengamos conciencia de nuestro valer! Levantémonos de nuestra postración!
Ainbat arinen bear da ekarri arran txikia, katuari iminteko... Onan larri joaku bizia;
geutu daiguzan noizbait geure buruak!
· Esto no es vivir; vivimos en continuo susto. N.B. Arran txintxarri
Ainbat arinen beragana agertuteko agindua emon eutsen
· Cuanto antes
Ainbat arinen bigarren zatia prestatara aurreratu naz
· Cuanto antes
Ainbat arinen egin daigun eskutiztxu bat
· Cuanto antes
Ainbat arinen urtetea oba dogu
· Cuanto antes
Ainbat artoberokeri, ainbat joan-etorri, ta ainbat txuriko eralgi’ ... ta azkenean?...
Ezebez! Olantxe dira gure kontuak
· Tanto gasto de pesetas
Ainbat artoberokeri, ainbat joan-etorri, ta ainbat txuriko eralgi’ ... ta azkenean?...
Ezebez! Olantxe dira gure kontuak
· Tanto vano optimismo
Ainbat bidar egin dogu dantzan, iretargi zuritan!
· A la claridad de la luna
Ainbat bider ausi dot neure bidea, beragaz topo ez egitearren
· Desviarme de mi camino por
Ainbat erriko zar-berri batu ditu bere liburu orretan
· Una multitud de misceláneas del pueblo
Ainbat eta ainbat diru urtu eben, errira ur barriak ekarten;... eta len baino ur
gitxiago gaur
· A pesar de tantísimo dinero como se invirtió en la traída de aguas
Ainbat eta ainbat lanik-gabeko dabil or barrena
· Se ve por ahí tantísimo desocupado
Ainbat eta ainbat lanik-gabeko dabil or barrena
· Tantísimo obrero parado
Ainbat eta ainbat lanik-gabeko dabil or barrena
· Por ahí...; por esos mundos
Ainbat eta saldu-erosi obeak egiten dira orrela
· Tanto mejores negocios
Ainbat gari izan da aurten’ batean-bestean
· Aquí y allí
Ainbat gauzak barrua mintzean’ bere andra on ta umeak sartuko deutse biotzean
poza, ez bestek lur onetan
· Causarle pena; hacerle sufrir moralmente
Ainbat gauzak barrua mintzean’ bere andra on ta umeak sartuko deutse biotzean
poza, ez bestek lur onetan
· Le consolarán
Ainbat geroen osatuko bagintzozak-be’ ezkeunkek asko galduko
· Lo más tarde posible
Ainbat gizon-da emakumezko tartean ainbat sasoiko, urak eramanak’ gure begien
aurrean berriz ez ditugu ikusiko
· Ya no los volveremos a ver
Ainbat goreen salduko dabee. Ainbat merkeen erosi gura dabee
· Lo más barato posible
Ainbat goreen salduko dabee. Ainbat merkeen erosi gura dabee
· Lo más caro posible
Ainbat indarrak berdinduz’ inoiz... ni bai, i bai... sartzen dira ontziak zuinera.
Estropadan
· Nivelados hasta no poder apenas apreciarse ventaja
Ainbat kristaurek’ uraren mende beren eriotz larria!... Besteak beste’ ori bai dala
triste ta negargarria!
· Aparte de todo lo demás
Ainbat lasterren eroan bear dabe seina eleizara, bateatutera
· Cuanto antes
Ainbat lasterren garbitu daiezala kontuak
· Cuanto antes
Ainbat lasterren garbitu daiezala kontuak
· Dirimir la cuestión
Ainbat lasterren osatu bedi!
· Cuanto antes
Ainbat len lagundu ezik’ arin baino arinago ilgo jaku
· Cuanto antes
Ainbat modurik onenaz adierazoten emon daiola alkateak agindukoari’ eztala ondo
ipintea
· Dárselo a entender, avidar, a la autoridad superior
Ainbat mutil gazteri zuzendu dautse ogibidea abade orrek!
· Les ha procurado el modo de vivir
Ainbat ondoen beteten badozuz zeuen eginbearrak’ zeuentzat aterako dozuz sariak
· Para vosotras mismas será la recompensa o ganancia. N.B. Todavía para este autor, las
flexiones verbales del Zu tienen sentido plural
Ainbat ondoen buruti beatzera apainduta joaten dira plazara
· Engalanadas; de punta en blanco
Ainbat ondoen buruti beatzera apainduta joaten dira plazara
· Engalanadas; de punta en blanco
Ainbat ondoen itzegitera egingo dot alegina
· Hablar con el mayor esmero posible
Ainbat sarrien etorri!
· Ven lo más a menudo que puedas!
Ainbat txarrago, egin ezpadezu
· Peor, si no lo has hecho
Ainbat txarrago’ ori egin badezue!
· Peor todavía si
Ainbat ume erdi-biloiz, eske ta eske’ ta euren ezbearrak erakusten...! Nori ez biotza
eroan?
· A quién no causar lástima? Quién no va a conmoverse!
Ainbat ur gitxien galdu daian sats-meteak
· La menor cantidad posible de agua
Ainbat urtetan sufritu ezinik gaude gure ibaiaren asnas zikin, kirastua: botako luke
nazkaren nazkaz zerraldo lurrera mandua
· Un hedor que echa para atrás
Ainbat urtetan sufritu ezinik gaude gure ibaiaren asnas zikin, kirastua: botako luke
nazkaren nazkaz zerraldo lurrera mandua
· El vaho pestilente del río
Ainbat zeatzen esango deutsut’ zeuek jakin bear dozuna
· Lo más exactamente posible
Ainbat zeatzen ta zintzoroen gorde bear dogu Jaungoikoaren legea
· Con la mayor exactitud y fidelidad
Ainbat zuzenen egingo ei dabe, bide ori
· Lo más recto o directo posible
Ainbat-ainbatean’ ederragoak dira Jangoikoarentzat gaztetasuneko egite onak’
zartzarokoak baino
· En igualdad de condiciones
Ainbat-geien ekarrizu!
· Trae lo más posible
Ainbat-leen amaitu gura neuke zure soinekoa
· Cuanto antes
Ainbatuten dabe iru brokal karezna, sei edo zazpi onkalduten badabe... ?
· Calculan
Ainbeste alderditan birrinduta gaiagozak!
· Nos tienen tan machacados...!
Ainbeste anai, zorigaiztoan, buruak austen, frantzez-erderetan, euskerea azturik...!
Arroztu bedi arin alako egarria!
 · Estudiando con afán
Ainbeste anai, zorigaiztoan, buruak austen, frantzez-erderetan, euskerea azturik...
Arroztu bedi arin alako egarria!
· Extíngase, olvídese, destiérrese...!
Ainbeste anima deabruari atzaparretatik kendu-ondoan’ Galileara joan zan
· Después de librar de sus garras
Ainbeste arima galtzen ikusteak’ biotza lertzen daust... Lertu-bearrez jarten jat
biotza’ au gogoratzean!
· Se me quiebra el corazón de dolor
Ainbeste atarramentuko jendea ikusirik’ izutu zan
· Gente de tanto boato
Ainbeste atzera-aurreraz nekatua zegoen
· De tanto trajín o ajetreo
Ainbeste aundiko ebiteakin euritearekin’ ez arritu kaltea izatea
· Con lluvias tan torrenciales
Ainbeste aztarrika egin-arren’ zurgintzako irabazia baino askoz geiago etzan izan
beste lantegi ontakoa
· A pesar de tanto traqueteo o agitación
Ainbeste balioko gauzai arreta geigorik ez!
· Cosas de tanto precio
Ainbeste balioko gauzai arreta geigorik ez!
· Es una pena que no las trate con más cuidado
Ainbeste baztar ikusia izanik’ nolatan ez dakik ori?
· Recorrer muchas tierras
Ainbeste bear erdika daukazanak’ atsen puska bat nozbait bear izaten dau.
Atsenatseden.
· Quien tiene tantos trabajos a medio hacer
Ainbeste berriketakin ekarri natxotek.., au zala ta bestea zala... ortik eta emendik...’
eta utserako!
· Coplas, historias, argucias... Que si esto..., que si aquello..., patatín patatán
Ainbeste bidar merezidu izan dot’ Zeuk ni inpernuko ondarretara kondenetea
· A lo más profundo del infierno
Ainbeste bidean eraman zituen eginkizuna beteta’ beren bazterretara zijoazen
Magoak
· El quehacer que les había impulsado a tan largo viaje
Ainbeste bidean gora jarrita, nola jango zittun, artaleak oilo gaxoak?
· Colocados tan arriba, a tanta altura
Ainbeste bidean jun-bearra asko eztala..., gero aren zai egon?
· Por si no bastara; por si fuera poco el hacer tan larga caminata
Ainbeste bidean jun-bearra asko eztala, gero aren zai egon?
· Por si no bastara tan larga caminata
Ainbeste bidean oinez etorri diranak
· En tal largo recorrido
Ainbeste bidean zorion-bila joanik’ aruntzakoan bainon pobreago nator: eztakart
etxerako’ urteak besterik
· Después de ir tan lejos
Ainbeste bideko mandaturik artu nai eztu. Lurdestik zerbait ekartzeko eskatu zaion
 orrek
· Encargos para sitios tan distantes
Ainbeste bider atzea eman badiozu ere’ berriz eta berriz etorri nai du zuregana.
· Darle la espalda
Ainbeste bider egin det bekatu zure kontra!
· He pecado tantas veces!
Ainbeste bider Jainkoari zor diotena egin nai ez: ori egundainoko nabarmenkeria da
· Es un escándalo inaudito
Ainbeste denbora egin dezu Bilbon...; erderaz bat ere itxuratu zera?
· Ya empiezas a manejarte en castellano más o menos?
Ainbeste denporan agertu-barik euki dot; baina obe da noizbaiten’ sekula ez baino
· Más vale tarde que nunca
Ainbeste diru eleike egin Jaungoikoaren bidetik
· Honradamente; obrando como Dios manda
Ainbeste egiteko, arren!... bestela’ senarra ilko ziotela. Alperrik guztia!
· Que por favor, no se lo negase...!
Ainbeste egiten badu, jauna, neri lana eman?
· Si hiciera Vd. el favor de darme trabajo?
Ainbeste emakume alargun utzi ditu gerrak; ainbeste neska-gazte’ gairik-gabe
· Sin su prometido
Ainbeste eriotza beingo-bateko ikusita-bere’ ez dabee iratzartu gura
· A pesar de ver tantas muertes repentinas
Ainbeste etsairen mendean dago nekazariaren jana
· A tantos enemigos está expuesto
Ainbeste gauza eder salgai ikustean’ begiak argituko zaizkio’ aruntz azaltzen danari
· Se le animarán los ojos; se sentirá atraído...; se aficionará a
Ainbeste gaxo ondo idukitzeko etxeko etorriak asko ezpaziran’ inguruetako
alderrietara irteten zan, eskera
· Si no bastaban los ingresos de la casa
Ainbeste gerra goitu ezinda’ dan-ori atsotu zara!... Zaurien zauriez galdu-galduta’
iltera zoaz, Ama!
· Toda marchita, caduca
Ainbeste gerra goitu ezinda’ dan-ori atsotu zara!... Zaurien zauriz galdu-galduta’
iltera zoaz, Ama!
· Desangrada por tanta herida
Ainbeste goratasun emoten eutsen-aberea
· Tan ensalzada, tan alabada
Ainbeste ibili egin det orren bila... eta esku-aurrean neukan
· Después de tanto andar
Ainbeste ibili egin-ezkeroz’ nai litzake! zerbait eskeini, datorrenari
· Qué menos que eso!
Ainbeste ibili egin-ezkeroz’ nai litzake! zerbait eskeini, datorrenari
· Después de tanto caminar
Ainbeste ixkixalda su-gainean ez eukitzeagatik’ jan-gabe ere egongo nintzake,
etxeratu arte
· Tanta cacharrería
Ainbeste jatekok’ larritu egin nabe
 · Tanta comida me ha producido náuseas
Ainbeste kalteren egilea mendean artu zutenean’ txit poztu ziran; baina gozoa laster
mindu zitzaien
· Cuando cayó en sus manos
Ainbeste kalteren egilea mendean artu zutenean’ txit poztu ziran; baina gozoa laster
mindu zitzaien
· Poco les duró su gozo; pronto se les agrió la fiesta
Ainbeste kantarirentzat’ San Antoniok eztauko otzurrik
· No tiene recursos bastantes para tantos... la cofradía de S. Antonio
Ainbeste koipe ibiltzen du kanpokoakin...; etxean berriz beti purrustaka
· Brusquedad, aspereza, malos modos
Ainbeste koipe ibiltzen du kanpokoakin...; etxean berriz’ beti purrustaka
· Es todo miel con los extraños
Ainbeste lan egin ondoren’ gurea gertatu zan galtzaile... Urrengoan ordaindu bearko!
· Al nuestro le tocó perder
Ainbeste lan egin ondoren’ gurea gertatu zan galtzaile... Urrengoan ordaindu bearko!
· Otra vez será!
Ainbeste lan egin-arren’ ez due zorrik atera
· No han logrado pagar ninguna deuda
Ainbeste lan eta ainbeste biotzondokok’ gizonik gordinena ere belaxkatu bear; eta
azkenerako’ erabat erkinduta, edo nolabait-antzean beinipein arkitu zan
· Sentirse bastante mediano
Ainbeste lan eta ainbeste biotzondokok’ gizonik gordinena ere belaxkatu bear; eta
azkenerako’ erabat erkinduta, edo nolabait-antzean beinipein arkitu zan
· Tantas emociones
Ainbeste lan eta ainbeste biotzondokok’ gizonik gordinena ere belaxkatu bear; eta
azkenerako’ erabat erkinduta, edo nolabait-antzean beipinein arkitu zan
· No podía menos de quebrantar la salud del más fuerte
Ainbeste lo-galdu egin du gaxoak, bere aur ori zaintzen
· Perder noches
Ainbeste maite zuan amona ilda’ lurrean jabe-gabe gelditzen zan Bentura gaixoa
· Desamparado, sin apoyo
Ainbeste miloi gizon, alkarri begira, beste lanikan-gabe, kargatu ta tira, or ari dira
gogor, zer dan ez dakitela beren asarrea! Europako gerran
· Sin otra ocupación que la de matarse
Ainbeste miloi gizon, alkarri begira, beste lanikan-gabe, kargatu ta tira, or ari dira
gogor, zer dan ez dakitela beren asarrea! Europako gerran
· Unos frente a otros
Ainbeste miloi gizonek euren deadarra jasotzen dabenean
· Alzar grito de protesta
Ainbeste nai zitzaion gizon bat agirian iltzeak’ ikaratzen zuen Saul
· Darle muerte a cara descubierta
Ainbeste negar euskal-errira ekarri duben erdara orretan egiten dira or sermoiak,
erdaltzaletxoen batzuek biltzen diralako
· Algunos aficionadillos a
Ainbeste negar euskal-errira ekarri duben erdara orretan egiten dira or sermoiak,
erdaltzaletxoen batzuek biltzen diralako
 · Portadora de tantas desdichas; tan funesta
Ainbeste negarbidetan lagundu izan zinigun orrek’ orain ere lagundu gaitzazu!
· En tantas tribulaciones
Ainbeste negarrekin’ begiak gaixotuak zeuzkan
· Ojos mustios o lánguidos de tanto llorar
Ainbeste neke minez auldurik’ irugarren aldian emen jo du lurra... Jesus-ek
· Caer en tierra
Ainbeste neke-urratze-arren’ gogoaren zoriona etzuan galdu Jesukristok
· A pesar de tantos tormentos
Ainbeste ondasunez nasai aurkitutean euren buruak’ ak bai pozik joten dabela
txilibitua!
· Viéndose en tanta abundancia
Ainbeste orrua egin bearragaz’ eztarria urratuta daukat
· Tengo irritada la garganta
Ainbeste panparroikerik-be’ igoindu egin oi-dau bat
· Llega a causar fastidio
Ainbeste txalo eta jasotzerekin’ ezti-bitsean dabil
· Anda en la gloria...; bañándose en agua de rosas
Ainbeste txotxolo-kume’ lerdea zeriela euki ditu begira, neskatxa orrek
· A cuántos bobos ha tenido encandilados...!
Ainbeste urte alperrik emonen kontua emon bearko dozu
· De tantos años malgastados
Ainbeste urtean arria-legez bekatuan urtetua dagoana... norako da bere azkenean?
· Encallecido en el pecado años y años
Ainbeste urtetan garbi bizi’ eta geroenean pekatu larri bategatik galdu zinan
· Y al fin
Ainbeste utsegite edo oker ba dakusgu gizartean’ gauzak burubidez ez egitearren!
· Por no hacer las cosas con consejo
Ainbeste zorionetan arkitu zanean’ biotza uanditu zitzaion’ eta arrotu zan
· Envanecerse, engreírse
Ainbestean ere dagoana’ andra Joxepa da
· Quién está más o menos regular. La que va tirando mejor
Ainbeste-bere nok emon ez eukan
· No había quien le ofreciese ni eso
Ainbestekin’ gabon eta bigar arte!
· Y sin más..., baste por hoy
Ainbesteko gizon prestu bat era arretan galtzeaz’ naigabe ederra izan zan, gure
artean
· Causó gran pesar la pérdida de un hombre tan íntegro como aquél
Ainbesteko gogoa ta leia zion Inigok Olasko Ama-Birjinari’ oxta-oxta anken gainean
zebilenean
· Cuando apenas se tenía en pie..; cuando apenas sabía andar
Ainbesteko gogoa ta leia zion Inigok Olasko Ama-Birjinari’ oxta-oxtan anken gainean
zebilenean
· Tanto era el afecto que le tenía
Ainbestekorik ez dot ikusi gaurdaino
· Jamás he visto cosa semejante
Ainbesteraino erazeki zitzaion Jesus onaren biotzari’ guri ongi naiez
· Tanto ardió de amor su corazón
Ainbesteraino sartu jakozan berbakaz’ eze eurai alde eragitea gogoratu eban
· Tanto le improtunaron o acosaron con palabras
Ainbesteraino txoratu omen zitzajon gure gizonari tresna arekin
· Tanto se encaprichó el hombre con aquel chisme
Ainbesteren artean’ bera izentau eben, joan zanaren ordeak egiteko
· Para sustituir al que se fue
Ainbesteren ekinagaz’ eztarriak legortu jakezan
· De tanto hablar
Ainbeste-xamarrean igo ginuan araino
· Sin mayor dificultad
Ainbestez etzan ase Kaifasen gogoa
· No se dio por satisfecho con eso
Ainbet morrosko eder agurtu doguz emen’ gabon-zar-barriek igaroten etorrite
· A pasar la noche vieja y año nuevo
Aineketan arineketan oilarra irabazteko moduan enago’ baina, astiro bada-be’ ibili
nabil
· Aunque sea despacio, al menos ando
Aineketan arineketan oilarra irabazteko moduan enago; baina, astiro bada-be’ ibili
nabil
· No estoy como para ganar una carrera
Aineketari bi agertu zirean; Durangora zein lenago joatea zan posturea
· A quién llegaba antes
Aineketari bi agertu zirean; Durangora zein lenago joatea zan posturea
· Corredores
Aines’ guziz begikoa zen
· Inés era muy simpática
Aingeru Aundi Aralar-koak artu zaitzala: atsekabean bilatzen baitzenun aren egarte
zabala
· Te acogías bajo sus alas protectoras; bajo su generosa protección
Aingeru bat bezain garbi bazina ere’ Gorputz Sainduaren jateko ez zintazke gai; ez
eta hunkitzeko bereko
· No serías digno ni siquiera de tocarlo
Aingeru bat giz-antzean aurkeztu zitzaion
· Presentarse en forma humana
Aingeru batek, dama jantzita’ nauko gaur atsegin-barik
· Me tiene desasosegado
Aingeru batek, dama jantzita’ nauko poz-barik; bere gomuta gozo-mindunak ezteust
emoten bakerik; bere irudia egiten dot’ nagoanean bakarrik
· Su imagen me asedia; evoco su recuerdo
Aingeru batek, dama jantzita’ nauko poz-barik; bere gomuta gozo-mindunak ezteust
emoten bakerik; bere irudia egiten dot’ nagoanean bakarrik
· Me trae desconsolado
Aingeru batek, dama jantzita’ nauko poz-barik; bere gomuta gozo-mindunak ezteust
emoten bakerik; bere irudia egiten dot’ nagoanean bakarrik
· No me deja sosegar
Aingeru batek esan zion aitari zure izena, ta zu zer zaitezken urrenez urren
· Lo que has de ser sucesivamente en el curso de tu vida
Aingeru batek iduki zion besoa Abraham-i
· Le contuvo el brazo
Aingeru begiralea eta ifernuko etsaia: lekuko horietarik bat-ez-bertzea’ ez da ixilik
egonen’ gure Jaunak bere aintzinera deitu gaituzkenean
· Ni uno ni otro de ambos testigos
Aingeru begiraleak ere bere aldetik egin du zerbait
· Se ha notado la asistencia del ángel de la guarda
Aingeru bi, giza antzean’ zuriz jantzirik, etorri zitzaizten
· En forma humana
Aingeru danak dozuz serbitzari esaneko
· Dóciles, obedientes servidores
Aingeru eder biotzekoa!
· Angel mío de mi alma
Aingeru ezpataria neu izan banintzon’ ... Eba bera ilgo inonan nik, eta kitu!
· Si hubiera sido yo el Angel exterminador
Aingeru galdu onek’ ... su-leze artara eramango ginuzke, bere esanetara jarriko
bagina
· Si siguiéramos sus dictados
Aingeru goxo egal-luxien berririk etzan goitik
· No había indicios de; no había asomos de
Aingeru guztiak bere agindura dauzka
· A sus órdenes
Aingeru matraila-biribil batzuk’ jolasean barre-gozotan egozan, erara, aukeran,
eztitan
· Rebosantes de gozo y de paz
Aingeru matraila-biribil batzuk’ jolasean barre-gozotan egozan, erara, aukeran,
eztitan
· Mofletudos
Aingeru orietatik bat ematen diozu lurreko bakoitzari’ zai dezan ta gorde
· Cuidar, proteger
Aingeru orok Jainkoaren itza entzuten dute’ ez noski berenez; baizik beste edozein
aingerurena’ Jainkoarena litzanean entzun ta beteaz
· Como si fuese la palabra de Dios
Aingeru orok Jainkoaren itza entzuten dute’ ez noski berenez; baizik beste edozein
aingerurena’ Jainkoarena litzanean entzun ta beteaz
· No por sí mismos directamente
Aingeru Santuak! zuen begira nago... Atozte laster ni libratzera!
· En vosotros espero
Aingeru ta gizonen kontuak artzeko dago; ta aren eskutik artu bear dute Zerurako
daudenak’ ango gloria
· Ha de juzgar
Aingeru ta gizonen kontuak artzeko dago; ta aren eskutik artu bear dute Zerurako
daudenak’ ango gloria
· Los que se han de salvar
Aingerua!
 · N.B. Al oir el toque de campana que anuncia muerte de párvulo: aingeru-txintxiña
Aingerua baino zuzenago ibili naiz kontu orretan
· Tengo las manos completamente limpias en ese asunto
Aingerua berriz ere’ aurkez-aurke jarri zitzaion, paret-arte bat igarotzean
· Ponérsele frente a frente
Aingerua ezkutatu zitzaion’ eta Pedro orduan korderatu zan
· Entonces volvió en sí
Aingeruak Ama-Birjineari barri onak ekarri eutsozan
· El ángel del Señor anunció a María
Aingeruak berak beldurrez ikara daude Aren aurrean
· Tiemblan de temor
Aingeruak bezain kontari onak balira ere
· Calculadores exactos
Aingeruak bezin eder’ igo zan odeietan gora
· A través de las nubes; por encima de las nubes
Aingeruak bezin eder’ igo zan odeietan gora
· Hermoso como los ángeles
Aingeruak erakutsi ziozkan-esanetatik etzan irten Balaan
· No se apartó de sus órdenes o instrucciones
Aingeruak han izanen ditutzu, bidera etorriak
· Te saldrán al encuentro
Aingeruak zaitue esku-besotan eroango’ arririk inon zure oinak ez dagian jo
· Para que no tropiece contra ninguna piedra
Aingeruak zer kirastu ta zer galdu balute’ eliokete Jainkoak andik jetxitzen utziko
· Si fuesen capaces de contaminarse
Aingeruak’ zuri kontu artzeko daude, arririk jo ez dezazun
· Para cuidar de ti
Aingeruak’ zuri kontu artzeko daude, arririk jo ez dezazun
· Para que no tropieces con ninguna piedra
Aingeruaren itzak aditu zituanean’ pentsatzen jarri zan Maria’ zeri ote zegokan
onelako agurra...
· A qué obedecería
Aingeruaren izenaz deitu eutsan abade jaunak’ ura burura botatean
· Al bautizarla con el nombre de ángela
Aingeruen argitasun zorrotzari ere gainez eragiten dion gauza au ezagutzeko’ inor
ezta gai
· Que supera a la penetración de los mismos ángeles
Aingeruen argitasun zorrotzari ere gainez eragiten dion gauza au ezagutzeko’ inor
ezta gai
· Nadie es capaz
Aingeruen berdin egiten zaitu Jaunak
· Al nivel de los ángeles
Aingeruen Erreginak’ bizirik eta osorik ekar nezala Eskual-Herrira!
· Me traiga sano y salvo
Aingeruen hauzoan hartua izan zen
· En la compañía de los ángeles
Aingeruzko amabi samalda ere baino geiago
 · Más de doce legiones de ángeles
Aingirak’ buztana du gaixtoenik larrutzeko
· Es la cola lo que tiene más duro de pelar; lo más costoso
Aingirearen buztana baino labanagoa da
· Escurridizo como una anguila
Aingiru gaixtoa’ behingoaz galdu eta gogortu zen betierekotz
· Con un acto instantáneo se perdió para siempre
Ainhitz galtzen duzu’ zure burua batez gorago idukitzeaz
· Con tenerte por superior a un solo
Aino egine iritxi da. Ler gaizto eginik
· Ha llegado rendido, molido
Ainoa guzia’ bestan ginuen herenegun
· Estaba de fiesta
Ainoako gaztek’ pilota jokotarat gura dute: josteta zilarrago hauta ez dukete
· No pueden escoger deporte más limpio
Aintzakotzat artu ez dogulako’ asarre dago
· Tomarlo en consideración; tenerlo en cuenta
Aintzakotzat artu ez ebalako’ sapua zetsan eutson bizi guztian
· Le guardó rencor
Aintzat artu baino len’ aspaldi ikasia det
· Antes de caer en la cuenta de su verdad o de su importancia
Aintzat artu ta itzalez artu bear da inor’ dongea izan-arren
· Tratar con consideración
Aintzat artuaz’ Elutseta barna jo du lagunak, lan asko duela eginez
· Estimándolo mucho... no ha aceptado la invitación
Aintzat artzekoak ete zirean, ala ez’ euskereari ipini leikezan atzerapideak?
· Válidas, dignas de tomarse en consideración
Aintzat artzekoak ete zirean, ala ez, euskereari ipini leikezan atzerapideak?
· Las trabas o impedimentos
Aintzaz artuta dagozan legeen kalte-bagarik emon-ezkero ezkontzako berbea’ kobru
emon bear jako berbeari
· Sin menoscabo o quebranto de las leyes. La promesa dada en conformidad con las
leyes reconocidas
Aintzin hortan erran dudan bezala
· Hace un momento
Aintzin ortan’ bati-bateko eriotz lazgarriz il da
· últimamente
Aintzin ortan’ bati-bateko eriotz lazgarriz il da
· Ha muerto de terrible muerte repentina
Aintzina batian’ ba ei ziran Eibarren lagun bi’ beti biarrari nundik zirkin eingo
ibiltzen ziranak
· Buscando la manera de esquivar el trabajo
Aintzina ere’ hari zen bere ohiko lanari
· Proseguía en su ocupación de antes
Aintzinerat etorri zitzaion’ gizon aspaldi hartan debruak hartu bat
· Ya de mucho atrás endemoniado
Aintzinetik torra igortzi’ gibeletik jorra
 · Caricias por delante, traición por detrás
Ai-oi, gabaren on!... Jaio-berri ori non degu, non?
· Ah, qué rica noche!
Aipamen handiko gizonak
· De gran fama; célebres
Aipatu ditugun bi hortzak’ xilo dira gain behera; zolatik mokora; burutik buru
· De arriba abajo; de un extremo a otro
Aipatu ditugun bi hortzak’ xilo dira gain behera; zolatik mokora; burutik buru
· Están huecos
Aipu andiko gizona da
· Hombre de mucha fama
Aipu, omen, edertasun Jainkoari’ ... asieran, orain eta egun eguzki!
· Por los siglos de los siglos
Aire gaixtotikako gaitza du
· Tiene algún maleficio
Aire zaharrak’ gal-orduan dira
· Nuestras viejas melodías se están perdiendo
Airekoak ere ez dira haizuko zeru-gainean ibiltzea
· No se les permitirá sobrevolar a los aviones
Aireplanak’ itzul eta itzul ari dira... Gure eliza keinatua dutea? ala ez? Gure
bihotzak’ jo eta jo
· Estarán apuntando a nuestra iglesia?
Aireplanak’ itzul eta itzul ari dira... Gure eliza keinatua dutea? ala ez? Gure
bihotzak’ jo eta jo
· Laten con fuerza los corazones
Aireplanak’ itzul eta itzul ari dira... Gure eliza keinatua dutea? Gure bihotzak’ jo eta
jo
· No hacen más que dar vueltas
Airez-aire eraman dute gero partida
· Han ganado con gran facilidad o presteza
Airez-aire nausitu zaizkote gureak bertzeeri, pelotan
· Les han ganado holgadamente
Airez-aire partida irabazi zuten Cambo-n Saratarrek
· Se llevaron de calle a sus contrincantes
Airezkari hoberenak’ ba doazkigu bat bertzearen ondotik; joan den astean’ Lemozie
famatuaren aldi zen’ bizkarr-hezurraren hausteko
· Van muriendo uno tras otro. Los mejores aviadores
Airezkari hoberenak’ ba doazkigu, bat bertzearen ondotik; joan den astean’ Lemozie
famatuaren aldi zen’ bizkarr-hezurraren hausteko
· Fue el turno de
Airezko egaztin arin’ larrez-larre gan niro egalez... Joango nintzake.
· Me iría volando por encima de los campos, convertida en ave ligera
Airezko tresnak, lurrari hurbil’ ez du behar haize-zirimolarik; bertzenaz’ talo bat
bezala lurreratzen da
· Cae por tierra el avión hecho tortilla
Aisa aldaratu nai badu gogoa lurreko gauzetatik
· Apartar el deseo o la mente de
Aisa atera da azkenik garai, Manex. Sega-apustuan
· Triunfa holgadamente el bajonavarro
Aisa bizi diranak’ atera dezakee barauren bat edo beste
· De posición desahogada
Aisa bizi diranak’ atera dezakee barauren bat edo beste
· Hacer algún ayuno por penitencia
Aisa eramaten dituzte elkarren utsak
· Perdonarse mutuamente
Aisa garai lezake gazteak bere grina au; baina ezauzi egiten da denbora aetan
· Se resiste a ello; no se quiere
Aiseago buruak bero-araziko zituelakoan’ langiletara jo zuen lehenik
· Entusiasmarlos, ganarlos a su causa
Aisiara aixa bizitzera utzten bazituen’ nabasitzeko bidean jarriko ziren; eta handik’
behar etzena sortuko zen
· Originarse algún inconveniente o conflicto
Aisiara aixa bizitzera utzten bazituen’ nabusitzeko bidean jarriko ziren; eta handik’
behar etzena sortuko zen
· Alzarse a mayores
Aistion errana zuritu bearrez dabila
· Queriendo disimular lo que ha dicho
Ait’ amek ba dute eskua nahas-mahasari eza emaiteko
· Tener derecho
Ait’ amek ba dute eskua nahas-mahasari eza emaiteko
· Coeducación
Ait’ amek ba dute eskua nahas-mahasari eza emaiteko
· Oponerse
Aita, aal bada’ bego ontzi au Nigana-gabe!
· Pase de Mí este cáliz..., sin que Yo lo beba
Aita, ahalge nuzu, zer egin dutan erraiten.- Ez da ahalgerik lotsarik, ez bertzerik:
mintza zaite garbiki!
· No hay aquí vergüenza ni cosa que valga... habla! Qué vergüenza ni qué niño muerto!
Aita, aita! jarri neure ganean! oratu neuri! ni indartsua naz, eta neuk eukiko dot,
laguntasuna datorren-arte
· Yo os sostendré
Aita an urbilean zutela jakinik’ bidera irten zitzaizkan
· No lejos de allí; por allí cerca
Aita aren esker biotzekoak zerura eroan ebela angerutxoak’ ez dot nik euki ardura
· No dudo lo más mínimo
Aita, aspaldi dut gogoz Garazi Iriarte Etxaldeko da, baina baitaratu zaite: garbi
itzeginik gaude; elkar dugu maite
· Reflexiona un poco; date cuenta
Aita, aspaldi dut gogoz Garazi Iriarte. Etxaldeko da, baina baitaratu zaite: garbi
itzeginik gaude; elkar dugu maite
· Ya nos hemos hablado abiertamente
Aita, aspaldi dut gogoz Garazi Iriarte. Etxaldeko da, baina baitaratu zaite: garbi
itzeginik gaude; elkar dugu maite
· Es de familia rica; es propietaria
Aita, aspaldi dut gogoz Garazi Iriarte. Etxaldeko da, baina baitaratu zaite: garbi
itzeginik gaude; elkar dugu maite
· Hace tiempo que llevo en mi corazón a
Aita: atera nazazu inka ontatik!
· Líbrame de este trance; de esta hora difícil
Aita Baertelek egin euskun sermoia; eta eztago zer-esanik’ ederra eta guztion gogokoa
izan zala
· Gustó a todos
Aita: baldin hala atsegin baduzu’ hastan ezazu edari hau niganik
· Si tal es tu beneplácito
Aita Baratze: ume ta gaixo oien izenean’ ez beza geiago estutu buru ori!
· No se apure o aflija más!
Aita, barka bekie bekatari tristeai!
· Perdóneseles
Aita bat daukat zeruan’ nere arreta artzen duana
· Que se cuida de mí
Aita bat izerdia dariola dabil’ emaztea ta umeak jandu, jantzi, jaso ta lagun-artean
bizi izaten iminteko
· Formar, instruir
Aita bat izerdia dariola dabil’ emaztea ta umeak jandu, jantzi, jaso, ta lagun-artean
bizi izaten iminteko
· Ponerlos en condiciones de vivir en sociedad
Aita batek’ oroitzeko luke bere haurrez eta ez berehalako onari bakarrik begiratu
· Debería acordarse del porvenir de sus hijos
Aita baten galtzaiak emoten daben samina ezin badogu kendu
· El dolor que causa
Aita baten galtzaiak emoten daben samina ezin badogu kendu
· La pérdida de
Aita baten umeak ez baziran ere’ beintzat aide txit urrekoak ziran
· Parientes próximos
Aita batenean-legez egon da neure etxean zure emaztegeia
· Tan segura y amparada como en casa de su propio padre
Aita, bekar niri etxetik dagokidana!
· Dame dadme vos mi parte de herencia
Aita ber-bera da ume au! -Ez ba! nire begietarako’ Amama Mainaxiren antza dauko
· Es el retrato vivo de su padre
Aita ber-bera da ume au! -Ez ba! nire begietarako’ Amama Mainaxiren antza dauko
· Para mí; a mis ojos
Aita ber-bera dozu seme ori
· Es el retrato vivo de su padre
Aita Berrejartzak beldurr-aize oen berri jakin zuenean’ onela erantzun zion
· Cuando tuvo noticia de estas inquietudes o recelos
Aita beste aldera jartzeko’ zenbat alegin egin duan!
· Para disuadirle a mi padre; para hacerle cambiar de idea
Aita Betikoa da’ Kristauen sakrifizioa Jaungoikozko obren berdinera jasotzen duana
· Quien lo eleva a la categoría de; al nivel de
Aita, betor agudo! ia ito nau-ta senarrak
 · Que me mata!
Aita bezain betikoa da Semea; baita Aitarekin bat ere
· Es tan eterno como el Padre
Aita bezain zozoa zen semea
· Tan bobo como
Aita biguna da geure Jaungoikoa
· Un Padre clemente
Aita biltzaileak’ seme ondatzailea
· A padre allegador, hijo derrochador
Aita biltzaleari’ seme barreiari
· A padre ahorrador, hijo derrochador
Aita biltzaleari’ seme barreiari
· A padre allegador, hijo derrochador
Aita bizi izan balitz’ berak aterako zizkioten buru onak alabai. Mendean eukiko
zituun
· Las habría sujetado
Aita, biziaren jabe dan bezela’ Semea ere bizi-jabe egin du
· Le ha dado al Hijo el tener la vida en sí mismo; ser manantial de vida
Aita burrukan garaitu artean’ ezin omen zeikean ezkondu antzina; etxeko seme
majorazkua
· Hasta poder vencer en lucha a su padre
Aita Donosti praile jatorrak’ ez eban eibartarrontzako uste txarrik
· No tenía ninguna prevención contra
Aita: egia da nai-zula Erratzura joan, bertso kantatzera? .-Zer du okerrik orrek?
· Qué mal hay en ello?
Aita: egundaino zure nahirik eztut hautsi
· Jamás he quebrantado una orden tuya
Aita, eman begit’ etxetik dagokidana!
· Mi parte de herencia
Aita: erakatsi daroet zure izena; eta are erakatsirenago daroet diet
· Y se lo seguiré revelando
Aita: erdi lotan egonda’ ez diogu ematen merezi duan arretarik’ apal-ondoko
errosario orri
· No ponemos en él el interés que se merece
Aita’ erreumak artuta zebilen aldi artan; eta ama zarra ere’ etxeko ardura artzeko
obeto zegoen, basora joateko baino
· Sufría de reumatismo
Aita Eternoarekin ziardukala, adirazi izandu ziguan
· Hablando con
Aita, etorri agudo makil aundi bat artuta! alper txar onek jokaka narabilki
· Este perdido holgazán
Aita, etorri agudo makil aundi bat artuta! alper txar onek jokaka narabilki
· Me trata a golpes
Aita: etxalegorraren eske datoz bi...
· Vienen pidiendo cobijo o albergue
Aita etzan beingoan jarri’ joaten uztera
· No se avino de inmediato a
Aita ez bildurrik iduki! Neroni egingo naiz guztijaren jabe
· Yo saldré responsable de lo que ocurra
Aita, ez da, gaur arrain-aro
· No hay pesca
Aita! ez diguzu ezertxo ere opa
· No nos legas u ofreces nada
Aita, ez dozu zetan apurrik estutu: utsun ori’ laster da osatu
· No te apures lo más mínimo!
Aita, ez niteke ni amerikanuen amerikanuaren jabe egin
· No podría yo hacerme cargo de; cargar con; entregarme por esposa a
Aita ezer-ezinera zanean’ lotsa gitxiagoz nai zan gaiztakeria guzia egiten zuten
· Quedar imposibilitado
Aita: eztot izan-gura zu-lako; ezpada gaurko gizon barriak-lako baino... Orra
erantzuna ederra guraso bateri!
· Qué contestación, para dársela uno a su padre!
Aita, garai artan’ erreuma-aizeak joa zegoan; gogortua oso
· Atacado de fuerte reumatismo
Aita: gaurgero ez naiz on’ zure seme-izena eramateko ere
· Ya no merezco ser llamado hijo tuyo
Aita gaxotzearekin’ gure ondo izatea joan zan
· Desapareció nuestro bienestar
Aita: guk’ ibili ta ibili’ semea geugaz etxeratuko dogu. Neuri esan daust abadeak:
Diputauak nai izan-ezkero’ eztok buruko minik izango
· Vuelta y vuelta...; en fin de cuentas; al fin
Aita: guk’ ibilii ta ibili’ semea geugaz etxeratuko dogu. Neuri esan daust abadeak:
Diputauak nai izan-ezkero’ eztok buruko minik izango
· No habrá dificultad ninguna; puedes estar tranquilo
Aita: guk nola atarako degu bizie?...
· Cómo nos ganaremos la vida?
Aita Gurea...: itz oneitan bakarretan’ zelango sakontasuna!
· En solas estas palabras
Aita gurea k daukazan guztietatik’ eztago berba bat bakarrik-bere utsean
· No hay ni una sola palabra de más; de sobra
Aita hilez-geroz’ seme gehienak atxiki du etxaldearen giderra
· El hijo mayor se queda como jefe de la familia; con la administración de la casa
Aita: huts egin dut, zeruaren eta zure alderat
· He pecado contra el cielo y contra ti
Aita ikusteko pozean’ bideari eman zitzaiozkan; baina etziekiten’ zeren begira zeuden
· Gozosos de volver a
Aita ikusteko pozean’ bideari eman zitzaiozkan; baina etziekiten’ zeren begira zeuden
· Lo que les esperaba
Aita il zaizue-ta... larreta aundie eukiko dezue orrekin!... -Bai: olarri aundie euki
degu...; baino dana merezi zun: ain zan ona-ta
· Mucha faena
Aita’ ila; aiton-amonak’ zarturik...; umeak’ ezertako ez... Ze alderdi on gendun
etxean?
· Qué podíamos hacer en casa? Qué recurso nos quedaba?
Aita’ ila; aiton-amonak’ zarturik...; umeak’ ezertako ez... Ze alderdi on gendun
etxean?
· Los hijos, incapaces aún para valerse
Aita il-aurretxuan
· Poco antes de morir el padre
Aita! inola al baldin bada’ kendu neri naigabe au... Baina, nerea ez baina Zure ala-
naia egin bedi!...
· Si es posible...; si hay alguna posibilidad de ello
Aita inoren oinpean ikusita, aitaren onera urteten ez badau semeak’ seme doilorra da
· Si no sale a la defensa de su padre
Aita itsua jaikirik’ zangoz haztaka abiatu zen lasterrez; eta mutil bati eskua emanik’
bere semearen bidera jo zuen
· Salió en seguida al encuentro de
Aita itsua jaikirik’ zangoz haztaka abiatu zen lasterrez; eta mutil bati eskua emanik’
bere semearen bidera jo zuen
· Se apresuró a salir
Aita itsua jaikirik’ zangoz haztaka abiatu zen lasterrez; eta mutil bati eskua emanik’
bere semearen bidera jo zuen
· Caminando a tientas
Aita izaten’ inor baino geiago zeran Zeruko Aita!
· Tú que eres más Padre que todos los padres!
Aita Jaungoikoaren bendizioa datorrela zuen gain, Apostoluan gainera etorri zan
bezela!
· Descienda sobre vosotros
Aita joan-da biaramonetik’ ... semea gaizkiago ta gaizkiago. Ta azkenean’ il
· Se sentía cada vez peor
Aita joan-da biaramonetik’ semea gaizkiago ta gaizkiago. Ta azkenean’ il
· Se sentía cada vez peor
Aita jostuna, amak arropa-denda, alaba maistra,... ta gero berriz... danbolinik
danbolinena’ Joxemari seme bikaina...!
· Y para colmo de dichas
Aita kanpotik danean’ gogorrena nagosi etxean
· Cuando falta la autoridad, prevalece el más fuerte
Aita konturatzean’ zuk daukazu egualdi gorria!
· No sabes lo que te aguarda! Ya te puedes preparar!
Aita: lagun zakizkit ordu huntan!
· Asísteme en esta hora!
Aita Larramendik aspaldi ezagutu izan zeban’ Euskarari atxi-atxika orpoz-orpo
zerraikion izurri gaiztoa nondik nora ta nola zebilen
· La plaga que le persigue
Aita Larramendik aspaldi ezagutu izan zeban’ Euskarari atxi-atxika orpoz-orpo
zerraikion izurri gaiztoa nondik nora ta nola zebilen
· La trayectoria de
Aita: lengo itzetan konforme al gera?. -Naiago nuen’ itzik ez banu atera.
· Estamos firmes en lo convenido?
Aita: lengo itzetan konforme al gera? .-Naiago nuen’ itzik ez banu atera
· Ojalá no hubiera dicho nada
Aita maitea: berrogoi ta bat urte egin tuzu! Oi mende hunen ximixta!
· Qué veloz huye el tiempo!
Aita’ mendean dute; il zan berriz ama... Bi semeak daukate aginte dana
· Le tienen sometido, avasallado
Aita Misionesten predikuen entzuterat’ lehia bizian jiten ginen, bai goiz ta bai
arratsalde
· Veníamos presurosos; con afán
Aita nereak’ sekulako lagun-arteak zituan, Andoain-go errian
· Tenía un sinnúmero de amigos
Aita nereak, zartzera zijoalarik’ buruzbide aundiak izaten zituan... Gizagajoa’ bere
gisa jarduten zan izketan
· Cavilaba mucho
Aita, nik eztet andre bearrikan...; zer egiteko artu, ezpadet grinikan?
· Si no siento inclinación?
Aita, nik eztet andre bearrikan...; zer egiteko artu, ezpadet grinikan?
· Para qué tomar mujer?
Aita, nik kantatuko dut zurekin... .-Ik zer dakik kantari?
· Qué sabes tú para meterte a cantar?
Aita nolako’ semea halako -diote hainitzek. Gehienetan hala delarik’ Jainkoak,
beharr ere, askotan emaiten dauku bertzerik
· Por suerte, también sabe Dios disponer de otro modo
Aita nun da? .-Laster da emen... Laster da etorri
· Luego llegará
Aita! obe du pakean egon!
· Más vale que no se mueva...!
Aita on bati dagokion begitartez artu zuen
· Le dio la acogida que corresponde dar a
Aita Palazios! au zer da? Agertu erdaldun arrotzentzat alango liburutxua... ta itxi
euskaldun etxekoak utsik?
· Y dejar sin nada a los tuyos?
Aita prestu ondo-ikusi bat ilten danean’ seme umezurtza leku askotan ondo etorria
izaten da
· Honorable, estimado, apreciado
Aita Saindua bere zuzenean dago’ hori erraiteko
· Está en su perfecto derecho... tiene toda la razón
Aita Saindua ikus diteke? -Aita saindua? Ez, ez! segur ezetz!... Ba du bertze lanik!
· En eso piensa!... Como si no tuviera otra cosa que hacer!
Aita Sainduak eskuko duen egunkaria
· El diario que depende de la Santa Sede
Aita Sainduaren giltzaina zen
· Camarero de Su Santidad
Aita Sainduaren gogoa’ gure gogo
· Identificados con
Aita San Antoniok bedeinka dezala-ta... ederra beia! -Izugarri!
· Hermosa la vaca! Vaya que sí!
Aita San Krispin! lagundu zadazu neri lan onetan, arren!
· Ayúdame a salir bien con el intento!
Aita San Prantziskua ez zan azartu Mezaz ordenetara’ inok egin eutsan alegin-gaiti
· Por más empeños que se le hicieran
Aita Santu Nikolas lenbizikoak erabaki zuan’ nork ere-nai estutasunean eman
dezakeala Sakramentu au
· Cualquier persona
Aita Santu onek beronek, edo ondorengoren batek ipini zuan egun onetako prozesio
ederra
· Este mismo papa
Aita Santua dago danon burutik, Elizan
· Es el papa quien está por encima de todos
Aita Santua ikusteko’ lekurik onenak artu ditugu aida batean. Eleizan
· En un tris; en un santiamén
Aita Santuak deadar egin dio Espainiko gobernuari
· Dirigir una protesta
Aita Santuak’ denak begi batetik ikusten dute’ gaitz orri gogor egin bearra dagola
· Coinciden en reconocer que
Aita Santuari beta-zearrez begiratzen dioten oriek
· Mirar de reojo, de soslayo, con ojos de recelo
Aita, Seme eta Izpiritu-Saindua; hirurak bat
· Los tres son uno
-Aita ta ama an etorriko zaizkik bidera!... iltzen dagon bati .-Aingerutan joanak ere
ba ditugu
· Y los hermanos que murieron párvulos
Aita ta ama arduratan... semea non ote dabilen
· Inquietos, preocupados
Aita ta ama bien gabeko umezurtza eztanarentzat’ ez ei da doterik
· Huérfano de padre y madre
Aita ta ama elizan ditugu...: laster dira etorri
· No tardarán en venir
Aita ta ama ipizki’ seme-alabak aundizki
· De padres escatimadores, hijos derrochadores
Aita ta ama’ ipizki...; seme-alabak’ aundizki... gaurko egunean toki askotan gertatzen
dana; gazteen poltsak’ irazki...; gurasoak’ matarraski
· Tratados como estropajos
Aita ta ama’ ipizki...; seme-alabak’ aundizki... gaurko egunean toki askotan gertatzen
dana gazteen poltsak’ irazki...; gurasoak’ matarraski
· Mientras los hijos derrochan, los padres tienen que contentarse con las sobras
Aita ta Ama Ponteak
· Padrinos de bautismo
Aita ta ama pozez daude aurrari begira... Goxotasun guziak arentzako dira
· Para él son todos los mimos
Aita ta biok’ bat gara
· El Padre y yo somos Uno
Aita ta biok’ bat gera
· Yo y el Padre somos una misma cosa
Aita ta oazama ugaz-ama dizkiat etxean: ez diat nik eskurik gure artaldean
· No ejerzo ningún derecho sobre
Aita: tori zapia, esku-musuak legortzeko...
· Para secarte la cara y las manos
Aita’ txikitan ila nuen
· Se había muerto, siendo yo todavía niño
Aita zaitut, Jauna!; eta zure esku maitea hedatzen da’ bide onean ni idukitzeko
· Tú eres mi Padre
Aita zala aztu-gabe’ agintariai, beste guziak zentzutela, esan zien’ Absalonen bizia
gorde zezatela
· Oyéndolo todos
Aita, ze dongea dan zure alabea! .-Epea artu-iozu, ene suin ona!
· Ten un poco de paciencia con ella!
Aita: zer iduritzen zaio bere buruaz?
· Qué os parece de vos mismo? Qué idea tenéis?
Aita: zer sari emanen diogu? Zer izan ditake hunenbat ongi-eginen bete?
· Qué recompensa podría igualar tanto beneficio?
Aita Zerukoa! Zu-beste, gorde nazakean inor’ munduan eztaukat
· A nadie tengo más que a Ti
Aita: zeure izenagatik’ begira ezatzu eman darozkidatzunak dizkidazunak’ direntzat
elkarrekin bat, zu eta ni bezala. Izan diten bat
· Para que, lo mismo que nosotros, sean uno
Aita: zuk enauzula konprenitzen... Hauxe da gure makurra
· Ahí está la dificultad...; ahí está lo malo
Aita zurrari’ seme gastari Aita biltzaile’ seme galtzaile
· A padre allegador, hijo expendedor
Aita-alabak’ ederki neurtu naute luze-laburrean
· Me han puesto de vuelta y media
Aita-aldeko osabarik ez du
· No tiene tío carnal por parte de su padre
Aita-ama maiteak! Egin indar bat, zuen haurren onetan!
· Haced un esfuerzo o empeño
Aita-amak ezin menderatu zitzatekien lan aiek’ eta atzeraka zijoan baserria
· El caserío iba cada vez peor
Aita-amak ikusiren ote naitek gehiago bizirik?
· Volverán a verme vivo? N.B. En tratamiento de i-ka
Aita-bere bertso-zalea eban...: zanak deutso
· Se ve que lo lleva en la sangre
Aita-besoetakoak egiten dituz gurasoen ordeak
· El padrino hace las veces de los padres
Aitabitxik’ bai gurasoai ta bai abadeari’ dirua lodi emon eutsen
· Les dio una crecida suma
Aitaderrak atsa emon zaun aur koni honi!
· Cómo se le parece al padrino!
Aitagandik dakar izatea Semeak
· Procede del Padre
Aitagandik dan Egi-arnasa Aitagandik bialtzen dizuedanean’ Ark egingo du Nitaz
aitor
· él dará testimonio de Mí
Aitagandik due eren betiko etorrera Semeak eta Espiritu-Santuak
· Proceden eternamente del Padre
Aita-garri ta ama-garri bat osotu artean’ beste kastidadearen kontrako nasaikeria ez
dauke pekatutzat, kristinau itsu orrek
· Con tal de no consumar el trato sexual
Aitagaz eta amagaz egoan oindik dama gaztea; baina gaurtik aurrera neugaz pozago
egongo litzakela esan eustan
· Que le gustaría más vivir conmigo
Aitagure bat San Rafaeli... ezeren okerrik izan ez dezagun!
· Para que no nos ocurra ninguna desgracia
Aitagure on bat errezatu, olakoetan! -Makina bat esanda nago len ere... Eztakit
nundik barrena joaten diran... Baztarren batean galduta ibiliko dira!
· No sé qué se hacen... o dónde van a parar
Aitagure on bat errezatu, olakoetan! -Makina bat esanda nago len ere... Eztakit
nundik barrena joaten diran... Baztarren batean galduta ibiliko dira!
· No son pocos los que tengo rezados ya
Aita-Gurea amar aldiz esaiozu umeari; eta amaikagarrenarako’ aspertuta jartzen
da... Maldezio bat aditzen dala inguruan’ eta beelaxe ikasi!...
· N.B. Reflexión de un casero sobre la fuerza de penetración del mal
Aitagureari begiraldi batzuk emon bear jautxaguk
· Darle unos repasos
Aitaita nekatuten zala ekuselako’ txarr-aldiren batek artu ez eian bildurrez’ besotik
eldu eutsan
· Temiendo que le diera un desmayo
Aitak agindu zion’ etzezala Kanaan-go neskatxik emazte egin
· Que no tomara por esposa a
Aitak aren eskuetan ipini zituen, aldi eta uneak
· El tiempo y el momento
Aitak atsegin-oneko izan zuen Jesusen Biotza
· En quien el Padre tuvo sus complacencias
Aitak au egin ziola... ta zer erantzuten digu guri?
· Por qué nos viene a nosotros con la reclamación?
Aitak aurrea arturik’ semeak ere bildu ziran
· Adelantarse; tomarles la delantera
Aitak balekizki’ makilakin bizkarra autsiko lioke
· Deslomar
Aitak begiak itxi orduko’ Joran bere biotz galdua agertzen asi zan
· En cuanto murió su padre
Aitak begiak itxi orduko’ Joran bere biotz galdua agertzen asi zan
· Mostrar su perversidad
Aitak’ bere burua seme-alaben esanera jarri bear izan zuan
· Tuvo que rendirse al deseo de sus hijos
Aitak beregan zeramazkien amets oiek’ zer-esan andiak zituztela gogoan arturik
· Daban mucho qué pensar; tenían profundo sentido
Aitak’ bizarrak erakutsi bear dizkio emazteari ta umeai
· Imponer respeto
Aitak edo amak txori-txikia euren seme-alabatxoari -zerbait egitearren- emon oi
 dautsen lez
· Una perra chica
Aitak emon zetsan eutsan astartuakin’ ez eban euki geixago guzurra esateko gogorik
· Con la reprimenda que le echó su padre
Aitak esan eutsan’ joan zedila ainbat lasterren etxeko gorabeera batzuk zuritutera
· A poner en buen orden ciertos asuntos domésticos
Aitak eta semeak’ bere begietarik bana galdu zuten. Bien artean kaltea jasanik’ legea
begira zedin...
· Sufriendo entre ambos el daño
Aitak eta semeak’ bere begietarik bana galdu zuten. Bien artean kaltea jasanik’ legea
begira zedin...
· Perdió cada uno uno de sus ojos
Aitak eta senideak igui zuten ezkontza ori
· Veían con malos ojos ese casamiento
Aitak etsiko dun ustea’ ba du berak ere
· Tiene la esperanza de que consentirá
Aitak’ etxea zuen; guk’ saltzeko; berak’ ezetz... Urtea ia, bere-ortan
· Va para un año que todo sigue en el mismo estado: nosotros, pidiendo que la venda...;
él, que nones
Aitak etxerako nai zuen’ eta beti atzerapenak ematen ziozkan semeari
· Le daba largas o dilatorias
Aitak etxetik aurrean bialdutakoa naiz...
· Echado de casa
Aitak etxe-zai utzi zituen amar emazteak artu eta galtzea baino bide oberik ez dezu
· Dejar al cuidado de la casa
Aitak etxe-zai utzi zituen amar emazteak artu eta galtzea baino bide oberik ez dezu
· Ir y ultrajarlas
Aitak etzioten gogo onez begiratzen Kanaan-go neskatxei
· Eran mal vistas por el padre
Aitak ezin eban ezer egin bere seme kutunaren alde’ biotzeko negar goria baino
besterik
· No podía hacer otra cosa sino llorar amargamente
Aitak eztu semea gaztigatzen’ begia bihurriturik baizen
· Mirándolo con ojos irritados
Aitak ilak pizten eta bizitara ekartzen ditun bezela’ Semeak ere’ nai dunari ematen
dio bizia
· Lo mismo que el Padre resucita a los muertos, devolviéndoles la vida
Aitak’ itzik esateko almenik-gabe makurtu zuan burua; eta erori zitzaizkion
begietatik paparrera’ urr-aleak baino negar-malko aundiago bi
· Se le cayeron de los ojos
Aitak’ itzik esateko almenik-gabe makurtu zuan burua; eta erori zitzaizkion
begietatik paparrera’ urr-aleak baino negar-malko aundiago bi
· Sin ánimo para decir nada
Aitak’ itzik esateko almenik-gabe makurtu zuan burua; eta erori zitzaizkion
begietatik paparrera’ urr-aleak baino negar-malko aundiago bi
· Dos lagrimones como garbanzos
Aitak larogetamar urte daukoz; eta semeak’ irurogei atzera jaurtita
 · Sesenta años menos. menos sesenta
Aitak’ larogetamar urte daukoz; eta semeak’ irurogei atzera jaurtita
· Noventa menos sesenta
Aitak, lege dan bezala’ min zuen; baina Jesusek bereala poztu zuen
· Como es natural
Aitak’ lege dan bezala’ min zuen; baina Jesusek bereala poztu zuen
· Lo sentía; estaba apenado
Aitak narruko batzuk emongo dautsiez orain’ eta kitu!
· Les dará una buena zurra, y en paz!
Aitak orduan galde egin zion’ negarrez zer zuen?
· Que por qué lloraba
Aitak utzi ziozkan soldadu banakak kopuratzeari eman zion
· Aumentar su número
Aitak-adinbat gloria du Jesus-ek, Jaungoikoa danez; eta gizona danez’ bestek inork
baino geiago
· Tiene tanta gloria como el Padre
Aitak ere ondo erakutsi zion bere aserrea’ ta garbiro esan zizkon esateko guztiak
· Claramente le dijo cuanto había que decir
Aita-lako seme
· A tal padre, tal hijo
Ait-ama besotakoak’ umetxoaren izeko-osabak izan zirean
· Padrinos de bautismo
Ait-amak izan baziran-be’ ez eben geiago egingo nire onean: eurakaitik nago bizirik
· No habrían hecho más por mí
Ait-amak neketan egongo ziran, semearen itzulerari luze-iritzirik; eta kezka min
onetatik atera nai zituen
· Sacarlos de esta congoja
Ait-amak neketan egongo ziran, semearen itzulerari luze-iritzirik; eta kezka min
onetatik atera nai zituen
· Estarían inquietos de impaciencia
Aita-ponteko ona duena’ ez da itotzen
· Al que a buen árbol se arrima, buena sombra le cobija
Aitarekikoa egin bazuen ere’ ez ordea anaiaren aierkunea itzali
· Entenderse con su padre
Aitaren aita dizut nik aitona: bere aitaren taiu bereko gizona...
· Vivo retrato de su padre
Aitaren aldera ekartzen badu ume orrek’ lanak emango dizkio bat edo-bati!...
· Si le sale al padre; si se le da al padre
Aitaren antza du; aita ber-bera da; nere begitarako
· A mi vista al menos; para mí
Aitaren bekozko iluna ikusi zuenean’ etsi zuen il bearko zala
· Ceño, irritación; frente ceñuda
Aitaren berba bigunak entzunaz’ arnasea artu eban
· Se tranquilizó
Aitaren berbak’ txito josiak gelditu ziran seme-alaben biotzetan
· Quedaron profundamente grabadas
Aitaren borondatetik’ eskolara joan-gabe geldituko litzake Manueltxo... Baina
 dijoala! An ikasia beretzat izango du-ta!
· Por su padre; si se le hiciera caso a
Aitaren borondatetik’ eskolara joan-gabe geldituko litzake Manueltxo... Baina
dijoala, dijoala! An ikasia beretzat izango du-ta!
· Nada perderá por aprender
Aitaren edo amaren urak dakaz
· Se parece en todo a
Aitaren egin orduko’ ezkutatu zitzatan; ta ez nuan geiago begiz jo
· Ya no lo vi más
Aitaren egitea dauko semeak
· Tiene las mismas trazas que el padre
Aitaren ekarria ez zan naikoa’ etxeko gastuari eusteko
· No bastaban los ingresos del padre
Aitaren ekarria ez zan naikoa’ etxeko gastuari eusteko
· Para cubrir el gasto
Aitaren emona artzen badau ume onek’ ikusgarria izango da. Aitaren emonera artzen
badau...
· Si le sale al padre; si se le parece
Aitaren eskuitik exerita dagoana
· A la diestra del Padre
Aitaren eta Semearen orduko’ izkutatu zan
· En un santiamén; en un instante
Aitaren etxean jakia nai-ezik oitua’ orain txerrien ortzak utzitako ezkurra ere ezinez
naikoa...!
· Acostumbrado a tener de sobra buena comida
Aitaren etxean jakia nai-ezik oitua’ orain txerrien ortzak utzitako ezkurra ere ezinez
naikoa...!
· Las bellotas caídas a los cerdos
Aitaren etxean jakia nai-ezik oitua’ orain txerrien ortzak utzitako ezkurra ere ezinez
naikoa...!
· No pudiendo saciarme de ellas
Aitaren etxeko zilar-jainkoak tokitik kendu’ ta puska-puska egin zitun
· Los hizo pedazos
Aitaren gara egin da... semea
· Se ha hecho ya tan alto como su padre; ya le iguala a su padre en lo que sea
Aitaren geieko alaba zara
· Hija digna de tal padre; a la altura de tu padre
Aitaren gora-beera ikusi arte’ eztu nai joan Ameriketara
· Hasta ver la crisis de su padre enfermo
Aitaren ixilka zabiltza... Zeorren onean esaten dizut
· Por tu bien
Aitaren ixilka zabiltza... Zerorren onean esaten dizut
· A escondidas de tu padre
Aitaren jantzi zaar batekin’ nolabaitean egin zioten-soinekoa
· Improvisar de algún modo
Aitaren jarduna entzunik’ marru aundi bat atera zun Esau-k; eta biotza galdurik’ ala
dio...
 · Y todo consternado, dijo
Aitaren jarduna entzunik’ marru aundi bat atera zun Esau-k; eta biotza galdurik’ ala
dio...
· Lanzó un gran rugido
Aitaren naiari’ txit ondo erantzun zion semeak
· Correspondió a la voluntad de su padre
Aitaren on-aldi orrekin ez gintezke fio
· No es de fiar esa mejoría de nuestro padre
Aitaren ondadean zer-eginik etzuela esanez’ etxetik bota zuten
· Que no tenía derecho a participar en la herencia
Aitaren!... ori egin dau?
· Por Dios!... Es posible?
Aitaren seme agertu ziraden, gure mendi-mutilak
· Se portaron como buenos... con bravura
Aitaren semea bada beinepein’ ... azkarra izan bear!
· Si no quiere deshonrar a su padre; si es digno hijo de su padre
Aitaren, Semearen!... Au ere entzun bear genduan! Lapurretan eginak’ lanaren lanez
aurreratutako txanponak?
· Ahorrados a costa de trabajo
Aitaren, Semearen!... Au ere entzun bear genduan! Lapurretan eginak’ lanaren lanez
aurreratutako txanponak?
· Con que son robados nuestros ahorrillos?
Aitaren, Semearen!... Au ere entzun bear genduan! Lapurretan eginak’ lanaren lanez
aurreratutako txanponak?
· Lo que nos faltaba oir!
Aitaren sena dauko
· El mismo carácter del padre
Aitaren senakoa da
· Del temperamento del padre
Aitaren urak daukaz orrek
· Se le parece al padre
Aitaren-ean egin zun bere egitekoa
· En un santiamén
Aitarengana noa... Morroi artzen baninu’ ai nere zoria!
· Qué suerte entonces la mía!
Aitaren-ka’ eleizara bidea artu eban
· Haciéndose cruces, de asombro
Aitarenka etorri dira, orrek esan ditunakaz
· Haciéndose cruces; atónitos
Aitaren-seme irten ziraden
· Se mostraron dignos de sus padres
Aitaren-seme irtengo gera Karlos Borbonen soldado... Aitarren-seme?
· Padre por hijo padres e hijos? todos los varones?
Aitarentzat bildur aundia du
· Tiene mucho miedo o respeto para con el padre
Aitarentzat otoitz eta otoitz aritu zen
· Rezando con insistencia, por
Aitari atsegin on zion Jesusen Biotza’ erruki bekigu!
· Objeto de las complacencias del Padre
Aitari atsekaba emoten deutsan ta amari iges-eragiten deutsan umea
· Ahuyentar
Aitari atsekaba emoten deutsan ta amari iges-eragiten deutsan umea
· Causar aflicción
Aitari begiratzen zion’ Aita, Aita... esan-da-esanez
· Repitiendo una y otra vez
Aitari burua gozo-gozo makurtzea: ori nai du Jesusek Getsemaniko baratzan
· Inclinarse amorosamente
Aitari edo amari bekoki iluna imintea; arpegi asarrea erakustea; berba astunak,
gogorrak ta itzaltsuak esatea
· Fruncir el ceño
Aitari edo amari bekoki iluna imintea; arpegi asarrea erakustea; berba astunak,
gogorrak ta itzaltsuak esatea
· Hablarles con dureza y sequedad
Aitari edo amari bekoki iluna imintea; arpegi asarrea erakustea; berba astunak,
gogorrak ta itzaltsuak esatea
· Mostrarles enfado
Aitari eskatuagaitik’ onek etxok eskurik luzatuko
· Ya no te tenderá una mano para dar dinero
Aitari etxean kendua ondatuta’ laster jarri nintzan diru ta ezer-gabe
· Sin dinero ni nada
Aitari’ gauza bat bera askotan eskatu zion
· Lo mismo
Aitari ere ukatu egin zion... Zer alako ote zan!
· Qué elemento sería el tal!
Aitarik geiago ikusiko duten zalantza ta kezka beltzean laja du emaztea lau umerekin
· Con inquietante recelo de que
Aita-Saindo maitea! gu ere zureak gaitutzu... Zurerik baizen ez da Eskualduntzat
haizu
· Un vasco no puede ser sino tuyo
Aita-Saindua da’ Eliza guziaren gidari ezin-bertzezkoa
· Guía imprescindible
Aita-Saintiak erran dü’ etzela orano gaiza gauza hori xuritü
· Que aún no se había dilucidado
Aita-Sandu guziak heldu dire ondoren-ondo, bide zuzen beraz Jondoni Petri-ganik
· Por legítima sucesión de unos a otros; en línea directa
Aita-Santu onen itzala’ zabaltzen gogor ari da mundu danean
· Su prestigio se está extendiendo con fuerza
Aita-Santu orrek agindu zuan’ eun urtetatik eun urtetara izan zedila Jubileoko urtea
· De cien en cien años
Aita-Santua kenduta’ danok alperrik-galduta gagoz
· Fuera del Papa; si se exceptúa el Papa
Aita-Santuak au egin dabenean’ eztau egin izango zeri ez eukalako, edo ezer-ez-egoka
· Sin más ni más; inconsideradamente; porque sí
Aita-Santuak eta Obispoak dakite ongiena’ estu-estuan liberalkeriaz zer aditu bear
 dan
· Lo que hay que entender estrictamente; en su sentido propio
Aita-seme biak zirean barritsuak, min labanekoak eta edonogazkoa eukitekoak
· Aduladores, zalameros
Aita-seme biak zirean barritsuak, min labanekoak, eta edonogazkoa eukitekoak
· Deseosos de quedar bien con todos
Aita-seme oon autu-alditik zer atera dok?
· De la conversación de ambos
Aita-semeak alkarr maite zutenik’ etzan askorik ezagun
· No puede decirse que se quisieran
Aita-semeak’ biak bularretarik gan joan dira
· Ambos murieron tuberculosos
Aita-semeak’ Gesenen gelditu ziran, Faraonek zer agintzen zien begira
· Esperando las órdenes de
Aita-semeak gizon saindu hori bazterrerat harturik’ otoizka hasi zitzaizkon
· Tomándolo aparte
Aita-semeak negarra mara-mara egin zuten’ apaizaren itz sakon biozkor aiek
entzundakoan
· Lloraron a lágrima viva
Aita-semeak ontan laztanka eldurik alkarri’ mila eskerr on eman zizkaten Jaunari
· Abrazándose estrechamente
Aitatu ditugun bi erri oiek’ arrikada bat bidek banatzen ditu
· Están a un tiro de piedra uno de otro
Aitatu egizu orduan beste inoren gatx-bageko, ta gaiski esaleen gogoari dei egiteko
esangarri bat
· Tema capaz de interesarles
Aitatu egizu orduan beste inoren gatx-bageko, ta gaiski-esaleen gogoari dei egiteko
esangarri bat
· Tema inocente, no ofensivo
Aitatu zan’ eta agertu zan
· En mentando al ruin de Roma, luego asoma
Aitatxo! eraman nazazu soin-soin!
· Llévame a cuestas
Aita-zulo da gure umea; ama-zulo... Aita-zur; ama-zur. AN/b; Aita-zorro; ama-zorro.
AN, G
· Muy apegado al padre; a la madre
Aitearen baten ekarri ebezan ondora’ ebakuntzarako tresnak
· En un santiamén
Aitearen!... Zer dira jazkera oneek? Galdu dabe andrak euren buruari bear deutsen
lotsa!
· El respeto que se deben a sí mismas; el pudor
Aitearen-ka ta puz-ka aldegin eban atsoak autortegitik
· Santiguándose y toda sofocada por el susto
Aititagandik zeuk jasotakoak ete dira esakun itxura oneik?
· Recogidas o aprendidas de tu abuelo
Aititak ezpanakaz barre, da begiakaz negar egin eban... au entzunaz-batera. Enekian
nor zan’ baina ardi zuritzat neukan
 · Me pareció ser un bienaventurado
Aiton aundi bat ba zan, gure aurrean
· Delante de nuestra casa
Aiton gordin bat jo zuen izurriak bat-batetan
· Le atacó repentinamente la peste
Aiton ori kantari zien zian...: egoaizea aterako din!
· De seguro que va a llover...
Aiton orrek ganbara gaizki dauka, ama!
· Anda mal de la cabeza
Aiton ximur bat zegoen atean, Aita gurea esaten boz ilun batean
· Un ancianito surcado de arrugas
Aiton ximur bat zegoen atean, Aita gurea esaten boz ilun batean
· Con voz apagada
Aitona’ ezertarako etzegoan, zarturik; amona’ gutxigorako; umeak’ ez geiorako, gaxo
aiek
· No era ya capaz para nada
Aitona’ Martinen aserrean zegoan; eta ezeritzon Ana-Josepak senarrari itzik ere
esatea’ aserrea joan zakion arte
· Estaba enfadado con Martín
Aitona’ Martinen aserrean zegoan; eta ezeritzon Ana-Josepak senarrari itzik ere
esatea’ aserrea joan zakion arte
· Hasta que se le pasase el enojo
Aitona’ Martinen aserrean zegoan; eta ezeritzon Ana-Josepak senarrari itzik ere
esatea’ aserrea joan zakion arte
· No le parecía bien hablarle del asunto
Aitona orrek eta biok’ alkarrizketa bat izan genduan orain-aurreko batean
· Uno de estos días pasados...; hace poco; últimamente
Aitona perrejil orri’ gaitz-izenez Mispildiko Kaskilu deitzen zioten: zakarra zan
· Cascarrabias, áspero
Aitona perrejil orri’ gaitz-izenez Mispildiko Kaskilu deitzen zioten: zakarra zan
· Le apodaban
Aitona perrejil ura ere an al zan?
· Viejo impertinente
Aitona zaarrak’ su-ondoan ondoena!... Su-ondora! Gazte berriak datozela lanera!...
Aspertu ditugu baztarrak
· Ya ha pasado nuesto tiempo; ya estamos de más
Aitona zaarrak’ su-ondoan ondoena!... su-ondora!. Gazte berriak datozela lanera!...
Aspertu ditugu baztarrak
· Los viejos al fogón!
Aitona zaar-zaar bi asi ziran jardunean
· Dos ancianitos
Aitona zarra’ arozko aldeko zelaia ikustera dijoa’ artoak zertan ote diran
· A ver qué tal va el maizal
Aitona zarra, ezur-karraska aundi-bage belaunean’ lizar-pean eseria da, gerria zuti,
zangoak luze betean
· Sin mucho crujir de huesos
Aitona zarra, ezur-karraska aundi-bage belaunean’ lizar-pean eseria da, gerria zuti,
 zangoak luze betean
· Extendidas las piernas a lo largo
Aitona zarrak, urte batzutan gora junda daudezenak’ orain gaztien pekatu-bila’ oiek
dira errezenak
· Son los más propensos a
Aitona zarrak, urte batzutan gora junda daudezenak’ orain gaztien pekatu-bila’ oiek
dira errezenak
· Ya bastante entrados en años
Aitona!... Ze bear dek? -Orain-ee... lengo iru eiztari aak’ etera ittue eperrak...
· Qué quieres?
Aitona: zu beti ilunbetan zaude; beaz’ iluna zer dan ederki jakingo-zu... .i argi ago
ta... argia zer dan bai al dakik?
· Tú no estás ciego; tú ya ves
Aitonak ezin kuturtu du mutila beregana; ta arekin egiten ditu ardaila batzuek
· Suele tener con él algunas camorras
Aitonak ezin kuturtu du mutila beregana; ta arekin egiten ditu ardaila batzuek
· No lo puede reducir; no puede ganárselo
Aitonak eztu ia ezer jaten...: gogamen astunak dauzka inolaz ere!
· Indudablemente está dominado por tristes pensamientos
Aitonak pipea bete’ eta tximinian gorako keiakin asi zan fumatzen
· Echando grandes humaradas
Aitonaren esku-gaina muindu ta gabonak emanez’ lotaratu dira umeak
· Besar la mano al abuelito
Aitonaren semea da ori... Dirudun aundia
· Muy adinerado
Aitonari’ begiak beera negarra dario
· Llora a lágrima viva
Aitonatu... ondo esana al dago euskeraz? -Bigarren aldikoa izan dunagatik esango da
aitonatu... Nik eztet beinere entzun
· N.B. Consulta hecha a mi testigo sobre aitondu y aitonatu. Teóricamente, pues,
aitonatu sería: hacerse abuelo por segunda vez
Aitonduta’ iloba txikija besuetan duela dabil... Familija azitzen berritik asija!
· Hecho un nuevo padre de familias!
Aitor bear det’ itsusia dala nere bizimodua
· Tengo que confesar
Aitor darotzut dizut, ene Aita, zeru-lurren Jabea,... zeren horrela laket duzun
· Yo te bendigo, Padre!
Aitor darotzut dizut, ene Aita, zeru-lurren Jabea,... zeren horrela laket duzun
· Pues tal ha sido tu beneplácito
Aitor dezadan: egiak behar du bere bidea
· No hay más remedio que reconocerlo
Aitor dezagun duda-mudarik-gabe: xori horiek’ ez ziren pikaren azken umetarik... !
Pika mika urraca.
· Se ve que esos perillanes son muy vivos
Aitor dizut’ ardozaletxoa dala; burua eta barrua geixko berotu oi dituela
· Que se propasa en la bebida
Aitor dut, Jauna’ ni ere huts-eginik ibili naizela ifernuko bidetan
 · Que he andado extraviado..., errante
Aitor-behartzen zaiote
· Se ven precisados a confesar
Aitorle gezurtiak bilatu zituzten Jesusen aurka...; baina baten itza’ bestek jaten zun
· Se contradecían entre sí
Aitormen auek legunkeriak diranik’ ez sinistu!
· No creas que son lisonjas
Aitormen eman izan dute’ mirari orrena
· Dar fe de ese milagro
Aitorr oneko lurra da
· Tierra de buena clase
Aitorren etxeko teilape garbi ta ondraua isten badozue
· El honrado cobijo familiar de
Aitortu bear bazendu biotzetikan egia’ ez ote dezu beinere gure premia?
· Puesto a decir honradamente la verdad
Aitortu bear ez’ ta... aitorleku inguruan jira ta bira... inori begira... ibili oi dira
emakume oriek
· A pesar de que no llevan intención de confesarse
Aitortu bear ez’ ta... aitorleku inguruan jira ta bira... inori begira... ibili oi dira
emakume oriek
· Observando al prójimo
Aitortu bearko dute beti ta beti’ lertuko badira ere
· Eternamente
Aitortu bearko dute beti ta beti’ lertuko badira ere
· Mal que les pese
Aitortu bearrean nago gaur, egiaren alde’ ba dakitela gurasoak, onelako zer-eginetan,
etxea jasotzen, seme-alaben kalte-gabe
· En honor de la verdad
Aitortu bearrean nago gaur, egiaren alde’ ba dakitela gurasoak, onelako zer-eginetan,
etxea jasotzen, seme-alaben kalte-gabe
· Mirar por el bien de la casa
Aitortu beat’ Amarilis-gabe ez nintzala izango gaur ni nere jabe
· Hoy no sería libre; no podría disponer de mi persona, de no ser por Amarilis
Aitortu dauku’ hutsean zela
· Que estaba equivocado
Aitortu zuan’ gaiztoz ibili zala eskale-jantzian
· De mala fe; con mala intención
Aitortuko dautzuet’ ez dakitela nola erran, irakurlea nakaiztu nazkatu-gabe; bainan
egiak ez du bide bat baizik
· Pero la verdad se impone; no tengo más remedio que decirla
Aitortzeko ta Jauna artzeko garai onena zein litzake?... Mordo aundi-xamarra egin
zaigu ta
· Es que lleva uno tanto tiempo sin descargar... sin confesar!
Aitortzen al du? .-Aitortu, orrek? Beelaxe!
· Este rato! Para eso está! En eso piensa!
Aitortzen det nere eskergaiztoa
· Reconozco mi ingratitud
Aitortzen dut’ ikasten bear adina ez ariturik
· Que no me he aplicado debidamente al estudio
Aitortzen dut’ ikusminak ere Jatsurat eremaiten ninduela egun hartan
· Me llevaba allá la curiosidad
Aittitta gizagaixoa’ itsututa jagok: begirik etxaukak’ negar egiteko izan ezik
· Sólo tiene ojos para llorar
Aittona luze egon bazan’ etzan laburrago egon iloba zatotik edaten
· Si estuvo largo rato... no lo estuvo menos
Aittona!... -Ze bear dek?- Oain-ee... lengo iru eiztari aak’ etera ittue eperrak... Atera
ditue...
· Ya han levantado perdices
Aitu baten’ edozeinek esango leuke ogerleko au ona dala
· A primera vista
Aitu egizu zelan egin bear dan kalte-jasote au
· Reparación o restitución
Aitu zaio bizi-lagunaganako onginaia’ eta andik aurrera edozein gauzak erretzen du
senarra edo emaztea
· Le irrita cualquier cosa
Aituko etzaitzuen zorion-opiltxoa, zuei!
· Votos de inalterable dicha al nuevo matrimonio
Aituteko adituteko bide errazean iminiak dagoz liburutxu onen erakutsiak
· En forma fácil de entender
Aituxe egin diagu autengo sagardoa
· La hemos casi terminado
Aitxurrarekin garratza ez baldin bada nekazaria’ litxarrerian gailentzen dira satorra
eta luartza
· Topos y alacranes hacen su agosto
Aitz goiti onen erpinera beste egiteko-bage igorik’ egon izandu naiz neur bein baino
geiagotan, kanpo zabalai begira, ezin aspertuz
· Subiendo allá sin otro objeto
Aitza jota olatutzarra triskaurik gelditzen dan-legez
· Estrellarse contra la roca
Aitzaki ederra, olajaun pobreak’ agorra
· Buen pretexto para el ferrón pobre, la sequía Excusas de mal pagador
Aitzaki ori aterrako luke; baino eztu lanik izango. Eztiot bide emango
· No podrá aducir ese pretexto
Aitzaki orixe ez nizuen eman bear’ eta artu det ba zuen sendagaia!
· No quería daros pretexto para que me lo reprocharais, y he tomado esa medici na
Aitzakia besteri emateko’ bizkorrak gera!
· Con qué facilidad echamos las culpas al prójimo!
Aitzakia onekin’ etsi-etsian dijoaz eriotzaren atzaparretara
· A la desesperada
Aitzakia ta aitzakia besterik ez da nagia
· Todo son pretextos para el perezoso
Aitzakia ta gezurrarekin’ leengo antzera utzi nau
· Me ha dejado como antes... No he conseguido lo que le reclamaba
Aitzakiaren farragarria!
 · Qué pretexto más fútil!
Aitzakiaren farragarria!
· Qué pretexto más ridículo!
Aitzaki-bila dabiltza’ argana ez urbiltzeko
· Buscando pretextos
Aitzaki-maitzaki, berea egin du orain ere
· Con pretextos buenos o malos
Aitzaki-maitzaki’ ez iges ibili! ta ekin gogor!
· Buscando pretextos
Aitzakiren bat aurkitzen bazion’ ... eta nor da gabe? ba zakien ixilik jasaiten
· Y quién no tiene alguna falla?
Aitzakitarako iduki dute len Erregina, liberalak
· La han conservado en el trono, sólo para guardar las formas, para que no digan... no
por afecto
Aitzakitzat’ ori atera zion
· Para excusarse
Aitzaki-zale utsak dira
· Todo es sacar pretextos
Aitzari urrea bilatzen’ bi ilabete igaroan jardun zuten
· En busca de oro
Aitzari urre-izar pikorta batzuk ikusi izan ziozkan, erriko apaizak
· Había notado a modo de arenillas de oro en la roca
Aitze aditze hortan ginuen gerlako ministroa, gizon zuzena eta begi ernekoa
· De vista perspicaz
Aitze Aditze hortan ginuen gerlako minixtroa, gizon zuzena eta begi ernekoa
· De ese parecer era
Aitzeak lotsa lezakean gauzarik nabarmenenak
· Diversiones atrevidas, osadas
Aitzean jaioak’ aitzera nai
· La cabra tira al monte
Aitzeki orren bidera atera edo nai dula dirudi’ inork bestera esango balio
· Salirle al paso a ese reproche
Aitzeki orren bidera atera edo nai dula dirudi’ inork bestera esango balio
· Contradecir
Aitzeki ta maitzeki’ zu, lurra baino ustelagoa
· Todo son excusas; eres un cobarde
Aitzena eldu zaio gizajoari
· Le ha llegado su hora suprema
Aitzerak aditzerak ba nituen len’ erri onenak
· Ya tenía noticia de este pueblo
Aitzetan beera labainka asten bagera, ibairaino goaz
· Si empezamos a resbalar peñas abajo
Aitzgorri baino goragoa da mendi ori; ekatx guztiak azpian artzen dituana
· Se eleva por encima de la región de las tormentas
Aitzgorri baino goragoa da mendi ori; ekatx guztiak azpian artzen dituana
· Más alto que
Aitzgorri-gaineko elurra baino zuriago ziraden-etxeak
 · Más blancas que la nieve de
Aitzgorriko goi-gailurrera igotzeko asmoetan arnas-estuka ginazela’ aurrez-aurre
bilatu genduan gure artzai zintzoa
· Mientras subíamos jadeantes
Aitzgorriko goi-gailurrera igotzeko asmoetan, arnas-estuka ginazela’ Urbiako zelaia
igarota laster’ aurrez-aurre bilatu genduan gure artzai zintzoa
· Nos encontramos frente a frente con
Aitzgorritik begiratu’ ... eta jira guztian lepo utsa
· Todo cimas en derredor
Aitzin handia hartu zion Dongaitzek Durruti-ri
· Le tomó gran ventaja o delantera
Aitzin hortan’ ba dugu zerbait ikusirik!
· En esta temporada última
Aitzinago iragan zen egitekoa
· La cosa fue más adelante aún; no paró ahi la cosa
Aitzinagoko aste hortan etorri zen
· En la semana precedente
Aitzinean duzun denborari lot zakitza zakizkio! Hari probetxa zakitza!
· Agárrate al momento presente!
Aitzineko asteartean’ etxe bat erre da, osoki suntsitu, arratsalde betean
· En plena tarde; en mitad de la tarde
Aitzineko urtetan’ ziloa anitzez handiagoa zen
· Deuda o déficit
Aitzinerat, mutilak!... goi-maila jo-arte!
· Hasta la cima...; hasta la victoria
Aitzinetik aingeru’ eta gibeletik ostiko-emaile!...: Zer gizon leiala!
· Buenas palabras por delante, y traición por detrás
Aitz-negarra
· Estalactita
Aitz-urdin... Urdina, ze kolore-klaseri esaten diozute? -Urdina da’ zuri nastua
· Color gris
Aitzurketan asi bai gogoz eltze-diruaren bila; bainan non joko zuten dirua aitzurrak’
ateratzen zituzten lurpetik’ ... ezurrak
· En vez de dar con dineros, lo que les salía eran huesos
Aitzur-lan ta gainerakoak egiteko’ ezur-nausiko mina jartzen zaiote
· Se resisten a hacer trabajos duros
Aitzurrerako ez naiz gauza,... eskeak lotsa ematen dit
· Me da vergüenza mendigar
Aitzurr-ukaldika’ burua lehertu zioten
· Le destrozaron la cabeza
Aiumaz deadarka egote emen-zan noizean bein; baino Patxik ez-aditu egite emen-zion
· Se hacía el sordo
Aiumaz deadarka egote emen-zan noizean bein; baino Patxik ez-aditu egiten emen-
zion
· Gritaba dando alaridos
Aiuntamentuan ere’ zaratarien aldeko asko sartu da
· Muchos partidarios de los agitadores
Aixa menderatuko ditugu gaztain oek lauron artean
· No nos costará mucho despacharlas todas
Aixa-asko garbitu dio partidua, beste pelotari-lagunak.
· Le ha ganado el otro holgadamente
Aixagatik utzi du lana
· Por comodidad
Aixago ilunduko luke eriotzak eguntsentiko izarra’ gizon ospatsuen izena itzali baino
· Antes se extinguiría el lucero del alba
Aixe aundiak ditu
· Tiene muchas comodidades
Aixe batzuk buruan sartuta, euren indarrakin arrotuta’ ezin dituen kargaak jasoten
dabiltz, osasuna galduteko edo eraso bategaz betiko geratuteko peligru ezagunetan
· Quedar lisiados o estropeados para siempre
Aixe batzuk buruan sartuta, euren indarrakin arrotuta’ ezin dituen kargaak jasoten
dabiltz, osasuna galduteko edo eraso bategaz betiko geratuteko peligru ezagunetan
· Envanecidos
Aixe esanak’ etxera bil Aixe esanak’ nork bere kaltetan ditu
· Las palabras inconsideradas se vuelven contra quien las dice
Aixe gogorra dabil... Ba dirudi’ goian dagonak beera etorri bear daula
· Una ventolera que parece que va a tirarlo todo abajo
Aixean mintzatu da
· Ha hablado con ligereza
Aixek ostu deust dirua! Begia-letxe! Aretxek
· Estoy cierto de ello! No me cabe duda!
Aixenekoa bota du... Orain bertan aditu dezute aixenekoa
· Ha blasfemado
Aixeri zitalak’ juan-da usain egin eutsan, zelakoa zan ikuste-arren
· Se acercó a olfatearlo
Aixeri zoli zan’ larakoa sartzen
· Muy astuto para engatusar o dar el timo
Aixkirantza aundiak ditu erri ontan. Adiskidantza
· Amistades
Aixturrak’ berorrentzat: testamentu egite-aldera, beatz-azkazalak moztutzeko
· En pago por su trabajo de escribano
Aizak, Atanaxio, ekatzak txilibitua! .-Ez txinistu! sinistu
· Para eso estoy...! Nones!
Aizak, auzoan zer moduz? .-Aurtengoak egin dik! Legortea, gizona, legortea!
· Ya hemos perdido la cosecha del año
Aizak: diru orren aldeko’ ire anima neretzat!
· A cambio de ese dinero, venga tu alma!
Aizak, i!... berriketan ez aiz ba ibiliko?
· Me estás tomando el pelo? No lo dirás en serio?
Aizak! I ta ni’ bi gaituk, e!
· Cuidado con propasarte! con meterte en mis asuntos!... Guarda la debida distancia!
Aizak, i! Txerria iltzean izaten dira txerrimoniik Ni il bitartean’ eztek izango
alabaren doterik...
· No la pretendas mientras yo viva
Aizak!... Ixilik ezpaago...?
· Oye, a ver si te callas!... Como no te calles...!
Aizak, ots aundin esan zak kontu ori; ez belarrira! Danok entzun dezaten
· Dilo en alta voz, no en secreto
Aizak!... zertan eraman dek tolosar ori, bertsoak artzera, nere ixilka?
· Sin saberlo yo
Aizan, Antoni: ba al dakin zer egin bear genduken? -Aditzeko natxegon, Jesusa
· Tú dirás... No lo sabré mientras tú no me lo digas
Aizaroak ditut etxelagun
· Mis familiares son tinieblas; son mi compañía las tinieblas
Aizazu, adiskidea...: nork erakutsi dizu nundik dan gure etxera bidea?
· Qué vienes tú a meterte en nuestros asuntos?
Ai-zazu, gaztea! Zenbat balio du denak, dagon bezela? .-Ja, jai! Denak, ni ta guzti?...
Ez bezala berorrek ezpainik busti!
· Qué más quisiera Vd.! Tate!
Aizazu, Joxinaxio: sagardoa edateko ta napar-txikia proatzeko’ txardina berria
bezelako plater pinik eztezu
· Aguardiente navarro
Aizazu, Maria, ekaitzu erreal bi’ lagun-artera joan nadin
· Para ir a la tertulia
Ai-zazu, Mariterex: bai al dakizu nor ezkontzen dan bigar?... .-Eztakit: nor degu?
· Quién será?
Aize artzeak ondo egingo dit
· Tomar el fresco, airearse
Aize baten laguntzaz’ ura ta ura ematen asi zan goia
· Empezó a diluviar; a llover torrencialmente
Aize berri bat ar dezala Elizak!
· Que entren en ella aires de renovación!
Aize biguinak loetan jo du Maiteino... Oraindik an du belarrietan maite-kantaren
zantzua
· La acaricia en las sienes
Aize biguinak loetan jo du Maiteino... Oraindik an du belarrietan maite-kantaren
zantzua
· Le sigue zumbando en los oídos
Aize bizi ta indartsuen jira-birak itxasora joten daben tokian
· Soplar los vientos sobre el mar
Aize egoa’ andreen gogoa Ain aldakorra
· La donna è móbile
Aize emendik Alde emendik!... Anka-adi emendik!
· Fuera de aquí!
Aize epel-epela dabil’ eta ez jako igartzen neguari
· Apenas se nota que es invierno
Aize gaisto batek emanda’ elbarritu zan, ezin ezertako baliatu zala
· Quedó paralítico
Aize gaisto batek emanda’ elbarritu zan, ezin ezertako baliatu zala
· Atacado por un aire maligno
Aize gaistoak edo ubeldeak galerazi ez dezoten bidea ontziari
 · Vientos contrarios; vendabales
Aize gaistoak edo ubeldeak galerazi ez dezoten bidea ontziari
· Impedir la ruta a la nave
Aize gaitza baitzagon’ sua indartu zen bat-batean
· Como soplaba fuerte viento
Aize gaiztoak ibiltzen dira zenbaiten buru arroan
· Algunos andan ensoberbecidos
Aize gogor batek jo zuan ego-aldetik
· Sopló un fuerte viento del sur
Aize gogor edo biziren bat urratu behar duenean, ongi nekatzen da
· Atravesar un viento fuerte
Aize gogorra’ txistu ta txistu zebilen, Tximistak gora ta beera
· Silbaba con fuerza el viento impetuoso
Aize gogorrak bidea galdu-eragin dautso ontziari; galduteko zorian’ ito-bearrik dago
gure bizkaitar gaztedia
· A punto de perecer
Aize gordina zegok!
· Viento muy frío
Aize gordin-xamarra da gaur
· Corre viento muy frío
Aize guztiak borrokatuta, ondoreneko’ ekaitza
· Viene como resultado o consecuencia la tormenta
Aize iparra atera du
· Se ha levantado el cierzo
Aize larria dabil. Aize aundia, aize arroa.
· Viento sur fuerte
Aize min zakarrakin asi da euria, turmoia jorik
· Vientos desapacibles y alborotados
Aize minak txistu jotzen asi ziran
· Mugidos del viento
Aize minak txistu jotzen asi ziran
· Mugidos del viento en el mar
Aize naasiak andik emendik gogor dardaratzen bailu’ amar erroko gaztain mardula
gutxiz muskildu du mutilak
· Ventarrón confuso
Aize naasiak andik emendik gogor dardaratzen bailu’ amar erroko gaztain mardula
gutxiz muskildu du mutilak
· Como si lo sacudiese fuertemente
Aize naasiak andik emendik gogor dardaratzen bailu’ amar erroko gaztain mardula
gutxiz muskildu du mutilak
· Despojarlo casi del todo
Aize naasiak andik emendik gogor dardaratzen bailu’ amar erroko gaztain mardula
gutxiz muskildu du mutilak
· En todos sentidos; por todos lados
Aize onek’ dena legor-legorrik utzi du
· Lo ha dejado todo seco
Aize orrek’ bereala dau euria
 · En seguida trae lluvia
Aize otz gorriak zigortutako artoak’ arriak txikitu...! Ezbear danen jabe’ gu
nekazariak
· Todas las desgracias cayeron sobre nosotros
Aize otza gora-bera, ta egualdi gogorrak egon-arren’ garratz dabiltzaz lanean, eleizpe
barria egiten
· Están trabajando activamente
Aize otza’ indarrez gailendu zan
· Imponerse con fuerza
Aize otzak, elurrak, kazkabarrak, izotzak eta izate geiagok galerazotzen dute festak
egitea neguan
· Y otros elementos
Aize otzak ematen ziola gelditu zan
· Expuesto al viento frío; a la intemperie
Aize otzetan gogortuten edo eguzki berotan kiskaltzen luzaroko orduetan egon-da
gero’ etxera datozenean’ ba datoz; zerbait dakarrenean’ ba dakarre. Arrantzaleak
· Después de haber permanecido largas horas
Aize ozkiroan atseginez gengozala
· Al fresco; tomando el fresco
Aize ozkiroan atseginez gengozala
· Estar a gusto
Aize ozkirritxoa ebilen-arren
· Aunque soplaba un fresquecito
Aize pixka bat danok ba degu gaztetan’ geran bainon geiago gerala ustetan
· Todos sentimos alguna vanidad...; somos algo vanidosos
Aize t’ euri’ axarien eztaiek Aize t’ euri’ azarien pesta Azariek olako eguraldietan’
erraz arrapatzen zer jana
· A río revuelto, ganancia de pescadores
Aize ta eguraldi onakaz joan zirean itxasketan’ Terranovara urratu arte
· Hasta que se acercaron a T
Aize ta olatuak eroen lekurantz joian ontzia, zuzenbide-baga; ta goizeko iruretan’
dart-dart jo ebazan atxak
· Fue a estrellarse contra las rocas
Aize txar baten mendean dago gure izate guzia
· Pendiente de un soplo
Aize txarrak dabiltzan artean’ ez atara musturrik!
· Quieto en casa!
Aize txarren batek jo ote zien?
· Darles algún mal aire
Aize utsari ukabilkadea jaurtitea lez da
· Esfuerzo inútil
Aize zakarra atera du
· Se ha levantado un viento desapacible
Aize zorrotza dabil; otzen otzaz’ musu-belarriok ondo gorri darabiltza jenteak
· Sopla un viento helador
Aize zorrotza dabil; otzen otzaz’ musu-belarriok ondo gorri darabiltza jenteak
· Del frío que hace
Aizea arrotuz’ erronka dugu aurrena; urrena’ tximis-dirdira
· Detrás, el fulgor del relámpago
Aizea arrotuz’ erronka dugu aurrena; urrena’ tximis-dirdira
· Hinchándose el viento
Aizea atera du
· Se ha levantado viento
Aizea baino lotsagabeagoa da emakume ori
· Entrometida, descarada
Aizea bera baino arinago joian..., non alboruntz eginda sakosta batera jausi’ ta
arnasarik ez eban atera
· Quedar sin aliento, expirar
Aizea bera baino arinago joian..., non alboruntz eginda sakosta batera jausi’ ta
arnasarik ez eban atera
· Desviarse, ladearse
Aizea bera baino arinago joian... non alboruntz eginda sakosta batera jausi’ ta
arnasarik ez eban atera
· Más veloz que el viento
Aizea buruan’ eta ibili munduan... txoroen moduan
· Ligereza, falta de seso
Aizea da negu. Esaera
· Invierno y viento, para el caso, igual
Aizea’ geldian daukagu, noizbait ere
· Por fin se ha amainado el viento
Aizea geldin al-daukagu?... Atzoko ortan’ etzan giro!
· Ya se ha sosegado el viento?
Aizea gelditzearekin batean’ euriari ekin zion
· Echó a llover
Aizea gerizatu da
· Ya se ha calmado el viento
Aizea’ negu
· Es el viento la definición del invierno
Aizea sartu du
· Ha cesado el viento
Aizea ta ustea bai’ ... ontatik ondo zeukan gure jauntxo orrek, erraldeka!... Baino
aginpide gutxi errian
· Vanidad y humos de suficiencia no le faltaban
Aizea zijoan zulotik txistu joaz
· Salía aire silbando
Aizea ere usteldu da’ ta... ezin arnaserik artu!
· Se ha viciado el aire
Aizea ere usteldu da’ ta... ezin arnaserik artu
· Imposible respirar!
Aizeak alde batera edo bestera ontzia itzuli gura dabenean
· Cuando el viento amenaza volcarlo
Aizeak’ ba du bere gerria edo gaia; ez da gaiez utsa. Orobat argiak ere
· No es inmaterial
Aizeak batetik bestera zerabiltzan kainaberak
 · Agitaba de un lado a otro
Aizeak beste alderdira jotzen badu’ Jainkoa lagun!
· Si cambia el viento... Si cambia la situación
Aizeak biratxo bat egin eban iparraldera
· Cambió un poco de dirección hacia
Aizeak biztu dira, ta urak zimurtu itsasoan
· Rizarse el agua
Aizeak bolara du. Aspaldian aize aundia dabil
· No quiere ceder el viento
Aizeak bota nai’ eta ezinez ibili degu gaixoa
· Sin poder expulsar gases
Aizeak buruan’ eta ibili munduan
· Frivolidad y despreocupación
Aizeak buruko txima guztiak eroan bear euskuezan aurrean
· La violencia del viento parecía querer arrancarnos el pelo de la cabeza
Aizeak darabiz’ etxetik kanpora iges egiteko
· Parece que anda pensando en escaparse
Aizeak daramazki itzak; eta arri bati akats egiteko kemenik ez dute
· No tienen fuerza para hacer mella en
Aizeak daroan erronka besterik ez da
· Vana arrogancia
Aizeak ekarri’ ta aizeak eraman
· Lo que el viento se llevó
Aizeak eldu zion, eta an joan zan kokotez-atzera mando-gainetik, bere makina ta guzi
· Cayó rodando de espaldas... con su paraguas
Aizeak eldu zion, eta an joan zan kokotez-atzera mando-gainetik, bere makina ta guzi
· Le agarró el viento
Aizeak eta itxasoak gogor joten dabe Izaro
· Lo azotan fuertemente
Aizeak’ eze zanik legortu du dana
· Ha agostado cuanto había de verde
Aizeak gogor jo du gaur gaubean
· Ha soplado fuerte el viento
Aizeak ikaraka darabiltzan papel zuri txatalak
· Que el viento lleva revoloteando
Aizeak indar dauka, ta aixa legortuko dira
· Sopla muy fuerte el viento
Aizeak indar digu
· Viene con fuerza el viento
Aizeak inundik-bere putzik egiten ezeutsela’ odai bi zeruko atartera eldu zirean
· Sin que les soplara el viento
Aizeak jotzen dituenean’ aruntz-onuntz dantzatzen dituen gari-sail zabalak
· Cuando sopla sobre ellos el viento
Aizeak jotzen ez duen tokian egon bear du abere eriak... Aize-ezkutuan, B
· En paraje abrigado; al resguardo del viento
Aizeak orri artean joten eban soinua
· El son o música del viento
Aizeak saldurik joan da. Izu-ikarak arturik
· Asustado; presa de pánico
Aizeak zalantzan daabilan zuhatza
· Arbol que el viento hace oscilar
Aizeak zeraman bidean ta odeien egoetan irakurtzen zuan’ urrengo egunerako giro
ona edo giro txarra
· En la dirección del viento
Aizeak ere astindu aundiagoa ematen dio mendi-goiko aritzari’ baso-zuloko
gaztainari baino
· Le sacude con más violencia
Aize-aldi bat etorri ta tira-bira egin dute aita-semeak, Ketarira zijoazela
· Zozobrar al sobrevenir un ventarrón
Aize-aldi batekin itsasoa aserretu’ eta ontzia’ galtzeko bidean jarri zan
· Marejada, borrasca violenta
Aize-aldi batekin itsasoa aserretu’ eta ontzia’ galtzeko bidean jarri zan
· Peligro de naufragio
Aize-aldi txikienen batek itzaliko du indar gutxiko su ori
· El más pequeño soplo de viento
Aizean ezarten direan tiroak-legez
· Como tiros disparados al aire
Aizean gora ta beera dabil ur-gainean ontzia’ aizea bezain ez-baia
· Tan indecisa la trainera como el viento
Aizearen gisa dabil, inguruka ta aldaketan: egun ipar, biar egoa
· Dando vueltas y cambiando como el viento
Aizearen putzik ez egoan tokian sartu ziran gero; eta bero errimeakaz’ ozta-oztan
arnasa artzen eben
· Apenas podían respirar
Aizearen putzik ez egoan tokian sartu ziran gero; eta bero errimeakaz’ ozta-oztan
arnasa artzen eben
· Donde no soplaba nada de viento
Aizearen-beste soinurik etzan aditzen
· No se sentía otro ruido que el del viento
Aizeari kontu artzera noa: gaur gaberdin gelditzen dan aizearen mende dagoelako’
irubat ilabeteko egualdia
· Voy a reparar en; a fijarme en
Aizeari kontu artzera noa: gaur gaberdin gelditzen dan aizearen mende dagoelako’
irubat ilabeteko egualdia
· De él depende
Aizeari sartu-aterako bidea jarri bear zaio
· Dar lugar a la renovación del aire
Aizeaz bakarrik orbela-legez batetik bestera erabilteko’ buru astunekoak gara
· Para movernos de una parte a otra para hacernos cambiar de rumbo como hojas secas
Aizeaz zein aize-baga’ eurena arinago ebilen, gure ontzia baino; ta ezin izan gendun
arrapau
· Lo mismo con viento que con calma
Aize-bitartean zaude; sar zaite barrura
· Estás a la corriente de aire
Aize-biur andi bat sartu ei-zan atzo Madrid-en
· Vendaval, remolino
Aize-biurra: mendi-egietan aize indartsu bik alkar jotea
· Remolino; choque de vientos contrarios
Aize-bolada batek’ ontzija azpikoz-gain jira zijoten... Berrogei ta iru arrantzale, ur-
azpira juanak!
· Volcar, zozobrar
Aize-bolada batek’ ontzija azpikoz-gain jira zijoten... Berrogei ta iru arrantzale, ur-
azpira juanak!
· Irse a pique
Aize-bolara sortzen bada’ ez du kupirarik, zugatzik aundienarekin ere...: aietxek eta
azkarrena botako ditu
· Ellos son precisamente los que primero derribará
Aizeburu bazera gazte-gaztetatik’ neskazar bear dezu sekula ta beti
· Si eres una casquivana
Aize-dunari’ galaazi egiten diote babarruna
· A quien tiene gases en el intestino
Aize-elurragatik’ aldapa gora, gizona zuta laister zeguan Munu-mendian goitikan
· Tieso siempre, pronto había escalado ya la cima de
Aize-elurragatik’ aldapa gora, gizona zuta laster zeguen Munu-mendian goitikan
· Tieso siempre, pronto había escalado ya la cima de. A pesar de la ventisca
Aize-erauntsiak’ leioa orpotik atera zigun
· Nos desquició la ventana
Aize-ezkutuagoa da, bai, kale ori
· Más abrigado contra el viento
Aize-gainean dabilen miruak’ ezagutzen du dagokan denbora
· Que vuela por los aires
Aize-gainean dabilen miruak’ ezagutzen du dagokan denbora
· Su tiempo adecuado; que le ha llegado su hora
Aize-gerizarik ez dik nere buruak...: zorririk ezin izan kasko soilduak
· No hay refugio o cobijo en mi cabeza
Aize-giro ona badabe’ egun gitxiren buruan txangoaren azkenera dira... Ontzian
doazenak
· Si van con buen viento; si les favorece el viento
Aize-gorria buru zebilen, tenporatako gabean... Abenduko tenporatako gauean
· Dominaba en absoluto
Aize-gorria kapitan zala’ kanpo danak egarriak: gari jausiak jaso ezinda’ ausi
ginduzen gerriak
· Sin poder enderezar los trigos tumbados
Aize-gorria kapitan zala’ kanpo danak egarriak: gari jausiak jaso ezinda’ ausi
ginduzen gerriak
· Nos desriñonamos alzando los trigos caídos
Aize-gorritan igaro degu aurtengo uda guzia...: ekarri digu zati bateko egarria ta
gosea
· Ya tenemos hambre para rato!
Aize-gurutzean zaude...: ken zaite ortik!
· Estás a la corriente
Aize-leku gogorra da orrako ori
· Sitio de viento fuerte
Aize-mot izugarri bat atera zan beingo batean
· De pronto
Aize-muturrik-gabeko egualdia egin du gaur
· Sin un soplo de viento
Aize-orratza bezin itzul-inguru dabil
· Mudable como la veleta
Aize-putzak txistuka’ ausi-aginean darabilez pago-adarrak
· Los vientos que soplan silbando
Aize-putzak txistuka’ ausi-eginean darabilez pago-adarrak
· Amenazan quebrar las ramas
Aizera artu dit alako asmo txarrik-gabe esandakoa
· Me lo ha tomado a mal
Aizeren bat sartu jat saiets-azur artean
· Sensación anormal
Aizeri askotakoak asmatu zuen’ arranoaren umeak zeuden arbolari su ematea
· La tramposa zorra pensó
Aizeri oker ta asmaria: garaitu nauzu zere asko-jakinarekin... Itzali egizu sua’ ta
emango dizkitzut zere umeak...
· Me has vencido con tu mucho saber; con tu astucia
Aizerik gabeko egualdi ixiletan
· Tiempo de calma apacible
Aizerrotaren beso luzeak ausi ta lur-beeak joak daude
· Caídos por tierra
Aize-soinuaren tartean itoa’ deadar mintsu bat dator
· Ensordecido o sofocado por el ruido del viento
Aize-tokia bada’ ez luke kalte izango landareak eusgarritzat makilatxo bati lotzea
· No le vendría mal que se le sujetase a
Aize-urruma zan kanpoan’ eta etxe-barrunetan’ otzak jendea: kakoetako txamarra
zarrak bilatzen zitun bakoitzak
· Todos descolgaban las viejas zamarras para arroparse
Aize-urruma zan kanpoan’ eta etxe-barrunetan’ otzak jendea: kakoetako txamarra
zarrak bilatzen zitun bakoitzak
· El viento mugía afuera
Aizez bete da mutil ori... Aizeak artuta dabil
· Está ensoberbecido; lleno de humos
Aizez beterik Jesusen atzetik jun ziran fariseo aien berririk ez degu
· Engreídos, ufanos
Aize-zabalean egiten da joko au, landa zelai baten
· Al aire libre
Aize-zapi guztiak puskatu zizkan ekaitzak ontziari
· Velas
Aizgorriko mendia baino aundiagoko astakeriak boteaz ari ziran
· Diciendo enormes barbaridades, disparates
Aizia det eta... besterik det... asi da
· Me duele esto... y me duele lo otro... Quejarse de vicio
Aizia-nekoak. Tolosako izengoitia
· Un apodo de Tolosa
Aizik aizeak saldu zitioin zitioten
· Le metieron miedo
Aizka bat bide geiago balute estropadan’ zut eramango lukete burua; aizka bat lenik
geldi balira’ berdin eroriko zitzaien aunatua
· Si hubiera sido el trayecto un tiro de piedra más largo
Aizkenengo jun dan igandean
· El domingo último pasado
Aizkenez Alambratik itzuli bialdu zituztenean
· Expulsar
Aizkolari biak alkarregaz alde esatekorik erakutsi ez ebelako’ saria bardin emon
eutsen
· No mostraban tener apenas diferencia
Aizkolari bien ondoan zebiltzan aien aide, lagun ta auzokorik urrenak’ arroxko ta
zurikeri andietan’ aizkolarien oso adiskide zirala adierazi naian
· Con fingidas zalamerías
Aizkolari biok’ zearka begiratu zioten alkarri: galtzeko zorian zeukaten lagunen
dirua, etxeko pakea, erritarren arrera ona, beren izen andia!... Baino etzuten etsi
nai, ez etsi beia jo
· Se miraron con el rabillo del ojo
Aizkolari biok’ zearka begiratu zioten alkarri: galtzeko zorian zeukaten lagunen
dirua, etxeko pakea, erritarren arrera ona, beren izen andia!... Baino etzuten etsi
nai, ez etsi beia jo
· No cejarían hasta la derrota final
Aizkolari biok’ zearka begiratu zioten alkarri: galtzeko zorian zeukaten lagunen
dirua, etxeko pakea erritarren arrera ona, beren izen andia!... Baino etzuten etsi
nai, ez etsi beia jo a
· De ellos estaba pendiente, a riesgo de perderse
Aizkolari gaztiak’ mugitu ditu zainak eta ezurrak! bere amasei egurrak moztutzeko
ain denbora laburrean
· Ha tenido que emplearse bien a fondo
Aizkolari uitziarra, dena den luzatuz’ oin-muturretan dabil, dun indarra bilduz,
gerriz dardara, eta belaunak jokatuz
· Se apoya sobre las puntas de los pies
Aizkolari uitziarra, dena den luzatuz’ oin-muturretan dabil, dun indarra bilduz,
gerriz dardara, eta belaunak jokatuz
· Concentrando toda su fuerza
Aizkolari uitziarra, dena den luzatuz’ oin-muturretan dabil, dun indarra bilduz,
gerriz dardara, eta belaunak jokatuz
· Estirándose cuanto es
Aizkora au’ ago onekoa eta gozatsua da
· De buen filo y bien templada
Aizkora gora-goratan artuta’ asi jakon kinadaka
· Con el hacha en alto
Aizkora hunek’ ahoa osoki galdua du
· Ha perdido por completo su filo
Aizkora oni’ akatsa egin zaio, Puskatxo bat joan zaio
· Se ha mellado
Aizkora puska orrekin joan bear al degu? Aizkora aundi orrekin
· Con tan tremenda hacha
Aizkora-joku eguna gaur!... Leitza ta Uitzi’ elkarren bila: batak’ auntzak nai;
besteak’ artzeko geiago
· Busca el desquite de derrota anterior
Aizkora-joku eguna gaur!... Leitza ta Uitzi’ elkarren bila: batak’ auntzak nai;
besteak’ artzeko geiago
· Busca mejorar su puntuación
Aizkora-joku eguna gaur!... Leitza ta Uitzi’ elkarren bila: batak’ auntzak nai;
besteak’ artzeko geiago
· Contrincantes
Aizkora-jolasa’ bero-beroan dijoa bere bidean
· Sigue su marcha en un ambiente de cálido entusiasmo
Aizkorak pago-gerrietan sartuta utzirik’ etxabola-aldera abiatu ziraden..., batak
gerrikoa lotu ta besteak zintz eginaz
· Sonarse las narices
Aizkorak pago-gerrietan sartuta utzirik’ etxabola-aldera abiatu ziraden... batak
gerrikoa lotu ta besteak zintz eginaz
· Sujetarse la faja
Aizkorak pago-gerrietan sartuta utzirik’ etxabola-aldera abiatu ziraden..., batak
gerrikoa lotu ta besteak zintz eginaz
· Clavadas en el tronco
Aizkorapean galdu eban bere bizitzea
· Bajo el hacha del verdugo; fue decapitado
Aizkoraren ibiltzea’ Kortak ondo daki...; baina bestetan ere amaren semiak izaki!
· Pero a todo puede haber quien gane
Aizkoraren ipurdiaz jo ta il egin zuan; eta gero’ gurdiaren aitzeki egin
· Sacar pretexto del carro; echar la culpa al carro
Aizkorri zarrak, negura-ezkero’ urtero-urtero du: burua txuri eta lainoa txapeltzat
· En cuanto llega el invierno
Aizkorriko aitzera nik aina ibili egin izan balu’ ikusiko zukean
· Si hubiese ido por allí tantas veces como yo
Aizkorriko basuetan otsuak eta basurdak urritu ziranian’ nora-ezian gelditu ziran
gure eiztariak
· Sin saber qué hacer; a dónde dirigirse
Aizpa aiek ez ziran jardunak’ eta bere artean itz batzuk besterik ez zuten egiten aiek
bere izkuntzan
· No eran muy conversadoras
Aizpa biak etxe-alde dira, oporketa-garaia dan bidez
· Están ya en casa, de vacaciones
Aizpa ezkondutik’ iru urte dira
· Desde que se casó
Aizpa oe-aldetik omen du bolara ontan
· Guarda cama
Aizpa orrela ikusita’ gozatzen dago barrenez
 · Goza interiormente
Aizpak ederrak or daude, ederrik eta galantik, atz ederrak eraztunez beterik...
· Bien bellas y engalanadas
Aizparekin-ez-gainerako guztiekin ateratzen zan
· Con cualquiera menos con
Aizparen kontuan umea utzita etorri zera?
· Dejándola al cuidado de
Aizpatxua nun dezun eztakizula esanaz zatoz zure amaren begien aurrera?
· Y tienes cara para presentarte a tu madre diciendo que...?
Aizte ta biek asarratu jatzuz’ da ikusgarriko berbak esantzue esan dabez bata-
bestiagaitik
· Se han dicho unas cosas tremendas
Aiztea garbitzeagaitik’ bere burua txar egin eban...
· Por justificar o inocentar a su hermana
Aiztu-ezkerorik aiztu-ezkerora izaten dan eriotza tamalgarri bat izan dogu aste
onetan
· De las que ocurren muy de tarde en tarde
Aizu, adiskide, entzun pixka batez!
· Un momento, por favor!
Aizu, adiskidea, nor-nai zerala...!
· Quienquiera que seas
Aizu, Batixta: oraintxe gauzak laxter erabaki bearrean gera
· Tenemos que arreglar nuestros asuntos
Aizu, Dionixio: Anjelatxo sendatu al zan? - Astindu zituan gaitzak
· Ya echó fuera su mal su enfermedad
Aizu! gizenaren ondoan giarre-gabea ez naiz!
· No soy de piedra: y no es extraño que me moleste lo que has dicho o hecho
Aizu, gizontxoa: ikusirik zure ezina’ aztutzat uzten ditut zure zorren erdiak
· Doy por olvidadas... la mitad de tus deudas; te condono la mitad
Aizu, Kapazo! Gaizki esanda, ongi ar-zazu!
· Dicho referido a alguien que, con muchas fórmulas de excusa por delante o detrás,
lanza una injuria
Aja ematen badiote’ orduan arkitzen du gorputzak giroa
· Recobrar el cuerpo su temple; su bienestar
Ajako beste seme asko izan dira’ armaetan gainen gainenekoak
· Muy insignes
Ajako gertaera au’ saldukeri beltza zala esaten zun
· Que era una felonía, o negra traición
Ajako zorigaitzen kulpa’ dunari bota bekio: ezpaitziguten gaztiatu andik
aldegitekorik
· Que huyésemos de allí
Ajako zorigaitzen kulpa’ dunari bota bekio: ezpaitziguten gaztiatu andik
aldegitekorik
· Echesele la culpa a quien la tiene
Aje gaixtoak arrapatu nau, izan leikean txarrenak... Nerekikoa ikusi dezu senar
maitea; orain zure kargu gure umeak. Emen datorkit iltzea
· Ya no me verás más en este mundo
Ajea du edanera
· Tiene vicio a beber
Ajedrez-jokuan, geiak jarten ez dakianak’ eztau ondo jokatuko
· Quien no sabe concertar las piezas
Ajedrez-jokuan moltsotuten ez dakianak’ ilten-be eztau jakingo
· Quien no sabe dar jaque
Ajerdiko maldak gora zoaiela’ zurgixkako orma-arria iraulirik’ ortzaz-gora bota
zuen mutil gaxoa
· Lo tiró de espaldas; boca arriba
Ajola gutxi nagusi oiei’ naiz-da guk, goseak’ auspez iduki eltzeak
· A pesar de ver que pasamos hambre y no tenemos qué comer
Ajola gutxi neri arengatik!
· Bastante me importa! Bastante se me da!
Ajola izango zitzaion ari Lizarragarengatik!
· Bastante le importaría a él de...!
Ajola zait neri asko, orrengatik!
· Bastante me importa a mí de eso!
Ajola-bage zaude! Zaude lasa! Ez estutu!
· No te apures por eso!
Ajola-gutxiko soldadua zanean... San Inazio
· Despreocupado
Ajolakabe orien jazkerak’ ez didate batere onik egiten
· No me hacen pizca de gracia
Ajolarik balute’ gogor egingo lioteke bide guztietatik
· Por todos los medios
Ajuntamentuan alde nausi izatera eldu ginean’ eta lau urte onetan erriko zorrai zati
on bat kendu jako
· Se ha disminuido la deuda
Ajuntamentuan alde nausi izatera eldu ginean’ eta lau urte onetan erriko zorrai zati
on bat kendu jako
· Llegamos a ser mayoría
Ajuntamentuen batu-aldi ondoren izan zan usubiluan
· Revuelo
Ajutamentuen batu-aldi ondoren izan zan usubiluan
· Después de la reunión de
Ak atera eban arpegia, beragaiti dongaro esaten ebenen artean
· él salió a su defensa
Ak austen dau agindu bata, ta zuk bestea: biok prestetan zara inpernurako
· Uno y otro lleváis camino de... N.B. Zara en sentido plural
Ak ba ekian nundik eta nora etorren autua
· Ya sabía a qué venía aquello
Ak bai daukazala egunak!
· Ese sí que tiene suerte!
Ak bai, ta nik ez jardun gendun luzaroan
· Estuvimos disputando
Ak daroa apatx-otsa!
· Cómo corre aquél! Qué ruido de pezuñas...!
Ak darue sue ta lantarra!... Lantarra txinparta
· Va echando chispas...; corriendo a todo correr
Ak emon dautsun baino sustrai obeaz ezpazabiltz’ obe dozu ixilago berba egin
· Si no tienes más fundamento que
Ak larrituten deutso apur bat biotza
· Entristecer, apenar
Ak zuzenbidetuko dau; ak zuzenbidean ifiniko dau; bide ona emongo deutso
· El lo acomodará; lo pondrá a su gusto
Akab’ bide batez zihoan, eta Abdias bertze bide batez, bere alde
· Cada uno por su lado, solo
Akab gurdian jarri zaneko’ euriari goien-bean eraso zion
· Se produjo una gran lluvia; a todo llover
Akabatu dirala -dio- ezkontza onen lanak
· Que no hay más que hablar de esta boda
Akabatzean, akabo! ez geiago neri eskatu! .-Bai, bai: ori jakina dago; gu lendik etsiak
gaude, oiloa aginez aginaz bezela
· Ya estamos hechos a esa idea: de sobra lo sabíamos. La gallina no espera que le salgan
los dientes...; tampoco nosotros esperamos nada de ti
Akabek ori egitea’ etzan anbat miresteko
· No era tan sorprendente
Akabera, beti’ amen
· Siempre saca la misma conclusión
Akabo dira’ bizia merke zen denborak
· Se acabaron los tiempos de la vida barata
Akabo dituzula zure jostetak? Bai, bainan, nola akabo ditutzu? Ezin-geiagoz!
· Porque no tenías más remedio; a la fuerza
Akabo ziren haren urats makur guziak... Utziak zituen munduko bide galduak’ behin
betikotz
· Su vida desordenada
Akalamendiaren kanta
· Tabarra, el cuento de nunca acabar; conversación fastidiosa. Literalmente: el canto del
abejorro
Akalde-zabal, zuek! -Zuek’ kemen gutxi!
· Vosotros no sois más que unos fanfarrones...; unos bocazas
Akalde-zabal, zuek! .-Zuek’ kemen gutxi
· Y vosotros, unos falsos para el trabajo
Akats guziak berdintzean’ etxea neretzat izango omen da gero: ala txorotan jarri
naute zor guzien majorazko
· A lo tonto; tontamente... engañándome
Akats guziak berdintzean’ etxea neretzat izango omen da gero: ala txorotan jarri
naute zor guzien majorazko
· Cuando se paguen todas las deudas
Akats ortatik’ oker-bidea sortu zaio
· Ha surgido un inconveniente
Akats-gabekorik inun ba dala uste al den?
· Dónde hay alguien perfecto?
Akatsik-baga gorde ebezan euren lege zarrak gure asaba antxinakoak
 · Mantener incólumes
Akats-txo bat aurkitu genion partiduari: sarbideak garestitxu... Amar erreal ez dira
txistuetan irabazten
· No se ganan así como así
Ak-bere’ atzeko ormea jo zuan...!
· También aquél fracasó
Ak-beste ba dakizula uste dozu; baina etzenduke jakingo ziri bat egiten; eta galduago
largako zenduke burdi gaisotua
· Tanto como él
Ak-beste ba dakizula uste dozu; baina etzenduke jakingo ziri bat egiten; eta galduago
largako zenduke burdi gaisotua
· Dejarías aún peor de lo que estaba, el carro averiado
Ak-edu pekatu egiten dozu zuk’ proximoagaiti zeuk deungarorik esan ez arren;
deungaro esaten imini dozulako
· Aun sin decir tú mismo nada malo
Akelar baino urreagoan dauzkagu noski sorginak...!
· No hay que ir tan lejos para ver máscaras
Akelarre esaten dioten nabarmenkeriren bat egina dute, gazte-jende nolabaiteko
batzuk
· Algún espectáculo indecoroso
Akelarreko sorginai galdetu-gabe’ euskaldun batek asma litzake aldatzen oek
· Aun sin ser ningún adivino
Aker zahar bat eta axeria’ behin elgar lagun harturik’ norapeit zoazin
· En amistosa compañía
Aker zoro bat letxe ikotika, ta eskuak igordika ebilen atzo Txomin’ belarri batetik
besterainoko irri-barre luzeaz
· Con la boca abierta de oreja a oreja
Aker zoro bat-letxe ikotika, ta eskuak igordika ebilen atzo Txomin’ belarri batetik
besterainoko irri-barre luzeaz
· Frotándose las manos de gusto
Akerrak adarrak ditien alderat
· Completamente al revés
Akerrak’ bereak ditu adarrak...; eta belarrimotzak bereak amarruak
· Mañas características e inseparables de la especie
Akerra-maisua jarri ziotenerako’ nolakoa izango zan?... Inor-gutxik bialtzen omen
zitun umeak arengana... Umeak ari? Ez, ez! Ez eraman! Ebakitzen ditu!
· Los muele a palos
Akerra-maisua jarri ziotenerako’ nolakoa izango zan?... Inor-gutxik bialtzen omen
zitun umeak arengana... Umeak ari? Ez, ez! Ez eraman! Ebakitzen ditu!
· Para cuando le pusieron semejante apodo
Akerraren adarra baino gogorragoa da ori... Zital utsa
· De mala intención
Akerraren adarra baino gogorragoa duk ori
· Avaro, tacaño
Akerraren adarra baino gogorragoa duk ori
· N.B. Referido a la avaricia
Akerraren adarra baino legorrago zegon otoitzean, itza itzari erantsi ezinik
 · Sin poder concertar una frase
Akerraren adarra baino makurragoa duk ori
· Retorcido, avieso, de malas intenciones
Akerraren adarra baino okerragoa
· Ladino, retorcido, redomado, avieso
Akerren buztarpean’ aterpe gutxi Buztanpean?
· Qué vas a esperar de gente tan avara?
Akerr-usaina ez jako joan oindiokan
· Aún conserva el pelo de la dehesa...; sus hábitos montaraces o rústicos
Akiakulak dira: ezin izan beste gauzarik!
· Son pretextos, y nada más!
Akinoko Eguzkiaren argi-errainuak jotzean’ bide-bila asten da, iges egiteko. Txerren
gau-zalea
· Emprende la fuga... El Demonio, amigo de las tinieblas
Akio irakurtzeari!
· Date a la lectura!
Akioan-akioan ezpada’ lanik ezin eginazi gure mutil orri
· Si no es a fuerza de instarle; de espolearlo
Akion-akion egin-arazten zaio mutilari
· Se le hace trabajar a fuerza de insistirle
Akit ondora, nai baduk...!
· Acércate si te atreves!
Akizetik abiatu eta, non ez den berriagorik’ treinaren lehen geldi-aldia Buglose-n
izanen da
· De no haber contraorden o novedad... N.B. Akize Dax Landes
Ako gizonezkoa!
· Cuánto hombre!
-Ako neskatila okotz-urtena!... Ikusten dok an Matxalen eperdibako?... Neskazarrago
ta arroago!... -Onantxe beti, gauza guztiak alderdi motzetik ikusi oi zituan
· Todo lo veía por su lado defectuoso
Ako zarraparrea atara dabeena, andra zoro ergelok!... Eta ezer eztala!
· Y sin haber por qué...; sin ningún motivo
Akordamena emateko esaerak: Zeruan gerta dedila! Jainkoak zerua diola!... Aingeru
gaitezela!
· N.B. Fórmulas usuales de consuelo cristiano a los familiares del difunto
Akordatuko zera bi aldiz!
· Ya te pesará más de una vez!
Akordatzean’ erasoko dit... eta egiakin!
· Me reñirá, y con razón
Akuiluaren arrimuan ibiltzen zen; traketsa zen
· Apoyado en la pértica
Akuiluaren dantzaz zuzentzen dio beiari pausoa’ aida eginaz ojua... Nekazariak
soroan
· Blandiendo la pértiga o aguijón
Akuloaz bidea hautsiz ihes egin zuen
· Abriéndose paso con la pértiga
Akusatzen dute’ beizik eta deabruarekin hautsi-mautsi okerrak eginak dituela
 · Ha hecho tratos o pactos con
Akusatzen dute’ beizik eta debruarekin hautsi-mautsi okerrak eginak dituela
· En el sentido de que
Al ainbatean agertu zion bere esker ona
· Lo mejor que pudo
Al bada’ guziekin onezkoan bizitzeko alegina egizute!
· Haced lo posible por vivir en paz con todos
Al bada’ pasa bedi kaliza au neregandik, Aita! Baina, nik-naia ez’ baina Zuk-naia
bedi!
· Mas no se haga mi voluntad, sino la Tuya
Al badet’ txolarte batean itzul eginda, etorri bear det galdetzera
· Haciendo una escapadita del trabajo
Al baeban’ etorriko zala; baina ezin legiela gauza osorik esan
· No podría asegurarlo
Al baldin bada’ zure esanik ez genduke utsegin nai
· No quisiéramos dejar de cumplir ninguno de tus mandatos
Al baleu’ Jaungoikoa-gazko gibel-bildurreraino eroango gindukez. Deabruak
· Nos llevaría a desconfiar de Dios
Al balituzke sinisterazi itz bakoitzean gezur bi’ damuko luke kontzientzian ezin-esana
bi t’ erdi
· Le pesaría quedarse corto
Al daben geien etorri daitezela...!
· Los más que puedan; cuantos puedan
Al daben ginoan lanean dabilena
· En la medida de lo posible
Al daben guztia egingo dabe, legeen azpitik urten-barik’ gure eskubide areek osoro
bereganatzeko
· Sin salirse de la legalidad
Al dabenak’ al dabena emoten dau: arrautza-lukainkak edo dirua... Dirua naien
izaten dabe mutilak. Santa Ageda-kantariak
· Cada uno da lo que puede
Al dabenak’ al dabena emoten dau: arrautza-lukainkak edo dirua... Dirua naien
izaten dabe mutilak. Santa Ageda-kantariak
· Prefieren el dinero
Al dabenak dagiala! Lagungarri gitxi ta gogoa-ilgarri asko daukat’ orretarako bideak
artuteko
· Mucho motivo de desaliento
Al dabenik zamarik gitxien emoten dautse
· Les imponen la menor carga posible
Al daianak al daiana egitera jokatzen badozu’ neuk-be al deutsut egin neuk dakidana;
ta egingo deutsut
· Si no vamos a seguir otra norma que la de la fuerza o del capricho; si vamos a la lucha
libre
Al daianak’ al daiana!... Norberari gogoak emoten dautsona
· Que haga cada uno lo que le dé la gana
Al daigun ginoan lagunduko deutsagu
· En la medida de lo posible
Al daigun ginoan lan egingo dogu; ta gure alegina baino zuen guraria andiagoa bada’
parkatu!
· A la medida de nuestras posibilidades
Al dala’ kaso gutxi egiten diot
· En lo posible
Al dan azkarren aldegin zazu nere begien bixtatik!
· Márchate de aquí inmediatamente!
Al dan bezela egin bearko!... Nolako ordu’ alako meza, jaun apeza, -naparrak diotena
· Acomodarse a las circunstancias; no todos los tiempos son iguales
Al dan eta gitxiena artu bear da
· Lo menos posible
Al dan gaiean saiatzen dira, gureak ere
· Hacen lo que buenamente pueden
Al dan guziak biribilatu bear degu elkargana
· Unirnos
Al dan guziak biribilatu bear degu elkargana
· El mayor número posible
Al dan leenen egin dezatela!
· Cuanto antes
Al dan maizena ekarri ditzagun gogora!...
· Con la mayor frecuencia posible
Al dan ugariena etorri! gure jaira
· Venid cuantos más mejor
Al danik ezkutuen ibilten gara gure jenteari laguntzen; etxeetara-be’ bakotxari bere
zorrotxoa, lagunen neurriz emoten jako
· Según el número de sus familiares
Al danik ezkutuen ibilten gara gure jenteari laguntzen; etxeetara-be’ bakotxari bere
zorrotxoa, lagunen neurriz emoten jako
· Con el mayor disimulo o discreción posible
Al danik geien bildu bear degu jai ortara
· Debemos acudir el mayor número posible
Al dedainoan eman dizutet gipuzkoar aundi onen kondaira euskeraz
· En la medida que me ha sido posible
Al dedan artean’ jan-gabe egongo naiz
· Mientras pueda
Al dedanez’ artzaiaren eginbidea Zurekiko dala agertu nai nuke. Lagun zaiazu
Zerorrek, Jesus!
· Según mis posibilidades
Al dedanez’ artzaiaren eginbidea Zurekiko dala agertu nai nuke. Lagun zaiazu
Zerorrek, Jesus!
· Te cuadra o incumbe
Al deguneraino, geiegi buruak estutu-bage’ modu onean gure pekatuak gogora
ekarteko agintzen digu Jangoikoak
· Sin cansar o prensar demasiado la cabeza; sin atormentarse
Al dena’ itsasoan den arrairik oberena
· Nadie está obligado a hacer más de lo que puede
Al denean’ al dena, eta al ditekean bezala
 · Se hace lo que se puede y como se puede
Al ditekeanik berdinen egin dezagun’ izketan desberdin geranok
· Lo más uniformemente posible
Al dogun bide guztietatik lagunduko deutsogu
· Por todos los medios posibles
Al dogun ginoan lagunduko deutsogu
· En lo que podamos
Al dozuenik ondoen egizu
· Lo mejor que puedas
Al dunak aal dun-beste’ guziok zerbait lagundu!
· Cada cual con su óbolo
Al duten leiaz ospatu dute’ Garazi Gerriederren eguna
· Celebrar con el mayor esmero posible
Al dutena egiterat lotu dire
· Se han comprometido a
Al eban ainean laguntzeko usteaz urreratu jakon
· En la medida de lo posible
Al eban gitxienetan etorten zan ona
· Lo menos posible
Al eban guztia baltzitu eban, besteen aldea
· Denigró cuanto pudo a la parte contraria
Al ebanean ukondoa goitik erabilten zalea zan
· Le gustaba empinar el codo
Al ebanik arinen kontau eutsan, jazoriko guztia
· Tan pronto como pudo
Al guziak eginda ere’ erraz eroriko gera utsegite askotan
· Aun haciendo todos los posibles
Al guziak eginda ere’ erraz eroriko gera utsegite askotan
· Caer en faltas
Al guzitan etortzen zan
· Todas las veces que podía
Al izanez’ garbitu daiezala ainbat lasterren’ euren euspenaren kontuak!
· Liquidar, pagar la cuenta de su suscripción a la revista
Al nuun zokoenean sartzen nintzan elizan; inork ez ikusteagatik
· En la parte más oculta
Al zan ainean ordaindu degu’ aspalditik gendun zorra
· En cuanto nos fue posible; en la medida de nuestras posibilidades
Al zan gaiean T.renekoak buru-belarri erabili du ilabete osoan’ ta an goaz ait-alabok
Bilbaoko azterketara
· La ha ejercitado a conciencia para el examen
Al zan ixilena’ biderako prestamenak egin zituzten
· Con el mayor disimulo
Al zezakean bezela jarri ondoren’ Peilori ekarri zizkion bertsoak, eta onek itxuraz
jantzi
· Arreglar, poner en forma
Al zitun jantzirik apainenakin
· Con los vestidos más elegantes que pudo
Al zuanak al zuan estalpera iges egin zuten
· Cada uno se refugió donde pudo
Al zuen lenena eraman zion, berak eskatu zuena
· Con la mayor prontitud
Al zuten ixilena iriki naiean’ aleginak egiten zebiltzan bart atean
· Con el mayor sigilo posible
Ala aita, ala ama... izen horien ederra! Sortu eta lehen-solasak’ Aita! Ama ditu
haurrak
· Qué palabras tan hermosas!
Ala bada’ izain zara zorionean jaioa... Eta gero zerukoa. An dakusagula biok elkar!
beti guzian
· Que allí nos vemos por siempre!
Ala bada’ izain zara zorionean jaioa... eta gero zerukoa. An dakusagula biok elkar!
beti guzian
· Dichoso de ti si...!
Ala baita zure aholkia aholkua ezti, Jauna!
· Qué dulce es tu voz o llamada!
Ala baldin bada’ oitura eder baten jabe zera
· No es mala costumbre la tuya
Ala balitz beintzat’ min duenak eutsi deiola esango niken
· Al que le pica, que se aguante
Ala bazan’ ala zala ba!
· Pues demos que así fuera; concedamos que sea verdad lo que dices
Ala bazan edo ezpazan’ sartu dedila kalabazan
· Colorín colorao... .-Terminación usual de los cuentos populares
Ala bazan, ezpazan’ Bitoriko plazan, sagu-xarra dantzan
· Fórmula ritual de terminar la narración de un cuento
Ala bear eta, topatu zituan senarraren amar errealak
· Por suerte. ? Por fin quiso la fortuna que encontrase
Ala bear, nunbait!
· Así tendría que ser! Paciencia!- Resignación!
Ala bear ta... ara beste oztopoa: saietsetik bi mikelete!... Bere bururik ezin gorde’ eta
aitortu egin bear!
· En esto
Ala bear ta... ara beste oztopoa: saitsetik bi mikelete!... Bere bururik ezin gorde’ eta
aitortu egin bear!
· Imposible disimular o ocultarse
Ala bear zun, apaiz jauna! Zer nai du, neri gertatu zaidana baino geiago?... Umeak
gaitzkorrak, aulak izatea’ ta umezurtz goiztxo utzi-bearra!... Gogorra da!
· Puede concebir Vd. mayor infortunio?... Es muy triste!
Ala bear zun, apaiz jauna! Zer nai du, neri gertatu zaidana baino geiago?... Umeak
gaitzkorrak, aulak izatea’ ta umezurtz goiztxo utzi-bearra...! Gogorra da!
· Así tenía que ser! Qué desgracia!
Ala bear zun, apaiz jauna! Zer nai du, neri gertatu zaidana baino geiago?... Umeak
gaitzkorrak, aulak izatea’ ta umezurtz goiztxo utzi-bearra!... Gogorra da!
· Hijos enfermizos, enclenques
Ala bear-bazan ez-bazan’ aurrak etzuan gau guzian txintik egin
 · Se estuvo enteramente sosegado; no lloró
Ala bear-bazan ez-bazan’ aurrak etzuan gau guzian txintik egin
· El hecho es que...; sea como sea
Ala bear-da’ jabea ere jo ta kea asto-bila zebilen inguru artan
· Andaba afanoso en busca de su asno
Ala bear-da’ jabea ere jo ta kea asto-bila zebilen inguru artan
· Por singular coincidencia
Ala bearko zan ta, osagilea elexan ikusi eban; eta mezatik urten arte’ nasai ez egoan
· Ya no tuvo sosiego hasta
Ala bearko zan ta, osagilea elexan ikusi eban; eta mezatik urten arte’ nasai ez egoan
· Dio la casualidad de que
Ala bearko zan-da’ itxasoaren munan aurkitzen ziran biak udako goiz baten
· Dio la casualidad de que
Ala bearrez, edo Jainkoak naita’ an bertan agertzen da mediku jakintsu ta zintzo bat
· Providencialmente
Ala bearrik’ an sortu zan nonbaitik ere Markos, eta onek jaso zuen lurretik
· Allí apareció quién sabe cómo
Ala bearrik’ an sortu zan nonbaitik ere Markos, eta onek jaso zuen lurretik
· Por suerte
Ala bear-ta’ beste lagun bat agertu zitzaien eztakit nundik
· Por suerte ? Por casualidad ?
Ala berez, nola Elizaren bidez arakutsi dizkigu
· Tanto por sí mismo como por medio de su Iglesia
Ala bizi gaitezen, ala hil gaitezen’ Jainkoarenak gare
· Ya vivamos, ya muramos
Ala bizitzan, nola eriotzan’ Jainkoari dakiola beti gloria!
· Dios sea siempre glorificado!
Ala da begiaz ta egiaz justuen eriotza: gorputzeko kartzela iluneti libratu’ ta zeruko
atea erdiz-erdi idikitzea
· Abrirse de par en par
Ala da begiaz ta egiaz justuen eriotza: gorputzeko kartzela iluneti libratu’ ta zeruko
atea erdiz-erdi idikitzea
· Realmente; con toda verdad; en realidad de verdad
Ala dala ez dala nindagon
· Estaba dudando si era o no verdad
Ala dio Aita Basabek bere liburuan, eta zuzen ala ere! Bat-batean eriotzak joko
gaituen ere ez dakigu-ta, erne bizi bear du kristauak
· Y muy juiciosamente por cierto
Ala dio Aita Basabek bere liburuan, eta zuzen ala-re! Bat-batean eriotzak joko
gaituen ere ez dakigu-ta, erne bizi bear kristauak
· No sabemos si la muerte nos asaltará de repente
Ala dio aitonak malkoz begitatik beera
· Llorando a lágrima viva
Ala dio far-irudian
· Sonriente
Ala dio gure mutilak, au aditzean:... Orra ao batean bi mingain...!
· Salta entonces... Dice
Ala dio gure mutilak, au aditzean: Orra ao batean bi mingain...!
· Doblez: decir lo contrario que dijo antes o a otro
Ala dio itzik-itz esan zar batek
· Así reza el refrán, textualmente
Ala dio Luisak, suak arturik eta sokorra joaz, ingurukoen parre-algarak entzutean,
-Jolaserako gogoaren bizarra daukazute...!
· Se ve que tenéis gana de bromas
Ala dio Luisak, suak arturik eta sokorra joaz, ingurukoen parre-algarak entzutean:
-Jolaserako gogoaren bizarra daukazute...!
· Irritada
Ala dio orduan lukainka arek, au entzutean: Zertan ez au len esan neri?
· El majadero de él
Ala diote batzuk... Ez da gauza jakinik
· No se sabe a ciencia cierta
Ala diote dakitenak... .-Dakitenak ez: besteren agotik ari diranak
· Los que hablan de oídas
Ala dirade...- berritik zion poz aundian
· Repetía con gran gozo
Ala diranak aitortzeko’ guk ez degu bear lotsikan
· No debemos avergonzarnos en
Ala diranak aitortzeko’ guk ez degu bear lotsikan
· Para reconocer la verdad
Ala egin baleu’ oba!... Naaste ta zer-esan gitxiago!
· Menos jaleo y menos habladurías
Ala egin bear genduke beti: besterik izango lizake gure bizitza
· Muy otra sería
Ala egin det’ eta poz andiaz igaro zat orduren bat aiekin izketan
· Se me ha pasado muy a gusto cosa de una hora
Ala egin du, baina ez dakit ote dabilen arrazoi-bide onean...: pentsa lezake non eta
nola ibiliko dan lanean
· Ya puede andarse con tiento y mirar lo que hace
Ala egin du, baina ez dakit ote dabilen arrazoi-bide onean...: pentsa lezake non eta
nola ibiliko dan lanean
· No sé si ha hecho bien sus cálculos...; si le saldrán bien las cuentas
Ala egin eban neskatileak’ eta izar eder bat sortu sakon bekokian... Zakon zitzaion
· Le salió en la frente
Ala egingo nuke berriz ere, batere estutu-gabe: eldu besotik’ eta itz bi belarrira
esanda bialdu andik
· Con toda tranquilidad... sin pasar ningún mal rato
Ala egingo zuten’ Santa-Cruzek bere egiteko aietako bat egin ezpalu
· Si no hubiera hecho una de las suyas
Ala egun bat, eta ala bestea’ euririk ez bazan beinepein
· Y así un día y otro
Ala erran zuen geroko batean Jesus-ek; eta itzik atera-gabe’ au bera dio orain ere
· Sin ruido de palabras
Ala erran zuen geroko batean Jesus-ek; eta itzik atera-gabe’ au bera dio orain ere
· Poco después
Ala esan die, negar da garraxi, gurasoai: Ni arekin geiago ezin neike bizi
· Entre lloros y gritos
Ala esan dizue menturaz zein batzuek... Baina ez sinistu! Leen leengoak gera gu
· Ciertos individuos
Ala esan nion nere buruari, ori ikusirik; eta ez nintzan nere buruz oso urruti ibili
· No anduve desacertado en mi conjetura
Ala esan zidan atzenik
· Por último como última respuesta
Ala esan zuan..., eta anbat litzake!
· Y ojalá no haya sido cosa peor...! Menos mal...!
Ala esaten eben antxina, ta antxina andi-bagarik’ euskaldun guztiak
· Y no tan antiguamente
Ala etorri zitzaitan belarritara
· Así he oído decir
Ala’ Euskera bide batez edertzen ta ugaritzen da
· Al propio tiempo
Ala ez izatera’ doiakua mintza! Doikua
· No digas sino lo preciso
Ala ezbearra!... Eztago orrenbesterainoko eramanik
· Qué contratiempo!
Ala ezbearra!... Eztago orrenbesterainoko eramanik
· No se puede aguantar
Ala eztan bezela, balitz ere egia
· Si como es falso fuera verdad
Ala eztan gauzarik eztet ezer esan
· No exagero en lo que voy diciendo
Ala gertatuko zala, esan zigun; baita ondorenak arek esan bezela gertatu ere!
· Y los hechos dieron razón a su pronóstico
Ala gizonak eta ala andrak’ eskubide bardinak ditue gaur legearen aurrean
· Tanto el hombre como la mujer
Ala guziz ere’ ba zuan arantza zorroztxo bat biotzean
· Llevaba clavada una espinita en el alma
Ala herioa motz!... Ala gure zoratuak!
· Qué dura es la muerte!... Qué insensatos somos!
Ala irauten due batzuek urte osoetan, sarri konfesatuagatik obetasun-gabe
· Sin enmienda; sin mejora de vida
Ala itz neurtu nola larrietan’ euskaraz egindako edozein lan
· Lo mismo en verso que en prosa
Ala itz-eman omen zien. Baino egunak joan, egunak etorri’ ta nere eriotzako
sententzirik etzun atzeratu
· Pasaron días y más días
Ala itz-eman omen zien. Baino egunak joan, egunak etorri’ ta nere eriotzako
sententzirik etzun atzeratu
· Prometer
Ala izan beite!
· Así sea!
Ala izan ezpaliz’ jabeturik zegoen, dagoen ordurako, gutaz eta gure gauza guziez’
 etsaia
· Para estas fechas, para ahora; ya
Ala izatera’ egin du nereak!
· Estoy perdido!
Ala kontuak’ joan da joan da joan...’ Erregeren uri nagusira iritxi dira bost lagunok
· Así las cosas
Ala modukoak izango ziran noski
· Mediocres
Ala, mutil!... Bat, bi ta... iru! Emon oinai!
· Corre!
Ala nai dezuten-ezkero’ saiatuko naiz laburr-antzean lan orren berri ematen
· Brevemente
Ala nengoala’ ... ate-soinua! Anaia: zer nuen galdez
· En esto... me llaman a la puerta
Ala ni!... ez dudala nahi gaixtaginaren heriotzea!
· Juro por mi nombre que
Ala segitu zuen oitura orrek eunka urte batzuen bitartean
· Por espacio de varios siglos
Ala ta onela’ bakoitzak esaten zuen bere iritzia gure gizon orren gertaeraz
· En este sentido o en el otro
Ala uste zuun..., baina oker jo zion kukuak
· Le salió mal la cuenta
Ala zabaldu dute kontua, eta an eztu inork sinisten gezurretan dabiltzanik
· No cree nadie que estén mintiendo. Nadie pone en duda su buena fe
Ala zan edo ezpazan’ nun-nai lekutik ba zan zauritutako jende
· De todas partes venía afluencia de heridos
Ala zekin esaten gure etxekoandreak
· Así solía decir
Ala zeruak’ urkatuko neunke’ ume onen ule bakar bateri ikutu baino egingo ez
leukiona
· Viven los cielos! Voto al cielo!
Ala Zerura noala’ ... neroni ere onenbeste kosta zat...
· Te lo juro por mi alma
Ala zion andre gaxoak’ diru-bila etxe guzia goikoaz-beera zebilkin bitartean
· Mientras revolvía toda la casa de arriba abajo
Ala ziran berriak
· Eso es lo que contaban
Ala ziran berriak
· Eso es lo que contaban
Ala zordun bainaiz, Jauna, zure alderat!
· Cuánta gratitud te debo, Señor!
Ala zori gaiztoan’ txit sarritako gauza da ori
· Por desgracia es cosa muy frecuente
Ala zorigaitzean, utzi izan diegu geren errian agintzen’ eta gure jostaketa gaitzik-
gabekoak aienaturik ikusten ditugu
· En mala hora
Ala zorigaztoan’ txit sarritako gauza da ori
 · Por desgracia
Ala zorionean’ Jaungoikoaren beldur santuan azi ninduen
· Por suerte; afortunadamente
Ala zu!
· Bravo! Enhorabuena! Viva tú!
Ala zun asmo’ baino uts-eman zun asmo onek
· Fracasó, salió fallido su proyecto
Ala-ala zatoz...; ala-alako eguraldia autu dozu
· Vienes oportunísimamente.- Un tiempo oportunísimo
Alaba bakarra ezkontzaka geldituta, bere odoletik Mesias sortzeko uste guzia
galtzeak atsekabe andia ematen zion
· Quedando célibe
Alaba bat euki neban bi ilabetean, elizakoak eraginda
· Sacramentada
Alaba bat euki neban bi ilabetean’ elizakoak eraginda
· Sacramentada
Alaba bat ta beren antzekoa zuten, Jainkoaren bildur gutxiko guraso aiek; gurasoak
nolakoak’ umeak alakoak. Txit ardura-gabe ta bere erara azi zuten
· A su capricho o antojo
Alaba bat ta beren antzekoa zuten, Jainkoaren bildur gutxiko guraso aiek; gurasoak
nolakoak’ umeak alakoak. Txit ardura-gabe ta bere erara azi zuten
· De tales padres, tales hijos
Alaba berriz ezur ta mami abertzalea dute
· Hasta las uñas, en cuerpo y alma
Alaba’ beti bere burua apaintzen zebilen, amaren esanak egin-gabe
· Descuidando las órdenes de su madre
Alaba dantzaria, ibai izoztu batera erori’ eta ormak lepoa ebaki zion
· Una costra de hielo le cortó el cuello
Alaba’ deabruak artua zeukan
· Poseída del demonio
Alaba ederra egin zuen amak’ gizajo-au engainatzeko!
· Habráse visto, la fulana!
Alaba egin zuen ondoko
· La dejó como heredera
Alaba ezkonberriak zer dio?... -Berri onak, ustez: subeak sugeak koxk egin diola ta...
aurrera!
· N.B. Eufemismo para dar a entender que se ha puesto en estado
Alaba ezkont-ezak nahi duenean; semea’ ordu denean
· Casa a tu hija en cuanto ella quiera; y al hijo cuando convenga
Alaba gaur gaubean ikusi-bagetanik’ amak izango ez luke onik
· No hallaría sosiego
Alaba gaztena an zegon’ su-ondotik asko kendu-gabe
· Sin apartarse mucho del fogón
Alaba: gure aitarekin burutzerik etzegon’ eta Ameriketara joango gaitun
· No hay manera de soportarle
Alaba guzientzako, zuen etxeak zoko gutxi ta ogi gutxiago badu’ ... eztitzazuela
beintzat beren kontura utzi!
 · No dejarlas a su arbitrio, sin control
Alaba guzientzako, zuen etxeak zoko gutxi ta ogi gutxiago badu’ eztitzazuela beintzat
beren kontra utzi!
· Poco espacio y menos pan
Alaba’ kanpotik etorrita bezela jartzen zaio etxeko lanetan laguntzen ez
· No ayuda en los quehaceres, parece una extraña
Alaba Mainaxi ere’ bialdu zuen txit laister; beintzat txitarik atera baino leenago
· Antes de tener hijos...; antes de que tuviera familia
Alaba maiteari lepotik eltzen zion Katalin-ek, il-zorikoak bizitzari bezela eusten zion
· Como el agonizante a la vida
Alaba sori denean ezkontzeko’ ez da errex beiratzeko
· Cuando a la hija le llega la edad de casarse, es difícil vigilarla
Alabaderekoa izan bear du
· Mediocre, de poco valor
Alaba-ezazu, Maria, beti Jainkoa’ gure ordean!
· En nuestro nombre; haciendo nuestras veces
Alabak gutxi erantzuten zion; ez aserre zegolako’ baizik burua kixkaltzen zeukalako
· Le ardía la cabeza...; estaba desconcertada sin saber a qué decidirse
Alabaren zai’ erre-bearrean zeuden basarrian
· Estaban en brasas; impacientes
Alabarengatik izan ez balitz’ aldi baterako ba zeuden
· Así habrían permanecido quién sabe cuánto rato
Alabatxo bat bakarra degu, goxo-goxotan azita
· Criada con el mayor regalo
Alabaz’ Ubidekoa naz
· Nací en Ubidea
Alabaz-bere, neure maitea’ Euskalerrikoa zara
· Eres vasca también de nacimiento
Alabea daukat, primeran ibiltera eginda dagoana
· Acostumbrada a viajar siempre en primera
Alabeak ez eban ezetarako gogorik erakutsi
· Mostrarse apática
Alabeak ixiltxurik esan eutsan
· En voz baja, disimuladamente
Alabearen tajua ikusi ebanik arrezkero’ guztizko gogo-ilunaz ebilen Masima
· Desde que había visto el estado de salud de su hija
Alabeari’ goiza luze eritxon
· Se le hacía larga la mañana. Se aburría
Alabearra izan zan’ baketan bizi ginan erritik betiko urten-bearra
· Fue el destino
Alabearra zan ba guzia!
· Qué fatalidad!... Qué triste coincidencia!
Ala-bearrak’ ala gertatu
· Fatalidad!... Qué se le va a hacer!
Alabearrari’ ezin alde!
· Imposible eludir la necesidad o el azar
Alabearrari ezin aldegin!... Ondo alare!
 · Qué verdad!
Alabearrari ezin aldegin!... Ondo alare!
· Imposible eludir el destino
Ala-bearrez, edo Jainkoak naita’ an bertan agertzen da mediku jakintsu ta zintzo bat
· Por suerte
Alabearrez’ Genovevaren basauntza bera zan
· Dio la casualidad de que
Alabearrez’ sakan bat zegoan tartean...; eta bearrik!
· Y gracias a eso nos libramos
Ala-bear-ta taraman sartu ginan gu ere...; bestelan’ betiko ondatuak geunden, izan
degun su orrekin
· Afortunadamente ingresamos en la hermandad de socorros
Alabia al dozu albuan daruazun neskatx eder ori? -Jangoikuak alan gura-ta’ neuk
egina dot erdija beinipein’ ... Jangoikuak bedeinkaturik, San Antoniok gogortuko
al dau!...
· Con la bendición de Dios, San Antonio la conserve sana!
Ala-biarrez’ osasunakin urten zan ibaitik; eztaukagu gero ezer izan eban barririk
· No tenemos noticias de que le pasase nada
Ala edo-ola’ txabolara eldu naiz
· Aunque trabajosamente
Ala ere’ bizkor bizi da an Euskara, gure aldean ikusten ez den bezala
· Tiene allí vida robusta
Ala ere’ ez dut errateko utziko
· No dejaré de decirlo
Ala ere gaitzerdi, Gipuzkoaren gaurko negarra!
· Menos mal! Aún podía haber sido mayor desgracia o adversidad
Ala ere’ niganako abian Jaun andi au!
· Deseoso de venir a mí
Alagalan biziko az emen’ eutzako lain egin al izan badok Ameriketan
· Vivirás en grande
Alai egoten aal zerate, Leitzako errikuak! Orainguan gelditu zaate zerate sona
aundikuak!
· Esta vez habéis ganado mucha fama
Alaia zan arpegiz galaia, eta buruz ez makia
· Nada corto de entendimiento
Alaiak eta iztunak dira Ondarruko neskatxak; bereala arpegi ematen dute
· Entran en seguida en conversación
Alain errukitsu mundura etorri zinan orrek, barka zaizkidatzu nere pekatuak!
· Tan misericordioso
Al-aina ikasi badozue’ eztozue alperrik jardun
· No habéis perdido el tiempo
Alaingo indarra dauka Kristoren graziak’ eta alaingo egitekoak egiten ditu gure aragi
ergelean
· Tan grandes obras realiza
Alaingo indarra dauka Kristoren graziak’ eta alaingo egitekoak egiten ditu gure aragi
ergelean
· Tanta es la fuerza o eficacia de
Alaingoak ziran’ kondearen bularretik irteten ziran ai tristeak
· Tan grandes eran
Alainoko premia-gabe ez nuke ori egin nai
· Sin mucha necesidad
Alairo-bee-alairo ospatua izan zan jaia
· Con gran regocijo
Alaitasunez betea nago gaur, eutsi ezinik pozari
· Rebosando de gozo; no cabiendo en mí de gozo
Alai-zaidazu poz-bidez begia...!
· Devuelve la alegría a mis ojos...!
Alajaina! Atzo Donostira, gaur Bilbora, bigar Iruinera...’ etzeukak ipurdiko otzik!
· No pasará frío en las posaderas!
Alajaina!... Elorrizko makilaren golpeari traba polita jartzen ba daki norbaitek!
· Esquivar prudentemente los golpes
Alajaina!... Emezortzian erosi ta amaseian saldu? Porru-jorra egingo diagu!
· Valiente negocio sería...!
Alajaina! Eztezu egon aundirik egin bidean!
· Qué pronto has hecho la vuelta!
Alajaina! lekutako muturrean jarri dezu seaska!
· Pues no la has puesto poco lejos!
Alajaina! lekutako muturrean jarri dezu seaska!
· Qué lejos has colocado...!
Alako animari’ Jauna sarri artzearekin’ etzaio gosea geituko, ta bai gogo-betea
· Lo que sí se le aumentará es el hastío
Alako arrazoi mina emanda utzi ninun
· Desplante, salida insolente
Alako arri-garaua jaso laikeala besagainera’ sinisteak-be lanak ditu
· Semejante piedra
Alako asarre-aldietan’ odolak sututen dira ta zanak tiratuten
· Se enciende la sangre
Alako aundizu liberal batengana jo zuten
· Acudieron a cierto magnate, a cierto jerifalte
Alako barbantzu-ale maloak ziran, orain-urrena ekarritakoak!
· Qué garbanzos más rollizos...!
Alako barrenpe ederra zeukan! Ez gendun il bear oraindik oilo au!
· Qué cargado traía el ovario!
Alako baserri batean ots-egin zuten
· En cierto caserío
Alako batean, Agustinek arnasa artu’ eta esan zion: -Zergatik ez orain bertatik?
· Después de respirar profundamente
Alako batean’ aize-bolara batek jo zuan atarian
· Sopló una ráfaga de viento
Alako batean’ basurdea zuzenik esira!
· Viene derecho al seto
Alako batean’ beste artzai-lagunak arrapatu nindun atzetik: Aizak, moteil, zuen aita
il dalazkoa aditu diat... Au lana! au lana!
· Que si ha muerto vuestro padre
Alako batean’ eldu zan
· Por fin, después de mucho hacerse esperar
Alako batean’ etorri dira urak bere bidera!
· Por fin las aguas han vuelto a su cauce... han vuelto las cosas a su curso natural
Alako batean’ ez atzera ta ez aurrera gelditu omen zitzaion astoa
· Se le quedó parado
Alako batean’ ez nora eta ez ara begietatik galdu zitzaion, mutil txiki hura
· Se le desapareció, no supo cómo ni por donde
Alako batean’ gurdi biak saietsez saiets’ urrats bat alde eskas dute
· Se acercan de costado, sin un paso siquiera de ventaja
Alako batean’ iritxi emen-zan apaiza ez nundik eta ez andik’ jantzi guztiak elurrez
zuri-zuri zituala
· Como por encanto; de improviso
Alako batean’ logaleak etxekoandrea menderatu’ ta suaren ondoan lo gelditu zan
· Vencida por el sueño
Alako bateen mendiin, urrutiin, zaunka-otsa zalazkoa edo etzalazkoa aditze emen-zan
· Un si es no es rumor de ladrido
Alako baten’ alabeaz mosu ta zirrika ikusi eban suingeia
· Flirteando
Alako baten, artzain-agurea zutundu zan’ eta adi-adi begira jarri gajakozan...
· Nos quedamos suspensos mirándole
Alako baten atertu dau’ baina itxurea ez luzerako
· Pero al parecer no para mucho rato
Alako baten’ etsi-etsian juan zan, abixadia artuta, neskiagana
· Se fue decidido a donde la muchacha
Alako baten’ geldiroka abijau zan trena
· Arrancó pausadamente
Alako baten, goiztxuago bazkaldu, etzalditxu edo lokuxume bat eginda’ kapetxu bat
artzera urten neban
· Después de echar una cabezadita o siestecita
Alako baten’ ilargi betea, inozko argien, agertu zan
· Más reluciente que nunca
Alako baten’ iru asto txiki agertu zirean Askao-kaletik’ lepoko estalki erdi-gorri,
erdi-arreakaz ikusgarrian apainduak
· Vistosamente adornados
Alako baten’ isil-samurtu zirean guztiak
· Se acallaron bastante las voces
Alako baten’ jasoten dau burua gora
· Alza la cabeza
Alako baten’ jasoten dau burua gora
· En una de estas...; de pronto
Alako baten’ Malentxori kinuka ta geiegizkeriak esaten ere somatu zuan mutila
· Lo sorprendió diciendo palabras atrevidas a la muchacha
Alako baten, nere kolkorako... nojan Gueines-era esan-da’ emen naz gaur
· Habiéndome dicho a mí mismo
Alako baten’ neskeak birao egiten deutsa, oratu deutsan mutilari’ ordukoa ia
guztizkoa dalako
 · Porque aquello ya se pasa de la raya
Alako baten odeiak joten dau, trumoi-otsak dardara eragiten dautsa etxe ta bazter
danai; tximista eta arri-urtika’ goia beera datorrela dirudi
· Estalla la tormenta
Alako baten odeiak joten dau, trumoi-otsak dardara eragiten dautsa etxe ta bazter
danai; tximista eta arri-urtika’ goia beera datorrela dirudi
· No parece sino que el cielo se viene abajo
Alako baten’ porra-zirie geiegi trungon sartu’ eta inundi inora ezin atararik emen-
zebiltzen
· No podían sacarla en ninguna manera
Alako baten zardendu dau bere burua’ otzanduta umil-umilik egoanak
· Se ha erguido
Alako batez’ jo ta artu digu mendi-gaina lainoak; eta an ziraden kontuak’ ... jakinik
etsaiak urruti etzebiltzala
· De repente nos ha invadido la cima la niebla
Alako batez’ luzeagoko egalditxo batez ezkutatuko zaio gal-eperra eiztariari
· Dando un vuelecito más largo
Alako batez’ neska-mutil bien begiak bilatzen dira elkarrekin
· Se encuentran sus miradas
Alako batez’ Petirik Pierres asarrez il du kalika; Erronkari ta Biarno’ ontatik asi
ziran elkarr-ilka
· De aquí comenzaron las muertes entre unos y otros
Alako batez’ Petirik Pierres asarrez il du kalika; Erronkari ta Biarno’ ontatik asi
ziran elkarr-ilka
· Le dio muerte enfurecido
Alako batzarretara’ berak naita dijoazen gazteak
· Diversiones nocturnas
Alako batzarretara’ berak naita dijoazen gazteak
· Por propia iniciativa
Alako betetasun bat ematen dit fruta orrek!
· Me empalaga
Alako bide argizkoa begien aurretik kentzen badegu’ itxuka ibili bearko degu
· Andar a ciegas
Alako bizarra daukan gizonarekin kalera joatea ere’ lotsa da
· Da vergüenza
Alako bizi-bizi asi du... ta dagoaneko atertu?
· Ya tan pronto?
Alako bizi-bizi asi du... ta dagoaneko atertu?
· Llover de veras, con fuerza
Alako bizimoduz oso aspertuta’ agin kentzen asi zan, morroi bat artuta
· Empezó a extraer muelas; se puso de dentista
Alako edadea jo’ ... ta euskeraz itz bat ezin aditu!
· Habiendo alcanzado semejante edad
Alako ederki pasa zun eguna, baina lotu zan gauerako
· Volver a su estado de postración el enfermo
Alako ederki zeuden lengo tokian; alkarren-gainka-xeago egon bear izatea, danez ere
· A lo sumo; todo lo más; si es caso
Alako ederki zeuden lengo tokian; alkarren-gainka-xeago egon bear izatea, danez ere
· Un tanto más apretujados, amontonados
Alako edo olako, aurpegiz ikusi badegu’ bete-betean esango degu baietz: ezagutzen
degula
· Diremos rotundamente que sí; resueltamente
Alako eguna’ egun eskergarria da ni bezalakoentzat
· Día merecedor de gratitud
Alako egunetan’ egunari berea emon bear izaten jako
· Hay que permitirse un extraordinario...; hay que honrar el día
Alako egunetan onelako pesta dute; beste lekuan au ta ori egin bear dute
· Tal día... En tal sitio... N.B. Demostrativos indeterminados en una narración hipotética
Alako emakumeen lan-ondoetara joaten diran mutilak
· Diversiones equívocas de las veladas o saraos
Alako estura larrian zer egin?
· En semejante apuro
Alako estutasunean, zer ez da egin oi?
· Qué no se hace en tales apuros?
Alako ez-nai bat daukee euskeraz ondo itzegiteko’ nere erriko gazteek
· Cierta resistencia. Se muestran más bien reacios a
Alako festak kanpoko jendearekin... eta on geigo etxean eman bear ez!
· Y no saber ser más comprensivo en casa!
Alako gaitz-uste gabe’ beste alde batean zebilen Alejandro, une artan
· Sin sospechar cosa semejante
Alako gauza bat ez bideratzeko... zer ibili zerate?
· En qué habéis estado pensando?
Alako gauza bat ez bideratzeko... zer ibili zerate?
· Para no poner en claro
Alako gauza batek egiten dit barrunean pil-pil, zerbait geiago nai baluke bezela
· Algo que me está haciendo cosquillas por dentro, haciendo títeres en el estómago
Alako gauza beltz bat jarri ziguten aurreko aldean; ta an geunden, elkarren lotsaz
bezela, edari-jenero ura zer zan somatzeko, batek edo bestek usai egin geniolarik
· Encogidos
Alako gauza beltz bat jarri ziguten aurreko aldean; ta an geunden, elkarren lotsaz
bezela, edari-jenero ura zer zan somatzeko, batek edo bestek usai egin geniolarik
· Nos sirvieron a la mesa
Alako gauza goitsuak errazoiagaz ondotu ta neurtu gura dabeenak’ erazoeti kanpora
urten dabee
· Ahondar y medir
Alako gauza makurrak egin ondoan’ Testamentu Berriko Sakramentua begi gorriz
ekusten dutenak
· Mirar con descaro, con ojos atrevidos
Alako gauzak ezin eraman zitun: Euskalduna ua ere! ta Fueroena entzutean’ su ta gar
egiten zitzaion biotza
· Al fin y al cabo, Vasco!
Alako gauzak ezin eraman zitun: Euskalduna ua ere! ta Fueroena entzutean’ su ta gar
egiten zitzaion biotza
· Se exaltaba, se inflamaba
Alako gizabide doilorra ikusita’ aserre biziak artu’ eta ostera zorduna bere aurrera
deitu zuen
· Tan ruin comportamiento
Alako gizon esturik ez dot bizian ikusi
· Semejante persona nerviosa
Alako gizon jator gutxi gure artean...! Bear ainbeste ez beintzat!
· No al menos tantos como fueran menester
Alako gizonari ere negar egiten zaio
· Se siente la muerte de un hombre así
Alako goiz ederrik ez dot ikusi’ ikusi-arren amaika
· Por muchas que tenga vistas
Alako gosea zenduala... ta, ez diozu ba akats saio aundirik egin ogiari!
· Poco se conoce en la merma que le has hecho al pan... Bien poco has comido!
Alako guraso berdeska ta eltzakeak’ edozeinegaz ta edozein modutan ezkonduko dau
umea
· Padres ligeros, frívolos, no maduros
Alako interesaren jabe izatera’ neronek jarriko nuun osorik
· Habría invertido en ello todo ese dinero
Alako istilua jo’ ... ta, ezer ezpalitz bezela gero?
· Armar semejante escándalo
Alako jai-eguarteetan’ jostatzera bezela oi-dijoaz gazteak karobi-aldera, laguntzeko
aitzakiaz
· Mañanas de días festivos
Alako kalteak eginagatik’ inork eztio langa gogorrik jartzen galgiro-ekartzaile orri!
· Ponerle vallas, trabas; impedirle la entrada
Alako lanaren jabe egin nindutelarik’ beraren bete-bearrak asko erakutsi zidan
· Desde que cargaron sobre mí aquella responsabilidad
Alako landaren surrioan dago. Alako soroaz jabetu naiez
· Le tiene echado el ojo...; lo desearía para sí
Alako lanetan ez nuela inoiz egin, adierazi nion; bestelako zurgintzan’ zerbait
aurreratua nintzala: gizonari etzitzaion esan etzan gauzik
· No se le dijo nada falso; no se le mintió
Alako liburu ederra’ zulo-zulotik sartu bear zitzaioken erriari
· Debería metérselo a la viva fuerza; hasta hacérselo adquirir
Alako litxarreriren bat jan izan det bein edo bestetan
· Alguna que otra golosina
Alako lur gozatuan artoa izango da’ jorratu ezta ere
· Aunque no se escarde
Alako madari udare ederrak’ erdi-sari eginda bota ditu!
· Como desperdicios
Alako martxarikan zuanik erbiak’ sinistuko ez nuen...: orra esan egiak!
· La verdad sea dicha... lo confieso
Alako min galduari’ berbeeta onean esan legio: adiskide on-galtzailea, Bake on-
galtzailea
· Chismoso, intrigante
Alako min galduari’ berbeeta onean esan legio: Adiskide on-galtzailea bake on-
galtzailea
 · Deslenguado
Alako mokoarekin itzegin zion andre gaxoari!... an zeudenak kupitzeraino
· La reprendió de tan mala forma... que
Alako nagusi oilakoi edo txoraska bat eman zion suerteak
· Le tocó en suerte un amo mujeriego o alocado
Alako neskatxak’ geienaz ere beren gisako zatarren bat arkituko dute, gero aserrez
eta pake gaiztoan izatekoren bat
· Que no les dejará vivir en paz
Alako neurri zur batean
· En una discreta proporción, o moderación
Alako nora-ezean ta estu-orduan bearren dana da’ seina ondo bateatutea
· En tal caso de extrema necesidad
Alako odolki gozorik ez da egiten bestetan
· No se hacen en ninguna otra casa
Alako orduetan’ ez dauka gaizkinak eskubiderik’ inok bere okerra ixilik euki dagion
· De que no se revele su delito
Alako orduetan, nesken eta mutilen artean, nok nori asko ez dakiala naastean egiten
direan zatarkeriak
· Indistintamente por causa de la confusión o mezcolanza
Alako pasadizorik’ etzeukan inork gogotan
· Nadie recordaba haber oído cosa parecida
Alako polito ikasi dau!
· Qué bonitamente...!
Alako pozik’ ez nuke besterengatik aldatuko
· No lo trocaría por otro
Alako premian arkitzen diran neskatxak’ beren buruari eman bear die lotsa, eta
atzeratu tentatzaileak
· Deben hacerse respetar; deben imponer respeto
Alako seingintzetan, edo seingaltzetan’ askotan seina bateatu-bagarik eskuetan ilten
jakoe
· En el ejercicio de su profesión de parteras
Alako seingintzetan, edo seingaltzetan’ askotan seina bateatu-bagarik eskuetan ilten
jakoe
· Mejor dicho, en tales prácticas de abortamiento
Alako ta bestaelako’ diru-poltsa tontortzen ariko zaizkuz
· Fulano y Zutano; el otro y el de más allá
Alako tristura ikaragarriak artu zuan’ iltzera zijoala ezaguturik
· Tal fue la tristeza que se apoderó de él
Alako txoria nor dan baldin baneki’ laster egingo leuskit munduko aldia
· Pronto lo mandaría al otro mundo
Alako ume lotsa-galdukoa, lotsa-gaistokoa, lotsa-txarrekoa
· Desvergonzado, descarado, insolente
Alako xelebrekeriikin’ eztago pakea izaterik: beti eramateko’ ezpaitago inor!
· No hay nadie dispuesto a ceder siempre
Alako xelebrekeriikin’ eztago pakea izaterik: beti eramateko’ ezpaitago inor!
· No hay paz posible; no hay modo de vivir en paz
Alako zaldirik!... Eneban sinistuko’ inok esan baleust. Bauke arek’ indarra baino
 eztana!
· Qué fuerza tan descomunal la de aquellos caballos!
Alako zentzu ederrean pasa zun atzoko eguna; gerora lotu zan baino
· Volvió a su postración
Alako zentzu ederrean pasa zun atzoko eguna; gerora lotu zan baino
· Pasó el día bonitamente el enfermo; con la cabeza despejada
Alako zentzu ederrean pasa zun atzoko eguna; gerora lotu zan baino... Gaixo zuenak.
· Si bien al final, o luego
Alako zingurina ta kiski-miskia da andereino ori
· Susceptible y quisquillosa
Alakoa bear dezu zuk, ixilik egoteko!
· Bueno eres tú para...!
Alakoa eta ain luzean-zabala da’ bertako guziak Errege diran erreinu hura; eta ain
lekutsuak bere barrunbeak!
· Es tan espacioso
Alakoa zen gure aita: naiz bera oinazez egon’ beti prest, bertsoa botatzeko
· Aunque estuviese sufriendo
Alakoak ba dira oraindik; baino oraintxe oso banaka
· Pero ya no quedan sino muy escasos
Alakoak euren gogoan ez daukee beste gauza onik’ euren karga-jasotea, euren
burrukak, ta euren asko-jateak ta asko-edateak baino
· No tienen otra cosa mejor en que pensar
Alakoak ez oi dau bere umeen umerik bere inguruan ikusten
· Suele quedar sin descendencia
Alakoak izan-arren’ askotan koloreak gorrituta urteten dabe andik, andiskoteak
direalako dantza atako pekatuak jente-arterako
· Son demasiado abultados
Alakoak izan-arren’ askotan koloreak gorrituta urteten dabe andik, andiskoteak
direalako dantza atako pekatuak jente-arterako
· Aun siendo tan despreocupados
Alakoak izan-arren’ askotan koloreak gorrituta urteten dabe andik, andiskoteak
direalako dantza atako pekatuak jente-arterako
· Para la vista del público
Alakoan’ ez jaramon, ta ixilik egon! Etxeko pakeak ori eskatzen dizu
· Cuando eso ocurra... no hagas caso!
Alakoari arpegi asarrea ta bekoki iluna erakustea’ ez da pekatu
· Mostrarle disgusto y enfado
Alakoen itza’ dirutzat artzen dozu
· Su palabra o promesa vale más que todo
Alakoetatik izandu ote zara?... -Bai, nere damurako!
· Para desgracia mía
Alakok atsoa artu dik... Atsoa artu zuan-ezkero’ oso zintzotua dek
· Tomar esposa
Alakoren batean’ amak ere gurekin etorri bear dik
· Cualquier día de estos
Alakoren batean’ emen etorriko zaizu bera
· Cualquier día
Alakoren baten’ ederrak artu bearko joaguz
· Algún día lo vamos a pagar caro!
Alakoren baten’ zuen txatala ezta izango saguaren begia baino andiagoa
· Se habrá reducido a una cosa insignificante
Alakoren batez’ adituko duzie lepo-in dutela Lepo egin dudala
· Que me he suicidado
Alakoren batez’ adituko duzie lepo-in dutela. Lepo egin dudala
· El mejor día
Alakoren batian, kostata abar’ luak artu eban; baina amesetan-be beruak ez etsan
alde eiten gau sargori atan
· Aunque a mucha costa
Alakori’ adarra jo diote
· Publicar a toque de cuerno o trompeta una afrenta o pecado contra la honestidad
Alakori’ adarra jo diote
· Publicar a toque de cuerno o trompeta una afrenta o pecado contra la honestidad
Alakori’ danbolina jo diote!
· Buena se la han hecho!
Alakorik bada’ ... bide onez bada abilidade ori’ ... sari andi bat merezi leuke
· Si es de legítimo origen
Alakorik bada’ ... bide onez bada abilidade ori’ ... sari andi bat merezi leuke
· Si eso es así
Alakorik bada’ gauza guztiak buruz-beeratuko jakuz
· Toda nuestra situación se volverá de arriba abajo
Alakorik balitz’ esaten didazuna goixo aditzera joango naiz
· Iré a recrearme con tus palabras
Alakorik balitz’ jakinean jarriko zaitugu
· Ya te lo notificaremos
Alakorik balitz’ San Isidro eleizara bezala’ zu tabernara zuzen edo oker joango
zinake
· Irías derechito a la taberna
Alakorik batean, asarre gorrian sarturik’ ikaragarrizko oju bat egin zion
· En un arrebato de ira
Alakorik batean, begiratu det atzera’ eta etzan ezeren arrastorik... Irudipenak!
· En una de esas
Alakorik batean, begiratu det atzera’ eta etzan ezeren arrastorik... Irudipenak!
· No era nada... Pura ilusión
Alakorik batean’ orra nun datorkidan erbia eskura!
· Venir el pájaro a la mano; presentarse inesperadamente lo que se andaba buscando
Alakorik esan balute’ erri guzia jeikiko zatekean berak arrika iltzeko
· Se habría levantado... N.B. Forma verbal interesante
Alakorik eta batean’ txakurra saunkaz asi zan
· De pronto; de repente
Alakorik etzait sekula buruan jaio
· Pasar por el pensamiento; ocurrírsele a uno
Alakorik ez degu egingo egun da geren bizian
· En jamás de los jamases
Alakorik ezta emen... .-Ene, berein ikusi dot!
 · Ya lo creo que sí! No he visto pocos yo mismo!
Alakorik gertatu balitz’ nork burutuko luke gurekin?
· Quién nos aguantaría?
Alakorikan’ inon ez da, nerekiko
· A mi parecer; en mi opinión
Alakoxe nazka ematen dit gilbo orrek!
· Qué asco me da esa espuma flotante...!
Alakoxea zan atso maletea
· La pícara de ella
Alakoxea zan Juanaren ama... Beti lanean, beti prest, egunari berea emanaz
· Fiel a la tarea diaria
Alakoxeak gaiatzuz gu’ onaren-onez prakak-be jausten jakuzala
· Buenazos; calzonazos
Alamanak’ lehengo hari eta hats berean daude: gerlako zer guzietan, ixilik, eskupetik,
azkartuz joaki
· Siguen con sus intenciones de siempre
Alaman-andana bat zen’ eta holako beste asko lili
· Y muchos otros pájaros... o bichos por el estilo
Alamanaren bertzen lerroan jartzea’ ez litake hain gaizki
· Igualarlo en derechos a los demás
Alamanek’ zorren pagatzeko jite guti; guk aldiz’ beharr-ordu saminak ba... Lanak
dire hor!
· Buen problema!
Alamanek’ zorren pagatzeko jite guti; guk aldiz’ beharr-ordu saminak ba... Lanak
dire hor!
· Poco dispuestos a
Alamania’ dena furfuria; harek’ denak haizu; gu’ beti ixilik
· Altanería, arrogancia
Alamaniari ere’ arras ongi zaio... Uste nuke!
· Me parece!... Por supuesto que sí! Cómo no le va a gustar!
Alamena emon deust
· Me ha dado la lata
Ala-moduz egokituko balitz’ txartela bialduko nizuke
· Si se presentara el caso
Alan bear, bai; eta beretzat mesedetan
· Mejor para él; saldría ganando
Alan bear balitz’ konfesoreak berak artuko ditu bideak, zure burua agertu-baga’ izan
daizun absoluzinoa
· Sin que se descubra tu persona o identidad
Alan bear balitz’ konfesoreak berak artuko ditu bideak, zure burua agertu-baga’ izan
daizun absoluzinoa
· Sin que se descubra tu persona o identidad
Alan bear balitz’ konfesoreak berak artuko ditu bideak, zure burua agertu-baga’ izan
daizun absoluzinoa
· Dará los pasos necesarios para
Alan bederitzazu’ buruz artu egizuz! ipuin oneek
· Apréndetelos
Alan da: zuri ezteutsu inok ezer erakutsi; ta gainera’ zeuk-be eztozu egundo ezer
ikasteko burubiderik artu
· Nunca te has propuesto aprender nada
Alan dabiltz zuen umeak, zeuek dakizula, neska mutilak naaste’ gauak denporaak
emonda
· A horas avanzadas de la noche
Alan dala’ amar mile erreal baino geiago paga biarko jok... -Nongo amar mile errial,
gixon! Baita... baita bi mile ogerleko-be geiago!
· Qué es eso de diez mil reales?... Cómo diez mil reales!... También dos mil duros
más...!
Alan dalakoan eztalakoan, gauzea artez jakin-bagarik, juramenturik egin izan dozu?
· Con incertidumbre
Alan daroaz deabruak geldika eriotzako uneraino’ ilten ezpadira beingoan, ezaguera
guztia galdu ta konkortuta
· Quedarse sin sentido
Alan daroaz deabruak geldika eriotzako uneraino’ ilten ezpadira beingoan, ezaguera
guztia galdu ta konkortuta
· Morir de repente
Alan dino Praiskok albotik: -Bero, zetarako? Otz-bigun obe ezta erromerirako?
· A esto replica P...; objeta
Alan dino Praiskok albotik: -Bero, zetarako?... Otz-bigun obe ezta erromerirako?
· Un tiempo fresquecito
Alan dinoe’ aituten jakenak
· Los entendidos
Alan doa ostera konfesinoera, irugarren, laugarren ta geiago biderrean, ondutzaka
· Tres, cuatro y más veces
Alan egin-ezkero erbeste onetan’ orain ondo’ ... ta gero ondo, zeruetan!
· Seremos felices en el tiempo y en la eternidad
Alan egiten dituez gauzak’ okotzean bizarra ta belarrietan zirtzilurik eztaroen
gizonak!
· Eso es de hombres!
Alan esan dot’ baina zegaitik-barik
· Sin razón; por error
Alan esan eban antzina baten’ Basomutil-ek
· Hace un tiempo
Alan esan eutson txantxetan-benetan
· Medio en broma, medio en serio
Alan ezin zeitekean gizonik bizi
· Así no era posible vivir
Alan izan-bear ta’ lagun on bat agertu jaken bidean
· Por fortuna
Alan jakin-eragin genduen igaz’ argitara urten-orduan. Gure albistaria
· Al salir a la luz la revista
Alan jarraitu-ezkero’ danok kaltegarrian aurkituten gara
· Todos salimos perdiendo
Alan jazo jat Naparroan, Kiputzetan ta Bizkaian, eldu nazan lekuetan
· En tierras guipuzcoanas
Alan jazo jat Naparroan, Kiputzetan ta Bizkaian, eldu nazan lekuetan
· En todas partes a donde he ido
Alan obeto! ostean...?
· Más vale así. Porque si no...?
Alan ta guztiz-be’ ainbat il ziran
· Murieron una porción
Ala-nai aundikin eztet egin
· No lo he hecho con gran voluntad
Alanbearrak’ au emon eustan eskura
· Me lo deparó la suerte
Alan-bearrean-be’ lau andaluztar etorri ziran etxe orretara’ txakurra-n eperdia
baino lotsabakoagoak
· Descarados
Alan-bearrez’ ipur-maminetik sartu jakon txuzua
· Casualmente
Alan-bearrik’ etzan gauza andirik erre
· Por suerte
Alan-bere, izen onaz bizi nai eban’ errian emon-arren ez zer-esan gitxi
· Dar mucho que hablar con su conducta
Alan-bere, izen onaz bizi nai eban’ errian emon-arren ez zer-esan gitxi
· Pretendía gozar de buena fama
Alango baten’ astoak uko egin dau, egin, bidean; bertantxe jausi,... arnasak asi...’ ta il
da gaixoa azkenean
· Da las últimas boqueadas
Alango baten’ astoak uko egin dau, egin, bidean; bertantxe jausi,... arnasak asi’ ta il
da gaixoa azkenean
· La pobre borriquilla se rinde de verdad, no pudiendo ya más
Alango baten’ aurre zorrozdun ontzi baltz txiki bat, txiztu-ots andiakaz agertu zan
· Un pequeño barco de proa estrecha
Alango baten’ gure urrean egoan gizon bategaz berba egin eban pelotari batek
· Próximo a nosotros
Alango orduetan igesa artuten bada’ eztago konfesakizunik
· Emprender la fuga; huir
Alango soinurik joten badautzute’ otsean gelditu guztiok, gazteok! Dantza
· Paraos en seco!
Alangoak’ gitxi dira, -nire ezagunak beinik-bein
· Al menos que yo sepa
Alangoak’ lotsa gitxi erakusten dau gugana
· Nos demuestra poca consideración. Demuestra ser poco considerado
Alantxe bear da egin’ albistariaren kontuak bardinean erabili gura badira
· Llevar bien la contabilidad
Alantxe bizi gara, seme: eskerra naikoa zor deutsagu Jaunari
· No es poco lo que a Dios debemos
Alantxe egin bear dau bakotxak: berak bere eskuz biurtu bere zorrak, etorkizunetan
ibili-barik
· Sin dejarlo para los venideros
Alantxe esan daroe gure bizkaitar baserritarrak’ erri apur batzuk-ez-besteetan
 · Fuera de unos pocos pueblos
Ala-olako egueldia daukagu-ta... eztakit gure lanak nola ibiliko diren
· Como hace un tiempo tan mediano
Alare, alare! sartu diagu goizeko egun-laurdena lanean!... Gosal-ordua da
· Ya hemos dado cuenta de un cuarto de ración de la jornada!
Alare, alare! sartu diagu goizeko egun-laurdena lanean!... Gosal-ordua da
· Por fin, hombre; gracias a Dios!
Alare! jateko gogoa ekarri du ta... ezta ezer!
· Y no hay que apurarse; menos mal
Alare! lagunekin zatozenean!
· Menos mal, que no vienes solo!
Alare!... lagunekin zatozenean!
· Menos mal que vienes acompañado
Alargun bat-legez, inguruz lagunik-baga zakustaz, o, Leon andia! Leon XIII-garrena
· Solo, sin nadie a tu lado
Alargun gazteak’ ez eban berba andirik egin; barre bai, barre lotsazkoa, esku bata
edo besteagaz ezpanak estalduten ebazala
· Una sonrisa disimulada
Alargun gazteak’ ez eban berba andirik egin; barre bai, barre lotsazkoa, esku bata
edo besteagaz ezpanak estalduten ebazala
· No habló gran cosa
Alargun geratu-ondoan bigarrenean ezkondu zan andre bat
· Casada en segundas nupcias
Alarguna’ alderdi
· Condición disminuida de la persona viuda
Alargunak, ume-zurtzak, jaube-bako errukiorrak! Biziari luze deritxazuela
zagozenok! Erdu gaur Belen-a!
· Los agobiados por el peso de la vida
Alargunak, ume-zurtzak, jaube-bako errukiorrak! Biziari luze deritxazuela
zagozenok! Erdu gaur Belen-a!
· Pobrecitos desamparados
Alargundu nintzanik onakoak dodaz’ belarritatako baltzok
· Los tengo desde que enviudé
Alargundu ta lastertxe’ berriz ezkondu zan
· A poco de enviudar
Alargunduta laster, osasun sendoan zegoela’ egin zuen aitak testamentua
· Estando todavía fuerte de salud
Alarik ere’ jakitunak eztute erantzun
· A pesar de ello
Al-artean dirau
· Durará lo que dure... No durará gran cosa
Alartzepean gelditzen ziagok ordaina... aita jo duen semeari
· No se quedará sin castigo de Dios
Alatan argi egin bezate zuen lanak gizonen begietan
· De esa manera luzcan
Alaxe esango nuke neronek ere! Artuko zenduke gure patxara!
· Ya puedes decirlo...! Con razón lo dices
Alaxe esango nuke neronek ere! Artuko zenduke gure patxara!
· Ya quisieras tú gozar de nuestra tranquilidad
Alaxe izan zan nere etorrera; loak ekarri ninun. Nere onera
· Así me restablecí, recuperé la salud
Alaxe izan zan nere etorrera; loak ekarri ninun. Nere onera
· Fue el sueño lo que me devolvió la salud o bienestar
Alaxe konpontzen ginan alkarrekin pake-pakean; ez gaur askotan begiak atera-
bearrean gabiltzan bezela. Asarre gorrian
· De la zarpa a la greña
Alaxen dezu: agindua dagoena’ ez daukagu egitea edo ez egitea gure naian
· Ya no depende de nuestro querer o no querer
Alaxen dezu: agindua dagoena’ ez daukagu egitea edo ez egitea gure naian. Alaxen da.
· Así es; tienes razón. N.B. Uso ético de la conjugación con tratamiento de zu
Alaz guztiz ere, ona zer dan’ eskerrik eman nai ez!
· No querer reconocer
Alazoko doia dauka sermoitarako
· Una notable aptitud para
Alba gorri egoa edo euri; arrats gorriak’ eguraldi
· Arreboles de amanecer y anochecer y augurios de tiempo
Albainka etorri da, mendian gora... Albetan. G
· Rendido de cansancio
Albait arinen osatu!
· Que te restablezcas cuanto antes
Albait bearrik gitxien eragingo deutsagu
· Le haremos trabajar lo menos posible
Albait’ begien aurrean iduki bear da elea
· A ser posible; en lo posible. Eleaganado
Albait, erre-gabe egon aal baledi’ obe luke, aita!
· Si pudiera pasar sin fumar
Albait gitxien joaten dira meza nausira
· Lo menos posible
Albait goizen etorri daitezela etxera
· Lo más temprano posible
Albait ikuskinean egon bear du eleak, zer gerta ere
· Conviene tenerlo a la vista, en lo posible el ganado
Albait lasterren argitu dagiozala idi ostuak!
· Que se le aparezcan..; que los encuentre cuanto antes!
Albait’ umazia berexiko det txerria, eta laster tripaz lurra jo-araziko diot, aurtengo
ezkur ugariaz
· La engordaré a más no poder...; a más y mejor
Albait’ umazia berexiko det txerria; eta laster tripaz lurra jo-eraziko diot, aurtengo
ezkur ugariaz
· A ser posible
Albaitenez’ bein-bere joan etzaitezeela... konfesatu ta bertatik
· A ser posible
Albaitenez’ bein-bere joan etzaitezeela... konfesatu ta bertatik
· En seguida de
Albait ere, arratsean denboraz oiratzeko ordu jakina idukitzea izango da orretarako
onena
· A ser posible
Albaka-albaka igon eben mendiaren tontorreragino
· Faldeando
Albaz’ ez dezu oroitu bear aragi-kontuz
· En lo posible
Alberdanian esan zuen
· Lo dijo en chanza de mal gusto
Al-bestean eragin eutson
· Lo agitó con toda su alma
Albetan dago euskerea eun urte baino geiago’ guk dakigundik; baina ondino bizi da
· Agoniza...; va extinguiéndose
Albetan dago euskerea eun urte baino geiago’ guk dakigundik; baina ondino bizi da
· Según nuestras noticias
Albetan dagoan erri bat da
· Que agoniza
Albista on ori jakin ebanean Agaton-ek’ lanak alderatu ta alboka-soinua joten jardun
eban egun osoan
· Dejando a un lado sus quehaceres
Albista onekin’ sortua jarri zan, Jakob
· Quedó aturdido
Albistari bakartxo bat ez eukiteak’ benetan minduten izan dauz gure biotzak
· Ha solido apenar nuestro corazón
Albistari bakartxo bat ez eukiteak’ benetan minduten izan dauz gure biotzak
· Ha solido apenarnos
Albistari bakartxo bat ez eukiteak’ benetan minduten izan dauz gure biotzak
· Ni un solo periódico
Albistari ibili oi-diran usoak’ ordu batean ogeitamar legoa aixa ibiltzen dituzte
· Palomas mensajeras
Albistari onen bitartez bialtzen dizut biotzeko ondonaia
· Cordial enhorabuena
Albistari onetan sorbaldak doguzala bizi gareanok’ eztaukogu gauza on askotarako’
nai gendukean-beste asti
· Los que vivimos entregados al trabajo de esta revista
Albistari onetan sorbaldak doguzala bizi gareanok’ eztaukogu gauza on askotarako’
nai gendukean-beste asti
· No disponemos de todo el tiempo que quisiéramos
Albistari ori’ diruarren sortu zan’ eta diruarren bizi da
· Con la mira puesta en el dinero
Albistaria ordainduta daukanak’ artuko dabe Mogelen berbaldi ori... Besteak’
arrausi egin daiela!
· Que se queden con las ganas!
Albistarietan lan egiten dabenari domekea bako utziteagaitik’ ez ei leukee astelenetan
urten bear
· Para dejarles libre el domingo
Albiste berria ezta baina, deadarka esango dizut, eta ezadazula arpegi beltzaz
 begiratu: urietako euskaldunak, askotxo’ azaletik bakarrik dira euskaldun
· Aunque no es ninguna novedad la noticia
Albiste berria ezta baina, deadarka esango dizut, eta ezadazula arpegi beltzaz
begiratu: urietako euskaldunak, askotxo’ azaletik bakarrik dira euskaldun
· No me ponga Vd. mala cara
Albiste emanda geunden’ arratsaldean aurtxoak ara bildu-arazteko; eta Zenarruzara
joan bat egin gendun
· Ya habíamos pasado aviso de que
Albiste emanda geunden’ arratsaldean aurtxoak ara bildu-arazteko; eta Zenarruzara
joan bat egin gendun
· Hicimos una entrada en Z
Albiste onak ekarri zizkoten Jose-ri: Martin etzala Zabaletarako. -Ez ba, ezin ba!
· Naturalmente que no! No podía ser de otro modo
Albiste oneek zauzkada andia egin dabe Europan
· Causar gran impresión, o emoción
Albistetan’ batu lei emen aspaldion’ orren lebitak artun aal leikezan-beste
· Cuantas pudieran caber dentro de
Albistetan’ batu lei emen aspaldion’ orren lebitak artun aal leikezan-beste
· Noticias; en punto a noticias
Albizturko pago orrek’ ondoan ba du lau metro inguruz. Gerriari’ amar metro
kubiko ematen dizkiote; buruari’ amar tonelada egur
· Cuatro metros de circunferencia en su pie
Albizturko pago orrek’ ondoan ba du lau metro inguruz. Gerriari’ amar metro
kubiko ematen dizkiote; buruari’ amar tonelada egur
· Le calculan
Albo batera jaurtin neban albistaria’ barreneko izena begiratu-barik
· Sin mirar siquiera la firma. Del articulista
Albo batera jaurtin neban albistaria’ barreneko izena begiratu-barik
· Eché a un lado; arrojé
Alboak minduta daukezala dinoe ondino’ barrearen barreaz
· Que se han desternillado de risa
Albo-alboan daukaguz
· Contiguos; al lado; tocando
Albo-alboka, begiak lausotu ta oinak lokaturik’ etxera nekez biurtutea
· Dando traspiés
Albo-alboka, begiak lausotu ta oinak lokaturik’ etxera nekez biurtutea
· Ir haciendo eses, tambaleándose
Albo-alboka, begiak lausotu ta oinak lokaturik’ etxera nekez biurtutea
· Nublarse los ojos
Albo-alboka, begiak lausotuta, oinak lokatuta’ nekez etxeratzen dira
· Dando traspiés
Albo-alboka dabilenak’ ez dauka bea urrun
· No está lejos de caerse
Albo-alboka joatea
· Andar tambaleándose
Alboan dagon etxeari’ etxako surik eldu
· No le ha alcanzado el fuego
Alboan txikiro bat ikusi zuen’ sasian adarretatik itsatsia
· Trabado por los cuernos
Albo-bide amaibakoan sartu gara
· Interminable digresión
Albo-errietako abertzaleak
· De los contornos
Albo-errietan-be orrelako lapurretak egiteko asmoan ibili ei-dira txakurrok
· Estos timadores; estos tramposos
Albo-joka eta beste era lotsagarrietan egiten diran dantzak
· Empujones intencionados
Alboko egurra artu ta beragaz lepoa bero-bero eginik’ betiko kanpoa emon eutsan
tabernariak Alper-i
· Agarrando una estaca
Alboko egurra artu ta beragaz lepoa bero-bero eginik’ betiko kanpoa emon eutsan
tabernariak Alperi
· Se lo echó de encima de una vez
Alboko egurra artu ta beregaz lepoa bero-bero eginik’ betiko kanpoa emon eutsan
tabernariak Alper-i
· Darle una buena paliza
Alboko min gogor batek azpiratu zuen’ neke andi aien ondoren
· La dejó postrada una fuerte pulmonía
Alboko minen minaz’ nun nagon-be eztakit
· De tan intenso dolor
Alboko minen minaz’ nun nagon-be eztakit
· Estoy que no me veo
Albonigara dogu mundakarrak joera, aspaldiko ta aspaldiko urteetan
· Desde hace quién sabe cuántos años
Albora adi dago’ ta ez dau ikusten
· Está mirando a otra parte
Albora begira ta baterik-bestera adi egonarren’ ba dakizu goruetan ondo egiten
· Aun con la atención puesta en otra parte
Albora begira zijoala irristatu ta erori zan: ark artu zuan ipurdikoa!
· El talegazo que se pegó!
Albora begira zijoala irristatu ta erori zan: ark artu zuan ipurdikoa!
· Mirando a un lado distraído
Albora egizu! Albo-alde batera egizu! Ken adi ortik!
· Apártate!
Albora egizu, mesedez, burdia igaro-arte
· Hazte a un lado; apártate
Alboragotik urtetea da oindino’ errazoi labur orregaz erantzutea
· Razón floja, que no convence
Alboragotik urtetea da oindino’ errazoi labur orregaz erantzutea
· Salirse todavía más lejos por la tangente
Alboraka egin zuen suilak, Mari-Juanen buru-gainean
· Balancearse, torcerse a un lado
Alboz’ igitai-agoaren antza euken, aren ezpan barrurantza sartuak
· De perfil
Alda bat baino ez ekusen; agiria, barrukorik ez
· Lo de fuera; no lo interior
Alda bitza al badu batetik bestera mendiak
· Trasladar montañas
Alda-aldia egu-erdian gendun’ eta meza-gabe gelditu nintzan igandean. Fabrikako
langileen alda-aldian.
· La hora del relevo
Aldabako aitzari dautson mendiaren aldatsean
· El monte unido a la peña de A
Aldaba-mendian’ arritik askatuak dauden leiar-zatitxo ugari da
· Cristalitos desprendidos de la roca
Alda-baterako gertaerak
· Acontecimientos simultáneos
Aldabetik igarokeran eztago ain bide polita-be ta’ asto-zaina berbaz geratu zan
atzeragotxoan
· Se quedó conversando con alguien
Aldaera asko dabiltzki gaur egualdiak
· Anda muy variable o inestable
Aldaera asko degu aldi ontan
· Muchos cambios de humor y de situaciones
Alda-ezina da Jainkoa: beti bere-batean dagona
· Inmutable; en un mismo ser
Aldagarri pixka bat bear diagu gauza guzitan, aspertuko ez bagera
· Necesitamos variar un poco... evitar la monotonía
Aldagoi txarren bat danean’ goikoz beera joango zaigu teilatua
· Cuando venga alguna fuerte tormenta
Al-daizan moduak artuta-bere’ ezin zugaz bakerik euki al-leike lezake zure emazteak
· Aun tomando todas las precauciones posibles
Aldaka dabiltzan etxetiarrak iduri dute merkatuko idiek
· Los familiares que andan cambiando de casa
Aldakaitz esaten zitzaion ez-izenez
· Le apodaban
Aldaketa aunditxoak egin omen zitun, apaiz berriak; gogorren gogorrena’ Mielen
ezkontzarako egin zuna
· La más célebre de todas sus innovaciones
Aldakor dabil egunokaz eguraldia
· Tiempo variable
Aldalur apaiz jaunak soinuz ipinia da
· Puesto en música
Alda-maldaka goatzi; beharrik, Jauna, zuk ezartzen gitutzu tente...; epel gira,
beharrik zuk sustatzen gitutzu
· Somos inconstantes
Aldamenean zeuzkanak ere’ berebat egin zuten
· Hicieron lo mismo que él
Aldameneko auntzak’ errape aundia... Besteen gauzak obe iduritzen
· Propensión a mirar con envidia las ventajas del vecino
Aldameneko baten egoan-okuilu batera sartu zan
 · En un establo próximo
Aldameneko sozialistengatik ez al zuten konfesatu-arazi?... -Ez; aien tartea arrapa
zezatekean konfesatu-arazteko. Berak etzun nai izan
· Podrían haber aprovechado un rato de ausencia de ellos
Aldamenekoak’ beti ondo bizi... Guk ala uste
· Nos inclinamos a pensar que cualquier otro es más afortunado que nosotros
Aldamenekoaren-ganako eraman-ezina: au da gure denporan ugaldu dan grina
· La envidia del prójimo
Aldamenetik igaro-bearra gertatzen bazitzaion’ beste aldera begiraka igaroko zan
· Mirando a otra parte
Aldamenka dituzte iru lagun
· Tienen a sus lados a tres compañeros
Aldamenka etzaten naiz beti
· Acostarse de lado; echarse de costado
Aldamino bat apurtu’ ta bere ganeko gizon, arri, erreminta ta guzti’ beera joan zan
· Todo se fue al suelo
Aldanondoren lagun-arte ortan’ adarrerako beti da denbora
· Siempre está el ambiente propicio a la broma
Aldapa’ beti neke
· Toda cuesta exige esfuerzo
Aldapa gaiztoz edo malkortegi gogorren batean asitzen bada zaldia
· Cuesta empinada, difícil
Aldapa gaiztoz edo malkortegi gogorren batean asitzen bada zaldia
· Precipicio peligroso
Aldapa gora asi ziran zoriz’ abioi-otsa gainean
· Tan pronto como emprendieron la cuesta
Aldapa janez’ atzeman dute lau mutilak Trintin-go gain zoragarria
· Subiendo cuestas
Aldapa latz ori igotzeko’ gurdi-erdia deskargatu’ ta bi pusketan, bi jorraxkatan
sartzen dute
· En dos veces o tandas
Aldapa malda pikua da, andik aurrera
· Cuesta empinada
Aldapa ortan otoa autoa ondoeztu ote denentz nago ni
· Temo que se haya averiado
Aldapa xorrotxa duzu hemendik gora
· Cuesta muy pendiente
Aldapa-antzera dagoan ermita-ondoko zelai batean
· En cuesta o declive
Aldapa-beera’ samur da juten; nekez igotzen da gora... Itzul-amilka igarotzen da
mundu ontako denbora
· Dando volteretas, rodando
Aldapa-beera’ samur da juten; nekez igotzen da gora... Itzul-amilka igarotzen da
mundu ontako denbora
· Es muy cómodo bajar la cuesta; ir cuesta abajo
Aldapak barrena igoko omen zan erbia
· Seguramente subiría cuestas arriba
Aldapen aundia egin du gutxian
· Ha cambiado mucho en poco tiempo
Aldapen aundia egin du gutxian
· Ha dado un gran cambio
Aldara hadi bidetik!
· Apártate...; déjame pasar, que me estorbas
Aldar-aitzindea
· Presbiterio
Aldare bat ezarri dute, izarraren parekoa
· Hermoso como un sol
Aldare nagusi au’ Asurmendik egin izan zeban, Ventura Rodriguezen buruz
· Bajo la dirección de
Aldare nagusi saietsean, dauka bere jarlekua
· Al costado de
Aldare nagusiko apaiz-tokia’ elizaren bardinetik bederatzi oinean goratua dago
· Elevado el presbiterio nueve pies sobre el suelo de la iglesia
Aldarea jarri emen-zuen; bainan aurrean izaten duan koska txikia utsegin
· Pero descuidaron de poner
Aldarearen goiko zizkuan’ San Isidor Nekazari dago, eskua zabal lurrerako, ta zerura
begira aurpegi
· En el nicho superior
Aldarearen goiko zizkuan’ San Isidor Nekazari dago, eskua zabal lurrerako, ta zerura
begira aurpegi
· Extendiendo su mano
Aldare-gainean den emaitzaz zin-egin duena’ zorretan sartu da
· Se hace deudor; queda obligado a pagar
Aldareko arropak kenduta’ an joan zan gure apaiza korrika zakurren atzetik
· Quitándose los ornamentos
Aldareko Jaunari agur-onak egitera joateko baimena eskatu zion
· Para ir a visitar al Santísimo
Aldareko Sakramentu geratu nintzan’ nere gorputza, nere odola eta nerau naizan
guzia zuri emateko
· Todo cuanto soy
Aldarera ez inora agurrik egin-barik’ tximista baino arinago urten eban eleizatik
· Sin hacer reverencia ni al altar ni a ninguna parte
Aldarerako bezela jantziak zetozen apaizak
· Revestidos de sus ornamentos sagrados
Aldaretik begirik kendu-gabe erantzun zion
· Sin apartar la mirada de
Aldarte oneko etorri zitzaigun Azarola
· De buen temple; abordable
Aldarte oneko gizon barregarriren bat
· Un hombre gracioso de buen humor
Aldarte tristeak dituzutenean’ kontsola zaitzatela Jaunaren graziak!
· En vuestras horas de tribulación
Aldarte txarreko nagoonean jartzen zaizkit orrelako gauzak buruan
· Destemplada; desasosegada
Aldarteka egina det lan au
· A ratos perdidos
Aldats andiko soroetan, beetik goruntz lurra jasotzean’ lepotik-lepo edo burutik
burura saski kargatuak eman-bearra dagoenean
· Levantamiento de tierras entre cargadores en serie, de hombro a hombro, de cabeza a
cabeza
Aldats apur bat euki daiala kortako beeak edo lur-ganak
· Suelo o piso
Aldats apur bat euki daiala kortako beeak edo lur-ganak
· Darle cuesta o inclinación
Aldats egiten zitzaien’ Susanak onelako gauza bat egin zuela sinistea
· Se les hacía muy difícil creer
Aldats garratzean igo ezinik dabil Peru gizajoa, atx-mutur artean
· Cuesta áspera
Aldats oek’ amiltzeko zorian daudela dirudite, zintzilika erori naiean
· Se diría que amenazan caer
Aldats onek guztiok’ erabatera datoz neure burura, neure asmoaren sailari
jarraituteko
· Se me presentan de golpe
Aldats onek guztiok’ erabatera datoz neure burura, neure asmoaren sailari
jarraituteko
· Todas estas dificultades o inconvenientes
Aldats-gora egiten jaku au
· Se nos hace cuesta arriba
Aldats-gora egiten jaku beti’ gaztelarrez itzegitea
· Se nos hace cuesta arriba; difícil, penoso
Aldatu egizu berbeta beste sail batera’ inori zergaiti dan igarri-eragin bagarik
· Pasar a otro asunto con disimulo; cambiar de tema
Aldatuko dira egunen batean zuen aldiak
· Ya cambiará alguna vez vuestra suerte
Aldatz andia aurrean ikusi dagieneko’ atzez-atzeka asten dira
· Se echan para atrás..., retroceden
Aldatzaileen diruak ixuri zituen’ eta mahainak azpikoaz-gora irauli
· Y les volcó las mesas
Aldatz-beeran dabilena-legez’ uste-uste-barik luzatu naz... da barkatu!
· Como quien va cuesta abajo... me he alargado escribiendo
Aldatzean gora asi gineaneko’ emoten deusku euriak eta, aurrera mutilak!
· Echa a llover
Aldatzeko alkandora
· Camisa de repuesto o muda
Aldatzeko soinekoak’ zurezko kutxetan sarrail itxu bategaz itxita’ aurretik bialtzen
zituezan, mandazainen bitartez
· En cajas cerradas con candado
Aldatzeko soinekoak’ zurezko kutxetan sarrail itxu bategaz itxita’ aurretik bialtzen
zituezan, mandazainen bitartez
· La ropa de muda
Aldatz-gora apurrerako’ eztauke indarrik... Arritzarrak-legez’ aldatz-beera artuten
 dabe bidea: erraztasun-aldera
· Buscan la cuesta abajo; van a lo más cómodo
Aldatz-gora apurrerako’ eztaukee indarrik... Arritzarrak-legez’ aldatz-beera artuten
dabe bidea: erraztasun-aldera
· A la menor cuesta o dificultad
Aldaz-gabeko launik eztago munduan... Laun zelai
· No hay rosas sin espinas en la vida
Alde abetan orrela jantzita ibiltzeko kasketan bat jarriko zitzaiokan bada mutil orri?
· Es posible que haya tenido la ocurrencia de...?
Alde aietara egoa altxa dute
· Emprender el vuelo
Alde, alde, ortik! bestelan’ autsok astinduko dautzudaz, eskuetan darabildan atxur-
kirten onegaz
· Sacudirle a uno el polvo
Alde andia da ori batetik bestera dagoana
· Es mucha diferencia
Alde andia dago Bilbon, ogei urtetik ona
· Se nota gran cambio
Alde andia eukiten dabe’ orrelan legorturiko gauzak eta laban legorturikoak
· Hay gran diferencia entre
Alde andi-andirik etxaukeek Gorrik eta Txurik. Bei biek
· Apenas se llevan diferencia
Alde askotako jende bada-ezpadakoa sartu zaizue zuen uri polit orretan
· Gente dudosa, sospechosa, de diverso origen
Alde askotan itandu eban’ egia ete zan albistea; ta alde guztietan ao batetik zirautsen’
baietz-da baietz
· Todos unánimemente le aseguraban que sí
Alde askotara deitzen zaio dantza-sokari
· Tiene varias denominaciones
Alde askotara saiatzen dira aek: denda, fabrika ta abar...
· Se dedican a diversas actividades
Alde askotatik dakigu seguru
· Lo sabemos de muchas fuentes
Alde askotatik nai dogu orregaz euki
· Por muchas razones queremos estar a bien con él
Alde askotatik poztuten nintzan
· Por muchos motivos
Alde atan nagusitasuna zetan edo atan daukan guztia
· Cualquier clase de consideración social
Alde ba orrekandik urrun!
· Apartaos de ellos!
Alde banatandikan’ zozo bi atera ziraden sasitik, zerbait bilatzera
· Uno de cada lado
Alde bat dago bakarrik, batetik bestera
· Sólo hay una diferencia
Alde batak bertzea ezin goituz’ antolamendu bat egin behar izan dute
· Al haber parcialidades irreductibles
Alde batean eta bestean mintza dirade... eta ona zer dioten danak...!
· Aquí y allá, por todas partes
Alde baten’ osagila bizartsu bat egoan; oekoari eskuturretik eutsala
· Teniéndole de la muñeca al enfermo; tomándole el pulso
Alde batera’ aundi-samarra iduritzen zait berri au
· Me sorprende bastante
Alde batera bakarrik ez: alde askotara izaten da zorra
· Hay muchos modos de deuda
Alde batera’ lotsatu bear det, nere anaia dala esaten; baina neri zer dit? Noizko dira
bada anaiak munduan, ez elkarri laguntzeko?
· A mí qué?
Alde batera’ lotsatu bear det, nere anaia dala esaten; baina neri zer dit? Noizko dira
bada anaiak munduan, ez elkarri laguntzeko?
· Para qué son... si no?
Alde batera’ lotsatu bear det, nere anaia dala esaten; baina neri zer dit? Noizko dira
bada anaiak munduan, ez elkarri laguntzeko?
· Por una parte
Alde batera oso etzuten bildur dira’ ta beingo baten, obe deritxoen alderdira dagie.
Etzutenetzaten.
· Temen comprometerse en una dirección determinada
Alde batera utzi ditut jende oriek; eta ez neri geiago galdetu!
· He roto definitivamente con
Alde batetik arri-bidea, bestetik berebiziko amiltokia
· Tremendo precipicio
Alde batetik arri-bidea, bestetik berebiziko amiltokia
· Camino de calzada
Alde batetik bestera ogei zarrastadatan joango nintzala’ ta murgil egin nuen ibaian...
Bai! bizirik ateratu nintzanean! Ain zekarren urak indarra!
· Tan grande era la fuerza de la corriente
Alde batetik bestera ogei zarrastadatan joango nintzala’ ta murgil egin nuen ibaian...
Bai! bizirik ateratu nintzanean! Ain zekarren urak indarra!
· En veinte brazadas
Alde batetik eta bertzetik’ beharrondokoka hari zeikan zitzaion. Apama Cjro-ri
· Dándole cachetes por los dos lados
Alde batetik ezpada, bestetik’ itsusiak dira diranak
· Todos, por un concepto u otro
Alde batetik galdu dituenak’ hatzeman ditu Elizak bertzetik: ifernuak ez duke deus’
haren kontra
· No conseguirá nada; no prevalecerá
Alde bi daukaz gauzeak
· Dos caras o puntos de vista
Alde bitara jarri ditu gerrak’ len lagun ziran galaiak
· Partir en dos bandos
Alde bitara uts egiten dabe kristinau askok
· Faltan o pecan de dos modos
Alde bitati da pekatu’ guraso bati gorroto edukitzea
· Por doble concepto
Alde dago gure etxea, elizatik
· Está cerca
Alde daiogun bide oni’ okerrera eroan ez gaizan
· Pero dejemos a un lado esa cuestión... por si acaso
Alde dakizkigula Zeruko sainduak!
· Intercedan a nuestro favor
Alde danetan’ artakoa da
· Sabe acomodarse a todo
Alde denerako izango da ori azkarra
· Listo para todo: para lo bueno y lo malo
Alde dituenekin’ aitzinat joko du’ nor den kontra begiratu-gabe
· Proseguirá adelante
Alde dituenekin’ aitzinat joko du’ nor den kontra begiratu-gabe
· Con sus partidarios
Alde edo saiets guzietatik maitagarria’ Jesus da bakarrik
· Por todos conceptos
Alde egin eben txinelak, oi danez
· Como de costumbre
Alde egin eikeen Ameriketara edo nora edo-ara; baina ez eben alderik egin
· A alguna parte
Alde egin eikeen Ameriketara edo nora edo-ara; baina ez eben alderik egin
· No huyeron
Alde egin zuen...; nik keinu ta keinu’ ... baino ez aditzen
· Le hacía señas y más señas
Alde egin zuen...; nik keinu ta keinu’ ... baino ez aditzen
· Pero él no oía
Alde egizu aurretik, arraio orrek, saietsok birrindu eztaitzudazan!
· Romperos las costillas
Alde egizu aurretik, arraio orrek, saietsok birrindu eztaitzudazan!
· Lárgate de aquí!
Alde egizu orti, atsa dariazu ta!
· Porque apestas
Alde emendik, lapurr-ori!... -Atoz, atoz, laztan-ori!
· N.B. Modo peduliar vasco de aplicar un calificativo al interlocutor
Alde ez dutana’ kontra dut
· Quien no está conmigo
Alde gaistoetara guztiz makurtua arkitzen da
· Inclinado al mal
Alde gaiztora aditu dit itza
· Me lo ha interpretado mal
Alde gutxi da bien artean; baina leer eginik’ leitzarrak onezkero ez digu gauz onik.
Aizkora-jokuan
· Ya no tiene probabilidad de ganar
Alde gutxi da bien artean; baina leer eginik’ leitzarrak onezkero ez digu gauz onik.
Aizkora-jokuan
· La diferencia es pequeña
Alde gutxi da bien artean; baina leer eginik’ leitzarrak onezkero ez digu gauz onik.
 Aizkora-jokuan
· Muy fatigado ya
Alde gutxitan dago’ emen dan bezin gazteri ona
· En pocas partes se ve
Alde guzietako aizeak gogor jotzen dutela gabiltza
· Soplan con fuerza
Alde guzietan ari dire’ nun noiz petrola aurki
· Afanándose por buscar petróleo
Alde guzietan zabal ebilan’ edonok irabazten ebazala, dirua euki ezkero
· Era del dominio público
Alde guzietan zabal ebilan’ edonok irabazten ebazala, dirua euki-ezkero
· Se dejaban sobornar
Alde guzietarik erakusten hari da’ itsusienik duen guzia
· Lo más defectuoso de su persona
Alde guzietarik zulo den moltsa boltsa handia ezin betez dabiltza
· Caja exhausta de fondos; en déficit
Alde guzietatik ba zizekan suak’ jentilak berak lurrez-gaineko gauza zala
aitortzeraino
· Ardía por los cuatro costados
alde guzietatik’ bideak betean zetorren jendea
· Venían riadas de gente
Alde guzietatik’ danak dirua eraman nai... ta geuk gutxi eduki!... Zer ote da era
txarra edukitzea!
· Qué mala pata! Qué chasco el de quien quiso robarnos!
Alde guzietatik! Elizarontz zijoazen jendeak’ errege berriari agur-onak egitera
· A rendirle homenaje
Alde guzietatik’ estu nago
· Me veo estrechada, en aprieto por todos lados
Alde guzietatik estura larrian bere burua ikusirik’ zer egingo ote zuen galdetu zion
· Viéndose cercado por todos lados
Alde guzietatik zetozen Ejiptora, jakiak erostera eta ez-urteen gaitza arintzera
· Para aliviar la desgracia de los años de escasez
Alde guziitan amen umeak izan!
· A todo hay quien gane... Seamos, pues, modestos
Alde guziitan dago eraman-bearra
· En todas partes cuecen habas
Alde guzitan’ asteak ostiral bat ba du Ezbearrak non-nai izaten
· En todas partes cuecen habas Nunca faltan calamidades
Alde guzitan ugaldu zaigu buruzko jende azkarra
· Cada vez hay mayor número de inventores
Alde guzitan’ ura: ez ur geldia, baizik nunai berebiziko tontorrak egiten zituna
· Que levantaba enormes montañas oleadas
Alde guztietan’ txakurrak oin-utsetan
· En todas partes cuecen habas
Alde guztietan’ txakurrak ortozik
· En todas partes cuecen habas
Alde guztietara’ gizon osoa
 · Hombre a carta cabal
Alde guztietara kontuak zeatz atera al dan onik geien eginda-bere’ naikoa lan izango
da bizitea, oingo usainakaz
· Aun sacando bien las cuentas
Alde guztietara kontuak zeatz atera ta al dan onik geien eginda-bere’ naikoa lan
izango da bizitea, oingo usainakaz
· Según parece barruntarse
Alde guztietati’ odol-tantaak zara-zara eriozan
· Le manaban abundantes
Alde guztietatik ikusten da gaur eztasuna eta naibagea ugari
· Mucha penuria y desolación
Alde guztiok, nere aurretik!
· Largo de aquí!
Alde hemendik! Aski ikusia diagu hire mutur zikina!
· Fuera de aquí! Ya nos tienes hartos!
Alde nigandik’ Jesukristo gure Jaunaren Gurutzeaz-bestetaz gailentzea!
· Lejos de mí gloriarme sino en la Cruz
Alde nigandik’ Jesukristo gure Jaunaren gurutzeaz-bestetaz gailentzea!
· Lejos de mí gloriarme sino en la Cruz
Alde nire etxetik!
· Fuera de aquí!
Alde oietatik ba zijoala’ berak antza eman zion
· Ya barruntó o presintió que se moría
Alde oietatik ba zijoala’ berak antza eman zion
· Ya barruntó o presintió que se moría
Alde on asko ditu berekin
· Tiene muchas ventajas
Alde on asko ditu berekin landare onek
· Tiene muchas ventajas o buenas cualidades
Alde onetaraxe zeuden’ lo egiteko gelak
· Orientados a ese mismo lado
Alde ontara ziatok zetorrek... Oraingoan’ arraia sarean dek... Jarri gaitean alde
banetara..., noiz-nai eusteko gisan
· Ya ha caído el pez...; ya no se nos escapa
Alde ontara ziatok zetorrek... Oraingoan’ arraia sarean dek... Jarri gaitean alde
banetara..., noiz-nai eusteko gisan
· Apostémonos uno a cada lado, para agarrarlo
Alde ontatik eguzki dago
· Por este lado hay sol
Alde orotarik’ ateka txarrean gare
· Estamos en mala situación
Alde orotarik zirtzila dario
· Le cuelgan harapos...; va hecho un andrajoso
Alde orretako zenbait etorri-zai zegoan, urre puxka bat biraltzeko
· Esperando a que viniese alguno de la tierra
Alde ortik, lotsabako ori!
· Fuera de ahí!
Alde polita zuten apustulari biek; ta ala ere’ bildur-dute orain elkarrengana
· Uno y otro rival están temerosos por el resultado; se temen recíprocamente
Alde tristea ere ba dute danbolintero gizajoak
· También tienen su lado triste o adverso
Alde txikia gara’ euskereari gogoz begiratzen deutsegunok; eta alde nausiak’ eztauko
berotasun andirik arazo onetan
· La mayoría
Alde txikia gera’ euskereari gogoz begiratzen deutsegunok; eta alde nausiak’ eztauko
berotasun andirik arazo onetan
· Somos minoría
Alde txikia’ geuk; alde nausia’ beste guztiak batera dauke. Diputazinoan
· Minoría y mayoría
Alde urruti! ken, ken munduti, denpora ilun negargarriak!
· Lejos de aquí Fuera!
Alde zakitzat, Jauna!
· Toma mi defensa, Señor!
Aldea jagok batzuekandik besteakana!
· Menuda diferencia...!
Aldeak oro jorik’ hobe du hor gelditu
· Todo bien mirado
Alde-alde ba dakit zein dabilen or
· Ya sé poco más o menos...; ya sospecho...; ya me figuro
Alde-alde dabil
· Muy cerca le anda
Alde-aldean dute Sagonte hiria’ buruz-aitzina badoazi
· Si siguen avanzando
Alde-aldean dute Sagonte hiria’ buruz-aitzina badoazi!
· Tienen muy cerca
Alde-aldean’ emakumeetan bakarrik geratu da erlijioko gauzetarako gogo pixka
· Un poco de gusto por
Alde-aldean guziak aztuta daukatena dirudi, jakintasun onek
· Casi del todo olvidada
Alde-aldean jende guziaren artean zabaldua dagoen gaitz bat bezela da au
· Extendida casi universalmente
Alde-aldera’ bost lakari dirala esan det
· A ojo de buen cubero
Alde-aldera esan du orrek; ez segurutik
· Por conjetura, sin asegurarlo
Alde-aldera joango da berori orain, meza ematera? Alde-aldeko ordura? Noiz
emango dun eztakiala
· Incierto de la hora que le van a señalar
Alde-aldera lana berdindu dute segari biak apusturako’ okerka goien-barrenik
· En diagonal de arriba abajo
Alde-aldera lana berdindu dute segari biak apusturako’ okerka goien-barrenik
· Equilibrar el trabajo en lo posible
Alde-aldetik jarraitu zitzaion
· Le siguió de muy cerca
Aldean da, hurbiltzen hari da Jaunaren eguna. Zorigaitz, zorigaitz egun huni!
· Ya está cerca, ya llega
Aldean da, hurbiltzen hari da Jaunaren eguna. Zorigaitz, zorigaitz egun huni!
· Ay, ay de aquel día!
Aldean da ordu ori
· Ya se acerca la hora
Aldean darabit beti liburu bat
· Siempre llevo conmigo
Aldean erraz eroan leikezan gauzak bakarrik artu bear dira orretarako
· Llevar fácilmente consigo
Aldean gaudela agorretik?... Alderatuko zaigu bai!
· Que aún está lejos septiembre?
Aldean gaudela agorretik? Alderatuko zaigu bai!
· Demasiado pronto que nos llegará!
Aldean neukozan diru guztiak berari emoteko esan daust, eta agudo ta txitik-be
atara-barik! Bestelan’ gibelak eguzkitara atarako eustazala
· Que me iba a sacar las tripas
Aldean neukozan diru guztiak berari emoteko esan daust, eta agudo ta txitik-be
atara-barik! Bestelan’ gibelak eguzkitara atarako eustazala
· Todo el dinero que llevaba encima
Aldean-bertze sartu zion lantza... Aldebat-bertze... Alden-alde... Alderen-bertze.
· De parte a parte
Alde-aurretik esan nion’ zer gerta zakioten
· Se lo dije de antemano
Aldeaurretik esanik utzi zigun Santa Teresak’ gogoan artzeko dan gauza au
· Esto muy digno de ser tomado en cuenta
Alde-aurrez agertu zion’ nolako eriotz gogorraz juduak bizia kenduko zioten
· Le manifestó de antemano
Alde-aurrez esan nion; bestela’ nere aitzeki izango zan
· Si no, a mí me habrían echado la culpa
Alde-bat jin da, Amerikatik
· Ha venido para siempre; definitivamente
Alde-bat utzi bear dira orduan lurreko arazo eta kezkak; bestela’ oetara joango da
gogoa
· La atención se volverá a ellos; la mente se distraerá de su objeto
Aldebat utzi zituan arazo, irabazi eta munduko beste gauzen gogorazio ta kezkak
· Se desentendió definitivamente
Aldeenera jota ere’ nekazaritza lendabizi asi izan zan denporakoak dira izen oek
· Calculando por muy bajo; por lo menos
Aldegingo dien bildurrak egoten dira
· Temiendo que
Aldegizu munduko abarr-otsetatik
· Apártate del tumulto...; del mundanal ruido
Aldeko ala etsai’ ezagutu zuten gehienek aitor zuten’ fama handia hartze zukeela
· Era acreedor a
Aldeko ala etsai’ ezagutu zuten gehienek aitor zuten’ fama handia hartze zukeela
· Partidarios o adversarios
Aldeko arkumea obea da’ urrutiko ardia baino
· Más vale pájaro en mano que
Aldeko itzek argituko diote nornairi’ zer esan nai den
· El contexto aclarará el sentido
Aldeko txerriak ondatu dizkigute arto eta gariak
· Los cerdos de al lado; del vecino
Aldeko zaitu, Jauna, zure erriak
· Te muestras propicio a tu pueblo
Aldekoak eta urrutikoak...: danak
· Próximos y lejanos
Aldekoak eta urrutikoak...: danak. Aldetik eta urrutitik, bildu zan jendea
· De los contornos y de las lejanías
Al-dena’ itxasoan den arrairik oberena
· Hacer lo que buenamente se puede: es lo mejor que se puede hacer
Aldenbeste darabil ardi bizkorrak zintzarriaren miia
· Mueve de parte a parte con brío
Aldendu gaitezan adarretatik’ eta guazan gerrira
· Vamos derechos al grano sin andarnos por las ramas
Aldendu ziran ostatutik arekin batean’ eta geiago ezta aien berririk jakin
· Ya no se ha sabido más de ellas
Aldendu-adi mutil orregandik’ egunen baten nai ezpok txarto ikusi eure burua...!
· Si no quieres pasarlo mal algún día
Aldenik-alde botako degu abea
· Colocaremos la viga de lado a lado
Aldenik-alde dute denda eder bat, kale batetik bestera
· Un comercio que va de calle a calle
Aldera gakizkion biotz sutsu orri...!
· Acerquémonos a ese ardiente corazón
Alderago baitzeukaten’ Urkondon bazkaltzea erabaki zuten
· Les quedaba más a mano
Alderago daukazue erria ezkerreko bidetik
· Más cerca
Alderago elizarik etzuen
· No tenían otra iglesia más cerca
Alderagora joanik’ berriz otsegin zion jabeak
· Acercándosele más
Alderagotik ezagutzen zutenak
· De más cerca
Alderagotik ikusi nai zuan Frantziskoren bizimodua; eta gaua igarotzeko’ oe zuri
ederra jantzi zion beraren gelan
· Le dispuso una buena cama limpia
Alderantzira jarri gendun soinekoa
· Virar, darle vuelta al vestido
Alderantziz dago burko-azal au: alde txarrera
· Está del revés esta funda de almohada
Alderantziz-gain daukazu talma
· Llevas la esclavina al revés
Alderantziz-gain garbitu’ ta alde onera jantzi
· Reverso o contrahaz; y anverso o faz de un vestido o tela
Alderantziz-gain jantzita zeraman txamarra
· Puesta del revés
Alderantziz-gainera jantzi zazu, gaurkoagatik!
· Vestir la prenda del revés
Alderat joan ote zauzku euri, botz eta elurra?... Iduri luke
· Se habrán ido ya definitivamente?
Alderat joan ote zauzku euri, hotz eta elurra?... Iduri luke
· Así se diría
Alderatu bezin prest botatzen zituzten etsaiak’ astin-aldi gogorrak emanik an ta emen
· Dándoles fuertes escarmientos
Alderatu nagizu, Jauna’ ofendidu zinaizadan okerbideetarik!
· Apártame de los peligros que
Alderatu zitzaion’ zerura igotzeko eguna
· Se le acercó el día
Alderatu zitzaizkan txori-taldeak Frantzisko-ri’ arpegiz-arpegi jartzen zitzaizkala
· Poniéndosele frente a frente
Alderatuta’ lagun arek galdetu zion: Ez dezu lotsarik, zure adinean orrela negarrez
egoten?
· A tus años
Alderatzeko ere... ez dezu ondo egin
· No has hecho bien, ni mucho menos
Alderdi artako urak’ txit estuak dira, eta urmeunetik noiznai igaro litezkeanak
· Vadeables
Alderdi asko estaltzen ditu mundu onetan diruak...
· El dinero cubre muchas fallas...; disimula o tapa muchas cosas
Alderdi askotara gauzka okertuak, diruari begira egote orrek
· Viciados de muchos modos...; en muchos sentidos
Alderdi askotara naukate erri arekin asarretua
· Por muchos conceptos
Alderdi askotara negoan erri ortan gaizki ikusia
· Por muchos aspectos
Alderdi askoz errezagoa da orain erakutsiko dizudan bidea
· Más fácil por muchos conceptos; bajo muchos aspectos
Alderdi bakoitzekoak aldra aundietan batuta’ kaleak betean joaten ziran
· Solían ir llenando las calles en masa
Alderdi bat du ona gure asto onek: aitzaki-gabe jaten, ematen zaiona
· Como de todo sin poner reparos
Alderdi batera artu zuun bezela, bestera artu balu’ askoz lenago iritxiko zan
· Tomar una dirección u otra, en el camino
Alderdi bi atarako doguz emen biloiz-biloizik argitara
· Poner claramente al descubierto
Alderdi bi orretan buru egiten daben orretariko bateren-batek esana da
· Alguno de esos jefes
Alderdi bitzuok morokilduta dabiltz alkarrekin konponduta
· Andan pasteleando
Alderdi danak txartu zaizkit...; lanak ematen dizkit jaiki-ezinak... Senarra nai duana’
ez nitzaz beartu!
· Ya tengo averiados todos mis miembros
Alderdi danak txartu zaizkit...; lanak ematen dizkit jaiki-ezinak... Senarra nai duana’
ez nitzaz beartu!
· No cuente conmigo! Prescinda de mí!
Alderdi danak txartu zaizkit...; lanak ematen dizkit jaiki-ezinak... Senarra nai duana’
ez nitzaz beartu!
· No me da poco quehacer el no poderme valer
Alderdi ederra... lepo-ardatzak edukitzeko lodiak! Gizen egoteko
· Buen remedio para engordar...! Irónico
Alderdi gizena da zuena, gure au baino obea
· Comarca feraz
Alderdi guztietan sartu jako euskereari gorrinea
· Le ha entrado la plaga
Alderdi guztitakoak ziran: zuri ta gorri ta kikirriki
· De todos los colores habidos y por haber
Alderdi idazu belarri ori! Aldera idazu!
· Inclina hacia mí tu oído!
Alderdi nastuetan sartuten ez dana bear dogu alkatetzako; guztientzat lege bardina
daukana
· En agrupaciones turbias; en facciones
Alderdi nastuetan sartuten ez dana bear dogu alkatetzako; guztientzat lege bardina
daukana
· Imparcial
Alderdi oezaz’ berri onak eman!
· Muchos saludos de por aquí!... A los tuyos
Alderdi on bat’ artuko luke, bai’ mutil orrek, ezkontzeko
· Un buen partido; una buena proporción
Alderdi on bat dauko mutiltzarrak: umerik eztaukala, prakak loituteko...; emazterik-
bere ez, diadar egiteko...; irabazten dabena’ dana beretzako...!
· Tiene su lado bueno...; tiene sus ventajas el solterón
Alderdi on guziak etzitun berekin izango, bainan oiek beintzat bai
· Todas las cualidades apetecibles
Alderdi ona dauka Espainak, izardun lirain oriekin!
· Aviada está con tales oficiales! Vaya una perspectiva!
Alderdi onaren itxura aundirik ez det nik emen ikusten
· No espero que salga de ahí cosa buena
Alderdi onetako barririk’ nik ez dakit
· No conozco estos alrededores
Alderdi onetatik’ aisa eskutako ditugu praile oek
· Fácilmente los dominaremos
Alderdi ori Jainkoak emana dezula oroitu!
· Ese talento es don de Dios
Alderdi orrei’ eztautsoe inoz ardurarik izan, gure euskerea galtzeagaitik
· Nunca les ha importado
Alderdi orreitan, ain ei-dago zabarreri andia!
 · Hay por ahí tanto abandono en el aseo!
Alderdi ortako gotzaia zebilen oraindik-orainago apaiz-eske
· Recientemente
Alderdi ortako lurrak’ artean etze genduzkan
· Aún las teníamos sin roturar
Alderdi pixka bat ba degu, Jaunari eskerrak
· Disponemos de algún dinero, o medios de vida
Alderdi txarrera artu zuun, nere esana
· En mal sentido, a mala parte
Alderdia joan zitzaion-ezkeroz’ errukarri bizi da, bere sei umeakin...
· Desde que enviudó
Alderdia kendu diote ontziari, beti kolpeka zerabiltela
· Desportillar
Alderdi-gabeko jaun bat artu dabe alkatetzako
· Independiente
Alderdikeri-barik azalduko naz
· Sin compromiso de partidos; independiente
Alderdikeritan ibili-barik
· Sin partidismos
Alderdi-on danak berekin ditu zuen Semeak, Maria!
· Posee todas las perfecciones
Aldero egin du eltzeak’ eta koipea ixuri...! On-bearrez ibili degu ontzi txikia... eta
ikusten? berak iragazi esnea
· Balancearse, bambolearse
Aldero egin du eltzeak’ eta koipea ixuri...! On-bearrez ibili degu ontzi txikia... eta
ikusten? berak iragazi esnea
· Creyendo acertar mejor
Aldero egin du eltzeak’ eta koipea ixuri...! On-bearrez ibili degu ontzi txikia... eta
ikusten? berak iragazi esnea
· Hacer derramar
Alderoak eginaz atera da. Iruditegira
· Haciendo eses; tambaleándose
Alderri guziz berri ta bakar batean arkituko du bere burua’ inoiz ere ikusi-gabeko
lekuan
· En un lugar completamente desconocido
Aldetik aldera bezela ikusi zuun
· Desde muy cerca
Aldetik ezagutzen ez nautenen batzuek
· Conocer de cerca
Aldetik lagun zeigun’ jetxi zan mundura Zeruko Ama
· Para poder ayudarnos de cerca
Aldetsean nago’ arotz ikasi-artean
· Estoy en casa ajena
Aldetu da inaute-eguna!... Ba da itz au zeinek entzuna, euskaldunen artean!
· Qué entusiasmo despierta este anuncio!
Aldetu da inaute-eguna!... Ba da itz au zeinek entzuna, euskaldunen artean!
· Ha llegado Carnaval
Aldexeago baneuzka mendi aiek, ta ni bizkorrago egon’ astean bein joango nitzake,
berak ikustera
· Si los tuviera algo más cerca
Aldexko, aldexko, etxe biak’ auzoak ongi izateko!
· Quedan demasiado cerca una de otra las dos casas
Aldez’ aingeru gaixtoen berdin, deabruen paretsu egiten da
· Semejante a los demonios
Aldez’ damu dut; eta aldez’ atsegin
· Por una parte...; por otra
Aldez-aurretik asmatuko ditu erremeioak aitzakiak’ bere burua garbitzeko
· Curarse en salud, para justificarse
Aldez-aurretik asmatuko ditu erremeioak aitzakiak’ bere burua garbitzeko
· De antemano
Aldez-aurretik asmatuko ditu erremeioak aitzakiak’ bere burua garbitzeko
· Para justificarse
Aldez-aurretik emana nuen lagun batzueri itza
· Se lo tenía prometido desde tiempo atrás
Aldez-aurretik lanak eginda zeuzkan
· De antemano; previamente
Aldez-bertze zilatua dago
· Atravesado de parte a parte
Aldez-beste ari dira orrelakoak: Jesukristoren giza-itxurari Jainkotasuna erantsi-
bearrean’ irudimenetik aizatu egiten dute
· Proceden al revés de lo que debieran
Aldezka etzanda egon naiz
· Reclinada de costado
Aldezkoen bila
· En busca de adeptos
Aldi andia egoan emen’ zugatzik sartu etzana
· Hacía mucho tiempo que
Aldi aretako agiriak’ uts-dagie’ ta gauza ziurrik ezin jakin leikela deritxat
· Faltan; nos faltan; se echan de menos los documentos
Aldi artan goiak eta beeak ikusi zuten gizonik jatorrena etorri zitzaigun
· El más... habido y por haber; nunca visto
Aldi artaraino’ ni ez negoan oitua zorraren kezketan bizitzen
· Bajo la preocupación de deudas
Aldi askotan ikusi degu ori aspaldiko denboretan
· Desde hace tiempo
Aldi bat bakarrik iragaiten gara mundu huntarik
· Una sola vez se vive
Aldi bat edo beste bere ondoan eginda’ atera omen zan mutila, teatro-tik
· Después de pasar unos ratitos con ella
Aldi batean’ Amezketa ta Alegi nastu zituzten bi adiskideak
· Durante un buen rato
Aldi batean’ Amezketa ta Alegi nastu zituzten bi adiskideak
· Estuvieron hablando de; revolviendo historias de
Aldi batean’ gure arteko izango degu
 · Lo tendremos entre nosotros
Aldi batean’ onak izan ziran, lau errege aiek
· Durante algún tiempo
Aldi batean’ zertara jo etzekienean egotea gertatu zitzaion
· Perplejo; sin saber a qué decidirse
Aldi bateko lana emango digun errege andia
· Que nos va a ocupar harto tiempo
Aldi baten’ egun bitik-bat idazten zuan, esate baterako; orain’ egunak joan, egunak
etorri’ ezta azaltzen aren idazkirik: aiztu da zeearo
· Ya se ha olvidado por completo. Se ha eclipsado
Aldi baten’ egun bitik-bat idazten zuan, esate baterako; orain’ egunak joan, egunak
etorri’ ezta azaltzen aren idazkirik: aiztu da zeearo
· Días y más días
Aldi baten’ eguzkiak jo-barik etzan gelditzen bein-be’ Espainaren menbean egozan
errietan
· No se ponía el sol
Aldi baten’ etorri-baga egon zan
· En alguna temporada
Aldi baterako ekin detsa dautso euriak
· Para rato...; para largo rato
Aldi beranduan ikasi neban ondo
· Ya muy tarde; pasado mucho tiempo
Aldi eder bat igaro-erazo euskun
· Hacer pasar el rato; entretener
Aldi gaisto txarren bat egingo jatzu, geien
· A lo sumo te vendrá algún mareo
Aldi gaisto txarren bat egingo jatzu, geien
· Algún desmayo, a lo sumo
Aldi gaixtoa daukanean’ edozer gauza egiteko gai da
· Cuando le da el mal
Aldi gaixtoa daukanean’ edozer gauza egiteko gai da
· Es capaz de cualquier cosa
Aldi gaixtoan dago
· Está de mal talante
Aldi gaiztoak eman zionean
· Volverse loco, acometerle la locura
Aldi gaiztoak ematen dionean, edozer gauza esaten du
· Cuando se pone de mala
Aldi gitxi barru
· Al poco tiempo
Aldi gogorra jatorko, Jaungoiko laztana!
· Ya le vuelve a acometer la locura
Aldi gozoan dago
· De buen talante
Aldi guziez aditzen zituen apez horrek’ auhan pas-ahaleko solasaldi herrebesenak.
Ahoan pasa-ahaleko.
· Los mayores disparates que se puedan decir
Aldi huntan’ barkatzen dautzut; bainan ez gero niri berriz holako lanik egin!
· No vuelvas más a hacerme una cosa semejante! semejante faena
Aldi huntan, min eta samin’ neguko hotza gurekin dugu
· Frío intenso
Aldi luzatxoan ibili ta gero’ argi bat ikusi zuen
· Después de mucho andar
Aldi luzaxka joan-ta, etzetorrela ikusirik...
· En vista de que aquello se alargaba
Aldi luze bat oso gaixo egon ondoan’ obetora dijoala entzun degu
· Va mejorando
Aldi luzean zure atzean sarri ibili naz or-emen
· Por diversas partes; aquí y allá. Buscándote
Aldi makurrak arrapatzen ditu gure amonak
· Se suele poner insoportable en ocasiones
Aldi makurrak ibili ditu gaur suak
· Hoy estaba fatal la cocina: tiraba muy mal
Aldi obarik izango dogu emendik aurrera
· Tiempos más holgados; tiempos mejores
Aldi obea ote du Jesus-ek, zure barreneratzen denean?
· Acaso le va mejor? Acaso le tratas mejor?
Aldi obeak etorriko diranen itxaropenak daukoz, etsi-barik
· No desespera de que vendrán tiempos mejores
Aldi ona agertu deneko’ aztaparka lot zakizko
· Aprovecha la ocasión, en cuanto se ofrezca
Aldi ona badaukat’ argia itzali egiten det gabaz; bestelakotan berriz or joaten
naitzaio oni’ ... eguna edo gaba dan galdezka
· Cuando me siento bien
Aldi ona badaukat’ argia itzali egiten det gabaz bestelakotan berriz’ or joaten
naitzaio oni’ ... eguna edo gaba dan galdezka
· En otros casos
Aldi oneko dago gaur
· Está de buen humor; está abordable
Aldi oneko dago orain
· Está de buen temple o humor
Aldi onetan’ amaika ogerleko zabal sartuko da erritxu onetan... Bai bear-be!
· Qué cantidad de ricos duros entrarán!
Aldi onetan’ amaika ogerleko zabal sartuko da erritxu onetan.. Bai bear-be!
· Y bien que vendrán! Y buena falta que hacía!
Aldi ontako mendi-soilketak eztit onik egiten: ez daude begira’ zuaitz eder oiek
sartzen jardundako gurasoak!
· Qué dirían...!
Aldi ontan’ inon ere parekorik-gabea zen aizkolari ori
· Sin igual, sin rival
Aldi ontan’ lanik naikoa ba dago..., ta dirua ere bai poiliki!
· Hay trabajo abundante
Aldi txarra daroe ontzi-jaubeak: ez ei dauke irabazte andirik
· Mala coyuntura para
Aldi txarra daroe ontzi-jaubeak: ez ei dauke irabazte andirik
· Pocas ganancias
Aldi txarra du. Aldarte txarra. G.
· Está de mal humor
Aldi txarrak ematen dionean’ errukarri jartzen da
· Cuando le da el acceso del mal
Aldi txarrarekin dago
· Destemple, indisposición fisiológica o moral: ambos sentidos
Aldi txarrarekin dago
· Está disgustado; de malas
Aldi txarreko dago
· De mal talante; de malas pulgas
Aldi txarreko darabigu aita zarra
· Anda de mal humor o temple
Aldi txarreko gizona
· De áspera condición
Aldi untan’ zerriak tira aundia dute
· Se venden bien; son muy solicitados
Aldia badauka ez artzekoa’ or egongo da, naiz goseak egon
· Si le da por no tomarlo
Aldia behar duzu aitzinetik hartu han sartzeko
· Pedir turno
Aldia egin jako Mari-ri
· Le ha dado su ataque epiléptico
Aldia joatean ikusi dau’ itsu aurkitzen zala lagun aren gainera
· Ya tarde; cuando ya es tarde
Aldia onetako mutilak entzun gura balebe’ esango neuskioe zer edo zer
· Los muchachos de hoy
Aldiak arrapatutakoan’ oso zakarra da
· Cuando se pone; cuando le da la venada
Aldiak dionean’ minutu batzuk lenago esnatzen nau. Erlejuak
· Cuando le da; cuando se le ocurre
Aldiak emango zion orain’ goizago piztu bear duala sua
· Se le habrá puesto en la cabeza; le habrá venido el capricho de
Aldiak ematen badio baietz esatekoa’ etorriko da
· Si le da por decir que sí
Aldian aldiko eskatzen zioten
· Se lo pedían para cada vez
Aldian aldiko kantak entzuten ziran gure errietan
· Canciones propias de cada época del año
Aldian aldiko konfesioa
· Confesión hecha con cierta periodicidad
Aldian aldiko otoitzak
· Oraciones propias de cada tiempo
Aldian bein bere eper ari begira eta jaten ematen jostatzen zan
· De cuando en cuando
Aldian bein erretzen det... Jai aundietan
 · De tarde en tarde; de ciento a viento
Aldian egizu’ aldiari dagokana
· Haz cada vez lo que conviene al caso
Aldian eman bearko die aldarte gogorren bat edo beste
· Darles alguna batida fuerte; sacudirlos
Aldian eman bearko die aldarte gogorren bat edo beste
· De vez en cuando
Aldian geiago erretzen zuten Judas’ Jesusen itzak
· Cada vez más
Aldian geiago erretzen zuten Judas’ Jesusen itzak
· Le irritaban, exasperaban
Aldian pixka, aldian pixka’ dena jan degu
· Ahora un poquito, luego otro poquito
Aldian zenbait artzen dituzu? .-Aldian bat
· Uno cada vez
Aldian-aldiko Sakramentuz argi-egiten die guziei
· Por medio de los correspondientes u oportunos Sacramentos
Aldiari jagokozan lanetan’ zintzo dinardue gure baserritar maiteak
· En las faenas propias de la estación
Aldiari luze eritxola egoan alabea’ iru ispiluak noiz etorriko
· Estaba impaciente
Aldiero’ mordoska bat ateratzen det orrazian. Ilea
· Cada vez que me peino, se me va algo
Aldiero’ urtemugara eritzen da
· Cae enfermo cada vez a la misma época del año
Aldi-gaitzak artuta’ konorte-gabe erori da
· Dándole un desmayo
Aldi-gaizto batek artu-ezkero’ zurbildu egiten da arpegia
· Si nos da alguna desgana
Aldiik arrapatzen ditu. Gaxoak
· Le dan accesos de cuando en cuando
Aldiitarako izango luke soineko berri ori, zaindu-ezkero
· Le duraría para mucho tiempo
Aldika baten’ bai, agertu ziran; baina aspalditxuon’ ixilik dagoz
· En alguna temporada
Aldika iguzki, eta aldika erauntsi, zortzialdi untan
· Alternativas de sol y de chubascos
Aldikada baten’ 30 edo 35 kilo legortu leikez
· Por cada vez
Aldikada baten eurekin bete-betean egozan askok
· Los que en un tiempo
Aldikada baten eurekin bete-betean egozan askok
· Muchos de los que estaban decididamente con ellos
Aldikada luzean’ txupinazoak jo dira
· Largo rato
Aldiko’ batek bakarrik egiten zuan, txakolin-dantza au
· Lo bailaba uno cada vez
Aldiko diru asko ez dago zer jarri... Obe da eramatea’ gutxi, baina sarri. Caja-
ahorros-era
· No hay para qué depositar mucho cada vez
Aldiko gauza arin bat baizik etzuen ostutzen
· Cada vez
Aldiko’ gauza bat ekarriko det
· Una cosa cada vez
Aldiko seirentzako jartzen zan maiean erretilua; eta seirak andik jaten zuten
· Para cada seis
Aldin aldin’ ordu asko ibili ondorean’ alako bat edo beste topatzen zan
· De cuando en cuando
Aldin bat, aldin bat’ beela aituko zaizkit emengo ikatzak
· Hoy uno y mañana otro
Aldin bat, aldin bat janez’ aitu ziran Goierriko sagarrak, denak
· Paulatinamente...; hoy una y mañana otra
Aldin bein’ deadar egite emen-zoen lagunak: Nun aiz?... Nun aiz? berriz ere,
geroxeagoan
· Al cabo de un rato
Aldin bein’ deadar egite emen-zoen lagunak: Nun aiz?... Nun aiz? berriz ere,
geroxeagoan
· De vez en cuando
Aldin bein simaurrak gain-azpi jiratzea’ onuratsua da
· Darles vuelta de arriba abajo
Aldin jornala ekartzen zion, mutilak
· Cada vez; puntualmente
Aldin pixka bat, aldin pixka bat egin bear da
· Poquito a poco
Aldin ere etortzen zan, gurasoak ikustera
· De vez en cuando
Aldiren batean estalia egon-arren egia’ geroenean jakiteratu zan
· Durante algún tiempo
Aldiren batean estalia egon-arren egia’ geroenean jakiteratu zan
· Llegó a saberse
Aldiren baten’ baietz esan euskun
· En alguna ocasión
Aldiren batez ongi nai zenidan
· En algún tiempo me querías
Aldiren batzuetan ez ditu aditzen gure erreguak
· Algunas veces
Aldirik asko emoten dabe batzuk lan orretan, munduan.
· Invierten mucho tiempo en
Alditako oinetakoa izango dezu, ondo konponduta
· Tienes calzado para tiempo!... Durará aún mucho tiempo
Alditan’ oparo ezartzen du elurra
· En ocasiones cae fuerte nevada
Alditxar bat izan eban neskatila orrek’ bidean artu eban izutaldiaz
· Sufrió un desmayo
Alditxar batek emanda’ lurrera erori zan
· Venirle un desmayo
Alditxarrak artuta’ ankaz gora jausi ei-zan mutila, Mari-Urreka agertu jakonean
· Cayó de espaldas
Alditxarrak artuta’ ankaz gora jausi ei-zan mutila, Mari-Urreka agertu jakonean
· Dándole un desmayo
Aldi-txarreko eta aserraturik gatozanean
· De mal humor
Aldi-txarren batek jo ote zun bildur nintzan oiloa. Ez orregatik!
· Enfermar
Aldi-txarren batek jo ote zun bildur nintzan oiloa. Ez orregatik!
· Por suerte, no
Alditxartuak’ buru-muinak odolez hustuak ditu: beheiti joana du odola
· El cerebro desangrado
Alditxartuak’ buru-muinak odolez hustuak ditu; beheiti joana du odola
· La persona desmayada
Alditxo bat geiago egin ondorean’ Joxe jeki zan, etxerako
· Después de pasar un ratito más
Alditxo baten zeregan sartu’ eta zere buruari galde zaiozu
· Reflexiona un momento; recógete un poco
Alditxoa da, nik ori esan nebana!
· No hace poco tiempo que...!
Aldi-urte eztala-ta’ eztogu itxaroten izan sagarrik; baina udabarri biguntxoa euki
dogu’ ta bete-beteak dagoz
· No esperábamos manzanas este año
Aldi-urte eztala-ta’ eztogu itxaroten izan sagarrik; baina udabarri biguntxoa euki
dogu’ ta bete-beteak dagoz
· No le tocaba ser año de manzanas
Aldi-urte eztala-ta’ eztogu itxaroten izan sagarrik; baina udaberri biguntxoa euki
dogu’ ta bete-beteak dagoz
· Hemos tenido una primavera benigna
Aldiz joaten dire zorroak errotara Aldizka etortzen zoritxarrak, bein bateri, bein
besteari.
· El infortunio visita hoy a uno, mañana a otro
Aldiz-aldian’ orro barne bat bialtzen die itsas-barrenak, ugina lerr-aldi-oro
· Un rugido profundo
Aldiz-aldian’ orro barne bat bialtzen die itsas-barrenak, ugina lerr-aldi-oro
· Cada vez que revienta una ola
Aldiz-aldian’ orro barne bat bialtzen die itsas-barrenak, ugina lerr-aldi-oro
· De rato en rato
Aldiz-aldiz obeak dira ortik datozen dantzari txikiak
· Cada vez mejores
Aldizka aritu ziran, borrero gogorrak; ta aldian gogotikago
· Turnándose
Aldizka aritu ziran, borrero gogorrak; ta aldian gogotikago
· Cada vez con mayor brío
Aldizka, iru edo lau neskato urreratuten jakazan
 · Ahora una, luego otra
Aldizka itz egiten zuten irurak
· Hablaban alternativamente
Aldizka-aldixka’ zapataria zaldizka
· Hasta el más pobre suele permitirse alguna vez echar una cana al aire
Aldizka-aldizka igo eben albo-errietako danak Antiguaraino, soinu gozoak joaz’ Ama
Mariari ikuste bat emotera
· A visitar a la Virgen
Aldizka-aldizka igo eben albo-errietako danak Antiguaraino, soinu gozoak joaz’ Ama
Mariari ikuste bat emotera
· Al son de dulces melodías
Aldizka-aldizka igo eben albo-errietako danak Antiguaraino, soinu gozoak joaz’ Ama
Mariari ikuste bat emotera
· Por turno
Aldizka-bage, gogotik eta begitik utzi-gabe ezagutzen zaitu Zu Aitak; Zu zera Aitaren
ezagutze ber-bera
· Sin cesar de contemplarte
Aldizka-gabe, gogotik eta begitik utzi-gabe ezagutzen zaitu Zu Aitak: Zu zera Aitaren
ezagutze ber-bera
· Sin interrupción
Aldizke, putze ta izerdie eriola, bakotxak bidaldi baten beren lepo zabalien artute’ or
daroie gure Manueltxo, bere etxeraino, ereinik ein-barik, minik emon-barik
· Sin aliento y sudando
Aldizke, putze ta izerdie eriola, bakotxak bidaldi baten beren lepo zabalien artute’ or
daroie gure Manueltxo, bere etxeraino, ereinik ein-barik, minik emon-barik
· Sin sacudidas, para no hacerle daño
Aldizke, putze ta izerdie eriola, bakotxak bidaldi baten beren lepo zabalien artute’ or
daroie gure Manueltxo, bere etxeraino, ereinik ein-barik, minik emon-barik
· Turnándose
Aldra eder bat eroan dituez umeak Santander-aldera an kresal-usainak artzen
· A tomar allí aires de mar
Aldra edo saldo bitan banandu dira gazteak
· Dividirse en dos grupos
Aldraka egiten dogu eguneroko Jaun-artze ori; ta aldratan ba dago edozenbat geure
eliz onetantxe!
· No hay pocas tandas o grupos!... Hay la mar de grupos
Aldrakoak’ zer jazoko begira dagoz
· Mirando a ver qué pasa
Aldundi aretan egozan gizonakaitik’ inon diran gauzak zabaldu zituezan
· Todos los chismes o embustes imaginables
Aldundiak bialtzen deuskuzen zerga guztieri’ euneko amar jasotzea erabagi dabe,
lendik gainera
· Sobre lo anterior
Alea gainez izan duela zuen aariak, eta ardantzopa naiko?... Denak bearko dittik gaur
irabazteko!
· Todo le hará falta... para
Alea gainez izan duela zuen aariak, eta ardantzopa naiko? Denak bearko dittik gaur
 irabazteko!
· Ha tenido grano de sobra...; pienso abundante
Alea ondo bete-gaberik eldu ziran gariak
· Sin haber granado debidamente
Aleak oso dituenari’ etzaio orlako gauzarik bururatzen
· A quien está en sus cabales
Ale-ale batzuk gelditu zaizkigu saldu-gabe
· Sólo nos quedan por vender unos poquitos
Ale-aleak ikusten ditut orlako mutil patiladunak, ni nagon erri ontan
· Son muy contados; escasísimos
Alegera zaitezte, Jurdan-eko ema maiteak!
· Oh, queridas mujeres del Jordan!
Alegi asi zan lenengo’ erri-lurretan lan egiten; eta lurrez-lurr’ etekin geien berak
atera du
· Y en relación con las tierras comunales explotadas...; en comparación;
comparativamente
Alegia’ Donosti-alde ark ondo artu zaitu noski
· Por lo visto, según las trazas
Alegia’ Donosti-alde ark ondo artu zaitu noski
· Probarle bien, sentarle bien
Alegia ipuin ahotik ezin-utziak ditu liburu poilit hunek
· Unas fábulas sabrosísimas
Alegia jaun arrotz bat izanki’ ifernuko printzea zen, lihozko arropa batez jauntzia
· Fingiéndose un hombre extranjero
Alegin andiak erabili dabez ango agintariak, gaitz orri bideak austeko
· Para atajar ese mal
Alegin asko egin zirean, alperrik danak; aste barruan joan ziran biak Jaungoikoaren
aurrera
· Dieron cuenta a Dios; murieron
Alegin asko egin zirean, alperrik danak; aste barruan joan ziran biak Jaungoikoaren
aurrera
· Mucho hicieron por salvarlos
Alegin asko egin zuan Santu arek’ jai-egunetako ofrendak antzinako oinean ipintzeko
· Para restablecer o restaurar
Alegin aundiagotarako indarrak sortuta’ ezkenduke alperrik galdu nai
· Arrestos para acciones de mayor envergadura o aliento; para acciones más arduas
Alegin biziak egin zituun, eliza edertzen
· Puso todo su empeño; hizo todos los posibles por
Alegin egingo dogu’ zutik zu eukiten. Mainariko kurutze barriari
· Pondremos todo nuestro empeño en
Alegin gitxi egin izan genduan
· No hicimos todo lo posible
Alegin guzia asmaduretan eginagatik, asma al ziteken?
· Por mucho que se ingeniase uno en discurrir o inventar
Alegin guzian maitatzen det
· Con todas mis fuerzas
Alegin guztia egiten du’ ni ondo ikusteagatik
 · Por mi bien; por favorecerme
Alegin guztiak egin bear doguz’ geu-geutara ibilteko arazo orretan
· Obrar nosotros por separado, con respeto a los otros
Alegin guztiak’ gitxi-be gitxi dira, umeen aldezkoak
· Todos los cuidados son pocos
Alegin guztiak-arren’ ez eben mutilaren azterren ez gorantzirik-be artu izan
· A pesar de todos los empeños
Alegin guztiak-arren’ ez eben mutilaren azterren ez gorantzirik-be artu izan
· No lograron sacar rastro de él
Alegin guztian lagunduko didatela esan dit
· Ayudarme con todas sus fuerzas
Alegina alkarri lagundu bearra degu
· Hemos de ayudarnos en lo posible
Alegina egin det’ baina nik au ezin erabaki!
· Yo ya he hecho lo que he podido
Alegina eginda-bere’ naikoako dozu
· No será poco si lo consigues poniendo todo tu empeño
Alegina egindakoak izango ziran noski, eman zizkioten giltzurrinak
· Guisados o preparados con esmero
Alegina egingo dute... baina zer erantzungo’ aditzen ezpadute?
· Harán de su parte cuanto puedan
Alegina egingo zidan, eskatu banio. -Baita alegina ta geiago ere!
· Ya lo creo que sí!
Alegina egiten dogu gure legean
· A nuestro modo de entender
Alegina egiten zitzaion...; tripa gaixtoen jabe izan ordea!... Jatun aundia
· Pero es que tenía un apetito insaciable!
Alegina ezpada ere’ egin dut zerbait, ogei urte ta geiagotan
· Por más de veinte años
Alegina guziaz aritu zitzaion. laguntzen...
· Con gran empeño; haciendo todo lo posible
Aleginak alegin eginarren’ ez eban gogokorik gogoko mutilik aurkitzen, bere
alabarentzat
· No encontraba ninguno a su gusto
Aleginak alegin eginarren’ ez eban gogokorik gogoko mutilik aurkitzen, bere
alabarentzat
· Por más que se empeñaba
Aleginak alegin’ larri naiz ez ote naizen alper utsean ari
· A pesar de todos mis empeños
Aleginak alegin’ larri naiz ez ote naizen alper utsean ari
· Temo que estoy trabajando en vano
Aleginak egin bitza, ama! -Egin ditut ba..., ezin-da geiagoan!
· Hasta más no poder
Aleginak egin zaizkio’ baina alperrik izan da: alabearrari ezin alde-egin...
· Imposible escapar al destino
Aleginak egin zitun, bi anaiak ikusteko’ baino ez zitun ezagutzen eta ez zioten antzik
ematen
 · No les daba traza; no acertaba a reconocer en ellos la traza
Aleginak egin-arren’ ezin loditu diote bei gaxoari bizkarraren gaina: ezurrez ongi
dago, aragitan urri
· No consiguen hacerle cobrar carnes
Aleginak eginda’ ezin arr-arazi! Ari biak alkarri lotu nai... eta ezin
· No consigo que se sujeten uno con otro
Aleginak egingo dabez’ gure arerioak ortik edo emetik al dan besteraino atarateko.
Austeskundetan
· De una manera u otra
Aleginak egingo dabez’ gure arerioak ortik edo emetik al dan besteraino atarateko.
Auteskundetan
· En el mayor número posible
Aleginak eta geiago egin zituun sendatzeko; baina dana alperrik izan zan
· Hizo todos los posibles, cuanto se puede hacer y más
Aleginak jo dodaz’ baina alperrik
· He hecho todo lo posible por
Alegina-lodi nai izaten du kafe
· Lo más cargado posible
Aleginaren alegina egin bear dogu
· Hemos de poner con ello todo el empeño
Aleginaz saiatu ziran gurasoak’ beren semetxoari eskola ona ematen
· Pusieron todo su empeño en
Alegin-barik’ ezer eztago
· Para todo hace falta poner empeño
Alegindu zaitez’ eurak-besteko gizon izaten!
· Procura no ser menos que ellos
Aleginean saiatu zaizkio’ azkenak eman ez ditzan
· Para evitar que fenezca
Aleginen-aleginaz’ izeko Eustakik eroan eban etxera’ ta emo-eutsan gosaria
· A fuerza de empeño
Aleginen-aleginez ulea-be galdu ebala’ asmau eban berba ori... Bestelako gazbako!
· Quedando calvo de tanto discurrir
Aleginen-aleginez ulea-be galdu ebala’ asmau eban berba ori... Bestelako gazbako!
· Valiente soso!
Aleginetan dabiltz’ geuri zeure ondotik alde-eragiteko
· Están empeñados en
Aleginetan zebiltzan’ ... al zuten ixilena iriki najean
· Estaban empeñados en
Aleginetan zebiltzan’ ... al zuten ixilena, iriki najean
· Lo más sigilosamente posible
Aleginez’ geu Ibaizabal baino lenago il gaitezala!
· A ser posible
Aleginez modara jazten saia zaitezte peri onetarako! Zer-esanagatikan ez beintzat
lotsatu!
· No os retraigáis por miedo al qué dirán
Aleginik asko egin zuten’ guda galgarri au bukatu zedin; baina alperrik izan ziran
oen eginalak
 · Se esforzaron mucho por
Aleginik egin-barik etxeutsat itxiko... asmatzeko lanari.
· No quedará por mí... Haré todo lo posible
Al-egite guzian aritu zen
· Trabajó con todo empeño
Alegite guzian saiatu zaio
· Con todo empeño
Alegratu nai dezu’ baina zere burua triste daukazu
· Pero en el fondo estás triste
Aleluja arkitu du apaizak!... Laster emen ditugu mutiko laguntzaleak, ur berri ta su
berriarekin... Larunbat-Santuko ezkila entzutean, etxekoak diotena.
· Ya ha llegado al Aleluya... Como si lo hubiera encontrado por fin, después de su
desaparición con la Cuaresma
Aleman horiek’ beti lipizta piztale!
· Siempre armando camorra...!
Aleman oiek larri zebiltzan, jo goia eta jo bea
· Tratando de salir del apuro como pudiesen
Aleman pausu ori etzeukagu eginik, seme!
· Buenas están mis piernas para llevar ese paso alemán! N.B. El famoso paso de oca
Aleman sineste ilun baten ume da nazizgoa
· El nazismo es hijo de una sombría filosofía alemana
Aleman ta Frantzesak, alkarri jarraio’ San Martzial gainera ezin ziran igo, Ah, mon
Dieu! esanaz negarra jario
· Todo llorosos
Aleman ta Frantzesak, alkarri jarraio’ San Martzial gainera ezin ziran igo, Ah, mon
Dieu! esanaz negarra jario
· Unos en pos de otros
Alemana aurrera zijoanean lasai zeudenak’ triste dabiltza orain’ ezineratu danean
· Cuando se ha visto reducido a la impotencia
Alemanak eutsin andi-andirik egin eztautsie frantzesai
· No han opuesto gran resistencia a
Alemanak oraindik ez daude etsijak...
· Aún no han perdido todas sus esperanzas... No hay que darlos por derrotados
Alemanen aldekoak’ asi dira lautik irutara
· Ya van reduciéndose en la proporción de cuatro a tres
Alemania azpiz eta ixilka ari dela, erran dute
· Solapadamente; bajo mano
Alemania’ dena furfuria; harek’ denak haizu; gu’ beti ixilik
· A ella se le permite todo; todo le parece lícito
Alemania’ jateko gogoak dauko isilik
· Es su misma ambición de nuevas conquistas la que la obliga a no chistar
Alemanian buruak sutan dira
· Los ánimos están excitados
Alemanian gertatua dala?... Alderagokoak ez dizkinagu jakiten batzutan! Arritzekoa
al da guk ez jakitea?
· Noticias de hechos más próximos
Alemaniarra zintzo juan zan bere ordurako’ baina plaentxiatarra ez zan azaldu beste
 ordu-erdi batian
· Acudió puntual a la hora
Alemanitik eta Frantzitik ba etorren albiste negargarririk
· Llegaban no pocas noticias desconsoladoras
Alemanitik zetorren, jaiak artuta, etxe-aldera
· De vacaciones
Alere onen aixola-kabean bizitu-zara!
· Abandono, indolencia, despreocupación
Alerik kemen-gabe geratzen da gorputz ila
· Sin la más mínima energía
Aletan bertan’ jan digute urrea, oilo zar oek!... Auxe ba da atarramendua gurea!
· Sólo en grano aparte de lo demás
Aletan bertan’ jan digute urrea, oilo zar oek!... Auxe ba da atarramendua gurea!
· Ya se han comido sabe Dios cuánto...! un dineral
Aletan dago sagarrondoa
· Se le está cayendo el fruto
Aletan daude gure sagarrondoak
· Se les está cayendo el fruto
Alez betetan dagoz gariak, mardo ta zarden
· Están granando lozanos y esbeltos
Alfer egoiteaz’ egiteko handitan erortzen dira
· El puro ocio les da harto quehacer o trabajo
Alfer eta gaixto izateko bidean eta perilean utzi zuen, aitak
· En ocasión o situación de
Alfer gaiztoan ez naiz egondu, neskatxa orri begira!
· Cómo he perdido el tiempo...!
Alfer handia, ez bertzelakoa!
· Perezoso, más que perezoso!
Alfer nagiak’ utsik utziko ditu
· Los dejará sin nada. A los holgazanes
Alfereziaren aize txarrak ukituak
· Epilépticos
Alferkeria pixka bat ere lotzen zauku batzutan, bezperetara heltzeko
· Nos dejamos dominar de la pereza
Alferkeriari eztio lekurik ematen
· Dar entrada, admitir
Alferkeriz edo geiegi-naiez’ gaizki azi dituzu zere itxekoak
· Amor mal entendido; condescendencia, mimo
Alferra’ beti lantsu esaera zarrak dionez
· Para el perezoso nunca es tiempo
Alferrak’ xoil dira hitztun eder, solasturi handi
· Sólo son buenos habladores
Alferraz-bertze guztiek enplegatzen dute bere denbora’ zertako eginak baitira, hartan
· Todos a excepción del holgazán
Alferraz-bertze guztiek enplegatzen dute bere denbora’ zertako eginak baitira, hartan
· En aquello para que han sido creados cada uno respectivamente
Alferrei ez diote ekartzen agurrik Lapurtarrek
 · No les guardan ninguna consideración
Alferretan hartzen ditu itzuli horiek oro
· En vano usa de todos esos subterfugios, o rodeos
Alferretan ibili ziren, hirur egunez’ beren haren bila. Beren haurraren bila
· Buscándolo
Alferrik ari aiz: ez dik ezer balio ire aleginak!
· Es inútil que te empeñes
Alferrik dauden lurrak iraultzea
· Las tierras yermas o incultas
Alferrik engainatu nai ditugu geren buruak’ gero-gerorako utziaz egiteko andi au
· Dejando siempre para más tarde
Alferrik eta nagirik egoteak’ gatx asko irakatsi ditu
· La ociosidad
Alferrik izan zan aitaren jardun guztia: Frantziscoren oina etzan toki-aldatu
· No cedió Francisco; no cambió de resolución
Alferrik joan bear lutekean urak’ itxitu andi artan gordetzen dira
· Las aguas que de otro modo correrían en balde; que se desperdiciarían
Alferrik zabiltza! Ikusi bear det’ or dagon edo ez...
· Es inútil que te empeñes
Alferrikako izen geldo, deus balio ez dutenak
· Palabras inútiles, vanas
Alfertasuna da’ ergelkerien ama, eta bertuten ugaz-ama: ergelkeriek egiten dute
laster alfertasunera; bertutek’ ihes
· La madrastra de las virtudes
Alfertasuna da’ gero guztien iturburua
· La madre o causa última de todas las dilaciones
Algara lasa egin zuen
· Con qué ganas se rió
Algaraz ta pozez entzuten nituen’ aizeriaren asmo, gaiztakeria ta asko-jakinak
· Las ingeniosidades y tretas del zorro
Alik arinen etxeratuko zan’ andik ezpegoan irabazpide onik
· Si no había allí modo de ganarse la vida
Alik arinen joan deitezala gure gudulariak’ katigu dagozan bostak jaregitera
· Que vayan cuanto antes
Alik arinen joan deittezala gure gudulariak’ katigu dagozan bostak jaregitera
· A libertarlos
Alik eta arinen albora daiguzan geure gomutamenetik
· Apartémoslos de la memoria cuanto antes
Alik eta ezer erabaki arte’ eztegu alkarrekin egingo
· No hablaremos; no comunicaremos
Alik lasterrena joan bear zuken’ ari agur andiak egitera
· A darle la enhorabuena
Alik lasterrena joan bear zuken’ ari agur andiak egitera
· Lo antes posible
Alik leenen ikusteko gogoz gaude
· Cuanto antes
Alik leenena bilatu zuten
 · Lo antes posible
Alik leenena emain niela bertze bat
· Lo antes posible
Alik maizena jaso bear dezu biotza Jaunagana
· Con la mayor frecuencia posible
Alik maizena oroi zaitez
· Con la mayor frecuencia posible
Alik maizena ta aldian-aldian baino umilkiago komuniatu bear dezu
· Cada vez con mayor humildad
Alik ondoen egin gura neunke’ zeure mai santura graziazko garbitasunez zuririk eta
ederrik elduteko
· Limpio y hermoseado con
Alik sarriena gogora ekarri bear dezue Jangoikoaren ontasun kabu-bagea
· Lo más a menudo posible
Alik zuzenena gure Euskarara ditut
· Traducir a
Alik zuzenena gure Euskarara ditut. Euskararatu
· Los he traducido lo más acertadamente posible
Alkandora au eztaukat ain-ainekoa ere...!
· No está muy presentable que digamos
Alkandora bat jantzi’ eta urratu arte ibiltzen du; gero berri bat erosi, berriz ere
urratu arte, eta onelaxe
· Llevarla encima hasta que se gaste... o inutilice
Alkandora kaxatuaz eta oinetakoak argizturik ebazala’ euki eben tximinu ori
maipuruan
· Zapatos lustrados
Alkandora kaxatuaz eta oinetakoak argizturik ebazala’ euki eben tximinu ori
maipuruan
· Camisa almidonada
Alkandora’ lepoan askatua dakar
· Camisa desabrochada
Alkandora ta prakak bakarrik soinean, txanka bietan oinak, abarketa baten’ taju
lotsagarri bat nekarren
· Venía hecha una facha
Alkandora ta prakak bakarrik soinean, txanka bietan oinak, abarketa baten’ taju
lotsagarri bat nekarren
· Con una alpargata sola por todo calzado
Alkandora utsean iges egin zeban
· En camisa
Alkandoraren esku-muturraz begiak igortziaz atera zan leiora
· Con el puño de la camisa
Alkandora-utsean’ ibaiez beste aldera iges egin du
· En camisa
Alkandora-utsik atera zait
· En camisa
Alkandora-utsik etorri zan
· En camisa
Alkandora-utsik omen zegoan gure Ani ori
· En camisa
Alkar aditurik egin eben
· Después de consultarse
Alkar alaituaz joan ziran mendi-gaineraino’ argi ori zer ote zan ekustera
· Dándose ánimo mutuamente
Alkar artu dabe, guri adarra joteko
· Para fastidiarnos a nosotros
Alkar artu daigun, asarreka ibili-barik
· Sin pelearnos
Alkar artu’ ta gogorrera jo dabe langileak
· Han decidido oponer resistencia
Alkar artuko al dabe! bestelan’ guztientzako kalte
· Daño para todos; peor para todos
Alkar artuta joan bear dogu urrengoan’ Gernikako Arboleari txistu egiten dabenari
bizkarreko neurria korosti makiliaz artzeko
· A medirle las costillas con vara de acebo
Alkar artutako tratu gaistoak saldu-erosiaren legea iminteko
· Monopolio
Alkar ausi-ezinikan ibili ziran biak oso bide luzean; baina laister zan gurea gailen-
antzean
· En reñida competición
Alkar ausi-ezinikan ibili ziran biak oso bide luzean; baina laister zan gurea gailen-
antzean
· Pronto le tomó ventaja el nuestro
Alkar bat eginda dagoz laurak
· Enteramente compenetrados
Alkar besoz-beso oratuta’ mutil gazte bi etozan mendian beera
· Cogidos del brazo
Alkar estutuaz gelditu ziran biak
· En apretado abrazo. Se abrazaron con efusión
Alkar ezin ekusi au degun bitarte’ inorentzat onik ez, guztiontzat kalte
· No habrá provecho para nadie; nadie saldrá ganando
Alkar ezin ekusi degu inondik... Gauza zuzenik iritxi bear zaigu’ anaitasunik ez
badegu!
· Buen porvenir nos estamos preparando!
Alkar ezin ikusi... Au da okerrena... Pake gozoan bizi bear gendukena!
· Cuando deberíamos vivir en un cielo!
Alkar galduka, zein azpiratu, nok gaina artu ebiltzala’ gerrari biak eginala egiten
eben
· A ver quién vence
Alkar galduka, zein azpiratu, nok gaina artu ebiltzala’ gerrari biak eginala egiten
eben
· Lucha a muerte
Alkar galduko ete daben edo ez ete daben ardurea. Alkar-maiteena
· El temor o preocupación de perder el mutuo amor; celos
Alkar ikusi orduko’ atzamarkarako beti prest egozan
 · Siempre dispuestas a clavarse las uñas
Alkar il artean, ezpataka peleetan zirean alkarregaz
· Luchaban entre sí a sablazos
Alkar iltzeko zorian ibiltzen ziran gizon aiek
· Andaban a matarse
Alkar itotzen emen gabiltza aita-semeok’ txakur-katuen tankeran... Ia ba, emendik
aurrera itxuraz bizitzen geran...!
· A ver si conseguimos vivir como Dios manda
Alkar itotzen emen gabiltza aita-semeok’ txakur-katuen tankeran... Ia, ba, emendik
aurrera itxuraz bizitzen geran...!
· Andamos a la greña
Alkar jaten dabiltza
· Destruyéndose unos a otros
Alkar jo bearrean dauzka sudur ta okotzak
· No le quedan ya dientes
Alkar jo dute bi gurtarinek biurgune batean
· Chocar
Alkar jo dute bi gurtarinek biurgune batean
· En una revuelta
Alkar jo egizuz egun bateko utsak bestekoakaz, aste batekoak bestekoakaz’ ikusteko
zeinbat aurreratu edo atzeratu izan dozun zerurako bidean!
· Compáralos, cotéjalos unos con otros
Alkar maita dezagun...: kontu txarrak ekartzen ditu gaizki-naiak
· No trae consigo nada bueno la discordia
Alkar maite dabenak’ eztabe zergaitik izan kezka-minik
· No tienen por que sufrir de recelos
Alkar obeto artu dezagun...!
· Vivamos en mejor armonía mutua
Alkar ondo artuko diranak komeni da bustartzea. Ezkontzea
· Quienes se han de llevar bien
Alkar ondo artuten dogu
· Nos estimamos mutuamente
Alkar ondo artuten eben neba-arrebak
· Se avenían muy bien
Alkar ondo artzen badogu’ zeozer egingo dogu
· Si vamos acordes
Alkar ondo artzen dabe
· Se arreglan bien entre sí
Alkar ondo artzen zutenak ziran
· Se llevaban bien; se avenían bien
Alkar ondo daukea; alkar ondo daukate
· Se arreglan bien los dos
Alkar ondo eramaten bazuten’ gurasoak il-arte etzan egingo gauzaren jabe
· Si se conllevaban bien
Alkar ondo jantzi oi dabe onek morroiok
· Bien se protegen mutuamente, estos mozos... Se defienden o encubren uno a otro
Alkar ondo jazten dabe lagun biok
 · Se arreglan bien entre sí; se protegen
Alkar puskatuta arkitu ziran gero bi borrokalariok. Orra ez-baiak zer diran! oetatik
zer lanak etxeratzen diran!
· Ya ves qué sinsabores acarrean las disputas
Alkar txarto artzen dabe
· Andan en continua desavenencia
Alkar-artuta joan omen zaizkio bigarren txandan langileak... .-Grano txarra!
· Mal pleito! Mal asunto!
Alkar-artzen ezpadabe’ beargina laster gose izango da; ugazabak ostiko ona dauko’
ta itxarongo dau luzaroago
· Tiene buenos puntales, podrá sostenerse
Alkar-artzen ezpadabe’ beargina laster gose izango da; ugazabak ostiko ona dauko’
ta itxarongo dau luzaroago
· Pasará hambre
Alkardadean bizi nai degu orain aurrera zuekin
· De aquí en adelante
Alkar-ikuste bat eukiko dabe, ia konpontzen direan
· Reunión conciliatoria
Alkar-joka, buruz-buru dagozala dirudi’ nik leendik esana ta orain irakatsi
dautzuedana
· Parece que hay contradición entre
Alkar-josita egongo dira bi bideak, inolaz ere
· Estarán combinados, articulados entre sí
Alkarkako meza izan zan Azpeiti-n egun artan, amar-amabi apaiz aldarean zirala
· Hubo misa concelebrada
Alkarketa egin genduanean’ onela esan zidan
· Cuando trabamos conversación...; cuando nos entrevistamos
Alkarr-arteko adiskidetzak’ joanak ditugu igesi: inorentzako errukirik ez; danerako’
geu lenbizi
· Ya se fueron; ya desaparecieron
Alkarr-artute txarra’ beti da obea’ auzirik onena baino
· Un mal acomodo
Alkarregandik alde eginda beingoan’ beste lagun banagaz azurrik-ez-daukanaz
alegina egiten ikusi nebazan lengoan, Praiska ta Joakina
· Al momento de haberse separado una de otra
Alkarregandik alde eginda beingoan’ beste lagun banagaz azurrik-ez-daukanaz
alegina ikusi nebazan lengoan, Praiska ta Joakina
· Dándole a la sin-hueso. Habla que habla
Alkarregandik urrun egon bearra guretzat mingarri bada ere’ Jaunak ala nai du-ta’
men egin Berari!
· Bajemos la cabeza ante él; acatemos sus disposiciones!
Alkarregaz adituteko larri dabiz
· Impacientes por entenderse
Alkarregaz bat egin-bagarik gabiltza, nora doazen ez dakieen inurri-aldra bat-legez
· Sin compenetrarnos
Alkarregaz baturik asten dira berba ta berba, orain pitxar bat, gero beste bat’
bakotxak zenbaten konturik eroan-baga. Edanago ta naiago daroez orduak euren
 sailean
· Sin llevar cuenta de lo que beben
Alkarregaz baturik asten dira berba ta berba, orain pitxar bat, gero beste bat’
bakotxak zenbaten konturik eroan-baga. Edanago ta naiago daroez orduak euren
sailean
· Empiezan charla que charla
Alkarregaz baturik asten dira berba ta berba, orain pitxar bat, gero geste bat’
bakotxak zenbaten konturik eroan-baga. Edanago ta naiago daroez orduak euren
sailean
· Pasan horas enteras en pandilla
Alkarregaz dagozanean’ ez dabee berba-geia inoz-bere palta, onetariko adiskide
alkar-artu bat-eginak
· De qué hablar
Alkarregaz dagozanean’ ez dabee-berba-geia inoz-bere palta, onetariko adiskide
alkar-artu bat-eginak
· Amigos íntimos
Alkarregaz gabiltz mutil ori ta ni, txalupa baten; neure atze-atzean daukat beronen
arrauna. Onelako oilorik!
· Hombre más insustancial...! Hombre más apocado!
Alkarregaz gabiltz mutil ori ta ni txalupa baten; neure atze-atzean daukat beronen
arrauna. Onelako oilorik!
· Justo detrás de mí
Alkarregaz ondo datozan gauzak eztira oneik
· No se compaginan
Alkarrekin ain gaizki datozen nagusi bi oek: Jaungoikoa eta urrea
· Tan mal avenidos; tan inconciliables
Alkarrekin batuta’ asten dira hitz eta berri, txurrut eta txurrut, zuk nere eskutik...
nik zuretik, orain txarro bat, gero bestea
· A mi salud... A la tuya... fórmulas familiares ofreciendo y aceptando de beber
Alkarrekin batuta’ asten dira hitz eta berri, txurrut eta txurrut, zuk nere eskutik...
nik zuretik, orain txarro bat, gero bestea
· Hablando de esto y lo otro
Alkarrekin bigurriturik gaude aspaldian maiztar-nagusiak... Ezin konpondurik
· Andamos desavenidos
Alkarrekin ez degu batere artu-emanik; ain dira samoak! Egoskorrak
· Son tan ariscos...!
Alkarrekin ez ziran ain aiskide konpontzen
· No andaban muy bien avenidos
Alkarrekin gaitz-iritzian, gorrotoan daudenak
· Los que están enemistados
Alkarrekin izketan jarri emen-ziran, biak
· Se pusieron a conversar
Alkarrekin izketaturik gaude
· Estamos apalabrados
Alkarrekin-gabeko onik ez
· No sabían separarse uno de otro
Alkarrekitsu iritxi ziran lauak erri-mugara
 · Casi al mismo tiempo
Alkarren aide gertu gera; pakean bizi bear degu
· Somos parientes próximos
Alkarren aldamenean ibiltzen ziran konde-kondesak, atera bear zanean
· Iban siempre juntos
Alkarren antzekoak alkarri erantsi ta batean esan bear dira
· Sumados en un conjunto los elementos análogos
Alkarren artean alde aundia dute doinu auek
· Difieren mucho entre sí
Alkarren artean’ ez degu bear seta gaiztoko auzirik
· Debemos rechazar toda contienda obstinada; toda obstinación
Alkarren arteko gerrea sortu zan: zorigatx guztietan bardinik-bagea
· La mayor de todas las desventuras o calamidades
Alkarren arteko ikuskizun-gabe uzten ditu erlijioa eta politika
· Los considera como independientes o sin ninguna relación entre sí
Alkarren aurrez-aur aurkitzen dira biak oraingoan
· Frente a frente
Alkarren auzokoak diralako’ edo bidean bat egin dabelako’ bidea igarri-barik egiten
dabe, etenbako barriketa pozkor gozoan
· Hacen el viaje sin darse cuenta
Alkarren auzokoak diralako’ edo bidean bat egin dabelako’ bidea igarri-barik egiten
dabe, etenbako barriketa pozkor gozoan
· Porque se han encontrado en el camino
Alkarren auzokoak diralako’ edo bidean bat egin dabelako’ bidea igarri-barik egiten
dabe, etenbako barriketa pozkor gozoan
· Porque son vecinos
Alkarren berri jakiteko ere’ oso urruti ez gaude
· Vivimos cerca uno de otro
Alkarren berri-bage, laguntasun-bage egindako lapurreta txikiak
· Sin mutuo acuerdo; sin complicidades
Alkarren besoti barreka doaz biak; baina gogoka dagoz zelan alkar bota azpira
· Cómo ponerse uno a otro la zancadilla
Alkarren besoti barreka doaz biak; baina gogoka dagoz’ zelan alkar bota azpira
· Pero están cavilando o meditando
Alkarren bildur direalako edo’ geldi dagoz besteak, ara bakeak egitera joan-barik
· Quizá porque se temen mutuamente
Alkarren buruzki dabiltza txofer biak
· Andan rivalizando, a ver quién corre más
Alkarren galgarri dira biak, baina ezta bata bestearen eskuko
· Son contrarios entre sí
Alkarren galgarri dira biak, baina ezta bata bestearen eskuko
· No depende el uno del otro
Alkarren gogokoak ez badira lelengoti senar-emazteak’ ... begia betetan ez deutsan
lagunagaz ezkondu bada diruagaiti’ ... diruak eurak izango dira etxe atako gerra-
ginak
· No le satisface, no es de su gusto
Alkarren gogokoak ez badira lelengoti senar-emazteak’ begia betetan ez deutsan
 lagunagaz ezkondu bada diruagaiti’ ... diruak eurak izango dira etxe atako gerra-
ginak
· Ocasión de discordia
Alkarren gogokoak ez badira lelengoti senar-emazteak’ begia betetan ez deutsan
lagunagaz ezkondu bada diruagaiti’ diruak eurak izango dira etxe atako gerra-
ginak
· Si no se agradan mutuamente
Alkarren gorrotoan bizi dira senar-emazte asko: batzuk alkarregaz, beste asko
bakartuta
· Separados uno de otro
Alkarren gorrotoan bizi direanak
· Viven enemistados
Alkarren gozo-bagarik, poz-bagarik, alkarren gorrotoan bizi dira alakoak
· Disgustados entre sí
Alkarren inguruan bizi dira
· No lejos uno de otro
Alkarren jan-ka zebiltzik... Aundijak txikija jaten omen dik
· Devorarse unos a otros
Alkarren lege onean bizi direan senar-emazteak
· Mutua fidelidad
Alkarren leian ari ziran
· A porfía, en competencia
Alkarren leian eta pozean sartzen dira’ munduaren ibilera zoroetan
· En competencia y a cual más a gusto
Alkarren leian makina-bat ibili txar egin ondoren’ lenen Amoros sartu zan; eta
bigarren berriz’ Irizar
· Tras de difícil bregar por llanos y por cuestas
Alkarren lotsa galdu-ezkero’ egin dira egitekoak!
· Se acabó!... Ya no hay nada que hacer
Alkarren ostean etorri zirean ekatxak’ guztiz txarto erabili ginduezan, ontziaren
zabun errimeakaz
· Uno en pos de otro
Alkarren ostean etorri zirean ekatxak’ guztiz txarto erabili ginduezan, ontziaren
zabun errimeakaz
· Con fuertes bandazos de la nave
Alkarren urrean bizi izan ginan biok
· No nos separamos en vida
Alkarren urrean bizi-bearra degu baserritar eta arrantzale
· Debemos ayudarnos mutuamente como buenos amigos
Alkarren urrean geunden
· Cerca uno de otro
Alkarren urregi ezin bizi zeitekezan
· Demasiado cerca unos de otros
Alkarren urre-samarrean doaz lau txalopak
· Bastante próximos uno a otro
Alkarrengana gorroto bizian gaude
· Nos odiamos a muerte
Alkarrengana gorroto-gabe’ pakean bizi gaitean...!
· Sin odios mutuos
Alkarrengandik nekez sakabanatzen ziran ostatutik, iru lagunak...
· Tardaban en dispersarse
Alkarrentzako baino ez-euken begirik, senar-emazte gazte biak; bata bestearentzako
egozan bizirik
· Estaban identificados, compenetrados
Alkarrentzako gogoa egin zitzaien, neska-mutil biai
· Se enamoraron; se aficionaron uno de otro
Alkarrentzako gorroto txarrik etzeukaten biotzean
· No tenían ningún resentimiento entre sí
Alkarrentzako maitasun gutxi’ ta ika-mika ugari: ateak onek zabaltzen dizka mundu
guzian gerrari
· Mucho altercado
Alkarrentzako’ txakur-katuak bezela daude
· Como perros y gatos; en perpetua discordia
Alkarrentzat geroko agindurik egon-arren’ eztue lagun-gaiak alkarrekiko
jabetasunik, ezkondu-artean
· No pueden disponer uno de otro
Alkarreri adi lotzen dira liparrean
· Quedar un momento mirándose uno a otro
Alkarreri erasoka eragoioen
· Altercar, disputar
Alkarreri eskuak emonda, banandu-barik joan bear dogu
· Sin divisiones
Alkarreri eskuak emonda, banandu-barik joan bear dogu
· En estrecha unión
Alkarreri su-egin baino leen
· Disparar uno contra otro
Alkarri aginduta dagoz
· Han celebrado ya los esponsales
Alkarri agur egin eutsen’ da aguratxua, orri biko eginda’ sartu zan trenera.
Birbiztuta, gaztetuta
· Como rejuvenecido
Alkarri al dabezan txakurkeriak egiten deutsez
· Hacerse todas las perrerías que pueden
Alkarri albiste onak ematez’ ezin aspertu ziran
· Darse albricias o parabienes
Alkarri begira arkitzen ziran ejertzitu biak, baina eskuetara-gabe
· Sin venir a las manos; sin entrar en combate
Alkarri begira lotsaturik mutututa egonik’ bata-bestearen zai zeuden, nor asiko ote
zan hitzegiten
· Estaban esperando a ver quién empezaría a hablar
Alkarri begiratzeko kemenik-gabe, uzkur muzkur geunden apaizaren sermoiagatik;
kendu zitzaizkigun pelotarako goaitak. Gaitak? Gogoetak?
· Se nos quitaron las ganas de ir a jugar
Alkarri begiratzeko kemenik-gabe, uzkur muzkur geunden apaizaren sermoiagatik;
 kendu zitzaizkigun pelotarako goaitak. Gaitak? Gogoetak?
· Silenciosos, retraídos
Alkarri dautsela doaz irurak, neska bat mutil biren erdian, piestati etxera
· Agarrados, cogidos entre sí
Alkarri ditugun gaizki-gurak’ sortzen ditue munduko okerrik geienak
· Nuestras mutuas envidias
Alkarri egundokoak esan dizkiote
· Se han puesto verdes el uno al otro
Alkarri elduaz gelditu ziraden bat eginik’ iru senideak
· Unidos en estrecho abrazo. Se confundieron en un solo abrazo
Alkarri elkari zebiltzan batzuk eta besteak
· Tratando de sorprenderse en falta mutuamente
Alkarri esku emanda biok asi ginukan gaztetan
· Yendo los dos de la mano; estrechamente unidos; en amigable compañía
Alkarri geren aitorketa egin’ eta gerorako ezerren ordoi-gabe gelditu ginan
· Sin ningún resabio o rastro de rencor
Alkarri guztiz asko gura deutse biak; batera dabiltz; ezin bata bestea-baga egon dira
· No saben estar separados; son inseparables
Alkarri iraunak emoten jardungo leukee’ batak aina besteak ez ebala egiten
· Echarse culpas o reproches de que
Alkarri itzetik ortzera kantatu ziozkaten bertsoak
· De repente; repentizado
Alkarri ja ere sinesten ez’ ... ta alperrekoak izan oi ziran aien batzar guziak
· Como no se daban crédito en nada unos a otros
Alkarri kenka bat ere ateratzen ez genionak! Alako pakean bizi ginanak!
· No teníamos la menor desavenencia o reyerta
Alkarri lagunduz’ nolabait ertengo aal gera...!
· Salir del mal paso
Alkarri laztandurik arras itsatsiak arkitzen dira Fueroak eta Euskara: batak bestea
ezin laga dezake
· Están íntimamente unidos, trabados
Alkarri laztandurik arras itsatxiak arkitzen dira Fueroak eta Euskara: batak bestea
ezin laga dezake
· Son inseparables entre sí
Alkarri lepokada batzuk emonda’ zoko ondorengo mai txiki baten jezarri zirean
lagun biak
· Rincón oculto o disimulado
Alkarri lepokada batzuk emonda’ zoko ondorengo mai txiki baten jezarri zirean
lagun biak
· Darse unas palmadas de familiaridad
Alkarri oraturik’ bira-biraka edo biurka asten dira
· Girando en torbellino
Alkarri oratuta-legez dagoz agindu onetako dotrinak
· Como enlazadas o eslabonadas entre sí
Alkarri oratzeko zorian dabiz
· A punto de venirse a las manos
Alkarri txanda emanda’ ederki idazten dute
 · Turnándose
Alkarr-uzte onetan’ guziz triste geratu ziran, etxeko guziak
· En esta separación o despedida
Alkartasun onek’ urratu-bage irauten du, etsai txar askoren esker gaiztoan bada ere
· Mal que les pese a
Alkartasunak zetuk txikiak aunditzen!
· La unión hace la fuerza
Alkarte bat egitea asmatu dute
· Formar sociedad
Alkartu beste biderik eztaukozue’ txakurka edo gogorrean ibiltekotan
· Para no andar siempre riñendo
Alkartu, mutilak, eta aurrera, jo-ta-keia!... Bestela’ txakurrak jan jok...!
· Adelante con los faroles! ánimo!
Alkartu, mutilak, eta aurrera, jo-ta-keia!... Bestela’ txakurrak jan jok...!
· Si no, estamos perdidos
Alkartuko bagina egiaz betiko’ beste gisa kukuak luke laster joko
· Muy otra sería nuestra suerte
Alkartuta dagozala’ zoroa ez danek ezin esan lei
· No lo puede afirmar quien esté en su sano juicio
Alkate a’ lege zarra zapaltzen bialdu eben; baina oina kendu ebanean’ indar geiagoaz
eta biziago jagi zirean lengo oiturak
· Pero cuando se fue del pueblo
Alkate au zan’ liberalekin ixil-gordeka zebilen jauntxorik nagusiena
· Confabulado secretamente
Alkate egin dabe Gabancho’ ta ba dakizu ba: bere burua siniztu-ezinik or dabil; ta
gizon txikar guztiena, onek-bere egin dau: zarata!
· Y claro!
Alkate egin dabe Gabancho’ ta ba dakizu ba: bere burua siniztu-ezinik or dabil; ta
gizon txikar guztiena, onek-bere egin dau: zarata!
· No acaba de creérselo...; le parece un sueño; no sale de su asombro
Alkate egin duen-ezkero’ gaingiro dabil: len’ kuzkurrago, aginte gutxirekin bizi zan
· Vivía más modestamente
Alkate egin duen-ezkero’ gaingiro dabil: len’ kuzkurrago, aginte gutxirekin bizi zan
· Anda ufano..; en grande
Alkate giputzak ezpainetako ederra emon eutsoen Batzorde dalako orri
· Bofetón lección de escarmiento
Alkate jauna’ bi lagunek besopetik artu ta eraman zuten; irurak zuten lanik asko,
zutik joaten!
· Harto trabajo tenían en sostenerse en pie
Alkate jauna: eginak ez du balio
· Todo lo hecho es nulo
Alkate jaunari orain egin jako eskaria... Ia ba, oraintxe bero-berotan!... Beroak
ateratzen ei dau txitoa-ta...
· En caliente...: antes de que se apaguen los entusiasmos
Alkate ona’ jakintsun da zerk dakarken ona herritako
· Ya sabe lo que le conviene al pueblo
Alkate onak’ ez du bere bidea ikusten bakarrik
 · No se atiene únicamente a su punto de vista
Alkate onek’ gaztaia usteltzen asita jaukok
· Tiene la cabeza a componer
Alkate ori, diotenez’ Elizako gauzak aldebat utzita bizi dana da
· Dejando a un lado definitivamente las prácticas religiosas; desentendido de
Alkate orrek, oraingo, aginak bardinduta daukazala uste dogu
· Suponemos que ya está en edad de tener juicio
Alkate orren itzaldiak’ jentea arbindu dau
· Disgustar, dejar molesto
Alkate zapelduna dugu
· Un alcalde burgués
Alkatea!... begi-argi egon, mutilak!
· Alerta, muchachos!... que viene el alcalde!
Alkatea’ bestekin da alkate Bekarrik’ deus ez
· Nadie se basta a sí mismo, por poderoso que sea
Alkatea’ betozkodun jarri zan
· Se enojó, frunció el ceño
Alkatea: munduan areriorik edo ezkerreko begikorik badaukat’ orixe dot bat; zeri-be
baukat-eta
· Que me entra por el ojo izquierdo
Alkatea: munduan areriorik edo ezkerreko begikorik badaukat’ orixe dot bat; zeri-be
baukat-eta
· No me faltan motivos para ello
Alkateak artu ninduan’ zegaitik emon ez neutsan zor nebana
· Me reconvino
Alkatearen aurrera joan zanean’ ia zer erabilen itandu eutsan onek
· Qué le ocurría? Cuál era su asunto?
Alkatearen lepotik? .-Bai, alkatearen lepo-lepotik
· Sí, a cuenta exclusiva de...; a expensas de
Alkatearen zigorra-gaitik esan oi dana: basoan jaio, basoan azi, errira etorri... ta bera
nagosi
· Alusión al burro de oro; a los honores que se tributan al afortunado
Alkateari’ etzioten atzera eragin jendearen eraso guztiak; eta zuaitzez bete zitun
erriko lur alper guztiak
· No le arredraron las invectivas de la gente
Alkateari’ zer ebilen esatera joan zan
· A decirle lo que pasaba
Alkate-gaia, ori?... Bai ederki eman ere!
· No faltaría más que eso! Estaría bueno!
Alkatetan ibili-bagarik’ bakeak egin daiguzan!
· En vez de pleitear o comparecer ante las autoridades
Alkatez erritik atera eben
· Lo sacaron del pueblo de orden de la justicia; por orden de la autoridad; por mandato
judicial
Alkerraren adarra bezela gabiltza senarr-emazte biak
· Estamos riñendo continuamente; mal avenidos
Alki batean exeri, aurrean krixailua zuala’ ta hura zan mauka, zortzi orriko eskutitza
 irakurtzen!
· Qué delicia la lectura de...!
Alkia bai ta ipurdirik ez’ Joandi-neko Uhitziko gaitz-izena
· Equivalente a: gente de poco fundamento. ??
Alkitxo au arrapatzeko larri izaten naiz, elizatik natorrenean. Nekeagatik
· Qué ganas suelo traer de sentarme!
Almen ta zentzunak osorik daukazana
· Gozar de plena salud
Almenak jartzeko lan ortan!... esan digu
· Poner todo el empeño
Almen-aundiko asko astindu zituen Jaunak beren aulkitik
· A muchos potentados
Almen-aundiko asko astindu zituen Jaunak beren aulkitik
· Los derribó de sus sitiales
Aloger gitxiren aldera bear egiten zan, orduan
· A cambio de poco jornal
Aloger osoa artu’ eta neke osoa artu gura eztabeenak
· Jornal o salario íntegro sí, mas no la tarea íntegra
Alogerarako zaldi bat bakarra beste abererik izaten etzeban
· Un caballo alquilado
Alogerea’ ainbestekoa da; baina bai ondo irabazia
· Jornal mediocre
Alogerean ibilten zan Martin egunaro’ gaur ara ta biar bestera
· Hoy a un sitio y mañana a otro
Alogerekoen eskuetan dabilen bazterrak irabazi gutxi ematen du’ nagusia begira
ezpadauka
· La hacienda llevada por jornaleros
Aloina-gaina’ zapi zuriz apaindu da
· Se ha cubierto de una sábana blanca...; de nieve
Aloinan irago gura neuke denporea’ ondo jaramonik ene artaldeari
· Cuidar bien el rebaño
Alor bat, oihan batetan itoa; egun buru batetik bertzera iguzkiak goxatzen ez duana
· De la mañana a la noche
Alor bat, oihan batetan itoa; egun buru batetik bertzera iguzkiak goxatzen ez duena
· Encerrado o acorralado dentro de un bosque
Alor bat, oihan batetan itoa; egun buru batetik bertzera iguzkiak goxatzen ez duena
· No acariciado por el sol
Alor-lanei buru emaiteko ere’ norbait behar zen
· Para hacer frente a las labores del campo
Alorrak igar daude, artoak ori-gorri, txuloz bababeltzak. Udaberriko agortean.
· Tienen perforadas las hojas las habas egipcias
Alorrak’ larre ta sasi bara geldi daitezke hara han, andik aurrera
· Pueden quedar yermos los campos
Al-oterik ere gabe bera dala esango nuke
· Sin sombra de duda
Aloxuan dago maratila ori: sendoago jarri zazu!
· Está insegura, floja
Aloxuan egin zuun, lan ori
· Obra hecha a la ligera; de pacotilla
Alozak eginik dauzke gizenez. Bilgunak eginik, lepo ta lepondoan
· Doble barba, por efecto de la gordura
Alper asiko zara, Pepatxu, gedarrez!
· No tienes por qué gritarme...; es inútil que
Alper da erri au Ebrotik Gaztela-aldera egotea...; euskal-erri izan zan len
· No importa que...; a pesar de que
Alper da zeuri ezer esatea... Etzara zu asko erreko’ itxasoak betondo iluna agertu-
arren... Legorrean ondo zagoz
· Lo que es tú no pasarás mucho apuro
Alper don ezetz esatea, neska!
· Es inútil que lo niegues
Alper dozu, Anton,... barreak ezin urten daust ezetara-be
· Es inútil que insistas
Alper dozu: orrei lekuoi betiko agurra egin-bagarik’ etzara zeure bizian ondo
konfesauko
· Es inútil cuanto hagas...; no te empeñes en contradecirme!
Alper eban asto gaixoak ostikadea ta arrantza txarrak egitea...: asta-zaina, barrez’
gozozko; ta belea, jaten’ gogozko, egozan
· El arriero estaba gozando a su vista
Alper eban asto gaixoak ostikadea ta arrantza txarrak egitea...: asta-zaina, barrez’
gozozko; ta belea, jaten’ gogozko. egozan
· El cuervo, come que come
Alper eban asto gaixoak ostikadea ta arrantza txarrak egitea...: asta-zaina, barrez’
gozozko; ta belea, jaten’ gogozko. egozan
· Era inútil que diera coces
Alper eragin jaken botikako drogai; gatxak gizon gaisoa ez-eban itxi nai
· En vano echaron mano de las medicinas
Alper eragin jaken botikako drogai; gatxak gizon gaisoa ez-eban itxi nai
· La enfermedad no cedía
Alper eta gaisto izateko oinean, bidean itxi utzi eban bere aitak
· Lo dejó en ocasión de ser holgazán
Alper euki dot beti neure nobioa; etxat orain-artean berotu gogoa
· No he tenido prisa por casarme
Alper galanta zan; baina alan-bere’ sabel nasai ta andikoa, eta inoz-be ase-ezindakoa
· De tripa insaciable
Alper guziak’ nekazarien lepotik ari dira
· Viven a costa de los labradores
Alper izena erantsi nai kaleko langileari... Ez al dakizu, neguan ere uzten ez diola
lanari?
· Qué empeño en colgarle el epíteto de holgazán!
Alper kantzauko dira arantza ta sasi..; ni bestegaz ikusko ez nozue
· En vano se empeñarán oponiéndome obstáculos
Alper kantzauko dira, arantza ta sasi...: ni bestegaz ikusko ez nozue
· Es inútil que os empeñéis: no me casaré con otro que él
Alper nekauko dira, euren inguruan zoli dabizanak: aren jabe eztira egingo beingoan!
 · Trabajo les costará lograrles
Alper nekauko dira, euren inguruan zoli dabizanak: aren jabe eztira egingo beingoan!
· En vano se empeñarán
Alper zirean astoaren ostikadak; eta alper’ arrantzakak; jabea begira, barre zantzoz;
ta belea’ jaten gogo-gogoz
· Le miraba riéndose a carcajadas
Alper zirean astoaren ostikadak; eta alper’ arrantzakak: jabea begira, barre-zantzoz;
ta belea’ jaten gogo-gogoz
· Eran inútiles; no sacaba nada con
Alper zirean astoaren ostikadak; eta alper’ arrantzakak; jabea begira, barre-zantzoz;
ta belea’ jaten gogo-gogoz
· Estaba comiendo con ganas
Alper-alper da’ orain ezertan astea...
· Es completamente inútil
Alper-alperrik poztuko zera diru-pila aundia ikusita: txanponik-gabe jun bear zera,
danak bestentzat utzita
· Dejándolo todo
Alper-alperrik zala guzia, -esaten zien; eta eskuak eman obe zutela
· Que más le valía rendirse
Alper-bide asko eginda’ ... noiz erebait asmatu degu
· Después de dar muchos pasos inútiles
Alper-bidea egin degu
· Viaje inútil
Alperi emoten eutsana’ errekara botaten eban dan-dana, tabernariak
· Era como echarlo al río; era dinero perdido...; pues no iba a cobrar nunca el importe de
lo que le vendía al fiado
Alperkeri bizian’ gau ta egun joko eta tabernatan zulorik-zulo ibiltzen zan
· De tasca en tasca
Alperkeri bizian’ gau ta egun joko eta tabernatan zulorik-zulo ibiltzen zan
· Entregado a la ociosidad
Alperkeria lagun txarra da, zeuk entzungo zenduanez
· La ociosidad es mala consejera
Alperkeria ta diru-gosea dago gaurko gazteetan; eta ondorengoak ere’ orri eutsiko
diote
· Seguirán la misma marcha
Alperkeriari eman dio oso
· Se ha echado enteramente a la bartola; a la vagancia
Alperkeriari emanak daude...: eztakit nola lotsatzen eztiran
· Entregados a la vagancia
Alperkerin egotea egoki ez zala ta’ sagardotegin sartu ziran beste lauak
· No era decoroso estarse sin hacer nada
Alper-neke asko artuta’ azkenean atera dizut kontua
· Después de mucho bregar inútilmente
Alperra’ beti gazte
· El haragán siempre parece joven
Alperra’ beti nekean; mozkorra’ beti egarrik
· N.B. Dichos paradójicos
Alperra’ beti nekean; mozkorra’ beti egarrik
· N.B. Dichos paradójicos
Alperra’ beti pentsatzen Gogoeta asko’ ta gutxi egin
· El flojo o perezoso, gran cavilador; gran proyectista
Alperra, ezertan pentsatu-gabe’ guzirako dago
· Está expuesto a todo; es capaz de todo
Alperra zan; edo batzuk-batzuk esango leukeen zuri utsa, itxia, lanari inoz ekiten ez
eutsana
· Un flojo; un falso para el trabajo
Alperra zan; edo batzuk-batzuk esango leukeen zuri utsa, itxia, lanari inoz ekiten ez
eutsana
· O como dirían algunos
Alperrak’ asmo asko da esaerea
· El perezoso, gran proyectista
Alperrak dira ipuiak: batasuna da indarra; fedetik datorren batasun ona
· Dígase lo que se quiera! Lo demás son cuentos
Alperrak’ sarri dira berba-egikune ederrekoak, min-labanak, barritsuak, berba-
lapikoak. Hiztun eder, solasturi handi. Axul.
· Locuaces y buenos charlantes
Alperrakaitik esan oi danez’ eguna beioa, gaua betor egiten eben guztiak uri andi
atan: gau ta egun olgetan
· Matar el tiempo, sin hacer cosa de provecho
Alperr-alperrik astinduko du milaka ekaitz zakarrek... Arratiko Ama lagun dun arte’
ez du beldurrik Eibarr-ek
· No importa que lo sacudan las tormentas
Alperr-alperrik izango du pekatariak’ ondu-gabea sasoian
· El no haberse convertido cuando aún era tiempo
Alperr-antzean dagon orrek zer ikusten du begiratu iges ortan? Zeri begi-ematen die?
Zeru-lurren mugari?
· Al horizonte
Alperr-antzean dagon orrek zer ikusten du, begiratu iges ortan? Zeri begi-ematen
die? Zeru-lurren mugari?
· Con esa mirada hacia la lejanía
Alperr-arren utsegin dot mezea
· Por pereza
Alperrean-alper ere’ ez da diru asko... ta erosi ditzagun
· Aunque luego resulte que no sirven
Alperreko asmoak izango dira Durango-lako errietan’ gabak orduak emonda tango-
joten ekiten jakan artean
· Hasta altas horas de la noche
Alperrekuak dira nere aleginak
· No saco nada con mis esfuerzos: todo inútil
Alperreriari emonda’ gurasoai euren lanetan lagunduten ez deutseenak
· Entregados a la ociosidad
Alperrik abil, mutil...: asterdian diru-eske? Enok zurituko beingo-beingoan
· No me vas a persuadir fácilmente
Alperrik alper dana’ nik gaztetan zaletasun apur bat euki neban’ emengo semien
 liburuak irakurteko
· No puedo negarlo...; sería inútil decir lo contrario
Alperrik alperrikakoak!...: zu ta ni’ beti izango gera aita-seme bapuak
· No hay que darle vueltas... Dirran lo que quieran, pero...
Alperrik aratuko dituzu zokondo ta bazter guztiak
· Es inútil que registres o inspecciones
Alperrik ari dira gaixoak lertzen: ezin dute lauen artean sorta ura puskatu
· En vano se agotan haciendo esfuerzos
Alperrik ari gera. Esanak eztu balio
· Es inútil! No se puede con algunos! No hacen caso
Alperrik da ernegatzea...; eroan onean artu bear ditugu onak eta txarrak mundu
onetan
· Hay que recibir de buen grado
Alperrik da gizonak egiten duan lana’ Jaungoikoa lagun ezpadu
· Si Dios no le ayuda o asiste
Alperrik da!... Jesusen Lagundi-tarren jaiai’ utzi alde bat!
· No hay funciones comparables a las de
Alperrik da!... Jesusen Lagundi-tarren jaiai’ utzi alde bat!
· No hay que darle vueltas... Es inútil negarlo
Alperrik dabil burua urratzen! Egur-bagarik daki Jaunak kastigetan
· Por más que discurra por más que se rasque la cabeza discurriendo
Alperrik dabil gizonik asko, ia bi mila urtean’ Eleizearen Ontzi ederra ondatuteko
ustean
· En tratar de hundir
Alperrik dabil gizonik asko, ia bi mila urtean’ Eleizearen Ontzi ederra ondatuteko
ustean
· En vano se empeñan muchos
Alperrik dabiltz arro inguruan’ asmo txar utsa dabela biotz ta buruan
· No maquinando sino maldades
Alperrik dabiltz’ oinpera-nairik zuzentasuna
· Pretendiendo atropellar
Alperrik daude beraz atzera begira... Mutiltzarrak.
· Inútil estarse mirando al pasado
Alperrik dautsazu astigar bila... Eztozu or idoroko
· En vano andas buscando tila
Alperrik dezu ba! Ezta zuretzat izango
· Es inútil que te empeñes
Alperrik dezu oeri galdetzea...: ezetik baiera daude
· No saben...; están a la cuarta pregunta
Alperrik dira arentzat gurasoen ondo-esanak
· Las reconvenciones o exhortaciones de
Alperrik dira kontuak... bertsotan orri eragingo dionik ezta gaur Gipuzkoan
· Dígase lo que se quiera...!
Alperrik egozan begiak boteaz itsas-aldera’ txalopa-aztarrenik agiri ete zan bisutsen
artetik, gora edo beera
· Mirando con ojo avizor hacia el mar
Alperrik esan’ sorginik eztagoala!
 · No me digas que... -No te empeñes en decir que
Alperrik esango dabe nai dana: ni beti lenean nago
· Estoy siempre en lo de antes; sigo en mis trece
Alperrik esango zioten’ patxaran exerita egoteko. Ama Joakina etzan euliei begira
egiteko jaioa
· No era mujer capaz de estarse mano sobre mano, sin hacer nada
Alperrik eukiko degu etxea-bete diru...: gaizki iltzen bagera, zer balio digu?
· Aunque tengamos...; no sacamos nada con tener
Alperrik ez noa-ta’ lo-aldi bat egingo det
· Que buena falta me hace
Alperrik ez noa-ta’ lo-aldi bat egingo det
· Voy a dormir un rato
Alperrik galdua deabruarentzat izaten da... ta jaso ondar oek, galdu ez ditezen!
· No hay que desperdiciar nada que puede servir más tarde
Alperrik ibili dira naparrak Luxiari zirika: Santsonek ainbat indarra ba du, ta lasaia
birika
· Buena resistencia en los pulmones
Alperrik ibiliko da ba, dana-dalako gaizkin ori!
· Sea el que fuere; el tal espíritu maligno
Alperrik ibiliko da ba, dana-dalako gaizkin ori
· No le va a valer
Alperrik ibiliko dira Argiari orrelako zatarkeriak esaten
· Decir perrerías de
Alperrik ibiliko gera gure alperkeria gain-txutxuritzen; iduri utsa izan da gure ondu-
naia
· Pretendiendo disimular nuestra flojedad
Alperrik ilgo da nigaiti: ez nauka ostera atrapaurik barberu orrek
· Te aseguro que lo que es a mí, ya no me pillará más
Alperrik ilgo da nigaiti: ez nauka ostera atrapaurik, barberu orrek
· Por mí, ya puede morirse si quiere; no me importa
Alperrik izandu ziran nere ibilerak eta miaketak... Pena ederra ba zuan nere kopetak!
· Cómo lo sentí!
Alperrik izango dabe eurena erakutsi...: umeek’ ikurrin politenari begi obea
· Le miran con más simpatía
Alperrik izango dabe Jangoikoaren aurrerako’ gurasoei errua ezartea
· Ante Dios, ante el tribunal de Dios
Alperrik izango dabe Jangoikoaren aurrerako’ gurasoei errua ezartea
· Echarles la culpa
Alperrik izango dik, adiskiderik baldin badu ere
· No le va a valer
Alperrik izango dute, Jaungoikoaren aurrerako
· Delante de Dios; en el juicio de Dios
Alperrik izango litzake’ besterik esan-naia
· Sería inútil otra cosa; negarlo
Alperrik jagiko dira nire kontra galdugarri guztiak: ez deuste buruko ule bat
kenduko
· No importa que se alcen todas las fuerzas malignas
Alperrik leiatu da zauria osatzen
· En vano se ha empeñado en
Alperrik lurrean nekez jan artoa...; bizitza pobrea’ zerurako da atajua
· No importa que cueste ganar el sustento
Alperrik Maria makilatu: berez bear du... Setatsua’ makilak eztu beraatzen
· Imposible reducir por la fuerza al que se obstina en una idea o capricho
Alperrik mila bidar esan: berea egin-bearrekoa da
· Un obstinado que ha de salir con la suya
Alperrik ogei urte igaro... lengo samatik arek burua
· En vano han pasado los años...: sigue siendo el mismo
Alperrik ondo-egin: jarduna ez da faltako
· No faltará la murmuración o la crítica... por más que haga uno
Alperrik saiatu zan bere aleginean, txerria: bertan berealaxe bota zuten gure mutilak
maiean
· De nada le valieron sus esfuerzos...; por más que hizo, de nada le sirvió
Alperrik ugezaba zan gogorra... gainetik egin zetsen eutsoen bearginak; errezoiz
beteta ziralako
· Aunque el patrono era duro
Alperrik ugezaba zan gogorra... gainetik egin zetsen eutsoen bearginak; errezoiz
beteta ziralako
· Le replicaron más alto
Alperrik zabiltz’ Kirikino ta Luki aurrez ipini guran
· Queriendo enfrentar a K. y L
Alperrik zabiltz: kontzientziako sitsa bizi da, ta biziko-bere bai beti infernuan’ biotza
askatuten ezpadozu
· El remordimiento; el gusano roedor
Alperrik zabiltz: kontzientziako sitsa bizi da, ta biziko-bere bai beti infernuan’ biotza
askatuten ezpadozu
· Mientras no descubras tu conciencia
Alperrik zabiltza...: arrapatuko zaitut... -Ez al nago urruti, arrapatu nai banazu...!
· Vaya una cosa! Tan lejos estoy?... Ya puedes!
Alperrik zabiltza...: arrapatuko zaitut... -Ez al nago urruti, arrapatu nai banazu...!
· Es inútil lo que hagas...; ya puedes hacer lo que quieras, no te va a valer
Alperrik zabiltza’ neri atzera eragin naian
· Tratando de resistir a mi empeño
Alperrik zagoz berbaz: ezteutsugu sinistuten
· Es inútil que hables
Alperrik ziran lantza ta ezpataz ondo jantziak: bost urte-barru izan jakezan zeatz
ausiak
· Bien armados de
Alperrik ziran lantza ta ezpataz ondo jantziak: bost urte-barru izan jakezan zeatz
ausiak
· Desbaratados o destrozados por completo
Alperrik ziran lantza ta ezpataz ondo jantziak: bost urte-barru izan jakezan zeatz
ausiak
· No les valió; de nada les sirvió
Alperrikako denbora-galtzea izango litzake
 · Perder tiempo en balde
Alperrikako gauza izango zan’ au ala gertatu ezpaliz
· Habría sido aquello completamente inútil
Alperrikako jardunak
· Palabras inútiles... Para qué hablar de eso?
Alperrikako kargak bota-bearra gertatu zitzaion. Prakak askatu-bearra
· Necesidad de evacuar. Circunloquio festivo
Alperrikakoa da’ katu orri jaten ematea
· Para qué mantenerlo?
Alperrikan da! Beti oi da etxe bakoitzean txerren bat
· No hay que darle vueltas... Válgame Dios! que siempre tiene que haber
Alperr-iturri
· Nombre de una fuentecita
Alperrok’ zokoz-zoko, baztarrez-baztar gabiltza Kristoren artaldean’ aldapari
ekiteko kemenik-gabe, ardi zintzoak ez bezela
· Rezagados entre las quebradas
Alperr-usain-barik’ zintzo diardue gure erritarrok, artoak jorratzen
· Sin asomos de pereza; llenos de coraje
Alpertasunak beste gaitz asko ditu ondoren
· Le siguen otros muchos males
Alpertsuan bizi da, ezer egin-barik, ez beretako eta ez bestientzat
· Vivir en vagancia
Alpertsuan bizi direanak
· Casi ociosos; casi sin hacer nada
Alpertzar ark ere’ zuek orain esan dituzuen gauza berberak esaten zituen: non eta
nola erebait zuek aditu eta ikasi zenizkaten
· Por lo visto se los aprendisteis a él
Altamina-pe’ edur-garosaz zuri dago. Legortea iges eginda’ bustitzea da etorri
· Ya llega el tiempo húmedo
Altamina-pe’ edur-garosaz zuri dago. Legortea iges eginda’ bustitzea da etorri
· Está ya blanco de ligeros copos
Altara nagosian’ Laudioko nabarri baltzez eginiko pilara eder bi dagoz’ zati-
bagakoak biak
· Ambas de una sola pieza
Alto egin eben... Egin bear!
· Qué remedio! Por fuerza
Alto! gure mutilai karabineroak; baino mutilak, nun geldituko diran’ eman diote
itzuliari!
· Echan a correr huyendo... muy lejos de hacer caso al alto
Alto! no pasa nadie! .-No pasa nadie...? ... Igatik bai!
· Lo que es tú, no me lo impedirás
Altsaceko jendeen kar ederraz mintzo zitzautan ahoa beterik
· Me hablaba con toda franqueza
Altsu-maltsu’ denak berdintsu
· Poco se llevan o diferencian
Altsumaz betea dago sustraia; eta altsuma bakoitza ere ninikaz edo motez betea
· Lleno de botones o yemas, cada renuevo
Altua ta biribila dezu kolkoa; melarra berriz gerria, etzera inoiz egon ain zoragarria
· Busto alto y redondo bien torneado
Altua ta biribila dezu kolkoa, melarra berriz gerria: etzera inoiz egon ain zoragarria
· Esbelto talle
Altxa bedi Jainkoa zeru gorenetaraino; eta lurrean bakea dutela gizon bihotz-
zuzenekoek!
· Gloria a Dios en las alturas!
Altxa bedi Jainkoa zeru gorenetaraino; eta lurrean bakea dutela gizon bihotz-
zuzenekoek!
· Paz a los hombres de buena voluntad
Altxa du mutikoak zama bizkarrera’ ta mila debru-ka darama gero etxera
· Y lleva su carga a casa entre interjeciones o imprecaciones
Altxa, mutilak! lanera...! .-Gozuenian’ joan egin bear!
· Cuando estábamos en lo mejor
Altxa zaite, Jose; ama-umeak artu itzatzu’ ta zoaz igesi Ejiptora
· Toma al niño y a su madre
Altxa zaitezte! Ba duzue garaia!...
· Es vuestro el triunfo
Altxa zan eztakit noraino’ ori aditu zunean
· Engreirse, ponerse muy ufano
Altxa zitzaidan su bat... hura aditzean!
· Sentí una cólera hervirme por dentro
Altxa zitzaion su bat burura!
· Si supieras lo furioso que se puso!
Altxatu omen zan jendea deadarrez’ berdin-berdinean gelditzea merezi zutela
bertsolari biak
· Quedar iguales o a empate
Altxatu omen zan jendea deadarrez’ berdin-berdinean gelditzea merezi zutela
bertsolari biak
· Gritando
Altxatu, seme!... Idukijak ez du ezer galtzen!... Zenbat zintzo ere ez dira besterenen
beartzen!
· Cuántos que se creían cuerdos se ven necesitados de ayuda!
Altxatu, seme!... Idukijak ez du ezer galtzen!... Zenbat zintzo-re ez dira besterenen
beartzen!
· Sé ahorrador, hijo mío!
Altxatu, seme!... Idukijak ez du ezer galtzen!... Zenbat zintzo-re ez dira besterenen
beartzen!
· Nada se pierde con ahorrar... Lo ahorrado no es nunca perdido
Altxatu zuen Piarresek ezkerraz bigarren basoa’ eta hura ere zintzurra behera egorri
bialdu’ lehenbizikoaren-ganat
· Se le echó al coleto
Altxaturik Josek begiak’ ikusi zuen Benjamin, bere anai sabel-batekoa
· Vio a su hermano uterino
Altxatzeko esan-arren oieri’ nagia pausua
· Hacerse el remolón
Altza! esan ei-zion ganadu ari; baina etzuan ikararik egiten...
 · No hizo el menor movimiento
Altzagak eta bere neska-mutilak’ goi-goira jaso dute gure izkuntza maitea
· Lo han encumbrado o enaltecido en gran manera
Altzaren zainetik’ altza
· De tal palo, tal astilla
Altzoan itxasoa, ta buruan iru kurtze daukazan urian
· A su falda el mar, y en su cima tres cruces
Altzoaz eta baheaz ematea
· Dar a manos llenas; dar sin medida
Altzuan zituan keixak’ otxarren batera ustu zituan
· Vació las cerezas a un cesto
Alu pobrian umia’ beti arlote Ezer eztunaren umea
· El nacido en la indigencia siempre sigue siendo pobre
Ama ainbat eginda, nexka-koxkorren moduan ibili bear al zuen, lepotik beera meraila
zintzilik zuela?
· Hecha ya una mujer
Ama! Aita! Ein zaiteze nere jaube..., zeuona nazalako!... Etorri-bear gogorra
geunkon, bai,... igesika bazter ontara!
· Qué necesidad tan imperiosa tuvimos de venir aquí?... En mala hora vinimos!
Ama! Aita!... Ein zaiteze nere jaube..., zeuona nazalako!... Etorri-bear gogorra
geunkon, bai... igesika, bazter ontara!
· Amparadme, asistidme!
Ama alargun batek’ seme-alaba aunitz eta inolako onik etzuen berentzat
· No tenía nada de bueno que darles
Ama alde batetik, seme-alabak bestetik’ ia matxinada osoa jagi jakok gure aita
mixiolariari
· Toda una sublevación
Ama, ama! nun zagoz?... .-Emen, neure biotza!
· N.B. Expresión que no sé traducir adecuadamente con la ternura del lenguaje original
Ama’ argal-argal dago; ta umeak berriz’ anima ortzetan dutela dirudite
· Están escuálidos, famélicos
Ama asi jako esaten’ gaur oiturea dan bidetik dabizela etxeko mutilak eta neskak
· Que no hacen más que seguir la costumbre actual
Ama! atea zabaldu! sorta aundiik dakartzegu-ta...
· Abranos la puerta!
Ama aurrekin’ eskuak loturik Ama orrek’ naiko lan
· Bastante trabajo hace una madre con criar a sus hijos
Ama banarenak ote ziran nago, aizpa biak
· Hijas de distintas madres; hermanastras
Ama banatako umeak ziran
· De distintas madres; hermanastros
Ama bat galtzeak gogora ekarri oi daben zazkadeak’ beste gauza guztiak baztertu ta
estalduten dauz
· La fuerte impresión que causa en el ánimo
Ama baten burua’ beti egundaino’ ortan saiatuko da sekulataraino
· No cejará jamás en su empeño
Ama baten erranak’ hobeki ohatzen zaizko haurrari gogoan
 · Se le graban mejor
Ama baten erranak’ hobeki ohatzen zaizko haurrari gogoan... Amaren ahotik ikasia’
ez du behin eta behin ahantztekoa
· No lo olvidará así como así
Ama baten larri-minak
· Angustias mortales
Ama baten umeak garela euskaldun guziak, gogoan bear luke
· Que todos somos iguales en cuanto personas
Ama batez ere’ pozez lertu bear, ori jakin zunean
· Fuera de sí de gozo
Ama bati, bete-betean emazte dala’ aurdun gertatzen danean iruditzen zaio
· Que es plenamente mujer
Ama Begoina-koa! Zeure alboan bagina!... Gorde gagizuz, Ama maitea! Begira geure
bearra! Gu libretako’ oraintxe dozu sasoina!
· Este es el momento en que te necesitamos! Ahora o nunca!
Ama Begoina-koa! Zeure alboan bagina!... Gorde gagizuz, Ama maitea! Begira geure
bearra! Gu libretako’ oraintxe dozu sasoina!
· Mira nuestro apuro!
Ama beintzat bizi zun’ 29 urte bete zituneraino
· Al menos su madre vivía aún
Ama’ belar ona ... Ugazama’ eztizkoa ere ez da ona
· Una madre, siempre es una buena planta
Ama ber-bera dator hura, guztian
· Es la imagen de su madre... Es el vivo retrato de su madre
Ama berriren seme dana’ opari egingo zaio Jaunari
· Todo varón primogénito
Ama: bijar-be sagar bi, e?... .-Bijar-be Jainkuek argi eingo jok’ eta ikusiko juagu
· Mañana será otro día... Ahora, a dormir!
Ama biotz-berea, Ama samurra! erruki zakioz Bizkaiari!
· Compadécete de B.!
Ama biotz-berea, Ama samurra! erruki zakioz Bizkaiari!
· Oh Madre tierna!
Ama biotz-biguin bat da emakume ori’ aur gaixoentzat
· Tierna madre
Ama birginaren bizikide on, Jose birtutetsua
· Cónyuge
Ama Birjina aboztuko egun batez’ neuri gertatua esango dizuet
· Algo que me sucedió a mí mismo
Ama Birjina agertu zitzaion neskatxa on bati’ leku bakarrean
· En un sitio solitario
Ama Birjina agertzen zitzaionean’ leku batera begiratzen zuen, eta gainerakoan bino
zorrotzago
· Con la mirada más penetrante que de ordinario
Ama Birjina maitea, nasai iguzu grazia
· Lógranos gracia en abundancia
Ama Birjina! zuk har gaitzazu guziak zure eskutik!
· Sostennos para no caer
Ama Birjina-gana laguntza-eske jun diran guztietatik’ ez da inoiz entzun’ bat bera
ere esku-utsean geratu danik
· Que haya quedado ni uno solo frustrado
Ama birjinak, are mundu hunetan zenean ere’ nori ere eta nork ere behatzen
baitzioen’ hari gogoeta garbi batzuk pitzten zerautzan ziozkan
· A quienquiera que la mirase y a quienquiera que Ella mirase
Ama Birjinak atera dik!... -eta bere-artan errosarioa esaten asi ziran
· Y en el acto
Ama Birjinak atera dik!... -eta bere-artan errosarioa esaten asi ziran
· La Virgen lo ha librado de la muerte
Ama Birjinak’ bere gerizan begira dezala Frantzia!
· Proteja a Francia
Ama Birjinaren antz ta imajinak kendurik’ pintura gaistoz bete ditu gelaren lau
aldeak
· Las cuatro paredes de su habitación
Ama birjinaren aunditasunak’ bestek ez bezela adierazten zekian
· Como nadie; como ningún otro
Ama Birjinaren barri onak
· El Anuncio hecho a María
Ama Birjinaren sortuera garbiaren izenean
· Inmaculada Concepción
Ama bizi dalako egoten naiz. irudipenaz
· Ando con la idea, con la ilusión de que
Ama dala nabartzen ari da
· Se nota que está encinta
Ama’ ditiaren emaiteaz esnatzen da; ez emaiteaz antzutzen da
· Dando el pecho, cría más leche; de no darlo, ya no cría más
Ama dut gau ilunean’ argidun izarra
· Ella es mi estrella luminosa
Ama! emazu bost-ogerleko bat!... .-Bai, eztaukat beste ardurarik
· Para eso estoy!... En eso pienso!
Ama, erre beit lukainka-muturtxo bat!
· Fríame un pedazo de longaniza...!
Ama errukarria ikara gorrian da izerdi larritan ikusi ebenean’ zeri oratu ez-ekiela
geratu zirean
· Sin atinar a dónde acudir o qué hacer
Ama errukarria ikara gorrian da izerdi larritan ikusi ebenean’ zeri oratu ez-ekiela
geratu zirean
· Toda asustada o temblorosa
Ama errukarria ikara gorrian da izerdi larritan ikusi ebenean’ zeri oratu ez-ekiela
geratu zirean
· Presa de sudor frío
Ama errukarria ikara gorrian da izerdi-larritan ikusi ebenean’ zeri oratu ez ekiela
geratu zirean
· Sin saber ya qué hacer
Ama errukarria ikara gorrian da izerdi-larritan ikusi ebenean’ zeri oratu ez ekiela
geratu zirean
 · Temblando de pies a cabeza
Ama: eskolara nua, gero-arte... .-Ondo ala-re gero-arte...! Amabi urteren buruan
itzuli zan amarengana... Iparragirre
· Hasta luego?... Y tanto que hasta luego!
Ama esnaldunaren umeak dira bildots hoik
· Oveja de mucha leche
Ama Euskerak magal berean azitako senideak gera zazpiak
· Criados en el mismo regazo. Hermanos
Ama ezagutzen dabenak’ ondo ezagutuko zaituez zuok biok... Bai gero!
· Ya lo creo que sí!
Ama’ ezin alaiturik’ bazterrik-bazter zebilen, semea noiz agertuko zitzaion begira
· Sin poderse reanimar o consolar
Ama’ ezin alaiturik’ bazterrik-bazter zebilen, semea noiz agertuko zitzaion begira
· Andaba de una parte a otra
Ama gaisoak, aurraldi batez’ titi bainon aur geiago...: ez nindun gaiztoz goseak utzi
inudearen kontura
· Tuvo trillizos
Ama gaisoak, aurraldi batez’ titi bainon aur geiago...: ez nindun gaiztoz goseak utzi
inudearen kontura
· En un solo parto
Ama gaisoak, aurraldi batez’ titi bainon aur geiago...: ez nindun gaiztoz goseak utzi
inudearen kontura
· No me abandonó por mala voluntad
Ama gaixoak negarrari eman zion
· Se echó a llorar
Ama gaizuak nekerik asko berekin dauka: alabak ezin jantzija
· Harto trabajo tiene la pobre madre
Ama galdu zuan-ezkeroztik’ Garaziren begiek beinere ez zuten egin gainez
· Nunca habían rebasado las lágrimas en sus ojos
Ama galdu zuen’ hainitz goizik
· Muy tempranamente
Ama’ gaur oe-alde gelditua da: grip-arraza agian izan lezake... Ainbeste al-dabil!
· Puede que tenga algo de gripe
Ama’ gaur-oe-alde gelditua da: grip-arraza agian izan lezake... Ainbeste al-dabil!
· Hay tanta por aquí, ahora!... que no es extraño que la haya contraído
Ama gaxo al-dezue? .- Orain ondo dago; baina oe-aldetik dabilena da
· Es enferma crónica
Ama gaxoa!... lertu bear du semeak, zu or ikusiakin!
· Va a estallar de dolor
Ama gazte bat azaldu zitzaigun’ bere orpo-gorria besoetan zuala
· Con su criatura en brazos
Ama gozoa, Ama aundia! Ama zaitugu, omen askoren jabea... O, Tolosa gurea!
· Grandemente renombrada
Ama gupidatsuak’ seme zakartsuak
· Madre demasiado tierna o complaciente cría hijos tiñosos
Ama gureari’ trenean ibilteko ezin esan leio; trenean’ burua joaten jakola dino-ta
· Se marea; se le va la cabeza
Ama guziak beren semeak baino askotan maiteago zenuen zere seme Jesus
· Lo amabas mucho más que
Ama guziz maitea! Zure Seme Jesus-ekin nere artean’ bitarteko gozagarri izan bear
dezu Zuk
· Intercesora entre él y nosotros
Ama hil zenetik’ Majalenek zeraman etxeko harat-hunat guzia
· Era Mayalen quien llevaba todo el trajín de la casa. Magdalena
Ama...! hitz goxo bakar horrek’ mundu bat derama!
· Entraña todo un mundo...; representa para mí
Ama horrek eztu batere larderiarik bere haurrendako
· No sabe hacerse obedecer de..; no tiene autoridad para imponerse
Ama ikusteagatik beste-gabe’ jeiki-aldi bat egin zuan gaxoak, baina laister oeratzeko
· Estuvo levantada un ratito
Ama il zan-ezkero’ dana dabil atzekoaz-aurrera etxe aretan
· Todo anda manga por hombro
Ama Ilargiaren gau zurietan egiten zituen euren adorazinoak
· En las claras noches del plenilunio
Ama il-ondoan’ ark egin ziozkan amaren lanak
· Le hizo los oficios de madre
Ama, indazut atorra, mentüraz sekülakua
· Quizá la que será para siempre; o sea, la última que voy a llevar
Ama: iru alditan artu bear degu, gure biantxaren ordaina dirua
· Lo cobraremos en tres plazos
Ama izateko usteak galduta egozan, erabatera soilduta
· Sin esperanzas ya de poder concebir
Ama izateko usteak galduta egozan, erabatera soilduta
· Todas ellas esterilizadas
Ama Izazkun-goak emengo berri ba daki... Jakin bear ez!
· Cómo no va a saber!
Ama, jetxi nazazu astotik! nere gaitzak ezkutatu direla iruritzen zait...
· Ha desaparecido mi mal; mi enfermedad
Ama Joakinak azkenengo jaiki-aldia Gabon-jaietan egin zuanetik’ etzuan oerik ustu
geiago
· Ya no volvió a levantarse de la cama
Ama, joateko esan digu; ta, goazen, beraizikan ere!
· Vámonos, por lo mismo... y a ver qué pasa! Vámonos, para darle en cabeza
Ama jostuna zuan; eta eguneko bi errealean’ etxez-etxe josten ibiltzen zan
· A razón de dos reales como jornal
Ama lanik-lan ibilteko gauza zan-artean’ erara, beren erara bizi zan gure mutila
· Nuestro mozo vivía a gusto...; a su gusto
Ama laztan onek Elizak’ ikusi izan du bere seme leialen lau erdi egindako
gorputzetatik’ galgaraka odola ixurtzen
· Cuerpos descuartizados
Ama laztan onek Elizak’ ikusi izan du bere seme leialen lau erdi egindako
gorputzetatik’ galgaraka odola ixurtzen
· Manar la sangre a borbotones
Ama laztana! Berak emana zaitut: zu-gabe ni’ aspaldi ila nintzan
 · Eres un don de Dios para mí. Dios te me dio
Ama laztana! Beroak erretzen zaude
· Estás abrasada de fiebre
Ama: linoa ondu zanean’ izpi bat bereizi nizun; eta eun larri ta azal kendu nition
nizkion igurtzi-aldi batean
· Le saqué a la porción del lino para cien sábanas ásperas y para cien suaves
Ama maite au zein bitarteko ona dan’ asko gaude igarriak
· Lo tenemos experimentado muchos
Ama maitea! gorde nagizu zeure menpean!
· Protégeme
Ama maitea minez dago... ta semeak’ oapurutik alde eginak guziak!
· Está sufriendo
Ama maitearen bularrean ikasi gendun izkuntza
· A los pechos de nuestra madre
Ama Maria! biotz banatan zaramazkigu bakoitzak geren etxera
· Cada uno en su propio corazón
Ama Mariari arrenetan asi ta laster, zelan ez ekiela’ Arranondoko ondartzan arkitu
ei-eben euren burua, inongo min-barik
· Se encontraron sin saber cómo
Ama Mariari arrenetan asi ta laster, zelan ez ekiela’ Arranondoko ondartzan arkitu
ei-eben euren burua, inongo min-barik
· Completamente ilesos; sanos y salvos
Ama minerituena! Ama Birjina
· Madre la más afligida! Dolorosa
Ama minez ganeztu onek dakusala’ Semeari alboa urratuten deutsee lantza gogorraz
· Le abren el costado
Ama minez ganeztu onek dakusala’ Semeari alboa urratuten deutsee lantza gogorraz
· Madre desbordada de dolor
Ama Naigabetuari bederatziurrena
· La Virgen de los Dolores
Ama nekez beterikakoaren aintzura
· Madre Dolorosa
Ama! nere biotzari ezarri, arren, Kristoren zauriak’ mami-mamian!...
· Imprímelas profundamente en mi corazón
Ama nola? - Al-bestean, gaixoa!
· Aguantando como puede
Ama nola dago? galdetzeko ainarik eskribitu ez!... zer derizkiozu?
· Ni siquiera para preguntar
Ama non da? .-Beingo-beingoan etorriko da
· Vendrá en seguida
Ama nun da? .-Or izan bear du etxe-barrunbean
· Debe de estar ahí, dentro
Ama on bat dago irudi orretan bere umeari txera egiten; eta beronek’ agotxoa
biribilduta mosu opaten dautso amari
· Le ofrece un beso a su madre
Ama on batek bere umea zertaraino maite duan ezagutzeko neurrigarririk ez da
asmatu munduan
 · Hasta qué punto ama a su hijo
Ama onak’ ez dio nazu nai-zu?
· Una madre que sabe serlo no dice quieres? .-Sino que manda
Ama, onek oraindik balio du... -Orregatik dago urrutira eraman-gabe: ona dalako.
Jasota
· Por eso la tengo aquí y no ha ido a la basura. Por eso está guardada en sitio
conveniente
Ama ori ni bezain estu eta larri ikusteko leku zure biotzak emango lizuke?
· Te consentiría tu corazón verlos en tal apuro?
Ama orri, bere Amatasunagatik zor zaion begitartea, onestea ta laguntza
· El respeto que se le debe
Ama pozik dago’ semearen begira
· Esperando a su hijo
Ama pozik dago’ semeari begira
· Mirando a su hijo
Ama samurra! Bior biur egizuz begi bigunok guganutz!
· Esos tus ojos misericordiosos
Ama samurra! bior biur egizuz begi bigunok guganutz!
· Oh dulce, oh tierna Madre!
Ama!... ta Zer?
· N.B. Empleo de la copulativa para referirse a las intervenciones de uno y otro de dos
dialogantes
Ama Teresak lanari eldu eutson’ bere egitekoak izten eutsezan asti-orduetan lumeari
eraginaz
· Dándole a la pluma
Ama Teresak lanari eldu eutson’ bere egitekoak izten eutsezan asti-orduetan lumeari
eraginaz
· En los ratos libres
Ama tristea leartu bear, semea ala ikusitakoan!
· Qué dolor el de la pobre madre!
Ama, txapela bear det... -Zer? Txapela? Aita ta semea!... Noiz erosi nian nik
azkenengoa?
· Santos cielos!... Es posible que me vengas con esa pretensión?
Ama’ urtetakoa zen, orduan
· Entrada en años
Ama zana’ lengoan il jaku, ta agaitik daukaguz ormok zuri-zuri
· Se nos ha muerto la madre días pasados
Ama zanari eutsen naiagaz deitzen deutsue gaur ao-betean Amama!
· Con el mismo afecto que
Ama zarra’ etzan geldirik egotekoa
· No sabía estarse quieta, sin hacer nada
Ama zarrari esku-oinetan laztan gozoz mun eginik aldendu nintzan
· Besándola con dulces besos
Ama, zatoz sukaldera, gauza bat esan dagizudan: ezkontzeko mandatua egin didate’
eta itzak eman ditut
· Me han pedido la mano, y he dado palabra de matrimonio
Ama, zer bat ikusi dot etxaurrean
 · He visto una cosa
Ama, zer bazkari emango diguzu ba gaur? -Txepetxaren muinak eta txingurriaren
esteak... Umearen galdera batzuei erantzuten zitzaiena
· Algo muy exquisito... Cotufas y gollerías
Ama!... -Zer bear dozu, seme?
· Qué quieres, hijo?
Ama-aina aundi egin zera, ia!
· Cómo has crecido! Si estás ya hecha tan alta como tu madre!
Ama-alaba bi, eskekoak’ Nabarriz-mendira joan zirean
· Madre e hija, pordioseras
Ama-alabak bereala gaxo erori ziran’ beren buruak ez-izanik andienean ikusiaz
· En la mayor penuria
Ama-alabak’ biak iritzi batera jo zuten: Jaungoikoaren mesede aundi bat zala,
senargai ura
· Vinieron a coincidir en el mismo parecer
Ama-alabak etxean izatea’ alderdi aundia du
· Es una gran ventaja o suerte para él
Ama-alabak’ geroago ta bizimodu ezinagoa zeramaten, gizon zentzu-labur arekin
· Arrastraban una vida cada vez más imposible; más insufrible
Ama-alabak negarrez’ an zebiltzan sukaldean batetik bestera
· Yendo y viniendo
Ama-ama amona gaxoa: indazu orain beste beso ori’ zer kalteak egin diran ikus
dezagun
· A ver qué daños ha sufrido... qué lesiones
Amabi arruako arriak etzuan asko larritu gure mutil mardula... Arri-jasotzaile gaztea
· No le dio mucho quehacer
Amabi egunez egondu naiz oeraturik ospitalean; baina ondo artu naute’ eta sendatu
naiz
· Pero me han tratado bien
Amabi eot-arri oek’ guztiak gelditzen dira inoiz, bat-batean sost’ iturriaren urak
usterik gitxienean kukuldutzen direalako
· Se paran en ocasiones
Amabi eot-arri oek’ guztiak gelditzen dira inoiz, bat-batean sost’ iturriaren urak
usterik gitxienean kukuldutzen direalako
· De golpe; de repente
Amabi litro t-erditzat on-egin beja’ ta bederatzikua ekarri... Propin da guzi pagauko
nijon’ esniak osau balitu..!
· Si hubiera dado toda la leche prometida
Amabi mila gerrari oiek, etsaiari arpegi emateko’ gizonez-gizon gutxi ziran
· Mirando al número; numéricamente
Amabi mila itz bakoitz’ mamiraino barrendatu bear ditugu: nondi datozen, noren
aide ta alkarkide diren
· Sus afinidades
Amabi mila itz bakoitz’ mamiraino barrendatu bear ditugu: nondik datozen, noren
aide ta alkarkide diren
· Escudriñar hasta el fondo
Amabi mila zaldi zeuzkan’ azpian erabiltzeko
 · Caballos de montar
Amabi orduko loa...: zuk bear zendukena! Ark ekarri omen du Orixe
· Gracias a eso se ha reanimado. El mucho dormir es lo que le ha devuelto la salud a
Orixe
Amabi t’ erditara artetsu’ dendarik-denda, gauzak ikusten ibili zan
· Hasta eso de las doce y media
Amabi t’ erditara artetsu’ dendarik-denda, gauzak ikusten ibili zan
· Mirando escaparates
Amabi urte igaro ziran, lenbiziko Ordena jarri zanetik’ irugarrena asi bitarte
· Hasta el comienzo de
Amabi urtean odol-jarioz bizi zan-emakume gaxo bat
· Que padecía flujo de sangre
Amabi urteko mutiko bat’ zearr etzanean zegon bide-bazterrean; erdi-elbarria zen
· Estaba tendido al borde del camino
Amabi uzter-idirekin arean ari zan
· Estaba arando
Amabiak deiturik’ binaka bialtzen asi zan Jesus aingeru loien gain eskubide emanik
· Dándoles poder sobre los espíritus inmundos
Amabiak jausteko dagoz... Amabiak zintzilikan daude. AN/larr
· Están a punto de dar
Amabiak osta-osta ziran; eta biderik galdu-gabe’ jostunaren etxera jo nuen... Ark
erakutsi zidan zure azkenengo eskutitza: guri egindako guziak bat-jota baino
luzeagoa
· Derechamente
Amabiak osta-osta ziran; eta biderik galdu-gabe’ jostunaren etxera jo nuen. Ark
erakutsi zidan zure azkenengo eskutitza: guri egindako guziak bat-jota baino
luzeagoa
· Más larga que todas las nuestras juntas
Amabik: maien bi begik... Bazkaltzeko ordua. Umeen jolasketako esaera
· Las doce: la hora de comer
Amabikoren bat kendu-ezkero’ esan leike gezur aundirik-gabe’ gazteria geurekin
degula
· Sin mucha exageración; sin peligro de mucho error, de exagerar
Ama-Birjina aguztuko’ ... urtean bi aldiz balitzeke!... Ama-Birjina urriko’ inoiz ez al
duk etorriko
· Adagios relacionados con la época de la recolección y con la entrada del otoño
Ama-birjina ikusten duen oetako bat da
· De los videntes de Ezkioga
Ama-Birjina martxoko’ ardi antzue larrean aseko
· 25 de marzo: ya se hace sensible la primavera en los prados
Ama-Birjina Martxoko: eman diok neguari ostiko Ori esan omen zuen beiak. San
Markok bildur neri, esan omen zuen beorrak
· Fechas de 25 marzo y 24 de abril, límites aproximados de la transición de la primavera
al invierno
Amabirjina Martxokoz’ Erromako zubin; andik zortziko’ mundu guzin
· Rapidez con que vuelan ciertas noticias
Amabirjina Martxokoz’ Erromako zubin; andik zortziko’ mundu guzin
 · Rapidez con que vuelan ciertas noticias
Ama-Birjina urriko’ lioa iru orriko
· Fines de septiembre, época de la floración del lino
Ama-birjinaren atze-aurre ta aldamenetan’ joaten dira neska ta mutil txikiak
aingeru-jantzian
· En torno a la Virgen
Ama-birjinaren gertuan’ mutiltxoak dantzatzen dira, lenago mutil-nagusiak egiten
zuten gisan
· Como lo hacían antes los mozos
Ama-birjinaren gertuan’ mutiltxoak dantzatzen dira, lenago mutil-nagusik egiten
zuten gisan
· Cerca de la Virgen
Ama-Birjinaren izenean itza jartzen det
· Lo juro por la Sma. Virgen; la Virgen me es testigo
Ama-Birjinaren sabelean Espiritu Santuak ernetako Jesusen Biotza
· Concebido por obra de
Ama-Birjinari eskerrik-askoka ta inoizkorik alaien abiatu zan etxerantza, eleizatik
· Deshaciéndose en acciones de gracias
Ama-birjinetan egiten zan, sagarraren lendabiziko bil-aldi ori
· Hacia el 8 de septiembre
Amabitan etortzen-aal nintzan, zuk esan bazendu
· Podía haber venido. N.B. Notar la estructura verbal, nada corriente en Guipuzcoa
Amabortz egun urbil galdu dituzte, eiz-giro txarrez
· Cerca de quince días
Amabortz egunotan’ elurra dugu xuri-zuria: supazterrak esker-txar guti beraz!
· Se agradece el calor del hogar
Amabortz mintzaldi egin behar izan omen ditu: bakar bat ere ez gutiago
· Ni uno menos
Amabortzetik konfesatzen naiz
· Quincenalmente
Amaboska saria emoitan zau gore mitilari
· Le pagan el jornal por quincenas
Amabost argi, beti bizi daudenak
· Siempre encendidas
Amabost bider dauko berrogetabosek irukoa
· 45:15 3
Amabost egun aietan’ ez zun jai aundirik izan, Teexak
· No estuvo con ánimo para fiestas
Amabost egun!... Andik aurrera’ Garazi ta Mikel’ erabat bata-besterena dira!
· Serán definitivamente el uno para el otro: serán esposos. Dentro de 15 días
Amabost egun daukeez irakurleek’ euren alde
· Disponen de quince días
Amabost egun edo ilabete-urrenean berriz konfesatzera joaten danean, zer esan bear
dio apaizari?
· Al ir a hacer su confesión quincenal o mensual
Amabost egun egon zen zai, ua; gure oni’ geiago datozkio
· Le va resultando más larga la espera que al otro
Amabost egun epe etorriko da
· Dentro de quince días
Amabost egun konfesaturik, jauna!
· Hace quince días que me confesé
Amabost egun pasatu genitun, ederrak etziranak
· Nada agradables o apacibles
Amabost egunean kendu-bageko okotz-bizarretatik beera adurra eriola egoan
Txanogorri
· Barba de quince días
Amabost egunean’ naiko jabetuko dira emengo egitekoaz
· Hacerse cargo de; enterarse de lo que tienen que hacer
Amabost eguneko bizia daukat’ luzeena jota
· Como máximo; a lo sumo
Amabost egunen buruko’ eun ontza-urreren jabe egin zindezkete
· En menos de quince días
Amabost egunen buruko’ eun ontza-urreren jabe egin zindezkete
· Entrar en posesión de
Amabost egunetik amabost egunera-barik’ astean-astean artu nai dabez euren
alogerak
· No a la quincena, sino semanalmente
Amabost egun-garreneko’ edozein andrek ikasiko luke lan ori egiten
· Antes de quince días
Amabost ekinaldi izan zituan burrukaldiak
· Quince asaltos o rounds
Amabost gizon baino geiago ba egozan aren ganetik’ eta guztiei eskuak-bete lan
emoten eutsen...; eta ernai ezpaegozan’ ezpanetan
· Y a todos daba las manos llenas todos resultaban pocos contra él
Amabost mila pezeta?... Naiz Tolosan, naiz Ernanin’ ogei artu-ezinik eztaukat bei
onekin!
· Fácilmente me saco veinte mil
Amabost seme-alaba eder’ aita-amaren inguruan...! Alako edertasunik’ bakan ikusten
dute begiak
· Rara vez se ve
Amabost seme-alaba eder’ aita-amaren inguruan... Olako edertasunik’ bakan ikusten
dute begiak
· Muy rara vez se ve
Amabost urte santu pasau zituan lotsaz’ ezezkoak artzen ezkondu ezinik; berrogei
zituan lepoan
· Recibiendo calabazas
Amabost urte santu pasau zituan lotsaz’ ezezkoak artzen ezkondu ezinik; berrogei
zituan lepoan
· Tenía cumplidos los cuarenta
Amabost urte zituan arte’ gurasoak eben jaso
· Criar, educar hasta su edad de
Amabost urteko neskatxa samurra
· Tierna doncella
Amabost-aldi bateko etorri zan
 · Para una quincena
Amabost-bat egun lan-bakoz’ osatuta zagoz
· Con unos 15 días de descanso
Amabostean emongo deutsut, erosi gura badozu; andik beera’ zotzik-bere ez... Naiago
gorde!
· No rebajo ni un céntimo
Ama ere’ negar bizian ari zan
· Estaba deshecha en llanto; lloraba amargamente
Ama-erreinak errainak’ beti alkarren kutunak ziran: alkarregaz inoz ezbai bat izan-
bakoak
· Se querían tiernamente
Amagandikakoa det au
· Esto me viene de la madre
Amagiarreba-errainak’ beti ai izaten zire beti ari izaten ziren asarrez izka
· Siempre estaban riñendo entre sí
Amagiarrebak errainari’ gorroto gaiztoa ba emen-zion; eta begiz ezin ikusi emen-zon
· Le tenía un odio feroz
Amagiarrebak errainari’ gorroto gaiztoa ba emen-zion; eta begiz ezin ikusi emen-
zoon
· No la podía sufrir
Amaginarrebak okertu eustan senarra
· Me indispuso con el marido
Amaidinik bear badezute’ ara emen ni!
· Madrina
Amaika aditzekoak gaituk, bai, emakumeak..! Esaten ere ezkera makalenak baino...!
· Aunque no nos quedemos en zaga al ponernos a hablar
Amaika aditzekoak gaituk, bai, emakumeak...! Esaten ere ezkera makalenak baino...!
· Cuánto nos toca oir! Qué cosas tiene una que oir!
Amaika aldiz aotan artzen gaituzue apaizok...; eta ez beti-beti, ondo itzegiteko!
· Y no todas las veces, por cierto, para alabarnos
Amaika aldiz aotan artzen gaituzue apaizok...; eta ez beti-beti, ondo itzegiteko!
· Cuántas veces nos mentáis...!
Amaika aldiz entzun dinat’ etxe-kalte ari naizela, lixiba neronek eginaz
· Que me estoy perjudicando a mí misma
Amaika aldiz entzun gendun auxe, Alakoren aotik! .-Bai, ixildu zan ura ere, gaxoa!
· Ya murió también ella
Amaika aldiz esan zidan orixe nere apaidin gizajoak
· Mi pobre padrino
Amaika aldiz esaten dedan gauza!... Zurraren poltsak’ bi zulo
· La avaricia rompe el saco
Amaika alegin egin zaio bere denboran! baina alferrik
· No será por falta de empeño por nuestra parte! Por más que nos hemos matado por
Amaika amaren-semek’ an izanen du ostatu...
· Cuántos y cuántos encontrarán allí hospedaje!
Amaika amets egin det Londresen!... Larunbatero’ jakina nuen..: amets bat
· Ya se sabía..; no podía faltar
Amaika arrastaka eginda joan zan gaxoa!
 · Después de llevar una vida bien trabajosa
Amaika arraultzeri bizia kendu diogu joan dan aspaldian!
· Hartos huevos hemos sorbido!
Amaika ba da, ni naizala-ta, ori dinoanik!
· No son pocos los que dicen
Amaika barre egin dabe orreek gure koko-lepotik arratiarron lepotik; eta inondiko
jazo ta asmauak ezarri dauskuez
· Nos han colgado la mar de anécdotas e invenciones
Amaika barre zabal egin zan bart emen; batez-be emakumeak’ istandak egin ebezan
· De qué buena gana se rió la gente! Desternillarse de risa
Amaika bear ez lukenak’ gauzek izaten ttu. Eta bear lukenak ez izaten...
· A cuántos les sobra o estorba lo que a tantos otros falta
Amaika bidar egin det azkar emendik etxerakoa! Baina gaur’ ... ez naiz gauza
· Cuántas veces he recorrido en un instante este trecho!
Amaika bidar ernegatu-eragin zidan txikitan!
· Cuánto me hizo rabiar...!
Amaika bidar ernegatu-eragin zidan txikitan!
· De pequeño
Amaika demonio... bost pare t’ erdi...
· Un dicho a modo de tautología
Amaika duro eder eman dizute sari... Ez daukazu berriz arturik beste orrenbeste!
· Este rato vuelves a recibir otro tanto!
Amaika ergel eta txepel ikusiko dira zankoak arrastaka eta buruak arin dituztela
· Temulentos, pasados del vino
Amaika esne-zurrutada eder emonikoa ba naz ni’ ta orain ementxe nauke gosez
azurr-utsean
· Aquí me tienen de hambre, hecho un esqueleto
Amaika euskaldun goxo egon da, zure bertsoak entzunez!... Erri bateri poz emateko,
zuk izan dezu adurra!
· Cuántos han estado disfrutando...!
Amaika gau larri ta lo asko-bako emon doguz’ geure lenbiziko umea zala-ta
· Noches casi en claro, casi sin dormir
Amaika giza-tipo xelebre ba dago gaurko munduan; baina guziak attalak dira’
eiztariaren onduan
· Pero todos quedan tamañitos al lado de
Amaika gizon jakintsu azaldu dira lurgain ontara; baina aize-gorrien atari ori inork
ezin du estaldu
· Ningún sabio acierta a cerrarle la entrada al cierzo
Amaika ikusi bear du itsuek!... Itsu gaxoak’ askotan gorriak ikusten!
· Cuánto tiene que sufrir!... N.B. Juego de palabras con los dos sentidos del verbo ikusi:
ver y sufrir
Amaika ikusi dau orrek bere bizi luzean!
· Cuánto ha visto o sufrido ése!
Amaika ikusi neban nagosi barri onegaz-bere
· También con él sufrí mil males...
Amaika izerdi emonikoa dogu, bere erriaren alde
· Cuánto se ha afanado, cuánto ha sudado por...!
Amaika izerdi ta arnas-ots izaten da bide artan...: anka ta bular sendoak bear dira’
mendi-gane artara igoteko oinez
· Buenas piernas y pulmones
Amaika izerdi ta arnas-ots izaten da bide artan..: anka ta bular sendoak bear dira’
mendi-gane artara igoteko oinez
· Cuesta penosa de sudor y jadear
Amaika kirtenkeri esan dizkiat nitxek gaurko alkarr-izketa ontan; baina ez didak
gorroto-izpirik ere artu.- Ez, ni ez nauk zaputza
· Yo mismo, por ejemplo
Amaika kirtenkeri esan dizkiat nitxek gaurko alkarr-izketa ontan; baina ez didak
gorroto-izpirik ere artu. -Ez, ni ez nauk zaputza
· Yo no soy rencoroso; resentido
Amaika lan asto eginak gera!
· Aporreados de trabajo
Amaika lapurreta bota zazkio gudeari lepora!
· Cargar a cuenta de
Amaika negar-malko izaten zan eliz artan’ praile ark otoitz ori esaten zuanean!
· Qué de lágrimas se vertían...!
Amaika olako egongo da Tolosako zuloan!
· Cuántos casos así habrá!
Amaika olako egongo da Tolosako zuloan!
· En este rincón tolosano
Amaika ontza luze’ ta amalau arroa... Jakina dago ez duela izango utsikan barrua
arri orrek!
· De seguro que no es hueca
Amaika orrelako gertatu oi da mundu txar onetan!
· Cuántas veces ocurre otro tanto! -Cuántas cosas por el estilo ocurren...!
Amaika orrelako gertatu oi da mundu txar onetan!
· En este pícaro mundo!
Amaika orrelako gobara-zale emen sortutzen da geroztik!
· Apaleadores polizontes, esbirros; torturadores
Amaika otz-bero ikusiak dira beren bizimoduan!... Egun onak ere ikusi ditzatela, lo
ederra ta eguzki goxoa lagun!... gure arbasoak
· Cuántos sinsabores hubieron de probar en su género de vida!
Amaika pozaldi ta amaika estuasun artuak gera ametsetan
· Cuántos sustos hemos solido recibir!
Amaika praka-zar eta alkondara-zikin ba dabil kasku orrekin eskean...!
· Anda mendigando con sombrero
Amaika praka-zar eta alkondara-zikin ba dabil kasku orrekin eskean...!
· Cuánto descamisado..., o desharrapado!
Amaika sartu-atera eginak zerate gure eliz onetan!
· Cuántas visitas hicisteis a esta iglesia!
Amaika seme eder eroriak dira alderdi aietan
· Cuánto valiente ha sucumbido!
Amaika soka ta amaika arran egongo dira or baztarretan ibili-barik! Euroen buru-
saltzaile orrentzat etorriko litzakez alagala... Auteskunde-egunetan
· Sin uso; esperando que los usen. N.B. Manera de denostar a los electores venales.
 Arran cencerro
Amaika soka ta amaika arran egongo dira or bazterretan ibili-barik! Euroen buru-
saltzaile orrentzat etorriko litzakez alagala... Auteskunde-egunetan.
· Vendrían de perillas para... N.B. Manera de denostar a los electores venales. Arran
cencerro
Amaika ta erdiak emongo jeuskuzak onek!
· Este nos va a fastidiar...; nos va a dar quehacer
Amaika tren-zulo egin zitun, jaun orrek!
· Cuántos túneles abrió!
Amaika txardina presko ta bokarta eder jan zuten’ Sebastiana zalako!
· Gracias a S
Amaika urte egin ditut, ia uste eztala’ Donostitik kanpora
· Aunque parezca mentira
Amaika urte geroago
· Once años más tarde
Amaika urte neukazan; baina nire gorputzari’ ezotsezan inok ainbatuko bederatzi
urtetik gora
· Nadie le habría dado o calculado más allá de
Amaika urtean Bizkaiari orrek egin deutsan eragina’ izugarria da
· El impulso dinámico
Amaika zaagi-azal egongo dira’ ark baino ardo gutxiago barruan iduki dutenak!
· Más borrachín que un pellejo!
Amaika zorakeria eginda ba doaz, ene alabea, zure egunak!
· Cuántas tonterías llevas ya hechas en tu vida!
Amaika zoro ba jabilk ezineko gauzeari zirri ta zirri...! Guztia’ barriketa utsa!
· Tiempo perdido! Tonterías!
Amaika zoro ba jabilk ezineko gauzeari zirri ta zirri..! Guztia’ barriketa utsa!
· Empeñados en una tarea imposible
Amaika zoro joango dira ikustera
· No faltarán tontos que
Amaikagarren tantoan’ ulu batzuk izan ziran... on zala ta uts zala
· Unos que buena, otros que falta. En el partido de pelota
Amaikagarren tantoan’ ulu batzuk izan ziran... on zala ta uts zala
· Clamoreo
Amaikak aldean irteten dira festalariak plazatxo batetik’ bat bezin bestea ikustekoak
· A cuál más vistosas las comparsas
Amaikak artu dute gugaitik ardura!
· Mo son pocos los que se han preocupado por nosotros!
Amaikak damu ditu’ guk irabaziak!
· A cuántos les pesan nuestros triunfos!
Amaikak!... Laster eguardia!... Ez-orduuk zetozen. Etzan inor agiri’ ta... bazkaria
neronek prestatu nuun
· Eran ya horas muy tardías
Amaika-na ilabete zituzteneko’ amabost-na arroba pisatu zituzten bataz-beste, bost
txerri-kumeak
· Para cuando cumplieron once meses
Amaikari lumea erabiltzen erakutsi deutson gizona galdu dogu: Kirikino.
 · Hombre que a tantos ha enseñado a manejar la pluma
Amaikatxo erbiren usaina euken, abadearen etxeko sartenak...!
· Cuántas liebres habían comunicado su olor a aquellas sartenes!
Amaikatxori, artutako zaurietatik odola ba dario!
· A cuántos les mana sangre...!
Amaikatxori, artutako zaurietatik odola ba dario!
· A cuántos les mana sangre!
Amaikatxori, artutako zaurietatik odola ba dario!
· A cuántos les mana sangre!
Amaikatxu gelditu izango da aurten, keixaz kerizaz gureine egin-barik, datorren
urteari begira... gureine gure aina.
· Sin haberse hartado de cerezas
Amaikatxuri barre egingo dotso’ datorrenean etxera...!
· Poco bien que se reirá de muchos que yo sé...!
Amaiketan’ aurreskua, gogo-oneko jendeak
· Voluntarios, espontáneos
Amaino neurea: nere lagunak ezkonduak daude’ joan den aspaldi aundian
· Hace ya mucho tiempo que
Amainok hautsi zuen behin, uste-gabetan’ lurrezko bahe bat
· Por descuido
Amairu baino geiago izan bear eztaben etxetxo onetan’ guztiak izan bear dabe elkar
maite, guztiak bear dautse alkarri lagundu
· Todas han de ser amigas
Amairu komunista’ euren eskuko itzi dabez, oin-urrengo zarataldia-ezkero itzalean
egozanak
· Los han puesto en libertad
Amairu mila pezeta eman dizkiote bere pinu-sailtxoagatik... Berriz ere, kukuaren zain
egon-gabe’ pinuz jantzi du jabeak
· Sin aguardar a la primavera
Amairu urte’ orain laister eldu zaizka apirilean, nere iloba oni
· Pronto va a cumplir los trece años
Amairu urte zitueneko’ ederraren sona zabaldu zitzaion, Ines-i
· Se extendió la fama de su hermosura
Amairu urte zitula’ oinazetara eman zuten, sinestea zala bide’ bear ta bear ezkon-
arazi nai zutenak. Santa Ines neskatxa
· La llevaron al suplicio
Amairu urte zitula’ oinazetara eman zuten, sinestea zala bide’ bear ta bear ezkon-
arazi nai zutenak. Santa Ines neskatxa
· Quienes se obstinaban en hacerle contraer matrimonio
Amairu urtetik gora neramazkin 18 orduko lanetan, urtean egunik utsegin-gabe; eta
zutik nebilela’ logaleak botatzen ninduen
· Me caía de sueño
Amairugarren belauna da nire semea, etxealdean
· Es el décimotercer poseedor en el caserío
Amairuka, kondorik gabe egoki zatitzen diran pilak
· Números divisibles exactamente por 13
Amaitu dogu gaurko aldia
 · La tarea de hoy
Amaitu-antzean daukee lan ori
· Casi concluido; a punto de terminar
Amak’ ... etortzeko!
· Dice la madre que vengas
Amak al du beti ikuskizuna, semeak egin duanarena?
· Acaso es ella la responsable de...?
Amak albistea emon eutsanean’ jo-ta-su, guztiz aserre’ deadarrez jarri zan
· Hecho una furia
Amak atze-aldea zapladaka berotu eutsan’ uskeri bategaitik garraizika egoan umeari
· Calentarle las posaderas
Amak aurra bezala’ bularrean idukiko zaituete, ta belaunetan goxatuko
· Seréis acariciados sobre las rodillas
Amak’ bekokia motza ipinten dautso
· Le pone mala cara; se le muestra sombría
Amak egin zionagatik edo eztakit zergatik’ beinik-bein aspertu zan etxean; gogait
eragin zion bere baserriak’ eta erdalerrirako bidea artu zuan berriro
· Se aburrió de su caserío
Amak ekarria zera zu, maitea!
· Tú eres mi hija muy amada! N.B. Palabra de intraducible ternura dichas poco antes de
morir
Amak esan dau’ lapikue jaten etorteko!
· Que vengas a comer...!
Amak esandakoak’ ez aztu, seme
· Los encargos o consejos
Amak eskean biltzen zuena’ ezer askorik etzen
· Era bien poca cosa
Amak etzun orrenbeste istilu ibiltzen otordua jartzeko
· No usaba de tanta historia; no andaba con tantas complicaciones; con tanto enredo de
cosas
Amak’ ezin begiz ikusi zoon motikoa
· Lo aborrecía
Amak’ gutxi zekin; aitak’ ainbeste ere ez
· Aún menos. Ni eso
Amak hori nahiko zuen nihundik; bainan egiak behar du bere bidea: semeak etzuen
apezgorik gogoan
· Hay que reconocer la verdad
Amak ipinten deutso bekokia motza
· Ponerle mala cara
Amak lapikoan baleuko-bere’ ori ez litzake isilduko... Ama lapikoan baleuko-bere...
B/l
· Ese no sabe estar callado
Amak limixkatu-gabea da... Arlotekerian azia eta ezia
· Tosco, basto, vulgar, zafio
Amak nai zukean’ mutilak beste bizipide bat artzea; baino... alperrik!
· La madre hubiera querido que
Amak onez-onean mandiora igo zun Maiteexa
 · La subió por las buenas. Sin contrariarla
Amak oraindik, ilea’ nolabaitekoa bederik’ buruan dauka; alabak’ kaska-soilak dira
· Aunque medianillo
Amak oraindik, ilea’ nolabaitekoa bederik’ buruan dauka; alabak’ kaska-soilak dira
· Peladas, calvas
Amak orduan, asarretuta’ birau au bota ei zion alaba lotsabageari; Ez al au artuko
geiago’ ez zeruak eta ez lurrak!...
· Que no haya lugar par ti en...!
Amak, ortiko ta emendiko barriak emoten, ebilela, arnasa artu bear izaten ebanean’
ba-kutsu! esaten eban Patxikok
· Cuando tenía que hacer alguna pausa
Amak, ortiko ta emendiko barriak emoten ebilela, arnasa artu bear izaten ebanean’
ba-kutsu!... esaten eban Patxikok
· Mientras iba refiriendo noticias de aquí y de allá
Amak sabeleko aurtxoa jaio-begira zeuden, bereala il eta jateko
· Esperando a que naciera, para
Amak semeari ematen zizkion ezpainka sendoak’ oso negartu ditu, begira zeudenen
biotzak
· Los besos efusivos que le daba
Amak ta nik’ guk eukiko dogu zuen ardurea
· Tendremos cuidado de; vuestro porvenir corre por nuestra cuenta
Amak txoriak nola dituben lumaz epeltzen bere kabian
· Abrigar, cobijar, resguardar
Amak’ umeaz ezin burutu du labe-egunean: opila bear, ume egongaitzak; oraztu
baino len superatu: Ama, nik opil adarduna nai!
· Su impaciente hijo
Amak’ umeaz ezin burutu du labe-egunean: opila bear, ume egongaitzak; oraztu
baino len superatu: Ama, nik opil adardunak nai!
· No puede con su hijo; no la deja éste sosegar
Amalau dukat iri ba zeuzkat emanik: oien erdirik ere eztek egin lanik... Irekin
etzegok gauz onik
· Tu trabajo no vale ni la mitad del sueldo
Amalau dukat iri ba zeuzkat emanik: oien erdirik ere eztek egin lanik... Irekin
etzegok gauz onik
· No se puede hacer carrera contigo
Amalau egunen tartearekin il zan iloba
· Con un intervalo de catorce días
Amalau errik erdien artzen dabe gure Dima, arrautze-koskolak bere gorringoa
eukiten deuen-lez
· Está en el centro de catorce pueblos
Amalau gaitzen kontrakoa omen da, baratzuria
· Remedio contra... N.B. Dato para el folklore
Amalau kantara artzen dauzan upelako ur guztia
· Tonel que cabe 14 cántaros
Amalau kuartiluk lau txakurrean, zenbat joten dau?
· Cuánto resulta?
Amalau mila aingeru! Au dek festa ederra!... -zioten ango nakezari gizajoak, okotza
 luzatu ta aoa zabal-zabal, parre lasaia eginaz
· Riendo con ganas
Amalau urte egin ditut or barrena, txurik eta beltxak ikusten
· Pasando muchas vicisitudes
Amalau urte egin ditut or barrena, txurik eta beltxak ikusten
· Por ahí, por esos mundos
Amalau urte eukazanetik itxasoak austen ibili’ ta beren barririk inoiz bialdu ez eban
· Después de navegar
Amalau urte-agin da’ ni or bizi izan nintzala
· Hace cerca de catorce años que
Amalau-bat urte egin-ezkero’ zerbait irabazbidetara jo bear izaten zuten semeak,
baserrietan
· Tenían que buscar alguna colocación
Amalau-bat urte onetan
· En estos catorce últimos años
Amalau-gona-nekoak
· Un mote de Tolosa
Amalautatik bati ere’ eztiogu kukurrik azaldu-araziko
· No conseguiremos que se den por aludidos; que levanten la cresta
Amama: zure berba onak’ gogokoak izan dodaz
· Me han gustado mucho tus buenos consejos
Amamak’ beren azur zarrak jaso-ezinik ibili bear izaten eban’ birlobatxuentzako
utzurra etxeratuteko
· No pudiendo con sus viejos huesos...; fatigosamente. Utzurra: el sustento
Amandarro ospetsuak’ belauneko asko euki bear ditu gure nagusien artean; eta onek-
be eztagoz azi-barik
· También estos dejarán descendencia
Amandarro ospetsuak’ belauneko asko euki bear ditu gure nagusien artean; eta onek-
be eztagoz azi-barik
· Muchos descendientes o émulos
Amandre Eguzkik’ arrotua du lenbiziko maindirea lainoa: asti-astiro’ asi da agertzen
inguruan mendi-katea
· Va apareciendo lentamente
Amandre Eguzkik’ arrotua du lenbiziko maindirea lainoa: asti-astiro’ asi da agertzen
inguruan mendi-katea
· Ya ha sacudido o levantado la primera sábana de niebla
Amandre xarrak’ agopeko-ka; Santa-Garazi elizatxotik aldegin-ezina dute
· Bisbiseando oraciones
Amandre xarrak’ agopeko-ka; Santa-Garazi elizatxotik aldegin-ezina dute
· No saben separarse de su querida ermita
Amandrea nerea nizaz bi erdi egin zanean’ mila oilo il ziran ezkaratzean
· Cuando mi Señora madre me dio el ser
Amandreari burura zaio’ koipe orretan mutilak-bestek ez dizula eskubide
· Nadie tiene derecho más que
Amanek bereala igerri zion’ arentzat gauza onik etzala
· Que estaba perdido
Ama-partea’ amazazpi mila pezetaren alderako
 · Alrededor de 17.000 pts. la herencia materna
Amar agindu daude guretzat... Esamin on bat egin dezagun...! Argaltxoenak zeinetan
gauden’ orain kontuak atera!
· Mirar bien en cuál de los mandamientos andamos más flojos
Amar aginduak izango dira geure bizi guztiko egitadeen neurgarriak’ eriotzako ordu
estuan: gorde daiguzan osorik eta ziatz
· En el apurado trance de la muerte
Amar aldiz izan da emen, burutik... Buru dala... Goienera jota
· A lo sumo
Amar aldiz jokatu’ ta amarretan irabazi!... Olako gauzarik!
· Qué cosa más chocante!
Amar arroa t’ erdi lasto jasotako mutila naiz gero...! -Amar arroa, lumatan izanta
ere, amar arroa dituk gero!
· Ten presente que he sido capaz de levantar diez arrobas y media de paja...!
-Amar arroa t’ erdi lasto jasoteko mutila naiz gero!... Amar arroa, lumatan izanta
ere, amar arroa dituk gero!
· Ni aunque fuesen de pluma
Amar Asu ta ogei Laukixe ta ogeta-amairu Katike’ eztira Bilbon zati bat baino,
konteu al bada zatike
· No son en conjunto más que una fracción de Bilbao
Amar Asu ta ogei Laukixe ta ogeta-amairu Katike’ eztire Bilbon zati bat baino,
konteu al bada zatike
· Si cabe hablar de fracción aquí
Amar bat gizon an zeuden zerrepeldurik’ txalo jotzeko prest
· Alegrillos, achispados por el trago
Amar berri-ekarle aiek izan ziran’ leenbiziko jo zituenak
· Los primeros castigados
Amar berri-ekarle aiek izan ziran’ lenbiziko jo zituenak
· Mensajeros
Amar bosten... ziran plazako marmarrak... Pelota-partiduko apustuak; eta... orduan’
taka! or artu ditut amarrak
· Voceaban los corredores: Diez contra cinco
Amar buru il euskuzan igaz deabruak; lau bei ta sei txarri
· Diez reses, diez cabezas
Amar edo amabi batzar egin-ostean’ ezetantxu-bere ez eben onurazko erabagirik artu
· No tomaron absolutamente ninguna decisión de provecho
Amar egunean jaten eman diot, loditu det..; orain agertu da zaldiaren jabetzakoa’ eta
kendu dit
· El tal... dueño...; el pretendido dueño...; el que figura como dueño
Amar egunean mantendu det inoren zaldia
· Un caballo ajeno; no mío
Amar eguneko oporr-alditxoa..! Nora jo, aize-berritzeko?
· A dónde ir a mudar de aires? De vacaciones
Amar erreal geiago agintzen dautzut oraingoxetik
· Desde ahora mismo
Amar errealak beren gorde-lekuan etzeudela igarri zionean
· Que ya no estaban donde se los guardaba
Amar erreka-ziztor pizkortxo datoz’ iturri oetatik
· Diez arroyuelos bastante abundantes
Amar eskudoko soldatati bostekora erazten badau ugazabak’ ezteutsa ondo jakiten
serbitzariari, ta iges doako etxeti
· No se acomoda a ello el sirviente
Amar gizon onetatik’ bederatzi amagatik Zenbat balio duen amaren azierak!
· Influjo de una buena madre en los hijos
Amar golde lur ba zeuzkaten lantzeko...; baina etxekoak egiten zuten dana, batere
auzolanik-gabe
· Sin necesidad de ayuda mutua vecinal
Amar golde lur ba zeuzkaten lantzeko...; baina etxekoak egiten zuten dana, batere
auzolanik-gabe
· Diez fanegas de tierra
Amar ilabetean biziro nekatu zuten Josefa, burutazio oek
· La importunaron o molestaron mucho
Amar kolpe kendu ditio gureak leitzarrari, bigarren egurrean. Aizkora-jokuan
· Le ha quitado diez golpes de ventaja
Amar labe-aldi ogi
· Diez hornadas de pan
Amar lagun baino batzen ezpagara-be’ aurrera joteko gogoagaz gagoz
· Tenemos intención de seguir adelante
Amar lagunentzat aina zan eskaratzean’ begozan berrogei: goikoak, auzokoak,
aideak, ezagunak, ikusgura ta jakin-naikoak
· En aquella cocina capaz para diez personas
Amar lagunentzat aina zan eskaratzean’ begozan berrogei: goikoak, bekoak,
auzokoak, aideak, ezagunak, ikusgura ta jakin-naikoak
· Curiosos
Amar legua oinez egiteko, ark len’ beste ainbeste ordu geiegi zituen
· Tenía de más con diez horas para...; le bastaba con diez horas para
Amar litro baino geiago kenduko emen dio... beiari... Zortzi dauzke... Gezurrak ez du
balio!
· A mentir, a otra parte!
Amar litro on-egin du beiaren saltzaileak’ ta nik zortzi kendu... Akatsa ezin berdindu!
· Imposible allanar la diferencia
Amar litro on-eginda’ zortzi ezin kenduan... Komeri ori ere ikusi bear genduan!
· Nos prometió que la vaca daría diez litros; y no logramos extraerle ocho!
Amar mila duro etxe koxkor orri? Itxurarik ba al dik ba?
· Qué disparate! A dónde va a parar!
Amar mila duro? Gaur bertan?... Aoko zulotik ezin zeratuko... diagu ba orrenbeste
diru
· Imposible improvisar de manos a boca
Amar mila durotik gora jotzen du sariak
· Sobrepasa los diez mil duros
Amar mila durotikan gora?... Ez da ori auntzaren gaberdiko eztula!
· No es grano de anís! Friolera!
Amar mila erreal...’ asko iruditzen!
· Parece excesivo
Amar mila erreal? Orrenbeste bai?... -Alde-alde bota det
· He calculado a ojo...; aproximadamente
Amar mila laurlekon ziurtua zeukan etxea; baina kaltea’ geiago jotzen dute
· Calculan en más el daño
Amar mila pezetan jota dago’ obra orren gastua
· Calculado en
Amar mila pezetan nik au iri saldu?... Zalea dok errotaria, artoan truk emoteko
garia!
· Para eso estoy!... Cómo se te ocurre?
Amar mila pezetaren kaltea ba dute alde orretatik, gainerakoak gainera
· Aparte de todo lo demás
Amar mila talenturen zor au ateratzeko’ eskuarterik etzeukan
· No tenía recursos o dinero
Amar mila talenturen zor au ateratzeko’ eskuarterik etzeukan
· Para pagar esta deuda
Amar mutil gazte bialdu ziozkan’ zer esan erakutsita
· Con instrucciones
Amar neskatxa ziran: bost txoraixkak, eta beste ainbeste zentzu aundikoak
· Cinco fatuas y cinco prudentes
Amar neskatxa ziran: bost txoraixkak, eta beste ainbeste zentzu aundikoak
· Cinco fatuas y cinco prudentes
Amar ogerleko galdu! Eskukada diru ederra! Urtebete ta bitarako naikoa neban
dirua!
· Una porrada de hermosos duros
Amar orduak jotzera dijoaz, nere Galtzaundi!
· Van a sonar las diez ya, nada menos!
Amar orduan arraunean nekatuta’ etzuten ordu beteko biderik egin
· Cansados de remar durante diez horas
Amar pezeta gora-beera, ez bedi aserretu!
· Total, por cuestión de
Amar senide ginan, Izpila baserrian: gure aitak’ lanak zitun, guztieri gosea kentzen
· Trabajo le costaba darnos de comer a todos
Amar t’ erdietan dago meza nagusia; ta zu gurekin arutz joatea ez litzake itxusia
· No parecería mal
Amar ta erdiak arte’ Petxien ardao-etxean emon eban gaba
· Pasó aquellas horas de la noche
Amar txarri txiki artu nituan, aundi egiteko asmoan; baina kaltez edo mesedez’
guztiak il zaidaz
· Por suerte o por desgracia
Amar urte barru’ bi bidertu ziran Kristauak Txinan
· Se duplicaron en número
Amar urtean lanean dabilena neurtuteko’ buru-ustela balitz-be’ inoiz ezer ikasi
eztabenak eztira duin; ez gitxiago-bere!
· Aunque fuese muy obtuso
Amar urteko lan gogorretara kondenau dabe, atzerritarrai lagunduten ibili dalako
· A diez años de trabajos forzados
Amar urterik bein, asko dala’ izaten dira emen matxinadak; erdaldunen artean’
 amar ordurik bein
· A lo sumo, cuando mucho
Amar urtetik gorako umetxuak-bere’ andi-antza artutearren edo’ erdera egiten dabe
alan-nai-olan
· Chapurrear castellano
Amar urtetik gorako umetxuak-bere’ andi-antza artutearren edo’ erdera egiten dabe
alan-nai-olan
· Como para darse importancia
Amar-amalau urterako mutil kozkor guztiak
· Entre los diez y los catorce años
Amaraua lodi den etxea
· Una casa desordenada... Cubierta de telarañas
Amar-bat ordu goien-goienez, ortik ona
· Diez horas de viaje a lo sumo
Amar-bat urteen buruun bittu zon bildu zuen’ milaan-bat peztaan gauzea... Azkeneko
urteen iruitu zitzekon’ neska motz bat mantentzeko aine ba zala
· Allegó alrededor de mil pesetas
Amarekin oso bat-egina bizi zan; eta amak nora’ ark ere ara egiteko etzeukan aitzaki-
bearrik
· Identificado o compenetrado con
Amarekin oso bat-egina bizi zan; eta amak nora’ ark ere ara egiteko etzeukan aitzaki-
bearrik
· Para ir a dondequiera que fuese su madre
Amarekin zein gaizki izan dan’ are gaizkiago izan-bearra zan’ Frantziara joan izan
balitz
· Por muy mal que le haya ido con
Amarekin zein gaizki izan dan’ are gaizkiago izan-bearra zan’ Frantziara joan izan
balitz
· Por muy mal que le haya ido con... aún lo habría pasado peor si
Amaren antzera bizitzea egin zuen
· Procuró vivir
Amaren arrimua falta zuen nonbait’ eta ezin etsi
· Echaba de menos el calor de la madre
Amaren azurrean batiatu bear izan dabe umea
· En el seno materno
Amaren biotz gozoak’ beste alderditik begiratzen zien semearen limosnatxoai
· Tierno corazón
Amaren biotz gozoak’ beste alderditik begiratzen zien semearen limosnatxoai
· Los miraba con otros ojos
Amaren biotza beazundu du seme eskergabeak
· Amargar, acibarar
Amaren biotza, berri onekin, gelditu zan’ itxasoa baino zabalago; eta elizara joan zan,
Ama Birjinari eskerrak ematera
· Se le ensanchó el corazón
Amaren bularrean ikasi gendun izkuntza
· A los pechos de la madre... la lengua materna
Amaren bularrerekin-bat ikasi zuen-izketa ilungabea
 · A una con la leche materna
Amaren edergarri egiten ditu gauza oiek
· Por consideración a la madre
Amaren errapea galdu dutenean’ marrakaz ari dira arkumeak; baina bildots egin
diranean’ ixil gelditzen dira
· Cuando se les desteta a los corderillos
Amaren erreguakin biguinduta’ beregana batu zuen Jaungoikoak seme galdu au
· Atrajo a sí
Amaren esana egingo du beraz?... Eroa nai luke!
· Qué tontería! Este rato!... cómo se te ocurre pensarlo?
Amaren eskutik oraturik ibilten dira
· Tomados de la mano de
Amaren eskutik ere kontatu egin bear omen dira diruak; eta kontatu!
· N.B. Dicho usual al entregar un dinero
Amaren eta anaiaren laguntzaz, nekez igo zuan mutilak, arnasaz bete ezinik, goiko
bizitzara
· Todo sofocado; respirando con dificultad
Amaren eta gainerakoen bidea’ ori zan
· La solución que proponían...; la idea que tenían
Amaren isilik, edo beintzat bere gogoaz-bestera’ artu izan edo eban gazteak asmo au
· Por lo menos contra los deseos de ella
Amaren kartai erantzuten nagia nintzan
· Era tardo o perezoso en contestar
Amaren kolkoa bilatu-nairik dabil aurraren eskutxoa
· Anda buscando los pechos de su madre
Amaren laztan bategaitik’ urte beteko bizia emongo eban pozik
· Por un beso de la madre
Amaren laztanak’ besterik ez-lako gozoak
· A nada comparables en dulzura
Amaren sabelean asitako elkar ezin-artuari zerraizkion, oraindik
· Conservaban su mutua aversión
Amaren sabelean galduten dan umea
· Perecer o malograrse
Amaren sabeleko kutsua dek ori
· Eso no es más que un movimiento o impulso instintivo
Amaren sabeleko kutsua dek ori... Gurasoetatik datorkio
· Le viene de herencia
Amaren sabeletik erren zan gizon bat zeramaten bizkarrez, egunero Tenploko ate-
ondora
· Era llevado a cuestas
Amaren sabeletik iltki atera intzan pontutik’ betiere jarraiki natzain
· Desde el momento en que naciste
Amaren sabeletik saiestu ziran; amaren sabeletik bidegabetu ziran
· Se descarriaron
Amaren sabeletik zorroan bildurik ateratzen dan egunean, ta aurki-urrenean ere’ ez
dago oso zuri ta garbi axuria
· Ni en los días inmediatos
Amaren sabeletiko jantziarekin
· Con el vestido de Adán. Desnudo
Amaren seme ederrik ba da or, kulparik-gabe il dana!... Zorigaiztoko gerra ortan
· Cuántas madres lloran a su hijo muerto ahí! Cuántos hijos de madre muertos sin culpa!
Amaren semea dago...; ama ber-bera dago
· Cómo se ve que es hijo de su madre! Cómo se le parece en el genio!
Amaren semea dago; amaren alaba dago. Amatarra da...
· Se da a la madre...; tienen el parecido de la madre
Amaren semerik ez da jaio’ Joan ainakorik
· Entre los nacidos de mujer no ha surgido uno mayor que Juan
Amaren semerikan azaltzen bada inundikan’ abisatu neri, ta ez naiz juango igasi...
· Si hay algún valiente que acepte mi desafío
Amaren semez, aukera’ gaur atsaldean larratzera bilduko dana...
· Gran multitud de chicos jóvenes
Amaren utsez galdu zen ume hura
· Por falta o culpa de la madre
Amarengana makurtu naiko eztute zuen biotzak?
· Someterse a; dejarse ganar por
Amaren-seme aukeran onak’ nun-nai ta ugari ba daude gure errian, lan ortarako
· Chicos selectos
Amarentzako’ beti bere umeak onak izaten dira, batez-be inoren aurrean
· Sobre todo en presencia de extraños
Amari amaitu jakon eroapena’ ainbeste deadar alperreko eginaz: Gazteak umeak
eneak! Nori eragingo ez deutse umeok buruko mina?
· Pero qué críos más cargantes!
Amari bultzekada bat emon dautso ezkerraz’ ta garrazi baten suete-basterrera bota
dau
· La ha tirado a un lado de la cocina mientras ella daba un grito
Amari dirua artu’ ta anaiari eman nion..; ondo egin ote nun kezka
· Ahora tengo la inquietud de si obré bien
Amari edan diozun izkuntza kutuna
· La lengua mamada a los pechos de tu madre
Amari esango deutsazula?... Esaiozu Txomorrori bere, gura izan-ezketino!
· Como si se lo quieres decir al moro Muza...; a Perico el de los Palotes...!
Amari esker onak eman’ ta lasterka arinean joan zan apaizaren etxera
· Se fue a toda prisa a
Amari esker-txarra emanda joan zan
· Hacer desprecios, desaires
Amari ez’ ta atzeari agertu dio besoko gaitza
· A una persona extraña a la familia
Amari ezer esan-gabe’ ixilik jarri naiz lanera
· Me he puesto a hacer esto secretamente
Amari jaramon-barik’ erbesterako bidera jo eban
· Emprendió el camino de
Amari’ luzetxo joaten zaizka zure gutun-artze-tarteak
· Le resultan un tanto largas las esperas a tus cartas
Amarik ernaienari gerta lekioke inoz edo berriz bere semeaz ezeztatzea. Euskarak’
 bizi dan arte guztian ezagutuko ditu bere zatiak’ munduaren ara-urrenean ere
· Alguna que otra rara vez
Amarik ernaienari gerta lekioke inoz edo berriz bere semeaz ezeztatzea. Euskarak’
bizi dan arte guztian ezagutuko ditu bere zatiak’ munduaren ara-urrenean ere
· Hasta el último extremo del mundo
Amarik ernaienari gerta lekioke inoz edo berriz bere semeaz ezeztatzea. Euskarak’
bizi dan arte guztian ezagutuko ditu bere zatiak’ munduaren ara-urrenean ere
· Olvidarse de
Amarik-bage geldia baitzan’ aski ba zekian minez Garazik
· Algo entendía de penalidades
Amarozko olaren ate-aurrean gelditu, barrenen zertsu ari ziran usandu’ ...; ta
aurrera beren bidean!
· Atisbar o fisgonear lo que se hacía allí dentro
Amarrak al ditugu? .-Bai, oraintxe bigarrena jo du
· Acaba de dar la repetición. El reloj
Amarrak arte ez naiz etorriko; eta ori’ leenenera
· Y eso, lo más pronto. Es fácil que llegue más tarde
Amarrak baino len’ jai emon detse deutse beargineri, astorauta ebizelako idi-
probeagaz
· Les han dado suelta
Amarrak bost gutxigoak nituun: trenerako garaia
· Las diez menos cinco: ya podía darme prisa
Amarrak onezkero aldean izango dira
· Ya pronto serán
Amarrak ziralako ustean’ meza-nagusira korrika etorri naiz’ gosaltzeko beta-gabe
· Sin tiempo para desayunar
Amarratzak atxari amar errogaz oratuten deutsan-legez’ gure Surr-ederrek Bermeo
guztiari edo ia guztiari daukatsaz erroak botata
· Le tiene echados sus tentáculos
Amarrek eztu batzutan baten lana egiten; batek bai amarrena
· No está la fuerza en el número, sino en el empeño
Amarren kontua ba ginan, an batuak
· Eramos diez en la cuadrilla
Amarrenak beretzat gordetzen dituanak’ atera bitza ogei barau, ur ta ogi
· Haga veinte ayunos a pan y agua
Amarren-bat arroa osatzen ditu ia andre lodi orrek: guztiz ederra da ta begiragarria
· Casi alcanza las diez arrobas
Amarr-errealekoa emon zetsan eutson eskupera
· Le dio de gratificación
Amarretan ateratzen da’ ta eztet geiago aren zankorik ikusten
· Ya no le veo más el pelo
Amarretan etorriko naz, beranduen dala
· A más tardar
Amarretan etorriko zala!... Nola amarretan etorriko zan’ lauak dira, ta oraindik
agertu ez!
· Lejos de venir a las diez... No sólo no ha venido, sino
Amarretan izendatua zan meza nagusia
 · Estaba señalada para las diez
Amarretan jaiki, barausi; ordu bata artean kalerik-kale; ordu batean gosaldu, gero
kafera; zaldiz ibili ta zazpiretan bazkaldu... Andik teatrora eta beste gauza
batzuetara, eta goiz
· Desayunar, almorzar, comer
Amarretatikan bederatzitan’ atzean gelditzen dira
· El noventa por ciento de las veces, pierden la partida
Amarru gaitzeko gizona da
· Hombre de gran sagacidad
Amasara baldin badijoa’ besteren gainean joan berko du: berandu da-ta
· Tendrá que tomar algún vehículo
Amasei egunean ez du jo lurrik marasma orrek
· No alcanza a llegar al suelo en diez días
Amasei enbor ebaki ditutzu kana-erdikuak..., ogei ta bat urteko gazte gurija... Beste
bat oinbeste nor?
· Quién hay que se te pueda comparar?
Amasei errealeko zapatea asko dozula’ ogeta-laukoa nai dozu...; alan ezin eldu leiteke
soldatea, zuk nai dozunera. Zabiltz maiztxuago’ eta elduko jatzu zatzu
· Usa un calzado o vestido más gastado - Haz que te dure más
Amasei ilabete neramazkin Argentinan bizi nintzala, zintzo bezin zintzo
· Con una honradez irreprochable
Amasei mila pezeta egin zuela, beia erosi nun
· Una vaca que costó dieciséis mil pesetas
Amasei mutilekin sartu zan Frantzitik atzera Santa-Cruz: etzedukaten alderdi
gaiztoa!...; baino ala ere ez etsitzen!
· Bastante harían con aquel puñado...! Qué iban a hace con aquel puñado...!
Amasei mutilekin sartu zan Frantzitik atzera Santa-Cruz: etzedukaten alderdi
gaiztoa!...; baino ala ere ez etsitzen!
· Pero ni aun así estaban dispuestos a darlo por perdido
Amasei pezetaren lekuan’ amazazpi eman zizkion, gainerako pezeta ura’ jaian kape
artzeko zala esanaz
· La peseta sobrante
Amasei-amazazpi urte inguruko mutil kaskondo bat
· Un chicuelo
Ama-Semeak biak batean’ beren burua eman zuten gu salbatzeko
· Se entregaron
Ama-semeak gauden bil-bilik...; etsaiak beude andikan...! Au egin-arte’ euskal-errian
ez dago gauza onikan...!
· Unámonos bien apretados...!
Ama-semeak gauden bil-bilik...; etsaiak beude andikan...! Au egin-arte’ euskal-errian
ez dago gauza onikan...!
· No hay remedio o salvación
Ama-semeak zer erabili zuten ordu artan’ eztakigu zeatz
· Qué se dijeron; qué es lo que hablaron
Ama-semeen biotzak’ bide batez zijoazen
· Iban a una; armonizaban enteramente
Ama-semeen biotzak’ neurri batean dabiltza
 · Laten al unísono; al mismo compás
Ama-titi
· La nodriza
Amatxiri entzuna diot kondaira hau... Bego Amatxi mintza dadin
· Dejemos hablar a la abuela...; que sea ella misma quien lo cuente
Amatxo: esan neutsun lengo egunean... Urrunago ta laztanago izango zaituedaz
· Tanto más os querré cuanto más lejos esté de vosotros
Amatxo! Ori zer dan ikustera goazemazu!
· Vamos allá a ver
Amatxoren urtamurat etorri dire
· Aniversario de defunción
Amazazpi erreal kanako?... Aitaren, Semearen...!
· Qué escándalo! Qué barbaridad!
Amazazpi? Ori ezta ezer... Erdira zagun ba: emezortzi eman zaiazu’ ta zuretzat beia
· Partamos la diferencia
Amazazpi pezeta emango dizkiotela? -Beste batek gutxiago!
· Bien capaces de ello...! Fíate...!
Amazazpi urte baino geiagotan Elizaren gerizpeak jo etzituztenak ere’ ugari etorri
ziran orduan pekatuak aitortzera
· Los mismos que no habían entrado en la iglesia en más de diecisiete años
Amazazpi urteko neskato bat erre da errian; ta zernai ikusi ondoan’ il gaixoa
· Después de sufrir lo indecible
Amazazpi urterekin ezkondu?... Antzina zan berandu!
· Sí que tenía prisa!... N.B. Propiamente: Ya era hora!; pero dicho con ironía
Amazazpi urteren mugan agertu zan errira
· Al cabo de 17 años
Amazazpi-emezortzi urte...: inguru ori izango du. Neska orrek
· Más o menos; una cosa así
Amazortzi joan dira soldadu, auzune onetatik; ta zozkeran’ iruri urten dautsie
Melilarako. Arriak buruen jo-orduen’ bizkortu!
· Acordarse de Santa Bárbara cuando truena...
Amazortzi urte eukazaneko’ alargun-itxurakoa zan; negu-txoriak lakoxe isila
· Tristón
Amazortzi urte eukazaneko’ alargun-itxurakoa zan; negu-txoriak lakoxe isila
· Callado como los pájaros de invierno
Amazortzitik’ bi uts emanak: giza artean segurantzirik ez dago gaurko munduan
· De dieciocho que debían acudir, fallaron dos
Amek ba dakite, ikasi-gabe ere, zer egia den
· Sin necesidad de que nadie se lo diga
Ameka eguraldi ikusirik daude gure anai ek!
· Cuánto les ha tocado sufrir!
Ameka etxe, ameka labe, ameka dolare, ogeita bi zitabe’ bat bertzeaz beartu-gabe.
Anitzko erria
· Bastándose solas para vivir
Ameka urte zituen ordukotz mundu ontatik joanik, Bordel bertsulariak
· Hacía once años que había muerto
-Amen dator Okelatxu... -Nor? Jaungoikoaren alabak gara... Ez Okelatxu edo
 Mokelatxurenak...!
· Tenemos nombre propio...; no apodos
Amen emen dator, alakoren baten’ gure ardi-errena
· Aquí viene por fin el rezagado
Amen errateko behar den denboran’ orgabidea iragan zuen gure mutikoak
· En menos tiempo del que se dice
Amen eta amen erraile saldo gaitza ba dabil munduan
· Hay un sinnúmero de conformistas incondicionales
Amen ikusten diran saskeriak!
· Qué de desvergüenzas!
Amen Mari-Kurtzelu!... -Aor Tonto-Lapiko!
· Ahí tienen Vds. al Tonto de Capirote!
Amen Mari-Kurtzelu!... -Aor Tonto-Lapiko! Kurtzelu krisailu.
· Aquí tienen Vds. la sabihonda!
Amenabar-koak eta auzoak’ neskatxaren bila ondorengo egunetan; bainan aren
aztarnarik ez inun
· Pero no aparecía por ninguna parte
Ameneko ordu orrek, ondo emonik’ ekarri leikezu betiko zeru ederra
· Quizá esa hora bien empleada
Ameneko ordu orrek, ondo emonik’ ekarri leikezu betiko zeru ederra
· La eterna bienaventuranza
Amerika nun ziok?.-Ara: garbi-garbi esateko etzekiat
· No lo sé decir a punto fijo
Amerikan ere gain-gainekotzat daukate edari garbi au
· Lo tienen en la máxima estima
Amerikano eta euskaldun, danok alkarrez nasturik’ nolako poza bat-bestiakin, alkar
besotik eldurik! Esan laiteke’ danok batera artzen degula arnasa
· Respirando al mismo compás
Amerikano eta euskaldun, danok alkarrez nasturik’ nolako poza bat-bestiakin, alkar
besotik eldurik! Esan laiteke’ danok batera artzen degula arnasa
· Todos entremezclados indistintamente
Amerikano eta euskaldun, danok alkarrez nasturik’ nolako poza bat-bestiakin, alkar
besotik eldurik! Esan laiteke’ danok batera artzen degula arnasa!
· Fraternalmente abrazados
Amerikara asko doaz’ an barregarri dabiltzanak, ezetarako eztirala
· Andan hechos unos miserables
Amerikara asko doaz’ an barregarri dabiltzanak, ezetarako eztirala
· Hechos unos inútiles
Amerikara ei-doa ganeko egun baten
· Dentro de unos días
Amerikara nua segiran, fortuna baten bidian
· En busca de fortuna
Amerikarako gogorik artu etzualako’ zeinen pozez zegoan... esaten zigun berak
· Qué contento estaba de
Amerikarako gogorik artu etzualako’ zeinen pozez zegoan... esaten zigun berak
· Decidirse por ir a
Amerikarrak’ deadar baten asi ziran Alemaniaren kontra’ au ta bestea egin bear zala
 esaten
· Ponían el grito en el cielo
Amerikatik datozan dirudunok’ min labana euki oi juek geienak
· Suelen ser muy zalameros...; aduladores
Ameriketa osoa berea duala... diote; aberats porrokatua
· Que es dueño de todo América
Ameriketako alderdi ortan maizterkeri askotxo dagola esaten da: askok lan egin’ da
taldetxo batek jaso
· Demasiado colonialismo
Ameriketako kafetxoa ere’ ari zaigu arrotzen
· Ya se nos va acabando
Ameriketan’ ango legeak; eta emen’ emengo legeak gorde bearko dituzue, jendearen
aurrean itxuraz agertzeko
· Para no quedar mal...; para guardar las formas
Ameriketan bai oian zabal itsu!... Zertako da Larraun?
· Que se va a comparar con ellas nuestro valle de Larraun!
Ameriketan bi aldi eginak ditu: biak artzantzan
· Ha pasado allí dos temporadas
Ameriketan’ esateko, egun on bat izan ez det
· Por decirlo así
Ameriketan’ euskaltar asko gara
· Somos muchos los vascos
Ameriketan genduzan gure itxaropenak’ joan ziran betiko: gure osaba orrek lurra jo
emen zuan-da
· Se disiparon para siempre
Ameriketan genduzan gure itxaropenak’ joan ziran betiko: gure osaba orrek lurra jo
emen zuan-da
· Hizo quiebra
Ameriketan izana zan, uri askotan pelotari egona; ta goizetik gabera eztakit nola
dirutua
· Rico improvisado
Ameriketan naiko dirua izaten dala?... An ere bakoitzak bereak ezagutuko ditu, bai!
· Tambien allí cada uno pasará sus apuros
Ameriketan olako gauzak izatea ere...!
· Quién iba a imaginar que...!
Ameriketan sinestea utzirik edo mehaturik itzultzen zauzkigunak’ etxeko goxoak,
elizako dorreak laster biltzen haatik... Biltzen ditu
· Con la fe debilitada
Ameriketan sinestea utzirik edo mehaturik itzultzen zauzkigunak’ etxeko goxoak,
elizako dorreak laster biltzen haatik... Biltzen ditu.
· El tibio ambiente nativo los reconquista pronto, no obstante
Ameriketara’ bi jun-aldi egin zitun
· Hizo dos viajes a A
Ameriketara joan zan anai zarrena’ ta aren berri etzan geiago jakin
· Ya no se supo más de él
Ameriketara joan zen gizon bat’ Martin otsez
· Por nombre Martín
Ameriketara-barik, solo ta etxeak, inok nundik-nora eztakiala, egin dituen bat
· Quién sabe cómo
Ameriketatik etorri-ondoren’ bigarrengoz ezkondu zan
· Por segunda vez
Ameriketatik etorritako batzuen diruei begi argiegia ipinita’ alaba ara bialtzeko
asmoa artu zuten
· Mirar con ojos codiciosos
Ames gozotan’ albokari egon zan Erregeren jauregian laubat egunean
· En sueños halagüeños..; en grande
Amesen batzuk ala atera izan balitzazkit’ ez nintzan gaizki
· Si me hubieran salido bien mis cálculos
Amesetako gauza burutarik kenduteko aleginak
· Rechazar el recuerdo
Amesetan egongo zala gau atan Mainasi?... Baina amesak ames izaten dira beti,
itxurazkoak izan-arren
· Por verosímiles que sean
Amesetan izan-ezik’ barrerik egiten ez ekian-bat
· Como no fuese en sueños
Ameseta-txar batek esnatu eban
· Le despertó una pesadilla
Amesik-be ez geunkan euskalduna zanik
· Ni ocurrírsenos que
Ames-zalea ta gaizberatxa agertu zaigu adiskide gazte au
· Soñador utópico y enfermizo pesimista
Amets bat ere izain etzenuke’ zere Jainkoak laguntzen ez liola, lotan nastua dabilen
zure buruari
· No ayudándole Dios
Amets ederretako urteak’ joanak dauzkate gutiz-gehienek behingo
· Sus más bellos años; los años de sus ilusiones o de su juventud
Amets ederretako urteak’ joanak dauzkate gutiz-gehienek behingo
· Ya se les han ido para siempre
Amets gaiztoan esnatu nitzan, goizeko bostak aldean
· En medio de una pesadilla
Amets goxoak aztutzen dira pixka bat, denbora joanean
· Con el paso del tiempo...; al cabo de un tiempo
Ametsa, negarra ta idurikeria darie’ andik onontzako poetai. Romantikoai
· A los poetas que han venido luego
Ametsa, negarra ta idurikeria darie’ andik onontzako poetai. Romantikoai
· Les rezuma imaginación o fantasía
Ametsetako irabaziak’ esnatzean adio
· No se puede vivir de ilusiones
Ametsetako lukainka
· Un sueño o proyecto utópico
Ametsetako lukainkaren esperantzan bizi diranak...
· Utópicos
Ametsetan jeikita ari zinala uste nuen, gaur goizean. -Ez: lodiagoak ibiltzen ditut nik!
Amets txarrak
 · Mis pesadillas suelen ser de peor clase; de más cuenta
Ametsetan ote, edo esna zegoen’ berak ere etzekien
· Si soñaba o si estaba despierto
Ametsetan ere’ beti bere praka berriak zebiltzkian burutan!
· No pensaba más que en eso
Amets-modu asko egin ditut...; baina ba da bat’ guziai eragina
· Que aventaja a todos los demás
Amezketa, Alegi, Tolosa ta Donosti’ nastu zituen iru lagunak, zalditik zaldira
· Mientras iban a caballo, revolvieron noticias de
Amezketako Pernandorena zait gogora... Erri ontan zer berri? -Begietako bista
ederra’ ta alkar ezin ikusi
· Envidia
Amezketan ezin geldituko zera: lagunik ez dezu, ta alperkerian bizitzeko’ toki motxa
· Lugar poco adecuado para
Amezketarra? Ortaraz’ erreka bateko amorraiak jan ditugu: ni alegitara naiz ta
· Somos compaisanos
Amezketarra? Ortaraz’ erreka bateko amorraiak jan ditugu: ni alegitarra naiz ta
· Según eso
Amezketarrak? Etzaizkidazu aitatu ere! Gure sukaldean’ itotzeko zorian jartzen
gaituzte
· Nos tienen mareados; no nos dejan vivir... N.B. Amezketarrak. Este nombre se les da
alas moscas en Guipuzcoa
Amil-biderik gaiztoen eta aldatsik pikoenetan’ ain zuzen oi-dabiltz’ nola ordeka zelai
zabaletan
· En las cuestas más empinadas
Amil-biderik gaiztoen eta aldatsik pikoenetan’ ain zuzen oi-dabiltz’ nola ordeka zelai
zabaletan
· En los precipicios más peligrosos, o despeñaderos
Amildu-arren ez leike galdu: egoan ba daki... Txepetxak
· Sabe bien volar
Amildu-arren ez leike galdu: egoan ba daki... txepetxak
· No sufriría daño
Amilka zijoan erria jasotzera dator
· El pueblo que rodaba al principio; que iba a la ruina
Amil-leku baten ganeko aldetik
· Por encima de un precipicio; por el borde de
Amiltokiaren aldeeneko arkaitz-muturretik’ bereganontz deitzen ditu etsaien agintari
nagusiak
· Desde el peñón más próximo al precipicio
Amodio bi’ eztira ondo egoten batera, biotzean
· No se entienden bien; no son compaginables
Amodioa etorri zaut zuri bezala goizdanik
· Desde muy temprano
Amodioak’ berdin eta kide egiten ditu’ elkar maite dutenak
· Los iguala
Amodiorik ez duenak’ ez du minik biotzean
· No sabe lo que es sufrir
Amoina-orde’ begietako argia eman zion, Jesus Jaunaren izenean
· Le dio la vista. En vez de limosna
Amona’ babarrunetan zokoka asi da...: zoko guziak ezagun ditu’ erabiliz lau aldetan.
Eltze-beteren itxaropenik ez du biltzen arta-artean
· Ha comenzado a visar los escondrijos en busca de alubias
Amona’ babarrunetan zokoka asi da...: zoko guziak ezagun ditu’ erabiliz lau aldetan.
Eltze-beteren itxaropenik ez du biltzen arta-arteetan
· No recoge como para llenar un solo puchero
Amona’ babarrunetan zokoka asi da...: zoko guziak ezagun ditu’ erabiliz lau aldetan.
Eltze-beteren itxaropenik ez du biltzen arta-arteetan
· Por haberlos recorrido en todas direcciones
Amona’ bakarrik ari da zorrondoan, seaskari eraginean’ Jesusen neke-bidea kantari
· Cantando la Pasión del Señor
Amona’ bakarrik ari da zorrondoan, seaskari eraginean’ Jesusen neke-bidea kantari
· Meciendo la cuna
Amona nola dago? .- Pizkor dabil, jauna: urteak gainean, ta anka bat bestearekin
joaz... Adin aundia, ta adinentzat sendabelarrik ez
· No hay medicina para los años
Amona nola dago? -Pizkor dabil, jauna: urteak gainean, ta anka bat bestearekin
joaz... Adin aundia, ta adinentzat sendabelarrik ez
· Andando con dificultad
Amona nola dago? -Pizkor dabil, jauna: urteak gainean, ta anka bat bestearekin
joaz... Adin aundia, ta adinentzat sendabelarrik ez
· Mucha edad...; la carga de los años
Amona sukaldera orduko’ mix beltza, isatsa zuti duela, goizean antxe da
· Con el rabo erguido
Amona sukaldera orduko’ mix beltza, isatsa zuti duela, goizean antxe da
· La gata negra
Amonaan zapatak egin zizkidan, zapatari orrek
· Unos zapatones sin facha
Amona-jostorratzak
· Unas agujas especiales cuyo ojo se abría con los dedos
Amonak’ demandaren baten jabe zalakoan’ alde egin zun
· Creyendo que le echaban una bronca
Amonak oraino otoitz-ondarrak ba ditu: ilobak nai orduko, ipuia asten ez du
· Tan pronto como quisiera el nieto
Amonak oraino otoitz-ondarrak ba ditu: ilobak nai orduko, ipuia asten ez du
· Aún le quedan oraciones que rezar
Amonak oro, aurrak besoan, leiora dute joera. Aralarko Aingerua errira sartzean.
· Se asomarán en seguida a la ventana
Amonaren ipuiez asper-bage’ iloba loak menderatzen du, agurka burua
· Cabecear
Amonaren ipuiez asper-bage’ iloba loak menderatzen du, agurka burua
· Le vence el sueño no por aburrimiento de los cuentos de la abuela
Amonaren iritziz’ Malenek zuzenduko du zuen mutil zakar ori... .-San Migel Aingeru
ederra! Ai olako bat!
· Dios lo oiga!
Amon-ori, ikusten danez’ presati-aundia da...!
· Impaciente; que no sabe esperar
Amorantea zen nabusi etxean: NO zen TO; emaztea’ gizon; oiloa’ oilar
· Ella era él... la que mandaba
Amordekoa izan eben
· Era madrastra para ellos
Amore onek idarokitzen zion Aita San Ignazio-ri: Eztut, berriro ta obeki zu maitatzea
beste pagurik nai
· Amarte cada vez más y mejor
Amore onek idarokitzen zion Aita San Ignazio-ri: Eztut, berriro ta obeki zu maitatzea
beste pagurik nai
· Le hacía decir
Amorearen baztarrik-gabekoa!... Jainkoarena
· Oh, amor sin límites! Oh amor infinito!
Amorearen bazterrik-gabekoa! Jainkoarena.
· Oh amor infinito; sin límites!
Amorebietako elkar-artze lotsagarria
· Pacto o convenio
Amorebietako elkar-artzea baino ordu batzutaz lenago
· Pocas horas antes de
Amore-damua ta bildur-damua
· Contrición y atrición
Amorez zora, -erre- nazazu!
· Embriágame...!
Amorrai aiek jaten ez genduan lanik izan
· Como no nos convidaron, no las pudimos comer; no nos fue dado comerlas
Amorrai aundiak’ txikia jan egiten du
· El pez gordo se come al chico
Amorrai aundiak’ txikia jaten du Sal-erosle aundiak ere bai txikia.
· El pez gordo se come al chico
Amorrai eginda etorri naiz
· Calado hasta los huesos; hecho una sopa
Amorraia jatorriz dijoa urera; usoa ta arranoak’ odoien aldera; otsoa sasira ta
satorra lurpera; mitxirrika argira, eta auntza larrera... -Aizu, gizonak ere arrelatsu
gera. -Torizu
· Nos pasa casi lo mismo
Amorraia jatorriz dijoa urera; usoa ta arranoak’ odoien aldera; otsoa sasira ta
satorra lurpera; mitxirrika argira, eta auntza larrera... -Aizu, gizonak ere arrelatsu
gera. -Torizu b
· Por instinto, por naturaleza
Amorraia jatorriz dijoa urera; usoa ta arranoak’ odoien aldera; otsoa sasira ta
satorra lurpera; mitxirrika argira, eta auntza larrera... -Aizu, gizonak ere arrelatsu
gera .-Torizu bo
· Chócala conmigo!
Amorraiak’ ur aunditan
· N.B. Oído a modo de cumplido, por el estilo de a gran señor, gran honor
Amorraiari igarin erakustea bezelatsu bada ere’ au esango nizuke
 · Aunque ello sea como querer llevar agua al río
Amorrai-errekako ar-zirriztuak ba zekizkian arek
· Conocía al dedillo los escondites de las truchas en el regato
Amorrainen arrantzua asi dabe
· Abrir la pesca de la trucha
Amorratu jake lenago ez jakitea
· Se han llevado un berrinche: No haberlo sabido antes!
Amorre ematen asi da, zure gona puntuzko ori. Luxatzen
· Empezar a ceder, a perder su tirantez
Amorru biziz eta gogotsu eltzen zion arriari...; lurretik artu’ ta bizkorr-asko erakutsi
bizkarrari... Ostolaza arri-jasotzaileak
· Hacer rozar la piedra con el hombro
Amorruak artu zitun mutil bizkor aiek, au entzutean; eta bere-artan armak utzi
zituzten
· Se pusieron furiosos
Amorruak artu zitun mutil bizkor aiek, au entzutean; eta bere-artan armak utzi
zituzten
· Allí mismo
Amorruak ito bear eban Jaindo lagunaren zapokeriagaz
· No podía contenerse de rabia
Amorru-aldi batek jota idoro eban erregina
· En un acceso de furor
Amorruz beterik atera ziran, gezurra esan zitena armaz josi bear zutela, eginez
· Furiosos
Amorruz beterik atera ziran, gezurra esan zitena armaz josi bear zutela, eginez
· Pasar por las armas; fusilar
Amuari usain egingo deutsie arrainak’ ta gero iges
· Olfatear el anzuelo
Amugilea zan Ankoker; baina amugintzeak eta tanbolinak’ ez eutsan emoten bear
eban-beste
· No le rendía lo necesario
Amuginan edertoen dakianari’ saria
· Al mejor pescador de caña
Amunda Agamunda zearreti gora emen-zijoan Aje-aldera neskea
· Iba subiendo por la cuesta de Agamunda
Amur eman du.- Apoak eraman du.- Antzarak perratzera joan da!
· N.B. Fórmulas irrespetuosas para referirse al fallecimiento de alguien
Amurratu eragiten deust jente orrek... eta ezin dot bakean eroan ezetara-be
· Me sacan de quicio
Amurratu eragiten deust jente orrek... eta ezin dot bakean eroan ezetara-be
· No puedo soportar, tolerar
Amurruak gogor artzen dabenean’ kontuz ibili... zoritxarren bat egin ez daien!
· Cuando se pone rabioso
Amurruak gogor artzen dabenean’ kontuz ibili... zoritxarren bat egin ez daien!
· No vaya a causar alguna desgracia...; a hacer algún disparate
Amurru-arren dira beti baserritarrakaz; koipea langoxeak, seinoritoakaz... Aguazilak
· Siempre regañando a
Amurru-arren dira beti baserritarrakaz; koipea langoxeak, seinoritoakaz... Aguazilak
· Melosos, empalagosos con...; obsequiosos
Amurruen amurruz’ okertu jakozan oso bere adarrak Aker-bizarr-i... Deabruari
· En su furia, acabaron de torcérsele los cuernos a Pero Botero
An agertu dira iru gizon, ibili ta ibili, batera ta bestera, eztakit nik zer egiten
· Yendo y viniendo, moviéndose de aquí para allá
An agertu dira’ ni deungerako puztu ninduen deabruak, eta nik galdu nituzan
lagunak
· Los que me alentaron al mal
An agertu zaizkie marruekotarrak, bost tropa arrigarrizko... Oinezkoak’ lurra
betean; ainbeste mila, zaldizko
· Una infantería que cubría todo el campo
An agertu zan kaka-nasteak’ ez eukan akaburik
· El sucio enredo que allí apareció
An agertuko dira gure bekatuak’ bakoitza bere barren, gain-azpi ta saiets guziekin
· Por dentro y por fuera; bajo todos sus aspectos
An agertuko dira’ ni deungerako puztu ninduen deabruak, eta nik galdu nituzan
lagunak
· Los que yo pervertí
An’ ain bakar ikusi zinan! Gaur emen’ ain laguntsu!
· Tan solo...; y tan acompañado
An al zan au ere? Ikusi du beraz? -Orrek? Puzkarra burruntzin sartu bear balitz ere’
ikusi bearko luke!
· Ese no puede faltar en ninguna parte! Es muy entrometido o curioso
An aldakan zedukan bere Ama
· Junto a sí
An aldare-atzean gordeta gelditu zan, berea gogoan
· Esperando la ocasión; con su plan bien urdido; con su designio
An, an!... dago egurra dantzatu-bearra!
· Allí es donde se debería castigar con rigor!
An ari da ua orain ere baratzuria baina finago
· N.B. Dicho de una persona que se aplica fielmente al trabajo
An ari dira, mingaina dantzatzen dutela
· Criticando, despellejando
An ari dira neska-mutil biok’ lanez elkarren ederra nola irabazi
· Trabajan con empeño por ganarse la gracia el uno del otro
An ari zan ama, amondua egonik ere’ taloak erretzen, lurreko su-lekuan
· Aunque ya muy viejecita
An ari zan ama, amondua egonik ere’ taloak erretzen, lurreko su-lekuan
· En su cocina baja
An ari zan gure mutila, bi begiak liburura zorroztuta, geldi ta kuzkur
· Con los ojos clavados en el libro
An ari zan gure Salbatzailea, guziak arrituz’ galde ta erantzun
· Preguntando y respondiendo
An ari zan ixildu gabe... Itza berrija, Marija, ta beti bat
· Dándole vueltas a lo mismo
An ari ziran danak’ batek bat eta besteak beste esaten tximistak lurrean egindako
 zulo aundiari begira
· Haciendo comentarios
An ari ziran umeak, zirri-zarra’ nork obekiago idatzi
· N.B. Onomatopeya de la escritura a pluma
An ari ziran. Zeinek baino zeinek gogorragoa edan... apustuan
· A ver quién era capaz de beber licor más fuerte
An ari ziran’ zintzurra-betean, zanga-zanga edan ta edan
· Bebiendo a grandes tragos
An ari ziranak’ soldadu-agurra egin zidaten: erakutsirik bide-zeuden’ nor nintzan
· Ya se les había notificado por lo visto
An aritu bear izan gendun berriro’ bazkaria zuzentzen
· Preparar la comida
An aritu zait, au t’ ori esanaz, andre legamia
· La empalagosa de ella
An arkitu zuten deabruak utzia’ zentzu osoan, Jesusen oinetan
· En su sano juicio
An armak artu’ ta... ba giatxik ito-itoan, gureai laguntzera
· Y allá vamos, a todo correr; disparados
An arrapatu ditut, zubi berrian’ beste lagun-usteko ez dakit zenbat alper-pila
· Falsos compañeros
An artu zuen Jesus-ek’ geienetako bere bizilekua
· Su residencia habitual
An asi zan bultzaka, lepondoa gorri-gorri’ lertu bearrean
· Todo congestionado
An askok’ estropada au irabaztea zeukaten buruan,... bainan aurten etzan atsegin
gure inguruan!
· Se figuraban vencernos
An atara daben zaratara jo dabe gogo guztiak
· Todos han quedado impresionados
An atera da ostatutik, bere astoa lagun duela’ etxekoai agur ilun bat egin-gabe
· Sin decirles ni un triste adiós
An atera zan oiloa, karaka zeriola’ kabi-zulo batetik
· Cacareando
An ateratzen dituzten irabazietara ezin urreratu gera
· No alcanzamos aquellos sueldos
An azaldu zaigu gure Peilo ori, biraoka, zalaparta bizian, baztar guziak erre ta
kixkali bearrean’ bere mando jator arrekin
· Todo alborotado
An azaldu zaigu gure Peilo ori, biraoka, zalaparta bizian, baztar guziak erre ta
kixkali bearrean’ bere mando jator arrekin
· Hecho una furia
An barrenean’ erreka txiki bat antxintxika zijoan, bere anaiari beste errekatxo bati
laztan ematera
· A besar a
An barrenean’ erreka txiki bat antxintxika zijoan, Bere anaiari beste errekatxo bati
laztan ematera
· Allá abajo
An barrenean’ erreka txiki bat antxintxika zijoan, bere anaiari beste errekatxo bati
laztan ematera
· Corría
An barruan zebilen Mari-Batista ere, beste emakume batzuekin’ maiak jazten
· Poniendo las mesas del banquete
An baserrian’ danak ziran beltzerakoak
· Todos eran morenos en aquel caserío
An batera ta bestera ebiltzan nun-ze-barri batzuk’ ikusguraz urreratu ekioezan
· Unos curiosos que andaban allí de un lado para otro
An batutzen da jenderik askatu eta nasaiena, eta ez oi da egon nork lotsa piska bat
eman
· La gente más desenvuelta
An batutzen da jenderik askatu eta nasaiena, eta ez oi da egon nork lotsa piska bat
eman
· No suele haber quien imponga un poco de respeto
An bear, nai ta nai ez Mikela-Borda’ maitar ez bada’ bederen sukalde-atzeko!
Eztaietako bazkarian
· No podía faltar...; allí tenía que estar
An beeko arri-pausoetan ito da gaur gure Usola
· Vado de piedras
An beekoen izen madarikatua sarrieen aoan darabileenak
· Los que con más frecuencia tienen en los labios al diablo
An berean egiten dituzte beren eskaerak
· Allí mismo
An bero-bero esan nuan zerbait; baina geroztik eztet zotz bat ere aldatu
· De primera intención
An bero-bero esan nuan zerbait; baina geroztik eztet zotz bat ere aldatu
· No he variado un ápice
An bertan arkituko duzu zere esku-emaile ona
· Socorredor
An bertan arrizko gurutze aundi bat altxatu bear zuala sortu zitzaion gogora
· Le vino la idea
An’ besteren bat ibiliko zan, txapela aldrebes jantzi-aziz
· Enredar el asunto; torciendo la marcha de las cosas
An bezelako pinu-basorik ez det ikusi. Berrogei-ta-bost metro luzekoa atera dute
ondozka bat. Sinistea ere!
· Parecería increíble
An bidlu zan erriko jenderik geiena, kale ta baserri
· Del casco urbano y de los caseríos
An bildu zan jendea, patrikarak arin, eta bearrerako gogoa pixu zutela
· Sin dinero en los bolsillos. Exhaustos
An bildu zan jendea, patrikarak arin, eta bearrerako gogoa pixu zutela
· Sin ganas de trabajar
An biltzen da jendea’ zarparik dotoreenak erakutsiaz
· Luciendo sus mejores vestidos
An bizi da gaur Paris-en’ diruz josirik
· Nadando en dinero
An bizi dira, euren oitura zar ta sineste garbian’ iguin-baga janik etxeak dakarrena
· Comiendo sin mostrar repugnancia
An bizi dira, euren oitura zar ta siniste garbian’ iguin-baga janik etxeak dakarrena
· De los productos de la casa
An bizi uen Legazpiar ori, jan, edan eta josta’ errege bat baino egokiago
· Dándose la gran vida... Se dio una vida de príncipe
An bizi ziranak’ kontuan zeuden; israeltarrak leenbizian berai erasoko zitzaietela
etsirik
· Serían los primeros en atacar
An bizi ziranak’ kontuan zeuden; israeltarrak lenbizian berai erasoko zitzaietela
etsirik
· Estaban alerta; vigilantes
An bizi ziranak’ kontuan zeuden; israeltarrak lenbizian berai erasoko zitzaietela
etsirik
· Estando persuadidos de que
An da ba iturria, urruti-gabe
· No muy lejos
An da Buztin, dantzari zenik ederrena: kakotzen asia arren’ dantzan bai lerdena!
· Aunque ha empezado ya a encorvarse
An da emen’ ba da zure bearra
· Buena falta estás haciendo
An da poza, koko-marro jantzteko!
· Qué gozo el de aquéllos!
An da poza, koko-marro jantzteko!
· Disfrazarse de máscaras
An da, Prantzi-muga alderago’ Lantzen aldamena
· Allí están los alrededores de Lanz
An dabil guraso diru-batzailea, arrastaka, bazterrak urratuten’ semea gizon andi
egiten daukala-ta, pozik, adurra dariola
· Arañando por todas partes buscando el modo de procurarse dinero
An dabil, nok-erosi, dantzarik-dantza
· Buscando comprador...; buscando novio
An dabil, xanko-mee, txepetx arina larrean
· De finas patitas
An dabilelako txararik!... Lenago alkateen ta onen izentatea’ bake-baketan egiten zan
· Qué jaleo o embrollo el que tienen allí!
An dabilelako txararik!... Lengo alkateen ta onen izentatea’ bake-baketan egiten zan
· Se hacía con toda paz
An dabiltz’ inon onik eman ez’ ta itzez ta egitez guziik aspertzen
· Sin dejar en paz a nadie
An dabiltz orain, osaki au ta bertzea emanez; baino aunitz mastientzat’ alper gorrian:
galdu baitaukate aurtengo matsa
· Absolutamente en vano
An dabiltza zakurrak zaunkaz’ erbia aurrean dutela
· Persiguiendo a la liebre
An dago Gibelandi, upela baino andiagoko moskorrarekin su-bazterrean’ aparia
zaitzen
 · Con una borrachera fenomenal
An dago Gibelandi, upela baino andiagoko moskorrarekin, su-bazterrean’ aparia
zaitzen
· Junto al fogón
An dago gure mutila tente-potente
· Tieso, inmóvil
An dago Mikela-Borda’ mai-ondar guziak txearo biltzeko...: zakua beteko du’ bi-iru
eguneko...!
· Llenar la panza; hacer provisión para dos o tres días
An dago mutil bat, eta usuak sare-biderat itzuli-naiean’ asten da ojuka: urre, urre!
bere txatarra dardarituz
· Agitando su lienzo
An dago mutil bat, eta usuak sare-biderat itzuli-naiean’ asten da ojuka: urre, urre!
bere txatarra dardarituz
· Encauzarlas hacia las redes
An dago oilo nagi bat, aizeak joa, erdi-bizi dagoana
· Baldada por el reuma
An dago oilo nagi bat, aizeak joa, erdi-bizi dagoana
· Más muerta que viva
An dagoz Berriotxoa ta beste gutariko
· Y tantos otros de los nuestros
An dagoz dantzeari begira’ gorputzez-bere okotzeraginoko sabelagaz, atso batzuk
· Embarazo muy avanzado
An dagozan agura txotadunak’ prantsesak dirudie
· Aquellos viejos de cachucha
An dakust eder-ederrik odeiez-gora, izarrik izar doiala’ aingeru baten erara
· Radiante de belleza
An daramazki bere idi zarrak, begi-ondotik makarra dariela
· Sus legañosos bueyes
An dator bere zaar-gaiarekin... emaztegaia
· Allí viene con su futuro... marido; con su novio. N.B. En lenguaje festivo
An dator, beti bezela, ttirriki-ttarraka
· Caminando con lentitud y dificultad
An daude beti biak laguntzeko prest’ inor bear-tzen danean
· Cuando alguien lo necesita
An daude bost egun ontan, ezin ondurik, gure belarrak, eguraldi txarragatik
· Sin poder secarse el heno
An daukaguz beste areik Alemanari aurre emoten
· Resistirle, hacerle frente
An daukate beren etzauntza’ zilarra baino garbiago
· Más limpia que una plata
An dauko sagu-zuloa
· Escondite
An dijoa Ama neskatxa birjina, ederrik eta galantik, ama izan ondoren neskatxa
gelditu zana
· Gentil y hermosa
An dijoa, bein erori eta bein jaiki’ al duan bezela
 · Cayendo a cada paso
An dijoa bestea, zortzigarrena erdi-usturik, jira-emanda etxearen atzera’ paretan
kontra berriz eranak ateratzera. Sagardotegiko kontuak
· A desbeber... hacia la pared
An dijoa bestea, zortzigarrena erdi-usturik, jira-emanda, etxearen atzera’ pareten
kontra berriz eranak ateratzera... Sagardotegiko kontuak
· Dando la vuelta
An dijoa Gibelandi aotik sua dariola, au ikustean
· Echando fuego por la boca; furioso
An dijoa gizajoa nai-adina kargarekin, ta bide zabalak ere estu-asko dituala...
· Haciendo eses
An dijoa gizajoa nai-adina kargarekin, ta bide zabalak ere estu-asko dituala...
· Harto bebido; hecho una uva
An dijoa itxasoak arutz
· A ultramar
An dijoakio txakurra nagusiari, burua makur eta buztana ankapean...
· Con el rabo entre piernas
An dijoaz bi lagunak, bapo bazkalduta, matraile gorri-gorriakin’ eta txondarrak
bezela kea boteaz
· Fumando como chimeneas
An dijoaz puskatzera... aurrean jartzen zaiena
· A destrozar, a desbaratar
An dira, an, Aste-Santuko prozesio ikusgarriak! Seguran
· Aquellas son procesiones, aquéllas!
An doa eizaria txakurraz nastean’ bidean gora
· Acompañado de sus perros
An doa esnea ganez!
· Subirse la leche
An doa gure mutila bere ontzian’ itxasoak austen
· A través de los mares; navegando
An doa irugarren anaia’ eskuan ezer ez
· Sin nada en las manos; con las manos vacías
An doaz beeak beera
· Bajando cuestas
An doaz biak’ alkarreri mosuka ezpan bietatik... Kanta zarra
· Besándose efusivamente
An dute Salditseko Beltxa, ziri-bertsuak sartzen ez guziz aketsa
· Lanzar versos satíricos
An dute Salditseko Beltxa, ziri-bertsuak sartzen ez guziz aketsa
· No del todo inhábil; bastante diestro
An ebilen gero’ nun eztegua ta antxe; nun batzarra ta barruan
· De fiesta en fiesta, de jolgorio en jolgorio... infaltablemente
An ebiltzan ikast-etxera-barik Arranondoko mutil sostorrak, iskiratan, atx-zuloetako
osintxoetan besoak sartuta
· Los chicuelos de Arranondo. Iskiratan: a la busca de camarones
An edo beste nun’ guardasola galdu zuun
· Allí o no sé dónde
An egin genitun pozezko negarrak’ ez dira adierazteko-alakoak
· No es posible describirlos
An egin oi-zuten ezkonberriak’ beren barau-ausitzea edo gosari-txikia. Barau-austea
· Su desayuno
An egoan astoa luze’ zan-gino etzunda
· Tumbado todo lo largo que era
An egoan, denda andi baten aurrean zutunik, besoak eunduta’ etxekandrea dendatik
noz urtengo zan
· Con los brazos cruzados
An egoan gozo-gozotan lo’ katu polit bat
· Durmiendo apaciblemente
An egoan gure gizona baztar baten’ danak entzuten barrea ezin eukita
· Sin poder contener la risa
An egoan gure mutil salataria... Ari emon eutsezan emotekoak!
· Buena paliza le dieron
An egoan lenagoko gizon morroskoa adi ta zur’ zal-zainai emoteko txartela eskuetan
ebala
· Allí estaba atento y ojo avizor
An egoan Mikel atseden-antzeko bat artuteko asmoan etorririk
· Tomar un leve descanso
An egoan’ nai ebanari saltzen’ geure albistaria
· A la venta pública
An egon ei zirean mutilok zati baten
· Un buen rato
An egon naiz, landako atakan, egun-txintaren zai’ gautar ua nor zan jakin nai... Nor?
ta Matxin Erreka!
· Esperando el alba
An egon nintzan, erantzunaren begira
· Aguardando la respuesta
An egon nintzan-arte guztian’ ogei lagun baino etziran il
· En todo el tiempo que allí estuve
An egon pixka bat egin nuen
· Me detuve un poco
An egon zan berrogei egunean’ eremuan batetik bestera zebiltzan basapizti eta
larrabereak beste inolako lagun-gabe
· Sin otra compañía que
An egon zan berrogei egunean’ eremuan batetik bestera zebiltzan basapizti eta
larrabereak beste inolako lagun-gabe
· Bestias silvestres
An egon zan ixil-ixilik’ abea letxe. Egon bear! euskeraz eztaki-ta!
· Qué remedio, sino estar!
An egon zan ixil-ixilik’ abea letxe. Egon bear! euskeraz eztaki-ta!
· Como un poste
An egon ziran maian oilasko-puskak, nai zitunak jan
· Para quien los quisiera... Sobraron
An egongo da zaragi bat, ardaoz beteta’ gura dabenentzat; eta, lurra auspaz jo arte’
ekin, ekin ardoari!
 · Hasta caer redondo; hasta caer de bruces
An egongo dira lauak’ alde bakoitzetik bina
· Dos a cada lado
An egongo ziran etxeko umeak’ noiz-baino-noiz aterako zan txerria ixtegitik
· Esperando de un momento a otro su salida
An egoteko autuak izatea’ ezer gitxian zeukaten
· Lo estimaban en poco
An egoten ginan mai-inguruan eserita, ordu zarrak eginaz, ezer egin-gabe
· Permanecíamos horas muertas...; horas y horas
An egozan geure senar-emazteak zabal-zabalik... Ez euken poza salgei
· Allí iban bien arrellanados en su asiento
An egozan geure senar-emazteak zabal-zabalik... Ez euken poza salgei
· No habrían vendido su contento por nada del mundo; no se habrían cambiado por
nadie del mundo
An egozan guztienen eskuak’ batenak egin ziran arei txalo egiteko
· Aplauso unánime
An ekin eutson jan ta jan, guren ebanetik’ ase artean
· Se puso a comer vorazmente
An elkar ziran maitez Garazi ta Mikel. Alkartu
· Allí se aliaron por amor
An elkarri zorroztu zitien begiak aurrenez
· Allí fijaron sus ojos uno en otro. Allí se encontraron sus miradas
An elkarri zorroztu zitien begiak aurrenez
· Por primera vez
An emen-zegon neska gaixoa kueba-atakan bildurrez’ iizi ori noiz atarako zitzaion-zai
· Esperando a ver cuándo le salía el monstruo aquel
An emen-zon zegon apaiza, oso aurpegi-argi, barrez bezela
· Alegre y sonriente
An entzun gendun mezea’ ederra zan aleginean!
· Era hermosa de verdad!
An epe luzea irago baino len’ etzan gatx zuri usain ederra artzea
· Barruntar tu santidad
An eraman zituen berekin amar aguazil... esan bear guardia zibil
· Diez policías, digo... guardias. Digo... que diga... N.B. Expresión usual para rectificar
uno su equivocación
An, ermita-ostean, pago baten azpian’ zaragia mardo-mardorik ikusten zan, bere
astotxoan polito ipinita
· Se veía el pellejo de vino bien rollizo
An erori ta emen zutitu’ noizpait ere igo ziran Belabietara...; Toki onean zebiltzan’
Santa-Cruz arrapatzeko!
· Tropezando a cada paso
An erori ta emen zutitu’ noizpait ere igo ziran Belabietara...; Toki onean zebiltzan’
Santa-Cruz arrapatzeko!
· Listos estaban para darle alcance! dicho irónicamente
An erori ta emen zutitu’ noizpait ere igo ziran Belabietara... Toki onean zebiltzan’
Santa-Cruz arrapatzeko!
· Por fin consiguieron
An errealdi ona eginik’ Zebalteko oianerat jo zuen suak
· Haciendo un gran estrago
An esan zana’ ate-atzean bota zuten
· Lo echaron en saco roto...; no lo tomaron en consideración
An eskeini nintzaion nerau, dudan guziaz; bere nindula agindu nion, danak utziaz
· Le prometí de ser su esposa dejándolo todo
An eten, emen koska, salta, joan, gelditu’ bideak biurrak dauzka errekatxoak, nai-
arren zuzen segitu
· Curso accidentado del riachuelo; desigual
An etorran’ lepotik dingiliz zato bat, zimel-zimelik
· Con la bota ya lacia, mustia... Vacía
An etorren Manu, izerdi-basatan
· Bañado en sudor...; sudando a mares
An etorri obea zuun; an etorri aundia zuun
· Ganaba mucho; era un buen puesto
An etorri obea zuun; an etorri aundia zuun
· Mejor situación o porvenir
An etorri zaizkien aiderik aldeenekoak
· Sus parientes más próximos
An etorri zirean atso-agure bi, garbi-garbirik burutik oinetara... azal gorri ederra
arpegietan
· De rostros de hermoso color sano
An etorri zirean atso-agure bi, garbi-garbirik burutik oinetara... azal gorri ederra
arpegietan
· Mostrando limpieza de arriba abajo
An etorri zirean, atso-agure bi, garbi-garbirik burutik oinetara... azal gorri ederra
arpegietan
· Pareja de ancianos
An etzaizkit ibiliko, seme, emen bezela, ortzak ikara
· Allí no te veré tiritando de frío castañeteando los dientes
An etzan da ardi gaixo bat ume-minetan’ lepoa luze, buruz lurrari josia
· Alargando el cuello, y con la cabeza pegada al suelo
An etzan da ardi gaixo bat ume-minetan’ lepoa-luze, buruz lurrari josia
· Con dolores de parto
An etzegoan’ zear-zear bide zar bat besterik
· Faldeando la cuesta
An’ etzitzaigun geiago azaldu’ ezta txingurririk ere
· Ni una mosca...; ni un bicho viviente...; absolutamente nadie
An eukazan iru ispiluak: bularrak ezin artu eutsen biotza’ bere burua an ikusi arte
· Le daba saltos el corazón en el pecho
An’ euskerea maite-maiterik eukiten dabe
· Tenerle mucho cariño
An ez da aurkituten ez sugerik, ez muskerrik’ satarrik daukanik beintzat
· Venenosos
An ez da emengo negarren damurik batere
· Ningún pesar de haber sufrido aquí
An ez dezute inoiz izango’ emengo lagun-arterik
 · Nunca tendréis allí el ambiente cordial de aquí; los corros de amigos que tenéis aquí
An ez dute berriz sarbide berririk arkituko bekatuak nere barrura. Zori gaistoan ez
nien leenago ta leenago ere, len zutena galerazi!
· En mala hora no les cerré el paso mucho antes!
An ez dute berriz sarbide berririk arkituko bekatuak nere barrura. Zori gaistoan ez
nien lenago ta lenago ere, len zutena galerazi!
· No tendrán ya más entrada
An ezagutu nituan bost napar gazte, guztiak soka batekoak, zein baino zein
· Todos ellos de la misma cuerda
An ezkerretik osta-ostan lainu-artean tontorra agertzen daben mendia dok Oiz
· El monte cuya cumbre asoma apenas
An ezpaleude bezala daude, gogo guzia barraiaturik
· Distraídos por completo; disipados
An ezta agertzen asarrerik; ez begirada itzalik
· Ni miradas serias; ni caras serias
An ezta egualdiaren aldarterik; beti dago sasoi atseginezko bat. Zeruan
· No hay mudanzas de tiempo
An eztabe nai’ aurrekoari berena kendu ta noberena emon, gura-nai-gurez
· Quieras que no
An eztabe nai’ aurrekoari berena kendu ta noberena emon, gura-nai-gurez
· Quitar lo suyo al prójimo
An galdea artuaz’ jakingo dozu zeozer
· Pregunte Vd. allí y le informarán
An garbituko zituzten beren etsai guziak
· Derrotar, liquidar
An gauza onik etzegoala-ta aitzeki bat eginik’ mendian gora aldapari ekin zion, bere
eginal guzian
· Se lanzó cuesta arriba, con toda su alma
An gelditu bear izan genduan’ ez zerurako ta ez inpernurako... Geldirik
· Hechos unos bobos...; sin hacer nada
An gelditu zan lurrean luze-luze’ muturkada ederra eginda
· Después de darse una buena morrada
An gelditu zan mutil gizajoa’ meta-ziria bezela
· Solo, sin que nadie le hiciera caso
An gelditu zan Napoleon, ingelesen menpean’ asnaseak iraun zion arteraino
· Mientras le duró la vida
An gelditu zirean otso guztiak gitarrea joten’ arterik artu ezinik arkakusuakaz
· Sin poder sosegarse
An gelditzen ziran gure gizonak, buruko zimak tente zituztela, eta bizimodua
aldatzeko kontuak ateratzen... Mixiotako sermoia entzunda
· Con el pelo erizado
An genbiltzan, atzera ta aurrera, baso aietan’ nundik etsaiari aurka egingo ote genion
· Yendo y viniendo de un lado para otro
An gengozan biok jezarrita’ geure auzi-orraziok bata besteari kontatzen... Azi-
orraziok
· Contándonos nuestras vicisitudes, aventuras o cuitas
An gengozan’ tximini batzuen keiak surretan arturik
 · Teniendo que aspirar o tragar
An gertatu zanaren berri eztun euskaldunik ezta; lengoa berritzen ez nuke asi nai
· Volver a lo ya sabido
An gertatu zanaren berri eztun euskaldunik ezta; lengoa berritzen ez nuke asi nai
· Volver a lo ya sabido
An geunden’ belarriak erne-erne, ta begiak’ zakur amorratuarenak baino argiago
ginuzela
· Con el oído bien despierto
An geunden’ belarriak erne-erne, ta begiak zakur amorratuarenak baino argiago
ginuzela
· Ojo avizor
An gogor egin die etsai orori; ta zauriturik ere’ antxen egon da, amorrik eman-gabe
· Sin rendirse
An goian orain Iratargiak’ barreka dauka arpegia
· La luna se muestra risueña
An goien, agorra-ezkeroz aize meak jotzen baitu’ arropaz ondo ornitzeko barrendik
esan diot
· Abrigarse bien por dentro
An goien’ agorra-ezkeroz aize meeak jotzen baitu’ arropaz ondo ornitzeko barrendik,
esan diot
· Sopla un vientecillo penetrante
An goiko sasitzan’ zozo-abia bat aurkitu neban
· Jaral
An goiti’ egote txarra
· Hará un estar desagradable
An, gorriak ikusiz, asi zan nire anaitxua, oinez asi arte
· Hasta que supo andar
An, gorriak ikusiz, azi zan nire anaitxua, oinez asi arte
· Padeciendo mil importunidades
An gozo, emen gozo dabilena da alderraia
· Picando por todas partes, husmeando ...; errante
An, gure gizartean’ nor-berak bilatutako zizak goxoenak... esan oi zan
· En aquel ambiente nuestro
An, gure gizartean’ nor-berak bilatutako zizak goxoenak... esan oi zan
· No hay como el mérito del propio esfuerzo
An guti bat egon-ezkero’ aspertzen nintzan
· Un poquito de tiempo
An guztiak egon bear dabe aurrerago ta naiago
· Todos apetecen los sitios más avanzados para ver el espectáculo
An herejeak’ siniskerarik bapere ez eutsen artzen
· Rechazaban la fe
An ibili da argia goiz-argia guziek esnatzen; baino alperrik nor ba da beti
· No falta nunca algún perezoso
An ibili zan gingatik gingara
· En palmas... halagado en todas partes...; en grande...; boyante
An ibili ziran atez-ate galdez
· Preguntando de puerta en puerta
An ibili ziran biargin guztiak, uezaba ugazaba bera aurrenengo zala, aztorauta’ beren
laguna senera ekarri-ezinik
· Sin poder hacerle volver en sí
An ibili ziran biargin guztiak, uezaba ugazaba bera aurrenengo zala, aztorauta’ beren
laguna senera ekarri-ezinik
· Con el amo al frente
An ibiliko zinateke aurraren bila, itsas-ertz, ibai-bazter, erreka ta inguruko zokoetan,
begiak urratzeraino
· Hasta desojaros
An ibiltzen dira gero beraien bizioetan’ batekorik-besteko
· Yendo de uno a otro; hoy a uno, mañana a otro
An igaroko zuten egun osoa jokuan, sardin gaziak janaz’ sagardoz bete-bete egin
arteraino
· Sardinas de cubo
An igaroko zuten egun osoa jokuan, sardin gaziak janaz’ sagardoz bete-bete egin
arteraino
· Hasta hartarse de
An ikasi daroez ekandu gaiztoak
· Allí es donde suelen aprender o contraer
An ikusi genduan Serafin Baroja jauna’ urteak ondotxo izan-arren asko gazte baino
alaiago jendeari farra ugari egin-arazten
· A pesar de sus añitos
An ikusi genduan Serafin Baroja jauna’ urteak ondotxo izan-arren asko gazte baino
alaiago jendeari farra ugari egin-arazten
· Más animoso que ciertos jóvenes
An ikusi genduzan irurogeta-sei neska-mutiltxuak, zintzo ta itzal’ launan-launan,
ordu-erditik ordu-erdira, Jauna agurtzen
· De cuatro en cuatro
An ikusi genduzan irurogeta-sei neska-mutiltxuak, zintzo ta itzal’ launan-launan,
ordu-erditik ordu-erdira, Jauna agurtzen
· Formales y recogidos
An ikusi nuan euskaldun bat euskararen alde egiten’ maketo baten aurrez-aurre
· Saliendo a la defensa de
An ikusi nuan euskaldun bat euskararen alde egiten’ maketo baten aurrez-aurre
· Enfrentado con
An ikusi zirean, katigu egozan andraak, ilak beteta-bere, seinak egiteko traza-
bagarik, alaz ta minez
· Aun cumplidos los nueve meses
An ikusi zirean, katigu egozan andraak, ilak beteta-bere, seinak egiteko traza-
bagarik, alaz ta minez
· Mujeres embarazadas
An ikusi zitun Joxepak ogetakak gizon, danak bel-beltzak’ jo-ta-keia lanean. Ango
zarata!
· Trabajando denodadamente
An ikusi zitun Joxepak ogetakak gizon, danak bel-beltzak’ jo-ta-keia lanean. Ango
zarata!
· Veintenas de hombres
An ikusiko dituzu, egunak dituan ordu guzietan, kantari
· A todas las horas del día
An ikusiko dituzu jai ta aste, ia egun osoan, aulkietan erdi-etzinda, edo ardandegiko
ate-alboari sorbaldaz eutsika’ orkoagatik edo emengoagatik marmarrean
· Con el hombro arrimado al marco de la puerta
An ikusiko dituzu nai-ta ez, damu gorrian’ gaur estaltzen dituzun bekatu andi ta
txikiak
· Mal que te pese
An’ ikusteko dago ondino zer egingo leukeen
· Aún no se ha hecho la prueba
An ikusten ziran abarka-sortak zintzilik
· Colgando montones de abarcas
An inarduen bere aotik iraina ta ikaragarrizko okerreriak eriozala Erlejinoaren
kontra
· Soltando horribles despropósitos
An, inguruko mendigainetako lurrak erabilita’ sekulako gariik biltze emen-zittuzten
· Cultivando las tierras de las cumbres
An itzegiten zituzten beren arteko kontuak; geienean’ asiko ziran’ egualdi-kontu
· Sobre el tiempo
An itzegiten zituzten beren arteko kontuak; geienean’ asiko ziran’ egualdi-kontu
· Allí trataban sus asuntos
An izan zan jentea!
· Qué enormidad de gente!
An izango gara geu-be’ utsik egin-barik
· Sin falta
An izkut-arazi zitun bere mutilak; eta bera’ arontz-onontz asi zan, etsaia noiz
etorriko
· Pasearse de un lado a otro
An jaioa al zera ?... -Jaio ez, ez nintzan an egin...; baina an ezagutu nuun nere burua
· Pero allí llegué al uso de la razón
An jaioa al zera?... -Jaio ez, ez nintzan an egin...; baina an ezagutu nuun nere burua
· No nací allí
An jan eta edan zituztenak’ zertsu ziran ez zekiten
· No habrían sabido decir qué cosas eran
An jardun ginan, al izan gendun-arte’ gure aurrera azaltzen zana ankaz-gora boteaz,
tiroka... laurok
· Dando buena cuenta de todo el que se nos ponía delante
An jazo zan jazotekoa!
· Allí fue Troya!
An joan zan bere bidean aurrera
· Y prosiguió su camino
An joan zan gure Txomin zazpi oinean aidean
· Del golpe voló a siete pies de altura
An joan zan, lepoa luze-luze zuala’ ipurdiari eraginaz
· Con el cuello estirado
An joan ziran, itxasoz da legorrez, Begoinako Amaren jaietara’ ankazurra jaso al
izaeben arranondo-tar arrantzaleak
 · Todos los capaces de ir por su pie
An joango zaio ipurtzuriketan
· A hacerle zalamerías interesadas
An joango ziran urrena danak, txanda ezin arturik’ konfesatzera
· Haciendo cola... por buscar turno
An joaten zitzaion iskintxoka arratoi zar ura gure Peilori, ontzakoak erruz ebasteko
ustean
· Se le llegaba furtivamente, aquel ratero
An joaten zitzaion iskintxoka arratoi zar ura gure Peilo-ri, ontzakoak erruz ebasteko
ustean
· Aquel ratero
An juan naz barru-praka utsik’ zer ete zan ikusi-gura
· En calzoncillos
An juan zan kuskur-kuskur eginik...! Bearko juan!
· Vaya si tuvo que marcharse! Qué remedio!
An juan zan kuskur-kuskur eginik...! Bearko juan!
· Con las orejas gachas. Con el rabo entre piernas
An libertadea’ miinean-baarik egikeretan erakusten dabe geiago
· No con palabras, sino con obras
An makulutan’ burdi batzuek kargatzeko lain ba dira: gaiso etorrita osasunduak
utziak ei dira. Urkiolan
· Carretadas de muletas. Grandes cantidades
An makulutan’ burdi batzuek kargatzeko lain ba dira: gaiso etorrita osasunduak
utziak ei dira. Urkiolan
· Dejadas como exvotos por los enfermos curados
An nabarmentzen ziran aguro’ buru argiko gizonak... Gure sagardotegi
gipuzkoarretan
· Allí se daban a conocer...; allí se destacaban pronto
An nabarmentzen ziran aguro’ buru argiko gizonak... Gure sagardotegi
gipuzkoarretan
· Los hombres de inteligencia despierta
An nabil eroa’ n gisa, batera ta bestera begira
· Desconcertado
An’ naiko lanak ba ginuzen danok ere!
· Hartas penalidades teníamos que pasar!
An nebilkien beatz-tartean jiraka nere papera bost durokoa’ ea arekin amar-bat duro
biltzen nituen etxera... Pelota-partiduan
· A ver si conseguía ganar unos diez duros
An negua danean’ emen uda; ta an’ emen baino goizago eguna
· Amanece antes que aquí
An nun datorren gure baserritarra, kalea betean, besoak luzatuta
· Ocupando toda la calle..; como si toda la calle fuera suya; con todo desenfado
An onantzago oker-okerka dagoan etxe gorria zetarako da, ama? .-Aduana dau izena:
sakel utsak bete ta esku otzak berotuteko etxea
· Situada oblicuamente
An onantzago oker-okerka dagoan etxe gorria zetarako da, ama? .-Aduana dau izena:
sakel utsak bete ta esku otzak berotuteko etxea
 · Para hacer buenas gangas... N.B. Expresión figurada: Eskuak berotu
An sartu ezkero’ etziran ezer infernuko al-eginak
· Ya nada podían los empeños de
An sartu orduko’ adio zuen belaun-besoetako indarrak!
· La agilidad de los miembros
An sartu ziran’ atsaldekoa egiteko asmoan
· Merendar
An sartutea buruak emon jaustak; eta ba dakik zer ikusi dodan? Atsoak maitxu baten
briskan, iluntzerarte ekinean
· Entregadas al juego de la brisca
An ta emen zabiltzala’ edari biziari ederr-etsi diozu’ ta askotan lausoa jarri zatzu
begietan; bideak estutu eta etxeak jiraka asi dira
· Se te nubla la vista
An ta emen zabiltzala’ edari biziari ederr-etsi diozu’ ta askotan lausoa jarri zatzu
begietan; bideak estutu eta etxeak jiraka asi dira
· Ir haciendo eses por el camino
An ta emen zabiltzala’ edari biziari ederr-etsi diozu’ ta askotan lausoa jarri zatzu
begietan; bideak estutu eta etxeak jiraka asi dira
· Le has tomado gusto al licor
An tokitu ziran’ biaramon osoan
· Allí acamparon o se estuvieron
An urratu zitun karlistak’ Moriones liberalak
· Allí los desbarató o descalabró
An urratu-bearra nintzan ni, sekula guzian
· Atormentar
An urrean egoan izuzkien girtenaz’ jo eban burutik beera
· Le sacudió de arriba abajo...; le vapuleó
An urre-lanean ibilitako zantzua’ garbi zegoan
· Rastro de la exploración de oro
An’ urtebetetsu egin zun
· Un año aproximadamente
An utzi ditut’ txoko batean gorde-gorde eginda
· Bien guardaditos
An utzi zitun bere zerak’ Korputzetako iija bezela
· En desorden como los juncos de la procesión del Corpus
An zan Ankoker, gogotsu joten zoragarrizko soinuak...!
· Tocando con entusiasmo unas piezas deliciosas
An zan dantzau-bearra ta aurresku-egin-bearra!... Azkenean’ neskatilak-be
aurresku-ginan!... Olako atxurrik!
· Qué afán de bailar
An zan dantzau-bearra ta aurresku-egin-bearra!... Azkenean’ neskatilak-be
aurresku-ginan!... Olako atxurrik!
· Habráse visto! Qué espectáculo!
An zan deadarra ta negarra! Berak-bere’ begi bat gitxiagoaz urten eban, ta ganera
iztar bat ausita
· Con un ojo de menos
An zan gure gora-euskadi-azkatuta!... Buruzago entzun nion amaika aldiz jaun arri
 dei ori... Baina, bear zan tokian’ ezer etzan agiri
· Cuántas veces le había oído yo proferir ese grito con más garbo..! N.B. Alusión a uno
que antes de la guerra tenía a cada momento en los labios aque
An zan lasterra!... txakurrak lau-oinka, basauntzak ega
· A todo correr
An zan Mikel Eleder, belarri-erne’ ipui ta bertsu jakin-nai
· Atento, todo oídos
An zan poza, an zan gora deadarra gure umeena!
· Qué gozo, qué griterío...!
An zaude bazterretara begira’ Jesusek erran nai dizkitzunetara oartzen etzarala
· Sin atender; sin hacer caso de
An zear arkitzen dezun bideari goraka ibiliaz’ Nabarrara iritxiko zera
· Subiendo el camino que encontrarás por la ladera
An zebilen, an zebilen... bere lanetan
· Andaba afanoso de una parte a otra
An zebilen balea biraka, joan-etorrian
· Yendo y viniendo de un lado para otro
An zebilen bera ere alkandora-utsean
· En camisa
An zebilen beti abioi arraio ura’ guri parra eginaz ederki
· Burlándose de nosotros a mansalva
An zebilen paparra zabalik
· Todo despechugado
An zebiltzan bertako neskatx bikainak, parerik-gabiak, edozinen aurreko egoki
jantzijak
· Vistosamente ataviadas
An zegoan Ama gaxoa, barrua minez kiskaltzen
· Atormentada de ardiente dolor
An zegoan gizategiko ormatik zintzilika gure gizonaren erretratoa: begi biak erten-
bearrean, lastozko txapel andia eskuetan zuala
· Con los ojos desencajados
An zegoan Inazio-Mariren ama, jokoa asi baino lentxoago, beste batzuekin batean
armaila batera igota, bere seme maiteari begiak boteaz bere txiteari lagundu nai
dion oiloa bezela
· Con los ojos clavados en su hijo
An zegoan Joan-Andres’ Azkarragako leio nagusitik etorkizunari gozoro begira
· Mirando con ilusión al futuro
An zegoan larri gurutz-ondoan’ Ama minduraz betea
· La Madre llena de dolor
An zegoan, ontziren bat agertuko zalakoan, itsasgainean... Baina’ alper gaiztoan
· Pero, en vano. No llegaba ninguna nave
An zegoan’ txapelari jira emanaz
· Dándole vueltas a
An zegoen begiak zorrotz itsasoari
· Con los ojos clavados en el mar
An zegoen gal-gal-gal egosten’ topinkada bat baba
· Estaba cociéndose borbotando. Hervía una olla de
An zegok gero Arantzazu!... Oinez joan-etorria egiteko urruti
· No olvidéis a qué distancia está
An zegoken mutil koxkorra zai ta zai... -Zu, anguanekua... alako etxetakoa...: zer bear
zendun?
· Allí estaba, espera que te espera
An zegoken mutil-koxkorra zai ta zai.- Zu, anguanekua, alako etxetakoa...; zer bear
zendun?
· Qué deseabas comprar?
An zegoken mutil-koxkorra zai ta zai.- Zu, anguanekua, alako etxetakoa...; zer bear
zendun?
· Tú, fulano, el de tal casa
An zegon bai, mutila, goxo-asko!
· Y bien a gusto!
An zegon gizona, oila-lokea baino arroago, bere laguntzaileen erdian, apain-apain
jantzita
· Todo esponjado...; arrogante
An zegon jendearen begikoa izandu zan, antxi-antxiketa eder au
· Fue del agrado del público
An zein emen’ nekea bardin dauke... irakasleak.
· Lo mismo aquí que allí
An zer berri da? Mintza zaite
· Qué noticias hay de allí?
An zer egin bear du? auzoko pago zarrari begira egon?
· Aburrirse de no poder hacer nada
An zer pasatzen dan’ dakienak daki!
· Cualquiera sabe!
An zeruan ezta ekusten begitarte ona baizik
· Allí no hay malas caras. Todo es mutua complacencia
An zetorren peoi gizajoa, sardinaren bati bizia aterata nagusia gogotik gosaltzen ari
zan bitartean
· Después de desayunarse con alguna mísera sardina
An zetorren saletxetik, muinatzean beera, emakume eder bat’ ez berez bezin liraina
· No tan esbelta como le hubiera correspondido ser por su natural
An zeuden asnasik-gabe etzanda
· Tendidos exánimes
An zeuden beste aiek, denda-aurrean, aboa zabalduta, kana bat bidean
· Con un palmo de boca abierta
An zeuden bidean zai’ bi mutil, aritza baino gogorragokoak
· Dos chicarrones fuertes como robles
An zeuden, guzi-guziak: ez bat geiago’ eta ez bat gutxiago
· Ni uno más, ni uno menos
An zeuden sal-erosleai angoak eragin ziezten
· Los puso en fuga
An zeudenak’ etzioten itzik atera
· No le respondieron palabra
An zeukan egurren erdian baba-eltzetxoa gar-gar: ura zan Joanesen asti-egunetako
janari ona
 · El regalo que podía permitirse los días de menos trabajo
An zeukan egurren erdian baba-eltzetxoa gar-gar: ura zan Joanesen asti-egunetako
janari ona
· Hervía el puchero de habas
An zeukan paperak jarria’ zenbaitxe induljentzi irabazten ziran
· Cuántas y cuántas indulgencias
An zeuzkan bazterturik senarraren erropa batzuek
· Retirados para el desecho
An zeuzkan bere alabatxoak’ negar-da-negar
· Sumidas en llanto
An zeuzkan iskilinbak
· Cachivaches. ?? N.B. No se trataba precisamente de alfileres
An zeuzkaten salgai beren gaztai, arrautz, oilanda ta oilaskoak’ otarretan edo lurrean
zabal-zabalik
· O extendidos en el suelo
An ziak!... eta ba ziak!
· Disparado como un rayo
An zijoan amonatxoa baserrira’ neskatxa gaztea baino pixkorrago, ardatza baino
tenteago, bere artean mintzatzen
· Más tiesa que un huso
An zijoazen girliz beteaz bide guzia bareak
· Echando baba
An zinan, Jauna’ ixilik sortu nintzanean; nire geroa’ an zenekusan Zuk argirik
· Ya veías claramente mi futuro
An ziralako ustetan joan nintzan
· En la creencia de que estaban allí
An ziran danak’ zutitu ziran, danak beldurrak aidean
· Todos amedrentados, acoquinados
An ziran estuasunak, oroitu ezinez!
· Qué apuros!
An ziran Gipuzkoako bertsolari guztiak: Balentxiren mende daudenak
· Vencidos todos ellos por B
An ziran ikustekoak, danbolina eta dantzariak! Ark ez nai jo soinu zarrik’ eta oek
berrietan dantzatu nai ez!
· Había que ver aquella porfía de unos y otros!
An ziran mila gizonak’ bat-batera orruaz asi ziran
· De repente empezaron a gritar
An ziren azindak’ diru ederra egin dute. Merkatuan
· Se han vendido a buen precio
An zituen’ jaio zeneko, bare aldakan’ zeruko aingeru guziak
· Tenerlos a su lado
Ana’ adinean oso eldua zan
· Era de edad muy avanzada
Anae bi bizi zirean antxina: bata gorra, bestea belarri-zurra
· De oído perspicaz, fino
Anai alproja erropa bat bakarrik zuela munduan?... Aren esanak dira, bai!
· Así suele hablar él, efectivamente
Anai biak’ besarkaturik luzaro egon ziran laztanka
· Estuvieron largo rato dándose besos
Anai Elias eta beste lagunak’ ikara bizian zeuden, itzaldi au adituta
· Estaban asustados
Anai Elias: jantzi orretxek ondo emango likit ba niri ere!...
· Sabes que me caería bien ese vestido?
Anai Eliasen biotza’ erretzen zegoan, Frantziskoren egite onekin
· Estaba en brasas
Anai, gauz batean uts egin dezu: geiago jantziko ez badezu ere’ gaur lepoko txilibista
beltza ipini bear dezu
· Te falta un detalle
Anai, gauz batean uts egin dezu: geiago jantziko ez badezu ere’ gaur lepoko txilibista
beltza ipini bear dezu
· La corbata negra
Anai gaztea’ arlote batekin ezkondu zan
· Con una mujer de humilde condición
Anai, guazemak mendi-aldera? esan zioken Abel-i. Ta on gaitz pentsatzen ezer ere
etzuenak’ guazen! erantzun ziokien
· él, que nunca sospechaba mal de nada
Anai maiteok, sinistu gero!... Irabazia ortxe dago-ta, jarraitu ukuiluari! Esneak diru
egiten du, ta zerutan dago okela!
· Que la leche y la carne rinden mucho
Anai maiteok, sinistu gero!... Irabazia ortxe dago-ta... jarraitu ukuiluari! Esneak diru
egiten du ta zerutan dago okela!
· Vuestro interés está en la ganadería
Anai orren karta minduaz’ zer esango dizut?
· Sobre la dolorida o amargada carta de
Anai Pedroren obian egiten ziran mirariak’ kaburik etzuten... eta beti ba zan jendea
komentuan. Mirariak mirari’ etzitzaion uraxe ongi iduritzen Frantzisko-ri
· Aunque se tratara de milagros
Anai zarrari’ biotza laztu zitzaion, eta diruaren aurrean laster zan auspeztu
· Endurecérsele el corazón
Anai zarrena’ abogadu egin zan; bigarrena’ mediku; gaztenak etzuen nai
buruzpiderik artu’ ta aitaren ondoan bizi izan zen
· No quería tomar determinación ninguna
Anai zarrena ba doa bidez’ besoan saskia, ondotik ezpaineraino sagarrez gorria
· Canasta llena de manzanas... hasta los bordes
Anai zarrena ezkondu-ezkero’ senideak banan-banan lanera atera bear norabait,
sasoi batera iritxi-ezkero beinepein
· En llegando a cierta edad
Anai zarrenak’ asarrearen asarrez’ etzun etxera sartu nai izan; bainan aita erreguka
irten zitzaion
· Se irritó y no quería entrar
Anaia ateratzen dala’ ni etxean geldituko naiz
· Si sale el hermano
Anaia bat ba nuen, haurra nintzelarik; soldado juan zen eta, nik ez dut berririk
· No sé nada más de él
Anaia’ beste biotzetakoa da
· Tiene mejor corazón
Anaia biak jo ditu adakiaz burutik beera’ ta an dagoz aiena baten
· Dando gemidos; en un ay
Anaia biak jo ditu adakiaz burutik beera’ ta an dagoz aiena baten
· Les ha dado de arriba abajo con una estaca
Anaia dator’ Maritxoren soin-berritzea ta itzaldia egitera
· A presidir la toma de hábito
Anaia datorrelakorik’ eztet sinisten
· No creo la noticia de que viene
Anaia etorri daneko berririk eztet
· No tengo noticia de que haya venido el hermano
Anaia etorriko eztalako ortan’ abiatu da
· En la creencia de que no vendrá
Anaia etortzean’ joango naiz aizea artzera.- Alkarrekin zoazte! -Biok? .-Naiz
· Digo yo!... Por qué no? Qué inconveniente hay?
Anaia etortzean’ joango naiz aizea artzera.- Alkarrekin zoazte! .-Biok? .-Naiz
· Id los dos
Anaia ezkondu zaigu...: ez du nai mutiltzar; suertean egin du etxe eta baztar
· No gusta de permanecer solterón
Anaia Frantzian degu... -Leen ere ezta ba an ibili-zaarra
· Pues no hace aún mucho tiempo que había vuelto de allí...!
Anaia gaztea ezin-ikusiak artu zuen Agar
· Agar le tomó envidia a Isaac
Anaia il zaitzu? .-Bai, ala egoki edo
· Tal vez estaría determinado así
Anaia koldarra, nora oa igesi, oilo ori?
· Por qué huyes, cobarde?
Anaia Leon bide-lagun arturik’ ibai zabal baten bazterrean zijoan bein, gau batez,
ilun lodian’ laguna lagun edo ez, ibaira erortzeko zorian
· Solo o con su compañero
Anaia Leon bide-lagun arturik’ ibai zabal baten bazterrean zijoan bein, gau batez,
ilun lodian’ laguna lagun edo ez, ibaira erortzeko zorian
· En plena oscuridad
Anaia Mateo’ tuntun-aldiarekin arkitzen zan
· Estaba de malas; de mal genio
Anaia noiz dator? .-Luzenean’ bederatzitan etorriko da
· A más tardar
Anaia, ontasun asko ba dut; iduk zatzu zureak zure!
· Quédate tú con lo tuyo yo no lo necesito
Anaia! Zartuta ago’ ta osasuna ere ez daukak oso betea... Gauzak egin biaiukek.
Elizakoak artu
· Deberrias prepararte a la muerte recibiendo los últimos sacramentos
Anaia! Zartuta ago’ ta osasuna ere ez daukak oso betea... Gauzak egin biaiukek...
Elizakoak artu...
· No andas muy bien de salud
Anaia zuenez bezela’ pozik lagunduko zietela, esan zidaten
 · En atención a que
Anaiagaitio ibili zan gerratean
· En vez del hermano; en sustitución
Anaiak’ alkarren barri eztakiela dabiltza
· Andan disperdigados. Cada cual por su lado; no se entienden
Anaiak etzion aditu nai itzik’ eta bialdu zuen aurrean etxetik
· Lo mandó a paseo
Anaiak etzion aditu nai itzik’ eta bialdu zuen aurrean etxetik
· No le quiso escuchar
Anaiak ez digu eskribitzen... .-Bera ere’ beste onenbestean egongo da... zergatik
etzaion eskribitzen
· Lo mismo dirá él
Anaiak’ Joseren damuz zeuden
· Le tenían envidia
Anaiak zure aurka zerbait dula an gogora bazaizu’ ... zoaz leenik anaiarekin
onezkoak egitera
· Ve primero a reconciliarte con
Anaiak-legez’ alkar artu dabe
· Tratarse mutuamente como
Anai-antzean ez’ baino tiroka artu zitun
· No como a hermanos
Anaiaren bila bialdu zuen amak alaba; ta non arrebak anaia etxera eramango
zuen’ ... bera gelditu zan aiekin batean
· Lejos de traérselo; se quedó ella misma
Anaiaren ordaina artzeagatik’ ... irurak il ditzek!... alajaina!
· Con que en represalias por la muerte de su hermano, nada menos que dar muerte a los
tres!
Anaiaren ordaina artzeagatik’ ... irurak il ditzek alajaina!
· Por vengar lo hecho con...; en represalias por
Anaiaren uberan sartuko naiz
· Al arrimo de, al amparo de. N.B. Expresión metafórica tomada de la marina: a la estela
de
Anaiari gerta zitzaiona ikusi-arren’ besoak bilduta egon ziran irurak
· Se estuvieron cruzados de brazos
Anai-arreba biak’ ordu jakinerako Tribunalean aurkeztu ziran, erriko andizki eta
pertsona bikain danak lagun zituztela
· A la hora convenida
Anai-arreba biak’ ordu jakinerako Tribunalean aurkeztu ziran, erriko andizki eta
pertsona bikain danak lagun zituztela
· Acompañados de los personajes de más categoría
Anaie berekin zeuken... Ardoak burua nasirik zegoen
· Estaba bebido y desatinaba
Anaie beti galdezka emen-zeuken; ta atzenean’ ze gertatzen zitzaion esatera beartu
emen-zon
· La obligó a confesar la verdad
Anaie bi ziran, eretxiz ez bardinak
· No concordes en sus juicios
Anaien aierkuneari errekin geiago eman zion Joseren bigarren ametsak
· Echó aún más leña al fuego; al odio de sus hermanos
Anaitasunik ez du gaurko gizadiak’ usai goxoa badute ere oitura berriak
· La humanidad actual ha perdido el sentido de la fraternidad
Ana-Josepa’ samin-itxura-gabe’ eztaietan ibili zan, jo ta ausi, aruntz ta onuntz,
paperen eske ta soineko bila
· Se hallaba como en su elemento
Ana-Josepa’ samin-itxura-gabe’ eztaietan ibili zan, jo ta ausi, aruntz ta onuntz,
paperen eske ta soineko bila
· Toda afanosa
Ana-Josepak’ betondoa zimurtuta, betiko aserre-itxuran erantzun zion
· Fruncido el ceño
Ana-Josepak, joandako edo etor-bearreko gauzak gogoan zituan eztakit; baina ajola
andia zerabilen eskuarteko zereginean
· Las cosas del futuro
Ana-josepak, joandako edo etor-bearreko gauzak gogoan zituan eztakit; baina ajola
andia zerabilen eskuarteko zereginean
· Ponía gran cuidado o atención en su labor
An-artean’ bide gaistotik dabiltza
· Entre tanto
Anartxisten sudurrik nehork ez du han ikusi
· Nadie ha visto asomarse allí ningún anarquista
Anbat ango begiragin gogorren artean
· Entre tantos despiadados espectadores
Anbat arinen garbitu, zeuen gugazko zorrak!
· Saldad la deuda cuanto antes
Anbat bide ta zoko geiago arkitzen ditu bere gaiztakerietarako
· Más ocasiones y escondites
Anbat, euskeraz esan balitu itz oek, egunari zegokionez!
· Si al menos las hubiera dicho en vasco...!
Anbat lasterren urten egik ortik!
· Sal de ahí inmediatamente!
Anbat oraindik, irakurlea, pazkoaz egin ez dezu! Arbiak loretan daude!
· A lo mejor...; quizá
Anbat oraindik, irakurlea, pazkoaz egin ez dezu! Arbiak loretan daude!
· Tal vez aún no has cumplido con pascua
Anbat oraindik, irakurlea, pazkoaz egin ez dezu! Arbiak loretan daude!
· Ya es el tiempo del cumplimiento pascual
Anbat zaio egitea gauza bat’ nola bestea
· Lo mismo se le da; le es indiferente
Anbat zan guretzat eguzki goxoa, nola aize otz edo elurra ari bazuan ere... Ez ginan
ezergatik atera-gabe geldituko
· Lo mismo nos daba...; nos era indiferente el tiempo que hiciera
Anbat-anbat’ auzoetako geienak ba dakizkite; eta nola ere beinikbein azken-juizioan
mundu guziaren aurrean agertu bear dituzu
· Y por de pronto; comoquiera que sea
Anbat-anbat’ auzoetako geienak ba dakizkite eta nola ere beinikbein azken-juizioan
 mundu guziaren aurrean agertu bear dituzu
· Muy probablemente... lo saben; es muy fácil que los sepan
Anbateko pitxi galanta igortzen dizuegu
· Tan preciada joya
Anbatik anbatean’ naiago det ardikia, txaal-aragia baino
· Puesto a escoger entre los dos
Anbatik-anbatean’ au naiago nik
· En igualdad de circunstancias; de condiciones
An-be’ inoren gauzaen zaleak dira
· Amigos de lo ajeno
An-bere’ orretarikoxe matrakea erabili dabe
· La misma canción o monserga...; la misma copla
An-beste irabazte-leku’ emen-be egin lei
· Lugares donde hacer negocio
Anbiako iturria ere’ grina berperekoa da: euri-denporan loitutzen dana
· Tiene la misma particularidad
Anboto’ kapote zuriakin dotore agertu jaku; alan ba’ emen-be laster da edurra; ta
mukurrak palta egingo dabe oraindinokuan, su-bastertxuan
· Ya se ha puesto su manto blanco
Anboto’ kapote zuriakin dotore agertu jaku; alan ba’ emen-be laster da edurra; ta
mukurrak palta egingo dabe oraindinokuan, su-bastertxuan
· Harán falta troncos en el hogar
Anbotoko artzuloan egoten ei-da egunez goruetan eta goruetan neskea; baina ezer ez
ei-du iruten
· Hilando y más hilando pero sin lograr formar el hilo
Anbotoko atxa baino mandokeri izugarriagoa da ori
· Disparate o barbaridad descomunal
Anbotoko atxa lako bekokiaz egoan
· Frente ceñuda
Anbotoko beleak’ Anboton gura Ez du arrazoi ain gitxi
· A cada cual le tira su tierra nativa
Anbotoko beleak’ Anboton gura Ez du arrazoi ain gitxi
· No le falta razón a quien prefiere su tierra a la extraña
Anbotoko seinorak baino betozko beltzagoa jartzen du neskazar erlabio onek
· Frente ceñuda
An-da-emen bela egiten duna... Beti lanari josten zaiona
· Uno que siempre está pegado al trabajo
An-da-emengoei begira tontorretik’ bi ordu t’ erdi egon ginan
· Contemplando los alrededores
Andaluz edo napar... Nundik eztago, gaur?
· Gentes de todas partes en el país
Andaluziako trozoetan’ arrantxero asita mutil nagusira eldu zan
· Llegó a sobrestante
Andaluziara eldu zireanean’ ekaitz guztiz gogor batek, jo bateti ta jo besteti’ beingoan
apurtu, sats egin ebazan ontzi ak
· Batiéndolos por todos los costados
Andaluziara!... Lekutako amen etxera bialdu naienduen!
 · Pues no me enviaron poco lejos!
Andere gaixuak galdurik ditu bi lumaino hegalpetik
· Eufemismo para dar a entender dos caídas morales
Andere gaztia: zu maite zaituna’ ez da ene baitan... Etzaitela, ez, egon naigabetan!
· Pierde cuidado!... No pases pena!
Andere Gobernamendua, Lapurdin esan oi dutenez... Madame la Republique
· Madame la République
Andere orrek ontzat artzen ez badin mandatua’ zuri-zuri esaion’ orrelako deiak neri
bialtzen ez dedila alperrik ibili... Goxo-goxo; zatarkeri-gabe.
· Dile con toda finura que
Anderea: zure iloben laguntza esker zinuke! --Ilobak?... Etzaizkit urbiltzen’ debrua
kurutzera baino
· Te vendría bien
Anderea: zure iloben laguntza esker zinuke! -Ilobak?... Etzaizkit urbiltzen’ debrua
kurutzera baino
· Huyen de mí como el diablo de la cruz
Andereino perkatxa auxe!... -egin neban neure kautan
· Vaya una mujercita más activa y despierta!
Andi aurrekoa’ lapurretea da
· Lo que pasa de ahí; lo que excede
Andi beelako batean’ lapur-sail bat etorri emen-zan arbola aren beraren azpira
· De allí a poco rato
Andi denboratara’ Arbeldiko zubipean azaldu emen-zan eskuko beatz bat
· De allí a largo tiempo
Andi egin daitenean arbolea
· Cuando crezca
Andi izate-arren’ enoa inora: ez dot estutu-gura’ igo nairik gora; nausitasuna baino’
mendeko dot oba
· Más me vale estar a las órdenes de otro
Andi izate-arren’ enoa inora: ez dot estutu-gura’ igo nairik gora; nausitasuna baino’
mendeko dot oba
· No doy un paso por
Andi izate-arren’ enoa inora: ez dot estutu-gura’ igo nairik gora; nausitasuna baino’
mendeko dot oba
· No quiero darme prisa o apurarme por
Andi urruti-bage emen-zegoon’ pigura gaiztoko zakur bat...
· Un perro de mala catadura
Andia baino andiagoa da’ zure biotza zulatu duen lar zorrotza
· Herir, lastimar, afligir
Andia baino andiagoa da’ zure biotza zulatu duen lar zorrotza
· Indeciblemente grande
Andia da’ atun orrek iparren barrura daroan abiadurea
· Es sorprendente la velocidad con que va al norte
Andia da ene mina: esan nai ta esan-ezina
· Un dolor íntimo que por su naturaleza se resiste la lengua a declarar
Andia da ene mina, esan-nai ta esan-ezina
· Es indecible lo que siento
Andia da’ jan-bearrak eta bizi-naiak abere ta gizonai ematen dien indarra edo adorea
· El hambre y el instinto de conservación
Andia da Jaunaren errukia...: begiratuko al du guzaz ere!
· No dejará de tener piedad de nosotros!
Andia da nonbait-bere nire bekatuen astuntasuna’ bada lurra jo-eragin deutsue,
Jauna
· Te han hecho dar en tierra
Andia da nonbait-bere nire bekatuen astuntasuna’ bada lurra jo-eragin deutsue,
Jauna
· Grande es, por lo visto
Andia da zuloa? -Zugaz bi bestekoa bai
· Dos veces tu altura
Andia da zure kontua!... Egun argitan beste guztiak lanean dagozan artean’ ... zu lo!
· En pleno día
Andia da zure kontua!... Egun argitan, beste guztiak lanean dagozan artean’ ... zu lo!
· Es extraño tu caso!... Eres terrible!
Andia dok eurena orratio! Orain etxoek euki sekulan gauza baten naia’ ta orra! inoz
alkartu dozak nai baten’ inoz baino asarreago geratzeko!
· Por fin han coincidido en algo
Andia dok orraitino, orregaz zer-ikusi dauken guztiak ibiltea egun atan ain su ta gar!
· Qué extraño, de todos modos
Andia dok orraitino orregaz zer-ikusi dauken guztiak ibiltea egun atan ain su ta gar
· Todos los relacionados con
Andia dok orraitino, orregaz zer-ikusi dauken guztiak ibiltea egun atan ain su ta gar!
· Hechos una furia
Andia dok orratino kirten onen ekina!... beti noz ezkonduko nazan itanduka.
Bestelako adarra dok gero!
· Qué pelma, qué latoso!
Andia dok orratino kirten onen ekina!... beti noz ezkonduko nazan itaunka. Bestelako
adarra dok gero!
· Qué matraca me está dando este importuno!
Andia zan balea, ta azkarra ibilian
· Veloz
Andiagoak dira gorputzeko gaitzak sendatzen baino’ eriozko pekatutik animak
ateratzen len da gero alde guzietan egin dituzun mirariak
· Cada vez en mayor número
Andiagorik-be egin bear jauskuek orreik!
· Ese es capaz de hacernos algo peor
Andiak dira itsasoaren osinak eta bazterrak
· Los abismos y senos del mar
Andiak direala-ta... beti txikiak buru-buruan joten ibili? Noz edo bein txikiai-be
elduko jake euren txandea
· Abusando de su prepotencia
Andiak direala-ta... beti txikiak buru-buruan joten ibili? Noz edo bein txikiai-be
elduko jake euren txandea
· Día llegará en que
Andiak esatekotan’ erakusmenekoak esan!
 · Puesto uno a decir disparates
Andian ta txikian’ bere itzekoa da
· Fiel a su palabra; cumple lo prometido
Andi-andika baten baino ez bada-bere’ ondo izango dala deritzat Mezea zelan entzun
bear dan erakustea
· Aunque sólo sea en líneas generales
Andi-andika esango deutsut, salto baten-legez: entzun egidazu gogo onagaz
· A grandes rasgos, en términos generales
Andi-andika esango deutsut, salto baten-legez: entzun egidazu gogo onagaz
· Préstame atención
Andi-andirik joan zan
· Se fue sin más ni más; sin motivo
Andiena zanean lagun bien zoriona’ gatx andi batek oera bota eban gizona
· Le obligó a guardar cama una grave enfermedad
Andienak diruditen gauzak ere’ eztira ezertako’ barren onaren mentikak ezpadira
· No sirven para nada
Andienaz aurrera dijoa ori
· Va bajando; va en decadencia
Andi-etxe eta andi-naikoetan’ mirabeak beren bakarrean jaten dute, eta ez nagusiak
duten guzitik... Emen’ guziok berdintzen gera
· Aquí nos tratamos en todo por igual
Andi-etxe eta andi-naikoetan’ mirabeak beren bakarrean jaten dute, eta ez nagusiak
duten guzitik... Emen’ guziok berdintzen gera
· Comen aparte
Andi-etxeetako otseginak
· Sirvientes de casas pudientes
Andigura zala esan ez-egioen
· Ser ambicioso
Andik alde egin nuen: lotsa bai zen an egotea!
· Pues era vergonzoso estar allí
Andik aldean dagoen erri batean
· Un pueblo cercano
Andik aldi batera’ sitsa baino apainago jetxi zan Auxtina: Ama, Joxe or dator eginaz
· Al cabo de un largo rato
Andik aldi batera’ sitsa baino apainago jetxi zan Auxtina: Ama, Joxe or dator eginaz
· Toda peripuesta
Andik amairugarren urtean
· De allí a trece años. Al cabo de trece años
Andik anitz luzatu-gabe ilerazi zituen
· Sin pérdida de tiempo
Andik apur, emendik apur’ guk beti ere eultzia bildu dugu, zuzen edo makur. Lapur-
txikiren kontuak
· El hecho es que
Andik apur, emendik apur’ guk beti ere eultzia bildu dugu, zuzen edo makur. Lapur-
txikiren kontuak
· Por buenas o malas artes
Andik arago’ soroa daukate, gurdibidea tarte
 · Separado por el camino
Andik ateratzeko edo ango sua arintzeko’ nork-nai egin behar diona
· Aliviar, amortiguar
Andik atzera’ Vailadolid-era
· De allí, vuelta a
Andik aurrera’ anai bien poza ta Joainixioren iluna besterik ez zan ikusten etxe artan
· Tristeza de J
Andik aurrera’ arreba eztitzen asi zan alegin guztian Patxi
· Empezó a dar buen trato a la hermana. A adularla por todos los medios
Andik aurrera baketan izango ebala Bizkaiko jauntza esan eikean
· Que ejercería pacíficamente el señorío
Andik aurrera’ begi batekin gelditu zan ikus-nai ua
· Aquel curioso; aquel indiscreto
Andik aurrera’ begiz utzi du mutila Garazik; maldar aietan’ naiko lana du bere
burua gelditzen
· Lo ha abandonado con la vista; lo pierde ya de vista
Andik aurrera beti ebilen’ biarginari nundik akatsen bat bilauko
· A ver por dónde sacarle alguna falta
Andik aurrera’ bi lagunak etzuten pagatzeko lanik izan, nai-aina edanagatik
· No tuvieron por qué molestarse en pagar
Andik aurrera, bide-alditxo bat lurraren azpian dijoala igarorik’ iru puskatan irteten
da ibai andi au, Iru-erreketa esaten zaion tokian
· Un pequeño trecho de camino
Andik aurrera bide-alditxo bat lurraren azpian dijoala igarorik’ iru puskatan irteten
da ibai andi au, Iru-erreketa esaten zaion tokian
· Desemboca por tres brazos
Andik aurrera’ etzan Larraburu-rekin gizonik izan. Bein kolpe ura artu ezkeroztik.
· Ya no fue capaz de hacer gran cosa; quedó incapacitado para todo
Andik aurrera’ gauzak ez ziran okerrago izango
· El porvenir se presentaba más halagüeño
Andik aurrera, geldi-une andiak eginaz’ Debako erriaren ondora igarotzen da
emekiro, ibai au
· Formando grandes remansos
Andik aurrera’ makina batek ikusi zun Joainixio, sudur-zapia aterata bi umeai
sudurrak ziztu-azitzen
· No fueron pocos los que le vieron
Andik aurrera’ makina batek ikusi zun Joainixio, sudur-zapia aterata bi umeai ziztu-
azitzen
· Limpiándoles los mocos con el pañuelo
Andik aurrera Mariak’ lengo aldean ederki artzen zuen bere senarra
· Le daba un trato mejor que antes
Andik aurrera’ mendi itxua da
· Cubierto de espeso arbolado
Andik aurrera’ ondo baino obeto artzen zuten seme-errainak; eta azkenik’ nai
bezelako zartza igarota, hil zan
· Una vejez regalada o confortable
Andik aurrera’ ondo baino obeto artzen zuten seme-errainak; eta azkenik’ nai
 bezelako zartza igarota, hil zan
· Le trataban lo más bien
Andik aurrera’ ondo baino obeto artzen zuten seme-errainak; eta azkenik’ nai
bezelako zartza igarota, hil zan
· Por último
Andik aurrera zelai-zelai dago bidea
· Camino llano
Andik aurrera ere’ ba dago eskuak bete lan
· Aún queda mucho quehacer... No han terminado aún las cuitas
Andik aurrera ere esaten nion’ bainan ez alperrik! Bereala maldezioka asten zan
· Pero,... como si no!
Andik aurrerako berririk’ ez nezake eman
· No sabría decir qué pasa o qué pasó después
Andik aurrerako lanak’ aguro egin zituzten
· Las operaciones restantes
Andik aurrerakoa’ beste orrek egin bearko du
· Lo restante
Andik aurrerakoa’ guk-bestek ez daki
· Qué es lo que pasó después; la continuación de la historia
Andik aurrerantzean’ arnasa errezagoa ta gozoagoa artuten eban Karlos-ek
· Respiraba más tranquilo
Andik’ aurrez-aurre ikusten da Urkizu
· Se ve frente por frente
Andik azturantzean’ emoteko-ka etorri zan
· Vino suplicando que se lo diese
Andik azturantzean’ emoteko-ka etorri zan
· De allí a mucho tiempo vino diciendo que se le diese
Andik ba zijoala jakin zutenean’ oina aldatu baino len berentzako lagun bat eskatu
zioten
· Antes de partir de allí
Andik Bankura joango gera’ zure izenpea utzi dezazun
· Echar la firma
Andik Begoinaratea’ txakada baten egin eban
· En un dos por tres
Andik bein ere irteteko usterik ez dago
· No hay esperanza de salir de allí
Andik bereala’ bidean goazela’ begiz-begi da Santa-Garazi elizatxoa, burua erakus-
naia
· Se divisa frente por frente
Andik bereala’ bidean goazela’ begiz-begi da Santa-Garazi elizatxoa, burua erakus-
naia
· Ufana de dejarse ver; ufana de sí misma
Andik beste alderaxeago’ ikusten ziran ganaduentzako beste gauzak: soka, kopeteko,
kurtere gurt-ede ta abar
· Algo más a un lado
Andik bi urteren buruan il zan’ Jainkoa-gana menaz biurtu zalako ezagubide eta
aztarnak utzirik
 · Dejando señales de haberse convertido de veras
Andik bigarren arkupera’ bide andirik ez euken; da gelditxoago joanda-bere’ laster
elduko zirean
· No les separaba mucha distancia
Andik bost mila urteren aldean
· De allí a unos cinco mil años
Andik’ denak bazkari egitera joan gera, nor oinez, nor beribilez
· Quién a pie, quién en coche
Andik denbora asko-gabe il zan, gizagajoa
· Poco tiempo después
Andik denboraren buruan
· Al cabo de un tiempo
Andik denpora-garrenean azaldu zan
· De allí a mucho tiempo
Andik edo arantzagotik
· De allí o de otra parte
Andik edo emendik’ gure apaiza kartzelara eramateko bideak egin zituzten
· No dejaron resorte por mover, a fin de
Andik edo emendik’ ikasiko diat zer asmo duten gaur gaberako
· Ya me ingeniaré de un modo u otro para averiguar
Andik egun banaka batzuetara’ beste bat ekarri zidan
· De allí a muy pocos días
Andik emendik’ soldadu talde beltzak: sata-lurra baino usuago azaltzen zan etsaia,
mendi-baztar guzietatik
· Como se levantan las toperas en el campo...; continuamente
Andik emendik’ soldadu talde beltzak...: sata-lurra baino usuago azaltzen zan etsaia,
mendi-baztar guzietatik
· De aquí y allá..., de todas partes
Andik estutu ta emendik estutu’ itoko dabez azkenean
· Con tanto estrecharlos por todos lados
Andik eta bi ilabetera’ Errepublikea sortu zan
· De allí a dos meses
Andik eta emendik’ asi da jendea arra-arra biltzen
· Ha empezado a reunirse gente de todos los lados
Andik eta emendik txor-txor dirua bilduta’ orra zeinen ederki apaindu duten erriko
eliza!...
· Juntando poco a poco
Andik eta ordubete ingurura’ lapur bat ikusten da, su-ondora zuzen-zuzen joaten
· De allí a una hora próximamente
Andik eta ortik eta emendik’ platera osorik uzteko modua egiten du
· Siempre encuentra un pretexto para no comer
Andik etortzerako’ bukatu neri neskatx orrekiko kontuak!... Bestela’ ... ark dauka
egun gorria!
· Pobre de ella! Buena le aguarda!
Andik etxera’ goiak ateri ditute; etxera sartuz’ berriro ostotsa
· Van favorecidos por la escampada
Andik etxeraino bide guzian’ ez nituen utzi
 · En todo el camino de regreso
Andik etzegoen kontu garbirik ateratzerik
· No era posible resolver nada con aquel hombre
Andik eurrera’ aleginean ari segitzen asi zirean
· Con interés
Andik’ eztei-etxera joaten dira; aurrena alkate-soinua’ ta gero saltokako zortzikoak
joaz
· Tocando los zortzikos de marcha a saltos
Andik Galilearaino inongo erriri pakean uzten etzion naskarri bat
· Un agitador que no dejaba en paz, a ningún pueblo
Andik gere alde oietara itzuli’ eta inori gere buruak ezagutzera eman-gabe ibili ginan
· N.B. Uso del posesivo relacionado con el sujeto verbal
Andik geroagoan artu zuan ezaguera apostoloakin
· Posteriormente a aquella fecha
Andik geroko damutasunak’ alperrik izango dira
· El arrepentimiento ulterior
Andik gerora’ arbola eder bat azi emen-zan toki artan
· Andando el tiempo
Andik gerora’ bata bestearen leian joaten zan jendea ugarte artara
· Desde entonces
Andik gerora’ bata bestearen leian joaten zan jendea ugarte artara
· Iban a porfía
Andik gerotxuago urretxu ebenean ijuija’ estuturik arinari emon eutsen
· Se dieron a la fuga
Andik gerotxuago urretxu entzun ebenean ijuija’ estuturik arinari emon eutsen
· Asustadas
Andik gitxi batera’ berriz datoz erromatarrak, suak eta garrak ekarriaz
· Poco después
Andik ilabete-garrengo’ emen nian berriro eskean
· Para antes de un mes...; al cabo de
Andik ilabeterutz’ soin-zapiak loituaz joazan; lexiba-preminatu ziran
· Necesitaban pasar por la colada
Andik ilabeterutz’ soin-zapiak loituaz joiazan; lexiba-preminatu ziran
· La ropa interior
Andik ilebetera’ Lekeitioko plazara joan zan Batxi’ aspaldiko ordez gona-dantzea
ikusteko asmoaz
· Con propósito de ver el aurresku de las mujeres
Andik irten’ eta diruak bat-banaka kontatzen asi zan
· A contar una por una las monedas
Andik irtetean’ pariseuak gogor eraso zioten Jesus-i, orpo-galdera asko eginez’ itzen
bat arrapatuko ote-zioten
· Con muchas preguntas capciosas o insidiosas
Andik iru ordura’ etxean zeuden. Joainixiok, berrogei urtetan nun gelditu bear zun
ikusi zunean’ negarrari eman zion
· Dónde tenía que permanecer durante cuarenta años
Andik iru orduz alde egiten zan, Nazaret
· A tres horas de distancia
Andik irugarren egunean’ iltzeko gaitzak eman zion
· Le asaltó la última enfermedad
Andik Israel-darren bazterrerako bidean
· Mientras se dirigían a su tierra prometida
Andik jakin eben’ txaltzat eukiena’ astokumea zala... Zalaparta txikerra etzan atara
orduan!
· Buen jaleo el que se armó al saberse lo ocurrido!
Andik jarrai’ dantzara joan ziran gazteak
· Inmediatamente después
Andik jausita’ min andiak artu ebazan gizajoak
· Se hizo mucho daño
Andik labur’ alargun gelditu zen
· Al poco tiempo
Andik labur’ an agertu zan beste jaun ori, bere irakaskintza emoteko asmuz
· Al poco rato
Andik laister batera’ ifarr-aldean laino izpi bat agertu emen-zan
· Al poco rato
Andik laister’ berri gaiztoak jo ninduan
· Vino a mis oídos una mala noticia
Andik laster’ aizea atertu zun
· Cesó el viento
Andik laster’ an zan beste Urlia, predikariaren kontra erausian
· Allí llegó el otro el cómplice
Andik laster, errosarioarekin zinaturik’ esan zuen Jesus!... eta far poztun bat eginaz
bota zuen azkeneko asnasea
· Rindió su último suspiro o aliento
Andik laster’ euriari eraso dio ujalde-modura
· Se ha puesto a llover torrencialmente
Andik laster’ oatua geratu zan
· Quedó en cama
Andik laster’ ostera jo digu lainoak
· Vuelve a echársenos la niebla
Andik lasterrean hil zan
· Al poco tiempo
Andik lasterrera
· Al poco tiempo
Andik lasterrera, bere txandia arturik, alan dino morroiak
· Devolviendo la pelota... desquitándose
Andik lastertxo’ gaixorik lotu zan
· Cayó enfermo
Andik lau ilabetera’ Espainia-peko lurretan anai-arteko gerratea leertu zan
· Estalló la guerra civil
Andik lau ilabetera’ Inazik bere erraina botaka arkitu zuan, ikuilu-baztarrean
· La halló que estaba vomitando
Andik luzaroan’ orra zer esaten zuten
· Aún mucho tiempo después
Andik luzaro-bage’ ba dute apustu-zaleek takela: irabaz-lege ori’ txar jarria dela
 · A no mucho tardar
Andik’ mendiko aitzulo batera eraman ninduten, Elorrio-alderago
· Más hacia Elorrio
Andik minutu-garrengo’ platerik ausi ezpalu bezela gelditu zan
· De allí a un minuto
Andik mordoska, emendik saila, itzez alaituz bidea’ inguratu da jendea errietatik,
Santa-Garazira
· Por grupos y cuadrillas de aquí y allá
Andik’ Nazaret-a bildu zan, gorderik bizitzera
· A vivir retirado
Andik ogei bat oin urre gelditu zan otsoa, aurreko anka bat jasota zuala, ao gosea
zabalik, lepoko ileak tente
· A unos veinte pies de distancia
Andik ona’ danok gabiz etxean bata baino bestea artezago: danok etxera goizetik’ eta
neskak jantzi lotsazkoakaz
· A cual más rectos
Andik ona’ danok gabiz etxean bata baino bestea artezago: danok etxera goizetik’ eta
neskak jantzi lotsazkoakaz
· Con vestidos modestos
Andik ona datorren bideaz-gainean’ pagadi bat ikusten da
· En la parte alta del camino; dominando el camino
Andik ona’ igarri-igarrian doia erneten, azia
· Manifiestamente; notoriamente
Andik ona’ urte asko da
· De entonces acá han pasado muchos años
Andik ona’ urte asko da
· Desde entonces han transcurrido muchos años
Andik onaino abotik-abora biraka etorri izango da barri ori
· Venir de boca en boca; por tradición oral
Andik ondoren’ Siken-ingurura joan ziran
· A continuación; de allí
Andik ondorengo egun batean
· Días después
Andik onera bitartean’ egia gezur biurtzen da
· Luego resulta que era falso
Andik onerainokoa esango dizut orain
· La continuación del relato hasta el presente
Andik onerako gabon-gau guztietan’ begietara malkoak ekarri oi dizkit oroipen onek
· Cada Nochebuena desde aquel día
Andik onerakoa’ itotzen-itotzen egin det
· Toda sofocada; con gran trabajo; penosamente
Andik onerakoa’ orixe izango litzake!... Arritzekoa
· Eso sí que sería extraño!... el colmo!
Andik oraindaino egin diran gaiztakeriak
· Desde aquella fecha hasta el presente
Andik ordu betera’ goitik beera etortzeari eman ginion
· Emprendimos la bajada
Andik ordu-bete geroago igon eben besteak’ bake obeagoan
· Una hora más tarde
Andik ordu-bete geroago igon eben besteak’ bake obeagoan
· Con más tranquilidad; sin ser tan molestados
Andik ordu-erdigarrenean’ nun datorren gure lendakari ori asarreka ta puzka
· De allí a una media hora
Andik ordu-erdira’ bere esku itzi eben
· Dejar en libertad
Andik, ortik, emetik dabiltz egun guztian atzera ta aurrera, beti deadarka
· Moverse en todas direcciones
Andik puntuko’ berriz ere emen zan
· A los pocos instantes
Andik puntuko’ zotinka eta negarrez urtzen zeudela sentitu nituan
· A los pocos instantes
Andik puntuko’ zotinka eta negarrez urtzen zeudela sentitu nituan
· Llorando amargamente
Andik puntura asi ziran biak elkarri erantzuten tatxa txar guztiak
· Echar en cara, reprochar
Andik puxka batera’ gizona ere trumoi-burrunda atereaz etorri zan arrantzutik
· Produciendo un ruido de trueno
Andik sagastira’ arrika bat bide
· Un tiro de piedra. Distancia
Andik sarri’ alderago egin zuen mau katuak
· Al poco rato
Andik sarri’ alderago egin zuen mau katuak
· Maulló más cerca
Andik sei t’ erdietan aterata’ zazpiak jo-berritxorako Ondarroa-n ginan
· Para poco más de las ocho
Andik’ sekulakorik eta azkarrena jo du beiak Etumetako soro-barrena
· Con una rapidez increíble ha bajado hasta
Andik urrean egoan lagun batari dei egin eutson laguntza-eske
· A una persona que estaba cerca
Andik urrean zegoan
· Cerca de allí
Andik urrena’ bere burua bi ankak belaunetarainoko urean ibaian zituala ezagutu
zuan
· Se vio en el río con agua hasta las rodillas
Andik urrena’ elizan sartu naiz
· A continuación
Andik urrena, itxasoa atzean utzita, ibai zabalean barrena’ Buenos Aires... Biotzean
alakoxe topoa ipini zitzaion. Ura zan beraz?
· Le dio como un vuelco el corazón
Andik urrena’ lur zurizka, bizi-zantzurik gabe
· Sin indicios de cosa viviente
Andik urrengo egunetan ere’ ba zegoan nundik etorria Bilbora...!
· De todas partes venía afluyendo gente y más gente
Andik urrengo jai-arrats batez..., beste mutil bat etorri zitzaion
 · Días más tarde, una noche dominguera
Andik urrengo ostegunean’ berriz alkarrekin ginan
· Al jueves siguiente
Andik urrengo urtean
· Al año siguiente
Andik urrengoa’ Benta Aundi... An bai sagardoa! Lasto-kolorea, ta ez gozo gorrantza
ura
· Aquella sí que era sidra!
Andik urrengoa’ Benta Aundi... An bai sagardoa! Lasto-kolorea, ta ez gozo gorrantza
ura
· No de la dulzona que se ve a veces
Andik urruti bizi naz aspaldi guzian
· En todo este largo tiempo
Andik urruti-gabe’ artalde eder bat zebilen, belarra jan ta jan
· No lejos de allí
Andik urte batera’ berriz suak artu zuan Arantzazu
· Se incendió
Andik urtenda’ erreguen-erreguz arturiko diruak bana-bana kontetan asi zan
· Contar uno por uno
Andik urtenda’ erreguen-erreguz arturiko diruak bana-bana kontetan asi zan
· Dineros conseguidos a fuerza de ruegos
Andik zabaltzen da ibai bat’ erri guzia umantzen duana
· Que riega toda la ciudad
Andik zetorrela, nola artuko zun beeko bidea’ goikoa artu zuun
· En vez de
Andik zortzialdian’ ama ila zan
· A los ocho días
Andik zortzigarrenean berriz joateko’ esan ziguten
· Que volviéramos a los ocho días
Andik zortziurrenerako’ anka egin nuun
· Antes de los ocho días
Andik zortziurrenerako’ anka egin nuun
· Me largué
Andik zuzen’ Zarautz-a bidea urratu zun, mendiz
· Se dirigió a Z.; se abrió paso a Z
Andik zuzenean’ elizara joan ziran... Mezik ez... Berandutxo!
· Derechamente... sin pérdida de tiempo
Andik zuzen-zuzen, zelaiz-zelai, inongo erritan sartu-gabetan’ Bitoriko atetaraino
ailegatu ginan
· Cuidando de no entrar en ningún pueblo
Andika erosita’ merkeago urtengo deutsu
· Comprándolo al por mayor
Andikan egun batzuk-buru’ etorri zen nere aita; eta an egondu ziren biak
arratsaldian solasetan
· Al cabo de unos días
Andikan egun batzuk-buru’ etorri zen nere aita; eta an egondu ziren biak
arratsaldian solasetan
 · Estuvieron de conversación
Andikan urrengo basarria da nere jaiot-etxea
· El siguiente a
Andik-ara’ etzuten izan bekokirik, Jesusi ezer galdetzeko
· Desde aquel día
Andik-emendik’ ezta inoz gizona ezer-barik
· De una parte u otra; tire por donde tire, nunca le falta
Andik ere’ aurrean bialdu ninduten
· Me despacharon con malos modos
Andikeriak’ ondamengarri izaten dira etxean
· Suelen ser ruinosos, calamitosos
Andiki mustur-zorrotzakaz baino’ naiago dot neure antzeko gogo-zabal, edozegaz
pozik egotekoakaz ibili!
· Gente campechana
Andiki mustur-zorrotzakaz baino’ naiago dot neure antzeko gogo-zabal, edozegaz
pozik egotekoakaz ibili!
· De fácil contentar
Andiki mustur-zorrotzakaz baino’ naiago dot neure antzera gogo-zabal, edozegaz
pozik egotekoakaz ibili!
· Huraños, esquivos
Andikien adimena erakarriko leuke arazo onen ganera
· Llamar o atraer la atención de
Andikien eder idukitzeagatik izango zan aurki’ erderazko sermoi ori
· A buen seguro
Andikien eder idukitzeagatik izango zan aurki’ erderazko sermoi ori
· Por congraciarse con los notables o gente encopetada
Andiki-tokia eritxi dautsat ostatuari’ baina aurra! gazteagotan eztok egingo, Anton!
beingoa gora-bera izango al gozak... gajoazan barrura!
· Aprovecha la ocasión! No la dejes perder!... que los años no vuelven atrás
Andiki-tokia eritxi dautsat ostatuari’ baina aurra! gazteagotan eztok egingo, Anton!
beingoa gora-bera izango al gozak... gajoazan barrura!
· Por una vez que nos demos un gusto, no nos vamos a arruinar
Andiki-usaintxo bat erakusteagaitik’ belarri bat edo biak pozarren emongo
leuskeezanak
· Darían cualquier cosa por
Andiki-usaintxo bat erakusteagaitik’ belarri bat edo biak pozarren emongo
leuskeezanak
· Por darse aires de grandeza
Andiko munduan’ beste era batera eretxiko deutsagu orreri
· En la eternidad; en el otro mundo; en la otra vida
Andiputzetan dabil
· En sueños de grandeza; megalomanía
Andiro jaitu dugu eguna
· Festejar solemnemente
Andiskoteak izanagatik elkar-onestearen nekeak
· Aún siendo considerables las dificultades de
Anditasun onek berak arrotu’ eta amiltegi pikoan ipini zuen
 · Lo puso en el precipicio en peligro de irse a pique; de perderse
Anditikoak zozan zuen arteko agintariak: etzinien aonako naikoa ta lar, bertakoak?
Ederto kendu zeuntzien guztioen artean gure erriari narrua!
· Bien que lo esquilmasteis!
Anditikoak zozan zuen arteko agintariak: etzinien aonako naikoa ta lar, bertakoak?
Ederto kendu zeuntzien guztioen artean gure erriari narrua!
· No os bastabais y sobrabais?
Anditsu batek barruan eztanda egin balio bezela’ asi zan aotik bota-naian’ zetorkion
guztia
· Reventarse un tumor
Anditsu batek barruan eztanda egin balio bezela’ asi zan aotik bota-naian’ zetorkion
guztia
· Vomitarlo todo; desembuchar
Andituixe diran aurrak egin bear dutena egiten asi zen
· Niños ya creciditos
Anditutxu zurizkak egin jakoz
· Ampollas o habas blanquecinas
Andiz urkatu’ ta gosez makurtu
· Dicho con referencia a los orgullosos que aparentan grandezas y bienestar de que
carecen
Andizka erabagitea’ ez jaku gatx egiten
· Formar propósitos en términos generales, sin descender a casos particulares
Andizkiai utzita, erriko jende beari itzegin zion’ ezaguerara errazago ekarriko
zituelakoan; baina uts irten zitzaion
· A la gente llana
Andizkiai utzita, erriko jende beari itzegin zion’ ezaguerara errazago ekarriko
zituelakoan; baina uts irten zitzaion
· Hacerles comprender
Andizkiai utzita, erriko jende beari itzegin zion’ ezaguerara errazago ekarriko
zituelakoan; baina uts irten zitzaion
· Le salió mal el intento
Andoainen aski dituzte zortzi egun’ gain-gaineko brokel-dantzari-aldia bi ateratzeko
· Para sacar o improvisar dos equipos de
Andoain-go pelota-plazak lurra latza’ ta bereala espartzin oiei espartzua zabaltzen
zitzaien
· El piso del frontón era áspero
Andoniren topoa ikaragarria izan zan’ mai-gainean txartela ikusi zuanean
· La sorpresa, el sobresalto, la emoción... que sintió A
Andra a lako amak eurrez bageunkez batean-bestean’ seme argirik asko non-nai
leuke beingoan Euskal-erriak
· Si tuviéramos muchas madres así aquí y allá...; por todas partes
Andra alargunak, zorionez’ oilo arrautzaria eban etxean; ta ikusgarria zan’ egunoro
ifintea utsik-baga arrautzea
· Gallina ponedora
Andra alargunak, zorionez’ oilo arrautzaria eban etxean; ta ikusgarria zan’ egunoro
ifintea utsik-baga arrautzea
· Poner huevo cada día sin falta
Andra alargunaren semeok’ gaztetxutatik eskolara ebizen
· Acudían a la escuela
Andra arropa-zar bati entzuna dot ateraldi au
· A una mujer andrajosa
Andra aundiki areik baino mizkeago biziteko ez gara komentura etorri
· A vivir con mayor regalo que ellas
Andra baten barregarri izan azan ori’ Bizkai-erri guztiena izango intzake’ jazo ori
zabalduko balitz
· Tú que has sido objeto de burla de una mujer
Andra gaixo ori ez dago luzaroko
· Le queda poco tiempo de vida
Andra gaixoa’ ar-tontor baten gainean emen-zegoon negarrez...; eta alako batean’
ibaiaren beste aldeko ertzeti’ guztizko emakume eder bat agertu emen-zitzaion
· Sobre un peñasco
Andra gaixoa’ ar-tontor baten gainean emen-zegoon negarrez...; eta alako batean’
ibaiaren beste aldeko ertzeti’ guztizko emakume eder bat agertu emen-zitzaion
· Una mujer hermosísima
Andra gaixoak ez eutsen ezer erantzun al izan: adore-bagakoak irudian
· Parecía haber perdido la sensibilidad. N.B. Notar la construcción peculiar vizcaina
Andra gaxoak aldamenera egin bear izaten dute’ mikeleteak atean presentatzean
etxea miatzera
· Se ven obligadas a dejarles pasar adelante
Andra gazte ori bere umeakin an zebilen gaixoa’ jo batera ta jo bestera
· De la Ceca a la Meca toda azorada
Andra koitadua’ burutik egiten ebala ebilen
· Estaba que desvariaba
Andra koitadua ezpal bat dago
· Está hecha una espátula
Andra lodia lurretik altza-ezinik iru lagunek’ elorriuak igaro dituez
· Las han pasado negras
Andra maratza ta beargina, inun bada, eta euskeldun oso-osoa, gure Dolores. Ba
ekizan arek ipuinetan, esakeretan!... Zenbat aldiz egon ete najagoko, aotik urteten
eutsonaren adi-adi!
· La de cuentos y de dichos que sabía!
Andra Maria Martiko’ artean udea tati-ko; arik aurrera’ betiko
· Hacia el 25 de marzo, crisis del invierno
Andra Maria Martiko: artean udea tatiko; arik-aurrera’ betiko
· Anunciación de María; franca llegada de la primavera. -25 marzo
Andra Maria martiko’ udea dala betiko
· Desde el 25 de Marzo, puede decirse ya verano
Andra Maria martikoz’ karga-orria lepoan, ta zozokumeak kolkoan
· Desde el 25 de marzo, señales de nueva vida en el campo
Andra ona da’ baia baina arrotxua: albokua baino gitxiago izan gura eztabena
· Que no quiere ser menos que la del lado que la vecina
Andra ori, Jainkoak eukiko al dau zeruaren erdi-erdian!
· Dios la tenga en su gloria!
Andra ori osatuten bada’ ikusiko dituzu elorriokoak!
 · Buena te espera!
Andra orrek igarri daua ainbatetik benetako arratiarra intzana’ ... ta itzela jokatu
daua!
· En algo te ha conocido sin más
Andra, zeri zagozka, Haurtto horren aitzinean?
· En que estás pensando? Cuáles son tus reflexiones ante ese Niño?
Andra zintzoa dau, baina burutantzinoak emoten detse deutsoe eta infarnu baten bizi
da
· Pero ve visiones... cree ver visiones
Andra-gizonak
· Hombres y mujeres
Andrak-be asarratu egin dira... -Andrak? Zetan arrajo sartzen die gizona-n gauzetan-
be?
· Por qué diantre se han de meter...?
Andrakume batek darabil gabikoa’ birak emoten
· Dándole vueltas. Al mazo de majar
Andra-Mari Agorrekoz egin zan aldaera ori
· Por la Virgen de Septiembre Natividad de María
Andra-Mari eguna autu dabe egokienentzat, jai orretarako; eta guk-be’ bete-betekoa
deritxogu egun orreri
· Nos parece muy apropiado
Andra-Mari egunean’ gitxienez izango ziran zazpireun neskatila mezakoan’ aita-
amarik asko lagun ebezala
· Acompañadas de muchos de sus padres
Andra-Mari gureak, orduan orduan’ pentsamentua dauka jarria ardoan
· A todas horas
Andra-Mari Martiko egunerako’ kanpoa urtenda egoten da
· El campo ya suele estar cubierto de vegetación
Andra-Maria Martiko’ artean udea tatiko; andik aurrera betiko Esakunea da
· Hasta entonces, la primavera no hace más que asomarse a ratos
Andra-Mariak aurretik’ atunetan dau gizona
· Desde antes de la Asunción... 15 de agosto
Andra-Mariaren opaz euskal-errietan jasota dagozan elizak’ askotxora eltzen dira
· En honor de la Sma. Virgen
Andrarik eztaukolakuen egongo zarie? Oker zagoze ba! Andrie bauko euki
· Tiene esposa, en realidad
Andratxu banaka batzuk baizen bestek errukirik ez eutsala’ eroan eben Jesus
Kalbariora
· Sin que se compadecieran de él más que...; a excepción de
Andrazko ona da’ baina aldizkea
· Veleidosa
Andrazkoa da’ baina arpegi-gogorra
· Descarada
Andrazko-jantzita agertu zan
· Vestido de mujer
Andre arengandik izan eban umea ilten ikusiaz-bat’ damutan sartu zan
· Se arrepintió de su pecado
Andre ark’ bere semearen bidez zapalduko du zure burua. Zapalduko dizu burua
· Aplastará tu cabeza
Andre berera edo gizagina da
· Mujer hacendosa, que sabe entenderse bien con su marido; servicial
Andre biotzekoa, ar zazu diru au!
· Buena mujer...!
Andre Bixenta! Amak esan dit’ ez beti pixkaka ibiltziagatik... emateko errial baten
kafia eta iru zakur aundiren azukria...; eta neurri ona emateko; berak dirua
ekarriko dubela
· Bien colmado
Andre Bixenta! Amak esan dit’ ez beti pixkaka ibiltziagatik... emateko errial baten
kafia eta iru zakur aundiren azukria..; eta neurri ona emateko; berak dirua
ekarriko dubela
· Para no andar siempre de a poquitos
Andre Bixenta! botilako sagardua, bi lagunentzat! Torizue! Dana edan’ eta
gainerakua utzi!
· Sidra de la embotellada
Andre Bixenta! botilako sagardua, bi lagunentzat! .-Torizue! Dana edan’ eta
gainerakua utzi!
· Una salida jocosa, en vez de: bear dezuena edan, eta gañerakoa utzi...
Andre denak’ negarra, begien ertzean: ez senarrik etxean, ez semerik bazterrean...
Senideak tiroka elkarren artean
· Con llanto en los ojos
Andre denak’ negarra, begien ertzean: ez senarrik etxean, ez semerik bazterrean...
Senideak tiroka elkarren artean
· Junto a sí
Andre etorkizun onek gal-eraziko dik ere-erabazia
· Esa futura mujer frustrará tu obra: lo que has logrado
Andre gajoa goizetik arrats lerr-egiten, lan gogorretan...; aurrari ere kontu artu bear’
ta guztia arrastaka
· Cuidar de los hijos
Andre gajoa’ goizetik arrats lerr-egiten lan gogorretan...; aurrari ere kontu artu
bear’ ta guztia arrastaka
· De la mañana a la noche
Andre gajoa’ goizetik arrats lerr-egiten lan gogorretan...; aurrari ere kontu artu
bear’ ta guztia arrastaka
· Matándose a trabajar duro
Andre galduakin bere gauza guziak ondatu dituen seme gaizto au
· Devorar su hacienda con mujeres perdidas
Andre galgarri hura’ bere etxe-atadian ila izan zan
· Aquella mujer funesta
Andre gaxoak bortz ikusi dik, senar edaletzarraz! Sos bat izanik’ ezin eduki
txintxurra legor!
· Cuánto ha tenido que sufrir!
Andre gaxoak bortz ikusi dik, senar edaletzarraz! Sos bat izanik’ ezin eduki
txintxurra legor!
· No es ya capaz de pasar sin el trago
Andre gaxoak’ ur-txurrupa artzen du, ezpainak ixteko senarra moskorrik
datorrenean; alderdi ona dala diote’ jokan ez asteko
· Dicen que es buen recurso para
Andre gaxoari ere ordua etorri zaio, ba...: il da. -Aurreraxeago edo atzeraxeago’
danok martxa ori segituko degu
· Más tarde o más temprano
Andre Geaxi: ekatzu nere orrazi... Bestela galduko-ittut zure ondorengo azkazi...
· Acabaré con toda tu descendencia...; con toda tu semilla
Andre iz-jario eta algara-aundi bat
· Muy aparatosa al reir
Andre iz-jario eta algara-aundi bat
· Muy habladora
Andre Jakobaren etxean arkitzen zuten legorra, eta bai ere ogia
· Allí encontraban abrigo o techo; cobijo
Andre jasoa da
· Señora de buen porte y esmerada
Andre Josepak ba zeukan urre-mordoskaren bat’ non edo-non ondo gordeta
· En alguna parte
Andre Katalin, eutsi bi baso abek, eta bekar beste bat oso beltza, abiadura artzeko
· Ahí van estos dos vasos
Andre Klara’ totela da: nastutzen ditu gauza guziak Jesus batean; ezin esan du garbi
itzikan
· No sabe pronunciar con claridad una palabra
Andre Maria Martxoko’ behia larrean aseko, kaikua esnez beteko
· Anunciación de María. 25 marzo
Andre Martina! Ez dediela putzu txiki ontan ito!
· No se apure Vd. por tan poca cosa!
Andre on langile bat eman zautan Jaunak begietarat egun batez zorionez
· La puso el Señor en mi camino
Andre onarentzat’ zuk jardun geiegia
· Hablas demasiado para ser buena esposa
Andre oni ezarritako guzia’ gezurra da
· Todo lo atribuido a
Andre ori’ etxaukat orain, Manu, igaitik saltzeko
· La quiero demasiado para vendérsela a nadie
Andre orrek esango dit bada neri aoaren aurrean, lapurra naizela?
· A mi propia cara; a mis propias barbas
Andre orrek igarri daua ainbatetik benetako arratiarra intzana’ ... ta itzela jokatu
daua!
· Te ha hecho una buena jugarreta
Andre orrek urte askoan beso bata igarturik zeukan
· Tenía un brazo yerto, seco
Andre urragarria, Danbolin-atxoa!
· Qué mujer más cómica!
Andre xaloak’ jan-aldi on bat lukainka ekartzen dio’ ziztor-miztor-ka erdi-lotsaz
etorri zaion umeari. Emakunde-egunean.
· Una buena ración de chorizo
Andre xaloak’ jan-aldi on bat lukainka ekartzen dio’ ziztor-miztor-ka erdi-lotsaz
etorri zaion umeari. Emakunde-egunean.
· Cantando la fórmula ritual de la cuestación
Andre xar ona, belaun igarrak fedez jarririk lurrean’ errezatzen asi zan
· Puestas en tierra sus descarnadas rodillas
Andrea aurkitu-arren nagi eta ondo-gurea’ ... jakizu’ bost urtean etxakola keja bat
ezagutu
· Comodona
Andrea aurkitu-arren nagi eta ondo-gurea’ ... jakizu’ bost urtean etxakola keja bat
ezagutu
· No ha dado motivo de queja
Andrea daukat alkate... Ito bear nau!
· Ella es la mandona de mi casa
Andrea deadarrez asi zan’ basoko abereren batek an puska zezakeala’ ta atea
idikitzeko
· Empezó a gritar
Andrea erleen erregina baratzen den tokian geldituko dira erle guziak, mulkoan
elkarri loturik
· Todas arracimadas
Andrea!... ez bildur izan senarrenik! bost ile-barru zeure alboan izango dozu..;
aurtemin urten jatzu Habana-tik’ ta aberatsik dator
· Viene hecho rico
Andrea!... ez bildur izan senarrenik! bost ile-barru zeure alboan izango dozu...;
aurtemin urten jatzu Habana-tik’ ta aberatsik dator
· No pases cuidado por tu marido
Andrea ezur-berritua dezu beraz?
· De modo que tu mujer ha dado a luz? N.B. El eufemismo, en principio, alude a la
concepción; aquí se extiende al parto
Andrea: gure goitik eta beerakoari begiratu egiozu ondo
· Míranos bien de alto abajo
Andrea’ nagia ta ondo-gurea zan
· Perezosa y comodona
Andrea zenbait izan balu’ ikusiko zun...!
· Si le hubiera tocado en suerte otra clase de mujer
Andrea ere oso ezertakoa da; leiala ta zintzoa gainera
· Muy hábil en recursos, o animosa, de mucha iniciativa
Andreak noiz-nai dauka neretzat erasoa
· Está riñéndome de continuo
Andreak zer-ikusirik etzuala jakin’ eta ala-re andra aotan artu bear!
· Qué empeño el suyo de mentar o sacar a relucir a su mujer!... de mezclarla en el
asunto!
Andrearekin jungo da noski? .-Bearko jun!
· Qué remedio! Ya se cuidaría de ir solo!
Andredena Maria Martxoko’ behia larrean aseko
· Desde el 25 de marzo, no le faltará pasto al vacuno
Andredena martxoko’ nik negiari neguari opoko ostiko Esan omen zuen beorrak
· 25 de marzo: presencia de la primavera
Andregai bi zauzkat iretzat: ikusiko dituk zer landareak diran!... Begiz jo ta bereala’
baba darikala gelditu-bearra aiz!
· Te quedarás como alelado
Andregai bi zauzkat iretzat: ikusiko dituk zer landareak diran!... Begiz jo ta bereala’
baba darikala gelditu-bearra aiz!
· Vas a ver qué prendas, qué preciosidades!
Andregaia ere’ bere antzekoa zun: uztarria’ aldero aundirik-gabe eramango zuten,
bien artean
· Se llevarían bien los dos en su matrimonio
Andregaia ere’ bere antzekoa zuun: uztarria’ aldero aundirik-gabe eramango zuten,
bien artean
· Se llevarían bien los dos entre sí
Andregairik ba dezu? .-Ez dakit ortarako ezer biderikan... Zerbait izango aal da nun
edo-andikan
· No faltará alguien, llegado el caso
Andregairik ba dezu? -Ez dakit ortarako ezer biderikan... Zerbait izango al da nun
edo-andikan
· No he intentado nada hasta el presente
Andre-gaitako bidia itxi diote...: ori artzen dunak ze suertia! Uzten duanak’ obia!
· Le han dado calabazas
Andre-gizonak
· Hombres y mujeres ?? Marido y mujer ?? N.B. Aquí no se trataba de afeminados, ni
cosa parecida
Andre-Joxepa’ senarraren zai zegoan; eta sartu zan bezin laster atera ziozkan aste-
egunetako soina eta oinetako legorra
· Calzado seco
Andre-Joxepa’ senarraren zai zegoan; eta sartu zan bezin laster atera ziozkan aste-
egunetako soina eta oinetako legorra
· La ropa de entre semana; de trabajo
Andre-Joxepak’ laster ingurutu zituan artilezko galtzerdi batzuek Tomas-entzat
· Se procuró pronto unos calcetines
Andrekumetan bilatu leike amaika arta-galbara
· Hay no pocas alocadas o cascabeleras
Andre-Mari eguna’ ... zeren zoragarria, goizean goizetik!
· Desde la mañana temprano
Andre-Mari eguna’ zeren zoragarria, goizean goizetik!
· Qué emocionante, desde la mañana temprano!
Andrerik eztaukolakuen egongo zarie? Oker zagoze, ba! Andrie bauko euki
· Os figuraréis acaso que
Andria ez zan mutua; baina gizonak-pe mingaina ez eban geldirik eukitzeko
· Tenía la lengua bien suelta
Andriari iges ein al dabena’ ez dok gizon makurra!
· Qué vivo tiene que ser!
Aneg’ erdi edo imina bat gaitik’ onetxek garbituko ditu
· Total por una cuarta de grano en general... No siendo más que una cuarta
An-emen-ka izkutu-antzean gelditu ziran batzuk
· Medio emboscados
An-emenka’ soil da arloa, jaio-bagerik artoa; bele, zozo ta iskinasoek an sartu dute
moko lapurra
· De trecho en trecho quedan espacios calvos en el sembrado
An-emenka’ soil da arloa, jaio-bagerik artoa: bele, zozo ta iskinasoek an sartu dute
moko lapurra
· Es que allí han hincado su pico ladrón
An ere’ antzarak mokoaz ala
· En todas partes cuecen habas
An ere’ ariko zan hura! Etzan egongo eskua eskuaren gainean jarrita!
· Estarse ocioso, mano sobre mano
An ere ba ziran aien ispia edo konta-katiluak
· Soplones o espías
An ere erreboluzioa asi-ez-asi omen dituk ba...!
· Amenaza estallar la revolución
An ere estu ta larri ibili nintzan... gaitz orrekin
· Anduve bien apurado; buenos apuros pasé
An ere izango dira gaziuneak, ez-ta ala, seme?
· Tampoco allí faltarán amarguras...!
An ere’ leioak atari-begira... an ere txakurrak anka-utsik...
· En todas partes cuecen habas
An ere’ ogia ezta eguzkitan erreko...
· Tampoco allí atarán los perros con longaniza... No faltarán dificultades
An ere piparrak aldatzen asi dira, agi danean
· Ponerse tirante la situación... Ponerse tensas las relaciones
An ere’ txakurrak anka ausirik ibiliko dira ba...!
· También allí cocerán habas
An ere’ txakurrak ortotsik
· En todas partes cuecen habas
An ere zainak bota zitun’ monjatxo oen Senidetzak
· También allí echó raíces
An-ezezik gure artean ere atera dira arbi-azi ederrak!
· Buenos tipos o elementos se han dado también en nosotros!
Angelus-ekin pestaren joaiteaz’ ba du norbaitek min
· Alguien queda apenado al terminar la fiesta con el Angelus
Angeru bat bear izan eban Jesus-ek’ berari biotz-puskatxu bat emoteko
· Para infundirle un poco de valor o ánimo
Angeruak eurak’ auspez, aurpegia dariela dagoz, Jauna’ zeure anditasunaren
aurrean
· Con el rostro humillado
Angeruak Maria Birjineari’ barri onak emon eutsozan
· El Angel del Señor anunció a María
Angeruak turrunta bildurgarriari ots-eragin-ezkero’ biztu eta jagiko da ene gorputz
au
· Después que haya hecho resonar la trompeta
Angeruen laguntzan igongo dau arimeak zerura
· En compañía de los ángeles; acompañada de los ángeles
Angles, espainol, italiano... ba da hemen erresuma guzietarik; eta gutiz gehienek’
 sakelak bero
· Tienen bien provistas las carteras
Angles, espainol italiano... ba da hemen erresuma guzietarik; eta gutiz gehienek’
sakelak bero
· La mayor parte de ellos
Ango agirakea!
· Qué trapatiesta aquélla!
Ango aldiak eginik’ bereala gaztelurakoari ekin zion
· Saliendo de allí; dejando aquello
Ango aldiak eginik’ bereala gaztelurakoari ekin zion
· Emprendió la vuelta al castillo
Ango apaizak oso berea du mutila, ta noiz-nai joaten zaio au berekin egunak
pasatzera
· El cura estima mucho al chico, y éste le es muy adicto
Ango arri-errenkada guziak’ puska-gabeak dira: osoak
· De una sola pieza
Ango arrotzaz’ igazko aizeaz-aina ajola dik gure nagusiak
· Le importa un bledo de
Ango arto, ilar, barazki ta abar, txiki-txiki eginak gelditu dira
· Destrozada la hortaliza
Ango arto ta emengo gari’ tekela aundi-gabe egon oi ziran... berriketan ostatuan
· Sin mayores desacuerdos...; en sosegado diálogo
Ango atze-aurrera bitartean’ sakeletik bost ogerleko kendu eutsozan
· En estas idas y venidas
Ango bai-ezak erabakitzera ez ote diote deituko Jesukristoren Ordezkariari?
· A dirimir sus contiendas
Ango barriak iruzkindu ebezanean
· Comentar
Ango bizimoduaz asperturik’ lur ura uztera erabaki nintzan...; emen nator orain’
diruz ez txit sendo, eta ez ere osasunaz ondo
· Bastante flojo de dineros
Ango bizimoduaz asperturik’ lur ura uztera erabaki nintzan...; emen nator orain’
diruz ez txit sendo, eta ez ere osasunaz ondo
· Me decidí a
Ango burdinbidea egin zanean’ ara jo eben euskeldun askok; eta ogei inguru bertan
ezkondu ziran ta bertakotu
· Allá se dirigieron
Ango burdinbidea egin zanean’ ara jo eben euskeldun askok; eta ogei inguru bertan
ezkondu ziran ta bertakotu
· Alrededor de veinte
Ango burruka zer zan jakin ebanean’ urren zan otzara bat bekoz-gora ipini’ ta beren
ganeratuaz’ berba egin nairik asi zan agura gaisoa
· Poniendo la canasta boca abajo
Ango deadarrak eta ango triski-traskak’ akelarre ziruditen
· La trapatiesta que allí se armó!
Ango egurastaro latzak’ oso auldu zun
· Terrible clima
Ango eliza’ urratua dago ur-aldetik; bertze sei etxe ere iretsi ditu ugaldeak
· Se las ha sumido la riada
Ango eliza’ urratua dago ur-aldetik; bertze sei etxe ere iretsi ditu ugaldeak
· Ha quedado averiada
Ango erreal bat gora-beera’ erosi egingo juat
· Total por un real
Ango Errege eta Bizkaiko Jaun zan, biak batean
· Ambas cosas a la vez, simultáneamente
Ango gazte dantzarien edertasuna! Ba zagon soinu alai ok zeinek entzuna!
· Qué entusiasmo por oir aquella alegre música!
Ango gazteririk ederrena’ bat-batean arri eta zabor-pean geratu zan
· Bajo los escombros
Ango gizonak’ izen gaiztoaren jabeak dira
· Tienen mala fama
Ango gizonezkoa... ango mutilezkoa...’ gu plazara eldu ginanean!
· Qué multitud de hombres!
Ango gizonezkoa!... ango mutilezkoa!’ gu plazara eldu ginanean
· Qué multitud de hombres!... de jóvenes
Ango gora-beerak egiten dabe zauzkadea euren biotzetan
· Conmover
Ango gozagarrizko usaina daroa alde guztietara’ bere jantzian eraatsita-legez
· Como pegado a su vestido
Ango gozagarrizko usaina daroa alde guztietara’ bere jantzian eraatsita-legez
· Fragancia
Ango ikusteko guztiak ikusita gero
· Visto todo lo que había que ver
Ango jende gaiztoakin’ askotan bat egin ziran
· Se aliaron con ellos muchas veces
Ango jende guzia bere mendera ekartzeko’ ibili batzuek egin zituen, Vespasiano-k
· Para tratar de someterlos a todos
Ango jende napar ura’ gogor-gaiztoa omen zan oso; ta joko ez bazuten’ leiotik saltatu
bear izan omen zuan
· Era gente muy aviesa
Ango jentea’ aberatsena zala inoan, emole ona ezpazan-bere
· Aunque no muy limosnera
Ango kalapitak eta errepikak’ sekulakoak ziren
· Reyertas y disputas sin fin; tremendas
Ango lagun batek esanaz gozakaitz egonagatik’ itz oekin geldika gozatuko da, ta
eskura etorriko da
· A pesar de estar disgustado o molesto por
Ango lagun batek esanaz gozakaitz egonagatik’ itz oiekin geldika gozatuko da, ta
eskura etorriko da
· Se dejará reducir o calmar
Ango lagunen bizkar botako du... ta etorri-ezina
· Se justificará a expensas de; escudándose en
Ango lagunen bizkar botako du...; ta etorri-ezina!
· Y alegará imposibilidad de venir
Ango liburutegian’ eskuz-eginak ba ziran, oin orain dala sei edo zortzi gizaldi eginak
· Había manuscritos
Ango lur agorrak’ ar-koskor artean bada ere’ garia ematen zuten galanki
· Aun entre guijarros
Ango maixuak’ zerua ikusteko ez eukan begirik
· Carecía de vista para descubrir el cielo. No tenía fe
Ango mendi ederrak! Edozein tokitan exeri’ ta aieri begira orduuk eta orduuk
egotekoak
· En que se pasan horas y horas sin cansarse uno de contemplarlos
Ango mendiak’ ertz-ilak; oso biribilduta geienak
· Montañas obtusas
Ango moskorrak, eta ango zaratea!
· Qué borracheras y qué griterío!
Ango nagosiak erakutsiko deutso orreri’ lau ta bi zeinbat direan
· Aquél le va a ajustar las cuentas
Ango nagusiak’ oso begitik ikusten omen ditu
· Les muestra gran simpatía
Ango oilo zar... zirina zeriotenak’ dana ondatuko zidaten, lenaz-gain
· Que no hacían más que ensuciar
Ango oilo zar... zirina zeriotenak’ dana ondatuko zidaten, lenaz-gain
· Más de lo que estaba
Ango okel-jatiak! Pentsata bakarrik’ urek urteten dost agin-artetik
· Se me hace la boca agua
Ango ormaak’ kedarratuta dagoz, keiaren keiaz
· Cubiertas de hollín, de tanto humo
Ango pesta ere ba zan! Maiteexaren karraxi bakoitzean’ Joainixiok sukaldean
arrantz egiten zun
· Que escena más cómica aquella!
Ango puskarik onenaren jabe egin zan zakurra’ gaitz-pentsatu-gabe
· Se apoderó de
Ango puskarik onenaren jabe egin zan zakurra’ gaitz-pentsatu-gabe
· Sin maliciar la tranpa allí oculta
Ango sua’ eun aldiz ta geiagotan emengoa baino gogorragoa da
· Cien y más veces... más intenso
Ango suak biziroago erretzen du’ munduko su guziak elkarri erantsirik erreko lukeen
baino
· Todos los fuegos del mundo juntos
Ango sutartean’ egarriarekin ezin burutuz dago
· Sin poder aguantar la sed
Ango sutartean’ egarriarekin ezin burutuz dago
· En aquellas llamas
Ango ta emengo jauntxoak’ kristautasunari esiak eta langak jarri zizkien; baino,
mendiko ostropean ur-negarra bezela’ aurrera ta aurrera jun zan
· Le pusieron barreras o trabas...; obstáculos
Ango txalo jotzea, Anton-Zurruten bertsoari!
· Qué manera de aplaudirle!
Ango txaloak, orduan! nere bertsoa entzutean
 · Qué de aplausos!
Ango txistor-muturrak jango genitulako bildurrak jo zitun
· Quedaron atemorizados pensando que
Ango umeen emana!
· Qué manera de salir chiquillos!
Ango zarata ta ixkanbila! Entzun bear ez ginuzenak ere entzun ginuzen...!
· Y qué de cosas o palabrotas tuvimos que ori!
Ango zelai baten erdian egin makilearekin arrasto bat’ eta alako etxe txuri eder bat
agertu emen-zan
· Cierta casa misteriosa
Ango zelai lur-gozodunakaz’ begia beteta daukela esan leike...: asko poztuko
gintzakez’ arako bide ori artuko balebe
· Si se decidieran a irse allá
Ango zelai lur-gozodunakaz’ begia beteta daukela esan leike...: asko poztuko
gintzakez’ arako bide ori artuko balebe
· Parece que están fascinados, cautivados con
Ango zokoak ondo ba zekizkin; eta gaubez ango nekazari prestu baten etxera bildu
zan
· Conocía bien las andadas, el terreno
Angoa bukatzea ta etorri’ bat egin! entzun?
· Ven en cuanto termine lo de allí
Angoai betiko agur eginaz’ etxerako bideari ematea luke bidezkoena
· Volverse a casa
Angoak an ta emengoak emen bear degula konpondu, -esan digu
· Cada mochuelo a su olivo; cada uno en su puesto
Angoak an ta emengoak emen bear degula konpondu, -esan digu
· Independientemente unos de otros; sin mezclar las cuestiones
Angoak erabat zart egin zun...; andik etzegon ezer. Ala ere’ zutik zegon eta irmo,
gurutzeari begirik kendu-gabe... Jesusen Ama
· Ya no había nada que esperar
Angoak erabat zart egin zun...; andik etzegon ezer: Ala ere’ zutik zegon eta irmo,
gurutzeari begirik kendu-gabe... Jesusen Ama
· Aquello era el fin de todo; todo había concluido
Angoak eta aruntzagokoak joango dirala, ez dirala... ta zer? Gauza den guziak joan
besterik ez dute
· Que tales o cuales irán o no irán
Angoak eta aruntzagokoak joango dirala, ez dirala... ta zer? Gauza den guziak joan
besterik ez dute
· Todos los que no tengan impedimento
Angoak gogor erantzun dabe
· Enérgicamente
Angoak gureakaz burrukea euki ei-eben’ areik artzaile geratzen zirala
· Tocándoles a ellos salir perdedores
Angoaneko Praxkuk egin dezala! Or konpon!
· Que lo haga el vecino! Que lo haga otro! Que lo haga Rita!
Angoaz gainerat’ egun gazitxoak iretsi ditu, bizpairu
· Pasar días bastante amargos
Angulara-ginoko guztia jango joagu gaur, ta merke!
· Angulas inclusive
Anima asko bide zuzenean jarri dituzte, Zarauzko ezin-esan-ala misiolarik
· Enderezar, traer al buen camino
Anima bakoitza bere gorputzagana joango da; eta nork esan zein irain gaiztoarekin
begiratuko dion infernua merezi duanak?
· Con qué ojos de odio le mirará
Anima berdineko gizadiak’ aixa bilatzen dute batak bestea
· Pronto se encuentran uno a otro
Anima gaizkira obenduak’ eztu atseginik orazioa egiteko
· El alma inclinada o viciada al mal
Anima gaxoak’ erdi-aterean ez uzteko!... esaten zigun... Sermolariak.
· Que no nos contásemos con indulgencias ganadas a medias, en sufragio de las ánimas
Anima gora asi zuan Amatxik; elizakoak emana zan, eta apeza an zeukan ondoan’
Jesus esanez bein eta berriz
· Había recibido ya los últimos Sacramentos
Anima gora asia zuan Amatxik; elizakoak emana zan, eta apeza an zeukan ondoan’
Jesus esanez bein eta berriz
· Se le iba la vida poco a poco
Anima gora asia zuan Amatxik; elizakoak emana zan, eta apeza an zeukan ondoan’
Jesus esanez bein eta berriz
· Una y otra vez
Anima guzia’ ilunbe beltzean zedukan
· En tinieblas; de desolación
Anima jaten, zertan egon bear nuun, orduuk arte ezer egin-gabe?
· Fastidiada
Anima jaten, zertan egon bear nuun, orduuk arte, ezer egin-gabe?
· Hasta las tantas de la noche
Anima nerea: zeregandu zaite; begirozu zer egiten dezun!
· Recógete en tí mismo
Anima oiek’ ez daukate leenbizietan oraindik ortarako oitura erabat eginik’ gogo
zaienean ortan gelditzeko
· A los comienzos
Anima oiek’ ez daukate leenbizietan oraindik ortarako oitura erabat eginik’ gogo
zaienean ortan gelditzeko
· Cuando lo desean
Anima oiek’ ez daukate leenbizietan oraindik ortarako oitura erabat eginik’ gogo
zaienean ortan gelditzeko
· No están enteramente habituados a ello
Anima ori’ arbola makatza bezala da; ez du zeruko frutu gozorik ematen
· Es comparable el árbol bravío
Anima ori’ ezerk ere munduan gauzak ezin osoro beteko du
· Nada absolutamente la podrá colmar en el mundo
Anima oriek ba dute’ erregeren baratz ederrak ur adina zeruko doai
· Tantos dones del cielo como agua los jardines del rey
Anima ortzetan zuula zegoon, gaxoa. Ia ilean
· Casi moribunda
Anima pakean arkitzen danean egin bear da aukera ori; ez aserreren batekin
gozagaitzturik dagoenean
· No en momentos de desazón o desabrimiento
Anima salbatzea da gure arazorik nagusiena; esateko’ bakarra
· Estoy por decir
Anima’ xuri; bihotza bakean zuen beti
· Tenía un alma pura; vivía en paz consigo mismo
Anima zintzoak ez daki batzutan’ ernai ala xogor dagonik: bien mugan bezela dago
· Está como en una situación intermedia
Animak’ Jaungoikoaren itzaren gose dira: zertan gaude emen?
· Qué hacemos aquí quietos? sin ir a darles lo que ansían
Animak’ Jaungoikoaren itzaren gose dira: zertan gaude emen?
· Hambrientos de la palabra de Dios
Animak lagunduko dizu... Animaan ogia zekarrenari etxekoak erantzuten ziotena
· Que el alma del finado te valga!
Animako etsaiak goitzeko’ guztiz arma egokia da
· Para vencer a los enemigos del alma
Animako gauzetan bide andi-gabe kezkaz beterik ibili oi zana zan
· Sin gran fundamento; sin motivo
Animako gidaritzat’ ez det uste, bat bear ta’ onetan onena bera izango etzendukeanik
· Puesto a tener que escoger uno
Animan dauden lar danak kenduta’ pozez etorri ginan Ejertziziotako etxe artatik.
· Dejada la broza de los pecados
Animaren bost ate-leioak
· Los cinco sentidos
Animaren muinean agertzen da Jauna’ irudizko ikuskariz ez, baina adimenekoz
· Se manifiesta en la médula del alma
Animarik ba dutela etzaie gogora
· No se acuerdan de que tienen un alma
Animatik esaten dizut: biotza bete-betean maiteko zaitut, bizi naizen artean
· Te lo digo con toda verdad
Animatik esaten dizut: biotza bete-betean maiteko zaitut, bizi naizen artean
· Te querré de todo corazón
Animeko loak ere’ lotu egiten gaitu: ez digu uzten zeruko bidean aurrera egiten
· No nos deja avanzar
Animen zaiak ipini ziran errietan, bataiatzeko eskuarekin
· Pastores de las almas
Aniotz-enean sarrera bat egin zuten: gelditzeko ta gelditzeko... aleginak egin zizkaten;
baino lenbailen etxeratzeko gogoa zuten
· Les insistieron a que se quedaran
Anitz aldetara begira dakioke gogoz ta biotzez gure Jaunari
· Considerársele de muchos modos
Anitz aldetara mintzo dira gauza hortaz, hango jendeak
· Discrepan en su apreciación
Anitz alegin oi du’ gazteak gaistarazi naiez
· Pervertir
Anitz alegin oi du’ gazteak gaistarazi naiez
 · Poner mucho empeño
Anitz begi eta beharri izanen da hemendik goiti’ ur-erretzalen kontra. Hibaian
· Se ejercerá mayor vigilancia contra los que contaminan el río echando cal viva para
pescar
Anitz darraika eztiari’ eta aiher zaika zaio
· Muchos le tienen afición
Anitz darraika eztiari’ eta aiher zaika zaio
· Muchos van tras de la miel
Anitz diarduenak’ nekez izain du bihotz bildua
· Quien mucho habla
Anitz diarduenak’ nekez izain du bihotz bildua
· Recogimiento
Anitz dira deituak, baina gutiak hautatuak
· Son pocos los escogidos
Anitz dira’ natural gaistoa eskura ekarri-gabez galduaz ta galduaz doazenak
· Cada vez más perdidos; perderse más y más
Anitz dira’ natural gaistoa eskura ekarri-gabez galduaz ta galduaz doazenak
· Por no reducir o frenar
Anitz dira oroen jakinean preso egonak
· Sabiéndolo todos; como sabe todo el mundo
Anitz egur eder gelditzen ohi da oihanean’ ekarlerik-gabez
· A falta de quien la traiga a casa. N.B. A modo de proverbio. La virtud está segura a
falta de tentador
Anitz entseiu egin dinat’ orai daramanan bide gaixtoaren huts-eragiteko
· Por apartarte de ese mal camino
Anitz gauza entzuten da’ hobe bailizateke ez entzutea
· Que mejor sería no oir
Anitz gauza ta nekagiro ekusi zituen Jesus-ek
· Sufrir muchas penalidades
Anitz gauzatan’ elkar dirudite
· Se parecen entre sí
Anitz geiago zor dizut’ zure niganatze onen alde
· Por esta venida tuya a mí
Anitz’ gutaz bekaizti dire
· Nos envidian
Anitz hitz eder ahotik atera zuen; egun baten epearen eskatu zen. Guztiak alferrik:
oihuz eta otoitzez zegoela’ arimak egin zeraukan zion
· Expiró
Anitz hitz eder ahotik atera zuen; egun baten epearen eskatu zen. Guztiak alferrik:
oihuz eta otoitzez zegoela’ arimak egin zeraukan zion
· Pidió plazo de un día. N.B. El verbo eskatu con auxiliar intransitivo
Anitz hitz eder ahotik atera zuen; egun baten epearen eskatu zen. Guztiak alferrik:
oihuz eta otoitzez zegoela’ arimak egin zeraukan zion
· Muchos halagos y bellas promesas
Anitz ibiltzen da bide hartan: ba da han oinatza franko
· Se ven muchas huellas de pasos
Anitz izan da orainokoan ni ez-bezalakorik, ni baino gaiagorik
 · Más aptos que yo
Anitz jende ba da Frantzian, mirari baten begira herria salbatzeko; guk behar dugu
beraz hortzez iguzkirat egon?, nondik jinen den gure osasuna?
· Esperar tranquilamente sin hacer nada
Anitz joaiten da arratsean sendorik oherat
· Muchos se acuestan sanos
Anitz lagunduko dizu neke orrek’ zere anima garbi-ez ori ongi garbitzen
· Tu alma manchada
Anitz lekutan’ beren eskuko dituzte seminarioak. Jesuitek
· Tienen bajo su dirección
Anitz mintzo denak’ huts anitz
· Quien mucho habla, mucho yerra
Anitz otoitz eder egin zeraukun zigun gure anaiak; anitz nigar-purpuila isuri zuen
· Derramó gruesas lágrimas
Anitz otoitz eder egin zeraukun zigun gure anaiak; anitz nigar-purpuila isuri zuen
· Nos dirigió tiernas súplicas
Anitz urtez elgarri nausigoa kendu nahiz ari izan dira bi herrixkak, hi bahiz’ ni ere
ba
· Rivalizando; desafiándose
Anitz urtez elgarri nausigoa kendu nahiz ari izan dira bi herrixkak hi bahiz’ ni ere ba
· Disputándose la hegemonía o superioridad
Anitzek, bekatu egin hutsen boterez poderioz’ eztute kontzientziaren erantzuterik
sentitzen
· En fuerza de tanto pecar
Anitzek’ onelako gauzarik gogoan artu ere gabe’ egiten dituzte ango aldiak
· Van y vienen de allí
Anitzek uste dute’ ori egin-ezkero’ egin dituztela jaieko lanak
· Que ya han cumplido con el día festivo
Anitzek zioten’ ez ginuela behingo Aita Saindu
· Que no tendríamos papa para mucho tiempo
Anitzetan’ deus ezin eginez gelditu behar zara
· N.B. Behar con auxiliar intransitivo
Anitzi iguriki dio Jainkoak’ zahartu hutsezko ponturaino
· Aguardar hasta la extrema ancianidad
Anjel ainakorik ez egoan: aren zale ziran erriko neskatile guztiak
· Todas le hubiesen querido para sí
Anjel ainakorik ez egoan: aren zale ziran erriko neskatile guztiak
· No había quien le igualase
Anjel bakarrikan zegoan ernai etxean: naiezak loa galerazitzen zion
· El disgusto no le dejaba dormir. La calentura le desvelaba
Anjel gizajoa!... Sinistu zak: baldin-da baldin hura iltzen baduk’ gure Manuri etzaiok
sekula begirikan legortuko!
· Lo que es si llegara a morir
Anjel gizajoa!... Sinistu zak: baldin-da baldin hura iltzen baduk’ gure Manuri etzaiok
sekula begirikan legortuko!
· No parará de llorar nunca. Se le secarán los ojos -de tanto llorar
Anjel iltzen bada’ laster jarraituko ziok ondoren don Josek ere
 · Le seguirá detrás... Le costará la vida a D. José
Anjel sendatuko dun aurki, alaba’ ... eta joango ditun debru-etxera naigabeak!
· Y se irán al diablo todas tus penas... Y se acabarán las penas
Anjelek ez eban oindino erabagi’ senartu bear eban edo ez; da ezer erabagiko eban
itxurarik-be ez egoan
· Si se casaría o no
Anjelek ez eutsan geiago itzik esan’ eta bertanbera amaitu zan gure neska-mutilen
adiskidetasuna
· Se acabó definitivamente
Anjelen aginduz egina bada’ eskerrak emotekoa da
· Es de agradecer
Anka anka’ n gainean daukagunean, orrelako koplakin asi?
· Cuando estamos ya hechos unos vejestorios... Cuando estamos ya casi con un pie en el
sepulcro
Anka ankarekin ezin ibiliz gelditu da
· Sin poder dar un paso
Anka ankaren gain etzanda
· Apoyado un pie sobre otro
Anka ankari ezin eman ziola ibili zan
· No pudiendo apenas apoyarse en el suelo; sin poder casi dar un paso
Anka ankari ezin emanikan... an zetorren eskale bat
· Con dificultak, andando penosamente
Anka bardinka saltu eginda patxaraz jezarri zan
· A pie juntillas
Anka bat ausi du... Saiats bat ausi dau
· Ya han hecho la proclama de su matrimonio
Anka bat dun gizona’ beti dabil erren
· Imposible no cojear, careciendo de un pie... Sin medios no es posible alcanzar el fin
Anka bata ezgauz dauko’ baina urrun joaten dan gizona da Romanones
· Tiene una pierna impedida
Anka baten belaun-buruan dauko ukondoa
· Con el codo sobre la rodilla
Anka bien jabe zan ondino; erren-egiten eban naikoa’ baina naikoa ondo ebilan
· Conservaba aún sus dos piernas
Anka bizikoa da korrikalari gazte au
· Agil de piernas
Anka erian zapatatxo bat, eta bestea oso gorririk’ bide galantik egin zuen Inaziok
· Con el otro pie enteramente descalzo
Anka jaso dukenik ez dagoke gaur errian; aizkora-jokua da Uitzin
· No parará en el pueblo quien sea capaz de moverse por su pie
Anka jaso lezaken inor ezta etxean geldituko
· Ninguno de los que puedan caminar por su pie; de los que no estén retenidos por
enfermedad
Anka jaso zezaken inor etzan geldituko’ festara joan-gabe
· Nadie capaz de andar por su pie. Sano
Anka oztu zaiok gizajo orri
· Ha muerto
Anka politen jabe dira dantzari gaztetxuok
· Bailan muy bonitamente
Anka sartu orduko’ loak artu ditu. Ez die elur-malutak loa debekatu
· Tan pronto como se han acostado
Anka sartu orduko’ loak artu ditu. Ez die elur-malutak loa debekatu
· No les han impedido dormir
Anka zaarrak jaso-ezinda, ta ilusinoz beterik ago?
· Ya no puedes con tus piernas
Anka-bakarrik emen eztago
· Aquí no hay ningún cojo de un pie
Anka-baldarra zan orren aita
· Zambo
Anka-barrenean dauka beti ama zanaren erretratoa. Oiaren anka-barrenean
· Frente a su lecho de enfermo, a los pies
Anka-biko asto-pilo batek urten eutsen Areatzako zubian’ eta txistuka ta birauka asi
jakezan
· Unos groseros gamberros
Anka-biko azeri marru bat arrapau dabe
· Un timador
Anka-bikorik balego gu ainakorik bada’ betor bide-erdira... joka beza gurekin!
· Si hay un hombre que se quiera medir con nosotros
Ankaen gainean balego gure ama-zana’ aren poza izango zan!
· Si viviera aún
Ankaen gainean ikusi-ezkero’ ... etxeko lan guziak egin itzin!
· Si ven que estoy como para sostenerme en pie, me cargan todo el trabajo de la casa
Anka-ezurretarainoko kasaka batekin ibiltzen zan gure auzoko Peilo
· Una casaca que le llegaba hasta los tobillos
Anka-geldin egoten dira’ ... ta errez gizentzen
· Como no hacen ejercicio
Anka-geldin errez irabazten dute botikarioak!
· Sin dar un paso...; sin esfuerzo
Anka-gorririk izan al dozue etxean? -Ez ondiokan.
· Nacer una criatura
Anka-gorritan izan-arren’ azkar ekarri genduzen sutarako txortak, beren arantza
zorrotzakaz
· Aunque íbamos descalzos
Ankak arin joan zinan Txonkoren tabernara
· A toda prisa te fuiste
Ankak arindu-bearra izan zuten
· Tuvieron que huir a toda prisa
Ankak berotu naian ari naitzaio, aita! .-Ez aiz ari utsik, ez!
· Ya se conoce, hombre! Bien que se nota... No en vano
ankak dantzatzen zitun, meza-mutilak
· Mover, agitar los pies
Ankak ematen dakitenak dira bost beor oiek; ta kontuz dabila emen jendea
· Son peligrosas; cocean fácilmente
Ankak ezin kendurik dabil, lurrari
 · Sin fuerzas para levantarse del suelo
Ankak garbitzen ez dakidala... neregatik esan du
· Ha dicho que no me lavo los pies...; que no suelo lavarme los pies
Ankak jaso al daikezan guztiak’ Arratera!
· Todo el mundo...; todos los que puedan...; todos los que estén en condiciones de ir por
su pie
Ankak utseginda, amildu izan dira ardiak berak
· Paso en falso, traspiés
Ankakin alasta egin’ eta erori egin nintzan, atzearen gainean
· Caí de espaldas
Ankakin alasta egin’ eta erori egin nintzan, atzearen gainean
· Di un resbalón
Anka-makilak erakutsita zer irabazten du emakumeak?
· Mostrando unas piernas contrahechas
Anka-minak napar-minak ixildu-kontuan izango ditugu noski?
· Ya no habrá glosopeda? Habrá desaparecido ya?
Ankamotz orrek zer erakutsi lezaiguke guri?
· Aludiendo a cierto gran personaje político bajo de estatura
Anka-motzaren ostikotik’ ... Jainkoak goarda
· No hay enemigo pequeño
Anka-muturreko ederra artuta nago!
· Me he dado un tremendo golpe en la punta del pie
Ankandi ta Txixeti mutiltzarkua
· Apodos
Ankapean omen daukat...; ala esan dit andreak
· Que la tengo esclavizada
Ankape-be, urrun jaurtiten dau orrek pelotea
· Aun a bajo pierna
Anka-puntetan iritxi zan
· De puntillas
Ankari eman zioten lapur biak’ tiro-otsa entzunik
· Echaron a correr; se dieron a la fuga
Ankarik jaso zazakeanik’ etxean etzan gelditu, misio oietara etorri-gabe
· No faltó ninguno de los capaces de venir por su pie
Ank-arte andia duen emakumeari’ sardanko deitzen zaio...; baino au, Jaungoikoaren
eskutik datorrena bezela’ ezer ezta
· Patizamba
Ankartean puztana daraman zakurraikin baino geiago eztaiteke fiatu, gizon zakur
orrekin
· Hombre taimado, marrajo
Anka-soinuak dira... Zein ote degu orain?
· Se oyen pasos
Anka-tartera sartu zaion arkumea naiz ezagutu marrakan’ sudur-mizpiren baimena-
bage’ ez da geldi oi paketan ardi ama
· Sin el permiso o consentimietno del olfato
Anka-tartera sartu zaion arkumea naiz ezagutu marrakan’ sudur-mizpiren baimena-
bage’ ez da geldi oi paketan ardi ama
 · Aunque lo conozca por el balido
Anka-tartetik beste makila altxatuta’ berarekin frantzes biak zatitu omen zituen ezur
ta mami’ lurretik jekitzeko gai etziraden moduan
· Les dio una gran paliza
Anka-zabalik lo egingo du orrek, esturasun orregatik
· Dormirá a pierna suelta
Anka-zain bigunak zeuzkatenak’ binaka, besteak al zan bezala’ igo ginuzen
Begoinarako arri-mailak goizean-goizetik
· Los de piernas ágiles
Anka-zainean min artu du
· Hacerse daño en la cañada
Ankaz-gora bota nai dute erabaki ori
· Echar abajo, deshacer
Ankaz-gora lotara joango da orain, lanak besteri utzita
· Se irá a la cama, tan fresca, tan campante
Ankea jaso daiken dezaken guztia’ biar Azpeitian izango da
· Todo el que sea dueño de sus piernas
Ankerkeri-ura galerazi bear zutenak
· Impedir aquella brutalidad
Anketako aldetik oiari elduta’ obeto mugituko genduke
· Por el lado de los pies
Anketako egosia’ gaixtotu egin zait
· Escozor de pies
Anketatik errena dala ba dakigu; burutik’ askoz errenagoa
· Pero aún cojea más de la cabeza
Ankoker-be urreratu zan bere tanbolinagaz; jo ebazan ekinaleko soinuak’ eta barre
asko egiteko ereti ona egon zan’ atso-agura biaren jantzakaz
· Ejecutó unas piezas muy movidas
Ano-egina nago
· Estoy reventado, agotado de cansancio
An-orduko emen ginan
· No tardamos un instante en volver
Anpola gorrie baino gorriago zeon... lotsaz
· Rojo de vergüenza; colorado como un tomate; como una cereza roja
Anpolaiak’ bere mende artu zitun
· Quedárselos para sí
Anpolairik eztet agur arkituko, berandu da-ta: salduko zaizkit danak ni plazara
joaterako
· Las habrán vendido ya todas
Antiguako Ama ibili ete zan, arranondotarrak olatuen artetik ataraten?... Alan da
ustea
· Tal es la creencia; es lo que comúnmente se cree
Antiokoren abela au ikusirik’ Simonek bere bi semeak ipini zituen Israelko soldaduai
agintzen. Abelera
· Viendo esta determinación de
Antipas onek’ itzketako bide andiak ematen zituen
· Daba mucho lugar a habladurías
Anton Betozko, ego-aizeak aina urte zituan gizona’ an egoan beti toki baten, geldi-
geldi, mutik egin-bage
· Más viejo que Matusalén
Anton Etxe-galgarri
· Perdulario
Anton, eztauat esan? Artu-ik, gizona, arnasa! Artu egik.
· Ve con calma!
Anton Kaikuren ustez
· Como diría Pero Grullo
Anton Kokok’ berekin artu nai ditu ezkonberriak koko-errira; goiz-maatsak eldu
zaizkiola ta
· Los quiere llevar consigo a la Ribera navarra
Anton Kokok’ etzalekua Errekalden du, amaika jenderen zokoa
· Cobijo de tantas gentes
Anton Kokok’ mandoka dakar beltza, barna berotzeko
· Trae el tinto por cargas... a lomo de mula
Anton Kokok’ mandoka dakar beltza barna berotzeko
· Antón el arriero ribero. N.B. Koko apodo dado a los extraños a la comarca
Anton-Diru’ soldau izan zan prantzestan; gero’ bere denbora ardizain emon dau
· Durante la francesada
Anton-Diru’ soldau izan zan prantzestean; gero’ bere denpora ardizain emon dau
· Apodo dado a un avaro
Anton-Diru’ soldau izan zan prantzestean; gero’ bere denpora ardizain emon dau
· Apodo dado a un avaro
Anton-Diru’ soldau izan zan prantzestean; gero’ bere denpora ardizain emon dau
· Ha pasado la vida guardando ovejas
Antonek etzuen ezer ongi egiten; eta jendea atzeratzen asi zitzaion: etzuen inondik,
ilabete osoan’ egun biko lanik
· Retirársele la clientela
Antonek etzuen ezer ongi egiten; eta jendea atzeratzen asi zitzaion: etzuen inondik,
ilabete osoan’ egun biko lanik
· No conseguía trabajo ni para dos días al mes
Antoni Derio, Kontze Zamudio...: bildotsak eta arrautzak eta areik-arakoa saltzera
zatoze?... Emoizue onenbeste...; bestela eztago saltzerik
· Y demás
Antoni: gaztetatik asi zara zeure birlobatxu oni Bilbora bidea erakusten... .-Zer da
egitea? Aspaldion egon jat erreguka...: noz eroango nozu Bilbora?
· Qué hacer si no? Qué iba a hacer...?
Antoni: umie zelan dakozu? - Lenau lenago plumunixe sentidu deu; da eon jatzu,
bijotz-koilareko minegaz’ Jaune, il naixu... Da zer pasa jako gero? Bijotza atrapa-
tzu plumun
· Ha estado sufriendo terriblemente, con dolor de estómago
Antonik naiko al du?- Ori’ gero jakingo degu; aurrena’ jakin zagun mutilaren berri!
· Sepamos lo que piensa el chico
Antonik zer dio?... Orain ere ura’ tximelean sendo egongo da?...
· Seguirá tan valiente de salud?
Antonio’ atzen-atzenean zegoan, ixilik, aitzakirik eman-gabe
 · En el último lugar; el último de todos
Antonio: zer berri Tolosa-n? -Lengo prezioan garia
· Sin novedad... Nada de particular
Antonioren eginbideak maxiatzeaz gainera’ gizon santua txarkeriz eta lotsagarriz
bete zutenak ba ziran
· Criticar, vituperar en son de burla
Anton-Kaiku’ il-aginean dago
· Agonizando
Anton-zurrut’ zan gizon bat, askok maite zuena; batez ere, ardo-saltzaileak. Edale
polit bat
· Taberneros
Anton-zurrut’ zan gizon bat, askok maite zuena; batez ere, ardo-saltzaileak. Edale
polit bat
· Un buen bebedor
Anton-zurrut’ zan gizon bat, askok maite zuena; batez ere, ardo-saltzaileak. Edale
polit bat
· Antón Copas
Antustera soberbiara etzina izan duanari’ alde onetatik joko dioe soinua atzen-
orduan infernuko etsaiak
· A quien ha tenido propensión a
Antustera soberbiara etzina izan duanari’ alde onetatik joko dioe soinua atzen-
orduan infernuko etsaiak
· Le tentarán
Antxe atsedengo degu piska bat
· Allí descansaremos
Antxe, auzoko bi anaiak dauden tokian ez litzake gaizki izango. Zer derizkiotzu?
.-Zuri esateko moko-mokoan neukan: amaika bider orixe esan diot nere buruari
· Me lo has quitado de la boca
Antxe, bai, pozik emongo neukez ordu osoak
· A gusto pasaría allí horas enteras
Antxe dauko gure Martinek eretia’ zeinbat-nai berba egiteko neskatileagaz
· Para hablar todo el tiempo que quiera
Antxe egoten da eguzkia artzen, zabal-zabal exerita Katua
· Cómodamente sentado
Antxe egozan eurak euretara erbestetar guztiak’ esku-pianoa entzuten
· Separados de los demás
Antxe erran diot: aizak zurie, aizak gorrie... Esateko guziak esan ditiot
· Le he cantado las cuarenta...; la cartilla
Antxe geratu emen-zan deabruaren mende’ sekulan andi irteteko eskubiderik izango
etzon etsipenean...
· Hecho ya a la idea de que...; desesperando de librarse
Antxe ikusiko dituzu tabernan ardo-jokatzen begijak ija aterian, tontuenari pegatzen
· Con los ojos desencajados
Antxe itxi eban oiloa, bigarren arrautzea noiz emongo
· A ver cuándo ponía el segundo huevo
Antxe, nere liburuekin’ bake-bakean bizi naiz nere baten
· A mis solas; sin otra aspiración
Antxe sortu zan gure Frantzisko..., gure iduzki zoragarria, Dante baten esanean
· Según expresión de Dante
Antxen arkitu du laguna sasian’ azken-atsetan
· Muriéndose; en las últimas; agonizando
Antxen dago erri-koxkor polita, eliza tontor duela
· Descollando encima la iglesia
Antxen... zeruan egongo gera, aita ta ama ta amona’ beok joan-zai
· Aguardándoles a ustedes
Antxina ago entzunda’ aregaz mutilagaz ez batuteko
· Ya te tengo dicho hace tiempo que
Antxina ago entzunda’ aregaz mutilagaz ez batuteko
· Ya te tengo dicho hace tiempo que
Antxina’ Anbotoko damea sortu baino lentxuago
· En tiempos de Mari-Castaña
Antxina baten bai... baina oin orain’ nun diranik-be ez, aizeriak gure aldeetan
· Desaparecieron por completo; ya ni recuerdo queda de las zorras
Antxina’ egunean bein baino ez omen zuten jatekorik artzen barau-egunean; ta
bertan’ urri ta mee
· Escaso y frugal alimento
Antxina erri guztiak goietan eregiten zireala’ inok esan ezpalei-bere, sinistekoa da:
gauzeak berak dakarrena dalako
· Es cosa que se cae de su propio peso
Antxina eztala jazorikoa da
· Ocurrió no hace mucho
Antxina igesi eustan begietatik seme orrek, Amerikarako
· Se me largó; desapareció de mi lado
Antxina urrunetik’ euskaldunen entzutea itsaso guztietatik zabaldu dozuenok
· Desde remota antigüedad
Antxina-barik ezagutu dot nik arima bat’ bere burua guztiz menperatua eukana
· Que tenía ya vencido su natural
Antxina-barik ezagutu dot nik arima bat’ bere burua guztiz menperatua eukana
· No ha mucho tiempo
Antxinako esaerea da’ Osasunagaz naste bakea
· N.B. Dicho proverbial: Paz y salud, bienes supremos en la tierra
Antxinako euskaldunen prakak galdu doguz!
· Ya no tenemos la valentía de
Antxinako gorroto baltzak ebizen, inoiz baino burruka andiagoan
· Más enconados que nunca
Antxinako gorroto baltzak ebizen, inoiz baino burruka andiagoan
· Odios inveterados
Antxinako gure atsoen sorgin-ipuinak’ lasto-samar bat ezeban balio beste onen aldean
· No valía un bledo... un comino
Antxinako usteak eta gaurkoak topekada andia izan dabiela’ jakitunean gagoz
· Ya estamos enterados de que
Antxinako usteak eta gaurkoak topekada andia izan dabiela’ jakitunean gagoz
· Han chocado grandemente entre sí
Antxinetatik bere gogoak eskatzen zionaren antzekoa
 · Desde hacía mucho tiempo
Antxinetatik bere gogoak eskatzen zionaren antzekoa
· Lo que ansiaba
Antxitian bear-bada gogo-bage egin-arren’ gero ezagutzen due’ eren onagatik eragin
zitzaiela
· Al principio
Antxitiko komunioa egin baino lenago’ oitura gaiztoak arturik zeuzkan
· Antes de hacer la primera Comunión
Antxoa asko gaur? .-Dena igaro da. Txikia’ ta saretik aldegin
· Escurrirse, filtrarse, por lo pequeña
Antxoak urrera balio du’ eta ba dira dirua patrikaran ondo sartu dutenak
· Se paga muy bien
Antxoak urrera balio du’ eta ba dira dirua patrikaran ondo sartu dutenak
· Han hecho mucho dinero; han hecho buen negocio
Antxobea azal-azalean geldituten danean’ sare-txalopa edo treineruok alderdi
guztietatik agertuten dira al daben ginoan biziro’ euren sareakaz arrain dana
inguratuteko asmoan
· A la máxima velocidad
Antxu txarra’ beti bildots
· Las personas pequeñas siempre parecen jóvenes
Antxuak eztu berez ematen...: au da askoren oiua aurtengo udaberrian
· No rinde; no deja ganancia
Antxuaren neurrian, kasketoso ta desberdin izaten bada atuna’ ordu jaioak gaude
arrantzaleak! Nora jo?
· Sí que estamos lucidos!
Antxume bat egundaino eman ez didazu’ lagunakin arratsalde-gosari bat gozoro egin
dezadan
· Para hacer una merienda entre amigos
Antxume bategatik lau ilabetean preso egoteari asko derizkiozu, beraz?
· Te parece mucho; excesivo
Antxumeak antxumetara, aurrak aurretara. Bakoitza bere kidekoetara
· Cada oveja con su pareja
Antxumeak ez dau izaten ikasi-bearrik’ lirain-asko ibiltzeko atx-artean
· Para retozar airosamente
Antxumearen beeka-otsa aditu zuenean
· Balido
Antxusa-k’ ija su eman zion udaletxeari; larri ibili ziran itzaltzeko
· Apurados anduvieron
Antz eman zion, bai’ emakume ura gauza zuzena ez zala, bere rumba edo dalakoaz...
Amezketako apaiz zarrak ikusi balu!
· No parecía ser cosa buena
Antza danez’ lapur izaten-be’ euskaldunak berarizkoak izan dira: euren antza ta ez
inorena euki dabe
· Hasta en esto han sido originales
Antza-bako bat da ori!
· Es un desmañado
Antzara perratzerat, zuen lausengu ta gezur guziekin!
 · Largo de aquí!
Antzara zaintzerat joan bedi, nahi duen tokirat; kalterik aski ba dauku eginik!
· Váyase a paseo!... Que se vaya a otra parte!
Antzarak perra-tzik!
· Vete al cuerno!... No es verdad eso
Antzarra lez samea luzatuta didar egiten eben
· Con el cuello estirado
Antzarrak egaz, batera ta bestera dabiltzanean
· Andar de una parte para otra
Antzarren lumatzen bizi da ori
· Ese vive felicísimamente...; en grande
Antz-azturak’ obiraino
· Genio y figura, hasta la sepultura
Antze oneko gizona zen
· De talento; de buena inteligencia
Antzea ba duk izketa leguntzen; baita nere kaltetan gezurrak apaintzen
· Bien sabes mentir con disimulo en mi daño
Antzea ba duk izketa leguntzen; baita nere kaltetan gezurrak apaintzen
· No te falta habilidad para
Antzea’ ez da buru batetik bertzera iragaiten, makila bat esku batetik bertzera bezala
· La habilidad no es comunicable
Antzekoak antzekoa nai izaten duala, dio esaera zar batek
· Que cada cual busca su semejante...; que Dios los crió y ellos se juntan
Antzekoak sortzeko eskua eman zien. Jainkoak bizikari guziai.
· Virtud de engendrar
Antz-eman dioe oek ere zai berri orri; eztue jan nai izaten... Oiloak
· Ya han caído en la cuenta de que tiene algo raro
Antz-eman zion zer ziteken; baina buruz-belarri egin zion sakristauari
· Se le hizo el desentendido
Antz-eman-gabe ez naiz egondu leen ere, orri begira...: orixe bezin neskatxa finak’
geiago ere ba dira
· No me ha cogido de sorpresa o desprevenido
Antzemango niokela uste det’ zergatik egin dan ori
· Sospecho que ya me sé
Antzeraz konforme’ zu Olano-tarra zera
· A juzgar por el parecido
Antzik ezin emonda dabiltza, zein pistik iltzen deutsezan eren ardiak
· Sin poder rastrear; sin poder adivinar
Antzin artan Senekak esan zuena
· En aquellos remotos tiempos, antiguamente
Antzina antzina baten’ luma-baga, motz-motzik jaio zan mozoloa
· En tiempos muy antiguos
Antzina antzina baten’ luma-baga, motz-motzik jaio zan mozoloa
· Enteramente pelado
Antzina gazte izandako emakume mutur-zorrotz bat zijoan arekin batean
· Ya entrada en años
Antzina gazte izandako emakume mutur-zorrotz bat zijoan arekin batean
 · Mujer malcarada
Antzina-antzina esanai’ egiztamena eman bear zitzaien
· Las antiguas profecías
Antzinaeran Ejiptotik etorritako jatorriak ziran. Filistin-darrak
· Tribus, razas
Antzinako denborak alde batera utzirik’ begira egiezu alderagokoei!
· Mira a tiempos más próximos!
Antzinako denboran’ ez omen zan testigotzat artzen Espainian’ orditzea gertatu
zitzaionik
· Quien se hubiera embriagado alguna vez
Antzinako legeakin’ euskera len bezela zutik berriro jartzera... etorriko da
· Llegará a restaurarse
Antzinako Patriarkak etzuen’ orain guk ditugun deboziozko liburu oenik
· No tenían ningún libro de estos
Antzinako Patriarkak etzuen’ orain guk ditugun deboziozko liburu oenik
· No tenían ningún libro de estos
Antzinako zerga ori nola oraindi duten ordaintzen’ erne bazaute, lagun maiteak’
saiatuko naiz garbitzen
· Procuraré ponerlo en claro
Antzinakoetatik guganaino iritxi danez’ etzan kastigu-gabe gelditu
· Según la tradición
Antzinan esan neutson ama zeureari gorde zenkidazala, pitxi eder ori!
· Oh, prenda preciosa!
Antzinateko poeta jatorretatik’ etzaio ezer aundirik itsatsi: aien zaina ta osasuna’
besterik da!
· Cuánto más valía el sano vigor de aquéllos!
Antzinateko poeta jatorretatik’ etzaio ezer aundirik itsatsi: aien zaina ta osasuna’
besterik da!
· No se le ha pegado gran cosa
Antzinatikan gaurr-egun-arte’ belaunetik-belaunera’ bertsolarien besotan dator gure
euskal-izkera
· De generación en generación
Antzinatxo baten ala esaten zidan, bai!
· Ya me lo solía decir hace tiempo!
Antzinekoak nolako’ gibelekoak alako Aurrekoak atzekoari erakusten
· Influencia del ejemplo de los mayores
Antzinekuena...: Prakan eztagoela gizona
· Como decía el refrán
Antzinekuena...: Prakan eztagoela gizona
· No está el ser hombre en llevar pantalones
Antzinetan bezela
· Como en los tiempos pasados
Antzinetatik ere esanik dago... Esaera zarra da.
· Ya es un proverbio antiguo que
Antzu gelditu ziran ardiak’ bijoaz orain larrera! mendian al dutena arrapatzera,
belarra oso eldu-arte, ta osto mina goxatu dedin-arte
· Hasta que se pongan sabrositas las puntas de los brotes
Antzu naiz ernal ote zitezken ardiak’ artzaiak ezin ezagun!
· Si estaban preñadas o no
Antzua edo ala ernaia, bei au? -Ernai det
· Preñada o vacía? Preñada
Antzuela eta Deskarga-barrena bitartean, bideaz-ezkerrera’ auzera bat zan
· A la izquierda del camino
Antzuelako kale-goena-gora zijoan, amonatxo bat
· Por la calle superior arriba
Antzuelan asi duk zurrumurru bat’ on aundirikan egingo ez diana
· Un rumor que no te anuncia nada bueno... Un runrún que no debe agradar mucho a tu
oído
Ao batean bi mingaineko gizona
· Hombre de dos lenguas; que se contradice a sí mismo
Ao bategaz’ direanak esaten dabe, ori
· Todos unánimemente
Ao batera dinoe’ ez dala au bezelako miragarririk inon ikusi
· Dicen todos a una voz
Ao batetik diote
· Son unánimes en afirmarlo
Ao batetikan ari dira denak, ori esaten
· Todos unánimemente
Ao batez aipatzen eta aupatzen dute beren apaiz izandakoa
· Lo elogian unánimemente
Ao batez dirauskue’ gauzea ondo adituten jaken guztiak
· Los entendidos en la materia
Ao batezkoa da’ guztion artean erabagi doguna
· Es acuerdo unánime el que hemos tomado
Ao bete aginegaz geratu zan
· Quedar con un palmo de narices Defraudado
Ao bete-betean esan eban’ bera zala lapurretariko bat
· Declaró de plano
Ao ederreko mintzalaria
· Buen disertante
Ao gozo laban bategaz ori esateak zer balio dau?
· Con labios lisonjeros, aduladores
Ao utsezko penitentzia faltsoa
· De labios afuera
Aoa al eban geien zabaldurik’ bere gain guziak erakutsi eutsazan
· Abrir desmesuradamente la boca
Aoa betean guzurra dariola dago tabernan
· Mintiendo a toda boca
Aoa bete-betean ari da esaten’ bera dala
· Con todo descaro; sin reparo ninguno
Aoa bete-betean esan dau’ nik jakin gura nebana
· Ha confesado de plano
Aoa bete-betean esango nioke: gezurra!
· A boca llena; sin tapujos
Aoa bete-betean esaten zuten ezik’ guztiak baionetaz josi nai zituztela
· A boca llena; con todo descaro
Aoa bete-betean esaten zuten ezik’ guztiak baionetaz josi nai zituztela
· Pasarlos a bayoneta
Aoa bete-betean’ min-bizia zuala esan zion
· Con toda crudeza, sin andarse en rodeos
Aoa bete-beteko izen gozoarekin deitzen diogu zeru ta lurren Egileari’ Jaungoikoa
· Nombre apropiadísimo
Aoa leurrie neurrie daukie... Nai duten guzia emanez daukate
· A pedir de boca...; a qué quieres boca
Aoa neurri’ gura daben gauza guztietarako
· Cobran lo que se les antoja; no se paran en barras
Aoa ta surrak zapi bategaz estalduta’ katamar urreratu zan suaren lekura
· Acercarse a gatas
Aoa zabalik entzun geroazan umetan eta adurra erigula... Peru ta Mariaren ipuin
sustraibakoak
· De niños; en la infancia
Aoa zabalik entzun geroazan umetan eta adurra erigula... Peru ta Mariaren ipuin
sustraibakoak
· Fábulas insustanciales
Aoa-beteko erderakadak boteaz, ixildu-gabe ari zan
· Soltando enormes barbarismos
Aoak ekarri leikezan gauzak esan deutsaz
· Le ha dicho cuanto se puede decir
Aoak ekartzen zion guztia esaten zigun
· Todo lo que se le venía a la boca
Aoak emon-ala esan eutsan
· Le dijo perrerías. Todo lo que se le vino a la boca
Aoak zabalik egoten gatxakoz gure mutilari’ ume txikarrak, Peru ta Mariaren ipuin
gatz-bagaak entzun daroezan garraz
· Boquiabiertos
Aoak zabalik egoten gatxakoz gure mutilari’ ume txikarrak, Peru ta Mariaren ipuin
gatz-bagaak entzun daroezan garraz
· Con el mismo interés con que escuchan
Aoak zabalik egoten gatxakoz gure mutilari’ ume txikarrak Peru ta Mariaren ipuin
gatz-gabaak entzun daroezan garraz
· Viejas fábulas, cuentos de debajo de la chimenea
Aoak zekarren guzia esan zion
· Todo lo que le vino a la boca
Aoan bizarrik eztauko onek!
· Tiene apetito
Aoan’ damua; biotzean’ laztan, pekatua
· Dolor o arrepentimiento fingido
Aoan daukadan mokaduak ito nazala’ beronek ere orixe ez baneukan gogoan!
· Que me quede aquí muerto!
Aoan daukadan mokaduak ito nazala’ beronek ere orixe ez baneukan gogoan!
· Si no es verdad que estaba yo pensando en eso mismo
Aoan gurutze utzi naute
· Dejarle con un palmo de narices
Aoan ilerik-gabe itzegin dik... -Mingainean belarrik eztik, ez, orrek!
· No tiene pelos en la lengua; habla con valentía
Ao-bete berba ez eban esan gizagaixoak
· No chistó una palabra
Ao-bete itz eztu esan, gizagaixoak
· No ha chistado
Ao-betean esan lei’ ez dabela kristinau onaren antzik-bere
· Puede afirmarse rotundamente
Ao-bizarrik eztauko orrek... Ago-pizarrik eztu.
· Tiene buen apetito
Aogozoa egin zait. Ikusi-utsaz
· Se me ha hecho la boca agua
Aointxe emon daustazak azak! -Nik ez: zuei gixaxoi’ azak eta porruak Karlosek berak
emon eutsuezan...
· Ahora sí que me has chafado...! Salida de tono
Aointxe emon daustazak azak! -Nik ez: zuei gixaxoi’ azak eta porruak Karlosek berak
emon eutsuezan
· Quien os chafó de veras, fue
Aoko garratza dauko
· Mal sabor de boca
Aoko lurrina ere gezurra dik, orrek!
· Es un gran mentiroso
Aoko zulora begira beti ume au’ bere arrebari
· Siempre pendiente de sus labios
Aona etorri zozan kanpotarrak’ etzozan makal ibili, inoren lepotik!
· Poco bien que anduvieron a costa del prójimo!
Aoneik eta areik’ buztarri baten azpian inok-be ezin sartu ta lotu leikezak
· No hay manera de conciliarlos entre sí
Aopean berba egiten dau, eta ez jako ezer aituten aditzen
· Habla entre dientes sin articular bien las palabras
Aopean erregu labur bana egin-ondoan’ barriro eraso zioten lanari
· Volvieron a emprender su trabajo
Aopean erregu labur bana egin-ondoan’ berriro eraso zioten lanari
· En voz baja
Aopean jaten ditu asko itz
· Se le pierden, no se le entienden
Aopean zerbait esan zion anaiari
· En voz baja, al oído
Aopetik dinoenez’ batzarreko danak bat egin eben
· Según se rumorea
Aope-xamarrean esan du’ eta ez dakit zer erantzun duan
· Medio entre dientes
Aor daukozu argiro-argiro’ zer egin eta ekarri daben: ia-itoan eta bururik ezin
jasorik gagoz, kontribuzinon kontribuzinoz
· Ahí ves claramente
Aor ganeko laukoak datoz ona...!
· Ahora salimos con esas?
Aor gure poza!... Kiskaldu jaku burduntzikoa’ ardautara ginan artean!
· Nuestro gozo en un pozo...!
Aor gureine gura-aina diru; ta urretan, atan-be!
· Aquí tenéis dinero hasta decir basta
Aor ibilten dozak’ erea nundik arrapauko, ori esateko
· Acechando la oportunidad para
Aor, ikusi nai badozu, gauza polita!... Emakuma sendokote ori, lotsa andi-barik’ asto-
ganean...; eta agura zimela’ oinez gorputza jaso-ezinik
· Mira qué cuadro tan curioso!
Aor, ikusi nai badozu, gauza polita!... Emakuma sendokote ori, lotsa andi-barik’ asto-
ganean...; eta agura zimela’ oinez gorputza jaso-ezinik
· No pudiendo con su alma
Aor nire gogamenak’ esaldi laburrean
· En pocas palabras; brevemente
Aor zetarako gauza izan jakun’ ezer ez jakinean bizi izatea!
· Ya veis de qué nos ha servido, qué hemos sacado con
Aora zer eruan ez eukela’ asko izan ziran, erririk-erri eskian zabaldu ziranak
· Sin nada que llevar a la boca...; sin tener nada que comer
Aorixe bai dala eskuko amabost!
· Eso se llama un negocio redondo
Ao-sapaja ur biurtzen ezpadigute ba, oraindik ere!
· Como que todavía se nos hace la boca agua de sólo recordarlo!
Aotik aora dabilen berriari’ indarra pranko egiten dio argibide orrek
· A esa tradición que corre de boca en boca
Aotik ateratzen duna!... beti berea bear izaten du!
· Tiene que ser lo que él dice, y nada más!
Aotik ateratzen duna!... beti berea bear izaten du!
· Tiene que ser lo que él dice, y nada más!
Aotik beera adurra pozez jausten jakola’ eurai begira mutu geratu zan amama
· Cayéndosele la baba, de gozo
Aotik bitsa dario; begiak su txatar bi eginik ditu; ezin azalak artu dau; lurra ostikoka
joten dau... Zoro bat dirudi
· Sus ojos centellean
Aotik bitsa dario; begiak su txatar bi eginik ditu; ezin azalak artu dau; lurra ostikoka
joten dau... Zoro bat dirudi
· Está fuera de sí
Aotik ez atera!
· No se lo digas a nadie
Aotik itzera nai luke orrek...; baina ori ezin da
· Lo querría en el acto; de manos a boca
Aotik odola zeriola... bateko txarroa, besteko kotxare garbia... an zebilen gajoa, ezin
asmaturik
· Toda afanosa, tratando de cumplir con todo detalle
Aotik odolak emanda joan omen zan gizajoa
· Arrojando sangre...; con vómitos de sangre
Aotik sartzen danak’ eztu animarik ondatuko
· El comer no hará daño al alma
Aotik sudurrera ekarri zendun; eta eztakit ziria sartu ez ote zizuten
· En un repente; atolondradamente
Aotik sudurrera ekarri zendun; eta eztakit ziria sartu ez ote zizuten
· Engañar, dar gato por liebre, clavar
Aotik sudurrera nai al dezu?
· De manos a boca; en el acto
Aotik urtenak’ aoan sartu
· Guardar secreto sobre lo oído
Aotik-aora aditzen ziran erakutsi aiek: ez liburutik ikasi
· Se trasmitían de viva voz
Aotik-aora aditzen ziran erakutsi aiek: ez liburutik ikasi
· No se aprendían en los libros
Aotik-aora darabilkigun euskera
· Nuestra lengua usual; nuestra habla viva, corriente
Aotik-aora’ edozeini esango nioke, non ta noiz gertatuak diran gauz oiek
· Hablando cara a cara
Aotik-aora, zaarra naizela esan ezpadit ba, onek?
· Cara a cara; en mis propias barbas
Aotik-aora, zaarra naizela esan ezpadit-ba, onek?
· Pues no se ha atrevido a decirme que...?
Aotzte’ Jaunari agur andi bat eta apa-muinak egitera
· Besos de veneración
Aoz eskatuta baino geiago eman dit. Eskean joan banintzaio’ etzidan geiago emango
· Más de lo que yo le hubiera pedido
Aoz-ao guganaino etorri dan bezela
· Como ha llegado de boca en boca hasta nosotros
Aoz-ao ta belaunez-belaun asabakandik etorri jakuna
· De generación en generación
Ao-zatarra da
· De hablar obsceno
Aoz-gora erori da min-artuta
· Caer boca arriba...; de espaldas
Aozpeko itzak eztute ondo ematen
· Cuchicheos
Aozpezturik, begian negarra ugari zuala’ muin egiten lur santu ari
· Con muchas lágrimas en los ojos
Ao-zulora etorri jatan
· Me vino a la punta de la lengua...; a las mientes
Apain-apain eginik, eta dama askok lagundurik’ eliz nagusira joan zan Erramu-
goizean
· Vestida con gran elegancia
Apaindu edo ez apaindu’ tximua beti tximu
· Aunque se vista de seda, la mona mona se queda
Apaindu nai ditutelarik’ inon ere ez dute egonik beor oek
· No pueden parar un momento
Apaindura arrora emanak’ ez oi-dute uzkurtasunik’ bear ez lirakean irabaziak
eramateko
· Lucrarse indebidamente
Apaindura arrora emanak’ ez oi-dute uzkurtasunik’ bear ez lirakean irabaziak
eramateko
· No suelen tener reparo en
Apaindura au’ beinere urratuko ez dana da; betikotasun guzian beti berri egongo
dana
· Indestructible
Apainduri apur bategaz’ ba nintzake edozein zaldiren beste. Esateban astoak
· Podría rivalizar con cualquier caballo
Apainez estalduak eukazan neskatila arek’ denporeak ostu eutsazan urteak
· Tenía disimulados los años con sus afeites
Apaingarri-bage ifinia dago’ atera dedan kontua
· Cálculo hecho limpiamente, sin adornos
Apain-jantzita azaltzen zera’ bainan askotan gose-xirrian; ez beintzat ondo aseta
· Famélico o mal comido
Apainketa guzi onek’ ez ninun poztu: burua zentzuun euki-ezkero’ joan egingo
nintzan emendik
· De poderme valer por mí misma; de no tener necesidad de otros
Apainketa guzi onek’ ez ninun poztu: burua zentzuun euki-ezkero’ joan egingo
nintzan emendik
· No me gustaron estas reformas
Apain-zalea du andrea: hura dala egin det
· Amiga de elegancias
Apain-zalea du andrea: hura dala egin det
· Me ha parecido que era ella
Apaiz ari, erri guziaren aurrean mingaina ondotik ateratzeko agindu zuten
· Arrancarle la lengua de raíz
Apaiz arraio ori ezta amutse...!
· Es listo... No tiene nada de tonto
Apaiz ataundar batek itz-egiten digu, egun bitatik batean
· Cada dos días; días alternos
Apaiz au’ gizon zuzena zen, bere bearra zuzen egiten zuena
· Exacto cumplidor de su deber u oficio
Apaiz aundi oen anima gosea’ etzan onenbestean gelditu
· No se limitó a esto; no se dio por satisfecha con esto
Apaiz baldar bat etortzen da, zizkua luzatuaz eskean
· Alargando la bolsa. Para hacer la colecta en la iglesia
Apaiz baldar bat etortzen da, zizkua luzatuaz eskean
· De torpe andar; torpón
Apaiz bat bide berean sortu zan’ eta ezertan artu-gabe’ bideari jarraitu zitzaion
· Acertó a pasar
Apaiz bat bide berean sortu zan’ eta ezertan artu-gabe’ bideari jarraitu zitzaion
· Sin hacer ningún caso
Apaiz bat gelditu zan bizirik’ Saulen damuz bederik
· Con gran pesar de S
Apaiz batzuek ere ez dira atzean egotekoak, onelako lanetan...: aurre-xamar ibiltzen
ba dakite
· Ya hay quienes suelen destacarse, llamando la atención
Apaiz batzuek ere ez dira atzean egotekoak, onelako lanetan...: aurre-xamar ibiltzen
ba dakite
· No se quedan atrás; no son los últimos en esta clase de fechorías
Apaiz egite onek zulatzen zion biotza’ ta noizbaitekoan’ aspaldiko amesak mami
biurtu ziran
· Al fin, después de mucho suspirar
Apaiz egite onek zulatzen zion biotza; ta noizbaitekoan’ aspaldiko amesak mami
biurtu ziran
· No le dejaba en paz su deseo de hacerse sacerdote
Apaiz gaizto aren barrenean, beeneko mailan, potxolo-potxolo zeuden pekatuak’ ordu
latz artan irteten dira inoiz, kiratsa dariotela
· Los pecados que estaban allí tranquilamente ocultos
Apaiz gazte bat zan, meza eman-berri-samarra
· Que recién había cantado misa
Apaiz jaun oiek ba dakite’ gure okerra nundikan-nora zuzendu
· Cómo poner remedio a nuestro mal
Apaiz jaun orrek sartu ninduan nere estaduan; ark emana det’ falta nuan saietsa
· A él debo la mano de mi esposa; él nos casó
Apaiz jauna!... Bedorren teolojiak aide on eraman dute!
· Pero señor Cura! Qué se ha hecho de su Teología? Qué cosas está diciendo!
Apaiz jauna erantzun zion ia-ilean zegon aitonak: *zenbat ez dira egongo
Errenterian, berori eta ni gauden baino ipurdian estuago?
· Cuántos no se sentirán bastante más apurados que nosotros dos!
Apaiz jauna: eztakit zer gogoak eman dion’ gure jantzieren kontra ain samin eta
garratz itzegin duanean... Zer gogok
· No sé queé ocurrencia le ha dado a Vd
Apaiz jauna! Gizon au oso gaizki dago, arnasa arnasari erantsi ezinik... Nola asiko
gera ba beste oe batera eramaten? Oztu egingo zaigu eta orduz-len il...!
· Respirando con dificultad
Apaiz jauna! Gizon au oso gaizki dago, arnasa arnasari erantsi ezinik... Nola asiko
gera ba beste oe batera eramaten? Oztu egingo zaigu eta orduz-len il...!
· Se nos va a morir antes de tiempo
Apaiz jaunak sermoi on bat egingo zuala’ otsa zabaldu zan... Apaiz zar arrek’ asko
zekian!... Aurreko igandean arrek esan zituanak!
· Corrió la voz de que
Apaiz jaunak sermoi on bat egingo zuala’ otsa zabaldu zan... Apaiz zar arrek’ asko
zekian!... Aurreko igandean arrek esan zitunak!
· Había que oir las cosas que dijo!
Apaiz jaunetan dago’ gure euskera itzalgabeari indar emateko biderik onena
· El mejor recurso para fortalecerlo
Apaiz oietako batek’ asarre aundian eta guztiz pipertuta erantzun dit
· Muy incomodado o resquemado
Apaiz onak ateratzeak’ ba ditu bere lanak; etzazula uste!
· Cuesta lo suyo;... no creas! Tiene sus dificultades
Apaiz onak eta jakintsuak nai zinuzteke’ zeron onerako ta zuen umetxoen azi-
biderako
· Y para la educación o formación de vuestros niños
Apaiz onak etorriko badira’ beste bidetik jo-bearra dago
· Hay que seguir otra marcha
Apaiz onen itza’ zorrotz sartzen zan biotz-mamiraino
· Penetraba con fuerza hasta el fondo de
Apaiz oni zor izan zitzaion batik-bat’ jai zoragarri aien euskaltasun bikaina
· A él se le debió principalmente
Apaiz ori altua da’ baina eraginak dabiltza or
· Hay otros que le superan en altura
Apaiz orrekin egin zituen il-aurreko lanak
· Con él hizo su última confesión
Apaiz zar arrek ez zekienik ez zan
· Tenía habilidad para todo
Apaiza aldarera eltzen dan unetik’ artu ezazute, Meza gogoz entzuteko asmo
erabakia!
· Formad propósito deliberado de
Apaiza baserritik atera eta irureun-bat metro bidean joan zanerako’ bere anima
Jaungoikoaren eskuetan utzi zuen aitonak
· Para cuando hubo andado unos 300 metros
Apaiza’ etzan ari bere burutik, Dorrontsororen kontra ari zanean
· No hablaba a capricho; no lo decía porque sí
Apaiza jaunak’ lasai ari du Meza Santua Elizan
· Está diciendo su misa con toda paz
Apaiza zalakoari esker’ bizia barkatuko ziola, esan zun
· Por consideración a su carácter de
Apaiza ere an zebilen’ bere esku-liburua letuaz, ara joan eta onera etorri
· Yendo y viniendo
Apaizagaz batera’ gau artako oge-saria be jokatu eutsoen mandazainari
· Se apostaron el alojamiento de aquella noche
Apaizai esaten zaizte berezkiro itz oriek
· A los sacerdotes especialmente
Apaizai gerra egiteko’ eztegula askoren bearrik esango du norbaitek
· Que para nosotros cualquier pretexto es bueno para
Apaizak bedeinkatu zun gure arbi-zelaia; baino arra’ sekulan bezala, berriz ere!
· Pero el gusano sigue haciendo estragos como nunca
Apaizak berak ere’ batzuek baino besteak estuago artzen zituzten
· Se mostraban más exigentes
Apaizak, eguratsa artzera zijoala’ baserritar ezagun bat opatu zuen bidean
· Al ir de paseo
Apaizak erriari arpegi ematerakoan’ zutitu egin oi-dira gizonezkoak Mezatan
· Al volverse de cara al pueblo
Apaizak esaten duanari’ Amen erantzutea besterik eztezu egin bear... Orrenbeste
ezin-eginik eztezu
· Tanto como eso ya sabrás hacer
Apaizak eskuetan gora dun Jainkoaren Bildotsa ta gizonak erdi-izu elizara
 dakarrena’ zerbaitetan adiskide dira
· Que eleva en sus manos
Apaizak eta odolkiak’ ... nolakoak ateratzen diran
· Son... según como salgan: los hay de todas clases. Proverbio. N.B. Bajo la misma
denominación puede haber mucha variedad de personas
Apaizak ez duala sartu bear agintariai dagozkien lurreko goraberatan? Bere eskubide
osoan daude ordea’ oitura onak gordetzea agintariai eskatzeko
· En los asuntos temporales
Apaizak?... ezkondu, edo igendu irendu
· N.B. Proverbio curioso de una anciana de Oikina
Apaizak ibaian sartu eta busti zituzten bezain laster’ garaiko urak aitz bat eginik
geratu ziran
· Formando un dique
Apaizak ibaian sartu eta oinak busti zituzten bezain laster’ garaiko urak aitz bat
eginik geratu ziran
· Apenas pusieron los pies en el agua
Apaizak ibaian sartu eta oinak busti zituzten bezain laster’ garaiko urak aitz bat
eginik geratu ziran
· Las aguas que venían de la parte superior
Apaizak leorrera orduko’ ibai guzia len-lenago bezala estali zuten, urak
· Tal como antes
Apaizak mezari asiera eman zionakin batean’ neskak kanta au kantatu zuten
· En el mismo momento de empezar
Apaizak ere etzizeten egiten ongi-etorririk; aitzitik’ etorrera txarra, batzuek
· Por el contrario, los recibían mal
Apaizaren aurrean edo elizaz ezkondu
· Por la iglesia
Apaizaren etxera’ etzaio aztuko biderik
· No dejará de ir a casa del Cura
Apaizaren itz aek’ giarrean ikutu zuten mutila
· Le tocaron la fibra más sensible
Apaizaren lengo arpegi argi eta ederra’ oso narrastua zegoan
· Deslucido, decaído, lacio, marchito
Apaizen kontra sutu zan; eta intzentsu-ontzia eskuan zuela keinatzen zien’ ez-
egitekoren bat egingo zuela, adierazoaz
· Que haría cualquier disparate
Apaizen kontra sutu zan; eta intzentsu-ontzia eskuan zuela keinatzen zien’ ez-
egitekoren bat egingo zuela, adierazoaz
· Amenazar con el gesto
Apaizetara dute orain gorrotua gobernuko liberalak; beste batzuetara, urrengo saltua
· Hoy se ensañan contra los curas
Apaizetarako ikasten dabiltzanak’ txurizketa pranko sufritu oi dituzte
· Sufrir no pocas bromas
Apaizetatik inork etorri naiko balu’ nork artua ba lukela esaiezu
· Que no le faltaría quien los acogiese
Apaiz-etxeak lur-jota, eliz-inguruak sasituta, guzia ondatua zegoan
· El santuario desolado
Apaiz-etxeak lur-jota, eliz-inguruak sasituta, guzia ondatua zegoan
· Los terrenos del templo hechos un erial
Apaizgaiak’ erne-samarrak dira’ ta Santa Cruz etzan oso zozoa
· No era ningún memo
Apaizgaiak’ erne-samarrak dira’ ta Santa-Cruz etzan oso zozoa
· Suelen ser espabilados
Apaizgintzan ikusgarrizko lanak eginda il ziran
· Después de realizar obras admirables
Apaizik-eza’ aundia da gaur, lur zabalean
· Falta de clero; gran escasez de clero
Apaiz-itxura apaiz-jantzia besterik eztauka orrek
· De cura, sólo tiene la sotana
Apaiz-nagusiak’ gogo geiagoko gauzarik etzuen
· Nada deseaba tanto como eso
Apaiznagusiak ere burla egiten zioten onela: Besterik libratu dik’ ... eta bere burua
ezin!
· Ha salvado a otros y no puede salvarse a sí mismo
Apal mintza zaite!
· Habla en voz baja!
Apala’ eztago inoiz nok jasoko begira
· No anda mendigando alabanzas
Apal-apal belarrira esan zion’ baietz: egia zala
· Le dijo en voz baja al oído
Apal-apal makurtuaz’ ogi bedeinkatua egon zan unetxoa’ miinaz al ebanik ondoen
igortzi eban
· Lo mejor que pudo
Apal-apal urteten ikusi nebazan batzuk: arek bai eroan eben bekoki astun ta motza!
· Qué serios y ceñudos salieron!
Apal-ondoan, errosarioa esan ondorean’ ez gendun utziko kantatu-gaberik
· Nunca dejábamos de cantar
Apal-ondoren’ etxekoneko aitonak kaikua danborra lez joaz’ gazteak dantzan
purrukatzen
· Bailando a todo bailar
Apal-ondoren’ etxekoneko aitonak kaikua danborra lez joaz’ gazteak dantzan
purrukatzen
· El abuelo del otro piso
Apaltzekoan’ etzeukaten zintzurrean esirik, lau lagunak
· Cenaron con gran apetito
Apaltzen zeudela ogia artu’ bere-hura bedeinkatu’ puskak egin’ eta bere ikasleai
eman zien
· Lo bendijo
Apaltzen zeudela ogia artu’ bere-hura bedeinkatu’ puskak egin’ eta bere ikasleai
eman zien
· Lo partió
Apapuan bizi dana eskera bialduteko bideak dira orrek
· Reducirlo a la mendicidad
Apapuan bizi dana eskera bialduteko bideak dira orrek
 · Vivir en estrechez
Apari batentzako bildu nai genduke... Au dalako merio’ orra zenbat neke!
· Ya veis el trabajo que nos cuesta
Apari batentzako bildu nai genduke... Au dalako merio’ orra zenbat neke!
· Para pagar una cena
Apari egitekoan’ itzegingo degu
· Durante la cena
Apari iski bat eginda oeratu zan
· Una cena muy ligera
Apari ortara joan bearko dek ba? .-Sakelak agintzen badu bai
· Si lo permite el bolsillo
Aparia eskeini ta artu genionak’ mordoxka bildu ginan
· Nos reunimos una cuadrilla
Aparia gertu danean’ ekarri-zan oneraxe! -Or naiz bereala, ama!
· Voy en seguida... Allá voy
Aparia’ laster jateko sasoian dago
· Listo para servir a la mesa
Aparia’ lenetan baino obea izango degu
· Mejor que en otras ocasiones
Apariak on dagizutela’ il baduzute jangale
· Que os aproveche la cena
Aparian ikasi zun Joainixiok’ andik aurrerako janaria nolakotsua izango zan
· Cómo iba a ser sobre poco más o menos
Apari-antzeko bat egin genduan Larrazabal-en
· Merienda-cena
Apariko mugan’ sehia morroia egorri zien’ zetozela erraitera
· A la hora de la cena les envió su siervo
Aparitan ari zirala’ bildurrak zeuden emakume biak
· Se hallaban de miedo
Aparra gainez’ azak egosten daude eltzean
· Desbordando la espuma
Aparte jarri ditut gaur aza-babak: burrukatu-gabe
· Sin formar un todo. Sin mezclarlos
Aparteko ardurea euki dot beti, piesta ta dantza-zaleai dotrinea itanduteko
· He tenido especial cuidado de
Aparteko jeiki ta sasoiarekin azaldu zaigu; bi eskutara’ berdin du lana Latasa-k.
Aizkoran
· Realiza igual faena con la derecha que con la zurda
Aparteko poza artu dau nire biotzak
· Un gozo singular
Apelesek pintatu zuan Errege’ ez aurkez-aurke, baizik zear-aldera begiratzen zuala
· De costado
Apelesek pintatu zuan Errege’ ez aurkez-aurke, baizik zear-aldera begiratzen zuala
· Mirando no de frente
Apenas ezer-asko bear izaten dun ume orrek’ eskola uzteko
· Bien poco necesita para
Apenas, ezer-asko bear izaten dun ume orrek’ eskola uzteko
 · Faltar a la escuela
Apenas joango naizen berriz aruntza!
· No me pillarán ya más allí
Aperitifa hartzeko artean’ gure moltseroak xuritu ditu batasuneko konduak
· A la hora del aperitivo
Aperitifa hartzeko artean’ gure moltseroak xuritu ditu batasuneko konduak
· El tesorero ha rendido cuentas de la sociedad
Apeta aundia du lanerako
· Afán, afición
Apeta-aldiak emoten deutsanean’ ezta ixilten kantatan
· Cuando le da la venada
Apetak emon deust’ garangorriak jan bear ditudala...; ta nik’ ekin
· Me ha dado el capricho de comer madroños
Apetan artzen badau’ ezteutso inok burutik kenduko
· Si se encapricha
Apetitu aundikoa ta nabarmena izan bear zuen oso: ateratzen ziranak’ azaldu ordu’
barrena pasiak, arek
· En cuanto se ponían a la vista
Apez bat zen Donibaneko erretor nausia’ zilarra bezein fina
· Un sacerdote de verdad; cabal, íntegro, intachable
Apez bat zen’ izan-ahala gixakoa, kartsua, alegera eta lagunkina
· Sumamente fino... y sociable o simpático
Apez batek bedeikatu-al aine lan Buruz-goiti; buruz-gain; lanez itoa
· Desbordado o abrumado de quehacer
Apez goxo, kartsu, otoitzekoa zen: legezko apeza
· Un sacerdote auténtico
Apez horrek ez du parerik’ jende nahasixkoen artean mintzatzeko
· Entre gente revoltosilla
Apez hunek’ biltzen hari du gure emperadorea bera ere
· Está ya seduciéndolo, ganándoselo para sí
Apez Nagusiaren galdetze tolestatu au
· Pregunta capciosa
Apeza haren-ganat orduko’ elea eta ezagutza galduak zituen
· Había perdido ya el habla y el conocimiento
Apeza ikustearekin’ erranen zinuen’ zainetakoa lotzen zitzaiola
· Que le daban ataques de nervios
Apeza’ osasun betean zen: oraino behingo gizon eta erretor, iduriz
· Parecía que iba a durar muchos años
Apeza pika-kolorez etxean ikustea’ ezta goxo
· Vestido de roquete y sotana; de color de picaraza... Para administrar los últimos
sacramentos
Apeza, zuriz jantzita’ eliz-otoitzak iretsiz ari da arao-liburutik: Exurge Christe
nunbait-or; Pater noster ziztu biziz
· A toda velocidad!
Apeza, zuriz jantzita’ eliz-otoitzak iretsiz ari da arao-liburutik: Exurge Christe
nunbait-or; Pater noster ziztu biziz
· Devorando o atropellando...; mascullando oraciones
Apeza, zuriz jantzita’ eliz-otoitzak iretsiz ari da arao-liburutik: Exurge Christe
nunbait-or; Pater noster ziztu biziz
· Pase! No tan rápidamente; por ser menos fácil de retener en la memoria
Apezai’ leenagotikako apurra’ ukatu egin zaie
· La insignificancia que antes se les daba El mísero sueldo que
Apezak’ arreba aurr-egiteko zela igarrita’ gurasoen jauregian iduki nai zuen
· Conociendo que estaba embarazada
Apezak’ azken hitza bere; bai eta behar ere
· Alguien tiene que decir la última palabra
Apezak bere egitekoa egin zuenean’ lagunak ez omen-zion etxerat segitu nai izan...
· Cuando hubo cumplido con lo suyo
Apezak direnean herritan eskastu’ jende ungi-zaleak ongi-zaleak lanak izan ditu
· Ha tenido que palpar las tristes consecuencias
Apezak elgarren artean ohi zuten bezala xotxak aterarik’ hari erori zitzaion Tenploan
isentsuaren erretzeko aldia
· Echadas las suertes
Apezak elgarren artean ohi zuten bezala xotxak aterarik’ hari erori zitzaion Tenploan
isentsuaren erretzeko aldia
· Le tocó quemar el incienso
Apezak ez din itzik aterako; ez au errian inork usmatuko
· Nadie adivinará lo que eres
Apezak ez din itzik aterako; ez au errian inork usmatuko
· No soltará prenda
Apezak ez din itzik aterako; ez au errian inork usmatuko
· No soltará prenda
Apezak ez luke damu’ Jaunaren itza sar baleza gorrotodunen muineraino
· Contento se vería si
Apezak eztute ematen artorik zorrean
· Dar al fiado
Apezak meza eman zun: bere bearra egin zun
· Contentarse con lo estrictamente obligatorio
Apezaren begitarteak zimeltzerat egin zuen, zuri-zuria
· Se le demudó el semblante...; palidecer, turbarse
Apezaren beharria bezen zikina...
· Muy sucio. Como los oídos de un confesor
Apezaren solasa’ ezpata bezen zorrotz sartzen zautzu buru-muinetan
· Penetra como una espada
Apezarte berean ere’ eskurik geiena dutenak
· Aún en el mismo gremio sacerdotal
Apez-eginbideak suharki bete ditu berrogoi urtez; arima eder bat zeruak beretu du
· Un santo más en el cielo
Apez-eginbideak suharki bete ditu berrogoi urtez; arima eder bat zeruak beretu du
· Cumplir sus deberes sacerdotales
Apezen aldekoai eman bear die botza
· Los clericales
Apez-etxera jo du mutilak’ beta galdu-bage
· Sin perdida de tiempo
Apezgai aundi ta ttikiak’ apez-soina daramate oporr-aldian ere
· Visten hábito clerical
Apezgaientzat’ deusik etzaio sobera Mainex-i: bortz begi-gorri igorri ditu heientzat
· Cinco monedas de oro de a veinte francos
Apezgaientzat’ deusik etzaio sobera Mainex-i: bortz begi-gorri igorri ditu heientzat
· Nada le parece excesivo; todo le parece poco
Apez-jantzian estali zuen izena gure etsai orrek... Aditu baitzituen bereak eta bi!
· Bien que le cantaron la cartilla!
Apezkiz zumat-nahi zenbat-nahi janik ere’ beti gose den kazeta bat
· Periódico clerófobo insaciable
Apez-nausi eta Izkribauak’ bila zabiltzan’ Jesus nondik zer amarruz eskuetarat bil,
hil-arazteko
· Tramando cómo prender a Jesús
Apez-nausi eta Izkribauak’ bila zabiltzan’ Jesus nondik zer amarruz eskuetarat bil,
hil-arazteko
· Tramando cómo prender a Jesús
Apeznausiak bila zabiltzan’ ezin asmatuz, zer bide zeiharrez Jesus hatzemanen zuten,
eta hil-araziko
· Por qué treta o añagaza apoderarse de él
Apezpiku harrek ihardetsi zioten fraidei’ etzuela nahi, ez ongi ez gaizki’ joan zitezen
haren herrietarat
· Que de ninguna manera consentía que
Apezpiku horrek’ egin ditu, batek egitekotz’ bere ahal guziak
· Si alguien ha hecho todo lo posible, ha sido él
Apezpikua ba dogu...- Zaude ixilik.- Baietz gizona!... Emazu hortik! -Baietz alo!
· No lo creo; imposible!
Apezpikua ba dugu...- Zaude ixilik. -Baietz gizona!... -Emazu hortik! -Baietz alo!
· Que sí, hombre!
Apezpikua ba dugu... -Zaude ixilik. -Baietz gizona!... Emazu hortik -Baietz alo!
· Qué va...!
Apez-sartze eder anitz dugu ikusirik; ederragorik ez
· Hemos presenciado muchas tomas de posesión de párrocos
Apeztasunak daraman adinetan Komuniatzeko beldurrez
· Todas las veces que comporta el ministerio sacerdotal
Apika’ berrogei urtean ez aiz etorriko; ta ordurako’ gureek egin zin... Aitagure bat
esatea gogoratzen ba zak
· Ya nos habremos muerto
Apika norbait begiz joa izango du, neskak .-Ezetz esan dit, -argitu zun amak
· Aclaró o explicó la madre
Apika norbait begiz joa izango du, neskak -Ezetz esan dit, -argitu zun amak.
· Tendrá ya puestos los ojos en algún chico
Apiril jorra’ behar jorra
· Escarda de abril, escarda imprescindible
Apiril lore’ urrearen pare
· Flores en abril, valen como oro: indicio de buena cosecha
Apirila-lehenetik goiti’ goiz-oro izanen dugu trena
· Desde primero de abril
Apirilaren lenetan zan
· A primeros de abril
Apirileko egunak’ iru aro Maiz eta aise aldatzen
· Tiempo muy variable en los días de abril
Apiril-ilak ba daki ongi ustutzen euriak milaka...: aurten azkarki egin du, grazi onean
ta usubilka
· Descargar fuertes lluvias
Apo mutxurdin, moko-bipila! Zeren ondoan ote habila?
· Qué andarás tú buscando?
Apo mutxurdin, moko-bipila! Zeren ondoan ote habila?
· Descarada!
Apoa bezen zabal erori zen lurrerat
· Cayó de bruces; cayó redondo. Como un sapo
Apostolu bat zinan benetan, euskaldun ona; eta on-arren osasuna galdu dozuna
· Por serlo; a causa de esa misma bondad
Apostolu galdu onek’ or-emenak bereala eta isilik egin zituen
· Llevar a cabo sus gestiones; realizar sus idas y venidas
Apostolu guzien Amandre, Jesusen Ama
· Señora, Patrona
Apostolu on bat izan zala...; ez degu beste ezaguerarik
· Es lo único que sabemos de él
Apostolu saiestua
· Apóstol apóstata. Judas
Apostolu santuen obi ederrak ikusteko aitzakitan’ Erromara jo zuan
· Se dirigió a Roma
Apostolu santuen obi ederrak ikusteko aitzakitan’ Erromara jo zuan
· So pretexto de
Apostolua ostatuz zegoan etxera’ jendetza andia bildu zan
· A la casa donde se hospedaba
Apostoluak berak otoitz eta predikuari beteroago eta arazo gitxiagoz jarraitzeko’
zazpi diakono egin zituzten
· Con menos estorbos o impedimentos
Apostoluak berak otoitz eta predikuari beteroago eta arazo gitxiagoz jarraitzeko’
zazpi diakono egin zituzten
· Más de lleno
Apostoluak’ beren jakinkizunen argia’ Ama maitagarri onegan zeukaten
· Luz de su doctrina
Apostoluak’ etziran Maisuaren esanetan sartzen
· No comprendían sus palabras
Apostoluak lo zeutzan denboran
· Mientras dormían
Apostoluari zitzaiozkan aierrena
· Era a quien más aborrecían
Apostoluengandik asi’ ta mailaz-maila eten-gabe datozen Eliza Katolikaren buru ta
erakusleak
· Que se suceden de eslabón en eslabón ininterrumpidamente
Apostoluetara lasterr-egin zuen iru emakumeak obia idikirik zegoala ekusirik
 · Corrieron hacia los apóstoles
Apostoluetatik asita mundurik dan arteraino bere ordez Eliza katolika utzi digunean
izan du beste asmorik Jesukristok?
· Hasta el fin de los siglos
Apostua da’ zeinek lenago ebaki arbola, kana bana lodikoak
· De a vara de espesor
Apostua egin baino len’ burua nekatu; ondoren ondo apaldu
· Pensar o calcular bien antes de decidirse a apostar
Apostua egin baino len’ txaketa erantzi; egitean jantzi
· Antes de apostar, poneos por si acaso en la situación del perdedor
Apostua egin zuten’ ekarri baietz aien bailaratik artaburu bat, bere kirtenean zegoan
bezela’ zutik jarririk jan-tokiko goia jotzen zuana
· Que llegaba hasta el techo del comedor
Apostua egin zuten’ ekarri baietz aien bailaratik artaburu bat, bere kirtenean zegoan
bezela’ zutik jarririk jan-tokiko goia jotzen zuana
· En su tallo
Aprendizak’ aprendiz-lan
· Chapucerías de principiante
Aprika-ti erosita ekarriak direala uste dabe, ugazaba askok’ euren errenteruak
· Esclavos de la negrería
April otz’ ez gari ta ez agotz lasto
· Abril frío, funesto para la mies
Apukoak asmatzen asi zera
· Lo que tú quieres es volverte atrás con pretextos
Apukoaren lotsagarria!
· Vaya una disculpa o subterfugio!
Apur bat alboratu daitela
· Desviarse, apartarse un poco
Apur bat ase bear dot, aspertu bear naz... Bitartean, ordugino’ ezta zer txitik egin
· Déjame en paz! No me hables de eso!
Apur bat ase bear dot, aspertu bear naz... Bitartean, ordugino’ ezta zer txitik egin
· N.B. Uso de bear con auxiliar transitivo y con intransitivo
Apur bat larria nazala esan zeinke
· Algo apurado, impaciente
Apur bateko bakerik ez atseginik ez daukee
· Ni un momento de paz o de bienestar
Apur bateko oroigarri ederra ba dute ango gure anai gaxoek!
· Buen recordatorio les quedará para un tiempo
Apur baten bizia ez izanki lur huntako’ eta dena ere hortzak ahoan deramate
askok...!
· En continua batalla
Apur baten bizia ez izanki lur huntako’ eta dena ere hortzak ahoan deramate
askok...!
· No habiendo de vivir más que un instante
Apur batez’ gelditzekotan ere izan nintzen’ gizona urrunduxe artean
· Estuve pensando en detenerme
Apur eginik eman bearko diozu janaria esnea ta aia baizik artzen eztakien aurrari
 · Desmenuzado
Apur-apur eginda itxi doguz doixtarrak
· Los hemos derrotado por completo
Apur-apurka galdu-eraginik’ auzoko erderatik euskereari ganeratu jakozan zetaka ta
loiak
· Las manchas que le han venido de
Apur-bana’ hezurretan barrena sartu zaitzu, usantza hura
· Se te ha metido hasta los huesos
Apurka apurka’ amorrua bigundu jakon
· Aplacarse la cólera
Apurka apurka’ amorrua bigundu jakon
· Poquito a poco
Apurka-apurka an dator, ezeri oratu-barik ibilten ikasten barriro
· Sin agarrarse a nada; sin ayuda alguna. Reaprendiendo a andar
Apurka-apurka’ diru-mordoa aurreratu eban
· Ahorró mucho dinero
Apurka-be salduten dogu
· También lo vendemos al por menor
Apurke-apurke’ aal daben guztia eginda ta egurr-ots gogorra atarata’ urretu ziran
gipuzku ta bizkaitar senduok. Pelotariak
· Casi se igualaron
Apurren baten’ arrantzale ibili nintzen Lekeition, marie-erdiko
· A media soldada; de grumete
Apurren baten’ arrantzale ibili nintzen Lekeition, marie-erdiko
· Por un breve tiempo
Apurtu bekit damu-arren biotza!
· Pártase de dolor mi corazón!
Apurtu daigun autu au
· Dejemos ya este punto
Apurtu egin dot, ama...! -Apurtu dok bai apurtu!
· Vaya si lo has roto! Como que se ha hecho trizas!
Apurtu-apurtu egingo aut!
· Te voy a hacer pedazos!
Apurtxoka-apurtxoka ikasten da oinez
· Principio quieren las cosas
Apustu andiak lendanaz eginik’ buruz-buru, bi-bitara eta lau-lautara jokatzen
ikusten dira bertsolariak
· Dos contra dos, y cuatro contra cuatro
Apustu andiak lendanaz eginik’ buruz-buru, bi-bitara eta lau-lautara jokatzen
ikusten dira bertsolariak
· Mano a mano
Apustu egin nai nion’ goitik-beera zein leenago... -Kenduko zizun!
· Te habría ganado él
Apustu egingo dizut, ez nazula austen!
· A que no puedes conmigo!
Apustua beera baldin badijoa’ orduun zarata!
· Si lleva las de perder
Apustua du beti zenbaitek buruan
· Algunos no piensan más que en
Apustua irabaziak’ an dijoaz itza merke’ erri-zokora. Galduak, itz asko-bage’ ez
begira nai inora
· Sin ganas de pláticas...; taciturnos
Apustua irabaziak’ an dijoaz itza merke, erri-zokora. Galdunak, itz asko-bage’ ez
begira nai inora
· Vuelven palabreros, locuaces
Apustua zuten...; lurra estali, dirua
· Un gran montón de dinero, lo que se cruzaba en la apuesta
Apustuan dirua goitik eman zutenak’ ipurdiko minarekin etxera biurtu ziran, esanez.
Jokua ez duk errenta...
· Los que apostaron fuerte
Apustulari bat abila agertu zaio’ bainan gaur gure mutil orrek errez joko dio, malda
ortan gora, sakila..! Laisterketa-apustuan
· Fácilmente dará cuenta de él. Lo derrotará. Expresión obscena
Apustulari batek egundo irabazi dun saririk bikainena etxeratu du Antzuak
· Ha logrado
Apusturako pago-enbor oriek’ amaika alperr-itz eragin dute errian, lengo egunetan
· Cuánto comentario inútil han provocado!
Apustutxo bat egin bear diot neuk ere etxejaun orri.., ea gaurko-aina irabazten detan
· A ver si saco mi jornal de hoy
Apustu-ura’ jai-atsaldeko bezperak-ondoan jokatu zan
· Después de vísperas
Aquinoko Santo Tomas on-puskak’ bere baretasunaz aztu eta ao-betean deabruaren
ministro izena ematen dio bere etsai ari
· El bondadoso Sto. Tomás
Ar al zezaken, diozu?... Dudaren pitsik-gabe
· Sin la menor duda; sin sombra de duda
Ar beza asnasa lasa!... egingo det nik, bai’ ... berorrek egiten duana
· Esté Vd. tranquilo! Pierda cuidado!
Ar beza! esanda’ sartu zuan eskua zaku-diruan’ eta eskuak eman zion guzia jarri
zuan apaizaren eskuetan
· Cuanto pudo coger en la mano
Ar beza nere atsekabe-mina
· Pésame
Ar dezala guzien alde’ aldi artako komunioa!
· En satisfación por todos; en favor de
Ar eroak burua jan dizu zuri
· Te has vuelto chiflado...; has perdido la chaveta
Ar ezazue begitan gaistakeria!
· Aborreced la maldad!
Ar gaizto ori ito, lenbait-len!
· Acabar con ese mal bicho...!
Ar gaiztoa da guziz’ animako kezka: aixa il dezakegu’ maiz konfesatuta; orain degu
denbora, baita ere beta
· Tiempo disponible. N.B. Buen ejemplo para ilustrar la verdadera acepción de beta
Ar gaiztoa da guziz’ animako kezka: aixa il dezakegu’ maiz konfesatuta; orain degu
denbora, baita ere beta
· Es muy maligno gusano el remordimiento
Ar itzazu zere kontu nere guraso biotzekoak!... Berak-kiko’ izan zaite seme txit
biguin!
· Sé para ellos hijo afectuoso
Ar itzazu zere kontura nere guraso biotzekoak! Berak-kiko’ izan zaite seme txit
biguin!
· Para con ellos
Ar nazazu nazan guzia zere bihotzean
· Recibe todo mi ser...!
Ar txarrak jo du gure arrosa...; atzenetan dago
· Se muere
Ar txarrak jo du gure arrosa...; atzenetan dago
· Le ha debido de picar algún mal insecto
Ar txarren batek jo zaitu, mintzeraino
· Se ve que estás picado
Ar zak beste kopatxo bat... anka-bakarrean ez aiz-ta ondo ibiliko...
· N.B. Expresión festiva, invitando a repetir copa
Ar zazkitzu orretarako behar diran neurri ta bideak; eta ez arren kupida izan geroz
geiago zere burua!
· No andes en contemplaciones contigo mismo!
Ar zazu ardo gozo pizka bat bederik... .-Ez, ez eskarrik asko... Estimatzen det artu
aina
· Queda hecho el aprecio
Ar zazu! dan pixkak ere’ on egingo dizu
· Por poco que sea
Ar zazu jostorratz bat, luze-modukoa
· Alargada
Ar zazu nere besarkada aundi bat lepo-lepotik, etxeko guztien izenean
· Recibe un efusivo abrazo
Ar zazu zere gurutzea’ eta zarraizka Jesus-i!
· Sigue a Jesús!
Ar zazue ekarri dezuten bidea...!
· Id por donde habéis venido. Fuera!
Ar zezaken adina edertze, ondasun ta doia eman zioten
· Todas las perfecciones de que era susceptible
Ara’ aek ere zer dauden!... Oilo temosoak
· Ya veis cómo se han puesto!... qué caprichosas están!
Ara, andrea, zer biraldu deustan’ neugaz zertu gura leukean gizon orrek
· Mi pretendiente. N.B. Zertu: verbo sustitutivo de cualquier otro que no se sabe o no se
quiere precisar
Ara, ara! Nor agertzen da emen? .-Neu, neu... kost-aldean esaten duten bezela
· N.B. Forma eufemística de esquivar el yo que resultaría trivial o descarado
Ara! aurkez-aurke jarri dira bi odei’ Beriain-dik Artxuetara, burruka naiez
· Se han colocado frente a frente
Ara bada iritxirik’ noizbait zerbait ondo eskuratzeko’ berebiziko garaia!
 · Ya tenemos por fin
Ara bada iritxirik’ noizbait zerbait ondo eskuratzeko berebiziko garaia!
· La gran oportunidad de lograr
Ara! Barruak ere irakin dit, bai’ ... eta zoaz emendik, nai dezun lekura!
· Ya no tengo paciencia para seguir oyéndote
Ara!... barruak ere irakin dit, bai’ eta salbo-ta zure errespetoa’ zoaz astoaren
pikotara!... -Ezta gaizki esana!...
· Vete al cuerno!
Ara!... barruak ere irakin dit, bai’ eta salbo-ta zure errespetoa’ zoaz astoaren
pikotara!... -Ezta gaizki esana!...
· Ya no puedo aguantar más de cólera
Ara!... barruak ere irakin dit, bai’ eta salbo-ta zure errespetoa’ zoaz astoaren
pikotara!... -Ezta gaizki esana!
· Qué cumplido!... Muchas gracias! Irónico
Ara, Batxi! enagizu eragin, gero!
· No me provoques, no me pruebes la paciencia!
Ara berba oneetan Jaungoikoaren agindua ondo ezagun!
· Bien claramente expuesto
Ara berriz!... Amandrea il zanetik ez nuan nere etxekoen berririk...; eta orain’
gutxien uste nuanaren eskutitz au erdi-erditik!... Zer ote du?
· Qué sorpresa!
Ara berriz!... Amandrea il zanetik ez nuan nere etxekoen berririk...; eta orain’
gutxien uste nuanaren eskutitz au erdi-erditik!... Zer ote du?
· Precisamente
Ara berriz ateraldia!... Nonbait gazi-gezan eztago ondo lapikoa
· Se conoce que hay algo que no va bien
Ara berriz ateraldia!... Nonbait gazi-gezan eztago ondo lapikoa
· Vaya una salida!
Ara berriz! Nundik etorri zaigu au orlakoa? Au emakumea!... Oraindik orrelakorik!
· Cuándo se ha visto cosa parecida!
Ara berriz! Nundik etorri zaigu au orlakoa? Au emakumea!... Oraindik orrelakorik!
· Pero qué traza de mujer es ésta?
Ara beste argi-iturri!
· Con qué nos sale éste! Valiente perogrullada!
Ara beste berritzu! Ara beste berri-ipurdi! Itz-ontzi... itz-jario!
· Qué cotorra!
Ara beste ipurt-arro! Emakume arrotzarragatik esaten da. Ara beste arro-ipurdi!
Gizonezkoagatik
· Qué pava!... Qué pavo!
Ara beste krisailu-Antonio!
· Mira con qué sale este bolonio!
Ara beste Mari-Erretxin!
· Doña Malas Pulgas
Ara beste pixti berria! Abek ere lanbide ona ematen dute!
· Menudo quehacer dan también éstos!
Ara beste pixti berria!... Abek ere lanbide ona ematen dute!
· Menudo quehacer dan también éstos!
Ara beste Polit-urruti!
· De uno que afecta despreocupación en el vestir; que alardea de descuido
Ara dakioneko’ -janaria maira-’ austen du ogia
· En cuanto se le lleva
Ara doazenean’ gitxi edo gei ardaoan irago oi-dirala ba dakie
· Poco o mucho
Ara edo ona egizu...!
· Decídete en un sentido u otro!
Ara edo onuntza abiatuko banaiz’ laguntza bearrean nago: nerau ez naiz gauza
· No puedo hacerlo por mis propias fuerzas
Ara ekaitzaren aize-xinta! Zurrunbiloa ez dator urrun; aren atzetik dundara
· Una racha de viento
Ara ekaitzaren aize-xinta! Zurrunbiloa ez dator urrun; aren atzetik dundara
· No tarda en venir el remolino, y luego el trueno
Ara elizkizunetarako soin-gain luzea: kapa. Ezta gaurkoa: neure aitarena zan; baino
eztio sitsak ikutu oraindik
· Aún no lo ha tocado la polilla
Ara eltzea’ eztago gure aukeran
· No está a nuestro escoger; a nuestra disposición
Ara emen adiskide egiazko bi!
· Dos amigos de verdad
Ara emen ar-txuloak ere... egualdi txarrak emanda kuxkurrean egoteko
· Acurrucarse, agazaparse, cobijarse
Ara emen ar-txuloak ere... egualdi txarrak emanda kuxkurrean egoteko
· Sorprender el mal tiempo
Ara emen ar-txuloak ere... egualdi txarrak emanda kuxkurrean egoteko
· Pequeñas concavidades, o refugios
Ara emen bazkaria! -Ez daukat ordea gogorik. -Asita egingo zaizu
· Que no tienes ganas? En comenzando te vendrán
Ara emen, berba gitxitan aituten emonda’ munduaren asierea
· Explicar, dar a entender
Ara emen bidea...: ortik barrena joan adi!
· Sigue por él...; no tienes más que seguir ese camino
Ara emen, eguno bada-ta jakintsua nun datorren...!
· Como no lo ha habido jamás
Ara emen’ geientsu min ematen zion kezka
· La inquietud que sobre todo le hacía sufrir
Ara emen, gurasoak, zeuen umeak ikusi deutsueezan gauza onik nausieenak
· Las principales obras buenas
Ara emen kapoi ederrak!... Ba dira amalau libra gutxienez... -Ze amalau libra gero...
ezurra ta azala besterik eztauke-ta? -Nai dezu amabi baietz? -Nai dezu ezetz?...
· Qué se apuesta Vd. a que pesan doce libras?
Ara emen kapoi ederrak!... Ba dira amalau libra gutxienez... .-Ze amalau libra gero...
ezurra ta azala besterik eztauke-ta? -Nai dezu amabi baietz? .-Nai dezu ezetz?
· Si no tienen más que piel y huesos!
Ara emen’ meza-arterako gogarte ta orazino batzuk
· Para el tiempo de la misa
Ara emen neu guzti-au zurea, Jauna!
· Aquí me tienes todo cuanto soy, Señor!
Ara emen nola ateratzen dan kandelan’ merkatu-tokiaren lana
· Ved a cómo sale en el remate o subasta
Ara emen ozpin-olioak... zeinek zer bear dun
· Para que cada uno se sirva a voluntad
Ara emen Uts-aundi!
· De uno que afecta maneras de gran personaje sin tener de qué
Ara emen Uts-aundi!
· De uno que desdeña recibir, siendo en verdad un menesteroso
Ara etozan guztiak’ soinu ber-beraz ziran
· Con el mismo cuento...; con la misma cantinela
Ara... ez dakiala Aita Geurea bere?... Ara... ez dakiala Aita-geurea-bere?
· A que no sabe siquiera...?
Ara,... ez eidazuz aitatu-be orrek-orrek! guzurr-ontzi... zital-ukutue baino
txarraguek!
· No me los nombres siquiera, a esos malos bichos!
Ara!... gaur beste ogi bi izten noatzuz; eta aolan’ zer-arren-be’ etzirarte ko ardurak
oba dozuz aldendu
· En todo caso; de todos modos
Ara gero! Obe dozu ixilik egon
· Mira lo que haces! que vas a llevar!
Ara, giltzaren txulotik aditu zuena
· Por el ojo de la cerradura
Ara gizonaren ikarea!
· Qué miedo tiene este hombre!
Ara gizonaren ikarea!
· Qué miedo tiene este hombre!
Ara goian Benita!... Txeletaka jarrita, txoraturikan dago farrez lertzen!
· Puesta en observación con disimulo
Ara goian Benita!... Txeletaka jarrita, txoraturikan dago farrez lertzen!
· Ríe alborozada
Ara gozenean’ urruti-gabe an dira aiek ere
· No andan lejos
Ara gurutzea! Ez diot urliari utziko’ burua autsi-gabe...
· N.B. Fórmula de juramento vano
Ara horri jarraikitzen badira laborariak’ ahoan kurutze beharko dute egin laster
okin zonbaitek
· Se quedarán sin pan
Ara horri jarraikitzen badira laborariak’ ahoan kurutze beharko dute egin laster
okin zonbaitek
· Si siguen de esa manera
Ara hortaz’ laster hustuko dira upel kupel guziak
· A ese paso
Ara, Ikerne! ni’ danerakoa naiz...: zurruterako, janerako, ekiteko... eta baita-be ixilik
egoteko; zelako aldia emoteusten’ alangoa
· Según los casos
Ara indar guztiak zuzendu leikezen amen umerik ez da jaio
· Aun está por nacer quien pueda...; no hay quien pueda
Ara, inoren gauzearen gurariari biotzean leku emonak zeinbat oker ekarri dituan!
· Cuántas desgracias puede acarrear
Ara Jainkoak zer ta zer egin euskun guri!
· Ved lo que nos hizo el Señor
Ara joan bear badezu’ zuaz orain berealatik! eta emen eman zazu pakea!
· Vete ya ahora mismo
Ara joan bear badezu’ zuaz orain berealatik! eta emen eman zazu pakea!
· Déjanos vivir en paz!
Ara joan edo ez joan dagoala esan didate
· Indeciso
Ara joan zan-ezkeroko ontan
· En el tiempo transcurrido desde que se fue
Ara joan-baga’ ezin atseden: an dabe euren amesa
· Allí tienen toda su ilusión
Ara, Joanes!... zeure ilobak sendatuko zaituala-ta nago. Ta gainera’ inork eztizu
ilobak-beste arretaz begiratuko
· Con tanta solicitud como tu nieto
Ara, Joanes!... zeure ilobak sendatuko zaituala-ta nago. Ta gainera’ inork eztizu
ilobak-beste arretaz begiratuko
· Pienso que...; estoy en que
Ara joatea’ kaltegarri zan: lotsa galdutako emakume asko, ta emakume bear lueken
gizonak ez gutxi’ larru-gorrin ondarrean etzanda...: lotsagarria!
· Muchas mujeres descocadas
Ara joatea’ kaltegarri zan: lotsa-galdutako emakume asko, ta emakume bear lueken
gizonak ez gutxi’ larrugorrin, ondarrean etzanda...: lotsagarria
· No pocos hombres afeminados
Ara joateko bildur zan
· Temía ir allá
Ara joateko’ eztaukat asmo-galdua
· No desisto de; no renuncio a
Ara joateko ginan’ ... ta, ebia euria!
· Y de pronto... que empieza a llover!
Ara joaten dira’ ezetariko agintzerik daukoen guzti-guztiak
· Todos los que tienen alguna clase de mando
Ara joaten dira ogidunak’ euren etekina saltzen
· Con su producto; con su mercancía
Ara joaten dira ogidunak’ euren etekina saltzen
· Los panaderos o distribuidores de pan
Ara, Jose...: nik eztiak nai etxean gaztien arteko kinurik eta txutxu-putxurik...
Gaurtik aurrera, gauzak zuzendu arteraino’ Aloinan bizi bearko dek geienbat
· No me gustan discreteos o chicoleos en casa; flirteos
Ara Joxpinaxi, kaleko buelta eginda, salda artzeko moduun...! -Artzeko pronto balego
bai! Sua poxpoloan egongo da-ta!
· Aún estará sin encender el fuego
Ara jun-ezkero’ jakina izaten da: egon egin bear, azkenera arte
 · Ya se sabe
Ara!... Lapikotxo kalean?... Oetik zinala uste nuen!
· Te creía enferma, en cama
Ara, Manu: zer jazoko-be’ gaur emen egon bear zeunke. Zer jazoko dan-eztan...
· Por lo que pudiera suceder
Ara naiez nago. Zerura
· Suspiro por ir allá
Ara neure adiskide batek lengo egunean esan eustana belarriko zulo-zulora. Belarri-
ertzera
· Lo que me dijo en secreto; al oído
Ara ni joan-gabeko egunikan etzan
· No había día en que yo no fuese allá. No dejaba de ir ni un solo día
Ara nik zakua ustu!
· Ya he desembuchado todo lo que tenía que decir
Ara nola dabiltzan ontziaren puskak, itxasoaren jostailuak balira bezela’ urak bere
gora-aldian ekarririk bazterrera
· Traídos hacia la costa por la marea alta
Ara nola kontatzen duen semeak’ amaren aotik
· Recogido de su madre; con palabras de su madre
Ara nola semetxoa begietatik eta etxetik galdu zitzaien
· Se les perdió de vista
Ara non datorren!... Sasi-eskolako laguna!
· Mi compañero de calvas; de novillos
Ara non daukazuten azaldurik gure Ama Gipuzkoaren bizitza’ nere laburtasunak
agindu dideanaino
· En cuanto me lo ha permitido mi pequeñez
Ara non Jainkoaren eskuak jotzen zaituen, eta aldi baterako itsutzen zeran!
· Te hiere la mano de Dios
Ara nondik igerriko diozuten
· Esto os servirá de señal
Ara nundi datorren bien arteko alkar-artu ezina
· Divergencias, incompatibilidad
Ara nundik-nora’ gauza zarragaz barria egin leiken. Orain baino lenagokoa da
· Mira por dónde
Ara nundik-nora’ gauza zarragaz barria egin leiken. Orain baino lenagokoa da
· No es de ahora; ya es cosa sabida
Ara oker txiki batek’ zenbat oker aundi ekartzen dituan!
· Qué grandes desgracias o reveses puede originar un pequeño yerro! N.B. Notar los dos
significados de oker
Ara, or dezu ixpilua; apaindu zaite. -Len ere ongi ixpilatua nago
· Ya me he mirado y remirado bien antes de venir
Ara or labea-beteko opila!
· Magnífico; estupendo
Ara or oean, azur besterik ez dala
· Hecho un esqueleto
Ara! Ori al dezu bulda? Nik mutil txikia nintzala amari ikusi nionez’ etzenduen
bulda, orain zuk esan diguzun gauza pozgarri ori... Etzan bulda...
 · No era esa cosa tan preciosa que Vd. nos ha explicado. N.B. Uso ético de la
conjugación con tratamiento de Zu
Ara!... Ori al dezu bulda? Ori al da bulda?
· Toma!... Es eso la Bula de la Cruzada? N.B. Uso ético de la conjugación con
tratamiento de Zu
Ara, Patxi!... etzara gero etorriko atzo-lez, gau beranduan?
· A horas avanzadas de la noche
Ara Peilo gurea, sorta-egurrarekin...! Jira egin al da basotik?
· Qué...! Ya hemos hecho la vuelta...?
Ara sei esertoki: Bitoriatik ekarri ditugu; ta ez merke-merke
· Y no muy baratos por cierto
Ara sinisbide bat
· Hé aquí la prueba
Ara ta onako ezkontzak; truk-ezkontzak
· Casamiento doble: de hermanos con hermanas
Ara xaltoka toto...!... Kendu adi ortikan, zakurra!
· Mira cómo da saltitos el chucho! N.B. Toto: perro, en lenguaje infantil
Ara’ zarberrituta basarria!
· Remozado
Ara zelan gure Jaunak Madalenaren alde arpegia erakutsi eban’ aren aizteak mar-
marka ekin eutsonean
· Cómo respondió...; cómo salió en defensa de...; cómo dio la cara por
Ara zelan zan orduko kontua, barre-legetxe negar eragitekoa
· Que hace reir y llorar
Ara zenbat bidean ikusten zaion eskumuturra!
· Mira qué largos le vienen los puños de la camisa!
Ara zer buruko-minak dauzkan onek!
· Vaya unas preocupaciones que tiene! Qué problemas le inquietan!
Ara zer dirauskun’ bizitzeko uste guztia galduta egon dan neskatila batek
· Perdida la esperanza de vida
Ara zer dirudigun’ Misino Santuak dirauan eraldiak
· El tiempo de misión
Ara zer egiten dan toki askotan’ euliak jo ez dezan gazta
· Para que no lo ataque la mosca
Ara zer gertatzen zaigun -esan zidan’ malko-tanto bat mosuan beera zijoakiola
· Mientras se le escurría una lágrima
Ara zer ikusi neban’ negar-leku atara eldu nintzanean
· Aquel lugar de pena y llanto
Ara zer patu lotsagarria izan zuten Israelko amar tribuak
· Qué vergonzoso paradero tuvieron
Ara zer pentsamentuk ninduan jotzen...!
· Este era el pensamiento que me rondaba
Ara zertara beartu zan azkenerako, ama gaixoa!
· Hasta qué extremo se vio reducida!
Ara zerura bear dudalako oroitzapenak berak’ urtzen dit biotza
· El solo recordar que he de ir allá
Ara... zu baino geiago dala?
 · Apuesto a que sabe más que tú
Ara zuri begira non dagon Pitxitxi! Egin zaiozu itxusi-itxusi!
· Ponle mala cara al gato! Vocablos infantiles
Araba-aizeak’ ostotsa maiz; ta eguzkiak’ bero garra
· Trae frecuentes tronadas
Araba-aizeak’ ostotsa maiz; ta eguzkiak’ bero garra
· Despide rayos abrasadores
Arabakia emandako maindire batzuk ba dira or
· Sábanas remendadas
Araban batetik bestera jira-bira ibilirik’ Ebrora dijoa ibai ori
· Después de andar de aquí para allá en varias direcciones
Araban dagola ta... orrenbeste aize?
· Y por eso tanta arrogancia?
Arabatik ardoa kontrabando ekartzea’ pekatu aundi jotzen zuan apaiz erdi-ero arek
· Lo conceptuaba pecado grave
Aragi arentxen puxka jaten det gogoz
· Es lo que como más a gusto
Aragi arrek barren guzia odol gorritan zeukala ikusirik’ jateko gogoak kendu
zitzaizkan
· Carne poco hecha; medio cruda
Aragi egosia dator urrenik; usaia ere berri, Xastian-entzat: orain urrena noiz jan zun’
ezin igarri
· Aun el olor se le hace nuevo; lo tenía olvidado desde hace tiempo
Aragi eta mamiak munduari’ eta ezur igarrak Jainkoari eskaintzea izango litzake ori
· El plato sustancioso
Aragi eta mamiak munduari’ eta ezur igarrak Jainkoari eskaintzea izango litzake ori
· Los despojos, los huesos
Aragi guzia’ belarraren pare da
· Toda carne es como heno
Aragi guztiak zanbratuko dizkit alkandora latz onek...! -Gizonaren anjerati eta
minbera!
· Qué hombre melindroso y delicado!
Aragi orrekin’ lan dago gurekin; beti daukagu gerekin’ da arras bota ezin
· Cuánto quehacer nos da la dichosa carne!
Aragi samurretan koipeturik dago Mixotxu geurea’ lengo barautzarra azturik
betiko... Katua.
· Todo pringado en tiernas carnes de sus cacerías
Aragi samurretan koipeturik dago Mixotxu geurea’ lengo barautzarra azturik...
betiko. Katua
· Olvidado ya para siempre de sus hambrejones
Aragi zekena ekarri dezu gaurkoan
· Carne dura, correosa
Aragi ziran Israel-tarrak: joan bai ta etorririk ez dun arnasa
· Hálito que se esfuma y no vuelve
Aragia ba dugu, beti ez baino
· Aunque no siempre
Aragia dala, arraia dala, baratzakoa dala’ guziek beren bizia utzi bear dute gizonaren
 barrunbean’ aren bizi biurtzeko
· Ya sea verdura, hortaliza
Aragia’ txikindu ta aoratuten dabee’ atzamar Jaungoikoak emonikoaz
· Con los dedos de la mano sin más tenedor
Aragiak agirian joian, emaztea
· Toda escotada
Aragiak atzeraka egin nai-arren’ bete litezke egiteko oek
· Aunque la carne quiera retraerse, echarse atrás
Aragiak ezin arerio gaiskina maitetu lei lezake; ez eta sentidu-baga itxi utzi’ egiten
jakan zaion bidebagea, doilorkeria ta azpizapotasuna
· Traición, felonía
Aragiak ezurrekin’ jateko guti du...; salda ematen duna
· Sólo que...; pero en cambio da caldo
Aragian alde bat onik ez daukat
· No queda en mi carne nada sano
Aragiaren amoreetan begi bietaraino sartua bizi zan, Agustin
· Sumergido, engolfado, enfrascado
Aragiaren atseginetara ain etsigia eukan biotza
· Tan inclinado estaba a
Aragiaren egarri loiak
· Deseos impuros; deseos carnales
Aragiaren naasieratik dator gaitzerako makurtasuna, tirrikazioa
· Corrupción o perturbación
Aragiaren sua ta garra
· La concupiscencia o ardor de la pasión
Aragiaren sugarriak
· Incentivos
Aragi-artze ona du
· Tiene buena encarnadura
Aragi-bako egunak
· Días de abstinencia
Aragien izenak
· Nombres de las partes pudendas
Aragi-gauza sendo eta ardo-gabe bizi ziran
· Sin comer de viandas fuertes
Aragi-gauzarik eztu nai izaten afaritan
· No toma nada que sea de carnes
Aragiko beiak’ merke-samar doazi
· Vacas destinadas a la carnicería
Aragi-kutsuzko itzak eta lausengak
· Sexuales; carnales
Aragi-puskak erdi-gordinean, ezur ta mami jateko ez naiz ni!
· Medio crudas
Aragirik ezin-jate ori kendutea erabagi dau Erromak, egun orretako
· Abstinencia de carne
Aragirik jaten al du? -Aragirik? Katuaren mingaina aina alakoxe izpi bat, danez ere
· Una insignificancia
Aragitako ardiak bai-ginean saldu gozuz...; eta atzerrien artean nastu ta zabaldu
· Como ovejas destinadas al matadero
Aragitako arditzat artu gaituzte
· Como ovejas destinadas al matadero
Aragitako arditzat artu gaituzte
· Nos están haciendo víctimas de su crueldad
Aragitik jan nai ezpazuen ere’ jantzakoa bederik egin zezala, erregutzen zioten
gazteak Eleazar-i
· Que hiciera al menos la simulación de comerlo
Aragi-zantzua arrapatzen duneko’ eztu pakerik ematen. Katuak
· En cuanto barrunta carne
Aragi-zatia nork-bereganatzeagatik leia gogorrean dabiltzan katamotzak bezela
· Que luchan porfiadamente por
Aragoiko erri ori’ legorteak galdu du; legortea’ basoak larrutzeak ekarri die; eta
orain’ gurasoen burugabekeria’ beren semeak eta ondorengoak jaso bear!
· Son los hijos los que han de cargar con el disparate de los padres
Araia-mendian, Gipuzkoaren guenean eta Arabako Probintziaren gertuan’ jaiotzen
da ibai au
· En el extremo límite de G
Araie!... mutiko ona jarri zan ba Txomin-Sagu, ori jakin ebanean!
· Bueno se puso él!
Arainegun egin eban’ edur-gazurea; atzo’ edur-malutea; gaur’ edur-matasea; biar
izango da’ edur-kresala
· Grados de consistencia en la nieve: -1, ligera; -2, grandes copos; -3, copiosa; -4,
emporcada
Arainegun eta arainegun-aurretik
· Ante-anteayer
Arainegun eta gaur’ aterri egin dau
· Ha estado sin llover
Arainegun goizean’ dendetako ateak arrapalada baten isten ebiltzan gure kalean
· Precipitadamente; a toda prisa
Arainegun’ nai-ez bat jazo zan emengo burdin-bidean
· Ocurrió una desgracia
Arainegun-atze, bere lana txarto egin ebalako’ gorda-zibilen artean urten-bearra izan
eban toreadoreak’ lepoa berotu ez eioen, zezenketara joan ziranak
· Ante-anteayer. ?
Arainegun-atze, bere lana txarto egin ebalako’ gorda-zibilen artean urten-bearra izan
eban toreadoreak’ lepoa berotu ez eioen, zezenketara joan ziranak
· Para que no le dieran una zurra
Arainegundik ona’ baraurik nago
· Llevo dos días sin comer
Arainegunetik ona’ barau-utsean nago
· Estoy sin probar bocado
Araistian ekusi dugun bezala
· Poco ha
Arakako auzoa’ dana neurea da; ta jaubegairik bat daukat: semea
· Un solo heredero
Arakatu ditu Ubideko baso guztiok beiaren atzean, bateri itandu, besteari itandu’ ...
ta alperrik: inun sustrairik-b-ez. Inun kerizperik-b-ez
· En busca de la vaca
Arakatu ditu Ubideko baso guztiok beiaren atzean, bateri itandu, besteari itandu’ ...
ta alperrik: inun sustrairik-b-ez. Inun kerizperik-b-ez
· Ni rastro por ninguna parte!
Arakatu dodaz neure biotzeko baster ezkutuak... Bururatu dodaz aleginean nik
eginiko gaiztakeriak
· Examinar los repliegues del corazón
Arakatu dodaz neure biotzeko baster ezkutuak... Bururatu dodaz aleginean nik
eginiko gaiztakeriak
· He procurado recordar
Arakatu eikezuz zeure biotzeko bazter guztiak!
· Los recodos o repliegues del corazón
Araki edo okelaki-artean nun dago, txal guri mamintsuarena baino jan-naizu-
koagorik?
· Más apetitoso que
Arakil-errekan igerian zebilela’ toki gaitzean sartu zan mutila, eta bertan ito
· En un sitio peligroso
Arakinak etzidak geiago zorretan aragirik eman nai
· Vender al fiado
Arakintza izugarri hura zala bide’ inolako pozgabe zeuden ama gajoak
· Las pobres madres que estaban inconsolables
Arako aal naz egunen batean! Zerura
· Que sea yo de los salvados!
Arako adiskide orregaz zagozanean, ezta isioten zure biotzean, guzti-ori gorituten
zaituzan gar bizi bat?
· Un vivo ardor que te inflama todo el ser
Arako adiskide orregaz zagozanean ezta isioten zure biotzean, guzti-ori gorituten
zaituzan gar bizi bat?
· En esa ocasión que tú sabes..., cuando le hallas con
Arako artan artuko degu mendiko ur preskua
· En aquel rinconcito
Arako beste Jainkoaren ikutu muinez-muineko guri poz-emaile ua bezain
Jainkozkoaizan diteke ilun-aldi latz au ere
· Tan divino como aquel otro toque entrañable, suave y consolador!
Arako bidea artu ondoan’ gibelat itzultzen diranak
· Volverse atrás
Arako bidean’ ikusi zitun ikustekoak!... Baina etzegon atzera egiteko, gure apaiza...:
su ona zegon aren barruan!
· Qué fuego ardía en su pecho!
Arako bidean’ ikusi zitun ikustekoak!... Baina etzegon atzera egiteko, gure apaiza..:
su ona zegon aren barruan!
· Le tocó sufrir muchas penalidades
Arako bidean’ ikusi zitun ikustekoak!... Baina etzegon atzera egiteko, gure apaiza...:
su ona zegon aren barruan!
· No era hombre como para arredrarse
Arako biderik ez dakit... .-Sudurrak erakutsiko dik
· No tienes más que guiarte por el camino; dejarte llevar de él; seguir derecho
Arako eder-ederrik jantzten direan emakume ero askok
· Que visten muy elegantemente
Arako’ egarri luzea zenkarren zuk
· Sentías gran ansia de ir allá
Arako gazte orrek aberats bere burua ikusi zuenenan’ alperkeria ta bizimodu galdu
bat artu zuen
· En cuanto se vio rico
Arako gogorik ezpazaie egiten’ beste nunbait bildu ginezke
· Si no se deciden a ir allá
Arako ibiliak galazi bear zaizka mutil orri
· Hay que impedir que siga yendo por allá
Arako itzal bat dago emen, bederatzi-urren ori dala bide
· Hay un pero que oponer; una reserva que hacer
Arako izenean joan zan emendik
· Diciendo que iba allá
Arako jakin dozunean norbait zure kontra berbaz dagoala egin dozu andik iges, zer
dinoan ez jakiterren?
· Que está hablando mal de ti
Arako olatuen artean galdu-gordean dabilen ontzi baten gisa
· Fluctuando entre las olas
Arako, orain bi urte Begoinara joan ginanean’ geuri arrika ibili zan, ozpindurik...
Gerora’ ezta emen agertu...: narrua kenduko geuntsan-da
· Desde entonces...; ya no se le ha visto más aquí
Arako, orain bi urte Begoinara joan ginanean’ geuri arrika ibili zan, ozpindurik...
Gerora’ ezta emen agertu...: narrua kenduko geuntsan-da
· En la ocasión aquella en que
Arako pausoak eragotzi nairik’ zenbait lan egin zuten nere gurasoak
· Tratando de disuadirme de ir allá
Arako triste ura ikusi zuenean’ negarrari ta deadarrari eman zion
· Al desventurado aquél
Arako urregorrizko idiskoa
· Aquel célebre becerro de oro
Arako urregorrizko idiskoa
· Aquel célebre...; de marras
Arako zear artan’ zer azienda-aldea dagon!
· En aquella ladera
Arako zetara noian esan dautsadanean’ purrustadaka ta algaraka abia da... Neska
gangarren bat izan izango da ori
· Alguna chica alocada, atarantada
Arako zetara noian esan dautsadanean’ purrustadaka ta algaraka abia da... Neska
gangarren bat izan izango da ori
· En cuanto le he dicho a qué voy
Arako-ura zer jente da?... Lotsa baino bildurrago ikaratu najok
· Estoy muerto de miedo
Aralarko eliz aundiak’ ez du erantzun gaur bezain mardul orroa; baina zelaiak
 bereala jaten du’ gora bialduz mintzoa
· La llanura ahoga la resonancia
Aralarko eliz aundiak’ ez du erantzun gaur bezain mardul orroa; baina zelaiak
bereala jaten du’ gora bialduz mintzoa
· Nunca han resonado tanto las voces
Aralartik ara’ amar kilometro; emendik berriz’ ia iru alako
· Casi el triple
Aramaioar zarrak zein gazteak’ erleak dirala eresten jataz niri
· Se me antojan abejas por su laboriosidad
Aramaion ezkonduta bizi dan seme batek ekarri nau’ ta bereala gogait egin det,
emengo alderdiak ikusten
· En seguida me he aburrido
Aran-adarrak ainbeste ale zuten’ makurtu
· Estaban tan cargadas las ramas, que se doblaron
Arana-Goiriren giarra edatu eban izlariak
· Expuso la sustancia doctrinal de
Aranatz-en’ bi neska-mutil bizi ziran, ezkontzeko zori-zorian
· A punto ya de casarse
Aranbarrirenera goaz ostatuz
· Nos alojaremos en
Arantza batek zulatzen nau...: oso gaizki daukat andre-gaia
· Tengo una espina clavada en el corazón
Arantza bezin zorrotz itsatsirik gelditu zitzaion biotzaren erdian... aren ateraldia;
zergatik-eze, ain zaar-zaarra ere etzan
· Clavado como una espina
Arantza bezin zorrotz itsatsirik gelditu zitzaion biotzaren erdian... aren ateraldia;
zergatik-eze, ain zaar-zaarra ere etzan
· Porque la verdad... no era tan vieja que digamos
Arantza izango dena’ gaztetan zorrotz Gaztetan ezagungo’ zer izango den gero.
· Ya asoman de niño los instintos del hombre futuro
Arantza min bat dot biotzean; odei astunak buruan
· Tristes presentimientos
Arantza oinpean baino oba dozu seme ori etxean
· Qué suerte la tuya, tener un hijo de tan buenas prendas!
Arantza zorrotzak baizik’ eztezu nere eskutik
· No recibes de mí sino
Arantza zorrotzezko koroa buruan jantzita’ zapaldu zioten, arantzak ondo-ondora
sartzeraino
· Ceñirle la corona
Arantza zorrotzezko koroa buruan jantzita’ zapaldu zioten, arantzak ondo-ondora
sartzeraino
· Clavarle profundamente la espina
Arantzabal-go etxekoandreak’ susmatu zuan nundik edo-andik’ gazte bien arteko
maitetasuna
· Barruntó de alguna manera
Arantzaren bat non-nai da, mundu onetan
· Nunca falta un motivo de sufrimiento; tribulación
Arantzaz estalitako aldapa hura’ oinuts gorrietan igaro bear izaten zuen, sarri-asko
oinatz odolduak utziaz
· A pie descalzo
Arantzazu begiztatzera’ goizeko zortziak ortxe nunbait... ez ginan eldu. Ene! Ura
zaparrara! Ura lainoen negar-gurea!
· Qué aguacero! Qué manera de llover!
Arantzazu-inguruetan’ eztago begiak nora luzaturik
· Apenas hay horizonte. Está muy encajonado
Arantzazuko Amaren aurrean’ makina-batek lasaitu degu barrena: esku utsean ez du
bialtzen’ biotz onez datorrena
· Cuántos nos hemos sentido aliviados interiormente!
Arantzazuko Amaren aurrean’ makina-batek lasaitu degu barrena: esku utsean ez du
bialtzen’ biotz onez datorrena
· No le despacha con las manos vacías
Arantza-zuloz betea zedukan buru guzia; arpegia il-oria
· Rostro amarillento de muerte
Arantza-zuloz betea zedukan buru guzia; arpegia il-oria
· Toda taladrada o travesada de. Cubierta de punzadas
Arantzazun bizi geranok’ oraintxe agorrilean egoten gera’ urte guztiko pozgira
ederrenean
· Nos sentimos más gozosos que en ninguna otra época del año
Arantzea orpoan baino oba dozu seme ori etxean euki
· Menudo alivio para ti, un hijo como ése!
Arantzez odoltu bear banaute’ orra nere buruko loak
· Hé aquí mis sienes
Arantzez urratu zioten burua
· Atravesarle de espinas
Arantzezko koroi batez zena josia, burua
· Tenía la cabeza toda atravesada de
Arat eta onatian etziran gelditzen bi aizpak, mai denak sarbitzen: lan ederra izandu
zuten, ainbeste ornitzen!
· En atender a tanta gente
Arat eta onatian etziran gelditzen bi aizpak, mai denak serbitzen: lan ederra izandu
zuten, ainbeste ornitzen!
· No paraban un momento en su trajinar
Arategira ni sartu naizenean’ txori-tropa bezela alderatu da jendea
· Como en bandada
Aratekoan ta onatekoan
· A la ida y a la vuelta
Aratoste batzuetan’ koko jaztia nai ei eban, baina inok ez igartzeko moduan... Zelan
jantzi, jentiak ez igartzeko? A zan buru-austia! Aratoste inauteri.
· Qué conflicto o aprieto!
Aratoste batzuetan’ koko jaztia nai ei eban, baina inok ez igartzeko moduan... Zelan
jantzi, jentiak ez igartzeko? A zan buru-austia! Aratosteinauteri.
· Quería disfrazarse
Aratoste gaubean’ ilunean geratu zirean
· Quedar a oscuras
Aratu dagidazan ene biotzeko basterrak’ gelditu eztedintzat bekaturen bat-ez-bat
ezkutuan
· Algún pecado que otro
Aratustez zoro ibilten diran geienak
· Andar de juerga, farrear
Aratzen banaz’ nereak izain dira nik an artu-aal adin atsegin-kontentu
· Todas las satisfacciones de que soy capaz
Arauka, Frantzia guzian hein hortan bagina’ ez ginuke Hitleren beldurrik
· Proporcionalmente
Arauka, Frantzia guzian hein hortan bagina’ ez ginuke Hitleren beldurrik
· Si estuviéramos a ese nivel
Ara-urreneko bekatuaz osterontzekoak’ ez ditue ezertan artzen, onelakoak; eta kezka
andi-gabe bizi dira
· Viven despreocupados
Ara-urreneko bekatuaz osterontzekoak’ ez ditue ezertan artzen, onelakoak; eta kezka
andi-gabe bizi dira
· Fuera del pecado totalmente consumado
Arauz bizitzea bezelakorik ez da’ beti batean irauteko
· Vida ordenada; reglamentada
Arauz bizitzea bezelakorik ez da’ beti batean irauteko
· Para mantenerse constante
Arazo ardura andikoetan ezpaneranbil Errepublikeak’ neuretzat artuko neuskezu
zure emaztegeia, asmo-galdurik eztodan-ezkero
· Ya que no me faltarían deseos de hacerlo; ya que ninguna perversa intención abrigo.
N.B. Podría interpretarse en uno y otro sentido
Arazo ardura andikoetan ezpaneranbil Errepublikeak’ neuretzat artuko neuskezu
zure emaztegeia, asmo-galdurik eztodan-ezkero
· En negocios de gran importancia
Arazo au, ainbat urtean’ ez arako eta ez onako jagok
· Está paralizado
Arazo au’ azpikoaz-gora dago
· Está rematadamente mal
Arazo au eztau bertan-beera itxiko
· No dejar de la mano
Arazo gaitzetan betuleetaraino sartuta dagozanean’ arrainak uretan baizen pozik
egoten dira
· Como el pez en el agua
Arazo gaitzetan betuleetaraino sartuta dagozanean’ arrainak uretan baizen pozik
egoten dira
· Enfrascados; metidos hasta las cejas
Arazo izugarriak sortuko dira ortik
· De ahí se originarán grandes líos o contratiempos
Arazo oetan aurre-aurretik dabiltza
· Van muy avanzados
Arazo ori dala bide’ ez daukazu oinetakoak urratu bearrik
· No des ya más pasos!
Arazo orren atzera-aurrerak jakin nai lituzke
 · Los vaivenes o fluctuaciones
Arazo orretan’ oso-osoan zugaz gagoz; ori’ geure begien aurrean argi ikusten dogun
gauzea da
· Estamos enteramente de acuerdo contigo
Arazoa arazoen ganean daukazula dinozu. Eskumara nai ezkerrera alde egin-ezkero’
laster bea joko dabe arazoak
· Que estás sobrecargado de ocupaciones
Arazoa arazoen ganean daukazula dinozu. Eskumara nai ezkerrera alde egin-ezkero’
laster bea joko dabe arazoak
· Pronto concluirán las ocupaciones
Arazoak asko direanean, bear dana da’ leenengoak betetea leenengo, eta besteak
geroago; eta onetara ta guzti, ezin bete badira dan-danak’ bete beintzat
norezekoenak
· Lo primero... lo primero
Arazoak asko direanean bear dana da’ lenengoak betetea lenengo, eta besteak
geroago; eta onetara ta guzti, ezin bete badira dan-danak’ bete beintzat
norezekoenak
· Los más imprescindibles
Arazoari artu daiogun gurpila: eztaigun idatzi geuretzat, ta bai irakurlientzako!
· Procedamos con tino
Arazo-bagakoak zetan edo atan astia emon bear dabela nok eztaki?
· Los que están desocupados
Arazo-bagakoak zetan edo atan astia emon bear dabela nok eztaki?
· Pasar el tiempo ocupados en algo. Algo tienen que hacer
Arazorik andiena’ urkatzailea aurkitzea izan eban lege-gizonak. Azkanen buruan’
batak bere eskua orretarako eskini eban
· Al fin... después de mucho buscar
Arazorik andiena’ urkatzailea aurkitzea izan eban lege-gizonak. Azkanen buruan’
batek bere eskua orretarako eskini eban
· La tarea más difícil...; la mayor dificultad
Arazoz bete degu gaur ondotxo gela’ udaberriak lorez kanpuak bezela
· Llenar de trastos la habitación
Arbastarik ba al da? -Arbasta? Baztar guzietan ugaria dator, eltxoa bezela... Txara
txikian’ irri-arra, irri-arra, ontza t’ erdi lodi ba da, ango arbastik meena-era
· Viene en abundancia
Arbastarik ba al da? -Arbasta? Baztar guzietan ugaria dator, eltxoa bezela... Txara
txikian’ irri-arra, irri-arra, ontza t’ erdi lodi ba da, ango arbastik meena ere
· De palmo en palmo... A profusión. ?
Arbazta ier bat bezela iertzen ari dakigu arrezkeroz, ez-arien, ez arien... gure alaba
· Se está adelgazando; se está poniendo como una espátula
Arbela ugari ematen du aitz orrek’ ateratzeko neke-bage
· Sin trabajo de extraerla
Arbi errea’ abenduko; nor bere denborako
· Cada cosa a su tiempo y los nabos en adviento
Arbia ereiteko’ luze joango da
· Pasará mucho tiempo para cuando
Arbia lodi erten da
 · Ha brotado espeso
Arbia’ nekez sortu da; belarra berriz’ odolean
· Con profusión
Arbiak’ ... zoztor lodiigoak dauzkate, igaz garai ontan baino
· Tallos más recios que ahora hace un año
Arbiak loretzen asi dira-ta... pazkoazkoa egitera joan bearko dezu ba, seme!
· Se acerca el tiempo pascual
Arbiaren lorea’ gozoetarikoa, egosita jateko
· Es sabrosísimo
Arbi-azi txikitik’ Aizkorri-mendia baino aundiago egin dute mingain-luze oiek
· Exageración desorbitada o desmesurada
Arbi-lorea baino alperrago
· Muy perezoso
Arbi-lorea baino alperragoa aiz i!
· Inútil, perezoso
Arbi-lorea baino alperragoa aiz i
· Perezoso, inútil
Arbi-loreak azaltzen asi dira, mutilak!... Garizuma alderatzen danean
· Se acerca el tiempo de cumplir con Pascua! No olvidarlo!
Arbi-loretan gaituk, seme!
· Tiempo del cumplimiento pascual. A confesarse tocan!
Arbol igarrak jo ta bota ditu sustraitik lurrera. Aizearen indarrak
· Derribar de raíz
Arbol igarrean’ aixe egiten da egurre Zarrari eta jende xeari’ erraz egiten zaio farra
· Abuso del débil
Arbol ortan da’ pintxanen kabia; ta umetan egon bear dute
· Deben de tener ya las crías
Arbol txarrak’ itzal gutxi
· Poco puede el pobre. N.B. Txar: pequeño, poco desarrollado
Arbol ustelean’ egurra aixe egiten da
· Del pobre y del débil, facilmente se abusa
Arbola apalean’ aixe egiten da egurra
· Fácil es abusar del pobre o de humilde condición
Arbola aren fruta janaz’ bizi zitekean gizona’ zartze ta eriotzarik ekusi-gabe
· Sin tener que pasar por la vejez y la muerte
Arbola bajuari’ errez egiten zaio egur
· Fácilmente se abusa del débil
Arbola bat ikusi det, loreak leertu-nairik
· A punto de florecer
Arbola batek mendean artzen eban Erria
· Cubría bajo su sombra
Arbola guzti-guztiai’ ebagi-ebagi egin deutsez adar guztiak... Egin-be egin dot neure
arterako’ urtarrilean ala martian ete gagozanetz
· Incluso me he preguntado para mis adentros
Arbola guzti-guztiai’ ebagi-ebagi egin deutsez adar guztiak... Egin-be egin dot neure
arterako’ urtarrilean ala martian ete gagozanetz
· Les han cortado a cercén todas las ramas
Arbola izan bazine’ mahats-hondoa izain zinen
· Como planta, tú hubieras sido vid... por tu afición a su fruto
Arbola makatza eta onek botatzen dituan altsumak’ ez dira egokiak fruta gozoak
emateko
· El arbol bravío y sus renuevos
Arbola orok’ adar eihar
· Todo árbol tiene alguna rama seca
Arbola-adarrak argaltzen hasiak dira bidezainak
· Recortar o podar
Arbolak bilos dagoz oraindik, narru gorrian
· Desnudos, despojados de follaje
Arbolak, bizi deno’ ba duke itzala
· Mientras viva, no se ha perdido la esperanza
Arbolak izerdi dira
· En plena savia
Arbolak oro lore... zer ikusgarria! Sagardian
· Qué bello espectáculo!
Arbolak oro lore... zer ikusgarria! Sagardian
· Todos los árboles en flor
Arbolan uzten baditugu sagar oek’ ostu egingo dizkigute... Diruuk artu ditzagun, naiz
erdi-eginakin... erdi-elduakin
· Saquemos siquiera algún dinero vendiendo las medio-maduras
Arbolaren azken-garaieneko ostoaren puntan
· En lo más alto del árbol
Arbolaren gerrian bueltaka soka luze bat bildu bear zan, gaia zuen arte
· Enteramente; en todo lo que daba de sí
Arbolaren itxuran jar bazinte, ene maitea, nonbeit mortuetan’ ezker-aihen nindake ni
bilaka: bozik zuri lotuko besarka
· En las montañas; en algún sitio descampado
Arbolaren itxuran jar bazinte, ene maitea, nonbeit mortuetan’ ezker-aihen nindake ni
bilaka: bozik zuri lotuko besarka
· Me convertiría en madreselva
Arbolaren itxuran jar bazinte, ene maitea, nonbeit mortuetan’ ezker-aihen nindake ni
bilaka: bozik zuri lotuko besarka
· Para estrecharte gozoso entre mis brazos
Arbolari ondoan joka asten ziran, bata eskubiz bestea ezkerraz. Ondo-botatzeko
aizkoraz
· Hacha de talar árboles
Arbolari ondoan joka asten ziran, bata eskubiz, bestea ezkerrez. Ondo-botatzeko
aizkoraz
· Asestarle golpes a la raíz
Arbolen ostartean ezkutatu zan
· Entre el follaje
Arboletatik orriak beera datozan-legez’ jausiko gozak ire sareetan... Eriotza
· Como caen las hojas de
Arbol-gerrian, untza tartean’ du lekurik maiteena... Txepetxak
· Su sitio predilecto. Allí prefiere anidar
Arbol-gerrian, untza tartean’ du lekurik maiteena... Txepetxak
· En el tronco mismo
Arbolik ederrenetako bat da pagoa...; zainak azalean eramaten ditu
· Tiene las raíces a flor de tierra
Arbolik ez, adar-gabekorik Gizonik ere ez, utsik-gabekorik
· No hay hombre sin defecto
Arbolik ezta’ adar igarrik eztunik
· No hay nadie sin defectos
Arbol-txertatzeak’ jakitea bear du
· Requiere conocimiento
Arbonar hoik fantesia gaitzean ditugu... beren pilotariez; haatik nausien nausiak
atzeman detzakete oraino, aldi huntan ere!
· Pueden encontrarse con que hay siempre quien gane a los mejores
Arbotxoota-n ba zan, orain dala amaika-bat urte’ aloska konkor aundi bat
· Un gran peñasco
Arce hortzez eta haginez lotu denean’ etzen deus egitekorik. Pilotan
· Cuando se ha empleado a fondo
Arce pilotaria’ joantxe bezala da bere 32 urteakin
· Bastante gastado, decaído
Ardailak sortzen’ mutil onak dira!
· Se pintan solos para
Ardailak sortzen’ mutil onak dira!
· Armar broncas o contiendas
Ardandegiak mutur-muturreraino beteta ikusten ditugu
· Atestados de gente
Ardandegian’ eskainka daude Peru ta Matxin berorik
· Amenazándose acaloradamente
Ardandegiko andreak txarotuko dizkizuten pezetak bildu aurrena’ ta aiekin ekarri
pelota-lekura zagi-ardo ta pitxarrak...!
· Las pesetas que os soplará o limpiará la tabernera; el dinero que vais a malgastar en la
taberna
Ardandegira joan, ta an begietaraino sartu-gabe *ez ote litzake eztarria bustitzeko
biderik?
· Remojarse el gaznate
Ardandegira joan, ta an begietaraino sartu-gabe ez ote litzake eztarria bustitzeko
biderik?
· En vez de jugarse allí hasta las cejas
Ardandegitik ardandegira erabili ei dabe paper ori’ eta uleak orraztu ei deutsez
artikulu orren egileari
· Le han debido de poner bueno!
Ardan-etxe orreek’ asko ondatuten dabe erria
· Causan gran daño al pueblo
Ardanetxeak beterik, goizerarte; eta asko’ euren buruak galduta, urrengo goizean
· Beodos, hechos una lástima
Ardanetxeak beterik, goizerarte; eta asko’ euren buruak galduta, urrengo goizean.
Alkateak errue!
· Culpa del alcalde
Ardangela isteko ordua zala nagusiak esanagatik’ inork etzuan lekua ustutzeko
ikararik egin
· Nadie hizo ademán de moverse
Ardantegiren baten sartu aiz i... Alperrik izango dok ukatutea... Jota ago i, jota!...
-Orrenbeste beste-be... ez, aita!
· Tanto como eso, no!
Ardantegiren baten sartu aiz i... Alperrik izango dok ukatutea... Jota ago i, jota!...
-Orrenbeste beste-be... ez, aita!
· Tú estás pasado del todo; tú ya no riges
Ardao burutsua zanik ez ekian
· Vino cabezudo, muy espiritoso
Ardao gorriaz erabiliko upan sartu bear da
· En tonel impregnado de
Ardao’ inon ez bezelakoa eman dizuet, eta edan-ala
· A discreción... sin tasa
Ardao zuria edatera joaten ziren ardandegi batera goiz-beranduan, lau edo bost
lagun
· A últimas horas de la mañana
Ardaoa edateko mugaldi-bila dabiltza; eta prest dagoz’ daukenean al-daien guztia
edateko, ase-ase egin-artean
· Hasta la saciedad; hasta no poder más
Ardaoa? Eztot edaten’ noz edo-nozko baten baino
· Sólo muy de tarde en tarde
Ardaoa izteko esan dautso; gure gizonak eztau ordea errezetako amesik’ ilteko baino
geiago
· No piensa lo más mínimo en atenerse a la receta
Ardaoa makala dagoala ta niri esesten deuste gizonak, neuk errua baneuka-legez
· Que está flojo el vino aguado
Ardaoa ta pipea itzi daidazala?... Lenago itziko dot, daukadan azala!
· Antes dejaré la piel!
Ardaoak ain ardura andia noiztik ona emoten deua?
· De cuándo acá te preocupa tanto...?
Ardaoak’ Aita-Santu gareala-be sinistu-eragiten deusku
· El vino es capaz de hacernos figurar cualquier cosa
Ardaoak’ amaika irri ta barre egiten dau gizonaren lepotik!
· Qué jugadas le hace al hombre!
Ardaoak eragin eustan
· Me hizo mal el vino
Ardaoak eragin eutsan
· Le hizo mal el vino
Ardaoak jotako bat irudian; baina, ardaoak-barik, zaldi-lapurretak jota joian gizajoa
· Bebido; pasado del vino
Ardaogin ona nazala ba dakizu
· Fabricante de vinos
Ardaotxo baltza, zer dakak ik?... Larregi edanak’ ez gauza onik...
· Nada de bueno
Ardaotxoak bearrak egin ebazanean, da bero-bero egozanean’ iru mutil lagunak asi
 zirean’ Karlos zirikatuten
· Cuando empezaron a sentirse los efectos del vino
Ardaoz basa-basa eginda-bere’ soinulari eder bat dozu agura ori
· Aun estando tan bebido
Ardaoz bete ta sastuta urten eban ardandegitik
· Tomado del vino
Ardatza ausi jata zait’ geien bear nebanean
· Cuando más me hacía falta
Ardatza baino zuzenagoko mirabea
· Una joven intachable; rectísima, honestísima
Ardatza-langoxe zuzen-zuzena; ardatza-langoxe artez-arteza
· Hombre rectísimo
Ardau apur bat edaten dau otorduetan...; eta orrek dauko bizirik
· Y por eso vive; eso es lo que le sostiene
Ardau gozo onekin’ oso barriztu naiz
· He quedado como nuevo
Ardau-kontuan’ etxi-aldia darabil
· Trae una temporada que no bebe; que tiene dejada la bebida
Ardaurik ezin badozu’ edan ura!
· Si no te alcanza para vino
Ardazle batzuk alkarrekin lanean ari zirala’ sorginezaz bate-batek itza atara nunbait’
eta neska batek sorginik etzala esan emen-zoon...
· Alguien por lo visto mencionó las brujas
Ardi alorkoiak’ lagunak bilatzen
· El delincuente busca cómplices
Ardi antzua jaikia duzu, eginik naiko etzana
· Después de haber dormido abundantemente
Ardi artzai-gabekoen gisan’ Israel guzia mendietan banatua ikusi nuen
· Disperso por las montañas
Ardi asko eta askok uts-emon dabe, aurtengo negu luzean
· Han fallado; han perecido
Ardi aulak’ amets asko Duen baino geixeago nai lukeanak ere bai
· Quien tiene hambre, con pan sueña
Ardi batzuek’ beren lehenbiziko umeak higuin izaten dituzte
· Suelen aborrecer sus primeras crías
Ardi beltxa bilatzeko, gau ona zeok!
· Qué noche más cerrada!
Ardi beltxak’ eztizu axuri txuria egiten Alabak ere, amaren antzeko
· Es natural que las hijas se parezcan a la madre
Ardi ergelak bezela begiratzen zioten’ jaun hura zeintsu ote zan ezin sumaturik
· Le miraban atónitos
Ardi eta bei umegiteko bete-beteak berekin zituela, esan zion
· Reses a punto de parir
Ardi gaisoa! azerikumai bularra emon bear izango dautsek!...
· Tendrás que dar de mamar a crías de raposa... a hijos bastardos
Ardi gaixoa’ neke ta neke; alperretan indarr-aldi: argira-naiak’ ez du zorrotik besoa
baizik agiri. Axuri edo arkumeen jaiotza
 · Con gran pena y trabajo
Ardi gaixoa’ neke ta neke; alperretan indarr-aldi: argira-naiak’ ez du zorrotik besoa
baizik agiri. Axuri edo arkumeen jaiotza
· El corderito que va a nacer
Ardi gaixoa’ neke ta neke; alperretan indarr-aldi: argira-naiak’ ez du zorrotik besoa
baizik agiri. Axuri edo arkumeen jaiotza
· En vano hace esfuerzos
Ardi gaixoak’ azal dauka errapea; akainez josia ankartea; iztar-barrena gorri; ilun
betartea
· Descarnada la parte interna de los muslos. Triste la cara
Ardi gaixoak’ azal dauka errapea; akainez josia ankartea; iztar-barrena gorri; ilun
betartea
· Entrepierna plagada de garrapatas
Ardi gaixoak’ azal dauka errapea; akainez josia ankartea; iztar-barrena gorri, ilun
betartea
· La ubre totalmente seca
Ardi galdua’ atxeman ditake; aldi galdua’ ez
· Tiempo perdido no se recupera
Ardi galdua sasartetik kontuz-kontuz ateratzen du artzai onak’ eta igurtzi gozozka
bere artaldera eramaten
· Acariciándola tiernamente
Ardi galduak bezela gaude, ia sailetik utzian
· Casi excluidos de la grey
Ardi galduen gisa gabiltza emen..: esan diteke’ ez dakigula zeinen mende gauden
· Andamos sin saber a quién seguir; desorientados
Ardi gaxo oek’ txarraldaka dabiltz artaldearen atzetik naigabe ta bekain-ilun
· Van rezagadas, andando con dificultad
Ardi gaxo oek’ txarraldaka dabiltz artaldearen atzetik, naigabe ta bekain-ilun
· Desganadas y tristonas
Ardi geienak’ etxe-aldetik jaten dute alorretan, garai ontan
· Comen en las heredades próximas a casa
Ardi kutun oek’ alako artzaiaren eskuzulorako bidea ba dakie... Akaldi goxo bila
· Saben acudir a la mano obsequiosa de su pastor
Ardi ona arakindegira doan eran
· Como mansa oveja al matadero
Ardi sorokoiek’ lagunak bilatzen
· El ladrón busca cómplice
Ardi tipia’ beti antxu Eza’ ezkongai gelditzen
· Pobre indigente se queda solo
Ardi txipia’ beti antxu
· Los defectos de una persona de baja estatura se notan menos
Ardi zaharra baino prestuago
· Apacible; hombre de bien
Ardi zaharra baino prestuago
· Proceder de un hombre de bien
Ardi zar baino gazte geio iltzen duk... Irri egiten zion mutikoari agure batek esana
· No se crea nadie defendido por la edad contra la muerte
Ardi zarrak’ lagun-gura Baita kristauak ere
· El anciano busca compañía
Ardi zarraren puska saldu dio arikitzat; bei zarra’ gaztetzat
· Carne de oveja mayor por carne de cordero
Ardi zarraren puska saldu dio arikitzat; bei zarra’ gaztetzat
· Carne de vacuno mayor por carne de ternera
Ardi zein txori’ pizti guztiak dantzan asten zirean ekinalean, Kukubeltxuren txilibitu-
joteagaz. Zelako soinu-gozoko txilibitua!
· Tanto las ovejas como los pájaros
Ardia baino zonbatagoa ez da gizona!
· Cuánto más vale el hombre que la oveja!
Ardia bere lagunei azkentzen zaienean’ geroago urruntzenago eta galtzenago da
· Cada vez se va alejando y extraviando más
Ardia bere lagunei azkentzen zaienean’ geroago urruntzenago eta galtzenago da
· Cuando se queda rezagada de
Ardia’ goitik dabil udazken ontan
· Se paga a buen precio
Ardiai txistu zorrotz eginez’ alderatu zitun soro ingurutik...
· Silbándoles con fuerza
Ardiak artzainekin zintuen-a jaten? Ez dut uste nik hori hanbat gaizki daiten...
· Que te comías las ovejas y al pastor?
Ardiak artzainekin zintuen-a jaten? Ez dut uste nik hori hanbat gaizki daiten...
· No me parece que esté tan mal hecho
Ardiak baino txarrago zarabiltze zeuen andikitxuok... Itxi egizuez bein, ta erdu
geugana!
· Dejadlos de una vez!
Ardiak baino txarrago zarabiltze zeuen andikitxuok. Itxi egizuez bein, ta erdu
geugana!
· Os tratan peor que a borregos
Ardiak bakantzen ari zirala ikusirika’ len bezin berri asi izan zan egun eta gauak
galtzen artaldea obeto zaintzeko
· Igual igual que antes
Ardiak, beeka egonik’ ez du jaten belarrik
· Oveja que bala, pierde bocado
Ardiak berak saldu zituen gibelenik
· En último término; por último
Ardiak eme-emekitxo erabili oi ditu artzai onak
· Tratarlas con toda suavidad
Ardiak goiztxoago eilorrera sartuta’ txabol-barruan apari izki bat egiteko asmoak
zerabiltzkian
· Se proponía cenar ligeramente
Ardiak’ ilunabarragaz-bat eltzen dira txabola-aldera, Aldamin-peko sakonera
· Al tiempo de anochecer
Ardiak jan-lekuari onetsi dagioten-artean
· Hasta que le cobren querencia
Ardiak nork len eradan’ maiz ari ziran auzika, artzai biak
· Sobre quién abrevar antes sus ovejas
Ardiak sei-zazpi urtetan’ ez dira gehiago gizentzeko baizik on
· Ya sólo valen para el engorde
Ardiak zintzarri-dantzatzen asten diranean
· Cuando empiezan a agitar la esquila
Ardiak ere alkarren leian joan oi-dira gatzagana’ baldin au artetxean txintxilik
ipintzen bada zakutxoren batean
· Acuden presurosos a la sal
Ardiakiko saldu-erosiaren gainean artzen badute eztabaidaren bat alkarren artean’
gizonak elduenetako bana edo bina alde bakotxetik ifintearekin berealaxen
daukate zuzendua okerbide guzti
· Si surge entre ellos alguna disputa sobre
Ardiakiko saldu-erosiaren gainean artzen badute eztabaidaren bat alkarren artean’
gizonik elduenetako bana edo bina alde bakotxetik ifintearekin berealaxen daukate
zuzendua okerbide guztia
· Pronto queda zanjada la diferencia
Ardiaren utsak’ pagau bildotsak
· Pagar justos por pecadores. Los hijos cargan con las consecuencias de los errores de
sus padres
Ardiari ume arr-arazi
· Hacer cruzar la oveja
Ardi-bila dabilanari’ dena zintzarri-ots irudi zaio
· El poder sugestivo del deseo. Análogo al refrán: Quien tiene hambre, con pan sueña
Ardie auntzei ile-eske... Duena ez duenari eskeka
· El rico pidiendo al pobre
Ardien kulpak’ bildotsak pagatzen dituala da esaera
· Pagar justos por pecadores
Ardien mutur lotsa-bageak’ errez urratu du barrutiko esia
· El atrevido hocico de las ovejas
Ardien pekatuak’ bildotsak ordaindu
· Los corderos pagan las culpas de sus mayores
Ardietara egiten ebana aurkitu zan a txakurra, eta il egin bear izan eben
· Resultó ser de los que acometen a las ovejas
Ardi-galdu batzuk bakarrik agertu dira batzarrera
· Sólo algunos infelices... o despistados...; algunas ovejas errantes
Ardiik’ pixkat bertaratu egin bearko ditugu; urrutitxo dauzkagu ta
· Acercarlos un poco más acá
Ardi-larruek’ banaka; bildotx larruek kargaka
· Son los menos los que mueren de viejos... Atención, jóvenes!
Ardi-larruz otsoa estaltzen da
· Lobos con piel de oveja
Ardi-mingaina
· Llantén
Ardit bat, esate baterako, izan ez; eta ala ere’ Errege baino obeki bizi zan... Kerten-
samar bai’ baino gabero dantzatu, eta lo bat gau guzian eginaz
· Como quien dice...; por decirlo así
Ardit bat, esate baterako, izan ez; eta ala ere’ Errege baino obeki bizi zan... Kerten-
samar bai’ baino gabero dantzatu, eta lo bat gau guzian eginaz
 · Con bastante poca maña
Ardit baten irabazirikan-gabe saldu ditut
· Sin un céntimo de ganancia
Ardit baten onik ez ginuke gerla hortarik
· No tendríamos el menor provecho de
Ardit baten pupua’ ta txanpon baten trapua
· Dicho en relación con quien se queja de naderías
Ardi-zaarra bezela, otxan otxan etorri zan, etortzeko agindu ziotenean
· Como un manso cordero
Ardi-zantzan zebilela... ikusi zuen sasi bat’ sua zeriona, bainan erretzen etzana
· Ardía y no se quemaba
Ardo andiari sagardo gozoa botatzen zion maneatzeko
· Manipular un vino generoso
Ardo artatik edan’ eta edozein bixardo’ Beinat Mardo-rekin bertsotan asiko litzake
· Cualquier imberbe jovenzuelo...; cualquier bisoño
Ardo aundia esaten zitzaioken leen
· Vino de gran calidad
Ardo gozoak’ lau begi, ta oinik ez
· Efectos del vino en la cabeza y en los pies
Ardo mee ortatik ikusten diotet aspaldian etxekoai
· Usan de ese vino clarete
Ardo motela da, ekarri dezuena: ez du batere eltzen
· No raspa..; no agarra
Ardo naikoa badet sabelean’ nere penok botako ditut aide gogorrean...; aukeran lo
egingo det gaubean
· Dormir tranquilamente
Ardo naikoa badet sabelean’ nere penok botako ditut aide gogorrean...; aukeran lo
egingo det gaubean
· Echar fuera las penas
Ardo nasgabea saltzen zuten taberna artan... Basoak eskuz-esku... ba zan antxe
edalea!
· Vino puro, genuino
Ardo nasgabea saltzen zuten taberna artan... Basoak eskuz-esku... ba zan antxe
edalea!
· No faltaba clientela de bebedores
Ardo onak’ apar gutxi...; eta entenditzen eztuanak’ itz gutxi
· Al buen callar llaman Sancho
Ardo onek ez gaitu moskortuko...: edan zia-zia!
· Bebamos sin tasa! Bebamos sin miedo!
Ardo onekin erdi-loan jarrita’ oinazeak arinago egiten zitzaiezten
· Adormecidos
Ardo onekin erdi-loan jarrita’ oinazeak arinago egiten zitziezten
· Mitigar los dolores
Ardo onena’ beretzako dau, joko-larien lepotik
· A cuenta de los jugadores
Ardo pixka bat artu ezkero’ burua txartu egiten omen zaio
· Se le sube a la cabeza; le hace daño
Ardoa aintzat ez daukala edanda’ orditu da
· Sin conocer los efectos del vino
Ardoa baino mozkorrago eginda zegoan
· Hecho una cuba...; borracho perdido
Ardoa baino obe nuen gaur ura: urak ez daki burura egiten
· No sube a la cabeza
Ardoa ekarri bearko det... .-Gaurko’ osatuko da. Gaurko bazkaldarrentzat’ osatuko
da.
· Ya alcanzará para hoy
Ardoa goiko bizitzara igo-ezkero’ gauz onik esaten ez da
· Subirse a la cabeza
Ardoa ta bere lagun gorri ta txuriak’ eztira onak Purgatorioko sua itzaltzeko
· Licores, bebidas alcohólicas
Ardoa ta joku-liburua arturik’ bapo ari ziran lagun biak jokuan, zurrut eginaz
· La baraja
Ardoa txerrepela egotea ba liteke
· Es posible que esté algo tibio
Ardoak arturik zeudela esan zieten’ bizkor itzegiten zutelako
· Porque hablaban con mucha animación
Ardoak eragingo eutsana’ ba ekian
· Sabía los efectos que le causaría el vino
Ardoak esan zuen: naizen tokian’ jolasik izketarik-gabe ez da izango
· Donde está el vino no faltará conversación
Ardoak ez du ezurrik Aise iresten da geiegi ere, edalearen kaltetan
· El vino es traidor; se insinúa suavemente
Ardoak ez du indarrik; edan-ta bizkortzen ditu baztarrak
· Fuerza oculta del vino, o de cualquier otro agente
Ardoak galerazten zion’ alderorik egin-gabe ibiltzea
· No le dejaba caminar sin dar tumbos
Ardoak menderatu dun gudaria bezala’ esnatu zan lotatik...
· Como un bravo vencido por el vino
Ardoakin txoratu-azi’ ta zer ari dan eztakiala baietz esan, guziari. Ori egin omen du
gizajoak
· Hacerle perder el juicio
Ardoan jausten dan gizona edo emakumea
· Que cae en el vicio de la bebida
Ardoarekin adiskide da nere lagun ori
· Le gusta mucho el vino
Ardoarekin pixka bat berotuta edo’ asi da itza ugaritzen lixiba-jotzaileen artean
· Se anima la conversación
Ardoaren argitasunarekin’ etziran gauzak ere ekusten zituan, Anton-Zurrut-ek
· Veía hasta lo que no había; veía visiones
Ardoaren ez-izanaz oartu ziranean
· Advertir la falta del vino
Ardo-bapainupean dagona, nola igoko da zerutar argi-printz epeletara?
· Quien está dominado por los vahos del vino
Ardo-bila joatean’ zintzurretik barrena joaten zitzaion erdia
 · Se bebía la mitad
Ardo-koskaz gainera, ogia ere zor du
· Aparte del vino llevado al fiado
Ardo-lurrunez burua lausotuta daukanak, nola beteko du otoitz egiteko agindua?
· Quien tiene la inteligencia nublada por los vapores del vino
Ardo-mordo bat edanez’ bezperan apurtxo bat nastu-azi zuten lagunen artean
· Le trastornaron un poco la cabeza
Ardo-puska batekin zerrepeldurik’ ez dute galtzen aserreren bat ateratzeko erarik.
Ala diote: ez naiz baten beldur
· Que no se meta nadie conmigo por si acaso...!
Ardo-puska batekin zerrepeldurik’ ez dute galtzen aserreren bat ateratzeko erarik.
Ala diote: ez naiz ni baten beldur
· Armar una camorra
Ardo-puska batekin zerrepeldurik’ ez dute galtzen aserreren bat ateratzeko erarik.
Ala diote: ez naiz ni baten beldur
· Bebidos, achispados
Ardorik bai al-dago etxean? --Gaur-biarkoa dago
· Hay como para hoy y mañana
Ardorik ez du berak artzen, ta asko zaio orri, garestitu bada ere!
· Bastante le importa!
Ardorik eztagonean’ esparik-gabe dakie pasatzen; dagonean’ artu egiten due, gazitu
mindu egingo dala esanez
· Agriarse
Ardorik eztagonean’ esparik-gabe dakie pasatzen; dagonean’ artu egiten due, gazitu
mindu egingo dala esanez
· No se quejan; no lo echan de menos
Ardorik ukitu-gabe biurtu ziran etxera’ aitu zalako
· Sin probar siquiera el vino porque ya se había acabado
Ardorik-gabeko bazkariri’ ez diot eskerrik ematen
· No me hace gracia
Ardoz’ amar gurbil ekarri ditu Mikel-ek, ezkon-otordurako
· Diez cántaros de vino
Ardoz berdintzen ez baldin bada gure gizona’ pakean gaude etxean...
· Mientras no empina
Ardo-zale danak’ ardoaren ondorenak bere leporatu egiten ditu; zer edo-zer jabetu
bazan beinepein’ bere-bereak egiten ditu
· Si se dio cuenta de algún modo; si lo hizo con alguna conciencia
Ardo-zale danak’ ardoaren ondorenak bere leporatu egiten ditu; zer edo-zer jabetu
bazan beinepein’ bere-bereak egiten ditu
· Carga con sus consecuencias
Ardo-zalea izango aiz?.- Bai jauna; orrek nauka bizirik
· Gracias a eso vivo; eso es lo que me da vida
Ardo-zaleak’ ez ditu eleizak azpian arrapatuko...; igandeetan’ eleizara baino joera
geiago dute, beste toki batzuetara
· No hay peligro de que los aplaste la iglesia
Ardua?... -Bai, bekar, etxekoandre! Egualdi ederra dago tomatiakin... .-Au zarpa, au!
· Qué elemento éste! qué ocurrencias tiene!
Arduak eragina dago
· Completamente ebrio
Arduari ura emango zenion...! -Or aurreko errekatik bota diot pixka bat, beinere ez
ta gaur
· De la acequia de enfrente
Arduari ura emango zenion...! -Or aurreko errekatik bota diot pixka bat, beinere ez
ta gaur
· Hoy por única excepción
Ardun duk, baia emontzale ez
· Le gusta recibir, pero no dar
Ardura andi bat euki-ezik’ perretxiku-toki guztia galtzeko arriskua dago
· De no tener mucho cuidado
Ardura andia daukot’ ardao-usainik sumau eztaisteen
· Tengo sumo cuidado de que
Ardura andiagaz dendatu bear dogu’ guraso tristearen pozgarriaren bila
· Procurarle consuelo
Ardura andiarekin gordetzen du arraultz ori’ ... urte artan suagandik gordetzeko
etxea
· Para preservar la casa de incendios
Ardura andiaz gorde egizuez eraldi utsak...!
· Aprovechad bien los ratos perdidos
Ardura andiaz ibilten da’ euskeraz ez egiteko aren aurrean
· Tiene gran cuidado de
Ardura andirik ez niri Errege-gaitik: neureak ikusita nago gerratean’ azkenean ago-
bete aginegaz gelditzeko
· Total para nada; para quedar defraudado
Ardura andirik ez niri Errege-gaitik; neureak ikusita nago gerratean’ azkenean ago-
bete eginegaz gelditzeko
· Harto me tocó sufrir
Ardura artu bearko jake gazte lotsabako orreri, endore jauna!
· Habrá que tener cuidado con...; habrá que vigilarlos
Ardura asko-gabe, ongi edo gaizki’ an sartuko dute ilaren gorputza’ naiz ezurrak ausi
· Sin andarse con muchos miramientos; quepa bien o mal
Ardura asko-gabe, ongi edo gaizki’ an sartuko dute ilaren gorputza’ naiz ezurrak ausi
· Aunque sea rompiéndole los huesos
Ardura aundiko gauza orren gora-beran dago osasuna
· De ella depende la salud
Ardura barik esango genduke !alan balitz, inoren zordun ezkara-ta
· No tenemos compromisos con nadie
Ardura biurria zuen
· Era de temperamento violento
Ardura deutso orreri gugaitik!
· Bastante le importa a ése...!
Ardura dezakek orai soineko hori
· Puedes usarlo a diario
Ardura dio bost... gizon orri, alkateagaitik!
· Bastante le importa a él...!
Ardura dio orri bost, alkateagatik!
· Bastante le importa a ése por...!
Ardura emongo ete deutsee munduko kontuak?
· Acaso se preocuparán por...? Les importará a ellos?
Ardura gaiztoko gizona da
· De mala intención
Ardura geiago artzen ezpadogu, azi ori bear dan bidean eroateko’ agur gu!
· Estamos perdidos
Ardura geiagoaz ibili eiteala esaten eutsan; baina ezin zan egon geldirik
· Que anduviera con más cuidado
Ardura geitxoago artuko leukee’ ori balekie
· Tendrían más cuidado o diligencia
Ardura gitxi artuten dozu zeure semetxuagaz
· Te cuidas poco de
Ardura gitxiko osagile nagiak
· Negligentes, descuidados
Ardura gutxi ematen die nun-nai lanean asteak: berealaxe artzen dituzte tokiz aldatu
usteak
· En seguida se disponen a ir a otra parte
Ardura guziakin bilatzen ditugun lurreko gauzak’ biotza gazitzeko-bestetarako ez
dira
· No sirven más que para llenarnos de aflicción
Ardura guztiak utzirik’ hatsaren gainean jarriko naiz
· Respiraré a mis anchas
Ardura larregi azaltzen dok, anai’ ez naitean galdu
· Manifiestas demasiada preocupación por
Ardura obea dauka Jaunak gizonetan, eurak berak baino
· Tiene más solicitud; cuida mejor que
Ardura onagaz entzun’ ainbat ondoen ikasteko!
· Escuchad con atención!
Ardura onagaz entzun’ ainbat ondoen ikasteko!
· Lo mejor posible
Ardura txikienik-barik lo egiteko esan eutsen
· Dormir sin la menor preocupación
Ardura-bagearen bekatua’ bera danez berez ezta parkagarria
· De suyo no es perdonable
Ardura-barik esan lei’ errian beste bat ez lakoa jarri dala, gure etxe barri au
· Sin miedo de equivocarse
Ardura-barik esango genduke alan balitz, inoren zordun ezkara-ta
· Decirlo sin respetos humanos; con toda franqueza
Ardura-gabe egoten nintzan mezan mezatan
· Solía estar sin atención
Ardura-gabe zebiltzan oiek, alkarren berri jakinda
· En connivencia; puestos de mutuo acuerdo
Ardura-gabekotxoa da nere emaztea
· Descuidadilla; abandonada
Ardurako arropari’ etzaika etzaio zerrenik egiten Eztu sitsak jaten
 · A ropa de uso continuo no se le forma polilla
Ardurako deutso bai, orri, zu-lakoen artu-emonakaitik!
· Bastante le importará de...! Bastante caso os va a hacer!
Ardurako gauza da’ oinak likits izaitea
· Tener los pies sucios
Ardurako gauza da’ oinak likits izaitea
· Cosa corriente
Ardurarik ez du aurrerakoaz
· No le preocupa el futuro
Arduratan bizi dana’ ez dau errez loak artzen
· Quien vive en cuidados
Arduraz entzun eutsan dana
· Escuchar con atención
Arduraz entzun eutsan dana
· Lo oyó todo con gran atención
Arduraz erabili egizue azur-bako ori!
· Cuidado, a ver cómo habláis!
Arduraz ibili bearko da laster’ etxe-barruan egiten danagaz: ezta izango’ orma-
artean ate-leioak itxita ezkutuan egoterik’ inoren ixilean gura dana egiteko
· Sin que nadie se entere
Arduraz itz-egizu!
· Mira bien cómo hablas o lo que dices!
Arduraz jagiten da lanera goizean
· Levantarse a trabajar
Ardurazko gaitzaz aurkitzen da, Suarrietako bere etxean’ Sabino Arana jauna
· Con enfermedad de cuidado; enfermo de cuidado
Ardurazko lana da au; nire eginenik bearrena; berean joat nazan guzti au
· Trabajo importante
Ardurazko lana da au; nire eginenik bearrena; berean joat nazan guzti au
· De ello depende todo cuanto soy
Ardurazko lana da au; nire eginenik bearrena; berean joat nazan guzti au
· Mi quehacer más necesario
Ardurea emoten dabeen auzietan’ letradurik onena bilatuten da
· Importantes, de gran consecuencia
Ardurenik’ gabaz egiten zituen horrelako ateraldiak
· De ordinario; principalmente
Are abre abere mutuek ere’ eztute bere ostatuetarik aitzinat iragan nahi
· Aun los irracionales no quieren ir más allá de sus viviendas
Are abre mutuek ere’ eztute, etsigarri bat bedere izan-gabe’ beren ostatuetarik
aitzinat iragan nahi
· Sin algún aliciente o cebo al menos
Are eta lurrez naaste egin zituen Prometeok gizonak eta emakumeak’ ipuiak diotenez
· De arena y tierra
Are gogaikarriena da’ ikustea nola dauden isekaz ta musinka’ Euskeraz ederki
dakienen jolasari izketari
· Y lo que da más grima de todo
Are gogaikarriena da’ ikustea nola dauden isekaz ta musinka’ Euskeraz ederki
 dakienen jolasari izketari
· Burlarse y mirar con desdén
Are ta geiago jarri zitzaion gorreria, erremediotan asirik
· Se le aumentó la sordera, aún más
Are ta gogorrago elduko diogu orain lengo lanari
· Ahora con más empeño que nunca
Are ta kezkatsuago jartzen gaituzu orain’ zer dala-ta ote dan beste luzapide au...
Jaunari dakiola’ gaitzez ez izatea!
· Ahora nos dejas más preocupados todavía
Are ta kezkatsuago jartzen gaituzu orain’ zer dala-ta ote dan beste luzapide au...
Jaunari dakiola’ gaitzez ez izatea!
· Dios quiera que
Areatzara joan da, ango ur atsak artzera
· A tomar aquellas aguas medicinales; sulfurosas
Areek ekarriko deuezak barriak, zeinbat-gura
· Todas las que quieras
Areek euren utsegitetan itxita’ zugana itzuli zituan Jaungoikoak bere begi bigunak
· Volvió a ti sus ojos amorosos
Areek-bere, inundi al badagiee’ piestaan izango dira
· Harán lo imposible por no faltar a la fiesta
Areek-bere, oina jaso al badagiee, an izango dira piestaan, begi zoliakin
· Si están en condiciones de andar por su pie
Areetati askok’ buruak belaun-artean sartuta’ negar andiak egiten zitueen
· Con la cabeza hundida entre las rodillas
Areetati askok’ buruak belaun-artean sartuta’ negar andiak egiten zitueen
· Lloraban a lágrima viva
Aregandik jakin nuen, gaixorik egondu zinala; baina baita ere’ obera emana zeundela
· Que ya estabas mejor
Areik azkena jo bear dabe, Jauna; baina Zuk ez
· Ellos perecerán, Tú no
Areik bai egunak!
· Qué días aquellos!
Areik ziran jokerak, areik ibilteak!... Onek txokora, arek zabalera, urrengokoak plist-
plast, orma bietara. Pelota-jokoan
· Al medio de la cancha
Areisti artan batera-bestera begira kaleetan zebilena
· Mirando a todos lados
Areisti artan erioaren saspil zanak’ osasun oso ta betean jarraitu zien
· Carroña o cadáver en descomposición
Areisti artan erioaren saspil zanak’ osasun oso ta betean jarraitu zien
· Poco antes
Arek aina bidean pelota nork bota?
· Quién es capaz de lanzar la pelota tan lejos como aquél?
Arek auzo biak’ eten-bako auzietan dabiz, ez dakit zenbat urtean
· Andan en continuos pleitos
Arek bai dinoela egia dan-bestean!
· La verdad tal como es. Con toda verdad
Arek baino belarriak argiago neuzkan nik
· Oídos más finos que. Oir mejor que
Arek batzen diran lekua’ nun-nai, jardun-lekua
· Un mentidero
Arek bere burutik ikasia zun soinu ura jotzen
· Había aprendido por sí solo; sin escuela
Arek?... Berealakoan egingo dik arek ori!
· Este rato te lo va a hacer aquél!
Arek daroian soinekoa’ ordeazkoa dau
· Es de prestado
Arek daukoz eskuak edozer gauzari oratzeko!
· Qué habilidad tiene para todo!
Arek egiten zun gauzarik’ etzan onik. Onentzat
· Todo lo que él hacía le parecía mal
Arek ekarri-zai baldin ba ago’ ba daukak puska bateko
· Aguardando a que él lo traiga
Arek erakutsi zion aurrerako, nola moldatu
· Para lo sucesivo
Arek’ ero pasatzen zuun mundua: jartzen zitzaiona jan’ da aurrera!
· Lo pasaba en grande; sin cuidados o quebraderos de cabeza
Arek esaten dabenari’ beroarena kendu bear jako beti
· Hay que rebajarle su parte de exageración
Arek’ etorri ez, egingo deusku
· Lo que va a hacer es no venir
Arek etzekiela, erantzun emen-zion beleak...; baino aren anaie legoiak jakingo zoola
ainbeste
· Que él ya lo sabría seguramente
Arek’ etzigun bide aundirik egin. Etzigun askorik lagundu
· No nos prestó gran ayuda
Arek etzuela parterik... .-Eta izanda ere zer? Ori al da bidea gizona zigortzeko?
· Es eso motivo para...?
Arek etzuela parterik... .-Eta izanda ere zer? Ori al da bidea gizona zigortzeko?
· Y qué que hubiera tomado parte?
Arek ez daabil bere buruan asmo oberik
· No alcanza a más su pensamiento
Arek eztik egitekorik onekin
· No tiene relaciones con
Arek eztu ezer egin: eztu txarrorik ausi
· No ha roto un plato... Es inocente. N.B. Dicho con ironía
Arek gixonak’ entzute andia artu eban, da asko irabazte-eban
· Adquirió gran renombre
Arek gizonak’ solo-ondoan aterpe bat jaso eban; eta antxe egoten zan arkola zabal
jezarrita, pipea erre ta beti-be zato bategaz...; soloan ostera’ oinik ipini-bez
· Sentado cómodamente a horcajadas
Arek gizonak’ solo-ondoan aterpe bat jaso eban; eta antxe egoten zan arkolo zabal
jazarrita; pipea erre ta beti-be zato bategaz...; soloan ostera’ oinik ipini-bez
· Pero sin dar un golpe en la heredad
Arek gizonak’ solo-ondoan aterpe bat jaso eban; eta antxe egoten zan arkolo zabal
jezarrita, pipea erre ta beti-be zato bategaz..; soloan ostera’ oinik ipini-bez
· Levantó un refugio o tejavana
Arek jakiten badu zertara etorri zeran’ eleak dira! Arek gero... muturra sartzen du
edozeini!
· Si se entera, va a haber gresca
Arek jakiten badu zertara etorri zeran’ eleak dira! Arek gero... muturra sartzen du
edozeini!
· Te advierto que se la clava a cualquiera!
Arek lenengo urtengo ebala inoen... Bai zera lenengo urten!
· Qué iba a salir el primero!
Arek liburua eskatu ez’ enion eman
· Como no me pidió el libro
Arek ni ara eraman nai ninun; bainan neri etzitzaidan gogorik egiten; da bakarrik
ezin joango nintzala esaten nion
· Pero yo no me sentía con ganas
Arek’ nolako ordu’ alako meza izaten dik... Aldarteak izaten ditu
· Es muy versátil o mudable
Arek ondo bizi baziran’ gu obeto bizi gaitezala... Hek ongi bizi?... gu obeki. L/ain
· Y vivieron felices y comieron perdices... Colorín colorao, este cuento se ha acabao...
.-Dichos corrientes para acabar los cuentos
Arek ondo bizi izan bazirean’ gu ondo bizi izan gaizala!...
· Fórmula usual para terminar un cuento
Arek umeak dako edadie ondino, orrelako gauzetan pentsatsen ibilteko?... Obeto
egingo leki leuke etseko gauzetan ardure geiago imini
· Más le valdría atender mejor a
Arek ustez sei orduak edo zerbeit ola izanen zen’ jo zakon gauerdi
· Creyendo que
Arek ustez sei orduak edo zerbeit ola izanen zen’ jo zakon gauerdi
· Oyó sonar las doce de la noche
Arek zenbat balio dun?... Esango dizu bear-bada!
· Espera sentado! No esperes que te lo diga
Arek’ zezenaren adarrai kaso geigo egiten zien, liburuai baino... Zezen-zale
purrukatua zan
· Era más aficionado a los toros que a los libros
Arek-be, alperrik goitik ibili...: karraskadea jo dau, azkena baino len
· A pesar de sus fanfarronadas
Arek-be, alperrik goitik ibili...: karraskadea jo dau, azkena baino len
· De nada le ha servido su presunción
Arek-be, alperrik goitik ibili...: karraskadea jo dau, azkena baino len
· Ha tenido que desistir o cejar
Arek-bestean joten eban soinua gure lagunak
· Tan bien como aquél
Arek ere’ andre orren begitik argia ikusten omen zuan
· Estaba pendiente de sus dictámenes; discurría al dictado de ella
Arekiko antula’ nik egingo det
· Yo me arreglaré con él
Arekin adiskidetzen bazan’ kalte izango zuela ba ziekien
· Le iría mal
Arekin berdintzeko gauzik’ ezta munduan
· Nada que se le pueda comparar
Arekin egoteko presa dezula? Ezta itxura!
· Nadie lo diría; no lo parece...; poco se conoce
Arekin euki daben zer-esanaren ganean
· Discusión, controversia
Arekin ez balio ixil-jokoak! Jainkoarekin
· Con él no valen trampas
Arekin gatetik joatetik kendu nuen
· No le permití ir con él
Arekin ibiltzetik debekatu zioten gurasoak
· Le prohibieron andar con él
Arekin lagun joan ziranak
· Sus acompañantes
Arekin larreak erre ditu. Artu-emanak erabat autsi
· Ha roto definitivamente con él
Arekin nai luke jardun, jauna? Ori esan duanarekin? Emango lizkioke ondrak eta
paguuk...!
· A buena parte! Ya sacará buen provecho! Dicho con ironía Lucido se quedará!
Arekingoa ondo daukanak’ izango du suertia... Jesus-ekikoa ondo daukanak
· Quien está en buena relación con él
Aren agindura dago’ berak nai duan guzia
· A su voluntad está todo sujeto
Aren aitzakik akabatu ziran
· Aquello ya pasó, ya se acabó: no hablemos más de ello
Aren alde’ au ederragoa da
· En comparación de aquél
Aren alderako iritziak eman ziranean’ ni ere an nintzan
· Cuando se informó acerca de él
Aren ama gaxoa’ naigabe!... Inun diran elizkizunetara etortzen da
· A cuantas funciones religiosas se celebran
Aren ama gaxoa’ naigabe!... Inun diran elizkizunetara etortzen da
· Quedó toda apenada
Aren anaiak zor utzitako dirua eskatzen zion
· Le reclamaba la deuda de su hermano
Aren anaiakin lotzen gera samin onetan
· Les acompañamos en el sentimiento
Aren andria-be’ astua makilara letxe einda euan
· Estaba ya hecha al palo
Aren anima’ oso-ta-bizi erdibi zuen min gorriaren ezpatak
· La partió en dos; la desgarró con vivo dolor
Aren ankaperako ere ez da beste au
· No vale ni para descalzarla...; le es en todo muy inferior
Aren aoan’ atza besoa
· Todo es exageración en su boca
Aren aotik’ ala etzan gauzarik sekulan irten etzan
· Nunca faltó a la verdad
Aren aotik urteniko berbak’ ez eben inor gortuko
· Atento al bocado, sin decir una palabra
Aren ariurria’ anaiarena ez-bezalakoa da
· Su carácter es muy diferente del de
Aren arnasari begira egoten da
· Se mira en sus ojos No hace nada sin contar con él
Aren arreba bat’ oso txikitan il zan
· Siendo aún muy niña
Aren arrikadeaz odoletan’ bide-ukondo atantxe egon nintzan bein
· Recodo
Aren arrikadeaz odoletan’ bide-ukondo atantxe egon nintzan bein
· Sangrando de la pedrada
Aren aserreak gainez egin dezanean...
· Cuando se desborde o explote su ira
Aren asmo gaiztoai igerri ote zien, jakin nai zuen, Judas-ek
· Si había adivinado sus intenciones
Aren asmo, gogo ta zainezurrak etziran aspertzen’ lagun urkoari okerrerako bidea
ematez
· Todas sus facultades físicas y morales
Aren aulkirako’ beste alako bat ezin topatu zezaketean
· Para sucederle; para llenar su vacío
Aren aurpegiko argia’ sumatu degu guziok gutxi edo asko, bala ilunpetan bezela.
Bainan alako agertzen zaie anima zintzoai’ eta an dira izatekoak!
· Y qué es aquello, entonces!... Qué delicia tan inefable!
Aren aurrean esan dituan berbegaz’ arria batu detsa deutso bere buruari
· Se ha atrído la tempestad, la desgracia
Aren aurrean ikuskizun andia izango dezu
· Responsabilidad, culpa
Aren aurrean makila-kixki esan-ezkero’ baztar guztik txikitu-bearrean, danak joka
asten emen-zan makila ori
· Empezaba a golpes contra todo lo que encontrase
Aren aurrean’ zuketan berba egiten eutsan, iketan-barik
· Y no de tú
Aren aurrean’ zuketan berba egiten eutsan, iketan-barik
· Le trataba de Vd
Aren azia’ beti izango da oin onean
· Su estirpe durará firme por siempre
Aren azkena urreratzen zetorren
· Se acercaba su fin
Aren aztarrenak ondo jakin arte’ ez nizun ezer esan nai
· Hasta informarse con seguridad acerca de. Hasta estar seguro de su pista
Aren baitean egon bear badegu’ ondo jaioak gaude!...
· Si hemos de estar a merced de él
Aren baten dabiltzaz lagun biak
· Poco se llevan; andan con poca diferencia
Aren begi ilunduak’ etzuten ikusten Eliasen esku eskuia
· Sus nublados ojos
Aren begietatik ikusten zuun argia
· Le estaba totalmente identificado; le seguía en todo a ciegas
Aren bekoki iluna’ beti dago itzalik
· Siempre sombrío
Aren bila batera ta bestera begi ta belarri ibili ziran-arren’ etzan geiago agertu
· Aunque anduvieron ojo avizor explorándolo todo
Aren bila nebilela, ... nun demontre agertzen zaidan bera eupaka!
· Por dónde diablos se me presenta...!
Aren bilan nondik artu edo zer egin ez dakite
· Por dónde empezar
Aren biotza, bere oitura gaistoakin gogortua’ txingude biurtua dago; eta neke da’ bat-
batean gozatzea
· Está hecho un yunque, hecho a todos los golpes, insensible
Aren biotza’ sua zerion biotza zan; eta ango ezinak eta emengo eragozpenak...’ jo ta
ausi zitun guztiak
· Todos los obstáculos o impedimentos
Aren biotza’ sua zerion biotza zan; eta ango ezinak eta emengo eragozpenak’ jo ta jo
ausi zitun guztiak
· Todos los fue venciendo a fuerza de empeño
Aren biotza’ sua zerion biotza zan; eta ango ezinak eta emengo eragozpenak...’ jo ta
jo ausi zitun guztiak
· Era un corazón ardiente, fervoroso
Aren biotza suak artu zuen au ikusirik
· Se inflamó en celo
Aren borondatea osatu naiean
· Dar cumplimiento a
Aren bularreko idikitik irtendako odolez busti ziran gurdia eta ubalak
· De la herida de su costado
Aren burutik etzan beinere kendu izan gauza bat
· Se le quedó grabado para siempre
Aren erantzun kazkarra entzutean’ ... kaka jango al dok! esan neban neure artean
· Mierda para ti!
Aren errege-aldian, zer gauza esatekorik gertatu zan?
· Durante su reinado
Aren esana’ alde bitara aditu zitekean
· Podía tomarse en dos sentidos
Aren esana eginagaz’ ez dozu utsik egingo
· No errarás
Aren esana egiten asi zan’ siniste oso-osoan
· Con entera convicción
Aren esanak egiteko’ zabartzen asi ziran
· Descuidarse, aflojar
Aren esanarekin batera dator’ onek aitortzen duna
· Concuerda con; coincide con
Aren eskupekoak zenbat mila ta miloi diran ikasteagatik
 · A ver cuántos millones son sus súbditos
Aren eskutitza’ beti elkorra ta laburra izaten zan: zer-egin asko ta gogo gutxiko
gizonak egin oi duten bezela
· Hombres de escasa voluntad, apáticos
Aren etorkia, gurea bezela’ Adan-erainok jasotzen dana
· Linaje que remonta a
Aren etorreraren begira zeudenak
· Esperando su advenimiento
Aren etorrerea izan zan’ beste mundu baten goiz-abarra
· El amanecer de un mundo nuevo
Aren etxea, gaur’ nun zanik b’ ez
· Ni rastro queda de ella
Aren etxea nun zegon galdezka asi emen-zan; baina ez emen-zion inork gauza orren
berririk ematen
· Nadie sabía darle noticias
Aren etxea nun zegon galdezka asi emen-zan; baina ez emen-zion inork gauza orren
berririk ematen
· Nadie sabía darle noticias
Aren etxean’ zakurretarainoko guzia ondatua izango da
· Será exterminada totalmente la casa. No quedará nada con vida
Aren etxeko zokondoen barri’ neurearenak baizen ondo dakidaz
· Conozco los rincones de su casa como los de la mía
Aren euskerak’ gaurko euskerarik obeenari ere ez dio zor aundirik
· No le va muy en zaga; no le es muy inferior
Aren ezpainai’ espazko itz bat bera sekulan jalki etzitzaien
· No se le escapó ni una palabra de queja
Aren ezpanetan’ ezta ikusten barrerik
· Nunca se sonríe; siempre serio
Aren ezpanetatik urteniko berbak’ euskerazko iztegietan eztauke lekurik
· No caben; no figuran
Aren, gabonetarako amaitu bearreko ettxea’ ezea dago ondiokan
· Aún está verde...; sin terminar
Aren gaiean gertatuko bazina zu, egingo al zenduke beste ainbeste?
· En la situación de él; en el caso suyo
Aren gogaro ona ta aurpegi argia ausiko eban bear eta nekerik etzan
· Su buen humor o buen temple
Aren gogaro ona ta aurpegi argia ausiko eban bear eta nekerik etzan
· No había nada que perturbase su buen humor
Aren gogoa’ etzuun joko erdoiak...!
· Ya se movería por lograr su deseo
Aren gogoko berri eztet jakiten... Ezpaitit ezer esaten, konfesore ark
· No me entero de lo que piensa
Aren gorputzaren makurra ikustean’ etzitzaion aste-beteko bizirikan emango
· Encorvarse; cuerpo arqueado
Aren iduripen aukera-aukerako bat datorkit gogora
· Una imagen o comparación muy apropiada
Aren irrin egongo zan berdin... ta ekarri egin diot
 · Ya que estaría suspirando por, ansiándolo
Aren irudiaz burua artua dakat... Beti dut Rafael ariman barnaka
· Me tiene dominado, obsesionado su imagen... No cesa de asediarme
Aren izaera’ etzan bi itzetan esatekoa
· No era fácil de contar
Aren izen ona mundu ososoan barreatu nai det leor ta itxasoz
· Esparcir o difundir su fama por todas partes
Aren izen ona mundu ososoan barreatu nai det leor ta itxasoz
· Esparcir o difundir su fama por todas partes
Aren izenean izan dedila!
· Todo sea por Dios!
Aren izenik etxaku eldu; ez-izena bai: Kiru,
· No ha llegado a nosotros su nombre
Aren jaikitasunak ez eukan neurririk
· Su altivez se pasaba de la raya
Aren jantziak’ zotzean banatu zituten
· Se los repartieron echando a suertes
Aren kontra irrika ta barreka ta deungaroak esaka zinarduenak
· Profiriéndole insultos
Aren kontra su artuta, gorrotoa dariola dago
· Airado
Aren kontra su artuta, gorrotoa dariola dago
· Lleno de odio
Aren kontuak’ akabera-gabekoak ziran
· Historias interminables
Aren lanak eztu gutxiago balioko’ gure onek baino
· No será menos útil que... No será el que menos contribuya al negocio
Aren lanik geienak’ utsean gelditu ziran
· Sus gestiones se frustraron, fracasaron
Aren lepotik esan dabena’ eztogu sinistuten
· Decir en contra de; atribuirle falsamente
Aren marruak eta aren birauak!... Baina gero maian’ ezkondu ginan
· Pero ya sentados a la mesa... nos entendimos
Aren marruak, eta aren maldezioak!... Baina gero maian ezkondu ginan
· Pero luego a la mesa nos pusimos de acuerdo...; nos entendimos
Aren neurria’ ezin diteke geitu, ezta gutxitu ere; beti batean dago bakoitzagan
· Permanece invariable
Aren ondorik aterako da Sermoe-liburua
· A continuación de él
Aren ordua aldean zala esan zion apaizak
· Que ya se aproximaba su hora
Aren orpoaren zelatan ibiliko aiz
· Pondrás asechanzas a su calcañar
Aren orpoaren zelatan ibiliko aiz
· Andarás acechando su carcañal
Aren orpo-jokua soloetan beera’ ikusgarrizkoa zan, beeko beresira... Beresi txara.
· Llevaba una carrera prodigiosa
Aren osasun eroria’ lenaz-gainera txartu zan, ibiliaren indarrez
· Todavía decayó más
Aren ots guztiak’ uts-utsean galdu ziran
· Se perdieron en el vacío
Aren papera egin zazu!
· Remédale
Aren peera ta menera etortzeko beldurrez saldu zuten Jose, bere anaiak
· Por temor de llegar a ser sus súbditos
Aren poza’ joan zan pozura, amesa oi dan bezela
· Su gozo en un pozo
Aren salatik eztago nire etserako biderik...
· No le debo ningún favor
Aren sartu-urtenak’ maila baten dagoz
· Ingresos y gastos se equilibran
Aren sartu-urtenak’ maila baten dagoz
· Ingresos y gastos se equilibran
Aren semeak’ bebiltza zor-zor eskale...!
· Que yerren vagabundos mendigando
Aren seme-alabak, Ameriketan jaioak eta kozkortuak baitziran’ etzuten emen nai
· No querían vivir aquí; no se sentían a gusto
Aren tajua, prozesio ederrak egiteko, eliza apaintzeko! Guzirako gizona!
· Qué habilidad, qué mano la suya para...!
Aren tajua, prozesio ederrak egiteko, eliza apaintzeko! Guzirako gizona!
· Hábil para todo: un estuche
Aren ustez’ Josetxok ez eutsan inori txarrik egin
· No había hecho mal a nadie
Aren zantzuan’ emen nago arratsalde guztian
· A la espera de él..., a ver cuándo se le oye llegar
Aren zorra’ inoz ez atzera, beti joian aurrera
· No hacía sino aumentar o crecer, nunca disminuir
Aren zuladak’ baba suzkuak altxatzen dizkit petxu minduan
· Levantar ampollas
Aren zuladak’ baba suzkuak altxatzen dizkit petxu minduan
· Pinchazos, punzadas
Arena baino zoriontasun aundiagorik ezin nabaitu lezake inork’ zerura juan-ezean
· Como no sea en el cielo
Arena’ barkatzekoa zan
· Lo de él, pase! Pero en cuanto al otro
Arena-bestean, asko gitxiago-barik, dok’ zeuen errua-be
· Vuestra culpa es casi tan grande como la de él
Arendako aren babak!
· No le arriendo las ganancias...; con su pan se lo coma...!
Arengana’ inork errukirik ez!
· Nadie se compadece de él
Arengana joango zala esandako damutan zegon; ez zegon atzeratzerik
· Ya no era posible volverse atrás, o desdecirse
Arengana joango zala esandako damutan zegon; ez zegon atzeratzerik
 · Le pesaba haber prometido que
Arengandik artzeko ba nun
· Tenía algo que cobrar de él
Arengatik esan oi zan’ ba zuela lakari bat urre; eta berak ere etzuen ukatzen
· Que tenía una buena porrada de onzas...
Arentzako barri-bila lagundu daistazun nator beren-bererik
· Ex profeso, de propósito
Are-ortz batekin’ sei-eun filistintar il zituen
· Con una púa de rastra
Areri emon dautsozuna’ ezta berbea: aukerarik eztozulako euki; ez esateko biderik
eztozu euki
· No has tenido libertad de escoger
Areri emon dautsozuna’ ezta berbea: aukerarik eztozulako euki; ez esateko biderik
eztozu euki
· No tenías opción para decir que no
Areri ez kasurik egin! Beti jabiltzu a geure ala
· Siempre está criticándonos
Arerio andienak alkarri maitez besoak emonda ikustea’ bai pozgarri!
· Verlos abrazados
Arerioa deutso
· Le tiene antipatía
Arerioa ikusteaz’ ... ezin egon gara aserratu-baga, min artu-baga, su ta garrak artu-
baga
· Sin airarnos
Arerioa izan arren’ arpegiera ona ta berbeeta ona zor deutsagu
· Le debemos poner buena cara y mostrarnos afables con él
Arerioa orpo-ondoan beban-legetxe’ arin-aringa iges ux egin eban
· Como si le fuera pisando los talones
Arerioak bertan zatituteko gogoaz ibili zirean’ bazterrak aratuten...; baina’ inor-bere
ez!
· Con ganas de despedazarlos allí mismo
Arerioaren aleginak alperrak izango litzatez’ italiarrok, atzera-morko eraginik, andik
atarateko
· Para hacerles desistir
Arerioaren ekina bear dogu, itxarrik egoteko; a geldi dagon bitartean’ alperkeriak
artzen gaitu
· Nos gana la pereza
Arerioen esku-burdinen ospe ta barailea dantzut
· Ruido de cadenas
Arerioen gorroto-pean egotea zer dan ikasi dau
· Vivir bajo el odio del enemigo
Arerioen landan zer egiten eben zelatan joateko agindu eutsen
· Que fueran a espiar
Areriorik andienak alde guztietatik artuko zaituez ordu aretan
· Te rodearán por todos los lados
Arestian aitatu dan asmo-galgarriz inguratu zitzaiozkan Jesus-i, fariseok
· Con la perversa intención que
Aresti-ezkero esaten gatozen lanbide guzietan’ begirik kendu etzuten
· En estas tareas que venimos diciendo
Aresti-ezkero esaten gatozen lanbide guzietan’ begirik kendu etzuten
· Estuvieron atentas en todo momento
Aretx barriak’ ointxe dagoz erna-minean
· Están echando botones
Aretx maitearen aurrean’ itzalez bilostu neban burua
· Descubrirse respetuosamente
Aretxa eta bere Lauburua’ naste-bagako euskeldun utsen banderea
· Vascos no mediatizados
Aretxa, pagoa ta gaztainea’ gitxituez doiaz, ain edergarri ederra basoai emoten izan
dautsiena
· Que daban tanta belleza a los bosques
Aretxak’ bere ariko ezpala
· De tal palo, tal astilla
Aretxek bai eliziak azpian artuta iltzeko arrizkorik-barik bizi zirana!
· Poco miedo de que murieran aplastados por la iglesia! No pisaban la iglesia
Aretxek dira egin-eginean’ zorakeririk gitxien erabilten dabenak
· Ellos son precisamente
Aretxek emoten deutso ezain
· Le sienta mal; le cae mal
Aretxek gizonak’ ez desta onik egiten, ikustearekin bakarrik
· Con sólo verle me pongo malo
Aretxen antza artu neutsun zuri
· Me pareció que eras él
Aretxen buztarripean gura-nai-gurez makurtu bearra dauke
· Quieras que no, forzosamente
Aretxen ezkontzeak’ emon dau jardunkizuna ugari beintzat!
· Pues no ha dado poco qué comentar!
Argal ereiten da zerri-patataren hazia; gero eremu handia hartzen baitu
· Se siembra muy esparcida la cotufa
Argal ereiten da zerri-patataren hazia; gero eremu handia hartzen baitu
· Ocupa mucho espacio la planta
Argal eta zurbil jarten joazan senarr-emazte biak egunak joanean’ zer jazoko ete zan
eurakaz
· Mientras pasaban los días
Argala dagola?... Katua.- Jostorratza sartu - aal lizaioke betetik bestera... Bizitzeko
din jaten du-ta!
· Lo justo para sobrevivir, o sostenerse
Argala dagola?... Katua.- Jostorratza sartu aal lizaioke batetik bestera... Bizitzeko din
jaten du-ta! Oso galdua dago
· Podría atravesarlo una aguja. De macilento que está
Argal-aldi bat emanen diozu sagarrondoari
· Mondar o despejar, podar
Argalez doi-doia egoan dagoana, *nola sendo jarriko da, janari eta edari egokirik
artzen ez duala?
· Extenuado, escuálido, depauperado
Argaltze ona egin du Joxek, geroztik!
· Ha perdido mucho peso
Argan Kristo-gan bizi da Jainkotasuna bete-betean
· Habita la plenitud de la divinidad
Argana nendineko’ ba nuen nere iluntasunak garaitzeko behar nuena
· En cuanto me llegaba a El
Argana orduko’ ematen diozka semeari bere apa-besarkak
· Le abraza y le besa
Argatik’ aizez betea zeraman burua, gaixoak
· Envanecido
Argatik alako etsipenean mintzatu zitzaion Elias-i, emakumea
· En tanta angustia de ánimo
Argazkian nolanai ezin agertu’ ... ta aurreko-aldez eta saietsez ongi ikusi zun bere
burua ixpiluan
· De frente y de medio lado
Argedua artuta dago
· Está sin poder alentar
Argeliako mutil gazte ondo eukiak
· De buena posición; pudientes
Argentina’ Prantzia alako bost da; ta Espaina baino bost aldi t’ erdiz aundiagoa
· Cinco veces más grande que
Argentinako itxas-ikaslak
· Alumnos de la Escuela de Marina
Argentinarako bidea darama, ta an kokatuko da Cordobako ikastetxean
· Se dirige a
Argentinarako bidea darama, ta an kokatuko da Cordobako ikastetxean
· Allí fijará su residencia
Argi berezko bat bear da, Jaungoikoak emona’ pekatu ezkutukoak ezagututeko
· Una luz especial
Argi betean ikusiko dugu zeruan’ nor den Jainkoa
· Con toda claridad; en plena luz
Argi biziegi batek beretua daukan ihiziaren pare gelditu dira
· A modo de un irracional ofuscado por una luz excesiva
Argi biziegiak’ lausotzea ekarten dau
· La demasiada luz
Argi deneko’ laudetak larretxoriak hasten ditu bere kantak
· En cuando amanece
Argi eder bat zerutik lurrera jausten ikusi zuten gauerdi-gainean
· Al filo de la media noche
Argi eder batek artu zituen
· Quedaron envueltos en un hermoso resplandor
Argi egoteak’ begi ikustuna adierazten du euskeraz
· Ojo dotado de vista no ciego
Argi elektrika’ ilaunean zen...; eta Damestoj arrangura’ fitsik etzuela ikusten. Pilota-
lekuan
· Que no veía nada
Argi elektrika’ ilaunean zen...; eta Damestoj arrangura’ fitsik etzuela ikusten. Pilota-
 lekuan
· Había poca luz; luz débil
Argi emon dabe erakusten’ mutilak dirala kantetan-be
· Han puesto bien de manifiesto... que son también muy hábiles
Argi entzuten ziran etxe artako astrapal-otsak’ egal-inguruan
· Se oían claramente
Argi entzuten ziran etxe artako astrapal-otsak’ egal-inguruan
· En las inmediaciones
Argi erreten egon-gabe’ oiera zoaz!
· En vez de gastar luz en balde
Argi guzien leenik-jaioa: au da doi-doi’ nik bear dedan argia, munduaren lenbizikoa
· La luz inicial de la creación
Argi handiena dario gure sinesteari
· A pesar de su misterio, despide gran claridad
Argi hura agertu zenean’ zakur artzanorak gibelerat egin zuten, erausi eta erausika.
Saunka ta saunka.
· Recularon
Argi ibili orrekin!
· Ojo con ése!
Argi ibili, Patxi, drogoso orregaz dozu ba tratua...!
· Anda con cuidado!
Argi ikusten zuen’ Jainkoaren nahitik zela haren apeztea
· Que era cosa querida de Dios; que era voluntad de Dios
Argi ilun onekin’ ezta ikusten
· Con esta luz mortecina
Argi jaio ziran laurok’ bainan gizon egin-da gero itxutu
· No nacieron ciegos, sino que se volvieron
Argi laburrekotzat’ inork idukiko eztu Aita Faber
· De pocas luces; poco ilustrado
Argi nago’ zerek urten bear ete daben, naste orretatik
· Estoy atento a ver qué sale de
Argi nazazu, Jauna’ geiegizko ezertan erori ez nadin!
· En ningún exceso
Argi orduko’ iluna, izaten da garai ontan
· El día se hace muy corto
Argi orrek’ bi aldetara ukitzen gaitu: barrena argituaz ta biotzari eraginaz
· De dos modos
Argi osoa denean’ ilunberik batere
· Ya no hay oscuridad posible
Argi piztua’ inork ez du baztarrean uzten, ez lakari-pean ere
· Nadie la pone en sitio oculto; en un rincón
Argi ta garbi ikusia daukat ori!
· Eso para mí es evidente...; estoy convencidísimo
Argi utsa da Jaungoikoa, eta ezin begiz ikusi dana
· Inaccesible a nuestros ojos
Argi zabalean behar du agertu bere fedea bakotxak
· A la vista de todos; a la luz del día
Argi zabal-zabala nahi duenak’ ez du zeren gurekin abia: argi-urratzea ere gozo da
goizean-goiz... Bego iguzki betea geroko!
· También es grata la claridad de la aurora
Argi zabal-zabala nahi duenak’ ez du zeren gurekin abia: argi-urratzea ere gozo da
goizean-goiz... Bego iguzki betea geroko!
· Ya vendrá luego la plena luz
Argi zabal-zabala nahi duenak’ ez du zeren gurekin abia: argi-urratzea ere gozo da
goizean-goiz... Bego iguzki betea geroko!
· Luz del pleno día, total evidencia
Argia’ ala ilun-antzekoa nai dezu soinekoa? Urdin-beltza? Urdin-arrea? Gorri-jana?
· Vestido claro... oscuro... Azul oscuro; gris, rojo granate
Argia arturik’ etxeko bazterrai begiratzen zien’ nor eta non zegoan ekusteko
· Examinaba solícita todos los rincones de la casa. Vigilaba la marcha de la casa
Argia’ askojakina da, eta asko bereganatzen ditu
· Es astuta, artera
Argia behar badu itsasoko tristeak’ laster Xavieren eskatzeak eguzkia lotzen du
· Detener el curso del sol para socorro del náufrago
Argia da: jaiki gaiten!
· Ya es de día
Argia dela diozu...; gau-erdi oraino ez duzu
· Dices que ya es de día
Argia dela diozu...; gau-erdi oraino ez duzu
· Pero si aún no es la medianoche...!
Argia erne baino len’ Aitak Beraren-beteko, barnez-barren erne zindun, Jesus...
· Antes de la creación de la luz
Argia erne baino len’ Aitak Beraren-beteko, barnez-barren erne zindun, Jesus...
· El Padre te engendró igual a Sí mismo
Argia eta sua bear ditugu guztiok’ zeruko bidean zuzen ibilteko: adimentuan argi eta
biotzean su
· Tenemos necesidad de luz y de ardor. N.B. Notar el uso del nombre sin artículo
Argia eta sua’ beren urrenean sortu zitun Jainkoak’ argi egin dezaten, txanda
debenean
· A su turno respectivo
Argia eta sua’ beren urrenean sortu zitun Jainkoak’ argi egin dezaten, txanda
debenean
· Sucesivamente
Argia ez da belardina... baino belarrari’ ark ematen dio bere era
· No es verde... No es del color de la hierba
Argia ikusten badezu’ ba dakutsu, soldadu ark latinik libruetan ikasi etzuela
· Es algo tan evidente que no puedes menos de reconocerlo
Argia lekuko’ inork ez dezake beti pekatuan jardun eta jardun
· A la luz del día...; a la claridad de la luz
Argia lekuko’ inork ez dezake beti pekatuan jardun eta jardun
· Imposible seguir pecando de continuo
Argia mutila, argirik bada
· Chico listo, si los hay
Argia piztu zazu, bestela eztituzu ikusiko... -Itsua al naiz ba?... -Argiari ez al zaizkio
 ba pasatzen, ilunpetan ari bada?
· Argia: el que no es ciego
Argia ta iluna’ inoz bat ez dira; adiskide bein-bere ez’ gaba ta eguna
· Son inconciliables
Argia urratzearekin’ aldare nausian mezak lerro-lerro emanen dire
· Se irán diciendo una tras otra las misas
Argia urratzearekin batean joan ziren
· Al rayar el día
Argia urratzen hasi zenean
· Al romper el día
Argia urratzerat zoan
· Apuntaba o asomaba el día
Argia zabaldua da
· Ya es pleno día
Argia zan mutila’ baina eskola-bakoa
· Iletrado
Argia zarion hedoi batek estali zituen
· Los envolvió una nube luminosa, resplandeciente
Argia zegoen lekurontz albait gere pausoak zuzentzen ginduen’ baina hura ere
askotan begietatik galtzen zitzagun
· Se nos perdía de vista
Argia-gabe hoa lanerat..., iluna-gabe etxerat
· Antes que amanezca...; antes de oscurecer
Argiagaz naste dakar beroa; biziarentzat biak nai eta naiezkoak. Eguzkiak.
· A una con la luz
Argiagaz naste dakar beroa; biziarentzat biak nai eta naiezkoak. Eguzkiak.
· Imprescindibles
Argiak aituaz eta itzaliaz zijoazela alerik oartu-gabe’ bere jarlekuan zetzan
· Sin caer en cuenta lo más mínimo
Argi-aldera arribatu niz etxera
· Hacia el amanecer
Argialdi bat izan zuen ustekabetan, agure buru-zuriak. Azken-orduan
· Un momento de lucidez
Argiaren begian bai eder zela mendia!
· A los primeros rayos del alba
Argiaren begikotzat, Tenplora etorri zen berriz
· Al romper el día
Argiaren irakurle jarraikia izan da
· Lector asiduo
Argiaren matxureagaz’ ilunduta geratu gara
· Por la avería de la luz
Argi-argi artzen gaitue... baina .-Zer dauka barruan baina orrek?
· Qué va dentro de ese pero?
Argi-argi artzen gaitue... baina... -Zer dauka barruan baina orrek?
· Nos acogen con simpatía; pero
Argiari fu eginda... ondo lo egin!
· Apagar la luz
Argiari fu eginda... ondo lo egin!
· Buenas noches!
Argi-aski ageri da’ Santa-Cruzek etziola Lizarragari onik egiten
· No le hacía ninguna gracia a...; no era del agrado de
Argi-aski ageri da’ Santa-Cruzek etziola Lizarragarri onik egiten
· No le hacía ninguna gracia
Argi-astearekin batean’ an daude eiztariak zuzen, bakotxa bere toki jakinean
· Al rayar el día
Argi-astearekin batean’ an daude eiztariak zuzen bakotxa bere toki jakinean
· Cada uno en su sitio fijo
Argi-astearekin batean’ an daude eiztariak zuzen, bakotxa bere toki jakinean
· Exactos, puntuales
Argiaz ez da lagun bein-bere iluna
· Inconciliables la luz y las tinieblas
Argiazkoa da gure nagusia
· Es corriente en su trato; llano, afable
Argi-bako une batean oinak uts eginik’ autzez-eperdi jausi nintzan
· Dando un traspiés
Argibide bat ematea naiko luke
· Desearía alguna sugerencia o solución
Argibide luze-luze bat emon dau Prietok egikizun orri buruz
· Extensas declaraciones
Argi-bila dabila
· En busca de pruebas
Argi-eskatute gogozko batek lagundu bear deutsa pekatuen aztertuteari
· Fervorosa súplica de
Argi-ezkila; -eguerdi-ezkila;- ilun-ezkila
· Los tres toques de Angelus: del alba, del mediodía y del anochecer
Argi-ezkilarako’ elizan izango da neskatxa ori egunero’ oker aundi-gabe
· De no ocurrir algún gran contratiempo
Argi-ezkilarako’ elizan izango da neskatxa ori egunero, oker aundi-gabe
· Para el toque del alba
Argi-ezkilarekin batera jaikitzen zan
· Se levantaba al toque del alba
Argi-garrak dariozkala agertu zaiku Jesusen Bihotza
· Despidiendo resplandores
Argi-ilunak deitzen diet nik, orrelakoai
· Sabihondos, pedantes, creídos
Argi-inar bat beizik ez da’ iguzki nasaiaren aldean
· En comparación con el pródigo sol
Argin batek edo beste edozein edergilek nola egiten du bere edergina? Aurrena’
zerbaitetan gogoan jarri bear du: zerbait aren antzera egiteko
· Cómo realiza un artífice su obra de arte?
Argin bietatik batak’ zangoa autsi du; au alare sendapidean da. Bertzea’ oinazez ler
ikusita’ amabi orduren buruan il da
· Después de sufrir lo indecible
Argin bietatik batak’ zangoa autsi du; au alare sendapidean da. Bertzea’ oinazez ler
 ikusita’ amabi orduren buruan il da
· Lleva camino de curarse
Arginok’ etxea erdiz-erdizean itxita’ joan zirean, eztakit nora
· Dejando la casa a medio hacer
Argintzan baino eskean’ aloger andiagoa ataraten neban: birritan andiagoa gitxienez
· El doble por lo menos
Argi-ogiikin atzera asi gera!
· Ya volvemos a la tradición de las ofrendas de pan y vela en la misa mayor
Argi-ogiikin atzera asi gera!
· Ofrendas de pan y vela en la misa mayor
Argi-oilarrak jo dute eta eguna sumatu dute...
· Ya han cantado los gallos del amanecer
Argira leertu orduko’ etsaiak moztu zitun loreak
· Apenas se hubieron entreabierto a la luz... Nacer
Argirat agert, xorinoak!... Edo uste ukanen dugu’ ilunpeko hobeak zieztela!
· Daos a conocer; si no, creeremos que teméis la luz
Argirik agerienez dakigun egia da
· Con la mayor evidencia
Argirik ezpadago’ bildumena pixtu!... -Nun dagon kontu...!
· Sí... pero... a saber dónde está!
Argirik eztauken abere mutuak eurak’ larri estuturik egongo dira orduan
· Los mismos animales irracionales
Argirik-gabe karriketan’ erdi-asmuka ibili ginen
· Anduvimos medio a tientas
Argiro adierazten zuten’ bata-bestearekin egiteko onak etzirala
· No valían para entenderse o avenirse
Argiro agiri da, Jaungoikoak deutsan gorrotoa
· Claramente se pone de manifiesto
Argiro dakust’ norezeko egin-bearra dala ori
· Es algo imprescindible
Argiro dakust’ norezeko egin-bearra dala ori
· Para mí es evidente que
Argiro dazaut’ ondu-ezik’ betiko galdu nazana
· Veo claramente que
Argiro emon neutson ezetza
· Le di una clara negativa
Argiro ikusten dan gauza da
· Es cosa manifiesta o evidente
Argiroago azalduko da orain emen’ tristuraren alde-gaiztoa
· El daño que causa la tristeza; el inconveniente de la tristeza
Argiro-asko esan nian ba nik zer bear gendun!
· Pues bien claro lo dije!
Argiroki ikusten zeban’ alperr-alperrik izango ziradela askorentzat’ len ta gero gure
onerako zeramazkien neke izugarriak
· Cada vez mayores sufrimientos
Argitan iritxiko gera
· Llegaremos de día
Argitasun andiagoak ematen dizte txikitxoai, Jaunak
· A los pequeños, a los humildes
Argitik iluneraino’ eguna deramat bihotz onez lanean
· Desde el amanecer hasta la noche
Argi-tirrintan’ balak xixtuka hasiak ziren
· Al rayar el día
Argittu zanean, egun-abarraz’ etzan inun agiri ontzi itxas-lapurra; ekatxak aldendu
eban ikusbidetik
· Cuando clareó el alba
Argittu zanean, egun-abarraz’ etzan inun agiri ontzi itxas-lapurra; ekatxak aldendu
eban ikusbidetik
· Lo había apartado de la vista
Argitu al da igandeko lapurreta? -Ez diot inori ezer aditu; ez da geiago ezeren
lurrunik
· No se habla ya más de eso
Argitu al da zeinek eta nola il zun gure lagun ori?
· Descubrirse, ponerse en claro
Argitu al da zeinek il zuen gure adiskide ori?
· Descubrirse, poner en claro
Argitu artean’ egundu artean’ an euki ginuzen ate-ondoan zai
· Hasta el amanecer; hasta que se hizo de día
Argitu baino len jeiki zan
· Antes de amanecer
Argitu da’ espero genduana
· Ya ha aparecido
Argitu dizkiote bere mutur-beltz guziik, etxeari
· Ya le han lavado la cara...; blanqueado
Argitu egidazuz begiak’ ene arimako ezaintasuna argiro-argiro ikusteko! Agertu
egidazuz ene biotzeko okulu eta ostendera guztiak, Jauna!
· Los rincones y escondrijos de mi corazón
Argitu egidazuz begiak’ ene arimako ezaintasuna argiro-argiro ikusteko! Agertu
egidazuz ene biotzeko okulu eta ostendera guztiak, Jauna!
· Para que vea con claridad
Argitu jako’ deskun deuskun gureza gura-eza
· Ya se le ha visto el desafecto que nos tiene
Argitu jakon gogoa agureari
· Se sintió animado
Argitu nai badezu’ emen daukagu naiko argigarri
· Si quieres informarte salir de dudas
Argitu nai badezu’ emen daukagu naiko argigarri
· Documentos ilustrativos; pruebas
Argitu naizu, Jauna’ egibidetik ibilteko!
· Guíame en tu verdad; hazme caminar en tu verdad
Argitu zuenean’ toki hartako harrien eta bertze puska tzar guzien baztertzen hasi
ziren
· Cuando se hizo de día
Argitzeko atera nintzen
 · Par cuando amaneció
Argi-unea egin du’ baina berriro itxi du
· Parecía clarear el tiempo... pero ha vuelto a encapotarse el cielo
Argi-xinta sumatuz jekitzen naiz goizero, bi belaunak arin
· Me levanto con presteza; dando un brinco
Argiz batean, egoa pil-pil’ satorrak ari du lana
· Con la primera luz del día
Argiz batean, egoa pil-pil’ satorrak ari du lana
· El topo se emplea en su trabajo
Argiz batean, egoa pil-pil’ satorrak ari du lana
· El viento sur soplando suave
Argizagi da
· Noche despejada; de luna sin nubes
Argizagia baizen apatza dogu euskerea
· Tan suave o maleable como la cera
Argizagia bera baino da apatzagoa
· Más blando que la cera
Argizagia’ betean da
· La luna está en su pleno. Luna llena
Argizagiaren zoin sail dogu?
· Qué cuarto de luna tenemos? Creciente o menguante
Argizai biguna-legez edozein eratara ekarten txito errez zireanak. Umeak.
· Moldear a voluntad
Argizai samur baten bezela erasten da gauza ona edo txarra, gaztean biotzetan
· Se graba como en blanda cera
Argizai urtua jaurti eutsan neurriari nok edo-ak, bein edo-bein...; eztakit nok ta noiz.
Eta gogortuta eukan
· Alguien; quién sabe quién
Argizaiarekin ardatza ondo igurtzita zeraman gurdia’ marru geiago ateratzeagatik
· Para que chirriase más fuerte
Argiz-bat asiko dira txorien kanta-otsak
· A una con el rayar del día
Argiz-bat asiko dira txorien kanta-otsak
· El canto de los pájaros
Argi-zirrinta sumatu duteneko’ lau mutil doaz mendia-gora, beor-zun... beor-bila
· Apenas han sentido el rayar del día
Argi-zirrintan jaiki nintzan
· Me levanté al alba
Argizkilarako’ Etarte-n guziak oia oztutzen zuen. Argi-ezkilarako
· Todos se levantaban para el toque de alba
Ari al gera lan-da lan...? -Beraz!
· Claro! Qué hacer si no?
Ari al-gera lanean, Joxe-mari? -Egin-ala guzian, moteil!
· Con todas las fuerzas...; haciendo lo que se puede
Ari arpegi ematekorik’ topatzen etzan Frantzia guztian
· Capaz de resistirle; de medirse con él
Ari atera zizkioten alako moduko soinuak
 · Le colgaron tales infundios
Ari baino beste oni kontu geiago artzen zion
· Le preocupaba más éste que aquél
Ari bateko gobernurik ez da gaur inon’ Inglaterran ezik
· Gobierno totalmente homogéneo
Ari batekoak dira biak..., adiskide dira
· Se congenian muy bien; son de igual carácter
Ari batetik zintzilik dago gizonaren bizia
· Pendiente de un hilo, incierto
Ari begira ari zan, ia begirik kendu-gabe, esate baterako
· Sin perderlo de vista
Ari begira ari zan, ia begirik kendu-gabe, esate baterako
· Por decirlo así
Ari begira jarri-bakoitzean’ ikarak artzen du
· Se pone a temblar
Ari da, ari da, orratz-au, biltzen! aragi-artetik azaltzen
· Ya está viniendo a la superficie. Una punta de aguja clavada en la mano, y atraída
afuera con pez
Ari da, txuka-txuka artzen... esnea, katua
· Chupar la leche, el gato
Ari danean’ ezkontzeko itzetan asiak dira
· Por lo visto; según parece
Ari’ denak utsegiten bein edo bein, bortz zentzuekin ibilita ere
· Muy susceptible. Nunca se acertaba con él
Ari egindako erregalotxo ura ere’ erantzun dit
· Me lo ha echado en cara; reprochado
Ari erraz esaten deutsazu ezetz; ukatuten lotsa etzarealako, zeure bardina dalako
· Porque es de tu misma condición
Ari esan, edo etxeko orma zaarrari esan’ berdin-berdin da
· No hace caso; inútil decirle nada
Ari eskerrak egiten ginuzen tarteka’ jan-aldi goxo-askoak
· Solíamos hacer buenas cuchipandas
Ari etorri zitzaion egun onarekin’ protxurik ez guk
· La bienandanza, la buena suerte
Ari gaiztoko gizona
· De mal carácter
Ari gaiztoko gizona
· De mal carácter
Ari gera, ari gera? lanean -Ari bearko’ zerbait aterako bada... Gu bezelakoak’ ba
daki, jauna...
· Qué es eso? trabajando, amigo?
Ari gera, ari gera? lanean .-Ari bearko’ zerbait aterako bada... Gu bezelakoak’ ba
daki, jauna
· Qué remedio, para poder vivir
Ari gertau jakonik azkarriena’ oin jakingo dozu
· Lo más célebre que le ocurrió
A-ri’ gure astekariak’ bere zorionik bizienak
 · Sentida felicitación, enhorabuena
Ari izan da han berean auzi-xuritzen nork hoben
· Quién tiene la culpa
Ari izan da han berean auzi-xuritzen’ nork hoben
· Determinar, esclarecer
Ari jarraika, oni zirrika asmatu al zitzakean zatarkeriak eginaz’ dantza guzia
itxuskitzen zeban, zaldun arro ark
· Todas las incorreciones o groserías que se le ocurrían
Ari koropilotua’ sekula ez oso
· Siempre queda rastro de enemistad, aun después de una reconciliación
Ari kuku ta oni kuku ibili zan
· Anduvo molestando a todos
Ari luzea bear da bear du’ olako batekin bizitzeko
· Mucho aguante. N.B. Luzea: tardo en reñir; paciente, de aguante. Ibarguen y Cachopin
Ari oneko egurra duk ori... beretik ateratzeko!
· Buen temple tiene ése para ceder!
Ari oneko egurre duk ori... beretik ateratzeko! Oso setatsua
· Bueno es ése, para dar su brazo a torcer!
Ari oneko gizona
· De buena pasta
Ari oneko gizona da...; ari gaiztoko gizona
· De buena correa; de buen carácter
Ari onetan daroiat egun guztia
· En esta ocupación llevo
Ari ontara jartzen saiatu bear det
· Hacerme a esa idea, plegarme a esa situación
Ari orapilatua’ ezta sekula oso
· Amistad rota, nunca vuelve a ser lo que fue
Ari ortatik’ ba du apur bat Lizardik
· De ese género de composición
Ari pagatu zer dan zer zan’ eta... berriz arte...!
· Hasta la próxima!
Ari pagatu zer dan zer zan’ eta... berriz arte
· Lo que sea lo que fuese
Ari ta ari’ arratsaldeko bostak bertan jo zioten
· Habla que habla
Ari zaitea erregutzen orrelakoagatikan!
· Para que te pongas a rezar por...! Para que te fíes!
Ari zaizkizu egunak arrimatzen: or dezu laster ogeigarrena
· Se te acaban los días... de permanencia en vacaciones
Ari zan gure anaia eginalakin kontatzen’ beste-au sartu zanean
· Contando con alma, con afán, con énfasis
Ari zan isildu-gabe, aoak ekarri-aalean
· Soltando todo lo que le venía a la boca
Ari zerbait jakin-arazi nai izan-ezkero’ zuzenik zuzenena da’ euskeraz esatea
· Lo más sencillo o indicado es
Ari zinan mandoa mozten? .-Ari bearko’ familie azitzekoz
 · Esquilar
Ari zinan mandoa mozten?... -Ari bearko, familie azitzekoz
· Para sustentar a la familia
Ari ziren biak lanari’ beren biotzeko su guziarekin
· Con todo ardor; con toda su alma
Ari zun euria’ jautsi-ala
· Llovía torrencialmente
Ari zun otzarekin’ ukuilu batean sartu zan
· Con el frío que hacía
Ari zutak eta zearrak bear ditu eunak
· Hilos verticales y horizontales
Aria autsi diek’ eta etxu adiskitren aisa... Adiskidetzen
· Han roto las relaciones
Aria baino eskua’ luzeago bear da Orratza baino aria’ luzeago bear da
· Alguien tiene que ceder o transigir
Aria huneko gizona da
· De linaje esclarecido
Aria luzetara jarri bear ortarako
· En sentido de lo largo
Aria puskatzen asten danean’ lan txarra du boina-fabrikan; jostorratz guzi aiek
biltzeak berriz’ inpernuko guziik berekin ditu
· Resulta muy molesto
Aria puskatzen asten danean’ lan txarra du boina-fabrikan; jostorratz guzi aiek
biltzeak berriz’ inpernuko guziik berekin ditu
· Es cosa endiablada, engorrosísima
Arian-arian’ asmatu du korapiloa askatzen. Hariz-hariz...
· A fuerza de intentarlo
Arian-arian’ asmatuko det nola egin
· A fuerza de ensayos o de práctica
Arian-arian’ izkuntza biak menderatu ditu
· A fuerza de constancia
Arian-arian-arian lana egin degu
· A fuerza de constancia
Ari-arian dago itxasora urteteko
· Está a punto de...; muy próximo a
Ari-arian egozan alkarri eltzeko, oratzeko
· Estaban a punto de acometerse
Ari-arira dago, il edo bizi
· Está en un hilo...; su vida pende de un hilo
Ari-arira dator
· Viene muy a cuento
Ari-bere larakoa sartu nairik’ pezeta bata ez zintzoa emon eutson
· Queriendo darle un timo
Ari-bere larakoa sartu nairik’ pezeta bata ez zintzoa emon eutson
· Una peseta falsa
Ari-danean’ beste bitan ere elkar ikusi zuten
· En otras dos ocasiones, según parece
Arijo bada, urren-arte! .-Eskumuina-eskumuinak, eta nai duten arte!
· Muchos saludos!
Arik aste bira
· De allí a dos semanas
Arik aurrerako lanak
· Las operaciones ulteriores
Arik denpora-garrenean’ amaren gona gorria Ereinun agertu zan
· De allí a mucho tiempo
Arik eta esan-ezina kendu eban arte’ ez ei zan agertu gizartera
· Corregir la tartamudez o balbuceo
Arik geio ez ei-deude urten laminek; eta onan urrengorik urrengora ondatu’ ta
egundo geio ez ei-de ixen izan euren barririk
· Ya no se ha sabido más de ellas
Arik geio ez ei-deude urten laminek; eta onan urrengorik urrengora ondatu’ ta
egundo geio ez ei-de ixen izan euren barririk
· Habiendo así desaparecido una tras otra; sucesivamente
Arik gerotxuago’ bost andrazko Bilborangoak berbetan etozan
· Cinco mujeres en dirección a Bilbao
Arik gerotxuago’ bost andrazko Bilborangoak berbetan etozan
· Poco después
Arik lastertxo’ errigizon bat etorri zan basora’ negu-bildurrez sugarria egitera
· A procurarse leña, combustible
Arik lastertxo’ errigizon bat etorri zan basora’ negu-bildurrez sugarria egitera
· Al poco tiempo
Arik lastertxura
· De allí a poco
Arik lastertxura’ bartzun luze-luze batek txingar-piloa goikoz-beeratu eban
· Revolver
Arik ona dabil ezkutuz, mozoloa’ burua egunaz agertuten ez dabela, beste txorien
bildurrez
· Anda ocultándose
Arik ona, zaartu bearrean’ egunean baino egunean dauka indar geiago, gatx
negargarri onek
· Cada día más fuerza
Arik ona, zaartu bearrean’ egunean baino egunean dauka indar geiago, gatx
negargarri onek
· De entonces acá
Arik ona’ zabaldu da sarri jazoera au pulpituetati, besteen bildurgarrirako
· Para escarmiento de otros
Arik ordu-erdi-garrenean’ eliz-ondora joan nintzan, ama-semeak aurkitu nairik
· De allí a media hora
Arik ordu-erdi-garrenean’ eliz-ondora joan nintzan, ama-semeak aurkitu nairik’
eta... uts! Etzirean agiri
· Y... nada! Me llevé chasco
Arik-ara’ ardura-bagea izatera elduko da
· De allí en adelante; a partir de entonces
Arik-eta bidearen ukalondo batera eldu zan-artean
 · Recodo del camino
Arildu eban konfesino dana, matasa zaar bat baino luzeago zana
· Desembuchar, ir soltando
Arildu eban konfesino dana, matasa zaar bat baino luzeago zana
· Interminable; que parecía no iba a acabar nunca
Arile txarra du; arile ipurdin du... inon geldi ezin-egona
· Inquieto; de mal asiento...; inconstante
Arima eta gorputza’ asean bezala egonen dire Zeruan; bainan sekulan betedurarik-
gabe; beti nasaitasunean igeri, bainan beti harkidin
· Siempre capaces de recibir más
Arima eta gorputza’ asean bezala egonen dire Zeruan; bainan sekulan betedurarik-
gabe; beti nasaitasunean igeri, bainan beti harkidin
· Sin hartarse jamás; sin hastiarse nunca
Arima eta gorputza’ asean bezala egonen dire Zeruan; bainan sekulan betedurarik-
gabe; beti nasaitasunean igeri, bainan beti harkidin
· Plenamente saciados
Arima gal’ oro gal
· Perdida el alma, se pierde todo
Arima, gorputza-gabe alargundua geldituko da azken-egunera arte
· Despojada de su cuerpo
Arima haren ondoan zebiltzan deabruak’ musikatzeintu Aingiru begiraileak, irriz
jokatzeintu
· Se mofa de ellos
Arima hortzetaraino etorria zuela ikusiz’ hau erran zion...
· Viendo que ya iba a expirar
Arima onari’ uri euri
· N.B. Lluvia coincidente con el entierro
Arima-arimatik dinot’ lotsa nazala esaten
· Lo digo con toda sinceridad
Arimak egiteko menean agertu zuen bere azken gogoa
· En trance de muerte
Arimak ere ba ditu bere gose-egarriak: zikoitzak nahi du diru, gora-nahiak ohore
· El ambicioso
Arimako lizunak
· Las manchas del alma
Arimako salbazinoa ezerez bat balitz-legez gerorako isten dozu, datorrena datorrela
· A lo que venga; a la buena de Dios
Arimako salbazinoa ezerez bat balitz-legez gerorako isten dozu, datorrena datorrela
· Como si fuera una bagatela
Arimako salbazinoia amau bear dogu, Jaungoikoaz urrengo
· Después de Dios
Ariman epai garratza egiten daben paltea da’ umeai dotrinea sustraiz ez erakustea
· Causar una grave herida
Ariman epai garratza egiten daben paltea da’ umeai dotrinea sustraiz ez erakustea
· No enseñar con base
Arimaren gainean’ bekatuaren zorra berretzen duzu
· Aumentas la deuda del pecado
Arimaren gainean’ bekatuaren zorra berretzen geitzen duzu
· A costa de tu alma
Arimati negar egiteko, biotza erdi bi egiteko, burua amaituteko penea da au guraso
batentzat
· Desconcertarse, perder el ánimo
Arimati negar egiteko, biotza erdi bi egiteko, burua amaituteko penea da au guraso
batentzat
· Llorar amargamente
Arimati negar egiteko, biotza erdi bi egiteko, burua amaituteko penea da au guraso
batentzat
· Partirse de pena el corazón
Arima-zainen eginen nagosienetako ori’ labur eta errez esatekoa da
· Tarea principal de los pastores de almas
Arimea’ bere jabe da; bere burua bere eskuan dau
· Es dueña de sí misma; es libre de sus disposiciones
Arimea ez galduterren bide au artu dabenari’ ezteutsa paltako ogia
· Adoptar tal medida para
Arimea len sarri galdu-eragin deutseenak
· Causar daño a sus almas
Arimeak, ortara egindakoan’ goiz edo berandu’ irabazi ta etorri andiak izango ditu
· Presto o más tarde saldrá con ganancia
Arimearen amairik-eza
· La inmortalidad del alma
Arimearen betiko onari urreti jagokazan gauzetan’ ez dogu ezer-bere itxi bear ainbat
ondoen ikasi-bagarik
· Que tocan de cerca, que atañen inmediatamente a
Arimen eguna zan: elizarako eguna
· Día de ir a la iglesia
Arimen etsaiak nahi izatu izandu zion eman burutara’ jadanik saindu handi bat zela
· Quiso sugerirle, que ya era un gran santo
Arimen gose andiko konfesore jakitun bat bear dabe bilatu
· Muy celoso de salvar almas
Arimen onerako jakintsuro ezarria dagoen lege bidezko au
· Ley sabiamente establecida
Arimenak eztau oraindino jo’ ta elizako ateak eztira itxi: goazen elizara...!
· Todavía no ha sonado el toque de ánimas
Arin artu izango eutsozan nondik-norakoak gure alabak, etorri-barriari... Matasa
arildu-arte etzan ixilduko
· Qué pronto le habría sonsacado todos los datos relativos a su persona o viaje
Arin asi gara makaltzen, Txomin...!
· Qué pronto empiezas a echarte para atrás del compromiso...!
Arin aski biraldua izandu zan Frantzesa’ bideak galdurik eta armak utzita
· En desorden; a campo traviesa
Arin baino arin iminiko leukegu
· Rápidamente
Arin baino arinago ekarri eutsoen
· A toda prisa
Arin baino arinago etorteko!... -dino
· Que vengas a toda prisa
Arin baino arinago joan jakuz gure erriko jaietako lenengo eguna ta bigarrena
· Se nos han pasado sin sentir
Arin batzuk buruan izaten ditu
· Suele tener algunas ligerezas
Arin da polito ikasi eban Josetxok euskera berbetan
· Pronto aprendió a hablar en vasco
Arin doa Garazi maldarretan beera; mutilak ere, naiz astiroago’ usu jaten du bidea
· Se da prisa a recorrer el camino
Arin egin dabe al eben lekuruntz’ isuskia goruntz ipini dodanean
· Huir a todo correr
Arin egingo dogu bidea, berbaz-berbaz
· Conversando
Arin eragin nai zion asto gaixoari’ anbat lasterren eldutzeko errira
· Quería hacerle correr, apresurar el paso
Arin eta bizkor’ laister Artakiko muinoak gaindu ziran... Gaindu genduzen
· No tardamos en escalar las cumbres de
Arin gero niri’ daukozun diru guztie!...
· Venga en seguida todo el dinero!
Arin ibili, azkeneko ordura artean aukea-lez geldi egon-barik!
· Daos prisa, sin aguardar a última hora!... N.B. auka liquen o musgo de las piedras
Arin ibili gero! .-Bai, gizona! aal dodanik arinen
· Lo más rápido que pueda
Arin igaro zaigu, zoramen dariola...; ta begiratuz utsez’ daukan edertasunez apaindu
gaitu oola belardi loretsuok.
· Y yéndolos mirando, con sola su figura, vestidos los dejó de fermosura
Arin igaro zaigu, zoramen dariola...; ta begiratuz utsez’ daukan edertasunez apaindu
gaitu oola belardi loretsuok
· Mil gracias derramando pasó por estos sotos con presura
Arin joan jakun arratsaldea; ta ia ilunetan artu gendun atzera-bidea
· Emprendimos el regreso ya casi de noche
Arin joan jakun arratsaldea; ta ia ilunetan artu gendun atzera-bidea
· Era ya casi anochecido cuando
Arinago dabiltzanak dira’ bidezkorik onenak
· Los mejores caminantes
Arin-antzean aitortuta axal-apain gelditu ez ote zera, barrengo arra ixilerazteagatik?
· No habrás fingido quedar satisfecho?
Arinari emon eutson
· Echó a correr
Arinari emonda, pozik etorren Manu etxaldera
· Echando a correr
Arin-arin’ ailaatu nintzen Getarin
· Pasito a paso, puede llegarse lejos con perseverancia
Arin-aringa baten jun jakon ondora inguruko lagun bat
· Acudió a él con toda presteza
Arin-arinka sartu zan jatokira
 · Con presteza, de buena gana
Arin-bai-arin erantzun eban’ eskerrak emon eioezala mutilari; baina bere gogora
etzala eldu’ senar-sundan bizittea
· Pero que aún no le había nacido el deseo de casarse
Arindu naiz’ naukan ardura aundi batetik
· Ya me he aliviado de
Arindu zaizkigutzu, Ama, erbeste ontako egun latzak!... ta aoa bete-betean deituko
dizugu, pozik ala ere’ Contsolatrix afflictorum!
· Te aclamaremos a boca llena
Arinduta egoan neure arimea, karga astun bat bota baneu-legez; ta pozak negar
eragiten eustan
· Lloraba de gozo
Arinean obeto ibiltzen naiz. Gutxi-janean
· Comiendo más parcamente
Arineketa galanta eragin neutsan ba nik orri!
· Pues bien que le hice yo correr a ése!
Arineketa ori zer-ikusi geiagokoa izango zan’ eguraldi preskotxuagoa egon balitz
· Habría tenido mayor interés
Arineketan asirik’ aurre andia artu eutson
· Le tomó mucha ventaja
Arinen zein diran ikusnaiaz dabiltzaz txoritxo biak, postura eginda-legez, alkar
neurtzen egan
· A ver cuál es más veloz
Arinen zein diran ikusnaiaz dabiltzaz txoritxo biak, postura eginda-legez alkar
neurtzen egan
· En competencia
Arinik dator’ elbarri zana; mutua’ pozez kantari
· Viene ágil
Arinik-arin joaten zan Maria, beiek ikusten arta-solora. Ta bien bitertien, azerije’
esnie jaten
· A beberse la leche de la ventana!
Arinik-arin joaten zan Maria, beiek ikusten arta-solora. Ta bitertien, azerije’ esnie
jaten
· Se iba alarmada a todo correr
Arinka baten zoiala zirudian iratargiak ilargiak ede-artean odei-artean
· Parecía huir ligera
Arinka eldu zan’ belutu berandutu baino len
· Llegó apresuradamente
Arinkerien eta kutunkerien egarriz, jolasbide kezka-emaileen mendean dabiltzanak
· Amoríos
Arinkerien eta kutunkerien egarriz, jolasbide kezka-emaileen mendean dabiltzanak
· Diversiones que dejan remordimientos
Arintasunez eta begi galduz egin genituen bekatu oriek
· Por descuido
Arintxo ezpadago xerra au, maira ateratzeko?
· Un tanto crudo; no bien asado
Arintxo ezpadago xerra au, maira ateratzeko?
 · No será que está todavía un tanto crudo? Como no esté un tanto crudo...?
Arira datorrelako’ emen esango dogu beste zerbait
· Porque viene a cuento
Arira datozen oarkera batzuk
· Oportunos
Arira pixatu-bearra dauka urreak
· Necesita ser pesado exactamente
Aritik saiestu naiz
· Desviarse del tema
Aritik urtenda nago: zer esaten asi nazan-be eztakit
· Me he salido del tema
Aritu zan gizajoa eguerdi-arte guzian, al-egina,... ez alper gaiztoan!
· Total... para lo que consiguió! Todo en vano
Aritu ziran argorio batean! zuk eztakizu!
· Terrible disputa
Aritu ziran bertsotan’ eta oso ondo: zein baino zein obeto, denak ere
· Todos a cual mejor
Aritxak zozpala’ beratarikoa
· De tal palo, tal astilla
Aritz aundiek’ itzal aundie Aberatsak’ laguntza ugariago eskura
· Los poderosos encuentran mejor apoyo en el mundo que los débiles
Aritz baten adarrak’ ez eben geiago euki nai ezer aritz-ondoaz
· No querían ya tener ninguna relación con
Aritz eroriari’ orok egur
· Del árbol caído, todos hacen leña
Aritz eroriari’ orok egur
· Del árbol caído, todos hacen leña
Aritz eta pago maiteak!... Txutik iraun zazute,... zaudeten aleak!
· Los pocos que aún quedáis
Aritz eta pagoak gaztetan babesa nai dute; bestela’ kaxkabeltx txoriari eusteko-aina
ere nekez egingo zaizkitzu
· Apenas serán capaces de sostener al herrerillo; no tendrán consistencia
Aritz gaztetik ateratzen diren zurak’ erdiak tipulak izaten dituk
· La mitad suelen ser hueros
Aritz orren gerria artzeko inguruz’ sei gizon bear omen ziran
· Para ceñir el tronco de ese roble
Aritz orren gerria’ zuzena da oso; ta besteak ainako luzera artzen du
· Se hace el roble tan alto como los demás
Aritz orren zura’ gogorra ta iraunkorra da; bestearena baino oraindik geiago
bezela... Igartzean zerbait okertzen ote dan
· Quizá aún más fuerte y duradera
Aritz orren zura’ gogorra ta iraunkorra da; bestearena baino oraindik geiago
bezela... Igartzean zerbait okertzen ote dan
· Lo único, que quizá se tuerce un tanto al secarse
Aritz prestu orren itzalpean’ beti nor-bere, libre zan Euskal-erria
· Dueño de sí mismo
Aritzak’ anitz adar ekartzen... Saltzaileak dakarren guzia ezta beti ain ona
 · No todo puede ser de la mejor calidad
Aritzak ezkurra’ leer guzia dakarte
· Abarrotados, sobrecargados
Aritzak ezpala’ bere arikoa Aita nolako’ semea alako
· De tal padre, tal hijo
Aritzak ezpala’ bere arikoa Aita nolako’ semea alako
· De tal palo tal astilla
Aritzak’ indar gogorrean ostatu dire aurten; eta orainik gaitzik eztute ezagun
· Se han cubierto de hoja con gran fuerza
Aritzak’ indar gogorrean ostatu dire aurten; eta orainik gaitzik eztute ezagun
· No se les nota ninguna enfermedad
Aritzak’ negargarrizko itxuran daude’ eben gaitz galgarriaz estaliak; okenak egin
duela ezagun da
· Ofrecen un aspecto lamentable
Aritzak, neketan ostoa uztean’ erakusten du bere zailtasuna
· En el hecho de despojarse de la hoja como a la fuerza
Aritze ta ezpala’ ari batekoak
· De tal palo, tal astilla
Aritz-landareak’ babesa nai dute, itzal pixka bat; toki agiri ta soila bada’ gaizki
ibiliko zera
· Les conviene lugar abrigado
Ariz ikasten da, ta zuk ere alaxe ikasiko dezu
· Andando andando se aprende a andar...; con la práctica
Ariz ikasten dutenetarik da laboraria, nehor balinbada
· Es de los que aprenden por la experiencia
Ariz-ariz lana egin degu
· Trabajando de continuo
Arizko praka zuriak... ikusten neutsazan aitaitari
· Calzoncillos de hilo. Solía llevar
Ark, ain aberatsa dalarik’ ardit baten gauzarik ematen eztizue
· Ni la más mínima cosa
Ark aina aitzaki’ ba du edozeinek ere
· Cualquiera es tan exigente como él
Ark aterako du erria bere pekatuetatik
· Lo salvará o librará de sus pecados
Ark ba dik itzala! Andik bigarrengoak’ ba dik ezpala! Sokaburu dagona, bai mutil
martzala!
· Qué forzudo parece!
Ark ba dik itzala! Andik bigarrengoak’ ba dik ezpala! Sokaburu dagona, bai mutil
martzala!
· Qué guapo es aquél!
Ark ba dik itzala! Andik bigarrengoak’ ba dik ezpala! Sokaburu dagona bai mutil
martzala!
· Qué noblote!
Ark ba dik itzala! Andik bigarrengoak’ ba dik ezpala! Sokaburu dagona, bai mutil
martzala!
· El que conduce la cadena o danzante primero
Ark ba dik itzala! Andik bigarrengoak’ ba dik ezpala! Sokaburu dagona, bai mutil
martzala!
· El segundo después de él
Ark baino egitanago esan dezaket
· Con más verdad que
Ark darabiltza gau ta egun, izarrak
· Regir, gobernar, poner en movimiento
Ark diona ikusixeago-arte’ ez deritzagu bialtzea
· Hasta ver más despacio lo que él irá a decir
Ark dionetik zertan okertzen naizen’ adierazi nai det
· En qué discrepo de
Ark egin gaitu; ta gerok ez degu geren bururik egin
· No nos hemos hecho a nosotros mismos
Ark egin zituan bigunduak!... Algarak, parrak...
· Cómo se retorció de risa!
Ark egin zuenaren antzik’ ezertan ez du nere liburu onek
· No se le parece en nada
Ark ekarritako gaztainak? Laster larratuko dira aek ere!
· Pronto daremos cuenta de ellas
Ark eman ez-ta ere’ etorriko zait nundik-bait ere
· De alguna parte; de una parte u otra
Ark eman ez-ta ere’ etorriko zait nundik-bait ere
· Aunque no me lo dé él
Ark eman zien epea, etxe au ola egiteko
· él les dio la idea de
Ark esan bezala gertatzen bada’ nik ez det kalteko
· No me irá mal
Ark esan, da besteak egin’ guztia bat
· Todo fue uno; todo fue obra de un instante
Ark esan zunak eta orain beste onek esan ditunak’ oso alde gutxi dute
· Se diferencian muy poco
Ark esaten zidanez’ ez zan euskeraz pentsatzea gauza bearra’ euskeraz
ondoitzegiteko. Beraz ez? Zer ote dio gaur?
· No era preciso o necesario
Ark esaten ziena entzuteko’ gogo bateko ziran, egin zitun mirariak ikusirik
· Le oían todos con el mismo fervor o espíritu
Ark eta nik’ ba zeukagu lanik-asko!
· Harto quehacer; harto que sufrir
Ark etzian esan biribil-biribil izango ziela; izango omen ziela, baizik
· No lo aseguró categóricamente
Ark etzuen dirurik eman, an sartzeagatik; artu bai sei duro ilean’ eta gainera
gainerakoak
· Aparte de otros gajes
Ark etzuun adituko beretzat’ bi aldiz esanda ere
· Darse por aludido, recoger la alusión
Ark ezin egingo duena’ egizu zuk, eta damuko eztezu
· Y no te pesará
Ark gizon egin nau. Ark ogia eman dit; ark ongi ipini nau
· A él debo mi situación acomodada
Ark kontratuari bait-zion faltatu’ geren buruen jabe gera gelditu
· No tenemos ya compromiso con nadie: somos dueños de nuestro albedrío
Ark nai izatean dagoala ba dakigu. Jainkoak guzia lezake
· él lo puede todo; de él solo depende
Ark neri egin dizkidan gauzak’ esatekoak ez dira
· No es posible referirlas; son increíbles
Ark’ oso samur eta merke dauka erderea
· Lo habla suelto y sin pararse en barras
Ark pakea emango balit’ ez nioke nik biderik emango...; baina zertan nago ni’
arekikoa galdu-ezkero?
· Si llego a romper con él
Ark pakea emango balit’ ez nioke nik biderik emango...; baina zertan nago ni’
arekikoa galdu-ezkero?
· Pero qué va a ser de mí, si
Ark zazpi’ onek zortzi...? Ekatzu au: ez al diogu pezta bati begiratu bear?
· También hay que mirar por la economía... verdad?
Ark zer egin zion orduan? Itzari eldu!
· Cogerle la palabra
Arka santu ari zor zitzaion begitartea
· El respeto debido a
Arkaitz baten babesera artu zuten. Besteak’ su eta su. Zantzurik ematen etzutela utzi
zituzten
· Sin señales ya de vida
Arkaitz baten babesera artu zuten. Besteak’ su eta su. Zantzurik ematen etzutela utzi
zituzten
· Disparaban a todo tirar
Arkaitz baten babesera artu zuten. Besteak’ su eta su. Zantzurik ematen etzutela utzi
zituzten
· Fueron a refugiarse bajo una peña
Arkaitz batzuetan beor ta guzi erori’ eta ao-musuetatik odola zeriola, kordea galduta
geratu zan
· Sangrando por boca y narices
Arkaitz bizian idikitako obi berri batean
· En la roca viva
Arkaitz onek ez gaitu babesten aizetik: atzetik gora sartuta’ gain-bera etortzen da, ur-
anbila bezela
· Como el agua de una presa
Arkaitzak ezker-eskui joaz’ ugaritzen dator arbazt-otsa Ibainetako mendiskatik
· Rebotando su eco entre las rocas
Arkaitzak ere altxa nai zuten beren lekutik’ etsaiak nola erortzen ziran ikusteagatik!
· Hasta las peñas querían empinarse para ver el espectáculo
Arkaitz-bidea betean’ ... an arkitu du guraso zaarrak zoragarria, elurrak erdi-
gordean
· El encanto de su alma. Su nietecita
Arkaitz-bidea betean’ ... an arkitu du guraso zaarrak zoragarria elurrak erdi-gordean
 · Por entre el peñascal
Arkaitz-bidea betean’ ... an arkitu du guraso zaarrak zoragarria, elurrak erdi-
gordean. Bere alabatxo galdua
· Casi oculta bajo la nieve
Arkaitzean jaioak’ arkaitzean nai; sasian jaioak’ sasian nai
· Cada ser de la naturaleza tira hacia su terruño
Arkaitzetan lau-oinka ta apoka ibili bearra zegoan
· A gatas, reptando
Arkaitz-mokotatik aruntz ta onuntz begira ibili ziran, ilundu arte
· Desde los picachos
Arkaitz-mutur-muturrean
· En la punta misma de
Arkaitz-opoa joaz’ bi puska egin zitzaidan makila; erditik ausi
· Dando con un pie de roca
Arkaitz-tarte batean bizi zan gorderik lapurra, bere lagunarekin
· Vivía escondido
Arkaitz-tartean sartu dute gurutz-muturra’ garai batean besa-zuztar oneko laiariak
lur gozoan laia begiraino sartzen zuten bezela
· Hundir la laya hasta el pomo
Arkaitz-tartean sartu dute gurutz-muturra’ garai batean besa-zuztar oneko laiariak
lur gozoan laia begiraino sartzen zuten bezela
· Layadores de brazos fornidos
Arkaitz-txintxur batean askaturik’ bidean txurtxur dijoa erreka, txirrixt eginaz
· Va abriéndose paso poquito a poco
Arkaitz-txintxur batean askaturik’ bidean txur-txur dijoa erreka, txirrixt eginaz
· Brotando a la superficie
Arkaitz-txintxur batean askaturik’ bidean txur-txur dijoa erreka, txirrixt eginaz
· Deslizándose
Arkari itsastera egin zuen, erori etzedin
· Hacer ademán de agarrar
Arkasats
· Brusco, planta esmilácea: Ruscus aculeatus
Arkatza ta orrelako sorkeri oriek eztitut nai izaten
· Y todas esas monsergas... Palabras inventadas
Ar-kazkar arte ootan’ ezetasunik batere eztagola esango zenduke... Baina, asi zaite
beazka’ ... ta ikusiko dezu zenbat belar-izpi ari dan jaiotzen
· Empieza a escarbar
Ar-kazkar arte ootan’ ezetasunik batere eztagola esango zenduke... Baina, asi zaite
beazka’ ... ta ikusiko dezu zenbat belar-izpi ari dan jaiotzen
· Entre estos guijarrales
Ark ere’ bereak ikusi ditu, ainbeste joan-etorrikin
· Con tantas vicisitudes o contratiempos
Ark ere’ bereak ikusi ditu, ainbeste joan-etorrikin
· Ha tenido que sufrir lo suyo. Ha pasado la pena negra con tantas desgracias
Ark ere etzuan on aundirik izan
· Tuvo bastante mala suerte
Ark ere’ ezurraren ondoan mamia eukiko zuun
 · Ser sensible de carne y hueso
Ark ere nai luke besteak aina alderdi
· No quisiera ser menos que el otro; querría participar de igual ventaja
Ark ere nik bezin ondo egingo zukeala esan zidan
· Que sería capaz de hacerlo
Arkitu banuen Ventura izeneko neskatx ori’ neretzat ongi zorigaiztoan!
· Fue para mi desventura... -En mala hora la conocí!
Arkituko dira’ etxeko ogi zuria ezertan ez daukeenak’ eta kanpoko arto urdindua
pozik jango duenak
· Mal agradecidos al cariño de su familia
Arkolo-arkolo, baso-bete edaten egoala jausi zan’ eriotzak lotuta
· Sorprendido por la muerte
Arkondara ta praka zuri garbiakaz’ orratzetik-ara joian jantzie, gure mutil gaztea
· Vestido de punta en blanco
Arkondarak-be’ kirruzko zuri garbiak izaten zirean
· De estopilla blanquísima
Ark-onek’ adi-muga bakoitza asmatu dute’ ederra zer dan adierazteko
· Cada autor ha dado su definición
Arkoskoen gainean ibili bear badot’ oinazpiak eratziko jataz
· Se me van a despellejar las plantas de los pies
Arkukusoak arrotzeko, ez bestetarako, balio du mendak
· Y para nada más
Arkukusoak arrotzeko, ez bestetarako, balio du mendak
· Para excitarlas más
Arkume bakoitzagatik’ zortzi, amar, amabost pezeta artzen zituzten
· Cobraban; se hacían pagar
Arkume bizkiak gorde bear dira aurrerako
· Son los que se deben reservar para casta
Arkume guri batekin eman nion markesari eskerra
· Le correspondí con...; le devolví su favor con
Arkume nabarrak askoz ere geiago ziran’ zuri uts edo beltz utsak baino, urrengo
ume-aldian
· A la parición siguiente
Arkume nabarrak askoz ere geiago ziran’ zuri uts edo beltz utsak baino, urrengo
ume-aldian
· Del todo blancas o del todo negras
Arkume orrek...eztio egingo errekari salto... Muturra beeragi begira darama
· Poca vida tiene el pobrecito
Arkumea jango leukela dino onek... Ez az ain txarra!
· No aspiras a poco! Qué pretensión!
Arkumeak 160 pezeta egin du kiloko; ta jo-ta-pasa berriz antxumeak...: 165 pezeta
· Le ha superado; y aún más
Arkumeok’ aurrerako utziko ditugu
· Dejarlos para casta
Arkumerik bortitzenak gorde bear dira aurrerako
· Son los que se han de reservar para casta
Arkumerik ederrena’ zintzarri-gabe. Geien merezi lukena’ sari-gabe
 · Decepción, quedar despagado
Arlo au luze egin da, eta... agur, gizonak!
· Me he alargado ya mucho... Baste ya lo dicho
Arlo luzeegia artu dot, zerren batak bestea oi deust gogoratu
· Pues una cosa me sugiere otra, y me pierdo
Arlo luzeegia artu dot, zerren batak bestea oi deust gogoratu
· Emprender un trabajo demasiado largo
Arlo luzeegira eldu naz, orren bizimodua azaltzen
· Es este un asunto demasiado largo para tratar. Me he alargado demasiado
Arlo onetako irakaspenak’ bein-beinekotzat, bear-bearrekotzat, daukoz berak
· Los tiene por indispensables
Arlo ori’ inoren ardura-barik egoan; ta neure lepoan artu negien eskatu eustien
· Me pidieron que me encargara de ello
Arlo ori’ inoren ardura-barik egoan; ta neure lepoan artu negien eskatu eustien
· No estaba encomendado a nadie
Arloak ereiteko garaian gaude’ eta oraindikan eztezute ankarik soroan sartu
· Epoca de la siembra
Arloak ereiteko garaian gaude’ eta oraindikan eztezute ankarik soroan sartu
· Poner el pie en. Todavía no se os ha visto en
Arlotetxo iritzi zion etxeari
· Demasiado ordinario
Arlote-usaina erabiltzea’ zerbait izatea dala pentsatzen dau
· Hacer gala de dejadez
Arma besa-gainera daramaki, buruari eraginaz
· Apoyar el arma al hombro
Arma besa-gainera daramaki, buruari eraginaz
· Menear la cabeza
Armak aldean dabezala aurkituko litzakez
· Portando armas
Armaren bila noan artean’ begien aurretik galduko ditut
· Les voy a perder de vista...; se me van a escapar
Armarik geuk, jente areri erantzuteko? Ezta untze zar bat-be
· Qué armas íbamos a tener?
Armarioa jasotzerakoan’ barruko gauzak puskatuko diran bildurra daukat... -Berori
ez dezala beinepein azpin arrapatu... Ta gauzak gauza!
· Lo de menos serían los objetos... Sea lo que fuera de los objetos
Armarioa jasotzerakoan’ barruko gauzak puskatuko diran bildurra daukat... -Berori
ez dezala beinepein azpin arrapatu... Ta gauzak gauza!
· Por lo menos que no se le caiga encima a Vd! Lo de menos sería la suerte de los
cacharros
Armario-aldi ederra daukagu!
· Qué desorden de armario!
Armarma bere sare-zokoan bezala
· Al acecho, como la araña en su agujero
Armaz mendean artu ez gaitu oraindikan inungoak...
· Todavía no nos ha sometido por las armas el extraño
Armea eukiteak eztau gauza andirik esan gura’ jenteak alkar artu-ezik
 · Si la gente no se pone de acuerdo para la acción común
Armiarmak egin oi dituen sare zirtzilak; edozein aize-aldik urratzen dituenak
· Que deshace cualquier ventolera
Armiarmak egin oi dituen sare zirtzilak; edozein aize-aldik urratzen dituenak
· Telarañas deleznables
Armin
· Angostura
Armin
· Calleja sin salida ni luces laterales
Armoni aundian asi zitzaion biotza Joxepa-Inaxi-ri: bat nai zuala ta bestea bear zuala
· Alborotársele el corazón. Latirle fuertemente
Armoni aundian asi zitzaion biotza Joxepa-Inaxi-ri: bat nai zuala ta bestea bear zuala
· Antojos o caprichos
Arnas bakotxean dator gizajo ori
· Viene jadeante
Arnas baten eta itz bat galdu edo nastau-baga bearko dau amar bidar esan’ saria
irabazteko
· Sin saltarse ni trabucar una palabra
Arnas baten eta itz bat galdu edo nastau-baga bearko dau amar bidar esan’ saria
irabazteko
· De una alentada
Arnas garbirik ez leike artu Gipuzkoan’ emen dagon zikinkeriz
· Imposible respirar aire puro
Arnas txikiarekin dago, egun oetan
· Respira con dificultad
Arnasa aotik ateratzea’ txarra izaten omen da
· Respiraba por la boca
Arnasa arbinduta dator
· Todo sofocado; jadeante
Arnasa artu zezaken arrezkero, Lizarraga-k; Santa-Cruzek etzion aurrera gal-
araziko’ ... eta gerra irabaziko al zun!
· Ya no le estorbaría en adelante
Arnasa artu zezaken arrezkero, Lizarraga-k; Santa-Cruzek etzion aurrera gal-
araziko’ ... eta gerra irabaziko al zun!
· Ya podía respirar tranquilo
Arnasa artu-ezinik, ia ilean ibili nintzan, beroaren beroz
· Sofocado de tanto calor
Arnasa artuten ez da azartuten
· No se atreve a resollar, de miedo
Arnasa artzeko beta artu-ezinik nabil
· No tengo un momento de reposo
Arnasa artzen dot orain! Askatuten asi jat biotza!
· Ya empiezo a sentirme tranquilo
Arnasa artzen dot orain! Askatuten asi jat biotza!
· Ya respiro por fin!
Arnasa artzera atzeratu nintzan
· Me retiré a tomar un respiro
Arnasa batean ustu eban txiki-erdi ardaua
· De un trago
Arnasa baten mendean dago gorputzaren momentua
· Nuestra vida pende de un hilo; es un soplo
Arnasa beetik artuaz’ etzekin nola aditzera eman’ apaizari zor zion poza ta pakea
· Respirando profundamente; lanzando un profundo suspiro
Arnasa bota dik...: orain emango ziok. Pelotan
· Ya entra en juego...; ya pisa la cancha
Arnasa eman artean’ utzi beintzat bizitzen Euskerari, ama zarrari... Ez mailuarekin
buruan joka ibili!
· Y no martirizarla de esa manera!
Arnasa eman artean’ utzi beintzat bizitzen Euskerari, ama zarrari... Ez mailuarekin
buruan joka ibili!
· Mientras le dure la vida
Arnasa emoidazu, andrea!
· Déjame respirar! No me des tanta prisa!
Arnasa ezin artu zuela’ antxe zegoan barea
· Jadeando
Arnasa laburtzen ari zait, egunak urritzen
· Se me va el aliento...; se me acaba la respiración
Arnasa lasaiago artzen zun Beteluko urak artuta
· Respiraba con menos dificultad
Arnasa lasaitzen asi zaio...; errukarri ikusten zan aurreko egun oetan
· Ya empieza a respirar con más sosiego. El asmático
Arnasa luze bat eginda, ezker-aldera gorputza etsigirik’ ipini eban luze-luze
eskumako ankea, praka-sakeletik tabakorria atarateko
· Respirar profundamente
Arnasa luze bat eginda, ezker-aldera gorputza etsigirik’ ipini eban luze-luze
eskumako ankea, praka-sakeletik tabakorria atarateko
· Estirar toda la pierna
Arnasa-arnasari eman-ezinik dago, urraturik, gurutzetik zintzilik, minaren minez
· Sin poder respirar; jadeante
Arnasa-barik lotu zan
· Se quedó cortado de emoción
Arnasa ere’ neketakoa dauka
· Respiración anhelosa. Respira con dificultad
Arnasakaz dago
· Está agonizando
Arnasakaz dago; il-aginean dago
· Está agonizando
Arnasaldi bat irauten du gizakiak
· No dura más que un soplo
Arnasaldi bat irauten du gizakiak...
· No dura más que un soplo
Arnasa-modu bat aora egiten deutsa... bataiatzaileak seinari
· Alienta sobre él
Arnasan etorri jatan burura baserriaren izena...
 · De repente me vino a la memoria
Arnasan etorri jatan’ zer erantzun
· Me ocurrió de repente
Arnasa-ots bat eginda’ lurra jo eban, ilda legez, odola zauritik arradan eriola
· Cayó en tierra
Arnasa-ots bat eginda’ lurra jo eban, ilda-legez, odola zauritik arradan eriola
· La sangre a chorros
Arnasari eutsita’ adi-adi geunden
· Conteniendo la respiración
Arnasarik artu ezinda erbiari jarraika’ azkenean, laurak ingururako’ ukatu dot
· Al fin he tenido que desistir del empeño
Arnasarik artu ezinda erbiari jarraika’ azkenean laurak ingururako’ ukatu dot
· Echar los bofes corriendo
Arnasarik artu ezinda’ il-aginian egon jaku albistaria
· Sin poder respirar
Arnasarik artu ezinda’ il-aginian egon jaku albistaria
· En peligro de muerte
Arnasarik detan artean’ gogoan izango det
· Mientras viva
Arnasarik euki-ezak’ laster galtzen dauz landarak
· La falta de respiración o aireación
Arnasarik-bere artu ezinik, zetan zatoz seme? Biar arte etzindudan uste
· Todo sofocado, jadeante
Arnas-artzeko leku-gabe’ izurriak jota zeudenai laguntzen zien
· Sin descanso
Arnas-artzeko-re asti-gabe ari bear izan degu
· Sin descanso, sin tiempo para respirar
Arnasaz bakarrik bizi bear badot-bere’ idoroko dot arnas-axe obarik
· Ya encontraré un ambiente mejor. Me marcharé a otra parte
Arnasaz bete ezinda joan zan, Maritxu ikusteagaitik; baina gau atan etzan au agertu’
ta estu eukan biotza, urrengo goiz-arte
· Se sentía angustiado
Arnasaz bete ezinda joan zan, Maritxu ikusteagaitik; baina gau atan etzan au agertu’
ta estu eukan biotza, urrengo goiz-arte
· Con la respiración entrecortada
Arnasaz bete ezinda utzi det amona etxean
· Respirando con dificultad
Arnasaz bete-ezinik, ito bear ninduala’ dongaro erabili nau bisutsak aldi baten
· A punto de asfixiarme
Arnasaz bete-ezinik ito bear ninduala’ dongaro erabili nau bisutsak aldi baten
· Durante un rato
Arnasaz bete-ezinik, ito bear ninduala’ dongaro erabili nau bisutsak aldi baten
· Falto de aliento
Arnasaz ezin bete naiz: nunbait erreuma gaiztoren batek eragiten dit
· Me afecta: estoy afectado de
Arnasaz ezin bete naiz: nunbait erreuma gaiztoren batek eragiten dit
· No puedo respirar bien
Arnas-batean itz-aldi luze au esaten aleginak egin bear omen-dira
· De una alentada
Arnasbiderik ez, gaxoak
· No podía respirar la pobrecita
Arnasea artu eban Masimak’ bere amorrua zerbait ausittu eitean
· Se tomó un respiro; esperó un rato
Arnasea artu eban Masimak’ bere amorrua zerbait ausittu eitean
· Para que se calmara un poco su irritación
Arnas-egin bakoitzean loreak artzen zuten goiz-goizeko aize frexkoa
· A cada respiración
Arnas-estuka baino ezpada-be’ eldu naiz mendi-tontorreraino
· Aunque sea jadeante
Arnas-estuka igo ondoren’ arrai lez geratu ziran danak: inok ez eukan adorerik
zirkin bat egiteko-be, A zan larria!
· Nadie tenía valor para dar un paso
Arnas-estuka pauso bat aurrera ezin emanik zegoen izerdi-patsetan’ bere hura
bizkarrean zuala... Bere kutxatxoa
· Jadeante
Arnas-estuka pauso bat aurrera ezin emanik zegoen izerdi-patsetan’ bere-hura
bizkarrean zuala... Bere kutxatxoa
· Sudando a mares
Arnas-estuz eta ozta-oztaka asi jakon bere azken-naia agertuten
· A duras penas; con gran dificultad
Arnasik eztegu artu bear?
· Dejadme respirar! No me importunéis de esa manera!
Arnaska...; arnas-estuka...; arnas-oska...; arnas-bearragaz... eldu zan mendi-
tontorrera...
· Jadeante; respirando con dificultad
Arnas-otsik ere gabe iduki ginduzen ordu-t-erdi igarotxoan, Eguzkitza jaunak
· Sin resollar; sin chistar
Arnegi-n ba dakite hori orok: orok, jaun erretora barne
· Todos, incluido el párroco
Arno berria ez da zahagi zaharretan emaiten; bertzela’ arno berriak zahagiak zart-
araziko ditu
· Hará reventar las odres
Arno guti edan! are gutiago edari xuri!
· Y menos aún aguardiente
Arno onak eta mirikuak’ zahartu behar dute
· Los años mejoran al vino y al médico
Arnoa dukenean’ hastio ur hotza: ez da nehon inon ez dena, Gaxuxaren gaitza
· No es ninguna cosa extraordinaria; es cosa bien conocida. Le gusta el vino
Arnoa kalte du
· No le conviene el vino; le hace mal
Arnoa ontuz doa urtetik urtera
· El vino mejora con el paso de los años
Arnoa’ zaharkizun da, bere hoberenera heltzeko
· Debe hacerse viejo
Arnoa’ zaharkizun da, bere hoberenera heltzeko
· Para alcanzar su mejor punto
Arnoak burua arindu daut
· Se me ha subido a la cabeza
Arnoan zopatua egon eta asean ibili
· Andar en hartura
Arnoan zopatua egon eta asean ibili
· Estar chupado de vino; hecho una cuba
Arno-peko erritxoa austekorik inon!
· No hay nada superior a
Arno-soberakinetik’ alkoola eginen da
· Del vino restante
Aro auta ari digu
· Tenemos un tiempo excelente
Aro bat ba zen, goiz hortan’ ederrenetarik; artetik erran dezagun’ arras bakan direla
gertatzen’ aurtengo buruila bezain arraiak
· Raras veces se dan... septiembres tan alegres
Aro bat ba zen, goiz hortan’ ederrenetarik; artetik erran dezagun’ arras bakan direla
gertatzen’ aurtengo buruila bezain arraiak
· Un tiempo magnífico
Aro bat ba zen, goiz hortan’ ederrenetarik; artetik erran dezagun’ arras bakan direla
gertatzen’ aurtengo buruila bezain arraiak
· Digamos entre paréntesis
Aro ederra bihar: gorri da zeru-zola
· Mañana, buen tiempo
Aro gaixtoak jo balitu horko mahastiak’ nunbeitik jakinen ginuen
· Si las hubiera dañado el mal tiempo
Aro hitxa zen: lantzurda hotz bat ari, eta denbora ilun
· Tiempo tristón
Aro hitxa zen: lantzurda hotz bat ari, eta denbora ilun
· Neblina fría
Aro on eta epergiro onekin’ artzaiak lasaitu dira
· Con el buen tiempo, propicio para la perdiz
Aro ona’ ezta iraunkorra izaten; da ezta inoren-bere begira egoten
· Ni tampoco suele estarse esperando a nadie El tiempo atomosférico
Aro onetan’ inoiz baino beerago dabil
· Está más barato que nunca
Aroa alde badugu, besta ederra izanen da
· Si nos favorece el tiempo
Aroa’ behin ere baino gaixtoagoa dugu
· Tiempo peor que nunca
Aroa’ gogorki bihurrirat itzulia dugu: erauntsi gaitzak egun guziez; airea’ heze eta
hotz
· El tiempo ha empeorado mucho
Aroa’ langile duzu laborarientzat
· La temperatura es un gran factor para el campo
Aroak’ otzera-bidea artu dau
 · El tiempo tiende al frío
Arontzakoan’ lagun izango du, ez aundi’ gibel-egoaize epela estropadako ontziak;
onontzakoan’ ez etsai ere, uginak ekartzen dutela
· Le favorecerá un tanto a la trainera a la ida el tibio viento Sur, sin llegar a perjudicarla
a la vuelta
Arontz-onontza, zelai ta aldapa’ zenbat ibili alperrik belarrekoan!
· Cuánto viajar inútil!
Aror bada! Otseintxuak, on ekarri bearrean buruari’ kaltepean parau dituez buruak
· Se han causado mayor daño
Aror bada! Otseintxuak, on ekarri bearrean buruari’ kaltepean parau dituez buruak
· En vez de favorecerse
Arotz, argin, zapatari...’ bear zan guztia zan Anton
· Todo lo que hiciera falta...; tenía todos los oficios imaginables
Arotzaren etxean’ gerrena zurez
· En casa del herrero, cuchillo de palo
Arotzaren etxean’ kerrena zurez
· En casa del herrero, cuchillo de palo
Arotzaren etxean’ otzarea aurki aulki; errementeriaren etxean’ zotza burruntzi
· En casa del herrero, cuchillo de palo
Arotzaren etxean’ txotxa gerren
· En casa del herrero, cuchara de palo asador de palo
Arotzaren etxean’ zurezko kiderra Arotza: Naparroan’ errementaria
· En casa del herrero, cuchillo de palo
Arotzari’ arin arin’ mailua erabiltzen atzendu emen-zitzaion
· A fuerza de herrar, se le olvidó el oficio...
Arotzari’ maia egiteko esan nion..; egin ote duen
· No sé si la habrá hecho ya... Venía a ver si la ha hecho
Arotz-lanian ibiltzen zan emen, osasunak lagundu zion artean
· Se ocupaba en trabajos de carpintería
Arpak artu dio besoa
· El calambre le ha cogido un brazo
Arpak arturik’ ilen soinuak jo eizuez!
· Tocad notas fúnebres
Arpegi agertu-bearrean gaude’ inun badegu lotsarik
· Tenemos que dar la cara..., mostrar valentía
Arpegi argia ipini bear dautsazu osabeari, ta musturtu-barik berba asko egin
· Ponerle cara alegre
Arpegi astuna, bekoki iluna erakutsi bear zinen orrelekoei
· Cara de disgusto
Arpegi astuna erakusten deutsa
· Poner cara seria, de disgusto
Arpegi baltza agiri dau itxasuak arraintzalientzat aurten
· Se muestra hosco; pone mala cara
Arpegi beltza erakutsirik’ bien arteko pakeak egin zituzten
· Intimidar con el gesto
Arpegi beltzarekin ilunarekin dabil
· Pone mala cara; anda ceñudo
Arpegi beltzez ikusten dira orain zenbait erabat asarretuak
· Se les ve disgustados; con malas caras
Arpegi ederra eukan eguraldiak
· Presentar buen aspecto
Arpegi egokiko morroi bat zeukan’ inorkoi ta izketa atseginekoa; alderdi on oik-
gatik’ suitzat nai zutenak asko ziran
· Comunicativo y muy tratable
Arpegi egokiko morroi bat zeukan’ inorkoi ta izketa atseginekoa; alderdi on oik-
gatik’ suitzat nai zutenak asko ziran
· Por estas buenas cualidades
Arpegi eman ziolako’ tiroz bota zuen aitona
· Porque se lo echó en cara; porque le hizo frente
Arpegi garratza erakutsi zion haurrari
· Le mostró un rostro severo
Arpegi garratzaz erantzun eutsen
· Con rostro ceñudo
Arpegi gitxikoak zirean apostoluak Jesusen pasinoan, ta baita gaineko egunetan-bere
· Apocados, tímidos, cobardes
Arpegi gitxikoak zirean apostoluak Jesusen pasinoan, ta baita gaineko egunetan-bere
· En los días siguientes
Arpegi gozoa, argia, alaia du; arpegiera ona
· Semblante amable
Arpegi guztia’ atxumurkadaz josita eukan
· Llena de arañazos
Arpegi iger eta sudur-luzeak dira emengo jenteak; euren izkerea’ azalekoa, edo errez
egiten dana: guztia agoagaz, ta ez sameagaz ta sudurragaz. Armeniako errietan
· De rostro alargado o enjuto
Arpegi ikaragarriko gizon bat
· De cara horrible
Arpegi ilunaz erantzun eban’ ezetz
· Poniendo mala cara
Arpegi itzaltsuak’ pekatu asko gitxituten ditu
· Un rostro severo
Arpegi ixuria dakar gure osabak
· Una cara demacrada
Arpegi jausi-jausi eginik egon bear izan eban Jesusek juez fede-bagakoaren aurrean
· Con el rostro abatido
Arpegi motelagaz agertu da ilargia Zaibegiko tontorrean, lainoz erdi estaldurik
· Luna de cara lánguida
Arpegi mukerra ipiniko dautsoe euriari gure luginak
· Ponerle mala cara
Arpegi txarra diozute ta... itzul egingo dute
· Y por esa razón huirán de vosotros
Arpegi tximurdun atso guztiak-be’ didarka egozan eta txaloka
· Viejas arrugaditas
Arpegi tximurretan ez-ezik arpegi gordinetan-be eztago txarto kristinau-usaina!
· También en los jóvenes
Arpegi zabalote ori urratuko-at nik egunen baten!...
· Te voy a romper la cara
Arpegia argi daukat’ bear dedana eskatzeko zuri
· No tengo por qué avergonzarme
Arpegia bear da gero’ ... emen, danok alkar ezagutzen dogun alde onetan, ori esateko!
· Se necesita descaro para...!
Arpegia estali zion’ eta itzik ere esateko bide-gabe’ ito zuen
· Sin dar siquiera lugar a una palabra
Arpegia euki bear dabe, jauntxo orren azpi-garbitzaileok, lixearen azala baino
garratzagoa’ ori egiteko
· Esos adulones o lameculos del cacique
Arpegia giza-artean ateraten lotsa bear leukela’ zorrez
· Sin cara para presentarse en sociedad
Arpegia gogor eman!... Ori da gure egitekoa
· Eso es lo que tenemos que hacer
Arpegia gogor eman!... ori da gure egitekoa
· Hacerle frente con firmeza al enemigo
Arpegia ilun darama Josek, Oinatirako bidean; ilunagoa biotza. Etxe artakotzat
zeukan bere burua; baino angoa eztala esan diote
· Lleva la tristeza pintada en el rostro
Arpegia’ izerdi-zapi batez estali zioten
· Sudario
Arpegia kenduko neuskio, nor dan baneki’ orrek guzurrok esan dittuanari
· Le rompería la cara
Arpegia lotuta inor baekusan’
· Con la cara vendada
Arpegia muxindu du, ori entzun duanean
· Hacer una mueca de disgusto
Arpegia’ oso ixuria jarri zaio aitari
· Demacrarse el rostro
Arpegia urraturik, odola eriola
· Con la cara llena de arañazos, ensangrentada
Arpegiak iduri bustiarekin beltzitu’ eta pagadia beera joan ziraden
· Tiznarse con cisco mojado
Arpegiak iduri bustiarekin beltzitu’ eta pagadia-beera joan ziraden
· Hayedo abajo
Arpegian’ atxaparkada txiki bat dauka
· Un ligero rasguño
Arpegian biotza ezautu al balei’ eguzki-begiko sagarrak-lango zindo ta gozotzat
eukiko neuke Aikoren biotza. A da mutila!
· Como las manzanas de paraje soleado
Arpegian ezagututen jakan artzainari’ berba-gura zala
· Que tenía ganas de hablar
Arpegi-andikoa zan
· Desvergonzado
Arpegiaz-beste guztia’ ondo estalduta eukan
· Todo menos el rostro
Arpegi-bagako gizona da
· Un hombre huraño, tímido, encogido
Arpegi-bako koitadu bat zan
· Tímido, corto de carácter
Arpegi-biko gizona agertu-zan’ gauzak itxuli bear zirala pentsau ebanean
· Resultó ser un hombre falso
Arpegiera astunekoa balitz guretzat
· Si nos mostrara severidad
Arpegiera astunik edo gorrotokorik erakutsi-baga
· Sin mostrarles rostro duro
Arpegiera bi lagun-artean darabiltzan kristinaua’ ez dau inok ikusi gura
· A la persona de dos caras en sociedad
Arpegiera biguna ta lotsa ona zor deutsegu gurasoai
· Rostro afable, buena cara
Arpegiera biguna ta lotsa ona zor deutsegu gurasoai
· Consideración o deferencia
Arpegiik artu dizkigue... ta eztago eskaparik
· Ya nos tienen fichados
Arpegi-ikustea egin dute... Ezkongaiak alkar ikusi dute
· Ceremonia de esponsales. ??
Arpegiko antzeratik igarri geuntsen’ euskalduna zala bere zanetako odola
· Que llevaba sangre vasca en sus venas
Arpegiko antzeratik igarri geuntsen’ euskalduna zala bere zanetako odola
· Rasgos de su fisonomía
Arpegiko keinu, buru-makurketa eta beste farragarri asko eginaz’ berriro eraso
zioten
· Reverencias
Arpegiko keinu, buru-makurketa eta beste farragarri asko eginaz’ berriro eraso
zioten
· Y otras muchas burlas o escarnios
Arpegiko larru edo printz ederra erakusten duten anitzek’ barren ustel edo galdua
iduki oi dute
· Corrompidos por dentro
Arpegiko narru-ori urratukonat!... I izan az nire naigabe guztien etorbidea
· Tú has sido la causa de todas mis desventuras
Arpegiko zimurr-uneak kendu aal izan bazitun!
· Quitarse las arrugas
Arpegi-ori urratukonat, alaba’ ikusten baut lengusuagaz eztabadatan
· Te voy a romper la cara
Arpegirik agertu ez dagiala!
· Que no se deje ver!
Arpegirik baltzena ta latzena dauken aldetik gauzai begiratzen dautse
· El lado desfavorable de las cosas
Arpegirik ez det gordeko’ ikusten zaitudanean
· No volveré la vista a otra parte
Arpegiz itsusia bera; izatez’ ganorabako utsa
· Un perfecto badulaque
Arpegiz-barrura altzau eban andreak gonea’ euriak bustiterik ez ebalez gura...
· Volvió la falda del revés
Arpiko eta balenkai eldurik’ jainkotzako guziak lurrera bota zituzten
· Todos los ídolos
Arpoiakin il bear izan zuten balea: an ziran angoak! Bost txalupa jiran’ da erdian
balea
· Qué fue aquello!... Allí fue Troya!
Arra baino geiago etzan geldituko
· No sabía estarse sin trabajar
Arra ta erdiko gizon bat bizi da Bermeon’ ipuinetakoa dala esan leike... Ain da txiki
gogorra!
· Un hombre de palmo y medio
Arra ta erdiko gizon bat bizi da Bermeon’ ipuinetakoa dala esan leike... Ain da txiki
gogorra! Gabancho dau izena
· Es tan increíblemente chiquito!
Arra-arra dario bertsoa, bein asten danean
· Le fluye el verso en abundancia
Arra-bete bidean gengozan gizonak’ ezkenduan alkar aituten: ain zan sendoa
ekaitzaren durundi-ots ikaragarria
· No nos oíamos a un palmo de distancia
Arrabete urri daukan sats-oea, arra bi daukazana baino erdi bat leenago geratuko da
antzu
· Mitad de tiempo antes
Arrabete urri daukan sats-oea’ arra bi daukazana baino erdi bat lenago geratuko da
antzu
· Un palmo escaso
Arra-betean zabalik dabela ao guztia’ dagoz jenteak entzuten, arriturik’ begiai
eragin-barik
· Sin pestañear
Arra-betean zabalik dabela ao guztia’ dagoz jenteak entzuten, arriturik’ begiai
eragin-barik
· Con un palmo de boca abierta; boquiabierto
Arrada luzea atabalean jota’ ... deadar egin zuen pregonariak
· Redoble largo
Arrai bat’ inoiz gozo-gozo jan izan deguna
· Un pescado que en tiempos hemos solido comer muy a gusto
Arrai oek, eskutara ekartzerako’ auskalo nun edukiko zituzten!
· Antes de traerlos a la venta
Arrai txiki ta aundiz betea dago itxasoko ur-azpia
· Las aguas submarinas
Arraia’ inok artu nai ez-ta egon da
· Sobrante, por falta de compradores
Arraia’ izugarriz artu dute aurreko egunotan
· En grandísima cantidad
Arraia joan-da gero sareak putzura botatzea’ alperrikako lana
· Agua pasada no muele molino
Arraiak’ diru andiak egin ditu
 · Ha dejado mucha ganancia
Arraiak iges egin-ondoan’ sareak eztu balio
· Ya es tarde para poner remedio. Agua pasada no mueve molino
Arraiak oso gutxi ematen du, jauna, joan dan aspaldian
· Rinde muy poco
Arraiak ura bezela maite izan zendun zure lurra
· Amabas a tu tierra con amor entrañable
Arraianea! Sorginkeri-naiak utzi zitun atso beltz arrek’ bi mutilak zainezurrak ausi
zizkiotenik
· Pronto se le quitaron las ganas de brujear
Arraianea! Sorginkeri-naiak utzi zitun atso beltz arrek’ bi mutilek zainezurrak ausi
zizkiotenik
· En cuanto le molieron los huesos
Arraiaren inbiriz dago katua; baina ba legoke jan-gabe ere, orain dabilen bezelako
arraia...!
· No pierde nada con privarse de
Arraiari’ frexkua ekarrik-gatik’ atzera egiten det
· Me retraigo; no le tengo afición
Arraidxue! ze lo gogorra dxauket gaur!... esan leik’ ordu-bete baino eztala, luak artu
nauela...
· Qué sueño tan pesado tengo hoy!
Arraiea! autzak daukoz ori egiteko’ berak jakin ezta!
· Qué osadía!
Arraien asmoa da gero, azkonarrak etxean aztea’ gero Diputazinoari iru ogerlekoan
bakotxa saltzeko!
· Sabes que es una idea genial ésa
Arraietako albista gordinak jatorkuzak eskutitz onetan!
· Vaya unas noticias más frescas!
Arrain handiak’ jaten ditu ttipiak
· El pez gordo se come al chico
Arrain trufatua’ amuak atzemaiten Trufatu: burlartse.
· El pez que se deja engañar es cogido por el anzuelo. Peligro de exponerse a la
tentación
Arraina baizik ez du jende hunek jakiko: dena ere’ aspaldi errebes biltzeko
· Y aun éste... difícil de pescar
Arraina eta arrotza’ heren egunaz, karatsez kanpora deragotza
· Al pescado y al huésped, al tercer día ya no se les puede aguantar...: echan mal olor
Arraina joten ondo dakizue
· Pescar en mar
Arraina lehenago mendiz ikusiren’ ezen baitut nik Larrun nihoiz ahantziren
· Antes se verán peces por el monte... que no el que me olvide de mi Larrun!
Arraina nai nun’ ... ta arrainik emen ez izaten
· Pero resulta que aquí no suele haberlo
Arraina olguran dagoanean, janari dakionean’ atxitzen dau arrantzaileak
· Con la comida en la boca
Arraina ugari jaso zan egun orretan
· Se cogió pesca abundante
Arrainak baizen mutua ezpalitxok’ esango gajeutsokan; baina orixe jagok ba! etxok
inogaz itz egiten, bere burutatik ibilten dok’ ... eta... pekotza! Pekorotza bei-
gorotza
· Qué íbamos a hacerle!... Nada podíamos hacer!
Arrainak baizen mutua ezpalitxok’ esango gajeutsokan; baina orixe jagok ba! etxok
inogaz itz egiten, bere burutatik ibilten dok’ ... eta... pekotza! Pe-korotza! bei-
gorotza
· Si no fuera tan taciturno
Arrainak baizen mutua ezpalitxok’ esango gajeutsokan; baina orixe jagok ba! etxok
inogaz itz egiten..., bere burutatik ibilten dok’ ... eta... pekotza! Pe-korotza bei-
gorotza
· No hace caso de nadie
Arrainak baizen mutua ezpalitxok’ esango gajeutsokan; baina orixe jagok ba! etxok
inogaz itz egiten... eta... pekootza! Pe-korotza bei-gorotza
· N.B. Interjeción vulgar de contrariedad o de fastidio
Arrainan-arrainaz’ zirkinik ezin egin dau batelak
· Tal es la cantidad de peces, que
Arrainari iherika ikastea
· Es como querer enseñar a nadar al pez
Arrainen domu edo prezioak’ gora egiten dau
· Tiende a subir
Arrainetan ibili da Mainari-errekan
· Ir de pesca
Arrainik eztagoela itxasuen’ ... zorra lepuen gabiz
· Cargados de deudas
Arraintzako txapela dala-ta’ gudate izugarria dogu
· Campeonato de pesca
Arraintzan aspertu? Ez ni, amatxo. Zer da ba noizbait eguraldi txar bat artutea?
Zeinbat olako artu bearko dodaz gero!
· Qué más da! Total, qué supone...?
Arraintzan aspertu? Ez ni amatxo. Zer da ba noizbait eguraldi txar bat artutea?
Zeinbat olako artu bearko dodaz gero!
· Tener que soportar el mal tiempo
Arrain-usain gozo eztia artu dodanean’ barru guztia zabal-zabal-zabal egin jat
· Se me ha abierto el apetito
Arraio, arraioa! Alpargatak erre!... Oraintxe galdu nak!
· Me he fastidiado...!
Arraio batek austu naiala’ ezpanaz serbitzaile leiala
· Mal rayo me parta...!
Arraio bizi bat eginik dabil batetik bestera: ain laster Bizkain, ain laster Gipuzkoan,
ain laster Araban
· Se mueve de aquí para allá con la rapidez del rayo
Arraio gaistok erre dezala’ iri ori erakutsi dinan aoa!
· Mal rayo la parta! Maldita sea...!
Arraio gorrie!... oraingoetan esan leike’ denak gure kontra altxa direla
· Lo que es esta vez, está visto que
Arraio gorrie!... oraingoetan esan leike’ denak gure kontra altxa direla
 · Por vida de...! Caramba!
Arraio pozoindue!
· Qué cascarrabias eres!
Arraioak zaramazkiala!
· N.B. Ejemplo de maldición
Arraioka jo goiak eta jo beak ibili ei zan atsoa gauarik erdian
· Al filo de media noche
Arraioka jo goiak eta jo beak ibili ei zan atsoa gaurik erdian
· Echando maldiciones a diestro y siniestro
Arraiopola!... orrenbeste gauz eder ikusi... eta zizkurik batere ez ximurtu?
· Y no has tenido que aflojar la bolsa? que gastar un céntimo?
Arraioren bat agin-artean esanda’ jagi ta alde egin eban andik
· Mascullando alguna imprecación
Arraiozko bidea egiten ari dute orain
· Están haciéndolo N.B. Ari puede construirse con auxiliar transitivo y con intransitivo;
con referencia al sujeto agente o al paciente
Arraitxo batzuek jateko zaletu zan, egun batean
· Le vino el capricho de comer
Arraitza artuta’ sega gaisoari maiz daragio negarra segariak’ txixare-lurra jo orduko
· En cuanto tropieza con montoncillos de tierra levantada por las lombrices
Arraitza artuta’ sega gaisoari maiz daragio negarra segariak’ txixare-lurra jo orduko
· Hace gemir a la guadaña pasándole la piedra de afilar
Arrajea! Orrek azi bear dik mutila, ogei urte arrapatzerako!
· Qué chicarrón le va a salir, criándole así!
Arrajet pilotari anaiak’ hets-aldian ditugu
· Están de descanso
Arrajet-ek’ arras jokoan sartu-gabe’ bospasei ponduren aintzina hartu du. Pelotan
· Aun sin entrar a fondo; aun sin emplearse a fondo
Arraka doazi diruek
· Los dineros se van a puñadas
Arraldaka ba doazi jendeak
· Va multitud de gente
Arraldeko edo arrokako arrantzaleak
· Pescadores de entre rocas
Arramarra andirik-bage konpontzen gara etxean
· Sin mayores alborotos
Arramaska ura gaiztotu’ eta pasmoak jo zuan
· Se le declaró la gangrena
Arramuskada bategaz bota dodaz neure alborik inoz
· Alguna vez, en alguna ocasión
Arramuskada bategaz bota dodaz neure albotik inoz
· De un bufido o resoplido
Arramuskada bategaz bota dodaz neure albotik inoz
· Echárselos de encima, mandarlos a paseo
Arramuzkada gogorra egin eban eguraldiak aste-erdirantza: otza, egun guztiz otzak
· Empeoró el tiempo bruscamente
Arramuzketan urten eban ugezabagandik
 · Salió refunfuñando
Arranbarril-gainian erretzen jartzian’ danak beregana begira, irrikitzen... Txardinari
· Todos la miran codiciosos
Arranbilaka an joaiten omen ziren
· Se iban en tumulto
Arranegiko zabalean bizi dira
· En la plazoleta de la pescadería
Arrano bat’ erdi-minez arkitzen zan
· Se sentía con dolores de parto
Arranoa! Eliza guztia beera ete-jatorku? -esan deutsat Mari gureari... Nire aldean
bular indartsua dau emengo sakristauak!
· Se nos viene abajo la iglesia? Por la resonancia de la voz del cantor
Arranoa! Mutilok-o... bular sendoa dauke!...
· Qué buenos pulmones! Qué garbo para cantar!
Arranoak’ berekin dakar sarraiskiaganako grina
· Inclinación instintiva a la carroña
Arranoaren aize-gaineko egoa edo egaka
· Vuelo por los aires
Arranoari, erpe-artean artu dabena, nungo otsok kendu leikeo, egan aidean odeiez
gora nai-nundik zabal dabilenean?
· Qué lobo hay que sea capaz de
Arranoari, erpe-artean artu dabena, nungo otsok kendu leikeo, egan aidean odeiez
gora nai-nundik zabal dabilenean?
· Cuando se cierne a sus anchas en el espacio
Arranoetan! Eztauka errapea makala esne-bei onetxek! Au ezta orratik gure
lurretako enda!
· Caray!
Arranoetan! Eztauka errapea makala esne-bei onetxek Au ezta orratik gure lurretako
enda!
· Lo que es, esta vaca no procede de estas tierras...!
Arranondon eztago’ ezizenik eztaukan etxadi bat bakarra: andiak eta txikiak,
aberatsak eta landerrak’ guztiak daukie eurentxua
· Todas las familias tienen su apodo propio
Arranondo-tarrai zoratu jakoen... Ezin zituan narruak artu ango gizadiak...; pozak
urteteutsien begietatik
· Estaban locos de contento; no cabían en sí de gozo
Arrantza aundiak egiten ebazan lapurrak; baina besteak, lo ondo egiteko agindue
zeukielez’ ez eben zirkinik egiten
· Daba gritos tremendos
Arrantza aundiak egiten ebazan lapurrak; baina besteak, lo ondo egiteko agindue
zeukielez’ ez eben zirkinik egiten
· No se movían lo más mínimo para acudir en socorro
Arrantza egiten baleki jakin’ egingo leukean, edozein astok bestean
· Si de veras lo supiese
Arrantza egiten baleki jakin’ egingo leukean, edozein astok bestean
· Tan bien como cualquier asno
Arrantza onak egin dituzte antxotan
 · Buenas redadas de anchoa
Arrantzaka egoan, asto bati bide-erdian etxeko askea gogora jatorkonean-legez
· Vociferando, berreando, gritando espantosamente
Arrantzako asmoan joan dira itsaso-aldera
· Con intención de pescar
Arrantzale bat zebilen bere larrutik irten bearrean... estatxa ostu ziotela esanaz
· Gritando desesperadamente
Arrantzale gaixoa non ondatu dan’ berririk ez da
· No queda noticia de
Arrantzale gizajoa nere kantetan’ ez daukat aztuz utzia
· No lo tengo dejado en olvido
Arrantzale orrei jabe urten dautse diputadu batek
· Ha salido a su defensa
Arrantzalea zan bere denbora guztian; da eun urtegaz joaten zan ugar’ ibai-bazter
batetik bestera
· Atravesaba el río a nado
Arrantzalea zan bere denbora guztian; da eun urtegaz joaten zan ugar’ ibai-bazter
batetik bestera
· De toda la vida
Arrantzaleak baino obeto bizi zerate basarritarrak... .-Bai; arrantzaleak zer-ikusi
geiago dakate. Guk ez degu gure bizia ainbesteko zalantzan jartzen
· Pasan por más penalidades
Arrantzaleak baino obeto bizi zerate baserritarrak... .-Bai: arrantzaleak zer-ikusi
geiago dakate. Guk ez degu gure bizia ainbesteko zalantzan jartzen
· No arriesgamos hasta ese extremo la vida
Arrantzaleak’ baserritarrak baino estutxoago bizi izan oi dira; ta eztabie ain ugari
gauzea etxera eroaten
· Viven con más estrechez; con menos holgura
Arrantzaleak’ baserritarrak baino estutxoago bizi izan oi dira; ta eztabie ain ugari
gauzea etxera eroaten
· No allegan recursos con tanta abundancia
Arrantzaleak dira gure artean’ estuen bizi diran gizonak
· Los que viven más penosamente
Arrantzaleak ditut nik inguruan, itsasotik bear dutenak
· Que viven del mar
Arrantzaleak eztira atzera gelditzeko asmotan
· Quedarse en zaga; ser menos; ser inferiores a
Arrantzaleak’ zori onez daude
· Están de enhorabuena; están contentos
Arrantzaleen erruki al zaree?
· Tener lástima de
Arrantzarik ez itsasoan’ eta bizimodua goibeletaraino da igo
· La vida está por las nubes
Arrantzurako sareak botatzeko?... Gau guzian lertzen jardun gera’ eta eskamarik ere
atzitu eztegu
· Hemos bregado toda la noche
Arranua egazti danetan beti goixena dabilen lez’ jakindurixa betian zebilan Astarloa
 bere denporan, gora ta gora’ beste guztien gainian
· A mayor altura que ninguna otra ave
Arranua egazti danetan beti goixena dabilen lez’ jakindurixa betian zebilan Astarloa
bere denporan, gora ta gora’ beste guztien gainian
· Lleno de sabiduría
Arranuak bortietan mendi-goietan’ gora dabiltza hegaletan
· Vuelan muy altas
Arrapaten ebena’ bertan zati-zati eginda izten eben
· Lo destrozaban todo
Arrapatu balu apaiza’ etzion noski eskuan muin emango!
· Pobre de él si lo pilla!
Arrapatu du mutilak beso ondotik; eta Aina-Marik’ zarta! ematen dio’ suak eta
garrak atera arterainokoa... Bai utzi ere mutilak!
· Un guantazo que le saca los colores a la cara
Arrapatu du mutilak beso ondotik; eta Aina-Marik’ zarta! ematen dio’ suak eta
garrak atera arterainokoa... Bai utzi ere mutilak!
· Y vaya si tuvo que dejarla...!
Arrapatu nai ninun’ baina kukuak oker jo zion
· Le salió el tiro por la culata
Arrapatuko aut ba!... Zakuan sartuko aut!
· Amenazas en broma hechas a los niños pequeños
Arrapatuko bazinduzteke’ errukarri zinake zu
· Muy mal lo irías a pasar
Arrapatuko uk duk ori zangotik...!
· Cualquiera le pilla a ese bribón...!
Arrapatzeko edo itotzeko zorian zekarten zakurrak erbia
· En peligro de morir sofocada
Arrapatzen duanean’ moteldua geratzen da: buru pisuarekin, ta asterdiraino bear-
bada’ bearrerako gauz eztala
· Cuando pilla la borrachera
Arrapatzen duanean’ moteldua geratzen da: buru pisuarekin, ta asterdiraino bear-
bada’ bearrerako gauz eztala
· Incapacitado para el trabajo
Arrapatzen zaildu besterik etzuten egin bei ori tiroka ibili zutenak
· No consiguieron otra cosa sino volverla más difícil de coger
Arrapatzen zanari’ jakina zan: burua bi erdi!
· Le partían la cabeza
Arrapatzen zuteneko’ bi orduko beta emateko, -agindu zun
· Darle un plazo de dos horas
Arrapau al eben arkakusurik geien bialduteko esan eutsen
· Cuantas más pudiesen
Arrapau gura badozue’ arin egingo dozue guzurra; bada anka-bakarra da
· Pues es coja. La mentira
Arrapazka bizian saldu zan atzoko Debate
· Arrebatárselo de las manos a los vendedores
Arrapazka saldu zan igandeko El dia
· Se lo arrebataban de las manos a los vencedores
Arrapazka salduko litzake, ekarri-ezkero
· Se vendería en un voleo; lo arrebatarían de las manos... Tendría mucha demanda
Arras ahul-aldian zen Ezpeletarra. Pilotan
· Estaba muy bajo en forma
Arras elizakoa zan Katixa...; ezagutza osoan hartu ditu azken-sakramenduak
· Muy devota
Arras elizakoa zen Katixa...; ezagutza osoan hartu ditu azken-sakramenduak
· Con todo el conocimiento
Arras galduak dira lengo loreak
· Han desaparecido
Arras gizon onak omen dira: arto-puska batzu; uli bati minik eginen ez diotenak
· Unos buenazos
Arras gizon onak omen dira: arto-puska batzu; uli bati minik eginen ez diotenak
· Incapaces de matar una mosca
Arras goritua dagoen auzia da au
· Una cuestión muy debatida; candente
Arras ikaraturik’ ez sutan asitzeko agindu zeban, buruzariak
· Que no empezaran a disparar
Arras jokoan da Argain, aspaldiskoan... Pelotan
· Desde hace bastante tiempo
Arras jokoan da Argain, aspaldiskoan... Pelotan
· Lleva una temporada jugando muy bien
Arras konkortua dela gure jaun mera alkatea? Jesus! Hau da berria!... Atzo akulua
bezain xut pasatu baita karrikan... Zer gertatu zaio bada?
· Qué noticia! Qué oigo!
Arras konkortua dela gure jaun mera alkatea? Jesus! Hau da berria!... Atzo akulua
bezain xut pasatu baita karrikan... Zer gertatu zaio bada?
· Más tieso que un huso
Arras kopetakoa duzue motiko hori!
· Es bien atrevido
Arras mindurik esaten zien Erregek’ bereal-bereala eraso zegiotela etsaiari
· Inmediatamente
Arrasaldeak’ dana sutan dirudi
· El poniente parece todo en llamas
Arraskan aurpegia zurituta’ meza-sarrera joarekin batean sartzen dira elizan ikazkin
gizagajoak
· Coincidiendo con el toque de misa
Arrastaka artean’ poz oso baten bila dabil bizitza guztian, gizona
· En busca de una plena satisfacción
Arrastaka baizik eztakitenak
· Los que sólo aprenden a costa de esfuerzos. A fuerza de coscorrones
Arrastaka emon dot eguna basoan, erbi bati jarraika alperrik; izerditan danau urtu
naz
· Sudar la gota gorda
Arrastaka emon dot eguna basoan, erbi bati jarraika alperrik; izerditan danau urtu
naz
· Darse un palizón corriendo tras de una liebre
Arrastaka ibili lanean’ eta ezeren alderdirik ez daukat
· Después de arrastrar una vida de trabajo
Arrastaka ibili lanean’ eta ezeren alderdirik ez daukat
· No se me ha seguido ningún provecho
Arrastako bat artuko luke ixipuaz iskindoi orrek
· Bien le vendría una pequeña escobada
Arrastan erabili nau nere gogoak
· Me ha dominado mi deseo
Arrasteian etorteko joan zan; baina aren joanak ez eban izan etorterik
· Su salida fue sin vuelta
Arrastiko arratsaldeko eleizkixunok’ bakotxeko kantu ta guzti’ ederto baten egiten
zirean Ipineko eleixan
· Se celebraban magníficamente
Arrastirian arratsaldean’ jentea polito egoan; baina on-onean asarratu jakun
eguraldia’ ta negarrari emon eutson
· Se maleó el tiempo y empezó a llover
Arrasto bero-beroak ziran
· Huellas muy recientes
Arrastoaz oartzen bada erbi-zakurra’ ez da erraz izango ari bere grina gal-eraztea
· Si se da cuenta del rastro o pista
Arrastu zan’ bainan ilargi ederra zan gure lagun
· Se hizo de noche
Arrastua!... Txoria igesi...! Gainera, lotsa gutxirekin saltoka, nere sudurraren
aurrean!
· Caramba!... El pájaro que se me escapa!
Arrastua!... Txoria igesi...! Gainera, lotsa gutxirekin saltoka, nere sudurraren
aurrean!
· Con todo descaro... a mis narices, a mis propias barbas
Arrate-aldeko hirur orduen heina’ ilunbe handi batzu hedatu ziren lur guziaren
gainean
· La oscuridad cayó sobre toda la tierra
Arrate-gaineko pagatzea pagadia’ Okel-erre alkateak meaztu eban, aundienak
aizkoreari emotearekin
· Al talar las mayores de las hayas
Arrateko eliz-atarian’ abadea zan nausi pelotan
· El cura era campeón
Arratera igotzea buruan sartu jako, dagoan beroarekin
· Con el calor que hace
Arratera joanda’ euri-truxalak artu ditugu gainean
· Hemos aguantado encima fuertes lluvias
Arratian zear, Aramaiori begi ona eginaz’ Aizkorrira ninoian, andik Oinati neure
gogo betean ikusteko
· A comtemplar a mis anchas a Oñate
Arratian zear, Aramaiori begi ona eginaz’ Aizkorrira ninoian, andik Oinati neure
gogo betean ikusteko
· Dirigiendo una mirada cariñosa a
Arratiarrak zaree, ala ez? Erantzun, aiko-maikoetan ibili-barik!
 · Responded sin rodeos
Arratiko txekorra’ txikerra, baino gogorra
· Fuerte, resistente
Arratoi bik jaten zutelako urdaia’ beraren zalantzan egoten zan, etxeko zakurra
· Solía estar al acecho, vigilándolo
Arratoi itzalgarri batzuk sortu zirean
· Tremendos, descomunales
Arratoia bota zioten goiko umeak: koskorra. Ark jo balu’ a zer burukoa!
· Grandecito ya
Arratoia bota zioten goiko umeak: koskorra. Ark jo balu’ a zer burukoa!
· Menudo coscorrón el que se habría llevado!
Arratoi-pare batek’ urtean lau ume-aldi izaten omen ditu... Eskerrak gaitz
ikaragarriak arrapatzen dituztela
· Cría cuatro camadas al año
Arrats eder au’ ezta berealakoan iritxi!
· Ya era hora que llegase!
Arrats egun-bagekoak igaro ziran... Ilun-arte luzea dakarren garaia eldu da
· La estación de las noches sin fin...: el invierno. La estación de los días largos; el
verano
Arrats gorri’ ederr-aldi
· Crepúsculo de arreboles, anuncio de buen tiempo
Arrats gorri, goiz aize
· Anuncios de tiempo atmosférico
Arrats horietarik batez’ itsasoan ikusi dut ene burua. Nolatan egin ote zen?... Zuek
bezalatsu dakit
· Eso me pregunto yo también... No lo sé
Arrats onetan berean, oilarrak bi aldiz jo baino lenago’ iru aldiz ukatuko nazu
· Antes que el gallo cante
Arratsa zen orduko’ eta presondegi batean ezarri zituzten biharamuna arteo
· Ya anochecía
Arratsa zuen gure fraideak’ komentura heldu zenean
· Ya era de noche cuando llegó
Arratsalde apala zuten’ etxe hartarat heldu zireneko
· Ya había anochecido; ya era caída la noche para cuando
Arrats-alde apalarekin hasten zen larunbata, eta biharamun arrats-alde apal-arte
zirauen
· El sábado comenzaba al atardecer del viernes
Arratsalde apalean denbora iluntzen ari zela iduriturik’ gure anaia hori xutitu zen,
etxe-alde goixko joanik hobeko zuela noski
· Al atardecer
Arratsalde apalean denbora iluntzen ari zela iduriturik’ gure anaia hori xutitu zen,
etxe-alde goixko joanik hobeko zuela noski
· Pensando que más le valdría volver a casa temprano
Arratsalde beluan etorri ziran’ or amar-amabi astobelarri, basotikoaren antzekoak
· Al caer de la tarde
Arratsalde beluan etorri ziran’ or amar-amabi astobelarri, basotikoaren antzekoak
· Unos diez o doce gamberros
Arratsalde guztien dakot lo umea; da pozarren nago: lotara emoten badau’
eskapauko dau. Sendatuko da
· Si le viene el sueño...; si consigue dormir así
Arratsalde on!... .-Alan ekarri daiala! Ba dator berori-bere, abade jauna
· Buenas tardes .-Felices, igualmente
Arratsalde on duela, don Jose, lagunakin!
· Buenas tardes tengan vuestras mercedes!
Arratsalde on! edo, gabon, onezkero...!
· O quizá ya... pues ya es tarde. O mejor dicho
Arratsalde on Jaungoikoak dizutela!... .-Zer aizek bota au onera i?
· Qué te trae por aquí?
Arratsalde on, Joxparramona...! Batista etxetik al da? -Bai zera! Idi apostura joana
da, etxean ziran diruak artuta...
· Está en casa?
Arratsalde osoan zure mende izango nazu’ astiak agintzen dizuten eran
· Según permita vuestro horario
Arratsalde osoan zure mende izango nazu’ astiak agintzen dizuten eran
· Estaré a tu disposición
Arratsaldea aurrera sartu arteraino’ etzuan atertu
· Hasta muy avanzada la tarde
Arratsaldea iluntzera zijoan’ ta bildur ginan gure laguntza-gabe iru ardi aiek etzirala
gora igoko
· Iba a anochecer
Arratsaldean aterik-ate ibiliko dira txistulariak’ bazkari onaren aitorrak joaz
· Dando muestras de haber comido bien
Arratsaldean’ berarizko trenean etxeratu gintzazan, geure anaiakaz laztan-aldi bat
egin dogulako pozez
· Tener un desahogo fraternal de afectos
Arratsaldean’ Bilboko tanbolinteruak poztu euskuezan gogoak, gauza eder asko
polito jota
· Alegrar el espíritu
Arratsaldean’ dantza garbia iluntze-aurretxura-arte; ta orduan’ bakotxa bere zulora!
· Cada mochuelo a su olivo...; cada uno a su madriguera
Arratsaldean’ etzan-aldi andi bat egiten dute
· Echan una gran siesta
Arratsaldean, landa-zelaian’ jolasa, txistu-otsean, ilunkera-arte
· Al son del chistu
Arratsaldean’ naiz eguzki, naiz euri, naiz elur’ an doaz neskatilak, apain-apain
eginda, orrako basetxe ederretara
· Pomposamente vestidas
Arratsaldean tanbolin-soinua entzun genduneko’ gure anka-otsa!
· Qué animación la nuestra, al bailar!
Arratsalde-apal artio’ bizirik iraun zuen
· Hasta la entrada de la noche
Arratsalde-apaltxoa batetik, eta euri lingirdatsu gogaikarria bertzetik’ argi gutti
bidean
· La tarde ya de vencida
Arratsalde-apaltxoa batetik eta euri lingirdatsu gogoikarria bertzetik’ argi gutii
bidean
· Lluvia pegajosa y molesta
Arratsaldeko eguzkiaren antzera’ beeko zokora laster joateko urrean aurkietan naz
· A punto de sucumbir, próximo al ocaso
Arratsaldeko hiru orenak-irian lohakartu zen, Jainkoa baitan
· Hacia las tres de la tarde... expiró
Arratsaldeko hiru orenetako’ egina bezala zuten
· Puede decirse que ya lo habían terminado
Arratsaldeko irurak ziran: ilun-beltzak desegin ziran...
· Las tinieblas se extendieron
Arratsaldeko iru-terdiak dira’ baino Joanesen gelatxoan argia jarri dute: il-zorikoen
argia
· La candela de los agonizantes
Arratsaldeko lau-lauretan sartu zan zintzo dendan, Anton
· A las cuatro en punto
Arrats-aldeko laurak bezalatsu ziren
· Eran aproximadamente
Arratsaldeko laurak’ Oiz deritxon mendi-buru-buruan jo eusten
· Me dieron las cuatro en la cumbre misma de
Arratsaldeko ordubietan’ lainoa euken mendiak
· Estaban cubiertos de niebla
Arratsaldeko ordubietan, zeru-barrenean’ edoi txiki baltzeran batzuk asi zirean gora
igoten
· En el horizonte
Arratsaldeko puska jatean’ labur itzegingo dio
· A la hora de tomar la merienda
Arratsaldeko seirak-inguru izango dira
· Alrededor de las seis
Arratsaldeon, anai-arrebak, biotza bete-betean
· Os saludo de todo corazón; recibid mi saludo cordial
Arrats-deian pozik etxerantza etozala’ ase-barik euria asi zan mendian
· Empezó a llover sin parar
Arrats-deian pozik etxerantza etozala’ ase-barik euria asi zan mendian
· Por la tarde
Arratseko intza asi baino len
· Antes de la hora del relente
Arratseko otoitza egin... eta berehala lokartu nintzan; eta iratzartu’ argi-zabalean
· Y me desperté siendo ya de día
Arratserako’ euria izango da; ta euria-bere, ez euri kizia, edo zaramea, edo zirina,
edo landurra; truizu, edo erauntsi, edo zaparrada ederra baino
· Diversas denominaciones de la llovizna y del aguacero
Arratsetan’ muga onez lotara goan, egunaz goiz iratzartzeko
· Acostarse temprano
Arraultz eta arkumak’ jaso aundia izan zuten Merkatuan
· Se han pagado muy bien; ha habido mucha demanda
Arraultza egiten ariko da... oiloa. .-Ba dik ordua!... Ez uan oraintxe asi!
 · Pues no hace poco rato que empezó! Cuánto tarda!
Arraultza erdi-aterean zeukan; eta salto egitean’ puskatu!
· Ya le salía el huevo
Arraultza izarditzen jarri zaidazu!
· Ponerlo al fuego, a la plancha
Arraultza izarditzen jarriko diot sutautsetan, eta bera moldatuko da, lanetik
datorrenean
· Cocer un huevo al rescoldo
Arraultzari buelta ematen-bestetan eztet ibili kutxare ori
· No lo he usado más que en
Arraultzatxo bat izarditzen jartzea asko dezu, nere afaritako... Auts berotan, auspean
erretzea
· Cocer al rescoldo
Arraun banari eldurik’ aate-gisa zebiltzan kapenka; itoko zirela etsirik’ ezpazuten
laguntzarik laster
· Zambulléndose como patos
Arraun-gidaria
· Piloto
Arraun-jai gabe’ oso ankamotz litzake gure Donosti
· Quedaría muy disminuido...; le faltaría algo muy importante
Arraunketa bizian irten dira mutilak Pasai-tik; burua makurtuta, danak beren
ontzian’ jo-ta-jo dijoaz gogor
· Bogando a todo remo
Arraunketa bizian irten dira mutilak Pasai-tik; burua makurtuta, danak beren
ontzian’ jo-ta-jo or dijoaz gogor
· Remando con toda su alma
Arraunketea galdu zanean’ atso biak ibili ziran batera, burua makurturik; barruak
jaten; inoiz baino erreago ta zitalago
· Consumidas de despecho; requemadas
Arraun-lanean bikaina dago...: orrek ederki artzen dio bere lanari tamaina
· Sabe manejarse bien; conoce bien su oficio
Arraunlarien berri dakien batek’ aznaia dauka kolkoan; ustez ark ainbat dakien
besteak’ itzak ere bai agoan... Estropadarako
· Se adelanta al otro con su propia explicación
Arraunlarien berri dakien batek’ aznaia dauka kolkoan; ustez ark ainbat dakien
besteak’ itzak ere bai agoan... Estropadarako
· Se adelanta al otro con su propia explicación
Arraunlarien berri dakien batek’ aznaia dauka kolkoan; ustez ark ainbat dakien
besteak’ itzak ere bai agoan... Estropadarako
· Siente comezón por dentro de explicar lo que sabe
Arraunlarien biotza gainez estutu ez dedin une larri artan’ ezin geiago luzatu
estropada asi-garaia
· Para que no sea tan grande la tensión de
Arrausika igaroten dabe eguna
· Bostezando; aburridos
Arrauts eginik utzi du. Errauts
· Lo ha dejado deshecho
Arrautza bat edo bigaz irabiatuko dira’ koilarakada bat edo bi ezne-azal
· Batir
Arrautza bat edo bigaz irabiatuko dira’ koilarakada bat edo bi ezne-azal
· Nata
Arrautza utsetan’ diru andia eralgi dabe
· Sólo en huevos
Arrautza zenbatean gaur? Ogeiean? .-Ondotxo geiagoan ariko da
· Debe de estar a bastante más; a bastante mayor precio
Arrautza-jotzen ari zan gaxo au, gaueko amaika terditan!
· Batiendo huevos
Arrautzak’ alperrik sobratzen zaizkaten or
· No saben qué hacer con ellos, de tantos que tienen
Arrautzak eta lukainkak girotu zireanean’ atara eban zartagina sutatik gure mutilak
· Cuando acabaron de ponerse a punto de freirse
Arrautzak eta lukainkak girotu zireanean’ atara eban zartagina sutatik gure
mutilak... Arraidxetxua! arek bai aukera ta esku-artea!
· Qué agilidad y destreza la suya!
Arrautzak gordean egin nai zituzten ark-bestek etzekien paraje batean
· En sitio conocido de él solo
Arrautzak gordean egin nai zituzten, ark-bestek etzekien paraje batean
· En un lugar secreto
Arrautza-perretxikua
· Cierto hongo comestible
Arrautzari gorringoa kendu’ ta zuringoa jo, arro-arro egin arte
· Batir la clara a punto de nieve
Arrautzatik askatu da arra
· Desprenderse del huevo
Arrautzaz bete-bete zan, saskia, lentxeago
· Estaba completamente lleno
Arrautz-egileak dira, iru edo lau egun ootan utzita badaude ere. Oiloak
· Son ponedoras
Arrautz-egileak dira, iru edo lau egun ootan utzita badaude ere. Oiloak
· Aunque están de receso
Arrautz-gile gertatu ez dan oiloa
· O la gallina que resulta no ponedora
Arrautzik egite al dizue oilo onek? -Ez, geldi-bolara izango du noski... Alperrarekin
dabil aspaldi ontan
· Debe de estar en período de paro, de receso
Arrautzik egite al dizue oilo onek? -Ez, geldi-bolara izango du noski... Alperrarekin
dabil aspaldi ontan
· Está con flojera hace un tiempo
Arrautzik-gabe gera gaur
· Hoy, sin huevos: no han puesto las gallinas
Arrautzok zindoak ete dira gero?... .-Bai andrea, bai; atzo goizekoen lagunak dira;
bat-batera mundura etorriak
· Nacidos al mismo tiempo
Arrautz-opil eder bat isil-isilean jaten ziarduan
 · A escondidas
Arrazoi asko jarri dituzte olain gaizki ta itxusi
· De modo tan indecente o grosero
Arrazoi askorekin daude Gipuzkoako dantzari prestu guziak’ danbolinetara
mukerturik
· Para mostrarse esquivos con
Arrazoi aundia zuan gure adiskide orrek: ango arkaitzetan’ etzegoan zulorik egiten
lanik
· No había necesidad de excavar de abrir trincheras
Arrazoi daukat’ eta utzi nazazu pakean: nere izpideari nai diot segitu
· Quiero seguir mi criterio
Arrazoi daukezu: arutza juten dienen ikusten doe’ zeinen garratza dan kanpoko ogie
· Cuán amargo es el pan del país extraño
Arrazoi dezu, adiskidea: bide orri bear zaio eldu
· Ese es el procedimiento que hay que seguir; así es como hay que obrar
Arrazoi dezu, bainan nik lengoan jarraituko det
· Seguiré en mis trece
Arrazoi dezu: dotrina berria erakusten asi ziran or’ eta arrazkeroztik ditugu orlako
arazoak
· Desde entonces tenemos estos jaleos o conflictos
Arrazoi dezu: zarra naiz, urteak ditut, eta asko. Urte oietan zerbait-zerbait ikusi det;
eta asko ikusi-ezkero’ arretaz dabilenak’ zerbait ikasi egiten du
· Quien anda despierto por el mundo..; quien no es lerdo
Arrazoi dezu: zarra naiz, urteak ditut, eta asko. Urte oietan zerbait-zerbait ikusi det;
eta asko ikusi-ezkero’ arretaz dabilenak’ zerbait ikasi egiten du
· Algo me ha tocado ver
Arrazoi ikaragarri orreri erantzuteko’ adorerik-bere eztaukat; baina gogo-indar andi
bat eginda, zer edo-zer esatera noa
· Haciendo un gran esfuerzo
Arrazoi izpirik-gabe egin du
· Sin pizca de razón
Arrazoi motzak ematen dizkit
· Réplicas hirientes
Arrazoi ona ugari ta merke... orrek!
· No se quedará callado! Nunca le faltarán razones! Respondón
Arrazoi ortan’ etzera egon alako sustrai senduan
· No has estado muy acertado en esa afirmación
Arrazoi sakon ori entzunda, zer erantzun txar emango nion mutil ari?
· Cómo era posible replicarle con un desplante?
Arrazoi txarrik etzuan gizona omen zan Joxe...; bein ere asarretzen etzana
· Hombre que jamás daba una respuesta destemplada
Arrazoia, beti’ erdian arkitzen da: ez geiegian’ eta ez gutxiegian
· La virtud está en el término medio
Arrazoia dauke euskaldunak; baina arrazoia ezkileratik beera bota ei eben Ailustian;
ta beste ainbeste jazoten da emen
· No basta tener razón, si a uno no se la reconocen
Arrazoia’ daukonari emon bear jako beti; nor dan begiratu-barik
 · Sin mirar a quién
Arrazoia dezu: ez da Jaungoikoa’ guk nola-nai aotan ibili bear gendukena... Gaizki
itzegin badizugu’ barkatu!
· Tomar en labios de cualquier modo
Arrazoia du aitak! -Mokordo zar bat! -esan zuan Patxik asarre gorrian. -Tripa-erre!
-esan zion orduan amak
· Mala entraña! Pícaro!
Arrazoia du aitak! .-Mokordo zar bat! -esan zuan Patxik asarre gorrian.- Tripa-erre!
-esan zion orduan amak
· Mierda!... Eso ya no se puede aguantar...!
Arrazoia edo ezaguera’ fedeak azpian dauka
· Está supeditada a la fe
Arrazoia ezagutzen degunak gerade..; egiaren aldekoak: ez gera inoren kontra
· Somos imparciales
Arrazoia zuk dezu’ ta jaso amarrekoa!
· Llévate la baza!
Arrazoia zure aldetik doala dirudi
· Parece que llevas la razón
Arrazoiak’ beti bere bideak ba ditu
· Siempre acaba por triunfar la razón
Arrazoiak’ fedearen agindura egon bear du beti
· Debe estar sometida a la fe
Arrazoiakin bazoaz ere’ gizon arroarekin berdin du: bere legea indarra da’ ta
mugitzen dana’ astindu
· Da lo mismo; no hace caso
Arrazoiakin bazoaz ere’ gizon arroarekin berdin du: bere legea indarra da’ ta
mugitzen dana’ astindu
· Palo y tente tieso!
Arrazoiaren biderik-gabe’ gezur ikaragarriak erantsi dizkigute...; berak merezi duten
moduan artuko zaizte neurriak
· Sin razón ninguna
Arrazoiaren biderik-gabe’ gezur ikaragarriak erantsi dizkigute...; berak merezi duten
moduan artuko zaizte neurriak
· Ya les ajustaremos las cuentas
Arrazoiari bere bidea! emaiozu
· Reconoce la verdad, hombre!
Arrazoiari’ berea eman bear zaio
· La razón, hay que reconocérsela a quien la tenga
Arrazoiaz ezta biguntzen’ biotzean garrotea daroana
· No se le reduce con razones
Arrazoi-bide txarrean gerra eman ziguten alemanak
· Nos declararon la guerra sin razón
Arrazoi-bide zuzenak agintzen digun eran
· Conforme al dictado de la recta razón
Arrazoi-bidean erantzungo zenukee
· Darías esa respuesta con toda razón; tendríais toda la razón al responder así
Arrazoien gainetik dabiltzanean indarrak
 · La fuerza sobre la razón; la violencia
Arrazoietan sartu gaitean alkarrekin’ zein ote geran nagusi
· A ver cuál de los dos convence al otro
Arrazoiez obetoago jantzita erantzun zezala, esaten nion jaun orri
· Que respondiera con razones de peso
Arrazoi-gabetanik esan dezu itza: sinistatu duena’ etzegoen gaitza
· Se conoce que eran fáciles en creer los que te dieron crédito
Arrazoi-gabetanik esan dezu itza: sinistatu duena’ etzegoen gaitza
· Has hablado sin razón
Arrazoiketa-gabeko otoitzean aurrera-samar ari diranak’ ez dute olako nekerik
arkituko, Jainkoa bilatzen
· A los que están bastante avanzados en
Arrazoiketa-gabeko otoitzean gertatzen da ori; batez ere aurrenetan. Ordun’ neke da
asmatzen nola jokatu
· Sobre todo a los comienzos
Arrazoitako gizona da
· Razonable, ponderado
Arrazoiz beteta itzegiten du Peruk’ artarako beta datorkion guzian
· Siempre que se le presenta oportunidad
Arrazoiz datorrenari’ arrazoia pozik opako diot
· De buen grado le daré la razón
Arrazpi untan’ udaminean ere ba da ur-nigarra
· Aun en la canícula hay filtración de agua
Arreba askatzen ezpazion’ tiroz ilko zula alako ua!
· Que le pegaría un tiro
Arreba askatzen ezpazion’ tiroz ilko zula alako ua!
· Al tal; al individuo aquel; al bribón de él
Arreba baino atzeragokoai’ ikara sartzen die
· Aun a personas menos allegadas que
Arreba batekin ezkonduta bizi izan zan, arteraino emakume atzeagorik munduan
etzalako
· Aún no había mujer de parentesco más lejano
Arreba bere lanean zebilela ikusirik’ osteko ate txikia ere itxi zuan Patxik
· Ocupada en su quehacer
Arreba ori etxera joan zanean’ bereala leenbiziko lana’ eliz-atzean ikusia aitari esatea
· Lo primero que hizo inmediatamente
Arrebaren peskizan egon-gabe’ eori joan adi alkateagana!
· Sin estar pendiente de...: sin aguardar a lo que haga la hermana
Arrebaren txaponen kuxkuxean zebilen
· Al husmo de..; al acecho de
Arrebari egindako lotsakizuna’ berak nozi-erazo nai izan zion
· Hacerle purgar la deshonra hecha a su hermana
Arrebatxoaren egunaz aztuta zabiltza? A, burutxo, burutxo! Emen gogoan eramaten
dira... nork opor egiten duten
· Aquí se lleva cuenta de los descuidados
Arrebatxoren egunaz aztuta zabiltza?... A, burutxo, burutxo...!
· Desmemoriado!
Arrebearekin erabiliriko biurkeriak begien aurrera alkarren gainean etorri jakozan
· En montón, en tropel
Arrebearekin erabiliriko biurkeriak begien aurrera alkarren gainean etorri jakozan
· Malos tratos dados a
Arrega-bete bide alkarreganik bizi izan arren’ etzinateke bata besteagaz adituko
· A un palmo de distancia
Arrega-bete bide alkarreganik bizi izan arren’ etzinateke bata besteagaz adituko
· Entenderse, armonizar
Arreizkero’ lan oni darraikio Satanas mundu guzian, ala berez, nola bere langileen
bidez
· En esto se ocupa; prosigue en este empeño
Arrek’ emango zion dirua...; bai eman arrek!
· De seguro que le habría dado!
Arrek esan dizkidanak egiak badira’ gure Inaxiok ez du gauz onik atera bear’
Mikela-Inaxi-rekin ezkontzen bada
· No le espera cosa buena; va a ser un desventurado si
Arrek ez duela ezer ere egin?... Obe ere ba du!
· Más le vale!
Arren baino arren esaten zioten’ libro zitzala izurri bi aietatik
· Le pedían con vivas instancias que
Arren baino arren’ etortzeko eskatu zidan
· Me suplicó con insistencia
Arren egin ginon Joanesi lagun zeigula Aitzgorri-gaineraino, astirik bazuan’ ta
lagundu zigun
· Le rogamos que nos acompañara
Arren, egin nazazu zure biotzaren jabe!
· Dame tu corazón
Arren, erruki zaitza, bigundu zaitza nere negarrak!
· Muévate a compasión!
Arren! Erruki zakidaze ta lagundu eidazue neure ordu gorri ta larri onetan!
· En este trance amargo
Arren ezkaitezala ondatu’ gagozan baino geiago!
· Aún más de lo que estamos
Arren jagiko ez al da, datzan tokiti!
· Mal haya!
Arren, Jauna, gura eztakizula’ nik bekatuz Zu lotsatutea!
· No quieras! No permitas que
Arren Jauna, izan zazu nitzaz miserikordia beste bateraino!
· Hasta más tarde. Déjame vivir un poco más!
Arren, Jauna, nire utsak parkatu deidazuzala’ eskatuten natxatzu
· Te pido, Señor, que me los perdones
Arren, Jauna, nire utsak parkatu deidazuzala’ eskatuten natxatzu
· N.B. Claro ejemplo del uso intransitivo de Eskatu
Arren, Jauna, zuzendu egizuz ene oinak’ oker-bideetara joan ez ditezantzat!
· Para que no se tuerzan al mal
Arren sekula jaio ezpalitz!
· Ojalá nunca hubiera existido!
Arren ta arren, aita-amari’ besarkada biozkor bana!
· Y no olvidéis sobre todo de
Arren ta arren egin ginion’ lenbait-len etorri zedila
· Instar, apremiar implorando
Arren ta arren egin-alak egin nizkion’ gure euskerak mesede zula ta berri oiek neri
uzteko aurrena
· Sería en provecho de nuestra lengua
Arren ta arren egin-alak egin nizkion’ gure euskerak mesede zula ta berri oiek neri
uzteko aurrena
· Le insistí con el mayor empeño
Arren ta arren, zaldi maitea! Ezin majegik nik onen zama astunagaz! Arindu-gidak
ene kargea’ eutsirik euk atal bati!
· No puedo con carga tan pesada
Arren ta arren, zaldi maitea! Ezin najegik nik onen zama astunagaz! Arindu-gidak
ene kargea’ eutsirik euk atal bati!
· Sosteniéndome una parte de la carga
Arren, umea! bildu nazazu aurtxoa etxera!... Bildu zaidazu.
· Búscame donde sea a tu hermanita!
Arren! Zetorkiola lenbait-len bere nekeak arintzera!
· A aliviar sus sufrimientos
Arren, zetorrela Lizarragaren menpera’ ta batean geigo egingo zutela! -esaten zion
· A una, yendo a una
Arren-bai-arren’ elizgizon izan bear ebala esaten eutsan beti
· Por Dios y por todos los Santos...
Arren-bai-arren, erruki zaite nitzaz!
· Por favor te lo pido
Arrenean bizi da; estu bizi da..; etetean, apapuan, guztia bearrean
· Vive en la estrechez, en extrema necesidad
Arrenean bizi dira geroztik
· En la miseria
Arrera andia egin euskuben
· Gran recibimiento
Arrera ona eraman du!
· Con que brío ha ido!
Arrera onekoa da; moduzkoa; moldatsua
· Afable
Arrera onik zer uste eztegu
· No nos espera buena acogida de ella
Arrera txarrik ez al dirazu egingo...!
· Espero que no me recibas mal
Arreta biziz eta begiak zorrotz aitonarengana daukazkitela daude ilobatxoak, ixil
entzuten antzinako kontuak
· Con gran atención y fija la mirada
Arreta gutxiko gizona da ori
· De pocos arrestos
Arreta zorrotza ipiniaz eta milaka saio eginaz’ egan nolabait egiteko bideak arkitu
dituzte
 · Han dado con la manera de
Arreta zorrotza ipiniaz eta milaka saio eginaz’ egan nolabait egiteko bideak arkitu
dituzte
· Poniendo en ello gran empeño
Arreta-gabe zabartua egon nintzan mezetan
· Estuve distraído, desatento
Arretaz joan bear due elizara’ mezaren asierarako
· Diligentemente
Arretondo txarra egin deust
· Mal recibimiento o acogida
Arretondo txarra egin euskuen
· Nos dieron mala acogida; nos recibieron de mala manera
Arr-ezazu, ta oraindaino baino gogotikago’ zure animaren egiteko bakar au
· Con más afán o decisión que hasta ahora
Arrezkero’ amaika errik jo dabe eibartarren bidietara!
· Cuántos han seguido después el ejemplo de los eibarreses!
Arrezkero, aurrera ta aurrera, ekin gogorrean nabil
· Proseguir adelante
Arrezkero, aurrera ta aurrera, ekin gogorrean nabil
· Con firme empeño
Arrezkero, aurrera ta aurrera ekin gogorrean nabil
· Desde entonces
Arrezkero’ eraso ta eraso, beti apeta batekin ibili gera geienok: onura ura nondik
ostera berriz gureganatuko ote degun
· Todo nuestro afán desde entonces; recuperar el bien perdido, por todos los medios
Arrezkero’ erri au nora-gabe ibili da
· Ha andando errante
Arrezkero’ etzitzaion itz bat bera aditzen, lurreko gauzen gainean
· No decía ya ni una sola palabra sobre cosas de la tierra
Arrezkero’ ez zan giro izango erekingo eurekiko artu-emonetan
· No serían muy cómodas sus relaciones en lo sucesivo
Arrezkero’ inolako ekaitzen bildur etziran
· No temían ningún género de tempestad
Arrezkero’ Judu oen ondorengoak ba diraue oraindio; baina erri bat bererik eztue;
besteren mendean bizi dira
· Pero no tienen tierra propia
Arrezkero’ oso itsutuak daukaz maisuak eskolako leioak
· Enteramente tapadas
Arrezkero’ oso jatxia dabil, a zan arroa
· Anda muy alicaído..., deprimido, rendido
Arrezkero’ semerik-semero, gaur arte egun ta egunoro kantatzen da kanta ori
· De generación en generación; de padres a hijos
Arrezkero-bere’ bakerik emon gura izan ezteuste, eske ta eske
· No cesan de pedírmelos
Arrezkeroko berri ba degu
· Sí que tenemos noticias ulteriores
Arrezkeroko guztian’ beti bat arpegira emoten deustazu... Beti gauza bat aitatuteak’
 eztauko gatzik
· Desde entonces acá
Arrezkeroko guztian’ beti bat arpegira emoten deustazu. Beti gauza bat aitatuteak’
eztauko gatzik
· No tiene gracia; resulta pesado
Arrezkeroko urteotan’ lanari dautsala bizi izan da
· Dedicado o entregado al trabajo
Arrezkerokoan beste gauzatako balioko etzuen-bat
· Una persona que ya no podría servir para otra cosa
Arrezkerokoan’ egunero Meza entzun zuan
· De allí en adelante
Arrezkeroz’ amaika jarri dira goikoz-beera!
· Cuánta gente arruinada!
Arrezkeroz’ amaika jarri dira goikoz-beera!
· De entonces acá
Arrezkeroz’ bake ta gozo onik eztabela dino
· No tiene gusto o sosiego
Arrezkeroz’ ezta mutil motzik, ori entzunda arritzen eztanik
· No hay chiquillo que
Arrezkeroztik’ sorterriko mugaldea ikusi nai ta nabaitu ezinik nabil, itxas-ertzean
· Desde aquel entonces
Arrezkeroztik’ sorterriko mugaldea ikusi nai ta nabaitu ezinik nabil, itxas-ertzean
· El horizonte de la tierra patria
Arri andi batek azpian artuta, urten-ezinik’ arnasa-oska egoan otsoa
· Respirando con dificultad
Arri au’ ateratzen erosoa da arrobitik, eta landutzen txit gozoa
· Muy fácil de labrar
Arri au’ luze-laburrean, zabal-medarrean eta lodi-meean... txit erraz ifinten da neurri
guztietara
· En todas las dimensiones
Arri aundi bat lertu da menditik beera
· Se ha desprendido
Arri bat atzaparrian arturik’ mutur-zainian jo nuen, gizon aietako bat
· Le di en toda la cara
Arri bat egoan elizaren ondakinetan, batez-bere’ kontu andikoa
· Digna de especial atención
Arri bat samati lotuta, itxasoko ondarretara botatea merezi dau
· Al fondo del mar
Arri bategaz buru-buruan jo ta il-otzik itxi bagendu beingoan pristia txar ori’ ez
geuntsan orain barre eragingo auzoari
· Darle en medio de la cabeza
Arri bategaz buru-buruan jo ta il-otzik itxi bagendu beingoan pristia txar ori’ ez
geuntsan orain barre eragingo auzoari
· No seríamos hoy el escarnio de nuestros vecinos
Arri baten begira zegoan zubia’ oilarrak kukurruku jo ebanean; eta alaxe izan da
arrezkero. Torre-auzoko zubia
· Estaba a falta de una piedra
Arri baten giso sorturik’ Jainkoarekin beti anbat egongo zitekean
· Insensible como una piedra
Arri batez jo buruan’ da konorte barik lurrera bota eben. Jan ez ebenean guztien
artean, Afrikako basatien zor ez izateko!
· Sin sentido, sin conocimiento
Arri batez jo buruan’ da konorte barik lurrera bota eben. Jan ez ebenean guztien
artean, Afrikako basatien zor ez izateko!
· Para no ser menos que
Arri bat-legez lotan nengoan ni, bedar artean
· Dormido como un tronco
Arri bat-legez, otz ta gogor gelditu nintzan, ia zentzun asko-baga
· Quedé como petrificado
Arri eginak bezala geratu ziran
· Quedaron mudos de estupor; de piedra
Arri guziak baino biotz gogorragoko ura’ bere biurrikeriakin guzien begitan jarri
zan. Neron
· Se hizo odioso a todos
Arri jenioa’ aitzurrak eta palak kenduko ziok... Il ondoan joango, ez leenago
· Genio y figura hasta la sepultura...
Arri koskorretatik ibiltzea’ gaiztoa da
· Es molesto andar por los cascajos
Arri labanean gagoz empleaduok: txar, on ta erdikoaz bear dogu bizi...; edozein
alkateri txapelak erantzi
· Tener que descubrirnos ante el alcalde, sea quien sea
Arri labanean gagoz empleaduok: txar, on ta erdikoaz bear dogu bizi...; edozein
alkateri txapelak erantzi
· Vivimos en difícil compromiso
Arri onen gainean jasoko det nik nere Eleiza
· Edificaré mi Iglesia
Arri ori’ erdi-aztuta neukan neuk
· Casi olvidado
Arri ta belarri eginik gelditu zan Isaak, ori entzutean
· Quedó estupefacto...; atónito
Arri ta belarri eginik zeuden’ judu aiek bakoitzari bere izkeraz egiten entzuki
· Estaban pasmados y atónitos
Arri ta belarri gelditu ziran, au entzunik
· Quedaron patidifusos
Arri ta makil’ beti lanean ibili naiz
· Trabajar duro
Arri ta makil beti lanean ibili naiz
· Trabajar sin descanso; trabajar como un burro como un negro
Arri ta makil, or dabiltza
· Andan a la greña
Arri ta makila erabiltzen due
· Le obligan a trabajar sin compasión
Arri ta so! Orrek eztik deusik aitzen. Berea besterik entzuten eztu. Sorreririk
makurrena
 · Sordo voluntario
Arri ta zur eginik gelditu zan’ erri basati aren galgiro izugarriak aurrean ikustean
· La espantosa degradación de aquel pueblo salvaje
Arri ta zur eginik zeuzkan berari begira erlijioso arek, lapur guziak
· Los tenía atónitos, suspensos, pasmados
Arri ta zur gelditu nintzan; sor ta lor...; zur ta lur...
· Quedé estupefacto
Arri txabal baten gainean aritzen ginan josten
· Sobre una losa de piedra
Arri zabal bat zeukaten mai-orde; aren gainean artzen zuten’ bizitzeko doi-doi-bear
zana
· Tenían una losa por mesa
Arria ainako aleakin’ sail guztia ondatu zigun Lazaro-eguneko kazkarabarrak
· Con unos granizos como garbanzos
Arria ainako aleakin’ sail guztia ondatu zigun Lazaro-eguneko kazkarabarrak
· La granizada del Domingo de Pasión
Arria arriaren urrena zetorkion estuenean ere’ Jesus bere Maisuaren itzak gogoan
zeuzkan. San Esteban-ek
· Hasta cuando llovían sobre él piedras sobre piedras
Arria baino sorragoa biotza
· Insensible
Arria baino ere askotan gogorragoa
· Mucho más duro que
Arria baizen biotz gogordunak
· Despiadados
Arria bezela lo dago
· Duerme como un tronco
Arria bota’ ta eskua gorde
· Tirar la piedra y esconder la mano
Arria buruz jotzea izan dot
· Me ha salido errado el tiro
Arria errez dantzatzen du mutil orrek... Euskalerriko indartsu danen buru jarri dan
gazteak
· La levanta o maneja con toda facilidad
Arria jo arte ba doa ur ori’ azaletik barrurantza
· Se filtra hacia el interior
Arria jo arte ba doa ur ori’ azaletik barrurantza
· Hasta dar con la roca viva
Arria letxe gelditu ginan’ etxe aretan zan astrapalotsa ikaragarria entzunda:
lurrikararik izango da’ zarata gitxiagoduna
· Quedamos mudos de estupor
Arria letxe gelditu ziran
· Como petrificados de asombro
Arria sendo egin dau emen, lengo domekan
· Gran pedrisco
Arria tira ta eskua gorde... orrek!
· Tirar la piedra y esconder la mano
Arria’ zerrenda erori zen
· El pedrisco cayó formando una larga faja
Arriabarra batu detsa deutso bere buruari, jokuarekin
· Se ha atraído la ruina...; la desgracia
Arriabarra galanta ba datorkigu’ zuk egin dozunagaz
· Menuda ruina nos viene...!
Arria ere izan dezue?... .-Kalterik-eta, ez...; baina ale batzuk erakutsi ditu
· Daños no... Sin consecuencias
Arria ere izan dezue?... -Kalterik-eta ez...; baina ale batzuk erakutsi ditu
· Pedrisco? Sin consecuencias, pero nos ha visitado
Arriak baino geiago aterabideak kentzen dituen zerbait
· Cerrar el paso, obstruir
Arriak baino gusto obea izango du berdin ta egotea du, nai badu... Jan dezala!
· Que se conforme, si quiere!
Arriak baino gusto obea izango du berdin ta egotea du, nai badu... Jan dezala!
· Peor sería otra cosa; menos sería otra cosa
Arriak baino kaso geiago egiten etzenieke orien oiu guziei
· No les harías el menor caso... Te harías el sordo a
Arriak beeruntz egiten dabe garaietatik; sakonetatik zerurantza doaz lurrunak
· Tienden a bajar
Arriak beeruntz egiten dabe garaietatik; sakonetatik zerurantza doaz lurrunak
· De las alturas
Arriak beeruntz egiten dabe garaietatik; sakonetatik zerurantza doaz lurrunak
· Desde las profundidades o valles
Arriak berak erdiratu ziran, eta obiak askatu
· Se abrieron los sepulcros
Arriak eztu begirik non joko duen ikusteko. Esaten den itzak’ ez jakin zer ondorio
ekar dezaken
· Mirar bien antes de soltar una palabra!
Arriak negar egin lezake’ mutil gazte orren planta ikusita
· Haría llorar a las piedras..; movería a lástima a cualquiera
Arriak negar egingo lukena!
· Qué desgracia, qué dolor!
Arriak puskatzen dituan mailuskaren pare ipintzen du Jeremias-ek, Jaunaren Itza
· La equipara o compara al martillo
Arriak urean atera zuen zalaparta aditurik’ lasterka irten zan etxetik emaztea
· El estrépito o ruido que causó
Arriakin pitxarra jo, edo pitxarrakin arria’ berdin pitxarra autsi
· De los dos modos, el resultado es el mismo
Arria-legez dago gizona, lenengo loan: guztiz biribilduta’ edota luze ta artez
· Como un tronco; profundamente dormido
Arriaren inguru guzia’ belarrak eta sasiak artua zegoan
· Cubierto de maleza
Arriaren muturrik ikusten etzala, dena urak artua zeukan bidea
· Sin que asomara siquiera una piedra. Completamente inundado
Arriarena agertu jako
· Le ha venido el mal de piedra
Arriari esanta ere ats artzen zela... ta egun batez bere isileko kontu aren berri eman
zion
· Por aquello de que hasta desahogándose con la pared se alivian las penas
Arriari negarr egin-arazteko naikoa zan arpegi odoldu ura
· Capaz de conmover hasta las mismas piedras
Arriari ere aterako lioke izerdia
· Sería capaz de hacer producir a las piedras
Arriarte lakarra da’ a inguru guztia
· Es un áspero pedregal
Arri-barruan dago. Besagain baten bidean; besagain arriren bidean... AN
· A tiro de piedra
Arribil-tarrak sokan’ piskat arrotxo ebiltzan’ alako dantzari urtena eurendarra
zalako
· Un danzarín tan destacado
Arri-erauntsiak’ txarpil-txarpil egin ttu gure arto guziak
· Los ha destrozado por completo
Arri-estalkia azpikoaz-gora iraulia zegoan
· Vuelta de arriba abajo
Arrietako auntzak il zituzana baino aize otzagoa ebilen... Negua! negu-negua eldu
jaku!
· Un invierno auténtico
Arri-gainean zabal-zabal etzanda dago katua
· Tumbado, espatarrado
Arri-gainera erori zan azi-puxka’ jaio-orduko igartu egin zan: ez baitzun ezorik
· Pues no tenía humedad
Arri-gainez ta zakar-gainez igaro ginan, andik Olaeta errira joateko
· Sobre un suelo de piedras y escombros
Arrigarri itzegin du zuen mutil orrek
· Ha hablado admirablemente
Arrigarria da’ oinbeste gauza gure burutxo onetan erne bezelatze ori
· Esa especie de brote o germinación
Arrigarriak... ur aundi oiek egin dizkiguten lanak: kale osoak eraman dituzte zenbait
erritan
· Los destrozos causados por la inundación
Arrigarrizko ezagueraz ezagutzen du orduan animak’ iru Nortzu oiek zer-izan
bakarra dirala, al izate bat eta jakintasun bat, Jaungoiko bat
· Que estas tres Personas son una misma naturaleza
Arrigarrizko naustasunagaz erakutsita dago guztia Dotrina orretan
· Con admirable maestría
Arrigorriagako mugabarruan gertatua da
· Dentro del término municipal de
Arrija tira ta eskua gorde egiten dakienak
· Tirar la piedra y esconder la mano
Arrijak negar egin dezake...! geigo ikusiko eztirala pago eder aek!
· Qué pena más grande!... pensar que
Arri-jotzen aritu da oraindainokoan. Arri-jotzen aritu da oraindainokoan
· De picapedrero
Arrika artzen dituez’ orko errietara arraina saltzera doazenean
· Recibir a pedradas
Arrika botatzekorik ez dago Guziak zerbait balio
· Todo tiene su valor
Arrika dirua bota dezu
· Malgastar
Arrika eman zioten zakur gaixoari
· Emprenderle a pedradas
Arrika eraso zioten
· Emprender a pedradas
Arrika garbitu zituzten Rolanen gizonak gureek
· Acabaron con ellos a pedradas
Arrika ta makilaka artu zuen aurrean jendeak
· Se le echó encima la gente
Arrikada artuta’ ezaguna gelditu zaio arpegian
· Le ha quedado la señal o cicatriz
Arrikada bat bidean aldegin zuen
· Se apartó como un tiro de piedra
Arrikadak artzen’ gogortua dago; eta are gogorragoak artzeko’ berriro prest
· Está ya hecho o curtido a recibir pedradas
Arrik-ar dakizki emengo kontuak
· Circunstanciadamente: ce por be. En todos sus detalles
Arrikatza ere’ goitik dabil bolara ontan
· Está muy cara la hulla; anda por las nubes
Arrikatzaren kearra dator, ilauna bezela. -Ilauna zeri esaten zaio?- Ontzi-gainetan
gelditzen dan gilbo orri.
· Pelusilla
Arri-muturraginoko guztiak’ euren moduan Jaungoikoaren esana egiten dabee
· Hasta la más mínima piedra
Arri-muturraginoko guztiak’ euren moduan Jaungoikoaren esana egiten dabee
· Obedecen a Dios
Arri-muturretikan arri-muturrera pauso eginaz joan zitzaion, amonatxoa
· Caminando de piedra en piedra
Arri-pikaturik gelditu naiz... Ondaturik
· Arruinado, hecho polvo
Arripila bat eginik’ utziko dute erri eder au
· Hecho un montón de ruinas
Arri-pila bizkarrez jota erori zan
· Tropezar de espaldas con
Arririk arriaren gainean etzitzaion Jerusaleni utziko
· No se le dejaría piedra sobre piedra
Arririk gogorrena zulatzen du, arian-arian, ur-tantoak
· A fuerza de darle
Arri-simaurrak
· Abonos minerales
Arrisku aundikoa da gure itsas-gizonen bizimodua, izpazter ontan beintzat
· Muy arriesgado oficio
Arrisku guzitik aterarik’ Zure Ama ederrak bere errukiz biotz-bateko egin gaitzala,
Jauna!
· Haga que vivamos concordes
Arrisku ori zere gain artu nai badezu’ zerbait geiago eraman dezakezu
· Si quieres cargar con ese riesgo
Arriskuaren bila goaz, tratu ontan
· Expuestos a perder
Arriskuetan etzaite jarri, ez asko eta ez gitxi
· No te expongas, poco ni mucho
Arriskuz inguraturik gagozan-ezkero’ beti dogu zur ibili-bearra
· Siempre necesitamos andar vigilantes
Arritu eta zurkaizturik gelditu zan’ ikusgarri arekin
· Quedó estupefacto
Arritu zalakorik’ inork agertu etzion
· Nadie le mostró extrañeza
Arrituak baino arrituagoak utzi bear gaituen gauza da
· Sobremanera aturdidos
Arrituen eran geratuko dira auzoak’ elkarren aurpegi ilun eta igartuak ekustean
· Al verse sus rostros demacrados, descarnados
Arrituen eran geratuko dira auzoak’ elkarren aurpegi ilun eta igartuak ekustean
· Atónitos, pasmados
Arriturik begiratu zion Batixtak’ burua nastu ote zitzaion edo
· *Habría perdido el juicio? No estaría mal de la cabeza?
Arriturik’ begirik ez nioten jaso
· Ni me atreví a mirarles a la cara
Arriturik gengozan, orainaldi ontan ixilik egoteaz
· En todo este tiempo
Arriturik geratu ziran jaun aek: Erotu zate emakume oei... Zer gertatzen da?
· Se han vuelto locas...?
Arriturik ikusi dut uda-betean eulia buruz-beera beti sukaldean: ez zan gari aundirik
bildu larrainean
· En pleno verano
Arriturik omen dago, nola ez dioten beren zer bat eskeintzen
· Cómo no le ofrecen algún empleo o quehacer
Arriturik zagoz ainbat gauza zoragarriri begira; orregaitik zagoz, begiak andik
kendu-baga
· Sin apartar de allí la vista
Arrituta gelditu ginan, nola etziguten tiro bat ere egin... Bai, arrituta gelditu
ginaden... berriz esanda ere
· Repito; vuelvo a decir
Arrituta geratu zan jentea’ euren bizkortasuna ta bular sendoa ikusita
· Agilidad y porte varonil
Arrituta ta txuti eginak egoten gera
· Estupefactos
Arrituten nazu, adiskidea... .-Eztago zeri arritu
· No hay de qué sorprenderse
Arritutzen naiz, Lajosek aurten izan dun eramana!... Berri-berritik aurten asita,
 irabaziz banaz-bana, partida guziak pelotan
· Su rápida escalada de este año
Arritutzen naiz, Lajosek aurten izan dun eramana!... Berri-berritik aurten asita,
irabaziz banaz-bana, partida guziak pelotan
· Ganando uno tras otro todos los partidos
Arritutzen naiz, Lajosek aurten izan dun eramana!... Berri-berritik aurten asita,
irabaziz banaz-bana, partida guziak pelotan
· Habiendo partido de cero
Arritzeko besoa erakutsi du, pilotari gazteak
· Ha demostrado tener un brazo extraordinario
Arritzeko ez dan bezela’ zai jarrita egongo aiz, paper oek Bilborako bidean noiz joan
diran
· Cuándo te los mandaremos a Bilbao
Arritzeko ez dan bezela’ zai jarrita egongo aiz, paper oek Bilborako bidean noiz
joango diran
· Estarás ya impaciente
Arritzeko ezpada! ontzi bat galdu-baga urten zan burruka danetan Okendo
· Cosa admirable!
Arritzeko gauza da gero, ainbeste denboran ez jakitea, ez il dan, ez bizi dan...!
· Es bien extraño que
Arritzeko gauza da gero, ainbeste denboran ez jakitea, ez il dan, ez bizi dan...!
· Es bien extraño que
Arritzeko gora-beera izan zan, benetan
· Fue un percance aquél bien extraño
Arritzeko indarrekoak dira aien egak’ arinak izan-arren
· Son de una fuerza pasmosa
Arritzekoa, nola ez ditun eraman! Azkartxo izkutatzen ditu! Katuak
· Es muy listo para echarle la zarpa
Arritzekoak dira zure zenbait aldi
· Algunas cosas que a ti te pasan...; algunas humoradas tuyas
Arritzekoak egin zitun Jainkoak Itxaso Gorrian
· Hizo grandes portentos
Arritzekoak izan bear ditek’ orrek egindako itsas-bideak...; jo omen dizkik’ munduan
diran baztar guziak eta geiago
· Viajes marítimos
Arritzekoak izan bear ditek’ orrek egindako itsas-bideak...; jo omen dizkik’ munduan
diran baztar guziak eta geiago
· Ha llegado o abordado a todos los confines de la tierra
Arritzenago ziran oraindik, au ikusiaz
· Todavía se asombraban más
Arrixko txarrean dauka txori maite orrek kabia, gaur egunean
· Corre gran peligro su nido
Arrixkoan daudenak garbi iraun dezaten, ez al degu alegin egingo?
· No vamos a poner todo nuestro empeño en...?
Arriz burua jo’ edo buruaz arria jo’ dena jo
· Lo mismo da a cuestas que a hombro: siempre venimos a parar a lo mismo; el
resultado es el mismo
Arri-zantzurik garbiena’ eguzkiak kiskal-bearra izaten da
· La señal más clara de pedrisca
Arrizko etxe galant anitz ikusi izan ditugu Urnietan’ erreki txarra eraman badute ere,
guda gaiztoen bidez
· Si bien han tenido bien triste suerte; si bien han sufrido mucho destrozo
Arrizko etxe-moduko baten sartu nintzan’ da emakume-erreskada andia egoan,
aldagarriak garbituten
· Entré en una especie de casa de piedra
Arrizko maila oetan’ eun ta ogei gizon egon ditezke’ alkar asko estutu-gabe
· Sin apretarse mucho entre sí
Arrizko makila’ kraskakorra
· Debilidad del fuerte
Arrizkoa bazina baino geiago etzinake oartuko’ zure gorputzak orduan leramaken
neke arrigarrira
· Del terrible malestar que sufriría
Arrizkoa bazina baino geiago etzinake oartuko’ zure gorputzak orduan leramaken
neke arrigarrira
· No te darías cuenta de
Arrizkoa da, edo zertazkoa, zure biotza?
· De qué?
Arrizkoa-legez geratu zan... gure gizona
· Quedar estupefacto
Arro andia zan: ez ei-ekian beartsuari arpegirik emoten
· Dicen que no solía dignarse mirar al pobre
Arro aundiak’ jaramunik-be ez desta deust egin
· Ni me ha hecho caso
Arro dagoz’ lau diru txarri egin dituezalako, batek ba daki eskua zelan ibilita!
· Quién sabe cómo
Arro egoan mutila bere praketan
· No cabía en sí de satisfacción
Arro joten zituen tanbor-tronpetak’ ots-eraginik mendiai euren soinuakaz
· Haciendo resonar los montes
Arroa bai arroa!... ego-aizeak deraman orbela bezelakoa
· De un vanidoso
Arroa dabil
· Sopla viento sur
Arroago joan zan bera!... Prakak-be ezin eben artu!
· Si supierais lo ufano que se marchó! No cabía dentro de su piel
Arroak’ bee-joak izango dira lurreraino; fedeak alan dino
· Serán humillados
Arro-antzean etorri da: Erregearengatik eta neregatik’ ajolik ez diola
· Que no le importa o interesa
Arro-antzean etorri da: Erregearengatik eta neregatik’ ajolik ez diola
· En actitud arrogante
Arro-arro ebiltzan mutilak erronka eriela; eta zeri etzala
· Sin haber por qué. Sin que viniera a cuento; sin que nadie les provocara
Arro-arro eginda, bide-bazterretik oiuka asi zitzaigun.
 · Completamente ensoberbecido
Arro-asko zebilkin buruan’ gure leenengo gurasoak garrangan zeuzkan legorreko
arrantzale Luziferr-ek
· Aquel bandido o salteador
Arroetan arroena, lasterka, arnaska amagana eldu nintzan, nere lenbiziko lanaren
zilarrakin
· Muy ufano
Arroil batean atzeman’ eta il-gogor utzi zituten kalesak
· Los dejaron cadáveres a los roncaleses
Arroka beltza jo ta’ marruaz austen da olatua
· Estrellarse rugiendo contra la roca
Arrokeri guzti onek’ ezeri-bagakoak zirean
· Sin razón ninguna; sin haber por qué
Arrokeria dariola dabilan jakintsua’ ... ut!
· Fuera!
Arrokeria-gabea da, ta indar askoren jabea
· Y dotado de mucha fuerza
Arrokeriagaiti, ala eztakit zegaiti’ erderaz asi jatan... Nik barriz, erdera’ ura-legez
ikasi neban’ da zarta-zarta-zarta erantzuten asi nintzan
· Yo había aprendido a hablarlo con toda soltura
Arrokeriagaiti, ala eztakit zegaiti’ erderaz asi jatan... Nik barriz, erdera’ ura-legez
ikasi neban’ da zarta-zarta-zarta erantzuten asi nintzan
· Empecé a contestarle sin ningún tropiezo, con todo desparpajo
Arrokeriak artu ninduen
· Me venció el orgullo
Arrokeriak eta andikeriak’ gauza okerrik asko egiten gizona ipini daroe
· Inducen al hombre a hacer muchas cosas indebidas
Arrokeriak’ ezbear asko ekartzen digu etxera
· Nos acarrea muchas desgracias
Arrokeriak’ zigorra besterik ez dakar
· No acarrea más que calamidades, castigos
Arrokeriaz bete-beterik doaz kalean gora
· Llenos de fanfarronería
Arrokia ozpinetan busti zuen, eta makila luze bati erpinean ipinita’ aora eman zion
· En el extremo o punta
Arrolaka zoaz albora, gizon moskorra bezela... Atoz, eta goazen asi degun bidean!
· Te vas por la tangente; te esquivas
Arrolaka zoaz albora, gizon moskorra bezela... Atoz, eta goazen asi degun bidean!
· Volvamos al hilo
Arroltze bat erretzen ez daki
· Freir un huevo
Arroltze bat erretzen ez daki
· No tiene habilidad para nada
Arroltze jateko’ ittoa da gure aurra
· Se perece por...; es ciego por
Arroltzea nahi duzu erre-gogorturik’ ala zurgulu?
· Quieres el huevo duro, o pasado por agua?
Arronkaz beterik esan zion’ geiago zala egaz eta ankaz
· Que le ganaba o aventajaba a volar y a andar
Arropa zatarra jazten dute
· Vestido grosero
Arropa zikina’ an zeukan minduta... Usaindua
· Ya maloliente
Arropak garbitzerainoko guziak’ senarrak egiten zizkion
· Inclusive; incluso la colada
Arrorik esaten dabe aren semeak’ euskaldun direala jatorriz
· Con orgullo
Arrorik jagiten da Errege-Izarra
· Levántase arrogante el Sol
Arrosa aiek nondikan-nora ote zituan!
· De dónde las tendría? Cómo habrían llegado a sus manos?
Arrosa au’ beti dago berde ta eder, ainbeste urteren mugan
· Al cabo de tantos años
Arrosak gogotik daude emen oraindikan...?
· Todavía hay gran cantidad de rosas por aquí
Arrosario asko’ baztar guziak izurratuz...! Nola entzun bear ziona Jainkoak?
· Incordiando a todo el mundo
Arroskilo ta Jakintsuzar
· Filósofo rancio
Arroskilo ta Jakintsuzar
· Petimetre
Arrotasun eta nikezko zoroari iges egiten erakusten du graziak
· Huir de la ostentación
Arrotu bat emon bear deutsagu solo onetako lurrari... albait arinen. Arroaldi bat
· Darle un meneo o sacudida..; una cava o reja
Arrotu leitekez Asuetarrak!
· Pueden sentirse ufanos..! Irónico
Arrotu ni? ... Itxurak ba dituzu beintzat!
· Pues lo pareces en verdad
Arrotuko du, etortzen danean! Katu gaizto arek gurea
· Lo va a aporrear!..; le va a cascar fuerte!
Arrotuko zaitu orrek, poliki ezpazabiltza
· Si te descuidas
Arrotuko zaitu orrek, poliki ezpazabiltza
· Te va a sacudir... la badana
Arrotuko zaitue bien artean!... Etzaite jun!
· Te van a comer vivo!
Arrotuta daude gaur ume oik, beroarekin
· Están como soliviantados; inquietos, revueltos
Arrotuta, kanpora-naiean asten baldin bada eltzea’ tapa kendu!
· Como queriendo escaparse... la olla exprés
Arrotuta, kanpora-naiean asten baldin bada eltzea’ tapa kendu!
· Poniéndose bravo... por la presión interior, la olla exprés
Arrotxo atera zaio pelota
 · Le ha salido con demasiada fuerza la pelota; con demasiado bote
Arrotxo ibili zarie’ baia zeuenak badaruazuez!
· Vais bien servidos
Arrotxo ibili zarie, baia zeuenak badaruazuez!
· Mucho os habéis chuleado
Arrotz balin bagira Frantziako erregearentzat’ ez gira batere frantsesak; eta gure
gain jartzea hobe dugu... Gure lurra’ gure!
· Más nos vale independizarnos
Arrotz bat ostatuz joan zitzaion, bein batean
· Se hospedó en su casa
Arrotz hanitz jiten zaiku urte bakotx’ beti diru-kotsua uzten dutenak
· Que siempre dejan algo de dinero
Arrotz hanitz jiten zaiku urte bakotx’ beti diru-kotsua uzten dutenak
· Anualmente
Arrotz horiek’ gure herrian bizi zauzkigu jaun: elea bero
· Se portan como si fueran los amos
Arrotz horiek’ gure herrian bizi zauzkigu jaun: elea bero
· Alzando el tono de la voz; con imperio
Arrotza nintzan’ eta ez ninduzuten etxean artu
· No me acogisteis
Arrotzak datoz piloan’ gu danok menpean artzera
· A avasallarnos
Arrotzaz bat naz gauza orretan
· Para el caso soy como un extraño
Arroxko oien bidetik ez dijoan apaizak’ aiekikoak egin ditu
· Ya no tiene nada que hacer con ellos; lo relegan definitivamente
Arroztu egin naiz euskeraz. Moteldu
· Entorpecerse, perder la facilidad de hablarlo
Arroztu gitun’ lehen kain hain adiskide izanik
· Se han enfriado nuestras relaciones
Arru-erdi bana bakoitza ba ziran arbi-ondo aiek; amalauna ontza zabal’ aien
ipurdiak
· De un ancho de catorce pulgadas cada uno
Arru-erdi bana bakoitza ba ziran arbi-ondo aiek; amalauna ontza zabal’ aien
ipurdiak
· Llegaban a pesar media arroba cada uno
Arrunt diruz gabetua zen, eta zor haundien azpian jarria
· Agobiado de grandes deudas
Arrunt diruz gabetua zen, eta zor haundien azpian jarria
· Enteramente desprovisto de dinero
Arrunt ikaratu ginan orduntxe
· Tuvimos miedo de verdad...; nos creímos perdidos
Arrutik apostu egin nai du’ zeinek azaldu arto-kirtena’ buru ona beerago duana; eta
artaburu bat’ zeinek ale geiagokoa
· Un tallo o pie de maíz
Arrutik apostu egin nai du’ zeinek azaldu arto-kirtena’ buru ona beerago duana; eta
artaburu bat’ zeinek ale geiagokoa
 · Mazorca de mayor número de granos
Arrutik apostu egin nai du’ zeinek azaldu arto-kirtena’ buru ona beerago duana; eta
artaburu bat’ zeinek ale geiagokoa
· Presentar, exhibir en concurso
Arr-uzketan egin diat lan kori hori
· Lo he hecho a intervalos
Arta ezazu gizon hori; eta garaitiko xahutzen dituzketzunak’ ... berriz iragaiten
naizenean bihurtuko darozkitzut dizkitzut
· Cuida bien a este hombre
Arta ezazu gizon hori; eta garaitiko xahutzen dituzketzunak’ ... berriz iragaiten
naizenean bihurtuko darozkitzut dizkitzut
· Lo que gastes de más con él
Arta-buruak’ albo-erreak eginda daukaguz leku askotan
· Las mazorcas han empezado ya a chamuscarse por el tizon? por la helada?
Artaburuak jorratzen joan adi!...
· Vete a freir espárragos!
Artagan baino-be goragotik’ sei elizate dakustaz, Bilbon altzoan jarririk
· Seis parroquias
Artagan baino-be goragotik’ sei elizate dakustaz, Bilbon altzoan jarririk
· En el casco urbano. ? En la barriada de B. ?
Arta-jalkitzen aria duzu Mikela’ bazkaltzetik afaltzera
· Se ha ocupado en desgranar maíz
Arta-jorrari etsia eman diogu
· Ya hemos dado fin a
Arta-jorratan ere’ pozean ari dira baserritarrak, lur guziak gozo-gozoenean dituztela
· Teniendo las tierras en la mejor sazón
Arta-jorratan ere’ pozean ari dira baserritarrak, lur guziak gozo-gozoenean dituztela
· Trabajan animosos
Artalde batera arrimaturik’ beste ardien papera egiten asi zan azaria, ardi-larruz
jantzita
· Remedar a las demás ovejas del rebaño
Artalde bikain orren erdia baino aundixeagoko zati bat
· Algo más que la mitad de
Artalde osoak erdirako izenarekin ifinten zituzten’ ogeita bina errealeko balioaren
oinean bakotxa
· En contrato de aparcería o participación
Artaldea larrean utzirik’ etxera egiten dute artzai oiek, eta arazo-gabe daude
atsalderaino
· Se vuelven a casa
Artaldea larrean utzirik’ etxera egiten dute artzai oiek, eta arazo-gabe daude
atsalderaino
· Permanecen desocupados
Artaldeak bakarrik eta txabolak zai-gabe utzirik gatoz’ baina ardurarik-gabe:
piztietatik dala, naiz lapurretatik’ Zuk gordeko dituzu or zautzan lekutik
· Dejándolas sin guardián
Artaldeak bakarrik eta txabolak zai-gabe utzirik gatoz’ baina ardurarik-gabe:
piztietatik dala, naiz lapurretatik’ Zuk gordeko dituzu or zautzan lekutik
 · Desde ese pesebre donde estás recostado
Artaldeak geiago ta geiago ugaritzeari ekin zaiozka gure nekazariak
· A multiplicar más y más los rebaños
Artaldearen kontu ibili-bearra izaten zuten goiz-goizetik
· Tener cuidado del rebaño
Artaldearen ona’ bere on daukate gure herriko apezek
· Lo consideran como su propio bien
Artaldeko ardi sarkoia barnean ikusirik’ besteak soinka, esi-zulotik sartzen dira
belazean
· Penetran en el prado a porfía por la brecha
Artale batek ainbeko biotzik ez du
· Tiene el corazón más ruin que una castaña
Arta-mendia orraztu eben ziero’ ikazgintzarako
· Talaron el monte encinar
Artamendik jo ta baztartzen eban ondo pelotea; ta gero Iruretak ebagiten eban, bai
baztarrera, bai zabalera
· Cortaba, lo mismo al lado que a la cancha
Artamendi-ri’ ezkerra galdu jakon; laguna’ guztiz jausi zan; eta galdu-ordera asi
ziran biak. Pelotan
· Se le dañó la zurda
Artamendi-ri’ ezkerra galdu jakon; laguna’ guztiz jausi zan; eta galdu-ordera asi
ziran biak. Pelotan
· Empezaron a jugar a la ventura; a la buena de Dios
Artan ari izan balitz’ ua bai apeza!
· Si se hubiera dedicado a tal oficio... Si hubiera estudiado una carrera
Artan bereizi ziran’ andik aurrerakoz
· Definitivamente
Artan zegola’ auntz bat urrinen zetorrela igarri omen-zuen etxelagunak
· Que se acercaba presurosa
Arta-puska batekin ontzia inguru guztian igosten gelditu zan Patxi
· Rebañar la fuente, todo al rededor
Artara beartu ninutelakotz eginkizunak’ erritik kanpoan ibili naiz oraindaino
· Obligado a ello por mis negocios
Artara ditezen euskaldunak’ nola egin erakustera noakie
· A fin de que se decidan a ello
Artara emon-ezkero’ zelan-bere-bait egingo geunke
· Puestos a ello...; si nos decidiéramos a ello
Artara’ eztauka gaur eskribitzerik
· Según eso; de ser así las cosas
Artara-ezkero’ eztago leer egin-bearrik. Gure lege-gai au Madril-go legearekin
giltzatzen.
· Puesto uno a hacerlo; llegado el caso
Artara-ezkero’ eztago leer egin-bearrik. Gure lege-gai au Madril-go legearekin
giltzatzen.
· No se requeriría gran esfuerzo
Artara-ezkero’ jan ere egingo nuke
· Puesto en el caso...; si fuera preciso
Artarainoko eramanik eztet
· No tengo tanta paciencia para soportarlo
Artarainoko zera etzan ba Manu!
· Pues no era una cosa tan hasta allá...! no parecía descollar tanto como para eso
Artarako aldarte on baten bilara joan zen
· Una buena coyuntura favorable
Artarako azalik eztet nik
· No tengo audacia para tanto; no tengo cara para eso
Artarako’ bear-adina bide ba zan
· Harto motivo había para ello
Artarako bere odoleko bat utzi naiez’ Agar-ekin ezkondu zan
· Dejar un descendiente
Artarako bideak dakarren aldi guzietan
· Cada ver que se presenta ocasión para ello
Artarako ustean etorri naiz gaur
· Con tal intención o propósito
Artarako zer egin bear zan’ askatu zuten burua
· Discurrieron qué habría que hacer
Artarako zuten eskuz’ bali-aalean baliatu ziran
· Sacar todo el partido posible de
Artarako zuten eskuz’ bali-aalean baliatu ziran
· Del poder o derecho que para ello tenían
Artarakoagoa zen leengo sukalde zaarra’ ... taloak erretzeko, berria baino
· Era más adecuada para
Artarakoxe egina dirudi ark, bere esku-tokiarekin
· Parece hecha exprofeso para tal objeto
Artaratuko banintz’ naiko nuke jakitea zer asmotan zauden zu
· Si ello me resultara factible
Artatik artu nai du Sukuntzak adarra’ lagunarekin bertsotan asteko
· Tomar el hilo o pie para
Artatik gogor eldurik alkarri’ borrokako gaiean jarri ziran bi lagunak
· Se dispusieron a pelear
Artatik gogor eldurik alkarri’ borrokako gaiean jarri ziran bi lagunak
· Tomando de ello pie para disputarse
Arta-urte on dezue aurten, Txomin? -Ainbestekoa, jaune...: Jainkoa ez da guzaz
aaztutzen. Aurtengo urtea baino txarragook izaten die
· Bastante bueno
Artaz jaiki ginan kontura’ gezurretan ari zirala
· Por ahí llegamos a darnos cuenta de que
Artaz jaiki zan kontura
· Con ello vino a caer en la cuenta
Arta-zuritzeko kontuak dira oiek, gizona
· Esos son bulos
Arte atako utsegiteak ixilik eroan eutsezan
· Los descuidos o faltas anteriores
Arte atako utsegiteak ixilik eroan sutsezan
· Tolerar en silencio
Arte atan’ dana da ona; gero kontuak!
· Los conflictos vienen después
Arte atan’ dana ona; gero kontuak!
· Hasta entonces
Arte batzuetan’ sua auspean-legez, jatorrizko asarre ori ezkuta izan da
· Esa invetarada enemistad
Arte gitxiko gizona zan
· Impaciente
Arte guzian’ isilik zegoen lurra
· Durante todo aquel espacio de tiempo
Arte hartan berean’ oilarrak jo zuen; eta orduan Jaunak, itzulirik’ egin zioen
begitartez Piarres-i
· Volviéndose le dirigió una mirada a Pedro
Arte hartan berean’ oilarrak jo zuen; eta orduan Jaunak, itzulirik’ egin zioen
begitartez Piarrez-i
· Y en aquel mismo momento
Arte hartan’ soldadoak bildu ziren
· Entre tanto
Arte laburrez egin zuen bere egitekoa
· En poco tiempo
Arte laburrik barnean itzuliko zitzaiotela uste zuten
· Antes de mucho tiempo
Arte ontan berean’ Majentziok agintzen zuen orko lurretan
· En este mismo tiempo
Arte ortan il zen
· En ese rato; en el entretanto
Arte zuen guziez’ hirirat jalgitzen zen
· Siempre que disponía de un rato de ocio
Arteak ez du ematen sagarrik; ezkurrak baizik
· No hay que pedir peras al olmo
Artean ain sarri jausteko lera gaizto emoten izan deustan ekanduzko bekatua
· La vehemente inclinación perversa
Artean bost egun besterik etzan’ alargun gelditu zala
· Aún no hacía más que cinco días que
Artean emen etenik-gabe eginen diot otoitza
· Sin interrupción
Artean etzan lotsatzeko gauza’ soinekorik-gabe egotea
· No era motivo de vergüenza
Artean etzezaken jakin’ elkar artu zutenik etzutenik
· Si había habido o no tal convenio
Artean ez emen-zoen kristauek garirik egiten’ gal-azirik ez-da
· Al carecer de semilla
Artean ez emen-zoen kristauek garirik egitten’ gal-azirik ez-da
· No sembraban trigo
Artean’ garbariek, lanen aringarri’ irauli dute lurra, mokoz ari ta oni
· Han recorrido la tierra las cardadoras
Artean’ garbariek, lanen aringarri’ irauli dute lurra, mokoz ari ta oni
 · Picoteando a este, al otro y al de más allá; criticando
Artean’ guk ezin dukegu, uste dugun, Salbatzailea
· No podemos tener el esperado
Artean’ jendea milaka ari zan ugaritzen, alkar aztakatzeko zorian
· Hasta pisarse o atropellarse unos a otros
Artean’ legunkeri asko: ezkondu eta ondorenean dira kontu politak!
· Una vez casados es cuando comienzan las historias
Artean or dabiltz betiko gosekilak, kalerik-kale
· Los eternos vagabundos. Famélicos
Artean or dabiltz betiko gosekilak, kalerik-kale
· Mientras tanto
Artean sasoi zula’ jajoa zan
· Mientras estuvo en sazón
Arte-bila etorriko naz urrengo baten
· A descansar; en busca de sosiego
Arte-bila etorriko naz urrengo baten
· Algo más tarde
Arte-bitartean’ ez genien ezer igerri
· Entre tanto; hasta aquel momento
Arteetan’ etzan munduan berbeeta bat baino
· Hasta entonces
Artega nengoan, zigarroak erre ta erre gau ixilean... Geroago’ ordu batak entzun
nebazan. Lo?... Bai zera lorik egin!
· Dormir?... Que si quieres!
Artega nengoan, zigarroak erre ta erre gau ixilean... Geroago’ ordu batak entzun
nebazan. Lo? Bai zera lorik egin!
· Oí dar la una
Artega ta geraka naiaukak beti... Au dok elorrioa! Au dok alamena! Bainekik zelan
emon arr oni azkena!
· Qué fastidio!
Arte-kalean zear’ ze ederto emoten-eban; kalea-betean joian laguntegi eskerga ak!
· Aquel gentío que iba cubriendo toda la calle
Arteka-marteka egiten dodaz olango beartxoak
· A ratos perdidos
Artelarra da’ buztin-lurraren urrengo lurrik gatxena
· La tierra más ingrata después de la arcillosa
Arte-marteka, astia dudanaren arabera hari naiz lan hortan
· A ratos perdidos
Artemin ikasi nituen’ gaitza orren lan minak
· Hace pocos días
Artemin ikasi nituen’ gaitza orren lan minak
· Los daños causados por esa epidemia
Artengo Madalenetan’ festa asko izango ditugu erri onetan
· Por Sta. Magdalena
Arteraino agor eta soiltzat zegoena’ sei il aietan aurdun zegoen
· Hasta aquel entonces
Arteraino agor eta soiltzat zegoena’ sei il aietan aurdun zegoen
 · La que era tenida en concepto de estéril
Arteraino’ artzantzan baizik etziekiena zan
· No entendía más que de pastoreo
Arteraino’ begi onez begiratu bide zion; baina Ajako eraso ontan’ ezta ezagun
· Hasta entonces
Arteraino’ begi onez begiratu bide zion; baina Ajako eraso ontan’ ezta ezagun
· Poco se conoce
Arteraino, berak aitortzen zuen bezala’ aren etxea Tribu guzian beeranekoa zan
· La ínfima de todas
Arteraino emen jaio ziradenai eragina zetorren mutila
· De estatura superior a la de
Arteraino’ erru txar-gabeak ziran. Adan eta Eva
· Exentos de malicia
Arteraino ikusi izan ziran ondamenetan gogoangarriena
· Hasta entonces; nunca antes
Arteraino iritxiko etziran bildurrak eman zien
· Les asaltó el temor de que
Arteraino larr-abereak baino sartzen etziran baso itxiak
· Hasta aquel entonces
Arteraino’ pake-antzean zijoan guzia; baina arako asi ziran Mahomaren kontra
itzegiten’ airatu zan Errege, ta bost praileai lepoa ebakitzeko agindu zuan
· No bien empezaron a hablar contra... cuando
Arterainoan bezela itzegiteko aurrerakoan ere, esan zion
· Como hasta entonces
Arterainoan gizonak eskeintzen zituzten sakrifizioak’ bakoitzari bere debozioak
gogoan ematen zion bezela
· Como le sugería su devoción a cada uno
Arterainoko amorio loia gorroto biurturik’ lotsa-gorrian begietatik kendu zuen
· Deshonrada, infamada
Arterainoko amorio loia gorroto biurturik’ lotsa-gorrian begietatik kendu zuen
· La echó de sí
Arterainoko denboran’ bere eskuz irabazten zuena jan-edan izandu zuen
· Sustentarse del trabajo de sus manos
Arterainoko denboran’ bere eskuz irabazten zuena jan-edan izandu zuen
· Hasta aquel entonces
Arterainoko eramakizunak’ beren gereiza baino etziran
· No eran más que una sombra de
Arterainoko mirari andiak esan ziezten
· Anteriores a aquella fecha
Arterainokoak’ ez oi-zuten eskolatu-bearrik, ori ikasteko
· Los anteriores a esa época
Arterainokoan’ burukominik asko eman zion
· Muchos quebraderos de cabeza
Arterainokoen azkarriak’ geroko zeuden Jakoben bizitza nekezkoarentzat
· Aún le aguardaban pruebas más duras que hasta entonces
Arterainokoen azkarriak’ geroko zeuden Jakoben bizitza nekezkoarentzat
· Aún le aguardaban pruebas más duras que hasta entonces
Arterainokoen azkarriak’ geroko zeuden Jakoben bizitza nekezkoarentzat
· Aún le aguardaban pruebas más duras que hasta entonces
Arterainokoen azkarriak’ geroko zeuden Jakoben bizitza nekezkoarentzat
· Aún le aguardaban pruebas más duras que hasta entonces. Capaces de hacer olvidar las
anteriores
Arteraoinokoan’ burukominik asko eman zion
· Dar mucho quehacer
Arterik artu-ezinik nago’ aztuta gaukezalako erriko alkate ta enparauok
· Están todo impacientes
Arterik ez det
· No tengo tiempo
Artetik erran dezadan, -solasak dakarrenaz-geroztik -ez duela oraikoa
· Ya que viene a cuento
Artetik erran dezadan, -solasak dakarrenaz-geroztik- ez duela oraikoa
· Dicho sea entre paréntesis
Artetik esan behar dizut’ bertso auek, egin-ala gipuzkoeraz jarrita daudela
· Te he de decir entre paréntesis
Artetxe-errekara jo omen zuten, gizon ta zaldi, amilka
· Cayeron rodando caballo y caballero
Artez dabilenari’ garbantzo-errikoa izanda-bere’ baketan itxiko deutsat
· Dejarle en paz; no meterme con él
Artez dabilenari’ garbantzo-errikoa izanda-bere’ baketan itxiko deutsat
· Proceder correctamente
Artez ibili zan’ ori esan zuna
· Qué razón tuvo!
Arteza-beera doa
· Cae verticalmente
Artikulu frantsesa’ berriz mami dezagun buruan’ gure lumatik jalgi dadin guhauren
baitarik bezala, herriko kolorez eta usainez berritua, gure mintzairea markestu-
gabe
· Para que salga de la pluma como si nos brotara a nosotros mismos
Artikulu frantsesa’ berriz mami dezagun buruan’ gure lumatik jalgi dadin guhauren
baitarik bezala, herriko kolorez eta usainez berritua, gure mintzairea markestu-
gabe
· Plasmémoslo de nuevo en la mente; repensémoslo
Artikulu ori’ or ibili da salto ta pote Urli-rik Berendi, bi urtetsu otan
· Alrededor de dos años
Artikulu ori’ or ibili da salto ta pote, Urli-rik Berendi, bi urtetsu otan
· Danzando: como de Herodes a Pilatos...; de aquí para allá
Artila onexek-bere’ aldiak dauz
· Tiene vaivenes su precio; sube y baja... por rachas
Artila zarra baino gorago dabil barria, ala?
· Es que va más cara la lana vieja que la reciente?
Artilezko ari-bila artuta txoratilan biurritzen ari da beste norbait’ galtzerdi
beroggarriak egiteko
· Para hacer medias de abrigo
Arto asko al dago zuenean?.- Lurra-estali!
 · Hasta decir basta!... Muchísimo
Arto asko aurten? .-Ganbarak artu ezin-ala
· Más de lo que cabe en el granero
Arto beroaren usaia aditzen dut
· N.B. Dicho en relación con quien se expresa en términos presuntuosos de sí mismo
Arto gain-gainekoak dituzte aurten
· Excelentes, superiores
Arto gitxi bat-bere eztago aldi askotan, eurenetan: ozta atera al dabe oneek’
eguneango igaropide gitxi bat
· Un módico sustento diario
Arto kaxkarrak dabiltzanean ere irauten degunean’ ez gera iltzen samurrak!
· Se ve que somos duros de pelar; que nos cuesta morir
Arto orri’ asko erasan dotso euriak
· Influir grandemente
Arto ta baba’ mirrinak daude aize gorri onen mende’ buruz lurrera jarriak
· Marchitos, abatidos, lacios
Arto ta gari’ mardulik daude
· Vienen lozanos
Arto ta gari’ zoztorrik utzi zitun, orain urrena, Gorriti aldeko odei orrek
· Los dejó en caña despojados de grano
Arto ta garia’ jan-ala daukagu ganbaretan
· En abundancia; a discreción, a qué quieres boca
Artoa egiten duenak’ artoa jaten du; bainan tratua duenak’ ogia ekartzen du
· Quien puede llevar productos al mercado
Artoa’ egunetik egunera goratuz garestitzen doha...: bazterretan hainitz labe ja ez
dire gorritzen
· Ya no se encienden muchos hornos
Artoa’ jan-alean aletu bear zala, esaten zan...; bada alea bere lokotxean obetago
egoten zala
· Desgranarlo a medida que se va comiendo... no antes
Artoa len’ emen zintzo jaten zan; baina orain’ artoa jateari itzi xako
· Se comía de buen grado
Artoa nai badezu’ belea San Pedrotan estaltzeko moduan egizu; ala esaten omen
zuten gure zaarrak. Esaera
· Sembrar el maíz, de suerte que por S. Pedro sea capaz de cubrir un cuervo
Artoa su dator
· El maíz viene lozano
Artoa ta babarruna egiten’ ez du gure etxeak inoren lotsik
· No le va en zaga a nadie
Artoa ta babea ereiten gogor diardue; azaroak-be bai dautse laguntzen-da
· Favoreciéndolas el buen tempero de la sementera
Artoa ta garia ongi mereziak izan-arren’ opa ez bere nagusiak bei txintxoari...
· No se los quiere dar por avaricia
Artoa ta indiarra’ oraintxe dagoz izangoan
· Están ya casi a punto
Artoa zarriegi dagoanean’ meaztu egin bear izaten da
· Cuando está demasiado espeso o junto, suele ser preciso enrarecerlo
Artoa’ zulora ereiten da zuloetara; sekula-bedarra’ besaka edo aurrera; arbia’
lorrotzera edo ortzera
· Diversas formas de siembra. N.B. Lorrotzera a surcos
Artoak, aintzineko beroekin’ ernatu dire, zenbat-baitere
· Siquiera en parte
Artoak ba dakar aurten indarra; bai alboan ere bizkor belarra
· Brota con fuerza
Artoak bere sasoian jorratzen ez ditunak’ lan txarra dauka: gero belarrak itotzen
ditu
· Mal asunto!... Mal le va a ir
Artoak bueltatzen, oraintxe... Kutxa-ondarrean daudenak ere dantzatuko ziran
onezkero
· Ya a punto de acabarse las reservas de maíz
Artoak ereinda’ bearrak urritu dira apur bat...; orain ondo gagoz asti artzeko
· Ya queda poco trabajo
Artoak ereinda’ bearrak urritu dira apur bat...; orain ondo gagoz asti artzeko
· Estamos bien para descansar; ya disponemos de tiempo
Artoak ereinean dabil
· Está sembrando maíz
Artoak ereiteko’ esaera dan bezela’ San Markos-astea: atzea baino’ aurrea obea
· Mejor antes que después de la fecha de 25 de abril, San Marcos
Artoak eta babak beste itxurarik dauke gaur’ orain amabost egunetik...!
· Qué aspecto tan diferente ofrecen hoy..., del de hace quince días!
Artoak’ garbi igartuteko autsa dauke; eta Andra-Maria egunetan egiten ezpadau’
izango danari bapez esan leio
· Podría decirse nulo
Artoak’ garbi igartuteko autsa dauke; eta Andra-Maria egunetan egiten ezpadau’
izango danari bapez esan leio. Euririk egiten ezpadau.
· Llevan trazas o caminos de secarse por completo
Artoak’ gizen-gizenak dagoz; baina bero-naian’ ondo elduko badira... Goi-estali dogu
aurten geienean; eta au kaltegarria
· Cielo cubierto
Artoak’ gizen-gizenak dagoz; baina bero-naian’ ondo elduko badira... Goi-estali dogu
aurten geienean; eta au kaltegarria
· Necesitan calor; les falta calor
Artoak igartuteko’ labasuak egiten dinardugu
· Haciendo hogueras
Artoak iltzen du Euskalerriko nekazarien gosea
· Acalla el hambre de
Artoak nekez eginak daukadaz
· Me han costado mucho trabajo
Artoak’ nekez erein ziran; ta lurrak sasoi txarrean; aize-gorritan nekez jaio ta’ ezin
sartu indarrean
· Hubieron de sembrarse tardíamente
Artoak’ nekez erein ziran; ta lurrak’ sasoi txarrean; aize-gorritan nekez jaio ta’ ezin
sartu indarrean
· No pudieron cobrar vigor
Artoak ontzeko’ erein bear dire garagarrilean; guk erein gentun uztan: orregatik
gelditu ziren ez buru ta ez buztan
· Quedar a la luna de Valencia. Quedar con un palmo de narices. Quedar chasqueado
Artoak oraindino’ soloetan geienak; irek-be askok’ erdi-ekarrien
· A medio traer; a medio acarrear del campo a casa; los helechos
Artoak’ poliki-samar lotu ziren; baino aro otz okin’ buru-apal aski dute aste ontan
· Iban granando bonitamente
Artoak zelaietan’ ba doaz goiti; baino xingil eri ta zangame aulak, geien-geienak
· Macilentos, canijos
Artoak zelaietan’ ba doaz goiti; baino xingil, ori ta zangame aulak, geien-geienak
· Van creciendo
Artoak zuritzeko estalkiaz’ nai diran besteko dantzak ateratzen dituzte auzoko
neskatx ta mutilak
· Bailan a más y mejor
Artoak zuritzeko estalkiaz’ nai diran besteko dantzak ateratzen dituzte neskatx ta
mutilak
· So pretexto del deshoje de maíz
Artoaren aldean’ garia nagusi
· Comparado con el maíz, el trigo se lleva la palma
Artoaren istori dena jalkia dizut’ aurrenez azkenekora
· Queda contada de cabo a rabo
Artoaren ordainez’ biar jan zazute ogia; bainan izan dedila erre-zar xamarra... Esan
oi dute’ ogi erre-berriak’ biotz-errea uzten duela
· Deja acidez de estómago
Artoaren ordainez’ biar jan zazute ogia; bainan izan dedila erre-zar xamarra... Esan
oi dute’ ogi erre-berriak’ biotz-errea uzten duela
· Pero que no sea del reciente; que sea bien sentado
Artoaren truke ogia ematea bezela dek ori
· Comprar una cosa mala a cambio de una buena; hacer un mal negocio
Artoaren usaia’ berealaxen artu zuten, txerriak
· En seguida barruntaron u olfatearon el maíz
Arto-bahi ote dugu neguko elurra?
· Será garantía o augurio de buena cosecha de maíz?
Artobero al du izena? Izenaren jabe izan dedila!
· Que acredite su nombre!
Arto-bero usaina daukela nire berbak, esango ezpaleu’ geiago-bere esango neuskio
· Si no le pareciera adulación
Arto-bero-usaia zegok emen
· N.B. Dicho cuando alguien se alaba de sí mismo
Artobero-usainik euki eztaigun’ eztogu argitaratu zure irakurkizuna
· Para no parecer que buscábamos alabanzas
Artobero-usainik eztozue sumetan?
· Qué manera de alabarse!
Artoberoz ongi aseta eldu naizela erranen duzu
· Dirás que exagero
Artoen sortzeko’ ozko dago
· Hace demasiado fresco para
Arto-erregutadak koipatsuaz!... Gosari ezin obea. Atzak miazkatuko dituzu, gozoaren
gozoz
· Te vas a chupar los dedos de gusto. N.B. Koipatsua: fritada
Arto-gariak azokera eta etxera erabiltzeko’ eta beste onelako txirri-mirrietarako
dauzkaten zamariak
· Y para otros trabajillos o menudencias por el estilo
Arto-gose aundia dago ingurumai oetan
· Poca cosecha
Arto-indabak’ ederrak datoz; lusagarra-be izango da naiko’ gorrinak artzen ezpadau
· Si no la echa a perder la roya
Arto-indabak’ onak datoz...; polito erneta’ jorraitzen dabiz arin baino arinago, larr
andiak egin eztaitezan, jorratu baino len
· Se dan prisa a la escarda
Arto-makila bikainak izaten diran soroak
· Donde suelen darse magníficos maíces
Arto-ogi zikin orrek’ oiloari ere erasan dio. Beerakoa eman dio
· Le ha hecho daño; la ha descompuesto
Arto-pila gorri-gorriak agiri ziran, ganbara-betean
· Ocupando todo el desván
Artotarako lain-be ez da egiten ofizio onetan
· No compensa el esfuerzo
Arto-zatia bi puska eginda’ saltoka joan da
· Partir en dos
Arto-zuritzaleak’ maiz kantua agoan du
· Tiene con frecuencia la canción en los labios
Artsalde on, emen naiz berriro... .-Osasun onez ongi etorri dedila!
· Felices tenga Vd..!
Artsaldean’ aldapa gora igo ginan, ta igoa etzitzaigun damutu
· No nos pesó el haber subido
Artsaldean’ dantza ta dantza; naiz ta egon basa
· Suelo embarrado
Artsaldean’ dantza ta dantza; naiz ta egon basa
· Baile y más baile
Artsaldean erreago izaten da...; paseatzeko’ egualdi obea goizean
· Calienta más el sol
Artsaldeko iruak-laurak bitartean bildu zen jendea gure atari-aurrean
· Entre las tres y las cuatro
Artsalde-onak eman ondoren, eskatuko dio’ egin degiola atsegin’ beraren eskura
dantzara etortzeaz
· Que le haga el obsequio de
Artu bat eman dio amak alabari
· Rapapolvo, bronca, reprensión
Artu beitekez gogoan’ zar jakinen esan-onak, kalte-artuak emonak! Eta ez itzi inoz
alboan!
· Tómense en cuenta! Recuérdense!
Artu beitekez gogoan’ zar jakinen esan-onak, kalte-artuak emonak! Eta ez itzi inoz
alboan!
 · Dictadas por los escarmentados
Artu beitekez gogoan’ zar jakinen esan-onak, kalte-artuak emonak! Eta ez itzi inoz
alboan!
· Las enseñanzas de los ancianos experimentados
Artu beitekez gogoan’ zar jakinen esan-onak, kalte-artuak emonak! Eta ez itzi inoz
alboan!
· No se dejen a un lado! No se desoigan!
Artu daben gizonaren jantziagaz’ ez da elduko urrin
· Con la ayuda del marido
Artu daigun epe labur bat... Orra ondo egosi-bako asmuak ekarri dauskun buru-
austea
· Proyectos no bien madurados
Artu daigun epe labur bat... Orra ondo egosi-bako asmuak ekarri dauskun buru-
austea
· Tengamos un poco de calma
Artu daiogun ardurea Euskereari’ eta sendotu daigun
· Prestarle atención cuidadosa
Artu det loteriko lista; eta asi naiz ikusten’ nere modu esanaz: seguru niok... uts
· Diciéndome a mí mismo
Artu det loteriko lista; eta asi naiz ikusten’ nere modu esanaz: seguru niok... uts...
· Estoy seguro de que nada de que no me ha caído nada en la lotería
Artu deutsazu inori gorroto oso edo gatx-gurarik?
· Cobrarle aversión, odio
Artu ditut aina esatea ere’ geiegi iruditu zitzaion nunbait... Eskerra eman zigun!
· Vaya un agradecimiento!
Artu ditut aina esatea ere’ geiegi iruditu zitzaion nunbait... Eskerra eman zigun!
· Aun el acusar recibo
Artu ditut zelan-alan atz-kada bi aza; ta iruntsiko baditut’ edan bear dot
· Aunque con dificultad
Artu dozun arazoaren ordez’ dakartzudaz oilasko bi
· En pago de la molestia o trabajo
Artu dozun arloa bide onera ekarteko, adorerik ba dozu?
· Para sacar adelante tu empresa
Artu dozun gizona’ bainabakoa da
· Es irreprochable; sin peros
Artu eban bere eskuetan albistaria Mainasik’ eta arnasa batean goitik barreneraino
begiratu eutsan
· De arriba abajo
Artu eban bere eskuetan albistaria Mainasik’ eta arnasa batean goitik barreneraino
begiratu eutsan
· De una ojeada De una alentada
Artu eban koskorrekoarekin’ konorta galdu’ eta luze-luze jauzi zan
· Perdió el sentido
Artu eban txakurrak katua aurretik
· Se echó en persecución del gato
Artu eban Txominek atzenean burubidea, neskame bat bilatzeko’ ta egun gitxi-
garrenean idoro eban’ amalau urteko neskatila sendo bat
 · A los pocos días
Artu egik aiena onetik landarea, ta ama onetik emaztea
· Antes de tomarla por esposa, fíjate si es buena su madre
Artu egiozu arpegia alkate jaunari...!
· Véase Vd. con el alcalde para tratar del asunto
Artu egizu gogo egin-egina’ urrengo ila obeto emoteko! Bear-bada’ berau izango dozu
zeure bizitzako gerorengoa
· Quizá sea el último de tu vida
Artu egizu gogo egin-egina’ urrengo ila obeto emoteko! Bear-bada’ berau izango dozu
zeure bizitzeko gerorengoa
· Toma una firme resolución!
Artu egizu jatortzun erea’ itxi-barik bigarko’ ondo egitea
· Aprovecha la oportunidad
Artu egizu, Jauna, nire eskuikune guztia!
· Toda mi libertad, mi libre disposición
Artu egizu neure zorion beroa!
· Recibe mi entusiasta felicitación
Artu egizu orretarako’ bear dan-beste denpora
· Todo el tiempo necesario
Artu egizue biok neure bostekoa
· Recibid mi felicitación
Artu eikezu santokristo bat besartean’ eta mun emon guztiz samur’ bere ilaga gozo-
gozoai
· Besar tiernamente
Artu eskuetan sorginaren mingaina’ ta... mi-ari, mi-ari! emen orduko an izan adi!
egiten emen-zion
· Llégate allí rápido! Como un relámpago!
Artu ezazu eskuetan diztiarri bat: aren urdinak edo gorriak atsegiten al dizu?
· Te agradan los reflejos de la piedra preciosa?
Artu ezin-alako kargarik eztegu bear
· Carga superior a las fuerzas
Artu gendun garaiz’ itxas-azpitikako zure oiartzuna
· Ya llegó a tiempo tu salutación por cable; tu cablegrama
Artu gogoan, bertso au!
· Fíjate bien, para que no se olvide
Artu makila bat’ eta bizkarreko itzelak emon eutsezan, bizkar dana mazpil-mazpil
eginda itxiteraino
· Hasta dejarle toda la espalda magullada
Artu makila bat’ eta itzelak emon eutsezan, bizkar dana mazpil-mazpil eginda
itxiteraino
· Le propinó terribles garrotazos
Artu nai dezu bertatik Sakramentu au?
· Ya; inmediatamente
Artu nai ez duenak giarrean minik’ ez dezaiola egin inori burlarik...!
· Quien no quiera sufrir en su propia carne
Artu naiko ote naute berengana, edo beren kontura?
· Querrán acogerme?
Artu nere zorion-agurra...! Eta luzaroko izan deitezela uztarri berri bi oiek!
· Y tengan larga vida las dos nuevas parejas
Artu omen ziozkan mutilak zakurrari ao-sapai biak esku bana-etan; eta batetako
indar portitzaren bidez’ masaila-ezur biak iriki omen ziozkan arras, alde
banaetara
· Las dos bases de la boca, una con cada mano
Artu omen ziozkan mutilak zakurrari ao-sapai biak esku bana-etan; eta batetako
indar portitzaren bidez’ masaila-ezur biak iriki omen ziozkan arras, alde bana-
etara
· Las dos quijadas una a cada lado
Artu omen ziozkan mutilak zakurrari ao-sapai biak esku-etan; eta batetako indar
portitzaren bidez’ masaila-ezur biak iriki omen ziozkan arras, alde bana-etara
· Con un esfuerzo repentino
Artu ondo gogoan, urren dinoguna!
· Lo que vamos a decir a continuación
Artu ta eroan egizu...; ta etxean ikusiko dozu ondo’ au dan gauza ederra
· Qué cosa tan preciosa es
Artu ta estalpetu nagizu, Jauna, zeure egapean!
· Ampárame bajo tu protección!
Artu zadazu egitzat!
· Créeme!
Artu zazu sekulako su haren alde’ neke pits ori
· Insignificante trabajo o pena
Artu zituan eriotzaren gau ilunak’ ta egiaz Jaunagana biurtu-gabe il ziran
· Los sorprendió la noche de la muerte
Artu zituzten Sarrazenoak saietsetik’ eta ebaki zuten dena
· Lo desbarataron todo
Artu zuan altzoan Joantxo’ zerbait gozatu naian
· Consolar, reconfortar, regalar
Artu zuan bere txanda konfesiorako
· Tomar turno
Artu zuan mutilak arrautza’ eta eskuakin gurutze eginaz’ zurruta batean edan zuan
· Lo sorbió de un trago
Artu zuen lotsagatik’ bere biziko ardoa ala edatea utzi zuen
· Para toda la vida
Artu zun seta’ ixilik eta ixilik egotea
· Obstinarse en no decir palabra
Artu zuten auzoko neska koxkor bat, jan da jantzi-aldera
· A cambio de manutención y ropa
Artua zor da dio esaera zar batek
· Lo recibido es deuda
Artuak’ emanarekin du sabore
· Quien recibe no disfruta mientras no corresponde
Artu-aldi bat ba dago oraindik sendagai artatik: nai badezu’ eskatu!
· Aún queda para una toma o para una tanda
Artu-eman aundia joan-etorri aundia du zure osabarekin
· Trata mucho con
Artu-eman aundikoak dira aren gurasoak
· Son muy relacionados; gente principal
Artu-eman aundikoak dira aren gurasoak
· Muy relacionados; gente principal
Artu-eman gaiztoaz lotzen ditu deabruak
· Enredar o comprometer en relaciones ilícitas
Artu-eman pranko ibili da merkatuan
· Mucha compraventa
Artu-eman zarra zuten gureek Terranova-n
· Tuvieron antiguo negocio o trato
Artu-emanak ezartzeko librua
· Llevar las cuentas
Artu-emanakin’ kontua garbi izaten da. Zorretan ezer utzi-gabe
· Pago al contado, quedando en paz
Artu-emanera zijoazen emakumeak’ kalean gora ikusten ziran, beso ta buru otarraz
beterik
· Mujeres que iban al negocio con su mercancía
Artu-emon onen irabazia’ erdiz-erdi banatuko da
· Repartir a medias
Artu-emona daukogun andikien etxera eroaten ditugu
· Con quienes estamos relacionados
Artu-emonak eten
· Romper las relaciones
Artu-emonean dabizanak’ orretara obeto jakingo leukee gauzea nun erosi
· Los que trafican en el negocio
Artu-emonean zuzena danari’ guztiak ondo gura deutse
· Al hombre recto en las relaciones sociales
Artu-ik eroapena, Mati, olan eure burua estutu-baga!
· No te atormentes de esa manera!
Artu-itxian izan-ezik’ nik ezin irakurri nei ori
· Como no sea a ratos sueltos; a intervalos
Artu-izkitzu bertatik, geiago luzatu bage!
· Tómalos ya
Artu-izkitzu bertatik, geiago luzatu-bage!
· Sin más tardar
Artu-izu ondo gogotan’ aitak dirautsuna!
· Toma en consideración!
Artu-izu ortxe esku-bete iketz
· Toma ahí un puñado de carbón
Artuko al-zula eman nion
· Con la esperanza de que me lo tomaría
Artuko dezute’ urte-barruko arkumetxo bana
· De un año abajo; del año
Artuko dizkio onek aguro aztarrenak
· Seguirle la pista y dar con su paradero
Artuko liketek pozik gure soinu gozo aien itxura’ oraingo berritxu txar oek!
· Ya quisieran para sí...!
Artuko omen luke andregaitzat! .-Au erropa, au! Ezta lotsatzen ere esateaz!
· Qué caradura!... Y aun se atreve a decirlo!
Artuko uke gure patxara!
· Ya quisieras para ti nuestra flema...!
Artuko zenduke zuk aren abildadea!
· Ya quisieras tener...! Para ti la quisieras!
Artuko zenduke zuk aren ertza!
· Ya quisieras para ti su posición!
Artuleak eztau emon diru andirik
· No ha dejado mucha utilidad
Artun naizue ainbat lasterren oraintxe!
· Cuanto antes
Artungo nozu zeure lepoan, Gorbeia ona, ukustearren neuk-be ondo, zelan goiazan
euskeran?
· Me dejarás encaramarme sobre tus lomos
Artuta, ni eramango naute kartzelara!
· A quien se van a llevar es a mí
Artutako lotsa burutik ezin kenduz’ egun gitxiren epean il zan
· No pudiendo olvidar su vergüenza
Artuteko-be... ederrak artu ebazan Eladik, etxeratu zanean
· Bien que la sacudieron por cierto a la pobre Eladi..! Vaya si la sacudieron!
Artu-utzi franko egina naiz gaur artsaldean koltxoi onekin!
· Darle acometidas a un trabajo con obligadas interrupciones
Artu-utziko lanak eztu balio
· Hace falta hacer el trabajo sin interrupciones
Artu-zalea da’ baina zaila, emoteko orduan
· Agarrado, tacaño
Artxanda gan-ganera eldu ziranean’ urrengo autu au asi eben
· Entablaron la siguiente conversación
Artxanda mendiaren bizkar onetantxe arazo-barik nengoala’ Erandioko eliza-aldean
zer bat ikusi neban’ zer zan enekiana
· Desocupado, sin saber qué hacer
Artxanda utsik zegoala ustetan zetozen, Derio-n barrena. An geunden gu’ geren
azken-arnasak emateko prest
· Creyendo que estaba desguarnecido
Artxanda utsik zegoala ustetan zetozen, Derio-n barrena. An geunden gu’ geren
azken-arnasak emateko prest
· Dispuestos a luchar hasta el último aliento
Artxandan’ berrogeta-amazortzi urte-inguruko gizon sendokote bat aurkitu genduan
· Robusto y fornido
Artxandan edo orrenbaten egingo zenduen mondxorra?
· En Artxanda o por ahí... N.B. Merienda para celebrar la terminación de una obra
Mondxorra
Artza ila, altxagarriakin lau oinen gainen euki omen zuten’ plazako jendea bakandu
zan arteraino
· Hasta que se disolvió el gentío
Artza, nonbait, lekuz urrerago egon’ ... ta leoi jaunari lotsa jabon-bagan’ ardi
 gaixoari lenago esetsi deutso; ta bertan il
· Ataca primero a la ovejuela
Artza, nonbait, lekuz urrerago egon’ ... ta leoi jaunari lotsa jabon-bagan’ ardi
gaixoari lenago esetsi deutso; ta bertan il
· Como por lo visto está a menos distancia
Artza, nonbait, lekuz urrerago egon’ ... ta leoi jaunari lotsa jagon-bagan’ ardi
gaixoari lenago esetsi deutso; ta bertan il
· Sin guardar miramientos al león
Artza ta galbaiak berrindu badira’ ez barririk egin: alperrikoak dira-ta
· Romperse, estropearse
Artza ta galbaiak berrindu badira’ ez barririk egin: alperrikoak dira-ta
· Ya no se necesitan
Artzai bat baino geiago’ lepotaraino elurretan sartu da
· Nieve hasta el cuello
Artzai bat’ Murumendi-n omen-zebilen, ardi-ondorean
· Cuidando o apacentando ovejas
Artzai bazera’ ba dakizu zer dan arkume gaitzetsia...: ori nun nik izengoitia
· Corderito desamado o aborrecido de su madre. Huerfanito, para el caso
Artzai errukarri oiek gelditu ziran’ ez arkume, ez zakur eta ez diru
· N.B. Notar el empleo indefinido de los nombres
Artzai gaizoak’ istilu gorri ikusten du neguetan
· Pasa malos días
Artzai gaxoak’ aurtengo negu elkorraren ordain-sari izan dezala!
· Compensación
Artzai gaxoak’ aurtengo negu elkorraren ordain-sari izan dezala!
· Crudo invierno
Artzai gazte gizajo aren galdu-bearra’ neurririk-gabea zan: aren malkoak bigunduko
zuten azkenean jendearen biotza
· Angustia; empeño angustioso
Artzai gaztea jarri zitzaien aurreti’ ta bataren beste’ aldapa-gora zijoazen gogoti
· En fila, uno detrás de otro
Artzai gaztien gogozko txiruliruak entzuten dira
· Entusiastas tonadas
Artzai lotsatia’ zalkorra makurtuta ateratzen da errosarioko orduan ardietara,
gaiztakeriren bat egin balu bezela
· Todo encorvado
Artzai On ori gogoan bizi-bizi zauzkagunean’ ez genduke gogoera ori burutik utzi-
bear; gerenez baintzat ez aldatu-bear
· Cuando estamos fijamente atentos a Ti
Artzai On ori gogoan bizi-bizi zauzkagunean’ ez genduke gogoera ori burutik utzi-
bear; gerenez beintzat ez aldatu-bear
· No debemos apartar de la mente esa idea
Artzai onak garbi utzitakoan’ arazo-gabe sartuko naiz toki arantzatsuetan
· Sin estorbos que me lo impidan
Artzai onaren mendean’ itxuran dabil erria
· No le va mal al pueblo
Artzai oni, ez nondik eta andik, alabearrak ekarri zion burura’ aza landare oek
 txabola-inguruan landatzea
· Se le ocurrió por casualidad
Artzai oni, ez nondik eta andik, alabearrak ekarri zion burura’ aza-landare oek
txabola-inguruan landatzea
· Fortuitamente; sin saber cómo ni por dónde
Artzaia arnaska ardi-bila mendi-garaiean..; noizean bein gelditzen da txintxarri-
zurrean
· Jadeante
Artzaia arnaska ardi-bila mendi-garaiean...; noizean bein gelditzen da txintxarri-
zurrean
· Para oir el sonido de la esquila
Artzaia bera ere poztu da udaberriaren etorreraz; berak ere eraman bai-zitun negu
gorriko estuasunak
· También él tuvo que soportar las tribulaciones del crudo invierno
Artzaia ez ezik’ artaldea ere ipurt-arinduta dabil, beren artean alako gizon atsegina
dutelako
· No sólo el pastor, sino también la grey se muestra jubilosa
Artzaia naiz, adiskidea, ezer bear badidazu
· Para lo que a Vd. se le ofrezca; si en algo le puedo ser útil
Artzaiak ain artua duten abaila ipini’ eta lenengo arrikadaz lurrera ezarri zuen.
Goliat, Dabid-ek
· Lo derribó al suelo
Artzaiak ain artua duten abaila ipini’ eta lenengo arrikadaz lurrera ezarri zuen.
Goliat, David-ek
· La honda, a que son tan habituados, o en que son tan hábiles los pastores
Artzaiak, atetik sartzean’ bakoitzak bere ardiai otsegingo diote beren izenaz; eta
mordoskan nasturik baleude ere’ beelaxe bereziko dira
· Aunque estuviesen mezcladas entre sí
Artzaiak’ beste kezka eta arazo-gabe, beren lanetan zebiltzan
· Sin otro género de preocupaciones
Artzaiak gelditzen dira belaunka lurrean Aurra adoratzen
· Rodilla en tierra
Artzaiak pozez datoz mendietan beera
· Bajan por los montes
Artzaiak-bestek ez daki neguaren arazoa
· Sólo el pastor sabe los cuidados que exige
Artzai-andre bi zetozen aurretik’ zorongo txuri, gorontza beltz ta gona gorriak
jantzita
· Pañuelo blanco de cabeza. N.B. Para el Diccionario
Artzaiaren etxekoai inoiz gertatzen bazaiote bear-orduko ezin biraldua ogi-irina’
goserik ez du ark nozituko
· No pasará hambre a pesar de ello
Artzaiaren etxekoai inoiz gertatzen bazaiote bear-orduko ezin biraldua ogi-irina’
goserik ez du ark nozituko
· Para el tiempo debido
Artzai-arteko autsi-mautsiak’ urtero berdintzen ditute elkarran artean
· Tienen sus componendas; arreglan sus desavenencias
Artzaie ba da’ Aizkorriko leizazuloan ori ikusi duena...
· Hay pastor que lo ha visto
Artzaie ta nekazarie’ beti ikasle-berri Beti ikasi-bearrean
· Siempre necesitados de aprender; siempre novatos
Artzaien bidea’ guti hartzen dute Eskaldunek: herritar deusik denak’ herria hustuko
du
· A poca capacidad que tenga
Artzaien bidea’ guti hartzen dute Eskaldunek: herritar deusik denak’ herria hustuko
du
· Tiene pocos seguidores aquí el oficio de pastor; lo tienen en poco
Artzaien bidea’ guti hartzen dute Eskaldunek: herritar deusik denak’ herria hustuko
du
· Emigrar del pueblo
Artzai-kaikuan esnea bezain lasa dago’ zabalean ura... Estropada-aurrean itsasoa
· Como una balsa de aceite
Artzain arrotz bati’ etzaizko jarraikitzen ardiak, ihes dohazko
· Huyen de él
Artzain au’ bere zakur andiaren ipuinak kontatuaz erronka zeriola egon oi omen zan
· Fanfarroneando, guapeando
Artzain au’ gauze-barri zalea zan, ta inor baino geiago izan-gurakoa
· Curioso
Artzain au’ gauze-barri zalea zan, ta inor baino geiago izan-gurakoa
· Orgulloso, engreído
Artzain batzu ere ohartu ziren’ ba zela leze hartan, jende edo basa-ihizi, nor edo zer’
han zagonik
· Que había alguien o algo... persona o bestia salvaje
Artzain nagia eta axola-gutikoa duela ohartzen denean nausia’ laster eman beza
kanporat: laburrenik eta hobenik’ hori du
· Es lo más expedito y mejor que puede hacer
Artzain oen pakeazko bizimodu garbia ondo ikusteko’ ez da ispilu obeagorik
· Apacible y honrada vida
Artzain ttiki batez baizik’ oihan hartan beharko zuten iragan gaba
· A no ser por un pastorcito
Artzain txarrak’ laster ezarriko du artaldea errekan
· Pronto arruinará o hundirá su rebaño
Artzaina olatu-artean ebilen, lerrak egiten, gorputza ur-azalean euki ezinik
· Haciendo grandes esfuerzos por; echando los bofes
Artzaina olatu-artean ebilen, lerrak egiten, gorputza ur-azalean euki-ezinik
· Sin poder sobrenadar
Artzainak baso-bideak jakiteko’ nai-ta laino itsue egon’ eztabe bear brujula edo
ostantzeko tramankulurik
· Aun con niebla cerrada
Artzainak’ bere eskuko ditu gehienetan goiz-arratsak
· Dispone de...; es dueño de
Artzainak samurtu’ gasnak gaztaiak agertu
· Reñir entre sí los pastores
Artzainakaz egoteko usteaz igon’ da artzainik ez txakurrik-bere ikusi-barik’
 Aloinatik beerantz asi nintzan
· Después de haber subido allá con la esperanza de
Artzajak izaten du mendijan ibili-biar aundija: askotan elurra azpijan eta gainetik
berriz urija. Gain eta azpijak, askotan bustijak
· Mojado de pies a cabeza, entre la nieve y la lluvia
Artzak, otsoak eta piztiarik gogorrenak ere’ obeto begiratzen dieza eren umetxoari
· Aun las bestias más crueles
Artzanor andi batekin topo egin zukean bidean, otsoak
· Parece ser que se encontró con
Artzanor andi batekin topo egin zukean bidean, otsoak
· Parece ser que se encontró de pronto con... N.B. Uso del infijo ke en la conjugación
con sentido conjetural
Artzaraz beti gure nagusi...! Alamenean ezteuz itxi
· Con su lata no me ha dejado dormir
Artzarrak eta arkazteak. Ardi zarrak, ardi gazteak
· Ovejas viejas y ovejas jóvenes
Artzea leuna da, ematea latza
· No es el recibir, sino el dar lo que cuesta
Artzek irabazi du xapeldungoa; ez da hortan harritzekorik
· No tiene ello nada de particular o extraño
Artzeko batzuk ba ditut...: txanponak izanda ere, berreunera-ezkero’ zerbait izango
da
· En llegando a doscientas... aunque sólo sean monedas de dos cuartos
Artzeko guzia barkatu zion
· Todo su crédito. Le condonó toda su deuda
Artzeko guziak artu dituenak’ eskatimarik eztu geiago zordunarenean
· No tiene ya derecho a pedir
Artzeko guztia galdu gura ez badozu’ azkar ibili zainkez
· Ya puedes moverte; ya puedes obrar con rapidez
Artzeko orren azpian, zenbat diru jaso naiko zenduke?
· A cuenta de ese crédito
Artzeko orren azpian, zenbat diru jaso naiko zenduke?
· Cuánto querrías cobrar?
Artzekoak artuta’ etxera bidean asi zan
· Después de cobrar su jornal
Artzekoak kobratu al dituzu?... Nik artu ditut ba... ta emaitzazu eskerrak! Erreza
zazu!
· Ya has comido tu ración?... Ya puedes rezar la acción de gracias, pues ya hemos
terminado de comer
Artzekoak kobratu ditu orrek... katuak. Alde egin du
· Se ve que ya no esperaba recibir nada más... Se ha largado
Artzekoak kobratu’ ta ba dijoa ori... berea eginda
· Ese ya ha hecho su negocio...
Artzekodunak’ ao-bete eginegaz geratu direala esan gura dozu?
· Con un palmo de narices, sin poder cobrar
Artzekodunen igesik ezkutau zan amendik’ eta geiago ez da ikusi
· Huyendo de los acreedores
Artzeko-eske datorrenari zer egin naiko dio? zorrak ukatu?
· A reclamar sus créditos
Artzekorik al dauka inork guregana? Galdu nuen’ eta diruak emana nago...: ondo
bizi dedila aberastu dana...!
· Tiene alguien algo que reclamar de mí?
Artzelusek esan zukean ezen’ ba zala Ataunen emezortzi urte bete-bageko mutila’
zezen ari adarretatik itsatsirik buruaz lurra jo-erazoko ziona
· Debió de decir, al parecer... Afirmación conjetural
Artzelusek esan zukean ezen’ ba zala Ataunen emezortzi urte bete-bageko mutila’
zezen ari adarretatik itsatsirik buruaz lurra jo-erazoko ziona
· Hacerle tocar el suelo con la cabeza
Artzelusek esan zukean ezen’ ba zala Ataunen emezortzi urte bete-bageko mutila’
zezen ari adarretatik itsatsirik buruaz lurra jo-erazoko ziona
· Menor de 18 años
Artzen badet eskuan egurra’ laixter ixilduko det zuen txakurra
· Pronto le haré callar
Artzen dana’ zor izaten da
· Deber de la reciprocidad
Artzen dana’ zor izaten da... -Etxeko berriiik al dituzu?
· Lo dices por ti mismo? Aplícate el cuento
Artzen duen baino geiagokoa da Jesusek ematen duena
· Es superior a; es mayor que
Artzen ezpadozuez osagarri oneek’ adigarri da’ gura eztozuela osasuna
· Es señal de que
Artzen zuan janari guzia’ gora botatzen zuan
· Devolvía, vomitaba
Artzen zuen arria artzen zuela’ artxek bai errez astindu! Grano batekin etzuen inork
Ostolaza-rik berdindu. Arri-jasotzen
· Vaya presteza con que la manejaba!
Artzen zuen arria artzen zuela’ artxek bai errez astindu! Grano batekin etzuen inork
Ostolaza-rik berdindu. Arri-jasotzen
· No hubo quien le igualase en el manejo de ninguna de las piedras
Artzen zun gaiari’ sustraitik jarraitzen zion beti Txapel-ek: bide-galdurik-gabe. Bete-
lan gutxiko bertsolaria
· De pocos ripios
Artzen zun gaiari’ sustraitik jarraitzen zion beti Txapel-ek; bide-galdurik-gabe. Bete-
lan gutxiko bertsolaria
· Sin digresiones; sin desviarse
Artzubi bide zearrean dagon arri-pilu orrek zer esan nai du?
· Puesto de través en el camino
Aruntza ta onuntza gastatzen ditut diruuk
· Se me va el dinero en ir y venir
Aruntzaz-onuntza ibili naiz, atea zainduz
· Paseando arriba y abajo
Aruntz-onuntz zabiltzala’ edo jarrita zaudela egin dezakezu otoitz ori
· Yendo y viniendo, paseando
Aruntz-onuntza batzuk egin ditudanerako’ oztu egin zaizkit nere ur beroak
 · Mientras iba y venía
Aruntz-onuntza kendu-ezkero’ ez dago bizimodurik... Frantzi mugan
· Quitada o cesada la libertad de tránsito
Aruntz-onuntzean pasako zaio mina
· Con el continuo ir y venir; en medio de su faena diaria
Aruzko alderdia egin nai nuke, inor etortzerako
· Antes de que venga ninguna visita
Aruzko alderdia egin nai nuke, inor etortzerako
· Hacer el aseo de la otra parte del piso
Aruzko atea zabaldu-ezkero’ ebaki egiten du emen!
· Un frío que corta
Aruzkoan esaiozu zer esan diguten
· Al volver allá; al regreso
Ar-zazu gure astoa, kezkarik-gabe; gizon aundia izan-arren’ errez eramango zaitu;
gaur oporrean dago
· Hoy está de vago..., sin hacer nada
Ar-zazu gure astoa, kezkarik-gabe; gizon aundia izan-arren’ errez eramango zaitu;
gaur oporrean dago
· Lléveselo usted sin inconveniente
Asabetatik gugandaino iritxi dan berri bat
· Noticia llegada hasta nosotros
Asaldu-gabe irauten saiatuko zara’ Jaunaren ordekoak besterik eragin artean
· Hasta que dispongan otra cosa
Asarratu egingo da, esaten badotsazu.- Gatx bi eukiko dituz... Berentzako txarrago!
· Doble trabajo, doble sufrimiento: el enfado y el tener que serenarse. Peor para él!
Asarratu’ eta itxu-itxuan joan zan etsaiagana
· Ciegamente se fue... Ciego de ira
Asarratu jake’ eta zoroenak egiten asi dira; baina zoro gaiztoenak
· Hacer disparates
Asarratu jake’ eta zoroenak egiten asi dira; baina zoro gaiztoenak
· Irritarse
Asarratu jaken auxe mandazainai
· Les causó esto gran disgusto
Asarratu jakon mutilari egunokoen
· Se irritó sobremanera
Asarratuta ikusi gura eban bere senarra; ta alan’ egunero emoten eutsan bake-txarra,
emazte lotsa-bageak
· Lo provocaba; le buscaba camorra o pendencia
Asarre al ago?... Oiloak pix-egiterako adiskidatuko aiz, bai!
· Tarde o temprano ya te reconciliarás
Asarre baten alde egin eban, agin-artean eztakit zer inoala
· Se fue irritado
Asarre baten gelditu dira besteak; oraintxe ia esku-eskuan euki dabenean lege ori
· Quedar muy descontentos
Asarre baten gelditu dira besteak; oraintxe ia esku-eskuan euki dabenean lege ori
· Cuando ya la tenían al alcance de la mano
Asarre baten jarri dira gure arerioak
 · Están furiosos
Asarre baten urten eban’ ori etzala karidadea
· Salió airado diciendo que
Asarre bizian irazeki zan
· Montar en cólera
Asarre danak baretuagaz’ alkartu gaitezan, taiu onean jokatu gura badogu etsaien
aurka
· Si queremos proceder en debida forma
Asarre daukat ori ere bestea bezela: nolabait dira biak adiskide mami
· Por algo son tan íntimos amigos
Asarre gorria izan eben gau atan senar-emazteak
· Riña acalorada
Asarre guztiak’ ezagandik datorkiguz
· Donde no hay harina, todo es mohína
Asarre itxura artzen abiatu zan goi beltz iluna
· Empezó el cielo a tomar un aspecto amenazador
Asarre izateko gauza geiago ikusten da orain Euskalerrian’ poz izateko baino
· Motivos de disgusto
Asarre izateko gauza geiago ikusten da orain Euskalerrian’ poz izateko baino
· Motivos de satisfacción
Asarre jarri zitzaion, zauria. Gaiztotu
· Irritarse, enconarse
Asarre konpontzen dira bi bizitzakoak
· Andan siempre reñidos. Los de uno y otro piso
Asarre nago, ta... gauza askogatik
· Y por muchos motivos
Asarrea erakusteko’ oporra egin dabe... Amaika barregarrikeri ikusten da mundu
onetan!
· En señal de protesta
Asarrea erakusteko’ oporra egin dabe...; amaika berregarrikeri ikusten da mundu
onetan!
· Cuánta bufonada!
Asarrea ez da besterik’ barru estu ta txikiaren txipristina baino
· Brote de un alma impaciente y menguada
Asarrea jokuan ataratea gauza erraza dok’ eta zeren edo aren ganean laster urtengo
zuan matrakea!
· Por un motivo u otro
Asarrea sortu naiean dabil
· Anda buscando querella; provocando
Asarrearen asarrez’ begietatik txinpartak jaurtiten ebazala egoan
· Echando chispas... de cólera
Asarre-begi batzuk jartzen dizkit...!
· Con qué ojos de ira me mira!
Asarre-bitsa ta ortz-karraska dariola joana dogu
· Echando espumarajos; hecho una furia
Asarreen asarreaz bizerrak-be dardarka dabezala ekin dauskue
· Temblando de ira
Asarre-gabe nai det zurekin pakean
· Quiero que vivamos amigos
Asarre-puska batzuk izan ditut auzokoakaz
· Me he peleado con mis vecinos
Asarretu egin al zera?... Adiskidetzen lana!
· Peor para tí! Trabajo de reconciliarte!
Asarretu egingo da, ori esaten bazaio... -Bai, nai badu!
· Pues que se enfade si quiere!
Asarretua dago, ba du zergatikan
· No le falta razón... Con razón!
Asarretzeko ainbat ba degu zerbait ajola zagunak...
· Tenemos sobrado motivo para disgustarnos
Asarrez baitzegon itsasoa’ laguntzailea bear zan, bainua artzeko. Baina alako bainera
epela izan’ edo baterez izan’ berdin berdin! Urtan sartzeko bildur zan bainera
· Tan insustancial
Asarrez baitzegon itsasoa’ laguntzailea bear zan, bainua artzeko. Baina, alako
bainera epela izan’ edo baterez izan’ berdin berdin! Urtan sartzeko bildur zan
bainera
· El mar estaba bravo
Asarrez dator mutil au... Baina geu-be drogarako ezkozak txarrenak... Nor aix eu,
tximizta ori?
· Viene enfadado... de malas pulgas
Asarrez dator mutil au;... geu-bere bada drogarako ezkozak txarrenak
· Pues tampoco yo soy de los que se quedan atrás en una gresca
Asarrez dator mutil au;... geu-bere bada drogarako ezkozak txarrenak
· Viene de mal talante el individuo éste
Asarrez esaten dizkio orlakoak; baina gero besteak’ baztarrera eramanda’
ipurtzulotik ere eztia dariola jartzen
· En son de riña
Asarrez esaten dizkio orlakoak; baina gero besteak’ baztarrera eramanda’
ipurtzulotik ere eztia dariola jartzen du
· Llevárselo aparte
Asarrez esaten dizkio orlakoak; baina gero besteak’ baztarrera eramanda’
ipurtzulotik ere eztia dariola jartzen du
· Lo encaramela con sus adulaciones
Asarrez nago, txotxo...! .-Zeren asarre az ba?
· Pues qué te pasa para estar disgustado?
Ase ederrik egin dute egunotan egaztitzarrok, gure artzaien bizkar
· A costa de
Ase ederrik egin dute egunotan egaztitzarrok, gure artzaien bizkar
· Bien que se han hartado
Ase ederrik egin dute egunotan egaztitzarrok, gure artzaien bizkar
· Estos pajarracos
Ase hun bat egin zuten... Apurrik utzi-gabe denak klikatu zituzten
· Se lo comieron todo, dándose una buena panzada
Ase naiz
· Me doy por vencido. No doy con el acertijo o adivinanza
Ase on bat sari hitz-eman zion eguerdiko
· Le prometió en recompensa una gran comilona
Ase onik egin behar diagu, hura etortzean...!
· Cómo lo vamos a disfrutar...! Qué banquetazos vamos a darnos!
Ase ta betean itzuli ziran etxera
· Volvieron hartos
Ase ta goza gaitezen danok’ Artzai onek autatzen digun larrean
· Saciémonos a placer en sus pastos
Asea eta alferkeria izan zen Sodomaren galgarria
· La perdición, el causante de la ruina
Aseak eta gogaitituak gaude ele ederrez
· Ya estamos hartos de bellas promesas
Aseak gosea ezin ikus
· El que está harto es insensible al hambriento
Asean eta betean bizi dira
· En la abundancia
Ase-bete egin du!
· Está ahíto
Asebete onak egingo zituzten gaur!
· Hartazgo, atracón
Ase-ezindako diruzalea
· Avaro insaciable
Aseguruan sartzeko’ mediku guziik muturrez aurrera ibiltzen dira. Ta sartuta
gero’ ... ez omen du irabazirik uzten eta jendeari kasorik ez.
· Andan a la greña, disputándose la presa
Asera falta, orrek, frantsesean ondo jartzeko
· Los fundamentos o bases
Aser-biderik ez emateko asmoan zoaz
· No dar motivo de riña
Aserratu zan...; pitsa zeriola, arao ta birao, ekin zion ukabilka’ ta ni artzeko
· Y era yo quien los recibía los puñetazos
Aserratu zan...; pitsa zeriola, arao ta birao, ekin zion ukabilka’ ta ni artzeko
· Emprendió a puñetazos
Aserratuko ezpazintxataz, esango neuskezu’ ez deutsudala ikusi kristaua zareanen
usainik
· Ninguna señal o indicio de hombre cristiano
Aserraturik egiten dozun guztia’ idoroko dozu gerorengo’ deungero egin dala
· Al fin verás que se hizo mal
Aserre baino aserreago ekin zigun
· Nos acometió enfadadísimo
Aserre biziak artu’ eta mendi baten tontorrera eraman zuten, andik beera botatzeko
ustean
· Con propósito de
Aserre biziak artu’ eta mendi baten tontorrera eraman zuten, andik beera botatzeko
ustean
· Llenos de cólera
Aserre bizian dagoz’ neska tantaran onek
 · Muchachas casquivanas
Aserre diradela zazpigarrenakin
· Reñidos con el séptimo mandamiento; ladrones
Aserre egin diote mutilari
· Reprenderle, reñirle
Aserre gogorrak izan ebezan senar-emazte biak, ori argitu gurarik
· Tuvieron grandes broncas o contiendas
Aserre gorrian dira; joka ere ari izanak
· Están muy alborotados, irritados
Aserre ibili naiz, andrea ta alaba-ta
· Por motivo de la mujer o de la hija
Aserre latzean sartu zan
· Se irritó grandemente
Aserre ori’ bakoitzaren umore txaker gaiztotik sortzen da eskuarkiro
· Nace de ordinario del humor avieso de la persona
Aserreak ez du ekartzen gauz onik
· No trae nada bueno
Aserre-aldietan igui dien gauzaren bat esan dielako’ suak eta garrak arturik’ gaitz-
iritzia bereala lagunaren kontra artzen dute
· Algo desagradable
Aserre-aldietan igui dien gauzaren bat esan dielako’ suak eta garrak arturik’ gaitz-
iritzia bereala lagunaren kontra artzen dute
· Le cobran odio
Aserre-alditxo batzuek ere ez ditugu urruti ibiltzen inoiz... Umeak beti ume! Santuak
ume izan ziran... Zuek ere buztinezkoak etzerate izango noski!
· Tampoco vosotros seréis de mármol...; también vosotros seréis de carne y hueso
Aserrearen sualdi batean birau batzuek egin diozkat lagunari...
· En un arrebato de ira
Aserreaz ank-au jasorik’ jo ta bota niozkan ortzik onenak lau
· De una patada
Aserreaz ank-au jasorik’ jo ta bota niozkan ortzik onenak lau
· Le rompí
Aserretu bada’ eragin behar diozkatzu bakeak
· Inducir a reconciliarse
Aserretu nintzan azkenean’ gainez egiteraino
· Hasta salir de mis casillas
Aserretu zan orduan aita, lenaz-gainera
· Más de lo que estaba
Aserretu zitzaion’ eta guziai joka eraso zien
· Se airó
Aserretu zitzaion’ eta guziai joka eraso zien
· La emprendió con todos
Aserretuko ezpalitzakio’ jakin gura neuke zek ekarri daben ona
· Por qué razón ha venido
Aserretuko ezpazintzaizkit esango nizuke’ eztizudala ikusi kristaua zeran usai eta
ezaugarririk
· Ningún indicio de que seas cristiano
Aserreturik’ bere aurretik bialdu zuan
· Lo mandó a paseo
Aserreturik oso, batetan’ ... muturrak zuten pagatu!
· De pronto
Aserreturik oso, batetan’ ... muturrak zuten pagatu!
· Lo pagaron con sus vidas
Aserre-xamar artu zuan sakristau gajoa obispoak
· Recibir con bastante severidad
Aserre-zalea izan ez arren’ Euskal-erriari edo Elizeari ikuturen bat inok egin-ezkero’
aserretik urrinean etzan ibilten
· Aun sin ser amigo de reyertas
Aserre-zalea izan ez arren’ Euskal-erriari edo Elizeari ikuturen bat inok egin-ezkero’
aserretik urruinean etzan ibilten
· Le faltaba poco para enfadarse
Aserrezko itz-erdi bat etzan entzuten sekulan beren artean
· Ninguna palabra más alta que otra; ninguna especie de altercado
Asgiro txarra dago
· El camino está malo para andar
Asi al da jaten gure oilo gaxo ori?... -Orain ari da bere eginaltxoakin
· Ahora comienza la pobre, poquito a poco
Asi Altzo-tik, asi Alegi-tik, asi Tolosa-tik’ nun-nai gaitza
· Por dondequiera que se empiece a mirar
Asi baino-bere jas andiagoz amaitu eban bere kantua
· Aún con más garbo al fin que al principio
Asi banendi bear den erako damuz urratzen
· Partirse de dolor
Asi bazan’ asi zan... Etorkizunaren berri jakin izan balu’ ixilik egongo zan
· En mala hora empezó
Asi baziran eta...; bai aiei damutu! Astin-aldi txarrak etzituzten artu!
· Qué paliza o zarandeo se llevaron!
Asi baziran eta...; bai aiei damutu! Astin-aldi txarrak etzituzten artu!
· Bien que les pesó!
Asi bear bada’ asi!...
· Somos o no somos?... Decidirse!
Asi da aria egiten’ edo beintzat, itxura artan’ eta ara non datorren katu zuri ori...!
· Haciendo como que hila
Asi da, asi da... arintzen goibeltz ori
· Ya se está despejando el cielo sombrío
Asi da koloka egiten...: ez du azkenean gauza onik egingo
· Ya ha empezado a vacilar; a ceder de su actitud
Asi da lapikoa, lurruna dariola
· Ya está echando vapor
Asi da okerrean basurdea, ataripetik kanpora-bearrean, aginka-abarrean, danak jan-
bearrean
· A dentellada limpia con todo el mundo
Asi da okerrean basurdea, ataripetik kanpora-bearrean, aginka-abarrean, danak jan-
bearrean
 · Comienza a revolverse furioso
Asi da poliki-poliki neskatxarekin izketan’ eta antzeman dio ezkontzeko gogo
pixkaren bat ba daukala
· Que no le faltaban ganas de casarse
Asi dakidala errietan...! Entzungo du!
· Me va a oir!... Las que me va a oir!
Asi dan moduan jarraituten badeutso’ aspaldiko onena izango da, atunetako kosteria
· La mejor captura de mucho tiempo acá
Asi dek alde-alde bila...!
· Rastrear; barruntar la pista
Asi dira arto zuritzen; eta ari ta ari
· Y siguen trabajando activamente
Asi dira berriz lanean eliza berrian’ Erretore jauna eta langileak autsi-mautsi bat
eginda
· Después de haber llegado a un compromiso o transacción
Asi dira biak, itai bana artuta’ zeinek baino zeinek janari geiago ebaki eta ebaki
· A cortar pienso o hierba en activa competencia
Asi dira elurrak jeixten goitikan beera
· Ya baja la nieve de las alturas
Asi dira emen lapurrak...; eta batean-bestean’ oraindino gauza itzalagoak-be
entzungo dira. Lapurrok aspaldiz’ egoak zabal darabilez-da
· Andan muy sueltos
Asi dira esaten’ bilbotarrak euren eskuz gauzak zuzendu bear izango dabezala
urrengoan
· Tomarse la justicia por su mano
Asi dira goiak kentzen merkatuko plaza orreri, gero barria egiteko... Ainbat
bizkorren egin dagiela!
· Han empezado a desmontar la techumbre
Asi dira goiak kentzen merkatuko plaza orreri, gero barria egiteko... Ainbat
bizkorren egin dagiela!
· Lo más rápidamente posible; cuanto antes
Asi dira, nundik edo andik lana sortzeko’ baztarrak zulatzen
· Desmontar terrenos
Asi dira, nundik edo andik lana sortzeko’ baztarrak zulatzen
· Improvisar trabajo de algún modo
Asi dira oiloak mokoa luzatzen!... - Aek ere beren orduuk!... Jan-ordua zaintzen!
· Aguardando la hora
Asi dira oiloak mokoa luzatzen!... -Aek ere beren orduuk!... Jan-ordua zaintzen!
· También ellas tienen su horario
Asi dira tximistak’ eta estalki beltzez jazten dira bat-baten beak non goiak
· Se visten de negro cielo y tierra
Asi dira tximistak’ eta estalki beltzez jazten dira bat-baten beak non goiak
· Y todo se cubre de negro manto, de repente
Asi dira, zarpa ederrak muturrian gora dituztela, olagarroak
· Los pulpos con sus tentáculos extendidos
Asi dozak zelaian arineka’ bata-bestearen atzean
· Emprender la carrera, en persecución
Asi edo ez asi’ ez-bajian etziran luzaro egondu
· No estuvieron mucho tiempo indecisos
Asi edo ez asi’ zer egin jakin ezik nago, eguraldiaren zalantzan
· Perplejo; sin saber qué decisión tomar
Asi ei-zen Jose, estaka bat artute, txakur biak joteko’ ta... nun-zirenik ez geijago
· Ya no veía dónde estaban
Asi eta naiago... trago baten ondoren lastertxo bestea,... denbora gutxi barru ongi
beroturik,... andik jaikitzean dira kontuak!
· Todo es cuestión de empezar
Asi eta naiago... trago baten ondoren lastertxo bestea... denbora gutxi-barru ongi
beroturik... andik jaikitzean dira kontuak!
· Los apuros son a la hora de dejar la mesa
Asi gaitezen’ geren etsaiak aien-erazteko gure Jesusek egiten duen ekustekotik
· Maravilla, prodigio
Asi gaitezen lendabizikotik
· Del primer punto
Asi gara irakurten...’ da zetan esan-bez: guzurre, gure txakurrek ardie baino
ugariago
· Más mentiras que pulgas un perro viejo
Asi gara noz edo-noz’ geure gauzak lurretik, sazkara artetik, botata egon diran
lekurik, jasotzen. Euskaldunok
· A levantar de la basura
Asi goitik eta beeraino’ begiak kendu-gabe irakurtzen det zuen berri-papera
· De un tirón; sin levantar la vista
Asi jaku jentea begi onagaz joten
· Mirar con buenos ojos, con buena cara
Asi lanean oraintxe sutsu ta bero!... Damu guziak alperrik dira’ denbora pasata gero
· De nada sirve el arrepentimiento cuando ya es tarde
Asi naiz begira non ote dakan’ ... ta nekez batean topatu diot
· Por fin, después de mucho buscar
Asi nintzan barrura sartzeko indarka; baina zenbat katazka geiago egin’ ainbat
atzerago botatzen ninduen, eskuak
· Cuantos más esfuerzos hacía
Asi nintzan, il-arrian arrokeriak ezarritako barriketak irakurten... Guztiak egozan
erderaz...; da egi-egia: enago beti biurkerak egiteko gogotan
· A la verdad...; francamente; lo confieso
Asi nintzan, il-arrian arrokeriak ezarritako barriketak irakurten. Guztiak egozan
erderaz... da egi-egia: enago beti biurkerak egiteko gogotan
· Las majaderías estampadas allí por la vanidad
Asi nintzan, il-arrian arrokeriak ezarritako barriketak irakurten. Guztiak egozan
erderaz...; da egi-egia: enago beti biurkerak egiteko gogotan
· No estoy siempre como para...; no siempre tengo ganas de
Asi nintzan zerbait esaten’ ... eta an ziran angoak!
· Qué fue aquello!... Allí fue Troya!
Asi ta utzi-bage irakurtzen da
· Del principio al fin, sin interrupción
Asi uan justizia lapurraren bila’ baina alegin guztiak alperrak: etzuten ezeren
 lorratzik topatu
· No encontraron el menor rastro
Asi zaitez orainganik’ ondo emoten zure egunak; ez galdutearren’ eurak opa deutsuen
era ona
· La oportunidad que te brindan
Asi zaitezte jolasean...’ eta zuen lana’ joango da... Lazkaora!
· No acabaréis nunca..; se quedará sin hacer
Asi zakiozka itzketan!
· Entabla conversación con él!
Asi zan artazika ta morapilaka Prakerre bere anka bizkorrakaz atzera ta aurrera,
gora-goraka, ta mila jirabiraz. Dantzan
· Con piruetas y cabriolas
Asi zan artazika ta morapilaka Prakerre bere anka bizkorrakaz atzera ta aurrera,
gora-goraka, ta mila jirabiraz. Dantzan
· Dando brincos. ?
Asi zan atsoa piri-para bere ez-gauzak esaten abadetzakoari
· Sus cosillas... sus pecadillos de nada
Asi zan atsoa piri-para bere ez-gauzak esaten abadetzakoari
· Empezó a relatar interminablemente
Asi zan bere Jaunari eskerrak ematen ta ematen
· Darle gracias y más gracias
Asi zan bestea garratzak esaten
· Cantarlas claras; hablar sin pelos en la lengua
Asi zan’ etxera bear zuala
· Empezó con que tenía que irse
Asi zan Frantzisko kantuz Jaungoikoa alabatzen’ txoriarekin txanda
· Alternando con el pajarito
Asi zan gero feritik ferira’ ta gabetan geroago ta etxeratzeko kontu gutxiago
· Cada vez más descuidado de retirarse a casa
Asi zan gure Eleizegi bertsoak botatzen ain egoki’ nola kupelako txipotxetik sagardo
lasto-kolorekoa etortzen dan txingarra dariola
· Viene chispeante, espumosa
Asi zan gure Eleizegi bertsoak botatzen ain egoki’ nola kupelako txipotxetik sagardo
lasto-kolorekoa etortzen dan txingarra dariola
· De la espita de la cuba
Asi zan itzegiten Frantzisko’ eta goikoaz-beera sartu zien Kardinal jaunak esan ziena
· Le dio la vuelta al revés al discurso del cardenal
Asi zan jentea sartu ta sartu, trenean
· Empezó a entrar gente y más gente
Asi zan Jesus Kalbarioko bidean; baino nola joan zitekean’ baldin alde-aldean odol-
ustua bazegoan?
· Casi desangrado
Asi zan larri-larri guztia kontatzen’ eta bere burua beartzen zuen, neskatxa gaixoak
· Y tenia que hacerse violencia para ello
Asi zan Mari gurea mingainak ekarri-alean jendearen lotsagabekeriaz gaizki-esaka
· Según le viene a la boca. Sin freno
Asi zan mezea iru abadegaz... Gu’ sermolaria etorri arteko larriagaz gengozan
 · Aguardábamos impacientes al predicador
Asi zan mutila neskeari atera gurarik’ ea nor zan itza artuta egoana; baina neskeak’
ez eutson esan gura
· Quién era aquel a quien ella había dado su palabra; con quién estaba ella
comprometida
Asi zan papera arrastoz betetzen
· Llenar de señales o garabatos
Asi zan Salomon munduko ondasunak biltzen’ eta beste Erregek ez adina bildu zituan
· Más que los demás reyes
Asi zanetik bukatu arte’ ez ginan parrez ixildu
· No parar de reir
Asi zinanean bezain berri egoin zinake zere kontuetan; zeren eztuen bukatzerik, ez
bazterrik
· Igual que si empezaras entonces a contar o calcular pues no tiene límites
Asi ziran bidean erriruntz, Frantzisko ta otsoa
· Empezaron a caminar hacia el pueblo
Asi ziran esnai zeudela amesetan’ ... guziok bein edo beste egin oi degun moduan
· Soñar despiertos, forjarse ilusiones
Asi ziran esnai zeudela amesetan’ ... guziok bein edo beste egin oi degun moduan
· Alguna vez
Asi ziran gaizkika Jesusen gain
· Lanzar acusaciones contra
Asi ziran gazte auek beren mintzaketan; eta ari-ari zirala’ or sortu dute, erriko
agintariak zein-da-nor ziran
· He aquí que se les ocurre examinar
Asi ziran gazte auek beren mintzaketan; eta ari-ari zirala’ or sortu dute, erriko
agintariak zein-da-nor-ziran
· Y hablando de esto y lo otro
Asi ziran gero elizari gaineko estalkia ipintzen; baina ezin estali izan zuen Jesusen
oin-arrastoen parea
· El espacio de tierra correspondiente a las huellas de Jesús en la Ascensión
Asi ziran indarrean sartzen: ateak puskatzeko zorian zeuzkaten
· Ya estaban a punto de romper las puertas
Asi ziran mezatan, betiko antzean
· Como de costumbre
Asi ziran mezatan, betiko antzean
· Empezar a celebrar la misa
Asi ziran ojuka’ okasioan ari baitziran bezela
· Como si estuvieran disputando
Asi ziran zizirikoak andik eta zizirikoak emendik
· De todas partes
Asi zirean berba astunakaz’ ta an zirean angoak!
· La que se armó! Allí fue Troya!
Asi zirean lagun guztiak Kanutori txaloka; eta alako baten’ barru irakinak ganez egin
eutsan besteari
· Se le desbordó la ira
Asi zirean txakur biak auzka’ ... eta irugarrenak bake-bakean eta neke-barik’
 zauzka-zauzka jan ei eban euren okela-zatia
· Sin meterse con nadie ni tomarse ninguna molestia
Asi zirean txakur biak auzka’ ... eta irugarrenak bake-bakean eta neke-barik’
zauzka-zauzka jan ei eban euren okela-zatia
· Empezaron a reñir
Asi zirean txakur biak auzka’ ... eta irugarrenak bake-bakean eta neke-barik’
zauzka-zauzka jan ei eban euren okela-zatia
· Engullir
Asi zitzaizkion axekan’ eta Santa-Cruz itz-erdika, baserritarra baliz bezela
· Le empezaron con bromas
Asi zuen bere konfesio andia; baina damuaren damuz’ itzak baino negar-malkoak
geiago ziran
· En fuerza del dolor
Asiak daude, gogotsu-antzean, Parisko izketaldiak
· Al parecer con verdadero empeño
Asiak’ egina dirudi
· Lo que cuesta, muchas veces, es el comenzar
Asiak ginan’ gaiztakeria on etzala ezagutzen
· Ya había empezado a despertarse nuestra conciencia moral
Asi-aldia duanean’ puska baterako izaten degu, karraxi-aldia
· Cada vez que empieza...; cada vez que le da por chillar a la criatura
Asi-aldikoak izaten dira lan nekezkoenak
· Los trabajos de los comienzos
Asia-n ifinten dute gizakiaren lendabiziko seaska edo azitokia
· La cuna primitiva del Hombre
Asian-asi’ dena esango dizut
· Ya que he empezado a hablar
Asi-aurretik’ dirua nabarmen egon zan Irazuren alde
· Las apuestas favorecían netamente a
Asi-bagarik ezer egiten ez dala sinistuta’ Liburu-aren leleengo zatia argitara
ateratera jarki naz
· Me he animado o decidido a
Asi-bagarik ezer egiten ez dala sinistuta’ liburuaren leleengo zatia argitara ateratera
jarki naz
· Principio quieren las cosas
Asi-berrian’ arantz bakanak ditu larrak; ta dituenak ere’ beratxak
· Y aun esas pocas..., muy tiernas
Asi-bideetan dabiltzanak
· Principiantes
Asiera luze-samarra ta pitxi-lorez betea dadukatenean sermoiak’ asko ao-zabalka, ta
beste asko lerde-jarioz lo ikusten dira
· Recargado de adornos
Asiera luze-samarra ta pitxi-lorez betea dadukatenean sermoiak’ asko ao-zabalka, ta
beste asko lerde-jarioz lo ikusten dira
· Bostezan o duermen hasta caérseles la baba
Asiera luzetxuegia, baina dana da bear-bearrekoa
· Todo es absolutamente necesario
Asiera sustraietik artzeko’ au aditzera emango dizut gaur
· Para comenzar la explicación desde el origen
Asiera-azkenik inoiz ez duen Jaun aundia
· Sempiterno
Asierako alaitasunak, azkenerako’ toki txarrera jo zuten
· Tuvieron mal fin; acabaron mal
Asieran, arkumeak’ goi-samarretik jo zun perian; kiloko 125 pezeta, bizi-pixa;
geroagoan 115-era jetxi
· Alcanzó precios bastante altos
Asieran, bakartasun artan, mutil gizajoak’ ito bear!
· Se ahogaba, se asfixiaba
Asieran erraza dana’ gatxa da geroagoan
· Se hace difícil más tarde
Asieran’ gutxi ziran alakoak emen; bainan mugite-belarra bezela ugaritu dira...,
azken-egun oetan batepait
· últimamente sobre todo
Asieran’ gutxi ziran alakoak emen; bainan mugite-belarra bezela ugaritu dira...,
Azken-egun oetan batepait
· Han pululado extraordinariamente; -como la grama-
Asi-ezkero’ leentxoago edo gerotxoago’ egin egingo da Guadalupeko kotxe-bide ori
· Un poco antes o un poco después
Asi-ezkero’ lentxoago edo gerotxoago’ egin egingo da Guadalupeko kotxe-bide ori
· Acabará por hacerse
Asikeratik geiago beti euskaldun izan dana
· Cada vez más vasco
Asiko al nitzan onelakoakin auzitan?
· Empezar a litigar, argüir
Asiko zaiezte muinatsai esaten: atozte gure gainera!
· Caed sobre nosotros
Asiko zara apa ta muin egiten Aren esku egileari
· Besos de amor reverente
Asiko zara gero otoitzean’ begiak bildurik
· Con la vista recogida
Asi-orrazietan dira gizonak ezagun
· En las obras se conocen los hombres
Asitako lana azkeneko muturreraino eramaten duena da
· De los que no se quedan a mitad de camino; hombre decidido
Asitako lana azkeneko muturreraino eramaten duena da
· No pára hasta acabarlo por completo; no hace las cosas a medias
Asitako lanari aurrera egin zaiogun!
· Proseguir la tarea
Asitik amaira irakurri dogu liburua
· De un cabo al otro
Asitzen bada belaunak limuritzen, eta irakiten buruan’ ez da gauza onik orduan
· Flaquear las rodillas
Asitzen bada belaunak limurtzen, eta irakiten buruan’ ez da gauza onik orduan
· Todo se puede temer..; mala señal
Askabe dago gaur
· Atmósfera pesada, sofocante
Askabide geiago izten deutsat orain semeari
· Le doy más libertad o suelta...; libertad de acción
Askai ederrekoa da mutil ori
· De hermosa constitución
Askan eder da garia, aren gainean txoria... Eraztun batek bildu lezake, neskatxa, zure
gerria...
· Pudiera ser envuelta tu cintura en una sortija... Cabe dentro de una sortija, como quien
dice
Askanengo arnasea egin ordukoxe’ ... otsegin eban astiro eta arduraz zeruko atarian
· Apenas expiró
Askarate ta Bedajo’ alkar ezin arajo. Bien artean arkaitza; alkar ezin ikusi...
· Imposible concertarlos
Askatasun bete-betean bizi dira
· En plena holgura
Askatik jaten dagoz eurok’ edo askatik jateko ustea dauke
· Disfrutar de una prebenda o enchufe
Askaturik pekatuetan ibili zan
· Desenfrenadamente
Askazi txarra zabaldu dau
· Esparcir mala doctrina
Askea jasotzearekin’ liraindu eban bere biziko ondoen
· Con darle poco de comer
Askenez, zu Gorbeia, etzaite arren jausi! Mundua mundu’ buru zaarra zutik euki!
· Conserva erguida tu vieja cumbre!
Aski aal dira... orain arteko nere ibilera galduak!
· Basten ya!... Acaben ya por fin...!
Aski aho ez dute’ kapitalisma azken-hatsetan dela oihu egiteko
· No paran de gritar
Aski barna hartua ote dugu egia hori gure bihotzetan?
· La habremos grabado bien en el alma...?
Aski barne zaila ote dukete, lege hits hunen xuxentzeko?
· Tendrán suficiente energía para...?
Aski dakik’ bizitzen badakik
· Ya sabes bastante si sabes vivir
Aski det oraingoz nere asmorako
· Para mi objeto
Aski det oraingoz nere asmorako
· Para mi objeto, me basta
Aski lizake ez-da-bai-da batean ekustea Jainkoaren edertasuna
· Por un instante; en un decir amén
Aski omen zitun berrogei ta amar lagun...; ta bai bildu ere luzaro baino len...!
· En poco tiempo
Aski ordutan zira oraino, lurraren erabiltzeko
· Todavía estás bastante a tiempo para
Aski xorrotx artua dago gaitzaz
 · Bastante enfermo
Aski zuen, guregatik ezer ere ez esatia!
· No tenía sino estarse callado... él tiene la culpa, por haber hablado
Aski-esten du orduan Jainkoak, edo sobera-esten du, bere batez aitzinago
· Estima Dios que ya es bastante; o que es incluso demasiado: que ya aquello se pasa de
la raya
Aski-esten du orduan Jainkoak, edo sobera-esten du, bere-batez aitzinago
· Estima Dios que ya es bastante; o que es incluso demasiado: que ya aquello se pasa de
la raya
Asko agindu’ ta... emoten’ labur gelditu: au da munduaren egina!
· Este es el proceder del mundo
Asko aitzinatu dire sendakinak’ gaitz orri buru egiten
· Curar, hacer frente a
Asko al dituk, zorretan nork emanak? Atsegin biak likek ire soineko zarrak...!
· Qué bien le vendría a tu vestido!
Asko al dituk, zorretan nork emanak? Atsegin biar likek ire soineko zarrak...!
· Tienes muchos prestamistas?
Asko aldiz egoten gera lagun-artean ezetz-ka
· Con frecuencia solemos estar discutiendo
Asko aldiz entzuten duzu, aho beretik’ nor edo zer bera’ egun goresten, eta bihar
gaitzesten
· Que los mismos labios ensalzan o reprueban a una misma persona o cosa
Asko aldiz eramaten zuten batera ta bestera’ bide-lagun arturik
· Lo llevaban a una parte y otra
Asko aldiz eta gauza larrietan utsegin det
· En materia grave
Asko aldiz’ itsas-arraina emen izaten degu’ doban ez eta artan
· Poco menos que de balde
Asko aldiz, lanak nekaturik edo beroak jorik’ abereak ez du hanbat jan nahi
· Afectado por el calor
Asko aldiz, lanak nekaturik edo beroak jorik’ abereak ez du hanbat jan nahi
· Suele tener poco apetito
Asko ardura desta deust ba neri, zu asarretzeak!
· Bastante me importa a mí...!
Asko artzeko ustez’ sarri urrin doaz
· Creyendo que van a ganar mucho
Asko ausi da oraintxe gure apaiza...!
· Está ya muy decaído
Asko aztu dira orain’ antzinako gure gizon eta andreen jantzi eta usadio iraunkorrak
· Han desaparecido ya casi
Asko baino asko arkitzen dira an’ Euskalerrira itzuli nai eta ezin diranak
· Muchísimos; innumerables
Asko baino geiago dozak’ jaun ori erregetzat gura etxoenak. Aonein aldean’ gitxi
baino gitxiago’ aren aldez jagozanak
· Muchísimos. Poquísimos
Asko balioko dik orain!
· A buena hora! ya es tarde
Asko balioko du makina aundi orrek? -Orixe eztakit baina Santio-inguruko jasa eder
batek aina ez beintzat! zein-da asko balio duun...
· N.B. Dicho para ponderar lo mucho que se estima en el campo la lluvia de fines de
julio
Asko begiratu-bearreko umea da ori
· Hay que estar muy encima de él; vigilarle; seguirle los pasos
Asko bertze gauza ere ba nuke errateko
· Aún tendría que decir ciertas otras cosas
Asko bialtzen dituzte orrela beste mundura, garaiz-len
· Antes de tiempo
Asko bide artu zituan Pilatos-ek’ Jesus bere etsaien atzaparretik ateratzeko
· Echó mano de muchos recursos para
Asko bider itza eman dezu’ utziko dituzula aztura gaizto oriek
· No pocas veces
Asko bidez zor zaio Jesusi gure bihotza
· Por más de un motivo
Asko biltzen al zerate apaltzera? .-Bi senar-emazte-aldi gaudek etxean, neskame-
morroiakin
· Dos matrimonios dos parejas: los suegros y los yernos
Asko bizkortu da’ oin-urrengotik ona; oin orain’ beste bat dirudi
· Desde la última vez
Asko bota al du?.- Gutxi zegoon, ta asko bota’ ezin zuun
· Imposible verter mucho, no habiendo
Asko busti al aiz? .-Ez ba; alako pixkaren bat
· Un poquito nada más
Asko da bada istilurik!... Orrenbeste modu ba da oraindik gure etxean... Zaude lasa!
· Basta ya, pues, de lamentos...!
Asko da bada istilurik!... Orrenbeste modu ba da oraindik gure etxean... Zaude lasa!
· No estamos tan faltos de recursos para ayudarte
Asko da berbarik! Ekin daiogun, aurrean daukagun oni!
· Ya hemos hablado bastante
Asko da berbarik! Ekin daiogun, aurrean daukagun oni!
· Demos comienzo a la comida!
Asko da dotrinarik: goazen sermoiera!
· Basta ya de Catecismo
Asko da eleiza-gizona izatea, gaistoa izateko’ munduko askoren minean
· Al decir de muchos mundanos
Asko da esakuntzarik!
· Basta ya de refranes
Asko da’ eztuala ikusi oraindik...!
· Ya es extraño que
Asko da gaurko’ erakusterik!
· Basta ya de explicaciones, por hoy
Asko da gaurko izketarik
· Basta por hoy; ya hemos hablado bastante
Asko da goizerako, zer-eginik
· Basta ya con lo hecho por esta mañana! Ya hemos trabajado bastante
Asko da guzur bat ezkontzea galduteko’ joakonak jakin edo entzun-ezkero
· Impedir un matrimonio; frustrar un matrimonio concertado
Asko da guzur bat, ezkontzea galduteko’ joakonak jakin edo entzun-ezkero
· La persona interesada
Asko da hori, aditzera emaiteko’ bizitzen bezala hiltzen ere dela
· Se muere uno del modo que vive
Asko da itzik; eta gagizkion aurrean daukagun oni
· Basta ya de plática
Asko da lorik! Antzina jo eban oilarrak goizeko soinua
· Ya hace rato que
Asko da lorik! Antzina jo eban oilarrak goizeko soinua
· Basta ya de dormir! Arriba!
Asko da lorik! Egun-argia da... Antzina jo zuten oilarrak goizeko soinua
· Ya es de día
Asko da lorik! Egun-argia da... Antzina jo zuten oilarrak goizeko soinua
· Basta de dormir!
Asko da’ munduak etsai eduki ezkaitzakeien bezala bizitzea
· De modo que no nos tengan por enemigos
Asko da onenbestegaz
· Basta de esto
Asko da orduan barren ona, bihotzezko damua bertzerik ezin egin baditeke
· Basta la buena disposición interior
Asko da soinurik; amaitu daigun pitxar-ondokoa
· Basta ya de canto o música
Asko da soinurik; amaitu daigun pitxar-ondokoa
· Lo que queda en la jarra
Asko da soinurik...! amaitu daigun pitxarrondokoa!
· Basta de músicas!
Asko da ta bear-bestekoa atriziozko damua, konfesioan
· Basta y es suficiente
Asko dagoz gaur-bere’ eztakian gauza, aitzakiaz beteta, zokondora botaten dabenak
· Que desechan lo que ignoran
Asko dagoz gaur-bere -ta gaur aldagoz inoizko geien-’ eztakian gauza, aitzakiaz
beteta, zokondora botaten dabenak
· Y acaso hoy más que nunca
Asko dagoz gaur-bere -ta gaur aldagoz inoizko geien-’ eztakien gauza aitzakiaz beteta
zokondora botaten dabenak
· Y acaso hoy más que nunca
Asko dakusanak’ asko ikasi daroa
· Experiencia es madre de la ciencia
Asko dauzka emen animako minak arturik
· Son muchos los que sufren del espíritu
Asko degu gaizki bizitzerik; asko degu etsaia serbitzerik...!
· Basta ya de...!
Asko degu ortatik!... Akabo ortatik
· Basta ya de eso! Hablemos de otra cosa
Asko dek orrelako berriak ekartzea, Patxi!
 · No me vengas a molestar con esas tonterías!
Asko dijoakizun lan onetan
· Que te importa mucho; que te va mucho
Asko dijoaz beren naiez erbestera itxasoz, legorrez’ beren burua galtzeko zorian,
izugarrizko neke-lanetan
· Con peligro de su vida
Asko dijoaz beren naiez erbestera itxasoz, legorrez’ beren burua galtzeko zorian,
izugarrizko neke-lanetan
· Por mar o por tierra
Asko dira’ bide orri eltzeko irrika bizia biotz-barruan sortu zaienak
· Quienes han concebido vivas ansias de emprender ese camino
Asko dira Elizaren kontra gaizki itzegiten dutenak... Onelakoen ao zabalak’ Jaunak
itxiko ditu mundu guztiaren aurrean
· Estas bocas desenfrenadas
Asko dira esaten dabenak’ idizila bear dala... besteentzat
· Que hace falta el látigo, la verga
Asko dira gaur gaztietan’ baserriz etsitakoak
· Desengañados o hastiados del caserío
Asko dira gizartean bata-bestearen antzekoak
· Semejantes entre sí
Asko dira, gorrotoak inpernura eratsi dituanak
· Llevar, echar al infierno
Asko dira’ jauntxoen mende zuri-zuri bizi diranak... Egia esan, edo gezurra esan’
amen-amen beti...
· Que viven merced a la adulación
Asko dira or itxas-gizon andiak’ mundu guztiari atzera eraginak
· Que han dejado atrás a todos los demás
Asko dira or ondasun-jabeak
· Adinerados; ricos
Asko dira’ ta ez noa banaan jartzera
· No voy a detallar
Asko dirala arro sartuak?... Eta zer dio?... Ojala geiago balira! Amilka asten
diradenean’ gutxituko dira!
· Qué importa?
Asko dirala arro sartuak?... Eta zer dio?... Ojala geiago balira! Amilka asten
diradenean’ gutxituko dira!
· Ya se reducirán a menos
Asko diru behar zen’ iturria menditik azpiz ekartzeko
· Para traer las aguas por bajo tierra
Asko du deus guti haragiak’ linburtzeko, behaztopatzeko eta erortzeko
· Le basta con muy poco para
Asko duke ta konde bildu dira eliz-atean
· Atrio, pórtico
Asko egiten dute arrautzak, amona?
· Dejan buena ganancia los huevos? Qué tal la venta de huevos?
Asko eraman bear izan det nere denboran. Jainkoari ez dakizkiola aztu!
· Dios me lo tenga en cuenta!
Asko eraman bear izan det nere denboran, Jainkoari ez dakizkiola aztu!
· He tenido que sufrir mucho
Asko eritzita nago, zelan eztan oindino inor agertu...
· Estoy extrañado de que
Asko esan gura dau, eskaera ori egiteak
· Es de mucho peso o trascendencia
Asko esan nai omen du, bai, pastila artzeak, biderako!
· Ya dicen, sí, que es muy recomendable
Asko esatea izango da’ baina ala zirudien
· Parecerá una exageración
Asko eskatuten dabela?... Emon ez’ ta kitu
· No dárselo, y en paz...!
Asko estutu-bage’ klasikotan artu ditezke
· Sin hacer mucho esfuerzo
Asko estutu-barik eldu zan amaira, jokoa irabazirik. Pelotaria
· Sin mucho apuro; sin gran esfuerzo
Asko eta asko egunen buruan ikusiko duk
· Al cabo de muchos días
Asko eta asko -esaera dan bezela-’ ezkaratzak ezagutu oi-ditu Kanpoan uso
diruditenak’ etxean otso dira
· Las apariencias engañan muchas veces; no fiarse de ellas!
Asko etorri ziraden’ inoren soinekoakin estalirik
· Con vestidos ajenos
Asko etorri ziran; etorri-gabe bati esan nion’ etzuela ondo egin
· A uno que no había venido
Asko etortzen zitzaizkan bisitaz’ eta denak parrez eukitzen zitun
· Les hacía reir mucho, les divertía con sus chistes
Asko etxetan’ pozik artuko lukete
· En ciertas casas
Asko eukan’ baina geiago-guran ebilen, il-bearrean
· Se mataba queriendo más
Asko ez baina, ba dira arreta gutxi dutenak meza-kontu orretan
· Muy despreocupados por
Asko ez dakizu, Joainixio, gaur emen gelditu bear dezula
· Qué lejos estás de pensar que...!
Asko ez dira gauz oetara saiatzen’ eta nolanai artzen due Jaun Aundia, jaieraren
apur-gabe
· Reciben al Señor en la Eucaristía
Asko ez dira gauz oetara saiatzen’ eta nolanai artzen due Jaun Aundia, jaieraren
apur-gabe
· Sin la menor devoción
Asko ezagun dute zure senar gizajoaren masail-ertzak, ase eta betean dabilela!
· Sus chupadas mejillas no dicen que ande tan harto y satisfecho como dices
Asko eztabiltza, baino bi edo dabiltzan oriek’ eztute pakerik ematen
· Esos dos o tres son bastantes para perturbar la paz
Asko galdu nintzen lanbide artan
· Desmejoré mucho; se resintió mi salud
Asko gaude euskeraren gose-egarriz
· Suspirando por
Asko gauza eder esan zituan’ ... bai nola bear zuten Jaungoikoaren itza adiazi’ bai ta
nola ikasi’ jakintsu baino birtutetsu ta santu izaten
· N.B. Observar la construcción tan ágil y tan varia de la frase
Asko gauzaren beharretan zaretela ikusten bazinute’ atxikazue gogoan’ Jesus maitea
bera ere erromes bizi eta erromes hil dela
· Tened presente que
Asko gauzaren beharretan zaretela ikusten bazinute’ atxikazue gogoan’ Jesus maitea
bera ere erromes bizi eta erromes hil dela
· Faltos de muchas cosas
Asko gauzetan ezpadute ere orok elkar aditzen’ hortan denak hitz bereko
· En eso todos acordes
Asko gauzka mendean etsaiak
· Nos tiene dominados
Asko gazte etortzen zitzaizkion Klarari leku-eske’ eta etxea ondotxo ere bete zuan
· Llenó cumplidamente el convento
Asko geiegi eman didazu: katilu lapurra da-ta
· Tazón que cabe mucho
Asko gelditu ziran orduan’ ixilik egon bearrean
· Sin saber qué replicar
Asko gizon dira berenez zintzoak eta azkarrak’ edanerako grinagatik ezertarako-ez
biurtzen diranak
· Se vuelven inútiles
Asko gizonek’ asko bear
· Muchas bocas consumen mucho
Asko gizonen aurrean’ ez nun esango
· Delante de ciertos hombres... No lo habría dicho ante cualquiera
Asko gizonen emazte izatea baino’ esan diteke obe lizakeala mundurako esne-bei
izatea
· Mejor que ser esposa de ciertos maridos
Asko gordindu da eguraldia; atzoko egunak batez-be’ ez eukon betozko polita
· Se ha vuelto áspero el tiempo... No ponía buena cara
Asko gordindu zan atzo eguraldia; goiz guztian’ indartsu putz-egin eban mendebalak
· Empeoró mucho; se puso muy desapacible
Asko gurasok’ txarren-txarreneko grinak dituzte: denak berentzat bear, berak eta
bestek eginak
· Tienen la más funesta de las manías
Asko ikusi duan gizonak’ beti daki zerbait; eta sarri’ jakintsu-usteko askok baino
geiago
· Más que muchos que se tienen o a quienes se tiene por sabios
Asko ikusi ta entzundakoa izanik’ nonbait ur otzetan erreta egon zatekean aita zaarra
· Debía de estar escamado o escarmentado
Asko ikusia naiz, orren aldetik
· Me ha hecho sufrir mucho
Asko ikusita nago... Gure Jainkoari aztu ez dakizkiola!
· Dios me lo tenga en cuenta!
Asko ikusita nago... Gure Jainkoari aztu ez dakizkiola!
· He tenido que sufrir mucho
Asko ikusteko jaioak gera nunbait mundu ontara
· Siempre nos aguardan nuevas sorpresas en este mundo...; vivir para ver!
Asko irabazten du? .-Zapatatarako-duin
· Lo justo para el calzado
Asko itxusitzen badu apaiz euskalduna orrelako lan batek’ gutxiago edertzen du’
euskaldun jendea eliza-betean dagola erderaz errezatzeak
· Aún le hace menos honor
Asko itxusitzen badu apaiz euskalduna orrelako lan batek’ gutxiago edertzen du’
euskaldun jendea eliza-betean dagola erderaz errezatzeak
· Le hace desmerecer
Asko izan etzan zenbaitentzat’ San Juanen alegin guzia
· No bastó todo el empeño de S. Juan
Asko izan ziran batzarreko egun artan; ez izan bati’ erritan eman nion
· A uno que no acudió le regañé
Asko izaten dira, beren buruak aundi egin bearrekoak
· Amigos de ostentación
Asko izaten dira’ zer dan ikusi-gurean
· A curiosear
Asko jan det, ama... .-Zuk jan? Ez da jate txarra!
· A eso llamas tú comer?
Asko jasotzen du arek emengo ura
· Ponderar, elogiar mucho, ensalzar
Asko jokatu zara, zahartu zara, ez gehiago bihur: utz zuk jokoa, hark zu utzi-gabe!
· Antes de que él te deje a ti
Asko jotzen du erremedio orrek
· Es muy costoso
Asko kristauk arikako argiagandik iges egiten due’ eta zeruko bidearen berririk ongi
ikasi-gabe iltzen dira
· Huyen de la luz que les molesta
Asko lan handi zerabilkan, gauak egun eginez
· Pasando las noches sin dormir; en blanco
Asko leiatu zitzaion’ baina alperrik izan zan
· Le insistió o porfió mucho
Asko lekutan...; asko dendatan ez lioteke utziko ori egiten
· En ciertos sitios; en ciertas tiendas
Asko lekutan sartzen omen naiz, gauza guztia galtzera...; ala dio
· A echarlo todo a perder
Asko lekutan’ ur lodia zegoanetan’ igari bezela ibiltzen ziran idi aiek aalari tiraka;
txanalari tiraka
· Donde el agua era profunda
Asko lizake Meza bat ongi entzutea’ Purgatorioko surik ez ekusteko
· Para no tener que sufrir
Asko lurmendu du egun oetan; baina oinarri txarra zegoan gaur: ibiltzeko zail, bidea;
lur bustia, elurrak urturik
· Despejarse de nieve el suelo
Asko lurmendu du egun oetan; baina oinarri txarra zegoan gaur: ibiltzeko zail, bidea;
lur bustia elurrak urturik
· Estaba malo el piso
Asko luzatu-gabe, jai bat egiteko asmoak artu dira
· Sin demora; antes de mucho tiempo
Asko luzatuko du irteten? -Ordu-erdi bat bezelatsu.
· Tardará mucho en salir?
Asko makaldu jaku atzotik ona gure gaisoa: ezarrita dago gaur
· Hoy está postrado, aplanado
Asko minduko badira-bere’ eztogu esango mundu guztiak eztakusanik: zetako ixilik
itxi?
· Aunque a muchos les va a doler
Asko minduko badira-bere’ eztogu esango mundu guztiak eztakusanik; zetako ixilik
itxi?
· Por qué no decirlo?
Asko moduz etortzen bada’ ... ondo ebakiko diogu aztala
· Irá bien servido el tal...; le quitaremos las ganas de volver
Asko nai diot eskina oni’ eta geiago nere osabari
· Le tengo un gran cariño a este rinconcito de tierra. Le tengo mucho cariño a mi país
Asko nai nuen-gauza bat eman didate
· Por la que yo suspiraba
Asko nai zaion adiskide bati’ noiznai esan bear zaio ondo dagokiona
· A un amigo a quien se le quiere bien
Asko nekatu-gabe arkitu zuan bear ainbat diru; ta Kotolai ikazkinak’ urtea bete-
garrengo egin zuan etxe berria
· Antes de cumplirse el año
Asko’ nere itzarentzat gor eta gogor dira
· Desoyen; no quieren prestar oídos; se resisten a escuchar
Asko ote da atrizioa, konfesio ona egiteko? .-Bera utsik’ ezta asko
· Ella sola no basta
Asko ote da bekatuen barkazioa iristeko, biotzeko damua idukitzea? -Ez da asko,
Magdalenaren damua-bestekoa ere
· Ni aunque sea tan grande como el de la Magdalena
Asko ote da, geroko luzaturik, urtean behin kofesatzea?
· Dejándolo para más tarde
Asko ote dira biurtzen diranak? Izango ote dira irutatik bi?
· Llegarán a los dos tercios?
Asko ote dira biurtzen diranak? Izango ote dira irutatik bi? Izango ote erdiak?
· Llegarán a la mitad?
Asko poztu gaitu auziaren guenak
· El final o solución del pleito
Asko poztu zan, bere etsaiak pakea eman ziotelako
· Le dejaban disfrutar de paz
Asko, sagarra, zuek?
· Mucha manzana este año?
Asko saltzen dan-ortara’ erreusak ere sartuko ditue bein baino geiagotan
· Aprovechándose de la mucha aceptación del artículo
Asko saltzen dan-ortara’ erreusak ere sartuko ditue bein baino geiagotan
· Hacer pasar artículos averiados en el comercio
Asko samar sartuak galdu zuan
· Le perdió el exceso en el comer
Asko ta asko datzaz’ infernuko laba gorietan
· Abrasándose en el fuego del infierno
Asko ta asko ezkontzen dira’ moxalak baino kontu geiago atera-gabe
· Inconsideradamente
Asko ta asko’ izangoak ezer-baga itxi dituz
· El futuro el tiempo ha dejado a muchísimos despojados de todo
Asko ta asko izangoak’ ezer-baga itzi dituz... Eskukoari eutsi zuk! Ba dau zerbait
oraingoak
· La esperanza del futuro ha defraudado a muchos
Asko ta asko izangoak’ ezer-baga itzi dituz... Eskukoari eutsi zuk! Ba dau zerbait
oraingoak
· No sueltes el pájaro que ya tienes en la mano
Asko ta asko zeuden or’ giza-mailan oso atzeratuak
· Vivían en situación infrahumana
Asko ta askotan’ guk jator egin-arren’ etzuan izaten bear zan esker ura; erritaldiren
bat baizik agintari berri arengandik, zerbaiten itxura egitearren
· A pesar de cumplir nuestra tarea debidamente; como Dios manda
Asko ta askotan’ guk jator egin-arren’ etzuan izaten bear zan esker ura; erritaldiren
bat baizik, zerbaiten itxura egitearren
· No nos reconocía el mérito como correspondía
Asko ta askotan’ guk jator egin-arren’ etzuan izaten bear zan esker ura; erritaldiren
bat baizik, zerbaiten itxura egitearren
· Por darse tono; por aparentar superioridad
Asko ta larregi egin dozu oin-artean
· Demasiado que has hecho!
Asko txakurtu da’ ori zan mutil ixila
· Se ha vuelto muy insolente
Asko zan jendez erriko kaleetan
· Había gran gentío
Asko zareelak eztau esan-gura errazoia deukozuela...; erbesteko politikak eriotzeak jo
dauzala baino
· El hecho de ser muchos
Asko zareelak eztau esan-gura errazoia deukozuela; erbesteko politikak eriotzeak jo
dauzala baino
· Están heridos de muerte
Asko zat bati esatea zoaz ara!, eta an dijoa; atoz ona!, eta emen dator
· Vé allá y va; ven acá y viene
Asko ziran’ beste-gabe ortara etortzen ziranak
· Sin otro objeto; exprofeso
Asko, zorigaiztoan’ buruak austen dabiz prantses-erderetan
· Desgraciadamente
Asko, zorigaiztoan’ buruak austen dabiz prantses-erderetan
· Haciendo los imposibles por aprender
Askoak etorri dira inguruetatik, gaurko festara
· La mar de gente
Askoak saldu dira gaur, Tolosako plazan... Gereziak
· Cantidades!
Asko-asko ez-arren’ ondasun pizka baten jabe ere egin naiz
· Aunque no sea una cosa extraordinaria
Asko-asko luzatu-gabe konfesatzera beartzen zaitu Jesukristoren aginte onek
· Sin largas dilaciones
Asko-askoan’ lengo musika izango degu
· Casi seguro que tendremos la misma historia o canción... que antes. N.B. Explicación
de la testigo: Asko-askoan? Zer esan nai dezu? -Berriz ere
Asko-askotxu luzetu-barik’ ikustaldi bat egingo deutzut
· Antes de mucho tiempo...; no tardaré mucho en
Asko-bearra da..., ta ezin asmatu degu orrekin
· Es descontentadizo
Asko-be-asko itxain dogu zure zain
· Mucho hemos aguardado esperándote
Asko-garaitan etzion ark utziko’ etxera sartzen
· A ciertas horas
Asko-jakinan fama ezin galdu!
· No resignarse a perder la fama de listo
Asko-jakineko itzaldiak egiten ditu apaiz orrek
· Conferencias muy sustanciosas
Askok agian usteko dute’ ostoak zuaitzaren bizitzarako’ gorabera aundirik ez dutela
· Que no influyen gran cosa en
Askok’ aizekerietan gastetan gastatzen dabe, inori on-egin-barik
· En vanidades, en fruslerías
Askok autan ibili gaitu, erriko tabernan
· Se ha murmurado mucho de nosotros
Askok beldurra dion jokalaria da: ez gera gauza arentzat; bera sobra da denentzat
· No podemos competir con él; puede más
Askok’ biarretan ta iru bider egunean egiten zuten esamina au
· Dos y tres veces al día
Askok’ bide luzeak egiten ditu, ondra apur bategatik
· Andan largo camino; hacen costosos esfuerzos
Askok’ buruari eraginda’ baietz esan eben: baten egozala beragaz
· Que estaban conformes con él
Askok degu’ besteren ona begiz ekusi-ezina
· No sufrir el bien ajeno
Askok dinoe: Nok emon leigu onik guri?
· Quién nos hará ver la dicha?
Askok du munduan’ besteren majean agindu-naia
· Querer imponerse al prójimo; meterse a mandar en campo ajeno
Askok egin eban anka
· Largarse, marcharse
Askok’ eriotzea begiz jo artean’ eztauke edana baino, buru-biotzean
· Hasta verse frente a la muerte
Askok esan dute Eibarko zezen-plazan’ Lasturko zezen bik ainbat indar duala Soarte-
k
· Tanta fuerza como
Askok esan oi dabenez’ zeruetaraino ipini eben ostatukoak sermolaria
· Lo levantaron sobre las nubes; lo ensalzaron mucho
Askok esan oi dute’ eztutela bururik orretarako
· Tener capacidad mental para
Askok esango dute’ euskaldunok ez dakigula zear-bidetik ibiltzen. Baina zear-bidea
zurikeritan ibiltzea bada’ ... lasai egon: euskaldunon bidea’ San-Joanen bidea da
· Lisonjear; dar coba
Askok esango dute’ euskaldunok ez dakigula zear-bidetik ibiltzen. Baina zear-bidez
zurikeritan ibiltzea bada’ ... lasai egon: euskaldunon bidea’ San-Joanen bidea da
· Que no sabemos usar de diplomacia
Askok eta askok artu dabe min, Kirikino zanaren eriotzeagaz
· Son muchísimos los que se han dolido
Askok eta askok’ jan-ala jan-arren’ ase-ase egiten ezpadira’ baru egiten dabela uste
dabee
· A pesar de comer a satisfacción; a pedir de boca
Askok eta askok nai genduan’ gerra, errexean irabaztea; bainan orain ailegatu da’
laztea. Ta laztu bear danean’ laztu egin bear da!
· A la hora de mostrarse duros hay que serlo de veras
Askok eta askok nai genduan’ gerra errexean irabaztea; bainan orain ailegatu da’
laztea. Ta laztu bear danean’ laztu egin bear da!
· Queríamos ganar la guerra sin esfuerzo
Askok eta askok uste dabe’ edan-ala edan-arren’ zentzuna galdu-arren’ ori eztala
orditutea
· Aun bebiendo en gran cantidad
Askok ez dugu oraino untsa buruan hartua’ katoliko-batasun horren beharra
· Aún no hemos acabado de percatarnos
Askok ez dute zatartxo bearrenik ere’ berak eta beren umeak zerekin jantzi ta eleizan
agertzeko
· No tienen ni el andrajo más indispensable
Askok’ ez gauzatzat euki oi-ditu; baina orretarikoxe ez-gauzatxo askok’ indar andia
emoten dautsoe aberriari
· Los tienen por nimiedades; por cosas sin trascendencia
Askok gaizki murruzkatzen dugu frantsesa
· Chapurrar, estropear
Askok’ gaiztora joko dute, ta alkar salduko dute ta gorrotatuko dute
· Muchos sucumbirán... al mal
Askok’ gogotiago aditzen dute mundua’ Jainkoa baino
· Oyen con más gusto a
Askok iretsi dute gezur ori; eta ez nongo-naiko gaizo-peilo batzuek’ baizik gizon argi-
argituak
· Y no unos memos o incautos cualesquiera
Askok lo egin bear izan zuten binan, guk bezela
· De a dos. Por falta de camas
Askok nai degu nagusi; besterik ezin ikusi... Orretatik sortzen zaigu aldi bat desgrazi
 · De ahí nos vienen no pocas desgracias
Askok naiago izan zuten, eremuetara joanda nekepe latzean bizi’ egiazko Jainkoa
ukatu baino
· Vivir entre duros sufrimientos
Askok ondo gogoan josita iduki bear lukeana
· Bien grabado en la mente
Askok’ tratu gaistoetan jaaten dituee euren etxeak
· Arruinan
Askok urtengo dabe’ arako esate ondo esana: len dala obligazinoa, debozinoa baino
· Algunos alegarán aquel dicho
Askok uste bezin ona etzan egun ortako denpora: eguzki berua egiten zuan, egoaizia
gogorra
· Calentaba mucho el sol
Askok uste du’ ez daukala euskerak edertasunik... Entenditzen ez duanarentzat ezer
al dago gauz onik?
· Hay algo bueno para quien no entiende?
Askok uste luketen baino zuhurtzia gehiago du
· Más cuerdo de lo que
Askokin-be ez da gure odolekoa; ezarria baino
· Sino que es advenedizo. No es de nuestra raza, ni con mucho
Askokin-be ez da gure odolekoa: ezarria baino
· Ni con mucho
Askok-lezko laguna izan baneu nik’ urregorrizko oiloa bere txitakin sortuko neban!
· Qué otra fortuna habría podido hacer yo!
Askok-lezko laguna izan baneu nik’ urregorrizko oiloa bere txitakin sortuko neban!
· Si me hubiera tocado en suerte una mujer como las de otros
Askoko zen hura nekez ekustea’ gure bihotzak erdiratuak gelditzeko
· Habría bastado
Asko-moduzko zauria egin baziotek, eta jendeak nor dan ezagutzen’ larrutik
pagatuko dik
· Tal puede ser la gravedad de la herida que
Asko-moduzko zauria egin baziotek, eta jendeak nor dan ezagutzen’ larrutik
pagatuko dik
· Le va a costar cara su fechoría
Askon askoren -askotakoa da gure nausia
· Persona muy relacionada
Asko-naiak, sarri’ bapezera eroan daroa
· Conduce muchas veces a la indigencia
Asko-naiak, sarri’ bapezera eroan daroa
· La ambición
Askoren adiskidetasun artu-emon onekoa galdu dau bere min zorrotzagaz, labanagaz
ta epelagaz
· Envenenar o romper una buena amistad
Askoren ardurarik-eza
· Despreocupación
Askoren astoa’ goseak il Batak besteren aitzakian’ lanak egingabe uzten.
· El uno por el otro, la casa sin barrer
Askoren begietan’ ontzat dagoz
· En concepto de muchos
Askoren begiko mutila da
· Simpático a muchos
Askoren bekainak beltztu dira’ Latasak erakutsi dituenean napartarren zainak
· Se han visto muchas caras sombrías
Askoren bekainak beltztu dira’ Latasak erakutsi dituenean napartarren zainak
· La bravura o coraje de los navarros
Askoren belarria berotuten dabil, entzuniko gauzaak zabalduten
· Diciéndoselas al uno y al otro
Askoren gaitz itxusia’ inor ezin ikusia
· La envidia, enfermedad muy extendida
Askoren iritzian’ lanak artu du gure Lizardi gizajoa
· Ha sucumbido bajo la carga de su excesivo trabajo
Askoren iritziz’ eroso gaude, kalean bizi geranak... Baserrietan ere ba daude’ asko
urratzen ez diranak
· Quienes no se matan trabajando
Askoren itz eztiak sinistu baino len’ begira ondo nondikan datozen!
· Antes de dar crédito a las lisonjas de ciertos individuos
Askoren lanak’ naste-borrasterako baizik ez dira
· Sólo para confusión
Askoren ondamendirako ta onerako ipinia dago Aur au Israel-en; eta ez-aren eta bai-
aren banderatako
· Signo de contradicción
Askoren tartean’ oker aundiak gertatzen omen dira pastel txarrakin
· A muchos les han ocurrido desgracias
Askorentzat’ osotoro ez orditzea gaiztoago da; otso txikia duenean idurikortzen dira;
eta pakearrik ez due, ez etxean, ez lagun-artean
· Cuando se ponen medio ebrios
Askori alperra deitzen badiozu’ su ta gar, mutur beltza jarriko dizu; eta esaten
badiozu lan-zuri dala’ ez zaizu asarretzen
· Si le dices que es flojo
Askori alperra deitzen badiozu’ su ta gar, mutur beltza jarriko dizu; eta esaten
badiozu lan-zuri dala’ ez zaizu aserretzen
· Te pondrá mala cara
Askori emana da txarri ori sustua...: gurekin estrainetik anka-apustua
· Pero fuimos los primeros con quienes compitió a correr
Askori’ esanak baino, esanaren eginak geiago eragiten die
· Les mueven más los ejemplos, las obras acordes con las palabras
Askori mesede andiak ekarri deutsaz mina ondo erabiliak
· El buen uso de la lengua
Askori negar eragina zan gogotik
· Había hecho sufrir harto
Askorik eztu jan
· No gran cosa
Asko-samar nekatu naiz gaur
· Me he cansado no poco
Asko-samar sartu’ ta... nunbait ustu bear... edandako sagardoak... Txandan-txandan’
baztarretik upela bustitzen zuten... Jakina zan’ krabelin usajik ez zegola...; baino’
gizonak al
· Uno tras otro, por turno... iban des-bebiendo
Asko-samar sartu’ ta... nunbait ustu bear... edandako sagardoak... Txandan-txandan’
baztarretik upela bustitzen zuten... Jakina zan’ krabelin usajik ez zegola...; baino’
gizonak al
· Beber en cantidad regular... Y... claro! Se hacía luego necesario des-beber todo aquello
Asko-samar sartu’ ta... nunbait ustu bear... edandako sagardoak. Txandan-txandan’
baztarretik upela bustitzen zuten... Jakina zan’ krabelin usajik ez zegola..; baino’
gizonak ala
· Claro que olía y no a ámbar
Asko-samar sartu’ ta... nunbait ustu bear... edandako sagardoak... Txandan-txandan’
baztarretik upela bustitzen zuten... Jakina zan’ krabelin usajik ez zegola; baino’
gizonak ala be
· Es lo propio de hombres
Asko-samar ustua dago ontzia
· Bastante mermado o vaciado
Askotako gaistoa da
· Astuto, cazurro, ladino
Askotakoa egin bazaituzte zeure urte askoak’ bai ni ere jakiteko non zer dagoan
· Si a ti te han dado sagacidad o astucia los muchos años
Askotan agertzen dau goiz ona zeruak
· Amanecer un hermoso día
Askotan’ ara ixurtzen zitzaizkan begiak, Pepa-Bixenta-ri
· Se le iban los ojos tras de
Askotan arkituko aiz’ okerrerako bidea atseginena dekala. Utzi alde batera. Beti
zuzen
· El camino del mal
Askotan arrazoi txarrakin ordaintzen diete
· Corresponderles con malos tratos, con insolencias
Askotan autsi behar du nork bere gogoa’ Jaunarena egiteagatik
· Renunciar al propio deseo
Askotan barri txar au biotzera emon eustan Jangoikoak
· Me hizo presentir esta mala noticia...; ya estaba avisado
Askotan’ belaun bat baizik lurrean eztutela daude... elizan
· Con una sola rodilla en tierra
Askotan egokitu naiz zure aitarekin: oraindaino ez da izan okerrik gurekin
· Nunca ha habido desavenencia alguna entre nosotros dos
Askotan’ emoten erreza izaten da kontsejua’ norberentzat danean iruntsten nekeza
· Consejo duro de admitir, de tragar
Askotan entzuten da esaten’ gazteak berenak dituztela egunak
· Que los jóvenes tienen que divertirse..; que es lo propio de su edad
Askotan’ eren artean igui-antzik edo gaitziritzirik badue’ erraz’ eztana ere ala dala
iruditzen zaie
· Si se tienen antipatía o aversión
Askotan esan dogu; baina buruandiren bat egongo da ondinoko’ purruztadaka asiko
 dana, ezin daula ulertu
· Todavía habrá algún tozudo que
Askotan esan izan digute gizon ikastun argiak’ nola piztiak izan litezken gure
irakaslariak
· Los irracionales
Askotan esan izan digute gizon ikastun argiak’ nola piztiak izan litezken gure
irakuslariak. Piztiak los animales.
· Los entendidos
Askotan esan oi degu, ta egiaz’ gure baserritarrak ukuiluko beiari txit samur
begiratzen diola
· Que la mira con gran ternura
Askotan etorri zait barrura Jainkoaren Itza’ neronek esatea eder ez bada ere
· Aunque no parezca bien que lo diga yo mismo; aunque no me esté bien el decirlo
Askotan ez gera oartzen’ zein itxu geran geron barrunbean
· Por dentro; interiormente
Askotan’ gabak denporak emonda, loagaz aztuta egozan Santa areek, Jesus-egaz
berbetan
· A horas avanzadas de la noche
Askotan, gauza’ eskuetaraino etorri’ ta euriagatik usteldu edo erdi-usteldu!... Orra
zer gertatzen zaion nekazariari
· Estar ya la cosecha a punto de sazón
Askotan gauza ona ta bearrekoa da’ bekokiko itzalagaz alako pekatariai bere egitade
ezaina aituten emotea
· Por la severidad del rostro
Askotan’ geren Artzaia aurrean degula goiko argiz oartu-arren’ on-ustez beste gauz
askotara goaz’ Ari begiratze utsa alperkeriarena dalakoan
· Considerándolo como pereza del espíritu
Askotan’ geren Artzaia aurrean degula goiko argiz oartu-arren’ on-ustez beste gauz
askotara goaz’ Ari begiratze utsa alperkeriarena dalakoan
· Creyendo acertar
Askotan’ gerorako erru txarra uzten du aurtzaroko gaitzak
· Deja resabios
Askotan gertatu oi-dana da ori: par-egitea parragarriak inori. Pazi zarrak pertzari
bezela
· Reirse de otro cuando uno mismo no hace más que mover a risa
Askotan gertatzen da’ grina batek beste guztien gainetik tontorra jasorik’ guztien
alkate ta agintari geratzea
· Alzándose sobre los demás
Askotan gizonak’ barrenean berena gorde’ ta besterik esain dizute
· Decir una cosa y pensar otra. Doblez
Askotan ikusten eztan bezelako dantza-soka atera zuten’ aurren-esku I.L., eta J.E.
atzen-esku zirala
· Rueda de aurresku; delantero y zaguero
Askotan jaio izan zait burura’ orren neurriko itz-neurlaririk ez dala sortu munduan
· Me ha venido el pensamiento; me ha ocurrido pensar
Askotan Jaun au’ atzeaz begietan jo dezu
· Cerrarle la puerta; no admitirle
Askotan Moisesen kontra gogortu ziran bidean Israel-darrak
· Se rebelaron muchas veces
Askotan moskortzen al aiz? .-Ai bada, jauna! Gu bezelakoak’ ez du beti izaten modua
· No se nos presenta la oportunidad a cada momento
Askotan’ nahiagoko nuken ixilik egonik
· Habría preferido no haber dicho nada
Askotan oi dan bezela’ egiarekin belauniko, ta gezurrarekin tente
· Humillado el que dice la verdad, y triunfante el mentiroso
Askotan on da’ jardunbide onak ere neurrian idukitzea: besteai maxiarako bide eman
eztegiezun
· Dar lugar a burlas o críticas
Askotan’ su egiteko alperrez ibiltzen ginan
· Con pereza de encender el fuego para guisar
Askotan, tentaini uxi bat etorri-ezkero’ estura larriak artzen naute
· Me lleno de angustia
Askotan’ utsa bear izaten da, okerra sortzeko
· Basta una tontería de nada para
Askotan’ utsa bear izaten da, okerra sortzeko
· Para que surja un conflicto
Askotan’ Zure min orrek arindu dit nerea; gaur ezerk ez nau kupitzen, Jauna!
· Nada me mueve a compasión. Estoy como insensible
Askotara deituten jako
· De muchos modos
Askotatik gutxi izango dira orlakoak
· Muy contados; la excepción
Askotatik gutxik artzen ditu ontzat
· Son los menos los que
Askotatik gutxiri gustatzen zaio orrela ibiltzea
· Son sumamente pocos a los que gusta
Askotxo balio ote zuten? .-Bi mila errealetik irura bitartea
· De dos a tres mil reales
Askoz bertago dagola iruditzen zait, zeru urdina
· Mucho más cercano
Askoz gaistoagoak deriztet’ ordikeriak azpian artu dituanai’ zentzugabeko animaliai
baino
· Los que tiene dominados la embriaguez
Askoz geiago bear da ere’ ba du naiko etorria iturri berri onek
· Tiene caudal abundante
Askoz goizago atera bearko diagu: an zegok ba Uitzi!
· Porque, hay que ver dónde queda...! Qué lejos está!
Askoz naiago det, nere patu txarrarekin ere onela zarrik il; berdin’ ikusia da: ez da
mundu ontan inon atseginik’ zerbait gabetanik
· Sin algo que sufrir
Askoz naiago det, nere patu txarrarekin ere onela zarrik il; berdin’ ikusia da: ez da
mundu ontan inon atseginik’ zerbait gabetanik
· Ya que, está visto
Askoz naiago det, neure patu txarrarekin ere onela zarrik il; berdin’ ikusia da: ez da
 mundu ontan inon atseginik’ zerbait gabetanik
· Morirme así de viejo
Askozaz begiratuagoak ei dira orretan gure jenteak
· Mucho más mirados o considerados
Askozaz zuzenago esan geinke erdereagaitik
· Con mucha más razón
Asma zak aizkora!
· Averígüelo Vargas!... Cualquiera sabe!
Asma zazu albadagikezu
· Si puedes
Asma-al guziak esaten ziozkan Sokratesi bere emazteak’ iturria baino geiago ixildu-
gabe
· Sin parar más que una cotorra
Asma-al guziak esaten ziozkan Sokratesi bere emazteak’ iturria baino geiago ixildu-
gabe
· Le decía todas las perrerías imaginables
Asma-alak esan dizkiot
· Le he dicho todo lo que me ha venido a la boca...; todo lo que se puede decir
Asma-aleko txarkeriak egin zizkan
· Todas las villanías imaginables
Asmadu eikezu’ gaur zelan eta zetara ezi zure gorputza..; berbako: zutunik bazagoz’
ez ezeri eutsi... etc
· De qué modo y manera domar el cuerpo
Asmadu eikezu’ gaur zelan eta zetara ezi zure gorputza...; berbarako: zutunik
bazagoz’ ez ezeri eutsi, etc
· Por ejemplo
Asma-errex da’ zer duten golkoan
· Es fácil adivinar su intención o designio
Asmakeri oiek’ eztute egiaren izpirik
· No tienen ni asomo de verdad
Asmakorra zera, adiskidea; erdi-erditik asmatu dezu; lautatik iru dira
· Acertar de medio a medio
Asmamen aundiko umea jatzu’ bai egiak eta bai guzurrak apain ederrez jantzteko
· Para adornar bonitamente
Asmatu bai, egin gendun; etzan gaitza-ta!
· Pues no era difícil
Asmatu dute mila zimardika’ legea gal-arazteko
· Mil subterfugios o trampas
Asmatu nai badezu’ orra naikoa esan!
· Ya te he dicho bastante
Asmatu-arren zenbait gezur eta sesio beraren etsaiak’ aien guzien esker gaiztoan,
gainera da igo
· Mal que les pese
Asmatu ere egiten zituten olako ipuiak aldian aldiko
· Para cada vez
Asmatuko dezu zuk ere’ saiatzen bazera bero
· Si te aplicas de veras
Asmatzen asi-ezkero’ nik ere asmatuko nituke gauzatxo batzuk
· Puesto a inventar calumnias
Asmatzen badet’ nere zoriona!... eta utsegiten badet’ ni zorigaiztokoa!
· Desventurado de mí!
Asmatzen badet’ nere zoriona!... eta utsegiten badet’ ni zorigaztokoa!
· Dichoso de mí!
Asmatzen dituzte nork daki zenbat bidagiro’ ondasun oriek eskura naiez
· Trazas o caminos para
Asmo andietan dabiz espainolak; aurrera badoaz asmuok’ ... ingeles gizajoak!...
Eztaukazue ganean zaparrada txarra!
· Buena os espera, ingleses!
Asmo andietan dabiz espainolak; aurrera badoaz asmuok’ ingeles gizajoak!...
Eztaukazue ganean zaparrada txarra!
· Si prosperan los proyectos
Asmo andietan dabiz espainolak; aurrera badoaz asmuok’ ingeles gizajoak!...
Eztaukazue ganean zaparrada txarra!
· Tienen grandes proyectos
Asmo andietan dabiz espainolak; aurrera badoaz asmuok’ ingeles gizajoak!...
Eztaukazue ganean zaparrada txarra!
· Buena os espera, ingleses!
Asmo au dala bide’ batekotik-bestera ibilia da noski gure adiskide aundi ori’
nuntsuko lekua aukeratuko luketean jira-biran
· Ha andado por lo visto de una parte para otra
Asmo aundietan’ ... baina narraz dabil, zorreri erantzun ezinda
· Anda al remo...; a trancas y barrancas... trabajando mucho
Asmo barriak atera-arren gizonak asko’ iltetik zelan librau ez dabe aterako
· Por muchas novedades que inventen
Asmo barriko bide bat artu bear dot sermoe onetan’ gurasoen erakutsirako
· Un método de nueva invención, de nuevo cuño
Asmo barriko bide bat artu bear dot sermoe onetan’ gurasoen erakutsirako
· Para la instrucción de
Asmo barriko burdi orren ganean berbetan ekin eutsen
· Sobre esos carros de nueva invención
Asmo biurri-gabe egin zion galdera au
· Sin mala intención; sin segundas intenciones
Asmo gaiztoak aldrebes irten zitzaizten, eginalak egin-gatik
· A pesar de todos sus empeños
Asmo gaiztoko Herodes Jesusen bila asiko zala jakin zuanean’ bereala utzi zituan
bere etxe, erri, senide ta zeuzkan gauzatxoak
· El pérfido Herodes
Asmo galdu onekin’ ibai-ondora joan zan: ta burua urari eman-orduko’ Ama
Birjinaz oroitu zan
· Antes de tirarse al agua
Asmo garbiagaz dinot
· Con recta intención
Asmo garbiko askoren artean
· Gentes de buena intención
Asmo gogor bat artzen ezpadegu... bizitzen ere ez digute utziko
· Si no tomamos una resolución
Asmo nuen esan bai...; bainan’ ba diagu oberik!... Lenbiziko astea’ ... ta kuku!...
Bigarrena’ ... ta kuku t’ erdi!
· Que si quieres!... Vana esperanza!
Asmo nuen esan bai...; bainan’ ba diagu oberik!... Lenbiziko astea’ ta... kuku!...
Bigarrena’ ta... kuku t’ erdi!
· Pasa la primera semana, y nones!... Pasa la segunda, y... lo mismo!
Asmo on oek guztiak laga ditu Uriak’ era obeagoren bat etorri dakion arteraino
· Hasta mejor coyuntura u oportunidad
Asmo onak eta aleginak: orreek dira’ nor nor dan jakiteko biderik onenak
· Es en lo que mejor se conoce quién es cada uno
Asmo ori burutik kentzen ez bazaio gure mutilari’ ainbat okerrago!... Soinean
soinekoakin ertengo du Arantzabal-go atzeko atetik!
· Tendrá que largarse de aquí con lo que lleva puesto y nada más
Asmo ori erabili det ia aspaldi guztian
· Durante casi toda mi vida hasta el presente
Asmo orretan’ gorputzaren aukerak aizturik’ euren bizia oparitzat eskiniko dabe
· Olvidando las comodidades del cuerpo
Asmo orretan sartu nenduzunean’ esturaz beterik aurkitu nintzan
· Comprometer en el asunto
Asmo orretan sartu nenduzunean’ esturaz beterik aurkitu nintzan
· En gran apuro
Asmo orri ondo irizten dionik’ bat bera ere ez degu arkitu
· Ni uno solo que lo apruebe
Asmo utsezko gizona’ danon parragarri da
· Hombre utópico, de sólo proyectos
Asmoa atzeratzen joan zitzaion, geroztik
· Se le fueron quitando o resfriando las ganas
Asmoa’ aul uts Asmo utsa, gauza utsa
· Mas vale obrar que filosofar
Asmoa bertan beera galduta legoke
· Fracasar, frustrarse
Asmoa-egina nago
· Estoy resuelto; decidido a ello
Asmoak artzen jajoagoak gera’ betetzen baino
· Somos más hábiles en proyectar que
Asmoak eta egiteak’ ez dira beti elkarrekin ibiltzen
· No corren parejas... los propósitos y la realidad
Asmoak oso galdu al zinuzen? Ezkontzeko. -Inor ez da agertzen ta’ ... jakina!
· Desistir o abandonar la idea definitivamente
Asmoatu ezindako giltzak izaten, nunbait’ eta etzuten eraman, nai-guzirik. Lapur
aiek
· Llaves de manejo convencional; de seguridad
Asmobide egokia da
· Proyecto acertado
Asmoetan nenbilen aspaldi, liburu au argitaratzeko; ez da nik nai orduko atera
 · Ya era hora de que saliese
Asmoetan nenbilen aspaldi, liburu au argitaratzeko; ez da nik nai orduko atera
· Hace tiempo que proyectaba
Asmorik-bako agertua egin deutsugu, ingurutik pasau garalako
· Una visita impensada,... improvisada
Asmurik ez-arren, egon izan zara gauza loien bat burutan dozula, aztuteko aleginik
egin-bagarik?
· Pensando en ello, aun sin intención
Asmutan dabiltz’ non zer gatx egin
· Andan maquinando o urdiendo maldades
Asmuz beteta erebian zerabilen ganbarea... zoratu-bearrean
· Traía la cabeza... llena de proyectos
Asmuz beteta erebian zerabilen ganbarea..., zoratu-bearrean
· Como para volverse loco
Asnas artzeko betarik-gabe ibili naiz gau guzian
· Sin tomarme un momento de reposo
Asnas artzen jarririk zegoan, eizean aspertuta
· Estaba sentado descansando
Asnas gozo nai-dina eratu ezinda
· Sin poder respirar a sus anchas
Asnas leguna banatzen dabil eguntsentia
· Suave brisa
Asnas lodi bat irten zitzaion, petxu estutik jasoa
· Exhaló un hondo suspiro
Asnas lodi bat irten zitzaion petxu estutik jasoa
· Le salió un suspiro profundo
Asnasa aine gezur
· Miente más que habla
Asnasa artzeko’ aritz baten itzalean gelditu ziran piskatxo bat
· Para descansar
Asnasa estu-estuka artzen asi zan’ gorputz guziko dardariza arekin
· Empezó a sofocarse
Asnasa estutu zitzaion’ eta beste pixkat itxo egin bear, azaldu baino len
· Se le cortaba la respiración
Asnasa lasaiago artzen zun Beteluko urak artuta; bainan eztula ez kendu
· Pero la tos siempre encima
Asnasarekin aizeman zuan Jesusek apostoluen alderontz
· Sopló sobre los apóstoles
Asnasarik ez dit artzen bularrak
· No puedo respirar
Asnas-bakarrean etorri zen
· Todo sofocado; jadeante
Asnasea den arte’ begira zerura!
· Mientras vivas; hasta el último suspiro no dejes de mirar al cielo
Asnasea gogotik larritzen asi zitzaion
· Comenzó a respirar con mucha fatiga
Asnas-laguntza indarazute, adiskideak! Penaz beterik arkitzen naiz
 · Consoladme, dadme aliento!
Asnas-zizpira luziak
· Prolongados suspiros
As-nekez itzik ezin egin die Amatxik
· Por la dificultad de respirar
Aspaldi ari zaizkiote erran ta erran’ ardotegi aundiak egin bear dituztela
· Se lo están repitiendo continuamente
Aspaldi artan’ bosna kuarto pagatu genduan Arantzazuko ostatua; ta orain urte
batzuk, azkena izan nintzanean’ bost duro
· La última vez que estuve
Aspaldi ba daki orrek bost’ ume agertu-arren
· Hace tiempo que dejó de ser niño..; que está al cabo de la calle
Aspaldi batean’ alkarri ondo lagundu oi ginon... .-Bai orixe! Bai anbat! Zuk eta nik,
eta beste adiskide aiek’ alkar bilatzen ba genkian
· Ya lo creo que sí
Aspaldi batean’ alkarri ondo lagundu oi ginon... .-Bai orixe! Bai anbat! Zuk eta nik,
eta beste adiskide aiek’ alkar bilatzen ba genkian
· Bien que nos gustaba juntarnos...!
Aspaldi bertsuari utzia nintzan
· Desentrenado en el verso
Aspaldi da’ au zeregan ekusten dezula
· Hace mucho tiempo que lo estás viendo
Aspaldi dala’ biar-barik ebilen; eta biarrik-ezak’ aldian izaten dau dirurik-eza-be
· Hace tiempo que
Aspaldi dala’ biar-barik ebilen; eta biarrik-ezak’ aldian izaten dau dirurik-eza-be
· No anda lejos de él
Aspaldi dala ekarri zan liburu ori
· Hace ya tiempo
Aspaldi du’ bere-gain jarri nahiak direla kroatak. Bainan’ beti auzoa nausi; eta
nausia’ idor bezain gogor
· Desean independizarse
Aspaldi du’ bere-gain jarri nahiak direla kroatak. Bainan’ beti auzoa nausi; eta
nausia’ idor bezain gogor
· El amo se mantiene inflexible
Aspaldi du’ bere-gain jarri nahiak direla kroatak. Bainan’ beti auzoa nausi; eta
nausia’ idor bezain gogor
· Hace tiempo que
Aspaldi du’ etorri naizela mundura
· Hace ya mucho tiempo que
Aspaldi du’ Ezpeleta-n merkatuak egiten direla... Bat etzuen huts-egiten Ganix
artzainak
· No faltaba a ninguno de ellos
Aspaldi du’ gure leihorretarik ihes egin zuela
· De nuestras tierras; de estas comarcas; de por aquí
Aspaldi du’ gure leihorretarik ihes egin zuela
· Hace mucho tiempo
Aspaldi du’ Jainko Jaunari eskainia niola nere bihotzeko fruitu eder hura
 · Hace mucho tiempo que
Aspaldi du Ozanam hila dela
· Hace mucho tiempo que
Aspaldi ebilen Joxe neska baten atzetik; baina ain zan lotsatia’ ez ekian asteko berbia
zelan emon-be
· No sabía ni por dónde comenzar
Aspaldi erantzun zien Agustin-santuak’ onelako kako-mako gezurrari
· A tales argucias o sofismas
Aspaldi guztian’ nire andrea gauzak etxeratzen dabil
· En todo este tiempo
Aspaldi guztion egon naz isilik... Baina ez geiago
· Llevo ya mucho tiempo callado
Aspaldi guztion nenbilen, lagun zarra’ itxas-aldera eldutxu bat egiteko
· Desde hace mucho tiempo
Aspaldi handian hemen nabila, sabela zimurrik
· Con el estómago vacio; hambriento
Aspaldi handian hemen nabila, sabela zimurrik
· Hace ya mucho tiempo que
Aspaldi hartan’ jende guzia errenkura zen Zugarramurdi-n, baizik-eta behiak galtzen
zirela mendian
· Se quejaba la gente de que
Aspaldi hartan’ Jesus ikusi-nahia zen Herodes
· Hacía mucho tiempo que
Aspaldi hartan’ Jesusen ikusi-nahi gorria zuen Herodes-ek
· Tenía muchas ganas de verlo
Aspaldi huntan’ Chamberlainek kaskoa berotzen du
· Se cansa la cabeza; anda preocupado
Aspaldi huntan ixil-ixila barnia nuen negarrez’ mingain-beruen desafioa neurrian
jarri-beharrez
· Deseando poner a raya o atajar
Aspaldi huntan ixil-ixila barnia nuen negarrez’ mingain-beruen desafioa neurrian
jarri-beharrez
· El desafío de unos fanfarrones
Aspaldi huntan ixil-ixila barnia nuen negarrez’ mingain-beruen desafioa neurrian
jarri-beharrez
· Me dolía secretamente, para mis adentros
Aspaldi huntan’ loak hartuak daude
· Hace tiempo que están como muertos
Aspaldi joan zen; ez dugu gehiagoko berririk
· No hemos tenido más noticias
Aspaldi luzean’ ez dautzut deus bidaldu
· Hace ya mucho tiempo que
Aspaldi luzean ezta gurera etorri
· Hace mucho tiempo que no ha venido a nuestra casa
Aspaldi oetan’ jangartzu nabil
· Comiendo menos; sin ánimo para comer; sin muchas ganas; inapetente
Aspaldi oetan’ jangartzu nabil
 · Llevo ya un tiempo
Aspaldi onetan, arazo orri buruz’ zerbait baino geiago gagoz irakurrita; ta entzunda-
be bai ago-betekoak
· Y también tenemos oídas cosas bien sabrosas
Aspaldi onetan’ bada-ezbada dabil ost-ostan
· Anda que apenas se sostiene
Aspaldi onetan’ berorrekin itzegiteko nengoan
· Tenía intención o deseo de hablar
Aspaldi onetan’ betozko asarrearekin darabigu ugezaba
· Anda con el ceño fruncido
Aspaldi onetan’ egualdi txarrak beti ganean-ganean doguz
· Vienen de continuo; no cesan
Aspaldi onetan’ eguraldi oso txarrak, ta oberantzako antz onik ez... Edurrak-be
birritako aldiz bota ditu
· No hay indicios de bonanza
Aspaldi onetan’ eguraldi oso txarrak, ta oberantzako antz onik ez... Edurrak-be
birritako aldiz bota ditu
· Por dos veces
Aspaldi onetan euria samur izan da; baina arainegun erenegun gabekoa’ neurritik
urten da
· Ha llovido en abundancia
Aspaldi onetan’ eurira dago
· Reina tendencia a llover
Aspaldi onetan’ ezerezak jota dagoz arrantzaleak: ezek ez dau agertu nai itxasoaren
sabeletik
· Sufren de penuria
Aspaldi onetan’ ezpatea dabil nausi munduan
· La espada está enseñoreando
Aspaldi onetan gagoz ez-asteko, bai-asteko’ leku onetan gauza orreri eragiten
· Indeciso, fluctuando
Aspaldi onetan’ gorroto itzelak darabiltz
· Andan llenos de odio
Aspaldi onetan’ iletatsua dabil gure zaarra
· Anda quejoso
Aspaldi onetan’ zureitxik eta nireitxikoak-kaz’ lepuak noraino’ ta araino betetuta
gabiz erri-on
· De dimes y diretes, de pendencias
Aspaldi onetan’ zureitxik eta nireitxikoak-kaz’ lepuak noraino’ ta araino betetuta
garbiz erri-on
· Estamos hartos; estamos hasta el cogote; hasta la coronilla
Aspaldi ontan alkarrengandik igesi ibili gera... Bi ilabete izango dira’ etzaitudala ikusi
· Se habría dicho que estábamos reñidos...; no nos hemos visto
Aspaldi ontan arrandi zuten: izateko bide ere da: Larraun guzian ezin urratu baitzun
inork aien marka
· Razón tenían para estarlo
Aspaldi ontan arrandi zuten: izateko bide ere da: Larraun guzian ezin urratu baitzun
inork aien marka
 · Batir su record
Aspaldi ontan arrandi zuten; izateko bide ere da: Larraun guzian ezin urratu baitzun
inork aien marka
· Estaban muy engreídos
Aspaldi ontan’ danak izutzeko-alako gorakoa egin du bei-gazta umatuak
· Ha experimentado un alza sorprendente
Aspaldi ontan’ diruz naiko urri ta mee nabil
· Ando harto flojo de recursos
Aspaldi ontan’ gazteena ere ikusgarriro zizkortu zaigu
· Se ha hecho ya talludito..; ha crecido notablemente
Aspaldi ontan’ leiatzen dio amari bere buruko-min-aldiak
· Le acometen con insistencia sus jaquecas
Aspaldi ontan nere bijotza’ inola ezin piztu da
· No puede reanimarse mi corazón
Aspaldi ontan’ orr-emengo mendi-erretze ta etxe-erretzeak ezurretarainoko ikarea
sartuta geunden; eta ez nundik eta ez andik’ ara igande goizean nun esaten
diguten’ Zegama-n etxeak err
· De pronto, inesperadamente
Aspaldi zuen’ haren ikusteko lehian zagoela Herodes
· Estaba deseoso de
Aspaldi zuen’ haren ikusteko lehian zagoela Herodes
· Hacía mucho tiempo que
Aspaldi zuen’ haur gaixo hura hil zela
· Hacía tiempo que
Aspaldiago asia nintzan lan orretan, lengo poema zarren antzera
· Ya antes había empezado a
Aspaldian alatsu egon gera: lo
· Puede decirse que no hemos hecho nada desde hace tiempo
Aspaldian ari zan Makil, oiu gogorrean; urratu zunik inor ez baitzan artean
· Voceaba sus retos
Aspaldian ari zan Makil, oiu gogorrean; urratu zunik inor ez baitzen artean
· No le había derrotado nadie hasta la fecha
Aspaldian arkitzen zan Frantzisko’ gaitzaren mendean
· Se hallaba enfermo
Aspaldian asetzen hasirik’ oraikotz leporaino gohaindituak gira
· Ya estamos hartos; hasta el cogote
Aspaldian askok eztogu erabili ganora andirik arima-gauzetan
· No hemos demostrado mucho celo o diligencia
Aspaldian askotxo apaindu zera, Teresa!... .-Esango nuke!... Madriden apainduko
ezpagera ba...!
· Ya lo creo! Cómo no me voy a adornar?
Aspaldian ba juat ire entzuerea
· Hace tiempo que tengo referencias tuyas
Aspaldian burua ilun daukat
· Tengo el entendimiento nublado
Aspaldian burua ilun daukat
· No entiendo con claridad
Aspaldian’ ebitik ondo gaude; atzo ba du aldia botea’ ta gaur ere lodi ari du
· Ya ayer llovió en gran cantidad. También hoy cae recio
Aspaldian’ elgarrekin makur dira
· Andan desavenidos
Aspaldian esateko gogoa zeukana’ esan zion, alako bildur pixka batekin Batistak ongi
artuko ez ote zion...
· Con cierto recelo
Aspaldian euri ganorazkorik jausi eztala’ bideok autsez beterik, eta osinak ligor-ligor
agiri dira
· No habiendo llovido sino escasamente
Aspaldian ez dogu zeure zaratarik-be inundik entzuten izan... Zer barraban jazoten
ete-jatzun egon gara
· Qué diantre te ocurriría... Nos preguntábamos
Aspaldian eztago aben artean’ ezer askorik
· No hay apenas novedad
Aspaldian eztaukak gogoan besterik... Gizonen usuan ibilteko’ bizarra falta dok
mosuan
· Eres aún muy niño
Aspaldian eztaukak gogoan besterik... Gizonen usuan ibilteko’ bizarra falta dok
mosuan
· No piensas más que en eso
Aspaldian’ gaxo ta eri dago
· Hace ya mucho tiempo que
Aspaldian geldirik zeuden ontzakoak’ oraingoan ederki dira dantzatuak
· Se han cruzado muchas onzas de oro en la apuesta
Aspaldian guztiz zapuzturik egon diraden dantza gureak
· Relegados
Aspaldian ibili da gure aita bekoki astunaz
· Con frente ceñuda
Aspaldian ibili eztan-beste deiune dabil ila ontan. Egualdiak otzak’ baina
ezkontzarako bero dago jentea
· Más proclamas matrimoniales, que de costumbre
Aspaldian jausita ziran burdi-bideak
· Estaban abandonados... intransitables
Aspaldian’ lanari igesik dabil
· Anda huyendo del trabajo
Aspaldian lengo gurasoak jarria degu muga au
· La pusieron nuestros mayores
Aspaldian’ luzaroetan ekiten daki euriak, bein asi-ezkero
· Suele llover prolongadamente
Aspaldian makal-samarrik aurkitzen da, ogeratuta
· Bastante enfermo
Aspaldian mutu-samar zaude, lagun!... Lanaren lanak nonbait ain ixil zauzka!
· Debe de ser el mucho trabajo el que te impide escribir
Aspaldian nahi-etsia dut
· Lo tengo decidido desde hace tiempo
Aspaldian’ naiko jenterik ilten jaku erri onetan
 · Se nos va muriendo no poca gente
Aspaldian ordu liteke hori egiteko! Ez baita ordean nehor agertzen! Ez baita
jendeetan zainik!... Apotuak baigaude!
· Falta nervio... Hay apatía. Estamos como acoquinados
Aspaldian oso makaldu dira eiztariak: eztakarte erbirik
· Aflojar; estar bajos de forma
Aspaldian zuloa besterik eztun patrikara oni begira zaudete
· Un bolsillo lleno de deudas
Aspaldietan goibel zabiltzala-ta nago
· Yo diría que andas tristona desde hace tiempo
Aspaldietan neukan nik begiz jota semearentzat Azkarragako neskatxa zarrena...
Eztet beraganakoa gaur goizeko amesa!
· Hace tiempo que le tenía echado el ojo
Aspaldietan neukan nik begiz jota semearentzat Azkarragoko neskatxa zarrena...
Eztet beraganakoa gaur goizeko amesa!
· No hace poco tiempo que acariciaba esa ilusión
Aspaldietan utsik zan txabolea
· Hacía tiempo que estaba sin uso
Aspaldietatik nago zain’ zuen barriak irakurteko poz-pozean
· Ansioso de leer vuestras noticias
Aspaldi-gabe, Loiolako etxea ikuskatzen ari zan Alfontso XIII-garrena
· No hace aún mucho tiempo
Aspaldiko denboretan, ezin-bertzez’ bereak golkoan zagon Paxekoren emaztea’ bortz
aldiz egiten zuelarik bere beitan: ago, ago! ehorriko duk orena
· Cavilando en sus adentros
Aspaldiko egunik onena izan zan, Urriko 21-ean... Jaungoikoaren ardurea!
· Qué providencia!
Aspaldiko egunik onena izan zan, Urriko 21-ean... Jaungoikoaren ardurea!
· El mejor día que hemos tenido desde hace una temporada
Aspaldiko erran zaharra ba da’ amalau ohoinek lapurrek eginak izaiten zirela etxe
haiek... Itxura-gabeko gauza!
· Qué disparate!
Aspaldiko errana da’ ora ez dela harri ukaldiz ematzen
· Al perro no se le amansa a pedradas
Aspaldiko kristau zaar geranok’ aaztu-antxean dauzkagula dirudi egi nagusi oiek
· Parece que las tenemos un tanto olvidadas
Aspaldiko legea da beraz’ herritik urruntzea aski dela’ ohitura on guzieri uko egiteko
· Es cosa que ocurre desde antiguo
Aspaldiko Mainaxi! zer modutxo?
· Saludo muy familiar entre amigas
Aspaldiko marroa nuan ori
· Esa idea tenía yo planeada de hace tiempo
Aspaldiko partez’ agur ederrik egin diote!
· Tras larga ausencia
Aspaldiko partez’ bete-bete egin naiz
· Me he hartado
Aspaldiko partidarik ederrena jokatu da igandean, lapurtar eta baxenabartarren
 artean
· El más hermoso partido que se había visto en mucho tiempo
Aspaldiko urte auetan’ bere-aldiko aldaketa izan da gure errian
· Una tremenda transformación se ha operado
Aspaldiko urteetan’ aitzarte oetara bazterturik egon da gure Euskara, loak artua
bezala
· Relegado o confinado a
Aspaldiko urteetan’ aitzarte oetara bazterturik egon da gure Euskara, loak artua
bezala
· Como aletargado
Aspaldiko urteetan’ goiz-naia dauke erri ontan garia. Goiz eginda etekin obea ematen
duna
· Cultivan trigo precoz
Aspaldiko urteetan’ gorrotoan sarturik dago gure erria
· Reina en él el odio
Aspaldiko urteetan izan diranik onenak, udabarri onetako egualdiak... Bai bear-be!
· Los mejores tiempos de muchos años atrás
Aspaldiko urteetan jetxi ezpaziran euriak’ aurten artu bear izandu ditugu burutik-
beera
· Este año, en cambio, hemos tenido lluvias hasta la saciedad
Aspaldiko urteetan’ ongi naiturik eduki nazu, ta luzatzen zenuelako naigabez
· Ansioso, impaciente
Aspaldiko urteotan’ zuetara joateko gogotan nintzan
· Tenía vivos deseos de
Aspaldiko urtetan izandu ez duten oso-eizaro txarra dute aurten Etxalartarrek: eizi-
lagun txarra ego-aizea, usategietako
· Mal compañía para la caza de palomas el viento sur. Nada propicio
Aspaldiko urtetan ortik ziri ta emetik ziri, baina beti amesetan ibili-bagera’ igandean
amets ori egi biurtu zitzaigun
· Haciendo diversos intentos o ensayos
Aspaldikoa nok ni auzo onetan
· Soy veterano
Aspaldikoak gerala arro-arro esaten degu..; baina euskaldun-itzak eskatzen dituan
eginkizunak egitea’ baztarrera utzi
· Eso lo dejamos a un lado
Aspaldikorik ondoen agertzen dira lurrak; aurten’ baserritarrak asetuko dira
· No habían estado tan bien desde hace tiempo
Aspaldin etsita neuzkan txartel oek, balio etxutelakoan
· Los tenía por inútiles, por caducados
Aspaldin euki dot burutan’ Getxo-n-be ber egin laiela
· He solido pensar que
Aspaldin ez zinan aitortuko’ ta ez zenduke kaltegarri izango, apaiza ekartzea
· No te vendría mal
Aspaldion arazo orretan artzen dozun ardurea’ ezta alperrekoa
· La diligencia que pones en
Aspaldion atarira, astean bein’ Jaungoikoaren deiko bat etorten jaken
· Un pordiosero
Aspaldion dautsazu diarduzu’ zer-dala-ta-zer-dala... au ta ori ta bestea itanduten
· Hace ya tiempo que vienes preguntando
Aspaldion dautsazu diarduzu’ zer-dala-ta-zer-dala... au ta ori ta bestea itanduten
· Poniendo adivinanzas
Aspaldion, erriagandik bizi-alargun bee bai egoan, gure endorea
· Divorciado del pueblo
Aspaldion eztau txitik atara. Nun da Txirrist? Ankak ugertu jakoz? Bidea galdu dau?
· Se le han paralizado las piernas?
Aspaldion’ gaiztorako indarra baino eztausku erakusten
· Propensión a la maldad
Aspaldion’ geure kaleak lotsa guztia galdu dabe
· Están hechas una vergüenza
Aspaldion’ guena jo dau erri onetan, nabarmenkeriak eta lotsarik-ezak!
· Ya ha llegado a su colmo
Aspaldion... guziak galdez zaudezen’ noiz bada Eskual-herrian eskuaraz irakurtuko
zen Jesu-Kristoren Ebanjelioa
· Venían preguntándose
Aspaldion Jangoikoaren eskua zorrotz-samar dabil erritxo onetan
· Castigos de Dios. Nos trata con rigor
Aspaldion or ibili naz, gauari orduak kenduta, batari ta besteari bertsoak ipinten...
· Quitando horas al sueño
Aspaldion orrek darabilelako uixurik!... Nunbait entzun dau’ nebea aberastuta
jatorkala: kaleak-betean dabil!
· Qué afanosa anda!
Aspaldion orrek darabilelako uixurik!... Nunbait entzun dau’ nebea aberastuta
jatorkala: kaleak-betean dabil!
· No cabe en sí de ufana
Aspaldion zabal da Mundakan’ zuen alabea dala mutil orren begikoa
· Es voz pública en Mundaca
Aspaldiotik dakigu neke orren barri
· Hace tiempo que tenemos noticia
Aspaldiskoan’ ikustekoa hinduan... Uste nian lekuak hustuak hituela
· Creía que te habías escapado
Aspaldiskoan’ ikustekoa hinduan... Uste nian lekuak hustuak hituela
· Hacía bastante tiempo que no te veía
Aspaldiskoan’ ikustekoa hinduan... Uste nian’ lekuak hustuak hituela
· Hacía tiempo que no te veía
Aspalditik artzekoa zeukanaren etxera joan zan jostuna’ neke-sariaren eske
· A casa de su deudor en demanda de su crédito
Aspalditik egotzi zitzaizkan gure euskerari andik eta emendik’ bereak ez diran
loturak
· Modos de relación extraños
Aspalditik Fueroetaz darabilten marmaria ta bildurra
· Rezongo, queja, murmuración
Aspalditik gaxo dago, ta elizakoak eginda... Jaunak osasundu dezala!
· Dios le devuelva la salud
Aspalditik gogoan neukana egin det
 · Lo que pensaba hace tiempo
Aspalditik igarriko zenion, noski’ zuaitzetako lurra xamurragoa, gozoagoa ta
aberatsagoa dala, mendi soil eta gorrietakoa baino
· Montes pelados y no cubiertos de vegetación
Aspalditto ontan’ eztoie eztoa ongi gure umea; deusik ez’ baino beti aultzen-aultzen
· Nada de particular, pero cada vez más débil
Aspalditxo asiak dira goitik beera egiten; eta oraingo kaskarreko onek eztie batere
onik egingo
· Declinar, decaer
Aspalditxo asiak dira goitik beera egiten; eta oraingo kaskarreko onek eztie batere
onik egingo
· Nada ganarán con este tropezón o golpe; con la falla o revés que han tenido
Aspalditxo bizi zera’ besteren gauza jabeari biurtzeko biotzik ez dezula
· Hace bastante tiempo que
Aspalditxo ontan ez zun lan aundirik egingo noski aita gizajoak... Ez alakoa izana,
baino... urteak!
· Contra su costumbre
Aspalditxoan egon naz begira, zure idazkia irakurteko. Zain-zain negoen...
· He estado hace tiempo aguardando
Aspalditxoan’ estu-asko bizi gaitun. Oliotarako etzeukanagu; aora daramagun ogi-
pusketa’ zor ta lorrean jaten dinagu
· Vivimos con harto apuro
Aspalditxoan’ estu-asko bizi gaitun. Oliotarako etzeukanagu; aora daramagun ogi-
pusketa’ zor ta lorrean jaten dinagu
· Nos lo tienen que dar al fiado
Aspalditxoan ez det asko idatzi, gexo-antzean egon naiz-ta
· Pues he estado indispuesto
Aspalditxoan nago kasketak emana’ egi batzuk esateko
· Hace tiempo que me persigue la idea de
Aspalditxoko urtietan du asteoroko arazua
· Desde hace bastantes años cumple su tarea semanal
Aspalditxotik gaixoxka zebilkigun
· Le veíamos andar medianucho
Aspalditxotik nago ni kezka betean’ norbait ilko duela Urtain orrek, alako batean
· Hace tiempo que me estoy temiendo que algún día
Aspalditxotik nebilen’ zuri eskribitzeko
· Hacía ya tiempo que pensaba
Aspalditxu onetan’ artu-emonetan dabil ogeta-lau urteko neskatila ori
· Está de relaciones
Aspalditxuan etxakiat igaitik zer esan: ze, begien aurrera-bere ez aiz eltzen... Urteik
bildur-barik zulo ortatik, eta etorri adi gizonen aurrera!
· No apareces en público..; no sales de tu escondite
Aspalditxuan kantu-lanian eztezu gutxi ikasi! Tamaina orretan’ laister zerade
bertsolarijen nagusi!
· Qué progresos has hecho!
Aspaldi-xamarrean egin zuten koajutore
· Ya hace bastante tiempo que
Aspaldixkoan’ etzen gure elizetan holakorik ikusten
· Hacía ya bastante tiempo que
Aspaldixkoan xuhur ginuen iguzki xuria
· Un sol que veíamos poco
Aspaldixkoan xuhur ginuen iguzki xuria
· Desde hacía bastante tiempo
Asper-asper egin nintzan, bide bilatzeko lan onetan
· Ya estaba aburrido de
Asper-asper egin nintzan, bide bilatzeko lan onetan
· En este empeño de
Asper-asperr eginda nago
· Estoy completamente aburrido
Asperen batez adirazten du bere denbora joanik, aguretxoak
· Que su tiempo ha pasado... que se acaba su vida
Asperr-asperr eginda nago. Asperr-asperrik
· Completamente aburrido
Aspertu aizela beti nere mendean? Ik ba dakinala zer egin?... Txoroa ez bestena!...
Ikusiko den, otsoa azaltzen bazain!
· Tonta, más que tonta!
Aspertu altzera beinere izketan? .-Ni baino itz-jario andiagoakin’ ezin izaten det nai-
aina egin
· Con parlanchines mayores que yo
Aspertu altzera beinere izketan? .-Ni baino itz-jario andiagoakin’ ezin izaten det nai-
aina egin
· Nunca me canso; nunca me doy por satisfecho; nunca me harto de hablar
Aspertu da eguraldi onak egiten’ antza dagonik
· Según parece, según todas las trazas
Aspertu zan senideen atelekaz’ eta bere-gain eta bere erara jarririk bizitzera joan
zan, Magdalako gaztelura
· A vivir independientemente
Aspertua nago eskeintzez
· Cansada de ofrecer
Aspertua zegoan Juana’ senarrak azkenengo urtetan sortu zion bizi motzarekin
· Estaba harta de la penosa vida que le hacía pasar
Aspertu-gabe, begitik utzi-gabe ta aditik utzi-gabe’ an zaude Zu, Seme ori’ Aita
Jaungoikoagan
· Sin cesar de pensar en Ti
Aspertu-gabe esaten zitun itz oiek arnas-aldi oro, esnai zegoanean; lotakoan berriz’
ezin-esan-ala aldiz
· A cada respiración
Aspertu-gabe esaten zitun itz oiek arnas-aldi oro, esnai zegoanean; lotakoan berriz’
ezin-esan-ala aldiz
· Innumerables veces
Asperturik zegoan seme Martin bizimodu arekin
· Martín el hijo
Aspertu-samarrak egongo zerate; ni ere alatsu nago; baino gauzak osatu-gabean ezin
utzi!
 · No se pueden dejar las cosas a medio hacer
Aspertzaka esango deuskue’ ez dala eskuor euskera, darabilguzan gauza
goratuetarako
· No se acomoda, no es apto, no es práctico
Aspertzaka esango deuskue’ ez dala eskuor euskera, darabilguzan gauza
goratuetarako
· Nos repetirán hasta la saciedad
Aspertzeke ari zaigu beti gauza bera esaten
· No para de repetírnoslo
Aspikoz-gain libratuta’ labea txukun jarri dizut
· De arriba abajo, desocupado del todo
Aspo-soinua’ beroenean gelditu zan
· Acordeón
Aspo-soinua’ beroenean gelditu zan
· En lo más animado de la fiesta
Aspo-soinua izango dute iluntzera arte
· Música de acordeón
Aspo-soinua jo zuten’ inork dantzatu nai bazuan, berotzeko
· Tocar el acordeón
Aspo-soinua jo zuten’ inork dantzatu nai bazuan, berotzeko
· Para animarle
Asta-arrak ume egin ziok orri
· Qué suerte la de ése!
Asta-emea, pisu geiegiz bizkarrean’ albaintinka-ka joian bideti’ arnasa ezin betean
· Jadeando, sin poder respirar
Asta-kaikua!
· Tonto, melón, estólido
Astakeria ta oilokeria’ batera dira, gizon orrek egin ebazanak
· Salvajismo y cobardía
Astakeria ta oilokeria’ batera dira, gizon orrek egin ebazanak
· Son al mismo tiempo
Astamaisua
· N.B. Acertado vocablo, probablemente ideado por el testigo, para significar
archipámpano, una dignidad de puro aparato
Astaputz!... nola egongo dek bat diruz berritua’ bi urteren buruan gutxienez enpleo-
gaberik baniok?
· Cómo quieres que lleve uno provisión de dinero?
Astaputza baino arroago’ an geunden, gure batzokiko apaintasunari begira
· Muy ufanos
Asta-putza ondo eldua baino samurragoko lur beltzak
· Tierras esponjosas
Astarloa bat ta beste jakitun asko jagi ez balira geure euskeera jausia irakoitera’ uste
dot geuk galduko geuntsala laster bere edertasun guztia
· La habríamos despojado de toda su belleza
Astarloa bat ta beste jakitun asko jagi ez balira geure euskeera jausia irakoitera’ uste
dot geuk galduko geuntsala laster bere edertasun guztia
· Para levantarlo de su postración
Astarloari ugatza emon zeutsana
· Nutrir a sus pechos
Astasoka baino okerrago geldituko zinan’ ori egin izan bazendu
· Habrías quedado en pésimo lugar
Aste arra’ eztu alperrak nai
· Semana sin fiestas
Aste artako pesta’ bai pesta biribil!
· Fiesta completa
Aste au’ joan danekoa baino euritsuago asi jaku; igandean’ egun guztian dariola
egoan, ta otz
· No cesó de llover
Aste gazitxoa izan du gure lagunak
· Semana de sufrimientos
Aste gorriz’ eder; jaiean’ kakatsu
· Derroches que traen miseria
Aste guzian basoko lanean: larrua ezi diat poliki!
· Me he curtido bien con el trabajo
Aste guzian soroko sokilakin borroka jardundako nekazaria
· Luchando con la tierra: labrando
Aste guztia iragoten jakoe askori pekatu bat egin bagarik; eta jai santuan’ goxerik
arrats egoten dira pekatu egiten
· De la mañana a la noche
Aste guztian ezta argitu
· No ha aparecido
Aste guztian’ gaur dago etxean
· Hoy es el único día en que está en casa
Aste guztian’ jai darabil
· Está sin trabajo
Aste guztian lana egin-arren gogor’ emen artzekorik ez!
· A pesar de trabajar de firme
Aste guztian lana egin-arren gogor’ emen artzekorik ez!
· No me queda nada por cobrar
Aste hautako haize gordinek’ adarrak apur bat sarr-arazi daizko mahatsari
· Ha detenido la savia
Aste huntan’ zure aldi!
· Esta semana te corresponde a ti
Aste onetako lenengo egunetan’ ontzi batek edo besteren batek ekarri eban’ ogei,
ogetamar edo berrogei arrue...; beste guztijentzako’ ure!
· Algún barco que otro
Aste onetako lenengo egunetan’ ontzi batek edo besteren batek ekarri eban’ ogei,
ogetamar edo berrogei arrue...; beste guztijentzako’ ure!
· Pesca cero
Aste onetan’ ainbatek dauko naiko lanik’ sabel gaiztoari naie emoten, odoloste ta
zarraparragaz
· Dar satisfacción al estómago..., al pícaro vientre
Aste onetan’ ainbatek dauko naiko lanik’ sabel gaiztoari naie emoten, odoloste ta
zarraparreagaz
 · Harto quehacer tiene la gente en
Aste onetan’ zeruak bota-ala euri euki dogu
· Ha llovido a cántaros
Aste onetan-be’ beste lengo-beste egingo ebela uste gendun
· Tanto como en otra ocasión
Aste ontako oinaze-aldiak’ erabateko jipoia eman dit
· Me ha dejado baldada
Aste ontan’ iru idi galdu ditu katamotzak
· Ha matado tres bueyes
Aste Santuko egunetan’ barren-ilun egon dira elizakotarrak
· Se han sentido tristes
Aste ta erdi barru’ zorrak garbitu ta nai-beste diru eukiko dozu. Zelanik, gura izango
dozu? Esango deutsut Guztia-bere, zer izango da? Amar errealen gora-beerea
· Todo será cuestión de gastar unos diez reales
Aste ta erdi barru’ zorrak garbitu ta nai-beste diru eukiko dozu. Zelanik, gura izango
dozu? Esango deutsut... Guztia-bere, zer izango da? Amar errealen gora-beerea
· Pagar las deudas
Aste txarra izan zan a, mutilarentzako; ta estu egoan’ domekea etorri-artean
· Aguardaba impaciente al domingo
Aste untan berotzen badu’ belarrak zafratuko ditugu
· Concluiremos el trabajo de las hierbas
Astea bear dute gauzak: asi-gabe’ buru ematerik ez
· Principio quieren las cosas, si se han de llevar a término
Astea da gaitzena, zailena; bein asi-ezkero’ gauzak bere gisa dijoala irudi oi du
· Parece que la cosa marcha por sí sola
Astea jai’ alperrak nai
· Que fueran fiesta todos los días; que fuera fiesta toda la semana Jaidía de no trabajar
Astean bein’ ematen ziguten utsaren urrengo zerbait... sari
· Una mísera retribución
Astean bein moskortzen aiz? Esan egia! -Bai, jauna: jai-egunak jakinak ditut
· Los días festivos, no falla...; de fijo
Astean bein ogi zuria ekarri! .-Bi eguneko onak ere merezi du
· Aun el de dos días, siendo bueno, se estima, se agradece
Astean bi aldiz barautzen det; amarrenak osoro egiten ditut
· Pago los diezmos de todo
Astean bi bider egiten ebazan neskeak bere agerraldiak’ gexoa zetan egoan jakin-
gurarik
· Qué tal estaba el enfermo
Astean bi pezeta gutxiago gelditzen zaizkit orretara... .-Ori ere ezta ba mundu guzia!
· No es motivo para quejarse tanto! No es gran cosa
Astean bietan janez barur egiten zuen; ez egunean behin
· Dos veces por semana
Astean bitan etortzen zan Tolosara
· Dos días a la semana
Astean egun bat’ lanetik opor degu; Jaungoikoarekin ditugun artu-emanetarako
batepait
· Dejamos de trabajar
Astean egun bat’ lanetik opor degu; Jaungoikoarekin ditugun artu-emanetarako
batepait
· Especialmente, sobre todo para
Astean ostirala ba dugu... Geren gose ta eraman-bearrak ba ditugu.
· No nos falta qué sufrir
Astean zere nekean ari zeranean’ azkar zera edozein gauzatarako
· Cuando estás dedicado a tu faena, entre semana
Astean-astean aurreztu bear dau aginte-dunakana
· Cada semana, todas las semanas
Astean-astean aurreztu bear dau aginte-dunakana
· Presentarse a las autoridades
Astearen atzenera-arte, esan etzuan ba? Beti berak nai duna!... Gainerakoai ere utzi
asnasa artzen!
· Que nos deje respirar! Que no nos atosigue con sus prisas!
Astearen guenean ataraten dabe’ zer kastau dan kontua
· Al fin de la semana
Astearte gizenez bildu ginen
· El martes antes de Carnaval
Astearte goizak uste baino leen argitu badu’ seguru naiz ez duala zenbaitek nai baino
leen ilundu arratsean
· Amanecer
Astearte goizak uste baino leen argitu badu’ seguru naiz ez duela zenbaitek nai baino
leen ilundu arratsean
· Oscurecer
Astearte goizean’ erren zegoala zion, anka batetik
· Cojear de una pierna
Asteartean’ bearrerako gogorik egiten etzat
· No siento ganas de trabajar
Astearte-arratsaldean’ euri-zarrastada bat ondo garratza jausi zan
· Cayó un fuerte chaparrón
Astearteko meza’ zuen etxekoandre zenaren animaren onetan izango da
· En sufragio de
Asteasuko ama-Mariaren alde-aurrezko esana’ beteta ikusi bearra zan
· La profecía o vaticinio de
Asteasu-n bein, Astigarraga-n bein, Altzo-n bein’ ba gabiltz
· Ahora en Asteasu, ahora en Astigarraga... siempre aqui o allá
Asteasun etzegok, galtzak jazten ditunik’ opizio onetan autsiko naunik
· No hay hombre que me gane
Aste-bete barru atzera emotekotan’ eroan eikezue
· A condición de devolvérmelo
Astebete barru igarten badok’ etorri adi kalera, ta okelaz ta ardaoz okotzeragino
beteko augu
· Te hartaremos de...; te pondremos de carne y vino hasta arriba
Aste-bete ontako beroek’ beste ondorengo txar bat ekarri dauskue: urik eza
· Han traído otro funesto resultado
Aste-bete ta geiago irauten nion, pakete txikoriari
· Le hacía durar; me duraba
Aste-bete-garrenean’ oraindio minez egoan Karlos’ begia galduko ete jakan bildurrez
· Al cabo de una semana
Aste-beteko oporra Joxemari-k, elurrari esker! -Ez du txarra! Gizon t’ erdi eginik
etorriko da!
· Volverá hecho un hombrón!
Aste-beteko oporra Joxemari-k, elurrari esker! -Ez du txarra! Gizon t’ erdi eginik
etorriko da!
· Poco bien! Qué suerte!
Aste-egun gorrian baino gar biziagoz egiten zuen lana igandeakin
· Con mayor afán
Aste-egun gorrian baino gar biziagoz egiten zuen lana igandeakin
· En día de labor
Aste-egun gorrin galdetuko dit ba zer bazkari gendun?
· Un día ordinario entre semana
Aste-eguneko jaia zan
· Una fiesta entre semana
Aste-erdiko jaiak’ bere mende izaten ditu, gure neskameak
· Fiestas entre semana
Aste-erdiko jaiak’ bere mende izaten ditu, gure neskameak
· Libres; a su disposición
Aste-erdiko jaitan ez joateko, esan dit
· En las fiestas de entre semana
Asteero kitatu-ezkero’ kontuak garbi ibiliko dituzte
· Llevarán bien las cuentas
Astegun buruzurian’ etzan ikusi orrenbeste aruntz-onuntz
· Tanta circulación
Astegun buruzurian etzan ikusi orrenbeste aruntz-onuntz
· Entre semana; en día laborable
Astegun buruzurian-bere’ garbi ta eder jantzirik ikusten dira or gizonak
· Aun en los días laborables
Astegun gorriz, ez-orduan’ uri aundi ontako eliza eder batean sartu naiz... Batzuek
atera-ala’ besteak sartzen ziran
· A deshoras; en horas no reservadas a los oficios religiosos
Astegun gorriz, ez-orduan’ uri aundi ontako eliza eder batean sartu naiz... Batzuek
atera-ala’ besteak sartzen ziran
· Un día entre semana
Astegunean egin zintzakean lanak’ jaierako utzi ote dituzu berariaz?
· Adrede; de propósito deliberado
Aste-hondarrean
· A fines de semana
Aste-hondarrean elgarretaratu-beharrak dira
· A fines de semana
Astekari huntan agertzen diren lerro guziak’ ez dire baten gein eman behar
· No hay que atribuírselas al mismo autor
Astekaria heldu zautzue, eskuak zabal, bihotza bero, bere urte-onarekin
· Saludos de año nuevo
Astekaria heldu zautzue, eskuak zabal, bihotza bero, bere urte-onarekin
 · Lleno de cordialidad y entusiasmo
Asteko aurrean... Etortzeko aurrean’ au esan zigun
· Antes de empezar...; antes de venir
Asteko gasnak ebatsi diaztatek... .-Fedea! nik eztudala deus ebatsi
· Te juro que yo no he robado nada
Asteko nekearekin beretzat eta umeentzat bear duana ezin bildu du
· Con el trabajo de la semana
Asteko sei egun hetan ari zite lanian, argi zirrintan hasirik ülünak jo artino; bena
igantia ütz ezazü Jinkuarintako
· Desde el rayar del día hasta el oscurecer
Astelehen goiz hartan, argira bi oren’ ohetik jeikirik gogotan eman zen
· Dos horas antes del alba
Astelehen goizean-goiz, argia-gabe’ berrogei bat jandarme elizaren inguruan... Joan
direnean’ xixtu onik ukanik daude!
· Desde antes de amanecer
Astelehen goizean-goiz, argia-gabe’ berrogoi bat jandarme elizaren inguruan... Joan
direnean’ xixtu onik ukanik daude!
· Vaya rechiflada, la que se han llevado!
Astelen’ ... buru-aundi Gau-txoriri esaten zaiena, betondo aziakin azaltzean
· Ojos hinchados del trasnochador
Astelen’ ... buru-aundi Gau-txoriri esaten zaiena, betondo aziakin azaltzean
· Parrandero nocturno
Astelen-artsaldea’ jaitzat-legez artuta dauke
· Lo consideran como festivo. No trabajan
Astelenean egin euskun’ uri mamintsu-mamintsua... A zer fruta-jana euki bear dogun
aurten!
· Una lluvia fecunda
Astelenean etorri zan gaztaiakaz artzaina’ bide batez neskeari zer jazoten jakan
jakitera
· Y de paso...; y al mismo tiempo
Astelenean kristautu dute aurra
· Bautizar
Astelenean moskorrak’ jeikiera motza
· Destemple a la hora de levantarse
Astelenean ere’ jai-ondar usia egin dute gure errian: tuntuna beinepein jotzen aritu
da erri-goen-barren
· Se ha respirado cierto aire de fin de fiesta
Asteleneko egun beltzak’ nekez kenduko zaien iluntasunak jo ditu gure biotzak
· Los ha dejado sumidos en una tristeza que tardará en disiparse
Asteleneko ekaitz gogorrak’ arria ate-ondoraino ekarri zigun
· Pedrisco que alcanzó hasta
Asteleneko erian perian’ abel-gorritan baino astotan geiago egoan
· Había más ganado vacuno que asnal
Asteleneko euria’ aste guziko euria
· Mal agüero de los malos comienzos
Astelen-goiz baten eguntsentian’ atariko intxaurpean omen zegoan zear-etzanean
· Tendido al pie del nogal
Asten bazan ere jaten nai etzuan artatik’ banaketan izaten zan
· Muy raras veces
Asten da bearrean’ baina nagiro; artzen daben gogoa’ ezta erabagiro erabagia; gura-
izatea da, ez nai-gura oso benetakoa
· Con flojedad; perezosamente
Asten da bearrean’ baina nagiro; artzen daben gogoa’ ezta erabagiro erabagia: gura-
izatea da, ez nai-gura oso benetakoa
· No es una firme decisión o deliberación
Asten dan bakoitzean’ bi orduan egoten da etengabeko itzaldian
· No para de hablar
Asten dira soldaduak aren atzetik’ baino joan-da arrapazak!
· Se echan en su persecución
Asten dira soldaduak aren atzetik’ baino joan-da arrapazak!
· Echale un galgo!
Asten direnean’ bero dira
· Lo hacen con fervor, entusiasmo
Asten zara gramatika ori ikasten...; eta bigarren egunerako’ urtu jatzuz garun
guztiak; eta gelditzen zara’ noren semea zarean-be eztakizula
· Te quedas turulato; te vuelven tarumba
Aste-ondar aldean ezkondu-gogo bide dire Z. ta Z
· A fin de semana
Aste-ondar aldean ezkondu-gogo bide dire Z. ta Z
· Se proponen por lo visto casarse
Asterik-astera ara-ona dabilana ekarri dozu otseintzat etxera
· De mal asiento; que anda cambiando de casa cada semana
Astero jatxitzen gara kalera’ mezea entzute alde
· A oir misa
Astero olako ibili bat egiten badek mendiz-mendi’ ... lirainduko aiz
· Ya verás qué esbelto te pones...; cómo pierdes kilos
Astero zerbait idaztea’ ezta zuretzat ezina
· Qué te cuesta a ti...? Bien puedes hacerlo
Asteroko barri onek orrenbesteko poza zabalduko ebanik’ ez gendun uste
· Despertar entusiasmo; causar alegría
Asteroko batu-aldia etzi izango dabe
· Sesión semanal
Asteroko ortan mokoa azaltzen dun Z. dalako ori
· Asomar el pico...; dejarse ver
Asteroko ortan mokoa azaltzen dun Z. dalako ori
· Ese tal
Aste-Santua Arantzazu-n’ ditekenik atsegingarriena, zoragarriena dezu
· La más grata y deliciosa que pueda ser
Aste-Santua bizirik igaroteko eukan-makailo gazia’ ezin jandako moduan mindu jako
· Se le ha pasado echado a perder
Aste-Santua bizirik igaroteko eukan-makailo gazia’ ezin jandako moduan mindu jako
· Para sostener sus fuerzas durante el ayuno de Semana Santa
Aste-santuko eliz-lanetan irakurri oi diran itzak
· Funciones de Semana Santa
Asti bertsolari zaarrak 78 urte lepoan euki arren
· A pesar de sus años
Asti duzue; zeuen ongiegiak iratxekitzen deratzue
· Es el exceso de bienestar el que os solivianta
Asti duzue; zeuen ongiegiak iratxekitzen deratzue
· Lo que pasa es que os sobra tiempo; que estáis ociosos
Asti galanta neukan-ezkero’ Mezea entzun-ostean gogoaldiak emon eusten’ Semein-go
elizea antzeratu bear nebala
· Se me ocurrió... dibujar
Asti geiagorekin ikusi bear degun gauza da’ aurrera pauso zuzenik eman nai badegu
· Si queremos avanzar con provecho
Asti geiagorekin ikusi bear degun gauza da’ aurrera pauso zuzenik eman nai badegu
· Más despacio, con más calma
Astia alperrik galtzen dagoz
· Perder el tiempo
Astia artu daigun!
· Vayamos con calma!
Astia emokarri artu neban egiteko au...
· Como pasatiempo
Astia oker einda jagok...: egun bat biarra ta sei jai izan biar litzakezak!
· La semana está mal organizada
Asti-aldiren batzuk itxi dagiozala Jaunak, euskerea lantzeko!
· Algunos ocios, o ratos libres
Asti-arduetako bertso-lanak
· De los ratos libres
Astiari eta aisiari jarririk, mandatariz eta bere ordainez egitekoen egiten hasi zen.
Errege Davit
· Dado al ocio y a la comodidad
Asti-arte daukot
· Dispongo de un rato libre
Astiekin natorkizu oraikoan ere
· He tardado en llegar; me he tomado tiempo
Astigarragako Tomasa! Nun den ire lotsa?... Ire inguruan ederki arrotu den autsa!
· Qué revuelo has armado a tu alrededor!
Astigarragako Tomasa-k’ ... orrek eman dizkigu azak!
· Esa sí que nos la ha hecho buena!
Astinaldi ederra eman bear genieke
· Darles una buena paliza escarmiento
Astin-aldi onak emanik biraldu zeban Okendok holandesen armada’ berriz etorteko
gogo-bage
· Infligiéndole buenos castigos o escarmientos
Astinduak emateko etorri zaigu ekaitzaldi au
· Para azote nuestro; para castigo nuestro
Astirekin irakurturik, ikusiko duzu nora doan liburuxka hau
· Después de leerlo despacio
Astiri hoitarik batez etxerat buruz zohalarik
· Volviendo hacia casa una tarde
Astirik artu ezin dogu laba-surako
· De tanto quehacer, no nos alcanza el tiempo para
Astirik etzion ematen San Damian-go elizak
· No le daba punto de reposo la construcción de
Astirik ez dezula, orazioan denpora igarotzeko?... Gezur garbia!
· Mentira!... Completamente falso!
Astirik ez galtzearren’ aurrera noa, abespeluan bada ere
· Aunque sea sin orden ni concierto... al buen tuntún
Astirik galdu-gabe’ indar eta oldar handiarekin jazarri zen Alemanari gure
aintzindaria
· Sin pérdida de tiempo
Astirik-gabe nabil; baino gabari elduta bada ere’ egingo det
· Aunque sea robando horas al sueño
Astiro astiro doaz aita-semeak, begiak bein arrantz, bein onantz darabilezala. Zeri adi
ete dagoz?
· A qué mirarán?
Astiro jatxi da mezatarako
· Ha bajado con tiempo sobrado para
Astiro nabil lanetatik
· Ando con tiempo sobrado..; flojo de trabajo
Astiro-astiro’ ba dijoa aurrera erri onetan, Kirikinoren sarirako arpidea
· Poquito a poco
Astiro-astiro dabilenez’ indar gitxiago dauko lurrean barrura, urak
· Por ir poco a poco
Astirotxu esan bear dozu errosarioa, berbaak agin-artean nastau-bagarik
· Sin mascullar las palabras entre dientes
Asti-une baten begira gogoz’ sail orri ekiteko
· Esperando tener un rato libre
Astiune gitxi darabilt aspaldion
· Tengo muy poco tiempo disponible
Astixa ebanetik eta beria mundua’ pasau erri bat eta beste bat’ gau itxua eldu baino
len Mainari aurrekaldian agertu zan, Peru
· Ya que disponía de tiempo
Astixa ebanetik eta beria mundua’ pasau erri bat eta beste bat’ gau itxua eldu baino
len Mainari-aurrekaldian agertu zan, Peru
· Antes de cerrar la noche
Astiz aitzen aditzen emoidazu’ etortzea pentsau deizunean
· Avísame con anticipación
Astiz dago ene nausia etortzeko
· Mi amo no viene tan presto; mi amo tarda en regresar
Astiz eta betaro itzegin dizut
· Despacio, detenidamente
Asto arek’ ez eukola ez astorik, ez mandakorik: utsik egoala-ta
· No estaba preñada
Asto askok’ lasto asko Asko diran tokian’ asko bear
· Muchas bocas en casa para mantener
Asto au-be’ Iruretxetako bestelako izango da
 · Será tan hábil como
Asto aundiak’ basta aundia bear
· Al arrogante, todos los honores le parecen pequeños
Asto aundiak’ ostikada aundia eman oi du
· Cuanto más asno, mayor coz
Asto batari buztana ken’ bertzeari ezar. Asto batari buztana kendu, besteari ipini. B.
· Desnudar un santo para vestir a otro. Provecho nulo
Asto batek bizkarrean eraman-ahala liburu
· Tantos libros como pueda cargar...; un cargamento de libros
Asto baten matrail-ezur batekin’ lenengo ukituan mila filistin-tar il zituen
· Al primer revés o golpe
Asto bati arri esan’ besteak aitu dezan
· Dar un aviso al uno para que entienda el otro
Asto bati buztana ken’ eta bertziari eman
· Arreglos que dejan prácticamente las cosas tan mal como estaban: Vestir un santo
desnudando a otro
Asto bati isatsa buztana kendu’ ta besteari jarri... egin izan degu... Zor bat’ beste
batez estali
· Tapar una deuda, contrayendo otra
Asto bizkar-zabal ortatik’ jausiko zerate egunen batean
· Ya caeréis de ese burro; ya os desengañaréis
Asto gaixoak, bildurr-arren’ konor guztiak joanik daukaz’ oinaztarriak jo baleuan-
legez
· Como herido por un rayo
Asto gaixoak, bildurr-arren’ konor guztiak joanik daukaz’ oinaztarriak jo baleuan-
legez
· Perder el sentido
Asto gaixoak ez ekian aska bietan zeini lenengo oratu
· Por cual de los dos pesebres empezar. Estaba perplejo, indeciso
Asto gaxoa ez zan zorretan joan Etarteko ukuilutik: malkarretako belarra besterik ez
zun bear
· No dejó deudas. Había hecho bien poco gasto el pobrecito
Asto gaxoak-be’ kortatik urtenda, euren lau birako garagarrak pozkiro egiten dituez
· Se sienten felices cuando pueden gozar de alguna libertad
Asto gaxoarentzat etzegoan lasto gogorra baizikan, ta noiz edo-berriz esku-bete arto-
ale
· Alguna que otra rara vez
Asto ikuski ta lotsabakoa!... Niri bidean ez egin aldera?
· Por qué no me dejas paso? Asno pícaro!
Asto ilari garagarra? Biziari bear jakon zarra-zarra jaten emon!
· Era antes cuando debía habérsele dado a todo pasto
Asto izan’ ... da mando bizi
· Dicho con referencia a quien vive más groseramente de lo que pide su condición
Asto mozten ere aritzen zen
· También hacía de trasquilador
Asto muskilak etzuen bidetik atera nai izan’ idiari toki egiteko
· El obstinado o grosero del asno
Asto onek ere eraso zion arrantzaz edo okorroatzen... eta zorionekoa izan zan asto-
soinu ori!
· Emprendió a rebuznar... y gracias a eso!
Asto orrek, urrengoan’ onako egikizunik ez eidak emon!
· Borrico!
Asto tipi bat galdu da, arra, bi beharriak xarde, sei-zazpi urte
· Con muescas en ambas orejas
Asto zarra mukizu: txikirik asko dakizu... Or goien beltzean nik arrapatzen bazaitut’
geiago mezarik entzungo ez dezu...
· Ahí arriba en el bosque
Asto zarra mukizu: txikirik asko dakizu... Or goien beltzean nik arrapatzen bazaitut’
geiago mezarik entzungo ez dezu...
· Aunque pequeño
Asto zuriarenak eta beltxarenak artu ditu
· Ha recibido toda clase de golpes
Astoa arrantzaz dago
· Está rebuznando
Astoa’ asi zan arrantzaz
· Empezó a rebuznar
Astoa’ bere tresenek eztute erretzen
· Hay que salir bien provisto de lo necesario, sin dejar nada por temor al peso
Astoa bidetik zearkatu zan’ eta lasterkari korrikari eman zion
· Desviarse
Astoa bidetik zearkatu zan’ eta lasterkari korrikari eman zion
· Echar a correr
Astoa ikusi zutenean lurrean elbarriturik, eta ortzen artean zeukala bizia’ eztanda
egin nairik asi omen ziran parrez lertzen
· Todo acongojado, casi exánime
Astoa il-da, garagarra!... Garai onean zabiltza!
· A buena hora! Ya es tarde!
Astoa irriz itotzen
· Uno que se rie estúpidamente mientras le ultrajan, por no ser capaz de caer en la
cuenta
Astoa joan ta mandoa etorri...
· Coger peores cartas que las echadas.- Hacer mal negocio
Astoa jun’ da mandoa etorri egin zaigu
· De Málaga a Malagón ?
Astoa langan bezala: ez aurrera ta ez atzera. Zer egin eztakiela gelditzen dana.
· Perplejo, indeciso
Astoa’ luze-luze etzan zan, automobila elduten zan egin-eginean
· Se tendió todo su largo
Astoa’ luze-luze etzan zan, automobila elduten zan egin-eginean
· En el preciso momento que
Astoa makilari bezela jarria dago ori
· Insensible; pasivo; habituado a los malos tratos
Astoa makilaz alde batetik jotzen bada’ mokorra okertu eta bestea ematen du
jotzeko; eta danak isilik artu
 · Retira una nalga y ofrece la otra a los golpes
Astoa saldu ta mandoa erosi... Astoa saldu ta potxotxo erosi...
· Coger peores cartas que las echadas, en el juego.- Hacer mal negocio
Astoa saldu ta mandoa erosi... Astoa saldu ta potxotxoa erosi... Astoa joan ta mandoa
etorri...
· Coger peores cartas que las echadas, en el juego .-Hacer mal negocio
Astoa saldu’ ta potxotxo erosi... Orra zer egin duten
· Salir perdiendo en el negocio
Astoa saldu tu potto erosi!... Ederra egin dek!
· Valiente negocio has hecho!
Astoa ta biok’ jan-aginean gaukez euliak
· Nos están comiendo las moscas
Astoa ta idia ageri dira, aurrari arnaska
· Regalándolo con su aliento
Astoa tresnaturik’ mendirontz abiatu zan
· Aparejar el asno
Astoa zaldi baino gaitzago omen da euskaldun zenbait erdaldun edukatzea
· Educar al asno a hacer de caballo
Astoa ere’ arras hemengotua dugu aspaldion
· Lo tenemos muy naturalizado desde hace tiempo
Astoagaz batera soinekoak-bere ostu jaustezan. -Etxagok ardurarik...: beste batzuk
laster dira egin
· No importa
Astoagaz batera soinekoak-bere ostu jaustezan.- Etxagok ardurarik...: beste batzuk
laster dira egin
· Pronto se harán otros
Astoak’ asto-ele
· Qué va a decir el ganso, sino gansadas!
Astoak atx egin-bearrean’ makilek Nagusiak mutilari ez, baina mutilak nagusiari
asarre egiten
· Papeles invertidos...; mundo al revés
Astoak’ batean buruagaz joten eban zugatzetan; bestean’ artez joian urrengo-egoan-
zulora
· Daba con la cabeza en los árboles
Astoak’ batean buruagaz joten eban zugatzetan; bestean’ artez joian urrengo-egoan-
zulora
· Iba derecho al hoyo inmediato
Astoak’ bere burua len
· El necio se pone siempre delante. El burro delante, para que no se espante
Astoak’ bere üdüri kakoak... Bere iduri
· A tal burro, tal aparejo
Astoak errotara joango dira... gu ilda-bere
· El mundo seguirá igual...; nadie es indispensable en este mundo
Astoak esan leio mandoari: ken akit orrago, belarri!
· Dijo la sartén al cazo
Astoak eta ankazkoak’ salgai izango dira emendik aurrera
· Asnos y peatones
Astoak eta ankazkoak’ salgai izango dira emendik aurrera
· Estarán ya de más en el mundo
Astoak eunetan baino modu geiago etxaukak orrek
· No tiene la menor maña para ese trabajo
Astoak goruetan baino asko geiago eztakigu lugintzako lanetan
· No entendemos jota de labranza
Astoak ilda dago... Astoak jorik duk... BN
· Está triste..., abatido
Astoak udaberrian zaldalea iragazten oi-dabiltzan bezala
· Al modo de los burros que se revuelcan
Astoak’ urratsa xuhur
· Camina con prudencia; tiene el paso menudo
Astoak ere arrantzarik ezin jota’ eguzki-bila zebiltzan maiatzean, otzarengatik
· Sin fuerzas ni aun para rebuznar
Astoaren arrantza, atsoaren jarduna ta umearen negarra’ ... guztia gauza utsa
· Cháchara, palabrería de viejas
Astoarena kontau euskunean’ ... barretan egin genduan barretan!
· Lo que nos reímos al oírselo contar!
Astoari’ garagarrak egitea etorri jakon burura, plaza-erdi-erdian
· Se le ocurrió dar volteretas
Astoari kontu egingo diot nik, zu esti bitartean
· Cuidar de; vigilarle
Astoari kontu egingo diot nik, zu esti bitartean
· Hasta que vuelvas
Astoari-bere arrantzea entzuten jako... ta entzuiozu...!
· Nada se pierde con escuchar, aunque sean disparates
Asto-arrak ume eginen dik, i mugitu orduko!
· Ya podemos esperar sentados!
Astoarren-be, ori egingo zenduan ba?
· Por tonto que fueses... cómo se te ocurrió hacer eso?
Astoen arrantzak eta emakumeen negarrak... bakigu, Maripa, zer balio daben
· Uno de tantos dichos vulgares
Astoen kastea’ ezta galduko ain laster
· Infinito el número de los necios
Astogainean omen zijoan bidez, Balaan profeta
· Iba de camino montado en su asno
Asto-jaubea’ gora-goraka asi jakon
· Gritar furiosamente
Astokeria, azerikeria, mandokeria; oilarkeria; oilokeria; txakurkeria; txarrikeria;
zapokeria; urdekeria
· Vicios diversos
Astokilo orrek’ bete-betean sinistu eutson
· Se lo creyó a pie juntillas
Astokilo orrek’ bete-betean sinistu eutson
· Ese tonto
Astokilok’ goruzkoa baino arinago egin omen zuen beeruzkoa
· Tuvo que marchar más que aprisa escaleras abajo
Asto-koxkor asko zebilek oraingo apaiz gazte oon artean
· Hay mucho borrico en el sentido de irreflexivos o alocados
Asto-lanak’ inork egin ditzala!... ta besteak neretzat...
· Los trabajos penosos... que los haga el prójimo
Asto-lanetarako daukate, neska gaxoa
· Para los trabajos pesados
Asto-mando-txiela!... nor jagok zororik?
· Quién es aquí el loco? -Qué me estás tratando de loca?
Asto-mando-txiela!... nor jagok zororik?
· Bruto más que bruto!
Asto-putza baino arroago emen gagoz Soraluzeko abertzaleok: asi dira paparrean-
bizardunak ere gugana etortzen
· Todo huecos o esponjados, llenos de satisfacción
Asto-putza baino arroago emen Soraluzeko abertzaleok: asi dira paparrean-
bizardunak ere gugana etortzen
· Hombres hechos y derechos; de pelo en pecho
Astoputzak baino fundamentu gaiago ez du orrek
· Insustancial, bobo
Astorik nai ez’ ta zaldirik izan ez
· Quedar sin nada, por haber aspirado a más de lo justo
Asto-sapin baten astotuten dabe bedar banatua’ samurrik isteko
· Majar en la agramadera
Asto-sapin baten astotuten dabe bedar banatua’ samurrik isteko
· Para dejarlo flexible
Astotan emen azten dan aina, nun gero?
· Dónde tanto burro como aquí?
Astotxo bat bila zekiotela agindu zuan, biderako. Etzuten astorik arkitu: nunbait
etzan asto-lekua
· No era tierra de burros
Astotxua’ beti ta beti ebilen’ noz aterakoan burua, jabe onen agindupeti
· Andaba continuamente suspirando por
Astotxua’ beti ta beti ebilen’ noz aterakoan burua, jabe onen agindupeti
· Emanciparse de
Astoz tratua ekartzen dutenak’ lasai oituak al daude, eta merkatu berrian estuago
arkituko dirala nago... Gure Hilarik beinipein’ mira egingo du plaza berri ortan
· Extrañará la novedad en
Astoz tratua ekartzen dutenak’ lasai oituak daude eta merkatu berrian estuago
arkituko dirala nago... Gure Hilarik beinipein’ mira egingo du plaza berri ortan
· Habituadas a más holgura
Astrapalada ta matxinada askori burua emon bear izango dautse
· Tendrá que hacer frente a
Astru-entzute andia eukala’ ba ekian
· Fama de adivino
Astua ta idia dauzka aldamenean’ goxatu dedin aien berotasunean
· Para que se sienta dulcemente confortado... acariciado
Astun-arinean eztauke goi-be andirik
· No tienen mucha diferencia en peso
Astundu ta mindu jakon bere bizitzea Kain-i’ inorena galdu ebalako; ta itxi baten
esan eutsan Jaungoikoari: andiegia da nire pekatua...
· Se le amargó la vida
Astundu ta mindu jakon bere bizitzea Kain-i’ inorena galdu ebalako; ta itxi baten
esan eutsan Jaungoikoari: andiegia da nire pekatua...
· Lleno de desesperación
Astundu ta mundu jakon bere bizitzea Kain-i’ inorena galdu ebalako; ta itxi baten
esan eutsan Jaungoikoari: andiegia da nire pekatua...
· Porque privó de su vida a otro
Astunkia da zuk dinozun liburua’ arrada baten irakorteko
· Es pesado... para leerlo de un tirón
Astuntxu egiten zaio lege ori
· Le pesa; se le hace pesada esa ley
Asuen Bilbo-barru egingo zala-ta... zetan lotu zan gauz ori?
· Anexionarse a Bilbao
Asuen Bilbo-barru egingo zala-ta... zetan lotu zan gauz ori?
· En qué quedó ese asunto?
Asu-en’ euskera gitxi entzuten dot nik, zazpi belarrigaz urten-arren-bere
· Aún poniendo todos los oídos
Asu-en’ euskerazko gauzetan otz-epel asko dagoz
· Mucha gente indiferente o tibia
Asuetarrak guzurti egin daiela lagun ori!
· Que lo desmientan, si pueden
Asu-tik’ ba doiaz bigunik urak, beronek eurai dirautsan lekura
· Van suavemente. Van suavemente sin ruido
Atabala danbolinarekin baino egokiagorik etzuten bilatuko... Bi mirabeak alkarrekin
· Qué pareja más ideal!
Ata-gainean elkartu dira bi odeiak’ atzetik utziz ostarte
· Dejando claros detrás de sí
Atakan jarriko det zapia berotzen
· En la portezuela del horno
Atakearen egun-aurrea zan
· Víspera
Atal-agarekin jo omen zuun, burutik beera
· Le sacudió de arriba abajo
Atal-aurreak erakusten du’ gure etxean zer dugun
· El exterior da idea de lo que hay dentro
Atal-buruan kana
· Con la medida con que uno mide es medido a su vez
Ataliak eta haren semeek larrutu dute Jainkoaren etxea
· Han saqueado la casa de Dios
Atalka-atalka saldurik’ utsera ekarri eben, gurasoengandiko ondasuna
· Redujeron a nada la hacienda
Atalondoa besterik eztu etxe-jabeak pagatu bear
· No tiene que pagar otra cosa que la contribución
Atal-zakurrak ere’ pailakatu nai du, lanetik datorren nagusia
· El perro guardián de la casa
Atano VII onek, astiarekin’ lanak emango ditulakoan gaude: joka-lege bikainak
dauzki
· Tiene unos recursos o procedimientos técnicos magníficos
Atano VII onek, astiarekin’ lanak emango ditulakoan gaude: joka-lege bikainak
dauzki
· Creemos que dará quehacer con el tiempo
Atanoren sake boleak etziran gero goxoak!... Zarrarenak ere’ oso gaiztoak..., bainan
geienak jasoak
· Muy difíciles de restar; pero en su mayor parte restadas por Atano
Atanoren sake boleak etziran gero goxoak!... Zarrarenak ere’ oso gaiztoak..., bainan
geienak jasoak
· No eran nada fáciles de restar..; eran fuertes, vigorosos
Atan-orretan’ ba doa gure mundua
· Fugacidad inadvertida del tiempo
Atan-orretan’ gauba egingo jaku
· En estas y las otras
Atan-orretan’ pixti arek arrapatzera urteteko asmua artu eben
· En estas y las otras
Atara eben berrogeiko bat eta asi ziran tutean garratz
· A jugar con afán, con alma
Atara eben berrogeiko bat eta asi ziran tutean garratz
· Sacar los naipes
Atara egizu or azpirengo dagoan liburua! -Au dok bat!
· Qué cacho de libro!
Atara egizu or azpirengo dagoan liburua! -Au dok bat!
· Ese libro que está debajo de todos los otros
Atara emon-ezkero’ zer-egin erraza da
· Puesto uno a ello
Atara-izu egizu irua; bestela, gorde-bearraren bearrez’ galduko dozu. Jokuan
· Con tanto guardarlo
Atarako izendaturik banago’ egin bedi Jangoikoaren borondatea!
· Si así ha de ser; si tal es mi suerte
Atara-onetara’ bakea dogu
· De todos modos...; de una forma o de otra
Atari bakoitzean’ gora da txondarra
· Se ha levantado una pira alta
Atari zabala du elizak; baina danaren bearra ba du jai-goizetan. Bizikletaz betea
egoten da
· Apenas da abasto; todo el espacio es poco
Atari zabalean erneago ibiliko lireke; ta elireke lotsagabetuko’ barne itxian bezala
· No se propasarían
Atari zabalean erneago ibiliko lireke; ta elireke lotsagabetuko’ barne itxian bezela
· Al aire libre; a la vista de todos
Atari zabalean lo egin bear izaten gendun askotan
· Dormir al aire libre; al campo raso
Ataria elur dagoala’ ikuiluan bai atsegina, gorotzaren kei-lainoa!
· Cuando fuera está nevado
Atari-aldeko eskepean aulki luze bi zearretara ipini ebazan
· Poner de través
Atari-aurreko intxaur eta lizarren artetik nekez bide eginik, mun egiten zion eguzkiak
eguntsentian. Basarriari
· Filtrándose con dificultad
Atariko gauzak berak ere’ guretzat Kristoren arkibide dira: Ark eginak, eta bere
eduz edo nolabaiteko antzez eginak dira-ta
· Creadas a su imagen o relativa semejanza
Atariko gauzak berak ere’ guretzat Kristoren arkibide dira: Ark eginak, eta bere
eduz edo nolabaiteko antzez eginak dira-ta
· Las mismas cosas exteriores o circundantes
Atariko oilo-arrautzakaitik’ esan leike oriozko azala daukela
· Forasteros
Atari-pera sartu zan erio-sugarrean, basurdea
· Furioso
Atarira eraman’ eta zigorrez zeatzeko agindu zien, il ez-beste guzia egin arte
· Con tal de no llegar hasta darle muerte
Atarratze-ondoko irixka uni ere’ erdaldunak bere-berezko izena kendu diote
· Le han quitado su genuino nombre
Atarrenek ez du orlako kirtenkeririk esan: ta ez du zentzua argi duen bitartean
esango
· Mientras esté en su sano juicio
Atartera eske etorri jakon
· Vino a mendigar a su puerta
Ataun-go frutue! ez al aiz nolanai oitue!
· A qué vienen esos melindres? N.B. Dicho a los niños descontentadizos
Ataungo frutue, ez ala oitue, Ataun guztia lapurre
· Dicho proverbial
Atazaz nago gaur, biar ikusikogu...
· Hoy estoy ocupado, atareado... No tengo tiempo
Ate aina maratil ateratzen du orrek
· Tiene réplica u objeción a todo
Ate aina maratil obe da’ aizeen mendean egon baino
· Tener defensa para todo ataque; tener bien guardadas las puertas
Ate betean agertu zaie Mikel gizajoa’ itzala bezain isila
· Silencioso
Ate betean agertu zaie Mikel gizajoa’ itzala bezain isila
· Ha aparecido por la puerta
Ate mearr otan’ enaiteke zearka baizik pasatu
· No puedo pasar sino de costado
Ate nagusitik sartu zan etxean
· Por la puerta principal
Ate ta leioak itxita ikusirik’ eman zidan gogoak’ deitu-gabe alde egitea
· Se me ocurrió; se me vino la idea de
Atea bere albo, buru, morroilo eta ubalakin sorbaldan artuta’ mendi gainera igo zan
· Hojas, dintel, cerrojo y correas o bisagras de la puerta
Atea bere erroetan bezala itzultzen da nagia bere ohean
 · Como gira la puerta en sus goznes o quicios
Atea’ bere grinak urera darama, oinan gainean asi orduko
· El instinto lo lleva al agua
Atea’ bere grinak urera darama, oinen gainean asi orduko
· En cuanto es capaz de tenerse
Atea bere susterrean, bere oinean, bere orpoan ondo jarria dagoanean’ arin alde
batera ta bestera erabilten da
· Cuando la puerta está bien asentada en sus quicios
Atea bete-betean bota utzi dizkit erregaloak zikin-tzar orrek. Katuak
· A la entrada misma de la puerta
Atea bete-betean bota utzi dizkit erregaloak zikin-tzar orrek. Katuak
· El cochino de él
Atea dan-aina zabaldu’ ta aurrean jarri nizaio
· Abriendo del todo la puerta
Atea giltzen kontu utzita’ an joan dira, ez dakit nora
· Dejando la casa sola
Atea’ gutienik ustean zabal zitakean
· En el momento menos pensado
Atea hetsi zioten’ bainan sartu ziren nonbaitik: beharbada ate-zilotik, sorginak bezala
· Tal vez por la gatera...; por el ojo de la cerradura
Atea idiki-begira ginauden
· Esperando que abriesen la puerta
Atea irago-ezkero’ danok dogu atzerago gurago
· Todos deseamos situarnos lo más atrás posible en la iglesia
Atea isiltxurik zabalduta, argia isio-barik’ asi zan geri-geri, oneri ikutu ta areri ikutu,
morko bien bila
· Empezó a tientas, tocando un objeto y otro
Atea itxi ez baliote’ an zan sukaldean basurdea!
· Allí se les habría metido el jabalí
Atea itxi neri?... Ederki emango luke!
· Estaría bonito!
Atea itxiaz’ asarre gorrian erantzun eustan: Enoiala’ eta barriketa geiago ez egiteko!
· Muy irritado
Atea itxikirri dago: guztiz itxi-barik
· Entreabierta
Atea itxiko al det? .-Ez: bildu bakarrik
· Nada más que entornarla
Atea itxita dago’ idikitzeko giltzari eman besterik eztuela
· De modo que baste dar una vuelta a la llave
Atea jauz-arazirik sartu zaizko barrura
· Echando abajo la puerta
Atea jotzen ez dugu lanik: dena den dago zabala
· Está abierta de par en par
Atea jotzen ez dugu lanik: dena den dago zabala
· No hay para qué molestarse en
Atea jotzen ez dugu lanik: dena-den dago zabala
· Está de par en par abierta
Atea jotzen ez dugu lanik: dena-den dago zabala
· No tenemos necesidad de golpear
Atea krisketaz itxi!
· Cerrar el pestillo
Atea’ n atzean gordeko nauk...: ez naukela arrapatzen!...
· Adivinanza burlesca
Atea’ naiko zarrakitua zegon
· Deteriorada, estropeada, desvencijada
Atea osoz-oso zabaldu jat
· Las puertas de par en par
Atea osoz-oso zabalduko ezpajat-bere’ zirrikitu batetik sartu nai neuke, Jaunaren
aurrean auspaztuteko
· Aunque no se me abra la puerta de par en par
Atea puskaturik’ etxekoak beartzen zituzten zana agertzera
· A descubrirlo todo
Atea sendo-sendo lotuko deutsuet
· Os cerraré la puerta bien cerrada
Ate-ainbat maratilako gizon zan O’ Conneil
· Dialéctico irrebatible
Ateak baino maratil geiago dauzkek... Esaten edo agintzen zaion guzirako’ beti
aitzekiren bat
· A todo le pones pegas
Ateak zabal-zabal arkitu ditut
· De par en par
Ateak zabal-zabal egin deuskuez
· Abrir de par en par las puertas
Ate-aldea kez beterik edo garretan egon ezkero’ atzera-egin berealaxe, ta atea itxi
ainbat arinen!
· Retroceder
Ate-aldea kez beterik edo garretan egon-ezkero’ atzera-egin berealaxe, ta atea itxi
ainbat arinen!
· La salida
Atean-atean idoro leiz emen abertzale bikainak
· En todas partes; en cada casa
Atearen baztarra garbitzen ari nintzala, sartu zan
· La entrada
Atearen sarraila’ nahasi dute
· Han estropeado la cerraja
Ateari giltza emoiok!
· Cierra la puerta a llave
Ateari morroiloa barrundik emanda’ lotaratu ginan
· Echado el cerrojo a la puerta
Ate-arteetara urtenda alkarri itaunka ebiltzan
· Asomándose por entre las puertas
Ate-atzean azaldu da .-Ara berriz!
· Mira por dónde!
Ate-atzean izketa au aditzen zegonak’ beregan farrari eman zion
 · Se echó a reir consigo misma
Ate-aurre guztia’ dena jendez betea zegoon, ni jeixterako
· Toda la entrada de la casa
Ate-baztarrean gordetzen du bere burua
· Se esconde junto a la puerta
Ate-bitarte bizi gaituk
· En casas contiguas; pared de por medio
Ate-bitartean agertu ziran irurak
· Aparecieron en el umbral
Ate-bitarteko aize orrek erasaten nau
· Soy muy sensible a las corrientes
Ate-bitarteko aize orrek erasaten nau
· Soy muy sensible a las corrientes
Ate-buruan kanea
· Amenaza de escarmiento
Ate-erdiari bultz eginda’ sartu zan barrena
· Empujando la hoja de puerta
Ate-ero dituzu olakoxe dendak kale artan
· En cada esquina... hay abundancia o profusión de
Ate-ertzetik egon zan mutilaren adi’ barruan egoala susmau ebanean
· Atento al chico
Ateetan’ erdi-lotsaturik’ neskatil-xorta bat dago
· A la entrada
Ateetan’ erdi-lotsaturik’ neskatil-xorta bat dago
· Grupito de muchachas
Ateetan eske daudenai baso bat ere ematea gogorako etzate
· No se les ocurrirá
Ate-joka asiko nok, ia inor datorren... -Lo gogorrekoak dozak etxe onetan, antza!
· Tienen sueño profundo, al parecer
Ate-joka asten banaiz ere, andrea noizko esnatu, bein oieratu-ezkero?
· Cuándo conseguiré despertarla?
Ate-joka nor edo-nor... .-Esneduna det!
· Es la lechera
Ateka estuan sartu dire diputado oriek
· En trance apurado
Ateka gaixto horien erditik Jainkoari oihu egin zion
· Apuros, dificultades
Ateka gaixtoan da Alemania
· Pasa por muy mal trance
Ateka gaixtoan zen Frantzia
· Estaba en mala situación; en trance apurado
Ateka txarrean naiz
· En mala situación
Ate-kisket baten otsak iratzarri naroa ni’ lo-zorro gogorrenean banago-bere
· Aun estando sumido en el más profundo sopor
Atekoarekin erosita egon zeikean, gaizto hura
· Pudo estar en complicidad, en connivencia con el portero
Ate-muturretik asten zan deadarka
· Desde la entrada
Ateneoan berba legunak esatea baino gauza bearragoa da’ aida Gorri, tira, Ederko
esatea ta atxurrari esku biakaz eragitea
· Adular; hacer demagogia
Ateneoan berba legunak esatea baino gauza bearragoa da’ aida Gorri, tira, Ederko
esatea ta atxurrari esku biakaz eragitea
· Llevar la mancera o darle de firme a la azada
Atenes-tar guziek... etzuten deus ere bertze lanik egiten’ berri erraten edo aditzen
haritzea baizik
· No tenían otra ocupación que
Ate-ondoan jarrita... egoten zan katua, ongi-etorria egiteko, ipurdia dantzatzen
zuala..., inor etortzean
· Contoneándose
Ate-ondoko pobre gaixoa’ egiaz kupitzen zaizu
· El pobre mendigo
Ate-ondoko pobre gaxoa’ egiaz kupitzen zaizu zuri
· Te compadeces de veras del mendigo; te inspira sincera compasión
Ate-ondorik ate-ondo ta baztarrik baztar, jan utsiaren ondorik txakurr goseak oi
dabiltzan-legez
· Mendigando de puerta en puerta unos desperdicios o piltrafas
Ate-ondotik biali zuan, barrura sartzen utzi-gabe
· Desde la entrada de la puerta
Atera adi, gauza baaiz!... Ator aurreraxeago!
· Acércate, si te atreves! Desafío
Atera adi, gauza baaiz!... Ator aurreraxeago!... Barkatzen diat!
· Atrévete...! pega tú primero... Pobrecito!
Atera asko egin ditu senarrak il ontan
· Ha hecho muchas salidas
Atera bear nazu kezka onetatik
· Sácame de dudas; tranquilízame!
Atera bitez botoak kandela edo errematera’ eta oien dirua dijoala aziendako kajara...
Orrela’ lapikorako geldituko litzake diru ori
· A subasta; al mejor postor
Atera bitez botoak kandela edo errematera; eta orrela’ lapikorako geldituko litzake
diru ori
· Quedaría el dinero para casa
Atera bitza, nai badu, gogora ditezkean baraurik gogorrenak
· Los ayunos más rigurosos imaginables
Atera deiturik’ ala esan zion lagunak ixilik, belarri-atzera
· Le dijo secretamente al oído
Atera diote esnea behiari’ ostiko zenbait gora-behera
· Aunque sea a trueque de unas coces
Atera du gure atton orrek’ emendik pipa, andik tabakoa, beste zulo batetik
ardagaia... ta asi da su-arriari kolpeka
· Y la yesca de no sé donde... de no sé qué bolsillo
Atera eben jente arteti kanpora, leku bakarrera’ ta an guztiak arrika il eben
 · Retirar de la sociedad
Atera eben jente arteti kanpora, leku bakarrera’ ta an guztiak arrika il eben
· Sitio apartado o desierto
Atera gaiten sorta guzien azpitik! Utz dezagun’ inguratzen gaituen bekatua!
· Sacudamos toda impedimenta; descarguémonos de todo peso
Atera hadi gizon hortarik, haizen bezalako madarikatua!
· Maldito, más que maldito!
Atera itzazu gelan dituzun ardo bikainik guziak
· Los más excelentes
Atera itzazu kontuak, eta nik paperean alkarri jo-eraziko diozkat
· Yo sacaré la suma
Atera nazazu etsai orren petik eta eskutartetik
· Del dominio de
Atera nazazu, Jauna, gizonen uztarpetik!
· Líbrame de la opresión
Atera nazazu, Jauna, nere pekatuen ilunpe beltzetatik!
· De las tinieblas
Atera neutsuzan, orain ogeta bost urte danean’ eguneango kristinau orazinoak...
liburutxo baten
· Hace ahora veinticinco años
Atera zainetik landare gaiztoa! bestela ostatuko da adarren batetik
· De lo contrario asomará brotes
Atera ziozkeen begiak Santson-i’ eta kartzelan iduki zuen beren farragarritzat
· Para divertirse a costa de él
Atera ziran Goierrin etxetik bi apaiz’ ta ibili-bidez Aldabako barrio aldera jun ziran
· Andando andando
Atera ziran noizbait... mila itz emanaz’ ez egiteko geiago kartzelarako biderik
· Promesa de no dar lugar a nuevo arresto
Atera zituan abadeak bere paperak’ eta asi zan bata ta besteari galderaka
· Comenzó su interrogatorio
Atera zitzaion makila batekin nagusia’ ta aguro egin zitun ango lanak!
· Y pies, para qué os quiero!
Atera zuen bere aztarrena’ ta ezer esan-gabe joan zan
· Se informó sobre ella
Atera-izenean daukat txala
· Tengo ya contratado; concertado el trato para venderlo
Atera-izu orain miina! Kanporago!
· Más afuera...!
Aterako det izerdia! Lasa gainera!
· Sé que me va a costar mucho sudor ese trabajo
Aterako diot’ zakutik edo zorrotik
· Sea como sea...; haga lo que haga
Aterako diozkala uste det Sasieta orri alkateak’ sasi-letradukeriak!
· Quitarles las ganas de
Aterako diozkala uste det Sasieta orri alkateak’ sasi-letradukeriak!
· Tinterilladas
Aterako zain berriz ere, toki ematen badion
 · Si no le opones resistencia
Aterako zaiok bai, hura...bere gerri motzarekin..! bere sudur motzarekin...etc.
· Alusión a los rasgos físicos de la persona
Aterako zatzaizka bidera Jesus-i
· Le saldrás al encuentro
Ateraldia?... Ateraldia esango eztezu ba?
· Te extraña que lo califique así?
Atera-orduko’ buruz-buru egin zuen bere sehi lagun batekin
· Se encontró con
Aterapide guziak itxi nizkiola ikusirik
· Cerrarle todas las salidas; no dejarle lugar a réplicas, a escapatoria; taparle la boca
Aterapide guziak itxi nizkion
· Acorralar
Ateratzeko tinke-tinke egon naiz
· A punto de salir. ?
Atera-zkidak hire karguko kontuak; ezen hemendik aintzina’ ezin hitake ene etxe-
gizon izan
· Ya no puedes seguir de mayordomo
Ateri edo euritan’ Katalin beti sukaldean: bera zan etxeko burua; leun bai, baino
buru
· Hiciera el tiempo que hiciese
Ateri onak ematen badu’ obe dugu goiz bildu eultzia, bero zakar onek euria sortu
baino len
· Si continúa aún el escampado
Ateriarekin etorri al zera?
· Llovía o no?
Aterik-ate otzurrean ibilten zan goiz-erdirarte
· Mendigar de puerta en puerta
Aterpe bat eskatu eben, gau atan etzateko
· Para dormir aquella noche; para pernoctar
Aterpeko lagunak’ Berrio-Otxoaren bizitzea kantatzen ziarduen eginaletan
· Estaba cantando con toda su alma
Aterri da: abagada-unea daukogu etxera joateko
· Tenemos un rato aprovechable para
Aterri da: abagada-unea daukogu etxera joateko
· No llueve
Aterri-aldirik galdu-barik’ ... lanen lanez eta nekearen nekez’ ... eregi bear dogu
geure etxe au euskaldunok
· Con paciente trabajo y esfuerzo
Aterri-aldirik galdu-barik’ ... lanen lanez eta nekearen nekez’ ... eregi bear dogu gure
etxe au euskaldunok
· Sin perder ocasión propicia o coyuntura
Atertu-bagarik esesten deutse, joakoenak ta ez joakoenak, konbentu batera joan gura
dabenari’ axe buruti kendu eraitearren
· Con títulos para aconsejarle o sin ellos
Atertu-bagarik esesten deutse, joakoenak ta ez joakoenak, konbentu batera joan gura
dabenari’ axe kendu eraitearren
 · No le dejan en paz un momento con avisos
Atertu-gabe aritu ziran etxefuegoka, eliz-ataritik gure etxeraino; egundaino baino
geiago
· Sin interrupción
Atertu-gabeko zaparrada artean eraman gendun gorputza elizatik ilerrira
· Bajo una lluvia incesante
Atertzera egin du
· Parece que va a escampar
Atertzera egin du... .-Bai, Aja-aldetik urratu du. Urdindu du; argitu du.
· Ha despejado; ha clareado
Ate-soinua!... .-Bera ote degun nago
· Sospecho que es él
Atesuan ibili naiz itxasoan... Estu ta larri
· En gran apuro
Atetan eduki eliza, ta... meza-gabe gelditu ni?
· Tener a un paso la iglesia
Atetik ataratzen dana’ leiotik sartzen da berriz
· Un bienfait n’ est jamais perdu
Atetik atera-ta’ leiotik sartu: nori ematen zaion’ ez begiratu!
· La limosna revierte: Dios es buen pagador
Atetik elki eta leihotik sar
· Dicho con referencia a un pródigo
Atetik ematen dana’ leiotik berriz sartzen zala esaten zuan D. Antonio Elosegi
difuntuak
· Generosa providencia de Dios
Atetik sartu-ta-irten dabiltzanak
· Los que andan entrando y saliendo por
Atetik-ate’ eskean pasatzen dute erria
· Recorren todo el pueblo mendigando
Atezaia zabartu zalako’ inor oartu-gabe sarturik, Erregeari lepoa ebaki zioten
· Por haberse descuidado el portero
Atezaiak prestatu dio jateko
· Guisar, preparar
Atezainak egin omen zuen Atarrabioren errana’ Aita-Saindua eta deabrua buruz-
buru mainean zaudelarik
· Hallándose frente por frente
Atez-ate ematen zioten dena’ katilu zokon artara kondenatzen zuan
· Lo echaba todo en aquella escudilla
Atez-ate salgai dabiltzan soinekoai’ askok ez die eskeinirik egiten: Nortaki norenak
eta nola ibiliak diran...?
· No se les hacen ofertas
Atez-barrendik ixten ginan, baezpa
· Cerrarse por dentro
Ate-zirriztu batetikan atera zuan burua
· Asomar por una rendija de puerta
Ate-zirriztutik ikusi zituzten zakurr-arratoi adiskide biak plater batetikan jaten’ eta
alkarri beren kontuak esaten
 · En amigable camaradería... los presuntos enemigos
Atez-kanpoan uzten diote ontzia, bere dirua ondoan duala. Esnedunari
· A la puerta de casa
Atez-kanpoan uzten diote ontzia, bere dirua ondoan duala. Esnedunari
· Con su dinero al lado
Atezulo batetik begira jarrita, zer uste dezu ikusi nula?
· Acechar, atisbar por un agujero de la puerta
Atik-ala aapatuko nauk, likiskeri orrek!
· Indecente!
Atik-ala arrapatuko dek! arrapatuko nau! arrapatuko gaitu!...
· Así como así... Que te crees tú eso!... No lo verán tus ojos...! No estoy para ti, para él
Atik-ala eskerrak emango zizkion!... Eginago ta okerrago izaten da orlakoei
· A más favores, mayor ingratitud
Atik-ala eskerrak emengo zizkion!... Eginago ta okerrago izaten da orlakoei
· Ni ocurrírsele dar las gracias a...!
Ator, ator, bakailo-jario ori...!
· Descamisado
Ator aurrera!
· Preséntate!
Ator beraren gelara’ eta an ikusiko duk zer dan gauza ona
· Vas a ver lo que es bueno
Ator, beratxe-barik!
· Ven sin tardar...!
Ator, buru-zuria!
· Sube, calvo!
Ator guri laguntzera... besoak uzkalduta egon-gabe!... Besoak uztartuta. G
· En vez de estarte con los brazos cruzados. Ociosos
Ator neugaz; da neuk argituko dauat gogo ilun ori
· Yo te voy a consolar de tu pena
Ator neugaz’ eta ez adi ezeren bildur izan: neuk jabe urtengo joat-eta
· Yo saldré a tu defensa; yo responderé por ti
Atorra hurbil, larrua hurbilago
· El amor bien ordenado empieza por uno mismo
Atorra urren’ larrua urrenago
· Antes son los parientes que los amigos
Atorran ezin kabituz ago... Ain guri
· Tan regordete que no cabe dentro de su camisa
Atorran sartuta ago!... Oraintxe bai pozik agola!
· Ahora sí que estás en tus glorias!
Atorraren muturra darizu galtzan zulotik... .-Duenari dario!...
· Se te asoma la punta de la camisa..; te cuelga...; se te ve
Atorraren muturra darizu galtzan zulotik. -Duenari dario. Daukanari agertzen zajo
· Señal de que tengo! Si no tuviera, no se me vería
Atorrea! atorrea!
· Acércate si te atreves!
Atorr-ea, atorr-ea!...
· Ven, ven! Ya verás lo que te espera
Atoz, aal dan leenena!
· Ven lo antes posible
Atoz, Ama, nere ondora! Igo zaite, laztan nerea, lurretik zerura! Bukatu dira
negarrezko egunak... Aldendu zaizkitzu nekezko orduak
· Ven, Amada mía!
Atoz astebete-barru neregana! -Ta aurretik okerrago jartzen banaiz?
· Y si antes me pongo peor?
Atoz astebete-barru neregana! -Ta aurretik okerrago jartzen banaiz?
· Dentro de una semana
Atoz barrura, Jose! Ikara pasatzeko’ artuko dezu zerbait
· Para que se te pase el susto
Atoz, etsaiaren mendetik gu ateratzera! Ez, arren, luzapenik artu!
· No tardes!
Atoz kezkarik-gabe: serbituko zaitugu’ daukagun gaian
· Del mejor modo posible; dentro de nuestros alcances
Atoz, lurrina gozo emanaz; etzaiteala txokotu! Lore maitea
· Exhalar dulce aroma
Atoz, lurrina gozo emanaz; etzaiteala txokotu!... Lore maitea!
· No te escondas
Atoz nere besoetara, seme bat baino semeagoa!
· Querido mío! a quien quiero más que si fueras mi hijo
Atoz nerekin, eta egurretan baino geiago irabazteko bidea sortuko dizut... -Ongi da:
itzetik artzen zaitut
· Te cojo la palabra
Atoz ona: noiztik-onakoa du gaitz ori, zure seme onek? Noizkoak ditu berekin
gaizkinak?
· De cuándo data su mal?
Atoz ona: noiztik-onakoa du gaitz ori, zure seme onek? Noizkoak ditu berekin
gaizkinak?
· Desde cuándo está endemoniado?
Atoz onera bizkor, Jaungoikoagati!
· Ven a prisa...!
Atoz onera, Mari-batista! etxeko lanak nork egina ba daukazuta
· No falta quien te haga los trabajos de la casa
Atoz siaskatxotik amatxoren gana, nere maitia!... Ia kika politak nun diran, ikusi?
· A ver esos dientecitos?... N.B. Kika: diente, en lenguaje infantil
Atoz-atoz-gaztea!... -Zer nai dit, jauna? zertan serbi neza bera?
· En qué puedo servir a vuestra merced? N.B.: Anotar la forma verbal potencial sin -ke
Atozea: gis-orretan, zai-gabe utziko zinduke zure txal, txita edo oilandak? Ez noaski
· Sin nadie que los cuide
Atozea: gis-orretan, zai-gabe utziko zinduke zure txal, txita edo oilandak? Ez noaski
· Claro que no!
Atozea, kristaua! Nork eztakus zein onginai andia agertu zuan Jaunak guganontz?
· Vamos a ver!
Atozea: zuk eguerdian eguzkiari begira al dezaiokezu?... Ez nere!
· Claro que no, amigo mío!
Atozkit, bai, izarra!... Mainak berriz? -Oi! mumua dator... Ez... juan da mumua...
 · Izarra: palabra de cariño.- Mañak: lloriqueos.- Mumua: el Coco. Vocablos infantiles
Atozte! au’ nagusiaren oin-ordea da; hil zagun’ eta guretzat izango da mastia
· Este es el heredero del amo
Atozte ega bizian nere etxeko teilatu-pera! Txori maiteak...
· Venid en raudo vuelo
Atozte, egiak! azpian ar gaitzazute!
· Aplastadnos; caed sobre nosotros
Atozte, egiak! Azpian ar gaitzazute!
· Colinas
Atozte gizonez-gizon geren lurrera!... Bai bigaldu ere mutil pizkorrak erantzuera!...
· A combate singular
Atozte, neketan zabiltzaten gaisook...
· Los que andáis agobiados
Atozte neketan zauten guziak: nik emango dizuet neke guzien gozagarria
· El alivio de vuestras fatigas
Atozte neketan zauten guziak, nik emango dizuet neke guzien gozagarria
· Los que estáis agobiados
Atozte neregana nekatuak eta zamatuak zaudeten guziak’ eta nik gozatuko zaituztet
· Y yo os aliviaré o consolaré
Atozte Nigana’ neketan zeraten guziok!
· Los que estáis agobiados
Atozte poz artzera nigana beingoan!
· Venid a consolaros conmigo
Atrakalaren bat ekarriko dabe ibili ta ibili arrantzale orreek’ Espaina ta Frantzia
artean
· Al fin, acabarán por originar un conflicto
Atralaka dabiltz beti senarr-emazte biak
· En continua camorra o pendencia
Atrapau badai zezenak gure Boldro’ naikoa zeregin dauko zezen gaixo orrek!
· Buena faena le espera al toro!
Atrebituko zinate zure jabe baten asarrean eta gaitz-iritzian egotera?
· N.B. Notar la forma verbal, sin -ke, análoga a muchas otras, en este autor
Ats batean eldu zen apeza etxe artara... Itzik-gabe zen emaztea.
· Llegó en un dos por tres...; como una exhalación
Ats edo asnase guzia galdurik zegoen
· Sin aliento
Ats emaiogun gure Erriari’ ontan iraun dezan!
· Infundámosle aliento; nuevo soplo de vida
Atsa eukala esaten ebeen batzuk; ostea eukala loia, besteak. Baina onako esanei ez
eutseen geienak entzute andirik emon
· No les hicieron gran caso
Atsa eukala esaten ebeen batzuk; ostea eukala loia besteak. Baina onako esanei ez
eutseen geienak entzute andirik emon
· Olía mal
Atsa eukala esaten ebeen batzuk; ostea eukala loia besteak. Baina onako esanei ez
eutseen geienak entzute sandirik emon
· El trasero sucio
Atsa’ gure abea da
· La respiración es el sostén de nuestra vida
Atsa izaki, gure bizie!
· La vida es un soplo
Atsa ere gezurra du...!
· Es un gran mentiroso
Atsakabe dogu... orrelan dabilala ikustea
· Sentimos, lamentamos
Atsakabean lagun gajakez
· Les acompañamos en el sentimiento
Atsakaberen bat norbaitek emon deuskunean edo berekautan etorri jakunean
· Sobrevenir una desgracia sin que nadie la provoque
Atsaldean’ bezperatara bear dute etxekoak; al dutenak beintzat
· Han de ir a Vísperas
Atsaldean jaki zen neskameak esan omen zuen: gaur eguzkie okerreko aldetik atera
da
· Echar la culpa propia a otro
Atsalde-erdikoaz bukatu dute lana
· Con el bocadillo de la tarde o merienda
Atsaldeko trena’ artu-alean neska-mutilez beterik etorren: geienak’ Sondika, Lujua
ta Erandio-tarrak
· Abarrotado de; lleno cuanto cabe
Atsa-re gezurre du...
· Miente más que habla
Atse onean lo artu du katuak, ezer izango eztuala antz-emanik
· Que no le van a dar nada de lo que esperaba
Atse onean lo artu du katuak, ezer izango eztuala antz-emanik
· Se ha dormido resignadamente... al no esperar ya la pitanza codiciada
Atseden bear gorri-gorrian nengoen
· En apremiante necesidad de descansar
Atseden zaite, eta Jainkoak dizula gau on!
· Vé a descansar!
Atseden zaite, eta Jainkoak dizula gau on!
· Buenas noches!
Atseden-betean arkitzen zinan oiean guri-guri
· Estar dulcemente descansando entre las sábanas
Atsegabeak hartzen nuenean
· Cuando estoy desconsolado
Atsegabe-grinarik nonbait balin bada’ bihotz makurrak dakike hobekienik beien
berri
· Es el hombre de mala conciencia quien más experiencia tiene de ello
Atsegabek zilatuko darotzute bihotza alderen-alde
· Te lo atravesarán de parte a parte
Atsegaberik’ batere; atsegin guziak’ betiko: horra bi hitzez’ zer den zerua
· Absolutamente ningún sufrimiento
Atsegin andi ark mintzaraziko dizu, eskerrak eskerren gain niri emateko
· Desbordarse en acciones de gracias
Atsegin andia artu zuan Jesus-ek, denbora alderatu zanean; baina orain ezin gogoan
sartu zaio Pasioko Kaliza
· Le repele; siente repugnancia por
Atsegin artuko dezu’ eta bere jaiotzan asko poztuko dira
· Será para ti de gozo
Atsegin artuko nuke’ laster ikusiko banu arrunt sendatua
· Del todo restablecido
Atsegin artuko nuke’ laster ikusiko banu arrunt sendatua
· Me alegraría de
Atsegin artzen det, bedori emen ikusteaz. Eta, zer berri on dakar?
· Qué nos trae de bueno?
Atsegin artzen det, bedori emen ikusteaz. Eta, zer berri on dakar?
· Mucho gusto de verle a su merced
Atsegin aundi baten berri egiten zaitut
· Te participo una fausta nueva
Atsegin aundiaz zoratzen etorri zan gure etxera’ mutil koxkor aietako bat
· Rebosante de gozo
Atsegin aundiz zaitut magalian gozatzen
· Acariciar, arrullar, mimar
Atsegin bat’ berdintzekorik ez dana
· Incomparable
Atsegin bila dabil atsekabeduna
· El afligido busca consuelo
Atsegin da’ barazkari onagatik, afari hobearen ez utztea
· Andar de banquete en banquete; no perder ocasión de banquetear
Atsegin da’ bere edo bertzeren, eskuen artean zerbait erabiltzea
· Sea propio o ajeno
Atsegin dago orrekin!
· Cualquiera le tose a ése!
Atsegin det, eta amak ere poz artuko du jakiteaz
· Se alegrará de saberlo
Atsegin det, Jauna; ordu onean ta zori onean biz, Zu mundu guziaren begietan
ezaguturik orrela ikustea
· Sea enhorabuena!
Atsegin dut’ zinez mintza zaizkidan
· Me alegro de que me hables con franqueza
Atsegin dut’ zinez mintza zaizkidan
· Me alegro que me hables con franqueza
Atsegin egongo da gaur arentxen aldamenean...!
· De buen genio estará!... irónico
Atsegin egongo zan Santa-Cruz-ekin egun artan!
· Bueno estaría de temple! Sentido irónico
Atsegin emango zuun makilaren puntak beatz-muturretan!... Alako gogorkeria!
Maisu gaizto arena
· Buen gusto daría!... Irónico
Atsegin emango zuun makilaren puntak beatz-muturretan!... Alako gogorkeria!
Maixu gaizto arena
 · Qué crueldad!
Atsegin ematen du’ ango jendearen egoerak eta gogo onak
· Da gusto ver
Atsegin emotearren ipini dot liburu bera Bizkaiko euskeran
· Por darles gusto
Atsegin ezerez batzuek-gatik bere burua betiko galdu duala ekusirik’ erazekiko zaio
bere kontra
· Se enfurecerá contra sí mismo
Atsegin faltso batengatik’ ... jo infernuko ondarra!... Denbora juanda probetxu-gabe’
bostek ba dauka negarra!
· Cuántos están llorando su desgracia!
Atsegin gaistoen menditik malkortzen den gaztea
· Precipitarse, despeñarse
Atsegin galgarrien iturritik edaten ta edaten ari den egartia
· Sediento que no se sacia de beber
Atsegin guziak zeurk bakarrik gozatu al bazintza ere’ etzinate orregatik osoro
zorionekoa izango
· N.B. Formas verbales
Atsegin hartu zuen’ han-harat urez-ur joaiteko zoriona ukan zuenean
· La suerte de poder ir navegando hacia allá
Atsegin izaten da alango mutilak kalean aldran ikustea’ orratzetik-ara lez garbiro ta
txukun jantzita
· Como si acabaran de salir de la sastrería sus vestidos...; de punta en blanco
Atsegin loien aldapan limurtzen ta irristan asi ezkero
· Resbalar por la cuesta
Atsegin oen berririk ez du’ bere gura txarren ondoren bizi danak
· No tiene ni idea de estas delicias
Atsegin omen zegon maixu aren ondoan! Nundik gogorrago ekiten zioten, umeai
· Quién aguantaba a su lado?
Atsegin omen zegon maixu aren ondoan! Nundik gogorrago ekiten zioten, umeai
· Los trataba a cuál con más dureza
Atsegin orrek nere begiai eragiten dien negarrak il nazan-beldurrak nago
· Lágrimas de gozo que hace derramar
Atsegin txarrik, jakinean, artu ote dezu?
· Advertidamente
Atsegin utsez bete zait orain nere biotz au guzia; ta pozak eragin ere dio gainez
· Desbordar de gozo
Atsegin zan ari entzutea
· Daba gusto oirle
Atsegina darabilt biotzean’ udagoiena jaristen dodanean
· Me siento contento
Atsegina ta atsekabea’ alkarren atzean dabiltz, goiberan ta aldatzean...; atseginez
zaudenean’ seguru egon’ beste mutila or dala ondorenean
· Andan el uno en pos del otro; se persiguen mutuamente
Atsegina ta atsekabea’ alkarren atzean dabiltz, goiberan ta aldatzean...; atseginez
zaudenean’ seguru egon’ beste mutila or dala ondorenean
· Luego vendrá el otro... el dolor
Atseginagaz eta ondo jazonagaz laxaturik, Jangoikoaren gauzeetan otzepel nagoanean
· Cuando me siento tibio por las cosas de Dios
Atseginagaz eta ondo jazonagaz laxaturik, Jangoikoaren gauzeetan otzepel nagoanean
· Por la prosperidad
Atseginago du Jainkoak, eroriz-gero jaiki denaz’ behin ere erori eztenaz baino
· Más se goza Dios en
Atseginago jakie uri andi baten zortzi orduz zuri-zurika jardutea, ta aurreko aldeko
edari-etxera agertu bat egitea
· Trampear, hacer como que se trabaja
Atseginak eman-bearra zeukan lengusuari’ bere zartzaroan sei ilabeteko zegolako.
Mariak Isabel-i
· Tenía que felicitar a su prima
Atseginak erakustera joan zaizkio
· A congratularle
Atseginak ere’ ba du beti zerbeit kirestasun
· Aun en el placer hay siempre un sinsabor
Atseginaren naikundez emakumeari begiratzen dionak’ egin du bekatu bere biotzean
· Con deseo culpable
Atsegin-bearra ba nun...: aunitz nekatu ere
· Pues me había cansado no poco
Atseginekin ihardetsiko dautzu’ behar diren argi guziak emanik
· Con mucho gusto
Atseginekin ihardetsiko dautzu’ behar diren argi guziak emanik
· Dando las explicaciones necesarias
Atseginekin ikusi dugu’ ezko-argien ohitura zaharra beti bizi dagoela
· La vieja costumbre de las Candelas. Día de la Candelaria
Atsegineko zerabiltek! bateko Donostira, besteko Beasaina... Txapel-okerrak gure
auzoko gizon on bat
· Qué guerra le están dando! Le van a marear, con tanto traerlo y llevarlo!
Atseginekoak zebiltzak aguazil berri oiek!
· Qué fastidiosos!
Atseginekoxea!... Berriz ere kontu orrekin dator?
· Qué molesta, qué cargante!
Atseginekoxea zaude gaur, emakumea!
· Qué fastidiosa estás!
Atseginekoxea zaude! Nolakoa zatoz gaur!
· Qué cargante!
Atseginekoxea zaude! Nolakoa zatoz gaur!
· Qué te pasa hoy, que vienes con esos modos?
Atseginekoxea zaude, umea!
· Qué cargante estás!
Atseginen andiz il da gure gizona
· De puro gozo
Atseginetan beti izan zaitezela!
· Que disfrutes de mucha alegría! Que seas siempre feliz!
Atseginetan beti izan zaitezela!
· Que seas siempre dichoso!
Atseginetan bizi naiz orain’ kezka guziak utzita
· Ahora vivo feliz
Atseginetan bizi naiz orain’ kezka guziak utzita
· Libre de toda preocupación
Atseginetan entzuten ditu orrelako bertsuak gure erriak
· Los escucha complacido
Atseginetan ikusten det’ etzaitutela txori-kaka irizten
· Veo con agrado que
Atseginetan ikusten det’ etzaitutela txori-kaka irizten
· No te desdeñan como a un inútil
Atseginetan ipinten gaitu zu ikusteak
· Nos llena de gozo
Atseginetan sartu zara!
· En buenos líos te has metido!
Atseginez begira daukate erria, mutil dantzariek
· Los comtempla complacido
Atseginez beterik gengozan’ erriko neskatilen jasa ikusita aurreskuan
· A la vista de su garbo al danzar
Atseginezko parre gozoa egin zidan
· Me sonrió dulcemente
Atseginik andienaz bostekoa luzatu diogu’ bere txango-aldia onez igarota ikustean
· Realizada felizmente su excursión
Atseginik andienaz ikusten zuen bere aurra koxkortzen..., leenengo itz moteltxoak
esaten
· Ir creciendo poquito a poco
Atseginik andienaz ikusten zuen bere aurra koxkortzen... lenengo itz moteltxoak
esaten
· Primeros balbuceos
Atsegin-pozetan asi zan gazte jendea’ jan-edan eta kanta: euskeraz esateko’ eztai-
eztaietan
· Estar en sus glorias
Atsegin-pozezko gauza guziak eskura eman ziozkan
· Los puso a su disposición
Atsegin-sari aritu zaiku laguntzen
· Voluntariamente, gratuitamente
Atsein artu zoen iru eiztari aak’ Txominen gertaera onekin
· Gustaron mucho de aquella anécdota
Atsekabe andia emon deustazu, poz-apur bategaz nastean
· Junto con un pequeño gozo
Atsekabe astun bat daukan edozeini’ epea artzeko esaten jako
· Que tenga paciencia
Atsekabe guzi aietatik’ biotza oso argitu zitzaion
· Consolarse de las penas
Atsekabe oien aurrean bildurtu ote ziran gure mutilak? Eta bildurrez ta aitzakiz
beterik atzeraka asi ote ziran?... Ez, ez!
· Acaso se arredraron?
Atsekabea atsekabeen gain zetorren Pedroren buru-gainera
 · Llovían aflicción sobre aflicción sobre él
Atsekabea dariola eginik dagozan bertso batzuek bialdu deuskuz
· Versos que rezuman dolor
Atsekabeak jo artean’ gogoratzen eztiranak
· Hasta que les sobreviene la tribulación
Atsekabean lagun gaituztela jakin bezate
· Que les acompañamos en el sentimiento
Atsekabeen atsekabakaz’ negar-baga daukadaz begi biok
· No puedo llorar
Atsekabeen atsekabakaz’ negar-baga daukadaz begi biok
· Por la intensidad del dolor
Atsekaberik gorrienetan nozu, Jauna!
· Afligido estoy sobremanera
Atsekabez daude’ oso joak beea
· Abatidos, deprimidos, postrados
Atsekabez lurra jota dago; ta zernai egingo dau’ ortik urtetako
· Está consternado de pena
Atsekabez lurra jota dago; ta zernai egingo dau’ ortik urtetako
· Hará cualquier cosa por
Atseren osoan bizi naz neure basoan
· Vivir con todo sosiego
Atsez erran datak
· Me lo ha dicho callandito
Atsituak dira azeriak; guztiz’ atzeko aizeak botaten dituenean
· Cuando ventosean
Atsituak dira azeriak; guztiz’ atzeko aizeak botaten dituenean
· Hieden, sobre todo
Atso bat ilteko ezta gauza
· No tiene valor paaa nada
Atso bati, urteak lepotik kendu-ezkero’ atsotasuna kendu oi jako
· Si se le quitan los años
Atso begi-gorri aren miina’ beti meia ta zorrotza zan
· Una lengua afilada, acerada... Murmuradora
Atso bi egozan, alkarri zer-esan andiakaz’ besoeri gora ta bera gogor eraginda,
asarrearen asarreaz
· Braceando con energía
Atso bi egozan, alkarri zer-esan andiakaz’ besoeri gora ta bera gogor eraginda,
asarrearen asarreaz
· Hablándose con gran énfasis
Atso biak ibili ziran iji ta aja joranean’ erriko mutil erramularien alde andiegiak
esaten
· Anduvieron afanosas en tono provocador
Atso biak ibili ziran iji ta aja joranean’ erriko mutil erramularien alde andiegiak
esaten
· Haciendo excesivas ponderaciones
Atso bien ondoan’ mutiltxu, gordinik jateko gisako bat egoan
· Un chiquillo adorable
Atso gaixoaz egingo zenduan orrelangoa?
· Cómo se te ha ocurrido hacer semejante cosa a la pobre vieja?
Atso gilborr-andi orrek obeto egingo eban’ berorrentzat aulki bat ekarri baleu
· Esa vieja barriguda
Atso guztiak barre-santzo baten dagoz kokomarroai begira’ bizi-bizi daukezala euren
begi tximurrak
· Ríen a grandes carcajadas
Atso guztiak barre-santzo baten dagoz kokomarroai begira’ bizi-bizi daukezala euren
begi tximurrak
· Con los ojos muy despiertos
Atso lodi, lepo-zabaldun, sur-txiki bat ikusi neban beste egalean’ beroa euki-ezinik
putz da putz da putz
· Toda sofocada de calor
Atso sorginak ez eban gitxiago merezi!
· Bien merecido lo tiene
Atso zaar guztiai iguina emoten daben bat
· Despreciable para todos
Atso zarra belendrin, ire azkenak egin din...
· Llega ya pronto tu fin
Atso zarren memelkeriak omen dira gauza oiek
· Que son pamplinas
Atso zipristine, ago txarra ta itz mine
· Vieja gruñona, intratable
Atsoa atarian
· En mentando al ruin de Roma, luego asoma
Atsoa leentxoagorik’ popaz-gora lurrean zetzan
· Desde poco antes
Atsoa lentxoagorik’ popaz-gora lurrean zetzan. Ipurdiz-gora.
· Yacía en tierra..., popa al aire
Atsoak asarrezko berbaren bat esan-arren’ txakurrak ez eban etxera joan nai
· Aunque le riñese
Atsoak mezatatik irteerakoan jotzen zuten’ apaizak egia besterik esan etzuala
· Opinaban, sostenían que
Atsoak’ zer-esan asko zebilten
· Tenían mucho que comentar
Atsoak zin ori egindakoan’ ume begiz-joa gaberik-goizerakoan sendatu zan
· De la noche a la mañana
Atsoak-be sendotu eben eretxi au
· Confirmar, apoyar; avalar
Atsoari egin diozkatzun itxurarik ezin egingo diezu alako gizonai
· De las jugarretas que le has hecho
Atsoek esate-eben’ ijitano gizajoa alde txarrekoak arrapau ebela; eta aretxek alde
txarreko tximel-gorriak eta adar-buztandunak zirala txilin-jotzaileak
· Los duendes o fantasmas del otro mundo
Atso-lorretan ginan atzo-zortzi. Mart-opiletan
· En convite de recién-parida
Atsotxo simple batek amadu lei Jangoikoa’ munduan dan gizon jakintsu letradunik
 dun beste
· Puede amar a Dios tanto como el más instruido del mundo
Attona bat doiean ibiltzen ikusi zuen
· Andando a duras penas
Atun aundi bat ere sartu zuten azken-samarrean
· Casi a lo último
Atun-buru gitxi ikusiko dira aurtengo udan, Artzako uretan
· Se verán pocos atunes; pocos ejemplares de atún
Atune’ lagun-abarrean ekarri dabe. Erdi-bardin; batzuk asko, ta beste batzuk gitxi-
barik
· Casi en igual cantidad unos y otros
Atunetako kosteria’ etxura ederrean dator
· Presenta buena perspectiva
Atx bat-duin gogor dago Pedro sinistean
· Firme como una roca
Atx batetik bestera joateko egozan arriskoak ikusi zituanean’ bertanbera gelditu zan:
areik etziran gizona ibilteko tokiak
· Renunció a proseguir
Atx batetik bestera joateko egozan arriskoak ikusi zituanean’ bertanbera gelditu zan:
areik etziran gizona ibilteko tokiak
· Era un lugar intransitable aquél
Atxaga orren semeak’ bide gaiztoz azienda dana jan omen zion Arpide-ri...: ala esaten
zan
· Ilegítimamente; por malas artes
Atxak baino gogorragoko biotzak
· Corazones despiadados
Atxak bakarrik entzutekoa
· Cosa muy extraña
Atxak dantzuela berba ori!
· No digas tal cosa...!
Atxak joko, mendiak joko... dabiltzanak... Mendigoizaleak
· Los que practican montañismo
Atxak jota’ askatu zan ontzia alde guztietatik
· Se abrió la embarcación...; se partió
Atxak negarra dauko
· Rezuma humedad
Atxaki ain agiria asmateko’ eztabe izardi andirik bota bekokitik
· Pretexto tan evidente
Atxaki ain egiria asmateko’ eztabe izardi andirik bota bekokitik
· No han tenido mucho que sudar; mucho que discurrir
Atxaki labur eta larria da’ Obispo jauna aotan artu’ eta euskerea zokondoratutea
· Ampararse bajo el nombre de
Atxaki labur eta larria da’ Obispo jauna aotan artu’ eta euskerea zokondoratutea
· Arrinconar
Atxaki labur eta larria da’ Obispo jauna aotan artu’ eta euskerea zokondoratutea
· Pretexto fútil
Atxaki laburra dok ori... Aitzaki motxa dek ori!
 · Excusas; falsos pretextos
Atxaki laburtzat daukaz arrazoe oneik
· Falsos pretextos, o excusas
Atxaki merkea da ori!
· Vaya un pretexto!
Atxakiak izango dira, gogo-bagakoen artean
· Los apáticos, fríos, desidiosos
Atxaki-soloak’ gisa askotako bedarra emoten dau
· Alegarán variedad de pretextos
Atx-arte jausten itxi eutsen saiek gizonari’ alborantzakada bat eginda
· Dándole un empujón lateral
Atxean ibilten’ inor ez lakoa da berau
· No hay como él para el alpinismo
Atxetan txirristadaka’ eskuak eta praka-belaunak urraturik eukazan
· Con rasguños en las rodillas del pantalón
Atxiki-tipiko pelota egiten hastekoa omen da... Ba zen norbaiten beharra!
· Buena falta hacía!
Atxiki-ttipiko pelota egiten hastekoa omen da. Ba zen norbaiten beharra!
· A fabricar pelotas ligeras ??
Atxilotuak jarei itzi ez-tituelako jo ei-dabe oporraldira
· Soltar, poner en libertad
Atxilotuak jarei itzi ez-tituelako jo ei-dabe oporraldira
· Ir a la huelga
Atxina, edo atxina asko-barik, gura badozue’ ikuskarrian egoten ziran egun orretan
Albonigarako bideak, lagunez beterik
· Antiguamente, o no tan antiguamente
Atxina, edo atxina asko-barik, gura badozue’ ikuskarrian egoten ziran egun orretan
Albonigarako bideak, lagunez beterik
· Ofrecían un vistoso espectáculo
Atxit gogoan bertze mundua!
· Tener presente en la memoria
Atx-mendietan-be’ dana ugari da aurten; batez-be baso-urr, makatz eta okaran
txikiak’ lapea baino beteago dagoz
· Hay gran profusión
Atxo-baldarka’ mendi-gaina atzeman du aguretxoak
· Con pie vacilante
Atxon, atxon!
· Aguarda un poco! Amenazando
Atxondoko soloetan’ gabaz gauz onik ezin dabe egin: arto guztiak muskildu bear
dautsiek
· Ya no saben qué hacer para defenderse
Atxulari esku-eutsia eban jabetzat astoak
· Un labrador tacaño
Atxur au zer dan?... Eskerrak beroneri’ bizi gara gu onen aukeran...!
· Con tanta comodidad. A ella le debemos la buena vida que nos damos
Atxur onetxek emoten deust nai-beste errari
· Todo el pan que deseo
Atxur ta lai berriak ere egin izan ginuzen, itxurantzekoak
· Bastante aceptables o presentables
Atxuriko etxe aretan’ mai bat agiri zan atarian; eta basterrean’ zorro batzuk zerez
edo arez beterik
· Costales llenos de esto o de lo otro; de diversas cosas
Atxur-lan eta gainerakoak egiteko’ ezur-nausiko mina... adiskide orrek!
· Para los trabajos de labranza
Atxur-lan eta gainerakoak egiteko’ ezur-nausiko mina... adiskide orrek!
· Pereza, maulería
Atxurlaritzea da’ artez-artez Jaungoikoak gizonari emoniko lana
· Ocupación dada directamente por Dios
Atxurra besa-gain artu’ ta begiraino sartu oi-dute, ta landarea ere bai, atxurraren
atzetik
· Levantando en alto la azada
Atxurra ez ta... bestea! Kirtena
· No te llamo zoquete... pero para el caso es igual
Atxurra ondora botata’ geldi egon eragiten dautsoe ontziari
· Echando anclas
Atxurragaz lurra saratuta garbituten da soloa
· Escarbar, rozar la tierra
Atxurraren buruarekin zanpa-zanpa eginda utzi zuan danbolina
· Con la mocheta de la azada
Atxurraren buruarekin zanpa-zanpa eginda utzi zuan danbolina
· Machacar a golpes
Atxurrerako baino obea dago bertsotarako’ ta etzaie erantzun-gabe geldituko
· Está en mejor disposición para eso que para ponerse a cavar
Atxurrerako etxoat balio; eske ibilten lotsa nok
· Me da vergüenza mendigar
Atxurrerako etxoat balio; eske ibilten lotsa nok
· No tengo fuerzas para cavar
Atz bat-beste azitzen dira ar txiki orreik’ berrogeigarren egunerako
· A los cuarenta días
Atz bat-beste azitzen dira ar txiki orreik’ berrogeigarren egunerako
· Se hacen del espesor de un dedo
Atz egiten diote bizkarrean’ maitetxoa esanaz’ jana ematean. Txerriari
· Con palabras cariñosas
Atz egiten diote bizkarrean’ maitetxoa esanaz’ jana ematean. Txerriari
· Le acarician el lomo
Atz txikerraz bakarrik txirikilan botako zindukez zu arek!
· Arrojar de sí
Atz txikerraz bakarrik txirikilan botako zindukez zu arek!
· Con sólo el dedo meñique
Atza bada’ eskua esango dau
· Es exagerado en el hablar
Atzak betean diruak arturik’ etxetik urten eban, ateari giltza emonda badaezpadan...
· Tomando los dineros a puñadas
Atzak betean diruak arturik’ etxetik urten eban, ateari giltza emonda badaezpadan...
 · Cerrar la puerta a llave
Atzak busti ur bedeinkatutan
· Tomar agua bendita
Atzak-bete lan daukat... Atze-bete bear
· Estoy muy atareado
Atzak-bete lan daukot. Eskupete, eskuak-bete lan
· Mucho trabajo o tarea
Atzamarrak zearrean ipini-zuz!
· Poner los dedos planos
Atzamarretatiko ostutea
· Rapiña
Atzanez’ legeginen belarrietara-be eldu dira gauzok
· Llegar a oídos de los legisladores
Atzanez’ legeginen belarrietara-be eldu dira gauzok
· Por fin
Atzapar ikaragarri ark’ artzen zuan neskatxa zintzurretik’ eta itotzear ipintzen zuala
zirudian... Au ekusi det berriz ta berriz
· Parecía que la iba a estrangular
Atzaparka asi zan txakurra’ erreka-zoko artan zegoen arbazta-pilan
· Empezó a escarbar o arañar
Atzaparka asi zan txakurra’ erreka-zoko artan zegoen arbazta-pilan
· En aquel ribazo
Atzaparka bat belar eman olio erreari
· Echarle un puñadito de hierbas
Atzaparka’ txartel-bila dabiltza
· Peleándose por arrebatar los billetes de entrada
Atzapar-luze
· Ladronzuelo, de uñas largas
Atzaparrak bereak izango ditu emakume orrek!
· Qué trabajadora! Qué activa! Qué remango el suyo!
Atzaparrak eta ezpain-aldea koipez gantzumatuta zeuzkan
· Pringosos
Atzaparrak gorputzaren kontra bil-bil eginda uskurtuta’ txoko artan geldituko da
armiarma; bere abia galdutako minaren minak’ sendatzerik-gabe iltzen du
· La mata la fuerza del dolor
Atzaparrak gorputzaren kontra bil-bil eginda uzkurtuta’ txoko artan geldituko da
armiarma; bere abia galdutako minaren minak’ sendatzerik-gabe iltzen du
· Con las patitas encogidas
Atzaparrak sortu eztitezen, geldi-egonean
· Para que no se atrofien... los dedos
Atzaparrak sortu eztitezen, geldi-egonean
· Por falta de ejercicio
Atzaparrakin, ikasi gendun guk, dakit nik, eltze-ipurdiak garbitzen; ez auts garesti
oriekin
· Con los dedos
Atzaparrakin, ikasi gendun guk, dakit nik, eltze-ipurdiak garbitzen; ez auts garesti
oriekin
 · Los fondos de olla
Atz-artean laban eginda’ arin joaten zan keriz-azurra aretxen belarri-ertza jotzera
· Después de resbalar entre los dedos
Atz-artean laban eginda’ arin joaten zan keriz-azurra aretxen belarri-ertza jotzera
· Iba a dar con el borde de
Atz-bete bekoki etxaukiak, ori egin dabenak
· No tiene juicio
Atz-buruak jota zagoz
· Está Vd. muy equivocado
Atz-buruak jota zagoz. Oker zagoz
· Estás equivocado; estás soñando
Atze oetako mina jarri zait
· Dolor en la espalda
Atze onik inoiz eztakar aize orrek
· Nunca trae nada de bueno
Atze ortan’ aize zakarra da
· Sopla viento fuerte
Atze ta aurre deustazuz, Jauna’ mugak neurtu
· Me envuelves por entero, por detrás y por delante
Atze ta aurre inguratzen nazu, Jauna!
· Me estrechas por detrás y por delante
Atzea edo oste-aldea’ gauturik gelditzen jaku, etorkizunak ezin dabela araino bota
argirik
· Se nos vuelve noche: se cubre de oscuridad
Atzea edo oste-aldea’ gauturik gelditzen jaku, etorkizunak ezin dabela araino bota
argirik
· El pasado
Atzea emanda utzi ninun
· Me dejó plantada; me volvió la espalda
Atzea emonik’ ken, ken ortik! dirautsa; ba jazauat, tresnea!
· Ya te conozco, mala pieza!
Atzea emonik’ ken, ken ortik! dirautsa; ba jazauat, tresnea!
· Dándole la espalda
Atzeak bero-bero eginda, kartzelan sartu eben
· Después de darle una buena zurra en el trasero
Atzean begirik ez... ta... esnea zai! Gainez egiteko...
· En cuanto se descuida una de vigilar
Atzean-atzean joan jako
· Se le ha ido siguiendo de cerca
Atzean-ganera jausi ta kokot-azurra ausi jakon
· Se cayó de espaldas
Atze-aurrietan inguru denetan’ bazter ederrak neuzkan
· Estaba rodeado de bello panorama
Atzeaz laster jiratu zaigu gizona’ ori entzutean
· Nos ha vuelto la espalda
Atzeaz paretarengana dagoan ori... nor ote da?
· Ese que está apoyado de espaldas en la pared
Atz-egitalditxu bat lapikoari emon daiodan...!
· Voy a darle un meneíto al puchero
Atzeka, lotua, itz-gutxikoa dirudi ez-ezagun ta andikien aurrean, gure baserritara
· Retraído, encogido
Atzekada bat eragin deust...!
· Qué desagrado me ha producido!
Atzekatxu jabilku aspaldion beinjolako neskatoa; eztakigu zer daben
· Hace tiempo que anda algo retraída
Atzekatxu jabilku aspaldion beinjolako neskatoa; eztakigu zer daben
· La muchachita de marras
Atzeko aldera erori nintzan
· Caer de espaldas
Atzeko anka batetik zintzilikatu zitzaion zakurra, katamotzari
· Se le colgó de
Atzeko atsoari’ barre-gura andia etorri jakon, Tramana kalean luze jausita ikusirik
· Le vinieron muchas ganas de reir
Atzeko bat etortzen bada’ ... lotsa artzen dute beren izkuntzaz
· Se avergüenzan de
Atzeko bat etortzen bada’ ... lotsa artzen dute beren izkuntzaz
· Un forastero o extraño al país
Atzeko jarioaz dabil egun oetan
· Disentería
Atzeko labetxotik... tambor-soinuak ere ondo zaizka irteten... txakur txiki oni
· Festiva alusión a la flatulenta música con que sabe obsequiar el chucho
Atzeko larakoa jo-ta gelditu da. Ezin geiago-ta
· Rendido, agotado; después de echar el resto
Atzeko ta arrotz-legez egiten jataz kiputzak
· Me resultan extraños
Atzeko zankotik egin zion sendo zakurrak astoari
· Le mordió con fuerza
Atzeko-aldean ostiko bat emanda utzi zun
· Un puntapie en el trasero
Atzeko-mando; Kipulas; Uxulu, Muxulu, Ate-morroilo; Sagutxu
· N.B. Apodos de Durango
Atzeko-otsik barik erantzun zetsan
· Como si tal cosa...; con la mayor naturalidad fingida
Atzekorik eztuela’ etxea utsik geldituko zaie
· No teniendo descendientes o sucesores
Atzekoz-aurrera bialdu zion enkargua Juana-Josepak, adarra joaz... Bai Epizkarr
zarrak ere jan zuen
· Pero también el viejo Epizkar entendió la indirecta
Atzekoz-aurrera buruun sartu bearko diozu orixe
· Tendrás que hacérselo admitir, quieras que no
Atzekoz-aurrera... Erdikoz-bazterrera... Goikoz-beera... Agoz-gora... Ortzaz-gora...
Ankaz-gora... Buruz-beera
· Al revés
Atzekoz-aurrera esanda ere... adituko dit
 · Aun diciéndoselo al revés
Atzekoz-aurrera eta azpikoz-gainera utzi dituzte gauza guztiak
· En desorden
Atzekoz-aurrera ta aurrekoaz-atzera biurtu bitez gaztelanira itz oiek
· Invertir el orden; poner en el orden inverso
Atzekoz-aurrera ta goikoz-beera doaz gure errian arazoak
· Van mal, sin orden ni concierto
Atzelaria
· Invertido, homosexual
Atzemasailak ipur-masailak uzten bazioten beinepein’ a zer nolako loa!
· Qué a gusto iba a dormir!
Atzen au aukeratu neban, edonok zer esan-bere
· Sin hacer caso del qué dirán
Atzen au aukeratu neban, edonok zer esan-bere
· Escogí esto último
Atzen eta ortzen tartean artu neban olata bat’ eta Jesus bitan iruntsi neban
· Y en dos credos lo hice invisible...
Atzen onik ez aal dau izango!
· Ojalá tenga mal fin! N.B. Fórmula de maldición
Atzen puntan darabilez
· Los llevan en triunfo; en palmetas
Atzena emoteko’ itaune bat emen
· Para concluir
Atzena zein geratuko zan txotx-eginda’ elkar il zuten
· Echando suertes; sobre quién quedaría el último
Atzen-atzen arte bizirik daukala jaten du ar ori’ zomorro onek
· Conservándolo vivo hasta el último momento
Atzen-atzenera arte’ gogor egin zion bere buruari
· Aguantó
Atzen-atzenera arte’ gogor egin zion bere buruari
· Hasta el último momento
Atzen-aurre ederrak ari gaitun prestatzen! Erio-aurre
· Qué de disgustos al fin de la vida!
Atzen-aurre ederrak ari gaitun prestatzen! Erio-aurre ederrak!...
· Qué disgustos al fin de la vida!
Atzendua zeukak erriak orduko kanta ori
· No lo recuerda bien
Atzenduko ote zait, Jesusek nigatik artu duen lana ta nekea?
· Me olvidaré de...?
Atzenean’ adixkide guziek hitza jan zioten
· Se le volvieron atrás; le fallaron
Atzenean’ ausi zuen aurreneko lotsa piska ura
· Por fin se sobrepusieron a su vergüenza. Rompieron el freno que les ponía la
vergüenza; se descararon
Atzenean’ besterik ezinean’ ama on ari bidean lagun-egitea erabaki zuten
· Acompañarle
Atzenean’ besterik ezinean’ ama on ari bidean lagun-egitea erabaki zuten
 · En último extremo
Atzenean bizi-bizi esan zien’ ea hura nor zan, Jainkoari neurriak artzeko
· Increpar
Atzenean bizi-bizi esan zien’ ea hura nor zan, Jainkoari neurriak artzeko
· Para pedir cuentas a Dios
Atzenean esan zion’ hura zala Mesias, aspaldian itxedoten zutena
· A quien esperaban desde hacía tiempo
Atzenean’ gogorrez asi zan juduen errege berria
· Empezó a tratarlos con dureza
Atzenean, Joben eraman onaz errukiturik’ Jainkoa alde irten zitzaion
· Salió a su defensa
Atzenean, Joben eraman onaz errukiturik’ Jainkoa alde irten zitzaion
· Paciente conformidad
Atzenean, Joben neke guziai’ Jainkoak buru eman zien
· Puso fin
Atzenean Jonas urari eraso zioten’ eta itsasoa bere neurrietara bereala zan
· Recobró su serenidad, su calma
Atzenean Jonas urari eraso zioten’ eta itsasoa bere neurrietara bereala zan
· Le tiraron al mar
Atzenean’ neska gaxoa bete zuun
· Acabó por aburrirla
Atzen-egunetan’ bere buruko-min-aldiak inguraturik’ naigabetsu ibili da
· Acosada de sus jaquecas
Atzeneko arratsean soldadu gizatxarrak erakutsi ziotenaz’ ... ibili asko baino lenago
aiekatuta, gurutzearen pisuak lurrera ezarri zuen
· Antes de dar muchos pasos
Atzeneko arratsean soldadu gizatxarrak erakutsi ziotenaz’ ... ibili asko baino lenago
aiekatuta, gurutzearen pisuak lurrera ezarri zuen
· Por lo que le hicieron sufrir
Atzeneko asnasa eman baino lenago’ deadar min bat egin zuen
· Lanzó un grito de dolor
Atzeneko egunera begira ez egon! Eskatu, arren, txartak, ainbat lasterren!
· No aguardéis hasta el último día para pedir los billetes de entrada
Atzeneko ezin-eten ontan ere’ obispo orretxek inork ez-bezela lagundu zion
· En la solución de esta última perplejidad
Atzeneko gaitzarekin burruka, eri bi iltzeko zorian ikusten zaude: biak etsirik, biak
elizakoak eginik
· Los dos desahuciados
Atzeneko gaitzarekin burruka, eri bi iltzeko zorian ikusten zaude: biak etsirik, biak
elizakoak eginik
· Los dos sacramentados
Atzeneko joan diran bi urte auetan
· En estos dos últimos años
Atzeneko oiek’ gurekin bat-egin dituzu
· Los has equiparado a nosotros
Atzeneko urte ontan’ barreundik gora ziran
· En este último año pasado
Atzenengo aitatu dogun liburu auxe da ardurazkoena: izenik geien egileari egingo
deutsana
· Este es el más importante
Atzenengo aitatu dogun liburu auxe da ardurazkoena: izenik geien egileari ta mesede
geien irakurleai egingo deutsena
· El que más fama le dará
Atzenengo arietaraino ekin bear zan
· Insistir hasta lo último..., hasta la muerte
Atzenera begira ez adi egon!
· No esperes hasta última hora!
Atzenerako’ Rusiari gerra ematera bearko dira beartu
· Se verán precisados a declararle la guerra
Atzen-juizioko egunean’ ez dira erri ura bezain gogorkiro artuko
· No serán tratados con tanto rigor
Atzen-laguntzak merezi dizkit, batek-ainean
· Como nadie
Atzen-ordu larri artan lagun dakidala!
· En aquel trance supremo
Atzera begira egon-gabe’ aurki erantzungo lioke besteak!
· Al instante le replicaría
Atzera begira ezta egon, noski!
· En verdad que no se ha descuidado!; ha trabajado
Atzera bialdu diot zai au errotariari
· Se lo he devuelto, rehusado
Atzera dago gure mutila eskolara joateko
· Se muestra reacio
Atzera egin bear izan dabe errusitarrak’ gizontza ikaragarriak galduta
· Con grandes pérdidas humanas
Atzera egin nairik iges egiteko’ erori ta jo zuan erruz su-burnia
· Queriendo retroceder
Atzera egin nairik iges egiteko’ erori ta jo zuan erruz su-burnia
· Chocó con fuerza con el morillo
Atzera egin-bearra etorri jako
· Volverse del acuerdo
Atzera’ ekin dio
· Ya empieza otra vez... a llover; a gritar, a reñir
Atzera Ernanira itzuli zan’ ezeren usmorik artu-gabe
· Sin dar con la menor pista
Atzera itxasora bota emen-zon bixigu ori’ eta gero sekulako aberastu emen-zan
· Se hizo sumamente rico
Atzera Prantzi-bidea artu zun: oraingoan erabat noski
· De nuevo se dirigió a
Atzera ta aurrera bizi ibiltzen dute arrauna patroi orren mutilak...
· Manejan con brío el remo
Atzera ta aurrera dirua ikusi zunean denda ortan
· Cuando vio el movimiento comercial de
Atzera ta aurrera, inun geldi ezin-egonik ebilen, zein da lurrak erre baileutsezan bere
 oin-azpiak
· Inquieto y desasosegado
Atzera zentzatu zan Don Carlos’ eta etzuten erabat utzi gureak
· Volvió al buen camino más tarde
Atzera-antzean ibili-arren’ bear ori betetzen saiatu gera
· Aunque algo rezagados
Atzera-aurrera asko egin-arren’ ezin eban astorik saltzerik jaritxi
· Por más pasos que dio
Atzera-aurrera aundirik eztu egin. gaxoak
· Sigue casi estacionario; sigue sin novedad, sin variación
Atzera-aurrera egin dezan gaxo dagonak’ meza-dirua biltzen dute errian
· Estipendios de misas
Atzera-aurrera egin dezan gaxo dagonak’ meza-dirua biltzen dute errian
· Para que recupere la salud o para sufragio de su alma. Para que haga crisis la
enfermedad
Atzera-aurrerako gastuak, zeinek estaliko ditu?
· El viaje de ida y vuelta
Atzerago ta naiago izaten dogu egon gizonak eleizan; ta barrura datorrena ezin irago
dan-bestean beteta dago ate-ingurua
· Hasta no serle posible pasar
Atzerago ta naiago izaten dogu egon gizonok eleizan; ta barrura datorrena ezin irago
dan-bestean beteta dago ate-ingurua
· Cuanto más atrás mejor
Atzeragoko geiren batzuk eskatu deuskuez batetik eta bestetik
· De diversos sitios
Atzeragoko geiren batzuk eskatu deuskuez batetik eta bestetik
· Números atrasados de la publicación
Atzeragokorik etzun izango nunbait, aldean
· No tendrían ningún pariente más lejano
Atzeragotik zetozen Mariaren Alabak
· Detrás venían las Hijas de María
Atzeraka etorren trena’ itxuli zanean
· Cuando volcó
Atzeraka ta alboraka zetorren zakurra, arnas-estuka ta amorruzko pitsa ta lerdea
zeriola; baino otsoarekin borrokarik asi nai-ezta
· Venía reculando y de un lado para otro
Atzeraka ta alboraka zetorren zakurra, arnas-estuka ta amorruzko pitsa ta lerdea
zeriola; baino otsoarekin borrokarik asi nai-ezta
· Jadeante
Atzerako biderik aurkitu ezinda’ ... or nunbait galdu ei da
· Camino de regreso; sin acertar la vuelta
Atzerakoak ematen ba daki orrek, amari bezela beste edozeini
· Dar réplicas
Atzerakoan’ Azkoitian sartu ginan, gure dantzariak ikuste-arren; oekin batean’
autsak astindu zituzten gure gazteak ere
· Bailotear
Atzerakoan’ gure trineoa ikusi-ordukoxe’ arrapaladan igesi egiten euskuen otsoak
 · Al regreso
Atzerakoan’ gure trineoa ikusi-ordukoxe’ arrapaladan igesi egiten euskuen otsoak
· Huían a todo correr
Atzerakuntza andia ekarri dotzo
· Le ha hecho retrasarse mucho... Ha significado para él un gran inconveniente
Atzera-mardo dabiltzan egualdi onak baletoz’ gari ereite ta enparau solo-bearrak-be
laster litzakez egin
· El buen tiempo que tarda en llegar; que se hace esperar
Atzerantz ekarren bidea andra batek
· Venía en dirección opuesta
Atzerapen andirik edukitzea gertatzen bazaizu inoiz konfesatzeko’ Jangoikoaren
aurrean geiago irabaziko zenduke’ zere atzerapena goituko bazendu
· Si te sobrepusieras a tu retraimiento
Atzerapen-bage topatzen zuten burnia ta zilarra; bainan lantegi artan etzegoen
buruzpiderik ezertarako
· Sin dificultad
Atzerapen-bage topatzen zuten burnia ta zilarra; bainan lantegi artan etzegoen
buruzpiderik ezertarako
· No había formalidad o buen gobierno
Atzerapiderik eztaukat, ori egiteko
· No tengo inconveniente o reparo en
Atzeratu ta aurreratu’ emendik egiten da
· Sacar y meter la punta del bolígrafo
Atzeratxu zagoz aspaldion...; zer dozu?
· Estás algo retraído
Atzeraxeagotik itz egin bear izaten dio ari’ berorri egiten dion baino! Arekin eztu itz
aundirik esateko lanik izango...!
· Ya se guardará de gritarle, de faltarle de esa manera!
Atzeraxeagotik itz egin bear izaten dio ari’ berorri egiten dion baino! Arekin eztu itz
aundirik esateko lanik izango...!
· Con más cuidado, con más respeto
Atzerengo ipini genduan’ aurrenengo bearrean
· Debiendo ponerlo el primero
Atzerengoen ganeko gogarte laburrak
· Meditaciones sobre los novísimos
Atzerik-ara oratu deust, ta bota nau lurrera
· Me ha cogido por detrás, a traición
Atzerik-ara tiro bat emonda’ mutil gazte bat il eben lengo baten, Etxebarriko tren-
zuloan
· Por la espalda; por detrás
Atzerri’ otso-erri
· El país extraño, tierra de lobos
Atzerrietako zeren ministro zena
· Asuntos exteriores
Atzerriko azi orren zori-zori egindako ale bat besterik ezta
· Un fruto enteramente maduro de
Atzerriko dirua lartxu igo ei-da
 · Las divisas extranjeras han subido mucho al parecer
Atzerriko soinue obea dala uste doe...; eta Amerikan urrea palaaz biltzen dalakoan’
ba dijoaz zentzu-baeen gisa, aberastuko dielako usteen
· Seducidos por la fama de las tierras lejanas
Atzerriko soinue obea dala uste doe...; eta Amerikan urrea palaaz biltzen dalakoan’
ba dijoaz zentzu-baeen gisa, aberastuko dielako usteen
· Creyendo que aquello es Jauja
Atzerritar guzien begiramen-garri
· Objeto de admiración
Atzerritar ori’ oilar-buru eginda dabil pelota-tokian; baina iru edo lau gazte ba
dagoz’ lotsea galtzen asi jakozanak
· Que empiezan ya a atreverse con él; a hacerle frente
Atzerritar ori’ oilar-buru eginda dabil pelota-tokian; baina iru edo lau gazte ba
dagoz’ lotsea galtzen asi jakozanak
· Gallear, chulearse
Atzerritarren agotan gabiltz irrigarri... zinu ta kinu’ or doguz eurak barrez guri
· Fábula y escarnio de los extraños
Atzerritarren izkuntza’ asko ari zan gainetik jartzen
· Iba prevaleciendo con fuerza
Atzerritik askatuta’ iges eragin deutse israel-tarreri etsaien eskupetik
· Los ha librado de la mano de los enemigos
Atzetik elduki
· Salirle la criada respondona
Atzetik elduki
· Es un mal que le viene de atrás
Atzetik’ gaztearen antza eman nion
· Me pareció joven
Atzetik itxi dodaz aberriaren ertzak; aida baten agertuko jataz England-ekoak
· He dejado atrás
Atzetik itxi dodaz aberriaren ertzak; aida baten agertuko jataz England-ekoak
· Pronto aparecerran las costas de
Atzetik negua ezpalego’ zer urtaro, udatzena baino atseginagorik?
· Qué estación más placentera que...?
Atzetik-ara gizon dotore bat azaldu jakon, zerbait galdetu naian
· Por detrás
Atzetxotik jarrita’ urrengo okintza bat zabalik ikusirik’ opil bat artu ta kolkoan
gorde zuan
· Quedándose algo rezagado
Atzez zegoon, ni andik igaro nintzanean
· Estaba de espaldas
Atzez-atze dagoz egunotan Peru ta Txandres
· Están distanciados... no se hablan
Atzez-aurrera zenbatzen ebezan egunak
· Calculaban los días descontándolos hacia atrás
Atzimurkatu besterik ez ditut egingo, argitasun oiek
· No haré sino tocar por encima o rastrear esas notas
Atzo’ alperrik goizago egosten ipini, zure esnea galdu egin jakun
 · Aunque la pusimos temprano a cocer
Atzo arratsaldean, erri-ondoetan eguraldi onaren pozera ebiltzanak ikustearren’
neuk dakidan erri polit batera joan nintzan
· Los que se paseaban disfrutando del buen tiempo
Atzo arratsaldean’ izugarrizko tankera txarreko egualdia jarri zan
· Se puso el tiempo muy feo
Atzo arratsalde-lenean eldu jatan idazki au
· A primeras horas de la tarde
Atzo arratsean’ ongi eri zinela iduri zinuen: zer egin zaitzu?
· Qué te ha pasado?
Atzo asi eban euria’ ta oraindik ba deutso
· Y todavía sigue lloviendo
Atzo’ asmo onez beterik bero-bero; ta gaur’ lur-jota, ezertarako gogorik-gabe... Buru
ori’ ez dago egiari bear-bezela josia
· Esa mente no está firmemente asida a la verdad
Atzo’ aurreragoko egunean baino otz geiago sumetan zan
· El día anterior
Atzo baino asti-bitarte geiagogaz aurkituten gara...
· Hoy disponemos de más tiempo para solazarnos
Atzo baino eguraldi obea dauko gaur ibilteko, jauna! .-Beti euria egitea nai dozue?
Lurrok naikoa edan dabe
· Ya ha llovido bastante para estas tierras
Atzo baino gaur bertaago aldaretatik. Alako gizon santua
· Algún día le van a poner en los altares...
Atzo baino gaur goizago doiaz euren lanera, naiz eguzki-begitan ibili bearrean’
nekazari pinak
· Aun teniendo que caminar bajo los rayos del sol
Atzo baino otzago gara gaur; inoizko otzen
· Tenemos más frío que
Atzo batu ziran gure aldunak, eta otsik asko atara dabe; baino erabagi?
· Han metido mucho ruido o alboroto
Atzo edo baten’ Elantxobe ta Bermeo; gaur beste erri bi dira’ itxasoari euren odola
emon dautsenak
· No hace aún muchos días
Atzo’ -esateko eran-’ ezer ez ginan
· Por decirlo así; como quien dice
Atzo etorri ziran, euren ezkonbarri-ibiltetik
· De su viaje de novios
Atzo’ ez, baina gaur’ zerki jan du; itxura obea dauka
· Ha comido una cosa regular
Atzo ez ginan ongi ibili; egualdia bai ederra
· Lo que sí hizo fue buen tiempo
Atzo’ garai ontan bazkaldu genduen
· A estas mismas horas
Atzo’ gazin obeto zeuden... -Ezta beti eskualdi berdina eukitzen
· No siempre acierta igual la mano
Atzo goizaldean’ edurra asi zan emen, naiko bizi, baina ez eban gogortu
 · No llegó a espesarse; a cuajar
Atzo goizean, aize-baltzaz, euriaz eta otzaz’ negu-antza artu eban
· Parecía tiempo de invierno
Atzo goizean euria ziri-ziri ta gogaikarri ikusi gendunean’ ikaratuta geratu ginean
· Lluvia copiosa de temporal
Atzo goizeko lore etzera...: Erromatarren kutsuak or dituzu-ta...
· Datas de tiempo antiguo
Atzo goizekoa!
· Vaya una novedad! irónico
Atzo goiz-lenean’ suak artu eban Ugarteren arotzeria; bereala egin zan sua’ guztiaren
jabe
· Pronto lo invadió todo el fuego
Atzo gure Diputazinoan’ ez egoan leengo aize atsiturik: noz edo-bein sartu da bertan
Bizkai-basoko aizea. Bertaratu ziranak’ ezin eben euki barruan poza
· Rebosaban de gozo; no podían contener su gozo
Atzo gure Diputazinoan’ ez egoan leengo aize atsiturik: noz edo-bein sartu da bertan
Bizkai-basoko aizea. Bertaratu ziranak’ ezin eben euki barruan poza
· Ya no había el tufo pestífero de antes. N.B. Se refiere al ambiente político
Atzo gure Diputazinoan’ ez egoan leengo aize atsiturik: noz edo-bein sartu da bertan
Bizkai-basoko aizea. Bertaratu ziranak’ ezin eben euki barruan poza
· Por fin
Atzo’ haizeak kaskoa ereman nahi zioten etxeeri; eta egun goizean’ elurpean ziren
bazter guziak
· Todo estaba cubierto de nieve
Atzo’ haizeak kaskoa ereman nahi zioten etxeeri; eta egun goizean’ elurpean ziren
bazter guziak
· El viento parecía llevarse los tejados
Atzo, igandea zan aldetik, eta egualdi txarra’ tutean jokatzen egon ginan lau lagunok
· Con eso de que era domingo
Atzo ikusi dot Bilbo’ eguno leenengoz
· Por primera vez en la vida
Atzo iluntzean’ guztiz txarto egoala esan euskuen, ta nekez arrapauko daula gaurko
goiza
· Difícilmente llegará vivo a la mañana
Atzo imini ginduezan, barri onen jakitun
· Ayer nos enteraron
Atzo’ inora joateko eguraldirik ez egoalako’ Plaza barriko arkupetara urten gendun
· Porque no hacía buen tiempo para salir
Atzo itxu ta orain argia zeran andre orri... Nork eman dizu orren zorion aundia?
· Tan gran dicha
Atzo itxu ta orain argia zeran andre orri... Nork eman dizu orren zorion aundia?
· Ayer ciega, hoy ves
Atzo jai’ eta gaurr ere bai... Jai-sarri onek’ dana naste du
· Esta frecuencia de fiestas o feriados
Atzo jaio zan gure Txomin jatorraren sarta barri au
· Este nuevo vástago... hijo
Atzo’ jausi zan euritan’ ... Jaungoikoak dakiana!
 · Qué cantidad de lluvia cayó!
Atzo mendi orretan jazo dana-lakoak’ darda-ganean ipiniko dabe jente asko
· Hará temblar de espanto
Atzo nere burua astindu nuun!
· Me di un palizón trabajando... Realizar un trabajo muy penoso
Atzo oraindik’ arategian ari zan
· Trabajaba
Atzo oraindik guririk ikusten zan lore galanta
· Que se mostraba todavía lozana
Atzo’ ostarteak ba ziran; baina gaur’ ez du atertzeko itxurarik
· Hubo claros de sol
Atzo’ ostarteak ba ziran; baina gaur’ ez du atertzeko itxurarik
· No lleva trazas de escampar
Atzo’ San Inazio; biaramonak ere izango dik kutsu-puxkaren bat... Kafe-ondokoa
adirazi naiean
· En algo se conocerá también... dando a entender la copa
Atzo ta arainegun erabili dogun poza etxaku kenduko’ betiko begiak itxi daiguzan
arte guztian
· Mientras vivamos
Atzo ta gaur’ txanpon arpegi biak zerizkion Joanes-i
· Las dos caras de la misma moneda
Atzo txarrikitan saldu zana’ deabrukeria izan zan
· El consumo de charcutería
Atzo txarrikitan saldu zana’ deabrukeria izan zan
· Fue el colmo...; fue un disparate..., una barbaridad
Atzo’ txotx berri-berrian’ lertzeko zorian arkitzen zan jendea... Sagardotegian
· Estreno novísimo de cuba en la sidrería
Atzo’ txotx berri-berrian’ lertzeko zorian arkitzen zan jendea... Sagardotegian
· La sidrería estaba rebosante de clientela
Atzo zazpietakoan utzi zuen sukarrak
· A eso de las siete
Atzo zazpirak-inguruan’ beroa joan jakon
· Le dejó la fiebre
Atzo ziranak dira gaur
· Constantes
Atzo zortzi ezkondu zan Txorokiletako neskea; eta bere gizon gazteagaz ortik zear
ezti-aldia eginda’ bart etorri ziran etxera
· Después de pasar por ahí su luna de miel
Atzo-arte’ eskean ibili da, ta etsi du emango etzaiola
· Ya se ha hecho a la idea de que
Atzo-atzoko Euskalerri ortan’ txapeldun omen genun
· En el Pais Vasco de ayer mismo; del más reciente
Atzo-be ederrak artunda dago a, aita-n eskuetatik!
· Buena felpa le dio ayer su padre!
Atzodanik egundainokoa zirudiela zion, gure bizitzak
· Lo que va de ayer a hoy; efímero
Atzo ere etorri nintzan’ baina nere begietan etzinan jarri... -Atera-berria ni...
 · Pero no te vi; no estabas... Acababa de salir
Atzoko aldia erasoko du
· Se repetirá la tempestad de ayer
Atzoko arri-txingorrakaz’ erdi-zulaturik geratu ziran-garaunak
· Piedra y granizo
Atzoko egin-aldia’ gogorra izan genduan
· La tarea de ayer
Atzoko egunak’ zetaka gorria dauko
· Queda manchado de sangre
Atzoko eguzkiak ederrik bizi zinduzana, zelan zaitu igar ikusten gaurkoak?
· Aquel sol que te conservaba viva y hermosa
Atzoko esneak dantzatu bear ditugu orain, gaurkoetatik asi-gabe
· Despachar o consumir la leche que queda del día anterior
Atzoko ferian’ ganauak ez eban bultzarik
· No había oferta de
Atzoko festa orretara, jendea bildu al zan ezerki?
· Hubo concurrencia, por poca que fuese?
Atzoko itzetan al zera?
· Mantienes lo dicho, lo prometido...?
Atzoko kontuak’ oso eman dute jira gaur
· Han dado un vuelco completo
Atzoko lagun-biltzea izango zan erri ontan’ orain arte izan danik ugariena
· Afluencia de gente
Atzoko mezagatik’ orra zazpi pezeta: nekatzeko bidea zan-da
· Por la molestia aneja, aparte del estipendio de la misa ordinaria
Atzoko ortan’ gogorra gertatu da
· Lo de ayer fue una asonada; algo tremendo
Atzoko papera nun dezu? -Suari eman diot
· Lo he echado al fuego
Atzokoa balitz bezain berri’ gogoan dut kontua
· Lo recuerdo como si fuera de ayer
Atzokoaren damurik eztakar eguraldi onek
· No lleva trazas de mejorar el tiempo: al contrario
Atzotik gaurrera’ au da geure plazien plazearen itxure bakana!... Azoka merkatu
onek dauko’ emoten dotzien-beste ospe?
· Vaya una facha que hace!
Atzotik gaurrera’ au da geure plazien plazearen itxure bakana!... Azoka merkatu
onek dauko’ emoten dotzien-beste ospe?
· Es éste el mercado al que le han dado tanta fama? Es éste el famoso mercado?
Atzotik’ il-barri... Gaurtik aurrera’ il-gorea, beste zortzi egunean
· Desde ayer, luna nueva.- Luego, cuarto creciente
Au adirazi zien apostoluei’ ta orien buruan guri guziei
· Y en ellos a todos nosotros
Au aditu zuanean’ errege orri naigabe batek eman emen-zion
· Le dio un síncope
Au aditu zuanean’ galdu zuan bere burua Patxikok
· Perder el juicio. Se estremeció
Au aditu zuenean’ biotza erdiratu zitzaion eta erdi-nastua jarri zan
· Trastornarse el juicio
Au aditu zuenean’ biotza erdiratu zitzaion eta erdi-nastua jarri zan
· Partirse de dolor el corazón
Au aditu zutenean’ aserre bizian sartu eta ortzakin karraska-oska jarri ziran
· Rechinaban sus dientes contra él
Au aditu zutenean’ danak arrapaztaka joan ziran larrainera
· Se precipitaron a la era
Au aditurik’ elkarri begira jarri ziran, zer gertatu ote zan ezin pentsatuz; baina onela
luzaro egonkizunik etzuten izan
· No tuvieron por qué estarse así mucho rato. No tardaron en irse
Au adituta’ ezin gozatu gendun gure barrenik
· No podíamos sosegarnos de impaciencia
Au aditzean aren aotik’ ezin euki nuen farra
· No podía contenerme la risa
Au aditzean’ ba doaz guziak atzeko aldera
· Retroceder y caer de espaldas
Au aditzean’ biotzak zirrara egin zion
· Se estremeció
Au aditzean’ guziak zurkaizturik gelditu ziran ixilik
· Quedaron de una pieza...; mudos de estupor
Au aditzean’ ikarak artu zuan Mari. Ez, noski, bildurr-ikara latzak
· Se llenó de temor
Au aditzera eman zigun Jesukristo-k’ piko alferra madarikatu eta igarturik utzi
zuanean
· La higuera estéril
Au ainako dan besterik’ ez det ezagutzen
· Ninguno que se le iguale
Au al da ekarri dezuen guztia?... Zamalda ekarri dezue! Samalda ekarri dezue! G/t
· Vaya cosa que habéis traído! Una insignificancia
Au alaba ederra dakartzuna! Zerori baino geiago egin da!... -Bai! gora datoz ta gu’
makurtzen
· Estos van creciendo
Au alabatxoa dakarrena, jauna! Azi da gogotik! Berori baino geiago egin da!
· Qué preciosidad de niña de hija!
Au alabatxoa dakarrena, jauna! Azi da gogotik! Berori baino geiago egin da!
· Ya es más alta que vuestra merced!
Au alabatxoa dakarrena, jauna! Azi da gogotik! Berori baino geiago egin da!
· Cómo ha crecido!
Au alan izanik, ba dot nik zerurako usterik?... Bai aurki
· Desde luego que sí!
Au alan izanik, ba dot nik zerurako usterik?... Bai aurki!
· Esperanza de ir al cielo
Au alderdia! Galdurik daukat osasunaren erdia, eta etorkizun oberik ikusten ez!
· Qué desventura la mía!
Au apaizez etorri da, Orixeren iletara!
· Cuánto cura!
Au asmau ebanak uste izango dau’ barrien barreaz itoten egongo zireala irakurle
guztiak
· Que se estarían desternillando de risa
Au asnas gozoa senti da emen! Abek leku loratsuak!
· Qué fragancia se percibe!
Au atera zuan Octavianok erritarretan berria
· Esta fue la idea que propaló entre los suyos
Au atera zuan Octavianok erritarretan berria
· Esta fue la idea que propaló entre los suyos
Au au gizasemezkua!
· Qué masa de hombres!
Au’ ba dakigu nongo dan; Kristo datorrenean, berriz’ inork ez dakike nongo danik
· Nadie sabrá de dónde es
Au bai au, mutil ederra!
· Qué chico tan hermoso!
Au bai dala bierlekua!
· Qué lío éste! Qué embrollo!
Au bai dala bizitza kategabea, ta erri andietako labainkerierik ez duena!
· Qué vida más independiente!
Au bai dala kontua! Euskerak ainbeste ondasun eduki’ ta guk ez ezagututea!
· Esto sí que es curioso!
Au bai ez dedala nik ondo arkitzen!... Baina ala bearko du! Egin zuten-da
· Pero ya no tiene vuelta... Ya está hecho lo que hicieron
Au bai izatekoa, neri datorkidana!
· Esto sí que es! Que desgracia la mía!
Au bai ugari dabilela aspaldion!... Bape dala uste dabenak’ erdera egin bear!... Elexan
bertan-be’ bardin!
· Todo aquel que se tiene por algo..; que se cree algo
Au baino au euskera obea danik, bearrago danik’ ez naiz asiko
· Sobre cuál de las hablas vascas sea de suyo mejor
Au baino au euskera obea danik, bearrago danik’ ez naiz asiko
· No entro a discutir
Au baino aurrerago jaio direan irakurgai batzuk’ erdiz-erdizean baino eztira agertu
· Sólo a medias se han publicado
Au baino erezi ederragoak egin dozuz; baina onek’ bere-bete sendotu deust gogoa
· Satisfacer plenamente
Au baino gutxiagoa nai dezu, emakumea?
· Aún más pequeño que éste?
Au baino naigabe geiago ezpot neure bizian’ ondo izango naz
· Si no me vienen desgracias mayores
Au baino seme oberik’ auxe bera
· Mejor que éste, imposible!
Au bakarra izan da ustelik. Sagarretan
· Sólo ésta ha salido podrida
Au bakarrik aski da jakiteko zertsu den Meza
· Qué viene a ser la Misa
Au bakarrik zan, ingurumari artan’ etxealdeko nagusiari zu-ka itzegiten zionik
 · único que le diese tratamiento de Zu
Au bakarrik zan, ingurumari artan’ etxealdeko nagusiari zu-ka itzegiten zionik
· Hacendado propietario
Au bazkari ederra eman digu gaur, ama! .-Inolaz ere, gaurko bazkaria
· Vaya una cosa extraordinaria! Rehusando el elogio
Au bear al zendun?... Etzera nik eman-zai egongo: artu zurea!
· No te lo regatearé..; no te haré esperar
Au bear zendun? Orratx!... Txanponean bost orratz
· Ahí tienes! Ya está! Voilà!
Au bear zendun? Orratx!... Txanponean bost orratz
· Un dicho rimado que se oya familiarmente como respuesta a Orratx!
Au begi-aurrean ikusi zuenean
· Al verlo delante
Au begiratu bear degu aurrena; urrena beste ori
· Lo primero; a continuación
Au beintzat’ bere buruaren jabe agertu da
· Ha sabido discurrir o actuar por cuenta propia, sin compromisos
Au beintzat ekarri det, ama! .-Orrek’ ekarri bearrik ez du
· Una cosa menos que traer
Au bera eginak ote dira apaiz oiek?
· Habrán hecho esto mismo?
Au bera esan zuen Apostoluak antzin artan, onelakoak-gatik
· En aquel entonces
Au bera esan zuen Bernardatxo-k ere Ama Birjinari erantzunaz’ mendiak otsari
erantzuten dioten bezela
· Como un eco
Au bera esango da gugatik’ esnatzen eta azkartzen ezpagera neurri egokiak artzeko
· Si no nos animamos o decidimos firmemente a
Au berau da, ez besterik
· Es este mismo, y no otro
Au berau egin bear da alako ordu estuetan: guzurrik esan ez, ta egiarik-bere ez, ez-
joakonak nai leukean moduan
· Como lo quisiera el importuno. Aquel a quien no le importa
Au berau egiten dozu gatx-ondoan’ zeuen etxeetako gaixoakin
· En la convalecencia
Au berau esango dizut gaur zuri
· Esto mismo te diré
Au’ bere erri oskoleko txinel nagusia izango da urrean...!
· Probablemente; a lo mejor
Au’ bere erri oskoleko txinel nagusia izango da urrena
· Aldehuela, villorrio
Au beregan erabakita’ bereala artu zuan, bere Aita-ganako bidea
· Emprendió la vuelta hacia su padre
Au bero errea ari du! Batetango beroa!
· Qué calor achicharrante!
Au bero errea ari du! Batetango beroa!
· Calor aplastante
Au beroa!... Au dagon beroa!
· Qué calor hace!
Au beroa dago ura! .-Oz-bero egin zazu! katilu batetik bestera erabiliz
· Témplala; quítale el hervor
Au beroa dago ura!... Oz-berotu zazu katilu batetik bestera erabiliaz
· Qué caliente está el agua!
Au’ beste upel bateko edaria zan
· Esto era otra cuestión... Era harina de otro costal
Au’ beste upel bateko eraria zan
· Eso era otra cuestión
Au’ besterik da
· No tienen comparación; esto es cosa diferente. Es mucho mejor
Au besterik eztaukat gaur zuretzat: danean dantxoa!
· No hay más remedio que contentarse con lo que hay
Au burua oso oparo daukanak’ eztu olako arrazoirik ematen
· Quien está en su sano juicio. Señalándose la frente
Au buruko mina, gainerakoak gainerako!
· Para colmo...; aparte de los otros sufrimientos
Au burukomina, gainerakoak gainerako!... Oni deitzen zaiok alde-guzietako-mina!
· Dolor de todo el cuerpo; dolor general
Au burukomina, gainerakoak gainerako!... Oni deitzen zaiok alde-guzietako-mina!
· Encima de todo lo demás; para colmo
Au buruzpidea! Zai egon bear, ezer egin-gabe!
· Qué fastidio! Qué situación tan irracional!
Au da adu-txarreko izatea!
· Qué mala pata!
Au da aizea, au!... Aizea indarrean degula, e?
· Con qué fuerza sopla!
Au da aizea, au! Negu-aldi gogorra degu!
· Una invernada rigurosa, cruda
Au da aizearen mina!
· Qué viento más fuerte, penetrante!
Au da alperkeriatik eldu dan irabazia...: kale gogor bakarrean burua ikustea
· Verse desamparado..; en la calle
Au da’ amorrua ematen zidana: mendian atzeraka asten ziran aiek’ kale-zuloan
berak ibiltzen zirala aurreraka
· Los remolones del frente figuraban en primera linea en la retaguardia
Au da andrearen zoroa!
· Qué mujer más alocada!
Au da arto-bero-usaina!
· Qué manera de alabarse a sí mismo! de cantar sus glorias!
Au da au, porrot-eginda gelditzea! Ez dago emen arto-bero-usai aundirik!
· Pocas ganas quedan ya de hacer alardes
Au da au, porrot-egitea! Ez dago emen arto-bero usai aundirik!
· No hay de qué alardear
Au da aurraren azala! Ondo alare aitaren antzekoa, onen arpegi zabala!
· Qué preciosidad de criatura! ?
Au da bai bat sagarra!
· Qué magnífico ejemplar!
Au da baserri guziak galdu bear ditun izugarria
· La plaga o azote que acabará con nuestros caserios
Au da bearren dozuen gauza
· Lo más necesario para vosotros
Au da bete-betean’ zinatzen geranean Jaungoikoari eskatzen dioguna
· Esto es en realidad, con toda verdad, lo que le pedimos
Au da bizimodurik garaiena, fedeak erakusten digun bezala
· El estado de vida más excelente
Au da burubidea!... Lurrean lo egiten’ oge bigunean jaio nintzan-au!
· Vaya destino!
Au da’ David prestuari biotza erdiz-erdi partitzen zion ezpata gogorra
· La espada que le atravesaba de parte a parte el corazón
Au da egarria! Barrua erretan daukat
· Me abraso de sed
Au da ermuko janari zeruzkoa; gauza guztira emoten dabena: argala sendotuten dau,
tristea poztuten
· Eficaz para todo
Au da erri onetako jendearen irabaz-biderik erosoena: kisuarekiko lanbidea
· El más cómodo negocio o medio de vida
Au da erri onetan ipini dan leenengoko euskal-izena
· El primero
Au da errian neke geien egiten duena; ala ere’ esker gaizto...!, ta guzien azkena
· A pesar de ello, no se le considera debidamente
Au da errian neke geien egiten duena; ala ere’ esker gaizto..!; ta guzien azkena
· Es quien trabaja más duro
Au da’ eskertxar batek oi-dakarrena; kaltea kalte gane, noizbait atzena
· Pago que da el ingrato
Au da’ eskertxar batek oi-dakarrena; kaltea kalte gane, nozbait atzena
· Daños y más daños
Au da etorrerea!... Ba dakizu zer ordu dan?
· Que horas de llegar son éstas?
Au da etsai gaixtuak burura zuri bialdu dizuna
· La ocurrencia que te ha inspirado el demonio
Au da gauza, au! Agin kolokak sendotzen ditu, eta aoko minak sendatzen
· Qué cosa más prodigiosa!
Au da gauza, au! Agin kolokak sendotzen ditu, eta aoko minak sendatzen
· Enfermedades de la boca
Au da gauza, au! Agin kolokak sendotzen ditu, eta aoko minak sendatzen
· Muelas sueltas
Au da gauza bat’ aitatze utsak tripako mina egiten didana. Au ez dezu, gizona,
Jesukristoren legea; au da’ gerozko denboretan erantsi dioten arabakia
· En tiempos posteriores
Au da gerengan ekusten degun gurutze astun eta nekagarria
· La penosa cruz que tenemos que soportar
Au da geure adilearen ta nailearen mezatako zer-egina
 · Entendimiento y voluntad
Au da’ geure arimak galdu-bideti gorde-bidera aldatuten dituan Sakramentua
· Paso del camino de perdición al de salvación
Au da’ geure zerurako usteari eldubidea emoten deutsan Sakramentua
· Dar asidero o sostén
Au da giza-artean sarrien ikusten doguna
· En sociedad, en el mundo
Au da, gizon, emoten destazun deustazun bizimodua!
· Vaya una vida que me das! Qué calvario me haces sufrir!
Au da gizona, au! Onek’ sinistaraziko luke’ egunez arratsa dala...!
· Es capaz de desorientar al lucero del alba...; de hacer dudar de la evidencia
Au da gizona! Bereala artuten ditu goiak!
· En seguida se exaspera...; se le sube el gato a la parra
Au da gizona esan bear dana!
· Un hombre a carta cabal
Au da gure animaren etsaietatik bata
· Uno de los enemigos
Au da gure egiteko bakarra; gainerakoak’ aurren arazoak bezala dira
· Son como cosas de niños bagatelas
Au da gure Petraren kantea, neuri gogoan sartzen etxatan koplea
· No me convence
Au da gure zorigatxa: karraka gura izatea azi santutasunean
· Querer crecer a toda prisa
Au da guzientzat Mezaren entzunbide egokiena
· El método más apropiado de oir Misa
Au da’ igesik onaino sartu zana
· Huyendo
Au da indianorik oberena! Baztanen ezta au bezalako amerikanorik sartu! Euria
· No hay lotería como ésta... N.B. Dicho usual referido a la lluvia de verano
Au da’ Infernuko Unaiak bere mendean eta beretzat daukan taldearen marka
· El pastor infernal..., o diablo
Au da Jainkoak len-lengoei erraten ziena
· A los más remotos antepasados
Au da Jaunaren begietan ederrena ta atseginik andienekoa
· Lo más grato a sus ojos
Au da jendeak etenik-gabe nun-nai galdetzen duna
· Continuamente; sin cesar
Au da Jesus onak gugandik ekusten duan erantzuera ederra
· Este es el pago que recibe
Au da jolas-bidea ipini deguna elkarri esaten gogoratzen zaguna!
· Vaya un espectáculo el que estamos dando!
Au da’ komunio-ondoan nork ere-nai egin bear lukeana
· Quienquiera; todos
Au da lasterbiderik zuzenena: erdiz-terdi zerbaiti igerritzea bezela da au
· Acertar de medio a medio; dar en el blanco
Au da leenbizikorik ukitu bear dedana
· Tratar en primer lugar, antes que nada
Au da leendabiziko esan zidana
· Esto es lo primero que me dijo
Au da lotsari, emon daustana lagun-artean, gizonak!
· Qué vergüenza me ha hecho pasar este hombre!
Au da lurrak gainean duan gauzarik beltzena...; eriotza du izena
· Lo más horrible de la tierra
Au da maitasunik garaiena: bapat nai izatea ta ez nai izatea
· Querer o no querer a una con el ser amado; coincidiendo en el querer y el no querer
Au da’ Mariak izandu duan ordurik gaziena
· La hora más amarga
Au da milaka kristauk galdetu zutena: zakurrak nolatan du orrelako sena?
· Miles de personas
Au da mutila, aginak ataraten! Ots baten atara deust
· De un golpe
Au da mutila! Onek egin dauz lanak!
· Bravo chico!
Au da mutila! Onek egin dauz lanak!
· Este sí que se ha portado de veras!
Au da nire bigarren esakizuna
· Segundo punto de mi plática
Au da orain ematen didazun erantzutea?
· Así me correspondes?
Au da orain ukituko dedan gaia
· El tema que voy a tratar
Au da osasuna! Ama, eztago orlako lekurik inon!
· Qué bien se respira aquí! Qué bienestar!
Au da osasuna!... Ama, eztago orlako lekurik inon!
· Qué bien se respira aquí! Qué bienestar!
Au da, ostera, daukadan lorra!
· Qué tribulación pesa sobre mí!
Au da Parisko eskola-mutil bati gerta zitzaiona
· Estudiante
Au da pekatuak gizonari ekarri eutsan betiko kanta edo iletea
· La misma canción de siempre
Au da poza emoten daustazuna!... Bide-lagunak izango gara... -erantzun eban bere
ikusgarrizko alaba politak
· Su preciosa hija
Au da poza emoten deustazuna!... Bide-lagunak izango gara!
· Qué alegría me das!
Au da tximikea!... Tximikea emoten deust...
· Qué lástima! Me da lástima
Au da umearen urduria! Eztakit nogana emon daun...: aita ezta olangoa
· No sé a quién ha salido
Au da urkamendiko aizearen otza!... Jaunaren aurrerako nik daukadan lotsa!... Atzo
etorri jatan agindu barria: laster kenduko ostela zidatela gose egarria...
· Qué vergüenza la mía para presentarme ante el Señor!
Au da urkamendiko aizearen otza!... Jaunaren aurrerako nik daukadan lotsa!... Atzo
 etorri jatan agindu barria: laster kenduko ostela zidatela gose egarria...
· Que ya pronto me quitarían la vida
Au da urtean-urteango domeeketako eginbearra
· De cada año; de todos los años
Au da’ utsegiteko biderik bati ere eman nai ez likeona
· Dar pie u ocasión de pecar
Au da zuek Jaunari zor diozuen ezaguera?
· El reconocimiento o correspondencia que le debéis
Au dakien guraso eta erakusleak nola ez ditue zeatzen onelako mutil lotsagabeak?
· Cómo no los castigan?
Au dala bide’ askok, alde onera jota’ Jesus-ekin batean zerura igo zala uste dute
· Pensando bien
Au dala bide, lan oek utzirik’ eztet jarriko berriz gal-gaian bizirik
· No volveré a arriesgar la vida
Au dala, edo bestea dala’ ... beti gara gu zortzigarren mandamentua austen, urratuten
· Siempre faltando al 8 mandamiento!
Au dala ta bestea dala’ barriketan eragoioen, alper barregarri batzuek
· Hablando de esto y de lo otro
Au dala, ura dala, bestea dala’ beti gizatxar!
· Sea esto, sea lo otro... sea lo de más allá
Au dala-ta’ betondoa jarri dabe, kendu dituezan langileak
· Han mostrado ceño o disgusto
Au damugarria! nik euskeraz jakin ez’ da nire ikaslak erderaz jakin ez! Alperrik
saiatzen naz mutilai irakasten
· Qué situación más lamentable!
Au dana!... ta au dana! ari izaten da esaten... Bere mutilagatik
· No sabe cómo ponderar las excelencias de su hijo
Au dek abelera! Abelera onean gaituk oraintxe!
· Vaya situación, la que se nos ha creado!
Au dek abelerea, au! Zer erabaki artu?
· Qué conflicto! Qué apuro! Qué situación la nuestra!
Au dek, au!... Bizitzen ikasten oraintxe ikasi...’ ta il egin bear!
· Qué paradoja!
Au dek au mexa!
· Porción grande y sabrosa, en la comida
Au dek azala!
· Qué elemento éste!
Au dek botatzea, au!... Euria, -Bai,... malezi-gabe ari dik!
· Qué manera de llover!
Au dek maatsaren ederra!... jan-da jateko gogoa ematen dik
· Qué delicia de uva!
Au dek maatsaren ederra!.. jan-da jateko gogoa ematen dik
· No se cansaría uno de comer
Au dek orduaren joan-bearra!
· Cómo corre el tiempo!
Au denbora likixkerija! Petrala... Denbora txatxu onek’ bazter guztijak usteldu biar
ditu!
 · Qué tiempo más infame!
Au denbora likixkerija! Petrala... Denbora txatxu onek’ bazter guztijak usteldu biar
ditu!
· Fastidioso
Au det damugarria! Au da tximika!
· Qué lástima me da!
Au det Seme kutuna; au zait atsegingarri
· Este es mi Hijo amado
Au dinot zerren arren
· Lo digo por si acaso
Au dinotsut’ zeuk buruko minik izan ezteizun: ezer balitz’ neuk emongo neuke arpegi
· Yo respondería; yo saldría como responsable
Au dinozu arkuntza guztietan’ eta zoro-zoro zantzuez nekezale gaisoak
· En todas las ocasiones; cada vez; siempre
Au dinozu arkuntza guztietan’ eta zoro-zoro zantzuez nekezale gaisoak
· Escuchar entusiasmados, embelesados
Au diotenak’ anbat ez dira oroitzen’ Jaungoikorik danik ere
· Probablemente ni se acuerdan
Au dogu geure belaun-etxea
· Nuestra casa troncal del fundador de nuestra familia
Au dogu lorra! Ez eustan ba euk esan, Anton, ez euskuela geure mutil au matasa
onetan nastauko?
· Que no lo meterían en este enredo o lío
Au dok au izatekoa, osabea il... eta aberastu!
· Esto sí que es suerte!
Au dok baltza! Eibarr-era etorri nok’ eta zertara etorri naizen aiztu!
· Esto sí que es tremendo!
Au dok gauzea-n ederra, mutilak! Gure elizan egin dan lana
· Qué preciosidad!
Au dok gosie! Tripek glu-glu egiten dostie; estiek-be bijortute dakotaz
· Tengo un hambre terrible; se me retuercen las entrañas
Au dok izatekoa!... Ez au i ain arin goseak galduko, daukuazan azerikeriekaz!
· Lo que es tú no morirás fácilmente de hambre!
Au dok lorra! Ain barritxue izan daitekela gizona!
· Qué paciencia se necesita!
Au dok mutila, ur geldiak astintzeko!
· Qué elemento éste para comunicar entusiasmo a los tibios o apáticos!
Au dok nastea!
· Qué lío!
Au dok’ neska otseginak emoten jeustan eguneko ogia. Otsegina Otseina Criada
· El pan de cada día
Au dok nire aldi!
· Esta es la mía! Esta es mi ocasión
Au dot lorra! Ixilik egon-gura’ ta ezin!
· Qué trabajo!
Au du bere grina kutuna
· Su pasión dominante
Au ebi egin bearra!... Au bai dala ebi egitea!
· Qué manera de llover
Au edo ori esanda’ eldu-leku-bila egin zion galdera au
· Buscando un asidero o pie de acusación
Au edo ua izango da agintari’ baino itulari Jainkoa beti... Jainkoa’ berearekin
aterako da; Soka-muturra Jainkoaren eskutik dago.
· Quien lleva las riendas de la Historia es Dios
Au egarria daukat!... Ezin naiz geiago!
· Ya no puedo con mi alma
Au egarria daukat!... Ezin naiz geiago!
· Au egarria daukat!... Ezin naiz geiago!
Au egi argia ta garbia dana’ ondo dakizu
· Que eso es la pura verdad
Au egia da gero!... Ez uste geure guzurra danik!
· No creáis que lo hemos inventado nosotros!
Au egia da, txilin-txilin
· Juro que es verdad
Au egia ez bada’ Jaungoikoak erre nagiala! .-Au egia ez bada’ egun onik izan ez
dagidala!
· Fórmulas de imprecación
Au egin bear dogula uste izateko’ beti euki oi doguz aterik aina maratila
· Nunca nos faltan pretextos para
Au egin da! Ezta zer-eginik!
· Esto se acabó. No hay más que hacer
Au egin ezik’ ezingo gera inola zeruan sartu
· Si no hacemos esto
Au egin ezpagendu’ ondora joango ginean
· Nos habríamos ido a pique
Au egin nai duanak’ nere kontu!...: bere etsaiaren gorri gaistoan ere’ izango du eriotz
on bat, eta eriotz onaren saria
· Yo le garantizo
Au egin nai duanak’ nere kontu!... bere etsaiaren gorri gaistoan ere’ izango du eriotz
on bat, eta eriotz onaren saria
· Mal que le pese al enemigo de su alma
Au egin zutela, beste au egin zutela... Erdia baino geiago’ gezurra!
· Mucho cuento!
Au eginda’ bereala ekiten diot nere nekeari
· En seguida emprendo mi tarea diaria
Au egin-gabez’ zenbat mutil geratzen dira ezerezean!
· Se frustran
Au egingo balebe beste erri askok, nai ta zer edo-zer lepora etorri’ beste aize batek
soinua joko leuskioe euskal-erri umezurtztuai!
· Aunque hubieran de cargar con algunos gastos por consecuencia
Au egingo balebe beste erri askok, nai ta zer edo-zer lepora etorri’ beste aize batek
soinua joko leuskioe euskal-erri umezurtztuai!
· Otra suerte correrían
Au eginik zuek’ ganekoa egingo dau Jaunak
 · El resto, ya lo hará el Señor
Au egin-lekuan’ beren esker-gabekeria ezagutzeko denbora eman zien
· En vez de hacer esto
Au egin-mina! Kaka-larria
· Necesidad apremiante de evacuar
Au egiteari ez-eritxon txarto; berak ez egiteari baino
· No le parecía mal la acción misma
Au egiten badabe’ bake gozotan zartzarora elduta, zorionez bete-beterik bizi izango
dira andiko aldean
· Tranquilamente; en buena paz
Au egiten badabe’ bake gozotan zartzarora elduta, zorionez bete-beterik bizi izango
dira andiko aldean
· En el otro mundo
Au egiten badezu’ damuko etzatzu, ta pake gozoa izango dezu
· No te pesará
Au egiten ba-uke’ izan gindezkek biok egun onen jabe
· Lo pasaríamos en grande
Au egiten duen euskaldunak’ nere kontu, Dotrina ondo ikasi ta adierazoko duela
· Yo le garantizo que
Au egualdiaren ederra!
· Qué tiempo más hermoso!
Au egun zoratzekoa! Zer poz andia!
· Oh día arrebatador, embelesador!
Au egunaren andia! Au poza ta gogo argia!
· Oh, qué gran día éste!
Au egunaren ederra! Etxe bateko lau anai, aldare batean: zarren irurak laguntzaile’
ta gaztena meza ematen
· Qué día tan esplendoroso!
Au egunaren ederra! Etxe bateko lau anai, aldare batean: zarren irurak laguntzaile’
ta gaztena meza ematen
· Los tres de más edad
Au eguzkia!... -Bai: exerita egoteko’ eztago or atsegin!
· No da gusto estar ahí
Au ekarri bear deustazu batez-bat; gutxienez
· Por lo menos
Au elurra!... .-Bai! txakurraren ipurtzulorainokoak botako ditu gaur!
· Sí, la de hoy va a ser una nevada de categoría! de marca!
Au emakumea! itz bat esatea bearrik ez!
· No se le puede decir una palabra
Au entzueran’ ainak esan eutsan belarrira: Etxeko-andrea, sarri aditu det nik au:
aurraren zentzuna’ etxean entzuna
· El niño aprende según lo que oye en su casa. Cuidado con lo que se dice o hace en
casa, en presencia de los niños!
Au entzueran’ entzule guztiak barre-zantzoka arkuak austen gelditu ziran
· Se quedaron retorciéndose de risa
Au entzueran izuturik’ arinari ta igesari emon eutsan lapurrak; ta arnasa baten eldu
zan lagunakana
 · Echó a correr
Au entzueran izuturik’ arinari ta igesari emon eutsan lapurrak; ta arnasa baten eldu
zan lagunakana
· Llegó como una exhalación
Au entzueran’ maikide guztiak jagi ta etxetik kanpora-bidea artu eben
· Salieron fuera
Au entzun bezela’ txaloka asi ziran nere pixtiak
· En cuanto lo oyeron
Au entzun ebanean’ altza zituan ankak agudoago’ eta arnasea-bere artzeko asti-barik
txalupara eldu zan
· Todo sofocado; desalado
Au entzun ebanean’ altza zituan ankak agudoago’ eta arnasea-bere artzeko asti-barik
txalupara eldu zan
· Echó a correr más todavía
Au entzun ebanean’ estutu zan marinela, eta larri egoan praketan’ zer asmau ez
ekiala
· Pasar gran apuro
Au entzun ebanean’ musua okertu’ ta betartea tximurturik esan eutsan: Jente ori’
ezta ezetarako-be gauza
· Son unos inútiles
Au entzun ebanean’ musua okertu’ ta betartea tximurturik esan eutsan: Jente ori’
ezta ezetarako-be gauza
· Frunciendo el ceño
Au entzun ebanean’ musua okertu’ ta betartea tximurturik esan eutsan: Jente ori’
ezta ezetarako-be gauza
· Poner mala cara, torcer el gesto
Au entzun ebanean’ suak urteten eutsan Antoni begietatik
· Echaba chispas de rabia por los ojos
Au entzun ebenean’ algaraka asi zirean atso-neska guztiak; bat baino geiago egozan’
saiatsari oratuta, barrean-barreaz arnasa artu-ezinik
· Retorciéndose, desternillándose de risa
Au entzun nebanean’ agur ba... esanda jeurt eginda’ emon neutsan atzerakoari’ ta
aldaurian beera etorri nintzan
· Dando marcha atrás
Au entzun nebanean’ agur ba... esanda jeurt eginda’ emon neutsan atzerakoari’ ta
aldaurian beera etorri nintzan
· Emprendí el camino de regreso
Au entzun orduko’ errege aserre bizian jaiki’ eta baratzara joan zan, asna s-
bakarrean
· Todo sofocado de ira
Au entzun ordukoxe’ jagi mutilak... eta tximistak-legez urten eben atarira
· Como un rayo, rápidamente
Au entzunda’ bat baino geiago gelditu ziren baserritarrari lotsa geitxoagoaz begira
· Empezaron a mirarle con más respeto
Au entzunda’ emon neutsazan neure erbiak’ ez bere ederrarren
· Pero no por su linda cara. No de balde
Au entzunik’ an inguruan zan itziartarrak’ sartu eban bere muturra: Televisinu ori
 zer dok?...
· Metió baza en la conversación
Au entzunik’ guztizko eginalean aritu omen zan lanean
· Con toda su alma
Au entzunik’ nora-ezean gelditu naiz, eta atzera etxera etorri-bearrean
· Frustrado; chasqueado
Au entzunik’ petrilean exeri nitzan, kalapurik-gabe aurrerontz joteko: alakoxe parre-
gureak eldu nindun. Kalapu kemen.
· Tal fue la risa que me dio
Au entzunik’ puska bat atsuok zuritu ziran
· Se calmaron un poco
Au entzunik’ sarjentuak alde egin eban. Eta berak eperdia emon-orduko’ iru mutilak
dantzan asi ziran etxekoandrearen inguruan
· Apenas hubo vuelto la espalda
Au entzutean’ al neban-lez, beste egin neban’ eta ardaurik edaten enebala esan
neutson
· Disimulé lo mejor que pude
Au entzutean’ ao baten danak esan eutsen: Ez, lagun zarra, eztaukazu errazoe gitxi,
ori esateaz...
· Todos a una; a una voz
Au entzutean’ ao baten danak esan eutsen: Ez, lagun zarra, eztaukazu errazoe gitxi,
ori esateaz
· No, compañero; no te falta razón
Au entzutean’ bere onetik atera-ta arrika asten zitzaigun; ta gu, berriz, korrika itzuli
· Echábamos a correr
Au entzutean’ bere onetik atera-ta arrika asten zitzaigun; ta gu, berriz, korrika itzuli
· Furioso, exasperado
Au entzutean’ bertso bat kantatzea eman dio gogoa Otsolarre-ri. Gogoak
· Se le ocurre contarle esta copla
Au entzutean’ ezin eutsi izan zien bere begietan beera etorri nai zuten malkoai
· Las lágrimas que pugnaban por brotarle
Au entzutean’ galtzatan estu ziran
· Se sintieron preocupados
Au entzutean’ igesi batean joan naiz lagunaren bila
· De una carrera...; a prisa y corriendo
Au entzutean’ Inaxi asi zan’ eginalak egin, bazkari ona ipintzen
· Afanosamente
Au entzutean’ irazeki zitzaion Irizarri su ta gar
· Se irritó en extremo
Au entzutean’ izuak arturik ziran, gure etsaiak...
· Fueron presa de pavor
Au entzutean’ jalki zitzaion’ auxe zala sinisgarririk oberena, Euskara lendabiziko
izkeratzat ezagutzeko
· Se le escapó decir; reconoció que
Au entzutean’ uileak zutitu ta arri eginik gelditu zan Praisko
· Con los pelos de punta
Au entzutean’ zerua lurragaz bat egin jatan; da jente-artetik zulo eginez’ kalea-beera
 itzuli nintzan, etxeraino
· Abriéndome paso por entre la gente
Au entzutean’ zerua lurragaz bat egin jatan; da jente-artetik zulo eginez’ kalea-beera
itzuli nintzan, etxeraino
· Juntóseme el cielo con la tierra, me sentí como aterrado
Au entzutearekin’ an dijoa, lau urteko erbi arra bezin arin...
· Corriendo como un gamo
Au entzuten dabenean’ ikara egingo dau jente guztiak
· Se espantará
Au entzutian’ nik berriztik galdetu nion...: gauza guti eginen zenun diru orrekin?
· Volví a preguntarle
Au’ era askotara gertatzen da; baina ez det guziai ekiteko asmorik
· No tengo intención de tratar todos los casos
Au erosteko dirurik’ eztago inguruetan
· No hay dinero bastante para comprarlo
Au erran zien leenen gain
· Añadió
Au esan bearra daukat lenengo itzetik
· Es lo primero que tengo que decir
Au esan, eta biotza autsi zitzaiolako’ bere gelan sartu ta negarrari eman zion
· Emocionarse
Au esan nin nere larrialdian: gizon oro’ gezur-zuri da...
· Todo hombre es embustero
Au esan zion aurrena; beste alde artatik erasorik urrena
· Acometer, embestir, pinchar
Au esan zuan’ besteak izan etzezaten beren barrunean arrotzeko gairik
· Para que no tuvieran motivo de envanecerse
Au esanagaz’ ez deutsat nik leku emon gura alperreriari, edo gorputza ondo artuteari
· El regalo o buen trato del cuerpo
Au esanagaz’ ez deutsat nik leku emon gura alperreriari, edo gorputza ondo artuteari
· No pretendo favorecer la pereza
Au esanarekin-batean’ etorri zan-lekutik joan zan amonatxoa
· Y nada más decir esto
Au esanaz’ asi zan atxurraz bedartzean or zulo, emen zulo egiten
· Dando azadonazos acá y allá
Au esanaz bat’ semeari kinu egiten zion
· Mientras decía esto
Au esanaz, mutil lotsa-gaiztokoak’ keriza-azurrari atz-artean laban araginda’
gipuzkoarra belarri-ertzean jo eban
· Haciéndolo deslizar entre los dedos
Au esanaz-batean’ leiotikan beera bota zuen egaztia
· Y diciendo esto
Au esanaz-batera’ brinko bian sartu zan etxera
· En diciendo esto
Au esanda’ arineketan eta barreka joan zan sakristaua beeak beera
· Salió corriendo escaleras abajo
Au esanda’ Elias bere bakarrera itzuli zan
 · A su retiro
Au esanda’ eskilarak-beera beingo batean jatzi zan
· En un instante..., en un santiamén
Au esanda’ ia iraulian anka’ an juan zan balantzaka Joxe gizajoa sagardotegitik
etxera bidean
· Dando por poco un vuelco o voltereta
Au esanda’ jauregi eder bat sortuko jatzu, ta antxe bizi izango zara’ ezer uts eztozula
· Sin que nada te falte
Au esanda, joan zan zubira’ ta loka egoan arri aundi bat bota eban errekara
· Una gran piedra que estaba casi suelta...; poco sujeta
Au esanda’ Prantzi-mugan arontza izkutatu zan
· Se internó en Francia
Au esanez zegon Peilo, bere artean
· Asi se decía entre sí
Au esan-ezketino, zer egingo leuskioe erri guztiak?... Ortik eginago! esan... da
zokondora bota
· Largo de aquí!
Au esango diet, agoa bete-betean
· Con toda nobleza, sin andar en rodeos
Au esango nioteke nik edozein batzuei...; eta zer esango dizut zuri, Kontxexi?
· A unos desconocidos cualesquiera
Au esango, ori esango... zegoela’ usterik gutxieneko batek atera zuan esturasunetik
· Mientras estaba discurriendo qué decir
Au esanik’ infernuko leiza-zuloetan sekulako ondatu zan ama zori gaistokoa
· En las simas o abismos del infierno
Au esan-ondoan, gela batean sartu’ eta bere biotza negar andietan askatu zuen
· Se desahogó en gran llanto
Au esatean’ ez dago geiegirik
· No hay exageración en esto
Au esatearekin batean’ jotzen du gure gizonak zaldia, oju eginaz: Ez daukate ni
toriatzeko gogo txarra, arlote bi oiek!
· Qué ganas tienen de tomarme el pelo!
Au esatearekin batean’ jotzen du gure gizonak zaldia, oju eginaz: Ez daukate ni
toriatzeko gogo txarra, arlote bi oiek!
· Nada más oir esto
Au esatearekin batean’ sekulako, danak eraman-bearreko aize bat irten emen-zan
· Un terrible ventarrón que amenazaba arrastrarlos a todos
Au esaten ari zirala’ zeladore mutur txorrotx bat gertatu zan beren aurrean
· Un alguacil de cara esquiva
Au esaten badiot’ erotzat joko naute; eta esaten ezpadiet’ nere barrena gelditzen da
pisu
· Me creerán loco
Au esaten badiot’ erotzat joko naute; eta esaten ezpadiet’ nere barrena gelditzen da
pisu
· Me quedo con un peso en la conciencia
Au esaten nion nik alde-aldera
· En sustancia; poco más o menos
Au eskatzen dizut, Andrea, zure oinetan umilki auspez etzinik
· Postrado a tus pies
Au esku-lan ederra!... Au oial portitza! -beti bat biurtzen da ezpainetan itza, ezkon-
berrien bizitza ospatzen ezin asmatuz
· Qué fina labor!
Au esku-lan ederra!... Au oial portitza! -beti bat biurtzen da ezpainetan itza, ezkon-
berrien bizitza ospatzen ezin asmatuz
· Siempre vuelve a los labios la misma ponderación
Au esku-lan ederra!... Au oial portitza! -beti bat biurtzen da ezpainetan itza, ezkon-
berrien bizitza ospatzen ezin asmatuz
· Ponderando el arreo de los novios
Au esturasuna! -Bai, oraintxe zegok katua elorrian!
· Sí... este es el momento crítico...!
Au eta andiagorik egiteko-be ba zala’ ori beti esango dot
· Que era capaz de hacer eso y mucho más
Au eta onelako beste gauza asko jo zituen bere semearekin
· Tocar o tratar este y otros asuntos
Au eta onelako beste gauza askogatik’ bazter aietan iguin latza artu zioten
· Le cobraron gran odio
Au etorri, atzera bestea, atzera beste bat’ atsalde guzia etxean
· Ahora uno, luego otro, luego otro más
Au etxean sartuaz-batera’ agur nire barruko bakea! Suetera badator’ galerazo baino
besterik eztaki egiten
· En cuanto entra en casa
Au etxean sartuaz-batera’ agur nire barruko bakea! Suetera badator’ galerazo baino
besterik eztaki egiten
· No hace otra cosa más que estropear
Au euki-ezik’ beste edozein uregaz busti eikezu sats-metea
· A falta de esto
Au ez da bide zelaia; egunerik egunero osasun ona galtzea da
· Día a día
Au ez dago ongi, inoren iritzian
· No hay nadie que lo dé por bien hecho
Au ez deritzazute noski ondo?
· A vosotros no os parecerá bien, seguramente
Au ezagutzeko’ ba da oraindik beste biderik ere
· No faltan otros medios
Au ez-arren’ beste gauzatxu bat ondo etorriko jake irakurla batzuri
· Aunque esto no se lo podamos dar
Au ezer eztala’ elizan be sartu da oineztarria
· Y como si esto no bastara; por si fuera poco
Au ezezik’ geiago ere balio du nere nekeak
· Mi trabajo se merecía aún más
Au ezin badezu’ ar zazu goizeko edo arratsaldeko beste edozein ere ordu
· Cualquier otra hora
Au ezta antzinakoen do ut des, eutso ta ekak... Bai zera!... au gauza barria da
· Contrato de cargas recíprocas
Au ezta asiera baino besterik. Eskribauak gure paperak egin-orduko’ zer-esan andiak
emango dizkigu, gaur asi degun autuak
· Dará mucho juego; será objeto de largas discusiones
Au ezta bizkai-gaztaina, emakumea! Au’ amalatz erdi-ustela da... -Jas! Ori-re esan!...
Gaztaina zindoagorik!
· Es posible que se atreva Vd. a decir semejante cosa?
Au ezta egiaz esan leikeana; baina bai esan leike’ antxina-antxinetako urteetatik
ezauna dala
· No es cosa que se pueda afirmar con certeza
Au ezta gizonari egitekoa! Berau da nire zorduna. Amabost ogerleko gitxi-bat-goiti-
beeti zor daustaz onek
· Eso no se hace! No hay derecho! Es una injusticia!
Au ezta gizonari egitekoa! Berau da nire zorduna. Amabost ogerleko gitxi-bat-goiti-
beeti zor daustaz onek
· Poco más o menos
Au ezta gure egunetako gaitza, ez: antzinetakoa da
· Data de muy antiguo
Au ezta guzurrik; jakinen gainean dinot; zeuok atera zaikedaze lekuko
· En esto no hay engaño; esto no es falso
Au ezta, itxuraz, mutiltzar-koa: kofradian sartuta egon bear dau oraingo
· Ya debe de estar casado
Au ezta’ lau lotsabakok anka-azpian eukitea Bilbo guztia?
· Tenerlo sometido bajo sus pies
Au eztezu artzen zure eginalen bidez; baizik Jainkoaren eman-nai gozatsuagandik
· Se lo debes al favor o generosidad de Dios
Au eztezu artzen zure eginalen bidez; baizik Jainkoaren eman-nai gozatsuagandik
· No se lo debes a tu diligencia
Au festa! Ezin aurreratu al aiz, astoa?
· Qué conflicto!
Au festa! Ezin aurreratu al aiz, astoa?
· No puedes avanzar?
Au gaba argi! Au gaba gozo!
· Qué claridad de noche! Qué delicia de noche Qué noche más luminosa! Qué tinieblas
más deliciosas!
Au’ gai askotan gertatzen da; baina batik-bat’ latinaren ariakin itzak lotzen asten
geranean
· En particular; sobre todo
Au gasolina usaia!... Gogoz aritu zera, adiskidea! Arropari zetakak kentzen
· Cómo se ve que has trabajado con alma! Que no has escatimado esfuerzos... En quitar
las manchas con gasolina
Au gauaren ederra gaur, zeru izarratuarekin!
· Qué noche más hermosa!
Au gauza!... Bai ardo ederra eta merkea! Apustuan irabazia
· Qué cosa más exquisita!
Au gauza!... Bai ardo ederra eta merkea!... Apustuan irabazia
· Qué cosa más exquisita!
Au’ gauza guziz berezko eta begietara datorrena da
 · Algo natural y obvio
Au gauzen emana!... Au gauzen izana!
· Qué cantidad de cosas!
Au gero!... Oinazez ezin dagonaren antzia
· Qué dolor el mío!
Au’ geroago okerrago doa
· Esto va cada vez peor
Au’ geurea da!
· La victoria es nuestra...!
Au giro ederra lanerako!... gogua dubenentzat
· Qué buen tiempo para trabajar!
Au giroa, aize-berrituaz ibilaldi bat egiteko!
· Tomar el aire; respirar aire puro
Au gizagajoa!... Nai badezu, edo atsegineko egiten badizu’ otsea! ardandegi-zokoan
berotu zaite’ ta gero bazoazke Akelarren barrena!
· Si tienes gusto en ello
Au gizon barea!
· Cachazudo, flemático
Au gizonaren goitasuna! Zeuk jarri dozu, Jauna, aingeru-mailak jo-ainean
· Lo has puesto casi a la altura de los ángeles
Au gizonez dator elizkizunera!... Au andrazkoz!
· Cuánta mujer!
Au gizonez dator elizkizunera! Au andrazkoz!
· Cuánto hombre viene al funeral! Cuánta mujer!
Au gogorra izan zan gero!... Alkarrekin ika-mika asi’ ta... inor abiatu ez bear zana
egitera!
· Empezaron a disputarse entre sí
Au gogorra izan zan, gero!... Alkarrekin ika-mika asi’ ta... inor abiatu ez bear zana
egitera!
· Fue algo tremendo lo que pasó!
Au gora-bera’ bata etxe-zalea zan; bestea’ kaleratia; aita’ beargina; semea’ zuri-utsa
· Un haragán; flojo para el trabajo
Au gora-bera’ bata etxe-zalea zan; bestea’ kaleratia; aita’ beargina; semea’ zuri-utsa
· Callejero, amigo de salir
Au gora-bera’ beti ebiltzan batzuk’ mutil aregaz burrukea nondik asmauko
· Buscando el modo de provocarle
Au gora-bera’ beti ebiltzan batzuk’ mutil aregaz burrukea nondik asmauko
· Con este motivo
Au gure andra au baino esan-txarrekoagorik’ inon etxagok... Eztau esanik egiten
· No hay mujer más desobediente que ésta... N.B. Esan-oneko obediente, dócil
Au’ gure indarrez gaineko gauza da; ta ezin iritxi dezakegu geronez’ aleginak eginik
ere
· No lo podemos alcanzar por nosotros mismos
Au guzia balekite’ besterik errain lukee
· Otra cosa dirían; de otro modo hablarían
Au guzia ez da’ gero ekusi bear dezunaren gereiza ere
· Ni sombra de lo que has de sufrir luego
Au guzia ezer ezpaliz bezela’ ezertan asko eduki eztezue
· Lo habéis menospreciado
Au guzia’ isilik igaro du Jesus-ek
· Lo ha soportado pacientemente
Au guzia, Jauna’ Zure atsegin andirako izan bedi!
· Para tu mayor agrado
Au guztia neretzat, ama? -Komeni zaizuna jan’ ta kutsu txarrarekin ezta geldituko
· No faltará quien lo quiera comer; ya se aprovechará N.B. Notar la forma discreta y
considerada de contestar
Au guztia zegaitik?... Gazteak gogotik ez’ ta, gurasoak ardurarik artzen eztabelako
· Preocuparse, poner empeño o diligencia
Au ibilia!... zorioneko paper orren bila egin dedana!
· Qué vueltas me ha hecho dar...!
Au idatzi digunak ba du biotz-ondo!
· Este tal bien sabe sentir
Au ikatz au baino beltzagoko batzuk ba daude
· Gente pérfida, traidora, dañina
Au ikusi ebanean’ bestera balitzan’ albora begituten eban
· Como sin darle importancia; como si no lo notara
Au ikusi ebenean danak, batak bestien atzean’ ezpanak jan bearrean ixil-ixilik gelditu
ziran
· Se quedaron sin poder chistar una palabra; mordiéndose los labios
Au ikusi zuenean’ soinekoak urratu zituen
· Rasgó sus vestidos
Au ikusi zuenik’ bizi da oraino
· Aún viven testigos de esto
Au ikusirik’ ikaratuta atzera jo zuan, ai aundi bat boteaz
· Se hizo para atrás..., retrocedió
Au ikusirik’ patroiak, ukabilaz belaun-burua jota...’ Txotxo! edo alde txarrekoa’ edo
Batxi Satika aiz i! -esan euen
· O eres un duende, o tienes que ser Batxi
Au ikusita’ arkaitz biziak egin lezake negarra
· Hasta las piedras se derretirían de pena
Au ikusita, ez ete deutsa inok errukirik artuko?
· No se compadecerá de él nadie?
Au ikustean’ nok barreari eutsin?... Guk egin genduan barrezkoa!
· Quién no se iba a reir?
Au ikustean’ nok barreari eutsin?... Guk egin genduan barrezkoa!
· Lo que nos reímos! Qué risa la nuestra!
Au ikustean’ umeak eurak-be santsoka ta barreka asi ziran, alboak-be mindu-
bearrean
· Sin poder tenerse de risa; desternillándose de risa
Au ikusterik enuen uste
· No esperaba ver esto
Au’ inoren preminako tratu txarra da, ta lapurretakoa; au’ bide eskinati kanporako
tratua da
· Abuso de la necesidad ajena
Au’ inoren preminako tratu txarra da, ta lapurretakoa; au’ bide eskinati kanporako
tratua da
· Trato abusivo, a que no hay derecho
Au inorentzat kaltekoa danik nik ez det uste
· No creo que esto perjudique a nadie
Au irakurri daianean’ arek egingo dauz barreak!
· Lo que se va a reir!
Au irakurri daianean’ arek egingo dauz barreak!
· Lo que se va a reir!
Au irakurri nebanean’ neuk neure barrurako esan neban: Jango nau!... Baina osorik
nago
· Pero no me ha pasado nada; estoy vivo aún
Au irakurri nebanean’ neuk neure barrurako esan neban: Jango nau!... Baina osorik
nago
· No me va a dejar vivo esta vez... Ya me puedo preparar!
Au irakurri-arren’ ez musturrik luzatu!... Bai: Bilbaon’ euskerazko mixinoak... Ez
arrituarenik egin!
· No pongáis cara de extrañeza
Au irakurritakoan’ esango dabe bear-bada: Bai, urruneko intxaurrak’ otsak andiak
· Mucho ruido y pocas nueces De luengas tierras, luengas mentiras
Au irakurtean nik esaten izan dautsodana neure arkondareari
· Lo que me digo para mis adentros
Au irakurtzen dakin batek’ esango luke, nai balu
· Uno que yo me sé
Au irauli diagu!
· A éste, ya le hemos vencido
Au’ Iruzubieta da: emen’ ia teilaturik-aina ardanetxe daukezuz
· Hay casi tantas tabernas como casas
Au itxuran nago soineko abekin!
· Qué facha hago!
Au itxuran nago soineko onekin!
· Qué facha hago!
Au ixilean dirautsut gero...!
· Ten presente que te lo digo reservadamente, bajo secreto!
Au’ ixil-xamarrik dago
· No habla apenas
Au ixtilua!... Batek’ galdeera ori; eta besteak beste aldetik’ zula ta zula!
· Qué mareo!
Au ixtilua!... Batek’ galdeera ori; eta besteak beste aldetik’ zula ta zula!
· Pincha que pincha
Au ixtilu-gaia, an jazo dana!
· Menudo escándalo!
Au izan bear da’ gure aleginik andiena
· Este debe ser nuestro mayor empeño
Au izan dedila gaitzik okerrena!
· Que no tengamos que lamentar mayores males que éste!
Au izan dut len-asmo: poema au’ erriak moldatua litzan gisa egitea
 · Como si fuera compuesta por el pueblo
Au izan dut len-asmo: poema au’ erriak moldatua litzan gisan egitea
· Como si fuera compuesto por
Au izan oi-da gurasoen egitekoetatik andiena: hume bakoitzari bere burubidea
ematea
· Encarrilar o encauzar a cada hijo por su camino
Au izan zan, alote-gabe’ bere agerketa guzietan pozik andienetakoa
· Sin duda ninguna
Au izan zan’ atzeneko asnaseetan Seme maiteak esan zion itza
· Poco antes de expirar
Au izan zan bide’ Irugarren Ordena jartzeko
· Esta fue la razón o el porqué de
Au izango da nere nekearen saririk naiena
· La recompensa más apetecida
Au izango da oraingo zeuen entzunkizuna
· El tema del sermón que vais a oir
Au izango da, zerua lagun dogula’ nire erakutsiaren geia
· Con el favor de Dios
Au izango zan zekor zarra, bizi izan balitz!... Onek daukoz belarriak!
· Qué tremendo novillo habría sido!... Qué tremendas orejas!... N.B. Locuciones
ponderativas
Au izatekoa!
· Qué elemento! Qué bicho, éste!
Au izaten zan jaiaren andi-txikitasuna ezagutzeko neurria
· La mayor o menor solemnidad de la fiesta
Au jakin banu’ Ameriketa neregatikan libre zan!
· No se me habría ocurrido venir a América
Au jakin ebenean bizkaitarrak’ suak artu ebazan
· Se encendieron en cólera
Au jakinda’ nasaitu jatazan barruak
· Me tranquilicé
Au jakiteak batzuk otzitu bazituen’ beste askori ez eutsien bape ikerarik eragin
· No los asustó lo más mínimo
Au jakitean zurtzen ez dana guztia’ ez da gizon
· Quien no se siente profundamente conmovido
Au, Jauna, zure biotz-beraa!... Nire erru danak’ or bota dozuz lepo-ostera
· Has echado a tu espalda todos mis pecados
Au jazo jakana zaiona’ etxe on bateko alaba da; errian jakiten bada’ galdurik
geratuko da
· Quedará deshonrada
Au jazo oi jakoe askori’ edo munduko eukiagaiti, edo inoren ederragaiti, norberaren
gogoko ez dan lagunagaz ezkonduten danean: emen gozo-gaistoko bizitzea, ta gero
Jaungoikoaren aurrean
· Vida de insatisfacción
Au jazo oi jakoe askori’ edo munduko eukiagaiti, edo inoren ederragaiti, norberaren
gogoko ez dan lagunaz ezkonduten danean: emen gozo-gaistoko bizitzea, ta gero
Jaungoikoaren aurrean ze
 · Responsabilidad ante Dios
Au jazoten bajat’ ai, betiko nireak egin eban!
· Estoy perdido para siempre
Au jende elkorra dago! Ezer eskeini ez, datorrenari!
· Qué gente más tacaña o agarrada!
Au jendea gaude!
· Qué espectáculo estamos dando!
Au joan duk binipin!
· Esto ya está teminado...; esto ya se acabó
Au joan zan dinozue?... Ez gizonak, eztoa geiago; joan bazan-bere’ atzera dator lengo
lekura...!
· Ya no se va
Au joan zan dinozue?... Ez gizonak, eztoa geiago; joan bazan-bere’ atzera dator lengo
lekura...!
· Está de vuelta; vuelve de nuevo
Au joan zan dinozue?... Ez, gizonak eztoa geiago; joan bazan-bere’ atzera dator lengo
lekura...!
· Esto se fue; se acabó
Au kiratsa! -Sudurrak itxita dauzkat, eta eztet nik ezer aditzen.
· Qué hedor!- Pues yo no lo percibo
Au labe-zomorroz!... -Askoa dago bai, aurten!
· Hay una gran plaga
Au laketu-ezik Jesus-ek’ edola-bere etxungo zinean auspez bere oinetara
· En caso de no aceptarte esto Jesús
Au lako bat da’ guk bear dogun alkatea: ez besten azpikoa, ezpada librea
· Independiente
Au lana egin dute!
· Buena la han hecho!
Au lana! Seme bakarra etxean..., da orain zer ikusi bear degu?
· Qué va a ser de nosotros!
Au’ lekeda baino etxekarriagoa itxaskorragoa duk. Lekeda baino makurragoa
· Más pegajoso que la goma; pelma
Au lenago jakin izatera’ zutetik edo zearretik onezkero eskuratu gendun liburu aundi
ori
· De un modo u otro; fuese de donde fuese
Au Martin-Geldi!... Ez dik olio askorik ankatan!
· Qué hombre más parado! Qué lento!
Au mindura! -Bai: aterako eztana... Sartu da betiko-ta...
· Qué desconsuelo!
Au mindura!.- Bai: aterako eztana... Sartu da betiko-ta
· Que no tiene cura
Au’ munduaren asierati onakoa da
· Esto ha ocurrido desde siempre
Au mutil ernea! Au buru erneko mutila!
· De inteligencia despierta; inteligente
Au mutil mainontzi!
· Quejumbroso, llorón
Au nai izatea-be politikea dala asmauko ete-dauskue ba?
· Aún van a sacarnos que...? aún van a pretextar que...?
Au’ nere alabatzat ezagutuko det onezkero; eta bertatik daramat nerekin batean’
gerorako utzi-bage
· Ahora mismo
Au’ nere alabatzat ezagutuko det onezkero; eta bertatik daramat nerekin batean’
gerorako utzi-bage
· En adelante
Au nere gizajoa! gora buru ori! gora biotz ori!
· Pobrecito mío! ánimo!... Pobre infeliz!
Au’ neretzako gorde nun
· Lo reservé para mí
Au neska pipermina!
· Cascarrabias, regañona
Au neskame-jendeak jakin zuanean’ an emen-zan ixkimilea! iskanbila!
· Qué alboroto el que se armó!
Au neskame-jendeak jakin zuenean’ ... an emen-zan ixkimilea! Iskanbila
· Qué alboroto el que se armó!
Au’ noiz edo-berriz gerta diteke, buru txarrekoren batekin; ez beti ta ez guziekin
· Alguna que otra vez
Au nola egiten da? galdetu’ ta... an-da-emen uxatu omen zuun
· Echarlo a cajas destempladas
Au’ nola-ala orok dakite
· Más o menos
Au nora-eztala edo konturako artu-barik’ erri euritsuetan ujoak galtzai andiak egiten
dabez
· Por descuidar esto
Au’ nozik-beinako batzuetan’ naturalezeak eskatuten dabena da
· En ocasiones; a veces
Au oi da’ diruak ta eukia-gaiti ezkondu direan askoren negargaia
· Por la fortuna, por la hacienda
Au oi da’ diruak ta eukia-gaiti ezkondu direan askoren negargeia
· Lamentación
Au omen du... ta bestea omen du...: ongarri asko! bere etxe berri orrek
· Que si tiene esto, que si tiene lo otro. Todo son ponderaciones
Au omen du... ta bestea omen du...: ongarri asko! bere etxe berri orrek
· Todo son grandezas! Todo son ventajas! Según dice
Au ona da; ta ori’ baterez txarragoa
· No le desmerece
Au onan bada’ ezta beingo-beingoan amaituko guda au
· Hay guerra para rato
Au onan izan-arren’ lege barriko denporan ez deutsa pekatu loiak munduari asko
etxura obea emon
· No presenta mejor aspecto el mundo por obra del pecado impuro
Au onan, ori olan, eta a ta aragokoa’ alan
· Aquello y lo de más allá
Au ondamena! Au negargai samina! Gizonik bulartsuena’ arri-konkortua gelditzen
 da, au ikusirik
· Qué triste desgracia!
Au ondamena! Au negargai samina! Gizonik bulartsuena’ arri-konkortua gelditzen
da, au ikusirik
· Se queda aplanado
Au ondo ezagutuko bagendu’ naien gurako geunkean gauzea izango litzateke
· Sería lo que más apeteceríamos
Au ondo ezaututa euki bear dabee kristinau gitxi-jakinak
· Personas poco instruidas
Au onela dala’ nori-nai ematen dio buruak
· Cualquiera lo ve o comprende
Au opa det zurekin neretzat
· Esto es lo que, como para mí, te deseo
Au oraindik ere lengoa dago
· Este no ha cambiado... por lo visto
Au, ori ta ez dakit beste zenbat gauzeztankeri esanda’ negar-antzeko batzuk-be egin
ebazan
· Y qué se yo cuántas otras mentiras
Au, ori ta ez dakit beste zenbat gauzeztankeri esanda’ negar-antzeko batzuk-be egin
ebazan
· Lloriqueos
Au orratio neurriz-gorakoa da!
· Se pasa de la raya
Au’ pekatu guziak barrunen artzen dituen pekatua da
· Que envuelve o encierra dentro de sí
Au pentsatu det nerekiko, gertatu dana ikusita
· Para mis adentros
Au pentsatzen jartzen naiz ni nerez prankotan
· Para mis adentros; para mí mismo
Au’ pixka dezu, seme!... ar zazu geiago
· Es demasiado poco; toma más!
Au’ pozez beterik dago; eta zu’ neke-oinazez lertzen
· Sufriendo entre tormentos
Au samina emon doskuna, Kirikinoren betiko agurrak!
· Qué dolor nos ha causado...!
Au sarrera! Zinatu gaitean!... Baina an ziak ni! ??
· Ya! Allá va! Interjeción propia de las carreras en el momento de la arrancada
Au sarrera! Zinatu gaitean!... Baina an ziak ni! ?? Au zarrara!
· Llegó la hora! Qué emoción! En el nombre del Padre
Au’ seinorita izateko daukagu
· La destinamos para señorita
Au sortu zitzaion ontan jakintsu bati’ gaitzbidea menderatzeko
· Esto es lo que se le ocurrió
Au ta au esan nuen’ eta berean nago
· Y me mantengo en lo dicho
Au ta bestea ta geiago ba ziarduen esaten, barre eragitekoak
· Y otras cosas divertidas por el estilo
Au ta guzti-bere’ ez-taiteke galazo diruaren igesaldia
· Aun así y todo
Au ta guzti-bere’ ez-taiteke galazo diruaren igesaldia
· Impedir la fuga del capital
Au ta ori’ alkar ondo eztatozan gauza bi dira
· No se compaginan
Au ta ori bear zala... esan bai’ baino beti geldi egonean, alper aiek!
· Siempre sin hacer nada
Au ta ori esango dutenak izango dira; baina zure esanak benetakoak eta egizkoak
badira’ itzala botako dute
· Tendrán fuerza moral
Au ta ori ta bestea esango dute’ baina, dana’ au da
· La realidad es ésta
Au ta ori ta bestea etortzekoak emen ditue pestatarako... .-Eta zuek’ txakurraren
aizea
· Y vosotros os quedaréis con las ganas
Au ta ori ta bestea... nik’ ..; eta, barruko lanbas, arpegi-andi onek’ autortegiko
abadetzakoak murtik be ez!
· Voy relatando mi confesión
Au ta ori ta bestea... nik’ ...; eta, barruko lanbas, arpegi-andi onek’ autortegiko
abadetzakoak murtik be ez!
· Y el badulaque de este sinvergüenza
Au ta ori ta bestea... nik’ ..; eta, barruko lanbas, arpegi-andi onek’ autortegiko
abadetzakoak murtik be ez!
· No suelta prenda... Ni chistar
Au, txarrenetik ere’ a baino obea da
· Por malo que resulte...; aun en el caso peor
Au txarri emea!... Arren, isildu aite!
· Cállate, por favor!
Au txarri emea!... Arren, isildu aite!
· Cochina!
Au txartu zait. Burua erakutsiaz
· Me falla la memoria
Au ume jan-luzea!
· Qué lento en el comer!
Au ume mainontzi! maina-ontzi
· Qué criatura más llorona y caprichosa!
Au ume masusta!
· Qué llorón!
Au umearen kaikua!
· Qué niño más bobo!
Au umearen kaikua!
· Qué niño más bobo!
Au urtaroa, Jainko ona! Beti euri ta goibar; oskarbidun egunik ez...! Goibar? Goibel?
· Siempre lloviendo o cielo encapotado
Au uste-gabeko poza!
· Qué encuentro más feliz!
Au zakuan daukagu seguru!. Guk irabaziko degu arraun-apostura au... Indarra ta
arronka ba zan... mingainean, jokatzeko denbora etorri zanean!
· La partida será nuestra
Au zakuan daukagu seguru! Guk irabaziko degu arraun-apostura au... Indarra ta
arronka ba zan... mingainean, jokatzeko denbora etorri zanean!
· No faltaba alarde de bravura
Au zala ta ori zala’ berriketa pranko ibili zuten auzoan; baina nola edo ala’ urte-
inguru artan jarri zuten iturri au
· Hubo muchos dimes y diretes
Au zala zio’ aserratu zirean
· Siendo este el motivo
Au zan’ andre ari egin al leion egitekorik onena
· El mejor obsequio que se le podía hacer
Au zan arentzat lanik lenena
· Su primer objetivo; su empresa principal
Au zan bere ogia irabazteko bidea
· Colocación, modus vivendi
Au zan Santa-Cruzen ixil-gordari edo secretarioa: aretaz ainbeste berri on utzi
dizkiguna
· Su confidente
Au zer da? Lasaitu al dira legeak?
· Se han aflojado las leyes? Ya no obligan? o qué?
Au zer dala?
· A que no aciertas qué es esto...?
Au zer dan?... Nere gizagaxoa: nik eztakit zer erantzun’ arri-arri eginik
· Me quedo estupefacto, sin saber qué responder
Au zergatik?... Hura zergatik?... Bestea zergatik?... .-Joan-da jakin zak ba, mokordo
orrek!
· Vete a paseo con tus preguntas!
Au zergatik onela dan’ begietan dago
· A la vista está
Au zeruba, ama! -Mikelatxo, eztago zure aita begira!...
· Qué bien se está aquí! -Qué feliz se sentiría tu padre si nos viera!
Au zeruba, ama! -Mikelatxo! Eztago zure aita begira!
· Lástima que no esté aquí tu padre! cómo gozaría viéndote!
Au zorakeria dala’ ez dago zuei zer esanik
· No hace falta decíroslo
Au zoritxarra! Nola txantxagorri ori arrapatuko zuan’ bere burua arrapatu zuan...
eta naikoa ez bear igaro degu
· Lejos de coger la presa, quedó cogido él mismo
Au zoritxarra! Nola txantxangorri ori arrapatuko zuan’ bere burua arrapatu zuan...
eta naikoa ezbear igaro degu
· Qué desgracia!
Au zuen alaba maitagarri-au’ ezta zuelako andigurakoa; onek eta Josetxok’ zuek
baino gizabide obea dauke edozetan, umeak izan-arren
· Tienen mejores sentimientos que vosotros
Au zuen alaba maitagarri-au’ ezta zuelako andigurakoa; onek eta Josetxok’ zuek
 baino gizabide obea dauke edozetan, umeak izan-arren
· No es orgullosa como vosotros
Au zun bere aukerakoa
· Este era su elegido
Au’ zuretzat, gure eguna-n paltan
· Después de nuestra muerte... al fin de nuestros días
Auba agoa ixildu egin bear izan gendun, hura entzunda
· Tuvimos que callarnos
Auba ibiltzeko’ zerbait ar zazu: artzen dezuna artzen dezula
· Para ejercitar la dentadura
Auba-bete itz esateko biderik eztiot inori eman Inorekin konfiantza gutxi det
· No he dado el menor motivo de crítica o maledicencia
Au-baga-bere’ bago zetan emon dirua ta denporea
· En qué emplear
Aubaren neurri dago orain guztia. Sal-gauza
· A precios arbitrarios. Piden lo que se les antoja pedir
Au-be gei’ ta neu-be gei
· Uno y otro somos solteros
Au-beste onik ezpalekar ere jate orrek’
· Aunque no tuviese otras ventajas
Au-entzunak emon eutson ikara-larria
· El susto que le metió
Au ere an joango da, bai, joango dan bai!
· De seguro que irá..., no hay cuidado!
Au ere asmatu zian ba bakarren batek!
· Quién inventaría esta maravilla! Qué de cosas es capaz de idear el ingenio del hombre!
N.B. Dicho de uno al ver funcionar el puente basculande de Deus
Au ere aurrekoen bidietan ibili zan
· Seguir las mismas trazas que
Au ere ba da ba! Beretzat aina izan ez’ ta besteak baino geiago dala uste!
· Se necesita paciencia!
Au ere ba degu bat-txo!
· Buen elemento está hecho éste!
Au ere bearra zan; baina ez da asko-adina
· Pero no es bastante
Au ere boza igo egiten zitzaion’ ... eta... sesioa!
· Se sulfuraba... Le levantaba la voz
Au ere ez duk leku batean gelditzekoa... Inon etsitzen ez duena da.
· Es de mal asiento
Au ere’ karidadezko lan andi bat izango da: liberalen espazko erausiak zabal-zabal
aditzea
· Escuchar sus reclamaciones con toda calma
Au ere’ negarbera-antxa da
· Es más bien tristón
Au ere, ondo amona ekarri dezu!... Pipar zimurra; zimela...
· Una guindilla arrugadita. N.B. Reproche referido a una compra de guindillas hecha en
el mercado
Aufa! ba diagu! -eginez’ gorainoko saltoakin, oiloa! Ni arroz-bila noala ikusirik
· Albricias!... N.B. Notar la gráfica viveza de la escena
Aufa! ba diagu! -eginez’ gorainoko saltoakin, oiloa! ni arroz-bila noala ikusirik
· Dando unos tremendos saltos de gozo. N.B. Notar la gráfica viveza de la escena
Aufa!... Huna nun naizen berriz, egundaino bezen azkar, gripatzar hartarik
sendaturik!
· Fuerte como nunca
Aufa, Inaxio! Ori dek, ori dek jotzea! Aurrera, aurrera! eurea dek-eta!
· ánimo! que la victoria es tuya!
Aufa, Inaxio, ori dek, ori dek jotzea! Aurrera, aurrera! eurea dek-eta!
· Bravo! Así, así
Au-gabe’ arek onik ez
· No sabe vivir sin
Au-gabe’ arek onik ez
· No sosiega, no descansa, no está tranquilo, mientras
Au-gaiti da nora-ezina penitentzia egiazkoa, pekataria salbetako
· Por eso es absolutamente indispensable
Au-gaiti entzun oi dozu sarritan berbeeta ori pulpituti, ta ostean-bere
· Desde el púlpito y aun fuera de él
Au-gaiti’ era-al guztiak asmau bear ditugu sein orreek zeruratuten lagunduteko
· Idear todas las formas posibles, todos los recursos posibles
Augaitik artu nabe gogor; ta nire lepotik inon diranak esaten diardue, erruki aundi-
barik
· Están diciendo los mayores disparates contra mí
Augaitik artu nabe gogor; ta nire lepotik inon direnak esaten diardue, erruki aundi-
barik
· Me han tratado con rigor
Augaitik diote Eleiz-gurasoak’ Andre-Maria guzti-aldaiana dala
· Que es todopoderosa
Augaitik ziran dontsu gure alderdiak
· Nuestras tierras, nuestro país
Auinemendiz aruzko eta onuzko euskaldunak
· De aquende y allende
Aukera aundi-aundirik ez dauka beintzat zure amak bere denda orretan...!
· No hay mucho surtido que digamos...; no hay mucho que escoger
Aukera aundirik ez dogu’ baina zerbait ba dago jateko
· No es que nademos en la abundancia, pero
Aukera ederrekoak dira’ egin dituzten garbi-lekuak
· Confortables, cómodos
Aukera ematen dizuet; bietatik nai dezuena utziko dizuet libre
· Podéis escoger
Aukera’ eurentzat bakarra gura dabe
· Libertad
Aukera’ eurentzat bakarra gura dabe. Ezkertarrak.
· Sólo para ellos
Aukera geiago atera-idazu, ikusteko!
· Sáqueme Vd. más surtido; más muestras. En un comercio
Aukera izan-arren larrean ote-lorea eta untza’ solora begira dago merruz auntza,
litxarrerian oitua
· A pesar de tener en abundancia
Aukera izan-arren larrean ote-lorea eta untza’ solora begira dago merruz auntza,
litxarrerian oitua
· Viciada a la golosina, o a lo vedado
Aukera negargarri artan, anbatik-anbatean’ izurria autu zuen, David-ek
· Entre dos males, todo bien pesado... como menor mal
Aukera onean pakea eskeini zien’ ta aiek etsi egin zuten
· Se avinieron o conformaron
Aukera onean pakea eskeini zien’ ta aiek etsi egin zuten
· En buenas condiciones; en condiciones aceptables
Aukera-aukeran jatortzuz gauza guztiak
· Te viene todo a pedir de boca
Aukera-aukeran zatoz
· Vienes muy a punto
Aukerako egualdia dago’ gariak eltzeko
· Hace el tiempo ideal o más adecuado para
Aukerakoa intzake’ erririk-erri txerpolari bizimodua ateratzeko
· No tendrías precio para volatinero
Aukerakoa intzake, seme’ erririk erri txerpolari bizimodua ateratzeko
· No tendrías precio para
Aukera-maukera’ azkenean okerra Ezkondu-aurrean erakerietan dabilenari
gertatzen zaiona
· Mucha indecisión al escoger, para acabar haciendo una mala opción
Aukeran’ aunditxoa da daukagun etxea
· Más bien resulta un tanto grande
Aukeran egingo det lo, gaubean
· Dormir a placer, a sus anchas
Aukeran ekarriak zituzten Nafarroatik zezenak, bina urte zituztenak
· Toros seleccionados
Aukeran’ estutxo daude gure mai oek
· Si tuviera que escoger; yo los preferiría algo más anchos
Aukeran etorri zaie osaba Ameriketakoa!
· Qué a tiempo les ha venido! Con qué oportunidad!
Aukeran etorri zara: zeure eritxia bear genduan, autu onetantxe
· Oportunamente has venido
Aukeran etorri zitzaion Mikolasi igande-goiz ura’ koinataren inguruan bere aleginak
berritzeko
· Le vino de perilllas
Aukeran’ gatz-ale bat geiago bear dau
· Para mi gusto...; yo diría que
Aukeran’ ori naiago nik
· Puesto a escoger
Aukeran’ sikutxua da gaztai au... beste ori gurago neuke
· Puesto a escoger entre uno y otro
Aukeraren maukera’ azkenean okerra
 · Mucho dudar antes de escoger, y escoger mal al fin
Aukeratzen ibili-gabe’ eskuak ematen didana artzen det
· Lo primero que me sale, sin andar buscando o seleccionando
Aukerea’ neurea dot, neure-neurea, Jaunak emonda
· La libertad de escoger; el libre albedrío
Auko zorigaitzari ekuru; onari’ aiduru
· Sufre con paciencia el infortunio; y espera que llegue la buena suerte!
Aul duk’ ukatuari keinatzen diona. Etorriko zaik’ guri etorri zaiguna!
· También a ti te vendrá la edad de la incapacidad Hoy por mí, mañana por ti
Aul duk’ ukatuari keinatzen diona. Etorriko zaik’ guri etorri zaiguna!
· El que reta al que ya ha pasado de forma
Aul duk’ ukatuari keinatzen diona. Etorriko zaik’ guri etorri zaiguna!
· Es un cobarde
Aulak aulari... Aulari’ aulgarria...
· A perro viejo, todo son pulgas...
Au-lako zazpikirik ez dot ikusi bizian
· Jamás he visto una persona tan inquieta, fastidioso
Aulan igaroten jake bizitzako aldia’ aitatzeko dan gauzarik ezer-be egin-baga
· Sin hacer cosa digna de mención; cosa de provecho
Aulari aulgarria etortzen zaio
· Los males no vienen solos... Desgracia sobre desgracia
Aulari’ matxura asko azaltzen zaizka
· Se le declaran muchas averías o achaques
Auldu zan oso, ezin zutik egon...: etzuen ba jaten
· Es que no comía
Auldurik arkitzen bazan ere’ jeiki zan; eta bota zuan bere burua lurrera’ ezurrak
otsa ateratzerainoko indarrarekin
· Hasta crujirle los huesos
Aulki aren gainean eseri zaneko’ deadarka jei jeiki emen-zan
· En cuanto se hubo sentado
Aulki bete-betean jarrita dago gure katua
· Ocupando todo el asiento
Aulkiak-bete-bete gizon ziran, eliz-proguetan
· Funerales muy concurridos; con los bancos hasta el tope
Aume esan-onekoa
· Cabrito obediente
Aumen oneko gizona da
· De buen hablar
Aun incurriendo en faltas j mas faltas
· Aún incurriendo en faltas y más faltas
Aun olan bada’ urrengoan amaituko dot beragaz: zergaitik ibiliko naiz ba papela
ulduten?
· Para qué gastar papel en balde?
Aundi bezela txiki’ ezerik dauden guziak puskatu bear! Orregatik ari dira landarez
arintzen gure lurr ok
· Van despoblándose de arbolado
Aundi bezela txiki’ ezerik dauden guziak puskatu bear! Orregatik ari dira landarez
 arintzen gure lurr-ok
· Empeño de destruir todo árbol
Aundi da eskatzen didazun mesedea, Frantzisko: baina oraindik aundiagoak artzeko
zaude
· Aún has de recibir mayores gracias
Aundi da, orraitio’ beti auzo-lapikoetan sudurrak sartuta ibili-bearra!
· Es mucho que hayan de ser tan entrometidas...; tan cuchareteras
Aundi gaiztoak diran tokian’ ez eskatu txiki onik
· Pernicioso efecto del mal ejemplo de los grandes
Aundi gelditu ginuan, politika dala bide
· Quedaron tirantes nuestras relaciones
Aundi ibilia da aspaldi ontan
· Resentido, sin querer dirigir la palabra a uno
Aundi ta eder zaude jantzia, Jauna!
· Vestido de esplendor y majestad
Aundi ta txiki’ ainbatez-ainbat erosiko dizkizut
· Tantos de unos como de otros
Aundi ta txiki, esku-emanda ibiltzen bagera’ danen ixpilu izango degu gure auzo au,
orain da beti
· Si vivimos hermanados
Aundi zebiltzan aspaldi ontan; baina iztundu dira
· Pero ya se han reconciliado; ya se hablan
Aundia’ aundixko, txikia’ txikixko, tartekorik ez
· Del descontentadizo
Aundia da aizkolari leitzarra; baina bizkarr-uzkur...; aztu zaio jaikitzen, etsaiaren
bildur
· Golpea inclinado de hombros
Aundia da’ denak gure antzera gauzak ikustea!
· Ya es significativo que
Aundia da gure munduak egin daben biurra
· La vuelta o cambiazo que ha dado
Aundia da nola ausi-askaturik izan ez duun ezurrean ainbeste bidean erorita!
· Rotura ni dislocación
Aundia da nola ausi-askaturik izan ez duun ezurrean, ainbeste bidean erorita!
· Con tan gran caída
Aundia da nola ausi-askaturik izan ez duun ezurrean ainbeste bidean erorita!
· Es bien extraño
Aundia da zure izatea, gizona!... Odolak beti irakiten euki bearra!
· Qué extraña condición es la tuya!
Aundia da zure izatea, gizona!... Odolak beti irakiten euki bearra!
· Que tengas que estar siempre de mal genio!
Aundia egin du, gaur ez etortzen
· Es extraño cómo no ha venido... Llama la atención el que no haya venido
Aundia zan astoa: aundiagorik etzan neurrikoa ia
· Casi del máximo grandor o tamaño
Aundiago batek zentzatu bearko gaitu...!
· Nos espera algún gran escarmiento o castigo de Dios
Aundiagoak esanda utziko zuun’ ixildu ezpalitz
· Aún le habría tenido que oir cosas más gordas si
Aundiagoak ere aterako ditu orrek!
· Cualquier cosa se podía esperar de ése!
Aundiagoen ordainez izan dedila!
· Que nos ahorre mayores sufrimientos! N.B. Fórmula de resignación al recibir una
adversidad, o trato inmerecido
Aundiagoen ordainez izan dedila!
· Que nos ahorre mayores sufrimientos! N.B. Fórmula de resignación al recibir una
adversidad, o un trato inmerecido
Aundiagoen ordez izan dedila!
· Que me sirva para pago de mayores deudas! N.B. Se dice al ocurrir un contratiempo,
con sentimientos de resignación
Aundiagoen ordez izan dedila!
· Peor podría haber sido! Aceptémoslo de manos de Dios! N.B. Al sufrir una
desgracia .-Explicación: Aundiagoa nai izan bazuun ere’ bere eskuan baitzeu
Aundiagoen ordez izan dedila! Aundiagoa nai izan bazuun ere’ bere eskuan
baitzeukan Jainkoak.
· Peor podría haber sido! Aceptémoslo de manos de Dios!
Aundiak aundiago’ ta txikiak akabo
· El pez gordo se come al chico Contra la fuerza no hay razones
Aundi-aundi noa bidez’ oianak didan itzalez
· Voy caminando muy ufano
Aundidura egin zitzaion belaunean
· Producírseles una hinchazón
Aundiena egin bear zun eta...! Il zanaz esaten da
· Les llegó su hora suprema...
Aundiena jota daude. Goiena jota
· Ya no pueden hacer o decir más de lo hecho o dicho
Aundienaz-aurrera asi zan jaten, ekartzen...
· De más a menos; comenzando por los más grandes
Aundienetik aundienera aritu naiz ikatzak suari ematen
· Comenzando por los trozos mayores
Aundienik’ ori utziko nioke beretzat
· A lo sumo
Aundietakoa izandu da noski gure auzo guzien borondatea lanerako
· Ha sido extraordinario el afán de
Aundi-gaia da zuen mutil ori... Asko aziko zaizue
· Trae mucho cuerpo...; va a crecer mucho
Aundija nintzan, txikija nintzan; majatzian burutu nintzan. Zer nintzan? Garija
· Adivinanza del trigo
Aundi-jendea’ iges asia zegok... Txiki-jendea’ laster genikek besarkada ta musuka
· Los de la clase alta...; la clase humilde
Aundiki, baina benetan aundiki ospatu genun
· Con toda pompa, lo que se dice pompa de verdad
Aundiki ta aundi-naiko guziak’ pesta lotsagarri artan ziran
· Toda la alta sociedad
Aundi-lanerako beste norbait ekarri’ ta guk gure pixkean lagundu egin gentzaken!
· Para la tarea fuerte
Aundi-mendien moda berriak artzea gustatzen zaie
· Las modas de los potentados o señorones
Aundin daude bolara ontan, biak
· Están distanciados, resentidos
Aundi-naiekoa du alaba
· Amiga de grandezas
Aundi-naiez ukatzen dute beren izkuntza
· Por afán de grandeza
Aundiro artu zituan bere jauregian
· Recibir con esplendidez
Aundi-samar aundi-antz daude biak, itzegiteko
· Están algo enfadados; de esquina
Aundi,txiki, bikotx eta jokorako nausi diran kartarik onenak geureganduten badira’
kementsu jaurtiko doguz ordago garratzak
· Las cartas de más valor para el juego
Aundi-txiki denak dira mundu ontan, bear diradenak: askotan’ ezer-ezetzat
daudenak azaltzen dituzte lanik onenak
· Lo mismo chicos que grandes
Aundi-txiki denak dira mundu ontan, bear diradenak: askotan’ ezer-ezetzat
daudenak azaltzen dituzte lanik onenak
· Los tenidos por inútiles; los tenidos en menos
Aundi-txikian naikoa al dan galdetzen dizu
· De tamaño
Aunditxoa da emendik arontz bidearen aldapantza
· Desnivel
Aundi-usaiak alde batera largarik’ baserritar eginda bezela bizi degu
· Despojándose de todo aire de grandeza...; sin poses
Aundiz’ zeruak ere gaintzen dituzu, Jauna!
· Tu majestad se alza por encima de los cielos
Aundiz ere aundi-asko bada’ politez merkeago aterea ez da... Gure eliza berria
· No es menos suntuosa que capaz
Aundizki batzukin adiskidetasuna ba zun apaiz orrek; eta nor edo-nork lagundu zion
noski txarroaren kirtena berari begira jartzen
· Alguien le ayudó a llevar el agua a su molino..; a crearse una situación desahogada
Aunitz ari du euria
· Está lloviendo mucho
Aunitz balioko du... .-Balio duna balio
· Que valga lo que valga
Aunitz erran nai du unek lurra ongi irauli ta irintzeak’ uzta nasaia erdiesteko
lortzeko
· Esto influye mucho en...; es una gran ventaja
Aunitz ibiltzen naiz, aziendatara ta, ikatzetara ta...; beti ibili
· No paro de andar
Aunitz urte egon zen bertsu ok kantatu-gabe jendearen antzinean; ixilka bai, ixilka
kantatzen zitun
 · En público
Auntz baten bernazakiaz beretzat beso-ordeko bat egiteko gogotan sartu zan
· Le entró el deseo de
Auntza ardiei ile-ematen!
· Consejos vendo y para mí no tengo
Auntza baratzean
· Quedar preso, cogido, encerrado... sin poder salir
Auntza larrean oi dan bezela’ ni ere aspertu nintzan arto lizuna jaten
· Al fin me aburrí de aquel alimento
Auntza larrera bezala’ lengo bide gaiztora jo zuten adiskide biak
· Volvieron a las andadas
Auntza larrera bezela’ lengo bide gaiztora jo zuten adiskide biak
· Como la cabra tira al monte
Auntza mendira bezela’ erderara etziten zan
· Tendía a servirse del castellano
Auntzak adarrak dauzkan aldera
· Al revés
Auntzak akerra dirudi...
· Tal para cual...!
Auntzak’ beti jotzen du mendira
· La cabra tira al monte. Siempre yo a vueltas con el mismo tema
Auntzak eta basoak’ ezagutu izan dira beti: munduaren lenbizi-biziko asierati
· Desde los orígenes mismos
Auntzak gobernatzen dun baratza, ta emakumek gobernatzen dun etxea’ biik berdin
· De ordinario, no es la mujer quien debe llevar la dirección de la familia
Auntzak’ gogorragoak dira ardiak baino: bustiari eta otzari obeto irauten diote
· Resisten mejor la humedad y el frío
Auntzak iges egin etzeion’ aurrez-aurre artzeko asmoan’ ataka-aldera abiatu omen-
zan
· Con objeto de ponerse enfrente de ella
Auntzak il ta basoak ebaki?... Modu onetan ezin diteke basorik jaiki
· Así no habrá manera de levantar bosques
Auntzak orri barritan legez’ laster sailok edo arluok eroango dituez aurrera, orrek.
Orain asieran’ ugari ta pozik; baina laster aspertuko dira
· Entusiasmos del primer momento; fuego de viruta, que no puede durar
Auntzaren eztula al da gauza orren goraberea?
· Acaso es asunto de tan poca monta?
Auntzaren gaberdiko eztulari-beste jaramon egiten dautse
· No le hacen más caso que al pito del sereno
Auntzaren lorean zegoan ori
· Vivía en el más feliz de los mundos...; fuera de la realidad
Auntzaren umea’ antzumea!
· De tal palo, tal astilla
Auntzaren umea’ antzumea Aurrak’ amaren antzekoak
· De tal madre, tales hijos
Auntzen begiak langoxe larriakaz’ zer dozu-ka etorten jakon
· Con ojos de afectada lástima
Auntzen bitartekoa’ San Martin da
· El patrón de las cabras
Auntzen oin-bidetik’ bata besteari elduz, apoka joan ziran, arkaitz-zulora arte
· A gatas
Auntzen oin-bidetik’ bata besteari elduz, apoka joan ziran, arkaitz-zulora arte
· Agarrándose unos a otros
Auntzentzat ez da esirik: gaiztoentzat ez da kontzientzirik
· Para el malvado no hay trabas de conciencia
Auntz-jabeari ematen bazaio sakelan min’ ... aren auntzak ez dezake zuriketa asko
egin!
· Si se le da un pellizco a su bolsillo con una multa
Auntz-jabeari ematen bazaio sakelan min’ ... aren auntzak ez dezake zuriketa asko
egin!
· Pocos árboles descortezará
Auntz-zubian eta Basa-kortan ipiniriko butroietan’ txiki-erdiko bi eskailu egozan..;
baina Jaindoren buru guztia beteten eban’ Zibizarr-eko butroiak: an aingira
andiren batek jazi be
· Allí tenía que caer alguna gran anguila
Auntz-zubian eta Basa-kortan ipiniriko butroietan’ txiki-erdiko bi eskailu egozan...;
baina Jaindoren buru guztia beteten eban’ Zubizarr-eko butroiak: an aingira
andiren batek jazi
· Lo que le ilusionaba o llenaba de esperanza al pescador
Aupa Ibaizabal! bizi adi eder ori, Anbotori buru soila lora usaintsuz bete dakion arte!
· Que viva años sin fin, oh encanto nuestro!
Aupa, mutilak! Ostikoak gogor erabili! Ta urrengo’ Bergarara! Areri-be’ kendu
txapela! Kirol-txapela
· Y a la vez siguiente
Aupa, mutilak! Ostikoak gogor erabili! Ta urrengo’ Bergarara! Areri-be’ kendu
txapela! Kirol-txapela
· Desbancarle!
Aupa, mutilak! Ostikoak gogor erabili! Ta urrengo’ Bergarara! Areri-be’ kendu
txapela! Kirol-txapela
· Pegad firme!
Aupada-santzoa jaurti’ ta makileagaz arrast egin eban lurrean
· Arrastrar el palo
Aupada-santzoa jaurti’ ta makileagaz arrast egin eban lurrean
· Lanzar el grito de reto
Aur asko’ eta erakusle gutxi: ori ginuen koropiloa!
· Este era nuestro problema
Aur batek adina indar ez dadukala dago
· Está con menos fuerza que un niño
Aur bizi ezertako edo askotakoa zan, neska txikia
· Era una niña avispada, despejada
Aur egiteko minek artu omen zun lamietako bat
· Le acometieron los dolores de parto
Aur egiten ez bazerate’ zeruko erreinuan zer-eginik izango ez dezute
· No entraréis en
Aur gaitzitxiak’ ugazamagana dijoaz...: argatik datorkigu negargarri dana
· De ahí nos viene toda nuestra desventura. De la deslealtad de los malos hijos; de los
malos vascos
Aur gaxoa’ Satanasen mendeko da’ bataiora dijoanean: basaka baino gaziagoa, askoz
ere
· Más amargo o desabrido que un fruto silvestre
Aur hura, ni baino elduxeago egin zanean
· De más edad que yo
Aur jaberik-bagekoz ari dauzkute betetzen’ emengo aunitz erri
· Niños incluseros o expósitos
Aur jaio’ ta aur biurtu
· La segunda infancia, o ancianidad
Aur jaio’ ta aur biurtu Ori gertatzen zartzean; aurra bezin ezindua gelditzen
· Segunda infancia
Aur jaio’ ta aur il... Ezaguerara inoiz etorri ez zana
· Niño de toda la vida
Aur jaio’ ta aur il. Zartzean burua aultzen zaiona
· Viejo que chochea; que cae en la segunda infancia
Aur jaioperria edo beratxoa’ itotzeko peril andian, berekin eratzo oi zuan inudeak
· Solía acostarla consigo
Aur jaioperria edo beratxoa’ itotzeko peril andian, berekin eratzo oi zuan inudeak
· Criatura recien nacida o muy tierna aún
Aur maite au gurekin dela’ ez gera ezeren bildur’ naiz dena dela
· Pase lo que pase
Aur onen eske negokion Jainkoari
· Le pedía este hijo
Aur oni korda etortzen zaionerako’ neri joango zait
· Para cuando éste llegue a tener conocimiento, yo lo habré perdido; ya habré muerto yo
Aur ori’ inoiz ere osabidean ezta jarriko
· Nunca mejorará
Aur orrek’ eztu bere kontrako negarrik. Guri dago. N.B. Besteren etxean errez azten
baitira umeak; eta bere kontrako negarrez ari dana’ igartu egiten baita
· Quien llora sin que se le atienda
Aur orrek’ eztu bere kontrako negarrik. Guri dago N.B. Besteren etxean errez azten
baitira umeak; eta bere kontrako negarrez ari dana’ igartu egiten baita
· Se marchita; se adelgaza
Aur orrek’ eztu bere kontrako negarrik. Guri dago. N.B. Besteren etxean errez azten
baitira umeak; eta bere kontrako negarrez ari dana’ igartu egiten baita.
· Se ve que está bien cuidado el nene
Aur orrentzako’ beste jaberik ezin nezake topatu Zu zerori baizik
· N.B. Jabe es fundamentalmente lo mismo que responsable. El padre de esta criatura
eres tú, y nadie más
Aur txiki arekin batean’ zer negar gozoak emango zituzten Ama Birjinak eta Josef
maiteak...!
· Qué dulces lágrimas derramarían!
Aur txikiak mingainez itzegiten etzuan garaian’ biotzez, musuka ta igurtzika
adierazten ziozkan amari nai-beste gauza
 · Entre besos y caricias
Aur txikiak mingainez itzegiten etzuan garaian’ biotzez, musuka ta igurtzika
adierazten ziozkan amari nai-beste gauza
· Le daba a entender la mar de cosas
Aur txikitxoak amaren bularretik artzen duen ugatza
· La leche que mama de los pechos de su madre
Aur-denboran bataiatutakoak
· Siendo aún párvulos
Aurdun zegoala ezagutu zuenean’ ezin geiago arrotu zan
· Se engrió sobremanera
Aur-egiteko egunetara zanean
· Llegar a los días del alumbramiento
Aurgiteko bete-bete zegon emazteari’ suminak eman zioten, au aditu zuenean
· Le acometieron los dolores de parto
Aur-giteko omen zegoan andrea, agiri-agirian
· Próxima a dar luz
Auri dok auri! Amaikatxu aize arro sartun juek buruetan!
· Cuántas pretensiones locas han hecho brotar...!
Auriol xori-buru ari zen xahu ta xahu
· El atolondrado de A
Auriol xori-buru ari zen xahu ta xahu
· Gastar a más y mejor; derrochador
Aurkez, atzez, goitik, beetik, zearka ta zuzenka eraso zioten beingoan Frantzesari...
· Por todos lados y en todas direcciones
Aurkez-aurke jarri ziran bertsolari biak
· Ponerse frente a frente
Aurki agiriko’ Maria Mainariko. Gero ageriko Pedro Agarreko...
· El tiempo se encargará de demostrarlo
Aurki asi bearko diagu kontuak ateratzen, berandutu-gabe... -Oraindik ez dago
orlako estutasun gogorrik, sagar-joaldiak bukatu-arte.
· Sin dejar para más tarde
Aurki asi bearko diagu kontuak ateratzen, berandutu-gabe... -Oraindik ez dago
orlako estutasun gogorrik, sagar-joaldiak bukatu-arte
· No hay tanta prisa todavía
Aurki egingo dizkigu ausi-atereak gazta berrian..., gure lagunak
· Pronto se notarán sus sisas
Aurki emen degu semea... Ari da ordua alderatzen... -Tira ba, geran!
· Ea, pues,... movámonos!
Aurki emen degu semea... Ari da ordua alderatzen. -Tira ba, geran!
· Ea, pues, movámonos! N.B. Notar la forma imperativa de izan
Aurki gera laugarren urte-mugan. Il zala
· Cuarto aniversario
Aurki itzalduko du
· Pronto se volverá oscuro el tiempo
Aurki utziko ditut nik mundu ontako lanak
· Pronto concluirá mi quehacer en este mundo
Aurkitu leitekez, biar edo etzi, gurasoakaitik txarto esateko zorian
 · En ocasiones de quejarse de
Aurkitu nintzan erbestean’ dirurik ez-ta
· En tierra extraña... sin dinero
Aurkituriko gauzea zuretzat gorde izan dozu, jakitera egin-bagarik norena dan?
· Sin entrar en averiguaciones sobre
Aurminak artu zuten Rakel
· La sorprendieron los dolores de parto
Aur-ondoan nintzan egun aietan
· Había dado a luz poco antes
Aurpegi eman nai badidazu’ zer mutil zeran ikusiko det, argitan zatozenean
· Si quieres darte a conocer en vez de enviarme anónimos
Aurpegi eman nai badidazu’ zer mutil zeran ikusiko det, argitan zatozenean
· Ya veré qué traza de hombre eres
Aurpegi guztia ainbeste jotez baltziturik, ta antz guztia galdurik gelditu jatzun
· Todo desfigurado
Aurpegi guztia ainbeste jotez baltziturik, ta antz guztia galdurik gelditu jatzun
· Amoratado de golpes
Aurpegi muxinak ikusten badituzu’ obe da askoz, etortzeko asmoa ez aurrera
eramatea
· Si ves que ponen mala cara a tu petición
Aurpegia aldatu-bage entzun du kanta, Katalin-ek
· Sin inmutarse
Aurpegia du ispilu eta mingaina kanpai, biotzak
· En el rostro y la lengua se expresa el corazón
Aurpegia irri-bearrez argi-argi dabela’ poz-arren egoten da begira
· Con cara radiante de gozo
Aurpegiaren zoragarria!... Zerua bera liluratzeko’ malko bat luke ederrena!
· Qué rostro tan hechicero!
Aurpegiek galdu dituzte... Elkarrekin aserretu dire, eta gogorki ala ere
· Han roto las amistades de mala manera
Aurpegi-ezagutzaile txarra naiz ni
· Mal fisonomista
Aurpegi-orrazean’ aitaren itea antza ba du
· En el corte de la cara...; en el perfil
Aurpetik lan egin dute
· Han trabajado bajo cuerda
Aurra an etzutela ikusi’ eta beraren begira egon ziran; eta agertzen etzitzaiela
ikusita’ ... beren-aren bilan abiatu ziran
· Se pusieron a buscarle
Aurra an etzutela ikusi’ eta beraren begira egon ziran; eta agertzen etzitzaiela
ikusita’ ... beren-aren bilan abiatu ziran
· Estuvieron esperándole
Aurra aurrik bataiatzen denean
· Siendo aún párvulo
Aurra’ azten eta bizkortzen ari zan, senez beterik
· Llenándose de sabiduría; de perfección intelectual
Aurra bere besartean ez eukitzera’ inondik onik etzeukan
 · No podía sosegar en manera alguna
Aurra bere besoan aztea askoz obea luke ama orrek’ besteren esku utzi baino
· Criarlo a sus pechos
Aurra bidean zerabiltela antz-emanik’ apaizarengana agertu ziran
· Al advertir el embarazo
Aurra dunak’ aurra lan
· La que tiene hijos, ya tiene bastante trabajo
Aurra dunak’ aurra lan Aurra duena’ lotua dago; aurrari kontu egin bear
· Bastante trabajo tiene la madre con criar al hijo
Aurra emanda laster ekarri zuten emaztea etxera, baina ordurako ila zan senarra
· En seguida de dar a luz
Aurra etxean palta dala ikusteak gurasoen biotzean josten duan elorr-arantzak’ ez du
neurririk
· La espina de dolor que clava en su corazón la ausencia del niño
Aurra’ ez mintzo ta ez korde zegon
· El niño no tenía voz ni señales de vida
Aurra ikusirik eriotzaren atzamar bixen ondoan’ belaunikorik jarrita olan dino,
arimako estuan
· Viendo a su hijito entre las garras de la muerte
Aurra ikusirik eriotzaren atzamar bixen ondoan’ belaunikorik jarrita olan dino,
arimako estuan
· En su angustia
Aurra jasotzen duenak’ aita-jauna ta amandrearen izenak dauzkate
· Quienes apadrinan a una criatura en el bautizo
Aurra mundura zuenean’ ama ere il zan, aurrari izena emateko beste leku-gabe
· Sin tiempo más que para
Aurra mundura zuenean’ ama ere il zan, aurrari izena emateko beste leku-gabe
· Dar a luz
Aurra nun dan galdetzen dute; ta inork aztarrenik ez die ematen, bide-lagunen artean
· Nadie sabe darles razón de él
Aurra oian ilda ikusteak berak’ ez du amaren biotza geiago estutzen’ nola semetxoa
bazterren baten galtzeak
· No le causa mayor congoja que
Aurra seaskan zegon; Kruz’ eserita; eta Juan’ zutik, seaska-bazterrean; aurra’ iltzera
zijoan
· Al lado de la cuna
Aurra’ zure gain gelditzen da
· A tu cuidado
Aurrai pozgarri bat emateagatik’ baratzako piko-ondotik bost piko artuta’ bana
eman zien
· Para obsequiar a los niños
Aurrai sabel-oia kentzeko ona izaten omen zan jaboi ori. Sabel-loi?
· La costra o suciedad de la cabeza
Aurrak aita ezpadu ere’ artakotzat dauka
· Por tal lo tiene
Aurrak’ aurdanik ikasi bear lituke gauza oriek
· Desde la infancia
Aurrak baino su ta indar andiagoak ditu gaztekiak
· Más ardor y fuerza, el joven
Aurrak bere amari egiten dizkan parriska gozoak
· Dulces sonrisas
Aurrak bularra ainbat maite det nik Orijo
· Amo a este pueblo de Orio con toda efusión
Aurrak ele baleza!... Betik dago zinkuruka; eta ez dakigu erran zer dion
· Si pudiera hablar el nene!
Aurrak eta adinean aurreratuak
· Párvulos y no párvulos
Aurrak eta etxeko lanak besteri utzita’ kalera datoz inude, neketik igesi
· Rehuyendo el trabajo
Aurrak lotzeko asko eztiran ari-zuntzakin nasten gaitu etsaiak
· Con unos hilillos de nada...; sumamente endebles
Aurrak lotzeko asko eztiran ari-zuntzakin nasten gaitu etsaiak
· Enredar, enmarañar, aprisionar
Aurrak’ ondo-gabeko estea du
· No se sacia nunca
Aurrak ongi ikustetik’ aserre ematen diet
· Les reprendo
Aurrak ongi ikustetik’ aserre ematen diet
· Por el bien de mis hijos
Aurrak ongi ikustetik’ aserre ematen diet. Erakutsi-bearrez. G.
· Por enseñarles bien; por buscar su bien
Aurrak ostikopean zerabiltzkiten
· Atropellar
Aurrak’ sorginak izango zituala esan zioten; eta egiteko promesa Getariako San
Proontziri. S. Prudentzio-ri
· Estar embrujado
Aurrakin axola artu bear lizateke
· Preocuparse por
Aurraren ederra!
· Qué hermoso niño!
Aurraren galdeen bizitasuna ikusita’ beren barrunak zabaltzen zitzaizten guziai
· Se henchían de gozo
Aurraren nai guzia’ aur-artean da
· Todo el afán del niño
Aurraren negarrak’ kupitu zuten, Printzesa
· La movieron a compasión
Aurraren oin-arrastoak ere’ alde artan ikusten ziran
· Las huellas de sus pasos
Aurrari itxura-antzeko eziketa eman nai diogu
· Decoroso, decente, aceptable
Aurrari zer gertatzen zitzaion ikusteko’ zai ipini zuen amak, aren arrebatxo bat
· La puso a vigilar
Aurraz emon deutsanak’ ezin eskatu legio, emon deutsan baino geiago: geiago
eskatutea’ ez dan gauzea saldutea da
 · Vender algo inexistente
Aurraz emon deutsanak ezin eskatu legio emon deutsan baino geiago: geiago
eskatutea’ ez dan gauzea saldutea da
· Prestar, adelantar
Aurre bien eskuen azpitik joateko’ eragozpenik ez da dantzarientzat’ badira gisako
· Si son dignos. Si no son indeseables
Aurre’ eri luzea Aurrak’ lanik asko ematen amari; luzaro eri dagonak bezela
· Cuidados prolijos y prolongados que exige de su madre la criatura
Aurre ontan pasa du naparreria beiak
· últimamente, recientemente
Aurre ortantxe bialdu det mutila
· Hace un momento
Aurre zorrotz-dun ontzi baltz bat dator, txistu-ots andiakaz
· Silbando con fuerza
Aurre zorrotz-dun ontzi baltz bat dator, txistu-ots andiakaz
· Barco de proa estrecha
Aurreak aurreana dauke
· Lo primero es lo primero; la primacía corresponde naturalmente al primero
Aurreak erakusten baitu atzea nola dantzatu. Egunen batean’ ikusiko dezu zuk ere
· Ya sabré pagarte en la misma moneda. Ya recibirás alguna vez tu merecido
Aurreak erakusten du’ atzea nola dantzatu
· Ya tendremos en cuenta a su tiempo eso que ahora decís
Aurreak erakusten du atzea nola dantzatu
· Donde las dan, las toman. Experiencia, madre de la ciencia
Aurreak erakusten du atzea nola dantzatu
· El pasado enseña el ejemplo a seguir; hagamos caso a los experimentados
Aurreak erakusten du’ atzean nola dantzatu: ordainez oilaxko
· Te pago con la misma moneda...
Aurreak erakutsiko du’ atzea nola erabili
· Se bailará al son que toquen
Aurre-aldeko mendi-tontorrean eliza eder bat ikusi nuen’ bere kanpan-torrearekin
zerua jo naiean bezela
· Como si quisiera tocar el cielo
Aurrean artu ta eraman zituun, umeak
· Se los llevó quieras que no
Aurrean artuta, ondatu zan andik
· Cargando con todo
Aurrean artuta, ondatu zan andik!
· Largarse, desaparecer
Aurrean batera, ta atzetik bestera... Au ez da Judas baten legea berbera?
· El modo de obrar de Judas: traición
Aurrean batera, ta atzetik bestera... Au ez da Judas baten legea berbera?
· Mostrar dos caras
Aurrean beti’ amarr-alako zuten etsaia
· Tenían siempre en frente un enemigo diez veces superior
Aurrean biali zazu alproja ori!
· Mándalo a paseo!
Aurrean daroaguz ogeta zazpi kilometroko bidean errusitarrak
· Llevan 27 Kms. huyendo de nuestra persecución
Aurrean ipini eusten jateko guztia jan neban... A zan gosea, kendu nebana!
· Qué hambre, la que me eché de encima!
Aurrean jarrita egon egiten omen zitzaion sorgina
· Se le plantaba delante, permaneciendo quieta
Aurrean-ganera jautsi nintzan
· Me caí de bruces
Aurre-bide guztiz andia izango da ori egitea
· Se habrá hecho un gran adelanto con ello; gran progreso
Aurre-bidea artu deutse txakurrai’ geure berna-arinak basauntzak
· Les ha tomado ventaja...; se les ha adelantado
Aurreikara ezin dabenean’ alboikara sartu gura jakez
· De frente; y de costado o soslayo
Aurre-jokuan’ pelotagana jarrera txit du gertua. Enbil-ek
· Tiene muy buena colocación
Aurre-jokuan’ pelotagana jarrera txit du gertua. Enbil-ek
· En su puesto de delantero
Aurrek’ kargarik ez dute jasotzen; baino kontuak bai
· Cuidado con lo que se dice en presencia de los pequeños!
Aurrek’ ondo-gabeko estea du... Bein ere ez asetzen
· No se sacia nunca...; estaría siempre comiendo
Aurrekera begiratu eiok gizonari, ez atzekera; albokera-bere ez
· Mírale de frente; no de espaldas, ni de soslayo
Aurrekin etziten dena’ zikinik xaikitzen jaikitzen da
· Quien con niño se acuesta
Aurreko aldeak erakutsi dit’ nola erabili atzea
· No hago más que bailar al son que me tocan
Aurreko aldean ijito-pila bat jarri zitzaidan
· Se me puso delante
Aurreko aldera joanik’ eman zion belarrondoko bat
· Abalanzándose sobre él
Aurreko aldetik indarrik ez’ ta atziak oso baldarrak... bei gaxo arek
· Débil de pecho y torpe de andares
Aurreko aldian esango dijet, lotsatu-gabe
· Se lo diré cara a cara; con toda nobleza
Aurreko ankak altzatzen ebazan astoak; baina atzekoak’ ezetara-be ez
· En manera alguna
Aurreko arratsean preminazko zeregin batek itzarrik euki ebalako’ logura zan
· Tenerlo desvelado
Aurreko astean sartu genduzen landarak’ lurra artu dabe
· Ya han tomado; ya han prendido
Aurreko besoa autsita’ arinik ezin-eginda geratu zan basaurdea
· Sin poder correr con agilidad
Aurreko bi belauntxoak egotzirik lurrari’ burua makur ta belaun-koxkortxoen
gainean adoratzen zuan Jauna. Bildotsak
· Puestas en tierra
Aurreko bi belauntxoak egotzirik lurrari’ burua makur ta belaun-koxkortxoen
gainean adoratzen zuan Jauna. Bildotsak
· Hincado sobre sus rodillitas
Aurreko bi belauntxoak egotzirik lurrari’ burua makur ta belaun-koxkortxoen
gainean adoratzen zuan Jauna. Bildotsak
· Las dos patitas delanteras
Aurreko dantzariak erakusten dio ondokoari’ nola egin
· El ejemplo arrastra
Aurreko edo testigu gezurti batzuek irabazi zituzten
· Sobornaron testigos falsos
Aurreko egian’ ji ta jau zaunkaz zebiltzan erbi-zakur eder bi
· Iban y venían ladrando dos lebreles. Rastreaban
Aurreko egun oietan lo gozoan egon ginanak’ a ze esnaera izan genduen!
· Los que estábamos tan tranquilos, sin saber lo que pasaba en el mundo
Aurreko guztiak barreka egozan’ agure zar bat umeen artean txintxilan ikusita
· Reían
Aurreko guztiak barreka egozan’ agure zar bat umeen artean txintxilan ikusita
· Todos los presentes o circunstantes se reían
Aurreko guztiak barreka egozan’ agure zar bat umeen artean txintxilan ikusita
· Bromeando
Aurreko negu ontan’ ez du galdurik egin
· No ha desmejorado
Aurreko txanda batean
· Hace unos días
Aurreko zarrak il ziran, baina... oinordekoak ba datoz. Ba datoz bertsolari gazteak
ere
· La sucesión continúa
Aurreko zazpi barikueetan ur ta ogi barau egiteko aginduten eban legeak
· Ayunar a pan y agua
Aurreko zugatz-to baten’ kanta ta kanta dago, eztanda egin bearrez soinutzen,
kardantxiloa
· Cantando a todo cantar
Aurrekoa gogortzen asi-orduko’ mutil au beti apaltzen zan, beti ixiltzen. Eztabaidarik
euki ezin beragaz
· Para cuando el interlocutor empezaba a endurecerse en la conversación..., a ponerse
fuerte
Aurrekoa neurtzen dozun neurriagaz neurtuko zara
· Al prójimo
Aurrekoak erakusten du’ atzekoak nola dantzatu Aurrelariak erakusle ona izan bear
· Necesidad del buen ejemplo de los guías
Aurrekoak ordu betean egin eban marka’ amasei minutuan ondu eban: bai eukek bei
aretxek, zanetan indarra!
· Vaya fuerza la de aquella vaca!
Aurrekoan’ asko gelditu ziran ikusi gabe, tokirik-ezta
· Por falta de sitio o de entradas
Aurrekoan’ asko gelditu ziran ikusi-gabe, tokirik-ezta
· La vez anterior
Aurrekoan bezala erantzun zien’ gizonak esana baino Jainkoarena lenago zala
· Como la vez anterior
Aurrekoan bezala erantzun zien’ gizonak esana baino Jainkoarena lenago zala
· Las órdenes de los hombres
Aurrekoaren pekatuak’ eztau garbitzen gurea
· El pecado del prójimo no justifica el nuestro
Aurrekoaz asarratu-barik’ nekez amaituko eban gauza
· Sin romper con el interlocutor
Aurrekoen anka-arrastoai segitu balie’ beste oilarrek egingo zioken kukurruku
· Seguir las huellas de los predecesores
Aurren artan’ bai; gero ordea?
· A los comienzos aquellos
Aurren artan’ etzan alakoa etorri
· En un principio
Aurrena’ bakoitza, norbera da; urrena’ besterik
· Antes es Dios que los santos...; la caridad bien ordenada empieza por sí mismo
Aurrena’ bat etortzen dek geinetan...; bainan ba zekitek bi ta geiago etortzen ere
· También suelen o acostumbran a veces
Aurrena’ Jainkoarekin egin bear ditut kontuak
· Arreglar las cuentas con Dios
Aurrena zure etxea garbi zazu, bestearena garbitzen asterako Zerorren utsak ken
itzazu, leenago.
· Médico, cúrate a ti mismo!
Aurrena zuzen asi zan, gero okertu bazan ere
· A lo primero comenzó bien
Aurrenak eta azkenak...!
· Primera y última vez! No las probaré más!
Aurren-aldi artan’ Espainako jeneral ots-andikoak bata bestearen leian zetozen
mendi oetara
· En aquellos primeros momentos
Aurren-aurren’ ona emen oazala, ederra eta zabala: ba dakizue zer amoreri eginen
dion itzala... Ezkonberrien arreoa erakustea.
· A qué pareja va a dar protección
Aurren-aurrena’ Zimurren etxera doaz erriko mutil kantariak’ deus ez emanik ere,
loak astintzera. Olentzaro-gauean
· A interrumpirles el sueño; a no dejarles dormir
Aurren-berri artan’ etzaie arrotz egiten arrazoiketa, berenez zerbait arkitzeko
· En aquellos comienzos
Aurren-berri artan’ etzaie arrotz egiten arrazoiketa, berenez zerbait arkitzeko
· No les resulta extraño o difícil el raciocinar
Aurren-berri artan etzan konturatu
· En los primeros momentos
Aurren-berrian’ ez nuun ezer sentitu; baina aek sutzen sutzen joan zitzaizkidan,
gerora. Osinak
· Sentir el ardor de las ortigas
Aurren-berrian’ ez nuun ezer sentitu; baina aek sutzen sutzen joan zitzaizkidan
gerora. Osinak
 · De momento; en los primeros momentos
Aurren-berrian ondo iruditu zitzaigun
· Al principio...; a los comienzos
Aurrendari ipini dabe
· Ponerlo al frente; de jefe o guia
Aurrenean’ egongo ziran geldi uztar-beiak; baino aspertuta etxera-naiean asiko’
aiengandik ezertxo ere aldegiten banu
· A poco que me apartase de ellas
Aurrenean’ egongo ziran geldi uztar-beiak; baino aspertuta etxera-naiean asiko’
aiengandik ezertxo ere aldegiten banu
· Al principio
Aurrenean’ ixeka egin zioten kainoi ari; baina geroan’ bai negar ere
· A lo primero...; pero con el tiempo
Aurrenean’ ixeka egin zioten kainoi ari; baina geroan’ bai negar ere!
· Pero con el tiempo
Aurreneko era aek batetan jetxi ote ziran gure gaurkoetara, bidean asnasik artu
gabe?
· De una vez
Aurreneko era aek batetan jetxi ote ziran gure gaurkoetara, bidean asnasik artu-
gabe?
· Sin interrupción; sin solución de continuidad
Aurreneko itza’ au atera zuun
· Fue lo primero que dijo
Aurreneko loa zuun esnatu zendunean; eta gero begiik ezin itxi gau guzin
· Era en el primer sueño
Aurreneko seme biak lurrean agiri etzirala artean’ etorri zan ama erri ontara
· Cuando apenas se veían en el suelo; siendo ellos todavía muy niños
Aurreneko urteetan etzuan aurrik izan
· En los primeros años de matrimonio
Aurrenekoa aurreneko da’ ta eskerrak zor dizkagu, ezertan asi baino len
· Lo primero es lo primero
Aurrenengo ardiak artu daben bidetik doaz besteak
· Siguen como borregos
Aurrenengo arrautz-aldia zuten oilanda aek
· Eran primerizas. Era su primera postura
Aurrenengo’ ortik asiko zitzaidan
· Echar en cara
Aurrenengo’ ortik asiko zitzaidan
· Lo primero de todo
Aurrenengoak’ arrotu egin ziran; urrenenengoak urrenengoak baino obeto atera
zaizkit. Pasteltxoak
· Cada vez mejores
Aurrenengoetatik bat’ bera izan zan, Aide-Nagusien arrotasuna buruz-beeratu
zebana
· Abatir o humillar su orgullo
Aurrenengoetatik bat’ bera izan zan, Aide-Nagusien arrotasuna buruz-beeratu
zebana
 · Uno de los primeros que
Aurrenetik asi ta eskutik-eskura bezala Kristau guzioi eman zaizkigun egiak
· Verdades recibidas por tradición
Aurrenetik bildur eman bazioten ere’ arrezkero etzegoan bildur-biderik
· Aunque les inspiraron temor
Aurrenetik esan giozu’ kezkarik geiena ematen dizuna...!
· Dile lo primero de todo
Aurrenetik’ ez-keinu egin zuen Beltxak, bertsotan asteko; baina ustu-naiean zeukan
barrena
· Al principio
Aurrenetik’ ez-keinu egin zuen Beltxak, bertsotan asteko; baina ustu-naiean zeukan
barrena
· Tenía ganas de soltar lo que llevaba dentro
Aurrenetik’ ez-keinu egin zuen Beltxak, bertsotan asteko; baina ustu-naiean zeukan
barrena
· Hizo ademán negativo
Aurrenetik’ ia guztiak bere aurka zitun alkateak errian: betiko zorpean sartu bear
zuala erria, erria ondatzera zijoala, ta orrelakoak
· Que iba a entrampar al pueblo
Aurrenetik’ igon-antza egin eban laurlekoak
· Mostró tendencia a subir
Aurrenetik txil egiten duna’ galdua dago
· Quien se da por vencido desde el principio
Aurrenetik’ zearo kendu zidan mina
· Desde el primer momento
Aurrenik’ larregi dinardu berbetan
· Se alarga demasiado hablando
Aurrenik’ larregi dinardu berbetan
· Por de pronto, en primer lugar
Aurrera aitatu bear ditugun gai batzuek
· Más adelante, ulteriormente
Aurrera baino len
· Antes de proseguir
Aurrera batzuk egin ditu frantsesean
· Ha hecho algunos progresos o adelantos
Aurrera beste aldi batean esango dizuet zergatik
· Más adelante, en otra ocasión
Aurrera dator aurten goiz-garia
· Viene muy avanzado, muy temprano
Aurrera dijoa ilargia, bere Egileak emandako bidean’ beti azi ta beeratu, ilberri-
ilberetan
· Crecientes y menguantes; novilunios y plenilunios
Aurrera doian il onen 10-ean batu ziran Donibane Lohitzunen Bidasoaz anditiko
euskaltzaleak
· El 10 del mes en curso
Aurrera, eder ori! erantzun eutsen aingeruak
· Pasa adelante, querido!
Aurrera emon diran barriak’ beroegiak dira
· Exageradas
Aurrera emon diran barriak’ beroegiak dira
· Noticias prematuras
Aurrera ere’ obeko degu leen bezelaxe uztea
· Mejor será que
Aurrera! esanaz’ jo zuan bizkarrean, fusilaren ipurdiaz
· Con la culata del fusil
Aurrera etortzeko esan-zai zegoon
· Esperando a que le invitasen a entrar
Aurrera, gizona!... Oba ez!... Eztakizu ondo norainoko poza damoskuzun!
· No faltaba más!
Aurrera, gizona! Oba ez!... Eztakizu ondo norainoko poza damoskuzun!
· No sabes la alegría que nos da tu visita!
Aurrera goaz geure arpidean, baina ondo nekez... Ozta-ozta ogetabost ogerleko batu
dira. Mutilak! Nun gagoz? Au da baso mutuetan didarr egitea!
· Esto sí que es predicar en desierto!
Aurrera, ilda jausi arte! Gero izango dana’ Jaungoikoaren eskuetan itzita
· El futuro
Aurrera, ilda jausi arte! Gero izango dana’ Jaungoikoaren eskuetan itzita
· Hasta la muerte
Aurrera, jai ta jornala izan deigun-arte!
· Hasta conseguir vacaciones pagadas
Aurrera jarraitu eban Txanton-ek, oinkadarik galdu-baga’ neskatilearen jarduna
gora-bera
· Sin detenerse; siguiendo su marcha
Aurrera jausiko ete dan edo ez ete dan jakin-ezak bildurtuten dau gure arimea
· En el futuro
Aurrera jausiko ete dan edo ez ete dan jakin-ezak bildurtuten dau gure arimea
· La incertidumbre o inseguridad de
Aurrera joakon gaixoa’ ta eleizakoak eskatu euskuzan
· Su enfermedad seguía avanzando
Aurrera joan ginan’ oinpea ederki minberaturik
· Con los pies bien doloridos
Aurrera joango baginan’ eskuak eman bear ziran; ta eman ziran... Eskua emateak zer
dakarren’ ba dakigu orain ondo-asko!
· Había que dar libertades
Aurrera, Manuel! Euskal-erri guzia peskizan daukazu!... Ia austen dituzun
Uzkudunen markak!
· Todo el País está en suspenso, pendiente de lo que vayas a hacer
Aurrera, mutilak! Atanok-be irabazi ta galdu egiten dau; ta beti irabaztekorik’
oindino ezta sortu...!
· No desanimarse por la derrota! No siempre ha de ser ganar
Aurrera, mutilak! Gazterik egin gaituk danok emen gizon: libertadeak jeuskuk egin
ainbeste on!
· A ella le somos deudores de tamaño beneficio
Aurrera, mutilak!... Jarrai idazten, inori irainik ezarri-barik!... Eta ez ikaratu bateko-
 besteko barriketakaz; ze danan eretxia’ gatx da egiten
· Sin ofensas para nadie
Aurrera, mutilak!... Jarrai idazten, inori irainik ezarri-barik!... Eta ez ikaratu bateko-
besteko barriketakaz; ze danan eretxia’ gatx da egiten
· No preocuparse por lo que puedan decir unos y otros
Aurrera, mutilak! Jo ta keia!... ta ez atzeratu ezegaitik!
· Animo! Sin miedo!
Aurrera neu ondino-be’ ta bestea ixilik!
· Prosigo diciendo mis cosas... y el otro, sigue callado
Aurrera, nor dan!
· Entre, sea quien fuere!
Aurrera ta gutxiago utziko omen du ezer nere mendean
· Cada vez se fiará menos de
Aurrera ta gutxiago utziko omen du ezer nere mendean
· Cada vez se fiará menos de
Aurrera ta maizago ta luzeago idatziko diguzun pozean’ pa aundi bat emanaz agur
egiten dizugu
· Cada vez con mayor frecuencia
Aurrera ta maizago ta luzeago idatziko diguzun pozean’ pa aundi bat emanaz agur
egiten dizugu
· Confiando ansiosos que
Aurrera txarrago goaz: igaz gaizki ta aurten pizkat okerrago
· Vamos cada vez peor
Aurrera zijoalakoa egin bazuan ere’ bertan geratzeko gogoa zuan, aiei jan-ondo gozo
hura emanaz
· Dándoles aquella dulce sobremesa
Aurrera-aldi edo atake aundi-xamarra izaten zanean’ erreka-zoko ta leku babesetara
aldegina izaten zan jendea, tiro-beldurrez
· Un avance considerable
Aurrera-biderik ez eman orri, ba-ezpada!
· No le deis entrada o confianza
Aurrera ere’ elkarren berri jakingo degu, ta lasai egon beinepein!
· Ya tendremos ocasión de comunicarnos
Aurrera ere’ elkarren berri jakingo degu, ta lasai egon beinepein!
· Ya tendremos ocasión de comunicarnos
Aurrera ere gutxika-gutxika gauza andira eltzeko asmoa du
· En lo sucesivo; en adelante; más tarde
Aurrera ere’ obeko degu len bezelaxe uztea
· En lo sucesivo
Aurrera ere oraindaino bezala segi dezala beti Gipuzkoak, dan-arte!
· Mientras viva
Aurrera ere otsak izango dira’ zuzenago ez bazabiltza
· No faltarán críticas en adelante, como hasta ahora
Aurrerago aitatu dodan liburu orretan
· Anteriormente
Aurrerago esan dan moduan ipiniko dozu
· Anteriormente
Aurrerago joan-irudi egin zun
· Hizo ademán de proseguir más adelante
Aurreragoko astean il zan, gure lagun on orren emaztea
· En la semana precedente a la última
Aurreragoko eguraldi gaiztoa zerbait baretu zan
· Mejorar el mal tiempo de los días anteriores
Aurreragoko lanik ba daukate orik!
· Algo más urgente que eso
Aurreragoko lanik ezpanu’ ni ere joango nintzake pozik
· Si no tuviera otros quehaceres más apremiantes
Aurreragoko txandan Erregeren buruzarietatik ikusi izan zituzten laburtasunen
bidez’ minberatuak zeuzkaten biotzak
· Por causa de los desaires o mezquindades sufridos de
Aurreragoko urtean au bezela’ urte onetan hura zan apaiz-nagusi
· El año anterior
Aurreragokoak utzi’ eta atzeragokoak egin: egin bear izan ditut
· Aplazar asuntos más urgentes, y despachar otros de menor urgencia o importancia
Aurrerakada aundia egin degula? Ez dakigu nun. Emen beintzat’ amar ordu lan egin’
eta goseak bizi gera. Orlaxe, itzik-be kendu-barik, goseak
· Así como suena...; sin exagerar
Aurrerako artu zituen asmo berriak
· Sus propósitos para el futuro
Aurrerako erabakiak
· Propósitos para el futuro
Aurrerakoan arpegi astunagaz begiratuko deust
· De aquí en adelante
Aurrerakoan arpegi astunagaz begiratuko deust
· Mirar con malos ojos
Aurrerakoan’ etzatzu deituko Abran
· En adelante
Aurrerakoan’ etzatzu deituko orrela
· En adelante
Aurrerakoan eztakigu zer ikusteko gauden
· Quién sabe lo que nos reserva el provenir...!
Aurrerakoan’ gobernuaren soldaduzkoan sartu ditezke, lengo irabazpideakin
· Con sus sueldos anteriores
Aurrerakoan’ gobernuaren soldaduzkoan sartu ditezke, lengo irabazpideakin
· Ingresar en el ejército
Aurrerakoan izango zala esan eban gureak; beste orrenbeste egin bear leuke zuenak
· Debería hacer lo mismo
Aurrerakoan’ mesede onen oroipena’ oso itxatsirik gelditu zitzaion biotzean
· Se le grabó firmemente
Aurrerakoan ere izango dituzu tripa-zorriak eta piper-minezko umorea!
· Andar de mal humor, inaguantable
Aurrerakoan ere izango dituzu tripa-zorriak eta piper-minezko umorea!
· Cómo no vas a tener ahora y después...!
Aurrerakoan ere izango dituzu tripa-zorriak eta piper-minezko umorea!
 · Pasar hambre
Aurrerantzean, astoa’ ugazabak anoa geituta’ nai baino obeto, oparo ta gozoro bizi
izan zan
· Estupendamente, al pelo...
Aurrerantzean’ ekarrizu ume ori zeugaz batera; ta negar egin daiala ementxe, urtu-
arte
· Que llore todo lo que tenga que llorar
Aurrerantzean ez ete dabe euskaldunak euki nai izango, erbestera joan-bagarik,
euren semeak nun gizon egin?
· Dónde dar carrera a sus hijos
Aurrerantzean’ ez eutsen alabeari, onerako ez txarrerako’ mutil aren ganean
berbarik aittatu
· Ni en bien ni en mal
Aurrerantzean eztu egingo txal orrek len-dina orru
· Ya no mugirá tanto
Aurrerantzean-be eder bekio Jaunari’ orrelaxe beti izatea!
· Plega al Señor que
Aurrerapen oek’ atzena zekarten aurrena
· Eran progresos al revés
Aurrerapide andia egingo leuke gure erriak
· Avanzaría mucho; sacaría gran provecho
Aurrerapide aundia artu dau bazkun orrek
· Ha progresado, ha adelantado mucho
Aurrerapiderik eztio ematen medikuak
· No consigue hacerle reaccionar
Aurrera-samar sarturik ibili naiz’ eta notizi txarrak datoz Goierri-aldetik
· Me he significado bastante... en política
Aurrera-samartuta daukoguz arazuok
· Bastante avanzados
Aurreratu da, ikatz au. -Bai, onen aitzekiik joan dira ia
· Sí, pronto no va a quedar nada
Aurreratu da, ikatz au. -Bai, onen aitzekiik joan dira ia
· Ya se va mermando; ya se acaba
Aurreratu-samar det, txikoria: berrizko’ laster erosi-bearra
· Queda ya bastante poca
Aurreratu-samar det, txikoria: berrizko’ laster erosi-bearra
· Para otra vez
Aurreraxeago’ ukondoz dira bi laisterkariak, zuzengunean sarturik
· Al entrar en la recta de la carretera
Aurreraxeago’ ukondoz dira bi laisterkariak, zuzengunean sarturik. Laisterka
apustuan
· Van codo con codo
Aurrerazpide andiak dituz erri onek’ denpora gitxian
· Ha hecho grandes progresos
Aurrerea artu deuskue bizkaitarrai
· Tomar la delantera; tomar ventaja a
Aurrerengo musturra sartuta dabezan abertzaleak zarie...; eta ondino orrenbeste
 ikasi-barik zagoze?
· Los más avanzados
Aurrerik-bako aurrerapidea emotea zan
· Era como dar una autorización a medias
Aurreroko urtean’ zakuka biltzen genituen bareak, aateentzat
· Los recogíamos a montones. Sacos enteros de ellos
Aurrerontzean’ aizeak darabilen ostoaren otsak’ izu gorria emango dizute
· Os infundirá pavor
Aurre-samar ibiltzen nintzan gerratean
· Solía arriesgarme en las avanzadas
Aurreskutik-ara’ danak erabatera bazkaitera joan ziran
· Todos juntos
Aurreskutik-ara’ danak erabatera bazkaitera joan ziran
· Después del aurresku
Aurretiaz aurretizik esan bear dira olango gauzak
· De antemano; con anticipación
Aurretik arrokeria asko jo-arren’ atzenengo orduan atzera egin eban, eta ez zan
jokatu jokua
· Se achantó
Aurretik arrokeria asko jo-arren’ atzenengo orduan atzera egin-eban, eta ez zan
jokatu jokua
· A pesar de mucho alardear
Aurretik artuta, ank-otsean eroan bear leukez’ etorri diran bidetik
· Deberían echarlos de allí a cajas destempladas
Aurretik asi ta atzerainoko ebaki luze bat egiten zion txerriari arakinak
· Un corte a lo largo de todo el cuerpo
Aurretik asita’ jai aundia izan degu Ibarr-en
· Comenzando de víspera
Aurretik aztertu dagiela apezpikuak’ ia naikoa direan praile orreek, eginbide
orretarako
· Si son aptos para ese menester
Aurretik emandako naigabeak eta egun gorriak aztu-eragin nai izan zizkan, arrebari
· Hacerle olvidar los días amargos que le había dado antes
Aurretik esan bear ziguten: ez orain!
· Con tiempo; de antemano
Aurretik esan daiteke
· Decir a priori; predecir
Aurretik eta atzetik Estatutoari ingurean dagon burniari jo ta jo ariko balira bezelaxe
urte osoan ariko badira ere
· Combatir con obstinación
Aurretik eta atzetik lagun daroazan berbetatik igarriko jake
· Contexto
Aurretik irakin-eraginiko ura
· Agua hervida
Aurretik joan ziran, besteak baino len’ gauzak euren aukerara gertatzera
· A preparar las cosas a su conveniencia
Aurretik ken akit, gizon deabrua!... Galdu bear deust onek benetan burua!
 · Largo de aquí!
Aurretik ken akit, gizon deabrua!... Galdu bear deust onek benetan burua!
· Me va a hacer perder el juicio!
Aurretik kontuak ataratea oba izango da
· Más valdrá prevenir
Aurretik laztan, atzetik saldu
· Beso de Judas. Traición
Aurrez egin ditu ebiak euriak
· Se han adelantado las lluvias
Aurrez emango zaizkate paperak, bear dan denborarekin
· De antemano; con anticipación
Aurrez esaniko kilo t’ erdiak’ iru t’ erdira jo ebela uste dot
· Subieron hasta tres y medio
Aurrez zer ikusten duan’ ikasi oi du beti gazteak
· Según los ejemplos recibidos
Aurrez-aur aurkituko gara
· Nos hallaremos frente a frente
Aurrez-aurre dagoz gizon bi: bata garerdikoa, ta bestea gaztea
· De edad madura
Aurrez-aurre dagoz gizon bi: bata garerdikoa, ta bestea gaztea
· Frente a frente
Aurrez-aurreko burrukarik gabe’ marrokeriz, ixkinka ta zearka eskuratzen dute
etsaia pizti batzuek
· Sin oponerse de frente; sin lucha frontal
Aurrezean danak’ erderearen lagun utsak izan dira
· No han hecho más que favorecer a
Aurrezean danak’ erderearen lagun utsak izan dira
· Por lo común, generalmente; puede decirse que todos
Aurrezkoari makila bat emotea da, geure burua apurtuteko. Ori da lotsaren lotsa!
· Qué ignominia!
Aurrian dabiltzun ardi-pila ezin zaiturik izan zarela jakinik nago
· El rebaño que gobiernas
Aurrik ez dunak’ etxea jan. Aurrik ez dunak’ mundua jan Alakoak neurririk ez,
askotan; duena ta ez duena jateko arriskuan
· Frecuente irresponsabilidad de quien no tiene hijos
Aurtasuneko sentimentuak dira’ nekezen aztu eta kentzen diranak
· Son los que más difícilmente se olvidan
Aurtemingo geian’ kontu ori zeuri adierazoteko ustean geratu nintzan
· En un reciente número de la revista
Aurten ainbat’ beinere ezta izan
· Tanto como este año
Aurten’ anaia ekarri digu lagun: bere gisako arropa
· Otro pinta o golfo como él
Aurten apirilak ondratu gaitu, ainbat euri nastuetan!... Zer da’ urratu ta eten
zaiguna, goi-aldeko goibeletan!
· Qué no ha caído de esas nubes durante este mes!
Aurten’ ardileek salbiderik eztute
 · No tienen salida o venta
Aurten’ arta-txomorrik ez ei da izango Ubide-n
· No se recogerá ni una mazorca
Aurten’ aspaldiko berorik gogorrenak izan doguz
· Hacía mucho tiempo que no hacía tan fuertes calores
Aurten aurreratxu etorri da kanpoa; neguaren azken-aldea bigun-samarra izan
dalako
· Adelantarse demasiado la vegetación
Aurten’ aurreratxu etorri da kanpoa; neguaren azken-aldea bigun-samarra izan
dalako
· Bastante benigna estación
Aurten’ aurrerea jatorku garia
· Viene precoz
Aurten aurreskura’ eta datorren urtean aldarera bertara, naiko du orrelakoak...!
· Al propio altar: nupcias
Aurten aurreskura’ eta datorren urtean aldarera bertara, naiko du orrelakoak...!
· Pretenderá ésa
Aurten ba da sagarrez zapart... Leher. L
· Una enorme cantidad de manzana
Aurten’ bapo gajabizak, ur-bitsetan-lez, geure gogo-gogoko abesti ederrak entzuten,
takean-takean
· Como de fiesta
Aurten’ baztanga-soinurik ez da izan
· No se ha oído hablar de viruela
Aurten bi urte etorri zan
· Ahora hace dos años
Aurten du 50-garren urteburua
· Este año se cumple el cincuentenario
Aurten’ edoi baltza ta euri ziria ugari izan dira
· Cielo nuboso y mucha llovizna
Aurten’ egizko kutsu jatorra nai genioke erantsi festa-orri
· Querríamos comunicarle un sabor genuinamente nuestro
Aurten etortzerik izango ote du? .-Naiko lan!
· Lo dificulto...; será difícil
Aurten’ etsai berrijak... geiegi ijez igaz-ta
· Por si fueran pocos los que teníamos el año anterior
Aurten’ euriaren euriaz atzeraturik daudez euraen zereginak
· Por lo excesivo de las lluvias
Aurten’ ez gera egokitu, alkarrekin egoteko
· No hemos tenido ocasión de
Aurten ez niak zuekin erromerira; alare’ zuek baino an-ago izango nauk
· Estaré allí más presente que vosotros en espíritu, con el deseo
Aurten ezereza jaubetu da portu-alderdiagaz... Urtengo al dau zer edo-zerk’
negurako urun apur bat erosteko!
· La penuria ha hecho presa en nuestros puertos
Aurten eztabe marti-sosuak, lenago-lez, goizaldean’ uda-barrien etorrerea edestu,
arte zarrean
 · Tordos ??
Aurten eztogu ikusi Bilbon koko-marro zaratarik Autsen egunean
· Bullicio de máscaras
Aurten eztogu ikusi Bilbon koko-marro zaratarik Autsen egunean
· Miércoles de Ceniza
Aurten Frantziak’ esku-lan-gei guti du erosi bazterretan
· Ha comprado poca materia prima
Aurten gari asko izan da; baina ez da artu gaztainarik
· No se ha dado la castaña; se ha malogrado
Aurten gari asko-samartxu dagolazkoa entzun dogu
· Hemos oído decir que hay bastante trigo
Aurten gari ederrak dagozala’ ta pozez dabiltz emen: Ortik edo emetik’ Jaungoikoa
beti emoten!
· Dicho usual para referirse a la generosidad inagotable de Dios
Aurten gariak egingo dau irurogei...!
· Ya llegará a valer sesenta, ochenta, etc.!
Aurten’ gariak gorria dakarre
· Vienen dañados de roya
Aurten garizumea goiz-samartxua dogu, ta negute gogorra; orregaitik’ arbi-garak
atzeratxo datoz
· Viene bastante temprana la cuaresma
Aurten garizumea goiz-samartxua dogu, ta negute gogorra; orregaitik’ arbi-garak
atzeratxo datoz
· Vienen atrasados los nabos
Aurten gaztaina-zugatzak’ igez-lango bi agiri dabe, ta ederr-ederrak dagoz
· Presentan el doble del año pasado
Aurten’ giroakin ondo gabiltza. Garaian garaiko giroakin
· Con tiempos propicios, conforme a la estación
Aurten’ igaz-lez eta igazlenean-lez’ lagun asko izan gara Almika Alboniga-goian,
meza-nagusitan
· Como el año pasado y el anterior
Aurten’ inoiz baino eldu-dantza geiago egin da erriko jaietan
· Baile agarrado
Aurten’ inozko kanporik ederrena egon da emen
· De mejor aspecto que nunca
Aurten irabazle gehiago omen zen jaz baino igaz baino... Omen-ka ari gara; ezpaikara
hortaz batere ohartu
· Lo decimos de oídas
Aurten, itxuraz’ eragin andikoak izan bear dabe auteskundeok
· Elecciones movidas, agitadas
Aurten’ larratuta dagozan bei ta beorrak’ aukeran daukee zer-jan ugari
· Disponen de pasto abundante
Aurten lurraldeak’ zer-nai zabal emanean daude: bildu ta bildu ari gera egualdi
onean
· Año de gran fertilidad
Aurten, Mari’ zor nai lor’ txarritxo bat azi bear dogu, etxean jateko
· A toda costa
Aurten muilo-belarra zearo moztu du ardi-jendeak...; bai garo-orria ere: goseak iltze
orrek’ alderdi txarra du!
· Triste cosa es el perecer de hambre
Aurten negu gogorra zikan gure erriak... Pozik’ ez geranean an urtu guziak!
· Contento con que
Aurten’ negu gogorra zikan gure erriak... Pozik’ ez geranean an urtu guziak!
· Ha hecho un invierno terrible
Aurten’ negu txarra etorriko zaigu -erantzun nion. Esan’ ta izan! Urrengo goizean’
mendigainak edurrez zurituta agertu ziran
· Dicho y hecho. Sucedió tal como yo dije
Aurten neguak ez digu agertu aserrerik; ez digu bota parrastan goitik kazkarabar-
erasorik
· No se ha mostrado airado
Aurten, okerren bat geroago ezpadator’ fruta-urte ederra izango da
· Si no viene algún contratiempo
Aurten’ orria baino ainbat lenago etorri jaku kukua... Orriari otzak itzi ez etorten!
· El frío no le dejaba brotar
Aurten’ pinu-arbol asko igartuko da: an daude, gorri-gorri eginda, burua kakotuta.
Beera begira
· Con la copa inclinada
Aurten pozik egon bear leukee baserritarrak; gaztainatan eta sagarretan artu dabe
guragaina
· Han cosechado castaña y manzana, cuanto han querido
Aurten’ sagar-lora gutxi izan da emen...: egarperentzako urte txarra
· Mal año para los bebedores de sidra
Aurten, sagarra’ erruzkoa da
· Hay abundante manzana
Aurten sagarrak’ eztu dirurik egingo
· Dejará poca ganancia a causa de su excesiva abundancia
Aurten sagarrak’ gaixoa dakar
· Trae enfermedad; viene dañada
Aurten sagarrak’ lore aula ekarriko du
· Promete floja cosecha
Aurten’ sagarr-askotzarik eztago, batean-bestean zugatz beteak agiri diran-arren
· No hay gran abundancia de manzana
Aurten, Segura-n’ inoizko jai-jolasik aukeratuenak asmatu dituzte
· Los festejos más selectos imaginables
Aurten’ tolareak aisa su artzen dute; eta eztegu mesede txarra! Sagarduak’ ondo
kristautuak izango ditugu
· Sidras bautizadas: aguadas
Aurten tximurragoak ibili dira gure jentearen sakelak
· Los bolsillos han estado más flojos... Se ha gastado menos
Aurten’ ugari dago intxaurra: zugatz batzuk’ orritan aina garauan agiri dabe...
arrikada bategaz eskubete eratzi leioez-da
· Ostentan tanto fruto como hoja
Aurten ure xur dugu, xur
· Nos escasea mucho el agua
Aurten’ urtxuilu asko agiri da... Sagastietan
· Se ve que es año de mucha fruta... Se ven muchos rodrigones
Aurten-barik’ datorren urteko’ mokotzak artu leizan-beste arrautza euki daizela!...
Amabitxik
· Que tenga preparados tantos huevos como hagan falta para el Pan de Pascua
Aurten-barik’ datorren urteko’ mokotzak artu leizan-beste arrautza euki daizela!...
Amabitxik
· No para este año, sino para el que viene
Aurten ere asko geratu ziran sartu-gabe’ erarik arrapatu ezin zutelako
· Porque no pudieron hallar manera de hacerlo
Aurten ere joan da amilka urrila, eiztarion ila
· Ya se nos ha ido el mes de octubre
Aurten ere lan ederra eman ziguk Jainkoak! -Zer ba? -Egundoko sagardotza
ederrak... eta danak guk edan bear!
· Una barbaridad de producción de sidra
Aurten ere lan ederra eman ziguk Jainkoak! -Zer ba? -Egundoko sagardotza
ederrak... eta... danak guk edan bear!
· Y tener que despacharlas todas!
Aurtengo artoak’ berorik ez gainetik, eta ura palta zuztarrean
· Faltos de sol y de lluvia
Aurtengo auteskundeak’ gogortxoak izango dira
· Serán bastante reñidas
Aurtengo bero ikaragarriakaz’ atso-agura guztiak beste-alderatuko dirala dino
· Morir, irse al otro mundo; diñarla
Aurtengo bestak ere juantxe zauzku
· Ya han concluido casi
Aurtengo bezuza sagarretan baukagu
· Suficiente provisión para este año
Aurtengo gure errentarekin’ barau bearko du nausiak
· Tendrá que ayunar
Aurtengo jaiak etzaizkigu beingoan aaztuko legazpiarrai
· No las olvidaremos fácilmente
Aurtengo jela onek’ igurtzi txarra eman dio ardi-ganaduari
· Ha hecho estrago; le ha hecho mucho daño
Aurtengo kerexak’ arenbaten batuta daukaguz
· Puede decirse que ya las hemos recogido
Aurtengo misioneak ere’ aitzinekoer etzuen zorrik
· No les iba en zaga a
Aurtengo negua’ gogoratzeko ainbeste izan degu
· Inolvidable
Aurtengo neguak arpegi motza dakar
· Se presenta huraño
Aurtengo negue, izan-be’ prantzez baten arimea baino luzeago da
· Una invernada sumamente larga
Aurtengo ontan erri-aldea ez dute asko gora igo San Pedro-tarrak arraunketan!
· Poco se han lucido
Aurtengo ontan’ makina bati oker jo dio kukuak... Bilete ederrak esku-aldatuak dira
 egun oietan... Lan txarrak ditu jokuak
· A cuántos les han fallado sus cálculos!
Aurtengo ontan’ makina bati oker jo dio kukuak... Bilete ederrak esku-aldatuak dira
egun oietan... Lan txarrak ditu jokuak
· Han cambiado de dueño; han ido a parar a otras manos
Aurtengo ontan’ makina bati oker jo dio kukuak... Bilete ederrak esku-aldatuak dira
egun oietan... Lan txarrak ditu jokuak
· No se puede fiar uno del juego
Aurtengo ontan saiatu dira aleginean gure estropalariak: bosti atsegin eman diote’
ospela zeukan oinean!
· A cuántos les han dado por su gusto!
Aurtengo ontan’ txistu ta gainerako soinuz ongi aizetuak izan omen dituzte erriko
jaiak
· Este año
Aurtengo ontan’ txistu ta gainerako soinuz ongi aizetuak izan omen dituzte erriko
jaiak
· Fiestas movidas, animadas
Aurtengo uda-giroak bezelakoak balira besteak’ laister lirake kolperik-gabe jostunak
eta sastreak
· Pronto se quedarían mano sobre mano... sin trabajo
Aurtengo udaran’ zure bear izango naiz
· Tendré necesidad de ti; te necesitaré
Aurtengo urtea beintzat’ gogongarrizkoa izango degu nekazariok
· Será memorable
Aurtengo uztek’ eztute jazkoen igazkoen minik
· No tienen nada que envidiar de los del año pasado
Aurtengoa’ danen azkarria da, irakurri dodana egia bada
· Supera a todo lo conocido
Aurtengoa’ gogorra izan-bere dok, beste urtietakoen aldean!
· La verdad es que lo de este año ha sido por de más
Aurtik ahal diro Jainkoaren Tenploa, eta hirur egunen buruko berriz xutik eman
· En tres días
Aurtxo ori’ mundua baino ere lenagokoa da
· Anterior al mundo
Aurtxoa’ bere maramarekin zoratzen dabil, eta eztio jaramonik egiten amari
· Con el objeto de su ilusión. Muñeca
Aurtxoa kristautu dabe
· Bautizar
Aurtxoa trosetan bildua eta ganbela batean eratzana arkituko dezute
· Recostado en un pesebre
Aurtxoak eldu dio gozoz amatxoari’ eta amak malkotan laztanka berari... bularra
zabalduaz berri eder-ari
· Estrechar efusivamente
Aurtxoak eldu dio gozoz amatxori’ ... eta amak malkotan laztanka berari... bularra
zabalduaz berri eder ari
· Entre lágrimas y besos
Aurtxoak eldu dio gozoz amatxori... eta amak malkotan laztanka berari... bularra
 zabalduaz berri eder ari
· Ofreciendo el pecho a su tesoro reencontrado
Aurtxoak’ gogo-gogoko izan dute
· Les ha agradado mucho
Aurtxoak goxo-tartean artzen duten botikakoa
· Medicina recubierta de dulces
Aurtxoak’ lotsagarritzat esan oi-diote alkarri: neska-zale, mutil-zale
· Faldero.- Rijosa, lasciva
Aurtxoak’ lotsagarritzat esan oi-diote alkarri: nezka-zale, mutil-zale
· Usan de estas expresiones como de dicterios; como de algo afrentoso
Ausardia ba dezu araindik?
· Aún te atreves a...?
Ausartzia handi batekin, ezpata biluzia eskuan harturik’ oihuz hasi zen
· Comenzó a clamar
Ausartzia handi batekin, ezpata biluzia eskuan harturik’ oihuz hasi zen
· Con la espada desenvainada
Ausartziaz nausi direnak’ ez dira beti jakitatez lehenak
· No son siempre más osados los que más saben
Ausaz ibiliko da ibai-bazterren batean’ munara igo nai ta igo ezinean
· Queriendo subirse al ribazo y no pudiendo
Ausi gatxiok guztiak, orrek!
· Aventajar; tomar la delantera
Ausia dago... gure alkate jauna...
· Está ya muy decaído
Ausiabar asko artu gura dozu’ buruan artuteaz orrenbeste izen
· Imponerse demasiado trabajo
Ausi-osoak or geldituko zaizkizute. Gure ondarearenak
· Saldo, lo que queda de los bienes
Ausi-osorik eztu gizon orrek
· No tiene resolución; no sabe decidirse
Ausi-urraturik eztu orrek
· No es decidido; no es de rompe y rasga
Auska-bere burruka sarri egin gendun, Simonen semeak eta nik; baina, tira! au ezta
esakizuntzat artu bear
· Esto no hace al caso; no hay para qué contar; no viene a cuento
Auska-bere burruka sarri egin gendun, Simonen semeak eta nik; baina, tira! au ezta
esakizuntzat artu bear
· Esto no hace al caso; no hay para qué contar; no viene a cuento
Auspez, aurpegia lurraz josita, jarririk’ bere burua bete-betean imini eban Aitaren
eskuetan
· Con el rostro a tierra
Auspez egon da ontzia beti apal ortan
· Boca abajo
Auspez ezarri zan’ bekokiagaz beia joteragino
· Hasta tocar con la frente el suelo
Auspoen zeregina’ sua bizitzea
· Atizar el fuego
Austea egin du, gizajoak, negu ontan
· Ha desmejorado mucho
Austerrez autsa artzera joaten diran bezala: besteak egiten duena egiteagatik
· Como van a recibir la ceniza el Miércolas de Ceniza. Por rutina
Austriaren begiak, zuzen nai okerretara begiratu-arren’ eztautse Ruisa ta Frantziari
ez begizkorik egin, ez ardurarik emoten
· Ni les irrita ni les preocupa
Autaldi onen ondorean’ txalojotze andiak izan ziran
· Elección, votación
Autaldi onen ondorean’ txalojotze andiak izan ziran
· Grandes aplausos
Autarkia ematean’ maiko dagon bere aitak eskatzen dio txartela
· Formar parte de la mesa electoral
Auterestia zoroak dirala uste dot, barru-barrutik
· Creo sinceramente que son vanas ilusiones
Auteskunde oiek’ zer-esan aundiak jarri dituzte
· Dar que hablar; motivar críticas
Auteskundeak’ bizi-biziak izango ei-dira, ta bakezkoak
· Tranquilas
Auteskundeak’ bizi-biziak izango ei-dira, ta bakezkoak
· Elecciones muy animadas
Auteskunde-aldia izan ez bazan balitz’ urretan-be ez zan naikoa izango Doniane-
Elizea
· No habría bastado ni mucho menos
Autobusean sarturik’ ezer ez jakinean Ubidera ailegatu ginan... Nik artean’ ango
berri ezer ez nekian
· Sin saber a dónde llegábamos
Automobil bat igaro jakon ondo-ondotik adarr-oska’ autsa ta atsa eriola
· Tocando la bocina
Automobil bat igaro jakon ondo-ondotik adarr-oska’ autsa ta atsa eriola
· Infestándolo todo de polvo y mal olor
Automobil bat kargatuta’ denbora labur or gera, aurreratuta dauzkagun zesto
berriak saltzera
· Pronto iremos por ahí
Automobil oiek ez dakite nun tapa-tapa ibili bear duten? Alakoren baten’ bat edo
beste ezurrak mamitu-bearrean izango da... ta orduan izango dira karraxiak!
· Saldrá con los huesos magullados...; con los huesos rotos
Automobila’ josia zetorren
· Venía atestado de viajeros
Automobila ordaindu bearrik ez nuala izaten?... Nolaxe ta zergatik esaten didazu?
Aditzeko guztiak ez ginduzen aditu! Ez det sekula zorretan utzi automobilik
· Cómo te atreves a decirlo!
Automobila ordaindu bearrik ez nuala izaten?... Nolaxe ta zergatik esaten didazu?
Aditzeko guztiak ez ginduzen aditu! Ez det sekula zorretan utzi automobilik
· Dejar de pagar; dejar debiendo
Automobila ordaindu bearrik ez nuala izaten?... Nolaxe ta zergatik esaten didazu?
Aditzeko guztiak ez ginduzen aditu! Ez det sekula zorretan utzi automobilik
 · Lo que nos faltaba oir!
Automobila ere ba dizu ark
· Hasta tiene auto... Qué te habías creído?
Automobilak’ asper-gabe, jendez gainezka zetozen, zarata bizian
· Repletos de gente
Automobilak’ asper-gabe, jendez gainezka zetozen, zarata bizian
· Sin parar; continuamente
Automobilak’ bete-beteak datoz: gainak eta azpiak
· Atestados, desbordantes
Automobilaren barrenen’ beroan jungo zerate, presko dagon-arren
· Iréis bien abrigados; al abrigo
Automobil-barru ortan’ egosi nai du
· Qué calor hace ahí! Se asa uno
Automoile oek ere’ sarritan izaten dizkitek beren ausiabarrak... Begira zak bestela an,
bide-baztarrera
· Suelen tener también sus reveses
Autor dot, Jauna’ Zuk ebatzia erabakia ondo dala; ta nire gatxa’ zor nebala
· Con toda justicia me has afligido
Autortu eutsan’ zetarako ustean joian
· Con qué intención
Auts aundia sartzen da etxe ontan
· Entra mucho polvo
Auts eginik gelditu da. Ezertarako gauza eztela.
· Hecho polvo; deshecho
Autsa arrotzen ari zan arropari
· Sacudir, quitar el polvo a
Autsa kentzeko’ ekarri ardaua, Marije..., zerbait labanduteko gure eztarrije!
· Para limpiar la garganta...; para limpiarle las telarañas
Autsa kentzeko’ ekarri ardaua, Marije..., zerbait labanduteko gure eztarrije!
· Para suavizar el garguero
Autsa zara’ ta autsetan geldi-bearra
· Y que has de parar en polvo
Autsak astintzen ari zitzaion gizasemea, zigor batekin, emakumeari
· Sacudiéndole el polvo dándole una paliza
Autsak atara ebazan aita Basabek’ zorioneko zine orrek ekarri dabezan dantzarien
kaltez
· Habló con gran energía contra
Autsak atara eutsezan
· Le zurraron la badana...; le sacudieron el polvo
Autsak daukaz onek!
· Tiene mucha habilidad
Autsak janda daude etxeko baztar guziak
· Toda la casa está cubierta de polvo
Auts-errauts eginik utzi du. Oso ondaturik
· Lo ha dejado hecho polvo, destrozado
Auts-esne orrek’ zai-urak baino motelago utziko nau
· Me va a dejar aun más desfallecido que si tomara agua de salvado. Esa leche en polvo
Autsetan biurtuko dira etxeak, erriak eta erreinuak
· Se reducirán a cenizas
Autsez estalia oa... Lurrean iraulka ibili al aiz?
· Revolcarse por el suelo
Autsez josita zeuden apalak
· Cubiertos de polvo
Autsez ta lurrez diranak beteak, aldareak; elizako paretak’ leundu-bageak
· Todos los altares, llenos de
Autsez ta lurrez diranak beteak, aldareak; elizako paretak’ leundu-bageak
· Paredes sin enlucir
Autsi gogorra artu zuen gure gizonak gaitz artatik
· Sufrió un fuerte quebranto en la salud
Autsi ta urratu bear ditut’ gaitzerako nere oitura makurrak
· Cortar con los malos hábitos
Autsi zenituen bekatuaren kate lodiak’ eta nasten zara eulien sarean
· Quedar enredado en telarañas
Autsi-abartza aren berriarekin’ eginal guziaz aingurak jaso’ eta sekulako emengo
aldiak egin zituzten
· A toda prisa
Autsi-abartza aren berriarekin’ eginal guziaz aingurak jaso’ eta sekulako emengo
aldiak egin zituzten
· Se largaron de aquí para siempre
Autsi-abartza aren berriarekin’ eginal guziaz ainguruak jaso’ eta sekulako emengo
aldiak egin zituzten
· Levantar anclas
Autsi-mautsi gogortxoak artu bear, andik eta emendik...!
· Sufrir reveses un tanto duros
Autsok’ ekarko ttute loiek
· Estos polvos traerán sus lodos
Autsok’ ekarko ttute loiek... Ibilera auek’ ondorio txarrak ekarriko
· Estos polvos traerán sus lodos
Auts-puska bat geratu zaigu gure asaben oroipengarritzat; arrak eraman dute
gainerako guzia
· Sólo un poco de ceniza
Autua zan’ batak zor zetsala besteari
· La cuestión o el asunto era que
Autuan darabilgun gatx au
· De que veníamos hablando
Autuari ebagi bat emonaz’ bere lagunakaz batzeko guraria agertu eban neskeak
· Cortando la conversación
Auturik asko da gaurko..., ta ixildu gaittezan’ beste zaplada batzuk artu nai ezpozan
· Basta ya de hablar...! Ya hemos discutido bastante
Autxok, autxok: orain artuko ttuk ireak Etxon, etxon: orain artuko ttun ireak Ago,
ago! ordaina etorriko gero!
· Aguarda un poco! Ya te llegará a tu vez!
Autzak ederrak dauzka
· Buen bebedor ?? Tiene buenas fauces
Autzez-eperdi dabiltzaz
· Andan de cabeza; haciendo lo posible
Auxe ba da egazti-taldetxoa!... bat baino bestea da areagoa
· Son a cual peores
Auxe bai, auba-beteko ardua! Agoa-betekoa.
· Vino de verdad... Digno de tal nombre; que se puede llamar así a boca llena. Excelente
Auxe bai auxe!... Orain ere atzerrietan nabilki ogibideak... Bearrak agintzen!
· Qué fatalidad!
Auxe bai auxe!... Orain ere atzerrietan nabilki ogibideak... Bearrak agintzen!
· Necesidad obliga. No hay más remedio!
Auxe bai da lana! nai-ainbat ezin esana...!
· Imposible expresar todo lo que uno siente
Auxe bai dala diputadu bizkorra! Alegina egiten’ berau-lako asko etxagok
· Pocos hay tan diligentes como él
Auxe bai dala! esan zuten batera, buruari atz-eginaz’ erregaloari begira
· Vaya una ocurrencia la que han tenido!
Auxe bai dala sagardo ederra! Ao-beteko sagardoa!
· Qué sidra tan gustosa! Excelente sidra!
Auxe bai dala... txoriak gari artean goseak egon-bearra!
· El suplicio de Tántalo
Auxe bai etxe-leku ederra!
· Qué hermoso solar!
Auxe bai janari samurra, uie utsakaz mamurtzeko lakoa!
· Como para masticarlo con solas las encías
Auxe berau da’ lapurretan egin ebana
· El que cometió el robo
Auxe buruak emon-osten bart... Burutasun onetxegaz loak artu nendun
· Esta es la idea que me vino de pronto
Auxe da’ abere gaixotu bategaz leenengo-leenengo artu bear dan ardurea
· Res enferma
Auxe da’ abere gaixotu bategaz leenengo-leenengo artu bear dan ardurea
· La primera de todas las preocupaciones
Auxe da alderdi txarra, peloteak daukana!
· Qué mala suerte! qué fatal está!
Auxe da andia! nai aina barre egiteko astirik bez!
· Habráse visto cosa semejante!
Auxe da, bai, nik esaten nebana... .-Bai gero?
· De veras?
Auxe da, bai, oraingo mundua: ez da besterik emen: bakotxak berea
· Cada uno mira a lo suyo
Auxe da, bai, oraingo mundua: ez da besterik emen: bakotxak berea
· Esto es lo que se ve hoy
Auxe da, bear dan lez badoa’ on guztien ardatza
· En esto está el todo
Auxe da gauza barria!
· Qué cosa más extraña!
Auxe da’ geiena nekatuten naben grina
 · Mi pasión dominante
Auxe da gorria, jauna! Ainbeste diru euki’ ta nerekin eraman ezin beste mundura;
nori utzirik ere ez, urkorik...
· Qué triste situación la mía!
Auxe da gorria, jauna! Ainbeste diru euki’ ta nerekin eraman ezin beste mundura;
nori utzirik ere ez, urkorik
· Ni una persona allegada a quien dejárselos
Auxe da guri ardurik geien ematen diguna: kristau batzuen ardurik-eza. Ardurarik
· Lo que más nos preocupa
Auxe da Jainkoari zor deutsadan egia!
· Juro a Dios que es así
Auxe da Loiolako langileak naien lukeena
· Lo que más quisieran
Auxe da, nerekiko’ gurasoen lanik eta egitekorik nekezena
· A mi juicio; en mi concepto
Auxe da, nerekiko’ gurasoen lanik eta egitekorik nekezena
· La tarea más dificil
Auxe dago ba! Edozein oskil egiten dogu alkate’ ta gero, onelangoxe lotsariak emoten
deuskuez, beste euskaldunen aurrean!
· Nos hacen pasar vergüenzas como ésa
Auxe dago ba! Edozein oskil egiten dogu alkate’ ta gero, onelangoxe lotsariek emoten
deuskuez, beste euskaldunen aurrean!
· Lógico! Qué iba a suceder!
Auxe dauko ba berandu datorrenak: jateko guztia zaituta jan bear
· Tener que tomar la comida hecha una pasta
Auxe dek gizonaren jakin-bearra!
· Qué ganas de saberlo todo!... de hacer preguntas! Qué curiosidad la de este hombre!
Qué entrometido!
Auxe dezu ederrik ederrena
· El más precioso de todos
Auxe dok barri barria!... Ezkenduan besterik bear! Elizako musikeak’ dantzarako
gogoa emotea!
· Esto sí que está bueno! Lo que nos faltaba oír! No faltaba más que eso!
Auxe dok benetako erlea! Nundik urten dozak onek guztiok?
· Qué gentío...!
Auxe dok Euskal-erriaren lepora ekarri zenduen zori ederra!
· Esa es la buena ventura que nos trajisteis!... N.B. Dicho con sorna
Auxe don arloa! Inoz berba bi zuzen ezin entzun deunaz!
· Qué trabajo!... Qué paciencia se necesita!
Auxe don arloa! Inoz berba bi zuzen ezin entzun deunaz!
· No sabes decir dos palabras sin insultar
Auxe dute emengo zerak: beren ez-izanaz atsekabe emateko obeak dirala’ berak
diranez atsegin emateko baino
· Esto es lo que caracteriza a las cosas de este mundo
Auxe egin zuen emen, lurrean; ez du damuko orain zeruan, zorion kabugabean
· No le pesará ahora
Auxe egingo balebe’ ... beste aize bat eroango leuke euskerak
 · Otra sería la suerte o marcha que llevaría
Auxe egistazu,... ta gero’ ... gabonetan kerixak!
· Y... te daré cerezas por Navidad. O sea: nunca
Auxe esan dit belarrira adiskide batek’ liburu oni izena emateko nengola
· Me ha dicho al oído; me ha sugerido
Auxe esan zien gizon aiei belarriaren ertzean
· Al oído, discretamente
Auxe eskatuko diot San Inaziori agoa bete-betean
· Con toda mi alma
Auxe etorri zait burura, arian ari naizela
· Mientras estaba hablando
Auxe izan da’ antzina-antzinatik gizonaren biotza kilimatu duan ametsa
· La ilusión que ha tentado el corazón humano
Auxe izan da’ ni ikaratzen izan nauna
· Lo que me ha sorprendido
Auxe izan zan Pilatosen errurik aundiena: gexal-antzean jokatu...; gizon mea izatea
· Falta de hombría
Auxe izan zan Pilatosen errurik aundiena: gexal-antzean jokatu...; gizon mea izatea
· Obrar con indecisión, dejarse llevar
Auxe izango litzake barri-barria! Inun agiri ez! Nun sartu ete dira ba?
· Esto sí que está bueno!
Auxe jakin dodanean’ berez-berez etorri jat gogora, idatzi dodan gomutapena
· Me ha venido espontáneamente a la memoria
Auxe litxakek arria guretzat!
· Esta sí que sería desgracia!
Auxe mutila izan bear du lan onetan, bai!
· Debe de ser muy capaz; diestro, competente
Auxe sartu jake begi-bitartean... eta nok atara?
· Se les ha metido en la cabeza
Auxe tamaina ederreko ebia!... Goitik etorri-ala lurrak iraatzi!... Mirentxu, ekarri
esku-liburu txikia! Mus-aldi bat egin bear diagu! Kanpoa irabazten zegok!
· Trae la baraja el libro de las 40 hojas
Auxe tamaina ederreko ebia!... Goitik etorri-ala lurrak iraatzi!... Mirentxu, ekarri
esku-liburu txikia! Mus-aldi bat egin bear diagu! Kanpoa irabazten zegok!
· Es una lluvia de bendición para el campo
Auxe utsik eman dit
· Me ha dado sólo esto
Auxe zan Daviden gogokoena
· El preferido de; lo que más deseaba
Auxe zan ene komedia... atzetik nekarrela Donosti-erdia!
· Qué conflicto o apuro el mío!
Auxe zan ene komedia... atzetik nekarrela Donosti-erdia!
· Siguiéndome detrás
Auxe zan guk gendun naiena
· Lo que más deseábamos
Auxe zan gure eguneroko jarduera: aztarrika batean’ goizetik gauera
· Trabajo sin interrupción
Auxe zan’ irabazterik geien emoten eban arraina
· El que dejaba mayor ganancia
Auxe zan’ laminen betiko lana
· Esta era su ocupación habitual
Auxe zan Patxiren tratabiderik maiteena: estu-estu arkitzen ziraden nekazari
gizajoari’ odola zurrut egitea
· Chuparles la sangre
Auxe zan Patxiren tratabiderik maiteena: estu-estu arkitzen ziraden nekazari
gizajoari’ odola zurrut egitea
· Negocio favorito o predilecto
Auxe zan Patxiren tratabiderik maiteena: estu-estu arkitzen ziraden nekazari
gizajoari’ odola zurrut egitea
· Hallarse en apuros de dinero
Auxe zoru meaxka, oinetako oiena!... Anka beraa-antzekoa naiz... ea erakutsi beste
batzuk!
· Qué suela tan delgaducha!
Auxe zoru meaxka, oinetako oiena!... Anka beraa-antzekoa naiz...; eta erakutsi beste
batzuk!
· Soy de pies delicados
Auxe-berau jazoten jake Mundakako arraintzaleai-be; ba Gipuzkoarrak’ ainbatean
ibiliko dira, antza
· Andarán por el estilo
Auxegaitik izan nok ni karlistea: ez Karlosen arpegi ederra zala-ta
· No por su linda cara
Auxen bat berria! Pakeak egin dira! Inork ez du aurrera izango etsairik! Elkarri
laztantxo bat bear diogu eman!
· Está sí que es noticia! Qué notición!
Auxen da atarramentua ta buru-austea!
· Qué conflicto!
Auxen da auxen ala-bearra, gure lorerik onenak galtzeko, euskal-mendietan!
· Qué fatalidad la nuestra que se nos van nuestros mejores!
Auxen da bada ederra eta begiragarri polita!
· Qué bonito espectáculo!
Auxen da geiena, aotan dabilena
· Esta es la voz general
Auxen da geiena, aotan dabilena
· Esta es la voz general
Auxen da guri sortu zaigun komeria!
· Contratiempo, conflicto
Auxen da lana, au! Neronek erakutsi mutil oni bertsotan’ ta menderatuko nau!
· Me va a desbancar...! Va a poder más que yo!
Auxen da mutil koipe-jario!
· Qué chico más empalagoso o adulón!
Auxen da ni garaitu nabena, eta ez besterik inor ere
· Y no ningún otro
Auxen dek auxe!... Norbere berotasunean zerbait esan zaiola-ta... etxetik alde!
· En un acceso de cólera; en un arrebato de ira
Auxen dek bat-bateko argia! Ez nian uste’ ik onelako erakutsi ederrik emango
idakenik
· Qué luz tan repentina!
Auxen dek lanbidea!... Nola erantzun andre oni?
· Qué conflicto! Qué le respondo a ésta?
Auxen dek onekiko!
· Qué hombre éste! Qué mujer ésta! Exclamación de impaciencia
Auxtina, alabetan zarrena’ iturrira joan zan zapi-jotzera
· A lavar la ropa
Auxtina’ luzarotxo egoten zan iturrian, eta ez zijoan okerretik: Joxe’ biziro gizona
zan
· No andaba desacertada... No tenía mal ojo
Auxtinaren aserrea’ apika izango zan auzoko Joxe iturrian ikusi etzualako.
Susmurrak beinepein, itzegiten zutela edo ba ziran
· Entrar en relaciones
Auze-lan’ etxean jan eta kanpoan lan
· Dicho de quien trabaja más en interés de extraños que de los suyos que le mantienen
Auzetxetik atera dira sokan eskuz-esku, mutilak, dantzarako
· Cogidos de la mano, en cadena
Auzi au, guzien gogora zapaldu zalako berria’ poz andiz artu zuten
· Dirimirse el pleito a satisfacción de todos
Auzi gogor bat jaiki zan bien artean
· Surgió una fuerte querella
Auzi mintxo bat edo bertze nabari da tartean
· Algún que otro pequeño conflicto o fricción
Auzi mintxo bat edo bertze nabari da tartean
· Hay de por medio
Auzi oker bat imini deust
· Poner un pleito injusto
Auzi onetarako’ bat izan, nai ez izan’ aenbaten dala deritzat; baina bardin ezpalitz-
be’ arira datortz
· Se equivalen
Auzi onetarako’ bat izan, nai ez izan’ aenbaten dala deritzat; baina bardin ezpalitz-
be’ arira datortz
· Da lo mismo que sea lo uno que lo otro
Auzi ori garbitu-bearra dago
· Resolver el conflicto
Auzi ortan’ basarritarra baino gisako ta gizalege obekorik eztago
· Nadie más discreto que
Auzi zorrotzagoa izango dute, noski, oiek
· Tendrán una sentencia más rigurosa
Auzia eman zion anaiari etxe arezaz’ eta onek irabazi
· Le puso pleito; le llevó a juicio
Auzia galdu berriz ere... eta izan oraindik kopeta, berriz asteko!
· Y que tenga aún el descaro de
Auzia garbitzeko’ agindu omen zion
· Esclarecer el asunto
Auzia irabaz-gaitza dugu
· Causa difícil de ganar
Auzia jagokanaren nai agiria-bagarik ez deutsee entzuterik emon bear
· Sin expreso consentimiento
Auziari lekurik emote ez arren’ naikoa diru galtzen jakin dau
· Por no dar pie a litigios
Auzi-bide ditugu’ gizonek eginikako mugak; eta ba zen ordukotz muga bat Urdazubi-
n: hartarik gero zinak eta minak
· De ahi vinieron luego los conflictos
Auzipean sarturik geldituko da apur bateko. Kontrabandularia
· Encausado, enjuiciado
Auzira jo baino len’ onean eskatu begio
· Antes de recurrir al pleito
Auzira ni ta Peru?... Bai jagok obarik!
· Este rato!... En eso pienso!
Auzira zetan joan etxaukok gizonak, zentzuna ta prakak ondo daukozanak
· Quien tiene cabeza y lleva bien puestos los pantalones
Auzirik biztu ez dedin’ artzeko-dunen artean
· Para que no surjan pleitos
Auzitako minixtroak halako eskurik galda baleza’ eza luke zozialisten-ganik
· Se lo rehusarían
Auzitako minixtroak halako eskurik galda baleza’ eza luke zozialisten-ganik
· El ministro de Justicia
Auzitan erabagi eben’ nor izango zan txilibitu aren jaubetzakoa
· Su dueño provisional
Auzitan erabagi eben’ nor izango zan txilibitu aren jaubetzakoa
· Decidieron recurriendo a juicio
Auzitara bearko dute beraz alkar aditu ezinean
· Ir a pleito
Auzitaratzen ezpadira ere’ buruausterik asko dute
· Aunque no lleguen a pleito
Auzitik’ galduan atera bedi; aren otoitza ustel gerta bedi!
· Salga culpable al ser juzgado
Auzitik lekora’ bat atorra-has; bertzea’ biluzgorri ardura
· Ambos litigantes salen perdiendo muchas veces
Auzo artan eztu oraindik erderak ostaturik artu
· Aún no ha penetrado allí...; aún no ha sentado allí sus reales
Auzo artan’ motz-usaina somatu dogu beti
· Ambiente de exotismo
Auzo guziak bere eskupera ekartzeko asmoak artu zituen
· Someterlo todo bajo su dominio
Auzo guztiak maite zuan, nexka txikia
· Toda la vecindad
Auzo min-gaistodun batek; zeinbat ezkontza galduten dituan, Jaungoikoz egingo
zireanak!
· Que se habrían realizado según el plan de Dios
Auzo orrek zure giar-giarrean ukuitu zaituala iduritzean’ diranak eta ez diranak
 barreatzen asi zera
· Te ha herido o lastimado en lo vivo
Auzo orrek zure giar-giarrean ukuitu zaituala iduritzean’ diranak eta ez diranak
barreatzen asi zera
· Esparcir toda clase de críticas
Auzo ta aide’ atseginak ematera zetozkion, Elisabet-i
· Venían a darle el parabién
Auzoa zaigu etxean gailendu... nagusi jarri
· De fuera vendrá quien de casa te echará
Auzoai ta inori besteri sekulan gaitzik ez egiteko itza eman bear didazu
· Ni a los vecinos ni a nadie más
Auzoak eta aideak entzun zuten berria’ ta atseginak erakusten zizkioten Isabel-i
· Se congratulaban con ella
Auzoak lenik, eta gero errikoak’ zazpi aleginak egin zituzten; baino suak amorrik
etzuen eman
· Hicieron todo lo humanamente posible
Auzoakin itz-aldi asko egiten zan iturri aldean
· Solía haber mucha plática o conversación
Auzoan dabiltz batera ta besteraka’ non nor ortzakaz jo bilaka
· Rondan la ciudad
Auzoan dabiltz batera ta besteraka’ non nor ortzakaz jo bilaka
· Buscando a quién morder
Auzoan iltzen den txerri gizenak’ etxean probetxu gutxi din
· Qué sacamos con que lo tengan otros? Nos haría falta tenerlo aquí
Auzo-auzo bizi ginan irurok
· Eramos convecinos
Auzoek erranik’ orok ba zakiten berri...; eta ez jakinez zer begitarte egin’ ixil-ixila
sartzen ziren
· Todos estaban ya enterados de lo que pasaba
Auzoen artean nok zer esan daben’ bakotxari bere erara kontetea
· Qué ha dicho fulano; qué ha dicho cada cual
Auzoen artean nok zer esan daben’ bakotxari bere erara kontetea
· Desigualmente
Auzo-eraan egon ezkero, gaisorik dagoan arerioa ez bisitetea; agaz berba ez
egiteagaiti bidea austea, arpegi ez emotea’ opa txarraren seinalea da
· Mala voluntad
Auzo-eraan egon-ezkero, gaisorik dagoan arerioa ez bisitetea; agaz berba ez
egiteagaiti bidea austea, arpegi ez emotea’ opa txarraren seinalea da
· Viviendo en la vecindad
Auzo-eraan egon-ezkero, gaisorik dagoan arerioa ez bisitetea; agaz berba ez
egiteagaiti bidea austea, arpegi ez emotea’ opa txarraren seinalea da
· Cambiar de ruta, evitar el encuentro
Auzoeraan zirean-umerik esanekoenak, ezertakoenak, Jaungoikozkoenak’ zeueen
umeak zireala dinozu
· Los más dóciles
Auzoeraan zirean-umerik esanekoenak, ezertakoenak, Jaungoikozkoenak’ zeueen
umeak zireala dinozu
 · Los más preparados
Auzoeraan zirean-umerik esanekoenak, ezertakoenak, Jaungoikozkoenak’ zeuen
umeak zireala dinozu
· Los más honrados o concienzudos
Auzo-erri au’ emendik ordu-laureneko bidean dago
· Está a un cuarto de hora de camino
Auzo-errietako, albo-errietako gizon izentatuak
· Pueblos vecinos
Auzo-errietako, albo-errietako gizon izentatuak
· De renombre
Auzo-erritik ere’ asko zan gure festa orietan
· Mucha gente de los pueblos limítrofes
Auzoetako ama samurrak’ euren kolkoan gordetan dabez umeak, besoz estutuka
ikararen ikaraz
· Estrechándolos en sus brazos
Auzoetako ama samurrak’ euren kolkoan gordetan dabez umeak, besoz estutuka,
ikararen ikaraz
· Las tiernas o afectuosas madres
Auzoetara albista bialdu bearko dezu’ jendeak jakin dezan
· Pasar aviso a los vecinos
Auzoetatik urrunago bagoaz
· Alejarse de las cercanías
Auzo-etxeko argina nola bizi dan jakin nai genuke; eta nolatan diru-jabetu ote dan
okina
· Cómo habrá hecho dinero
Auzo-etxeko argina nola bizi dan jakin nai genuke; eta nolatan diru-jabetu ote dan
okina
· El cantero de la casa vecina
Auzo-jende guzia’ pozez jartzen dute
· Regocijar
Auzo-jende guzia’ pozez jartzen dute
· Toda la vecindad
Auzoko andra-gizon gazteak’ ume bat besoetan artzera urten dabe, dotore-dotore
· Han salido endomingados a apadrinar
Auzoko azur-baltzen neska mari-banderak’ gizonezkoekaz josi-josi eginda, bape
lotsa-barik asi ziran dantzan
· Mozas alocadas
Auzoko azur-baltzen neska mari-banderak’ gizonezkoekaz josi-josi eginda, bape
lotsa-barik asi ziran dantzan
· Pegadas como lapas a los hombres
Auzoko basetxeetakoak leioetara urten dira, zer ete-dan txilin-jote au; baina ezebez:
dana dago bake-bakean
· Reina la calma más absoluta
Auzoko beiak’ erroa luze
· Vanas ilusiones
Auzoko dendan entzun dabena’ geituta esaten dau: bat baino eztan gauzea’ lau
biurtuten dau
 · Exagera enormemente las cosas
Auzoko etxeko-andrak’ kartetan egiteko jartzen ziran atariko atean, bein arrasa-
ezkero
· En llegando la tarde
Auzoko irietatik ere’ lagunak samaldan zetozen, eri ta deabrudun ekarriz
· Concurría la gente en gran número
Auzoko kontuak aditzen dituaneko... ea nola eztituan adituko etxe-barrukoak!
· Desde el momento que ya oye las conversaciones de la casa vecina
Auzoko mutil bat lagun artuta joan nintzan
· Acompañado de
Auzoko neskatxari faltak topatzera doa
· Sacarle faltas
Auzoko Patxik nezkazarra deitzen zidan
· Mi vecino Pachi
Auzoko pertsona nausi batek belarri-ondoko bat emoten badeutsa zeure umeari’
pertsona aren ta aren lenagoko guztien kontra ez zara isilduten gaineeko egunetan
· Y contra todos sus antepasados
Auzoko pertsona nausi batek belarri-ondoko bat emoten badeutsa zeure umeari’
pertsona aren ta aren lenagoko guztien kontra ez zara isilduten gaineeko egunetan
· En los días siguientes
Auzoko Peruri azaldu eutsan azkenean’ bere biotzeko mina
· Le descubrió su aflicción, su cuita, se desahogó con él
Auzokoak’ eurai begira aoa zabalik geldi egozan
· Embobados
Auzokoak ikara andia artu eben; baina ez zan okerragorik jazo, esan doguna baino
· Se asustaron mucho
Auzokoarekin kontuak esaten zan artean’ esneak iges egin detsa, eta gosaririk ez dogu
euki
· Se le ha subido y derramado la leche
Auzokoarekin kontuak esaten zan artean’ esneak iges egin detsa, eta gosaririk ez dogu
euki
· Mientras charlaba con
Auzokoekin gaizki jartzeagatik ez balitz’ salatuko nituke, bear dan lekuan
· Daría parte donde corresponde
Auzokoen bagitarte aserrea
· Ceño, mala cara
Auzokoen koipekeriak euskeran sartzearren’ Zu bere tokitik atera zan; eta onek utsik
itxi eban tokia betetako’ Zuek sortu bear
· Los servilismos o zalamerías de los pueblos vecinos
Auzo-lan: etxean jan’ ta kanpoan lan... Jatekoa ere irabazten ez’ eta etxekotik jan-
bear
· Trabajo vecinal, doble carga para la casa
Auzolanean jaso dute eliza berria, ta Javieren babesean jarri
· Entre todos, a modo de trabajo vecinal
Auzo-lanetan ibiltzen ninun amak’ etxepekoai zertan edo artan laguntzen
· Ayudar de algún modo
Auzo-lanetan ibiltzen ninun amak’ etxepekoai zertan edo artan laguntzen
 · Ocupar en trabajos de ayuda vecinal
Auzo-legeen ondoren ibiltzetik datozkitzute zuen kalterik aundienak
· De ir tras de leyes extrañas
Auzo-samarrean ere jaso ditek lan orren laguna
· No lejos de aquí; han recibido también una copia de
Auzotegi guztia adi ifini-baga’ zenbat obago izango litzateke, bake onean lau azotetxu
emotea semetxuari, berbak asko ezpadira?
· Sin alborotos, sin alterarse
Auzotegi guztia adi ifini-baga’ zenbat obago izango litzateke, bake onean lau azotetxu
emotea semetxuari, berbak asko ezpadira?
· Sin llamar la atención del vecindario
Auzotegi guztiko errariak ogi-arto-taloak batuten ibili zan, emaztea
· Los panes de toda la vecindad
Auzotegi onetan’ gizon bat bizi zan, beti kanta ta kanta orduak emoten zituana
· Que pasaba horas y horas cantando
Auzotegi otatik elexara eldu-orduko’ esa-leike’ naikotu-ordu dala ibilirik, geiago-
barik-be
· Que ya es hora de poner fin a la caminata
Auzotegiko ogetamazortzi etzagunek basarri-jabeek’ arkalen artean egiten eudien
urtero landara-sartzea. Alkarren artean
· Plantación de árboles
Auzotik artu ditugun itzak
· Palabras tomadas de lenguas vecinas
Auzo-txikiko errotariak’ bide batez, labari egiten eban
· Hacía al mismo tiempo de panadero
Auzoz egingo da bide barria... alkar-lanean
· Vecinalmente; con trabajo vecinal
Auzuak ondo ikusi baino naiago luke urkatu gure osaba zurkaitz orrek...
· Antes se dejaría ahorcar que hacer bien al prójimo
Auzunean-be inoz ezta asarratu gure Blasido au; gizon oso-osokoa, arteza; inok
txarrik egin badautso-be’ pentzetan eztauena
· Hombre íntegro, cabal
Ave Maria!... .-Aurrera bidia! Atetik agur-ka datorrenari
· Adelante! Pase Vd.!
Ave Maria!... Zer aditu bear ote degu?
· Lo que nos espera oir! Dios nos tenga de su mano!
Ave-Maria!... Agiriik estali... Etxeko sarreran esaten zana
· N.B. Expresión de rito social, de gran sentido de consideración, usada en el momento
de entrar en una casa
Ave-mariik jotzean’ ... neska etxean, eta esnea pertzean
· N.B. Dicho y norma indiscutida de la vida familiar
Axal-apainetan bizi zera zu oraindik
· Tú vives aún en luna de miel; para ti no ha terminado aún el pan de boda
Axal-axalik kendu diote gari-aleari gaineko agotza eultzitu-ondoan
· Le quitan superficialmente la primera capa de paja; por encima, con precaución
Axaletik axalez esaten didazu ordea
· De labios afuera; sin convicción
Axaletik zurikeria gainez zeriola’ ongietorri egin zion
· Deshaciéndose en zalamerías y adulación
Axalez ederra! ken zazu lehenik zure begitik laza
· Hipócrita!
Axaritainoko guziak abertzale dizkiagu...!
· Todo bicho viviente
Axeria’ aisago inguratzen da bere xiloan
· Más fácil es buscar al zorro en su madriguera que en otra parte. Ir a la boca del lobo
Axeria, larrua edegi, bainan azturek ez
· La zorra, aun cambiando de piel, siempre guarda sus instintos
Axeria predikatzen denean ari’ gogo-emak eure oiloari
· Cuida bien la gallina. Desconfiar del zorro metido a moralista
Axeriak buztana luze; bera bezala bertzeak uste
· Piensa el ladrón que todos son de su condición
Axeriak ez du erabe’ erbi gaztea jatea
· No se resiste; no opone dificultad a... Al contrario
Axeriak nagusi egon behar du bere xuloan
· Hay que defender los propios intereses; no dejarse pisar
Axeriaren larrutzen ari da...
· Está aún indispuesto por la borrachera cogida
Axeriaren larrutzen ari da
· Está pagando las consecuencias de la borrachera de víspera
Axeriari’ narrua edegi, baia azturak ez
· Cambia el zorro de piel, no de mañas
Axeriek’ buztana berekin Bakoitzak bere utsak eta ajeak berekin
· Cada cual tiene sus defectos
Axeturik datoz Erromatarrak eurak’ zapaltzeko usteaz alde au bertatik... Erri au
· Vienen muy engreídos o arrogantes
Axkidea: askok jo dute erreka, lasterregi aberastu nahiz
· Te advierto que la prisa de ganar ha llevado a muchos a la ruina
Axkidea, horra zuk behar duzuna. Ez nuen neorrek izanen diru hori; bainan egun
hoitan andre batek egorria nuen norbait beharri emateko
· No lo habría podido obtener por mí mismo
Axkidea, horra zuk behar duzuna. Ez nuen neorrek izanen diru hori; bainan egun
hoitan andre batek egorria nuen’ norbait beharri emateko
· Para dárselo a algún necesitado
Axular baino gisagokorik etzitzaion iduritu Sarako apezari’ herriaren erabiltzeko
· Ninguno le había parecido más digno o apropiado para
Axularen liburua barriraztu eta argitara emon eban
· Revisar, darle nueva forma
Axuri borrotua’ nonai marrakari; anka baldatxak eta mingaina egarri: ez dauka
andik artzaiak aterarik ardi!
· Trabajo le costará hacer de esa corderita una oveja aceptable!
Axuri borrotua’ nonai marrakari; anka baldatxak eta mingaina egarri: ez dauka
andik artzaiak aterarik ardi!
· Cordero raquítico. -Vacilantes las patas
Axuria eta bildotsa bat dira; batzuek’ eztituzte bardinera hartzen
 · No les dan idéntico sentido
Axuririk oberena’ txintxarririk-gabe Geien merezi lukena’ ezer-gabe utzi
· Frustración
Az gaiztoko semea’ txikitati da ezagun
· El hombre de mala casta
Aza burutu-berritxoak
· Recién desarrolladas
Azaak eta porruak’ guztiak daroaz orduak
· Todo se lo lleva el tiempo
Azainak kargua utz omen liro’ gerla aitzina jo-arazi baino lehen
· Antes que dejar prolongarse la guerra
Azak egosten daudenean’ beti bear dute aldamenean neskamea
· Necesitan atención ininterrumpida
Azak emon gura izan dauskuz jauntxo orrek’ baina geu izan gara mutilak!
· Ha querido pegárnosla
Azak emon gura izan dauskuz jauntxo orrek’ baina geu izan gara mutilak!
· Pero no le ha valido con nosotros
Azak eta babak naste!
· Todo revuelto. N.B. Era consigna del jesuita tolosano P. Vicente Alcorta en el
Seminario de Comillas: Mezclarse todos, sin agruparse por castas
Azak eta tomateak’ oso merke dagoz; baina maxixea ta jarduna atsoen artean’
merkeago
· Crítica y habladurías
Azak eta txongoa bezela
· Todo entremezclado
Azak’ oso ziztatuak dauzkagu aurten
· Nuestras berzas están completamente acribilladas este año. Dañadas
Azal apainetan dabil
· Lisonjeando
Azal bete-betean dago
· Está muy gordo
Azal eder au famatu-gabe ezin niteke gelditu
· A este bribón
Azal ederra izan-arren’ usteltzat emango ditu Jaunak gure obra on asko
· A pesar de su bella apariencia
Azal ederra ta mami ustela duten itzak dira, oienak
· Palabras bonitas, pero huecas
Azal ederragaz lapurreta andiak egiten ditu
· So capa de bellas apariencias
Azal eta zabal dabil kontu ori errian
· Es algo notorio y público
Azal eta zabal dabil kontu ori errian
· Es algo notorio y público
Azal gogorreko kantuak doguz asikeran, Salmoak
· Difíciles, duros, resistentes. Por lo oscuros
Azal latza dauko negu-madariak, tximurrez betea; baina suari erakutsi ta beste-
barik’ ze gozoa!
 · Sin más que ponerla un poco al fuego
Azal ona aiz! Ori dek azala! G-t
· Ya estás tú bueno! Buen pícaro estás hecho...!
Azal ta barru, lasto ta mami, oso ta bizi’ apurrik txikarrenetarainoko guztia du
artoak oneretsua
· Hasta su más mínima partícula
Azal ta mami berritua dauka biotza
· Renovado enteramente
Azal urdinagoko amen-alabarik’ eztozu zeure bizian ikusi: zanak kontau zekiozan
· Ninguna mujer de tez más tersa o blanca
Azal xigorrak eskuan geldi nai lukete lanik-bage’ gaztainak ondo erreak izateko
· Se requiere que se desprendan las cáscaras
Azal xigorrak eskuan geldi nai lukete lanik-bage’ gaztainak ondo erreak izateko
· Sin esfuerzo
Azal zaitea, zeru ederra, azal zaitea zerana!
· Manifiéstate!
Azal zaitea, zeru ederra, azal zaitea zerana!
· Manifiéstate toda entera! en tu plenitud
Azal zaitezke zulo ortatik; gozotoro izketan egongo gera: jardun bi nai nituzke egin
zurekin
· Quisiera decirte dos palabras; charlar un poco contigo
Azal zaitezke zulo ortatik; gozotoro izketan egongo gera; jardun bi nai nituzke egin
zurekin
· Sal fuera sin miedo! déjate ver!
Azal zaitezke zulo ortatik; gozotoro izketan egongo gera: jardun bi nai nituzke egin
zurekin
· Vamos a conversar amigablemente!
Azal zurian, ardiak jandakoa’ biziago agertzen zan. Ardiak arkakusoak
· La picada de pulgas aparecía o resaltaba más
Azal zuriko jendearen nausitasuna, leku askotan’ askenetan da
· El señorío de los blancos...; la hegemonía
Azal zuriko jendearen nausitasuna, leku askotan’ azkenetan da
· Toca a su fin
Azala arrotzeraino eguzkitan ibili ziran
· Hasta despellejarse
Azala eginda daude ume oriek
· Empedernidos, obstinados. Ya son isensibles
Azala gorri iluna eban; soineko nasai ta garbiakaz jantzirik ebilen
· Tez rojo-oscura
Azala ikatz egina dauka askotan ogiak; mamia gordina
· Tiene la corteza quemada, carbonizada
Azala ikatz egina dauka askotan ogiak; mamia gordina
· La miga mal cocida
Azala itxita besteak’ Gaztelako arrak jan deutsuz
· No te ha dejado más que la corteza
Azala jausita etorri zan menditik
· Despellejado
Azala loditua du
· Es un desvergonzado
Azala txuria ta barrena beltza
· Hipócrita
Azalak azurrai oratuta eukeezan; ta eurak-bere’ sikatuta eukezan, elbitza-legez
· La piel pegada a los huesos
Azalak eta mamiak’ ale bat egiten dute; ta zaia ta irina’ bi dira
· Unidad y distinción
Azal-apainetan azia; zuri azitako semea
· Criado con mucho regalo o mimo
Azal-apainetan bizi dira geroztik...; esne-mamitan
· Viven en grande... Están en sus glorias
Azal-azal agertuko dautzuet’ orren ganean dakidana
· Exponer ligeramente
Azal-azaletik liburutxo bat edo beste ikusi dutenak
· Que han leído muy por encima; muy superficialmente
Azaldu da’ zein dan lapurra
· Ya se ha averiguado
Azaldu dot’ lurpean ezkutauta zan urrea
· Ya he descubierto..; ya he dado con
Azaldu ezpazan ezpalitz’ obe gendun! ainbeste neke ematen dizun buruzko lan ori!
· Ojalá no se hubiera presentado nunca!
Azaldu ezpazan ezpalitz’ obe gendun! Ainbeste neke ematen dizun buruzko lan ori
· Ojalá que...!
Azalean gauza gaiztorik egin ezpadet ere’ naikoa pekatu izan da nere asmo galdua
· Aunque no haya hecho nada malo externamente
Azalean gauza gaiztorik egin ezpadet ere’ naikoa pekatu izan da nere asmo galdua
· Mi perversa intención
Azalean mamirik etzeukalako’ laga zioten meatza orri, neke andirik egin-bage
· Porque no se le veía inmediato provecho
Azalegi jarria zeukan sega’ ta belarrari ezin eldu: apustua galdu zuan. Sega-
apustuan.
· Tenía la guadaña mal asentada
Azaleko errea izango zuan nunbait Josek bada begietako argia etorri zaio; zorna ta
zauri guztiak zearo joan zaizka
· Una quemadura superficial
Azaleko errea izango zuan nunbait Josek; bada begietako argia etorri zaio; zorna ta
zauri guztiak zearo joan zaizka
· Ha recuperado la vista
Azaleko irudina’ denbora gitxiko dina
· Las vanas apariencias duran poco
Azaleko txiri-miri oezaz gainera zirlak, lapak, iskirak... nork asmatu zenbaterainoko
ondasunak kentzen diozkagun arraitan itsasoari?
· Aparte de esta chiquillería de estos diminutos mariscos
Azaletik’ ba liteke makur aundirik ez izatea gauza onek
· Es posible que no parezca entrañar mucho mal
Azaletik ez-baina zuzenbidez iritzazute!
 · No juzguéis por las apariencias
Azaletik-laster gogorrak diran lurrak
· Tierras de poca superficie laborable
Azalez baino biotzez obe izateko saiatu bear gara danok eten-gabe
· En ser mejores por dentro que por de fuera
Azal-gorritu arte’ labean egin! mingaina
· Tenerla al horno
Azalkeri utsez egindako konfesioak
· Por pura fórmula; de pura apariencia
Azalprintz oneko guziakin atsegin artu naia izan oi zuan
· Con toda persona agraciada
Azal-printza zimurtzen asi zaio; ta nekeari jarraitzeko gauz ezta
· Ya no puede trabajar
Azal-printza zimurtzen asi zaio, ta nekeari jarraitzeko gauz ezta
· Arrugársele el cutis
Azal-printzak ezpadira’ ezin-obeak dira Komunioneko gauzak
· A excepción de las apariencias o accidentes
Azaltzea’ lotsa mutila; ta neskak jakin ez. Atzetik zebilkiola
· Tenía vergüenza de declararse, el chico
Azal-utsak ditun, alaba’ erostari orreen negarrak
· Son lloros o plaños fingidos
Azal-utsak! Zeru-lurrei itxura artzen diozute... ta nola ez garai oni?
· Sabéis reconocer o explorar el aspecto del cielo y de la tierra
Azal-utsak! Zeru-lurrei itxura artzen diozute... ta nola ez garai oni?
· Hipócritas!
Azanajoa jan nik?... Sorta osoa an dago, nai duunarentzat
· Todo el manojo o haz
Azari deabru orrek non ote-du zuloa?
· Dónde tendrá su madriguera?
Azariak ere’ bera bezalakoak izaten ditu umeak
· De tales padres, tales hijos
Azariek bere burue bakarrik ikusi ebanien’ atx andi baten ganera igon eban’ da
andixe beera beren burue bota eban
· Cuando se vio solo
Azarik’ ilea aldatzen dik; baino larrua ez
· Podrá cambiar de pelaje, pero no de mañas
Azari-larru kera artu du larratzak
· Ha tomado color parduzco claro
Azaro oneko lurrean ereiten dogu lina-azia; giro ona bear dau lurrak ez, ibili senean,
ta abespeluan, ta noz-nai erein
· En tierra bien acondicionada
Azaro oneko lurrean ereiten dogu lina-azia; giro ona bear dau lurrak ez, ibili senean,
ta abespeluan, ta noz-nai erein
· No hay que proceder con prisas y a la buena de Dios. Atolondradamente
Azaroa zan: gariak botatzeko garaia Europan
· Sementera del trigo
Azaroan gera: eguna ari da moztu eta moztu
 · Los días van acortándose más y más
Azaro-ilaren azkeneko egunetan
· Mes de Noviembre
Azaroko eguna’ bostak eta iluna
· Tardes cortas, ya en noviembre
Azarola jaunak or bidaltzen ditu antzara perratzerat
· Mandar a paseo... a freir espárragos
Azaruatik asi eta Abendua aitu-arte’ bota ta bota euria!
· No ha parado de llover
Aza-salda ederrik arturik zaude!
· Qué hombrón estás hecho!... No será por alimentarte de coles!
Azearen azpiko orriak eztira orrek
· No son cosas de poca importancia
Azelain-go nagusi jaunak’ guziz esker andiak ditu brokel-dantzaren gainean
· Merece toda nuestra gratitud
Azen ontzeko’ ez ginuen bertze beharrik!
· Es lo que nos faltaba ya para colmo!
Azen ontzeko’ ez ginuen bertze beharrik!
· Para colmo... ya no nos faltaba más que eso! Es lo que nos faltaba!
Azen ontzeko’ jatekoa dute xuhur
· Andan escasos de alimentos
Azen ontzeko’ jatekoa dute xuhur
· Para colmo de desdichas
Azen petik zopen elkitzen ari dun hori. Elki atera.
· Está espiando con mucho disimulo
Azen-ontzeko’ preso ezarri dute Staviskjren abokata. Hoi bada zerbeit!
· Para colmo de desdichas
Azentzioetako arri-inataziak’ asko zuzitu zituzan ortu-ariak orri-urteieran
· Al formarse la hoja de la hortaliza
Azentzioetako arri-inataziak’ asko zuzitu zituzan ortu-ariak orri-urteieran
· Destruir las hortalizas
Azentziotako arri-inataziak’ asko zuzitu zituzan ortu-ariak orri urteieran
· Pedrisco
Azeri azartuak’ oiloa daroa
· El astuto audaz saca tajada
Azeri gaizto oek’ beti dute berekin usai txaar edo kiratsa; ta zarrago geiago
· Y tanto más, cuanto más viejos
Azeri gaizto onek’ beti darabile aldean antza; ta zarrago ta geiago
· Siempre llevan sus mañas consigo
Azeri zarrak ailea luze; bere-legezkoak besteak uste
· Piensa el ladrón que todos son de su condición
Azeri zarrak baizen gaiztoak zaree; baina igarri-barik, guri larakoa sartu?... Eztago
bildurrik
· Sin que nos demos cuenta
Azeri zarrak baizen gaiztoak zaree; baina igarri-barik, guri larakoa sartu?... Eztago
bildurrik
· Pegárnosla
Azeri zarrak’ buztana luze; bera-legezko besteak uste
· Piensa el ladrón que todos son de su condición
Azeri zarrari’ ulea joan; menduak ez
· Genio y figura, hasta la sepultura
Azeria’ danaren adi egoan sasi-artetik
· Atento a todo; observándolo todo
Azeria’ ez zan lengoa, itxuratik
· Por las trazas
Azeria oiloa jaten baino pozagorik dagoz plaza-baztar bateti atso batzuk arrastegi
guztian, dantzeari begira
· Mirando con fruición..; regodeándose
Azeria’ ulea joanda-be’ azeri
· Aun perdido su pelo, el zorro conserva sus instintos
Azeriak alakoak polito adarra jo eutsan!
· El astuto de él...; el zorro de él
Azeriari joan arren ulea’ ak beti antza berea
· Pueden mudarse las apariencias, mas no los instintos
Azeriek esa-eutsen’ ia gaztaie jaten bakien
· A ver si le gustaba el queso
Azeri-isatsak
· Cola de caballo, planta equisetácea
Azerikeri puska bat ondo izaten da... burukominik ez eukiteko
· Un poco de gramática parda no viene mal
Azerikeria egin dodala? Zer egingo dautsok ba? Gibelak euki bear izaten dozak
errimeak’ basterrera urteteko!
· Aun el más listo tiene que ingeniarse
Azerikeria egin dodala? Zer egingo dautsok ba? Gibelak euki bear izaten dozak
errimeak’ basterrera urteteko!
· Para salir del paso
Azerikeriak laster dakazak, tximista orrek!
· Ya empiezas con tus artimañas! trampas
Azerikeriak laster dakazak, tximista orrek!
· Pícaro, bribón
Azi banakaren batzuek bide-ertzera erori dira; laixter dira txoriak mokoka
· Pronto vendrán a picotear los pájaros
Azi gaiztoa’ bera sortzen
· La mala hierba nace espontáneamente; no necesita cultivo
Azi gaiztotik’ ezta kuia onik Kuia: kurkubita
· Mala semilla no puede dar buen fruto
Azi ori’ lur onean erori zan
· La idea no cayó en saco roto
Azi txar ori zabaltzearekin’ Elizari kalte egiteko alderdi andi bat arkituko luke
Deabruak
· Una magnífica oportunidad para
Azi zeuen umeak zeuen bularretan, inundi al dagizunean!
· En cuanto os sea posible
Azi-barik gelditutako gizon kaskar batzuk
 · Raquíticos, desmedrados, entecos
Azienda ganadua laster gizen-arazten baduzu’ lasterrago sartuko zare dirutan
· Antes harás dinero... negocio
Azienda ona izan bear du txarri orrek: beintzat’ urrutitxora zabaldu du sona
· Pues su fama se ha extendido mucho
Azienda xuria’ ez da gorria bezain guzizkoa, laborariarentzat
· Ganado lanar... y ganado vacuno
Azienda xuria’ ez da gorria bezain guzizkoa, laborariarentzat
· No es tan plenamente útil como... el vacuno
Azienda xurien adina hartzen da’ hortzetarik
· La edad del ganado lanar se deduce o calcula
Azigarri bezela emango dizue nere Aitak’ bear dezuen guzia
· Por añadidura
Azikera txarrekoak gareala, nire lagun onek eta biok euskeraz derautsagulako?
· Porque nos expresamos en vasco
Azinda aulek’ arkakoso asko
· Perro viejo, todo son pulgas Miserias de la ancianidad
Azinda eskasik etzen Elizondoko perian: orotarik ba zen autuan... Astoak eta ardiak,
ez inon etzirenetarik’ iru ontza-ta eskatzen zuten
· Y no precisamente de calidad excepcional; sin que fueran cosa del otro mundo...; cosa
que llamase la atención
Azinda eskasik etzen Elizondoko perian; orotarik ba zen autuan... Astoak eta ardiak,
ez inon etzirenetik’ iru ontza-ta eskatzen zuten
· Había surtido de todo
Azi-puxka bat’ arri tartean erori zan: lur askorik etzegon tokira; ta bereala erne zan,
lurra axala zalako
· Porque la tierra no tenía profundidad
Azitik bihi’ eta zuretik ezpala
· De tal palo, tal astilla
Azi-zabaltzailea duk ori
· Ese no sabe guardar secretos
Azi-zabaltzailea duk ori
· Ese no sabe guardar secretos
Azkainen da errotor erretore Larralde, zilarra bezalako senpertar umea
· Hijo esclarecido de Saint-Pé
Azkain-go elizan hamar orenak jo-berri zuten’ herri hortan sartu ginenean
· Acababan de dar las diez
Azkain-go odoletik sortua da
· Oriundo de Ascain
Azkan-aurreko etorri da; azkanengo bigarren
· El penúltimo
Azkanengo etorri dana’ duala kanpora...! Azkanengo’ mamo gorri esaten da-ta
· Al último, capote...!
Azkar, azkar... buru-austen egon-gabe!
· Responde en seguida; sin quedarte a pensar
Azkar baino azkarrago uriratzeagatik’ lasterka zijoala... erori zan
· En su afán de llegar cuanto antes
Azkar, e!... an-da emen! Mandatu batera bidaltzekoan esana.
· Ve y vuelve rápido!
Azkar egin dizkizu lanak! -Bai azkar bezela ere!
· Bien pronto por cierto!
Azkar erabili eban makila agure zimelak... erruki-barik eiotzen zituzala mutilak
· Apaleándolos sin compasión
Azkar erabili eban makilea agure zimelak... erruki barik eiotzen zituzala mutilak
· No se dio reposo...; los sacudió de lo lindo
Azkar eta ondo’ usoak egan
· Hacer muchas cosas con rapidez y destreza, no es dado a cualquiera
Azkar etorri, moteil, zor-gabeko zor ori ordainduta!
· Alusión al servicio militar, deuda indebida
Azkar ibili! aditu?... An orduko’ emen!
· No tardes en volver! Muévete!
Azkar ibili! An orduko’ emen!
· A ver si vuelves pronto!
Azkar ibiltzeko?... Egonean ote nago bada?
· Acaso estoy quieto?
Azkar irakina egin dute arrai-puska oek!
· Qué poco han tardado en hervir!
Azkar jabetu dira nun dagoen gure apaiza
· No han tardado en averiguar dónde está
Azkar ta ondo’ usoak egan
· No todos tienen cualquier habilidad
Azkarki mintzatu zen apeza lau kintaleko gizona beitzen...’ gogor entzuliak hartuz
· Tratando duramente a los oyentes
Azkarra den bai, ori! Sasikumea den-da! Mendian gora aidoso dijoan neskatxa
bategatik esana
· Esa es una cervatilla... Una cabra montesa
Azkarra nintzan’ danen bear nintzan; gexala nintzan’ antxe bizi nintzan Jainkoak
emanarekin pozik beti
· N.B. Dicho por quien sabía ver el lado bueno en todas las situaciones
Azkarragako nagusia’ ardoak berotuta, paparra agirian zuala, besoak zabalik gora-
goraka zebilen, zabulunak neurtu ezinik eta oso parregarri
· Todo despechugado
Azkarragako nagusia’ ardoak berotuta, paparra agirian zuala, besoak zabalik, gora-
goraka zebilen, zabulunak neurtu ezinik eta oso parregarri
· Balanceándose con ritmo incierto
Azkarragara etzan geiago Ameriketako dirurik azaldu: ez dirurik, ez albisterik...
Orduan elorrio...! Osaba zanik etzuten aitatu ere nai, etxe artan
· Entonces comenzaron las penalidades
Azkarrago lumatzen da oiloa berorik dagola
· En caliente
Azkarragoko nagusia’ ardoak berotuta, paparra agirian zuala, besoak zabalik, gora-
goraka zebilen, zabulunak neurtu ezinik eta oso parregarri
· Con los brazos abiertos y todo alborotado
Azkarrak ziran batzuk eta bestiak... Lesakarrak jo ditu aurten suertiak
 · Son los de Lesaka a los que ha favorecido la suerte
Azkarr-asko antz eman zion nor zan
· Bien pronto lo reconoció
Azkarregi da oraindik, ezer esateko... -Ori da. Gauzak bere bidez eta orduz sortuko
dira...: ezta ala?
· Hay que dejar tiempo al tiempo... Con el tiempo maduran las uvas
Azkartxoko batean joan zan; ikusi zuun. Esan orduko joan zan
· Rápidamente; en un instante; en menos que se dice
Azkazala’ batetik bestera zulatu zion mokoarekin loruak
· Se la atravesó de parte a parte
Azkazala bezelako punttagatik asten da erritan erriertan
· Por una nonada; por un quítame allá esas pajas...
Azkazal-erdi bateko kopeta duen guziak igerria dauka’ gure etsaiak maltzurrak
diradela
· Todo aquel que tiene un dedo de frente
Azkazaletaraino jan bear gaituzte liberal oek!
· Nos van a arruinar por completo
Azken baten’ au atera eban
· Por fin
Azken duin bategaz amaitu dira atzo’ Jesusen Biotzaren opaz egin diran elizkizunak
· Con un digno final o remate
Azken duin bategaz amaitu dira atzo’ Jesusen Biotzaren opaz egin diran elizkizunak
· En honor del Corazón de Jesús
Azken gaiztoa egingo dabe
· Tendrá mal fin; perecerán
Azken gerlaren ondotik uste ginuen’ soldado gutiago beharko zela... Ba duk
bertzerik!
· Ya, ya... Quiá!
Azken hatsa emaitean behar dua hori ikusi, sekulan ez-eta?
· Cómo es posible que lo vea así en el último trance?
Azken hatsa emaitean behar dua hori ikusi, sekulan ez-eta?
· No habiéndolo visto nunca
Azken hatsetan da gizagaixoa
· Está a punto de expirar
Azken horiek irabazi zuten partida; bainan egiari berea: juango ote zuten, S.k eskua
ongi ukan balu?
· Habrían vencido si...?
Azken horiek irabazi zuten partida; bainan egiari berea: juango ote zuten, S.k eskua
ongi ukan balu?
· La verdad sea dicha
Azken il danak berdindu bearko zituan zorrak?
· Saldar las deudas
Azken itza zor dizuet uso-eiziaz
· Una palabra final
Azken loak hartzeko ordua jin zaio
· La hora de la muerte...; la última hora
Azken mailu-kolpea eskas du harrek ere
 · De una persona excelente por lo demás, pero con su pequeña manía
Azken oiek’ ordu beteko lana egin’ eta gurekin berdin egin dituzu
· Los has igualado a nosotros
Azken orduan arkitzen dira’ zerurako ezer-gabe
· Vacíos de méritos
Azken sartu da Donosti zuinean: kukuak oker jo die gaur! Estropada galdu
· Les ha salido mal el augurio; mala suerte
Azken tristea, mutil orrena!
· Qué mal fin!
Azken txarra, Santuai promes eginda, gero esaneti atzera biurtuten dan gizonari!
· Volverse atrás de lo prometido
Azken txarreko jokua izango litzake joku ori
· Una jugada de tristes consecuencias
Azken xokoetaraino bete zen eliza
· Se llenó por completo; de bote en bote
Azkena gelditzen denak’ paga ditzela gastuak
· Que pague el último! El que venga detrás, que arree!
Azkena noizko ikusiko ote-dute lan oriek?
· Cuándo se acabarán?
Azken-adina datorreneko’ akabatu dirate leheneko guztiak
· Ya habrán concluido
Azken-adina datorreneko’ akabatu dirate leheneko guztiak
· Para cuando llegue la última edad
Azken-agur bezela’ elkarrekin bazkaldu bearko degu... -Bai, ta pozik!
· Como despedida
Azkenak egin ordukoxe’ deabruak eroaten ditu
· En cuanto expiran
Azkenak eragin eutsazan, andra gaixoari
· Le hizo sufrir lo indecible
Azken-aldera’ gau ta egun eztulka batean bizitzen zan ume gaxoa..., arnasik ere artu-
ezinik
· En un continuo toser
Azken-aldera’ katalandarra bizkortu zan; eta lenago besteak baino alde andiagoa
kendu eutson Genarori ukabilketan. Au ta guzti-bere’ peto emon eben epaikariak,
ganekoen zarata-arte
· Le sacó ventaja mayor que antes el otro a él
Azken-aldera’ katalandarra bizkortu zan; eta lenago besteak baino alde andiagoa
kendu eutson Genarori ukabilketan. Au ta guzti-bere’ peto emon eben epaikariak,
ganekoen zarata-arte
· Los jueces declararon empate
Azken-aldera’ katalandarra bizkortu zan; eta lenago besteak baino alde andiagoa
kengu eutson Genarori ukabilketan. Au ta guzti-bere’ peto emon eben epaikariak,
ganekoen zarata-artea
· Entre las protestas del público
Azken-aldi ontan
· En esta última temporada
Azken-aldian amen-omenka mintzo baikinen’ orai ba dakigu xuxen, zueri erraiteko
 · La última vez, hablábamos sólo de oídas
Azken-aldiko Sakramentuak’ mugaz artu-eragin bear zaiozka eriari
· A tiempo; a su tiempo debido
Azkenaren aurreko txandan’ galduago etorri zan
· La penúltima vez vino más demacrado
Azkenaren aurrekoa’ lakarra zan gazta; andik urrengoa berriz’ inoizkorik guriena
· El inmediato siguiente
Azkenaren aurrekoa’ lakarra zan gazta; andik urrengoa berriz’ inoizkorik guriena
· El penúltimo que comimos
Azken-atsetan dago; azkenekotan
· Agonizando
Azken-aurreko batu-aldian
· Penúltima reunión
Azkenaz-goiti’ izan zaitezte guziak gogo-bateko!
· Sed todos de un mismo corazón
Azken-azkeneraino’ urduri euki ginuan pelikula orrek
· Nos mantuvo suspensos
Azken-bigarren gelditu da
· Penúltimo
Azken-bigarren-ura nor da?
· El penúltimo aquel
Azken-bordara lagundu dio auzoak negar batean
· El vecindario la ha acompañado al cementerio, sin cesar de llorar
Azken-buruan’ haragizko bekaturat jotzen dute
· Al fin y a la postre
Azken-buruko’ ederrena, guzien harritzeko zena egin zuen xakurrak
· Y para colmo de habilidades
Azkendu dogu ia’ gaurko ekina
· Casi hemos terminado ya la tarea de hoy
Azkenean’ amur emanaz esan bear izaten dute, kezka bizian
· Tener que confesarlo
Azkenean’ amur emanaz esan bear izaten dute, kezka bizian
· Llenos de inquietud
Azkenean’ begietaratu zaio bere hutsa
· Por fin se ha dado cuenta de su falta
Azkenean’ beldurraren beldurrak’ itz labur au atera zion
· La fuerza del miedo le hizo declarar
Azkenean’ bide egin behar diote hedoiek iguzkiari
· Al fin tienen que cederle el paso a... las tinieblas a la luz; el error a la verdad
Azkenean’ bizkarreko autsak kendu ta etxera bialdu dabe
· Después de sacudirles bien el polvo
Azkenean’ bizkorrena nagusi! gogorrena nagusi!
· El que más pueda se la llevará... prevalecerá el más fuerte
Azkenean bizkortu da pilotaria; eta behartu zaio: laguna gero eta beherago baitoa
· Y bien que le ha valido...!
Azkenean’ Donostiarako bidea artzera erabaki nintzan
· Me decidí a
Azkenean’ ekinen ekinaz’ ekarri dot barriro euskerara neure laguna
· Después de mucho esforzarme; a costa de esfuerzos
Azkenean, ele gozoz’ emeki gereganatu ginuen
· Nos lo ganamos poco a poco
Azkenean’ ene erranera jautsi zen
· Al fin se rindió a lo que yo decía
Azkenean, eritasuna loturik, loak eta oro galdu zituenean’ oren osoak ba zeramatzan,
bere oinazeen artetik, otoitzean
· Cuando quedó reducido a no poder siquiera dormir
Azkenean’ etxerako bide guziak oinez nintuen idiki
· Hice a pie todo el camino de regreso
Azkenean’ gaitzak beretu du andre gaizoa
· Ha sucumbido a la enfermedad
Azkenean’ gizona neure eretxiratu neban
· Lo convencí; lo gané a mi causa
Azkenean’ gureak jo zuten kukurruku
· Cantar victoria
Azkenean’ harek ere aitortu zion, agoan hitz’ zer erran zuen
· Le confesó paladinamente
Azkenean’ huna nun degun, bizkar zabalenik’ lehen behar zukean langilea: laboraria
· El más sufrido o paciente
Azkenean, indarra galdurik’ bera erori zen, an atsak anturik
· Sofocado; sin aliento
Azkenean’ itsu-itsuan eroaten ditu Etsai gaistoak bere Erreinura. Inpernura
· Con los ojos vendados, sin saber a dónde van
Azkenean’ jalki zaio
· Al fin ha condescendido; se le ha avenido
Azkenean’ leihorra jo zuten arrantzaleek
· Arribaron a tierra
Azkenean’ mokoarekin beatzean eman zion berea loruak’ eta or dabil orain beatz
lotuarekin... Kozk ona egin zion bada!
· Ahí anda con el dedo vendado
Azkenean’ mokoarekin beatzean eman zion berea loruak’ eta or dabil orain beatz
lotuarekin. Kozk ona egin zion bada!
· Al fin le dio un picotazo en el dedo
Azkenean’ mokoarekin beatzean eman zion berea loruak’ eta or dabil orain beatz
lotuarekin... Kozk ona egin zion bada!
· Menudo mordisco que le dio!
Azkenean’ nekezko baten agertu jakon
· Por fin, después de mucho hacerse esperar, se le apareció
Azkenean’ nere bearrean arkitu dek, ori ere!
· Por fin ha tenido que reconocer que me necesita
Azkenean’ neu andi-andirik agertu nintzakion
· Yo mismo en persona
Azkenean’ neurriak gainez egiten du’ ta beltzak esan nizkion
· Todo tiene su límite; la paciencia se acaba
Azkenean’ neurriak gainez egiten du’ ta beltzak esan nizkion
 · Y le puse verde
Azkenean’ parete-tartea dirudien toki bat dago: ara eramana izan nintzan estu-estu
· Allí me vi metida en gran estrechura
Azkenean’ parete-tartea dirudien toki bat dago: ara eramana izan nintzan estu-estu
· Un como callejón
Azkenean’ pastelak datoz: aginak zorroztu!
· ánimo!... afilar los dientes!
Azkenean’ sorgin-otsa banatu zen errian; bainon Mainttoniren bizkar-gain
· A cargo de
Azkenean’ sorgin-otsa banatu zen errian; bainon Mainttoniren bizkar-gain
· Se esparció el rumor de que andaban brujas
Azkenean’ sorgin-otsa banatu zen errian; bainon Mainttoniren bizkar-gain
· Se esparció el rumor de que andaban brujas
Azkenean’ ustutzen dituzute zeren diru-zorroak
· Por fin aflojáis vuestras bolsas
Azkenean’ zartu ta ezinak jo zuenean’ amar zentimoren etorkizunik-gabe erretiratu
zan
· Cuando quedó imposibilitado para el trabajo
Azkenean ere artaratu aiz... .-Ez berealakoan!
· Ya me ha costado decidirme a ello
Azken-eguna bidean dator: gaur baino bigar urragoan
· Más cerca mañana que hoy
Azken-egunaren begira egon-gabe’ berehala hasi ziren penitentzia egiten
· Sin aguardar al último día
Azken-egunetan’ ezin eta ahalka emaiten zuen bere Meza
· Con gran dificultad; a duras penas
Azkeneko Aparikoan’ auxe gogoan-gogoena iduki zun Jesukristok: Nere ikasle guziek
bat bitez
· Es lo que tuvo más presente en su espíritu
Azkeneko asteeton’ arraina polito ekarri da, lengo zorrak zerbait arinduteko-bestean
· En cantidad bastante para aliviar las deudas
Azkeneko gaitza datorrenean’ berak emango du lanik-asko
· Ella misma dará harto quehacer
Azkeneko gerraten’ aizeak saldu nitun... Aizeak saldu-azi zizkidaten
· Pasé buenos apuros... Me hicieron pasar buenos apuros
Azkeneko lan au zaio Garaziri atseginenik: maindireeri ari gorriz bi maiteen izena
bordatzea: fedea bezin nekez urra ditekena
· Tan difícil de borrar como la fe que se prometen
Azkeneko lan au zaio Garaziri atseginenik: maindireeri ari gorriz bi maiteen izena
bordatzea: fedea bezin nekez urra ditekena
· La más grata de las labores
Azkeneko musu-ura ematean’ goiak bea jotzen zuala iruditu zitzaidan... Iltzen zegoan
senarrari musu-ematean
· Me pareció que el cielo se me caía encima. Consternación
Azkeneko muturretan’ ... botoia joan!
· Al último momento, con todas nuestras prisas
Azkeneko trenean badator’ garai ori bear du gure mutilak, etxeratzeko: luzatu zagun
 aparia, amarrak arte
· Menos de ese tiempo no necesitará
Azkeneko txakurraraino adierazi diote
· Lo han publicado a todo el mundo
Azkeneko uri-erauntsi orrek’ lurrak tapitu dazku trinkotu. G.
· La pasada borrasca
Azkeneko uri-erauntsi orrek’ lurrak tapitu dazku; trinkotu. G
· Nos ha apelmazado las tierras
Azkenekotz’ bietarik batek’ amor eman zuen
· Uno de los dos se rindió; no pudo más; cedió y apostató
Azkenekotz’ jendea unatua zen; asma pilotariak...!
· Figúrense cómo estarían de cansados los pelotaris
Azkenengo aitatu dodana da’ guztiz garaun ugaria geure artean
· En último lugar
Azkenengo aituta dodana da’ guztiz garaun ugaria geure artean
· Cosa frecuente; lo más común
Azkenengo au, azken jarri badot ere’ leenengoa da; ta berau izanik’ beste biak-be
izango dira
· Aunque lo digo a la postre
Azkenengo egunean’ Indianoaren ona eukiteagaitik eta andrearen esanak
jarraitzearren’ etsi-etsi eginda Peruren alde txartela emotera joian
· Decididamente no teniendo más remedio que tomar una solución
Azkenengo egunean’ Indianoaren ona eukiteagaitik eta andrearen esanak
jarraitzearren’ etsi-etsi eginda Peruren alde txartela emotera joian
· Por no indisponerse con
Azkenengo etorri zanean’ ez nintzan ni emen
· La última vez que vino
Azkenengo iturri au da’ guztietan naigarriena: ur beroa ematen dabelako
· La más estimable de todas
Azkenengo trenaren ordua utsegin gendun’ eta... jakina! aparia auzoan!
· Y adiós cena!
Azkenengo urtetan eliz-lanak atzenduak euki-arren’ ikusten zun orain’ gizona
bakarrik lurrean gauza motxa zala
· Que era bien poca cosa; que valía bien poco
Azkenengo urtetan eliz-lanak atzenduak euki-arren’ ikusten zun orain’ gizona
bakarrik lurrean gauza motza zala
· Aunque había tenido descuidadas las prácticas religiosas
Azkeneraino edo ezin-geiagoraino amatu ginduan Jesus-ek
· Hasta lo sumo; a más no poder
Azkeneraino irauten duanak izango du zerua
· Se salvará... quien persevere hasta el fin
Azkenerako’ abiaziorik-gabe gelditu ginan; ta guk egin bear izan genduan jai
· Hubimos de ser nosotros los derrotados
Azkenerako’ biotzetik ondo-ezik jarri zan
· Se enfermó del corazón
Azkenerako’ burutik egin. Orra zer gertatu zaion gaixoari
· Perder el juicio; trastornársele la cabeza
Azkenerako’ erasan dio aurrari loak
· Al fin le ha vencido el sueño; ha podido más que él
Azkenerako’ gainez eragin zidan
· Al fin me exasperó; me hizo perder los estribos
Azkenerako’ gurea da goia!
· Nuestra es la victoria
Azkenerako’ mandamentu guziak kasik gauza batera joten dabee
· Tienden a un mismo fin
Azkenerako’ sena ta konorta galdu jakuzan; zoraturik gengozan; zer egiten genduan
ez genkiala eutsiten geuntsan txalopeari, lapeak atxari baino gogorrago
· Perdimos el sentido
Azkenerako’ sena ta konorta galdu jakuzan; zoraturik gengozan; zer egiten genduan
ez genkiala eutsiten geuntsan txalopeari, lapeak-atxari baino gogorrago
· Agarrar con más fuerza que la lapa a la roca
Azkenerako-be’ makil-otska asi bearko dogu...; ta ainbat-len astea oba
· Tendremos que empezar a palos
Azkenerako-be’ makil-otska asi bearko dogu...; ta ainbat-len astea oba. Esan bai...,
baina zuk eztautsozu gogorregi egingo
· No le pegarás muy fuerte
Azkenetan dagola iruditu-arte guzian’ ez dio kasorik egingo
· Hasta que le parezca hallarse en el último extremo
Azkenez’ asarrea sortu zan bien artean
· Originarse una reyerta; enemistad
Azkenez, Zu, Gorbeia, etzaite arren jausi! Mundua mundu’ buru zaarra zutik euki!
· Mientras dure el mundo
Azkenez-goiti’ izan zaitezte guziak gogo-bateko!
· Finalmente
Azken-fineko iraupena da gakoa; hura da gora-behera guztia
· Ahí está el todo de la cuestión; de ahí depende todo
Azken-fineko iraupena da gakoa; hura da gora-behera guztia
· En la perseverancia final está la clave
Azken-gaberik aundia zeran Jesusen Biotza
· Infinitamente grande
Azken-gaizto izan zuan mutil arek
· Acabó mal; se hundió, fracasó
Azken-gerlako urteak’ sortzez xuhurrago ziren, oraikoak baino
· Fueron años de menos natalidad
Azkenik bake onean ezkondu dira
· Pacíficamente; en ambiente de paz
Azkenik’ bigun-samartu zuan, senarra
· Al fin consiguió reducirle bastante
Azkenik eguna agertu zenean
· Cuando se hizo de día
Azkenik etxako ikusten gure etxaldeari... -Gureari’ ezta asikerarik-be etxako ikusten
inundik...
· No se ve dónde termina... la finca
Azkenik’ euren gogo ta esanera ekarri nabe
 · Al fin me han rendido a sus razones
Azkenik ez duneko zerbait da’ Jaungoikoa idukitze ta ikustea
· Algo que no tiene fin
Azkenik’ katuak ere ba daki... sukaldean egon bear dedala
· Hasta el gato me está reclamando que vaya a trabajar a la cocina
Azkenik’ lurrera bota zuten, zati-zati eginik
· Todo magullado
Azkenik’ santu bien aideak’ odol batekoak egin ziran
· Se emparentaron por enlaces matrimoniales
Azken-kontuen eguneraino
· Hasta el Juicio Final
Azken-kontuetako egun andiraino’ andik ez da aterako
· Hasta el Día del Juicio
Azken-naia egin-ezean’ txakurrak jango ditu zure ondasunak
· Se los llevará la trampa
Azken-ordutan dago negua...; bildu ditu aserreak
· Ya está para expirar el invierno
Azken-saiora iritxi dana leiaketan’ bai irukote apaina!... Batak bezela besteak ere
artu dezake or gaina
· Cualquiera de ellos puede quedar campeón
Azken-samarrean etorriko da hura...; ta lasa-lasa afaldu zazu! Berandutxo
· Hacia el último tren de la noche
Azken-txanpa du Getarik... Ua itsasoa jan-bearra! Arraunketan
· Qué manera de tragar distancias!
Azken-txanpa du Getarik... Ua itsasoa jan-bearra! Arraunketan
· Da su última arremetida; el sprint final
Azken-umeak oi diran bezela maitatua zan
· Los hijos de última hora
Azken-urtea ezpadau aurten ene biziak
· Si no es éste el último año de mi vida
Azken-urtetara etorritako neskazarra zan
· Una vieja solterona
Azken-uztarrak ditu... ezkertiarren nahasmenduak
· Son los últimos pataleos
Azki ta mugitak’ etziran noski zearo galduko
· Extinguirse por completo
Azkoiti-Azpeitietako etxandre andizki guziak’ bereala joan ziran, Josefa ikustera
· Todas las señoronas de Azcoitia y Azpeitia
Azkoitikoak’ egoki joten dau pelotea; ta ori’ erakutsi andirik emon barik
· Dar bien a la pelota
Azkoitikoak’ egoki joten dau pelotea; ta ori’ erakutsi andirik emon-barik
· Sin recibir mucha instrucción; por instinto
Azkoititik Azpeitira’ bidatz-erditan dago Santa Kruz ori
· A mitad de camino
Azkonarra bezela, ileak arro-arro eginda etorri da oraingoan
· Con el cabello desmelenado
Azkor eukan lepoan narruzko txalmea
 · Llevar con brío, airoso
Azoka-egunetan’ aruntz-onuntzkoen geldi-leku jakina izaten zan etxetxo ura
· Posada habitual para transeúntes
Azokaz eta periz etzaitu beste erri batek autsiko
· No te ganará ningún otro pueblo en...; no te aventajará en ferias y mercados
Azpeatzak atz-beatzak’ sendo daukaz
· Tiene sanos los miembros
Azpeitian’ erdiratuak dira indarrak karlistenak eta integristenak
· Están a partes iguales
Azpeitian ezpada, non bestetan ikusten da orrelakorik?
· En qué otra parte fuera de Azpeitia?
Azpeitiko arakinak’ beia atxitu-naiean asi ziran; baina etxiran iristen arentzat
eskolaz: iges egiten zien, brinko eta jolas
· Pero la vaca sabía más que ellos
Azpeitiko auzo orrek ba du seme bizkor bat’ ondo osatua goi ta be
· De buena conformación física; bien dotado
Azpeitiko kaleetan’ festa-usai aundia aditzen zan, bezperatik
· Se respiraba gran ambiente de fiesta
Azpeitiko plazan tratua saltzen ikusirik daukat mirabe ori...
· Vendiendo su mercancía
Azpi ederrak ditu
· Buenos perniles
Azpi onek zer balio du?
· Planta baja
Azpi zabaleko mendi astun aiek’ txutik ezin egon dira, Jesus iltzera dijoan orduan
· Montañas de espaciosa base
Azpia jo dabe; irago da euren tandea
· Ya ha pasado su hora
Azpia jo dabe; irago da euren tandea
· Han fracasado
Azpia jotzen zuun, agin-zuztarrak
· Llegaba hasta el hueso de la encía
Azpiak atera al dituzue?
· Hacer la cama al ganado
Azpiak eta goiak abertzaletasunak artzen dituenean ikusiko dugu ori; anartean ez
· Cuando lo domine todo
Azpiak eta goiak abertzaletasunak artzen dituenean ikusiko dugu ori; anartean ez
· Mientras tanto, no
Azpiak janak dauzka etxe orrek
· Socavados o cascados los cimientos
Azpiak janak dauzka etxe orrek
· Socavados o cascados los cimientos
Azpian dabiltza aspaldion
· De vencida
Azpian nauke neure obenak estalia
· Mis culpas me rebasan por completo; me agobian
Azpi-azpitik, astiro ta ozen errezetan eban, Elexa osoa dardar eragiala
 · Rezaba en un tono muy bajo, haciendo resonar la iglesia
Azpi-bagako zur-aska bat erabilten da orretarako’ goiko aoa txikiagoa dabela,
beekoaren aldean
· Cajón de madera, sin fondo
Azpi-bagako zur-aska bat erabilten da orretarako’ goiko aoa txikiagoa dabela,
beekoaren aldean
· La abertura superior
Azpietatik zulatu dituzte gure mendiak’ alderdi batetik besteraino
· Horadar de parte a parte
Azpigarria nai duan nekazariarentzat’ ba du pagoak bere koxkatxoa: zainak azalean
ditualako’ orbelak errez iges egiten dio
· Tiene su pega su inconveniente
Azpi-hezurra aterarik’ bidean gelditu zen
· Dislocarse la cadera
Azpiik agiri dituala or dabil
· Con las piernas al aire; exhibiéndolas
Azpiik agirin dituala’ ez du ondo ematen emakume eginak
· Con las piernas a la vista
Azpi-jana’ bestek egiten dio. Bestek ostutzen edo gezurrez galtzen
· Sustracción o engaño por trabajo de zapa
Azpi-jokoa egin zion
· Le hizo traición; le hizo una mala jugada
Azpik agirin dituala’ ez du ondo ematen emakume eginak
· Una mujer ya desarrollada
Azpiko guzien bihotzak beretu zituen errege gazteak
· Se ganó todos los corazones
Azpikoak eta garaikoak’ gerra bizian dabiltza bata bestearekin
· Los de abajo y los de arriba
Azpikoaz gora irauliaz zebilen etxea, aen buruan. Edanak eman oi-dituan
iduripenakin
· Dando vueltas de arriba abajo
Azpikoaz-gain esan oi-ditu bere ipuiak; bat bera zuzen ez daki
· Los cuenta todos al revés
Azpikoaz-gain esan oi-ditu bere ipuiak; bat bera zuzen ez daki
· No sabe ni uno solo al derecho
Azpikoaz-gora atxurtu bearko da soloa
· Cavar a fondo
Azpikoaz-gora edo itzulietara artuta jarri da bere amaren seme igar ori, albistaria
irakurten
· Con la revista puesta al revés
Azpikoaz-gora edo itzulietara artuta jarri da bere amaren seme igar ori, albistaria
irakurten
· Ese fulano flacuchento
Azpikoetariko apurtxu bat bota, badaukazu! bestela’ txar!
· De lo contrario, paso! En el juego de cartas
Azpikoetariko apurtxu bat bota, badaukazu! bestela’ txar!
· Echa, si puedes, algún triunfo... En el juego
Azpikoz gora aldatu bearrean nauk: izerdiagatik
· Mudarse de ropa, de arriba abajo; totalmente
Azpikoz gora itzuli bear da
· Volverlo de arriba abajo; volverlo al revés
Azpikoz-gainera jarri zuen
· Ponerle de vuelta y media; arrollarle con sus razones
Azpikoz-gora azpikoz-gain daukazu soinekoa
· Vuelto del revés
Azpikoz-gora dago dana... Norako nago ni?
· Qué va a ser de mí?
Azpikoz-gora dago dana... Norako nago ni?
· Todo está trastornado
Azpikoz-gora dana jarri daiela uri ori!
· Arrásenla hasta los cimientos!
Azpi-lainoa zan; tontorretan batere ez: goi argi ta azpi ilunak’ ezin lezazke ongi
zaindu gizonak
· Había una niebla baja que dejaba despejadas las cumbres
Azpi-lana egin digute; azpi-jokua: azarikeria
· Jugada, trampa, jugarreta, bribonada; ardid
Azpi-lanez ekarri zuten agintarien eskuetara
· Por intriga, por asechanzas
Azpi-lanez kendu nai dizkigute... gure eskubideak
· A traición, por intrigas
Azpildurako zorria baino estuago bizi da ori... Ezin-estuago bizi
· En suma estrechez o dificultad
Azpira botatzen ditu orrek, danak
· De todos habla mal
Azpiratu eban Karlos’ da samatik elduta eukan lurrean itoten
· Lo tenía cogido del cuello, como amenazando ahogarlo
Azpiratuak zapaltzaileen aurka adarka asten diranean, eta agintariak pakeari eutsi
nairik’ gogorkeri berria sortzen da
· Cuando tratan de hacerle frente a la opresión
Azpiri pelotaria’ izan danik onena, aituak adituak dinoen letz
· El mejor que ha habido
Azpi-sarea jarri deuste’ nire oinentzat labangarri
· Me han tendido una red
Azpi-suge alen ori!
· Vil traidor!
Azpi-suge ori... ixilik ezpaiago’ il-araziko aut bertan!
· Felón, pérfido...!
Azpitik, burutik, bizkarretik... alderdi denetatik ia kiskalian gertatu zanean’
zakurrari laguntza eskatzen asi zan, katua
· Achicharrándose por todos los costados; en todos sus miembros
Azpitik dardar jarri ziran lur ta mendiak’ Jainko Jaunaren sumin biziak irauliak
· Sacudidos por la ira de Dios
Azpitik dardar jarri ziran lur ta mendiak’ Jainko Jaunaren sumin biziak irauliak
· Se conmovieron desde los cimientos
Azpitik esan eustan’ lagundu negiola bizibide ontan, eta irabaziaren erdia emongo
eustala
· Me dijo secretamente, a escondidas
Azpitik urten dabe oraingoan gureak
· Han salido derrotados
Azpitiko a dirua-barik’ txirikilan sartu izango ziran Bilbora karlistak
· A no ser por aquel soborno
Azpitiko a dirua-barik’ txirikilan sartu izango ziran Bilbora karlistak
· Habrían entrado con la mayor facilidad
Azpitiko muskerrak dabilkiguz...: zain ibili!
· Alerta!
Azpitiko muskerrak dabilkiguz...: zain ibili!
· Enemigos ocultos o solapados
Azpiz-gora itzulikatu ditu gauza guziak
· Lo ha trastornado todo
Aztaka-aztaka dabil
· Anda a tientas, a ciegas
Aztaka-aztaka dabil... Aztamuka, itsuak bezala, eskuak aurrera luzatuz
· A tientas
Aztaka-aztaka dabil. Nora jo ez dakiela; aztamuka...
· Anda a tientas, a ciegas
Aztalka ibilita’ dana zikindua zegon. Txerria
· Por haberse estado revolcando
Aztamuka dabil: begi bat galdua du, bestea lauso
· Anda a tientas
Aztapoka ibili-gabe’ inork ez du ikasten mundu ontan bizitzen
· Sólo a costa de tropezar se aprende a andar
Aztarka aundirik-gabe jakin det kontu guzia
· Sin andar en muchas averiguaciones
Aztarnatu du’ nork esaten dizkigun ango kontuak
· Ya ha rastreado
Aztarren garbirik etzuan ateratzen
· No sacaba nada en limpio
Aztarren garbirik ez da arkitzen’ Ezkion noiztandikan jarria ote litzaken Otoitz-aldi
ori
· No hay clara noticia o indicio
Aztarrenen bat aterako dezula uste det
· Ya darás con algún rastro, con alguna pista
Aztarrenik aterako etzuela etsi zuenean’ estitu zan bidera
· Al desengañarse de que
Aztarrenik aterako etzuela etsi zuenean’ estitu zan bidera
· Se volvió al camino
Azteazken goizean’ herriak bere-ber eman ditu azienda ederren primak sariak
· Independiente de los demás concursos
Azterketa bat egiteko eldu-bidetzat artu diteke
· Base de estudio
Azterraldi bat eman nion zure olerki orri erderaz
 · Ya le di una pasada; ya examiné o repasé tu poema
Azterren kontu andiko-baga’ eztozu gauza garbirik atarako
· Examen muy diligente
Azterren kontu andiko-baga’ eztozu gauza garbirik atarako
· No sacarás nada en limpio
Azterren txarra emanik’ zaindu zuten ostatuko neskameak; eta gizonezkoa zala
somatu zuten’ emakume-antzean zebilena
· Entrando en sospechas
Aztertu ta aratu ondo’ zeuen biotzen izurturaak!
· Los repliegues de la conciencia del corazón
Aztiek maiz berri onak dituzte... Zer irabaz lezakete zorigaitzak aginduz? Bihotz
ilunari’ mehe dario sari
· Qué ganarían con anunciar desventuras?
Aztiek maiz berri onak dituzte... Zer irabaz lezakete zorigaitzak aginduz? Bihotz
ilunari’ mehe dario sari
· Un corazón afligido no es pródigo en recompensas
Aztu al zaie, orain iru urteko erasoa? Etzuten egun gozoa!... Oso lotsagarri gelditu
ziran Joxe-maritar oiek
· No fue un día grato para ellos
Aztu azti guzurra’ kartak eio ta ebagirik daragoio
· Está barajando y dando cortes al naipe. El falso adivino
Aztu bide zaitzu.- Ez bide dago zure gogoan.- Ez bide dakizu... zenbat zor diozun...
· Has debido de olvidar... No debes de saber etc... N.B. Uso del modificativo bide en la
conjugación
Aztu ezpedi au zeuroen gomutatik!
· No lo olvidéis nunca!
Aztu itzazu olako kontuuk!... -Aztu? Berak etortzen zaizkit aurrera!
· Son ellos los que se me presentan, sin buscarlos yo
Aztu jako oni’ esateko eukana
· Lo que pensaba decir
Aztu jatzu gazte-urtetan ikasia’ ta onan zagoz ain atzerea
· Por eso estás tan atrasado o ignorante
Aztu zan etxeaz, animaz eta Jaungoikoaz; eta bizi zan’ bi begietaraino pekatuko
loitan sarturik
· Enfangada en el pecado
Aztuak ez dauka eskerrik eta ez pagurik
· Lo olvidado, ni agradecido ni pagado
Aztu-aldi baten ondoren’ berriro dabil aurrenengo, zortziko eder ori
· Después de un tiempo de olvido
Aztu-aldi baten ondoren’ berriro dabil aurrenengo, zortziko eder ori
· Está otra vez de moda
Aztuan neuzkan kontua pranko gogorazi dizkidak
· Cosas que tenía ya olvidadas
Aztu-gabeak dauzkit gogoan jasoak orduko gertaerak
· Bien presentes en la memoria
Aztu-gabetanik esan bear dizugu’ lentsu bezin ondo jarria dala izeba
· Antes de que se me olvide
Aztuko al jake beingo baten, ikasi eben euskerea’ inun lotsaritu eztaien gure erriaren
izena euren birauakaz!
· Para que no deshonren o cubran de ignominia
Aztu-lekutik kantuz altxa ta azal dezagun mundura donostiar aundi au!
· Saquémoslo del olvido
Aztu-orduko esan bear dauat’ ire ibilerak askoren gogokoak direala
· Antes que se me olvide
Aztu-orduko esan bear dauat’ ire ibilerak askoren gogokoak direala
· Gustan a muchos
Aztura gaiztoak goitzeko aleginik egin-bage bizi izan diranak
· Dominar los hábitos viciosos
Azturik daukat’ zenbat artu-utzi-aldi izan zituan Lemonako mendi onek
· Cuántas veces fue conquistado y perdido
Aztuta euki-ezkero euren erabiltea’ eztira ezetarako makina orreek
· No sirven para nada
Aztutera aleginak egin bear dira izkune oker ori
· Hay que hacer lo posible por quitarse tan mala costumbre
Azukrea zenbat?... Asko-xamar eskatzen du kafe onek
· Necesita bastante pues es muy fuerte
Azukrez basi-basi eginda artu oi du kafesnea
· Recargado de azúcar
Azukrez basituta artzen zuan esnea ere; oso gozo-zalea zan
· Recargado de azúcar; empalagoso
Azur andiak dekoz mutil onen gorputzak’ eta jangost etxerik erdia
· Está hecho un hombrón
Azur andixe dauko urdeiazpiko orrek, gauza ona izateko... .-Azur andia!... Zeuk
zareantxo orrek-bere ba daukozu mokorrean au-lango irukoa!
· Qué te crees?... Tú tienes uno tres veces mayor
Azur asko eukazan lokaturik, eta arra-betean agirian
· Tenía muchos huesos descoyuntados
Azur asko eukazan lokaturik, eta arra-betean agirian
· Un palmo de ellos a la vista
Azur utsetan gelditu zan aurra
· Quedó en los huesos; hecho un esqueleto
Azurbakoa ondo gertauta eroan
· Llevaba la lengua bien expedita para
Azurbaltz arranuok’ aiztoak eta abar, aleginean ebiltzan... Belarri-motzok
· N.B. Epíteto denigrante aplicado a ciertos alienígenas
Azur-berrietan dago
· Está en estado
Azur-imintzaile batzuk’ ba dakie azur lokatuak zuzenduten, barriketa ta berba
laban-baga
· Sin lisonjas o palabras jactanciosas
Azur-imintzaile batzuk’ ba dakie azur lokatuak zuzenduten, barriketa ta berba
laban-baga
· Curandero de huesos
Azur-imintzaile batzuk’ ba dakie azur lokatuak zuzenduten, barriketa ta berba
 laban-baga
· Huesos dislocados
Azur-konpontzailiak’ mutilaren kolpia beretako baino geiago zala esan zetsen
gurasuai’ ta bialtzeko Elgoibarko medikuagana
· Que era un caso que excedía su competencia
Azur-kontuan asko ekian bat
· Muy entendido en huesos
Azurrak dinoste’ gaberako txartuko dala eguraldia
· Volverse malo el tiempo
Azurrak minberatuta daukaz; jagita ozta dabil
· Apenas es capaz de andar
Azurretan eta erdi-bilosik egoan mutil gizajoa; andik 30 ordura bizkortu eben
· Reanimar
Azur-usturik nauka igartua amodioak
· Me tiene consumido, extenuado
B. zentzu-makur horrek’ hobe zukeen ixilik egon
· Ese espíritu avieso o torcido
Ba abil intxaur-joten neregaz, eskolea asi-arte?
· Quieres jugar conmigo a las nueces?
Ba al da oraindik etxean? -Bakarren bat izan bear du...!
· Aún debe de quedar alguno que otro
Ba al da zerbait oraindio, barruan? .-Bat ere ba da
· Sí, aún queda algo
Ba al dagoz orain-bere ardi zuriak?..- Bai, zuek irurok artu-ala ta geiago
· Todas las que podáis coger y más.- Más de las que vosotros podáis coger
Ba al dakik zer duan, triste egoteko? Arek’ arra zeukak barrenen
· Lo que tiene aquél, son remordimientos
Ba al dakite berak nolako balioa daukaten urre-zilarretan?
· En oro y plata
Ba al dakizu amaitu zer dan? -Bestelako zera dakar gero beronek!... Jakin ez ostera?
· Vaya una pregunta! Con qué sale éste!
Ba al dakizu amaitu zer dan? -Bestelako zera dakar gero beronek!... Jakin ez ostera?
· Cómo no lo voy a saber?
Ba al dakizu, andik-aldetik probintzi askotan eunkan milak pezeta zor deutsezela
maisuari?
· Cientos de miles
Ba al dakizu, andik-aldetik probintzi askotan eunkan milak pezeta zor deutsezela
maisuari?
· Del lado de allá... por aquellas tierras
Ba al dakizu auzoko andra gaztea artu-barri dagoana?
· Sabes que está recién encinta?
Ba al dakizu, zenbat jotzen dun?
· A cómo resulta?
Ba al det oiloentzat ezer?... Ur-zopa batzuk bederen?... An daude beetik gora begira
· Ya están con el pico en alto... pidiendo
Ba al zatoz, gizona? Ia artu nun etsia!
· Ya casi había perdido la esperanza
Ba az garaitua?... -Ba nok
· Te rindes?... -Me rindo. En las riñas entre niños
Ba da arima onik munduan!
· No faltan almas buenas
Ba da asko lur-mota; bainan guziek bietara jotzen dute
· Se reducen a dos
Ba da bertzerik ere hunelako kasurik: gaitz bailizateke’ laurdenen ere kontatzea
· Sería difícil contar ni aun la cuarta parte
Ba da beti grina oen artean bat’ besteak baino geiago tontorra altxatzen duana
· Que descuella o destaca ente todas las otras pasiones
Ba da betidanik’ berenazko izate bat
· Un ser que existe de por sí
Ba da emen aldean erri txiki bat...; an gordeko naiz
· Aquí cerca
Ba da emen gizon bat’ euriteokaz masitan dabilena
· Qué disfruta, que goza con estas lluvias
Ba da ere bertze porroskileria zerbait, bainan larrienak’ horiek
· Eso es lo más saliente o destacado
Ba da ere bertze porroskileria zerbait, bainan larrienak’ horiek
· Otras menudencias
Ba da erraiten duenik’ han bere jokoa jokatu zutela
· Allí hicieron su fechoría
Ba da ez aitzinago iragaiteko marra bat
· Una raya o límite que no hay que traspasar
Ba da gaur aitonik’ ogerakoan’ izar dagoen begira
· Hay un anciano que explora si está sereno el cielo
Ba da, gero, ez etortea esanakaitik!... Onakorik!
· Mira que... no venir! A pesar de lo que se les insistió que vinieran
Ba da gero lorra, emen jazoten dana!
· Qué trabajo! qué fastidio!
Ba da gizon adineko bat, oren-erditsu bat bidetan’ ikusi behar zinukena
· A media hora más o menos de camino
Ba da hantxet gizon gazte bat’ elepide gutixko emaiten duena
· Un joven que da poco que hablar
Ba da hemen Salomon ez-bezalako bat
· Algo mayor que Salomón
Ba da herri-bazterrean erreka basatsu bat’ neguko aldetik
· Hacia el Norte
Ba da hor’ jos-ahala urratu
· Hay mucho enredo en ese asunto
Ba da Izate bat gure alde-ganetik’ horiek egin tiena
· Por encima de nosotros
Ba da lege hori baino beharragorik!
· No es esa ley lo más importante de todo
Ba da nunbait zerbait’ ke den lekuan su den bezain sarri
· Señal de que algo extraño sucede
Ba da nunbait zerbait’ ke den lekuan su den bezain sarri
 · Donde sale humo, señal de que hay fuego
Ba da orai berean, han-hemenka’ halako zenbeit aita bakar
· Algunos pocos padres como aquél
Ba da orai berean, han-hemenka’ halako zenbeit aita bakar
· Aun actualmente
Ba da osagai bide bat, noiz-nai egin daitekena
· Tratamiento curativo
Ba da xuxenik eta makurrik solas hortan
· Hay algo de verdad y de error
Ba da zeinbait denbora’ oinik eleizan sartu eztedala
· Que no he puesto el pie; que no he entrado en
Ba dabe ba gazteak nun astia erazo’ jolas nasaitara joateko
· Ya tienen, pues, dónde pasar el tiempo; dónde entretenerse
Ba dabil, bai, aspaldi ontan anketako arina!
· Se mueve la gente
Ba dabil bere burua erakusten; baina etzaio bat ere egokitzen... Senar-gairik
· Ya anda por ahí exhibiéndose
Ba dabil bere burua erakusten; baina etzaio bat ere egokitzen... Senar-gairik
· No se le ofrece o presenta
Ba dabil emen ibiltekoa...; bateko’ ostikolarien autua dala-ta, da bestetik’ orfeoiarena
· No falta aquí materia de comentario
Ba dabil ori’ ezebez-etarako begiak bota-bearrean
· Anda afanoso, total para no sacar nada
Ba dabiltz lapurraren lorratza nundik artuko, Bermeoko poralak
· Siguiéndole la pista o traza
Ba dago baztarretan, gezurrari laguntzeko gogoa!
· No faltan amigos de falsear los hechos
Ba dago berbaakaitik dirua emongo leukeana... .-Zororen bat edo alakotxea
· Algún chiflado o cosa así
Ba dago beste diputadu bat’ bere burutikoa
· Independiente, no adscrito a ningún partido
Ba dago emen adorerik daukonik, zulora sartu eta onek egixa ditzuen edo ez
ikusteko?
· Hay alguien que tenga coraje para...?
Ba dago ementxe non aukera! Denda ontan
· Cuánta variedad de cosas! Qué surtido!
Ba dago gaurko din; ez geiago egiten ari!
· Ya hay bastante para hoy
Ba dago gu baino azkarragorik; bai bearra ere ta!
· Por suerte!
Ba dago labankeria ugari!
· Cuánta frivolidad! ligereza o inconsecuencia
Ba dago nonbait makur onen zaina
· La causa o raíz de ese mal
Ba dago nun lana egine, nai dunarentzat!
· No falta quehacer
Ba dago or zer-ikusirik? .-Bai, ta ezin esan-beste
 · Mucho más de lo que cabe decir
Ba dago oraindik beta ori egiteko’ aita etorri arte
· Aún tenemos tiempo
Ba dago zeinek zurrupatua’ deskuidatzen dan gizona!
· Ay del que se descuide! Se lo comerán vivo
Ba dago zerbaiten bearra
· Algo habrá que hacer
Ba dago... -zetarako da ezetz esatea?- ba dago orren antzeko berba banakaren bat
gure albistari onetan
· Para qué negarlo?
Ba dagoke pixka bateko’ nik esan-arte badago
· Que espere sentado...!
Ba dagoz ogei lagun jatordu baten, edo batzar baten
· Comida o cena
Ba dakarte eskura gorputza; baina eztute barrenaz’ santuak zuten begiratze ta
kontua
· Tener a raya
Ba dakarte eskura gorputza; baina eztute barrenaz’ santuak zuten begiratze ta
kontua
· No tienen el cuidado y diligencia de
Ba daki’ alemanen hitza ala hego-haizea’ berdin dela
· Volubilidad del alemán e inconsistencia de su palabra, según el adagio francés
Ba daki’ bei-tratu abek luze-samarrak izaten dirala
· Algo complicadas, costosas
Ba daki’ bei-tratu abek luze-samarrak izaten dirala
· Tratas de ganado vacuno
Ba daki berdin gere burutik ez gatozela
· Que no venimos por propia iniciativa
Ba daki deabruak’ alako anima berekiko galdua duela
· Que para él ya está perdida
Ba daki ederki bitara jotzen Otsailak: udaberri, naiz ta negu...: aukera eskutan;
taranta nora’ alako moduan jotzen du
· Según como le dé
Ba daki ederki bitara jotzen Otsailak: udaberri, naiz ta negu...: aukera eskutan;
taranta nora’ alako moduan jotzen du
· Lo mismo acostumbra inclinarse hacia un lado que a otro: hacia la primavera o hacia
el invierno
Ba daki eguraldiak neguaren antzak artzen, okerreko aldian
· A destiempo
Ba daki eguraldiak neguaren antzak artzen, okerreko aldian
· Tomar aspecto de invierno
Ba daki nora dijoan’ bere bekatua konfesatzen ezpadu; eta gogaitzeko zorian dabil, ar
ozkari onekin
· Anda desasosegado, a punto de desesperar
Ba daki onek nun labandu leitean
· Dónde podría tropezar
Ba daki udaberriak neguaren mugetan sartzen; baina lapurtzen dizkion egunak’
 gainezka gero ordaintzen
· Devolvérselos con creces
Ba daki udaberriak neguaren mugetan sartzen; baina lapurtzen dizkion egunak’
gainezka gero ordaintzen
· Invadir las fronteras del invierno, adelantarse a su hora
Ba dakie gure emakumeak bein edo beingo jan-edantxuak euren artean egiten:
ondretan, da ama barri bat ikustera doazanetan
· Visita a una primeriza
Ba dakie norantza artu bear daben, arazo onetan
· A qué lado inclinarse
Ba dakiela dino’ zertan oker jokatu eban
· En qué erró o desacertó
Ba dakigu’ alde duela tipula osagarriak
· Le conviene a la salud la cebolla
Ba dakigu alderdi bi orren asmoak nora joten daben
· Tras de qué van; qué fin persiguen
Ba dakigu asto bakarrak eztabela egiten astaldea eta ezkara asiko emen txakurrenak
esaten gaztelarrakaitik
· Por uno no se puede juzgar a todos los demás
Ba dakigu asto bakarrak eztabela egiten astaldea eta ezkara asiko emen txukurrenak
esaten gaztelarrakaitik
· Decir perrerías de
Ba dakigu’ basoiloak sori direla mehe-egunean
· Las pollas de agua son permitidas en día de abstinencia
Ba dakigu, ebanjelioa berme, etxekoak elgarren artean haserre badira’ laster etxea
errekalat doala
· Según el evangelio; como asegura el evangelio
Ba dakigu, ebanjelioa berme, etxekoak elgarren artean haserre badira’ laster etxea
errekalat doala
· Estar reñidos
Ba dakigu, ebanjelioa berme, etxekoak elgarren artean haserre badira’ laster etxea
errekalat doala
· Ir a la ruina
Ba dakigu’ erakusten zuzen ari zerala; eta nor dan begi eman-gabe’ Jaunaren bidea
egiz erakusten dezula
· Sin tener en cuenta la condición de las personas
Ba dakigu etsaia ez dela adiskide’ nahi duen bezenbat ele-zuri dariolarik ere
· Por más lisonjas que fluyan de sus labios
Ba dakigu ez direla gauzak berehala jartzen hatz-hatzean
· No vuelven de inmediato a su estado normal
Ba dakigu geuk-be gauzak ixilik eukiten
· Ya sabemos guardar los secretos
Ba dakigu haur gerok ere geure burutik
· Lo sabemos de nosotros mismos
Ba dakigu, izenaren jabe dala don Trifon ori: askotxo bear duena
· Que lleva bien puesto su nombre... De buen estómago
Ba dakigu Jauna gurekin izanen dela munduren mundu
 · Mientras dure el mundo
Ba dakigu nolako apez argitua den eta nolako elearen jabe
· Y qué buen orador
Ba dakigu segurki eta gertuki’ hil behar dugula: eztugula itzurterik
· No tenemos manera de escapar de ello
Ba dakigu’ solas eder hoien arabera eginen dutela, beharr-orduan
· Llegado el caso; en su momento oportuno
Ba dakigu zein jokera andia daukeen ona’ alberrietakoak
· Qué gran querencia tienen a este lugar
Ba dakigu zein jokera andia daukeen ona’ alberrietakoak
· De los pueblecitos comarcanos
Ba dakiguia solas bat noradinokoan den arin? eta nundik-harat den tzar eta lizun?
· Sabemos acaso?
Ba dakiguia solas bat noradinokoan den arin? eta nundik-harat den tzar eta lizun?
· Cuándo empieza ya a ser palabra obscena?
Ba dakiguia solas bat noradinokoan den arin? eta nundik-harat den tzar eta lizun?
· Hasta qué punto es sólo una palabra ligera?
Ba dakik asko ezkareala; baina gareantxuok emen aurkituko gozak, Zugatz baten
adarrak lez gagozak batuta iru lagunok
· Identificados, perfectamente solidarizados
Ba dakik asko ezkareala; baina gareantxuok emen aurkituko gozak. Zugatz baten
adarrak lez gagozak batuta iru lagunok
· Los poquitos que somos, todos sin excepción
Ba dakik bai, zein aritzeri darion ezkurre...! Laguntzaile onari lotzen zaionaz esana
· Quien a buen árbol se arrima, buena sombra le cobija
Ba dakik ez nabilala ni nere burutarik: Kristo Jaunak ateraziko hau’ hik nahi edo ez
nahi
· Que no obro en esto por mi cuenta
Ba dakik ez nabilala ni nere burutarik: Kristo Jaunak ateraziko hau’ hik nahi edo ez
nahi
· Quieras o no
Ba dakik nola jarri? -Nonbait ere ba! Jakin bear eza!
· Pues no faltaría más! Cómo no lo iba a saber?
Ba dakik norako ustea neukan gaur
· A dónde pensaba ir hoy
Ba dakik zer diran gure otorduak: talo egal-mearrak ta erre-arinak; bakailoa igarra
· Talos delgaduchos
Ba dakik zer diran gure otorduak: talo egal-mearrak ta erre-arinak; bakailoa igarra
· Bacalao seco, enjuto
Ba dakik zer pentsatzen nagon?... Ori eztala gizonan buru-bidea
· Que no vale la pena de que te tomes tanta molestia
Ba dakik zeri ekin eutsan abadeak atzoko mezatan?
· De qué estuvo hablando
Ba dakin...: Pazkoak eldu ditun... ta Zera... ta Zereko Zera... oraxe ta bera...? Ea
guziok elkartzen gaitunen!
· N.B. Alusión cifrada a un encuentro de amigas
Ba dakinak’ ba daki; ta eztakina’ motx
 · Quien no está al tanto hace mal papel en frente del enterado
Ba dakit’ adiskideen eroapena meetu ta eteteko zorian ipinten dodala
· Pongo a dura prueba su paciencia
Ba dakit’ Andoniren gertaeratzaz jantzia zaudela
· Que estás enterado de
Ba dakit apurki bizitzen, eta ba dakit nasaiean nasaieko arara egiten: non-nahi eta
gauza orotara jarria naiz
· Sé vivir careciendo de lo necesario; sé pasar necesidad
Ba dakit apurki bizitzen, eta ba dakit nasaiean nasaieko arara egiten; non-nahi eta
gauza orotara jarria naiz
· Sé vivir en la abundancia
Ba dakit asko daraustela gure jaiera onen kontra
· Critican o murmuran mucho
Ba dakit’ aurten lau erritan’ igazko oina ondu gura izan eztabena; au da: igazko
errentea eztabe abonau gura izan. Ardan-etxeak
· No han querido pagar la renta del año
Ba dakit berdin’ egun hautarik batez sobera gehiegi hasarre nindekeiela
· Cualquier día; el día menos pensado
Ba dakit berdin’ egun hautarik batez sobera gehiegi haserre nindekeiela
· Puesto que ya sé que
Ba dakit besterik ere
· No sólo eso. Aun sé más
Ba dakit’ bigar seitarako’ bala baino zuzenago etorriko dala zapataria
· Derecho como una bala
Ba dakit’ deadar ori oso axalekoa dala
· Protesta insincera
Ba dakit emango diola Jaunak zuzenezko dana landerrari...
· Dará su derecho al desvalido
Ba dakit emongo deutsuela or leorpea
· Ahí te darán albergue
Ba dakit erdipurdi egiten dedala... baina ni naiz eskritu oien egilea
· Ya sé que no me doy trazas
Ba dakit’ erdiz-erdi artuten zaituala ipuin onek
· Te viene de molde; te concierne directamente
Ba dakit, eta hori aspalditxo da’ arazo andietan zabiltzala
· Ya hace bastante tiempo de eso
Ba dakit, eta hori aspalditxo da’ arazo andietan zabiltzala
· Andar muy ocupado, afanado en
Ba dakit etortzekoa dela; hark behar guziak erakutsiko darozku dizkigu
· él nos lo enseñará todo; todo lo necesario
Ba dakit etzareala beste gatz-bakoen antzeko, zeu
· Que no eres como otras tontas
Ba dakit! ezer artu-barik ez zareala egongo
· Ya me figuro que habrás comido
Ba dakit eztala beste ixkinako gauza’ osaba bat praile eukitzea
· No es cosa del otro mundo, no es cosa singular
Ba dakit eztela eder humeen ogia zakurrai ematea; baina ba dira zakurrentzat ere
 apurrak
· No está bien
Ba dakit’ gaur asko bear dala, gauza askotarako; baina esku-zabaleko bazera’
irabazian aterako zera
· Saldrás ganando
Ba dakit’ gaur asko bear dala, gauza askotarako; baina esku-zabaleko bazera’
irabazian aterako zera
· Si das con generosidad, con largueza
Ba dakit’ gaur-bestekorik ez dituala inoz ikusi. Gaur-besteko gertaldi tristerik
· Desgracias comparables a las actuales
Ba dakit’ gure buruak barregarri ikusi bear doguzana
· Vamos a quedar en ridículo
Ba dakit: nere indar laburrak’ kemen gitxikoak dira txit, lanbide andi oni ekiteko
· Me faltan energías para acometer semejante empresa
Ba dakit nik, adiskidea’ ez naizana zure lauren bat-be, idazten
· No te llego ni a la cuarta parte; no te alcanzo ni con mucho en habilidad
Ba dakit nik’ txorotzat emango nautela askok eta askok’ lanbide onetan ari
naizalako; baita ere, Euskaldunak izango dirala maixiatzaile oek
· Me tendrán por chiflado
Ba dakit nik’ txorotzat emango nautela askok eta askok’ lanbide onetan ari
naizalako; baita ere, Euskaldunak izango dirala maixiatzaile oek
· Porque estoy ocupado en esto
Ba dakit nik’ txorotzat emango nautela askok eta askok’ lanbide onetan ari
naizalako; baita ere, Euskaldunak izango dirala maixiatzaile onek
· Tales criticones
Ba dakit nola daukazun neska bat begiz jota; baina bidean topatze-ituzu zenbait sasi
eta ota
· Tropiezas con obstáculos o dificultades
Ba dakit non bizi zaran biotzez eta gogoz’ aspaldiko denboretan
· Desde hace tiempo
Ba dakit non bizi zaren biotzez eta gogoz’ aspaldiko denboretan
· En espíritu
Ba dakit nun dagon ostatu ori; mai onaren izena du
· Tiene fama de que sirven bien de comer
Ba dakit ondo’ ia ez dala gaur bat-txo-bere gomutetan
· Casi ni uno sólo
Ba dakit orain Artzai On orrek non duzun abaroa
· Ya sé dónde sesteas
Ba dakit’ ordu beranduan lagundu zizula etxera
· A horas avanzadas de la noche
Ba dakit’ osagile orrek zugaz euki eban gizabide txarra
· Lo mal que se portó contigo
Ba dakit seguru’ askoz antxume geiago jaiotzen dirala iru erri oetan bakarrik,
bestera-bage
· Sin ir a otra parte; sin contar los de otros pueblos
Ba dakit urrean’ zek atzeratu daben gaur etortetik
· Ya me figuro por qué
Ba dakit zauri bat daukazula biotz orretan’ il-arte gordinkiro iraungo dizuna
· Herida que no se cicatrizará
Ba dakit’ zenbait ama eztuela pozten aurra ekartzeak
· Que tienen partos dolorosos
Ba dakit zer ari zeran pentsatzen, or barrena
· En tus adentros
Ba dakit zer esan zeinkean: gauza gitxia eztala ezer
· Equivalente al dicho latino: Parum pro nihilo reputatur
Ba dakit zer esango daben batek baino geiagok bere kolkorako
· Lo que dirá para sus adentros
Ba dakit zer esango didan’ kontuan dagoanen batek
· Alquien que está al acecho de lo que digo
Ba dakit’ zuen baiezkoak egizkoak izaten dirala
· Que vuestras promesas no suelen ser vanas
Ba dakit zure gaiztakeri guzien bide’ gosea izan dala
· La causa o móvil de tus fechorías
Ba dakite etorkizuna zoroei zabaltzen... agotek
· Revelarles su futuro; echarles la buena ventura
Ba dakite gauza gaitza dala’ Fedeko egiak zeero ta apurr-apurr eginda bezela
erakastea
· Desmenuzadamente; con todo detalle
Ba dakite oiek nundik nora dabiltzan
· Ya saben lo que hacen
Ba dakite orain’ ez dutela salbaziorik izango eginalatikan
· Por más que hagan
Ba dakite zer kar ederreko mintzatzailea den apez hau
· Qué fogoso y agradable orador es
Ba dakizie oraino zer ginuken atsegin? Luzaz gure artzain gisa egon zaiten Baigorrin
· Sabes lo que nos agradaría también?
Ba dakizu abereen ilea gain-beheiti etzana dagoela
· Está echado en dirección de arriba abajo
Ba dakizu, adiskidea, itsaso gogorra dagola? Ez badira eskasten gaur orren indarrak’
dantzatu bear ditu emengo ondarrak
· Hay fuerte marejada; el mar está agitado
Ba dakizu, adiskidea, itsaso gogorra dagola? Ez badira eskasten gaur orren indarrak’
dantzatu bear ditu emengo ondarrak
· Lo va a revolver todo
Ba dakizu’ anaiak Eguberrietan meza-berria digula; ta, jo-ta-tira egin bearko du
emen norbaitek
· Alguien tendrá que ponerse en movimiento; espabilarse
Ba dakizu’ anaiak Eguberrietan meza-berria digula; ta, jo-ta-tira egin bearko du
emen norbaitek
· Va a celebrarnos su primera Misa
Ba dakizu, Basarri’ besteak ere gure on-zale dirala: nork lagundua ba daukat, zu
lenbiziko zerala
· Ya sabes que también otros nos estiman; nos quieren bien
Ba dakizu, burduntzia bezin zuzena naizena, bakoitzari berea ematen... .-Bai, jauna,
 bai; bedori baino zuzenagorik’ lurrak gainean eztauka
· No hay otro más recto en el mundo
Ba dakizu’ edozein pitsek min ematen diola begiko miniari
· Cualquier mota le lastima
Ba dakizu etxea saltzera doana? .-Aitaren eta Semearen!
· Qué me dice Vd! Qué oigo!
Ba dakizu’ eztuzula zihauren buria egin
· No te has creado a ti mismo
Ba dakizu, gizontxoa, zein geran gu?... -Ez nik.
· Sabe Ud., buen hombre...?
Ba dakizu’ itzea ere zur ustelduan sarr-errexa dela. Itzea iltzea
· Es fácil abusar del débil
Ba dakizu, Jauna’ egundaino ez dudala gizon-minik izatu izandu
· Que jamás he deseado ningún hombre
Ba dakizu, Jauna, egundaino ez dudala gizon-minik izatu izandu
· Hasta hoy no he codiciado varón
Ba dakizu laket nizala zuri elez
· Me agrada hablar contigo
Ba dakizu laket nizala zuri elez
· Me agrada hablar contigo
Ba dakizu lur hartara daraman bidea? .-Bai, ba dakit: askotan egin ditut hango bide
guziak
· Muchas veces he andado todos aquellos caminos
Ba dakizu’ neguaren biotza daukaguna
· Estamos en el corazón del invierno
Ba dakizu’ ni azartua nazala; ta berbea beteko dodala aren-batean
· Regularmente; bastante bien
Ba dakizu orain zer egin’ urrena ezer bear diezunean
· Cuando quieras decirles algo
Ba dakizu zegaitik artu dogun asmo au? Andarberean esango dautzut
· En seguida
Ba dakizu zein begitarte ona egiten dion bere seme maiteari
· Dar buena acogida
Ba dakizu zeinen gogorra izaten dan mozkorraren loa
· Cuán profundo suele ser su sueño
Ba dakizu zelako otsa egiten daben gatzak sutan
· Ya sabes qué ruido hace
Ba dakizu zer esatera zoazin; zer adituko duzun’ ez
· Quien dice lo que quiere, está expuesto a tener que oir lo que no quisiera
Ba dakizu zer jazo dan Gabancho-gaz? Alkate egin dabe... Geure pekatuen
parkazinorako izan daigula!
· Que nos sirva de penitencia por nuestros pecados!
Ba dakizu zer jazo dan gero?... . edozer jazo al da: txarrena gogoratutea dala onena
esaten dabe-ta
· Piensa mal y acertarás
Ba dakizu zer mintzalari suhar eta sarkorra den: harrotu eta iharrosi ditu arima
tinkienak berak
 · Aún a los más firmes, o tiesos
Ba dakizu zer mintzalari suhar eta sarkorra den: harrotu eta iharrosi ditu arima
tinkienak berak
· Excitar y conmover
Ba dakizu zer zain txarrek jotzen nauen egun oietan?
· Sabes qué es lo que recelo?
Ba dakizu zergaitik preso artu eban?
· Prender
Ba dakizu zer-nola den ori?
· Sabes por qué ocurre así?
Ba dakizu zuk, bigar eguna argituko zatzun?
· Sabes si amanecerá para ti el día de mañana?
Ba dakizu zuk hortarako bide hoberik? -Zorigaitzez’ ez nerez-nere
· Por mi parte, no
Ba dakizu’ zure aitari darraizkionak txit bizkorrak eta biotzean min dutenak dirala
· Bravos, intrépidos
Ba dakizu zure hutsen gerizatzen
· Disimular los defectos; justificar las faltas
Ba dakizue bart zer esan nizuen; eta... ortik ibili!
· A lo dicho!
Ba dakizue beraz nor nongoa nizen
· De modo que sabéis de dónde soy
Ba dakizue’ eortzi-etziramonean piztu zala Jesus
· Al tercer día de sepultado
Ba dakizue nagusiak zer esan duen. .-Bai, nagusiak errexago esaten dik!
· Qué poco le cuesta a ése decir!
Ba dakizue nolako bihotz beroarekin atxikiak dauden horri
· Con qué ardor lo aman
Ba dakizue zer dakarken zeruaren itxurak
· Sabéis interpretar o discernir los aspectos del cielo
Ba dakizue zer gura izan daben...; ezteutsazue laketu’ ta... orra kitu!
· No se lo habéis otorgado... y se acabó!
Ba dakizue’ zerutikako laguntzaren behar gaitzean dagola Frantzia... Berriz ere diot:
zueri gaude
· Tiene gran necesidad de
Ba dakizuela zer egin?... Zera jakin bear dozue!
· Qué vais a saber vosotros!
Ba dakizute’ buruz ez dala gizon elbarrija gure alkatia
· No le falta talento
Ba dakizute gero’ gertaera oietan egia bezenbat elegia dabilela
· Se exagera o se falsea; la mentira anda mezclada con la verdad
Ba dakusatza, etorri eztiranak ere
· Ya ve aun las cosas futuras
Ba dakusazue’ ezkarela deusikan hari; horra non mundu guzia ondotik dohakon.
Jesus-i
· Todo el mundo se va tras él
Ba dakusazue’ ezkarela deusikan hari: horra non mundu guzia ondotik dohakon.
 Jesus-i
· Ya veis que no adelantamos nada
Ba dakusk orrek gizonok solo-lanetan darabilen jantzkia? .-Bai: garritik belaunetara
arteko kaltzame batzuek... eta Jaungoikoa lagun!
· Y gracias!... Y nada más!
Ba dakusk zelako laguna daukaan?... Oa bada orain bein-banan beste biak-gana’ ta
egik esan daudana!
· Vete a cada uno de los dos por separado
Ba dalakoan dago mai txiki ori
· Está insegura; apenas se tiene en pie
Ba dantzut; baina gauzatxu bi daukatsudaz orren ganerako esateko
· Acerca de ese particular
Ba darabil zuen izeba orrek ezbearra franko!
· Cuánta desgracia le aflige!
Ba darabilate, neskatxa gaixoa burlaka eta xizpa-zurekin joka; baina berean dago
ixilik, gazte bihotzduna
· A culatazos
Ba darabilate neskatxa gaixoa burlaka eta xizpa-zurekin joka; baina berean dago
ixilik, gazte bihotzduna
· Se mantiene firme en lo dicho
Ba darabile itz labanik eta azpi-lanik!
· Cuánta adulación e intriga!
Ba darabile itz labanik eta azpi-lanik!
· Cuánta adulación e intriga!
Ba darabiltzaguz atzamarrak bekokitik okotzera bitartean... kurutze egiteko
· De la frente a la barbilla
Ba darabiltzaguz atzamarrak bekokitik okotzera bitartean... kurutze egiteko
· Garabatear. En ademán de signarse
Ba darabiltzu joan-etorria franko! Atralakea franko
· Cuánto enredo traes entre manos!
Ba daramate poiliki-poiliki aintzinerat bide ori...: borobiltzen ari dute lana, asti-astiro
· Están ya dándole la última mano
Ba daramate poiliki-poiliki aintzinerat bide ori...: borobiltzen ari dute lana, asti-astiro
· Poquito a poco
Ba daroaz emeretzi bat gizaldi deabruak’ ontzi orri adarka. Eleizari
· Embistiendo a esa nave de la Iglesia
Ba dator andre Jakoba bera... eta ez daukagu ezertan ibili bearrik
· Ella se cuidará de todo; no nos preocupemos de nada...!
Ba dator elizara, ba dijoa lagun-artera edo festara’ eta an izango du, dabilen toki
guzian bere arra... Onela bizi da’ egun on bat ekusi-gabe
· Su remordimiento no le deja un solo día de paz
Ba dator eriotza’ eta orduan desegiten dira bekatariaren ganduak
· Caen las vendas de los ojos...; las nubes que no le dejaban ver
Ba dator garizuma... Orduan esango det guzia: artean ez
· Antes no
Ba dator gero jai-egun bat, zeinbat andiago’ naiago... Utsagaitik asten dira matrakan
ardandegian, birao ikaragarriak botaten...
 · Cuanto mayor la fiesta, mejor
Ba dator ta ba dator erreka onen ondora’ ... eta ara non entzuten duen ots ikaragarri
bat
· Va acercándose poco a poco al arroyo
Ba dau zer-ikusi, itaune orrek
· Tiene su importancia; no es una pregunta anodina o trivial
Ba daukadaz artzekoak’ ta denpora gitxiren buruan etorriko natxatzu, zeure garien
diruaz: siniztu nagizu
· Tengo créditos
Ba daukadaz artzekoak’ ta denpora gitxiren buruan etorriko natxatzu, zeure garien
diruaz: siniztu nagizu
· Dentro de poco tiempo
Ba daukagu ardaoa; ta zer-jazoan edo zer-etorrian beti euki daroagu gordeta
· Por lo que pudiera ser u ocurrir; para un por si acaso
Ba daukagu, bai, nun egin sendo, geuk nai badogu...!
· No nos falta trabajo
Ba daukat entzutea’ aldi andi-barik beste idazlari batek-be burua agertuko dabela
erri onetatik
· Antes de mucho tiempo
Ba daukat erru gaizto bat’ gauza onetxek ez ote zituan nere guraso maiteak galdu,
-esan zuan negarra txirrioan zeriola
· Recelo o sospecha. Me temo que
Ba daukat erru gaizto bat’ gauza onetxek ez ote zituan nere guraso maiteak galdu,
-esan zuan negarra txirrioan zeriola
· Llorando a lágrima viva; llorando sin consuelo
Ba daukat nik ere Gipuzkoa-aldeko baztertxo baten egarria
· También yo suspiro por un rinconcito guipuzcoano. Ya me gustaria
Ba daukat or okelea; baia ondino egika dago’ ta itxaron bearko dozu
· Todavía no está hecha
Ba daukat zerbait esateko asmoa’ besteren batek esan-ezik
· Si no hay otro que lo diga
Ba daukat zer-eramana nere senar eiztariarekin!... Orbelen gisa’ egoaizeak darama...
Nerekin ezkontzen arek izango zun lana’ ... jakin izan banu dana!
· Qué paciencia la mía
Ba daukat zer-eramana nere senar eiztariarekin!... Orbelen gisa’ egoaizeak darama...
Nerekin ezkontzen arek izango zun lana’ ... jakin izan banu dana!
· Este rato se habría casado conmigo si lo llego a saber!
Ba daukate ur hek barnean’ gatz hortarik liper bat; ez hurbilik ere haatik’ Vichjko
urek bezenbat
· Pero no, ni mucho menos, tanto como
Ba daukaz une luzeak, ta emoten jako astia, lo-aldiak egiteko: ez zazpi ta zortzi ordu,
baina bai ordu binaan-legez
· Pero sí descansos como de a dos horas
Ba daukazu zertzaz buruz-beeratu
· Tienes motivos para humillarte
Ba dauke naiko lan Euskal-erriko kontu-ateratzailak! igarkizun au asmatzen
· Ahí tienen dónde discurrir
Ba dauke naikoa lor abade jaunak’ umetxuai buruak argituten
· Harto trabajo tienen!
Ba dauke naikoa lor abade jaunak’ umetxuai buruak argituten...!
· Ilustrar las inteligencias...; instruir
Ba daukee nun-sartu, ildakoan
· Lugar donde ser enterrados
Ba daukiez orain’ orretarako norbaitek jasa ta itxura onean eginiko soinekoak
· Vestidos correctos y airosos
Ba daukozue ba lorra’ gaur erein bear badozuez arto guztiak!
· Buen trabajo os aguarda!
Ba dauzka liburuak ipui batzu’ eskualdunek baizik ontsa jakituko ez dituztenak;
eskuara ikasia edo ikasixea duten arrotzek’ hek ez neholere! inola ere
· Sólo los saborearán debidamente los nativos de la lengua
Ba dauzkat liburu santuak’ nere bizitzaren argibiderako
· Para espejo de mi vida
Ba dazaue’ erantzuera gogorra eroan leikeela’ eta eztabe ezer esaten
· Podrían atraerse alguna réplica fuerte
Ba dea solas horiek baino gauza erragarriagorik?
· Hay cosa más irritante...?
Ba degu doai bat’ Jainkoak emana ta esker onez artzekoa: gure buruaren ederra, edo
erriak esaten duana, ederr-itxusia
· Amor propio; pundonor
Ba degu eskubidea’ bakoitzako bost kuarto artzeko nun-nai
· Por persona, por cada uno; por unidad
Ba degu or abertzale bikain bat’ erdika ibiltzeko ez dana
· Incapaz de claudicar
Ba deritzat’ apendu zeratela asko-adina, eta utziko diozuela orrenbesterekin. Gizon
oni
· Ya os habéis vengado bastante
Ba det oraintxe burutik-beera, gainez egiteko lain!
· Abrumado de quehacer...; desbordado
Ba diardute ango leku begiragarriak ikusten
· Interesantes lugares
Ba diauk aski, egungo!
· Basta ya por hoy...!
Ba die zemat lekutan guraso batzuk’ geigo nai dioenak diruari’ beren umeai baino
· Que quieren más al dinero que a sus hijos
Ba dijoa atzera, bere zizkura
· A su madriguera... a su rinconcito
Ba dijoa atzera, bere zizkura
· Ya vuelve
Ba dijoa Mari ilunetan... eta sumatu du bidean’ uste etzuan bat
· En la oscuridad
Ba dijoa muturrekorik oraintxe-aldian ere!
· Seguimos recibiendo coscorrones... o descalabros
Ba dijoakigu atzenetara, gure lore-il au ere
· Ya toca a su fin
Ba dijoakigu gure aitona...; laster dijoakigu... Etxea-beteko gizona!
· Se nos muere...! Este hombre que vale por toda la casa
Ba dijoakio bizi-bizi Txomini’ eskuko makila jasorik
· Se dirige con vivacidad a
Ba dik orretxen apeta, gure mutilak!
· No sabes qué afición o pasión tiene por ese asunto o tema...!
Ba dinotso euriari... -Ba daragoio euriari... Au eurizkoa!... Aspaldian ezta beste
jardunik
· No se oye otra cosa
Ba dinotso euriari... -Ba darogoio euriari... Au eurizkoa!... Aspaldian ezta beste
jardunik
· Ya está lloviendo... Sigue lloviendo... Qué manera de llover!
Ba diot aski irakatsirik nere ikasleari
· Ya le he enseñado bastante
Ba dira amarren-bat urte... Izerdi-patsetan zijoan apaiza’ inardiko txilardegiko
aldapetan gora
· Sudando a mares
Ba dira amarren-bat urte... Izerdi-patsetan zijoan apaiza’ inardiko txilardegiko
aldapetan gora
· Hará de esto unos diez años
Ba dira argi bizitan loaren izpirik-gabe esna egoteko gabak: aietakoa izango da’ Ama
Birjinak gure artean emango duna
· A plena luz
Ba dira argi bizitan loaren izpirik-gabe esna egoteko gabak: aietakoa izango da’ Ama
Birjinak gure artean emango duna
· La noche que pasará con nosotros la Virgen
Ba dira argi bizitan loaren izpirik-gabe esna egoteko gabak: aietakoa izango da’ Ama
Birjinak gure artean emango duna
· Noches que hay que pasar en vela
Ba dira arima ta buru batzuk’ guztiz legebako ta urduriak, zaldi ezi-bakoak dirudiela
· Almas y entendimientos enteramente desbaratados
Ba dira arpegirik ez daukeen gurasoak’ bear-lako lotsea emoteko. Beren seme-alabai
· Que no tienen valor o cara para
Ba dira arpegirik ez daukeen gurasoak’ bear-lako lotsea emoteko. Beren seme-alabai
· Para imponer el debido respeto; para hacerse respetar
Ba dira, bai, kristau-izatea arduraz artzen dutenak
· Tomar a pechos; tomar en serio
Ba dira, bai, zurekin neretzat’ zerua iristeko erremedioak; baina bizitza berria artzen
dago gure lana ta nekea
· La dificultad está en
Ba dira, bai, zurekin neretzat’ zerua iristeko erremedioak; baina bizitza berria artzen
dago gure lana ta nekea
· No faltan remedios para ti y para mí
Ba dira barrundu-gabe irakurri eta sinistu bear diranak
· Sin mucho analizar, o escudriñar
Ba dira bekatari batzuek ain lakatzak, landugabeak eta basatiak...: artarako
prestatuak ezpadaude ere’ komunioa bereala artu nai duenak
 · Tan toscos e incultos
Ba dira’ beren aldia handizki, bainan bortizki, egiten dutenak; oro aldez-bertze
itzulirik
· Cambiándolo todo de arriba abajo
Ba dira bertsotan ere gain samar dabiltzanak
· Que descuellan bastante
Ba dira beste batzuk’ kontrako bideti dabiltzanak
· Que hacen todo lo contrario de éstos
Ba dira beste dantza batzuek zelai eta bazterretan, edo etxe artuetan
· En casas determinadas
Ba dira beste zenbait’ oso orditzen ezpadira ere’ edan gaiztoa dutenak
· Personas de mal vino; a las que el vino vuelve pendencieras
Ba dira beti’ besteren onez bekaitz direnak
· Envidiosos
Ba dira emen eliz-gizon asko’ apaiz egin-berrian txit atzeraak daudenak, euskaraz
itzegiten;... beren buruak apurtzen dituzte, sermoi bat euskaratu-ezinik
· Tienen que esforzarse mucho mentalmente
Ba dira emen-be’ nozean bein narrueri nasai-alditxo emotea maite dabenak
· Les gusta hacer una comilona
Ba dira erri onetan gitxienaz, zenbat baserri-etxe’ ainbeste iturri
· Tantas fuentes como caseríos
Ba dira Erromako urian gure irudikoak
· No faltan otros que obrarían igual
Ba dira etxeko-jaun asko’ egunoro etxean zer gastatzen dan’ kontu ze-zea daramenak
· Que llevan cuenta muy minuciosa
Ba dira etxeko-jaun asko’ gogo gaitzez ikusten dituztenak
· Hay quienes los detestan; quienes los miran con aversión
Ba dira euskaldun zintzoak: banakatxoak oiek ere
· Pero aun éstos, muy pocos
Ba dira euskal-erriko alabak eunka’ beartsuen kontu daudenak erdalerrian
· Al cuidado de
Ba dira euskal-erriko alabak eunka’ beartsuen kontu daudenak erdalerrian
· Las hoy por centenares
Ba dira ezaubide argiak, igarteko. Ezagungarriak
· Hay señales claras para
Ba dira gabak’ loak ez naubenak artzen...
· Hay noches en que no consigo dormirme
Ba dira gaitzak’ beren kasa joaten diranak. - Izango dira; baina baita korapilatzen
diranak ere, batzu-batzuk
· Enfermedades que se vuelven crónicas; que se complican
Ba dira Gipuzkoan’ nafartar geienak aditzen ez dituzten hizketak zenbait hitz-egite
· Expresiones de lenguaje
Ba dira gizon batzuek ain basati eta landugabeak; zuek esan oi dezuen bezala’ baso-
lana ere artu-gabeak
· Sin desbastar...; con todo el pelo de la dehesa
Ba dira guraso batzuek alperr uts-utsak, nekeari jarraitzeko ezergatik esnatuko ez
diranak
 · Poltrones
Ba dira gurasoai lotsa gaiztoa gordetzen dien seme-alabak. Lotsa gaiztoa ekartzen.
· Que no respetan a sus padres
Ba dira gure aldez gogorto jarri diranak
· Firmemente decididos a
Ba dira gure Goi-errian’ erreal zar bat ez duenak trenean ibiltzeko; eta ala guziaz-
era, oinez dijoazelarik’ sortzen due ezkutu bat ere taberna-zuloetan gastatzeko
· Y saben encontrar hasta un escudo para
Ba dira gure Goi-errian’ erreal zar bat ez duenak trenean ibiltzeko; eta ala guziaz ere,
oinez dijoazelarik’ sortzen due ezkutu bat ere taberna-zuloetan gastatzeko
· No tienen al parecer ni un mísero real
Ba dira gure lagun batzuek’ gibelean min dabenak barrura artu eztoguzalako
· Resentidos
Ba dira hiru milako bat lanik-gabe
· Unos tres mil parados
Ba dira hor berez-bere nahi luketenak, bainan norbaiten azpiko behar; eta nahiago
lukete Frantsesen azpiko’ ezen ez Italianoen
· Quienes quisieran ser independientes
Ba dira hor gaindi gertakari larriak’ hunaraino beren ostikoa hel-arazten
daukutenak
· Sucesos de gravedad que repercuten aquí
Ba dira igandeak’ etxerik aina Argia iristen diranak
· Tantos números de A. como vecinos
Ba dira itsasoak’ neguan ormatzen diranak; orduan’ ango arraiak sortuak eta ilak
bezala daude
· Se congelan en invierno
Ba dira jausgarri batzuk’ eurenez gatxerako indarrik eztabeenak
· Ocasiones de pecado
Ba dira jende batzuk’ arrunkide gaitzak, batkari ondikozkoak
· Intratables
Ba dira jende batzuk’ arrunkide gaitzak, batkari ondikozkoak
· Malos compañeros; poco sociables
Ba dira, Jesus, Zere begi-biotzetan dauzkatzun ardiak: olakoei noizean bein Zere
eskutik akaldi goxoen bat ematen diezu
· Ovejas que son objeto de tu predilección
Ba dira legeak...; non dira ordean, legeari bere bidea emanen dioten gizonak?
· Hacer cumplir la ley
Ba dira maixiorako gogo aundija dutenak
· Les gusta mucho la murmuración. Muy aficionados a la murmuración
Ba dira’ makila bi bürietarik etxekitzeko eusteko trebe direnak: oroekilan untsa izan
nahi liakienak
· Hábiles en jugar a dos cartas
Ba dira makilea bear dala esaten dabenak’ emontzaile izateko asmoan
· Quienes son partidarios del uso del palo o castigo
Ba dira min-artuak
· Accidentados, heridos... contusos
Ba dira’ nahi ginduzketenak hotz-arazi ingelesakin
 · Quienes quisieran indisponernos con
Ba dira ogeita zenbait urte’ nere adiskide orrek ia txalo-joka berri au eman zidala
· Casi aplaudiendo de entusiasmo
Ba dira onean eskura ekartzen diran jenioak
· Reducir, dominar, someter
Ba dira or ogetamar laurleko baino ilean irabazten ez daben gizonak; eta oinetakoak’
bakotxaren lepo. Lapurreta garbi-garbia ez da ori, ala?
· Por cuenta de cada uno; del interesado
Ba dira orain ere’ leneko ilunbea bezain gaistoan bizi diran jentilak
· Tan terribles tinieblas como las de antes
Ba dira oraino’ lehengo azturetarat itzuli nahi luketenak, eskualdeka, berenez-beren
bizitzeko
· Para vivir cada cual por cuenta propia
Ba dira orrelakoak ere baztarretan, ez gutxi
· No faltan de los tales por esos mundos
Ba dira penitentzia egiazkoaren era bi
· Dos formas o modos
Ba dira sailkatu ez ditezken salmu batzuk ere
· Imposibles de clasificar
Ba dira sei egun lanekoak; hetan zatozte!; bainan ez larunbat egunarekin
· Seis días hay en que se puede trabajar
Ba dira seme ta alaba, lotsa gaistoa gordeten deutsenak gurasoai
· No guardarles el debido respeto
Ba dira senar batzuek’ beren buruari bakarrik begiratzen diezanak..: eta gero’
emaztea ta umeak’ dijoazela larrera!
· Que se las arreglen ellos!
Ba dira urtearen buruan makina bat igande ta jai-egun’ ... ortarako gure erriko
festeguna berezi-gabe
· Al cabo del año
Ba dira urtearen buruan makina bat igande ta jai-egun’ ... ortarako gure erriko
festeguna berezi-gabe
· Destinar para ese menester
Ba dira zar doakabe batzuek’ eltze zarra dirudienak etxe batetik bestera sua
eramateko; mandatutxoak egiteko, gazteai
· Oficio de coberteras o mediadoras
Ba dira zenbait’ berak nai adinetan Jesus artzen trebe ez diranak
· Tener valor de recibirle
Ba dira zenbait’ berak nai adinetan Jesus artzen trebe ez diranak
· Todas las veces que, siempre que quisiera
Ba dira zenbait’ ezer-ez baten gainean sutzen eta erretzen diranak
· Encolerizarse, enfurecerse
Ba dira zenbait’ ezer-ez baten gainean sutzen eta erretzen diranak
· Por una insignificancia o bagatela
Ba dira zenbait maisu, baztar-naasten ari diranak eginala bizian: egingo nuke
eztabiltzala sakelak utsik
· Activamente
Ba dira zenbait maisu, baztar-naasten ari diranak eginala bizian: egingo nuke
 eztabiltzala sakelak utsik
· Revolviendo el país; agitadores
Ba dira zenbait maisu, baztar-naasten ari diranak eginala bizian: egingo nuke
eztabiltzala sakelak utsik
· No lo harán de balde
Ba dire diotenak’ bere zorrak ukatu beharko dituela Frantziak
· Negarse a pagar sus deudas
Ba dire erraleak esaten dutenak’ eian behar den adoratu ilunbetako Jainkoa...
Zoroak!
· Un Dios escondido
Ba dire gaitzek’ minik ez ta onik ez Berez etorri ta berez joan egiten direnak
· Enfermedades que vienen y pasan sin saber cómo
Ba direla gostu batzu’ ipurdian zartakoak merezi lituzketenak
· Gustos que merecen palos
Ba dirudi atsegin artzen duela askok’ lagun urkoaren izen onari utsiki egiteaz
· Denigrar la fama del prójimo
Ba dirudi bai, ala izan bear dula. Itxurazkoa da
· Tiene trazas de serlo
Ba dirudi’ batez-beste’ beste alderdi au dala arentzako obe
· Teniendo en cuenta ventajas e inconvenientes
Ba dirudi’ batzokia jartzera dijoazen orrenbestez’ tripako errabiak jo dizula
· Te ha dado un berrinche
Ba dirudi’ batzokia jartzera dikjoazen orrenbestez’ tripako errabiak jo dizula
· Por el simple hecho de que
Ba dirudi’ beti lana buruz-gain daukala; eta ez da ala
· Que anda desbordada de trabajo
Ba dirudi’ egiz eta benaz menderatu naiean zegoela Lizarragari Santa-Cruz; baina ua
ere’ bere tankeran egon!
· Animo o deseo de sometérsele a L
Ba dirudi’ egiz eta benaz menderatu naiean zegoela Lizarragari Santa-Cruz; baina ua
ere’ bere tankeran egon!
· Firme en su postura o tema
Ba dirudi’ egualdia -lainoa- sartzen ari dala
· Que está oscureciéndose el tiempo
Ba dirudi’ euskara bere lehenbiziko hastean eta garbitasunean dagoela
· En su nativa pureza
Ba dirudi’ ez dakitela batzuk igande egunean nola jan denbora
· Cómo ocupar el tiempo
Ba dirudi’ ez jakola Jaingoikoari eder
· No es del agrado de Dios
Ba dirudi’ eztela gaitz zail, galdez gauden egitekoari ihardestea erantzutea
· Responder a lo que andamos preguntando
Ba dirudi’ hobe lizatekeiela bekatulagunak gaitzerarik eta haserreturik elkar utztea
· Separarse a malas
Ba dirudi Jainkoak eztuela onik’ bekatorea beregana dezakeien arteino: bitarte
hartan’ beti deiez dagoka dagokio
· Le está llamando
Ba dirudi Jainkoak eztuela onik’ bekatorea beregana dezakeien arteino: bitarte
hartan’ beti deiez dagoka dagokio
· No descansa hasta
Ba dirudi jaso bear dula... egualdiak
· Parece que va a levantar el tiempo
Ba dirudi’ jaso bear duula
· Que va a escampar
Ba dirudi’ laido zaiela oraiko gaztei prestuki bizitzea
· Les parece afrentoso
Ba dirudi’ mokoka jarri nai gaituzula!
· Tener empeño en enzarzarnos
Ba dirudi’ txorimalo bat bezela artzen zaituztela
· Tomarle a uno por un dominguillo; por el pito del sereno
Ba dirudi’ zeinek baino zeinek aundiagoak esan dabiltzala
· A quién dice mayores disparates
Ba dirudi’ zuk xedea aitzinatu duzula, marra iragan duzula
· Aún has ido más allá de la meta
Ba ditake asko ez diren’ guk uste bezain eder liburu hoik: alabainan nor gure
hartarik ari gira
· Cada uno tenemos nuestro propio gusto o criterio
Ba ditake ba duen ele horrek bertze buztanik
· Es posible que tenga más trascendencia lo que ha dicho; que signifique también alguna
otra cosa más
Ba ditake deus, gizona gehiago ttipi dezakenik bertzen eta bere begietan, ahalkeak
lotsak beretu duena baino?
· Disminuirle o rebajarle en consideración
Ba ditake deus, gizona gehiago ttipi dezakenik bertzen eta bere begietan, ahalkeak
lotsak beretu duena baino?
· Dominado por la vergüenza
Ba ditake jauntskila gutixago zen orduan bazterretan; bainan bai ere gizon gehiago
· Menos petimetres, pero más hombres... dignos de este nombre
Ba ditake, noizbait’ bi eskualki horiek elgarrekin oratuak izanen diren... Zer irabazia,
eskuararentzat! Beldur niz haatik’ arte huntan urak eginen duen bide!
· Pero no temo que entretanto va a pasar mucha agua bajo los puentes; que eso irá para
largo
Ba ditake orainik, datorren amabortzean eizaldi polita egitea’ bein bitan or eginketu
duten bezala
· Una o dos veces
Ba ditake orainik, datorren amabortzean eizaldi polita egitea’ bein bitan or eginketu
duten bezala
· En la próxima quincena
Ba ditek beste oek iregandik zer ikasi... I ez aiz ibili gezurretan ire buruarekin
· Engañarse a sí mismo...: hacerse ilusiones
Ba ditek gizon baten premia baserri ortan, Martolo... .-Bai: motz daude Etxeberrin
gizon-gabe
· No se manejan bien; la casa va mal
Ba diteke bai, ba diteke ez
 · Tal vez sí, tal vez no... Quién sabe?
Ba ditu adixkideak ere: adixkide beroak, bera den bezala
· Amigos ardientes, fervientes
Ba ditu bai arek’ bere aitaren urak..., eta ez gitxi!
· Ya tiene en verdad aires de su padre
Ba ditu eskuak’ eta ez da gai beatz bat ere altxatzeko. Ilak
· No es capaz de
Ba ditu etorrera orrek’ alderdi txarrak-be
· Sus inconvenientes, desventajas
Ba ditu gitxienez larogei urte, bekokia tximur-tximur eginda, bere mamin ta guzti
· Con la frente profundamente arrugada
Ba ditu semeak amairuren bat urte, eta osterarik asko egin dau eskolara
· Ha frecuentado mucho la escuela
Ba ditu zeruko bideak bere sasiak, bere aldapak, bere nekeak
· Sus trabas y dificultades
Ba ditugu guk ere, Eskualdunek, gure makurrak: odola bizi, eta makilak zalu
· También tenemos nuestros defectos
Ba ditugu guk ere, Eskualdunek, gure makurrak: odola bizi, eta makilak zalu
· Combativos, batalladores
Ba ditugu guk ere, Eskualdunek, gure makurrak: odola bizi, eta makilak zalu
· Irritables; genio vivo
Ba ditugu, xe ta larri, zazpireun mila azinda-buru Naparroan
· Entre ganado mayor y menor
Ba dituk bi ilabete, seme, Frantzitik etorririk
· Ya hace dos meses que viniste
Ba ditut bi egun etorri-gabe geldituuk’ urrun bizi naizelatik
· Por vivir lejos
Ba ditut oraindik orduko erortzeetako karramistak eta kalteak ere
· Arañazos y lesiones de
Ba dituzu hor nahi-bezanbat liburu: ala eskuaraz, ala erdaraz
· Ya en vasco, ya en otra lengua
Ba dituzu ostatu hartan’ jan-edateko ezin-hobeak
· Platos y bebidas excelentes
Ba dituzu ostatu hartan’ jan-edateko ezin-hobeak
· Platos y bebidas excelentes
Ba dizü aipazale hanitx
· Tiene muchos penegiristas o encomiadores
Ba dizut ba zerbait, zuri esateko
· Quisiera decirte algo
Ba dizut entzutea erran zaharretan’ erbia lo dagoela, uste ezten lekuetan
· Que donde menos se piensa salta la liebre
Ba dizut entzutea erran zaharretan’ erbia lo dagoela, uste ezten lekuetan
· Ya tengo oído en los refranes
Ba doa gizon bizkorra uste-bezain-uste; besteai laguntzera; baina loturik gelditzen da
bera ere
· Todo confiado
Ba doa hirirat neska gaztea, ustez eta han hobeki. Hiria beti hiri..: han hanitz jende
 ziri... kanpaina-zokoa hobe biziki...
· Imaginando que allí va a estar mejor
Ba doa Madrid-erat’ hango gure gizona apur bat berotzera
· A nuestro embajador o representante
Ba doa Pepe-Anton larri, uleak zutunik dituzala, makila trokotz bategaz
· Con los pelos de punta
Ba doa Pepe-Anton larri, zutunik dituzala, makila trokotz bategaz
· Con un garrote
Ba doa sutan Eguzki
· Ya se aparta el sol ardiente
Ba doaz barriro joan ta joan’ eta bei zaar bat aurkitu eben, larra baten oboen-oboen
ebilela
· Dando vueltas en un prado
Ba doaz barriro joan ta joan’ eta bei zar bat aurkitu eben, larra baten oboen-oboen
ebilela
· Van andando andando
Ba doaz lagun batzuk trago bat ezartera’ eta edaten dabe uste ebeen baino puska-bat
geiago
· A echar un trago
Ba dogu eskubide euskotarrok, eta inongo errik baino garbiagoa
· Más patente que el de ningún otro
Ba dogu eskubide euskotarrok, eta inongo errik baino garbiagoa
· Nos asiste el derecho
Ba doiaz makal-makalik lagun biak etxe-aldera
· Se van despacito como desanimados
Ba du 43 urte’ golde-nabarra atxikitzen duela zuzen, gure apezak
· Que lleva el gobierno o mando de su parroquia. N.B. Golde-nabarra: arado
Ba du adurra
· Eso, lo lleva en la sangre
Ba du bada Jaunak nere-dina leku!... Urari emango diot nere burua
· Que me lleve Dios de aquí! N.B. Ejemplos de execración
Ba du bada Jaunak nere-dina leku!... Urari emango diot nere burua...
· Me voy a echar al agua! N.B. Ejemplos de execración
Ba du bere zera’ horrek dionak
· Tiene su razón de ser, su por qué
Ba du entzule Ibarnegarai-ek’ mintzo delarik
· No le falta auditorio
Ba du etxalde hunek oihanian’ erre-ala egur
· Toda la leña que hiciera falta
Ba du gure gero hunek hemen ere’ bere etxalekua eta ostatua
· También aquí buscan refugio nuestras dilatorias o aplazamientos
Ba du gutarik bat-bederak, Jainkoak emanik’ nork bere Aingiru begirailea
· Cada cual su ángel de la guarda
Ba du hogoi mende hurbil’ Judu batek Ibero-tarreri aitatzat Tubal emaiten ziotela.
Ez da beraz egungoa erran hori
· Ya hace cerca de veinte siglos que
Ba du horrek hogoi eta zonbeit mende
 · Hace veintitantos siglos
Ba du itsasoak bere xedea, bere marra: han hautsten da; han, gaitzago bada ere’
ematzen da
· Tiene su límite o raya
Ba du itsasoak bere xedea, bere marra: han hautsten da; han, gaitzago bada ere’
ematzen da
· Allí se rompe o quiebra
Ba du itsasoak bere xedea, bere marra: han hautsten da; han, gaitzago bada ere’
ematzen da
· Por más alborotado que esté
Ba du lan orrek bere oztopa-bidea ta aldapa
· No deja de ofrecer dificultades
Ba du nun zer egin, Daladier horrek!
· Buena tarea le espera!
Ba du ogei egun’ elurpe andi batek pean gazkala
· Ya hace veinte días que
Ba du ogei egun’ elurte andi batek pean gazkala
· Que estamos bajo una gran nevada
Ba du orrek beste opizio ixilikako bat, eta ondotxo irabaztekoa
· Furtivo, oculto
Ba du orrek beste opizio ixilikako bat, eta ondotxo irabaztekoa
· No poco lucrativo
Ba du sarri sei hilabete’ esperantzetan dela Elizabet zure kusia
· Está encinta; espera hijo
Ba du tankera neskak’ txilindroi egiteko: denek aipatzen dute’ daukan agoera
· Se hacen lenguas del buen sabor del guiso
Ba du tankera neskak’ txilindroi egiteko: denek aipatzen dute’ daukan egoera
· Se da maña para
Ba dugu orai-orai’ bihotza barnago ukitzen derakun harat-hunatik
· Asuntos más preocupantes
Ba duka burutik? lau murru horien artean itoa bezala egoteko
· Estás loco? Has perdido el juicio?
Ba dukegu etsaiaren alderako gaitzerizkoa’ onerizkoarekin
· Aversión natural junto con amor
Ba dukegu gogoari zer eman... bi beharriez burukitari lo egon-gabe
· Sin echarnos tranquilamente a dormir
Ba dukegu gogoari zer eman... bi beharriez burukitari lo egon-gabe
· No nos falta materia de reflexión
Ba dukezue, zuek ere, zuen ikustekoa’ arimei liburuak eginen dioten ongian
· Y también vosotros tendréis vuestra parte en el bien que haga el libro
Ba dut bihotzean gozo bat handia, jakinik ene haurra zeruan dutala
· Siento un gran consuelo
Ba dut ene dina bizitzeko
· Ya no necesito más
Ba dut nekerik asko’ ene haurrentzat laborea ezin bilduz
· Me cuesta no poco trabajo procurarles el pan
Ba dut uste’ luzamen handirik-gabe, ministro berriak dituzkegula
 · Antes de mucho tiempo
Ba dute bere baitan barrena atsekabe bat, kontzientziaren minberadura handi bat
· En sus adentros
Ba dute bertze egitekorik, jaunto horiek!
· En eso piensan!... No están para eso
Ba dute bertze egitekorik jaunto horiek!
· Esos caballeritos... Irónico
Ba dute, erleek bere atal-zaina; eta behar ere bai
· Y con razón!
Ba dute errian gure nekazariek gerizbide-kutxa, eta ezin-obea
· Caja de Seguros muy bien organizada
Ba dute oihu Frantzia guzian, afera hortaz
· Protestan; alborotan
Ba duzu aski erranik: uko egiten diot erlisione tzar horri
· No necesitas seguir explicando, para convencerme
Ba duzu dirurik? .-Larriak bai, xeherik ez
· Moneda superior sí; sencilla no
Ba duzue hemen batto’ tenploa baino gehiagokoa
· Hay aquí uno que es bien superior al Templo
Ba duzue lo on baten beharra
· Id a dormir, que buena falta os hace
Ba eban arek, berbetan ekitzen zetsanean’ aldi bateko etorria. Ekiten eutsanean
· Ya tenía tela para rato
Ba eban geure gizonak emaztegei naikoa...: guztiak nai zirean azaz; edo obeto’ aren
poltzaz
· Todas le deseaban para sí
Ba eban geure gizonak emaztegei naikoa...: guztiak nai zirean azaz; edo obeto’ aren
poltzaz
· No le faltaban novias para escoger
Ba!... egoaizea zegok...: Maximo’ bere duroak piririka
· Tenemos viento sur!... Ya está M. con su manía... Señal de que sopla viento sur; el
viento loco
Ba ei-doa ori emetik .-Nora gero!
· Pero a dónde podrá ir ése?
Ba ekian berak, ardura asko-barik-be Garbineri azur bedeinkatua atarako eutsona
· Sin mayor riesgo por cierto
Ba ekian berak, ardura asko-barik-be Garbineri azur bedeinkatua atarako eutsona
· El dichoso hueso
Ba ete da inortxo, bear dauana Jaunari zelan eskatu ez dakianik?
· Habrá alguien que...? Habrá uno tan sólo que...?
Ba ete dator? .-Etedatorren ba!
· Claro que viene! Cómo no iba a venir!
Ba eukan Txegorik naikua buru-auste beregain: dana berak egin biar...!
· En fin: que no le faltaban quebraderos de cabeza al pobrecito!
Ba...! ez du mingainpean aririk Izketarako gaitza da; gauzak argi esaten ditu
· Tiene la lengua bien expedita
Ba! Ezta nik bear dudanik emen!
 · No está el que yo ando buscando
Ba gagoz ba, egon-da egon... ontziari begira
· Espera que te espera
Ba gara geure burua zaintzeko-beste: inudearen bearrik eztaukagu
· Ya sabemos gobernarnos por nosotros mismos
Ba ginuen zerbaiten beharra; ez duzue uste?
· Buena falta nos hacía. Bien hecho!
Ba goaz, bagoaz’ ... da eliz-atarian aguratxu meatz-meatz bi egozan, pipea mosuetan
ebela
· Con la pipa en la boca
Ba goaz, kuna gaztetxoak, egin biziagaitik!
· Conservaros bien!
Ba gohazik, ba gohazik! Nagusi haiz! Gaina duk!
· Puedes más que nosotros... Nos venciste
Ba guaz, etxekuak; gabon, gabon, gabon! Desiatzen dijogu txila bat urte on!
· Que Dios os dé muchos años de prosperidad...!
Ba jakiat berbok egiak dirala, baina gaztetako zorakeriak eragiten juezak orrek
gizabide txarrok
· Es la ligereza juvenil la que hace cometer esas incorrecciones
Ba jakiat non erein landareok...: antxe etx-aurrean jagok aukerako lekue: lurre
koipetsue, eguzki-begi,... bai, antxe!
· El sitio más a propósito
Ba jatorku kanpotik edozein oskil, zorriz beterik
· Cualquier pelafustán
Ba, jauna; orai ezagutzen zaitut... -Ez duk segurki damu’ oroitu baihaiz azkenean
· Más vale que te hayas acordado al fin...!
Ba kutsu a? bakutsu a bestea? bakutsu andikoa?
· Ves aquél? el otro? el de más allá?
Ba leike egotea’ bainan orain-aldian etzait bururatzen
· En este momento
Ba leiteke’ salmo bat edo beste bearr-ainean ondo euskeratua ez egotea
· Todo lo bien que fuera de desear
Ba liteke ni oker egotea; baina ni nere aburuaren jabe izango naiz’ dakian beste batek
arrazoiak eman-arte
· Pero yo sostendré mi opinión
Ba liteke’ nik ago batean bi mingain izatea: ez baitira alperrik igaro amairu edo
amalau urte’ gai ontaz idatzi nuala...
· Es posible que parezca contradecirme a mí misma
Ba liteke zerbait merkatzea pinua; bainan beti izango du etekin ona: gero-baino-gero
egur geiago bear da
· Se necesita cada vez más y más leña
Ba lizake orretan, neu-barik, beste batzuk poztutea
· Otras podrían alegrarse, que no yo
Ba lukete bazterrek bihotz-altxagarri’ bakeak ezpata behar balu beti!
· Vaya un consuelo para la gente!
Ba lukete ixilik egotekoa’ ahalke lotsa izpirik balute...!
· Motivos tendrían para estarse callados
Ba nakielarik’ gogorik galdua nuen zuk diozun hori
· Ya lo tenía olvidado; ya no lo tenía presente
Ba nakien, eta erraten ere nautzuen’ ez ginela on elkarrentzat. Bila zazue beraz orai’
dohatzuen bezalako nagusia!
· Buscaos el superior que os convenga
Ba nakien nik’ zuri zere izatearen ta zarantasunaren alde zor zaitzun errespetua
· El respeto debido a tu Ser infinito
Ba nator! .-Ba da ordua!... ordua ba danez...!
· Ya era hora! Vaya que sí!
Ba nebilen nun zer ikusiko’ katua saguaren ondorik lez
· Mirando por todas partes con atención
Ba nebilen or, batean-bestean, eguzkia artzen
· De aquí para allá
Ba nekian bai, Tolosako Bikarioa euskaltzalea-ezik’ benetako euskalduna zala
· No sólo vascófilo, sino
Ba nekian’ bere berdinik inon etzuena zala erri au
· Sin rival; sin igual
Ba nekian juramentu eragingo ez euskuna; eta nik’ eutsi egin dot azkanerarte
· Y lo que yo he hecho es mantenerme en mis trece... no volverme atrás de lo dicho
Ba nekian juramentu eragingo ez euskuna; eta nik’ eutsi egin dot azkanerarte
· Obligar a jurar
Ba nekian kontuak zorrotz artzen dakizula; eta lurpean ezkutatuta iduki det zure
ontzurrea; emen dakarkizut oso-osorik
· Que sueles ser riguroso en pedir cuentas
Ba nekian nik apustua galdu bear zendutela... .-Uitziarrak ez izan gu!
· Es que no somos adivinos... N.B. Alusión al proverbio: Uitziarra’ asmakorra. Si
fuéramos adivinos, también lo habríamos previsto nosotros
Ba nekien azeri zarrak buztana luze daukala
· Ya estás tú bueno! Buen perillán estás hecho!
Ba nengoan ba... norutz egin ete daun berak’ geuri txistik egin-barik!
· Ya me parecía raro!
Ba nengoen ba... norutz egin ete daun berak’ geuri txistik egin-barik!
· En qué dirección habrá salido
Ba neukan azkura pixka’ soinuetako idazle ori bere agoz ezagutzekoa
· Ya tenía un poco de curiosidad por
Ba neukan azkura pixka’ soinutako idazle ori bere agoz ezagutzekoa
· A ese afamado escritor
Ba neukan entzutie’ ... indartsu ta goitik ebilela
· Andar boyante, por las alturas
Ba neukan entzutie... indartsu ta goitik ebilela
· Ya tenía noticias de que
Ba niak etxe-aldera... -Bijoa ondotxo, nagusi!
· Vaya con Dios!
Ba nizün geia’ horren egiteko
· Ya tenía idea o proyecto de
Ba noa emendik... -Aidean joan!
· Vete cuanto antes!
Ba noa emendik!... -Zoaz zere bidean!
· Vete con Dios!... Buen viaje!
Ba noa gordetzera, lotsatu enaiten: Kukurruku jo zazu, Txomin kantari!
· Tú eres el vencedor! Venciste!
Ba noa ni emendik... -Agur, ba, agur! Luze aina labur!
· Adiós, que te vaya bien!
Ba noa ni neure gurasoen azurrakaz neureak bat egitera; zuen azurrak lurperatu
daitezanean’ eztaitezala gureak igeska asi. Agur, Euskaldunak!...
· Que no tengan que huir los nuestros, cuando lleguen los vuestros por hallaros
desnaturalizados
Ba noa ni neure gurasoen azurrakaz neureak bat egitera; zuen azurrak lurperatu
daitezanean’ eztaitezala gureak igeska asi. Agur, Euskaldunak!...
· Voy a unir mis huesos con los de... Voy a morir
Ba noia, bai; laster naz Desiertu urez-andikoan
· Del otro lado de la ría
Ba nua, erri!... lagunetara
· Me voy ya, paisana!
Ba nua suetera, iketza dakot daukat erreten-da
· Que se me está quemando el carbón en balde..; que me aguardan los pucheros
Ba nuke gaurko eta biharko lan’ horiek orotaz mintzatzeko
· Para rato tendría hilo, puesto a hablar de todo eso...!
Ba oa, Felix, ankaz-aurrera!... Ireak egin dik! Nork bere buruari...
· Voy ya caminando a la muerte... Se acabó para mí!
Ba! Oindinokarren uren ganeko bitsean zagoze!
· Vosotros vivís en grande...; no podéis quejaros
Ba omen dauka Argia-n idaztea baino aurreragoko lanik!
· Como si no tuviera cosa más importante que hacer!
Ba omen dijoa... A zer pakea emango emango duan, arraiepola!
· Qué descansados vamos a quedar! Bien ido sea!
Ba omen dirudi’ bulartu-bearrean atzerazi nai genituzkeala idazleak
· En vez de animarlos, de alentarlos
Ba ote da beste inor, alderdi edo gai geiago-gabe, arri pixu oek txutik jarri dituana?
· Sin más recursos
Ba ote da munduan, gezur bati eusteagatik, eriotza ontzat artuko duanik?
· Por mantener o sostener una mentira
Ba ote daki ze kardabari eltzeko dagon denda ortan?
· La tremenda faena que le aguarda
Ba ote datorren nago
· Tengo la impresión de que viene
Ba ote? Egia ote da? .-Ba, ba-oterik-gabe
· Sin género de duda
Ba uken olako zentzagarri baten bearra
· Buena falta te hacía un escarmiento así
Ba zabiz zu’ buruz bat eginda kaskajo aundi orregaz
· Comprometido, conchabado, apañado con ese necio
Ba zakinagu, tresna makurra, ez dunala hik hatsa laburra
· Ya sabemos que tienes buena resistencia a la bebida
Ba zakinagu, tresna makurra, ez dunala hik hatsa laburra...
· Mala pieza
Ba zakiten heintsu batez non ziren
· Poco más o menos
Ba zakizkan Salmo guziak gogoz
· Los sabía de memoria
Ba zan an gizon bat, deabruak artua’ beti ixiltzake izketan jarduten zana
· Que no paraba de hablar
Ba zan an gizon bat, deabruak artua’ beti ixiltzake izketan jerduten zana
· Poseído del demonio
Ba zan antxe nun jolastua eta nun aldia emana
· No faltaba diversión y pasatiempo
Ba zan antzina aietan
· En aquellos remotos tiempos
Ba zan ba’ aurtengo gauzen oparotasuna ikusita, zer itxaro!
· Pues el aspecto del campo parecía augurar buena cosecha!
Ba zan beste morroi bat’ toki-bila zebilena
· En busca de colocación
Ba zan bultzaka ta sartu-irtena, don Peiloren okuiluan...!
· Aglomeración de curiosos en continuo entrar y salir
Ba zan deadarra ta ixkanbila arratsalde artan kalean
· No faltaba bulla aquella tarde por la calle
Ba zan errian Errapel-tontoa deitzen zioten mutil erdi-kasket gizajo bat
· Medio-chiflado
Ba zan errian indiano zar bat; eta arek gure aitari esan zion’ ia San Migela lagun egin
naiko zion
· Acompañarle; hacerle de guía
Ba zan gazte aien artean esamesa ta jakiteko azkurea!
· Ganas de enterarse; curiosidad
Ba zan inguru artan mutiltzar bat’ kaskoan aizea besterik etzuen gizajo bat
· Un pobre hombre lleno de vanidad
Ba zan negarra ta abarra egun aretan...!
· No faltaron lamentaciones
Ba zan Plaentxian Gautxoria deitzen zetsen bat’ gaberdi-zarrak baino len etxera
juaten ez-ekiana
· Hasta horas muy avanzadas de la noche
Ba zan Soroetako zelaian jendea! Ijito-arraza guzia an zan... Ba zan antxen erlearen
burrundara!
· Qué hervidero de gente!
Ba zan Soroetako zelaian jendea! Ijito-arraza guzia an zan... Ba zan antxen erlearen
burrundara!
· Qué murmullo de enjambre en actividad!
Ba zan zure bearra, gure etxe ontan!... Emendik aurrera’ zuk txukunduko dizkiguzu
baztarrak
· Qué buena falta nos hacías!
Ba zan zure bearra, gure etxe ontan!... Emendik aurrera’ zuk txukunduko dizkiguzu
baztarrak
 · Tú nos asearás la casa
Ba zara zu ni-beste’ jate-autuan
· Ya eres tanto como yo... en punto a comer
Ba zatoz, Patxi? Ze barri?
· Qué hay de nuevo?
Ba zatoz zu-be,... noiz edo-noiz!
· Ya llegas, por fin! ya era hora!
Ba zaude, ba zaude mendi-galdotsean’ ... ta zu baino beeragoko aldapatik jeikitzen da
bereala lurratsa, intzaren kei-lainoa
· Se levanta la neblina o vaho del rocío
Ba zaudete nunbaiten, Berako mendiak! Nunbait, Bidaso-ibai ta errek-ur garbiak!
· Qué lejos habéis quedado ya de mí!
Ba zaut’ enazala bardindutekoa gizon andi aekaz; baina euren odoleti nator!
· No puedo compararme con
Ba zebiltzan an’ zuzena bainon okerra naiago zutenak
· Gente revoltosa, de aviesa intención
Ba zebiltzan ezkonberriak karrikaz-karrika’ bata baino bestean gauza ederragorik
ikusten eroturik pozaren pozez eta aspertu-ezinik
· Viendo cosas a cual mejores en cada calle
Ba zebiltzan ezkonberriak karrikaz-karrika’ bata baino bestean gauza ederragorik
ikusten eroturik, pozaren pozez eta aspertu-ezinik
· Locos de contento
Ba zegoen oraindik’ plaza gordetzeko lainbat tirakai
· Munición suficiente para
Ba zegon alde ederra batetik bestearena...!
· Qué contraste entre ambos!
Ba zegon alderik gauza batetik bestera!
· Qué diferencia!
Ba zegon an gizon bat’ ogei ta emezortzi urtetan gaxorik
· Que llevaba treinta y ocho años enfermo
Ba zekian amur ematen laster’ inork gogor egiten bazion
· Resistir, impugnar con dureza
Ba zekian amur ematen laster’ inork gogor egiten bazion
· Ceder
Ba zekian ark zer egin’ Aita-Santua istilu artatik ateratzeko
· Para sacarle de aquel apuro
Ba zekian kontu-ateratzaile ederrak zirala; eta etzituen ain gogokoak
· Calculadores
Ba zekian kontu-ateratzaile ederrak zirala; eta etzituen ain gogokoak
· No les tenía mucha devoción
Ba zekian mutilak’ inoizka-inoizka aizkora txikia aitari arrapatu ta eramaten
· De cuando en cuando
Ba zekian osabak zertara nijoan: kontuan jarria neukan
· Ya lo tenía prevenido, puesto en antecedentes
Ba zekian traste gaizto ark’ ezagutzen bazuten kiskal-eraziko zutela
· Ya sabía aquel malvado
Ba zekian traste gaizto ark’ ezagutzen bazuten kiskal-eraziko zutela; eta bere burua il
 edo-bizi urari erasorik’ Endajara igaro zan
· Achicharrar
Ba zekian traste gaizto ark’ ezagutzen bazuten kiskal-eraziko zutela; eta bere burua il
edo-bizi urari erasorik’ Endajara igaro zan
· Tirándose al agua aun con peligro de su vida
Ba zekian traste gaizto ark’ ezagutzen bazuten kiskal-eraziko zutela; eta bere burua il
edo-bizi urari erasorik’ Endajara igaro zan
· Aquel bribón
Ba zekien arazo andietan zabilela
· Andar muy afanado, muy ocupado
Ba zekien elizan izain zituztela behar eztiran berriketa ta bazterretara begira egoteak
· Conversaciones inconvenientes
Ba zekien elizan izain zituztela behar eztiran berriketa ta bazterretara begira egoteak
· Distracciones
Ba zekien’ ezpaliz baino asko geiago etziotela begiratuko
· No hacerle el menor caso; no tenerlo para nada en cuenta
Ba zekien Herodesen gogoko berri
· Conocía sus intenciones
Ba zekien itsatsiko zerizkala’ zakur amarratuak bezala
· Agarrarle; acometerle
Ba zekien’ Saindua etzela mintzo nola-nahi
· Que no hablaba a humo de pajas; así como así
Ba zekien zein esker guti artuko zuen’ gugatik egiten zuenaren alde
· Qué poco se le agradecería por
Ba zekiten etortzekoak zituztela’ ta zai-zai zeuden gure gizonak, argizkila-ezkero
· Ya estaban listos aguardándolos desde el alba
Ba zekiten ondo inguruetan’ zer biotz zabalekoa zan! Amaika eskaleri eskupekoa
emanda gainera bete zien urdaila Ana-Josepak, Zalabetako sukaldean!
· Además de darles su limosnita
Ba zekiten’ ongileak nai duen eskerrik onena ori dala
· La mejor forma de agradecimiento
Ba zekizkian baso guztietako laster-bideak, eta bost ordu bide inguruko arkaitz-zulo
ta aterpe danak
· Todas las cuevas... de cinco leguas a la redonda
Ba zekizkin ark Gipuzkoako zokondoak’ eta erbiak ankartetik bezela iges egin zien
· Recovecos
Ba zekizkin ark Gipuzkoako zokondoak’ eta erbiak ankartetik bezela iges egin zien
· Se les escurrió como una liebre
Ba zekusan’ bere gaiztakeriaz etxeari zer buruzpide eman zion
· A qué situación había llevado su casa
Ba zela hor mirakulu’ nihork ez lezake eman eri pitina suan’ hamar bihiren errateko
denboran
· El tiempo necesario para contar hasta diez
Ba zela hor mirakulu’ nihork ez lezake eman eri pitina suan’ hamar bihiren errateko
denboran
· Nadie pondría el dedo meñique al fuego por probar que era un caso milagroso
Ba zen an itxola txar bat, eguraldi gaistoak ematen zueneko
 · Para cuando sobrevenía el mal tiempo
Ba zen asko haur’ han sendatzen zenik
· Había muchos... que sanaban
Ba zen bertze elorri bat
· Había también otro motivo de pesadumbre
Ba zen han emakume dohakabe bat’ burutik joana osoki; emakume haren gaitza zen’
beti bidez-bide ibiltzea
· Caminar sin parar
Ba zen han emakume dohakabe bat’ burutik joana osoki; emakume haren gaitza zen’
beti bidez-bide ibiltzea
· Completamente trastornada
Ba zen han emazteki bat’ hamabi urte heietan odol-galtze batekin zagona
· Que padecía flujo de sangre
Ba zen han untzi bat ozpinez beterik; eta soldadoek hartan ase zuten belogi bat; uhe
baten mokoan inguraturik’ Jesusi ahora ekartzeko
· Empaparon en el vinagre una esponja
Ba zen hemen aldi batez gizon xar bere-gisako bat
· Un ancianito original
Ba zeraman ordu bat sasilar-bidetxoan
· Por el caminito de abrojos
Ba zetozen eta ba zijoazen mendeak mendeen ondoren’ eta oska zegozkan Jaunari
anima onak bidal zezala Salbatzailea...
· Iban pasando los siglos unos tras otros
Ba zeukak onek ikasten lana gure euskerarik entenitzen ezpadu!
· Cuánto le falta por aprender!
Ba zeukakioten bere ikusi-ezin puskatxoa
· Su poquito de envidia
Ba zeukan jateko’ nai zuen guzia: ez du goseak galdu txakur orren bizia
· No es que haya muerto de hambre
Ba zeukan pipar mina, anuntzio ark
· No le faltaba su intención picante
Ba zeukan Sion-go gazteluak’ beste alderdi on bat ere
· Tenía también otra ventaja o mérito
Ba zeukat oraindik esperantza’ ondo izatekoa; bainan emen bertan: urrutietan ez diat
ezer nai
· Esperanza de pasarlo bien; de que me vaya bien
Ba zeukat oraindik esperantza’ ondo izatekoa; bainan emen bertan: urrutietan ez diat
ezer nai
· Lejos; en sitios lejanos
Ba zeunkan beste dirurik, laborea erosteko, edo solo barria austeko? -Bai, jauna:
ainbeste modu baukat
· Tanto como eso, sí
Ba zeuzkan tomate batzuk’ osina baino berdeagoak
· Descaradamente verdes. Más que la ortiga
Ba ziarduan mutilak batera-bestera begira, jenteak zer egiten ete eben ikusten; eta
atzekaldean egoanak’ kask! jo eban kaskarrean’ adi egon zedin
· Para que estuviese atento
Ba ziardun mutilak batera-bestera begira, jenteak zer egiten ete eben ikusten; eta
atzekaldean egoanak’ kask! jo eban kaskarrean’ adi egon zedin
· Mirando en todas direcciones
Ba ziekien’ iraungo bazuen’ indarrak naspilatik etorri bear zitzaiozkala
· Que la fuerza no le vendría sino del desorden
Ba zijoakion alaba kutuna: burni-sare baten atzean ikusi bearko zuan andik aurrera
· Tras de una reja o celosía de convento
Ba zijuan Anton-Bobila bideak goiti Errezildik barrena
· Repechando, carretera arriba
Ba ziran asmo orren berri jakin zutenak; eta an zeuden, erritar eta arrotz’ lagun
askotxo
· No pocos, entre paisanos y forasteros
Ba ziran batzuek berandutxoan’ gure kaleak neurtuaz ebiltzanak albo-alboka
· Al atardecido
Ba ziran batzuek berandutxoan’ gure kaleak neurtuaz ebiltzanak albo-alboka
· Tambaleándose
Ba ziran batzuek berandutxoan’ gure kaleak neurtuaz ebiltzanak albo-alboka
· Haciendo eses
Ba ziran gazte arroren batzuk’ ikusi-ezina eukenak mutil arentzako
· Le tenían aversión
Ba ziran or garai batez’ orain bakan-antzean egon-arren, baso bikainak
· Aunque hoy algo enrarecidos
Ba ziran’ zorrakin burua ezin jasorik, edo zorrari ezin erantzunik zebiltzanak
· Sin poder salir de apuros
Ba ziren hemen eskualdun gazte batzu’ auzi-xuritzerat jinak, aharra zenbaiten
ondotik
· A dirimir su pleito
Ba ziren inguruko arboletan nihon ereko xori guziak’ denak kantuz hari
· Todos cantando
Ba ziren inguruko arboletan nihon ereko xori guziak’ denak kantuz hari
· Todos los pájaros imaginables
Ba zituan berekin aurreneko gizakumeak’ nik esan-aal-besteko ondasunik
arrigarrienak
· Las dotes más admirables que yo pudiera decir
Ba zituen bere antzeko bi lagun, andik urrean
· No lejos de allí
Ba zituen bizkaitarrak hamazazpi partida irabaziak buruz-buruka; bainan azkenean’
agertzen dire jaunen jaunak
· También a los grandes les toca a veces perder
Ba zituen egia batzu’ gogo-burutan haurtzarotik landatuak
· Firmemente grabadas en su alma
Ba zituen lau kargu, zein handiagoak; eta ez doarik
· Y no sin fundamento; bien merecidos
Ba zituen lau kargu, zein handiagoak; eta ez doarik
· Cuatro acusaciones a cuál más graves
Ba zituen orduan’ hiruetan hogoi ta zenbeit urte
· Más de sesenta años
Ba zizun, bai, olako itz batzuren premia!... Ondo esan diozu!
· Buena falta le hacía oirlo!
Ba zoaz, bazoaz mendian gora’ bainon eguzkiak zure aldean’ laster asko egin du.
Zuk-ezkerozko, edo zuk baino len’ galdotsa jo du Eguzkiak
· Ya ha alcanzado la cima
Ba zoaz, bazoaz mendian gora’ bainon eguzkiak zure aldean’ laster asko egin du.
Zuk-ezkerozko, edo zuk baino len’ galdotsa jo du. Eguzkiak
· Ha corrido mucho en comparación a ti
Ba zoaz, bazoaz mendian gora’ bainon eguzkiak zure aldean’ laster asko egin du.
Zuk-ezkerozko, edo zuk baino len’ galdotsa jo du. Eguzkiak
· Para cuando tú llegas
Ba zoaz, ene maitea... Orduan’ gu biek elkar galtzen dugu
· Nos vamos a separar
Ba zoaz? -Ez -Ikaratzen jat orixe; zu lako bat ez joatea’ ikaratzeko da, izan-be!
· Me extraña!
Ba zoaz? Neu-be bai: emen gauza onik eztago-ta
· Esto se pone muy mal; la cosa se pone fea..; aquí va a ocurrir alguna desgracia
Ba zoaz?... Osasunarekin jun!
· Que te vaya bien!
Ba zoazke emendik pozez’ lepoa osorik atera dezunean!
· Contento con que hayas escapado vivo!
Ba zoazke gosaltzera: nik jazten beta luze-xamarra bear det eta
· Tardo bastante en vestirme
Ba zoazte, denak, elkarren ondoren, gu emen bakarrik utzirik
· Uno en pos de otro
Ba zuan arek atzaparretan abilidadea!
· Se daba mucha maña
Ba zuan txabolak ate zar bat’ eta gauza anditzat erakutsi zigun artzaiak
· Como cosa extraordinaria
Ba zuen aditzea’ praileak azkarrak zirala
· Ya había oído decir que
Ba zuen Bonifazio hark’ bertzerik ere anitz bekatu
· Muchas otras clases de pecados
Ba zuen, eremu-arau hemen baino han biziki lan gehiago, asko burutarik
· En proporción al espacio
Ba zuen, eremu-arau hemen baino han biziki lan gehiago, asko burutarik
· Por muchos conceptos
Ba zuen gure Aitak ikusgarri eder harekin’ xoratua egoteko behar zen baino gehiago
· Tenía motivos de sobra para sentirse embelesado
Ba zuen jadaneko hirur urteren heina’ Benoat bere harpean zela
· Ya hacía alrededor de tres años que
Ba zuen onik segurki; txarrik ere frango. Aurtengo udak
· Ha tenido su lado favorable
Ba zuen oraino, itxura guzien arabera’ ainitz urteren bizia
· Según todas las trazas
Ba zuen san Benoatek bertze fraide bat’ urrikitan zena’ komentura etorririk
· Que estaba pesaroso de
Ba zuen toki horrek harro-aldi baten beharra!...Hartu du behingo bat!
· Buen escarmiento le ha venido!
Ba zuen xakur harek’ xarlangoaren itxuraz bertzerik
· Algo más que parecido con el galgo
Ba zuketan alde onik, bilkura haiek
· No dejaban de tener sus ventajas; su lado bueno
Ba zuketen behingo lan’ letra karta luze horren burutik-buru irakurtzen
· Harto trabajo tendrían en
Ba zun bere zipitte
· Tenía su punta de malicia
Ba zun berekin indarra ta dirua ta naiko guzi; baino etzun ezer aundirik egin
· Y todo cuanto quiso
Ba zuten’ onelakoak arrika iltzeko eskua
· Derecho de lapidarlas
Ba zuten’ ori entzunaren bearra!
· Qué bien les habrá venido la lección!
Ba zuten zer eras Juduek Jesus-ez’ erran zuelakotz Ni naiz bizizko ogia, zerutik jautsi
naizena
· Se pusieron a murmurar
Ba zuten zer eras Juduek Jesus-ez’ erran zuelakotz Ni naiz bizizko ogia, zerutik jautsi
naizena
· Yo soy el Pan de vida
Baal gaistoari belauna makurtu ez deutseenak
· Doblar la rodilla
Baal’ sor eta gor zegoan
· Permanecía insensible
Baalaxko batean bakarrik eukitzen zitun irakiten. -Baalaxko Ba-dalazko.
· Un poquitín de tiempo: un si es no es
Baalen aldarea lur-jota ikusi zutenean’ nork egin ote zuen galdez asi ziran
· Derribado
Baba eta baberruna’ biltzen da ondotxo Gipuzkoan; bainan ez gari-artoak bezin
ugari
· Se cosecha en bastante cantidad
Baba izan balitz’ etzan ori koipe gutxirekin egosiko...
· Con referencia a una persona pendenciera
Baba oek’ egosi-gabexeago daude
· Un tanto menos cocidas. No del todo bien cocidas
Baba-gorria, odolosteagaz, eguardietan’ ... aukerako bazkaria
· Una comida muy acertada...; excelente
Baba-lorea lezkotxe neskato ederra dator zure alabea
· Viene haciéndose una chica guapísima
Baba-loreak
· Presumidillas; vanidosillas
Babarrun urtezartuak izango dira’ ... ta beratzen utzi-bearra!
· Alubias añejas que hay que tener a remojo
Babarrun zuria izaten gendun, geienean; eraskin berdinakin aragi-puxkatxo gozoakin
· Con tropiezos siempre iguales
Babarrunak’ aizea du... ta ez ditu nai izaten
· Producen gases; no le convienen
Babarrunak aurten’ naizu-naizu omen ditue Goierri-n
· En gran abundancia
Babarrunak eta artoak’ denak biur-biur egiten asi omen dira goialde aietan
· A retorcerse por falta de humedad
Babarrunaren zera’ ortantxe dago: salda lodia izan dezatela
· Ahí está precisamente la gracia, el quid de la alubia
Babarrun-saldetarako ozta irabazten du
· Apenas lo indispensable para tenerse en pie
Babazuza eta harri erauntsi bat izigarria erortzen hasi zaio burutik behera...; nehon
etxerik ez ikusten’ eta erretor gaizoa lasterrez doa bide-bazterreko mahasti
batetara
· Le cae encima
Babazuza eta harri-erauntsi bat izigarria erortzen hasi zaio burutik behera...; nehon
etxerik ez ikusten’ eta erretor gaizoa lasterrez doa bide-bazterreko mahasti
batetara
· Se va corriendo
Babel-go nastaldian sorturikako izkuntzak
· La confusión de Babel
Babesa jartzen zait begian; eta alderdi batetik ezin ikusi
· Se me pone como una sombra
Babesa jartzen zait begian; eta alderdi batetik ezin ikusi
· No veo por un lado
Babes-giro dago gaur; barru-giro
· Tiempo desapacible; propio para estar al abrigo
Babestu egin nai genduke pixka bat etxea’ teila berriekin
· Cubrir mejor, proteger
Babilon-dar andre gaixtagina! Niri egin-gaitza’ hiri behakin itzuli! Ez azala nihork
izan urrikari!
· Que nadie se compadezca de ti!
Babilon-dar andre gaixtagina! Niri egin-gaitza’ hiri behakin itzuli! Ez azala nihork
izan urrikari!
· Recaiga sobre tí misma...!
Babilon-dar andre gaixtagina! Niri egin-gaitza’ hiri behakin itzuli! Ez azala nihork
izan urrikari!
· El mal que me has hecho
Babiloniko ur-bazterretan ginan jarri’ ta emon geuntson, Sion-go minez, negarrari
· Llorábamos desconsolados con nostalgia de Sión
Bada eta ezpada’ behar da barkamendu eskatu
· Indispensablemente
Ba-da ta ez bada’ ebaki behar dituzte elkarrekiko hirri ixil guziak
· Acabar con sus sonrisas secretas o de complicidad
Ba-da ta ez bada’ ebaki behar dituzte elkarrekiko hirri ixil guziak
· Necesariamente
Bada ta ezpada’ etorri bear dezu
· Quieras que no
Bada-ez-bada’ eskatu daiogun: eza beti daukagu
· El no ya lo tenemos; nada perdemos con pedir; siempre es permitido esperar
Bada-ezbada-be’ alde egin deigun arin, toki onetatik
· Por si acaso
Bada-ez-badako potin batzuetan urten dabe arrainetara’ aizien aurretiko barri-barik
· En unas frágiles barcas
Bada-ezbadakoa da mundu au; ez dala ezer segururik euzkiaren azpian
· Es precario, eventual, inseguro, aleatorio
Bada-ezpada ere’ nere irteera zaintzen zegoan etxeko gazteena
· Vigilando a mi salida para mi seguridad
Bada-ezpadak lainotu eutsuen burua’ eta mingoztasunak, minik imini tint biotza:
Aita San Josepe!
· Angustiar de dolor el corazón
Bada-ezpadak lainotu eutsuen burua’ eta mingoztasunak minik imini tint biotza: Aita
San Josepe!
· Oscurecer la mente las dudas
Bada-ezpadako ardaua euan egoan egun artan, Errotatxoren tabernan
· Un vino flojo
Bada-ezpadako arraina da gizon ori
· Es un tipo sospechoso
Bada-ezpadako erantzuera badakartzu’ damutuko zaizu egunen baten!
· Como tu respuesta no sea bastante satisfactoria
Bada-ezpadakoan’ ez etortzen ibili!
· En la duda, no os pongáis en camino
Bada-ezpadan’ etorri zaite len-bai-len
· Por si acaso
Bada-ezpadan ez dot inoiz ezer egin
· Jamás he hecho cosa alguna al acaso
Badituzte biga ume, sor aintzin hilak
· Antes de nacer
Badu ere ilea uzten’ azeriak bere izatea ez du biluzten
· Pierde el pelo el zorro, pero no las mañas
Bae berriak’ irina zuri; zarrak’ orrea guri Zarrak’ orre obea
· Ventajas e inconvenientes de lo nuevo y lo viejo
Bae lapurra dezue zuenean
· Cedazo que cierne muy fino y se queda con mucho para sí: sin dejar pasar
Ba-ezpada’ galdetu egingo diot: ezezkoa nerekin det
· El no ya lo tengo; a ver si me dice Si
Ba-ezpadako donostiarra aiz i!
· No muy seguro...; medianucho
Ba-ez-padakoan eginak al ziran lubaki aiek? .-Ez nuke esango’ ordurako eginak
ziran’ edo gau artan egin zituzten
· No sabría decir si
Ba-ez-padakoan eginak al ziran lubaki aiek? -Ez nuke esango’ ordurako eginak ziran’
edo gau artan egin zituzten.
· Para un por si acaso; para una eventualidad
Ba-ezpadan’ utziozu ixilik, gaizki-esaka ipini eztezazun
 · No le digas nada
Ba-ezpadan’ utziozu ixilik, gaizki-esaka ipini eztezazun
· Por si acaso
Ba-ezpadan’ utziozu ixilik, gaizki-esaka ipini eztezazun
· Murmurar, criticar
Bagealdian gara
· En situación de carencia
Bagenki zein dan gure irakurlai ondoen jatorken gauzea, ta guk emon al izan-ezkero’
ezkintzakez atzera begira egongo
· No tardaríamos en dárselo
Bagilearen ogeigarrenean’ bitzuok ekin eutsen espainarrak frantzesakaz; geu izan
ginean geiago
· Pudimos más nosotros; quedamos vencedores
Bagindu’ ba gendukike Gauza nai’ ta ez izan!
· Qué más quisiéramos sino tenerlo!
Bagoak norata duen makurgunea’ arata erortzen da
· Peligro de ser vencido por la pasión dominante de cada uno
Bagoz’ otseginen bearragaz inoz aspertuten ez direanak
· Que nunca se dan por satisfechos... con el trabajo de sus criados; que siempre les piden
más y más
Baheaz ura ekar lezake
· Haría lo imposible por complacer... Traer agua en un cedazo
Bahi bat tabernara arno-zun igortzen duzunean
· Mandar algo en prenda para lograr vino
Bai, abade jauna: aspalditxuon semeaganako garra euki dot; zelan bizi ete zan
jakiteko gogoa-bere bai
· Estaba con muchas ganas de verle
Bai, aita, bai: egon zindezke ardura-gabe
· Pierda Vd. cuidado! Viva tranquilo!
Bai, aita, egizu irazkia karta; ta neuk-be, zeure urrengo’ iratziko idatziko dot
zerbait...
· Después de ti; a continuación
Bai, aitta: sinistuten dodaz nik itxasoko jazoerok; baina neke orren urrengo’ etorri
leittekez zorionak
· Tras de esos trabajos o penalidades
Bai al dakizu non dan? -Bai alafede! Etzinan galdez asiko aldi egokiagoan
· Sí por cierto...! Ya lo creo que sí!
Bai al dator zuen anai ori Ameriketatik? -Baietzean dago... Oinatin il bear omen du
· Esa intención tiene
Bai al dijua apostura, esan ezetz? .-Bai baziak, eta jo eskua!
· Aceptada la apuesta... Chócala!
Bai al dijua? eta ezer erosi gabe? .-Bai, adio, ene!
· Adiós, preciosa!
Bai, ala da. Baina, zuek zeren gogo txarrak aspertu nai!
· Saciar los malos instintos
Bai ala ez: egia dinozu?... -Bai kauna; eta eneuke, nagoan lekutik ziririk-be egin bear,
baldin... guzurra balitz!
 · Y que me quede paralítica, si no
Bai, alaxe da -esan zuan Pruuntxik, aiek uste etzutela, an sorturik
· Entrando allí de rondón; presentándoseles de improviso
Bai, Amantxi, bai. Nere itzaren jabe naiz; eta bete-bearrak osatzeko gertu nago
· Respondo de la palabra dada; no me vuelvo atrás de lo prometido
Bai: andia dok’ iretargia beti geuri begira egotea... Baina, ez adi arritu! Andiagorik
ikasiko dok’ nigaz baabil
· Aún aprenderás cosas más extrañas
Bai andrea esan zidan; eta ondra aundi bat egin zidan
· N.B. Refrán dicho de quien por poco se envanece
Bai anka-mea zala jende aren sinismena!
· Qué poco consistente!
Bai anka-mea zala jende oien sinismena!
· Cuán floja o poco consistente
Bai, antzinakoak ontara esaten eben: Eun-kordia baino’ egun-kordia luziago
· Así rezaba el proverbio
Bai, antzinakoak ontara esaten eben: Eun-kordia baino’ egun-kordia luziago
· Hay más días que longanizas
Bai! aragi ona ekarri nai dunak’ bi begiik berekin bear ditu, ez besteri eman!
· Tiene que mirarse mucho hoy... Mirar bien lo que le dan u ofrecen los carniceros
Bai arraietan! Eztek bertan-berakoa jauregi au!
· No es ninguna casa abandonada. Se ve que no la habita cualquiera
Bai arrautza txikia!... -Aurrenetan edo atzenetan dala, esan nai du... Oiloa arrautz
egiten
· Que es de los primeros o de los últimos que pone
Bai, arriak negar egin lezake olako gertaerak-gatik
· Desgracias capaces de conmover las mismas piedras... Tendría que ser uno de piedra
para no llorar
Bai?... Asko poztutzen nau orretxek
· Cuánto me alegro de que así sea!
Bai, asko-jakina zera zu; baino zu bezelako bat noizbait buruz-beeratu dute...; eta
zure lots eta itzalak’ beingoan ikaratuko eztitu
· Ya han sabido reducir a otros ladinos como tú
Bai, ba dakit piztuko dela azken eguneko piztean
· En la resurrección del último día
Bai ba! Guk aragije jan bier dogunien’ aratxiste ixengo da
· Nos persigue la mala sombra
Bai, bai...! Aulari aulgarria etzaio sekula faltako
· Al perro flaco, todo son pulgas... Uno sobre quien todo son calamidades
Bai, bai..., ba dik orrek aria, izketan asten danean...!
· Verborrea, labia
Bai, bai!... egizu inori on!
· Para que vaya uno otra vez a hacer favores!
Bai, bai!... Esaten dan bezela’ biak erribatekoak!
· Tal para cual
Bai, bai...! gorde zaitia amaren kolkuan...! Orla, orla, eskuak estutu lepuan...!
· Refúgiate en el regazo de la madre!
Bai, bai...! gorde zaitia amaren kolkuan...! Orla, orla, eskubak estutu lepuan...!
· Agárrate fuerte al cuello de la madre!
Bai, bai... ikusgarrizko gauzak egin dizkigute!
· Nos han hecho pasar por pruebas terribles
Bai, bai... indar emango dizu gaurko bazkariak!
· Vaya energías que vas a sacar de la comida de hoy! N.B. Dicho a uno que apenas ha
comido
Bai, bai: oraindik apaizak gaingiro dabiltz emen. Gaingirotan
· Están considerados; ocupan buena posición
Bai, bai -zirautsen adarrak aritz-ondoari gogorrik: -- zu-barik nai dogu bizi
· Queremos vivir separados de ti
Bai, bai -zirautsen adarrak aritz-ondoari gogorrik: zu-barik nai dogu bizi
· Gritaban
Bai, baina... ori zala’ bost urte ba dira; ta munduak, bost urtean’ zilipurdi aundiak
egin ditu
· Ha dado muchos vuelcos...; han cambiado mucho las cosas
Bai basarritarrak eta bai arrantzaleak: aterpetik atera bear diran guztiak
· Todos los que trabajan al aire libre
Bai baserritarrak eta bai arrantzaleak’ danak alkar ondo artzen dakie; ta
adiskidetasun onean igaroten ditue alkarregaz ordu luzeak
· Suelen armonizar muy bien entre sí
Bai batak eta bai besteak’ alkarri zer zorrik ez diote erri-maitasunean
· No se aventajan uno a otro
Bai berriak’ irina zuri; zaarrak’ orre obea
· Ventajas aparentes de lo nuevo; ventajas reales de lo experimentado
Bai berritxua dala eskribau itz-jario ori... gizonezkoa izateko...!
· Qué parlanchín...! Demasiado, tratándose de un hombre, y no de mujer
Bai dirudun eta dirugabe, handi ala ttipi
· Ricos y pobres
Bai doatsu, Jainkoa lagun duna!
· Quien se apoya en Dios
Bai doatsu’ Jaunaren lege-bidean esankizunik-gabe dabiltzanak!
· Que caminan sin reproche
Bai ederra dagola txikori au!... -Txotx berrikoa dezu-ta!
· Claro! Como que es recién hecha!
Bai ederto idatzi dabela, morroi orreri erantzuten! Jakin egin bear da gero, txirri-
txirria zulotik ateratzen! Txirri-txirria kilkerra.
· No todos tienen esa habilidad!
Bai, egia dinozu...: arin egin-bearrak’ lumeari laban eragin eutsan..; urrengoan obeto
begiratuko deutsat
· La prisa me hizo incurrir en un lapsus
Bai egualdi ederra degula gaur mendirako! -Bai ederra bezela ere!
· Bien hermoso, por cierto!
Bai!... egunokoetan, durundiau zituan inguru ta bazterrok gizon orrek bere
deadarragaz!
· Caramba! Qué manera de atronar los espacios!
Bai, emakumea!... euskeraz eta kristau-usaian bizitzen erakutsi diet nere nagusi-
 etxekoandreai
· A vivir como corresponde a cristianos
Bai eman zion arrek jipoia!
· Qué paliza le dio!
Bai, erdalduna ta erbestekoa dot senarra; baina bera langoxe beste bat ezaututearren’
diruak emon leikez
· Se podría pagar por
Bai ero-galgarria zu’ ... ori dagikezula, egiten ezpadezu!
· Necio y desgraciado de ti!
Bai estu artuko diozkala kontuak Jainkoak!
· Qué rigurosa cuenta le pedirá...!
Bai eta ez aho beraz diotenak
· Que lo mismo dicen sí que no. Duplicidad
Bai ete?... -Ikusi ta esan
· Véase si no. Ahí va la prueba
Bai, gauza maitea egin duzu hor, Oxobi! Zure liburu goxo hori
· Una simpática obra
Bai gazte, bai adineko’ denak etor ditezke gure bestara
· Lo mismo jóvenes que adultos
Bai gozakaitza dala nere oinazea!
· Qué implacable es mi dolor!
Bai, gure mutiltxuok..., autsak atara bear dituzue jai orretako dantzan
· Tendréis que sacar a relucir vuestras habilidades
Bai gutxi! -Oek’ oinbestetxo ziran
· No eran más. Estos son todos los que se trajeron...; ni más ni menos
Bai, Jauna, bai! Deabruaren damugarri gaistoan’ zurea izan nai det
· Mal que le pese
Bai, jauna: egingo da aleginean zure esana
· Haremos lo posible por seguir tu exhortación
Bai, jauna: elizan’ izan naiz; baina an’ burua bestetan
· Pero con la atención en otras cosas; distraído
Bai jauna esan guziari’ ... ta pakea, onelakoakin!
· Decir amén a todo... y se acabó!
Bai jauna, eta si...: ez gera guziak berdin bizi
· Diversidad; desemejanza
Bai, Joanes... gaurko gizonak ere gure ondorengoak dira...; baino gugandik etenak;
zuaitzetik ebakitako adarrak dirudite: adar igarrak
· Separados, desgajados de nosotros
Bai, Jose, lagun zaizut ta maiteko zaitut biotzaren erditik... -Zerbait egingo det zure
maite izateakin!
· Bastante sacaré yo con que tú me quieras!
Bai, Joxe’ mutil jatorra da: gizona. Gure Miel ori... ori nai nuke dantzatu! Eskuetara
ekartzan ez bazaio’ ez du ezer egingo
· A ése es al que yo quisiera sacudir moverle a dar el paso; a casarse
Bai, Joxe’ mutil jatorra da: gizona. Gure Miel ori... ori nai nuke dantzatu! Eskuetara
ekartzen ez bazaio’ ez du ezer egingo
· Si no se la traemos a la mano una novia, él no se va mover; no va a dar un paso
Bai, Kosepantoni! atara izerdia lodi... gagozan gaur-arte-legez begiak txikortu-arte
bearrean’ ... gure seme-au trabenarik-trabena ibili dain!
· Trabajar sudando la gota gorda
Bai lana eta bai gauza’ non-nahi baino merkeago direla Alemania-n, jaun horrek
dionez
· Tanto la mano de obra como el género
Bai, laster agertzera emango dizut
· Poner de manifiesto; demostrar
Bai, len zan denbora; baina orain ere egingo det. -Ura joandakoan’ presa
· A buena hora! Ya es demasiado tarde
Bai lodiak’ bekatuak sortzen dituen lausoak!
· Qué espesas las nubes o telarañas con que el pecado nos impide ver la realidad!
Bai, Manu, igarri-igarrian loditu zara
· Muy notoriamente
Bai, Manu, nerau naiz... Atera naiz eizera’ lainoak artu nau, nastu naiz’ iluna
gainean’ eta orain ementxe naiz, ostatu-bila
· Soy yo, efectivamente
Bai, Manu, nerau naiz... Atera naiz eizera’ lainoak artu nau; nastu naiz’ iluna
gainean’ eta orain ementxe naiz, ostatu-bila
· Me ha envuelto la niebla
Bai, Maria! Guk merezi ez badegu ere’ gure ama zera; ta gu’ nolabaiteko zure seme-
alabak
· Hijos negligentes, descuidados; ingratos
Bai, Martolo, nerau naiz... Atera naiz eizera’ lainoak artu nau: nahastuaiz’ iluna
gainean’ eta orain ementxe naiz, ostatu-bila
· Me he desorientado...; me he perdido
Bai, Masima! aida esan dozu’ ta aida izan bearko da... Baina biar edo etzi, danak zuen
kontra marmar diarduanean’ naibageak eukikozuez
· Te empeñas en ello, y así habrá de ser
Bai meia, esnea!
· Qué leche más delgada, más floja!
Bai, nere laztana, bereala naiz zurekin...!
· Sí, querido, allá voy
Bai, neu-be joan neike... baie... .-Baie? Uruna eralgiteko! Itxi baieri, ta aide! Ubidera
igandean!
· Déjate de peros... y ven con nosotros! N.B. Juego de palabras Baie pronunciación local
de Baiña; y Baia: cedazo
Bai, nik ba zekiat nun bizi dan; bide luzea zeok’ eta idi bat ekarri bear diak, bidean
jateko
· Está lejos; el camino es largo
Bai nik esan gogoz amonaren otoitz ua’ eta arrezkerokoan aztu ere ez egundaino!
· Y vaya si la he retenido con fidelidad!
Bai nik esan gogoz amonaren otoitz ua’ eta arrezkerokoan aztu ere ez egundaino!
· Y vaya si la recé con devoción!
Bai oilo ederra!... -Asko jaten!... -Denak ezagun ditu!
· Bien se conoce! que está bien gobernada!
Bai oilo ederrak!... -Aleak daude! Sasoiekoak!
 · Magníficos ejemplares!
Bai, olangoen bat izango da
· Eso debe de ser
Bai omen da an nere etsai bat’ zuzen-zuzena ez dana
· De cuidado...; que no es nada de fiar
Bai omen dira’ Santa Teresaren Egonleku oiek ark bezela, urrenez-urren igarotzen
dituztenak
· Quienes pasan por esas Moradas sucesivamente
Bai! orduntxe ango aldiik sekulako azkarrena eginik izan bear zituun...!
· Y qué aprisa debió de irse de allí...!
Bai, ori da olako lanak egin dituna
· Esa faena..., esa trastada
Bai, ori orrela da... Baina zoaz jakitera zer darabilen orrek!
· Cualquiera sabe lo que se trae ése...!
Bai, ori orrela izaten da; baina bestera-re inoiz gerta diteke
· También puede suceder al revés
Bai: oriek guztiak dantzatu zituzten
· Ya tocaron todos esos temas
Bai, ori ere egin digute...; baina Jaungoikoa bere bidez dabil
· Pero ya sabe bien Dios lo que se hace. Hay Providencia que vela por nosotros
Bai orixen beinepein, ametsetako lukainka baino goxoagoa!
· Más vale algo que nada, o que una vana esperanza
Bai orrek azkar bizkarra garbitu!
· Qué pronto busca el modo de justificarse!
Bai!... orren odola’ lanerakoa izan da!
· Su temperamento le lleva, le ha llevado siempre a trabajar
Bai ortan!
· Ya lo creo! Sí por cierto!
Bai otz Esteila-n!
· Qué frío hace en Estella!
Bai, Peru: bakizu beti geiago erreten dala gaurkoa-langoan
· En días como hoy se fuma más
Bai Plaentxian eta bai Eibarr-en’ orren barri lartxo-be ba dakie
· De sobra están enterados de ello
Bai sagarra jotzerakoan, bai patsa estutzerakoan’ gerriera ederrean lan egiten zuten,
tolarearen azpiaren kontra: gerririk makurtu-gabe
· En postura cómoda
Bai sagarra jotzerakoan, bai patsa estutzerakoan’ gerriera ederrean lan egiten zuten,
tolarearen azpiaren kontra: gerririk makurtu-gabe
· Lo mismo al machacar o triturar la manzana, que al estrujar el orujo
Bai, sortu da’ makina bati galtzak estuazi dizkion bazkuna
· Meterles el resuello en el cuerpo; intranquilizarlos
Bai ta barriz: nok erosteko eskribidu liburu ori?
· Además... Aparte de lo dicho
Bai txalo-ots ederrak entzun-be, bertsolariak!
· Y buenos aplausos que recibió por cierto!
Bai txiki emoten dogula guk’ olako gauza andiak bururatutean!... Eta ala-ta-be’
 Jaungoikoaren bestekoak gareala uste dogu!
· Qué pequeños parecemos!
Bai txiki emoten dogula guk’ olako gauza andiak bururatutean!... Eta ala-ta-be’
Jaungoikoaren bestekoak gareala uste dogu!
· Iguales a Dios...; nos creemos tanto como dioses
Bai!... Txoroak dituzu aiek, ez igartzeko zein zeraden zu...!
· Buenos son ellos para...! Como si fueran tontos!
Bai, txotxo: neuk-be oba neban’ beste orrenbeste ein baneu: txalupeari itxi’ ta
baserrira, zokorrak austen
· A destripar terrones
Bai ugari dirala, Jauna, Zuk eginak!... Zure lurra’ sorkariz betea dago...
· La tierra está llena de tus criaturas
Bai ume ederra!... Begizkoa egiteko modukoa
· Encantador
Bai, urten eban; baina, urten nora?... -Mundutxu onetatik’ beti-betikora
· De este pequeño mundo a la vida eterna
Bai: zakurrak aixa ezagutzen dute zein nolakoa dan
· Conocen bien pronto el carácter de las personas
Bai zera!... Ez da urrik-be, ez zagoz ondo!
· Ni por asomo estás en lo cierto
Bai zintzo etorri zaizula agur egitera mutila, zein-baita ere!
· Llámese como se llame; quienquiera que sea
Bai zoriona, zuzen ibilten danarena!
· Qué felicidad la del que...! Qué feliz el que...!
Bai...! Zuk orixe egin zenduala’ ta... arrezkero autorrean darabizu
· Desde entonces no se te cae de la boca; lo andas repitiendo continuamente
Bai edo-ez nago, zer egin ez dakidala
· Estoy vacilando; indeciso
Baietz agindu zionak izan zuun kulpa geiago
· Quien se lo prometió
Baietz asmatu nik’ zer gertatzen zaion Anton-i, lau urteren barrenen’ ez bada len
iltzen!
· Antes de cuatro años
Baietz dinoanari ezetz esatea’ guzurra dinozu esatea da
· Mientes
Baietz erantzun du gogo ederrarekin
· Gustosamente
Baietz erantzun eutsan aingeru ari’ Ziriaka zatarrak
· A la candorosa muchacha
Baietz erantzun eutsan aingeru ari’ Zirika zatarrak
· La pérfida Ciriaca
Baietz erantzun geuntsan agoa-betean
· Con decisión
Baietz erantzun zioten mandatu oni: buruz-buru irtengo zirala Errezilko zelaiera’
edozein ordutan
· A luchar cuerpo a cuerpo, en combate singular
Baietz esan du’ ... ta baietz bear!
 · Y forzosamente tiene que ser así...; no dará ya su brazo a torcer...; ya no se volverá
atrás
Baietz esan du .-Ordu zan! Baina ezta berandurik gertaera onantzat
· Ya era hora!
Baietz esan du .-Ordu zan! Baina ezta berandurik gertaera onantzat
· Pero nunca es tarde si la dicha llega
Baietz esan eban ikara gorritan mutilak’ aginak agina joten eutsala
· Todo temblando
Baietz esan neutsan... -Ez esan bear!
· No debías habérselo dicho
Baietz esan nion’ neretzat zori gaitzean
· Por desgracia para mí; en mala hora
Baietz esan ta azkar aurretikan joan zan
· Y desapareció rápidamente
Baietz esan zidan’ eta nere gajo onek’ sinistu!
· E infeliz de mí, se lo creí
Baietz esan zidan ixil-ixilik, belarriko zulora
· Me lo dijo callandito al oído; en secreto
Baietz esan zun bein’ ... eta il bear izanda ere’ ez zun onezkero ezetzekorik esango
· Ya no se retractaría por nada
Baietz esango ziela uste baino usteago zeudenean, il da
· Cuando más confiados que nunca estaban
Baietz esaten badiogu’ joan da gurea...!
· Ya estamos perdidos
Baietz!... .-Ikusi ta sinets!
· Lo creeré cuando lo vea... Ver y creer!
Baietz jardetsi dio hotz-hotza
· Con toda frescura
Baietz suster-barik esaten dabenari’ ezetz esatea asko izan bear jako
· A la ligera, sin fundamento
Baietz uste daben askok’ ondino ez dakie gogorrak ikustea zer dan
· No saben lo que es sufrir
Baietza arturik’ bertati ekin eutsan bere asmoari
· Contando ya con su consentimiento
Baietzera etzinagoa nago ezetzera baino
· Más inclinado hacia la afirmativa
Baietzko itza’ errez atera zion Frantzisko-ri
· Le sonsacó el consentimiento sin dificultad
Bai-ezean nago’ joan edo ez Frantziara
· Estoy dudando si
Baiezka ta ezezka zabiltz zu, gexalkerian, lege-bidetik ezkerr-eskubi...; beti-betiko
gixon-koxkor agertuko zera, Pilatos!
· Obras con indecisión, vacilando entre el sí y el no
Baiezko gelditu dira
· Han quedado en que sí; conformes
Baiezkoa eman nion’ gaitz andirik gogoratu-gabe
· Sin sospechar nada malo
Baiezkoa emon-orduko’ senar-gei ori nor dan jakin nai izango dau; eta au, nire ustez’
gauzeak dakarrena da
· Es muy natural
Baigorriarrek ez dugula maite gure buruez mintzaraztea?
· Que no nos gusta dar que hablar?
Baigorrik ez dio bertze edozein herriri zorrik’ gauzak behar bezala egin nahi
dituenean
· No le cede a otro; no es menos que ningún otro pueblo
Baigorriko baxera’ urrez; ni arat-orkuko’ lurrez
· Distancia entre la ilusión y la verdad
Baigorriko ur hunek’ on guziak berekilan ditu
· Tiene consigo todas las ventajas imaginables
Bai-ilko ez-ilko egon da ia aste-betean
· Luchando entre la vida y la muerte
Baikuntza-barik ezin emongo dabe oinbeste diru
· Sin hipoteca; sin fianza
Bailotage ximino hori urkatu behar lukete radikalek xuriekin
· Ese grotesco sistema de desempate
Bailottage ximino hori urkatu behar lukete radikalek xuriekin
· Deberían acabar con él
Baimen berri bat ateratzeko asmoan’ Erroma jo zuan bero-bero
· Se dirigió decididamente a Roma
Baimen orretxen premian gaude...; ainbeste egingo al diguzu?
· Haría Vd. el favor de otorgárnoslo?
Baimena eskatu dutela ta orrenbestez, ainbeste istilu?
· Tan sólo porque
Baimena eskatu dutela ta orrenbestez, ainbeste istilu?
· Armar tanto jaleo
Baimenik emango ez dutela iritzi diotenean’ laneko orduak gutxitu dituzte
· Cuando han visto que...; cuando se han convencido de que
Baina ala ere’ ez ni oraindainokoan orretara oartu!
· A pesar de ello, no he caído aún en la cuenta
Baina ba dijuaz egunak... eta aurriak erakusten du atzia nola erabili
· Ya iremos aprendiendo, escarmentando
Baina benetan zagoz?
· Pero hablas en serio?
Baina... bizirik ezagutu zenduzan zeuk senarr-emazteok, ala? -Ezagutu ez, ostera?
· Cómo no los iba a conocer!... Por supuesto que sí
Baina, egia da ori gero!
· Pero que es verdad!... Tenlo presente!
Baina gauz ona...: guziak dauzka prezio baten jarriak
· Una buena cualidad: a todos los estima por igual
Baina, gizona, zek eroan zaitu errekara gau-erdian?
· A qué has ido al regato? Qué tenías que hacer...?
Baina, gizontxoak! orretara ibiliko zaree ba, alkarri autsak astintzen?
· Zurrarse la badana
Baina, jauna, ba daki berorrek zer esaten daben? Gu-langoakaz berorren burua bat
 egitea?
· Bajar a nuestro nivel vuestra merced
Baina ni’ apaizen alde, ontan
· Les doy la razón a
Baina norako dittu berorrek berbok, jauna?
· Para qué quiere vuestra merced estos vocablos?
Baina nork ori orrela ezagu-al?
· Quién es capaz de conocerlo así?
Baina zer ari zera, emakumea? Zure jarduerari ez diot antzik ematen
· Qué estás diciendo? No sé a qué viene lo que dices
Baina zer da bizitze au? Lorik ezin det egin, ez egun eta ez gau... Ezkontzeko minak
ia-ia galdu nau
· Me trae a mal traer el afán del casamiento
Baina zer itzketa da guk darausaguna?
· Qué manera de hablar es la nuestra?
Baina zeri negar egiten diozu, emakumea? Gaur gabean bederik ez ote zerate egongo
negarrikan gabe?
· Por qué lloras?
Baina zertako sartzen naiz ni itsas hondar-gabe hunetan? ezin atera naitekeien
oihanean?
· Mar sin fondo o insondable; y selva interminable
Baina zuk zer uste dezu, putzua ekarri didatela neri mixiotako joan-etorriak?
· Te crees que han sido para mí una ganga, una lotería...?
Baina-dunakaz’ zeinbat berba gitxiago egin’ oba
· Los que a todo ponen peros..., los descontentadizos
Bai-nai, ez-nai ibili da... erabaki-ezinik
· Indeciso
Bai-nai, ez-nai piskatxo baten ondoren’ ekarri zidaten karta bat
· Después de unos momentos de indecisión
Bainak?... Inork nai ezta bultzaka! Antxe daude gaur plazan
· De tanta como hay, no tienen salida
Bainan, au emakume presatia! Asnasa artzen ere utziko ez digu! .-Asnasa artuko dezu
bai zuk’ naiz besteari galerazi!
· No hay cuidado, que lo que es tú, lo tomarás con calma
Bainan bego lo politika!
· Dejemos a un lado..., dejemos en paz la política. No hablemos de ella
Bainan emakumea, aristian eman dizut, ta berriz zatoz eskean?
· Hace un momento
Bainan gizona! Azurren ganean ainbeste okela eukita, zelan bearra egin al dozu?
· Con tanta carnaza encima
Bainan, jaunen jauna’ Pierre Rospide da
· El que se lleva la palma; el as
Bainan nik beti orrela bizi bear al det? Beti zarpa-zar bat eginik, amagiarrebaren
bildurraz eta aginpean...
· Hecho un harapiento
Bainan Sainduak etzuen irririk
· Pero el Santo no tenía ganas de reir; de bromas
Bainan, zer mutil degu guk au orlakoa!... Lanturua dirudiela emen dago jarrita!
· Qué traza de chico es éste?
Bainan, zer mutil degu guk au orlakoa! Lanturua dirudiela emen dago jarrita!
· Hecho un jeremías!
Baina-zaleakaz’ eztau aterako gauza onik, ez albistari onek, ez inok; naita Gatzagako
gatz guztiak ekarrira be
· Imposible sacar partido, hacer carrera..; ni aun cuando
Baina-zaleakaz’ eztau aterako gauza onik, ez albistari onek, ez inok; naita Gatzagako
gatz guztiak ekarrita be
· Con los amigos de poner peros
Bainerakoa baino’ obe nuun goitik-beerakoa artu
· Baño de ducha
Baino emakuma aberats batek, zertako do ni bezelako berrogei urteko mutil-zarra,
izugarritzako ez bada?
· De qué le sirve, sino de espantajo?
Baino neska! olioa ekarri zan! Lapikoari begiratuion! Esneak erre-usaia zeukan!
Orea egiten eztakizute! Bai gatz gutxiko emakumeak!
· Qué traza de mujeres! Qué mujeres tan insustanciales!
Baino, zer gertatu dek, moteil?... -Adarra!
· Cuernos! Que nos hemos fastidiado! Mal resultado
Bainotara ganda joanda’ ona ezagutu nun
· Conocí que me hicieron bien; noté mejoría
Baino-zale asko ta geiegi sartzen dira, lanerako garaian
· Objetantes, contestatarios
Bainu-etxe batean’ ontzi-garbitzen bizimodua ateratzen du
· De fregatriz
Baiona alde-aldean da etxe hori: etxe zahar-modakoa
· De estilo antiguo
Baiona alde-aldean da etxe hori: etxe zahar-modakoa
· En las inmediaciones de B
Baionako alderat Adour izen hartuz’ Ihurik itsasorat jotzen du arinik; ur-bide gutik
dute hain bazter gizenik
· Se dirige presuroso hacia el mar El río Ihuri, cambiado su nombre en Adour
Baionako alderat Adour izen hartuz’ Ihurik itsasorat jotzen du arinik; ur-bide gutik
dute hain bazter gizenik
· Pocos ríos tendrán riberas tan fértiles
Baionako bidean’ bi otomobilek elgar kaskatu dute goizeko bietan
· Se han chocado mutuamente
Baionan elkarrekin soldado ziren’ bi aspaldiko ezagun
· Dos antiguos conocidos
Baionan ez da sasoin holakoentzat: saltseroen aldiak’ egin du
· Se acabó ya el tiempo de los intrigantes
Baionan ez da sasoin holakoentzat: saltseroen aldiak’ egin du
· No hay ambiente propicio para
Baionan hartze, Santizpiritan zor’ antola hor
· Ganancias que se desvanecen apenas logradas; en el espacio que media entre Bayona y
Saint-Esprit
Baionan’ hartze; Sant-Izpirit-etan’ zor; antola hor
· Lo que me deben en Bayona, lo debo a mi vez a la salida de la ciudad: en paz! Me
quedo como antes. N.B. Saint-Esprit es el nombre del puente sobre el
Baionan operazione lanjeros bat jasanik’ onerateko bidean da gure adiskidea
· Lleva camino de restablecerse
Baionatik aski hurbil, Miarritz-etik hurbilago’ arras hiritzen ari zauku Arbona
· Hacerse, convertirse en ciudad
Baionatik hauzo den herri batean
· Próximo o cercano a Bayona
Baionaz kanpo’ Donibane da hemen bakarra’ altxa dukena buru, edozeinez-gora
· La única población que pueda descollar más que cualquier otra
Baionetak lurrean sastakatuta’ aldegin zuten
· Clavarlas en tierra
Baita arpegiko larrua kentzeko ere pronto zan, aurrean jartzen zitzaionari!
· A quien se le opusiera
Baita arpegiko larrua kentzeko ere pronto zan, aurrean jartzen zitzaionari!
· Dispuesto a defenderse con las uñas
Baita ikusten da askogaz’ beste ganora-bakotasun bat
· Inconveniencia, descortesía, grosería
Baitu da’ domekarako alkarregaz urten deigun
· Se ha comprometido
Baitu’ ta gudari bien artean txakala-kortara eroan eben gure albokaria
· A la cárcel
Baitu’ ta gudari bien artean txakala-kortara eroan eben gure albokaria
· Detenerlo, arrestarlo
Bajonara joatea erabaki zeban itsu-itsuan Erregek’ Ministroen esanak ontzat artu-
bage
· Decididamente
Bajonara joatea erabaki zeban itsu-itsuan Erregek’ Ministroen esanak ontzat artu-
bage
· Desoyendo
Bajutik itzegiten du fraile orrek’ eta aditzeko lanbide txarra!
· Cuesta mucho oírle
Bakailo tripik gabea bezala uan leen; eta ikustezue orain!
· Esmirriado, escuálido
Bakailoa?... Amaikak artuko luke!... -Amabigarrenak ez!
· Pero alguno no!... Uno que yo sé, no! Lo que es yo, no!
Bakailoa?... Amaikak artuko luke!... -Amabigarrenak ez!
· Cuántos lo quisieran para sí!
Bakailoaren kasketa du egun oetan
· Anda con la idea fija de comer bacalao; con el capricho de
Bakailuaren ametsa omen du
· La ilusión, el vivo deseo de comer bacalao
Bakan aditu dugu orlako predikaririk
· Muy pocas veces hemos oído un predicador así
Bakan aipa ditzala apezak horrelako gaiak; ez aho-beteka edo lerro-beteka
· Rara vez; no con profusión
Bakan du laguntzaile onik hel-menean
· A mano
Bakan eta banaketan baizik ez gara urbiltzen
· Muy rara vez; muy de tarde en tarde
Bakan eta urri jakiten det aren berri
· Raras veces y poco cada vez
Bakan etorri oi da bakarra kaltea
· Los males no vienen solos
Bakan gaude’ nor edo nor etxetik meza-nausi bezperetarat-gabe
· Rara vez nos quedamos sin acudir uno u otro a
Bakan gertatzen dena: Besta-Berri egunean’ ba ginituen hiru gorputz
· Acontecimiento extraordinario
Bakan gertatzen dena: Besta-Berri egunean’ ba ginituen hiru gorputz
· Tres defunciones
Bakan gertatzen dena: Besta-Berri egunean’ ba ginituen hiru gorputz
· El día de Corpus Christi
Bakan irteten da suaren ondotik... Inoiz ateratzen da zerbaiten eskera, edo ezurrak
biguin dauzkan ikustera. Katua
· A probar la elasticidad de sus huesos
Bakan irteten da suaren ondotik... Inoiz ateratzen da zerbaiten eskera, edo ezurrak
biguin dauzkan ikustera. Katua
· Raras veces
Bakan janez’ gorputza ez da doi-doia baizik biziko
· Apenas podrá vivir
Bakan ta pixka jaten du, emakume onek
· De tarde en tarde, y poco
Bakanak dira’ beren burua batere maite ez dutenak
· Son escasísimos los que
Bakanak egiten dute guk bezelako azken-agurra
· Son muy pocos los que así se despiden, para siempre
Bakan-bada-bakan’ ikusten ditut han-hemenka horlako familia batzu
· Aunque muy raras veces
Bakan-bada-bakan’ ikusten ditut han-hemenka horlako familia batzu
· Aunque muy raras veces
Bakandu dira izarrak’ eta asi da egun-argia
· Han ido enrareciéndose las estrellas
Bakandu ona artuko zuun trenak orain!
· Bajar muchos viajeros en tal estación
Bakanean izan zituzten aurrak
· Muy distanciados unos de otros en el tiempo
Bakanetan bakarrez ematen du orrek zazpiretako meza
· En muy contadas ocasiones
Bakanetan etortzen zaigu geroztik
· Muy raras veces
Bakanik etorri izan da joan deneko urteotan
· Ha solido venir raras veces
Bakanka komuniatzen gara, berandutik berandura
 · Muy de tarde en tarde
Bakan-samar ikusten dute alkar
· Raras veces; de tarde en tarde
Bakar artan egon zan, berrogei egunean
· En aquella soledad
Bakar batzu dire’ hogoita bortz urteko hori jo duten Aita Sainduak
· Los papas que han llegado a cumplir ese período de tiempo en el pontificado;
veinticinco años
Bakar batzuek asi-bide dire lurren aitzurtzen
· Unos pocos
Bakar batzuek asi-bide dire lurren aitzurtzen
· Han debido de empezar a
Bakar batzuek ba dira, ala diotenak
· No faltan unos cuantos que lo digan
Bakar batzuek’ danen nagusi; besteak’ utsaren jabe, beren izerdiz bustitzen duten lur
zekenaren mirabe
· Faltos de todo
Bakar batzuk zauritu zitzaizkion
· Sólo unos pocos
Bakar batzutan etorri da. bakan batzutan
· Algunas raras veces
Bakar egoteko gogoak egin zaizkio
· Deseo de recogerse; de soledad
Bakar-bakarrik iltzeko grazia, Jauna!... -Jainkoak ez dezaiola eman itz orri bere
indarra!
· Que Dios no tome en cuenta lo que acabas de decir!
Bakar-bakarrik nago mendi-muturrian, buru utsik jarrita tontor-tontorrian... Zuek
zerate nere leku maitatijak... Pozturik jartzen zaizkit bijotz ta begijak
· En la cima o cumbre
Bakar-bakarrik nago mendi-muturrian, buru utsik jarrita tontor-tontorrian... Zuek
zerate nere leku maitatijak... Pozturik jartzen zaizkit bijotz ta begijak
· Mis lugares de predilección
Bakardade ilun aietan zebilela’ bideak galdu zituan Frantziskoak
· Se extravió. N.B. Notar que el autor usa con artículo el nombre propio de S. Francisco
Bakarino batek ere deusen ordain-lanik gabe, urririk, ornitu dute bear zana
· Sin género alguno de remuneración
Bakarino batzuek ume-azteko utzita’ beste uso guziak saretarat artzen dituzte
· Dejándolas para la cría
Bakarka egin bear izaten zuten lana
· En solitario
Bakarka’ errez galdu ditezke... Lagun zaiezu, orain-artean bezela...!
· Yendo solos
Bakarka’ gutxi egin liteke: ez da gaur leengo konturik
· Yendo cada uno por separado
Bakar-minak ekarri nau nere jaiot-etxera’ enaratxoa lengo kabira bezela
· Es la nostalgia o el sentimiento de la soledad lo que me trae
Bakarra da Eskalduna’ mendetan bera egon dena
 · Es el único que se ha conservado sin mezcla, durante siglos
Bakarra dago gaxoa. Oiloa
· No hay más que una en el gallinero; está solita
Bakarra’ n onak’ inoiz askoren kaltea ekartzen du
· El beneficio o provecho del individuo
Bakarra naiz; ez da nitaz-bertze Jainkorik; Ni naiz bizi naizena, betitik betira
· Eternamente
Bakarra naiz; ez da nitaz-bertze Jainkorik; Ni naiz bizi naizena, betitik betira
· No hay Dios alguno más que yo
Bakarra ta bigatik’ ez lueke prezio ortan egingo noski
· Por uno ni por dos clientes; por uno que otro
Bakarra zen Atxomotxa, kontu eder kontari
· Era especialista en cuentos
Bakarrak oi-dira’ lau anai aiek-alako mutil azkarrak
· Son poquísimos
Bakarr-aldian nago. Emaztea ta alaba kalera joan dira, ta bakarr-bakarrik nago
· En este momento estoy solitario
Bakarrean bizi naiz geroztik
· Vivo en la soledad
Bakarrean bizi zen
· Vivía solitario
Bakarrean dirautsut; ez neure burua goratu-guraz
· Te lo digo a solas, sin testigos
Bakarrean eta aukera guztian gura eban agaz berba egin
· A solas y a sus anchas
Bakarrean itzegiten dizut, eta ez nere burua arrotu naiez
· No por aparecer superior
Bakarreko gela on bat eman nai zioten
· Una buena habitación individual
Bakarren bat edo beste joan zaio ikustera
· Alguno que otro nada más
Bakarren batek esango duana’ egi borobila da
· Lo que va a decir alguien
Bakarren dagoen orduetan’ egiozu ekustamen edo bisita bat
· Cuando está más solo
Bakarretan etortzen da
· Raras veces
Bakarretarik zen Gojeneche zena’ egungo buruzagi diren bezalakoak burua ezin gal-
arazi diotena
· Los actuales gobernantes, aun con ser lo que son
Bakarretarik zen Gojeneche zena’ egungo buruzagi diren bezalakoek burua ezin gal-
arazi diotena
· Era de los poquísimos que
Bakarrik al zatoz? .-Ez jauna; uztarri-laguna ere emen det
· Esposa, cónyuge
Bakarrik an arkitzen zenean, edo bereix an egiten zituenean bere gauzak
· Privadamente, en particular
Bakarrik arkitzen zan guztian’ otoitz xamur ura esatea izan oi zan, umearen
gozagirorik aundiena
· Su mayor delicia
Bakarrik bizi danak’ pentsamentu aul asko... Batere balio eztuenak
· Pensamientos inútiles
Bakarrik bizi eztana’ ezbaian bizi da beti
· Vive siempre en la incertidumbre
Bakarrik daukedaz zer-adierazo’ gauza bi
· Sólo tengo dos aclaraciones que hacer
Bakarrik etorri banintz’ asarre-usaiko sangarik egingo etzukean txakurrak
· Ladridos hostiles
Bakarrik etorri banintz’ ez eban txakurrak zaunka asarre-usainekorik egingo;
pozezko intziriak egingo zituan
· Ladridos hostiles, inamistosos
Bakarrik gabiltzanean’ bildurrez gaude: gauza dan zakurrik ez daukagu-ta
· No tenemos un perro que valga la pena
Bakarrik gagozanean’ Kristorenak esan daidazala! Leporatu beidaz, guzur-da-bar,
minak emonala ta geiago... Baina inok entzuteko moduan?
· Atribúyame todo lo que se le antoje... cuando estemos a solas
Bakarrik gagozanean’ Kristorenak esan daidazala! Leporatu beidaz, guzur-da-bar,
minak emonala ta geiago... Baina inok entzuteko moduan?
· Entre cuentos y mentiras
Bakarrik gagozanean’ leporatu beistaz, guzur-da-bar, minak emon-ala ta geiago...!
Baina inok entzuteko moduan?
· Que me incrimine, que me culpe de lo que quiera!
Bakarrik gagozanean’ leporatu beistaz, guzur-da-bar, minak emon-ala ta geiago...!
Baina inok entzuteko moduan?
· Todo lo que le dé la gana. Todo lo que le venga a la boca
Bakarrik gagozanean’ leporatu beistaz, guzur-da-bar, minak emon-ala ta geiago...!
Baina inok entzuteko moduan?
· Delante o cerca de testigos
Bakarrik geratu ziran mendi mortuan ama-semeak: zenbait otz-bero igarotzeko
jaioak ziran munduan
· Qué de penalidades les tocaron en suerte!
Bakarrik lagatzearekin’ artzekoak eginda dago
· Está enojado, quejoso
Bakarrik nago, ta zu lagun artzen etorri naz
· A tomarte por compañera
Bakarrik naikoa naiz, oriek egiteko... Okerren bat egiten ezpadet...!
· Con tal que no haga algún desaguisado!
Bakarrik naikoa naiz, oriek egiteko... Okerren bat egiten ezpadet!
· Me basto yo sólo; no necesito de ayuda
Bakarrik utzi zioten mandoari’ nai zuan aldera jo
· Que tomara la dirección que quisiese
Bakarrik zatoz zeruko ateetara eta ezer-gabe? Emango dizu bizartzuri orrek!
· Ya te va a dar ése de las barbas blancas! Buena te espera! -del Eterno Juez
Bakar-samarrean ibiltzen da aspaldi ontan
 · Apartado del trato de los demás
Bakartxorik arkituko da gure anima ordu artan Jaungoikoaren aurrean
· Completamente sola, sin apoyo de nadie
Bakartzka etortzen ziren
· Rara vez
Bakartzka etortzen ziren
· Alguno que otro
Bakar-zalea zan Mari-Antoni
· Amiga de soledad
Bake bedi zuekin’ eta ordu gaitzean zuenganik urrunt ez bedi Jainkoa!
· Que se reconcilie con vosotros!
Bake ederrean bizi dira zapatariak... Euretan il-gurarik nor dabil?...
· Bien tranquilos que viven...!
Bake onaren galtzailea da min gaistoa
· Perturbador de la concordia
Bake onean bizi gineala’ ama-ginarrebeak okertu eustan senarra
· Fue la suegra quien indispuso conmigo a mi marido
Bake txarreko ta errazoe gaistokoetakoak dira guraso batzuk
· Desapacibles, intratables
Bakea da’ mundu onetan euki ginain genezaken ondasunik ederrena
· El más precioso que podemos tener
Bakea eta erriak euren buruen jaube izatea dozuenok
· Gobernarse dignamente
Bakea ezin diteke’ elgarri barkatuz baizik
· Como no sea condescendiendo; cediendo su derecho
Bakea gurago joagu; baina alkarren eskuetara sartzen bagara’ jo, jo gogor, erruki-
barik: barriketarik bapez’ ta emon!
· Si venimos a las manos..; si entramos en liza
Bakea gurago juagu; baina alkarren eskuetara sartzen bagara’ jo, jo gogor, erruki-
barik: barriketarik bapez’ ta emon!
· Leña! sin compasión
Bakea maite dutela diote, eta gerla iguin
· Que aborrecen la guerra
Bakea’ orok nahi; bainan nondik nola bil’ nehor guti axolatzen
· Muy pocos cuidan del modo de procurarla la paz
Bakea ta egoarri ona komeni jakoz Espainiari
· Paz y tranquilidad
Bakeagaz’ dirua adoretu egiten da; bakerik-ezagaz’ bildurtu, eta iges-egiteko gertutu
· Reanimarse, subir el valor de la moneda
Bakeagaz’ dirua adoretu egiten da; bakerik-ezagaz’ bildurtu, eta iges-egiteko gertutu
· Intranquilidad pública
Bakeak egin dira’ odolik ikusi-gabe lurrean igeri
· Sin derramamiento de sangre
Bakeak egiteko artu-emonetan ibili dira
· En negociaciones de paz
Bakean dagoenari’ bakean itxi!
· Más vale no provocar a quien no da motivo de provocación..; paz a los muertos
Bakean ta lanari deragoiola dabil jentea Bilbo onetan, egunokaz
· Ocupado en sus quehaceres
Bakearen gozoa’ ez dakite zer den!
· La dulzura o la satisfacción de la paz
Bakearen itzalean’ hor ari dira Hitler eta Musolini’ hel-meneko guziak ezin bere
azpiko jarriz
· So pretexto de paz; invocando propósitos de paz
Bakearen itzalean’ hor ari dira Hitler eta Mussolini’ hel-meneko guziak ezin bere
azpiko jarriz
· Afanándose por someterlos bajo su yugo
Bakearen itzalean’ hor ari dira Hitler eta Mussolini’ hel-meneko guziak ezin bere
azpiko jarriz
· Todos los paises vecinos o a su alcance
Bakeari eutsin dagion
· Mantener el orden
Bake-bakean eta mistik-bere bagarik entzun zenduan eriotzako sententzia
· Con toda paz o sumisión
Bake-bakean eta mistik-bere egin-bagarik entzun zenduan eriotzako sententzia
· Sin chistar
Bake-bakean oe batean emon dau azkeneko arnasea
· Con toda paz, tranquilamente
Bake-bakez erantzun deutse besteak
· Le respondió con toda calma
Bake-gaistoa iminiko dot zure ta aren artean
· Pondré enemistad
Bake-itxura bategaz doaz gero Jauna artutera
· En un estado de paz aparente
Bake-nahizko solasak dituzte ahoa betez
· Todo son votos de paz en sus discursos
Bake-opaka daukagu Jauna’ biotz garbientzat
· Habla de paz para los limpios de corazón
Bakerik arkitu ezin zuanean’ erabaki zuan, deabruak ala puztuta’ putzu batera bere
burua botatzea
· Por sugestión del demonio
Baketan arkitzen zen Zesar
· En paz; sin guerras en su imperio
Baketan geldi zaitezen munduko jende guziekin
· Quedar en paz con
Baketan itxi daiskigula!
· Que nos deje en paz...!
Baketsuena izanda-be’ ego-aizeak jo-ezkero’ agiri-agirian izaten dau gure gizonak,
zoro-aldia. Ikusten? Gaur asarrez da
· Se le nota en seguida
Bake-txarrekoa dala ikusten badot
· Intratable, desabrido, insociable
Bake-urruti. Pake-urrutitxo zera zu!... G/beas
· Pendenciero, enredador
Bakez irabazi eban danen borondatea
· Pacíficamente
Bakezko laztan gozo bat zegiola, eskatu zion Jaunari
· Beso de paz o de reconciliación
Baki Jaungoikoak, gure sortuerati eta leenagoti’ zeinek zetan daukagun zerua
galduteko gatx nausia
· Cuál es la mayor dificultad para cada uno
Bakigu zergaitik darabilen euskera erderatsu ori bitarik baten, euskaldun putz-
ontziak
· La mitad de las veces
Bakigu zergaitik darabilen euskera erderatsu ori, bitarik baten, euskaldun putz-
ontziak
· Vascos pretenciosos, vanos
Bakioko txakolinak zer balio du gurearen aldean? Ixo Getari-koa!
· En cuanto al chacolí de Guetaria, ni hablar! Ni pensar en competir con el nuestro
Bakit moskor galantak artzen ebazala
· Pescar buenas borracheras
Bakit moskor galantak artzen ebazala...; au’ agirian
· Esto, que se sepa; a la vista de la gente
Bakit neuri beinepein osasuna kendu biar dostena deustana alaba orrek!
· Me va a matar a disgustos...; amargar la existencia
Bakizu, ak ezkongeiak’ onako zeuri gogoa ilten deutsun palta bat edo bi daukazana
· Disgustar, desagradar
Bakizu ez-ustean egin dodala..., ta parkatu!
· Lo he hecho impensadamente
Bakizu nor zarien zuek, bat-au ta beste-ori?... Atorra-Zar da Prak-erre...
-Antxinakuena: Atorra-zar da Prak ere’ asarre nintzuan bart-bere
· Sabes lo que sois la una y el otro?
Bakizu zer dan ikusi-makusi-ka egitea?
· Sabes en qué consiste el juego de veo veo...? El juego de adivinanzas
Bakizu zer?... Kosantonek’ ez baietzik ez ezetzik
· Ni que sí, ni que no
Bakizu zuk, inoren kalteko gauza bat egitera doazana beste batzuk; arreen artean bat
egiten zara zu-bere
· Te solidarizas con ellos
Bakizu zuzen’ zure semeak Jaungoikoaren agindu bat gauza andian ausi dabena, ta
geineko il bian edo geiagoan konpesau ez dana
· Y que lleva dos o más meses sin
Bakoitza’ amak egindako modukoa izaten dok...; asko beintzat’ elizako santu zarrak
baino txordoago egotekoak
· Cada uno tiene su temperamento innato
Bakoitza’ amak egindako modukoa izaten dok...; asko beintzat’ elizako santu zarrak
baino txordoago egotekoak
· Más seriotes o ceñudos que
Bakoitza’ aurpegiz-aurrera zioan
· Cada uno marchaba de frente
Bakoitza bere alde jarriko bagina
 · Administración aparte
Bakoitza bere artzantzan... Bakoitzak bere artzantza
· Cada loco con su tema... Cada uno con su afición
Bakoitza bere gain saiatu ondoan’ astelehenean mintzatu dira elgarrekin
· Por separado
Bakoitza’ bere iritzikoetara geiago makurtzen da
· A los de su mismo parecer
Bakoitza bere jakinean’ ta... kito!
· Cada cual con su secreto
Bakoitza bere obenak erreko du, ez besterenak
· Cada uno purgará su propia culpa
Bakoitza’ bere ta bakarra da, berdinik-gabea, beingoa: nork bere dei-bidea du
· Cada uno tiene su propia vocación
Bakoitza bere zizkura...
· Cada mochuelo a su olivo...
Bakoitza bere zoroak bizi du
· Cada cual tiene sus caprichos. Cada loco con su tema
Bakoitza nola bizi dan’ labatzak laratzak jakin
· En la intimidad de la familia es donde se conoce a la persona
Bakoitza nola bizi den’ etxeko laratzak daki... Estutasun asko’ ixilik gordetzen dire,
inori deus agertu-gabe
· Cada cual sabe su cuento
Bakoitzak artuko ditu’ obekien derizkan hitzak
· Las palabras que prefieran
Bakoitzak atera behar du edo entzun Meza bat’ lagun aren alde
· En su favor
Bakoitzak berak, aldin pixkan, egiten zun, arto-zuritzea
· De a poquitos
Bakoitzak berak, aldin pixkan, egiten zun, arto-zuritzea
· El propio interesado
Bakoitzak’ bere animako gauzak antolatzeari eman zion
· Se puso a arreglar los asuntos de su alma
Bakoitzak bere aria... ta orrek berea!
· Cada uno es como es; cada uno tiene su tema, su manía
Bakoitzak bere artzantza
· Cada loco con su tema
Bakoitzak bere bakarr-aldietan irakurri ta biotz-biotzean erabiltzekoak dira, itz
mamitsu aiek
· En sus retiros u horas de recogimiento
Bakoitzak’ bere burutazioak eskatzen diona naiko luke
· Lo que le pide su capricho
Bakoitzak bere elizara joan bear zuan Jainkoaren itza aditzera’ neke ta kalte andi-
gabe zijoakeanean
· Cuando podía ir sin gran molestia y perjuicio
Bakoitzak bere eltzeari gatza
· Cada cual hace de su capa un sayo
Bakoitzak bere eskopeta anka-artean arturik’ muga baten gainean eserita zeuden
 · Con la escopeta entre las piernas. Apoyados en el cañón de sus escopetas
Bakoitzak bere galgan darama neurria... Euskaldunen alderdia’ au izan da beti:
pobrea izan-arren’ txukun-da garbia!
· Cada cual tiene su norma habitual de vida
Bakoitzak bere gere alderdirako’ beti degu maitasuna
· Cada uno tiene preferencia por los de su bando o lado
Bakoitzak bere izerdiaz bustitako artazala zein gozoa dan’ jan izan duenak bakarrik
daki
· Zoquete de borona amasada con el sudor de su frente
Bakoitzak’ bere lanari eldu bear dio; bestela’ ez artu ezer!
· Cada uno aplíquese a su obligación!
Bakoitzak bere sailaren kontua emango du
· Cada uno tendrá que dar cuenta de su cometido
Bakoitzak bere soroetara begia luzatu beza: aurten ganbarak ondo betetzen’ ez
daukagu lan erreza!
· Dirija la vista...; observe sus heredades
Bakoitzak berea, Jainkoaren legea
· A cada uno lo suyo
Bakoitzak bere-alde esango du-ta, eztegu berealakoan jakingo nola dan
· Cada uno tendrá su propia versión de lo ocurrido
Bakoitzak bereari gogor eusten dio
· Mantener su idea con tesón
Bakoitzak berekin du zer-eginik asko’ zure begira egon-gabe
· Bastante quehacer tiene cada uno consigo mismo
Bakoitzak berekin du zerk-eginik asko’ zure begira egon-gabe
· Sin estar fijándose en ti
Bakoitzak berekin’ nai-ainbat lan izango du egun artan
· Harto trabajo tendrá en responder de sí mismo
Bakoitzak beretara artzen dauz jaun orren itzak
· Cada cual los interpreta a su manera
Bakoitzak egin bagineza egin-ahal ttipi hori’ aski litake
· Si cada uno hiciéramos ese pequeño esfuerzo
Bakoitzak geren odola bear degu’ ... ta ba dira gorrotoa sekula aztutzen etzaienak;
bainan gure aita’ etzan setosoa
· Es natural que todos tengamos nuestro genio. Todos somos más o menos propensos a
la cólera
Bakoitzak gogo duena egiteko zabaltasun osoa
· Plena libertad para
Bakoitzak goitik artu dun grazia’ berabil besteren onerako
· Adminístrela al servicio de los demás
Bakoitzak jo lezake eta joko du’ bere aldera
· Tomará el partido que prefiera
Bakoitzak’ naien duen bidea artzen du
· El camino que prefiere
Bakoitzak’ ondo datorkiona egin dezala!
· Lo que le convenga. Haga cada uno de su capa un sayo
Bakoitzaren aurrean’ platerak bai ugari...; baina ez ebakita aragia lodi. Oraingo
 eztaietan
· Pero sin grandes raciones de carne
Bakoitzarengana’ esker ona diat
· Guardo gratitud para con
Bakoitzari berea ainbanatzeko ere’ ba da eragaitzik esturasun artan
· Harto trabajo hay en asignar su parte a cada uno
Bakoitzari berea’ ta Jangoikoari arimea
· A cada cual lo suyo, y a Dios la conciencia
Bakoitzari emanagatik aldian ark artu-aala
· Lo que pueda tomar cada vez
Bakoitzari gorde bear zaio bere maila
· Hay que respetarle su rango
Bakoitzek bere astoari arre
· Cada cual atiende a lo suyo
Bakoitzeri beretik jatea eman
· Darle por su comer...: hablarle de lo que le halaga
Bakoiztatu gabe, zeinezkotu gabe: etxeko lagun guztientzat izan dedila
· Sin distinciones; sin personalizar; para todos en general
Bakotx batzuetan etorten zan
· Raras veces
Bakotx batzuk itxi ditu
· Ha dejado sólo unos pocos; contados
Bakotxa’ bakotxa da
· Cada uno es como es
Bakotxa bere aldetik bizi-alargun dabil
· Llevan vida separada; están separados
Bakotxa bere aldetik sakabanan ibili-barik’ geure indarrak batu dagiguzan!
· Andar cada uno por su lado, dispersos
Bakotxa bere, bizi ziren eskualdunak; artaldean zuen bakotxak bere bizipide bakarra
· Su único medio de vida
Bakotxa bere, bizi ziren eskualdunak; artaldean zuen bakotxak bere bizipide bakarra
· Vivían aislados, cada uno de sus propios medios
Bakotxa bere buruaren jabe da’ inori okerrik ez egiteko kondizinoan
· De no perjudicar a nadie
Bakotxa bere burutatik ibilteak galdu gaituz orain arte
· El ir cada cual por su lado; cada cual a su guisa
Bakotxa’ bere egitadeak azalduten dabe zer eta nor dan; eztago orrelango mutilik
· No hay nada como eso...; esa es la mejor prueba
Bakotxa bere, horr ere!
· Cada cual por su lado... mirando por lo suyo
Bakotxa bere... jarri beharko dugu
· Tomarse la justicia por su mano; arreglárselas uno por sí mismo
Bakotxa bere leku egokian azalduko ditut
· En su lugar oportuno
Bakotxa bere xokoan dago umilki’ hauzoan sudurrik sartu-gabe
· Sin entrometerse en los asuntos del vecino
Bakotxa’ bere zoroak bizi dau
 · Cada uno vive de su ilusión
Bakotxa bere zoroak daabil; ni ere bai noski. Darabil
· Cada uno tiene su inclinación
Bakotxa bere-ganera ibiliko gara joan-etorri oneitan
· Cada cual por su cuenta y riesgo
Bakotxa txit ondo dago’ Jaunak jarriko tokian
· Donde Dios lo puso
Bakotxak agertu begi, ardura-baga, bere eretxia
· Con toda franqueza
Bakotxak aldean eroango daun bazkaria
· Llevar consigo
Bakotxak berak daki bere barrengo berri
· Cada uno sabe mejor que nadie lo que pasa en su interior
Bakotxak berak daki norberaren barri
· Cada cual sabe dónde le aprieta el zapato
Bakotxak bere aldia zaindu daiala!
· Lleve cada uno cuenta de su turno
Bakotxak bere aurkia iduki dezala
· Cada uno guarde su rango, su sitio
Bakotxak bere berri daki; nik neure!
· Ya sabe uno lo que lo conviene. No hace falta que se lo digan. Cada uno sabe dónde le
aprieta el zapato
Bakotxak bere bizibidea kenduta ikusiko baleu emen euskera egitearren’ eztakit nok
euskera egingo leukean’ susmetan direan usainakaz, gure alde onetan
· A tenor de los indicios o barruntos
Bakotxak bere burua lehen du
· La caridad bien ordenada empieza por uno mismo
Bakotxak bere duinean jantzi bear dau; ogei urtekoari’ beti jagoka bere gazte-usaina;
baina ez alan larogei urtekoari
· Siempre le sienta bien o se le acomoda un aire de juventud en el vestir
Bakotxak bere duinean jantzi bear dau; ogei urtekoari’ beti jagoka bere gazte-usaina;
baina ez alan larogei urtekoari
· Cada cual según conviene a su condición
Bakotxak bere eginbearrari erantzuten ez deutsan artean’ mundua lengo-bestean
egongo da; edo geroago baino geroago txarrago izango da
· Seguirá igual
Bakotxak bere eginbearrari erantzuten ez deutsan artean’ mundua lengo-bestean
egongo da; edo geroago baino geroago txarrago izango da
· Cumplir su deber
Bakotxak bere eginbearrari erantzuten ez deutsan artean’ mundua lengo-bestean
egongo da; edo geroago baino geroago txarrago izango da
· Irá cada vez peor
Bakotxak bere errotari ur
· Cada uno lleva el agua a su molino
Bakotxak bere etxetik atera ditzala kontuak
· Empiece primero cada cual por su propia casa, antes que meterse a gobernar la ajena
Bakotxak bere hutsen ondorioak jasan bitza!
 · Cargue cada cual con las consecuencias de sus culpas
Bakotxak bere lagun edo ondo nai jakoen ezagunai’ deituten deutsie olango
bazkarietara
· A sus amistades
Bakotxak bere pentzia urtstatzen du lehenik
· Cada uno lleva el agua a su molino..; riega primero su prado
Bakotxak bere sailaren kontua emongo dau
· Cada uno dará cuenta de su propio cometido
Bakotxak bere tokian alegintxua egiten badau aspertu-baga’ izerdi gitxi botata egin
ginai beste orrenbeste
· Si cada uno en su puesto coopera con su pequeño esfuerzo
Bakotxak bere tokian gogor! eta guztiok batera!
· Firmes cada uno en su puesto!
Bakotxak beren aukeran geiago edo gitxiago emonaz’ meza-dirua batu zan, guztien
artean irureun baino geiago joten ebela
· Alcanzando a más de trescientas
Bakotxak daki bere berria
· Cada uno sabe lo que le toca o conviene hacer
Bakotxak jazten dau’ al daben alkondarea; ta nik’ neurea
· Cada uno es libre de disponer de su persona y de sus cosas
Bakotxak ondoen deritxoen bideti doaz
· Por el camino que más le plazca
Bakotxak, zer ere iduritzen baitzitzaioen’ hura egiten zuen
· Cada uno hacía lo que le venía en gana
Bakotxaren lanari dagokion-besteko alogera emon-ezkero’ bidegaberik eztago
· Salario adecuado al trabajo
Bakotxaren preminari begi emon’ eta gero irurak alkartuta egingo dabe Aragoaren
legegaia
· Examinar la conveniencia de cada provincia
Bakotxaren preminari begi-emonez aztertu egiala
· Teniendo en cuenta
Bakotxari aingeru jaole zaindari bat ifini deusku Jaunak’ beti-beti guri lagun egin
deigun’ inoz-bere inoz-bere gugandik alderatu-baga
· Sin apartarse ni un momento
Bakotxari bakotxa-na emon-ezkero’ eztago zer-esanik
· Si se da a cada uno lo suyo
Bakotxari bere bidea emon
· Dar a cada uno su destino
Bakotxari bere langintzak agintzen dion eran apainduak
· Según se lo permite o consiente su oficio
Bakotxari berea’ ta Kristori arimea
· Cuentas claras! Cuentas limpias!
Bakotxari emon bekio berea
· A cada cual lo suyo
Bakotxari erreal bat jota..., zenbat da?
· Calculando a real por persona
Bakotxean bein olako itz-erreskak imini bear badozuez’ eztaukozue, Jaungoikoarren!
 zer-egin txarra!
· Buen trabajo os aguarda!
Bakotxean bein olako itz-erreskak imini bear badozuez’ eztaukozue, Jaungoikoarren!
zer-egin txarra!
· Cada vez
Bakotxek bere etxetik atera bitza kontuak...
· Cada cual juzgue por lo que le pasa a él
Bakotxek bere etxie garbi-zala!... Besteenetan zer sarturik eztago
· Cuide cado uno de lo suyo, sin meterse con el prójimo
Bakotxek bere santuari otoitz Bakotxek bere alde egiten...
· Cada uno mira por lo suyo
Bakotxeri beretik jatera eman... losintxe eginez
· Darle por su comer, con lisonjas
Ba-kusue zelan nagoan, zelan eriotzea urtu jatan, laster il bear dodala
· Cómo se me ha acercado ya la muerte
Bakutsu au? .-Bai, bestelango zera!
· Vaya una cosa! Vaya un ente!
Bakutsu zeinbat txori? Begitu ondo! Eta orain’ begiak baino zurrago ia-ia’ belarriak
bear dozuz euki
· Más despiertos o atentos aún que los ojos
Bakutsu zeinbat txori? Begitu ondo! Eta orain’ begiak baino zurrago ia-ia’ belarriak
bear dozuz euki
· Mira bien!
Bala batek bein bete-betean bular au jotean’ laprast egin eustan
· Dar directamente el tiro en el pecho
Bala batek izterra zulaturik erori zen
· Atravesada la pierna de un balazo
Bala erdi-galduren batek zankoan ukitu’ ta geiagoko-gabe izan zan ila, edo ez dakit il-
erazoa. Zumalakarregi
· Una bala perdida
Balaanek bigarrengoan erantzun zien’ Jaunaren itzik ezin ausi zezakeala
· Quebrantar órdenes de Dios
Balaan-ek’ joka zuzendu nai izan zuen, astoa
· Corregirlo a golpes. Volverlo a su camino
Bala-bala dabil barri ori
· Es del dominio público...; todo el mundo lo comenta
Bala-bala dabil barri ori
· Es del dominio público...; todo el mundo lo comenta
Bala-bala dabil barri ori erri guztian
· Corre por todo el pueblo la noticia
Bala-bala dabil barri ori erri guztian
· Corre por todo el pueblo la noticia
Bala-bala dabil Durangon eta albo-errietan’ orrako batzarrean jazo dana
· Anda de boca en boca
Bala-bala dabil Durangon eta albo-errietan’ orrako batzarrean jazo dana
· Anda de boca en boca
Bala-bala dinoe erri guztian’ geure abade maiteak laster lortuko dauskula baimen ori
 · Van diciendo por todo el pueblo que
Bala-bala dinoe erri guztian’ geure abade maiteak laster lortuko dauskula baimen ori
· Van diciendo por todo el pueblo que
Bala-bala esango deutsu onek, dakiana
· Te lo dirá todo sin rebozo
Balaki gazteak’ baleza zarrak Gazteak balaki zarrak dakiena’ eta zarrak al baleza
gazteak dezakena’ biak ongi lirake
· Si el joven supiera y el viejo pudiera
Balakite eskuara buru-berotzaile horiek’ entsegu saio bat egin lezakete Eskual-
Herrian ere... Ez dute gogoa saldua
· No renuncian a su propósito
Balakuari darraio’ noiz edo-noiz enganio
· Alguna vez. Al halago le sigue el engaño
Balantza dauken aldera erortzen da arbola Zein aldetara dagon makurtua’ eta artara
· Cada uno cae por su lado flaco
Balantzaka ikusten dira noiz-nai
· Tambaleándose por efecto de la bebida
Balantzako plater biak’ parez-parez egozan
· Estaban equilibrados; en el fiel
Bala-tartean teilatuetako gainera aurrenen aurrenengo igo ziranak
· Los primeros de todos; antes de ningún otro
Balbea gogorrak eroan dau
· La inexorable muerte
Balbeak joko al au!
· Ojalá te mueras! Maldición
Balbeena bota deutsue
· Os ha echado la maldición de la muerte
Baldar dago mai ori
· Está insegura; como para caerse
Baldar idazten dedala derizkiot; orregatio bildurrez nago’ noiz beantzagia katuak
jango
· No me doy maña a escribir
Baldar idazten dedala derizkiot; orregatio bildurrez nago’ noiz beantzagia katuak
jango
· Por eso me temo cualquier cosa
Baldarra’ enoa-bainoan ibilten da
· Un andar flojo, perezoso
Baldin abere orrek aragi ona badauka’ balio duenaren lautatik bat galduko du jabeak
· La cuarta parte de su valor
Baldin aide gertukorik ezpalu
· Parientes cercanos
Baldin, ala zorigaiztoan, uste galgarri onetan bazaude
· Por desgracia
Baldin alakorik bada’ ez det naita egin, eta barkatu!
· No lo he hecho adrede
Baldin alde gaisto, lagun txarretatik alako itzkunde eragaberik zure umeai erantsi
bazaie’ sustraietik ebakitzen lagundu!
 · Si por desgracia se han contagiado de tan mal lenguaje
Baldin atsegina atsegin izanen bada’ behar da aitzinetik apur bat bedere nekatu
· Para aue sea placer de verdad
Baldin au profeta balitz’ onela bera gozarotzen duen emakumea nor eta nolakoa dan
jakingo luke
· Esta mujer que así lo toca o acaricia
Baldin bada’ izango den
· Alusión proverbial a herencia problemática... Si queda algo para entonces...; pero
trabaja por si acaso
Baldin badago eskua luzatu gura dabenik’ ondo dakizue nori bialdu... Diruz
laguntzeko
· Si hay quien quiera prestar ayuda económica
Baldin badezu’ ondo; ta bestela’ len ainean!
· Tan amigos como antes
Baldin badozu emoterik’ emoizu bertatik... Egingo dozun mesedea’ dagizula laster,
geroko zorian itxi utzi baga, eta joan etorrietan ibili-baga
· Sin fiarlo a la ventura
Baldin badozu emoterik’ emoizu bertatik... Egingo dozun mesedea’ dagizula laster,
geroko zorian itxi utzi baga, eta joan-etorrietan ibili-baga
· Si te es posible dar
Baldin baduzu emaitekorik’ emozu berehala; luzamendutan eta joan-etorritan ibili-
gabe
· Sin andarte con rodeos
Baldin balego’ ekarriko nukela, esan nai nizun... .-Egon-ezkero’ erbia ere arrapatuko
nuke!
· Vaya una habilidad! Eso lo hace cualquiera!... N.B. Un dicho familiar en el que se
juega con el sentido propio de egon: estarse quieto
Baldin baten bia bihur badiatzot etsaiari’ gizona naizela erranen dute
· Si le devuelvo el doble de su ofensa
Baldin bedere arkituko balitz inor, sinistu nai ez duena’ galdetzea dauka nere adineko
edozeini
· A cualquiera de mi edad
Baldin bedere arkituko balitz inor, sinistu nai ez duena’ galdetzea dauka nere adineko
edozeini
· Si acaso hubiese alguien
Baldin begiari edukitzen ezpazaika ezpazaio begia’ kalte handiak gertatuko dira
· Si no se le vigila
Baldin, bekatutan gaudela, begia hertsten bazaiku’ egin da: arima galdu da!
· Se acabó!
Baldin, bekatutan gaudela, begia hertsten bazaiku’ egin da: arima galdu da!
· Si nos cierran los ojos si morimos
Baldin bere barreneko ganbara hartan ere etsaia edireiten badu, zer eginen du
orduan? Norako da?
· A dónde se dirigirá?
Baldin bere haserre hartan, bere hitzetan nehork inork bahirik hartu badio’ han dira
zinak eta minak!
· Allí fue Troya!
Baldin bere haserre hartan, bere hitzetan nehork inork bahirik hartu badio’ han dira
zinak eta minak!
· Dar pie al adversario con sus palabras para molestarse
Baldin beti ere azkenarekin gelditu nahi bazara eta ez behin ere amoreik eman’ ezta
gerlaren akabatzerik
· Quedar siempre con la suya
Baldin bide gaiztoz neretu badet’ lau bider geiago itzultzera noa
· Si lo he adquirido injustamente
Baldin buru-gogorren bat edo beste jauziko balitz kontra egitera
· Si saltara a la palestra a contradecirnos
Baldin dagokien oin onean ipintzen ezpadira lenengotik ezkonberriak’ bearbada
gerokoak jasotzen ez ditu
· Si no se los deja sólidamente establecidos
Baldin dagokien oin onean ipintzen ezpadira lenengotik ezkonberriak’ bearbada
gerokoak jasotzen ez ditu
· No los levanta de su postración el futuro
Baldin doi-doian bazagoz, gitxi badozu’ gitxi ori gogo onaz emon egiozu
· Si andas escaso
Baldin doiez bazara, guti baduzu’ emozu guti; baldin gainez egina bazaude’ emozu
anitz
· Si andas sobrado
Baldin doiez bazara, guti baduzu’ emozu guti; baldin gainez egina bazaude’ emozu
anitz
· Si no tienes más que lo preciso
Baldin egiaren erara begieratzen badituzu gauzak’ etzera orren ixuria geratu bear,
zere ezbearrak-gatik
· Si contemplas las cosas según verdad
Baldin egiaren erara begieratzen badituzu gauzak’ etzera orren ixuria geratu bear,
zere ezbearrak-gatik
· No debes entristecerte tanto por las adversidades
Baldin egungo eguneko festak antzinako aen pare ipintzen badituzu’ ekusiko dezu ez
duela elkarrekin antzik
· No se parecen entre sí
Baldin ekatxak lengo ganoran asten badira’ ezin leiteke busti-bagarik egon txabola
onetan
· Si empieza otra vez a llover con la fuerza de antes
Baldin emaiteko geietan bagara’ eman diazogun dezaiogun!
· Si estamos en codiciones de dar
Baldin emakumeak atzeratzen ezpadira aldaretik’ beso-ondotik artuta atzerazi egin
bearko ditugu, traba egiten duten tokitik
· Cogiéndolas del brazo
Baldin emakumeak atzeratzen ezpadira aldaretik’ beso-ondotik artuta atzerazi egin
bearko ditugu, traba egiten duten tokitik
· De donde estorban el paso
Baldin emoteko gaian bagara’ emon dagiogun!
· Si estamos en condiciones de dar
Baldin etsaia, bretxa irikirik, barrura abiatzen bazan’ bertan porrokatuko zuten
 · Lo desbaratarían en el acto
Baldin ez banaitzazu sartzen gogora’ paraje abetatik joango naiz inora
· Si no logro tu amor
Baldin ez-nagoenean banengo’ begira bide nindeke egin naizen bezala jauztetik
· Si pudiera volverme atrás
Baldin ez-nagoenean banengo’ begira bide nindeke, egin naizen bezala jauztetik
· Me guardaría de irritarme como le he hecho
Baldin ez-nagoenean banengo’ begira bide nindeke, egin naizen bezala jauztetik
· Me guardaría seguramente de
Baldin gabe iragan albazindezi juramentu egin-gabe’ ez luke bere parerik; are hura
hobeago
· Si pudieras prescindir de ello
Baldin gabe iragan albazindezi juramentu egin-gabe’ ez luke bere parerik; are hura
hobeago
· Y hasta sería lo mejor que podrías hacer
Baldin gabe iragan albazindezi juramentu egin-gabe’ ez luke bere parerik; are hura
hobeago
· Nada mejor que evitarlo
Baldin gaixto banaiz’ neuretzat naiz gaixto; eztute ene bekatuek nehor ifernurako
· Lo soy para mí solo
Baldin gaixto banaiz’ neuretzat naiz gaixto; eztute ene bekatuek nehor infernurako
· Nadie se condenará por
Baldin gauza andi eta zerukoak aditzen ezpazaizkitzu
· Si no eres capaz de contemplar
Baldin gauza bazera’ abia mendira!... leengo txandan bezela
· Si te sientes con ánimos
Baldin gauza bazera’ abia mendira!..., lengo txandan bezela
· Como la última vez
Baldin gero Jaunagana biurturik bizitza onari jarraitu badiozu’ ez dezu lotsarik
batere ekusiko egun artan
· Si has llevado buena vida
Baldin gero Jaunagana biurturik bizitza onari jarraitu badiozu’ ez dezu lotsarik
batere ekusiko egun artan
· No pasarás vergüenza alguna
Baldin geure buruoz kontu onik eman nahi badugu
· Si queremos dar buen descargo de nuestras personas
Baldin gizonen gogoko ezpazaude’ ez orregatik goibeldu! Estu zaite... ongi bizi
etzerala ikusteaz!
· Si no gozas del favor de
Baldin gizonen gogoko ezpazaude’ ez orregatik goibeldu! Estu zaite... ongi bizi
etzerala ikusteaz!
· Preocúpate...!
Baldin gogotik, zin-zinez prestaturik eta istalgaraturik abia bazindezi’ etzindezke izi
eta ez ikara
· Si de veras te resolvieras a ello
Baldin goldeari norbaitek, goldeari eskuz lotuz-geroz gibelat beha begira badeza’ ezta
on Jainkoaren erresumakotzat
 · Después de haber puesto la mano en el arado
Baldin goseak il-bearrean eta gaubeko otzak, asiko baginake arren-bada-arren,
negarrez ta erreguz, ateleka-atelekaren gain, barruna sartu gaitzala esaten
· Alegando y más alegando
Baldin goseak il-bearrean eta gaubeko otzak, asiko baginake arren-bada-arren,
negarrez ta erreguz, ateleka-atelekaren gain, barruna sartu gaitzala esaten...
· Medio muertos de hambre y pasados de frío
Baldin halarik ere, huts egitera gertatzen bazaitzu’ ... bularrak jo, erran Jesus! edo
egin zenbait obra on!
· Date golpes de pecho
Baldin herriko kargudun bati gerta bazekion sobera gehiegi edatera eta handik mihia
moteltzera edo zangoen kordokatzera
· Tambaleársele las piernas
Baldin herriko kargudun bati gerta bazekion sobera gehiegi edatera eta handik mihia
moteltzera edo zangoen kordokatzera’
· Trabársele la lengua
Baldin horrela nahi badut egon dadin hori, ni natorken-artean’ zer dohakikezu zuri?
Zer duzu ikustekorik?
· A ti qué? Qué tienes tú que ver en esto? A qué te tienes tú que meter en esto?
Baldin inoiz edo berriz gertatzen bazan mugaren batean etsaiak atakaren bat edo
beste irikitzea
· Abrir alguna que otra brecha
Baldin inoiz edo berriz gertatzen bazan mugaren batean etsaiak atakaren bat edo
beste irikitzea
· Si en alguna ocasión ocurría
Baldin irteten balitz bide aietatik eguzkia’ ez litzake gelditzen gizon bat bizirik
· N.B. Flexiones verbales en tiempo hipotético
Baldin izango balitz nor edo nor, emen esanak geiegikotzat dauzkana’ are
arrigarrigoa ezarriko det orain
· Que los juzque exagerados
Baldin Jainkoak deusez ere albalu damurik’ ba dirudi hunetzaz lukeiela
· Si de algo pudiera apenarse
Baldin Jainkoaren iges beti ibili izan bazera’ ai zure galdua!
· Desdichado de ti!
Baldin Jainkoaren Semea bazara’ oldar zaite hor behera!
· Tírate de ahí abajo!
Baldin Jainkoaren Semea bazera’ ortik beera zoaz!
· échate de ahí abajo!
Baldin Judas Jesukristoren aldean galdu bazan’ nor ezta izutuko?
· Al lado de, en compañía de J.C
Baldin justua ozta-ozta salbatzen bada... pekatari galduaz zer izango da?
· Si se salva a duras penas
Baldin Kristo bahaiz’ begira ezak heure bizia, eta gurea ere bai
· Sálvate a ti mismo y a nosotros
Baldin modu orretan segitzen badezu’ urte asko baino leen zuloan zaude zu
· Ya estarás enterrado
Baldin munduko izan bazinete’ munduak berea maite zukeen
 · El mundo amaría lo suyo
Baldin nehor inor ene ondotik etorri nahi bada’ egin bioza bere buruari uko, jasain
beza bere kurutzea egun oroz, eta niri berrait
· Niéguese a sí mismo
Baldin nehori inori deuseretan bidegaberik egin badarokat badiot’ lauretan bertze
hanbertze bihurtzen diot
· Si en algo he defraudado a alguien
Baldin nehori inori deuseretan bidegaberik egin badarokat badiot’ lauretan bertze
hanbertze bihurtzen diot
· Le devolveré el cuádruplo
Baldin nekez salbatuko bada prestua, norako dire gizon tzarra eta bekatorea?
· Dónde irán a parar?
Baldin nere burutik irauzia arkitzen ezpanaz
· Si no he perdido el juicio
Baldin ogei urtez onontz ari diraden bezalako gogoarekin aurrera jarraitzen badiote
lanbide oni
· De veinte años a esta parte
Baldin ogia ondo erretzeagatik pisuan librako ontza ontzen bada’ zertako dira beste
tranpa txar oek?
· Si se abona un suplemento de onza por libra
Baldin ontarako arrazoi zuzenik balitz
· Justa causa o motivo
Baldin ori galtzen badezu’ zereak eta bi adituko dituzu
· Buena te espera!
Baldin prest eta alai bazaude, au guzia egiteko’ ona ni ere prest, zuri bataioa emateko
· Si estás resuelto y animado para
Baldin prezio jakinik ezpadu gauzak’ dabilen prezioan saldu eta erosi bear da
· Precio corriente
Baldin prezio jakinik ezpadu gauzak’ dabilen prezioan saldu eta erosi bear da
· Precio fijo
Baldin Purgatoriora banoa’ bertatik bertati ta laster urteteko’ onenbeste Meza
aterazo dagizala aginduko deutsat
· Para salir pronto de allí
Baldin soineko ta oinetako artean gauza danik badago’ zeuretzat artuizu
· Si queda algo que aprovechar
Baldin ta baldin, ni bizi naizen artien, nun ikusi nauken esaten badok’ ondo paratu
ber bear dok! Ez emen-zuen esan, ez!
· Ya se guardó bien de decirlo!
Baldin ta baldin zure laguntza nerekin badet’ aurrera eraman nai det asmo au
· Si por ventura
Baldin zentzuren piskarik badute’ aitortuko dute
· Si son un poco sensatos
Baldin zere grina makurren itsumenak aldi onik uzten badizu’ au ongi begiratu eta
ausmartu zazu
· Si te deja un respiro o momento de serenidad
Baldin zerori mintzatzera aitzintzen bazara’ hark etsaiari begia arraitzen dio
· Le ilumina el rostro
Baldin zuek maite zaituztetenak badire zuek maite ditutzuenak, zer izanen da zuen
eskerra?
· Qué agradecimiento mereceréis? Qué méritos tendréis?
Baldin zuek ere nai badezute ase’ nik emango dizutet, nai-guziko janaria
· Yo os daré hasta la saciedad
Baldin zuk nai badezu nerea izan’ nai dezunean alkar artuko degu betiko, elizan
· Nos uniremos para siempre
Baldin zure anaiaren idia bidean erori dela ikusi baduzu’ etzare axola-gabean goanen
joango
· No te desentenderás
Baldin zure edertasuna baliarazi nahi baduzu, bertze gizon hainitz begietarik
hartzeko
· Para seducirlos
Baldin zuzentzen ezpazerate’ astinduko det egurra!
· Va a haber palos
Baldina mugatu bear genikek: amar talka-ezkero’ ezetz garaitu aari ark!
· Deberíamos condicionar nuestra apuesta
Baldinba ez ahal-naiz hunein gauza apurragatik infernurako!
· No permitirá Dios...; es de esperar que no me condene por eso!
Baldin-bait... erreka-sagarrik gabe, kupelak beteko aal dituzte! -aurten sagar-urtea-ta
· Sin necesidad de tener que bautizar la sidra
Baldinbait ere’ arrazoi justuaren iritzia emango aal dizute!
· Es de esperar que
Baldinbait ere etorriko aal da!
· Es de esperar que venga... Esperemos que no se le ocurra quedar sin venir...!
Baldinbait ere, utziko al diguzue or sartzen!
· Por lo menos...; siquiera
Baldin-bedere ez aal-dezute uste olakorik!
· Supongo que; es de esperar que no lo creeréis
Baldin-bere barruko kezkak baretu ta baketutekoan
· Con tal de tranquilizar su conciencia
Baldin-bere barruko kezkak baretu ta baketutekoan
· Con tal de tranquilizar su conciencia
Baldin-da baldin mutil jaio balitz’ kirriloak urratzen bearko eban il
· Si por ventura
Baldin-da baldin mutil jaio balitz’ kirriloak urratzen bearko eban il
· Habría tenido que morir en un presidio
Baldinetariak baldin zure begi eskuinak bekaturatzen bazaitu’ iraiz atera ezazu...!
· Si tu ojo derecho es para ti ocasión de pecado
Baldin-ta-baldin, ni bizi naizen artien, nun ikusi nauken esaten badok’ ondo paratu
ber bear dok! Ez emen-zuen esan, ez!...
· Como se te ocurra decir
Baldintasun bardinetan’ ... bertokoa izango litzake lenago
· En igualdad de condiciones
Balearen mingaina’ oso-osorik San Pedro edo beste Santu artu bati eman oi-zioten.
Bale arrapatzaileak
· O a algún otro Santo de su devoción
Baleari arpoia zorrotz sartzean’ Itsasoko Izar Maria zuten agotan, eta baitipat
biotzean
· Al clavar o hincarle el arpón
Balego... kolkoan arriz beteta, larru-gorrian joan zen
· Las utopias no llevan a ninguna parte; no resuelven nada
Baleki katu orrek zer mami-mordoak dauzkan barru ortan! zer legatz-puskak
· Qué suculenta pitanza le aguarda
Baleki’ konponduke ninuke ederki!
· Pobre de mí si me oyera!
Balekie fededunak zeinbat irabazten dan meza bakartxu bategaz’ eguna-bagarik
egongo litekez eleiz-ateetan’ mez-emolearen begira
· Desde antes de amanecer
Balekije ondo zer dan irekaste ori’ eleuke oinik aterako euren etxetik
· No saldrían de casa para ir a la escuela
Balia dakiztela nere neke oiek bekatariai!
· Sírvanles; séanles de provecho
Baliatu zaik... nekez ibilia!
· Bien te ha aprovechado tu tardanza en acudir: de buena te has librado!
Baliatu zait’ haren begi gaitzen aitzinean beldurti ez agertzea!
· Ante sus socarrones ojos
Baliatu zait’ haren begi gaitzen aitzinean beldurti ez agertzea!
· Bien me ha venido; mucho me ha aprovechado
Balin bada ta ezpada’ utzi zagun atea zabalik!
· Por si acaso...; por lo que pueda suceder
Balio baino gorago emon deutsu
· Cobrar más de lo que vale
Balio duan eran eman badezu ezkontzeko itza’ ezin ezkondu zaitezke’ itza eman
diozunaren seniderekin
· Válidamente
Balio duen baino geiagoan ematen ditue askotan zenbaitek artoa, garia ta beste
gauzak’ batuan ematen dituelako
· Globalmente
Balio luke Baiona!...
· Esto vale un Potosí!
Balio zuen, bide medarrak badira ere’ erri txiki au ezagutzeak!
· Valía la pena conocerla
Balio-bagako ezkontzaak
· Matrimonios nulos
Balio-gabeko gauza agindu ziola iduriturik’ bere etxerako bidea artu zuen, Naaman-
ek
· Remedio inútil, vano
Balio-gabeko gauza agindu ziola iduriturik’ bere etxerako bidea artu zuen, Naaman-
ek
· Emprender camino de regreso
Balioko alderdira itzegin zazue!
· Que haya formalidad en lo que decís! Repite lo que antes has dicho; no tergiverses!
Balioko dit gizonen onrak eriotzako orduan!
 · Bastante me va a valer...! Bastante provecho sacaré con...! De qué me va a servir...!
Balitz eta Bagendu-k’ etxea artoz betetzen eztu
· Lo que importa son los medios reales con que se cuenta; no los supuestos
Balitzako eiherak errotak eztizu ogirik garirik ehaiten Balizkakoak.
· De quimeras no se vive
Balitzko sail txar areek, eta alako izan banintzko pentsamentu zoroak’ alegin
guztiagaz kendu bear ditu buruti
· Suposiciones quiméricas
Baliz nor edo nor begiak zurituak lege horri beha dagonik
· Mirar con ojos encandilados, fascinados de cándida admiración
Balkoi-leioetako jentea’ barrearen barreaz tripa guztia minduta geratu ziran
· Muertos de risa; desternillándose de risa
Baltsamoz egiten zituen ilen gorputzak
· Los ungían con bálsamo
Baltsamuak beti’ ur guzien azpira hartzen du; olioak berriz’ beti gainaldea atxikitzen
· Siempre se queda en la superficie
Baltsamuak beti’ ur guzien azpira hartzen du; olioak berriz’ beti gainaldea atxikitzen
· Va siempre al fondo de todos los líquidos
Baltseoan egindako kezkaren arantzarik eztutenak
· Remordimiento de haber bailado
Baltseo-dantza, edo dantza baltza
· Calificativo dado al baile agarrado
Baltza dok gosea, mutilak!
· Es cosa terrible. A qué extremos nos hace llegar!
Baltza egin deuskuzu!
· Nos has engañado
Baltza-be-baltza..., arek egin dabena!
· Verdaderamente nefando...!
Baltzitu ebazan arpegi ta eskuak’ eta gaberdian jarri ziran bidean joaten’ astiro-
astiro
· Echaron a andar muy despacio
Baltzolako jaira’ ogetaka lagunak juan ziran emendik; geu’ goizetik-ara joan
gintzazan, egun ederraz, basorik-baso
· De madrugada; de par de mañana
Baltzuna bat-bagarik zuritu-izu kareaz etxea edurra ainen, dan-danean bardin
· En todo por igual
Baltzune bat-bagarik zuritu-izu kareaz etxea edurra ainean, dan-danean bardin
· Blanquear la casa con blancura de nieve
Balustratik beera joanean zeuden nere floreroak
· Cayéndose, a punto de caerse de
Banaan aitatuta’ obeto agertuko da, aldebatera esan dedana
· Lo que he dicho en general; globalmente
Banaan-banaan agertu bear lirake ardoaren kalte oiek’ giza-artea txuspertu dedin
· Para que reaccione nuestra sociedad
Banaan-banaan’ bai edo ez esan bear izan zuten
· Votación nominal
Banaan-banaan jarri izkidazu paperean kontu oriek
 · Detalladamente
Banaan-banako arraultz ederrak ziran
· De excepcional calidad; escogidos
Banaan-banako babarrunak dauzka andre orrek
· Selectas, extraordinarias
Bana-banaka urkatu ziran, iltzale orrek
· Uno por uno, los ahorcaron
Bana-banakoak dira biak, lan orretan
· Excelentes, sobresalientes
Bana-banan etorri ziran
· De uno en uno
Bana-bertze’ egunean hemezortzi oren iragaiten zituen kofesionalean. Artz-eko
erretorak
· Un día con otro... por término medio
Bana-bertze’ lau buru dauzkan familia langile batek 474 libera behar ditu bizitzeko
· Una familia de cuatro personas
Bana-bertze’ lau buru dauzkan familia langile batek 474 libera behar ditu bizitzeko
· Por término medio
Bana-binaka ezin salduko ditut nere ardiak
· No podré venderlas por unidades sueltas
Banaka, bakotxa berez, ikusi bear ditugu
· En particular; por separado
Banaka batzuek atera-ezkero’ guziak gaiztakeriari zerraizten
· Exceptuados unos pocos
Banaka batzuek ez beste guziak’ Sakramentu orren ondasunak dastatu-gabe bizi dira
· Fuera de algunos pocos
Banaka batzuek jasotzen zuten itz oen zer-esana
· Comprendían su sentido
Banaka batzuek jasotzen zuten’ itz oen zer-esana
· Muy pocos llegaban a comprender su sentido
Banaka txiki bat alderatu ezkero’ ontzat emoten dauskue guztiak
· Exceptuada una pequeña minoría
Banaka-banaka bat alde batera kendu-ezkero’ beste guztiak ori egiten dabe
· Si se exceptúa
Banaka-banaka bat alde batera kendu-ezkero’ beste guztiak ori egiten dabe
· Alguno que otro
Banakak ekarri dituzte bixiguak: aleak
· Alguno que otro
Banakak izain dira ukatuko dutenak
· Muy pocos; contados
Banakari urteten deutse loteriak’ bertan asko sartu-arren
· Les cae a muy pocos
Banakatu zitzatela salatzaileak’ eta ark bere galdeak biai bat-banaka egingo zieztela,
esan zien Daniel-ek
· A cada uno de los dos por separado
Banakatu zitzatela salatzaileak’ eta ark bere galdeak biai bat-banaka egingo zieztela,
esan zien Daniel-ek
 · Separarlos entre sí
Banaketako obeak dira aposturako bideak... Eztakit nola galerazitzen ez duan ori
legeak!
· Fuentes de discordia
Banan-banaka ta al gendun bezela’ andik atera ginan
· De uno en uno
Banan-banan’ guztiekana ezin gaitekez gu eldu
· Imposible descender a todos los detalles
Banan-barik’ aldraka joaten ziran aruntz gure mutilak; eta aldraka etorri-be
· No individualmente, sino en cuadrilla
Banandu baino lenago’ beste au esan nai deutsut
· Antes de despedirnos
Banandu ziran errekatxuak... penaz betiak
· Separarse, alejarse entre sí
Bananduko doguz, gizona! Ez estutu! .-Oba baino ez elnbailen...!
· Cuanto antes mejor
Banarazi zuen bazter guzietan’ barazkariaren berria
· Esparció o divulgó por todas partes la noticia de
Banarazi zuen bazter guzietan’ barazkariaren berria
· Esparció o divulgó por todas partes la noticia de
Banatu da gauza au erri guztian
· Se ha divulgado o esparcido
Banatu da gauza au erri guztian
· Se ha divulgado o esparcido
Banatu egidazu zortzi dukateko au
· Dame los cambios de esta moneda de
Banatuko etzait gogotik’ nola zan zure eriotza
· No se me olvidará
Banaz-beste’ ogeina pezeta egin degu kontua
· Uno con otro...; por término medio
Banazean bear egiten dau; bizi da...
· Aparte; a solas
Banderea ekarreen mutil ederra’ eneuke trukauko amabi belarrimotzegaitik! A da
zatia!
· Qué chicarrón!
Banengo maitearen aldean’ ordutxo biko... pena guztiak lirake ilko...
· Para antes de dos horitas
Baneuka zerua’ opa deustazun-beste edo geiago ori kosta jatana-legez! kosta zaidala
bezela
· Si tan seguro tuviera el cielo como de que me ha costado tanto o más de lo que tú me
ofreces pagar! N.B. Fórmula de juramento
Baneuko ta Balitz... alkarren ondoren dabiltz
· Por allí se andan...; poco se llevan de diferencia
Banintzan-enintzan gauza’ etxetik enintzan atera
· Dudando de que estuviera en disposición
Banitz eta Banu...’ ni esnatu baino len il omen ziran
· Qué sacamos o adelantamos con un si fuera, si tuviera...?
Bankuak zorreri’ sari bat detse deuste; eta artzekoeri’ beste bat, aziagoa. Zor-
artzekoak
· Pagan un interés a los depósitos; cobran otro mayor a los préstamos
Bankuun dirua sartu’ eta interesari kendu... -egin bear luke orrek
· Y vivir de la renta dejándose de otras preocupaciones
Bapanari’ norberea...
· A cada uno lo suyo
Bapaten’ bertan artu zituen ume-aldiko larriak
· Les acometieron de repente como dolores de parto
Bape dan gauzea bada’ ekarriko deutsut
· Si es cosa que vale la pena
Bape deutsanak bere buruari’ berbalaritzan agertu baizen lenago, zer edo-zertxu
miina erabilten dakiala urten bear dau
· Quien se estime en algo
Bape deutsanak bere buruari’ berbalaritzan agertu baizen lenago, zer edo-zertxu
miina erabilten dakiala urten bear dau
· Sabiendo expresarse más o menos
Bape diran gizonak’ olako gauzarik entzun-bere eztabe egin gura
· Los hombres que se estiman en algo
Bape direan errietan olango dendak ba dagoz gaur
· En los pueblos de alguna importancia
Bape eztogu izan ilunetarakorik; Linborako umerik. Bateatu-baga joandakorik
· No se nos ha muerto ninguno sin bautismo
Bape inor dan guztiak’ albokera ta arpegi asarreagaz-legetxik begiratuten dautse
autu orreri
· Toda persona digna de este nombre
Bape uste-bako eriotza onek’ guztiz saminduta itxi gaitu
· Esta muerte tan inesperada
Bape-bape uste-barik etorri jaku
· Completamente de improviso
Bapee bat ere daukanak’ gorde egiten dau
· Quien tiene algo, por poco que sea
Bapere ardura-barik esan leike emen edozer
· Cualquier cosa
Bapere dan gizonak’ etxok egiten euskeraz...!
· Ningún hombre de algún valer; ningún hombre merecedor de consideración
Bapesteko barririk ezta zabaldu bear
· Noticias confidenciales
Bapesteko berririk ezta zabaldu bear
· Noticias confidenciales
Bapez batetik sortuten dira sarritan zoritxar andiak
· De una nonada
Bapo bizi da berori, kontzejuko gelan: neguan epeletan, kerizpetan udan
· A la sombra
Bapo bizi da berori, kontzejuko gelan: neguan epeletan, kerizpetan udan
· Al abrigo del frío
Bapo eginda etorri-arren peritik’ pitxarrekoa laixter menderatzen zuten ostatuan iru
 lagunak
· Aunque viniesen bien servidos... bien comidos y bebidos
Bapo eginda etorri-arren peritik’ pitxarrekoa laixter menderatzen zuten ostatuan iru
lagunak
· Pronto daban cuenta de la botella de azumbre
Bapo jagok orixe! Irakurri gura ez’ ta inoren esanetik, prokimuaren kaltez
txakurrenak esan bear!
· Sólo de oídas
Bapo, mutilak! ondo gatxeudek onenbesterekin! zertan lanik egin?
· Ya tenemos bastante con lo hecho
Bapo, Pedro! Orrela esan, argi eta garbi! Adituko dute, bai, arraio ta erdikin...!
· Te aseguro que lo entenderán!
Bapo ziok! Oraindaino’ beste gauzik sinistu det apaiz oiengatik!
· Bien, hombre! Eso sí que está bueno! irónico
Bapo ziok! Oraindaino’ beste gauzik sinistu det apaiz oiengatik!
· De qué otra manera pensaba yo de...! No me esperaba yo de ellos semejante cosa
Baraibar-kotik Balerdiraino’ inibirri-inabar mailoa: zimur-gunetan ba da elurra, ez
bereala alde-egitekoa
· Que tardará en desaparecer
Baraibar-kotik Balerdiraino’ inibirri-inabar mailoa: zimur-gunetan ba da elurra, ez
bereala alde-egitekoa
· En los pliegues
Baraibar-kotik Balerdiraino’ inibirri-inabar mailoa: zimur-gunetan ba da elurra, ez
bereala alde-egitekoa
· La sierra aparece pintarrajeada como zebra
Barakuilo eder bat intzetan zegoala’ eper-oin-soinu bat aditu zuen txit bertan
· Sintió los pasos de una perdiz
Barakuilo eder bat intzetan zegoala’ eper-oin-soinu bat aditu zuen txit bertan
· Paseándose entre el rocío
Baratx-baratx biurtu zan Valenciako urira’ galeon elbarria arabatzera
· Lentamente
Baratxe-baratxe, jauna’ ... amarratzak amarauna... Armiarmak sarea
· Poquito a poco hilaba la vieja el copo...
Baratxuria baino txintxoagoa da... Berakatz-atala lakoxea da mutil ori... B
· Exacto cumplidor..., fino
Baratz atako nagusia artetu ezpalitz’ erregek bertan azkenak egingo ebazan
· Allí mismo habría dado cuenta de su vida...; perecer
Baratz atako nagusia artetu ezpalitz’ erregek bertan azkenak egingo ebazan
· Interponerse
Baratz eder artan biltzen ziran, egurastu-aldiak artzera
· A esparcirse, a solazarse. Pasearse
Baratza geienok’ urak artu dauz azpian
· Se han inundado
Baratzako bakarrera joan’ eta piko baten itzalpean etzanda, bere biotza askatzen
abiatu zan
· Retirándose a la soledad de
Baratzako bakarrera joan’ eta piko baten itzalpean etzanda bere biotza askatzen
 abiatu zan
· Comenzó a desahogar su corazón
Baratzara noan bitartean’ ... umeari begiratu!
· Cuida del niño!
Baratzara-biderik ezin galerazi zioagu asto orri...: ilar-muturrak janez eztek gaizki
bizi!
· No hay modo de quitarle su querencia al huerto
Baratz-belarra’ segak jo-gabe dago
· Intacta, no segada
Baratzea larrutuxerik utzi dute lapurrek... Jandarmek’ ezpainez hirri...; barnez ere
ba ote?
· Saquear o despojar
Baratzea larrutuxerik utzi dute lapurrek... Jandarmek’ ezpainez hirri...; barnez ere
ba ote?
· Se sonreían
Baratze-mutur batekin bizi ziren
· Con una minúscula huerta
Baratzetako lanari’ sudurra diote zimurtzen
· Le ponen mala cara; les disgusta
Baratzuri kaxkarra zan, ttattarra...; beatzetan ere arrapatu ezin zana
· Apenas se podía tener entre los dedos por lo insignificante
Baratzuria baino finago aritzen naiz beti: orain eztu balio baratzuriaren fintasunak
baino. Ustelak ere ekartzen ditue-ta...
· Con toda lealtad y conciencia
Baratzurie’ zazpi gaitzen kontrakoa
· N.B. Fama del ajo en la medicina doméstica
Baratzuri-zopa baino tontuago jartzen aiz, askotan
· Qué pesado te pones a veces!
Baratzuri-zopak?... Esker ona emango dio orlako bazkariari’ onera datorrenak!
· Vaya una estimación que le merecerá semejante comida!
Barau bizian gelditzen zera, orrelakoen lanak irakurri-ondoan
· Se queda uno en ayunas; a copas
Barau eta beste gauza oien denbora’ joana dezu... Oraingo jendeak’ ez dizugu
trabarik zintzurrean... zernai jateko
· Ya pasó a la historia
Barau eta beste gauza oien denbora’ joana dezu... Oraingo jendeak’ ez dizugu
trabarik zintzurrean... zernai jateko
· Nada nos impide comer cualquier cosa
Barau gorririk nago
· Estoy en ayunas
Barau oek’ apuko-gabe atera bear ditu, katoliko deitzen denak
· Los debe observar sin pretextos
Barau osoan etorri zan ainbat bidean’ Jauna artzeko gogoaz
· Vino en ayunas
Barauak adimentua zoli eukiten dau; alan da esakerea
· El ayuno despeja la inteligencia
Barau-egunak’ batean zainduten izan dira beti gure artean
 · Han solido observarse cuidadosamente...; estrictamente
Barau-egunetan nekerik egin bear ez duenak’ eztaude erabatera guziak barautzetik
libre
· No están todos indistintamente exentos de ayunar
Baraupetik urten gara’ ta udabarri-antza sumatzen dautsegu egun alai oneri
· Se les nota un aire de primavera
Baraupetik urten gara’ ta udabarri-antza sumatzen dautsegu egun alai oneri
· Hemos salido ya de la cuaresma
Baraurik al zagoz?... .-Baraurik... edo asko-barik bai
· O poco menos que en ayunas
Baraurik beintzat etzaite joan!... Naikoa txaldanduko zera bestela ere, bideetan gora
ta beera...!
· Aun sin eso, te dejarán harto desfallecido las cuestas del camino
Baraurik nekazari gajoai ondo ez dagokie: baraurik-asko dute beren nekea
· Bastante ayuno tienen con su penoso trabajo
Barauskarri gaur’ berakatz-saldia
· Para desayuno
Baraustuta ibilten gara itxasoan, lagundiko ezaupideakaz: bandera bina daukoguz-ta
eurak eta geuk
· Andamos desconcertados sin podernos entender con nuestras banderas de señalización
Barautsak, epaikiak ta gainerako erremintxa guztiak’ epetakuak ei zituen lagun bi
arek. Barautzberbiqui.
· Todas sus herramientas eran prestadas
Barau-zaro egunetan, barau egin bearrik’ galdu egin badozu
· Días de ayuno
Barberua barberu’ ta mozolua mozolo... mozoluak eztau inoz mozolo izateti urten...
· El nombre no añade valor a la cosa
Barcelonara txango joan dira... Ez gera danok zutik jaio!
· Los hay con suerte!... Qué suerte la de algunos!
Barda bart, atea hestean’ elizan zen oraino gogo-gozoa; goizean eman bide da ihesari,
atea idekiz-geroztik
· Estaba todavía en la iglesia con su cara de bondad
Bardin bada zuretzat diru-truka’ oba gutzat, ordeaz baino... -Zeuk zelan-gura.
· A pagar en dinero
Bardin bada zuretzat diru-truka’ oba gutzat, ordeaz baino... .-Zeuk zelan-gura
· Como Vd. quiera; a su gusto
Bardin da alfer egoitea eta alfer-lan egitea
· Lo mismo da estar ocioso que hacer un trabajo inútil
Bardin dausku guri’ batzuk naiz besteak: on-ospea daukenak’ areriorik zitalenak
doguz
· Los que tienen fama de buenos
Bardin dinot’ mutil emeturik-legez bizi diranak-gaitik
· Niños afeminados, amaricados
Bardin ezin gindekez bizi lurrean... Fede-bagako askok’ begie alegin: bizi diran
arteko’ ba dauke zer-egin
· Ya pueden empeñarse todo lo que quieran
Bardin ezin gindekez bizi lurrean... Fede-bagako askok’ begie alegin: bizi diran
 arteko’ ba dauke zer-egin
· Para toda la vida; para mientras vivan
Bardin ondatuko dabez baztarrak beste leku askotan-bere, orretara badoaz
· Desquiciar la buena marcha del país
Bardinean ifini bear dira
· Ponerlos en equilibrio; en pie de igualdad; en iguales condiciones
Bardinean’ inor baino lenago’ bertoko semea izan daitela...!
· En igualdad de condiciones
Bardinean’ naiago dogu jaioterrian bizi, erbestean baino
· En igualdad de condiciones
Bardinetik bardinera artu bear ebazan
· Los tenía que tratar como a iguales; con llaneza
Bare dagoala zoroa? Oba da: bestelan’ gorostiok erabil bearko gendukez
· Tendríamos que recurrir al palo
Bare ederrekoa aiz!
· Qué cachazudo eres!
Bare ederrekoa aiz!
· Qué cachazudo eres!
Bare zuria
· Gordo de carne fofa
Barea altxa zait
· Me muerde el bazo
Barea altxa zait... lasterrean etorrita
· Me muerde el bazo
Barea baino geiago ez da mugitzen lanerako
· Muy flojo para el trabajo
Barea baino motelagoko mutil ori zertako degu?
· Indolente, poltrón, flojo
Barea bezen hila zen astekaria: hortzik ez, etsaiaren ausikitzeko, ez kaskatzeko
adarrik: odolik ez, zainik ez
· Exangüe, sin nervio; sin arranque
Barea joanean’ zaldia egonean baino leen iritxi
· Mas hace el que quiere que el que puede
Barea ta kilkirra, artsalde batean’ jardun omen ziran oso asarre betean
· Estuvieron riñendo muy acaloradamente
Bareak’ adarrak etxera sartuak zituen sumatu gindueneko
· Ya había retraído o escondido sus cuernos
Bare-bare dago itxasoa
· En completa calma
Barerik dago itsasoa, belarr-euntzea ta gari-alorra bezala
· Está calmoso el mar
Baretasun eta pake ederrean igaro ditugu inauteriak
· En tranquilidad y paz
Baretu zaiteze, gizontxoak!
· Calmaos, pobrecitos!
Ba-rik gabe itzegin zazue! Ba’ utzi, bear danerako!
· No habléis con ese hablar desaliñado; con tanta muletilla de pues
Barikua danez’ ekatxaz-batera beste aldeko mutikoak orren-baten urduri ibiliko
dira...
· Los duendecillos
Barikua danez’ ekatxaz-batera beste aldeko mutikoak orren-baten urduri ibiliko
dira...
· Por ahí andarán
Barikuetan ta beste egun debekauetan, lege eztan-legez koipea jan badozu
· Comer de carnes; quebrantar la ley de abstinencia
Barikuetan ta beste egun debekauetan, lege eztan-legez koipea jan badozu
· Contraviniendo la ley
Barka, barka, Jainko Jauna! Maiz saldu zaitugu, Judasek bezala. Barrabas zure gain
eman dugu
· Le hemos preferido a Barrabás sobre Ti
Barka diezadazu: odolak gaina hartu darot’ eta bortizkiegi mintzatu natzaio nere
anaiari
· Se me ha subido la sangre a la cabeza; me ha vencido la cólera
Barka hau, ez izanik ere ederrez erraitekoa
· Disculpadme que lo cuente; aunque no sea muy limpio
Barka idazute, nere etxekoak! utzi zaitutet bezturik
· Os he dejado deshonrados
Barka itzazu gogo onaz’ egin dizkitzuten bidegabe guziak!
· Perdona de buen grado!
Barka, otoi’ mailua ingude-saihetserat joaiten bazait!
· Si ofendo en algo..; si digo algo inconveniente
Barka zadazu burutazio txarren bat egiten badet. Ez ote nai zenduke arria bota ta
eskua gorde?
· Si hago algún mal juicio
Barka zaiezu, ama maitea! zure burua ordain gaiztoaz itsuski zikindu-gabe!
· Sin mancharte con la venganza del mal por el mal
Barka zak dena orori’ eta deus hiauri
· No seas exigente sino contigo mismo
Barkatu, adiskidea; baina ez nago orretantxe atseginik emateko
· No estoy dispuesto a darte gusto en esto
Barkatu, arren’ lenbizitik au nik ez egina!
· Desde un principio
Barkatu, baina...; ez nizuke lan txarrik egin nai... -Ez da batere lan txarrik...
· No quisiera molestarte... No es ninguna molestia
Barkatu behar diozu’ ez itxurapenez, kanpotik eta edergailu; baina zin-zinez eta
gogotik: barrenetik
· No en apariencia y por bien parecer
Barkatu, Kirikino’ aurretxo sartu banaiz
· Si me propaso; si me he atrevido demasiado
Barkatu, Luistar, ordainak jartzen zu ipini-erazia!
· Perdona que te haya puesto en ocasión de contestar a mis versos
Barkatu’ minik eman badizut
· Si te he lastimado; si te he causado molestia
Barkatu, oker esandako itzokaitik; baina zeuk dinozuzanak bee jazorikoak-barik
 asmauak izango dira
· Desaciertos, errores
Barkatu, oker esandako itzokaitik; baina zeuk dinozuzanak bee’ jazorikoak-barik
asmauak izango dira
· No sucedidos, sino inventados
Barkatu: ustez-uste gabe atera zait
· Me ha salido, se me ha escapado, sin querer
Barkatuko dautzazu, adiskidea; jakin-arazten dautzut hemen-berean’ zer dutan
uste... Ez haatik azken-hitza nere!
· Aunque no pretendo imponer mi parecer; puedo estar equivocado
Barkatu-utsak ziran... Bi mutil biurri
· Muy consentidos mal educados
Barkatzen ez duen eritasun batek eraman dauku
· Enfermedad incurable
Barkazioaren uste guzia galdurik’ bere burua urkatu zuan
· Perdida toda esperanza de perdón
Barkura sartu zanaz-batera’ itxartu zan dragoia’ eta barku orretarantza etorri zan...
· Al tiempo que entró allí
Barne beltzeko gizon bat
· De malas intenciones
Barne gogorrarekin nabil
· Ando estreñido
Barne handiko gizona da
· De pensamientos ocultos; meditabundo
Barne horren hegiak’ gizabete-erdi bat gora dire
· Tienen de altura la mitad de la estatura humana
Barne onez ikus laguna! Garbi itxik bihotza! Utz bertzerena! Erran egia!
· Tener estima al prójimo
Barne onez ikus laguna! Garbi itxik bihotza! Utz bertzerena! Erran egia!
· Guardar puro el corazón
Barnea harro duen alkateak’ aztaparretan ditu legeak
· El alcalde sin conciencia dispone arbitrariamente de las leyes
Barnea nahasten hari zitzaion
· Iba sintiendo náuseas
Barneak etzion jatekorik deus ere hartu nahi
· El estómago no le admitía ningún alimento
Barneak gaindi egiten zioen anaiaren gainera’ eta nigarra jausten zitzaioen
· Su corazón se había conmovido a la vista de su hermano
Barneak halako bat egin zautan’ gizon zahar hura ezagutu nuelarik
· Me sentí impresionado; sentí una emoción indecible
Barneak’ halako parrasta bat egin zautan
· Sentí una gran conmoción interna
Barneak’ horrela beretzen du jakia: gorpuzten, haragitzen, odoltzen
· De esa manera, el organismo asimila el alimento y lo convierte en
Barnegidanik hartzen zuen apezpikuaren oharra
· Lo tomaba muy a pechos
Barne-giro osasuntsua agertzen dute
 · Un temperamento sano
Barne-hustua zen haritz zahar bat
· Tronco hueco de...; un roble de tronco vaciado
Barneko iturritik dario mihia
· Habla de lo que le fluye del corazón
Barneko min batek ez dio barkatu
· Ha sucumbido a una enfermedad interna
Barneko oiua ezin isilduz nenbilen urtebetean
· Sin poder acallar el remordimiento
Barnenik iraultzen den lurrak ekartzen du ondoriorik hoberena
· La tierra labrada en mayor profundidad
Barnez barna bizi denarentzat’ arimaren arta ardura edo arreta’ bertze arta guzier
guzieri nagusi
· Para el hombre interior o recogido. la preocupación de su propia alma es la primera de
todas
Barnez tzar, aurkiz onak!
· Farsantes! Simuladores!
Barne-zuria da gizon hori; zakur-zuria; sabel-zuria, AN
· Es tramposo
Barnia ttipitzen zaio’ zauriak agertzean
· Se desmaya
Barometroa’ gora dago...; lainoak atera direla
· Sólo que ya aparecen nubes
Barrabas-belarra’ ez da beelakoan galtzen
· Mala hierba es difícil de extirpar
Barrabasi bizia ez uzteagatik’ Jesusi utziko ziotelakoan, zegoan Pilatos
· Por no dejarlo con vida; por no perdonarle la vida
Barragarri bear dogu geu ta geure umeok’ bokartak udabarrian igez-lez uts emoten
badausku
· Si nos defrauda la anchoa
Barragarri bear dogu geu ta geure umeok’ bokartak udabarrian igez-lez uts emoten
badausku
· Mal lo vamos a pasar
Barraz lertu gra gara bi meakatarik
· Nos hemos desternillado de risa
Barre eginaz erabiliko gaituez
· Se nos van a burlar
Barre egiten dezu, Joxe? -Bai, Patxi, barrea ekarri didazu ezpainetan
· Me haces reir
Barre egiten dozue?... Itzel-be geratuko zaree ba, ikusi daizuenean
· No os riáis demasiado pronto!
Barre eraginaz batera’ begia zabalduko deutse askori gertaera onek
· Poner en guardia: abrirles los ojos
Barre eragitearren zer egin eztakiela dabiltza or, lau arlote zazkel
· Tratando de hacer reir a la gente
Barre eragiteko berbaak esan ditudaz
· He contado chistes
Barre eragiteko gisan baino berba egiten ezpadaki
· No saber hablar en serio
Barre gozoak egiten ditue neskatila zoroak; baina negar egiteko gauzea da, an ikusten
dana
· Ríen de buena gana
Barre gozoak egiten ditue neskatila zoroak; baina negar egiteko gauzea da, an ikusten
dana
· Es cosa deplorable
Barre onik egin dogu!
· Bien que nos hemos reído!
Barre ugari eragin zigun
· Nos hizo reir la mar
Barrea ta esangurea ezpanetan gelditu jakoen guztiai’ makiladun gizon bat eurakana
etorrela ikusi ebenean
· Se les cortó la risa y la conversación
Barreak emon eutseen danai, au entzutean
· Se echaron a reir
Barreak itxi eustan, ediskidea’ zure gauzatxoa irakurri nebanean
· Me eché a reir
Barre-algaratan artu eben errikoak gizajoa
· Lo acogieron entre risotadas
Barrean-barreak itoten ibilten dira orrek, gangarrok
· Riéndose a carcajadas, desaforadamente
Barrearen barreaz’ alboko mina eginda egon gara inoz, orrelako batzueri begira
· Sin podernos tener de risa
Barrearen barrez ito-bearrik egozan
· Se desternillaban de risa
Barreari emon eutsen
· Se echaron a reir
Barreari eutsi-ezinik zeuden denak
· Sin poder contenerse de risa
Barreari eutsin ezinik erantzun neutsan
· Sin poder contener la risa
Barreari eutsin ezinik joiazan kalerik-kale
· Sin poder contener la risa
Barre-arren egin ei dau
· De broma...; por chanza
Barreen barreaz egon ezin’ ta atzaz erakutsi eutsan zubiko arriaren eza
· Sin poder tenerse de risa
Barreen barreaz egon ezin’ ta atzaz erakutsi eutsan zubiko arriaren eza
· La falta de la piedra...; su hueco
Barreen-barrez negar egin zutenak izan omen ziran
· Llorar de risa
Barre-eragitearren esan dot: gatx-bagarik
· Sin malicia
Barre-eragitearren esan dot: gatx-bagarik
· Por hacer reir
Barregarri aurkitzen zan euskalduna: ilik edo beintzat albetan egoan euskerea,
askoren eretxian
· Estar agonizante
Barregarri aurkitzen zan euskalduna: ilik edo beintzat albetan egoan euskerea,
askoren eretxian
· Hacer mal papel; quedar en mal lugar
Barregarri batzuk atara dira
· Quedar en ridículo
Barregarri dabil egunokaz gizajoa, agineko minaz
· Anda fastidiado
Barregarri ei-dabil erri orretako jentea, begiak lo-guraz andi-andi eginda
· Con los ojos hinchados de sueño
Barregarri garabilez Bilbon aspaldi onetan’ zarata-zaleak
· Los amigos del alboroto o desorden
Barregarri garabilez Bilbon aspaldi onetan’ zarata-zaleak
· Nos traen al retortero. Están haciendo de nosotros lo que se les antoja
Barregarriagoak dira urietako seinoritoak sapalora galantaz ikustea’ okotzeraino
txanpainez beteta
· Con una gran borrachera
Barre-gurea estali ezinik nengoan
· Sin poder contener o disimular la risa
Barre-gurea gorde-ezinik egoan
· Sin poder ocultar la risa
Barreka istenak egin genduzan
· Nos desternillamos de risa
Barreka ta pozkaria txarretan galdu dogun bizitza gaistoa’ ... esku-artetik joan jaku
· Ya se nos ha ido de las manos
Barreka ta pozkaria txarretan galdu dogun bizitza gaistoa’ ... esku-artetik joan jaku
· La vida malgastada en risas y placeres
Barren beroa dadukanaren jan-edan laburrak... zer balio dute?
· Airado
Barren beroa dadukanaren jan-edan laburrak zer balio dute?
· Parquedad
Barren gaiztoko agintari zakarra zan
· De mala entraña, cruel
Barren garbia zuelako berezi zuen Jaunak lan gaitz aietarako
· De alma pura; de alma sincera
Barren garbiak’ eraman andia du
· Puede sobrellevar muchas cosas
Barren guzia igartzen zekiola il zen gaisoa
· Secársele las entrañas
Barren guzia ilundu zitzaion
· Se llenó de tristeza
Barren guzian sartzen zait izua
· Sobresaltarse, estremecerse, turbarse
Barren guztia nastua bilatzen du askotan andre gaxoak... etxe guztia; beti sukaldea
ibilia!
 · Toda la casa en desorden
Barren guztia nastua bilatzen du askotan andre gaxoak: etxe guztia beti sukaldea
ibilia!
· La cocina revuelta
Barrena auleriak artua dauka askotan
· Extenuado
Barrena bear du gero, ori jateko!
· Se necesita valor para...; se necesita estómago para
Barrena emango dio andidurak, eta ilko da’ maisuak lantzetaz idikitzen ezpadu
· Se le va a infectar la hinchazón
Barrena iluntzen zaio, aren berri onak aditzean
· Se entristece
Barrena irauli ta nastu egin zion Santa-Cruz-i’ Euskalerriaren aldi txarrak
· El infortunio, la triste situación de
Barrena irauli ta nastu egin zion Santa-Cruz-i’ Euskalerriaren aldi txarrak
· Le exasperó y desconcertó
Barrena izango zenduke ori egiteko?
· Tendrías valor para hacerlo sin escrúpulo de conciencia?
Barrena kiskalia dauka gauza orrekin’ eta eztu aitatzerik nai
· Estar irritado, escocido interiormente
Barrena puzturik zekarren gariz, usoak
· Traía el buche lleno; venía hinchada de comer
Barrenak ez dit agintzen orlako gauzarik
· No puedo en conciencia
Barrenak ez lidake lagunduko ori egiten
· Yo no tendría valor moral o conciencia honrada para hacerlo. No me lo permitiría la
conciencia
Barrenak ezin artu zuen geiago Jose’ an zeuden askoren artean
· Ya no pudo contenerse por más tiempo
Barrenak eztit agintzen orrelakorik egitea. Barruak ezteust aginduten... B
· No me lo permite mi conciencia
Barrenak eztit galderik egiten
· No me pida nada el estómago
Barren-aldean ipinten direan oarkerak
· Notas al pie de la página
Barrenaren barrenenak ikusten dituzun Jauna! Indazu, etsaiaren erasoetan beti zutik
gelditzeko kemena!
· Tú que conoces lo más recóndito del corazón
Barrenaren barrenenak ikusten dituzun Jauna! Indazu, etsaiaren erasoetan beti zutik
gelditzeko kemena!
· En los asaltos del enemigo maligno
Barrendik eta kanpotik, beetik, goitik, alde guzietatik dizeka biotz oni
· Arde por todos lados
Barrendik gauza asko atera ditut gaur: zure bizkarrak jasoko zituun!
· Buena lata le he dado a Vd
Barrendik gauza asko atera ditut gaur: zure bizkarrak jasoko zituun!
· Muchas cosas he dicho; bien que me he desahogado!
Barrendik gauza asko atera ditut gaur: zure bizkarrak jasoko zituun!
· Muchas cosas he dicho; bien que me he desahogado!
Barreneko zimikoa
· El remordimiento
Barrenen berorik-asko izaten da, orretan gainera ketatu gabe sala
· Ya está bastante caldeada la sala, sin necesidad del fuego de los fumadores
Barrenen daukate udareak ar-joa, gariak erdoia, linaberriak larrazpia, lusagarrak
birgizina
· Enfermedades varias de las plantas
Barren-gaisto ta setatsuak sortzen dute gerra’ itzal dauden suak mugi-azirik
· Excitando pasiones dormidas
Barren-gaisto ta setatsuak sortzen dute gerra’ itzal dauden suak mugi-azirik
· Gentes de mala entraña; de malas intenciones
Barrengo argiari egiten zitzaion-isla ikusi nuun
· Reflejo o resplandor
Barrengo neke oekin’ estutu zan Jesusen biotza, tolareko ardazpean dagoan matsa
bezala
· La angustia oprimió su corazón
Barrengo tristurarik ezin det bialdu
· No me puedo consolar
Barrengo zain guziak ikaratzen dizkit’ nere bizitzan lenbizi aditu nuen itz-ots arek
· Me hace estremecer interiormente
Barreno batek eztanda egin dau
· Explotar, estallar
Barre-purruztadaka asi zirean
· Reir a carcajadas
Barrerik egiten ez daben gizonak’ zaindu-bearrekoak dira
· Son de cuidado...; son sospechosos
Barre-santzoka asi zirean mutilak orduan’ eta eskribauak amurruarren mutilai
agiraka
· Reirse a carcajadas
Barre-santzoka asi zirean mutilak orduan’ eta eskribauak amurruarren mutilai
agirika
· Reñirles furiosamente
Barre-santzoka eztandak egin bear ebezan, entzuten egozanak
· Se reventaban de risa
Barresantzoka geratu zan
· Riéndose a carcajadas de burla
Barrez asi ziran neska-mutil biak’ arrain-saltzaileak esan zituan itzen gaineko autuan
· Sobre el tema aludido por la pescatera
Barrez ito-bearrean erantzun eban
· Sin poder tenerse de risa
Barre-zoroka artu eban txantel-saltzailea
· Recibirlo con risotadas de burla
Barri bi batu eta amabi zabaldu
· Afan de divulgar noticias verdaderas o falsas
Barri bi batu eta amabi zabaldu
 · Afan de divulgar noticias verdaderas o falsas
Barriak jakin arte’ jentea estu zan
· Estaba impaciente de saber el resultado
Barrien barri asi bearko dok ikasten
· Volver de nuevo a empezar
Barrien-barri asi bearko dabe
· Tendrán que empezar de nuevo
Barrien-barri begiraturik’ ez eban aitak inor ikusten
· Mirando nuevamente
Barrien-barri ekin bear izan eban bizi-modua
· Hubo de empezar de nuevo
Barriketa asko egiten da or; sarri’ erru-bakueri narrue erasten deutsela... Kontuz
erabili bear da mina!
· Despellejando a inocentes
Barriketa asko... gauza on gitxi...
· Pura palabrería! y poca sustancia
Barriketa gitxi jo-idazu!
· No me vengas con cuentos!
Barriketa gitxi, ta eurak onak!... Berriketa gutxi, ta aak onak! G/at
· No hables tanto! Dejémonos de cuentos!
Barriketa gitxi, Txanton... ta eurak obak!
· Fuera bromas! Hablemos en serio
Barriketa gitxigaz esan egizu’ esango dozuna!
· Di de una vez, sin tanta historia, lo que tengas que decir!
Barriketa gitxigaz esan egizu’ esango dozuna!
· Di de una vez, sin tanta historia, lo que tengas que decir!
Barriketan eginaz’ eldu ziran Ermura
· Hablando hablando
Barriketan egon zaree luzaroan’ ... ta gero’ beingoan ito-bearra!
· Y ahora, todo lo queréis de golpe! Ahora, todo son prisas!
Barriketan egonda ez dira egiten zer-eginak
· Estando de cháchara...; estando hablando
Barriketariak’ berera joan jakoz barri-eske
· Los reporteros han acudido a su casa a informarse
Barriketeak eztau balio..., egiteak, baino!
· No basta hablar... Obras son amores
Barriren barri dinotsagu... ta aditu ondo!
· Repetimos lo dicho
Barriren barri dinotzuet; bildur zaiteze’ arerioak ziriren bat sakatu ez daizuen...!
· Vuelvo a decíroslo
Barriren barri dinotzuet: bildur zaiteze’ arerioak ziriren bat sakatu ez daizuen...!
· No vaya a ser una trampa del enemigo
Barriren barri dirautzuet: dana, edo beintzat geiena eginik daukagu’ buru-ardureari
uko egin-ezketino
· Torno a decíroslo; repito
Barriren-barri egin bearko dogu
· De nuevo
Barriro asi zan Anton negarrez’ ta neuk-bere eneukan urrin malkoa
· También yo estaba a punto de llorar
Barriro egingo dabez, eztakigu noz, ikuskerak, salbakai orrekaz
· Pruebas o ensayos
Barriro ekin bearrik eztago egi au
· No hay para qué insistir en esta verdad
Barriro neure etxerakoa artu gura baneuke-be’ bakit atea zabalik daukodala
· Si quisiera un día volverme a casa
Barriro-be or dabil azpizapo ori?
· Ese intrigante
Barriro-bere’ negarrez erautsan
· Estaba llorando
Barritan’ beti jazoten dira orrelako gauzak... Itxi! iminiko da guztia bere bidean
· A los comienzos
Barritan’ beti jazoten dira orrelako gauzak... Itxi!... iminiko da guztia bere bidean
· Todo se arreglará
Barritan’ galbaiaz-be ura
· N.B. Equivalente al refrán: Escoba nueva bien barre
Barritan lez, azkenetan artu izan bagenduz ainbeste diru’ ezkinean txarto biziko
· A los comienzos; en los últimos tiempos
Barritan ondo ibili-arren’ oitu-ezaz uts egiten dabee makina orreek’ bear direanean
· Fallan por falta de uso o manejo
Barru andikoa da gizon ori
· De mucha trastienda; reservado
Barru arakaiztua bigundu zaio; apaizarekin itz-aspertu gozoa egin du; aldatu-da’ eta
iltzeko kupiderik ez du
· Ya acepta la muerte con conformidad
Barru gitxikoa da emakume au
· Es poco reservada
Barru guztia argitu jatzuen
· Llenarse de alegría
Barru guztia bizienak joa eukola esan eben sendagileak
· Que estaba minado por el cáncer
Barru guztia erretan dauke seguru-bee, Aren lagunak
· Deben de estar furiosos, rabiando
Barru txarra dauko etxeak
· Tiene mala distribución o repartición interior
Barrua daukat, suak arturik’ dana minez
· Mis entrañas están de fiebre, ardiendo
Barrua estutu jakon, ori entzutean. Barrua erre
· Se apuró
Barrua itxutu eta arakaiztu egiten zaio orrelakoari
· Se le encallece la conciencia
Barrua neukan beroen-beroz suak artzen
· Mi corazón ardía interiormente de tanto sufrir
Barrua poztutzeko dina ez da gaur zuretzat Erroma
· No puede hacerte feliz...; te hace sufrir
Barruak eskatzen dion eran bizi nai du; ez besteren agindura
· Quiere vivir a su antojo; según su propio criterio
Barruak ez deust artuten
· No lo puedo tolerar, lo devuelvo
Barruan’ alako tupateko bat sentitzen det: pozarena
· Cierto extraño latido
Barruan danentzako lain leku ez euala egoala-ta’ kanpuan ein biarrian azaldu ziran
sariketak
· Se vieron en la necesidad de
Barruan ito-gaberik’ guztia azaldu nai det
· Sin guardarme nada dentro
Barruan lekurik ez-ta’ eleizatik-ataz asko eta asko ikusi dira
· Fuera de la iglesia; sin poder entrar
Barruan sartu ezin-ala sartu’ ta gure zakurra zart-eginda geldituko zan bildur ginan.
Afari artan
· Tragar vorazmente; hasta no poder ya más
Barru-azal au’ ez det ain gogoko
· No me gusta gran cosa este forro
Barru-barrukoak doguz bazkaritan; beste inor-bere ez
· Los muy íntimos; los muy familiares
Barru-barrutik dakizu, Jauna, nire barri
· Tú me sondeas y me conoces
Barru-barrutik diot’ enaizela lotsa, argiro agertzeko nere biotza
· Lo digo con toda sinceridad
Barru-gozo egoteak baino omen aundiago ematen dio otoizlariari barruz-ilun egoteak
· El fervor sensible o consuelo; y la aridez o desolación
Barruko berri ondo dakian Ark
· Quien conoce lo que hay en el fondo de los corazones
Barruko zikina dauka
· Está empachado
Barrukotasun andirik ez ei-dabil gorrien artean
· No se entienden muy bien que digamos
Barrun gaizto onekin joan zan Jerusalen-era
· Con esta perversa intención
Barrunbea ainbeste zulatzen dizuen arantza zorrotzak bilatzen eta ateratzen saiatuko
da
· Las espinas que te punzan la conciencia
Barrunbeko mami guztia arrak janik dagoela ere’ azal uts-utsa txutik daukan
arteraino ematen du alea. Gaztainak
· En tanto se tiene en pie su carcomido tronco, reducido a pura corteza. En tanto le
queda un resto de vida
Barrunbez’ otzak bezela nago
· Sensación de frío por dentro
Barrunean jaio zitzaizkion-naiak ezin gorde zituen
· Deseos brotados en su interior
Barru-prakak apurtuta’ aragiak agirian gelditu zan mutiko gizajoa
· Con los calzoncillos destrozados
Barru-prakak apurtuta’ aragiak agirian gelditu zan mutil gizajoa
· Con las carnes a la vista
Barruraino sartzea bezela ere... emen utzi zak!
· Todavía si hubieses metido dentro el paquete... pase! Pero dejarlo aquí? Cómo se te
ocurre?
Barrutik apurren bat berotuta’ denda-zainari barriketan asi jakon
· Un tanto achispado, alegrillo
Bart... a ze perretxikua arrapatu zinuen! Ze mozkorra
· Qué pítima cogiste!
Bart Akelarren eman duen gaba’ gogoan izango du
· La noche que han hecho pasar a alguien
Bart amesetan egin dot; eta orain-bere’ buruko mina aldean dot
· Ando con dolor de cabeza
Bart amesetan egin dot; eta orain-bere’ buruko mina aldean dot
· He tenido pesadillas
Bart arratsean ere... etorri zan au bat-txo!
· Si supieras en qué estado de ánimo llegó!
Bart arratseko otz pixkak’ erasan egin die gure babarrunai: lorea oker-oker eginda
jarri dira goizerako
· Retorcérseles la flor
Bart arratseko otz pixkak’ erasan egin die gure babarrunai: lorea oker-oker eginda
jarri dira goizerako
· Les ha afectado
Bart arrika eman diotelakotz’ sapite gaiztoan dago gizon ori
· Está muy resentido
Bart baietz, eta gaur damutu?... Orretara-ezkero’ berba biko gizona aiz?
· Hombre inconstante, de dos palabras
Bart edur asko egin deusku: sartu jat sartu bildurra; enintzateke ni estutuko’
baneuka sendo egurra
· Si tuviera leña en abundancia
Bart edur asko egin deusku: sartu jat sartu bildurra; enintzateke ni estutuko’
baneuka sendo egurra
· Estoy con mucho miedo
Bart edur asko egin deusku: sartu jat sartu bildurra; enintzateke ni estutuko’
baneuka sendo egurra
· Ha nevado mucho
Bart egin badut gaiztoz amets’ gaur egin zadan onez
· Para mal; para bien
Bart egin dau irugarren elurraldia; lenaz-ganera ezarri dau kana-erdi inguru’ eta
emen egon-bear gure Gabon-mutilok, ez ara ta ez ona
· Aquí están sin poder desplazarse en un sentido ni en otro
Bart egin dau irugarren elurraldia; lenaz-ganera ezarri dau kana-erdi inguru’ eta
emen egon-bear gure Gabon-mutilok, ez ara ta ez ona
· Ha alcanzado como vara y media de espesor
Bart, euria’ erruzkoa bota du
· Llovió copiosamente, una barbaridad
Bart, gau guztian’ eztot begirik batu
 · No he pegado ojo
Bart’ gogor zaunka egin dabe txakurrak..., iratargia egon dalako. Ilargia
· Han ladrado mucho
Bart’ izotz baltza: izan leikean txarrena baserrirako
· Helada tardía
Bart lo gozorik ezpaitzuun egin orrek’ orain emen dago su ondoan... Katua
· Dormir a gusto
Bart lo gutxi egina naiz’ ta lo-zale nago
· Estoy con ganas de dormir
Bart nik’ zuen eskuetara nuen gizon au; baina ala gaizki, ta zorigaistoan!
· En mala hora lo hice
Bart nik’ zuen eskuetara nuen gizon au; baina ala gaizki, ta zorigaistoan!
· Os lo entregué
Bart, ordubat-ak ostean’ elizako kanpaiak iratzartu ginuzan
· Después de la una
Bart’ oso gozo lo egin det
· He dormido muy plácidamente
Bart ugazabak eustazan berbak atzeratuten ezpaiozak’ alde egitera naioak etxe
onetatik
· Retirar, retractar
Bart’ zer aide-puske arrapatu zinuen!
· Qué buena mona pillaste!
Bart’ zer eperra arrapatu zinuen!
· Qué buena mona pillaste!
Bartanik asi ta oraindainoko denboran
· Desde anoche hasta ahora
Bart-be’ euria garratz zan
· Llovía con fuerza
Bart-be, gabeko orduetan’ orrek mutilok or ibili dira jenteari loa galazoten
· A altas horas de la noche
Bart-danik oraindaino
· Desde anoche
Bartko gaubean, Euskalerrian’ ez da begirikan bildu; Birjina Amaren izen goxoa ain
gutxi aoz isildu
· Nadie ha pegado ojo; se ha pasado la noche en vela
Bartolo ori’ tanta batean geldi egon zan, jende guztia aldendu zan arte
· Un momento
Bartolok anaia etzuan nai lagun etxerako
· No quería la compañía de su hermano
Bartoloren tankera ikusita’ espa gogorrez asi zan andrea, mintzen
· Se irritó sobremanera
Bartzelonatik asi ta Donostiraino egozan urertzeko erri guztien sarrerak zelangoak
ziran’ ondo ekian; nun egozan tirainik gogorrenak eta ondar-mairik andienak-be
bai
· Las corrientes más fuertes, y los mayores bajíos
Baru arroak ez du ikusten’ zer datorkion atzean: erruki dira gazte oriek’ laister
esnatu-ezean
 · Mal lo van a pasar
Barua austen uzteko beintzat... eskatu zien
· Que se le dejasen al menos tomar el desayuno
Baru-barurik dago alangoetan eguerdiragino; ta eztago orregaiti atzerena’ bearrik
gogorrenetan. Nire alabea
· No va en zaga a nadie en
Baru-barurik dago alangoetan eguerdiragino; ta eztago orregaiti atzerena’ bearrik
gogorrenetan. Nire alabea.
· Permanecer en ayunas
Barur egiten duzuenean’ ez jar begia ilun, gizon faltsuen pare
· No pongáis cara triste
Barur egiten duzuenean’ ez jar, itxuratiak bezala, begitartez ilun
· No os pongáis caritristes
Barur-egunetan’ arratsean egiten zuen bere jan-aldia, mehe
· Entonces es cuando tomaba su refección de días de abstinencia
Barurik igor bialdu banitza etxerat’ alditxar litazke bidean
· Desfallecerían en el camino
Barurik onena da’ pekaturik ez egitea; baru au egiten badozu’ zabal eukiko dozu
zerurako bidea
· Tendrás expedito el camino al cielo
Basaburu-basarria urrutitxo egiten zitzaion’ eta eskerrak orri; bestela’ antxe
presentatzeko ere etzitzaion arpegiko azalik galduko
· Habría tenido cara para ir aun allá, a pedir hospedaje
Basaburuko aldapa’ inoiz baino pikeagoa iruditu zitzaion andre errukarriari
· Le pareció la cuesta más empinada que nunca
Basabürüko etxalde hoberenetarik bat izan da’ sekulaz-geroz, Atarratze
· Desde muy antiguo
Basa-fraide batzu ziren
· Falsos o fingidos frailes
Basa-ihizi nongo-nahikoez mintzo’ aditzekoa zen!
· Cuando se ponía a hablar de animales salvajes de cualquier parte del mundo
Basa-ihiziek ere’ etzioten minik egin saindu hekiei
· No les hicieron daño las fieras
Basajaun areik gaubean aurkituten eudienaren errukia!
· Pobre del que encontraran!
Basakatu orrek’ eman dio igesari...; baina ba zuan nork jarraitu
· No faltó gente en su persecución
Basakatu orrek’ eman dio igesari...; baina ba zuan nork jarraitu
· Darse a la fuga
Basakeri ta urikeri biurtzen ezpaditugu’ baso eta uri’ gauza ederrak dira
· Si no hacemos de ellos salvajismo y urbanismo degenerado
Basamortu baten nago, abererik uzuenen izuenen lagun eginik; eztaukat neure
gorputzean azur eta azala baino
· En compañía de las fieras
Basamortu baten nago, abererik uzuenen izuenen lagun eginik; eztaukat neure
gorputzean azur eta azala baino
· No soy más que piel y huesos
Basamortu ikaragarri batera baztertu zan, eta bertan egon berrogei egun osoan’ ezer-
bere ezer-bere jan eta edan-baga
· Sin comer ni beber absolutamente nada
Basamortuan ebilen, atserik ta bakerik artu-ezinda
· Sin poderse sosegar
Basan-mendiak!... goia dozue zeruraino
· Vuestras cumbres se alzan hasta el cielo
Basan-mendiak!... goia dozue zeruraino... Basan-mendiak!... non goragorik zuok
baino?
· Dónde hay otros más altos que vosotros?
Basa-pizti kaltegarritzat eukiko litzateke basurdea
· Alimaña o fiera dañina
Basarri on aldeko alaba dala entzun det
· Hija de caserío rico
Basarri urrutiik’ eta... asko ibili-bearra! apaizak erri ortan
· Caseríos apartados, lejanos
Basarriaren azkena urre ote dan’ berebiziko kezketan da lur-langilea
· Temiendo que se acerca
Basarriari iguina arturik egozan, lagun biak
· Tomar aversión al caserío
Basarritarrai ezin omen zien ezer aterazi: bildur omen ziran’ Santa-Cruzek gero
jorratuko ote zitun
· Temían que los vapuleara un día
Basarritarrai ezin omen zien ezer aterazi: bildur omen ziran’ Santa-Cruzek gero
jorratuko ote zitun
· Imposible hacerles declarar
Basarritarrai ezin omen zien ezer aterazi: bildur omen ziran’ Santa-Cruzek gero
jorratuko ote zitun
· Imposible hacerles declarar
Basarritarrak’ ari dira gariak egin-samartzen
· Bastante avanzados los trabajos de sementera
Basarritarrak astindu ederrik eman ziotek lokatzari lengo astelenean
· Ha venido mucho casero a la feria del lunes
Basarritarrak eta kaletarrak’ erdi-bana omen ziran orain 50 urte, Espainian
· Eran mitad y mitad
Basarritarrak izan ziran orren aurrekoak, belaunez-belaun
· De padres a hijos sin interrupción
Basarritik ekarri izan ditu, beretzat dituulako izenean
· A su nombre; como para sí
Basastoa ikusteagaitik peseta bat ordaindu bearrak’ asko asarratu eban jentea
· Indignó mucho a la gente
Basati aiek jendatu naiez’ Legazpi ta Urdaneta’ nagusi ordez guraso ziran, goituz
jauntxoen apeta
· Queriendo humanizar a aquellos
Basati aiek jendatu naiez’ Legazpi ta Urdaneta’ nagusi ordez guraso ziran, goituz
jauntxoen apeta
· Dominando la codicia caciquil
Basa-tokietan dauden misionestak
· Países salvajes
Basauntz gordeari igarri deutse tokia eiztariak; eta arin-bai-arin’ antxe dira guztiak,
txakur ta armakin
· A toda prisa
Bas-auntza bezela ibiltzen nintzan... Ara bas-auntza! -amak esan oi zuun... Aek pasa
ziran! joanak ondo dirala, ta eriotz on bat izan dezagula!
· Que todo haya sido para bien!
Basauntza jezten abiatu zan, ama; eta abereak etzion inolako gogorrik egin
· No le ofreció la menor resistencia
Basauntza zala jakin izan banu’ egon seguru’ tirorik ez niola tirako: berezkoak
mundu onek bearrezkoak ditualako; ta berezko jatortasunari lagundu nai izan
diotala
· Siempre he sido amigo de lo espontáneo; de lo genuino
Basauntza zala jakin izan banu’ egon seguru’ tirorik ez niola tirako: berezkoak
mundu onek bearrezkoak ditualako; ta berezko jatortasunari lagundu nai izan
diotalako
· El mundo necesita de lo espontáneo
Basauntza zaurituak’ bertati arin egiten dau iturriko urera’ anditu eztidin geiago
zauria
· Corre inmediatamente a
Basauntzak udan’ lei andia dau iturrira
· Anhela ansiosa la fuente
Basauntzaren berotasuna’ leku triste artako otza austeko’ ezer-gutxi zan
· Era poca cosa; no bastaba
Basauntzaren berotasuna’ leku triste artako otza austeko’ ezer-gutxi zan
· Para contrarrestar el frío
Baselizatxu bat barriraztuteko gogoaz dabiltza
· Deseando restaurar
Baserri artan’ berak zeraman etxe-barruko jira osoa
· Ella cargaba con todo el trajín de la casa
Baserri artan’ etorkina izango zan bertsolari au
· Sería venido de otra parte; advenedizo
Baserri artan jarri ziran bizitzez
· Se establecieron
Baserri artan’ lur azalak dirala esaten dabe
· Que las tierras son flojas
Baserri au’ Urumearen erreka-zuloan dago
· En la cañada o angostura del Urumea
Baserri aura hura’ euzki-begi-begian dago
· Está frente a frente del sol; cara al sol
Baserri bakoitzari’ onenbesteko bat eman-bearra jartzen zioten
· Le imponían una cuota contributiva
Baserri bat, bere soro ta lurrakin’ bere kontura, urtean onenbestean artu zuen
· A pagar tanto y tanto al año
Baserri bat dakit nik’ kaletik urrean
· Próximo a la zona urbana
Baserri bat dakit nik’ kaletik urrean
· Conozco un caserío
Baserri bat erosi dot’ eta ikusi bat emoten joan bearrean naz
· Necesito ir a verlo
Baserri ona zan: lur gorrituak’ zortzi golde izango ziran, esaten dutenez...; malda
gutxirekin, eta egutera asko
· Tierras de labrantío
Baserri onetan’ asekada ederra artu gendun, denbora gutxian
· Nos dimos un buen atracón; nos desquitamos bien del hambre
Baserri ori’ aldapa-aldapan dago... Bidea ere alaxe dijoa: malda zakar artatik zearka,
alde batera mendia, ta bestera, an beean, erreka dituala
· En plena cuesta
Baserri ori’ aldapa-aldapan dago... Bidea ere alaxe dijoa: malda zakar artatik zearka,
alde batera mendia, ta bestera, an beean, erreka dituala
· Faldeando la empinada cuesta
Baserri ori’ bide zaarraren bazterrean dago, malda batean, iparr-aizeetatik babesean,
egutera-eguteran
· Al abrigo del viento norte
Baserri ori’ urra dozu: ordu-erdi b’ ez kaletik
· Es cercano
Baserri orretako artoak etxeratu-arte’ ez ei-dabe bakerik izan basurdakin...; arto
guztiak muskildu bear!
· No les han dejado en paz los jabalíes
Baserri ortan’ sagardoa saltzen zan; askotan ez bazan ere’ aldika-aldika bai
· Pero sí de tiempo en tiempo
Baserri oskoltxu baten bizi oi zan
· En un caserío insignificante
Baserria izarenean’ aukera andiak daukoz
· Para ser como es, una simple aldea...; aun siendo no más que una aldea
Baserria lagata’ eskeko dabil
· Anda de mendigo
Baserriak erre, ta urratu erriak... Soildurik daude soro, baso ta mendiak... Orra zer
ekarri digun gerrak!
· Destrozados nuestros pueblos... Devastados los campos
Baserrian’ asto-bear asto-lan asko egiten dabe, bai gizonezkoak eta bai andrazkoak
· Ejecutan muchos trabajos rudos
Baserrian da kalean ere’ guztirakoak gera...; danak ez dira berdin bizi-ta
· Hay gente de todas clases
Baserrian gizon baino’ Bilbon zaldi izatea oba zala esateban
· Que era preferible ser caballo en B. que
Baserrian saiatu-ezkero’ porru-jorra ederrak aterako zenitun, neure iruitzez
· Habrías hecho buen negocio
Baserri-andra buruginak’ etxe-barrua polito apainduko dau...; egunean-eguneko
nekeak aspertuten daben gogoa’ ... edertasun onek argitu ta atsedendu daian
· Alegrar el espíritu
Baserri-andra buruginak’ etxe-barrua polito apainduko dau...; egunean-eguneko
nekeak aspertuten daben gogoa’ ... edertasun onek argitu ta atsedendu daian
 · La dueña diligente, de iniciativa
Baserri-andra buruginak’ etxe-barrua polito apainduko dau...; egunean-eguneko
nekeak aspertuten daben gogoa’ ... edertasun onek argitu ta atsedendu daian
· La fatiga diaria, cotidiana
Baserrien jabe guztiak’ elkar artu bear luteke’ erretzen diraneko
· Para caso de incendio
Baserrietako euskaldunak’ ikasi dagiela zuur ibilten, ona Bilbora etorten diranean
· Que aprendan a andar con cuidado, con cautela
Baserrietan ezta paltatzen neke gogorreko lanik; baina kalean ere’ ez pentsa eztitan
bizi geranik!
· No vayáis a pensar que nuestra vida sea una delicia
Baserrietan geienbat bear izaten diran gauzak
· Las cosas que más comúnmente se necesitan
Baserrietan, kapelua’ ez dute gizon denak bana... Leenez’ arekin apaintzen ziran
igandetan
· Rara vez se lleva hoy
Baserrietan, kapelua’ ez dute gizon denak bana... Leenez’ arekin apaintzen ziran
igandetan
· En tiempos pasados
Baserrietan’ ordoiak erdoiak jaten daude aitzurrak eta laiak
· Cubiertos de roña. Ociosos
Baserri-etxeak an eta emen...: Ipintza, Izpila, Soaitz bertena
· Los más próximos
Baserriko alaba zan Erramona; ta Egigurenen sartu zanetik’ bere lanerako ta etxea
eramateko eskua erakutsi zuan
· Demostró habilidad para gobernar la casa
Baserriko bizitza zorionekoa’ ibaiko urak-legez zirin-zirin doa...
· Se nos va escurriendo..., se nos va para no volver
Baserriko lan guziak’ aita-amaren mende zeuden
· Quedaban a cargo de los padres
Baserriko neskato papu-biribila’ berealaxe Bilbon erdaltzaletzen da
· Mofletuda, carillena
Baserrikoa izan-arren’ eskolari aundia da
· Muy instruido
Baserrikoak daukaz urreen-urreen’ Jangoikoaren altsutasunaren gomuntagarririk
bizienak
· Es quien tiene más cerca de sí
Baserrikoak’ inork baino alderago dauzka Jaungoikoaren eskua gogoratzeko gairik
egokienak
· Los tiene más a su alcance que nadie
Baserri-lanean zerbait zekiala joan zan
· Vida rural
Baserri-mutil eta agure urtearen urtez burua zurituak’ ikusten ziran ezker-
eskubietan
· Encanecidos por los años
Baserririk baserri’ zein-lenka dabiltza eskean, gure mutilak
· Andan a porfía
Baserritan lurrekin bakarrik bizitzea’ urria da; fabrikan bat ibiltzekin jazten gera.
Osatzen
· Nos compensamos
Baserritar au ezta txarra, bera-be...!
· No es que sea tonto tampoco
Baserritar eta kaletar, danok anaiak gerade, eta nola gindezke bakartu?
· Cómo pretendes que nos aislemos?
Baserritar jendeak bizi bitez ernai: zenbait itzontziri ez sinistatu zernai!
· No creáis a ciegas a ciertos charlatanes
Baserritar kale-zale’ etxe-ondatzale
· El dueño del caserío... que lo atienda!
Baserritar kankailu arek jasoko ote du nere txapela? Bai nai badu!
· Que se la quede, si quiere!
Baserritar oneik’ etziraden akindu, Urrusola-garaikoen legez... ?
· No se acobardaron; no cedieron
Baserritar taldetxo bat gau guztian ibili zan, jo batera eta jo bestera’ ezeren
aztarrenik atera-gabe
· Anduvieron de un lado para otro, moviéndose en todas direcciones
Baserritarra, esan-bearrik ez’ ... gogotia
· De buen apetito
Baserritarra, esan-bearrik ez’ ... gogotia
· Ni que decir tiene
Baserritarrai parre gozoak eragin zizkiguten
· Nos hicieron reir de buena gana
Baserritarrak ba du eskubidea, inork izatekoz’ itxura batean bizitzeko
· Para vivir decorosamente
Baserritarrak bere burua ondo ikusi nai badu’ lana erreztu-bearra dauka, ta
probetxua ugaldu
· Si saca bien las cuentas; si mira lo que les conviene
Baserritarrak deituten deusku urruinez; zein da ori esanaz odolak irakiten ipiniko
baileuskuz
· Como si con eso nos hubiéramos de irritar
Baserritarrak diru apur bat jartzen du Caja-Ahorros-ean’ bere umien errukiz edo
zartzarorako pozean
· Pensando en la vejez
Baserritarrak ederki ari ezpagera gero lanean!
· Hay que ver la traza que nos estamos dando...!
Baserritarrak’ egunaren erdia lurrera begira pasa bear duela, da esaera; eta beste
erdia gora begira
· Pendiente del cielo; de la atmósfera
Baserritarrak etziran aien esanera jarri
· No accedieron
Baserritarrak ez du oporrik aitzurrean edo laian
· No se da tregua
Baserritarrak’ gogo argiaz artu dabe euria
· Recibir con gozo, con alegría
Baserritarrak tripa-jaten daude orregatik
 · Están furiosos de disgusto
Baserritarrak’ zeruak bota-ala euri dauke
· Tienen lluvia en abundancia
Baserritarren garbigarritzat’ oarkera batzuk egiten asi nintzan
· En justificación o defensa de
Baserritarren goierara elduteko’ bide asko daukazu ondino, txotxo!
· Aún te falta mucho para
Baserritarren itxusikeriak azaldu baditut’ ez datoz gaizki: asko buruzgain
arrotuegiak baitzeuden
· Engreídos en exceso
Baserritarren laneko pozak galdu-ezkero’ kalea ere larrituko da, lurrak ematen
ezpadu
· Si el campo deja de producir
Baserritarren laneko pozak galdu-ezkero’ kalea ere larrituko da, lurrak ematen
ezpadu
· También pasará apuro la ciudad
Baserritarren laneko pozak galdu-ezkero’ kalea ere larrituko da, lurrak ematen
ezpadu
· En frustrándose sus ilusiones de trabajar
Baserritarren-maratilek’ eztittu sumatzen kaletar abilek
· Astucias o marrullerías
Baserritarrentzat’ gauza bearrezkoa izaten zan sagar-dirua
· El dinero producido por la manzana
Baserritarrik motelenak ere’ zearka, saieska-maieska, zipoka, ari bear izaten du
· Gusta el modo de hablar indirecto; por indirectas
Baserritarrik motelenak ere’ zearka, saieska-maieska, zipoka, ari bear izaten du
· Hasta el menos vivo o menos dotado
Baserritarrok ederto baten bizi gareala dinoe or
· Que vivimos en grande
Baserritarrok egingo balebe urriko ogetaka-garren egunetan Bilbon egin zanaren
laurena’ gure odoleko anai asko egoan balaz iliik, oraingo
· Para estas fechas
Baserritarrok egingo balebe urriko ogetaka-garren egunetan Bilbon egin zanaren
laurena’ gure odoleko anai asko egoan balaz ilik, oraingo
· Hacia los veintitantos de octubre
Baserritarrok ezpaginade’ ... alperrak ilda goseak
· Si no fuera por el labrador, los perezosos se morirían de hambre
Baserritik zerebait apartean, Munu-mendi txokonen oinean dago osasun-iturri ori
· Un tanto distante de
Baserri-zokoetara igesi biraldurik dauzkaten ezpata erdoituak
· Relegar, arrinconar
Basetxe bi egozan ibai onen alde batetik, alkarrengandik ordu-laurengo bidean
· A un cuarto de hora de distancia uno de otro
Basetxera eldu ziranean’ an ikusi ebezan amabien-bat neska-mutil, poza ganezka
ebela’ dantzaldi bat egin eta gero bakotxa bere bearrera joateko
· Rebosantes de alegría
Baso aldera joko nuke, erretxinolaren berriketa gozoak jasotzeko
 · Escuchar las dulces pláticas de
Baso bakoitzeko’ bere ezpainak atseginduaz, onela esaten zion osabak nere aita
zanari: Zein baino zein zeudek obeak!... Upel bakoitzeko sagardoak
· Chupándose los labios
Baso bakoitzeko’ bere ezpainak atseginduaz, onela esaten zion osabak nere aita
zanari: Zein baino zein zeudek obeak!... Upel bakoitzeko sagardoak
· Están a cuál mejores
Baso bat sagardo, izan leikan onena’ nun-nai arkitzen zan ardipatean ardit batean.
Non da orain alako konturik? Orain’ bost zentimoko ederrenakin’ ezta arren
usairik ere!
· Dónde se da hoy semejante cosa? ganga
Baso bat sagardo, izan leiken onena’ nun-nai arkitzen zan ardipatean ardit batean.
Non da orain alako konturik? Orain’ bost zentimoko ederrenakin’ ezta arren
usairik ere!
· La mejor posible
Baso bat sagardo, izan leiken onena’ nun-nai arkitzen zan ardipatean ardit batean.
Non da orain alako konturik? Orain’ bost zentimoko ederrenakin’ ezta arren
usairik ere!
· Ni soñado...! ni pensar!
Baso bat ur eskatu zeban’ eta gogoz eman zioten atsegin egitearren; baina etzeban
gozatu nai izan’ denpora laburreko atsegin hura. Okendo-k, azken-orduan
· Por darle gusto
Baso baten ibili ta ibili’ galdu zan...; da gautu zanean’ txabola bateko atean oles egin
eban
· Caminando y caminando
Baso baten ibili ta ibili’ galdu zan...; da gautu zanean’ txabola bateko atean oles egin
eban
· Llamó a la puerta
Baso eder areik’ osoan ondatu zirean zoritxarrez
· Desaparecieron por completo; se perdieron
Baso eder arein ondorakorik’ oin ezta errez ikusten
· Ya no se ven... bosques comparables a aquéllos
Baso geiegi edan ditut: nekez da ozta-ozta nago anken ganean
· Apenas me tengo en pie
Baso ilun batera eraman zuan
· A un lugar desierto
Baso ta solo-bearrak eguraldi txarrak eragozten deustazanean’ mai, aulki ta ezgauza
batzuk egiten jardun daroat
· Y otras cosas menudas
Baso txit itxi batean zijoala’ bildur andi batek eman ta estutu zan
· Le asaltó un gran miedo
Baso ura zelai jarri bear zuela etorri zitzaion burura, artzaiari
· Arrasar el bosque
Basoa’ motza da, ikatz-lantegian
· Es trabajo penoso
Baso-abereekiko indar-leietan ere’ gain-gainekoak dira
· Pruebas de fuerza; competiciones
Basoago etorriko ginuan or beeragotik
· Más a cubierto del sol
Basoak bizitxo emon dau bedarra...: negu gogorren atzetik’ arnasea artu daigun
· Se ha dado prisa en echar hierba
Basoak larrutzen dituan erriak’ bere buruari arrika ematen dio, ta bere azkena dakar
· Se perjudica a sí mismo
Basoak utzirik, atoz egalez, egun berriko txori politen esna-zalea! Erretxinola
· Ven volando...!
Baso-aldera joko nuke, erretxinolaren berriketa gozoak jasotzeko
· Dirigirse a; buscar
Basoan barrena nijoan ni’ nere barrenean idurika ta idurika... Ez ote det geiago
ikusiko?
· Todo pensativo
Basoan bere auntza arkituko zuen-pozean
· Con la ilusión o afán de encontrarlo
Basoan berez eztatoz perretxiku orreek urriaren azken-aldera
· No se dan espontáneamente
Basoan daukozan gaztainak, oskolak ia arrakaltzen asteko dagozala, *nok batuko
dautsoz, andra alargunari?
· A punto ya de abrirse los erizos de la castaña
Basoan egur botatzen aritzen omen zan
· Era leñador
Basoan gelditzen dan ira-sustarra’ min emoteko-bestekoa izaten da, oinetako
gogorrak erabili-ezik. Iragaroa
· Es como para lastimar el pie
Basoan jaio, basoan bizi... ta burue jakitun egin gura? Obeto egingo dok ixilik egon’
bazterrak lotsatuten ibili-barik!
· Y pretendes dar lecciones?
Basoan jaio, basoan bizi... ta burue jakitun egin gura? Obeto egingo dok ixilik egon’
bazterrak lotsatuten ibili-barik!
· En vez de hacer el ridículo
Basoan jaio, basoan bizi... ta burue jakitun egin gura? Obeto egingo dok ixilik egon’
bazterrak lotsatuten ibili-barik!
· Más te vale callar
Basoan jaio ta basoan nai; gure zamalkoak eztik etxera nai Gure zaldi txikiak
· La cabra tira al monte
Basoan, leku ez-jakin batean geratu zan’ galdu-naiez inor etzijoakion
· Escondite
Basoan, leku ez-jakin batean geratu zan’ galdu-naiez inor etzijoakion
· Para que no le fuesen con la intención de perderle
Basoaren goienean; soroaren beeko barrenean
· En la parte inferior
Basoaren goienean; soroaren beeko barrenean
· En la parte superior
Baso-artean izerdiaren izerdiz eginiko ondasunak
· Bienes o riquezas obtenidas a costa de sudor
Baso-basoan jaioriko andratxo bat baino enozu
 · Una mujercita rústica
Baso-bete ur biotz onagaz emotea
· Dar un vaso de agua con bondad
Baso-eleixatxo au nozik-onakoa dan eztakigun-arren’ eztabaide-barik guztiz
atxinekoa dala esan geinke
· Aunque no sabemos de cuándo data
Baso-erdi bat edaten degu lagunakin iluntzean... Ori ere ezin ikusi!
· No nos van a sufrir ni aun eso?
Basoetako zaldi esku-gabea dute zaldun bakar, beor oek
· Caballo indómito
Baso-Jauna’ Goierri-aldeetan izan bear eban: entzute laburra dau ba Eibarr-en
· Se oye poco hablar de él
Basoko leku ezkutuan dago gorderik geure bizartsua katua’ kateak egozteko pizti ta
egaztiai’ bidea zabaltzeko este tximurtuai, gosea asetzeko
· Para echarles el guante
Basoko leku ezkutuan dago gorderik geure bizartsua katua’ kateak egozteko pizti ta
egaztiai’ bidea zabaltzeko este tximurtuai, gosea kentzeko
· Para poder desarrugar su encogido intestino..., para matar su hambre
Basoko pago au, ori’ ezagun ditu Mikelek etxeko leioen gisan; ala derabil bakoitza
bere begian
· Del mismo modo reconoce cada una de ellas; tan familiares le son
Baso-ondoan’ gura-legez bizi da; zelan-gura
· A placer; a sus anchas
Basorako gai ez zan arteo’ nekazari lan egin zun, Ataun-go Iriondo
· Mientras no tenía fuerzas para trabajar en el bosque
Basorik baso’ eten-gabe ibili zan: egur botatzen sarritan eta... baita ere ikazkintzan
· De leñador; cortando árboles
Basorik ilunenetati ibilten ei-zirean geien baten basajaunek
· La mayoría de las veces; por lo general
Basorik-baso’ bideak galduta ibili ziran
· Anduvieron perdidos, extraviados
Basotik bi artz izugarri irten ziran’ eta berrogei ta bi mutil triskatu zituzten
· Destrozaron
Basta ederragatik’ asto duk astoa
· Aunque se vista de seda, la mona mona se queda
Basterrak aratu dituez goi-goitik eta beera... Gero-bere’ ez dabe ezer atera; oilo zar
bat bai: zer izakaria!
· Al fin de cuentas
Basterrak aratu dituez goi-goitik eta beera... Gero-bere’ ez dabe ezer atera; oilo zar
bat bai: zer izakaria!
· Registrarlo todo de alto abajo
Basterrak aratu dituez goi-gotik eta beera... Gero-bere’ ez dabe ezer atera; oilo zar
bat bai: zer izakaria!
· Vaya una cosa!
Basterrak guztiak galduten dabil basoetan otsoa; emen ostu, bestean ilten
· Devastándolo todo
Bastida-tarrei erori zaie lehen-botea. Pilotan
 · Les ha tocado en suerte el primer saque
Bastoia gerri-gerritik oratuta eukan
· Cogido del medio
Basurde bi bota omen dituzte Berastegi-aldean
· Dar muerte; abatir
Basurdea arrapatu izan bear dute: zantzua eman dute-ta
· Pues han dado el grito de señal; l’ hallali, en francés
Basurdea atzetik zuala’ ibaira salto egin du oso esturik...: egin izan bear du murgil
ederrik urpetik bizirik ateratzeko!
· Buenos chapuzones ha tenido que darse!
Basurdea atzetik zuala’ ibaira salto egin du oso estutik...: egin izan bear du murgil
ederrik urpetik bizirik ateratzeko!
· A duras penas
Basurdeak batetik, eta eiztariak bestetik’ konponduko dituez alde atako artatzak!
· Buenos quedarán los maizales del contorno!
Basurdearen jokaera oiek jakitea atsegin izaten diat
· Seguir el relato de esas peripecias de la caza de jabalí
Basurde-eizea da’ gar bizia artu dauna, emengo eiztari artean
· Está haciendo furor..; ha tomado mucho incremento
Basurtora joatea bearragotzat geukan egun atan; da ara joan gintzan, erromerira
· Nos parecía más necesario
Basurtu ikusi-gureak erretan genduzan
· Estábamos ansiosos de ver a
Bat -atxaki bat- izango da urrean’ auxe: Paper onek gatzik eztakar
· Uno de los pretextos será probablemente el siguiente
Bat -atxaki bat- izango da urrean’ auxe: Paper onek gatzik eztakar
· No trae nada interesante; es soso
Bat baino geiago dira’ orretarako Jaungoikoak gure eskuan jartzen dituan alderdiak
· Los recursos que pone a nuestro alcance
Bat bakarrik ez da munduan’ besteren bear ez danik
· No hay nadie que se baste a sí mismo
Bat bakarrikan eztet bereizten...: berdinak dirade denak
· No exceptuó a nadie: todos son iguales; sin distinción
Bat bakarrikan ere merezi ez duanak’ bi nai ditu
· Pretender sin derecho alguno
Bat beinik-bein eskuan jaukat; etxaustak onek igesi egingo!
· Esto por lo menos ya es mío; he salido con la mía; ya lo tengo seguro
Bat beretzat ez da asko; laguntasuna du bearko
· No se basta uno a sí mismo
Bat bertzien berri ba dakizue
· Ya os conocéis bien
Bat besterik etzan len neretzat ederrik... Bada-ezpada gai iraun bear det’ neretzat
artzeko...
· Por si acaso permaneceré soltero
Bat bestien kaltian ibili-gabetanik’ goxo-goxo konpondu gaitian
· En vez de andar perjudicándonos mutuamente
Bat bestien kaltian ibili-gabetanik’ goxo-goxo konpondu gaitian
 · Entendámonos amigablemente
Bat bezela, bestea arrapatuko ote det?
· Me saldrá bien la segunda, como me ha salido la primera?
Bat bezela besteak egin bear dirala ba dakizu... Ez legoke ondo’ beste inor etxe ortatik
bide-gabe etortzerik bazkaldar
· No hay que hacer distinciones; hay que tratar a todos por igual
Bat bezela ere’ bi alajaina!
· Todavía si sólo se tratara de uno,... pero dos?
Bat bil eta biga igor’ ez da behin ere izan aberasteko bidea
· Gastar el doble de la ganancia
Bat danean lanerako’ ondo; bi diranean’ ... laguna lagun zakidaz!
· Se busca el modo de echar la carga al compañero
Bat danean lanerako’ ondo; bi diranean’ laguna, lagun zakidaz!
· El uno por el otro, la casa sin barrer.- Se busca el modo de echar la carga al compañero
Bat deitzen da’ Txomin Tranpa; Joakin Guzur, bestea: biak dauke antza
· Los dos se parecen
Bat deitzen da’ Txomin Tranpa; Joakin Guzur, bestea: biak dauke antza
· N.B. Notar la formación de los apodos
Bat dirudi izatez biotz orrek; baina daukan garra’ miloi bat betetzeko-dina ba da;
baita geiago ere’ ikaratuko zeraden adina
· Es capaz de...; es suficiente como para
Bat edo bat euskerazkoa danean ere...!
· Menos mal, siquiera entonces! Algo es algo
Bat edo beste’ belu baten, agertu ziran
· Ya muy tarde... fueron viniendo
Bat edo beste’ etorriko da
· Ya vendrá alguno
Bat egin ta bi egiteko gelditzen gera geienean... Beti sortzen da zerbait!
· Siempre andamos alcanzados de tiempo
Bat eman baino obe’ eun agindu
· Más fácil es prometer que dar
Bat eman’ eta bi artu Esku bat eman’ eta bi artu
· Abuso de la generosidad de alguien
Bat emen da...; beste bat banu!... !Gauza galduak arkitzean esaten dana
· Dicho al hallar un objeto perdido
Bat eskuan hobe’ bigen mentura baino
· Más vale pájaro en mano que ciento volando
Bat eta beste’ eztaude txarrak!... biak
· Tal para cual... Qué par de dos!
Bat eta besteren inguruak ezagutzen zituztenengandik berri arturik’ Gerrika
aukeratu gendun
· Después de habernos informado de quienes
Bat eta bi dirala ilak, eta... ene! --- Eta sailean iltzen ziranean?
· Cuando es uno que otro... el que muere en el atentado ponen el grito en el cielo
Bat eta bi dirala ilak, eta... ene! -Eta sailean iltzen ziranean?
· Y cuando eran matanzas en serie, por qué entonces no ponían el grito en el cielo?
Bat eta utsean geratu dira. Ostiko-pelotan
 · Uno a cero
Bat etzan aski? Zertako oinbeste zotz-aldi?
· Para qué tanto sorteo?
Bat etzen xakur haren nausi’ pinpoilka jauzi egiteko
· Ningún otro perro le aventajaba o ganaba a dar volteretas
Bat ez, baino bana dirala’ ezagun da
· Ya se ve que no son una misma cosa
Bat ez dago’ aren berdintasuna gainkiratuko duanik
· No hay ni uno que supere su ecuanimidad; que le haga perder la calma
Bat ez danerako bestea bear degu... ta ortzetako mina egin zait orain!
· Nunca faltan contratiempos
Bat ez ta beste guztiak esan nituan
· Todos excepto uno
Bat ez txalupa guztiak etorri dira larri
· Todas menos una
Bat ezin izan’ eta bi nai dituzten oietakoa da ori ere
· Presumido
Bat eztaneko beti, mundu triste ontan! Zuk ez dakizu, senar maitea, zer doakabe
gogorra pasa dan bart!
· Qué desgracias siempre! No acaban nunca!... No ganamos para sustos
Bat hasten da marrakaz’ eta mila ba ditu ondotik... Zenbat bulunba!
· Y en seguida van mil tras él... Como borregos
Bat ibili-arren baratxuria baino ere pinago’ bestea ez dakizu nolako asmorekin
dabilen
· Aunque uno proceda con la mayor lealtad del mundo
Bat il ta bestea bizi: janari bera jan’ eta zer azken banarekin!
· Con qué distinto resultado!
Bat il zitzaion aurra. Obeto esateko: il ez, baino piztu egin zan gaxoa
· Aludiendo a la muerte de un párvulo
Bat iltzekotan’ semea il zedila, zion amak: berak onezkero onenak eman zitula-ta
· Que ya había dado de sí lo mejor; que ella ya estaba muy gastada
Bat izaitekotz’ gizon ona zen Gilen
· Hombre bueno si los hay
Bat izaitekotz’ serora kartsua zan
· Una religiosa fervorosa cual ninguna; como pocas
Bat izatekotan’ gaitz orixe ondo menderatua zeukaten gizonak, beren ustez
· Si había una enfermedad que se creyese ya vencida, era ésa
Bat maite duenak nai luke’ maita lezaten guziak
· Que lo amasen todos
Bat naikoa izaten da, gorrotoa zabaltzeko; ogei ta eun ez’ pakeak egiteko
· Sembrar odio o discordia; para encizañar
Bat naikoa izaten da, gorrotoa zabaltzeko; ogei ta eun ez’ pakeak egiteko
· Para buscar la reconciliación
Bat neukan atzokorik... eta uraxe eraman du
· El único que me quedaba
Bat onduko da laster, bestea nekez’ graziari bakoitzak erantzuten dion leialtasunari
dagokion ainbatean
 · En la medida de su fidelidad a la gracia
Bat ori’ naikoa da, Marta! Zure aizpa’ alderdi obeenara joan da; ta ez diote ori
kenduko
· Ha elegido la parte buena; la parte mejor
Bat zerraldo geratu zan
· Quedó seco, muerto
Bat zirela denak?... Batasuna axalean zatekean haatik: ez osoki barnean
· Debía de ser muy superficial la unión
Bata adinbat egin bear degu bestea
· Declararlos tan competente al uno como al otro
Bata aitzaki ta bestea aitzaki’ saria-gabe gelditu zan
· Por A o por B; por un pretexto u otro
Bata’ ankaz luze da; baina bestea ez buruz labur
· El otro no es nada corto de ingenio
Bata baino bestea arroago ta lerdenago ebiltzan lagun biak adarrik-adar zugatzetan
· Trepando de rama en rama
Bata baino bestea arroago ta lerdenago ebiltzan lagun biak adarrik-adar zugatzetan
· Andaban a cual más satisfechos
Bata baino bestea okerragoak
· A cuál más traviesos
Bata barriketan, bestea ba-kutsu-ka’ biak arnasa-oska eldu zirean alango baten
dendara
· Llegaron jadeando. Bá-kutsu! Habráse visto!
Bata bear ta bestea bear... ebilen
· Reclamando esto y aquello
Bata’ bereala il zan; eta bestea’ burutik galdua geratu zan
· Se volvió loco
Bata besteakin koinatu izan-arren’ alkargandik urrin bizi ziran biotzez
· Distanciados en espíritu, en afecto
Bata bestearen besoetan etzinda arrastaka ibili oi diran neska-mutil txoro ta lardakak
· Echados en brazos uno de otro baile enlazado
Bata bestearen gauzak aominean erabilten’ etziran andra biak ordu bian aspertu
· Revolver en la conversación; hacer comentarios sobre
Bata bestearen leian amaika datoz erreka ziztor oek ibai andietara, nor bere bide
jakinetik zuzen ta zintzoro
· Como a porfía o en competencia
Bata bestearen leian amilka datoz erreka ziztor oek ibai andietara, nor bere bide
jakinetik zuzen ta zintzoro
· Rápidamente
Bata bestearen leian amilka datoz erreka ziztor oek ibai andietara, nor bere bide
jakinetik zuzen ta zintzoro
· Cada uno por su camino fijo
Bata bestearen leian asi dira kantari txoriak mendian, goiz esnaturik alai
· Como a porfía; en competencia
Bata bestearen leian gabiltz, euskera geure-geurea ilten
· Andamos a porfía, a cuál más
Bata bestearen leian prestatu ziran’ bataila ematera Erromara joateko
 · A porfía, en competencia
Bata bestearen leian, zeinek sail geiago ebaki, nor nekezago aspertu’ eten-gabeko arlo
luzean jarraitzen zuten gogotsu, eguardiko amabi orduak eleizan jo arteraino.
Gari-ebakitzail
· En competencia
Bata bestearen leian, zeinek sail geiago ebaki, nor nekezago aspertu’ eten-gabeko arlo
luzean jarraitzen zuten gogotsu, eguardiko amabi orduak eleizan jo arteraino.
Gari-ebakitzen
· Hasta que sonaban las doce
Bata bestien bildurrez zeuden satorra ta satitsua
· Temiéndose el uno al otro el topo y el musgaño
Bata dago’ ormeari lepoz dautsala; bestea’ belaun baten ganean ta beste ankea
aurrera dabela
· Recostado de espaldas a la pared
Bata dago’ ormeari lepoz dautsala; bestea’ belaun baten ganean ta beste ankea
aurrera dabela
· Apoyado sobre una rodilla
Bata dago’ ormeari lepoz dautsala; bestea’ belaun baten ganean ta beste ankea
aurrera dabela
· Extendida la otra pierna hacia delante
Bata’ eraz bizi da; bestea’ zorren azpian
· El otro está cargado de deudas
Bata’ eraz bizi da; bestea’ zorren azpian
· El uno vive en posición acomodada
Bata eta bertzea’ gora jarriak direnaz-bertze’ euskaltzale argi eta kar handitakoak
dira
· Aparte de que ocupan altos cargos
Bata eta bestea, domeketan kalera apaindurik jasten ziranetan’ nok esan, jakin ezik,
baserriko alabak zirala?
· Sin saberlo
Bata eta bestea’ inori ere ikutu txikiena egin-gabe’ ederki mintzatu ziran
· Sin lastimar en lo más mínimo
Bata eta bestea ziran barruan’ Azitian-go autuan
· Ambos estaban implicados en el asunto de
Bata ez danean beste’ beti norbait izaten da’ gure erriko soinuak gogorazteko
· No falta uno u otro que
Bata ezpada bestea...’ izango da beti norbait’ bide txarreko gauzak birrinduko
dituana
· Los bienes mal adquiridos
Bata ezpada bestea’ jan beintzat! Nola egongo zera ezer artu-gabe?
· Sea lo que sea..., una cosa u otra
Bata gaztea eta bestea ederra’... ez zan mira izatekoa alkar maitatzea
· No era de extrañar o admirar
Bata goizean, bestea artsaldean, asi gera, asteka aldatuaz
· Turnándose por semanas
Bata’ ikaragarri dantzari ederra; ta bestea ere, dan-dana gelditu-gabe ibiltzen zan
neskatxa zan. Biak moja joan, ta biak ere an etsi...!
 · Una muchacha que no sabía estar quieta; que no sosegaba en ninguna parte
Bata’ ikaragarri dantzari ederra; ta bestea ere dan-dana gelditu-gabe ibiltzen zan
neskatxa zan. Biak moja joan, ta biak ere an etsi...!
· Excelente bailarina
Bata ikusi, bestea ikusi’ ala egiten gendun atsaldea
· Pasábamos la tarde visitando a uno y otro
Bata’ il-aginean gelditu da, ta andik laster il; bestea’ kalte-barik
· Agonizando
Bata’ il-aginean gelditu da, ta laster il; bestea’ kalte-barik
· Ileso
Bata joan, bestea etorri; alantxe ibiltzen dira egunak
· Los días se suceden con sus variaciones
Bata kanpuan zan bitartian’ an egoten ei zan, tornuan, ankiari gora ta bera eraginaz’
izardi batian
· Bañado en sudor
Bata kanpuan zan bitartian’ an egoten ei zan, tornuan, ankiari gora ta bera eraginaz’
izardi batian
· Dando al torno con el pie alternadamente
Bata’ papera baino meagoa da; bestea’ zagia baino lodiagoa... -Eta, zer zeukeagu
orrekin?
· Y qué con eso? A qué viene esa observación?
Bata ta bestea dira Jesusen eskolakoak
· Discípulos, seguidores de
Bata ta bestea esan dau’ baina egia ez da besterik’ auxe baino: ez detsala deutsala
gogoak emon
· Que no le ha dado la gana
Bata ta bestea esan dau’ baina egia ez da besterik’ auxe baino: ez detsala deutsala
gogoak emon
· Dice esto y lo otro, pero
Bata ta bestea’ gauza antzekoak dozak
· Son semejantes
Bata zurizka zan zaldia; bestea’ garo ondua bezelakoa
· Pardo claro
Bata-baten ikusi dot nik andra ori
· Ya la tengo vista en alguna parte
Bata-bestea jotzen bada’ 120.000 erreal kosta zala esan dezakegu, Guadalupeko
dorrea
· Sumados unos y otros gastos
Bata-bestearen arteko artu-emonetan, bake oneko gauzeetan zer egin bear dabeen ta
zer egin bear ez dabeen
· En sus pacíficas relaciones; en el trato corriente
Bata-bestearen bizi-legea elkarri esan zioten. Alatsu. Baztanen’ soro gutxiago, bear
geixeago... Utsa!
· Total, una diferencia insignificante
Bata-bestearen bizi-legea elkarri esan zioten. Alatsu. Baztanen’ soro gutxiago, belar
geixeago... Utsa!
· Se explicaron mutuamente su género de vida
Bata-bestearen bizi-legea elkarri esan zioten. Alatsu. Baztanen’ soro gutxiago, belar
geixeago... Utsa!
· Poco más o menos igual. El género de vida de uno y otro
Bata-bestearen lotsagarriak arpegira ateraten deutsez alkarri
· Se sacan mutuamente sus vergüenzas, sus culpas
Bata-besteari eskua emonik’ dana da erraz eta biguna
· Cuando nos ayudamos mutuamente
Bata-besteari zakatzak atara dautsez
· Sacarse las tripas el uno al otro
Bata-besteen arke dabiltz onek beti
· Luchando entre sí
Bata-besteen egite onetan’ lagun dira Eleizako umeak
· Participan en las obras buenas unos con otros... El dogma de la comunión de los santos
Bata-besteen legea eginda’ aal zan leenena bukatu zedila gerra
· Lo antes posible
Bata-besteen legea eginda’ aal zan lenena bukatu zedila gerra
· Pacto mutuo
Bata-besteren itzalak dirudite Zumai-Zarautz-ek. Ontzi biak estropadan
· Parecen el uno la sombra del otro
Bataiatuak al zerate? -Galdetzea ere geiago egiten du, jauna!
· Cómo se le ocurre preguntar semejante cosa! Dudar de nuestro bautismo!
Bataiatu-artean’ gizon guziok ez oi gera gaba ta iluna baizikan
· No solemos ser sino
Bataiatu-ondoko goiz-alba gorrian’ Jainkoak bildu zuen haurra agur ederrean
· Dios lo llevó consigo complacido
Bataiaturiko ume aiek aurtan il ezpalira’ zer izain ziren gaur?
· Siendo aún párvulos
Bataiatzaileak berriro agintzen dio etsaiari’ dijoala ordu gaiztoan andik...!
· Le conmina para que se aleje de allí
Bataila andiren bat izan dala dinoe or’ askoren kaltean
· Con daño para muchos
Batailari ekiteko keinua egitearekin batean
· Coincidiendo con la señal del ataque
Batailearen joan-etorri dana’ ori egitean edo ez egitean egoan
· Toda la suerte o resultado... dependía de
Batailoi ori orren bizkorra bada’ leku ortatik etsaiak gaur jai zaukatek!
· Nuestros contrarios no tendrán nada que hacer...; están perdidos
Batailones de choque esaten ziguten: muturrekoak artzekoak eta ematekoak... Nun
zan burrukarik aundiena’ gu ara!... Bearrik aundiena zan lekura joateko’ beti
erne!
· Donde fuese mayor la refriega, allá teníamos que acudir
Batailones de choque esaten ziguten: muturrekoak artzekoak eta ematekoak... Nun
zan burrukarik aundiena’ gu ara!... Bearrik aundiena zan lekura joateko’ beti
erne!
· Los que tenían el oficio... de dar y recibir las primeras embestidas
Bataio ark aldaurrez adi-erazten zuen’ Jesusek geroago munduari emango ziona
· Daba a entender de antemano; anunciaba
Bataio artan’ ekusteko andi bat gertatu zan
· Ocurrió un suceso notable
Bataio bat oso sonatua izan degu
· Rumboso, fastuoso
Bataio batez naiz bataiatzekoa...; eta nolako lehietan naizen’ akaba dadien arteo!
· Qué angustiado estoy!
Bataioa artzeko erarik ez du izan
· Oportunidad de
Bataioa artzeko gai bazera’ nik bataiatzen zaitut
· Si eres capaz de
Bataioa artzera dijoanak, berez edo bestez’ Aita-Gurea eta Kredoa esaten ditu
· Por sí mismo o por boca de otro
Bataioa bukatu zanean’ ez nora ta ez ara desagertu zan gazte ura
· No se sabe a dónde
Bataioak dakartzian eginbideak
· Obligaciones que lleva consigo
Bataioan asi zan zabaltzen guretzat, graziazko eguna... Laixter zabalduko da bete-
betean
· Luego se mostrará en toda su luz..., en su plenitud
Bataioan baino askoz naroroago ixurtzen ditu Sakramentu onek Espiritu Santuaren
doaiak
· Derrama en mayor abundancia
Bataioaren urte-betean
· Aniversario del bautismo
Bataio-erria. ?. Bataio-arria ?
· Pila bautismal
Bataio-harrian’ Josepa deitu zutena
· En la pila bautismal
Bataioko agiria ekarri bear didazu
· Partida de bautismo
Bataioko egunean emandako itzai erantzuteko biotzik ez duanak’ ezin artu dezake
Komunio Santua
· Valor para cumplir tales promesas
Bataioko egunean emandako itzak; bataioko itzak
· Promesas del bautismo
Bataiorako gai bazera’ nik bataiatzen zaitut
· Si eres capaz de recibir bautismo
Bataiorako izan dedila’ sabelean daukazun aurtxo ori!
· Que llegue a ser bautizado!
Batak’ aitzaki au; besteak’ hura...; eta guztin gainean’ berak nai ez, alderdi oetara
etorri
· En realidad; lo que hay es que... no quieren venir
Batak’ aitzaki motxak; besteak’ gonak... Bakarrik utzi naute nere lagunak
· El otro por salir con la novia: total, que me han dejado solo
Batak’ aitzaki motxak; besteak’ gonak... Bakarrik utzi naute nere lagunak
· El uno con fútiles pretextos; el otro por salir con la novia
Batak ala, bertzeak ola’ baino loiaz gaztanbera
 · Muchas ponderaciones...; pero no se ve que sea la cosa para tanto
Batak andiagoari, besteak txikiagoari ekiten deutsa; ta al dagianak’ bere-duinari
· A su igual
Batak argi, besteak argi’ zein baino zein ederrago zeruan izarrak
· A cuál más bellas
Batak argi, besteak argi’ zein baino zein ederrago zeruan izarrak
· Cada una su luz
Batak au, besteak hura...’ guzia gezurra; eta bakoitzak’ bere zapua
· Cada una su secreto o segunda intención
Batak’ au esan bear nuala; besteak’ eztakit zer ixilik euki bear zala’ ... ortik eta
emendik asi zaizkit
· Que si esto, que si lo otro... patatín, patatán
Batak au esango du...; besteak hura...; besteak beste gauzarik
· Y otro otra cosa
Batak au ta besteak ori esanda’ laster jatsi zirean kalera, lagun biak
· Después de haber charlado de esto y de lo otro
Batak au ta besteak ori’ inun direan ausardikeriak esaten egozan
· Todas las insolencias imaginables
Batak au, ta besteak zertzeta’ bakoitzak bere sukaldetxoa bizkortzeko aleginez
zebiltzan
· Uno con una petición, otro con otra importunando
Batak baino besteak naiago dutela agertzen zaizkate aurrean, gizon oiek
· Pretendiéndolas a porfía
Batak bear eta besteak bear... ibiltzen omen zuten plazako mutilak dantzarako
· Todos los mozos se la disputaban... a la muchacha
Batak bestea alkar berotu’ ta aitarengana biurtzeko asmoa artu zuten
· Excitándose a ello mutuamente
Batak bestea ausi baino len’ gelditu-azi egin ziran bi lasterkariak
· Antes de decidirse la competición
Batak bestea daukala!
· Váyase lo uno por lo otro
Batak bestea dirudi
· Parecen idénticos
Batak bestea geitu dau
· Lo ha vencido
Batak bestea ikusi ezinik’ oso gabiltza nabarmen
· Estamos llamando la atención; vamos mal
Batak bestea jokoan mutildu zuen
· Lo despojó; lo dejó sin un cuarto
Batak besteagandik ezin du aldegin
· No saben separarse
Batak besteagaz’ alde gitxi-gitxi dabe
· Difieren muy poco entre sí
Batak bestearekin’ alde tikia dute
· Se llevan poca diferencia
Batak besteari, asmatu al zitzaten itz-gairik nekezenak irikiaz’ aleginik aundienak
egin zituzten’ nondik eta nola alkar naspilatuko zituzten. Bertsolari biak
 · Tratando por todos los medios de desconcertar o embrollar
Batak besteari, asmatu al zitzaten itz-gairik nekezenak irikiaz’ aleginik aundienak
egin zituzten’ nondik eta nola alkar naspilatuko zituzten. Bertsolari biak
· Entablando las cuestiones más difíciles
Batak besteari eldu ta amaika negar egin zuten izeba-ilobak
· Asidas una de la otra
Batak besteari esaten deutse Bermion’ diruaz atrapa duela len emengo barriak
bialduten eutsezana
· Sobornar
Batak besteari ezin adierazoz ipini zituen
· En la imposibilidad de entenderse
Batak erderaz’ ez ekian berrogei berbatatik gora; besteak’ asko-asko ez, baina zelan
edo-alan adituteko-beste bai
· No sabía más allá de cuarenta palabras
Batak esaten eban’ etzala masusta-aborrian ibiliko’ eskutitz ori eskribidu dabenik
· Que no debe de ser ningún chiquillo
Batak eta besteak lagunen bat ekarren aldean
· Andaban acompañados de alguien
Batak ez bertzeak’ ez du gerlarik nahi
· Ni el uno ni el otro
Batak ez besteak egun batzuetan ez euken galduriko amar mila ogerlekoen gomutarik
· Ni uno ni otro se acordaban
Batak ez besteak’ eztaukagu gertaera orren errurik
· No tenemos culpa de lo ocurrido
Batak ezpada besteak’ amor eman bear...!
· Alguien había de ceder
Batak’ gogor; ta gogor’ besteak; erpaka’ bat-onek; besteak’ erpaka... Biak ortz-
aginka; indar-putzak’ biak..., alkar apurtu-guraka
· N.B. Estilo elíptico de gran viveza, describiendo la lucha entre el oso y el lobo
Batak jan-gura ez dabenera’ bestea itoa da
· Otro se pierde por ello; es muy aficionado a
Batak’ kukurrukua jo dau; besteak’ karraskadea
· Desafío del uno; retirada del otro
Batak laka gutxiago kentzen dute’ besteak baino. Errotariak
· Se quedan con mayor descuento o maquila que otros
Batak mats-mordo bat, besteak ale batzuek’ mastia kimatu zuten
· Despojaron toda la viña
Batak nai ez, ta besteak bear ez...: boskarren txala baino okerrago zabiltzkite
· En resumidas cuentas, te dejan desamparado. Como el quinto ternerito de la vaca, que
sólo tiene cuatro pezones
Batak’ oola egiten zion, ta besteak’ ala..: ezpainak jarrita
· Haciendo una mueca
Bata-lakoa-beste’ irurok egon zinaten, izan leitekenik edertoen... Txaloak guztioeri!
· Estuvisteis sobresalientes
Bata-lako-beste’ irurok egon zinaten, izan leitekenik edertoen... Txaloak guztioeri!
· A cuál mejor los tres
Batarekin idukiko du, eta bertzeagandik hastanduko da
 · Cumplirá con el uno. Se aficionará al uno
Batari aina besteai dagokiote utsegin artatik artzea
· Tener su parte de culpa
Batari edo besteari, edo biai’ ezkutuko gorrotoa deutsee
· Les odia secretamente
Batari ta besteari argazkia erakutsiaz’ aspaldiko tarterik onenetako bat igaro zun
· Hacía tiempo que no había pasado un rato tan feliz
Batari-bere ez eutseen Jaungoikoak parkatu’ arean-da euren pekatutzat ezaututa,
barriro obeto autortu artean
· Hasta tanto que lo confesaron... N.B. Arean-da Arik-eta
Batasun handitan bizi gare..., on eta gaitzetan partzuner
· En íntima comunidad
Batasun hori, ororen buru’ ez litake nehoren kaltetan
· En fin de cuentas, esa sociedad no perjudicaría a nadie
Batasuna egin bear da geure artean: guztiok soka bat egin bear dogu
· Hemos de unirnos en una piña
Batasuna egiten ezpadegu’ ez gerade beinere ta sekulan iritxiko ez zeruetaraino ta ez
linboraino; beti geldituko gera’ alkarrekin arrantzaka
· No haremos más que increparnos mutuamente
Batasuna egiten ezpadegu’ ez gerade beinere ta sekulan iritxiko, ez zeruetaraino ta ez
linboraino; beti geldituko gera’ alkarrekin arrantzaka
· Nunca iremos a ninguna parte
Batasuneko arka kutxa eta Zure Gorputz guziz garbia’ ez dira, Jauna, bat bertzearen
bete; hurbilik ere
· Ni de lejos; ni mucho menos
Batasuneko arka Kutxa eta Zure Gorputz guziz garbia’ ez dira, Jauna, bat bertzearen
bete; hurbilik ere
· No hay comparación entre ellos
Batasuneko guziek emanen dute, urte bakotx, zerbeit bat
· Darán una cuota cada año, los socios
Bat-au ekarri det .-Batez baino obe da
· Menos sería nada; algo es algo
Bat-au ez-beste erri guztiak’ bilos mutildurik ikusten nituan mendi gainetik
· Yermos, despojados, arrasados
Bat-au ta beste-ori’ biok zaree zerurako onak; biok alkar bear dozue
· Uno y otro; ambos
Bat-au ta beste-ori’ biok zaree zerurako onak; biok alkar bear dozue
· Os necesitáis mutuamente
Bataz bestea trukau ebazan liburu biak
· Cambiaron el uno por el otro
Bataz-beste’ anega-erdi bana ematen dabe intxaur geienak’ urtabe onean
· Uno con otro; por término medio
Bataz-beste, astean zenbat aldiz?
· Por término medio
Bataz-beste’ iruna pezeta
· Uno con otro; por término medio
Bataz-beste joaz’ amarna mila pezeta jaso dituzte
 · Por término medio
Bataz-beste jo-ezkero’ or nunbait izango da: bost-na duro
· Calculando uno con otro; por término medio; promediando
Bataz-beste’ mundua beti aurrera dijoa
· En resumidas cuentas; si bien se mira
Bat-banazean aterako dauz leku txarretik ardiak, artzai onak
· Una por una
Bat-banazean aterako dauz leku txarretik ardiak, artzai onak
· Las sacará del mal paso
Bat-batean an erori da mutila’ Jesus erraiteko alderdirik-gabe. Biotz-min ederra bere
lagunentzat!
· Qué angustia!
Bat-batean an erori da mutila’ Jesus erraiteko alderdirik-gabe. Biotz-min ederra bere
lagunentzat!
· Sin tiempo para
Bat-batean arrapatu du lapurra’ ta kendu dizkio berriz etortzeko gogoak
· En una de estas
Bat-batean eta gutien ustean etorriko da
· En la hora menos pensada
Bat-batean’ odeiak ura eriela asi ziran, lur guztia ito-bearrik
· Comenzó a llover
Bat-batean’ urak alde bitara partitu ziran, itxas-zorua legorturik ikusten zala...
· Se partieron las aguas en dos
Bat-batean, uste-gabetan gaizkitu da
· De modo inesperado
Bat-bateko batek mundu ontatik eraman dosku
· Un ataque repentino
Bat-bateko ta ez usteko eriotzetik’ begira gaitzazu, Jauna!
· De la muerte repentina
Bat-batera’ argi izugarri batek inguratu ta lurrera ezarri du
· De repente
Bat-batera eskatzen badautsoe bankuari diru guztia’ ezin dau erantzun: dirua
batean-bestean zabalduta daukolako
· De repente; de una vez
Bat-batera eskatzen badautsoe bankuari diru guztia’ ezin dau erantzun: dirua
batean-bestean zabalduta daukolako
· Lo tienen disperso aquí y allá
Bat-batera, itsu-mustuan, inok uste izan-bage etorri ei-jakean gaba euren begietara
· Se les echó encima la noche
Bat-batera, itsu-mustuan, inok uste izan-bage etorri ei-jakeen gaba euren begietara
· De repente...; inopinadamente
Bat-batera, zakurrak, itxumustuan jaikita’ ekin zion zelaian-zear, estu-estu zaunkaka
· Se precipitó ladrando furiosamente
Bat-batera, zakurrak, itxumustuan jaikita’ ekin zion zelaian-zear, estu-estu zaunkaka
· Levantándose de improviso
Bat-baterago ezin atera zitezkean, neurri berean sartuaz. Estropadako arraun-
mutilak
 · Entrando en el mismo compás
Bat-baterago ezin atera zitezkean, neurri berean sartuaz. Estropadako arraun-
mutilak
· Imposible salir más a una; más iguales
Bat-baterako il-barria zan atzo goizean, eta ez ala-alakoa, barri latz eta samina
· Repentina noticia de fallecimiento
Bat-baterako il-barria zan atzo goizean, eta ez ala-alakoa; barri latz eta samina
· Y no comoquiera la noticia...!
Bat-batetako sendatze au’ bailera guzian zabaldu zan
· Curación repentina
Bat-batetan itxartu zan mutila’ ta ixi-ixilik egon zan, arnasea-be arduraz arturik’
ugazabak egiten ebanari begira
· Respirando con cuidado
Bat-batetan’ oina oinari ezin emanez gelditu zan
· Inmóvil, como paralizado
Bat-batetan sortu dan aize-bolada batek etxearen lau ertzak oinetik atera’ eta etxe
guziak lur jo du
· Conmover de sus cimientos las cuatro esquinas de
Bat-batetan sortu dan aize-bolada batek etxearen lau ertzak oinetik atera’ eta etxe
guziak lur jo du
· Desplomarse la casa
Bat-batetango ots bat aditu zan
· Un ruido repentino
Bat-bedera’ bere aldian...!
· Cada cual a su turno
Bat-bedera’ bere hizkuntzan da ezagun nongoa den
· Por la lengua se le conoce
Bat-bedera’ bere hizkuntzan da ezagun nongoa den
· Por la lengua se le conoce
Bat-bera jausten bada gatx orregaz’ kutsua sartu jaku errian
· Con uno solo que contraiga el mal
Bat-bera nai dutenak’ laster biltzen dira
· Los que buscan un mismo fin
Bat-bertzearen gaintzka eginen ditut ene sendagailak mirariak Egiptoko lurrean
· Multiplicaré mis portentos
Bat-bestean bapestean esan doguz esateko guztiak
· Confidencialmente; sin testigos
Batean an, bestean emen...’ dantzatzen zan mugitzen zan Santa-Cruz... Bearko
dantzatu! Karlixtai biotz pixka bat emango bazien...!
· Alguien tenía que moverse!... Por fuerza!
Batean an, bestean emen...’ dantzatzen zan mugitzen zan Santa-Cruz... Bearko
dantzatu! Karlixtai biotz pixka bat emango bazien
· Infundirles valor; darles ánimo
Batean an, bestean emen...’ dantzatzen zan mugitzen zan Santa-Cruz. Bearko
dantzatu! Karlixtai biotz pixka bat emango bazien...!
· No paraba de un lado para otro
Batean atso bat, bestean emakume atsotu-bagakoren bat’ euren seme nai lobea iloba
 etxe atantxe nondik sartuko ebiltzan etxeko alabagaz ezkontzeko
· Una vez una vieja, y otras alguna que no lo era tanto
Batean bai eta bestean ez’ joaten jakon medikua bere etxera
· Un día sí y otro no
Batean bai eta bestean-be bai’ egunero orditzen zan azkenera
· Un día sí y otro también
Batean, bat, bertzean bertzea’ aldika etortzen ziren
· Alternativamente
Batean belaunbiko dagoala, bestean albokerara etzunda’ jo bear dau mea mailu
txiker bategaz, gatzamaileak
· Recostado de medio lado
Batean bika joango zazkio urteak emendik aurrera. Bein 40 urte arrapatu-ezkero
· Se le irán a doble velocidad los años
Batean eror eta bertzean jaiki dabilana
· Cayendo y levantándose continuamente
Batean eta bestean zorrak dauzkatzula, eta atera zintzakeala’ arretarik-gabe bizitu
zera
· Por todas partes; aquí y allí
Batean etorri da egualdi txarra... Aurretik’ alako argi zegoon!
· De improviso; de repente
Batean etorri da egualdi txarra... Aurretik’ alako argi zegoon!
· Poco antes
Batean ez baino, txandaka abiatzea erabaki zuten, juduak Babilonia-tik’ gelditzen
ziranak irten ziranen gauzai buruzpidea emateko
· Encargarse de la gestión de los bienes de los repatriados
Batean ezpada bestean jarten zara utsegiteko bidean
· En ocasión de errar o faltar
Batean ezpada bestean’ menperatuko zaitut, ai errukiena!
· Acabaré por someterte, pobrecita!
Batean’ garbi-garbi esan zion barbero jaunak: nere ustean’ denbora gutxiko dago
zure aita
· Ya por fin una vez
Batean’ garbi-garbi esan zion barbero jaunak: nere ustean’ denbora gutxiko dago
zure aita
· Le queda poco tiempo de vida
Batean goibelaldia, bestean txurialdia’ ... ilargia bezela bizi da gure Maria
· Unas veces triste, otras alegre
Batean gora bestean bera, eta orain erdiko’ edozer dira oneek opila eurentzako
egiteko, euren sabelak betetako
· Son cualquier cosa; de cualquier color político. Oportunistas
Batean gora, bestean bera, eta orain erdiko’ edozer dira onek opila eurentzako
egiteko, euren sabelak beteteko
· Para arrimar el ascua a su sardina. Les da igual cualquier color político
Batean jaioak ziran biak
· Eran gemelos; mellizos
Batean nai bestean’ gauza bat ikusten izan dot, ez nire gogokoa: euskerea’ inondik-
bere ez jake agiri
 · Que no me gusta
Batean nai bestean’ gauza bat ikusten izan dot, ez nire gogokoa: euskerea’ inondik-
bere ez jake agiri
· Tanto en uno como en otro
Batean nai bestean’ gauza bat ikusten izan dot, ez nire gogokoa: euskerea’ inondik-
bere ez jake agiri
· No se les ve por ninguna parte
Batean otsoak eta bertzean katu-txakurrak’ an zabilkiten jan-urrana gaxoa
· Se la comían viva
Batean ziri, bestean mara
· Persona inquieta..., versátil
Batean ziri, bestean mara: auxe da nire bizimodua
· Tan pronto en esta ocupacioncita, como en otra
Batean-Batez dira Irurak Beren Izatez Jaungoiko Bakar
· En una sola unidad sustancial
Batean-bestean’ ba dituzue neskatxa euskaltzaleak lan orretarako
· Si no es en una parte, en otra
Batean-bestean daukez euron ondasunak
· Esparcidos
Batean-bestean izan diran egi-gai ta paperak’ sakabanatuta galdu dira
· Aquí o allá..., en diversos sitios
Batean-bestean’ ots au dabil orain
· Este es el rumor que corre por todas partes
Batean-bestean’ ots au dabil orain
· Esto es lo que se rumorea
Batean-bika itzegiten baitaki orrek’ kontuan egon bear da zer esaten dun
· Dando doble sentido a las palabras
Batebat edo batebatzuk bertaratzea ondo izango da’ anima orrek zer gura daben
jakiteko
· Alguno o algunos
Bate-batek esango jok...: Onek dozak ostera noteziak!
· Vaya unas noticias, éstas!
Bat edo-bat; bat edo-beste emongo daustak? -Ez nik; inori-bere ez, bat-ez-bat
· Ni uno solo; ni tan sólo uno
Bat edo-bat izan leike’ luze-eritxian egon izatea... Ni beintzat bai. Zu ez ainbeste
· Impaciente por la tardanza
Bat edo-bat jabe atera-bearra dago
· Es necesario que haya alguien que reclame o proteste
Bat edo-batek gitxitzat eukiko dabe; gitxiago da ezer-eza. Lauzurika-lauzurika egiten
da amaseikoa
· Menos es nada
Bat edo-batek gitxitzat eukiko dabe; gitxiago da ezer-eza. Lauzurika-lauzurika egiten
da amaseikoa
· Muchos pocos hacen un mucho
Bategana ta besteakana... egunak arin emotea’ jazo eikeon gure mutilari
· Es posible que se le hayan ido unos días en visitas
Bategandik besteagana iratsiaz dabilen gatxari esaten jeutseek elie
 · Epidemia o enfermedad contagiosa
Batek adierazo-beste laguntza jetxi zaizkigu’ Ama Mariaren esku garbietatik
· Indecibles auxilios
Batek andi, besteak andi... ez ekien alkarri amorr emoten...
· No acababan de porfiar
Batek au, besteak bestea... Zeinek duen arrazoi? Au’ beren esku utziko degu
· Allá ellos... Que sigan discutiendo!
Batek aundia, besteak aundiagoa’ ... a zer nolako aleak! Bertsolariak elkarri
· Pullas a cuál mayores
Batek ba al daki zer egin ere?
· No se sabe qué determinación tomar
Batek ba daki noiz dagon tankeran!
· Quién sabe cuándo está uno en forma, o talante!
Batek ba daki noiz egina dan!... Ori dakiana’ ixilik dago!
· Sabe Dios cuándo se hizo!
Batek ba daki nondi-etorriko semeak eroango dabez gure diruak
· Venidos de quién sabe dónde
Batek ba daki nondik nora joan zan
· Sabe Dios por dónde se fue
Batek ba daki nondik nora joan zan
· Sabe Dios qué dirección tomó
Batek ba daki nork egina dan!... Ori dakiana ixilik dago
· Sólo Dios lo sabe; es el secreto de Dios
Batek ba daki nundarrak ziran eurak!
· Sabe Dios de dónde eran!
Batek ba daki zenbat mundakarrek idoro izan dauan eriotzea itxaso-zabaletan!
· En plena mar...; en las aguas del mar
Batek ba daki zer egin daben!
· Cualquiera sabe!
Batek baino bik geiago jakiten duala... ta beste orrengana jo gendun galdezka.
· Cuatro ojos ven más que dos
Batek baino geiagok egin dabe alegin, nik eskuratu ez dagidan...; baina ezteutse zirkin
andirik eragin neure biotzeko lorari
· Hacer esfuerzos, poner todo el empeño en
Batek baino geiagok egin dabe alegin, nik eskuratu ez dagidan...; baina ezteutse zirkin
andirik eragin neure biotzeko lorari
· No han conseguido alejarla de mí
Batek baino geiagok jardungo dute marmarioz; ta nere leporako izango dira itz gogor
eta astun asko
· Tendré que cargar con muchas fuertes críticas
Batek baino geiagok jardungo dute marmarioz; ta nere leporako izango dira itz gogor
eta astun asko
· Murmurar, criticar
Batek baino geiagok jaurtingo leuke bere burua errekara’ porrot eginda ta etsita
· Se darían por vencidos
Batek baki’ eguraldi onek zelako tajua izango daun biar!
· Qué traza tomará mañana
Batek baki’ eguraldi onek zelako tajua izango daun biar!
· Cualquiera sabe...!
Batek behar’ eta gure putiko mutil ederrek igorri dituzte etxera kuku biarnesak.
Foot-baileko jokalariak
· Alguien tenía que ganar o perder
Batek behar’ eta gure putiko mutil ederrek igorri dituzte etxera kuku biarnesak.
Foot-baileko jokalariak
· Han derrotado a los bearneses
Batek bezain bertzeak dira gaitz edireiten
· Tan difíciles de encontrar los unos como los otros
Batek egiten dabena besteak egin daikee’ egitea nai izate utsezkoa danean
· Cuando sólo depende de la voluntad o del querer
Batek erein’ eta besteak bildu... -esaten digu Jesus-ek
· Uno es el que siembra, y otro el que recoge
Batek esan du: Praixka orren neskatxa dotorea etorri da!
· Qué elegante ha venido!
Batek esan-aal-besteko taldea inguruan duala’ or daramakie nola-nai Jesus, Kalbario
mendira
· Rodeado de un inmenso gentío
Batek eta besteak nai bazaitu ere’ etxe bateko betekizunetan sartzeko’ urte ta buru
geiago bear dirala deritzat, seme!
· Para hacerte cargo de las responsabilidades de un hogar...; para casarte
Batek eta bestek egingo duten dirua plazan aurtengo sagar eta babarrun ederrak!
· Menuda ganancia que dejarán una y otra cosecha!
Batek eta bestek egingo duten dirua plazan, aurtengo sagar eta babarrun ederrak!
· Menuda ganancia que dejarán ambas cosechas!
Batek ezin edo nekez egin lezakena’ iruk edo lauek aisa ta errez egingo lukete
· Lo que es imposible o difícil a
Batek ezpazan besteak zerbait esango zualakoan egon naiz; baina guziak ixilik daude
· Esperando que alquien dijese algo
Batek’ gure kaltetan dela dio; bertzeak aldiz’ gure onetan... Ez naiz ni bien artean
sartu-gogoa, bainan ba nuke nik ere zerbeit erraiteko
· No tengo ganas de entrar en la contienda
Batek irago eukezan nekerik andienak irago zituan, Santa Teresak
· Los mayores trabajos que se pudieran soportar
Batek kanta, bertzeak kanta’ deabruak dantza
· A rio revuelto, ganancia de pescadores; ganancia del diablo
Batek mesede badu gerra ontan’ kalte du milak
· Si hay uno a quien favorece, son mil a los que daña la guerra
Batek mila balio, eta milak bat ere ez
· Muerto el interese, uno vale por mil, y mil muy menos que uno
Batek’ onetara inoan; besteak’ bestetara
· Unos lo contaban de una manera; otros de otra
Batek’ XV-gn mendean zela dio; bertzeak’ XVII-garrenean... Eman zaite zu bien
artean makila hautsiarekin!
· Cualquiera se atreve a hacer de árbitro entre ellos!
Batek zerbait jakin nai duenean’ amaika aldetara saiatu bear izaten du; ta nik ere
 bai’ anaiaren aztarrenik aterako badet
· Tiene uno que ingeniarse de mil modos
Batek-ainean segituko det nik ere, aldapan gora
· No seré menos que otro
Batek-be ez ei-eban utsik egiten eleizara’ domeka ta jaietan
· No faltaba nadie a misa
Batek-bere ez daki denda orretan euskeraz
· Ni uno sólo
Batek-bere ez eban esan ez txitik ez miztik
· Ninguno chistó una palabra de protesta
Batekin baino bestearekin geiago eztutenentzat’ ba dira zenbait Santu, esku andikoak
· Para quienes no tienen ningún Santo favorito
Batekin ibilita’ legea artzen zaio
· Se le cobra afición
Batekin ta bestekin ondo idukitzeko’ txanda egin bear izaten da
· Para estar a bien con todos
Bateko au, besteko au’ beti sudurra toki onean sartu... egiten zuun ark
· Sabía encontrar los sitios donde se comía bien
Bateko au, besteko hura bear duala’ beti sortzen da zer edo zer
· Que si esto, que si lo otro
Bateko batek’ ospelak dituala; besteak eztarriko mina...; biak negarrez utzi ditut
· Que el uno..., que el otro
Bateko Donostira, besteko Beasain-a’ ; ea zenbat aztarrika egin bear izan zuan
arrebak!
· Cuántas idas y venidas! cuánto tuvo que trajinar!
Bateko eta besteko anaiek ezagutzeko zorie izan degu Andoain-go euskal-egunean
· A nuestros hermanos de aquí y de allí
Bateko euri ta besteko eguzki’ gaur otz eta biar bero’ olan doia orain-arteko guztia
· Tiempo muy variable
Bateko galantak dakiz, bai, jaurtiten orrek!
· Echa cada mentira!
Bateko ileta, besteko joan-etorria’ amabiak arte baraurik zu...!
· El hecho es que aún no has desayunado
Bateko ori bota dozu ba, gizona, ta biribila bota-be!
· Qué bola más gorda...! Embuste
Bateko ta besteko agintariak gerraren beldur dirala esan-bearrik al dago?
· Los gobernantes de todas partes
Bateko urrea’ galdu-gordean jaurtin dot
· A la ventura; a lo que salga
Batekotik bestera ibili-gabe’ obe degu abogadu on baten eskutan utzi egitekoa
· En vez de rondar de aquí para allá
Batekotik bestera ibiltzea etzait eder
· Andar cambiando
Bateko-urrea bezela, etxea zotz egin? Ori nai ote dute?
· Rifarla al naipe... sortearla
Bateko-urrearena egiten ezpadezue?
· Lo mejor será que lo echéis a suertes
Bateko-urrera erabagi eben’ nok lenengo eroango eban
· Decidirlo a suertes, a la baraja
Batekoz-beste’ amalau pezta egingo dizut, nai badezu, aundi ta txiki
· Pongamos, si te parece, 14 pts. uno con otro: término medio
Batekoz-beste’ baserriko gauza oso merke dago
· En conjunto
Batekoz-beste’ baserriko gauza oso merke dago
· Los productos agrícolas
Batekoz-beste, urte guztietan’ oker aundirikan-gabe, neguak Martxuaren ogei ta
batean egin izan digu alde
· Un año con otro; por término medio
Batekoz-beste, urte guztietan’ oker aundirikan-gabe neguak Martxuaren ogei ta
batean egin izan digu alde
· Con bastante exactitud
Batekoz-bestera irten ziran gauzak
· Todo salió al revés de lo que se esperaba
Batel itzuliari gogor oratuta egon zan boskarren laguna’ sorosi eben arte
· Asido fuertemente a la lancha volcada
Batel zar baten bila zabiltza nekean
· Trabajosamente, fatigosamente
Baten baino geiagotan esan dautzut
· Más de una vez
Baten baino sarriago emon eutsen gogoak’ bestela biziko zireala bakotxa bere bidetik,
ezkontza ausita. Nok, baina, orrenbesterako bularrik?
· Quién tendría valor para semejante cosa?
Baten baino sarriago emon eutsen gogoak’ bestela biziko zireala bakotxa bere bidetik,
ezkontzea ausita. Nok, baina, orrenbesterako bularrik?
· Más de una vez se les ocurrió
Baten bearrean zaude oraindik... atoz nere segi, gurutzea artuta
· Una cosa te falta todavía
Baten galdua’ irabazten da bestean
· Lo que se pierde por un concepto se gana por otro
Baten goibel-aldia’ besteren txuri-aldia; ilargia bezela bizi da gure Maria
· Penas de unos, alegrías de otros
Baten itza’ bestek jaten zun
· El testimonio del uno era contradicho por el del otro
Baten itzera guztiak elkarturik’ jarriko gera zuen alaba oien senar izatera
· Todos a una
Baten itzera guztiak elkarturik’ jarriko gera zuen alaba oien senar izatera
· Nos avendremos a ser
Baten lurrak’ bestearenak bainon askozaz labore obea ematen zuen: bi-alako, ia
· Casi el doble
Baten lurrak’ bestearenak bainon azkozaz labore obea ematen zuen: bi-alako, ia
· Rendía mucho más
Baten ordez bi eman dizkit alde-batera, bata besteari erantsiak
· Me ha dado dos a la vez, en lugar de uno
Baten ordez’ emongo deutsu Jainkoak bere eunekoa
 · Te dará el céntuplo
Batenaz-beste’ larogei kilo izan dira
· Uno con otro; por término medio
Baten-bat erioz ausi bear zula esaten zuan
· Herir de muerte
Baten-baten ardatzean dabil ori
· Lo está manejando alguien como un dominguillo o instrumento
Bateon-batek egin ote du nunbait, ordua aurka dula, aizkolari onen lanik?
· Contra reloj
Batera bildu ditut’ leen berez zebiltzan bi libruak
· Reducir a uno, compendiar en uno
Batera bildu ditut’ leen berez zebiltzan bi libruak
· Ir separados
Batera datoz laisterkari biak’ bainan laister baten-bat geratuko da atzera
· Pronto va a rezagarse alguno de ellos
Batera edo bestera’ andregai-paltan ez aiz geldituko
· De una manera y otra; sea como sea
Batera edo bestera’ danok gera pekatari
· De una forma u otra
Batera edo bestera’ ikasi bear duzu
· De uno u otro modo
Batera joko due, ango ta emengo gerrak...
· Llevarán la misma marcha
Batera jota’ berrogei ta amar lagun... guztitara
· En total
Batera joten dabee iru bautismo-moduak
· Se reducen a lo mismo
Batera ta bestera’ eguna emon dot ganora-barik
· He perdido el día sin provecho
Batera ta bestera ibili besterik ez zuela’ laixter aspertu ziran
· Vaguear, deambular, holgazanear
Batera ta bestera ibili zan’ ta ezer ez!
· Dio muchos pasos, se movió mucho
Batera ta bestera ibilten zan mutiltzar gangarra’ batak ikusi nai ez eta besteak bear
ez, modu txarrean’ Jaungoikoak ganora-bakoa egin ebalako
· Desechado de todos
Batera ta besterakoak’ asko dabiltza emen egun oetan
· Vagos, errantes
Batera-batera’ aize gogorra atara dau; eta itxasoan diranak’ estu bearko dabe
· Se verán en apuro
Batera-batera’ aize gogorra atara dau; eta itxasoan diranak’ estu bearko dabe
· Ha levantado un viento fuerte
Batera-batera’ aize gogorra atera dau; eta itxasoan diranak’ estu bearko dabe
· De repente
Batera-batera etorri jakon ondoeza
· De repente
Batera-batera’ larritasun bat etorri jata zait
 · De repente
Batera-batera’ larritasun bat etorri jata zait
· Me ha venido un mareo
Batera-bestera ibili gara egun guztian
· De acá para allá
Baterako eun ematen da zeruan
· El ciento por uno
Baterakoa izan dau’ lurpera eroan daben gaitza
· Ha sido repentina la enfermedad que
Bateratsu edo erdi-batera eldu zirean
· Casi al mismo tiempo
Batere aal badet’ lagunduko dizut
· Si en algo puedo
Batere aien aztarnarik etzan geratu lur-gainean
· No quedó ni rastro
Bat ere begirik duenak’ ikus dezake
· Lo ve todo el que no está ciego...; es evidente
Bat ere estutu-gabe erantzun zien
· Sin perder la serenidad; con toda calma
Bat ere ez dakidan-arren, egingo nuke bera dala!
· Aunque no me lo ha dicho nadie
Batere ez dugu nor den salatuko; ederrago da bertze irabaztunen aipatzea
· De ningún modo descubriremos su nombre
Batere ez dugu nor den salatuko; ederrago da bertze irabaztunen aipatzea
· Es más elegante o decoroso
Batere ezbairik-bage erantzun lezaioke
· Sin la menor vacilación
Bat ere eztakidan-arren’ egingo nuke, biak alkar artuta dabiltzala
· Aunque no lo sé de cierto
Batere eztakigun-arren’ oraindik izango dituzte, multak multa, berriro ere pintura
erosteko txanponak
· A que no les falta dinero... pese a todas las multas!
Batere eztakigun-arren’ oraindik izango dituzte, multak multa, berriro ere pintura
erosteko txanponak
· Apuesto a que...!
Batere gaitz-bage kontatu zizten bere ametsak
· Sin la menor malicia; con toda ingenuidad
Batere gaitzik-gabe esan nion, berak gaizki artu bazidan ere
· Sin ninguna malicia
Batere gaixo-aztarnarik eztu geiago ezagun Josek... Inazio-Mari dabil ajetua:
oinazerik ez’ baino ito-bear estuak oi ditu... Ezertako ezta gauza
· Padece de grandes ahogos...; de asfixia
Batere gauza naizela’ neronek ustutzen det perraila
· Mientras puedo valerme de algún modo
Batere gauzak xehatzen dituenak’ ikusten du egia hori
· Quien analice las cosas por poco que sea
Bat ere gozorik edireiten badiozu liburutto huni’ Jainkoari eskerrak errenda iatzotzu
 · Si le hallas gusto
Batere grinarik-gabe grina-gabe bizi direnak
· Enteramente despreocupados
Batere kirtena etzan eskribaua’ eta bere aldera zerbait atera nai izan zuan
· Quiso sacar partido o provecho
Batere kirtena etzan eskribaua’ eta bere aldera zerbait atera nai izan zuan
· No tenía nada de tonto
Batere konturatu-gabe bidea jan zuan lengusuaren etxerainokoa’ bere pozarekin
· Hizo la caminata
Batere lermorik-gabeko patata izan da txanda ontakoa
· Del todo aprovechable, completamente sana; que no sufre merma
Batere luzatu-bage nai det berpertatik nere gaiztakerietatik irtenik irauli Zugana
· Volverme desde ahora mismo hacia Ti
Batere naspila-gabe jotzen du San-Joanen martxa... mutil orrek, txistuarekin
· Sin equivocarse
Batere oarkabe egin du
· Sin fijarse
Batere uste-gabian’ ginga batekin jo zuten
· Chocar con
Batere uste-gabian’ ginga batekin jo zuten
· Imprevistamente
Batere zapuztu-bage ematen du bere garaua, landare onek. Gaztainak
· Sin darse por resentido
Bat ere zentzudun diren guziek aitor dute
· Cuantos no han perdido el juicio
Batere-batere gabeko ori’ triste samarra da
· La indigencia absoluta
Batere-gabe utziko zaitue, azkar ezpazabiltza
· Te van a dejar sin nada
Bateretxo ere odolik-gabe ikus nazala Jaungoikoak!
· Que no halle Dios en mí la menor mancha de sangre; el menor crimen de sangre
Bateri emon, zein besteari emon’ emona emon
· Lo importante es dar, no importa a quién
Bateri ta besteri arpegi ona ipinten eutsen; baina bere barruko usan izain zatarra,
ondamua’ ezin eban il; ta azpikeria egiteko ordua euki-arte’ etzan bizi
· No podía darle muerte a la envidia que la consumía por dentro como una sanguijuela
Baterik bestera darabiltzue gogoa
· Andáis divagando o distraídos
Batetako beroak egiten ari da!
· Calores aplastantes. Como si fuesen a echarse encima todos a la vez
Batetako eriotza
· Muerte repentina
Batetan egiten dan kaltea’ geiago sentitzen da’ apurka egiten dana baino
· De una vez; de a poco
Batetan iltzen ditu bekatu onek’ ordurainoko obra on guziak
· En un instante
Batetan’ zuta jarri ta artu du kapela zabala aiton zimelak
 · De pronto
Batetan’ zuta jarri ta artu du kapela zabala aiton zimelak
· Poniéndose en pie
Batetango aldarte hura zergatik zan’ galdetu zioten
· Aquella mudanza repentina de humor o de temple
Batetango izu laborri batek artu’ eta zukurutzaren indarrez’ beren gorputzai izerdi
otza zerien
· Por la violencia del susto
Bateti bestera dabilen borondatea
· Fluctuante
Bateti edurra, besteti izotza, ta besteti aize otza’ ... otzaren otzak dar-dar gabiz
mendi-tontor onetan. Ur-bako ardauak palta egingo dau, berotuko bagara
· Hará falta vino del bueno para entrar en calor
Bateti edurra, besteti izotza, ta besteti aize otza’ ... otzaren otzak dar-dar mendi-
tontor onetan. Ur-bako ardauak palta egingo dau, berotuko bagara
· Tiritando de frío
Bateti-bat’ berak ez dau olan esan
· En primer lugar; por de pronto
Batetik barrenak ez agintzen, ta bestetik bildurrak’ ez omen zuan batere kantatu gau
artan
· Repugnancia interior
Batetik bertzera, bertzetik bertzera’ solas horrek egin zuen bide
· Corrió de boca en boca
Batetik besteaganako alde ori’ arnas-artzen duten aizearen gora-beeran dago
· Esa diferencia
Batetik besteaganako alde ori’ arnas-artzen duten aizearen gora-beeran dago
· Está en función de; estriba en
Batetik bestera’ alde ederra dago!
· Pues no hay poca diferencia!
Batetik bestera dabil krazka ta krazka, uretik ez atera naiez. Aatea
· Graznando, de aquí para allá
Batetik bestera eztago alde gutxi!
· Pues no hay poca diferencia!
Batetik bestera gelditu-gabe dabilen sermolaria
· Que anda de un lado para otro
Batetik bestera ibilia da, apaiz orren aztarrenak ateratzen
· Danzando de una parte para otra
Batetik bestera ibilita, leku berririk arkitu eztuenean gelditzeko’ bere kasketa
txarrarekin alde egin du. -Orra beraz!
· Qué curioso!... Mira por dónde...!
Batetik bestera ibilita, leku berririk arkitu eztuenean gelditzeko’ bere kasketa
txarrarekin alde egin du. -Orra beraz!...
· Despechado
Batetik bestera ta bestekotik bestekora ibiltzeko bai, pozik beti!
· Para andar de una parte para otra...; para parrandear
Batetik besterainok ibili eban leiza-zulo a
· Recorrió de un extremo al otro aquella cueva
Batetik besterainoko arratarea egin jata, bizkarr-aldean
· Un desgarrón que va de una parte a otra
Batetik’ kondoa; ta bestetik’ gazia: alakoa zan gu joaterako, an zegon sagardoa. Nik
eztiot jaun arri deseo gaitzikan’ upela ipurdirik joatea baizikan
· Ojalá se le vierta toda la sidra del tonel!
Batetik’ kondoa; ta bestetik’ gazia: alakoa zan gu joaterako, an zegon sagardoa. Nik
eztiot jaun orri deseo gaitzikan’ upela ipurditik joatea baizikan
· Los pocos residuos de una sidra ácida
Batetik zarra, ta bestetik gaxo..., aitzaki-maitzaki askotxoz’ al-bezela nabil
· No faltan cuitas
Batetikan bestera’ bide luze dago
· Hay gran distancia entre ambos
Batetik-bestera dabil mundua bere tokian
· Se mueve, gira
Batetsuan bateratsu sartu dira
· A una, poco más o menos
Batetsuan etortzen ziran biak
· Casi a la vez
Batetsuan iritxi ziran lasterkari biak
· Casi a una
Batetxo-bat eztu utzi: danak eraman ditu
· No ha dejado uno solo; ni uno para muestra
Batez bestea egiteko ere’ beren Jaunaren esku ta laguntza bear dute
· Para formar o elaborar una cosa de otra no sólo para crear de la nada
Batez bestea egiteko ere’ beren Jaunaren esku ta laguntza bear dute
· Para formar una cosa de otra, no sólo para crear de la nada
Batez landan’ enekin datoz semeak ere
· Fuera de uno
Batez ta bestez ikasi dezutena
· Por los datos comunicados por uno y otro
Batez-aurrekoa zara zu txikitatik
· Entrometido, impertinente, salsero
Batez-be, n ta u’ zein zein dan ondo igarteko lez idatzi bear dozue
· De manera que se distingan bien
Batez-beste, antxoa-balde bakoitzak’ bost pezeta egin dau
· Por término medio
Batez-beste’ aste-bete inguru irauten dau gatxak
· Por término medio
Batez-beste, bosna
· Por término medio; uno con otro
Batez-beste, edo erri bati ondo jatorkazan doe guztiak konturako artu-ezkero’
onentxuentzat daukagu geure Erria
· Todo bien contrapesado...; todo bien mirado
Batez-beste’ eguneko amasei errealen gora aterako ditu
· Sacar en limpio como ganancia
Batez-beste’ eguneko amasei errealen gora aterako ditu
· Por término medio
Batez-beste’ geienetan oso onak dira emengo baratz-lurrak
· En conjunto
Batez-beste jo-ezkero’ berrogei gizelan daukoz lugin bakotxak
· Por término medio
Batez-beste lau metro gaztaine-ol saltzen eudiela esatea’ goregi ibiltea elitzake
· No sería un cálculo exagerado
Batez-beste’ ordu bakoitzean 106 kilometro inguruko ibiltea eroan dabe
· Velocidad media de
Batez ere, aarikiak burruntzitik bota oi-zuen usaiak linburtzen zuen, zakurra
· Le excitaba sobre todo aquel olorcillo
Batez ere alako gozamen bat artu det’ zure lan orri utzi nai eztiozula jakitean. Or, or!
· He sentido especial placer al saber
Batez ere ba ziran arkaitz bi, bat bestearen pare’ bide askoan goitik beera
ebakitakoak
· Una frente a otra
Batez ere ba ziran arkaitz bi, bata bestearen pare’ bide askoan goitik beera
ebakitakoak
· En gran trecho
Batez ere... korneta jotzen da mutila! andra-Mari dalako ori
· Hay que verla empinar el codo!... Qué bien lo sabe hacer!
Batez-gainerakoak’ buru utsean egongo dira
· A excepción de uno
Batez-gainerakoak’ buru utsean egongo dira
· Descubiertos
Bati baino geiagori bertso-ekarria emaiten dio paittarrak
· Le hace versificar; le da inspiración
Bati bi erantsiaz agertzen dituzu nere utsak; zereak beti estali..; ortik etorri oi dira
gure izpideak
· De ahí nacen nuestras querellas
Bati erortzen etzaiona’ biri erortzen zaie
· Lo que no le ocurre o viene a las mientes a uno
Bati ta biri bezela’ igual aditzen diot iruri’ anima salbo, ikatz-kajatik sortutakoa
diruriela... Labe-zomorroa dirudiela atso orrek.
· Son muchos los que andan diciendo
Bati ere bidegaberik egiten etzion gizona zen
· Absolutamente a nadie
Batik-batean anbatik-anbatean hau nahiago dut. Bat behar-ta...
· Puesto a escoger; en igualdad de condiciones
Batik-batean’ ixilik egon zen egun hartan
· De momento; por entonces... no dijo nada
Batistaren alkandorak zakartxoak izango berorrentzat?
· Resultarán un tanto bastas o ásperas para vuestra merced. Las camisas
Batistari loa galarazten zion sermoi arek
· Le impedía el sueño; no le dejaba dormir
Batixta ez zan gauz izan’ adiskideari ontziraino laguntzeko: biak negarra mara-mara
egin zuten
· No tuvo valor para
Batixtaren amak etxea emango zion Joainixio-ri, bazkaltzekoan
· No sabía qué hacer para agasajarle
Bator ordu onean aizea onontza’ Gaztela-aldeko aize errearen ordez!... Egoi onek
irauten badau luzarotxu’ Euskal-erri guztia igar-igarrik itxi bear deusku
· En lugar del viento bochorno o abrasador
Batoz kaleti etxeraldi bat egiten gure baserrietako emakume gazteak’ eta ondatuten
ditue etxeetan dagozanak, ekandu barri txar askogaz
· A pasar unos días en casa
Batoz kaleti, etxeraldi bat egiten, gure baserrietako emakume gazteak’ eta ondatuten
ditue etxeetan dagozanak, ekandu barri txar askogaz
· Y escandalizan o pervierten con su mal ejemplo
Bat-tsu dira muilakatu, marruskatu ta zimurtu
· Vienen a ser casi igual
Bat-txo ba gaude gu! Bainan, baita ori egin dutenak ere!
· No digo que seamos del todo ejemplares, ni mucho menos... Pero vaya ésos!
Bat-txo ere ez dezaket aipatu
· Ni uno para muestra
Batu dira tabernan beste adiskide batzuk’ eta denpora emoterren’ asten zara jokuan
· Por pasatiempo
Batu gaitezan antxe egun orretan’ ainbat geien
· Los más posibles
Batu gaitezan, egunero ezpada-be, sarritxotan: egin-bear asko dago begira
· Queda mucho por hacer
Batu gaitezan, egunero ezpada-be, sarritxotan: egin-bear asko dago begira
· Con alguna frecuencia
Batun dira atzenean arek bioztxo laztan biak’ Jaungoikoak nai daben-arte: Bera izan
deiela beti lagun!
· él les acompañe! él los asista!
Batuten dituz albait isilen mendi-gorenean atx-pilo andiak’ ... eta zelataka dago, nos
iragoten diran Frantzesak burdiakaz
· Con el mayor sigilo
Batxerretik urtetzerakoan’ amar lagun barrura sartu ditue
· Han sido encarcelados
Batxi: bizi gaitean batera!... Entzu-iaztazu beingoarren nere esana!
· Hazme caso una vez!
Batxi, ire goseari eldu jakok atzena! Etxaukek fraileak aska makala!
· Vaya despensa la de estos frailes!
Batxi, ire goseari eldu jakok atzena! Etxaukek fraileak aska makala!
· Buena ocasión para desquitarse del hambre!
Batxi: onek gizon onek’ bostekoa irapasita dauko gero!
· Nos gana la partida
Batxik ez eutsan’ ez aurrerazpiderik ezta erantzuerarik-bere emoten’ lagunaren esate
geienari
· No le seguía la conversación
Batxik lendakaritzat’ Kirikino nai dau; eta orregaz-be ez nago batean... Nire eretxiz’
ajotuagoa litzake Z
· No estoy de acuerdo
Batxiri barru guztia su biziz beterik jarri jakon
· Arder de ira o indignación
Batxiri esaiozue’ urrengoko bitartean’ arentzat izango dala kartea
· A la próxima ocasión, le escribiré a él
Batzar eder bat ospatu da, asmo andikoa
· De trascendencia
Batzar guztikoetara arte’ ezin itzi deike gobernuak bere eginbidea
· Dejar su cometido
Batzar ori iru egun geroago izatekotan’ enintzan bertara-barik geratuko
· No habría dejado de ir
Batzar orretan, zazpik ez besteak’ ezetzera jo eudien’ da etzan ezer ebatzi
· Votaron que no; se opusieron
Batzarra. Festa-lekua
· Jolgorio
Batzarreko eztabaidetan’ gora aundiko gaiak zuzendu ziran
· Se trataron temas de trascendencia
Batzarreko jaunak’ erdiratu ziran, batzuek santuaren alde, besteak kontra
· Se dividieron en dos
Batzarrekoak’ ito-itoka erantzun zioten: Iltzea merezi du!
· A voz en cuello
Batzarretan mintzatzeko’ etzuen mingainean koropilorik izaiten
· Tenía la lengua expedita
Batzarri ona zuen, eta kasko handia egitekoetan
· Entendido en negocios
Batzarri ona zuen, eta kasko handia egitekoetan
· Muy sociable; muy afable o campechano
Batzen dute bidean Simon’ ta geldirazten
· Se encuentran... con
Batzoki bat sortu dabe: era-batera’ alkar-laguntza bat-bere bai
· Que es a la vez
Batzoki bat sortu dabe: era-batera’ alkar-laguntza bat-bere bai
· Sociedad de mutua ayuda
Batzokia bar-bar dago, irakin-bearrean
· Hierve de animación
Batzokiak jaso eban bere ikurrina’ makila-erdira arte
· A media asta
Batzokian’ jendea erruz bildu zan, arkakuso bat geiago ezin sartu zala
· De suerte que ya no cabía una mosca... Una pulga
Batzu alde bat, bertzeak bertze alde hari ziren ostean jede artean, Jesusen gainetik
· Andaban divididas las opiniones
Batzu bertzeak bezenbat agertu dira, lau pilotariak
· Perfectamente igualados o equilibrados
Batzu bertzen ondotik, eta arte laburrik barnean’ hil zitzaizkion ama zaharra eta
haurrak
· Con poco intervalo
Batzu bertzen ondotik’ oro joaki; eta mundu hau’ uste baino lehen uzten denek
· No hay quien se libre de la muerte
Batzu eta bertzeek’ beren opilari diote su emaiten
· Cada cual arrima el ascua a su sardina
Batzu’ etsai; bertzeak’ uko...; goazin gu goraki alde! Eskuararen alde
· Unos lo combaten; otros lo reniegan; declarémonos nosotros a su favor!
Batzu handik, bertzeak hemendik’ hasiak gira ordukotz eskuara-kantuetan... Ez
bular betez, haatik: karrikan baitugu entzule, irriz dagozkigunak
· Aunque no a pleno pulmón
Batzu-batzuentzat’ itz gutxik argi asko
· A buen entendedor, pocas palabras bastan
Batzuei’ gauz errazak esaten dizte; besteai goragoak
· Cosas más altas o elevadas
Batzuei’ okasinorik ttipienean sua lotzen zaie: sukoi baitira, ihar baitira
· Son inflamables, irascibles...: arden como yesca, como leña seca
Batzuei’ okasinorik ttipienean sua lotzen zaie: sukoi baitira, ihar baitira
· Prenden fuego; se encolerizan
Batzuek, alperkeriari ederretsirik’ ez due lanerako biotzik
· No tienen brío o coraje para el trabajo
Batzuek aotan naute; baina nererik ezer gutxi daukate beren biotzetan
· Me traen en la boca, Pero no en el corazón
Batzuek’ arin jotzen dituzte beste mundurako gauzak
· Las toman a la ligera; no las estiman como se debe
Batzuek bat, besteak bestea erantzuten zioten
· Unos una cosa, otros otra
Batzuek’ bere lazotasunez, mengoa-gabe hautsten dute barur-eguna
· Sin causa suficiente
Batzuek’ bizia arrixkatzen;... eta beste batzuek’ lasai-lasai’ gerrari urrutitik usai
· Llevando la buena vida en la retaguardia; lejos de los frentes
Batzuek edo batzuek Jaunagana biurtuko ziran...; geienak ez
· Algunos; unos cuantos
Batzuek’ eliz-inguruko etxeetan geratzen dira berri biltzen...; besteak’ aizearen
kontrako sendagaia artzen
· Echando un trago
Batzuek’ eliz-inguruko etxeetan geratzen dira berri biltzen...; besteak’ aizearen
kontrako sendagaia artzen
· En busca de noticias
Batzuek emendik eta besteak ortik jira-arren zeru guzia...’ inun etzan aren zantzurik
· A pesar de revolver o recorrer
Batzuek emendik eta besteak ortik jira-arren zeru guzia... inun etzan aren zantzurik
· Por todos lados
Batzuek’ eskerrik bat ere ez diote eskual-joko zaharreri
· No les tienen el menor aprecio
Batzuek eta bertzeak’ ba dute zeri buru eman
· Andan muy ocupados; no les faltan asuntos a que atender
Batzuek eta besteak’ guziak zerbait galdu-gorde ba zuten. Israeltarrak Babilonian
· Todos tenían allí sus intereses creados
Batzuek eta besteak’ sartu ta laster dijoaz nigandik igesi... Ni ikusiak’ ikara gogorra
ematen die
 · Mi vista los asusta, los aterroriza
Batzuek’ etxeko arazoetan ibiliko dira orain; besteak’ bidean egongo dira; asteko
eleak eta beleak irabiatzen
· Revolviendo los cuentos y chismes de la semana
Batzuek’ etxeko arazoetan ibiliko dira orain; besteak’ bidean egongo dira, asteko
eleak eta beleak irabiatzen
· Ocupados en sus tareas domésticas
Batzuek ez dute egiten esaminaren zarata bat baizik, obligazio astun askori alerik
begiratu-gabe
· Sin hacer el menor caso de
Batzuek ez dute egiten esaminaren zarata bat baizik, obligazio astun askori alerik
begiratu-gabe
· Un simulacro de examen
Batzuek ez dute egon nai emandako itzean
· No quieren permanecer fieles a la palabra dada
Batzuek ez’ ta besteak libre edozer, gure errian...!
· Otros pueden hacer lo que se les antoja
Batzuek’ ezkerreko sorbalda due saloa, zamak eramateko; beste batzuek’ eskuia due
saloa
· Donde tienen más fuerza es en el hombro derecho..; en el hombro izquierdo
Batzuek ezpaineko soinuakin, besteak eskukoakin’ sobra zan alaitasuna
· Acordeón
Batzuek ezpaineko soinuakin, besteak eskukoakin’ sobra zan alaitasuna
· Música de filarmónica
Batzuek’ galtzak belaunetan estu-gabe daude; besteak’ almila gorputzean sartu-gabe
· Con el jubón fuera sin ajustar al cuerpo
Batzuek’ galtzak belaunetan estu-gabe daude; besteak’ almila gorputzean sartu-gabe
· Con las calzas sin atar en las rodillas
Batzuek gogoz entzuten ditue Jainkoaren itzak’ azaletik dijoazenean
· Cuando no les tocan muy de cerca
Batzuek’ guziz samurra dute negarra, batez ere emakumeak
· Tienen las lágrimas a flor de piel; lloran con mucha facilidad
Batzuek il’ da etxerik-gabe gelditu dira besteak... Ixtilu batean ibili dira aita, ama ta
semeak. Siziliako lurr-ikararekin
· Se han visto revueltos en un gran desconcierto
Batzuek il’ eta besteak igesi bialdu zituen
· Poner en fuga
Batzuek’ ilunabarrerako ederki sasoitzen ziran; beste batzuek’ moteldu. Sagardoa
gogotik edanda
· Se ponían muy animados
Batzuek istuka, besteak ukabilka zerabilten
· Le daban de puñetazos
Batzuek’ lorrean aritzen ziran: trunkoak goitik beera arrastaka jexten; besteak’
zerra-tokira eramaten... Lan gogorra, nola bata ala bestea
· Al aserradero
Batzuek’ lorrean aritzen ziran: trunkoak goitik beera arrastaka jexten; besteak’
zerra-tokira eramaten. Lan gogorra, nola bata ala bestea
 · Arrastre de troncos
Batzuek’ makiak zuzentzeko bilatzen zuten, Jesus; besteak’ ezkabiak garbitzeko
· Sanar los lisiados
Batzuek’ nabarmenago; besteak’ zomorroago jokatu zuten orretan
· Unos con más descaro; otros con más disimulo
Batzuek’ negar-malkoa zerioten guri agur egitean: ain ziran biotz onekoak
· Les saltaban lágrimas
Batzuek nundik ibiltzen diran bizimodu mardulean? Oinbeste igartzen degu guk ere
geren aulean
· Tanto como eso ya llegamos a acertar, a pesar de nuestro poco talento
Batzuek nundik ibiltzen diran bizimodu mardulean? Oinbeste igartzen degu guk ere
geren aulean
· Cómo se las arreglan para darse tan buena vida?
Batzuek’ Olaeta-aldera artu zuten korrika
· Echaron a correr en dirección a
Batzuek onartu, bertzeek eza eman
· Unos están conformes; otros rechazan
Batzuek’ ondo izkiriatzen dute; bertzeek’ onjo... Batera doa
· Da lo mismo; viene a ser lo mismo
Batzuek uste zuten’ gure ministroak ba zaukala golkoan zerbait, xede zaileko gizona
zela
· Que era hombre decidido; de tesón
Batzuek uste zuten’ gure ministroak ba zaukala golkoan zerbait, xede zaileko gizona
zela
· Que llevaba algún designio o plan
Batzuek’ zugaitzari aizkora erastearen oso etsaiak dira: ez dute inolako inausketarik
nai
· Son muy enemigos de toda clase de podas
Batzuen ala bertzen etsai dire bardin gorri horiek: Bretanian bretonen, Biarnoan
biarnesen, Eskual-herrian eskualdunen etsai
· Igualmente hostiles a los unos como a los otros
Batzuen berekiko amorioa eritzeko bildurrez
· Amor propio. ??
Batzuen eta besteen artean’ ele gogor bat sortu zan; eta elkarrekin itz latzak trukatu
zituzten
· Se cruzaron palabras violentas
Batzuen eta besteen artean’ ele gogor bat sortu zan; eta elkarrekin itz latzak trukatu
zituzten
· Se originó una gran disputa
Batzuen eta besteen itz garbiak gogoratu ta ikasi bear ditugu, ta ez urruindu ta
basterrera bota’ gureak eztirala-ta beste-barik
· Sólo por aquello de que no son nuestros
Batzuen mingainean’ izketa legun da...! zer buruzbide duten’ ortan ezagun da
· Lenguas aduladoras o lisonjeras
Batzuen mingainean’ izketa legun da...; zer buruzbide duten’ ortan ezagun da
· Por ahí se ve qué intenciones tienen
Batzuen poza’ bestien errekaia zan
 · Tormento o tortura de otros
Batzuena ta besteena entzun-bearra dago’ iritzi zuzena emate-ezkero
· El testimonio o la voz de ambas partes
Batzuen-batzuk ez ote dira oztuko?
· No habrá algunos que se desanimen?
Batzuen-batzuk ez ote dira oztuko?
· No habrá algunos que se desanimen?
Batzuentzat kalte andiko gauza da
· Muy perjudicial
Batzuetan ardatz-aria’ eskuraino igotzen zaio ari-zuntzatik erauntsita, berez ondo
lasatzen ez danean
· Cuando no se suelta como es debido de la madeja
Batzuetan ardatz-aria’ lurrean dabil ara ta onera, zuri-neri’ bide jakinik-gabe
· Yendo y viniendo, atrás y adelante
Batzuetan’ azeri-azerika, ta beste batzuetan legoi-legoika... ekin bear dogu
· Muy astutamente
Batzuetan’ baian ura, ta ferretan suilan ez Batzuekiko’ ain esku-zabal; ta geien zor
dienekiko’ ain esku-motz
· Contrastes de mezquindad y prodigalidad
Batzuetan’ bekatu venialak arkitzen dira berak utsik, edo mortal-gabe
· Solos, únicamente
Batzuetan’ ez barometruaz, ez ezegaz’ eskurik ezarri legio egualdiari
· No se le puede tomar el pulso
Batzuetan’ gauza bearrekoa egiten da aitari ezer esatea
· Resulta necesario
Batzuetan’ gordinik eramaten ditu erostunak berak larruak; ta ardi-soinak’ erre
egiten ditugu
· Sin curtir
Batzuetan’ Kristori berbaz dogu Salmoetan Elexea. Eliza
· Está hablando a Cristo
Batzuetan’ sortuta laster galduten dira seinak, amaren sabelean; beste batzuetan’
sortuta nekezago
· Tiempo después de su concepción
Batzuetarik besteetara’ eztago ezetariko alderik
· No hay absolutamente ninguna diferencia
Batzuk alde batera ta besteak beste aldera ari dira ontan ere
· Discrepan los autores
Batzuk andikeriaz, besteak ganoraz ikasi eztabelako, edo euskerea gitxitzat
daukelako’ erdera apur bat egiten da kalean
· Porque no la han aprendido como se debe con fundamento
Batzuk arria landu, besteak zula...; bakoitxak bere arloa
· Labrar y perforar la piedra
Batzuk’ au zioten; beste batzuk’ beste au. Alde banatara ari ziran
· Había división entre ellos; no se ponían de acuerdo
Batzuk aurrean ondo esan-arren’ atzea emotean laster saltzen eben
· Traicionar
Batzuk aurrean ondo esan-arren’ atzea emotean laster saltzen eben
 · Volver la espalda
Batzuk aurrean ondo esan-arren’ atzea emotean laster saltzen eben
· Buenas palabras por delante
Batzuk’ baietz, besteak’ ezetz... Egiak zeineri urtengo ete deutso?
· Quién tendrá razón? quién acertará?
Batzuk’ Bergarako nai dute; besteak’ Beasain-go San-Martin: gaiztoa izan balitz’
jaberik etzitzaion aterako
· Nadie le habría reclamado por suyo. N.B. Alusión al pleito de Beasain y Vergara sobre
la cuna de S.Martín de la Ascensión
Batzuk’ Berrizko dantzariak ekartea gura eben; beste batzuk’ zezenak gurago...
Bigarren onen eritxia izan zan nagosi
· Prevaleció el parecer de los últimos
Batzuk besteakin nozitzen dira, lau apaiz oek. Lauak alkarrekin bizi, eta alkarrentzat
artzen periodikua
· Se arreglan entre sí para sus gastos
Batzuk, buruen-buruz, ezek ase-ezinak diran-ezkero’ aurontzako jardungo dot orain
· De puro ingeniosos
Batzuk, buruen-buruz, ezek ase-ezinak diran-ezkero’ eurontzako jardungo dot orain
· Ya que nada les contenta
Batzuk, buruen-buruz, ezek ase-ezinak diran-ezkero’ eurontzako jardungo dot orain
· De puro ingeniosos; pasándose de ingeniosos
Batzuk’ danean barruko izan nai
· Pretenden estar enterados de todo
Batzuk diote’ euskaldun gauzak ilun-aldetik edo gaitz-aldetik baizik ikusten ez dituela
Larreko-k
· Que no ve más que el lado sombrío de nuestras cosas
Batzuk dira eureenez adila argiagokoak ta zoliagokoak ta umetati; beste batzuk adila
lodiagokoak
· Inteligencia más torpe
Batzuk dira eureenez adila argiagokoak ta zoliagokoak umetati; beste batzuk adila
lodiagokoak
· Inteligencia más clara
Batzuk edozein modutan, jaso on bagarik, txito nasai joaten dira Jesusen Mai Santura
· Sin la debida compostura en el vestir
Batzuk’ erriak ondo dituan tratuetan ikusten dira; beste asko’ euren buruti artutako
tratuetan
· Convenientes al pueblo
Batzuk’ erriak ondo dituan tratuetan ikusten dira; beste asko’ euren buruti artutako
tratuetan
· De su propia iniciativa
Batzuk eta bertzeak’ hala nola Iatsu eta Haltsu’ elgar igualtsu
· Poco se diferencian
Batzuk eta besteak’ azpitik ibili zaizkidak
· Hacerle una jugada; maniobrar bajo cuerda; traicionar
Batzuk eta besteak’ denak dituk igualak: etzegok or zeinezkorik
· Sin hacer distingos. Todos se han portado mal
Batzuk eta besteak erabat asi ziran’ elkarren berri zutela, mugitzen
 · Sin dejar de vigilarse u observarse mutuamente
Batzuk eta besteak erabat asi ziran’ elkarren berri zutela, mugitzen
· Empezaron por fin decididamente a
Batzuk eta besteak’ erdi-bardin azten dira
· Reciben casi la misma educación
Batzuk eta besteak ibiliko dira inguru-minguru’ gerrira jo-gabe
· Sin dar en el quid
Batzuk eta besteak ibiliko dira inguru-minguru’ gerrira jo-gabe
· Andar a tientas buscando la explicación
Batzuk eta besteok, bitzuok batu dira belgikarrakaz’ alemanai aurre emoteko; laster
izango dira ba ukutu gogorrak
· Para hacer frente a
Batzuk eta besteok, bitzuok batu dira belgikarrakaz’ alemanai aurre emoteko; laster
izango dira ba ukutu gogorrak
· Pronto habrá violentos encuentros o choques
Batzuk’ ezer egiten ez; eta besteak’ beren buruz ari nai
· Empeñados en obrar a su guisa
Batzuk’ ezetatik-be itz barririk eztabe entzun ez ikusi gura: bat bera entzun edo
ikusiak’ min emoten dautse
· La vista... de un solo neologismo... los ofende
Batzuk’ ezetatik-be itz barririk eztabe entzun ez ikusi gura: bat bera entzun edo
ikusiak’ min emoten dautse
· Por nada del mundo...; en absoluto
Batzuk gainezka, besteak utsik...: au da munduko bizitza!
· Unos, nadando en la abundancia; otros, faltos de todo
Batzuk’ infernuaren dira beldur, ez bertzeren
· Lo que temen es el infierno, y no otra cosa
Batzuk’ irugarren egunean etorri ziran; beste batzuk’ geiagoan. Geroagogarrenean
· Al cabo de más días; días más tarde
Batzuk irugarren egunean etorri ziran; beste batzuk’ geiagoan; geroago-garrenean
· Días más tarde
Batzuk leunak izaten dira, besteak lakatzak
· Asperos. N.B. Falta la acepción en el V.E.F
Batzuk’ lurrean exerita, besteak’ saieska etzanda bazkaldu zuten
· Recostados; tendidos de medio lado
Batzuk’ nai-dan dana; beste batzuk’ goseak
· Todo lo que se quiera
Batzuk’ oso guperak gara geure gorputzaz; ta ezta errez’ beragazkoa egitea
· Somos muy regalones
Batzuk’ oso guperak gara geure gorputzaz; ta ezta errez’ beragazkoa egitea
· No es fácil hacer las paces con...; contentarle
Batzuk ten, besteak tira’ ezin eben eten ez urratu, ardi zarraren narrua inondik
inora...; ta an zan ikustekoa!
· Qué cuadro aquel!
Batzuk ten, besteak tira’ ezin eben eten ez urratu, ardi zarraren narrua inondik
inora..; ta an zan ikustekoa!
· No podían de ningún modo romper
Batzuk’ urrundik etorri dira estropadara’ zato ta puska zorroan
· Con su bocadillo y su bota en la mochila
Batzuk zein besteak dirala, urak artutea’ gaur biar baino obe izango jatzu izan,
milakaz bidar-be
· Sean cuales sean
Batzuk zein besteak dirala, urak artutea’ gaur biar baino obe izango jatzu izan,
milakaz bider-be
· Te convendrá efectivamente tomarlas cuanto antes
Batzuk’ zelai erditik zear zijoazen; beste batzuk’ soro-ertzetik aldamenka
· Bordeando la heredad
Batzuk-batzuk’ arpegi asarrea erakutsiko leuke eretxi onentzat
· Le pondrían cara de disgusto
Batzupatzuk joaten bazaizkiok galdezka’ esturasun onean jarri dik bere burua!
Batzuk-batzuk
· Algunos que yo me sé...
Batzuren-batzuk urreratu jakoz, Albaniko koroia eskintera
· Unos cuantos
Batzutan ala badirudi ere’ ez ditu begiak lo
· No se deja engañar
Batzutan tankeraz egoten zan; bainan beste batzutan’ burua galdu egiten zitzaion
· Solía estar normal; en forma..; razonaba bien
Bauka au baino gizonarentzat leku obarik gure lur onek!
· No es éste ningún sitio envidiable
Bauka nori irudi’ atalak lapikoari
· Quien a los suyos parece honra merece
Bauko nire biotzak naiko pozgarririk eurak orrelan ikusirik
· Bastante consuelo tiene con
Baula’ giltzean egon oi-zan
· Cerrado con llave
Baula jaso’ ta bere-arrekin beste trenaren geltokira joan ziran, Tolosarako asmoan
· Y con él encima o a cuestas
Baxakaren sagarrak’ minak dira, txertatu baino len; alaxe gu baxakaok’ txertaka
bezela gaude
· Como patrón bravío o silvestre
Baxarri ta Ixaka bertsotan ipiniko ditugu, ta Edurne ontzi garbitzen... Axeri jauna’
guk nai ez-tako ondarrak zupatzen
· Y A. que se entienda con las sobras
Baxarri ta Ixaka bertsotan ipiniko ditugu, ta Edurne ontzi garbitzen... Axeri jauna’
guk nai ez-tako ondarrak zupatzen
· E. a fregar los platos
Baxarri ta Ixala bertsotan ipiniko ditugu, ta Edurne ontzi garbitzen... Axeri jauna’
guk nai ez-tako ondarrak zupatzen
· B. e I. a echar versos
Baxo-erdiren bat edatera sartua izango zan tabernaren batean
· A echar un traguito
Bazan-ezpazan’ ura berotzen jarria neukan
· Por si acaso; por lo que pudiera ser
Bazaue’ eztaukala gizonak berez gauza onik
· Ya saben que el hombre nada puede de sí mismo
Bazaut’ enazala bardindutekoa gizon andi aekaz; baina euren odoleti nator
· De ellos desciendo; soy de su raza o estirpe
Bazekizuke zer esanda joan zan!... Ez diot inori aotik atera kontu ori
· A nadie se lo he contado
Bazekizuke zer esanda joan zan!... Ez diot inori aotik atera kontu ori
· A nadie se lo he contado
Bazeneki zer gozo ta bero egin nuen arratsean lo...!
· Qué a gusto dormí
Bazenki jakin... zer egin deuskun oar-bakoak alakoak!
· Si supieras lo que nos ha hecho el distraído de él...!
Bazenki jakin... zer egin deuskun oar-bakoak alakoak!
· El distraido o atolondrado de él
Bazinaki Jaunaren doai onen berri!
· Si conocieses este don...!
Bazinaki nolako itzala dudan bihotzean!
· Si supieras qué tristeza tengo...!
Bazinakie zein bazter zoroak diran, guk ekusi ditugun bazterrak...! Kanaan-go lurra
· Qué tierras tan fértiles son
Bazka guri-guria’ nasai da non-nai
· Abunda por todas partes
Bazka guri-guria’ nasai da non-nai
· Pingüe pasto
Bazka-aro ederra izandu dute: bero saminik ez, eta maiz uria: belar-giro giroa
· Calores ardientes
Bazka-aro ederra izandu dute: bero saminik ez, eta maiz uria: belar-giro giroa
· El tiempo ideal para el forraje o heno
Bazkaitarako, sasoiez etorri gero!... -Bai, andrea: amabietarako’ etxean nago atzera.
· A ver si vienes a la hora!
Bazkaitarako, sasoiez etorri gero!... -Bai, andrea: amabietarako’ etxean nago atzera
· Estaré de vuelta
Bazkal-apariak’ ordagokoak izango dozak
· Comida y cena de primera clase
Bazkal-arintxo geldirik balitz gaur’ betor gurekin larratzera; an bete dezake sabela
· Si ha quedado hoy alguien con ganas de comer
Bazkal-arteko’ zazpi segari deitu ditute gaur, Errekaldera
· Para trabajar desde el amanecer al mediodía
Bazkal-aurrean’ praile elgetarra etorri zitzaion agurtzera. Uraxe bai eskertu
Joainixiok!
· Qué de veras lo agradeció!
Bazkaldarrak ditugula, ta bazkaria ezin eginean, zertan ibili itoan?... Erosi’ ta ekarri!
Fondatik
· Para qué andar en aprietos!
Bazkaldarren artean zein ikusiko’ ta... Iratxeko Juan on-uts aretxen anai bat!
· A quién crees que le vi?... Quién iba a pensar!
Bazkaldu da? .-Gosea kamustuxe dugu. L. Gosea iltxe dugu. R. -Gosea lastertüxe
 dizügü. Z. -Zuzena galdü dit. Z
· Eufemismos para decir que ya se ha comido
Bazkaldu da? .-Legea egin degu. G. Jantzakoa egin dogu. B. Izki bat egin dogu. B
· Eufemismo para decir que ya se ha comido
Bazkaldu dezue?... Elika bat egin degu. Legea egin degu.
· Eufemismo para decir que sí: ya hemos hecho por la vida...
Bazkaldu ta batera sortu zan gure eztabaida
· Inmediatamente después de comer
Bazkaldu zira? -Mahainan egotu niz; bertze deus hanbatekorik ez
· Eufemismo para decir que se ha comido; entre varios otros usuales en el idioma vasco
Bazkaldu zirea? -Egin düzi zeait halako. Zerbait halako. Berriz ez hasteko doia.
Kenia egin düzi
· Eufemismo para decir que se ha comido; muy típico del idioma vasco
Bazkalduak al zerate? -Elika bat egin degu. Legea egin degu
· Ya hemos cumplido con el rito... Hazte cuenta que ya hemos comido
Bazkalondo batean kafe artzera etorri zitzaigun
· Una tarde después de comer
Bazkalondo zuten eztiliarrek
· Era la hora de la siesta para los convidados
Bazkal-ondoan luzaro itz egiteko beta izango degu: orain’ bazkaria baniatu zagun
· Ya nos quedará tiempo para
Bazkalondoan neure lokusuma eginda’ leiotik eguraldi ederrari begira nengoan, zer
egin ez nekiala
· Después de dormir la siesta
Bazkal-ondoan txarraldia izan det
· Sentir malestar
Bazkal-ondoko goxoa nai izaten due oiloak
· Les gusta un postre que sea delicado
Bazkalondoko loa egitera joan zen apeza, au erranik amari
· A echar la siesta
Bazkalondoko lo-susta eginda’ etxeko barandan aruntz-onuntz zebilen
· Después de dormir la siesta
Bazkal-ondoko predikua...
· Brindis
Bazkal-ondorako’ bi alki zabal etzatekoak ba zituen’ ta aietantxe lo-kuluxka egiten
zuen
· Siestecita
Bazkal-ondorako’ bi alki zabal etzatekoak ba zituen’ ta aietantxe lo-kuluxka egiten
zuen
· Dos divanes o sillas mecedoras
Bazkal-ordua bitartean ez al dezute zer-eginik? Orrela’ denborea urratuko degu
· Así ganaremos tiempo... haciendo eso otro, entretanto
Bazkal-ordua eldu zanean
· Llegar la hora de comer
Bazkal-ordua eldu zanean’ semea lagun artuta abat-etxera joan zan Pernando
· Haciéndose acompañar de su hijo
Bazkal-ostean’ betiko lanean ekin zien gogotik muslari biak, gabera-arte: galdu-gorde
 andirik etzan azkenean
· Al final no había mucho que perder
Bazkal-ostean jai artu dogu, feriara joateko
· Hemos dejado el trabajo
Bazkal-ostean kontua eskatu ebanean’ zurt egozan asko, adi-adi’ baserritarrak
zenbat emongo eban jakin gurarik
· Estaban alerta y atentos
Bazkal-ostean’ zelaira jatxi ziran gazteak, bertan egin zan erromerian orkatilak
axiatzen aizeatzera
· A sacudir las piernas...; a ejercitar los tobillos, a bailar
Bazkal-osteko etzinaldia-barik’ ez naiz ondo egoten
· Sin la siesta
Bazkaltegian aurrera sartu zan’ lengo aldian baino etxekotuago
· Más suelto o familiarizado que la vez anterior
Bazkaltzeko gogorik ba al dauka, aita? .-Ez oraintxe bezela
· Por ahora no... N.B. Denotando desgana
Bazkaltzeko sasoian joan zitzaion ate-joka
· A la hora de comer
Bazkaltzeko-be epe-barik’ oinka luze ta bizkorraz, etxerantzako bidea artu eban
· Sin tomarse siquiera tiempo para comer
Bazkaltzen ari ginan’ ... eta tximistak arturik etorri naiz, zer bear ote zendun
· He venido echando venablos; a toda prisa
Bazkaltzen dezula’ onera etorri!
· Una vez que comas
Bazkan iduki dute Luxia luzaro. Luxia aizkolaria
· A régimen de buena alimentación
Bazkari andi bat ipinirik’ poz eta atsegin artean jan zuten
· Con gran contento
Bazkari andi bat, lo-belarrez ondo koipetua, maneatu zion
· Bien pringada de hierbas narcóticas
Bazkari aunditxo bat bearko det jarri, zure urre-mordoen alabantzagarri
· Tendré que poner una comida más que regular
Bazkari aunditxo bat bearko det jarri, zure urre-mordoen alabantzagarri
· En honor de esa porrada de doblones que traes
Bazkari bat pagatzeari alde-egingo diozu... Geldi zaite joan-gabe!
· Te evitas el gastar en una comida
Bazkari ederra atzo? .-Ezin obea: zer nai’ ta ura; zenbat’ ta ainbeste
· A pedir de boca
Bazkari ederra emon deutse etxekoai ibaian bere burua galdurik!
· Menudo disgusto que les ha dado...! suicidándose
Bazkari ederraren ondorengo’ iru txondar-gai erraztun-dun, gain-gainekoak... eman
zizkidaten
· Tres magníficos puros, de los de anillo... N.B. Dicho en lenguaje festivo, familiar
Bazkari ona jan dezue? .-Ederra! Lastimarik alako bazkaixa gatz-barik!
· Habéis tenido buena comida?
Bazkari ona jan dezue? .-Ederra! Lastimarik alako bazkaixa gatz-barik!
· Lástima que
Bazkari onen bila ibili ginan...; ibili baginan ibili’ ederra etorri zitzaigun esku artera!
· En mala hora anduvimos!
Bazkari onena baino’ naiago zun sagastira joan ta sagar musugorri bati koska eldu
· Darle un mordisco a una manzana bien coloradita
Bazkari ontzen’ maratz ari da Garaziren amandrea: pestetan ere doi azaltzen du’
gaur baino jaki obea
· Está ocupada con gran diligencia en
Bazkari ontzen’ maratz ari da Garaziren amandrea: pestetan ere doi azaltzen du’
gaur baino jaki obea
· Preparando la comida
Bazkari ugaria ekarri eutson: sagar eta urrak... okaran ta madari... ta sabel gaisoari
emon-al guztia
· Todo lo que pudiese apetecer el estómago vacío de su huésped
Bazkaria ona al zegon? .-Bazkari ederra zan; gatzik-bage egotea ze!
· Lo único, que...; sólo que... no tenía sal; que estaba sin sal
Bazkaria senarrari gozaro ipintera etorri zan Mari solotik
· A prepararle la comida con todo esmero
Bazkaria zuzentzeko’ au den, au alderdia!
· Buenos estamos! Esto nos faltaba!
Bazkaria zuzentzeko’ au den, au, alderdia!
· Disponer o preparar la comida
Bazkariak azkenik etzuela uste nuen
· Parecía que no iba a terminar nunca
Bazkariak-bazkari’ amak ere jetxi bear du, zine ori ikustera
· Sea lo que fuere de la comida... Dejándose de toda otra ocupación; saltando por
encima de todo
Bazkariaren urrengo’ ori jaken atseginen, jai-egunetan
· Después de la comida o banquete en orden de preferencia
Bazkaritan aragia’ barrenak artu ezindako-beste bear izaten zuen
· Hasta no poder más
Bazkaritan nengoala’ otz-ikareak artu nau eta ogeratu-bearra euki dot
· Me ha dado un escalofrío
Bazkaritara eroan ebazan
· Los llevó a comer; los convidó
Bazkariteko denboran
· A la hora de comer
Bazkari-usi bat egin dogu, asko jan ezpadogu-bere... Bazkal-usixea. Apal-usixea.
B/mond
· Ya hemos hecho una comidita
Bazkarraldoak bazkaldarrak zituen etxean; ta areiri begira astiune azitxoa galdu
eban
· Se le pasó mucho tiempo en atenderles
Bazkaz’ inoiz ez ainbat betea du Zimurriok mandioa
· Ha llenado como nunca su pajar
Bazkide izaniko guztiei deia jo jake
· Se les ha invitado
Bazko garizumakoz
 · Por Pascua de Resurrección
Bazko guziek’ il-zar; inaute guziek’ il-berri; errege Salomonek Absalon-ek’ ez du gose
ez egarri Ila zelako berria emateko
· Ya no es de este mundo...; ya murió
Bazko Zahar
· Domingo siguiente a Pascua de Resurrección
Bazkoak bazko ziranetik egin zen-ederkiena’ egin zuen au guzia Jesus-ek
· Del mejor modo desde que se instituyeron las pascuas
Bazko-Zaharrez dugu partida. Pilota
· Domingo de la octava de Pascua
Bazkunaren asmo ta bideak’ berak agertuko deutsuz
· El programa de acción
Baztandar tuku-tuku...: kolkoan mila marra ku-ku
· Bajo modales de ingenuidad, interior marrullero. N.B. Baztandar tuku-tuku: apodo de
los baztaneses
Baztandarrak’ itz ederrak, almotea kolkoan
· Gentes solapadas, con todas sus buenas palabras
Baztandarrak’ itzak eder, malmotea kolkoan; partidua galdutakoan’ ... negarra
mardul egiten zuten Hernani-n, eliz-ondoan
· Gente de buenas palabras... pero con la procesión por dentro...
Baztandarrak’ itzak eder, malmotea kolkoan’ partidua galdutakoan...: negarra
mardul egiten zuten Hernani-n, eliz-ondoan
· Lloraban a moco tendido
Baztandarrak’ itzak ederrak; baino opile kolkoan itzez bat, eta egintzez bestela
· Dicho en relación con quien bajo finas maneras obra a traición
Baztanen asi ta Erronkariragino’ ezpainez-belarri egunoro ta orduoro dabil goiko
Naparroan’ itz eder ori
· Se oye continuamente
Baztanen bildu ditut esaerarik geienak: berartakoak’ eta Esteribar-koak ere bai
· De la comarca misma
Baztanga eroa baldin bada gaixo onek daukana’ baztanga zintzoa arrapatuko du
zaintzen dagonak
· Varioloides
Baztangak artu omen zuan apaiz gaztea
· Contraer la viruela
Baztar artan bizitzeko’ bertako zomorroa bear!
· Tendría que haber nacido entre aquellas breñas
Baztar askotara eldutako gizona zan
· Hombre que había corrido muchos rincones
Baztar baitoaz ontzi biak’ otezko gauza da’ ugin berak ditun jasotzen...: ezin igarri
zein dan len estropadan
· Van distanciadas
Baztar baitoaz ontzi biak’ otezko gauza da’ ugin berak ditun jasotzen..: ezin igarri
zein dan len, estropadan
· Es dudoso si es la misma ola la que levanta ambas traineras
Baztar batean utzi ditudala?... Baina, zuk ikusi!... Beraz’ ikusteko moduun aal
zeuden!
 · Señal de que estaban visibles; puesto que tú los viste
Baztar danak nasteko sortu zinan zu!
· Eres especial para marear a todo el mundo
Baztar egiten zaigu Arantzabi, denok biltzeko
· Nos resulta demasiado apartado, a trasmano
Baztar guziak gortu-bearrean ojuka ibili dira
· Alborotando el vecindario o contorno
Baztar guziak ojuz urratu naiez zebiltzan aiek
· Alborotando; gritando a voz en cuello
Baztar guziari lur-jo-azi zioten
· Arruinar su hacienda
Baztar guziek iretsi nai tu. Nai ditu
· Todo lo desea para sí: es un ambicioso
Baztar guztiak puskatu bearrean asi zitzaien
· Hecho un energúmeno
Baztar guztiak puskatzeko grinak ditu sarritan’ indarradunak... aize arroaren
antzera...
· El afán de destruirlo todo
Baztarra jo du kurpilak
· Chocar con la pared de al lado
Baztarra saldu?... Eztiat ikusi-artean sinistuko’ ain buru makurra deanikan!
· Ser tan insensato; tan falto de juicio
Baztarra saldu?... Eztiat ikusi-artean sinistuko’ ain buru makurra deanikan!
· Vender la hacienda, las tierras
Baztarrai adirazitzeko’ liburuarekin joaten zan mezetara... Zertako! Leetzen etzekin-
da! An eukitzen zuun goikoaz-beera!
· Allí se estaba con su libro al revés
Baztarrai adirazitzeko’ liburuarekin joaten zan mezetara... Zertako! Leetzen etzekin-
da! An eukitzen zuun goikoaz-beera!
· Para que le viesen; para darse tono; para llamar la atención
Baztarrak aseta daude... Izan ere, egiten aal-du ainbeste! euri
· Está todo encharcado, embalsado
Baztarrak erabili zituten’ Errege Carlosek Santa-Cruz galdu zezan
· Intrigaron, maniobraron por que
Baztarrak ikusteko asmoan atera naiz bide-zabalera
· A ver el paisaje o los alrededores
Baztarrak zorrez bete dituzte, maiztar berriak
· Hipotecar, gravar de deudas... las tierras
Baztarrak-bete mataza egoan
· Había una cantidad enorme de madejas...; todo abarrotado de madejas
Baztarralde oetatik pasea zera, eta emengo berri badakizu bestek ainean
· Ya has andado por estas tierras
Baztarrean ari dira iruzpalau andre, arta-kordaketan’ orpo-gainean jarririk ipurdi-
mazala -bat edo besterenean ezpalitza azala-
· Tres o cuatro mujeres
Baztarrean ari dira iruzpalau andre, arta-kordaketan’ orpo-gainean jarririk ipurdi-
mazala’ -bat edo besterenean ezpalitza azala-
 · Con las posaderas apoyadas sobre los talones!
Baztarrean azturik dauzka’ atzo arrapatutako bi amorraiak, usaia daritela
· Ya pasadas
Baztarrean azturik dauzka’ atzo arrapatutako bi amorraiak, usaia daritela
· Olvidadas en un rincón
Baztarr-egur aundiekin ezpal igarrak’ atseginezko galda botatzen dute. Negu beltza
ta gogorra atean’ baino biguin-biguina etxean
· Crudo invierno afuera
Baztarr-egur aundiekin ezpal igarrak’ atseginezko galda botatzen dute. Negu beltza
ta gogorra atean’ baino biguin-biguina etxean
· Despiden un calor delicioso
Baztarren batean bilatu dute asto koxkor bat mutil biurri oek... eta an dijoaz bere-
onekin erretore-etxe aldera
· Quién sabe dónde
Baztarren batean bilatu dute asto koxkor bat mutil biurri oek... eta an dijoaz bere-
onekin erretore-etxe aldera
· Y van con él
Baztarren munduen barregarri erabili dituez
· Los han traído a mal traer
Baztarren parregarri dabiltza or zear
· Andan haciendo el ridículo
Baztarrera ailaatu’ ta itto... Arrisku aunditik atera’ ta seguruan galdu
· Naufragar en el puerto
Baztarrera utzi, lagundu bearrean..., ori egin dit orrek: orra gure okerra mundik
etorri dan
· Relegarme; dejarme a un lado
Baztarrera utzi, lagundu bearrean..., ori egin dit orrek: orra gure okerra nundik
etorri dan
· De ahí ha surgido nuestro desacuerdo; ése es el origen del conflicto
Baztarretan baztarretan’ ba dakitzate aiek aapi goxoak... ostatu onak
· Ya saben ellos dónde encontrar buenos cobijos para sus pequeñas cuchipandas. N.B.
aapi nido
Baztarretan baztarretan’ ba dakitzate aiek aapi goxoak... Ostatu onak
· Por aquí y por allá
Baztarretan sartuta egoan’ lotsaren lotsaz
· Buscando los rincones por vergüenza
Baztarretik su eman’ ta... zubia putzura! Ni berriz penetan, begira...; nere artean’
alperrik-galdua inorentzako ez dala esanaz
· Y abajo el puente
Baztarrik baztar dabil, guztien igesi. Kain
· Anda errante
Baztarrikari amorr-emanarazi nahiz ari zen Mondragones... Bi pilotari
· Tratando de rendirlo de fatiga
Baztarrok asetzeko aine ebi euri egin al du!
· Ya ha llovido hasta la saciedad
Baztarr-olak kendu-gabea da gizon ori
· Es un hombre grosero, ineducado
Baztartua daukagu ori aspalditxoan
· Lo tenemos relegado, olvidado
Baztartuta egon dedin ala ez’ ainbaten dautzu
· Te da lo mismo
Bazter aietako andreak zebiltzan’ alde bat, eta gizonak beste
· Los hombres por un lado, las mujeres por otro.- Iban por separado
Bazter aietan egondako irurogei ta amar urtietan’ bertako eginak zeuden
israeltarrak. Babilonian
· Estaban ya como connaturalizados con el país del cautiverio
Bazter askotan ereinda erro ugariak botako zituan Jaunaren itzaren aziak; baina
oinpean dabil emen azi au eta ezta errotzen
· Se la pisotea; anda tirada por el suelo
Bazter askotan ereinda erro ugariak botako zituan Jaunaren itzaren aziak; baina
oinpean dabil emen azi au, eta ezta errotzen
· Habría echado raíces en abundancia
Bazter askotan ereinda erro ugariak botako zituan Jaunaren itzaren aziak; baina
oinpean dabil emen azi au, eta ezta errotzen
· No echa raíces; no agarra
Bazter batera botaten dozue ardura-barik
· Relegar, arrinconar
Bazter batera botaten dozue ardura-barik
· Con absoluta indiferencia
Bazter batetik begira negokion’ ezin begiak kenduz inolaz argandik
· Sin poder apartar de él la vista
Bazter guziak apurtu bearrik’ an dabil dantzan
· Bailando desaforadamente
Bazter guziak dakitela dakartzun bizitza loia
· Públicamente; a la vista de todos
Bazter guziak hartzen hari zituen’ gaitz ikaragarri harek
· Se iba extendiendo por todas partes; lo iba invadiendo todo
Bazter guziak ibili zituen’ Jaunari zenbat zor zitzaion erakusten
· Recorrió todo el país
Bazter guziak ikara zeduzkan-tronpet’ izugarria
· Que hacía temblar todo alrededor
Bazter guziak inguruka... bideak ere inarroska... Munduak zer du?... Moxkorra bere
buruarekin
· Todo a mi alrededor está dando vueltas... Qué pasa aquí?
Bazter guziak jendez beteak zeudelako’ aratu bear izan zuten, gaua pasatzera
· Todo estaba abarrotado de gente
Bazter guziak jo ditu, anaiaren hiltzailea garbitu-beharrez
· Ha andado por todas partes
Bazter guziak laster atsituko dauz
· Apestar
Bazter guziak soildu zituen
· Arrasó, devastó las tierras
Bazter guziak sutan lituzke laster hori egin baleza
· Todo el mundo se irritaría... protestaría
Bazter guzietan ez da bertze oihurik: lur-lanetarat behar dela itzuli
· Es el clamor general
Bazter guzietan ez da bertze oihurik: lur-lanetarat behar dela itzuli
· Es el clamor general
Bazter guzietan zabaldurik arkitzen dira: erri andietan, bitarteetan, txikietan
· Medianos
Bazter guzietan’ zorra
· Deudas en todas partes. Cargado de deudas
Bazter guzietarako egina da, liburua
· Para todos nuestros pueblos
Bazter guzietarik bildu zen jauneria gaitza
· Multitud de grandes personajes
Bazter guzitan sartu du zukutza... Latasa aizkolariak
· Ha metido miedo en todas partes
Bazter guztiak berenganatu bearrean ibiltzen dira zenbait sukar pixka bat duteneko
· Poniendo en jaque a todo el mundo
Bazter guztiak erre bear ditu eguzki onek!
· Un sol abrasador...; achicharrante
Bazter guztiak igarr-igarr utzi ditu ego-aizeak... Neurritik irtenda dabil egualdi au
· Dejar marchito, seco
Bazter guztieri barre eragiteko bazan-be’ erderaz ipini bear, beren ate-buruko
idazkun ori!
· Aun haciendo el ridículo
Bazter handiak ditu etxe horrek
· Tiene grandes dependencias
Bazter oro bere alde sutan eman jarri zituen. Zumalakarregi-k
· Puso a todo el país en pie de guerra a su favor
Bazter urrutietatik zetozela sinisterazotzeko’ ogi errezar kaskartuak, soineko ta
oinetako urratuak eraman zituzten
· Ropas gastadas
Bazter urrutietatik zetozela sinisterazotzeko’ ogi errezar kaskartuak, soineko ta
oinetako urratuak eraman zituzten
· De lejanas tierras
Bazter urrutietatik zetozela sinisterazotzeko’ ogi errezar kaskartuak, soineko ta
oinetako urratuak eraman zituzten
· Pan seco endurecido
Bazter zabal aien jabe egin zan
· Se posesionó de aquellas extensas tierras
Bazter-bide batetik agertu den autobusa
· Desde un camino o carretera lateral
Bazter-galtzaile asko dabil munduan, agerian edo gordean
· Hay mucho malhechor o gente maleante
Bazter-joka dabilen itxua
· Tropezando con las paredes
Bazterka asi ziren bi lapurrak’ baino alperrik, eta eben beren makurrerako
· Para su daño
Bazter-marraz kanpo igorriz galdu zuen azken jokoa
 · Echando fuera de la raya
Bazter-ondatzaileak
· Dilapidadores
Bazterra ibiltzeko’ hura bai gizon trebea!
· Para cultivar la hacienda
Bazterra saldu zuen’ eta lurraren baliotik zerbait gorde’ emaztearen jakinean
· De acuerdo o con conocimiento de su mujer
Bazterrak ase ditu jauntskila orrek
· Tienen ya harta a toda la gente
Bazterrak ase-samarrak dauzkite; ta or dire orain zinak eta minak
· Ya los tienen fastidiados, hartos
Bazterrak ederki harrotu ditu karta horrek!
· Qué revuelo ha armado...!
Bazterrak ederki xetu omen ditu arriak
· Destrozos del pedrisco
Bazterrak iritsi naiez dabilenean itsasoa
· El mar embravecido
Bazterrak, itxuraz’ ixilik daude; baina zorigaitzez’ ezkil-errepikaldi onik ba
datorkigu!
· El país está tranquilo, al parecer
Bazterrak ixil daude orai; gehiegi beroturik damu dutenak ba dira
· Hay calma; tranquilidad en el país
Bazterrak ixil daude orai: gehiegi beroturik damu dutenak ba dira
· Pesarosos de haberse entusiasmado con exceso
Bazterrak marraskaz betetzea zan, guk genekiena
· Lloriquear; alborotar con berridos
Bazterrak mintzo dira’ Herriotek bere kargua bertze bati utziko duela... diola
· Se dice por ahí que
Bazterrak ondatzeko dira askotan serbitzari txarrak
· Para arruinarlo o devastarlo todo
Bazterrak oro herrautsi nahi zituzten
· Arrasarlo todo
Bazterrak zabal ditu Oraizeko elizak; bainan nungo katedralak atxik gaurko jendea?
· Es amplia o anchurosa
Bazterrak zabal ditu Ortzaizeko elizak; bainan nungo katedralak atxik gaurko
jendea?
· Qué catedral podría dar cabida a...?
Bazterrak zabal eta handi ditu gure parropiak. Parrokiak
· Es muy extensa
Bazterralde artan’ gose gaitza sortu zan
· Sobrevino una gran hambre en aquella tierra
Bazterralderik ederrenetarik zenbait’ gerlak ilaunduak zeuzkan
· Los tenía destrozados la guerra
Bazterreko urira eramateko esan zion
· Al pueblo vecino
Bazterrekoak dire, eta ez zuzenbideko umeak
· Bastardos; no legítimos
Bazterrera uztea hobe luke hizkuntza itsusi hori
· Despojarse de ese feo lenguaje
Bazterrera, zokondora... bota
· Arrinconar
Bazterrerat emazue Jainkoa eta gizon bakotxaren meneko utzi beharko duzue nun
zer den on eta gaizki
· Dejar al arbitrio de cada uno
Bazterrerat emazue Jainkoa’ eta gizon bakotxaren meneko utzi beharko duzue nun
zer den on eta gaizki
· El discernir el bien y el mal
Bazterrerat emazue Jainkoa’ eta gizon bakotxaren meneko utzi beharko duzue nun
zer den on eta gaizki
· Prescindid de Dios
Bazterretako belar guzia jo zuen harri-abarrak
· Machacó todas las hierbas del país
Bazterretako gora-behera hitsek galdetzen zuten bezala gan joan, iragan da gure
besta
· Como lo exigían las penosas circunstancias del momento
Bazterretan gaua da
· La noche se extiende sobre la tierra
Bazterretan horr-hemenka hilak izan ziren gudu hartan’ lau mila gizonen ingurutsua
· Unos cuatro mil hombres
Bazterretik atara’ ta erdira ekarri bear doguz gure jantza zarrak
· Sacar a la luz
Bazterretik bazterrera inarrosia da hiria
· De un extremo a otro
Bazterretik bazterrera...’ oi munduaren zabala!
· De un extremo a otro del mundo
Bazterrik-gabeko Ona da Jainkoa; ezin dateke ezer obe ta goiagorik
· Infinitamente bueno
Bazterrik-gabekoa da Jesusen guganako amorea
· No tiene límites
Baztertu ta zokonduta dagozan izen garbiak
· Palabras arrinconadas o relegadas
Bea jo nai ez dunak’ askoz obea du indardunarekin ez okerreratzea. Auzitan ez
sartzea
· Quien no quiera salir perdiendo
Bea jo nai ez dunak’ askoz obea du indardunarekin ez okerreratzea. Auzitan ez
sartzea
· No ponerse a malas con
Beajondeikala, moteil! I etxerako!
· Bravo!
Beajun daizuela!... Eztek zuek bezelakorik!
· Enhorabuena! No hay quien compita con vosotros
Beak bizi bear banindu-legez’ agan neukan neure uste osoa
· Como si hubiera de ser él quien me mantuviera
Bean-ganera jausteko berbea esan dost
 · Me ha lanzado un gran insulto
Bear andiko gauzea da
· De gran importancia
Bear au’ ezin egin leiteke gorputzaren neke andi-baga
· Sin gran fatiga corporal
Bear bada’ au esango dezue batzuok
· Dirreis algunos
Bear bada’ nire euskerea eztala euskerea esaten jardungo dozu
· Quizá irás por ahí diciendo que
Bear baino agur aundiago bat egin det; eta nere agurrarekin batean’ beera erori naiz
· Un cabeceo demasiado profundo al dormitar
Bear baino bearragoa da’ batzar orreitan aurren-aurrena arazo au aztertzea
· Es absolutamente imprescindible
Bear baino geiago edan zuan’ ta ezaguera galdu zuan lotsatzeko eran jartzeraino.
Edanaren kontua!
· Consecuencias de la bebida
Bear baino gorago saldu degu
· Más caro de lo justo
Bear baino lantegi gogorragoan ezarri zituan abere gaxoak’ ... eta aldapak gora ezin
iritxi gurdia
· Les impuso una tarea excesiva
Bear batek eman zidaken bat-batetan
· Necesidad de evacuar
Bear bezala aitortu ezpadet nere bekatua zertan nago ni, jauna?
· Qué va a ser de mí?
Bear bezala elkar ongi artzen badute errietako bi buruzari prestu oek
· Si se entienden bien entre sí
Bear bezalako izena eman zion jakintsu ark, jakinak bezala
· Como sabio o ducho que era
Bear bezela prestatzen bazina, Jauna artzera’ ateratzen dezun baino beste irabazirik
aterako zenduke; eta orain zeran baino besterik izango zinake
· Sacarías bastante mejor provecho que
Bear bezela prestatzen bazina Jauna artzera’ ateratzen dezun baino beste irabazirik
aterako zenduke; eta orain zeran baino besterik izango zinake
· Serías bastante mejor de lo que eres
Bear daben loa artu-baga’ bear egiten ifinten dana
· Sin haber dormido todo el tiempo necesario
Bear dala bidez’ anaiak ezin begiz ikusi zun
· Como es natural, como es de suponer
Bear dala bidez’ anaiak ezin begiz ikusi zun
· No podía estomagarlo
Bear dan gaian argiratu det nere iritzi urria
· Con la debida objetividad
Bear dan gaian argiratu det nere iritzi urria
· He manifestado con la debida objetividad
Bear dan gaian argiratu det nere iritzi urria
· He manifestado con la debida objetividad
Bear dan gaian argiratu det nere iritzi urria
· Mi modesta opinión
Bear dan gaian saiatzeko kupirarik ez daukate
· Dispuestos a hacer lo que sea preciso
Bear dan gaian saiatzeko kupirarik ez daukate
· No tienen inconveniente en...; están dispuestos a
Bear dan lan erazkoa egin daien
· Trabajo organizado, ajustado
Bear dan leialtasunarekin ibiltzen da beti, kalterik inori albaitez egin-bage
· Sin hacer daño a nadie en lo posible
Bear dan tokira eskua luzatzeko’ ez dira gelditu atzera begira
· No se han hecho de rogar
Bear dan tokira eskua luzatzeko’ ez dira gelditu atzera begira
· Para prestar ayuda donde hacía falta
Bear danean’ bear da arpegi ilun bat, begi-biurtze bat erakutsi, zorrotz berba egin
· Mostrar enfado
Bear danean bear dana ez eginetik, gero zer jazoten da? Pardelen gaizki-eginak’
zintzoak-be pagau daiezala!
· De dejar las cosas sin hacer
Bear danean’ bear danean bezela
· Hay ocasiones en que se debe gastar, mostrarse dadivoso, etc
Bear danean’ di-da egiten du orrek... Di-dako gizona da...
· No se para en barras; corta por lo sano...; de rompe y rasga
Bear dan-eduan esaizu bada!
· En forma debida; como corresponde
Bear den horduz ontzen ez dena’ Judasen gixan galtzen da
· A su debido tiempo
Bear dezun jan-edana zuri emateko kontua izan zuen gure Jaunak’ bidean auldu eta
goseak hil ez zintzan
· Para que no murieses de hambre
Bear diran gauza guztiaz ondo jantzia du Jaunak gure lurra
· Provista de todo lo necesario
Bear diranak erosi eta sobratzen bada kolkoan’ premian danari ordainaz eman!
· Si te sobra algo de reserva
Bear diranak erosi eta sobratzen bada kolkoan’ premian danari ordainaz eman!
· Préstaselo al necesitado
Bear du ume onek!
· Cuánto necesita esta criatura!
Bear duenak’ aditu beza, jartera noana
· A quien convenga
Bear duten bustia nundik eman lurrai?
· La humedad o riego que necesitan
Bear eban motel orrek’ apur bat azkartzea!
· Ya necesitaba despabilar un poco
Bear egiteko izan nintzaneti ona’ jarraitu dautsat bearrari, neure etxetarrak
janduteko
· Desde que fui capaz de trabajar
Bear egizu, lanen bati zakioz, etzaite alperrik egon!
· Ocúpate en hacer algún trabajo
Bear etzen bidezko jate txar bat eragin nai zikeon etsaiak. Jesus-i
· Ilegítima comida
Bear etzukean gauza bat egitea gogoak eman zion
· Algo indebido o incorrecto
Bear etzuten’ nik atea istea... Neronek zainduko nuala ba...! Baino, bear ez!
· Que de ningún modo!
Bear etzuten’ nik atea istea... Neronek zainduko nuala ba...! Baino, bear ez!
· No soportaban, no consentían
Bear ez bezalako ekuskeria ematen nion orretan
· Mal ejemplo
Bear ez dan bidietan ibiltzen banaiz’ erregu zaizu Jaunari, damutu nadin
· Si voy por malos caminos
Bear eztanen bat egingo dok ik ondino! Ez egitekoren bat...
· Tú harás algún disparate
Bear eztiran gauzak inori esan-barik; inorentzako pekorik erakutsi-barik
· Sin faltar a nadie
Bear eztiran gauzak inori esan-barik; inorentzako pekorik erakutsi-barik
· Sin mostrar desdén o recelo contra nadie
Bear luken busti-beroa eman-ezkero’ ... ondo erantzungo du landareak
· Calor y humedad; temple
Bear orduko joan ziran Irungo arraira’ Frantzesai zegokioten ongi-etorri modua
egitera
· Acudieron a tiempo a cerrarles el paso
Bear orri atzena emon deutsie
· Ya le han puesto fin al trabajo
Bear ta bear ari zaizkit’ Univertsidadeko lan ortan sartzeko
· Me están insistiendo con gran empeño
Bear ta bear’ azkenean falange sartu-erazi zuten
· Tanto le insistieron..., tanta guerra le dieron... que al fin
Bear ta bear’ ta... eman nion
· Tanto insistió que
Bear utsetan, gabez beterik eta arrastan biziagatik’ Jainkoari eskuan apa ta muin
egiten dio
· Vida miserable
Bear utsetan, gabez beterik eta arrastan biziagatik, Jainkoari eskuan apa ta muin
egiten dio
· En la penuria
Bear utsetan, gabez beterik eta arrastan biziagatik’ Jainkoari eskuan apa ta muin
egiten dio
· Llenos de necesidades
Bear zaitut’ eta geldi zaite; bear etzaitut’ eta ken zaite
· Actitud del egoísta frente al prójimo
Bear zan baino bi egun atzerago eldu da ontzia
· Con dos días de retraso
Bear zan bestean erakutsi zuten Trentoko Gurasoak’ jatorrizko kutsutik gordea izan
 zala Maria
· Dejaron suficientemente declarado que
Bear zana egin ote-zenun? .-Egin nuena daukat
· Creo que lo hice
Bear-adin indar eman zien artarako
· Toda la fuerza necesaria
Bear-adina bide danean’ gauza gaizto orren sinistea ez da juizio gaiztoa
· Cuando hay motivo suficiente
Bear-aina diru etzuala agertu zan, pagatzeko orduan
· Se encontró sin dinero bastante
Bear-alako lau pagatu degula uste det, txekor au
· El cuádruplo de lo que vale
Bear-arte batean edo bestean, jostaketaz bezela’ pake onean progatu nai oi dituzte
beren ganaduak
· Aprovechando un ocio
Bear-arte batean edo bestean, jostaketaz bezela’ pake onean progatu nai oi dituzte
beren ganaduak
· En buena paz o armonía
Bearba eztet jazten lanik izango, inoren arroparik
· No me veré en el caso de
Bearba gertu egongo zan gizon ori’ lepora egiteko zuen artekoren bat
· Asaltar o atacar? Degollar? Cargarse
Bearba’ okerra ekarri gengikeo; ta obe dogu ixilik egon
· Podríamos causarle perjuicio; podríamos comprometerle
Bearba, zuek eztozue jakingo’ baina arazo onek atzea dauko
· Este asunto ha traído cola
Bearbada askotan irten da bekatutik, baina ezta zentzatu; eta dabilen dabilen’ neurri
betetzen duan bekatuaren garranga ikaragarria irentsitzen du
· Andando, andando... como sin darse cuenta
Bear-bada, bizi-usteak eta sendatu-naiak kenduko ziguten iltzeko beldur guzia
· La esperanza de vivir
Bearbada’ ezerezean geratuko da gauzea
· Frustrarse el proyecto
Bearbada’ geiegi ortan dago gu geienon gorapiloa
· Quizá
Bearbada’ geiegi ortan dago gu geienon gorapiloa
· La confusión o enredo; la dificultad
Bear-bada oraindino egin gineitekez amar-mila ogerlekoaren jaube
· Todavía podríamos recuperar
Bear-bada txiki emango zuan gure jaiak orkoaren aldean
· Parecería poca cosa
Bear-bada zere burua ase uste dezu; baina ori koituko iritxiko eztezu
· Esperas saciarte
Bear-bear batzuk eramango ditut, bertzerik ez
· Algunas cosas estrictamente necesarias
Bear-bearra da bekatuaren damua, zerua erosteko; baina damu egiazkoa, damu bide
onekoa
 · Un dolor auténtico, legítimo
Bear-bearra ozta eskean bilduaz bizi diranak
· Lo más indispensable
Bear-bearra ozta eskean bilduaz bizi diranean
· Mendigando lo más indispensable; lo más rigurosamente necesario
Bear-bearrean arkitzen naiz
· En extrema necesidad. Indigencia
Bear-bearrean egin dut
· Por urgente necesidad; lo he tenido que hacer por fuerza
Bear-bearrean’ etorriko litzake
· En caso de gran urgencia
Bear-bearrean gabiltz indarrean’ bizi nai degunok lengo lege zarrean; gurasoen
legean
· Conforme a la ley tradicional
Bear-bearrean gabiltz indarrean’ bizi nai degunok lengo lege zarrean; gurasoen
legean
· Por pura necesidad estamos empeñados en esta lucha
Bear-bearrean ikasten da oinez -da esaera
· No hay como una apremiante necesidad para enseñar lo que hay que hacer; no hay
mejor maestra que la necesidad
Bear-bearreko al zaigu Jesukristo-rekin baturik egotea, zugatzarekin adarra bezela?
--Bai: ez dago beste alderdirik; bearko
· No hay otro remedio; necesariamente
Bear-bearrekoa bakarrik jan eta jantziaz bizi zan
· Sólo lo preciso
Bear-bearrekoa da gure jaietan bertsolaria’ jatekoan gatza lez
· Como la sal en la comida
Bear-bearrekoa danean’ egin aal dezuna; bestelakoan’ itzik ez!
· Si la cosa es indispensable
Bear-bearrekoa danean’ egin aal dezuna; bestelakoan’ itzik ez!
· En caso contrario; fuera de ese caso
Bear-bearrekoa’ denboreak guenik ez eukitzea
· Que el tiempo no tenga límites
Bear-bearrekoak eroan ditu
· Sólo lo más imprescindible
Bear-bestean esanda daukadaz -dinoe eurakango
· Declarados o explicados debidamente
Bear-bestean esanda daukadaz -dinoe eurakango
· Dicen para sus adentros
Bear-besteko gizona
· Un hombre digno, cabal
Bear-bezin-bat ezagutzen ezpazaitut ere’ dakidan eran erakutsi nai nieke, nolakoa
zeran, Jauna
· Aunque no te conozco como debiera
Bear-dina edateak eztu kalterik
· Lo necesario; lo que hace falta tomar
Bear-dina enaiz gizajo au’ orrelako lan bat antolatzeko
 · No soy en mi pequeñez tan competente como para
Bear-gauzak erosten gastatu omen ditu diruak
· Cosas necesarias; que le hacían falta
Beargin, atxurlari, olagizon, ikazkin, emakume gorula, eula, jostun ta onelako jende
mea
· Y gente llana por el estilo
Beargina langilea alkarr-aitu aditu zanetik’ asko jaso zan bere eskubideetan
· Ganó mucho en sus derechos
Bear-ginoan Jainkoa ezagun bagendu’ ez geunke maite dogunez maite izango; txit
bestera baino
· Si le conociésemos como fuera debido
Bearko obeitu Patxiri...! bestela’ ni errukiena!
· Pobre de mí si no!
Bearko zinake egin’ zeran bezelako bi. Ori guztia barruan sartzeko
· Doble de lo que eres
Bear-ordu estu batek jo artean’ nekez elduten gara Jaungoikoagana
· Hasta que nos vemos en gran apuro o angustia
Bear-ordu guztietan’ prest ziran beti zer-nai gauzatarako, inork ere deitu-bage
· Dispuestos para cualquier cosa
Bearra egin-arren zu lako seik-beste’ beti aurkietan naz pobre ta arlote
· Seis veces más que tú
Bearra zintzo jo-bearrean’ sarri egingo du tongo ume txoro aziak
· En lugar de pegar fuerte al trabajo
Bearrak aldatu zuen Naparroatik Urdulitz-a
· Se vió obligado a trasladarse
Bearrak’ bearra
· Necesidad obliga
Bearrak’ bearra eragin
· No hay como la necesidad para enseñar a trabajar
Bearrak bearra eragiten du
· No hay acicate como la necesidad
Bearrak egin-araziko zion; beste ezerk ez
· Lo haría sólo al no poder menos
Bearrak eragin dit; orain eztet damu
· Es la necesidad la que me lo ha exigido...; no he tenido más remedio que hacerlo
Bearrak erakusten du’ atzeko aldea nola dantzatu. Lana nola egin
· No hay como la necesidad para enseñar lo que se debe hacer
Bearrak erakusten du’ zer ta nola egin
· No hay maestra como la necesidad
Bearrak eta goseak ozka itten egiten digue maizegi..., itxeak etxeak beeko erreka jo
ezpadu ere
· Aunque no se ha arruinado la casa
Bearrak’ guztiak erabatera egin dagiguzan, gura leuke
· Todos los trabajos de una vez
Bearrak’ muturr beltza Bearrak’ goseak baino geiago ez barkatzen
· Necesidad no perdona
Bearrak’ muturre beltza
 · Necesidad obliga; no perdona
Bearrak ondutako maatsa da ori
· Madurado a fuerza de golpes; enseñado por la necesidad
Bearr-ala eskatuko dizkiogu liburuak
· A medida que se vayan necesitando
Bearraldi guzietan elkarri esku emaiten diotela bizi dira
· Ayudarse mutuamente
Bearraldi guzietan elkarri esku emaiten diotela bizi dira
· En los momentos de apuro
Bearr-aldietan elkar ongi lagunduz biziketu dire Sara-tar ta Etxalar-tarrak mendez-
mende
· Ayudándose mutuamente
Bearr-aldietan elkar ongi lagunduz biziketu dire Sara-tar ta Etxalar-tarrak mendez-
mende
· Han vivido durante siglos
Bearr-aldietan elkar ongi lagunduz biziketu dire Sara-tar ta Etxelar-tarrak mendez-
mende
· En las horas difíciles o de necesidad
Bearrean eta beltzean egiten degu... Ezinbestean
· Porque no hay más remedio que hacerlo
Bearrean eta beltzean egiten degu. Ezin-bestean bezela
· Porque no hay más remedio
Bearrean gogoz dabilenari’ arin joakoz orduak
· A quien trabaja a gusto
Bearrean uka egin dau
· Se ha rendido al cansancio; no ha podido más
Bearreko gaiztakeria’ Adanek eginda Kristoren eriotzak kendua!
· Oh feliz culpa!
Bearreko lekura datoz diru oetxek!
· Buena falta nos estaban haciendo
Bearrekoa degu joan-bearra
· Nos es absolutamente forzoso
Bearrekoak izan-arren’ Jesusen odolaz erosiak dira
· Aunque pobres
Bearrekoaren eskariak bezela aditu zituen Jainkoak’ Josefarenak
· Como peticiones de un alma necesitada
Bearreko-duina ozta daukan bat
· Que apenas tiene lo necesario
Bearren batek erakutsi bearko die
· Cuando se vean en la necesidad escarmentarán
Bearrenak aztuta nator
· Me he dejado u olvidado lo más importante, en casa
Bearrenak esan’ ta ez luzatzeagatik besteak utzi zituen, luzaroago esplikatzeko bidea
emanaz
· Decir lo más esencial o importante
Bearren-bearren danean’ ura urritu egiten deusku Udalak; eta neguan’ itoteko-beste
eukiten dogu
 · Cuando más se necesita
Bearrerako nagiak artuta’ emen gagoz, atseden-apur bat artu-gurean
· Vencidos por la flojera
Bearretan arkitzen zaran nere anima!
· Afligida, inquieta
Bearretan eskatuko gaur esnea
· No sin razón; motivos tiene para ello
Bearretan joan ginan ara
· En un caso de necesidad; en un caso de apuro. No por capricho
Bearrezko jendeak ziren
· Gentes necesitadas
Bearrezkoa da’ Salmo bakotxean Kristoren arpegiari antz emotea
· Reconocer en él el rostro de Cristo
Bearr-eztan bat egingo deusku orrek egunen baten!
· Algún día nos va a hacer un disparate
Bearrik bearrenean izkutatzen zaigu eguzkia, orrelakoetan
· En el momento en que más falta nos hacía
Bearrik’ etzan azaldu, urruti ez bazan ere
· Por suerte; afortunadamente
Bearrik jo dik ordua...; bertzenaz’ galdua intzen
· Gracias a que ha dado la hora...; que si no
Bearr-izaneko gauza asko dago erri onetan; baina uda eldu-orduan’ au da lenengo
· Hay muchas necesidades en este pueblo
Beartsu bat, Lazaro zeritzana’ aberatsaren atalondoan etzanda zegon, zauri ustelez
betea
· Cubierto de llagas o úlceras
Beartsu bizi naz, ta nekepe gogorretan
· Vida de duros sufrimientos
Beartsu dago; baina makina bat diru alperrik galtzen du!
· Está necesitada; no anda muy sobrada
Beartsu dago; baina makina bat diru alperrik galtzen du!
· Malgastar
Beartsua zalarik diruz’ buruz txit jantzia zan eta zentzu onez apaindua
· Discurría muy bien, era muy inteligente
Beartu egiten zait begia
· Resentirse, afectarse
Beartu-gabe aotan artzeak pena eman dio.
· Un ataque sin motivo
Bearturik bezela gaude, Ojartzun, zuri txapela kentzera
· Debemos descubrirnos ante ti
Beartzen danean’ eztaki diruuk nun dituun
· Cuando llega el caso; cuando le hace falta
Beasain-go txaraetan onelako landareak?.. A, gizajoa, Ez daukazu burua leku
txarrean!
· Pobrecito! Tú estás en Babia! Tú no sabes lo que estás diciendo!
Beaskin-go muxalak, zurda zaarrak bota’ eta kalpar-arro’ apenas dauden eskue
ezartzeko!
 · Cualquiera les echa mano! de ariscos y bravíos que están
Beaskin-go muxalak, zurda zaarrak bota’ eta kalpar-arro’ apenas dauden eskue
ezartzeko
· Echado ya el pelo de la dehesa, y con las crines al viento
Beatz txikiko ospelak estu artzen nau
· Me trae fastidiado
Beatza eskeini’ ta besoa artu
· Abusar de la generosidad del prójimo
Beatza eskeini’ ta eskua artu
· Abuso de la generosidad de alguien
Beatza ikusi, eta arra kontatu
· Exagerar
Beatzak agiri dituala dabil Manueltxo...; abarketa berriak artuko lituzke, ama!.
-Josiko dizkat biarko... -Beatzak? -Ara beste... argi-iturri!
· Habráse visto el agudo? Miren el espabilado! N.B. Referido a quien sale con una
impertinencia
Beatzak albait legun sartuaz’ ukitu dio kumeari burua, artzaiak. Burua noizbait atera
du’ ta an da guzia atzeti. Arkumearen jaiotza.
· Y allí viene tras de la cabeza todo su cuerpecito
Beatzak albait legun sartuaz’ ukitu dio kumeari burua, artzaiak. Burua noizbait atera
du’ ta an da guzia atzeti. Arkumearen jaiotza
· Metiéndole lo más suavemente posible los dedos
Beatzak korde-gabetuta daudela, suari erakustea’ gauzarik txarrenetako izaten da
· Acercarlos al fuego
Beatzak korde-gabetuta daudela, suari erakustea’ gauzarik txarrenetako izaten da
· Dedos congelados, ateridos, adormecidos
Beatzarekin beti bear ginduzke markatu oriek
· Señalarlos con el dedo; infamarlos
Beatz-arri asko idoroten dot nik’ arpidea erri onetan idigiteko
· Hallo muchos tropiezos; muchos obstáculos
Beatz-betean kenduko nioke ertza, ol orri
· Quitarle del borde el ancho de un dedo
Beatzek ez ezik ezpain eta mingainek ere berebat lan dute ardazketan’ aria
berdintzeko txori-lepo-bage
· Tienen otro tanto de trabajo
Beatzek ez ezik ezpain eta mingainek ere berebat lan dute ardazketan’ aria
berdintzeko txori-lepo-bage
· Para que el hilo salga uniforme sin nodos ni vientres
Beatzen artean biurtu fuerte! Arkakusoa
· Estrujarla entre los dedos la pulga
Beatzen ganean joan zan’ mutila non ete ebilen ikustera
· Fue de puntillas
Beatzetati bururaginoko gatx triste batek artuta galdu zan
· Cubierto de una plaga
Beatzetati bururaginoko gatx triste batek artuta galdu zan
· De pies a cabeza
Beatz-muturra aineko kezkarik ere eztiat
 · Ni pizca de remordimiento
Beatz-muturrak’ kordegabe dauzkat
· Insensibles
Beatz-muturraren arrik etzeukat, ori eginaz
· Ni el menor remordimiento
Beatz-puntakin ikutu ditu aurrak perla aiek zoratu-naian
· Loca de contenta
Beatz-txikia lotzeko trapu-gabeko jendea zan
· Pobres de solemnidad
Beatz-txikia lotzeko trapu-gabeko jendea zan... Ezergabekoak
· Pobres de solemnidad
Beatz-txikia’ zitalduta daukat ospelakin
· Lo tengo irritado
Beaz, ni artzen nauen neskek baino, uzten nauenak suerte obea eingo do?... .-Bai,
arrastok ezpaittu!... Zu artzen zaitun andrek’ asteen iru ostiela gutxienez izango
dittu!
· Ya lo creo que sí!
Beaz, ni artzen nauen neskek baino, uzten nauenak suerte obea eingo do?... .-Bai,
arrastok ezpaitu!... Zu artzen zaitun andrek’ asteen iru ostiela gutxienez izango
ditu
· Tendrá tres días de ayuno por semana..; tendrá semanas de tres viernes
Beazak, eman daiat ostiko bat!
· A ver si te doy un puntapié!
Beazuna?... Ezer dan onena, arropa beltzak garbitzeko!
· Lo mejor que hay para
Beazunez nastutako ardoa edateko eman zioten; baina aoan sartu nai izan etzuen
· No quiso tomarlo; beberlo
Bebil emaztea arrastaka batetik bestera, umeentzat bear danaren bila...: senarra ez
da estutzen
· Aunque la vea pasando mil trabajos por
Bebil inguru, lur biribila...!
· Dé vueltas y más vueltas...!
Bebilen munduen Juan-Soldau, baterik bestera; ta bere lagunek alde egin eutsenien’
gogaiti egin eban
· Se aburrió
Bebiltz bere eskuko!
· Que hagan lo que les dé la gana!
Bebiltz bere eskuko!
· Por mí, que hagan lo que quieran!
Bebiltz bere eskuko... Nai duzuenean’ ba zoazkete...
· Que se vayan libremente!
Bebiltza, bada emaztekiak ez-ezik, gizakiak ere beren bidez!
· Hombres y mujeres
Bebiltza gain-beera; urra bezate elkar atzapar-ortzekin!
· Luchen entre sí con garras y dientes
Bedar ustelak baino geiago balio ez dau lurrean dagoan guztiak’ aren begietan
· No es más que hierba marchita
Bedarduiak ipinteko’ lur ugari dago emen inguruan
· Para convertirlos en prados, o hierbales
Bedarra aurten’ urritxo; guztia bearrean dabiz urrean, artzainok
· Apurados, acongojados; en gran estrechez
Bedarrentzako sekulakoa da, emengo eguratza euritsua. -Bein gero sekulakoa! Emen’
berez azten dira bedarrak
· Ya lo creo que es el más propicio
Bedarretan’ inoz egon eztan-beste dagoala dinoe
· Como no ha habido nunca
Bedartzak lurrari geiago jaten dautso’ gariak jango leuskeon baino
· Le quita más savia o jugo que
Bedeika dakiola bere izena!
· Bendito sea su nombre!
Bedeinkazio au bein eman-ezkero’ bere kaltetan ezer egiterik etzegoan
· Era ya imposible intentar nada contra él
Bederako ergelkeria!
· Qué tontería pretender semejante cosa
Bederatzi duro lakaria’ ezta merkea, bera ere!
· Ya tan sólo el costo del celemín sale caro
Bederatzi durokoa jaso-ezkero’ jaskuntza aundia dago ganadu-jabearentzat
· Es una subida sustancial; deja mucha ganancia
Bederatzi eguneko lana’ bi pexo t’ erdi: aurreneko aldiz dirua jaso nuenean’ samalda
ederra iduritu zitzaidan
· No me pareció poca cosa
Bederatzi ilabeteetan’ eman zituen bi seme biroki
· A los nueve meses
Bederatzi lapur ikaragarri arrapau ditue Durango onetan
· Nueve terribles ladrones
Bederatzi mila ta piku arkin daukot
· Tengo en el haber
Bederatzi milionez on omen da
· Dicen que es rico de nueve millones
Bederatzi oinetan gora igotzeko’ amabost maila arrizko dauzka, guztiak puska
osokoak
· Todas de una sola pieza
Bederatzi orduak arte ez etorri!
· Hasta las nueve
Bederatzi orenetako irian’ eman zuen azken hatsa, ezti-eztia
· Expiró dulcemente
Bederatzi orenetako irian’ eman zuen azken hatsa, ezti-eztia
· Hacia eso de las nueve
Bederatzi seme aurrera ateratzen’ istilu gogorrak ikusi izan ditut...: erakutsi didate
begiak argitzen
· Ellos me han enseñado a espabilarme
Bederatzi seme ba daduzkat, okerrenean pasatakoak, pranko koskortzen asiak
· Ya en vías de desarrollo
Bederatzi semerekin alargun gelditzea’ ai zer erasoa! Aita batentzat
 · Qué terrible desgracia!
Bederatzi urte kentzen dizkiot aurretik Ixabel-i
· Le llevo nueve años. Tengo nueve años más que ella
Bederatzi urte kentzen dizkit neri atzetik Ixabel-ek
· I. tiene nueve años menos que yo
Bederatzi urte nituenian asi ninduten eskolan
· Me llevaron por primera ver a la escuela
Bederatzi urteko semea adineratzen zan bitartean’ erreinuan agintzeko eman zion
Filipo-ri
· Mientras llegaba a la edad conveniente
Bederatzi urtetarako’ aidean ibiltzen ninuten ardatzean ondo nekialako
· Me levantaban hasta las nubes...; me elogiaban mucho
Bederatzietan etorriko zala’ baina amabietan ere zantzurik ez! Erregeren itzekoa ez
da ori!
· Se ve que no es hombre de palabra
Bederatzietan oeratzen naizena’ n bidez’ amarretan joango nintzake egun orretan
· En vez de acostarme a
Bederatziurren bateko denbora izaten zuen erostunak’ kejarik baldin bazuen esateko
· Un plazo de nueve días
Bederatziurren ori’ andikiro egingo dabe
· Con gran solemnidad
Bederatziurrenak’ bein euskeraz, bein erderaz egiten dira, emen
· Unas veces... otras veces
Bederatziurrenean probaako eman bear nazu didazu beia... -Ez dizut emango. Nik’
dirua eskuan dala emango dizut beia
· Con dinero en mano
Bederatziurrenean probaako eman bear nazu didazu beia... -Ez dizut emango. Nik’
dirua eskuan dala emango dizut beia...
· Para nueve días como prueba
Bederazka’ oro dire bardin gezurti; bardin barne-beltz egosi; bai eta ez erraile
· Desleales, pérfidos
Bederazka’ oro dire bardin gezurti; bardin barne-beltz egosi; bai eta ez erraile
· Falsos, pérfidos, taimados
Bedialauneta ori nor zan, ez nundik-norakoa zan’ ez genkian
· No sabíamos ni quién ni qué era
Bedori ere izenaren jabe izango da’ ... ta askotxo bear duena... don Trifon?
· De buen saque
Bedori ere izenaren jabe izango da’ ... ta askotxo bear duena..., don Trifon?
· Hacer honor a su nombre; llevarlo bien puesto
Bedorrek ere ainbeste ezaguera bear luke!
· Ser comprensivo, condescendiente
Bedorren eretxi-bagarik’ ezta ezer egiten Ubideko errian
· Sin contar con vuestra merced
Bedorren Mesedea jakinaren gainean ifintera gatoz
· A informar a vuestra Majestad
Bedorren mirabeak eztigute uzten legua batez ere ur ematen bedorren etxeari
· No nos dejan acercarnos ni una legua de
Bedorri galde bat egin-naian gera
· Queríamos hacerle una pregunta
Bedorri ere, berritxuren batek berotu diozka belarriak...!
· Algún acusete le ha venido con chismes a vuestra merced
Bee ortik, eta bee emetik’ egunabarraz batera’ larrara doaz ardi ederrak
· Al asomar el día
Beea edo lur-ganea’ guztiz laban egoan, izotzaz
· El suelo, resbaladizo
Beea ezo-bakoa daukan edozein toki
· Subsuelo seco
Beeka daude larrean amaren deian, arkume txiki minduak
· Llamando a su madre
Beeko zuloak’ goikoarekin ba du inolaz arr-emana
· Tiene comunicación con
Beekoakaz adiskide izan nai eztabenak
· Con la gente o clase humilde
Beela egingo genuke geronek! .-Ori esan!
· Bien dicho! Qué vamos nosotros a ser capaces de hacer otro tanto!
Beela egingo genuke geronek! .-Ori esan!
· Este rato haríamos nosotros esa marca!... Buenos estamos nosotros para hacer esa
marca! En la competición al salto
Beela egingo genuke geronek!... orrek egin dun saltoa
· Este rato haríamos nosotros otro tanto...!
Beela emen naiz, ez noa urrutira-ta
· Vuelvo en seguida
Beela etorriko naiz...; baina beela ori’ oso berandu izaten da batzutan
· Ese luego tarda mucho en llegar
Beelakoxe batean’ bela beltzez bete zan inguru guzia, zeru-sapairik agiri etzala
· Al punto
Beelatxo da baina... onozkero ezta urruti izango
· Aunque todavía es pronto
Beelaxe diru-berrituko da, ori ekarri duna!
· Mal negocio hará ése! Vaya un género el que pretende vender!
Beelaxe iritxi emen-ziran sorginek, sail aundin’ eta dantzan ekin iskimila bateen
· En gran tropel
Beera dijoan ura gora dijoala esanda ere’ amen erantzuten diot
· Aunque niegue la evidencia; aunque diga el mayor desatino
Beera jetxiko det’ aldetik ikusteko era izan dedin
· Para que se pueda ver de cerca
Beerakoan’ barkatuko dizut; baina gorakoan’ oraindik ere batek-ainean segituko det
· Cuesta abajo renuncio; no puedo, por mis rodillas competir con nadie
Beerakoan’ barkatuko dizut; baina gorakoan’ oraindik ere batek-ainean segituko det
· No soy menos que cualquier otro; soy tan capaz como cualquiera
Beerakoan’ barkatuko dizut...; baino gorakoan oraindio...?
· Cuesta abajo, me ganarás a correr; pero lo que es cuesta arriba...?
Beerakoan’ barkatuko dizut...; baino gorakoan oraindio...?
· Cuesta abajo, podrás más que yo; pero lo que es cuesta arriba...? Ahí sí que no!
Beeraldera zijoazen iru anaiak, mailaka-mailaka’ animako gauzai zor zaien arretan
· Iban decreciendo por grados... en religiosidad
Beeratu egiozu iduna umeari, gaztetan: txikitati lotsea emoten badeutsazu’ inpernuti
librauko dozu
· Si le reprendes o corriges, si le infundes respeto
Beeratu egiozu iduna umeari, gaztetan: txikitati lotsea emoten badeutsazu’ inpernuti
librauko dozu
· Doblega su cerviz. Enséñale a obedecer!
Beetatik ibili bear’ ... eta goiko oinazeakin... ezin lagundu!
· No poder valerse de la cintura para mover las piernas, a causa del dolor
Beetatik ere ezin ibili zan, gaxoa
· No podía caminar; parálisis de piernas
Beetik asi ta erdiz-goitirainoko burni-barra sendo batzuk ezarri diozkate
· Hasta más arriba de la mitad
Beetik gora’ arnasea estutzen da
· Se acelera la respiración
Beetik gora biotzez begiratzen dio, bai, orrek!... katu goseak, oilasko erreari
· Con qué ansia le mira!
Beetik gora’ onenbeste bidean salto egin du
· Un trecho así; un trecho como éste
Beetik gora’ tarte aundi-xamarra dago ate-azpian; eta argia ikusten da
· Queda un espacio regularcito... y dejar pasar la luz
Beetik ikusiriko ez-gauzatxu onei goitik begiratu al-bageutse’ zeinbat egi elitzakiguz
guzurtuko!
· Cuántas falsedades se pondrían en evidencia!
Beetikan gora, malda pasa ezinik
· Sin poder repechar
Beetik-gora jotzan nau piparrak
· Me repite
Begi aiei’ gizonarena baino anditasun andiagoa zerien; eta geientsuak’ arras izututa’
angoak egin zituzten
· Se largaron de allí
Begi andia dautso gure amak zuen mutil orreri
· Le tiene mucha simpatía
Begi andituari esku-bizkarrak igurdika urten nintzanean
· Frotándome los ojos con el envés de la mano
Begi argia egingo dio
· Le mirará con agrado
Begi argiak bear dira’ eguzkitan-bere ikusteko
· Buena vista es menester para
Begi argiak ditu txepetxak; buru xanpala, moko tentea aurrera, korputza motxa,
anka laburrak, xaltokako ibilera
· Andar a saltitos
Begi argiak ditu txepetxak; buru xanpala, moko tentea aurrera, korputza motxa,
anka laburrak, xaltokako ibilera
· Ojitos vivos o centelleantes
Begi argiak ditu txepetxak; buru-xanpala, moko-tentea aurrera, korputza motxa,
 anka laburra, xaltokako ibilera
· Cabecita achatada; piquito tieso
Begi argiak iduki ditut beti’ Zeruak emanik
· Vista sana
Begi argiak iduki ditut beti’ Zeruak emanik
· Gracias a Dios
Begi argiakaz begiratzen eutsanan mutilak; eta eugaz ezkontzea uste izango jeuanan
· Te miraba con simpatía
Begi argiegia omen dute jende oiek: eztiran gauzak ere ikusterainokoa
· Que ve aun lo que no hay
Begi argiegia omen dute jende oiek: eztiran gauzak ere ikusterainokoa
· Vista demasiado perspicaz
Begi argikoentzat ere’ geiegi da San Agustinen argia; etzaio betaz-beta begiratu bear.
Nolatan egon begi lausoakin begira’ liluratu, kandutu eta itxutu gabe?
· Aun para ojos perspicaces
Begi argikoentzat ere’ geiegi da San Agustinen argia; etzaio betaz-beta begiratu bear.
Nolatan egon begi lausoakin begira’ liluratu, kandutu eta itxutu-gabe?
· Nublarse la vista; obnubilarse; ofuscarse
Begi argikoentzat ere geiegi da San-Agustinen argia: etzaio betaz-beta begiratu bear.
Aurkez-aurke.
· No se le puede mirar frente por frente
Begi asko zeuden’ zaldi eder aren irrika
· Era muy codiciado
Begi bat aski saldunak; ehun ez sobera erosdunak
· Le basta un ojo al vendedor; bien le vendrían cien al comprador
Begi bat goratzeari ere zer nai dudan ekusteko’ geiegi derizte
· Les parece demasiada molestia; no se dignan
Begi bat’ itxua du; ankatik errena da
· De un ojo no ve
Begi bat’ itxutua daukat, bestea elbarria
· El uno sin vista, el otro estropeado
Begi batetik artua dauka oso zearo lausoak zuen Joxe begi-bakar ori
· Tiene la vista completamente enturbiada del único ojo que tiene
Begi biak zorrotz ditio Xastianek eztai-zopari: katurik aragira ez da ain iratzarri
· La mira con ojos ávidos
Begi bien erdian erabiliko dituzu aginte onen itzak
· Las tendrás siempre a la vista
Begi biguinak zituen; beti batean edo bestean min izaten zuan
· De ojos delicados, enfermizos
Begi bik’ ikuskizun bat dauke; belarri biak sentzun bat; usain bakarra sur-zulo biak;
zeru lurrak’ bat Jaubetzat
· Una misma imagen visual
Begi biko zubi trosko batekin batuta dago atx andi au’ legorrari
· Puente de dos arcos
Begi biko zubi trosko batekin batuta dago atx andi au’ legorrari
· Unido a la tierra firme
Begi ederra du ta guztiz argia nere maiteak
 · Tiene hermosos ojos
Begi emozu egia huni
· Medita bien en esta verdad
Begi erdi-geundu ta leusotuak daukazanak zelan zuzen gauzak ikusi?
· Ver las cosas tal como son
Begi erdi-geundu ta leusotuak daukazanak zelan zuzen gauzak ikusi?
· Vista nublada
Begi eriak’ ez dezake jasan argi osorik
· No puede soportar la plena luz
Begi erneak ditu, gorputz tentea, txit buruzpide argia... Txantxagorriak
· Instinto muy despierto de buen gobierno
Begi ernekoa da...: txarra bereziko du onaren tartean
· Tiene buena pupila
Begi ernekoa da...: txarra bereziko du onaren tartean
· Ya sabrá escoger
Begi gaitzez behatzen zerauen’ arnora emanak ziren guztiei
· Veía con malos ojos a
Begi gaiztoz ikusten nautenak ba dira, apaiz oen artean
· Quienes no me pueden ver
Begi gaziik zeuzkan goiz artan...: berriz ere egin zako ondoeza -nere artean
· Me dije para mis adentros
Begi gaziik zeuzkan goiz artan...: berriz ere egin zako ondoeza -nere artean
· Ojos alterados, irritados. Mirada de loco
Begi gora-beera batean
· En un abrir y cerrar de ojos
Begi gutxi egiten dio nunbait ango jendeak apaiz orri
· Goza de poca aceptación
Begi guziik eztue batean negar egiten Etzazu negarrik egin; gero poz izango dezu
· Consuélate: ya vendrán tiempos mejores
Begi guztiak eztabe negar egiten egun baten
· La risa, como el llanto, va por barrios
Begi ilunak eta bista laburra daukaguz, geure paltaak ikusteko
· Nos falta luz en los ojos
Begi itxi-idegi baten aienatu jaken txoria
· Se les desapareció en un abrir y cerrar de ojos
Begi itxi-ideki bateko ikustea geiago da ikasteko’ berba luzeaen jarduna ta ekina
baino
· Una larga exposición verbal
Begi itxi-ideki bateko ikustea geiago da ikasteko’ berba luzeen jarduna ta ekina baino
· Una experiencia instantánea
Begi itxi-idiki bat egin nai nikek
· Querría echar un sueñecito
Begi ke-bereak daukoz
· Ojos sensibles al humo; irritables
Begi loreak ditu
· Ojos dulces
Begi okerra eta begi zuzena
 · Ojo bizco y ojo sano
Begi ona daust orrek niri... Begi ona dautsat nik orri
· Me tiene cariño; le tengo cariño
Begi ona egiten jako liburu oni, bizkaitarren artean
· Se le dispensa buena acogida
Begi onak’ eta alkar ikusi ezin: gauzarik tristiena
· Rivalidad envidiosa
Begi onak’ eta ezin ikusi
· Incomprensión, obcecación
Begi onak jarriko ditu arek, datorrenean!
· Bueno se va a poner!
Begi onak jarriko dizkio etortzean!
· Con qué ojos de codicia le mirará!
Begi onez ikusiko ote dute umeak? Ugazama
· Falta saber si la aceptarán
Begi onik zuhurrak nihoiz ez diote’ apaintza sobraniei geiegizkoei
· El hombre sensato nunca los ve con buenos ojos
Begi on-onez ez dute ikusiko legegai au guzia ezkertarrak; baina Iruinan ikastearren’
etsi dezakete
· Pueden admitirlo provisionalmente
Begi ori zorrotz ibili, mutilak!
· Andad alerta! Mucha vista! Ojo con distraerse!
Begi ori-gorriak zituen oilarrak, mokoa makurra; atzeko lumak jo nai zioten burua’
zintzilik goitik beera
· Casi le alcanzaban la cabeza
Begi ta belarriak atseginez ase-ase izten dauzan jaia
· Delicia de ojos y oídos
Begi ta belarriak etxera zaizkio’ barreneko lotsaren marrua aditzeko
· Se le vuelven hacia su interior los sentidos
Begi txarra jarriko diote basarritarrak zezen orri
· Mirar con malos ojos
Begi txarrak jota dago ori
· Es muy desgraciado... Está aojado
Begi urdin-txuriak’ argi-gaberik dauzka kasikan, uso polit orrek
· Vista nublada. Candor perdido
Begi zearrez begiratu gaitu
· De soslayo
Begi zorrotzez begiratzen didate, ta saieska bezala
· De reojo, de soslayo
Begi zorrotzez begiratzen didate, ta saieska bezala
· Mirar con malos ojos
Begi zorrotzez begiratzen didate, ta saieska bezela
· Me miran fijamente
Begi zorrotzez begiratzen dirate, ta saieska bezela
· Como de soslayo
Begi zorrotzez begiratzen dizu
· Con severidad
Begi zuriak egiten diozka
· Le mira con cariño
Begi zuri-gordin-zorrotzekin norbaiti begiratzea
· Con ojos airados
Begia argia daukate. Txardina onak dira
· Tienen claros los ojos. No mortecinos
Begia begiaren, hortza hortzaren
· Ojo por ojo, diente por diente
Begia bete zidan’ ikusi nuaneko. Soineko ark
· Me gustó
Begia betetzen duun gauzarik ba al dago ba, arrandegi ortan?
· Hay algo que valga la pena?
Begia bezelako egia
· Una verdad que salta a los ojos; evidente
Begia bezelako egia, orixe!
· Una verdad como un templo...; una verdad que salta a los ojos
Begia bezen minbera
· Susceptible, irritable
Begia bezen minbera
· Mucha sensibilidad o vidriosidad
Begia bezin zierto nekitxian’ gu etorri-zai egongo zala
· Estaba segurísimo de que
Begia deutso gure semeari. Begiko dau gure semea
· Le tiene simpatía a nuestro hijo
Begia etzitzaioken txoro jarri, diru-pila ura ikusi zunean!
· Cómo le bailaron los ojos! Qué contento se puso!
Begia galdu zaio asto gaxoari; eta leio itxia ikusi diolako utzi du ijitoak erosi-gabe
· Porque ha observado que estaba tuerto
Begia gose,... ume onek
· Traga con los ojos; tiene más ojos que estómago
Begia ibil-ahala liburuan ikasten dautzu
· Lo aprende todo con suma facilidad, rápidamente
Begia ilun daukanean abereak eta jatekoari nekez oratzen deutsanean
· Comer con desgana
Begia ilun daukanean abereak eta jatekoari nekez oratzen deutsanean
· Mirada apagada, triste
Begia itzultzeko artean egin dute
· En un abrir y cerrar de ojos
Begia jota dauka neskatxa orri
· Le tiene puesto el ojo
Begia luzeago, tripak baino
· Comer con los ojos. Servirse más de lo que puede uno comer
Begia noraino’ gogoa araino Ikusteak’ gogoa sortzen: jateko, erosteko...
· Tras los ojos va el deseo
Begia-bete lan daukagu etxean
· Abrumados de quehacer
Begiak agor, pultsuak geldi...’ ozta-ozta bizi nintzan
 · Secos, enjutos los ojos
Begiak alkarri begira eduki bear al ditugu, ezkelak bezela?
· Atisbarse unos a otros; acecharse
Begiak altxatzeko kelmenik gabe ibiltzen da geroztik arreba gaxoa
· Sin atreverse a levantar la vista del suelo avergonzada
Begiak argi zeuden, Udarregi nun zan
· No dejaban de observar por dónde andaba U. No le perdían de vista
Begiak argitu egin baititu geroztik jendeak...!
· Ya no es tan ingenua la gente
Begiak argituta jarriko da ori entzutean
· Radiante de gozo. Se pondrá muy contento
Begiak armaturik eta sudurra jasorik jarri zan zakurra’ bere laguna ikustean
· Con los ojos despiertos y el hocico levantado
Begiak arpegian eta belarriak aldean dituzanak’ beingo baten dakutsu au
· Quien tiene ojos y oídos
Begiak’ asko ikusi nai du, ta gutxi sufritu
· El ojo no se sacia de ver, pero es muy sensible. N.B. Juego de palabras con las dos
acepciones del verbo ikusi: ver y sufrir
Begiak’ asko ikusi, ta gutxi sufritu egiten du
· El ojo es órgano muy delicado
Begiak ba eta ez duzue ikusten? Beharriak ba eta ez duzue aditzen?
· Teniendo ojos no veis? Teniendo oídos
Begiak beerontz makurtuta egoten dira
· Con la vista baja
Begiak beluriturik, eta burua ederki apaindurik’ leio batean jarri zan, erregeari
begira, Jezabel
· Maquillados los ojos
Begiak bete lo egin det
· He dormido un poquitín
Begiak bete-betetzeko bestekoxea da olerki au ere
· Plenamente satisfactorio
Begiak betetan jakez neska-mutilei: eztakie besterik’ esku biakaz aurrera’
ezkondutea baino
· Se ofuscan, se ciegan..., no quieren saber otra cosa
Begiak betetan jakez neska-mutilei: eztakie besterik: esku biakaz aurrera’
ezkondutea baino
· Decididamente, a todo trance
Begiak betetzeko zuaitza da benetan, zuaitz ori, zerbait azi-ezkero
· Es un árbol sumamente vistoso
Begiak beti bereganantza ditu, goizean Jauna artu bailu
· Siempre recogidos reflejados hacia sí
Begiak bildu’ ta ixil-ixil gelditu: orra zer egin zuen
· Bajar la vista, cerrar los ojos
Begiak bildu’ ta ixil-ixil gelditu: orra zer egin zuen
· Permanecer en silencio
Begiak bilduz, gogoa garaituz, asmoak zuzenduz irabazten ditu ango atsegin garbiak
· Recoger, recatar la vista
Begiak botatzeko zorin ibiliak dira neskatila bi’ Aberri noiz agertuko... Danon mutil,
an ere, i...! ... Zer arraio ematen diek neskatilai?
· Idolo de todas las chicas
Begiak botatzeko zorin ibiliak dira neskatila bi’ Aberri noiz agertuko... Danon mutil,
an ere, i...! ... Zer arraio ematen diek neskatilai?
· Mirando ansiosamente; buscando con los ojos
Begiak busti zeitzan, nigarra jauzi zeikan, zitzaion
· Se le humedecieron los ojos; le saltaron las lágrimas
Begiak ditu, amak bezala’ zeru-zola bezin urdin. Alaba Kattalin-ek
· Color de cielo
Begiak ditu izarra bezin argi; eta ximixta bezin zalu. Pilotari horrek
· Vista perspicaz y rápida
Begiak epelduta egoten zan, ezer esan-barik
· Con los ojos entornados. Medio cerrados
Begiak eten bearrean emen nabil’ noiz ote dakarren zure izena paperak
· Aquí estoy todo ojos
Begiak ez ditu arrotzen, izketan ari danean ere’ biotzez umil eta otzan dan Onek;
beregana biltzen ditu
· No dilata los ojos al hablar
Begiak ezin ertsi, gauza batzuk ez ikusteko
· Imposible cerrar los ojos a la evidencia
Begiak ezin jaso dituztela ikara daude
· Levantar la vista
Begiak goititu ta beititu
· Levantar y bajar la vista
Begiak iges egin nai zioten Patxiri, gauza eder aiek ikustean
· Se le iban los ojos de codicia
Begiak ikusi-ala’ elurrez zuri-zuri agiri zan
· Todo cuanto alcanzaba la vista
Begiak iste-idekitze batean
· En un abrir y cerrar de ojos
Begiak itxi ta burua argitu nai luke’ zimurra ateraz kopetan... zerbait esateko
· Frunciendo la frente
Begiak itxita-be’ naiago dot edozein, ori baino
· A ciegas...; sin la menor duda; sin vacilación
Begiak itxututa egoten da tranpan. Gezurretan
· Fingiéndose dormido
Begiak jartzen dizkat’ malkotu naian
· Ojos llorosos
Begiak koskoan sartu zaiozka
· Hundirse los ojos en las cuencas
Begiak lanbrotu zaiozka
· Se le ha nublado la vista
Begiak larri-larri dituala atera da ardandegitik moskorra
· Con los ojos brillantes, relucientes
Begiak larri-larri dituala or dabil, masailak pintatuta
· Con ojos saltones...; que parece van a saltar de sus órbitas
Begiak lauso letzakena da’ aren lepoko katea
· Es capaz de deslumbrar a cualquiera
Begiak leku batean zorrotz jartzen zituen
· Clavaba fijamente la mirada
Begiak leku goragoan egonagatik oinak baino’ begiek ezertan dadutzate oinak
· Los tienen en consideración
Begiak lodi, lodun’ jetxi da nekez, alper arrano au, errot-arriari eraitera
· Con ojos soñolientos
Begiak loratu zaizkio... kontu egiozue mutil orri!
· Ya se está poniendo alegrillo del vino
Begiak lurrerantza bildu ote zituan? Uste izateko da...; ta alditxo bat orrela egon zala
· Bajar la vista
Begiak lurrerantza bildu ote zituan? Uste izateko da...; ta alditxo bat orrela egon zala
· Es probable; es de creer
Begiak lurreratuta’ ondra guzi aiek lotsagarri zitzaizkala zirudien
· Como si le causaran rubor
Begiak lurreti gora jasoten azartu ezinda egoan
· Sin atreverse a levantar la vista
Begiak luxe-luxe, beren askaetatik irten-bearrean zeuden Kristori begira
· Con los ojos fuera de sus órbitas
Begiak luzatu zituen-batean’ iru gizon ikusi zituen
· Tender la vista
Begiak malkoz betean zion: Zuen kontua nik eman beat Josafatera joatean. Eman
bear det.
· Con los ojos anegados en llanto
Begiak malkoz betean zion: Zuen kontua nik eman beat Josefatera joatean. Eman
bear det
· Responder de. El Día del juicio Final
Begiak malkoz iturri eginik’ damu gaitezen benetan!
· Llorando a lágrima viva
Begiak negarrez beteak zeduzkatzien
· Anegados en lágrimas
Begiak’ negarrez bete-bete zitzaizkan
· Se le llenaron de lágrimas
Begiak nora ditun’ an du zizta doi-doia, Bekain-ek
· Donde enfila la vista, allá va su proyectil
Begiak pozikan diz-diz egiten diotela’ karta eskatzen du
· Reluciéndole los ojos de contento
Begiak txilotu jataz’ ... ta laster dot bekanekoa
· Se me han entornado los ojos... Se me cierran
Begiak txilotu jataz’ ... ta laster dot bekanekoa
· Pronto me vendrá el sueño
Begiak zabalik emon euskuzan Jaungoikoak, ikusteko
· Nos dejó los ojos abiertos
Begiak zabalik’ erbiak lo egiten
· Es de prudentes estar siempre alerta
Begiak zabalik jaiotzen dira oraingo umeak!
 · Vienen muy despiertos!
Begiak zabal-zabal eginda erantzun eustan
· Con ojos de asombro
Begiak zabal-zabalik begiratuten eutsen
· Con asombro; atónitos
Begiak zerura altxatzeko ere gai etzala ezaguturik’ bere bularra damuaren pasioz
jotzen zuen
· En fuerza de su dolor
Begiak zohardi’ han zagon jendea beha
· Con los ojos bien despiertos. ?
Begiak zoratzeko eran ipini jantzi zuen, bere alaba’ al zuen ondoena apainduta
· Del modo más fascinante
Begiak zorrotz, adiskide, mendian zabiltzanean!
· Mirar bien donde pisas!
Begiak zorrotz-zorrotz nituala begiratu nien
· Los observé con fijeza
Begiak zur eukazan katuak ipinita’ joango ete zan etxekoandrea lapiko ondotik
· Tenía atentos o fijos los ojos
Begiak zuringoz-goiti itzuliak dauzke
· Poner los ojos en blanco
Begiak-arrai behatuz’ zoin den eder gau beltza!
· Mirándola con ojos serenos. Alegres
Begiak-zorrotz begira zak balkoi ta leio aetara!
· Fíjate bien; observa con atención
Begian aurrean daukagun egia da’ danok erabatean izkiratutea’ azkozaz dala garbi,
obe ta errezagoa; ta orren bearrean gagozala
· Escribir todos uniformemente
Begian sartu jako gure aitari
· Le ha tomado simpatía nuestro padre
Begiaren itxi-edegi baten erre zitueen Pentapoliko lau ziudadeak, ogetaz legua-bideak
luze eukezanak
· Que tenían más de veinte leguas de longitud
Begiaren itxi-edegi baten erre zitueen Pentapoliko lau ziudadeak, ogetaz legua-bideak
luze eukezanak
· En un abrir y cerrar de ojos
Begi-argi dago gab-au
· Esta noche está clara
Begi-argia, aspaldiko partez, topau dot gaxoa
· De buen semblante
Begi-arte ona egin euskuen
· Nos hicieron buen recibimiento
Begi-arte tristea agiri eban gaur zuen gizajoak
· Tenía semblante triste
Begi-aurrean dago
· A la vista está; está claro
Begi-aurrean daukat Maiteinoren esku-lana lio-lana: gaurgero ornitu dizu ezkontzeko
on dana
 · Ya habrá reunido para esta fecha
Begi-aurrean daukat Maiteinoren esku-lana lio-lana: gaurgero ornitu dizu ezkontzeko
on dana
· Lo suficiente para su arreo
Begiaz igaro dot zure liburutxoa...
· Le he dado un vistazo
Begiaz ta egiaz, Jauna’ Zure azkeneko zori onen berri jakin bear lukee mundukoak:
Zu ondo ezagututa’ ezin dateke ez bilatzea
· Deberían conocer realmente...; con toda certeza
Begi-azpiz behako bat guardari luzaturik’ bere buruari derasa
· Dirigiendo disimuladamente una mirada a
Begi-bakarra dala astoa ta, erostunak nai ez... Begi baten joan-etorriagatik orrenbeste
istilu!
· Tanta historia por un ojo!
Begi-bakarra dala astoa ta, erostunak nai ez!... Begi baten joan-etorriagatik
orrenbeste istilu!
· Total por un ojo...!
Begi-barrenak beztuta..., gaurko neskatxak
· Maquilladas
Begi-bazterrez behatzen dio erretorak Kixkil-i...; begiak hesten’ eta pilota eman-ala
botatzen
· Le mira con el rabillo del ojo
Begi-bazterrez behatzen dio erretorak Kixkil-i...; begiak hesten’ eta pilota eman-ala
botatzen
· Le tira la pelota con toda su fuerza
Begi-begietan daukat aren planta
· Como si lo estuviera viendo
Begi-begira jotzen dit eguzkiak’ leio ori zabaldu-ezkero
· Me da directamente en los ojos
Begi-begitan artuta gaukaz
· Nos aborrece; nos tiene entre ceja y ceja
Begi-begitik sartu eutson burduntzia
· En mitad del ojo
Begi-betagarria da zuen baratzea
· Es encantador
Begi-bete betean ikusten dot nik ori
· Lo veo perfectamente
Begi-bitarte ilun lausotuta eukan neskatileak, baina begirada bat bai, bigunagoa!
· Rostro tristón sí, pero una mirada tan tierna!
Begi-bitarte tristea zeukak osabak aspalditxoan
· Mal aspecto
Begi-bitarte txarra ekarri du oraingoan
· Mal aspecto de salud
Begi-bitartean irakurri zizkion semeari biotzeko saminak
· En el rostro
Begi-bitartean irakurri zizkion semeari biotzeko saminak
· Las penas del corazón
Begidazu ukutu!
· Cuidado! no vayas a tocarme!
Begie baino gurago dau
· Lo desea con afán
Begie-bete lan ba degu egunotan... Ezin egin-ala lan
· Sobrecargados de quehacer
Begi-emanik dauzkat neretakoak
· Ya tengo escogidos
Begi-emanik dauzket neretako pagoak
· Ya los tengo escogidos; ya les he echado el ojo
Begien aitzinean eztezakete ikus gure etsaiek eskuara: poxolu dute ezin gehiago
· No lo pueden ver; lo aborrecen. Les estorba a más no poder
Begien aitzinean zitudala iduritzen zait
· Me parece que te estoy viendo
Begien aurrean baitauka arek triste eukitzekoa’ ezin gozatu nai bezela!... Tristagarria
· Motivo de pena
Begien aurrean dagona baino eztogu esango
· Lo que es público, lo que está a la vista
Begien aurrean dagona, nola ukatu?
· Cómo negar la evidencia?
Begien aurrean dakusku argiroki’ emengo lurrean zapuztutzen ez dirala ango
landareak
· A la vista está que
Begien aurrean dakusku argiroki’ emengo lurrean zapuztutzen ez dirala ango
landareak
· No se resienten o marchitan; no aborrecen nuestro terreno
Begien aurrean daukagun egia da’ danok erabatean izkiratutea’ askozaz dala garbi,
obe ta errezagoa; ta orren bearrean gagozala
· Eso es lo que nos hace falta
Begien aurrean daukozue’ lantegi orretako langileai zer jazo jakeen
· A la vista está... Ya veis
Begien aurrean emakume ura ikusita’ sutu nintzan
· Ante mis propios ojos
Begien bistan dago’ zeren ondoren dabilen
· A la vista está
Begien ertzera negarra datorkiola jartzen da, ori esatean
· Le asoman las lágrimas
Begien goiti ailtxatzeko asko lukeien bitartea ere’ nahiago luke, mundu guztia baino.
Ifernuan dagoen batek.
· Alzar los ojos
Begien goiti ailtzatzeko asko lukeien bitartea ere’ nahiago luke, mundu guztia baino
· El tiempo suficiente para
Begien itxidigi baten zoaz orti atxina’ inon lotu-barik
· Sin detenerte en ninguna parte
Begien itxidigi baten zoaz orti atxina’ inon lotu-barik
· Vé por ahí adelante!
Begien itxi-idiki batean hura ekuste utsa’ asko izango litzake, infernuko neke guziak
 gozatzeko
· Para aliviar todos los sufrimientos
Begien oarrez azi daroa artoa... Doniane-goizez.
· El maíz suele crecer a vista de ojos; perceptiblemente
Begien zoragarria zan-ibar zabal ura artu zuen beretzat
· Delicia o encanto, de los ojos
Begietako gauza da
· Es cosa evidente
Begietako lotutasuna edo modu ona eskatzen zaio, komulgatzera dijoanari
· Vista recogida
Begietan dago’ nok egin daben
· A la vista está
Begietan emongo eutsan, bizi zan artean, bere gaistakeriagaz
· Le daría en rostro
Begietan eukita ere’ etzun fijo... ainbeste maite zuan
· Aun teniéndolo a la vista; aun teniéndolo delante
Begietan zaukan aspaldian Mari-Eder, Katalin Kantabre-k
· Le había tomado ojeriza desde hacía tiempo
Begietan zeukaten maki sendatua
· A la vista, ante los ojos
Begietan zuten orduko’ Jerusalen-go bidea
· Ya tenían a la vista el camino de
Begietan ere’ ezagun izaten zaio, zerbait izan duunean. Ezagutu izaten zaio
· Hasta en los ojos se le nota
Begietara datorkio mundua’ ta agertzen diozka bere edertasun txarrak
· Representársele; presentársele a la vista
Begietarik ezin-utzizkoa da liburua
· No se cansa uno de verlo; es sumamente atractivo
Begietatik amurru baltza dariola’ arterik artu ezinik dabil
· Lanzando miradas de odio
Begietatik eta gogotik utz dezake amak besoetako bere umea; baina nik etzaitut
utziko zu
· Perder de vista y olvidar
Begietatik ilarrak langoxe negar-anpuluak jausten jakazala ebilen
· Lágrimas como garbanzos... Llorando a lágrima viva
Begietatik kendu dogu, noz edonoz!
· Por fin ya hemos acabado con el fastidioso negocio o trabajo
Begietatik sua darie
· Despedir fuego
Begietatik sua ta garra dariotela ibili oi-dirade etxerik-etxe
· Echando chispas; ciegos de ira
Begieztatu al duzu baso ori?
· Revisar, inspeccionar
Begi-gorri ba dator Aiton Olentzaro
· N.B. Alusión al legendario personaje pantagruélico
Begi-gorriik erakutsi zizkanean’ nai zuun guztia aterazi zion
· Mostrarle las monedas de oro
Begiik argi-argi eginda dago, txoria arrapa-naiean
· Con el ojo avizor
Begiik ateratzeko zorian ekin zion
· Hecho una furia
Begiik beteko dizkitzun gauzak ikusi-gabe, etzera etorriko
· Agradables a la vista; placenteras. No dejarás de mirar si hay cosas que te agraden
Begiik bota-bearrean, an egon ginan aen zai, egun guzin, zubi-muturrean
· Aguzando la vista a lo lejos, a ver cuándo llegaba
Begiik bota-bearrean, an egon ginan aen zai, egun guzin, zubi-muturrean
· En el extremo del puente
Begiik botatzen dago
· Con ojos de envidia...; o de codicia
Begiik botatzen dago dana ikusi naiean
· Está todo ojos, ansioso de ver lo que hay
Begiik botatzen egoten ziran’ porru-mutur ua eltzetik noiz agertuko zan
· Todo ojos; ansiosos, ávidos
Begiik zimur-zimur eginda begiratzen zuun
· Aguzando la vista
Begiik-bete lo egin bear det oraintxe
· Dormir sosegadamente
Begi-iste batean’ ateetan gendun gure apaiza
· Al instante; en un abrir y cerrar de ojos
Begi-iste-idekitze batean begiratu nion bein Jesus-i
· En un abrir y cerrar de ojos
Begi-itxitan sartzeko modukoa du jostorratz onek, begia, Zabala
· Hasta un ciego podría enhebrar
Begi-itxuan batera ta bestera makilaka
· Anda dando palos de ciego; anda a ciegas
Begi-itxutan asmatuko nikek arako bidea
· Con los ojos cerrados
Begijatik malkuak zintzilik, penaz beterik dabiltza askotan
· Llorando a lágrima viva
Begik argitzen eztigue utziko jende oiek
· Desde que se hizo dueña esta gente, se desterró de aquí la alegría
Begik malkoz bete-betean esan zigun
· Con los ojos arrasados en lágrimas
Begiko makarra baino gutxiago ikusi nai zuten
· No le podían ver...; le aborrecían
Begiko makarra ere eztio opa
· Es muy tacaño con él
Begiko nekea du arakin Potxolok, aizto-zorrozten’ noiz-bein zimurka laztuz
bekaineko ilea
· Tiene que esforzar la vista
Begiko nekea du arakin Potxolok, aizto-zorrozten’ noiz-bein zimurka laztuz
bekaineko ilea
· Frunciendo las cejas
Begiko ninia bezela maita dezun edozer gauzak galbidea ematen badizu’ lagatzera
 beartua zaude
· Si te pone en peligro de perdición
Begiko niniak pitsa baino’ begietan artuagoa daduka Jaunak’ den obenik txikiena ere
· Aborrece más el pecado de lo que aborrece la niña del ojo una mota
Begiko niniak pitsa baino’ begitan artuagoa daduka Jaunak’ den obenik txikiena ere
· Aborrece más el pecado de lo que aborrece la niña del ojo una mota
Begiko zakarra bainan geiago ez nau ikusi nai
· No me puede ver ni en pintura
Begiko zakarra baino geiago ezin ikusi du
· No lo puede ver ni en pintura
Begiko zakarra ere naiago du ikusi. Lengusua baino
· No la puede ver en pintura
Begiko zikina baino geiago eztu ikusi nai
· Le es antipático; no le puede ver
Begiko zikine baino geiago eztute ikusi nai
· No lo puede ver en pintura
Begi-luze
· Curioso; fisgón
Begi-luze batek zion’ ba zela elizan 425 bazko-egile
· Un curioso, un observador
Begi-luze batek zion’ ba zela elizan 425 bazko-egile
· Comulgantes por Pascua
Begi-luzeka egon zerate, zer ekarri ote dion
· Mirando con ojos curiosos; o con ojos de envidia
Begi-mingarrija atera du orain ere gure mutilak
· Manzana de la discordia..., o causante de envidia
Begi-nagizu zelan zure oinetan eskatzen deutsudan belauniko...!
· Mira cómo...!
Begi-ondo beltzak dituzte gure ardiak, eta ezkerreko beharrian xarde poilit bana
· Una bonita muesca cada una
Begi-ondoan ezkerraz jo zuben’ diru gutxi bildu zuelako
· Le dio un cachete con la zurda
Begi-ondoan neri kristau-sinale au utzita’ aldegin zikan Inglaterrara... Au zala’ ba
dituk amasei urte
· Dejándome esta marca cicatriz, este recuerdo
Begi-ondoan neri kristau-sinale au utzita’ aldegin zikan Inglaterrara... Au zala’ ba
dituk amasei urte
· De esto, hace ya 16 años
Begi-ondoko bat nai al dek?
· A ver si te doy un puñetazo!
Begi-ondoko beltzak dituzte gure ardiak, eta ezkerreko beharrian xarde poilit bana
· Sus cercos de ojos son negros
Begiondoko ederrak emon ei ebezan biak elkarreri
· Buenos mamporros
Begipeak ubel dauzka gure alabak
· Tiene ojeras
Begira! Arrapatzen baaut gezurretan’ gogoango dek betiko, mokor ezur orretan!
 · Te vas a acordar de mí toda la vida...!
Begira asi zan’ eta buruko aldean sut-opil bat ikusi zun
· Se puso a mirar
Begira aztien itzekin!... Joku-aurreko igertze orrek’ ez dik gauz onik berekin!
· Cuidado con los vaticinios de los adivinos!
Begira aztien itzekin!... Joku-aurreko igertze orrek’ ez dik gauz onik berekin!
· No traen cosa buena; no son de fiar
Begira bada zetan geiagotan uts-egin daroazun
· En qué más sueles faltar; en qué otras cosas
Begira bakotxak’ nondik asmetan dan argalagoa!
· En qué se siente más débil moralmente
Begira begio bakoitzak bere bizitzari’ eta arkituko du negar egiteko gai asko
· Examine cada uno su propia vida
Begira, begira... orren askai ederreko arrantzaleak!
· Qué bella estampa la de...!
Begira beu bat-bederak’ sobera gehiegi haserretzetik!
· Guárdese cada uno de
Begira beute’ eneganik urrundu direnak! Zorigaitz hekeri aeri!
· Desgraciados de ellos!
Begira beute’ eneganik urrundu direnek! Zorigaitz hekeri aeri!
· Ay de aquellos que...!
Begira beza, jauna, nolakoa izango zan nere poza’ oinez ekusi nuanean nere biotzeko
laztana. Ainbeste denboran elbarri egona
· Figúrese Vd. cuál sería mi gozo!
Begira bezate gurasoak’ zer lotsatakoak diran beren seme ta morroiak, eta zer
jenderen artera joan litezkean
· Qué respeto son capaces de inspirar
Begira bitez eliza-gizonak’ haragiaren lohian sartzetik eta hidoiztatzetik
· Guárdense de enfangarse en
Begira bitez oien obrak’ eta berak erakutsiko dute zertzuetakoak diran
· Lo que son; qué traza de gente son
Begira, bizitza ateratzeko modua ikasteko ongi saiatu zeran?
· El modo de ganarte la vida
Begira, buruz utsen bat egin eztezazun! -Ain ustzat nauka, jauna?
· Cuidado, no vayas a errar!
Begira, buruz utsen bat egin eztezazun! -Ain ustzat nauka, jauna?
· -Me tiene por tan inútil, por tan torpe, su merced?-
Begira daude sehiak morroiak’ noiz itzuliko zaien bere nausia ezteietarik
· Están alerta esperando
Begira ea guzurrik erne deutsazun inori...!
· Calumniar
Begira egiok ire anka baldarrari...!
· Fíjate en tu pata coja
Begira egiozu ondo buruti beatzetara atso animabako oni!
· A esta vieja sin conciencia
Begira egiozu ondo buruti beatzetara atso animabako oni!
· De arriba abajo
Begira egizu’ ea soinerako ta oinerako ta zorakerietarako’ bear dan baizen geiago
gast-arazo deutsezunez gurasoai’ neba-arreben kaltean
· Para el vestido y el calzado
Begira egon diranak’ barreka okertuta dabiz
· Se retuercen de risa
Begira egon ginan’ aiek gure ondora arte
· Estuvimos esperando
Begira egon ginan’ aiek gure ondora arte
· Hasta que se llegaron cerca de nosotros
Begira emen’ ea inoren bizitzako gauzaak jakin-ezinik edo basterretako ereziak eta
errondoak batu-ezinik ibili zareanez
· Afanoso de enterarse de vidas ajenas
Begira emen’ ea inoren bizitzako gauzaak jakin-ezinik edo basterretako ereziak eta
errondoak batu-ezinik ibili zareanez
· Afanoso de recoger los cuentos o chismes del barrio
Begira emen’ ezteguetara joanda ardoan jausten zareanez!
· Incurrir en el vicio de la bebida
Begira emen, len eginiko okerra gogoratuta, atan-atan gogoz egon zaranez!
· Detener en ello el pensamiento intencionadamente; con advertencia
Begira erori!... Begira neri olakorik egin!
· Cuidado, no caigas! Cuidado con hacerme semejante cosa!
Begira ez dezazula zerorrek galdu anima’ pozoi ilgarriz!
· Veneno mortal
Begira! ez gero eskatu neri beinere beste orrenbeste!... ez det egingo-ta
· No me pidas más semejante cosa!
Begira ez ote dabilan aitzaki-bila nere aurka, errege ori
· No estará buscándome querella?
Begira ez ote zabiltzan oker!
· Cuidado, no vayas a estar equivocado!
Begira ezagun da gizona, eta bekoz-bekotik ezagutzen da adimenduna
· Por el aspecto del semblante; por su mirada
Begira ezak etxea...; begiraturen hai hau etxeak
· Cuida la casa, y la casa te cuidará
Begira gelditzeko betarik etzegon: saietsetik labana atera’ ta lepotik bururaino sartu
zion, katamotzari
· No había momento que perder
Begira gero damutu eztakizun abarkak erretzea! Bigar edo etzi arki zindezke
premian
· Mira no te vaya a pesar algún día!
Begira gero, gogortxo ez ote dan orrenbesteraino!
· Cuidado, no vayas a exasperarla!
Begira gero, Mari, ikuturik-bere egin kutxatxo orri!... .-Ez adi estutu, Peru! argia
sartzeko-bestean zabalduko joat... Inok etxok jakingo
· Sólo lo suficiente para que entre la luz...; sólo un poquitín
Begira gero, Mari, ikuturik-bere egin kutxatxo orri!... -Ez adi estutu, Peru! argia
sartzeko-bestean zabalduko joat... Inok etxok jakingo...
· Ojo con tocar esa cajita!
Begira gero!... Nun-nai egiten ditue amak seme onak!
· Cuidado! No te fíes demasiado de ti mismo! A todo hay quien gane
Begira gero’ zer ari zeraten!
· Mucho cuidado con lo que hacéis!
Begira inori esan!
· Cuidado con decírselo a nadie!
Begira izan eztedin zuretzat kaltean!
· Ojo! no vayas a salir perdiendo
Begira izan ote dezun’ lagun urkoaren utsegite txikiak andi eta andiak andiago
egiteko oitura?
· El vicio de abultar los defectos del prójimo
Begira, izarrez betea dagoan gain orretara!
· Mira al firmamento!
Begira jarrita’ bazter guzietatik ba zetorren jendea, bideak-betean... Asteasuko
mixiora.
· En tropel
Begira, Jauna, begi gozoakaz’ zeure Semeak ikusi eban eriotzeari!
· Mira, Señor, con ojos propicios...!
Begira jausi! .-Ez bildur, maite!
· Cuidado con caer!
Begira jausi .-Ez bildur, maite!
· No tengas miedo! No hay cuidado de que me caiga
Begira, Joainixio! orain txorakeri gutxi egin bear dezu...: ez parragarri ibili! Ixo, ta
besterik ez!
· No andes ahí haciendo el ridículo pregonando la noticia
Begira! Kandelik ezpadezu’ ez jaso!
· El que no sea cofrade, que no tome vela..! No te des por aludido si
Begira leenbizi...; begira bigarren
· Mira en primer lugar...; en segundo lugar
Begira nago, aretxak orri barriagaz ikusi arte’ neure lan oni eltzeko
· Hasta el renuevo de la hoja
Begira nago, aretxak orri berriagaz ikusi arte’ neure lan oni eltzeko
· Emprender el trabajo
Begira nago’ ta ala ere ezin det sinistatu
· Lo estoy viendo
Begira naukozue’ zer erantzun bear daustazuen
· A ver qué me respondéis
Begira nola alkar artu ta laguntzen duten erletxoak
· Cómo se unen y ayudan mutuamente
Begira nola arkaitzak ematen duen ur preskoa edanaz’ bere egarria itzaltzen duan
· El agua fresca que mana de la roca
Begira nola dijoan eginalan, zezena atzetik duala!
· Mira cómo huye a todo correr...!
Begira nola gogo-gaberik argitzen dan triste, eguna!
· Amanecer el día sin ilusión, sin ganas
Begira nola kanpoko lirioak lanik egin-gabe eta aririk irun-gabe azitzen diran
· Sin hilar
Begira nuen arontz ta onontz nere ingurumarira’ eta ez nuen inor ikusi
· Miré a un lado y a otro a mi alrededor
Begira, oietatik inor ezer-utsean beinere iduki ez dezazuten
· Guardaos de despreciar a uno de...
Begira ondo, gazte alaia’ zein bidetatik zabiltzen..., txorokeritan gau ta gau-erdi arria
etxera biltzen
· Trasnochando en devaneos
Begira ondo, gazte alaia’ zein bidetatik zabiltzen..., txorokeritan gau ta gau-erdi arria
etxera biltzen
· Atrayéndote el castigo providencial para el mañana
Begira oni!... Auxe etxekoandre! Au degu etxekoandrea!
· Pero han visto Vds?... La atrevida! N.B. La enferma, refiriéndose a la enfermera que le
trae y lleva de cualquier modo
Begira oni!... Auxe etxekoandre! Audegu etxekoandrea!
· Qué mandona! N.B. La enferma, refiriéndose a la enfermera que la trae y lleva de
cualquier modo
Begira or dauzkagu iru dama gazte: ederrean ba dute batak ainbat beste
· A cual más bellas
Begira orain nogino elduten dan...! Noraino
· Hasta dónde
Begira pariseuen orantzatik, azal-uskeritik!
· Guardaos de la levadura de los fariseos! de la hipocresía
Begira txorikumeak, amari deika! .-Orixen poliki!
· Qué lindos! qué cuadro tan lindo!
Begira, umeak: emendik aurrera’ ez dezue geiago esan bear osaba Joainixio; gizon
apainegia da, ala deitzeko. Emendik aurrera esateko’ Joainizio askoz egokiago da
· N.B. Valor semántico de la palatización en guipuzcoano
Begira’ zainak niri eman-ezkero!
· Cuidado! si me da la vena... seguro que la cosa es así!
Begira zaiozu irrista batean badere
· Rápida ojeada
Begira zaiozu oila-kolka bati, nola bazkatzen dituan bere txitak
· Cómo les da de comer a sus polluelos
Begira zaite’ haren eskua uztetik!... Hark uzten bazaitu’ ez duzu hurratsik eginen’
sudurrez lurra jo-gabe
· Sin caer de bruces
Begira zaite’ haren eskua uztetik!... Hark uzten bazaitu’ ez duzu hurratsik eginen’
sudurrez lurra jo-gabe
· Cuida de no soltarte de su mano
Begira zazu aitzinerat aurrera; eta ikusten duzunari zaudezkio begiz
· Contempla lo que veas
Begira zazu’ zure etsaiari diosala ukatu edo muxinka egin diozun
· Negar el saludo
Begira zein egiteko andirako egin gaituan Jaungoikoak!
· Qué gran destino nos ha dado Dios!
Begira zein ez-jakina eta bait-ezpadakoa dan heriotzeko ordua
· Cuán eventual es la hora
Begira zeinentzat lurrak urratu ditugun!
· Roturar las tierras
Begira zekikeon amorerik andienaz begiratu zioten
· Con el mayor amor con que se le pudiera mirar
Begira zelan ebagi eta birrindu eutseezan aragi guztiak’ bururik ta beatzetara atal
osorik itxi-bagarik
· Sin dejarle parte sana
Begira zelan ebagi eta birrindu eutseezan aragi guztiak’ bururik ta beatzetara atal
osorik itxi-bagarik. Jesukristo-ri.
· De la coronilla de la cabeza a la planta de los pies
Begira zenbat arraultza zeukan etortzeko, oilo gaxoak!
· Cuántos huevos llevaba aún!
Begira zenbat beldur-bide dauzkatzun
· Cuántos motivos para temblar
Begira zenbat eramaten dizuten onetan’ kanpoko zuhaitzak eta belarrak!
· Cuánto te aventajan en esto
Begira zenbat nai zion!
· Cuánto le quería o amaba
Begira zer maspilak egin dizkidan suak!
· Qué ampollas...! de quemaduras
Begira zer zotin eta larritasuna sentituko dituzun pauso triste artan!
· Qué trance tan apurado será el tuyo!
Begira zeudena ezin sinisturik zeuden, bildurrez, lotsaz, larriaren larriz, zer egin
etzekitela
· En medio de tanto apuro
Begira zeudenak’ etzioten itzik trukatu
· No cruzaron con él ni una palabra
Begira zotza eramanda ere’ etzan ikusten
· La oscuridad era completa...; no se veía absolutamente nada
Begira-begira egon jatzu
· Mirando de hito en hito
Begirabide andiak artu dabez agintariak
· Tomar grandes precauciones
Begirada bigun, poz-dunak ebazan... atso-agure biak
· De dulce y alegre mirar
Begiragarri-gauzak ikusten’ ezta aspertzen begia
· Las bellezas de la naturaleza
Begiragarri-gauzak ikusten’ ezta azpertzen begia
· Nunca se cansa la vista de
Begiraik, Patxi, ez eidak odolik berotu!
· No me tientes la paciencia!
Begiraiok aren eraginari!
· Mírale cómo gesticula..! cómo bracea mientras habla
Begirakada oker bat bota eustan
· Lanzar una mirada torva
Begirakuna eban bizi-bizia, mutil arek; ori gora-beera’ arto-zatia lakoa zan, ona,
ixila, sekulan berba txar bat entzuten etxakona
 · Bueno como el pan
Begiraldi bakoitzean’ lenbizikoan-adina kontentu artzen dute
· A cada mirada
Begiraleak oarkabe zeudela’ soka batetik itxeki zan
· Se ahorcó de una soga; se colgó
Begiraleak oarkabe zeudela’ soka batetik itxeki zan
· Estando descuidados sus cuidadores
Begiramen geiago jartzen ezpadiogu’ erdaldunak sartuko zaizkigu begiak barrena
· Se nos harán dueños de la situación
Begirapen-bage darabil Peilok aitzurra’ epurditik erauziz an diran landareak
· Sacando de raíz todas las plantas
Begirategi-gain artatik arren ta arrenka daukagu
· Desde aquella atalaya
Begirategi-gain artatik arren ta arrenka daukagu
· Nos está suplicando instantemente
Begiratu bat zorrotz bota zuten beren inguru danean
· Lanzar dura mirada
Begiratu batean’ arkaitzez jositako eremu latz idurin badu ere’ bertakoentzat inon
ere ez da bera baino bizileku leunagorik
· Una áspera tierra sembrada de peñascos
Begiratu batean’ ez du ezer; baina ez dago ondo
· A primera vista
Begiratu bat ere etzion eman
· No le dio ni una mirada
Begiratu bear deutsazu astiro zeure arimeari ta Jaungoikoaren aginduari’ biak
bateratuta, nun goi-beia daukeen gogoan artuteko
· Puestos en paragón
Begiratu bear deutsazu astiro zeure arimeari ta Jaungoikoaren aginduari’ biak
bateratuta, nun goi-beia daukeen gogoan artuteko
· Qué hay de diferencia entre ambos
Begiratu eban kutxa guzia zatirik zati’ ta zulotxu batzuk bilatu eutsozan, iduritua
artzeko lain
· Lo bastante para entrar en sospechas
Begiratu eikezu, Mainasi’ alaba bakarra zareala, ta zeure gurasoen azken onari
begiratu bearrean zagozala
· Mirar por la vejez de tus padres
Begiratu eikiezu gaur iru biderreko alditan zeure eskuai’ au esanaz bakotxean
· Por tres veces
Begiratu nire garri oni... Onen lodierako ankak euki dabez, guzurrik esan-barik’ nik
ikusiriko zaldi batzuk
· De este grosor
Begiratu nun aldeetara’ eta guziak bainon arago zegon... Neregana itzulirik’ neregan
arkitu nun
· Estaba más allá de todas las cosas
Begiratu ona jarri zion, nik dakidan batek!
· Lanzar una mirada terrible
Begiratu zorrotza du
 · Tiene una mirada penetrante
Begiratu-guzu ondo biori; ta urrengo ikustaldian esango deuskuzu’ zein dan zeure
begikoa
· Cuál de las dos es la que te gusta más
Begiratuik’ urrengorako ikasteko-be!
· Aprende para otra vez!
Begiratze atseginezko bat edo farretxo bat egin zioten alkarri
· Dirigirse una mirada de simpatía
Begiratze beltz ikaragarri bat egin zion gobernadoreak Agata-ri
· Le lanzó una mirada feroz
Begiratze lizunak
· Miradas impuras
Begiratze maite batzu egiten ziozkan
· Le dirigía amorosas miradas
Begiratze makurrak eta biotz tolestuz beteak zituztenak
· Taimados
Begiratze makurrak eta biotz tolestuz beteak zituztenak
· Miradas torvas, airadas
Begiratze utsak’ begiak ezkeltzen zituan arkaitz gogor hura
· Que daba vértigo su sola vista
Begiratzeaz ez gera aspertzen’ geroago ta naiago zeruan izarrak
· Cada vez las miramos con más afán
Begiratzeko’ nere miniak iluntzen dira bereala
· Se nublan mis pupilas
Begiratzekoa da’ non-nai ez uztea aurra
· Hay que tener cuidado de
Begiratzen du alde batera eta bestera’ eta pozaren-pozez’ biotzak gainezka egiten dio
· Le rebosa de contento el corazón
Begiratzen liena’ ilotza utziko lukee
· Quien les mirase
Begirautzue! gaizki doha zuetzaz
· Cuidado!
Begirautzue! gaizki doha zuetzaz
· Mal lo vais a pasar!
Begirautzue orduan zabartzetik eta nagitzetik! Orduan da mena, orduan da mina;
orduan da azken-adina
· Cuidado con aflojar o flaquear...!
Begirautzue orduan zabartzetik eta nagitzetik! Orduan da mena, orduan da mina;
orduan da azken-adina
· Entonces es el momento crítico
Begirik ba al zuun, zomorro orrek? -Berak begiik izango zittun’ ni ikusi naunerako!
· Puesto que me ha visto
Begirik etzian mugitzen begirakizun artatik
· Tenía clavados los ojos en
Begirik etzian mugitzen begirakizun artatik
· El objeto de contemplación
Begirik etzidan kentzen katuak
 · No apartaba de mí los ojos
Begirik ez diegu kenduko arazo oriei
· Les prestaremos la mayor atención
Begirik ez dio kentzen’ oni ta ari goxo-goxo itz egiten dabilen apaiz biotz aundiko ari
· No aparta de él la vista; no le pierde de vista
Begirik ez kendu Lezoko orri...!
· No le perdáis de vista! Vigiladle!
Begirik eztiot kendu, ori esaten ari izan dan bitartean
· No he apartado la vista de él
Begirik kendu-barik eukan ondotxoan laguna, erdi-barreka
· Sin apartar de él la vista
Begirik kendu-gabe ibili zaizkik or bi edo iru neskatx... Ezkondu-naian ba zeok emen’
etzekit zenbat aingeru...!
· Sin apartar de ti los ojos...; sin perderte de vista
Begirik negartiena betetako-lakoak dagoz artoak
· Como para satisfacer al más descontentadizo
Begirik ere jo-ezinik zegon, lasto-gainean etzanda
· Sin poder conciliar el sueño; sin poder pegar ojo
Begirozu ito!
· Cuidado, no te vayas a ahogar!
Begirozu, Jauna, aur oni! Ez ater begiratzetik!
· No ceses de mirarme!
Begirune andiaz’ zorion oso bat opa deutsu
· Con todo respeto
Begirune andiaz’ zorion oso bat opa deutsu
· Hace votos por su felicidad
Begirune gogorrarekin begiratuko dit
· Mirar con dureza, con severidad
Begirune ilunen bat egingo deutsula uste dozu?
· Mirar con malos ojos; hacer un desaire
Begitan ar etzaitzan Jaungoikoak
· Aborrecer, abominar, detestar
Begitan artu nau maisuak
· Coger ojeriza
Begitan artua zedukaten
· Objeto de aversión
Begitan artuak neduzkan barurak
· Aborrecer
Begitan emain zioten gizonak bekatu ura’ bizi zen artean
· Echar en cara, dar en rostro con
Begitarte baino beltzuri gehiago ukan dezake askorengan, deputatu-gei horrek
· Tendrá más desfavorable que favorable acogida
Begitarte berri bat eman zion astekariari
· Le dio otra fisonomía al semanario
Begitarte gozoz artu oi dituzte
· Dar grata acogida
Begitarte ilun bat ekusi orduko, ez-usteko itzen batzuek aditzen dituzunean
 · Un reproche inesperado
Begitarte ilun bat ekusi orduko, ez-usteko itzen batzuek aditzen dituzunean
· Una mala cara
Begitarte onik galdu-bage’ dagiegun alegina, gere etsaiai!
· Sin negarles una buena acogida; sin ponerles mala cara
Begitarte txarrez artu eben
· Mala acogida
Begitarte txarrik ez dit egiten tabernariak
· No me recibe mal
Begitartea aldara zazu halakoaganik; ez egon begiraka haren edertasunari
· No fijes tu mirada en su hermosura
Begitartea eroria du, begi-ondoak ubel
· Rostro abatido
Begitartea eroria du, begi-ondoak ubel
· Ojeras amoratadas
Begitartea ona izan dezaten’ zuk egiten dituzun gauzak
· Tener aceptación
Begitartetik ezagutzen omen da eskualduna; gure astekariaren gogoa ere’ kopetatik
· Por la fisonomía se le conoce
Begitartez har zazu ene seme hau’ ene bihotza bera bezala
· Acógelo
Begitasuna izango zala?... Ez! Begi onetxekaz, lurrak jateko dagozan begiokaz, ikusi
nebazan. Guzurra badinot’ eneuke nagoan lekutik ziririk egin bear
· Que sería alucinación, ilusión?
Begitasuna izango zala?... Ez! Begi onetxekaz, lurrak jateko dagozan begiokaz, ikusi
nebazan. Guzurra badinot’ eneuke nagoan lekutik ziririk egin bear
· Con estos ojos que se ha de comer la tierra. Lo vi con mis propios ojos
Begitasuna izango zala?... Ezetz, mutil, ezetz! Begi onetxekaz, lurrak jateko dagozan
begiokaz, ikusi neuazan... Guzurra badinot’ eneuke, nagoan lekutik ziririk egin
bear!
· Que me muera de repente si no es verdad!
Begitasuna izango zala?... Ezetz, mutil, ezetz! Begi onetxekaz, lurrak jateko dagozan
begiokaz, ikusi neuazan... Guzurra badinot’ eneuke, nagoan lekutik ziririk egin
bear!
· Lo vi con estos mismos ojos que ha de comerse la tierra
Begitik ezin kendu det negar-malkorik arrezkeroz
· No ceso de llorar
Begitik kea ateratzeko itxuran
· Echando fuego por los ojos... ira
Begitik kea ateratzeko zorian eldu zion
· Echando chispas de indignación
Begitu, begitu a neskatilea!... Ogetabost urte daukoz ondo eginda; eta oraingo modako
jantzikereaz’ amazazpi urtekoa-be eztau emoten
· Tiene veinticinco años bien cumplidos
Begitu iru errietako elizai’ zelango itxuran dagozan! Esan lei’ Asuko euskerea il
deiten bildurragaz’ Asue zainduten dagozala irurok
· Mira lo que parecen!
Begiz begira dagoka Jaungoikoa’ egiten degun guzi-guziari
· Observar atentamente
Begiz ederra zan eta jateko gozoa
· Era el fruto agradable a la vista
Begiz eta zangoz’ deneri nausi da Urrutj pilotaria; besoa’ ez du nehun ez denetarik
· Les aventaja en vista y agilidad
Begiz eta zangoz’ deneri nausi da Urrutj pilotaria; besoa’ ez du nehun ez denetarik
· No es ninguna cosa extraordinaria...; es normal
Begiz ezin ikusi du
· Ojeriza, aversión
Begiz ezin ikusia dute jaun hori
· Le aborrecen; no le pueden ver
Begiz gure antzeko dala ezagutu dugun Arek’ barnez bere antzera eraberritu
gaitzala! Kristo-k
· Aquel que hemos conocido semejante a nosotros en lo exterior
Begiz ikusten dan egia andi ori
· Esa gran verdad que entra por los ojos; esa verdad evidente
Begiz ikusten degun gauza da... Zer arranetan ukatu?
· Es cosa que salta a la vista; en cosa patente
Begiz jaten zuten’ gure anaiak etzezakela ezer aundirik egin, txikia baitzan
· Daban por supuesto que; le daban por derrotado
Begiz jo dau ezkongei, berari deritzan neskatila bat; eta beti dabil nundik-nora bera
ikusiko daben
· Una muchacha que le parece conveniente
Begiz jo dau ezkongei, berari deritzan neskatila bat; eta beti dabil nundik-nora bera
ikusiko daben
· Anda siempre buscando el modo y manera de encontrarla
Begiz jo dezakezu oetako bat, datorren jairako
· Escoger uno
Begiz jo orduko’ Batxirena zala igarri geutson karteari
· Apenas la divisamos
Begiz joak dauzkat sagar orietxek
· Les tengo echado el ojo
Begi-zabalaldi batez ikusi dut... Begi-zabalarte batez. Z
· De una ojeada
Begiz-argi eztezu ikusiko zoko ortan
· No verás nada, de oscuro que está
Begiz-argi ikusten eztedala nago
· Aun teniéndolo ante las narices, no lo veo
Begiz-aurre daukat zure gutun azkenengoa
· Tengo a la vista tu última carta
Begiz-aurrean jarri zenidan imajina bat zilarrezkoa
· Me la pusiste delante de los ojos
Begiz-aurrera eztu ikusten
· No ve más allá de sus narices; es muy miope
Begiz-begi alkarreri aitu aditu geuntsan
· Nos miramos de hito en hito
Begiz-begi bezela ikusi nai zindukegu emen, Jauna... Ez bedi izan zer-ikusi ibiltzeko;
ez dedila izan ikus-minez bakarrez
· Que no sea por mera curiosidad
Begi-zearka ikusten nuun, zer ari zan
· Con el rabillo del ojo
Begiz ere ez ditut ezagutzen
· No los conozco ni de vista
Begiz ere ezin ikusi dabe
· No le pueden ver ni pintado
Begizkoa egingo ete deutseen bildurrez
· Echarles el mal de ojo
Begizkoren bat egin ezteien’ ken itzazu ume oiek aren aurretik
· No sea que les eche algún maleficio
Begizta zazue lurra’ zerika den
· Explorad a ver qué tal es la tierra o país
Begizu, aita! Ola lanian ari baino’ naiago dut il
· Mire Vd. padre!
Begizu, aita! Ola lanian ari baino’ naiago dut il
· Prefiero morir a trabajar así
Begizuloak aundituta zetorren neskatxa, apaltzeko gogorik etzeukala esanez
· Venía con los ojos hinchados de llorar
Bego atzo’ atzeko... Goazen egungoari
· Vamos a lo presente
Bego atzo’ atzeko... Goazen egungoari
· Dejemos atrás lo pasado
Bego, bai, bego! Lekutuko naiz baztarrenera...; ez dedila nitaz jakin!
· Sea! Cúmplase lo que dispones!
Bego, bai, bego! Lekutuko naiz baztarrenera...; ez dedila nitaz jakin!
· Me alejaré al último rincón del mundo
Bego beti zarra nausi Orrela etxetan pakea obeki
· Quede siempre el mayor de los hijos al frente de la casa
Bego garai zuengan’ Kristoren pakea!
· La paz de Cristo reine en vosotros; presida vuestros corazones
Bego gure dirua bere ozkan
· Mantenga su nivel
Bego hortan ere Euskal-Herria nausi...: gu goixtiarrago gira
· También en esto les llevamos ventaja
Bego mendiko sanidadea!
· Nada comparable a
Bego oraino mahatsa aihen-adarrean’ iguzkitik bil dakion indarrik eta on-irauteko
biderik aski
· Para que absorba del sol suficiente fuerza
Begoinako komentu bateko katanarrue’ semez Zeanuri-tar jatzun fraile bategana
etorri zan
· Natural de Zeanuri
Begoineko komentu bateko katanarrue’ semez Zeanuri-tar jatzun fraile bategana
etorri zan
 · La bolsa, la administración económica del convento
Begote hilei’ bere hilen ehortzteko arta
· Quédese para los muertos el cuidado de... sepultar a los muertos
Beha begira daude nor zertan hobendun kausi’ nori pitz hauzi... Pitz piztu
· A quién poner pleito
Beha begira daude nor zertan hobendun kausi’ nori pitz hauzi... Pitz piztu
· A ver en qué falta ha incurrido cada uno
Beha diozozuete aireko hegastinei’ eztutela hek egiten hazilik ez uztarik
· No siembran ni siegan
Beha egoiten zen bertzen erraneri biltzarretan; bainan bere aldian’ ez zen herabe
mintzatzeko
· Cuando le llegaba su turno
Beha hunat, ez denetz bitxi bada?
· Verdad que es cosa chocante?
Beha min-har!
· Cuidado, no vayas a hacerte daño!
Beha zakozu zaiozu’ itsasoari gora dohan untzi eder horri
· A esa nave que avanza en el mar
Beha zazue iguzki-begi bat’ barne batean sartua
· Un rayo de sol que penetra en una sala o interior
Behar bainoko barur bortitzagoak egitea ez da on
· Ayunos más rigurosos de lo debido
Behar bezala egiten ditut nere amarrenak, eta bitan barurtzen naz haste-oro
· Ayunar dos veces
Behar bezala egiten ditut nere amarrenak, eta bitan barurtzen naz haste-oro
· Pagar los diezmos
Behar da, behar, behar denean’ kar gar apur bat ailtxatu; behar da haserretu
· Es menester absolutamente
Behar da, behar, behar denean’ kar gar apur bat ailtxatu; behar da haserretu
· Excitarse, mostrar ardor
Behar da etzan goizik’ goizik jeikitzeko
· Para poder madrugar, acostarse temprano
Behar da’ hitzeko izan
· Hay que ser fiel a la palabra dada
Behar dautazu atsegin bat egin
· Me has de hacer un favor
Behar den astia’ itzalpetik hartuko dute, berea egiteko lagun horiek
· Se lo procurarán bajo mano o disimuladamente
Behar den bidean penitentzia eginik’ hek ere salbatzen dira
· Haciendo debidamente penitencia
Behar duzu oraino egin’ zutarik dohan guzia
· Todo lo que de ti dependa
Behar ez dena erraiten duenak’ adi dezake nahi ez duena
· Quien dice lo que no debe, puede oir lo que no quiere
Behar eztiran sartu-ateratzeak. Ibilerak
· Tratos ilícitos
Behar handitan diren jende gaixoak
 · Gente muy necesitada
Behar huke semea eskolarazi: ba dik liburuetako hartzea eta gogoa
· Tiene talento o capacidad para el estudio
Beharbada bizi ditutzue zuen ait-amak?
· Quizá viven vuestros padres todavía?
Beharbada’ Lemerj zenaturrak harrotuko ditu bazterrak; hunek egiari eginen baitio
bide
· Saldrá en defensa de la verdad: dirá lo que hay que decir
Beharbada’ Lemerj zenaturrak harrotuko ditu bazterrak; hunek egiari eginen baitio
bide
· Se hará oir por todas partes; ya meterá ruido con sus discursos
Beharbada’ noiz edo berriz obeko da onelako hitzak usatzea
· Alguna que otra vez; en ocasiones
Beharbada’ noiz edo berriz obeko da onelako hitzak usatzea
· Más valdrá; será mejor
Beharbada’ oro betan batean egin zituen’ haztamuka hari-gabe zer ziteken on edo ez
· Sin ir tanteando qué sería bueno y qué no
Behar-bezalako gizonak
· Hombres dignos de ese nombre
Behar-dirua emanik’ hustu nuen lekua
· Después de pagar lo que debía
Behar-dirua emanik’ hustu nuen lekua
· Me largué de allí
Behardura bat belaunean izanik’ maingu gelditua da
· A causa de una luxación a la rodilla
Behar ere’ giristino zen hekien aita
· Por fortuna
Behargabe batian erori niz
· Me ha ocurrido una desgracia, un contratiempo
Behar-gabeko eskatimak bizten tuzte batzuek’ nor den handiago edo gorago zeruan...
Ez naiz ni eskatimetako Jainkoa, bainan bai bakezkoa
· Suscitan querellas inútiles
Behariek’ besoz agur egiten zuten
· Saludaban con el brazo los espectadores
Behar-ordu guzieri bere arta arreta emaiten zekiena zen
· A todas las necesidades del momento
Behar-ordu guzieri bere arta arreta emaiten zekiena zen
· Atender con diligencia
Behar-ordu handienean ez ote dio bere hitzari uko eginen?
· En el momento más critico o necesario
Behar-ordu handienean ez ote dio bere hitzari uko eginen?
· Faltar a la palabra dada
Beharrak’ aharra
· Donde no hay harina, todo es mohína
Beharrak’ aharra
· La necesidad engendra alborotos, desórdenes
Beharrak eskolatu du gure gizona
 · La necesidad le ha amaestrado, o aleccionado
Beharrak eta atsekabeak joa nadukate
· Afligido por la pobreza y la desgracia
Beharrak ez du legerik
· La necesidad carece de ley
Beharr-aldietan harengana joko dute
· En sus necesidades
Beharrarekin eta gabearekin dihardukatenak
· Los que luchan con la pobreza y la indigencia
Beharrari emailea’ ezta beharrean jarriko; emaile eztena’ azkenean behar izanen da
· No se verá en necesidad quien da al pobre
Beharrean arkitzen den edozeini’ hal-dena luzatzea
· Dar, alargar... Socorrer
Beharrean’ jakin du lo minena uzten
· En caso de apuro o necesidad
Beharrean’ jakin du lo minena uzten
· Ha sabido sacudir el sueño para acudir en auxilio
Beharretan den arima baten salbatzeko zernahi egin lezake
· Un alma necesitada; en apuros
Beharri batean sar’ eta bertzetik atera
· Entrar por un oído y salir por el otro. No hacer caso
Beharri batetik sar’ bestetik atera
· No hacer ningún caso de lo que se dice
Beharrian’ bi ezpal ebaki ditu ardi hunek
· Tiene dos muescas en la oreja
Beharriek, minez sastaka’ eztarote lo egiten utzi... Eztarote eztidate
· Punzándome el dolor
Beharrik beretzat’ gibel egin zuen laster Alemanak; bertzela bere armadak bi
pusketan behar zituen ikusi
· Retrocedió
Beharrik ezpaitu hori guretzat erran!... Bego hortan!
· Menos mal que...; afortunadamente
Beharrik ezpaitu hori guretzat erran... Bego hortan!
· Pase!... Menos mal!... Más le vale!
Beharrik’ isilduak dira; bertzenaz’ adi lezateke poilitik
· De lo contrario
Beharrik’ isilduak dira; bertzenaz’ adi lezateke poilitik
· Por suerte
Beharrik jaten ditut zure artaldekoak; ardi gaixo hoitarik ez balitz nehon’ hil bai
nindiro goseak. Otsoak artzainari
· Me moriría de hambre
Beharrik ostatuko bazkariak piztu daut bihotza
· Me ha reconfortado; me ha levantado el ánimo
Beharrondoko bat horri!... Menturaz jabalduko zaiozka zainak
· A ver si así se le calman los nervios!
Beharrondokoka jotzen zuten
· Le daban de bofetadas
Beharr-orduan’ aski duket Mri hitz bat erratea: ni eta M... nor ez gira gu?
· Quién como nosotros dos?
Behartzen zarenean’ ezpata maginatik ezin ateraz zabiltzala’ etsaiak nahi duena egin
dezake
· Cuando te hace falta o la necesitas
Behatuago behar diogu Jainkoari’ etsaien bidegabeei baino
· Más debemos mirar a Dios que
Behautzu’ oraikoan etsaiak etzaitzan garait...!
· Cuidado, no vaya a vencerte
Behazkitzue ene eskuak eta oinak: ni neroni naiz... Nerau naiz
· Soy yo mismo
Behazue gure cartel sainduak bizia nola merkatu daukun!... Beharrik agertu zen!
· En buena hora apareció! Dicho con ironía. N.B. Alusión al Cartel o bloque radical de
los años 20 de este siglo en Francia
Behi bat galdu da, ernai handi, erditzeko pontuan, ez bada ia erdia; eskuineko
beharrian’ aintzin-xaki
· Avanzada en la preñez
Behi bat galdu da, ernari handi, erditzeko pontuan, ez bada ia erdia; eskuineko
beharrian’ aintzin-xaki
· Si es que no ha parido ya
Behi bat galdu da, ernari handi, erditzeko pontuan, ez bada ia erdia; eskuineko
beharrian’ aintzin-xaki
· Con una muesca o tajo
Behi batek jana histua badu’ begira zozu ongi’ heia gaitzik ageri duenez
· Si anda desganada para comer
Behi baten buztanari itxikiz hiltzea’ eder da Buddaren haurrentzat; Europako jaun
aho-zabalentzat?
· Y a esos europeos habladorzuelos, también les parece bien?
Behi beltzak’ ume-egileagoak dira, bertze koloretakoak baino. Umeginagoak. G/and;
umekorragoak.
· Son más fecundas que
Behi galdu duena’ guzia zintzerrots
· Quien tiene hambre, con pan sueña
Behi inapurra bezala sartu da Hitler Otrixian Austrian
· Como una vaca que entra en coto vedado
Behiak on du larre’ aldean badu jabe
· No perder de vista sus cosas; velar sobre sus intereses
Behiek ere laket dute sorr-etxea’ eta damutzen zaiote toki arrotza
· Le tienen afición a su casa natal
Behiek ere laket dute sorr-etxea’ eta damutzen zaiote toki arrotza
· Les contraría el lugar extraño
Behi-lasterrak ditugu igandean: zortzi buru’ aldi bakoitzeko
· Ocho reses en cada corrida
Behin Amerikara etorriz-geroztik’ ezin goan etxera eskuak hutsik
· Imposible volverse con las manos vacías
Behin bai’ bainan berriz ez!
· Esto me pasará una vez, pero no más; ya me cuidaré bien
Behin baino gehiagotan egona naiz nere buruarekin’ nola onartzen ditutzun zure
etxean... Atso tzarrak eta ez bertzeak!
· He solido estar diciéndome para mis adentros
Behin baino gehiagotan egona naiz nere buruarekin’ nola onartzen ditutzun zure
etxean... Atso tzarrak eta ez bertzeak!
· Las brujas de ellas!
Behin batez’ hasperenetan eta auhenetan aurkitu zuen Benoat’ nigarra zohakola bi
begietarik
· Llorando a lágrima viva
Behin, biatan, hiruretan, hamarretan
· Una, dos, tres, diez veces
Behin, bietan eta hainitzetan ere bai’ erran zioten gizon harek’ etzohakotela batere
ongi halako andre batzuei’ gaizkika haritzea, batzuen eta bertzen gain
· Estar murmurando del prójimo
Behin, bietan eta hainitzetan ere bai’ erran zioten gizon harek’ etzohakotela batere
ongi halako andre batzuei’ gaizkika haritzea, batzuen eta bertzen gain
· No les cuadraba en modo alguno
Behin eror eta berriz jaiki ibiltzea’ gure galgarria da
· Cayendo y levantándose continuamente
Behin errana berriz ukatuz ari zen, bere burua ezin garbituz
· Contradiciéndose a sí mismo
Behin ez bezala’ Bizkaitik Ziberoko mugaraino’ eskualdunak ohartzen hasiak dire
eskuararen ederrari
· Han empezado ya a advertir la belleza de su lengua
Behin ezin-eginaz’ etzare gogoan jo
· No te has dejado abatir, no te has desanimado
Behin hartan’ dena oihana zen hemen inguruan
· En aquel tiempo
Behin hidoiztatuz-gero’ eztira urriki-gabe gertatuko
· No dejará de pesarles una vez enfangados
Behin ikusiz-geroz non den makurra’ ez da neke jujatzea. Juzkatzea
· Dónde está el yerro
Behin jaten hasi-gero’ handik harat on eta gozo edireiten du, jaten duena
· Lo encuentra bueno y sabroso
Behin, ordukotz iluna zelarik’ bere oturuntzaren egiten hari zen san Benoat
· Ya anochecido
Behin Pantxika Mihiluz’ Gaxuxa Zorrotzi erran eta erran ari zen; ba zarion hitz
bezenbat gezur... Hatsa ere gezurra zuen naski
· Estaba habla que habla...; charlando como una cotorra
Behin Pantxika Mihiluz’ Gaxuxa Zorrotzi erran eta erran ari zen: ba zarion hitz
bezenbat gezur... Hatsa ere gezurra zuen naski
· Hablando como una cotorra
Behin Pantxika Mihiluz’ Gaxuxa Zorrotzi erran eta erran ari zen; ba zarion hitz
bezenbat gezur..., Hatsa ere gezurra zuen naski
· No decía una palabra de verdad
Behin-betiko mortu eta eremu izanen dira hango hiri uri guziak
· Se convertirán en perpetua soledad
Behin-betiko ukaldia hartua dauka
· El golpe supremo o definitivo
Behin-betiraino bete ditzagun lege huntako hitzak!
· Cumplámoslas ahora y por siempre
Behin ere bezein xut eta lerden ikusi dugu
· Tan tieso y gallardo como nunca
Behin ere marrantatzen edo erlasten ezten predikari bat da kontzientzia
· Enronquecer, quedarse afónico, enmudecer
Behingo denborak omen ditu ez dugula oraiko gobernamenduaren parerik izan. Hala
dio horrek
· Hace quién sabe cuánto tiempo que
Behinik behin, eta geroak zer ekarriko badu ere’ jende zuzenek gaina daukate oraino
bazter horietan
· Al menos por ahora
Behinik behin, eta geroak zer ekarriko badu ere’ jende zuzenek gaina daukate oraino
bazter horietan
· Y sin que se pueda predecir lo que será en el mañana
Behinik behin, eta geroak zer ekarriko badu ere’ jende zuzenek gaina daukate oraino
bazter horietan
· Prevalecen o dominan la situación
Behintzat ene manua agindua da’ duzuen maite elkar
· Que os améis los unos a los otros
Behor zaharrak’ ez du orbidan ikasten
· Yegua vieja no aprende a galopar. Viejo es Pedro para cabrero...
Bei au saltzeko al dezu?
· La traes con intención de vender?
Bei bat obe umeakin’ ogei dozenako zerri bat baino
· No está el valor en el número, sino en la calidad
Bei batek ostikoz jota’ anka batetik maingua zan mutiko ori
· De una coz dada por la vaca
Bei baten gorabeeragatik aserretu ziran; eta ezin ziran inolako moduz konpondu
· Por cuestión de una vaca
Bei beltzak’ umeginagoak izaten dira’ beste kolorekoak baino
· Suelen ser más fecundas
Bei betizuk’ bei betizua bilatzen du
· Dios los crió y ellos se juntan Los que se parecen se buscan
Bei eder bat jo ta bota zuten
· Le dieron muerte
Bei ederra!... Aldi bat jango du orrek!
· No comerá poco!
Bei gaxoa bere tokira’ aldamarka joan zan... Balantzaka; arrastaka
· Tambaleándose
Bei gorritxu bat ikusi omen-zuan neskak; eta berea zuan-ustez’ adarretatik artu
· Creyéndola suya
Bei kaxkar ori? Bere lepo mee orrekin’ laister jarriko dek zerura begira, uztarrian
asi-ezkero!
· Pronto levantará los ojos... desfallecida de cansancio
Bei oek berdinduxe dira oraintxe
· Ya están bastante hartas
Bei onen esnea’ txartzat bota deuste... -Ba neritxon!
· Me lo figuraba
Bei ori’ ezta pikarako baizik on
· No sirve más que para el matadero
Bei ori leporako dozu, ala bizitarako?
· Lo destinas al matadero, o a la cría?
Bei orrek, itxurearen jaube bada’ balio ditu bosteun ogerleko
· Si es tan excelente como parece... Si responde de su apariencia
Bei zarrik botatzen al-da aspaldian? -Bai: astean bat, an nunbait
· A razón de una por semana o una cosa así
Bei zarrik botatzen al-da aspaldian? -Bai: astean bat, an nunbait.
· Sacrificar en términos de matadero
Beia bezin aundiko zerriak izaten omen-ziren bide gaixtoko zerri hek
· Del tamaño de una vaca
Beia jota dagoz jente orreek
· Están arruinados, derrotados
Beia saldu zidazun peri artan...: ederra ala ere!
· Y bien hermosa por cierto!
Beia saltzeko? Ezta gaizki esana, nagusi jauna. Beraizikan ere’ gaur bertan eramango
det; eta nere alderditik dagoana egingo det’ diru asko artzeko
· Le aseguro que...... N.B. Con idea de darle en la cabeza
Beia saltzeko? Ezta gaizki esana, nagusi jauna. Beraizikan ere’ gaur bertan eramango
det; eta nere alderditik dagoana egingo det’ diru asko artzeko
· Para venderla a buen precio
Beia umatu zagu
· Ha criado nuestra vaca
Beia zarra al da? -Bai zera!... Igaz agin-txikitan ekarri nuan-da!
· Dientes de leche; primera dentición
Beiak aztarrenatzera jun dira
· Han ido a probar las vacas
Beiak bazkatzen, belar-gordetzen’ joka dezake Antonek nornairekin
· Puede competir con cualquiera
Beiak eguzkia ikusitakoan’ marruz egon oi-dira, larrera noiz aterako; baina orain
neguun’ etsin daude
· Están tan conformes
Beiak eratziten joan da neskamea?... Laster begirada bat alde atara..., ia ur epelik
eroan daben beiaren erroa bustiteko, ia ontziak eta eskuak garbi dabiltzan
· A ver si hay aseo
Beiak eratziten joan da neskamea?... Laster begirada bat alde atara..., ia ur epelik
eroan daben beiaren erroa bustiteko, ia ontziak eta eskuak garbi dabiltzan
· Rápidamente una mirada hacia allá
Beiak eratziten joan da neskamea?... Laster begirada bat alde atara... ia ur epelik
eroan daben beiaren erroa bustiteko, ia ontziak eta eskuak garbi dabiltzan
· Ir a ordeñar las vacas
Beiak etxera etzetozela ikusita’ mendira joan zan ama, Baratxuri min-artuta ote
 zegon ikustera
· Por ver si le había ocurrido algún accidente
Beiak gurdiri erantsita’ elizabidean abiatu emen-zan
· Uncidas las vacas al carro
Beiak jaten al du? -Eskea bai, eskea ba du; baina aoan min du, ta jan ezin
· Ya tiene apetito
Beiak jaten al-du? - Eskea bai, eskea ba du; baina aoan min du, ta jan ezin
· Tiene algo en la boca
Beiak jota gelditu zan
· Deprimido, aplanado, desmoralizado
Beiak, oker-oker eginda’ zarrada baten atera eben gurdia bide-erdira
· Sacarlo de un arranque; de un golpe
Beiak, oker-oker eginda’ zarrada baten atera eben gurdia bide-erdira
· Encorvándose, o haciendo un violento esfuerzo
Beiak zearo jo ez dituenean’ pozik gagozke
· Hundirse del todo, arruinarse
Beian gagozanok’ eztaukagu jaubetasunik agintedunen artean
· No tenemos quien responda de nosotros
Beiaren boskarren txala bezela gelditu naiz... Aitaren seme gelditu da...
· He quedado desamparado... sin saber ya a quien recurrir
Beiaren diruak’ eztauzkatzu ekarririk!
· Este rato los cobrarás! Ya puedes despedirte de cobrarlos
Beiaren marrua entzun orduko’ etxea jasoko du beetik gora, gure gizonak!
· Poner toda la casa en danza, en actividad
Beiek jetzi al dituk? -Iru bai... Laugarren au ostikalaria da’ ta lanak ematen dizkit.
-Joainixio datorrela; bere eskuetara jarria zegok-eta
· Está acostumbrada a él
-Beiek jetzi al dituk? -Iru bai... Laugarren-au ostikalaria da’ ta lanak ematen dizkit.
-Joainixio datorrela!... bere eskuetara jarria zegok-eta...
· Me cuesta mucho ordeñarla; no me deja
Beiek jetzi ondorean’ belar-lepaka bat ekarri zak; eta gero apain jantzi adi,
nagusiarengana joateko
· Una carga de hierba
Beiek jetzi ondoren’ belar-lepaka bat ekarri zak, eta gero apain jantzi adi,
nagusiarengana joateko
· Vestirse de fiesta
Beien ankak zapaltzen duten lur astun onetan gabitz gu
· En tierra firme. En el suelo de las realidades; no en el mundo de las quimeras
Beien atzetik gurdia
· No hay que alterar el orden natural de las cosas
Beien azpikoak atera bear dira sarritan’ eta azpigarri berria jarri
· Renovar las camas del establo
Beien zai egon bear nik’ aitonak zugaz-gainetik untza egin bitartean
· Tenía que cuidar de la yunta
Beien zai egon bear nik’ aitonak zugaz-gainetik untza egin bitartean
· Mientras él trabajaba en desprender yedra
Bei-jexteko lanak egiteko’ urte guziaz goizeko iruretan jeki-bearra idukitzen omen
 zuan, ebi ta denboraleai barkatu-gabe
· Sin arredrarse por las inclemencias del tiempo
Bein abiau asi -ezkero norbaitgaitik dongaro esaten’ ... batak dino lenengoan’ gauza
txikitxu bat; besteak erantzuten dau’ ... bestetxu bat
· El uno apunta una cosita...; otro otra cosita
Bein aditzeaz beste-gabe artzen dituzte buruan’ oraingo kanta nasaiak
· Aprenden de memoria
Bein aditzeaz beste-gabe artzen dituzte buruan’ oraingo kanta nasaiak
· Canciones licenciosas, libres
Bein aditzeaz beste-gabe artzen dituzte buruan’ oraingo kanta nasaiak
· Con sólo oirlas una vez
Bein aetzen kontuekin’ irri ta barrez zauden saraitzuar batzu
· Estaban riéndose unos salacencos
Bein agertu zirean Sabas ta bere alaba zarrena’ ikusgarriko zaldi eder biren ganean
· Montados en dos preciosos caballos
Bein ailegatu nintzan ni errota artara, neska gaztea nintzala: etzegoan alde-aldean
ere!
· No estaba bien cerca, por cierto
Bein alaba zarrenari galdetu emen-zion: zer derizkion? Ni ala gatza da bearragoko
gauzea munduun?...
· Cosa más necesaria
Bein apezpiku jaun bat’ beren eskuerako elizak ikustera joan zan
· Las iglesias de su jurisdición
Bein apirila-ordurako’ saunka aserrea egiten dute an ere... Baserritarrak garesti
eskatzen txalagatik...
· Piden mucho en la feria
Bein ara ta bein ona aruntza ta onuntza ibili bear izan nuun
· En una continua agitación
Bein ara-ezkero’ bidez-bidez elduko zara errirainok
· Camino adelante llegarás hasta... No tienes más que seguir derecho
Bein argitasunik aski eman-ezkero’ biotzera jo bear omen genuke kristauen animak
berotzearren
· Dirigirnos al corazón. Del lector
Bein asi ta erdi-bidean gelditzerik ez nikek naiko
· Dejar la cosa a medio hacer
Bein asitako lana bere bidean eramateko’ prestatu zitezela asiarrai erasotzeko
· Para llevar adelante la empresa
Bein Ataun-di etxera zijoala mandazaia’ bidean berandutu-ta basoan ilundu emen-
zitzaion
· Se le hizo de noche
Bein Ataun-di etxera zijoala mandazaia’ bidean berandutu-ta basoan ilundu emen-
zitzaion
· Habiéndose retrasado en el camino
Bein Aurizperrin atso bat konfesonario batera urbildu ze zen’ barnea ertsi-ertsia
zuelarik
· Muy acongojada de conciencia
Bein azi-ezkero’ umerik ez da jo bear: zere buruari egurra ekartzen ari zera
 · Prepararse castigo para el día de mañana
Bein bada-ta’ gure indarrak ondo neurtuak izango dira, oraingo ontan
· Se van a poner a prueba nuestras fuerzas
Bein baino ederrago daude
· Más hermosos que nunca
Bein baino geiagotan aditu izan nien’ gau guztiak, arik eta eguna argitu arte, ze
ardaila gorrian ibiltzen zitun Marija Muruko-k
· Qué gran alboroto armaba todas las noches... la Dama de Murumendi
Bein baino geiagotan aditu izan nien’ gau guztiak, arik eta eguna argitu arte, ze
ardaila gorrian ibiltzen zitun Marija Muruko-k
· Hasta el amanecer
Bein baino geiagotan aditzen eman zion berak semeari’ kendu zezala jokorako seta
gaistoa, etxeari begiratu zeiola
· Que mirase por la casa
Bein baino geiagotan aditzen eman zion berak semeari’ kendu zezala jokorako seta
gaistoa, etxeari begiratu zeiola
· Le aconsejó
Bein baino geiagotan entzun bai...’ baina ez natxako jabe egin
· No he pensado que se decía por mí
Bein baino geiagotan entzun dautset’ biotza taupadaka eukiten ebela, gauaz
Damuturen bat aurkitu-ezkero
· Si les salía un aparecido o alma en pena
Bein baino geiagotan jo ta zapaldu ebezan’ itsasoan ez legorrean inoren beldur
etziranak
· Desbaratar
Bein baino geiagotan, kaparekin estali bear izan zuten’ agirian agertuko ezpazan bere
gorputz gorria
· Su cuerpo desnudo
Bein baino geiagotan, kaparekin estali bear izan zuten’ agirian agertuko ezpazan bere
gorputz gorria
· Para que no quedara al descubierto
Bein baino geiagotan uts-ematen ikusi da lurra, eginal guziak eginagatik
· Fallar, dejar frustrado
Bein baino geiagotan zurtu nabena da
· Sorprender, causar extrañeza
Bein baino sarriago eskatu doguz’ or autsak jaten zokondoren baten alper-alperrik
dagozan berbaldiak
· Cubiertos de polvo; criando polvo, y muertos de risa...
Bein baino sarriago lepokoak artu doguzanok
· Recibir castigos
Bein bakarrean’ agertu zan orduz-kero
· Una sola vez
Bein bakarrik jo zituan tentazioak, ardoa edateko
· Sólo una vez les vino la tentación
Bein bat, beste-bein beste bat’ ... zenbat arrai-pixti eta mamu itxura-berriko!
Arrantzaleak beren sareetan
· Un día uno, otro día otro
Bein batak ta bein besteak izaten dogu
· Alternativamente
Bein batari eta bein besteari begiratuaz gozaro itzegin zien
· Mirando alternativamente
Bein batean’ afaritara eraman zuen apaiza
· Lo convidó a cenar
Bein batean’ bere saileko txanda zula-ta’ apaiz-lanean ari zan
· Correspondiéndole su turno en el oficio
Bein batean’ bere saileko txanda zula-ta’ apaiz-lanean ari zan
· Ejercía el ministerio sacerdotal; oficiaba
Bein batean, beste askotan bezela...
· Había una vez... N.B. Modo de empezar a contar
Bein batean’ bi gizon zijoazen bideztian oinez: bata zan oin-bete luzeago’ bestea
baino; eta beste-au ere etzan txikia
· Un pie de altura sobre el otro
Bein batean’ bi gizon zijoazen bideztian oinez: bata zan oin-bete luzeago’ bestea
baino; eta beste-au ere etzan txikia
· Iban viajando a pie
Bein batean’ egarri andi batek eman zion, kanpoan zeudela
· Fue acometido de una gran sed
Bein batean’ Erregeren agindua aitak
· Recibe una orden
Bein batean’ etxekoandrea sartu zitzaion’ onez edo gaitzez berea egiteko asmoan
· Quieras que no; de grado o por fuerza
Bein batean, etxerako presa izanda, betarik ez galtzeagatik’ ozta-ozta agur eginaz
aldegin zion
· Por no perder tiempo
Bein batean’ gaizkitu ta oiean txit estuan arkitzen zan, Ezekias Erregea
· Se sentía muy apurado
Bein batean gure alaba orrek’ ezpaltzen, balak lotzen ta gal-izpi-buruak biltzen bete
zuen eguna
· Pasó u ocupó el día agavillando... etc
Bein batean neronek artu nizun estu neska ori’ olakorik bazan’ aitortu zezadala!
· La urgí estrechamente a que...; la presioné
Bein baten amaitu ziran gure estuasunak... Arrezkero’ beste nasaitasun baten bizi
gara!
· Cuánto más tranquilos vivimos!
Bein baten’ bai ei-etorren neska gazte bat, auzoko baserri baten josten eginda gero’
bere etxeruntz
· Después de realizar labores de costura
Bein baten’ egur-txikertan zoli ta gogatsu ibilela’ azkora-kirtena garri-garriti zati bi
egin jakon
· Se le partió el mango por la mitad
Bein baterako, bein besterako ibili nai ez
· Andar de aquí para allá sin rumbo
Bein batez diru mordoxkatxo bat kendu ginokan; eta zorr-aldera’ gure jauregi ederra
bereganatu zigun
 · A cuenta de la deuda
Bein batuten badau batek nasaiaren entzute agiria’ botaten dau munduko esanaren
ardurea, ta lotsa-bagarik jarraituten deutsa bide gaistuari
· Cobrarse fama pública de libertino
Bein batuten badau batek nasaiaren entzute agiria’ botaten dau munduko esanaren
ardurea, ta lotsa-bagarik jarraituten deutsa bide gaistuari
· La preocupación del qué dirán, o respeto humano; el pundonor
Bein bear eta’ ... benetan jokatu zendun, il edo bizi
· A vencer o morir... a la vida o a la muerte
Bein bear eta’ ... benetan jokatu zendun, il edo bizi
· Te empleaste a fondo
Bein bear eta esan ditzadan egiak oso-osorik...!
· Una vez más; por no perder la costumbre
Bein bear eta... kantari nator
· Una vez más
Bein bear ta... orain ere’ eskatiman!
· Nuevas reclamaciones... Otra vez pidiendo!
Bein bear ta... orain ere’ eskatiman!
· Por si fuera poco o no bastara lo anterior
Bein bear-da gaitakoa zaude, Bilintx!
· Se ve que estás con ganas de broma
Bein bear-da gaitakoa zaude, Bilintx!
· Por no perder la costumbre
Bein bederen utzi digute Radio ori entzuten! Egun bateko dunak ere’ ba du
· Algo es algo! Menos sería nada!
Bein bere afari puska egiten ari zela’ atean norbaitek ots egin zuen
· Mientras hacía su frugal cena
Bein, beste askotan moduan’ berandu batian jo ei eban etxera Gautxori-k
· Se retiró ya muy tarde
Bein betiko apaiz zera, Melkisedeken lerroan
· Eres Sacerdote para siempre
Bein betirako’ berekin izango du
· Para siempre
Bein betirako biotz ta muinai mintz zoragarriz josiak’ ... zenbat oroitza ditun berekin,
gaztetako ikasiak! Izkuntzak
· Unidos inseparablemente al corazón y al cerebro
Bein bi ezkero’ irugarrena ia seguru izaten da
· Dicen que no hay dos sin tres
Bein, bitan, irutan Santu Jaungoikoa! Izen au gure biotz-agotan beti dezagun edertu!
· Honrémoslo siempre
Bein bitartean’ sorginez aztu izan nintzan’ eta oiean sartu-ala lotan gelditu
· Y apenas me metí en la cama
Bein edo bein agertzeko, eskatzen zion
· Que se lo descubriese por fin de una vez
Bein edo bein ba akust...! Zer dakak, edo zek akar, onen goiz?
· Por fin! Ya era hora!
Bein edo bein esan zazu... esango badezu!
 · Dilo de una vez
Bein edo bein etorri da! .-Etorri danarekin bost egiten degu!... bereala joan da-ta
atzera!
· Bastante adelantamos con eso!
Bein edo beintxotan joaten gara...; bein edo bestetxotan
· Alguna que otra vez; rarísima vez
Bein edo berriz, gutxi-gutxitan dantzatzen dute
· Rara vez
Bein edo beste aldendu banaiz emendik
· Alguna que otra rara vez
Bein edo beste bein edo besten; bein-bestetan; bein-bein etorri zan
· Alguna que otra vez; raras veces
Bein edo beste’ eztet esaten ezetz
· Alguna que otra vez
Bein’ edonok galdu geinke etxera-bidea...; baina *zer esango leuke gaur neuri begira
itxi dodazan ama-semeak?
· Que me esperan en casa
Bein’ edonok galdu geinke etxera-bidea...; baina zer esango leuke gaur neuri begira
itxi dodazan ama-semeak?
· Alguna vez podríamos rezagarnos... en volver a casa
Bein eginari gitxi eretxirik’ beste askotan abantetan jako ekiten deutsa’ putzak
barriro usturik’ mats-mordo aek arrapetako Azeriak
· Echando los bofes
Bein eginari gitxi eretxirik’ beste askotan abantetan jako ekiten deutsa’ putzak
barriro usturik’ mats-mordo aek arrapetako. Azeriak
· No contento con los esfuerzos anteriores
Bein, egiteko artzen dituzun gauzak’ ez ditzazula zere buruz beintzat utzi!
· Por propia iniciativa
Bein eguardia-ezkero’ beste bat arte egingo dio gazteriak Santuari; eta gogoz eragin
dantzari
· Entregarse con afán al baile
Bein eguardia-ezkero’ beste bat arte egingo dio gazteriak Santuari; eta gogoz eragin
dantzari
· Hasta la vista! Hasta el año que viene!
Bein ekarri-ezkero, zimaurtzara botako genduzan, erbi biak?
· íbamos a echarlas a la basura?
Bein elurra ta izotza etorri-ezkero’ andik aurrerakoa ezta izaten motza
· El tiempo siguiente se hace largo
Bein eman ta bein kendu’ zapoak aina kendu. Zapoak oina kendu. G-t
· Lo que se da no se quita...
Bein eman ta bein kendu’ zapoak oina kendu
· Santa Rita, Rita: lo que se da no se quita
Bein emoniko sententziari’ etxako bere bizian ukutuko
· No se modificará jamás
Bein erabaki-ezkero’ laster eman bearko dituzute eskuak
· Ya no podréis tardar en desposaros
Bein esanarekin adituko digu
 · Bastará con decírselo una vez... Lo entenderá a la primera
Bein esateko’ munduko mixeri guztia barruan eukon
· No diré más sino que...; para decirlo de una vez; en una palabra
Bein eta berriz entzun zaidazu, andretxo biotzekua: zugana dedan maitetasuna ezta
axalekua
· No es fingido mi cariño
Bein eta berriz, gora ok!, eta mila aldiz gora!
· Honor a...!
Bein eta birretan ziotsaten’ il zezala
· Una y otra vez
Bein etorriko... ta zuk nai ez?... Eztaukazu ikusirik!
· Este rato le volverás a ver! Ya no volverá a visitarte
Bein euskeraz ta bein erderaz’ txaramel ori astindu eban itxuraz
· Se explicoteó muy bien; alternando en vasco y castellano
Bein ez dana’ bein izaten da
· No hay regla sin excepción
Bein ez dana’ bein izaten da...; ta ala gertatu zan
· Lo que no ha sucedido nunca puede ocurrir alguna vez
Bein ez ezik birretan ere jo zuten arria’ beingoan urik eman etzuelako
· A la primera
Bein ezarriak’ ezarria bear du
· Lo escrito, escrito está Ya no debe borrarse
Bein ezetz esan zun’ eta seta dago bere ezezkoan
· Está de tema
Bein ezker, beste bein eskuin agintzen du erakustunak: biurgunea ezkerretara dunak’
aurrea berekin du. Laisterka apustuan
· Unas veces..., otras veces
Bein ezker, beste bein eskuin agintzen du erakustunak; biurgunea ezkerretara dunak’
aurrea berekin du, Laisterka apustuan
· él lleva la ventaja
Bein ezpada bestean’ gaur ezpada biar’ berotuko da zure biotza
· Si no es esta vez, será otra
Bein eztana’ bein oi-dala esaten da..; ta nork esango-ta... atzo ustez-uste-gabe non
beartzen nauten gure adiskide bati Auzara laguntzera!
· Quién me lo iba a decir! Quién lo iba a pensar!
Bein eztana’ bein oi-dala esaten da...; ta nork esango-ta... atzo ustez-uste-gabe non
beartzen nauten gure adiskide bati Auzara laguntzera!
· Hé aquí que me piden que acompañe a
Bein gabera-ezkero’ etxean etxekoak, eta Jainkoak gabon degigula guztioi!
· Todo el mundo a casa!
Bein gertatu ginan, nagusi ta morroi, etxe artan, ea ardo ona salgai zuten
· Amo y criado coincidimos
Bein gogortu-ezkero’ barriro bearrari eltzeko asmoz izan zan nire eskean astea
· Una vez recuperadas las fuerzas
Bein, goiz-beranduan, leio batera zurt begira eta soinuka egoala’ gudari bi urreratu
jakozan
· Cerca del mediodía
Bein, goiz-beranduan, leio batera zurt begira eta soinuka egoala’ gudari bi urreratu
jakozan
· Mirando atentamente
Bein gozoa joan-ezkero’ aguro minkazten zan zizarra
· En perdiendo su primer sabor
Bein guzia galdu ondoren berriz burua jasotzen emen’ ezta lantegi erreza
· No es tarea fácil
Bein inori eruaten asi-ezkero’ ain gutxi eruan-biarra eztok itxura
· No es decoroso regalarle tan poca cosa
Bein irurogetamar urtera-ezkeroko gizona’ ogetairu orduk jota dagola esan daiteke
· Que está ya con un pie en el sepulcro
Bein izketan asi ezkero, salto ere egiten da akordatu gabe!
· Perder los estribos
Bein izketatu geran-ezkero’ egin zagun amasei-milan tratua
· Ya que hemos comenzado a tratar
Bein Jaungoikoari agindu deutsazuna’ ziur gordeko dozu
· Guardar fielmente
Bein jazo zan’ gizon bat baso orretara joaten, negurako morkol zeatuten
· A partir troncos de leña
Bein joantako denbora’ ez liteke jira
· El pasado no vuelve; es irreparable
Bein maiatzean’ gure Basakaitz osto zegoen; eta Koko-errian’ anduak, igar, bizi-
zantzurik ez
· El monte B. estaba ya en hoja
Bein maiatzean’ gure Basakaitz osto zegoen; eta Koko-errian’ anduak, igar, bizi-
zantzurik ez
· La cepa aún no daba señal alguna de vida
Bein nagusiena egin-ezkero, eta... lanari zaia kendu-ezkero’ erraz izaten da zerbait
geiago aziten
· Una vez desbrozado el terreno..., o quitado los estorbos
Bein nagusiena egin-ezkero, eta... lanari zaia kendu-ezkero’ erraz izaten da zerbait
geiago aziten
· Una vez hecho lo principal
Bein naia emoten bajako gurari txarrari’ makalduten dau borondatea, ta egiten da
etxeko-nausi
· Se enseñorea de nosotros
Bein naia emoten bajako gurari txarrari’ makalduten dau borondatea, ta egiten da
etxeko-nausi
· Darle por su gusto; consentir
Bein oieratu-ezkero’ maindire tartean erantsitzen da’ katuen atzaparrak birikari
bezela... eta akabo urrengo goiz arte!
· Se queda agarrada entre las sábanas
Bein okasinoan sartu-ezkero’ eztot neure burua neure aginduan neure eskuko; ez
nazalako neure buruaren jaun
· Ya no soy dueño de mí mismo
Bein okertu ginan’ ta zuzendutzen gaitza... Akerraren adarrak bezela gabiltza...
Zeinentzako da ona onlako ekaitza?
 · Vivimos desquiciados...; sin podernos entender
Bein onera ta bein orrera dabil
· Anda fluctuando
Bein ontara gauza dan-ezkero’ katolikoak estutu? larritu? izerdi otzak artuta gelditu?
Bai zera!
· Quedar presa de pánico; encogerse de miedo
Bein ori eginda geroz’ beste egitekorik eztala uste dute
· Creen que con eso ya está hecho todo
Bein osodasuna galdu-ezkero’ ezin diteke fruta gorde’ azukrearekin gozagainduaz
ezpada
· A no ser confitándola
Bein pauso ori eman-ezkero’ gizonak bear du etsi: uztarri ori ausi artean’ gaurko
maitasunari eutsi. Ezkontzako legea.
· Tiene que hacerse a la nueva situación definitivamente
Bein poila-usaina emoten asi-ezkero’ aienekoak doazan lekuan ezin joan ba!
· En llegando a parecer una mocita
Bein poila-usaina emoten asi-ezkero’ aienekoak doazan lekuan ezin joan ba!
· Grumetes, marinos jóvenes
Bein saieska edo zearka, bein inguruka, ta beti lepoa luzatuz, al-egina aizearen kontra
eginez... Mirua
· Dando vueltas
Bein saieska edo zearka, bein inguruka, ta beti lepoa luzatuz, al-egina aizearen kontra
eginez... Mirua
· De soslayo
Bein saieska edo zearka, bein inguruka ta beti lepoa luzatuz, al-egina aizearen kontra
eginez. Mirua
· Esforzándose
Bein soldadu’ mundurako; urrengoan’ zerurako... Len da gero’ euskalduna! San
Ignacio
· Y en todo tiempo
Bein ta barriz dinotzuet:... Jaunak etzaitue itxiko’ zeuok aurretik itxi-ezik
· Tórnoos a certificar...; repito una vez más
Bein ta berretan ere esan izandu zion alkate jaunak’ etzala erri artako oitura inork
lotsagabekeri orienik egitea
· Una y otra vez
Bein ta berretan ere esan izandu zion alkate jaunak’ etzala erri artako oitura, inork
lotsagabekeri orienik egitea
· Hacer semejantes procacidades
Bein ta berriz begiratu’ ta geroago ta ikara andiago zuen
· Su susto era cada vez mayor
Bein ta berriz esan nion oarrez eta jakinez
· A sabiendas de lo que decía
Bein ta berriz esan nion oarrez eta jakinez
· Una y otra vez
Bein ta berriz garaituagatik etsaia’ ez degu zabartu bear: era onaren zai dago ura’ gu
gaitzera amil-erazteko
· Está aguardando la oportunidad
Bein ta berriz garaituagatik etsaia’ ez degu zabartu bear: era onaren zai dago ura’ gu
gaitzera amil-erazteko
· No debemos descuidarnos
Bein ta berriz, gora ok! eta mila aldiz gora!
· Una y mil veces
Bein ta birretan garaituagatik’ etzuen etsi Jesus garaitzeaz
· Una y otra vez
Bein ta birretan garaituagatik’ etzuen etsi Jesus garaitzeaz
· No desesperó de
Bein uxartu zuan txerriak’ eta galdu zan malma
· La hozó el cerdo y pereció la malva
Bein zure zabarkeriaz senarra oso nazkatu baldin badezu’ aren ondoan ez da atsegin
izango, andik-aurrerakoan
· De allí en adelante, en lo sucesivo
Bein zure zabarkeriaz senarra oso nazkatu baldin badezu’ aren ondoren ez da atsegin
izango, andik-aurrerakoan
· No dará gusto vivir a su lado
Bein-banaan egingo doguz gaurko zer-eginak
· Alternando
Beinbat betiko utzi-itzik alper-lan oriek!
· Dejar de una vez
Bein-baterako erabagi osoak artuko al dabez!
· Acuerdos definitivos en firme
Bein-be ase ezin diran negar-mosu arrajuok!
· Quejumbrosos, llorones, pesimistas
Bein-be ezta gexorik egoten: osasun gogorra dau
· Es de una salud robusta
Bein-be eztau izan lapurr-usainik gizon orrek
· Nunca se ha dudado de su honradez
Bein-beinean egin dogu aterpe au
· Provisionalmente
Bein-beingo agintariak apur bat lotsabagatu ziran’ ango ta gure lege-gaiairi barreka
· Se permitieron tomar a guasa
Bein-beingo agintariak apur bat lotsabagatu ziran’ ango ta gure lege-gaiairi barreka
· El gobierno provisional
Bein-beingo erakusburu bat baizik ez-ta ori: erabateko lege-gaia biribildu arte
· Hasta la elaboración de
Bein-beingo erakusburu bat baizik ez-ta ori: erabateko lege-gaia biribildu arte
· No es más que anteproyecto
Bein-beingo erakusburu bat-baizik ez-ta ori: erabateko lege-gaia biribildu arte
· Proyecto de ley definitivo
Bein-bera esanda b’ ez ez eban guzurrik esan
· Ni una sola vez
Bein-bere aztu ezpedi zeuroen gomutatik!
· No lo olvidéis jamás!
Bein-bere enaz gogoratuten, zeu izan ezik’ bestegaz
· En nadie más pienso sino en ti
Bein-beren! Arreko ezkilek erran zuen Bein bederen. Noizpait ere elizan ikusten
danagatik esana
· Siquiera una vez: menos es nada... N.B. Referido a quien muy rara vez acude p. ej. a la
iglesia
Bein-betiko’ gogoan izan: oek dituzula lenen-lenengo arazoak... Gerokoak’ geroko!
· Lo primero... lo primero! Deja lo demás para cuando llegue su hora
Bein-bitan’ arriturik gelditu naiz, inki bat ezin sumatuz
· Una o dos veces
Bein-da-berretan geure begiz ikusi degu orixe!
· Más de una vez lo tenemos visto
Bein-da-betiko bakea egin dau: or erabilen beti oilue emendik, mutil-andrie bestetik...
Erriko mutilik jasekoenai narrua ondo berotu dautsie..., batek biri
· A los chicos más gallardos del pueblo
Bein-da-betiko bakea egin dau: or erabilen beti oilue emendik, mutil-andrie bestetik...
Erriko mutilik jasekoenai narrua ondo berotu dautsie..., batek biri
· A uno contra dos
Bein-da-betiko bakea egin dau: or erabilen beti oilue emendik, mutil-andrie bestetik...
Erriko mutilik jasekoenai narrua ondo berotu dautsie..., batek biri
· Ha hecho la paz de una vez
Bein edo-bein asi zera orratiok, zere buruari begiratzen!
· Atenderte a ti mismo; cuidarte
Bein edo-bein asi zera orratiok, zere buruari begiratzen!
· Por fin, ya era hora que...!
Bein edo-bein esan zazu, nola dezun izena!
· Di de una vez cómo te llamas...!
Bein edo-bein gizon guztiak burua jarten dabe; eta zuri-be eldu jatzu aldia
· Acaban de asentarse; acaban por entrar en razón
Bein edo-bein gizon guztiak burua jarten dabe; eta zuri-be eldu jatzu aldia
· Te ha llegado tu hora
Bein edo-bein ikusiko zitun Jesusek Palestinako artzaiak’ udaurrenean ardiak larrera
zituztela euri-aldiraino
· Hasta la temporada de lluvias
Bein edo-bein ikusiko zitun Jesusek Palestinako artzaiak’ udaurrenean ardiak larrera
zituztela euri-aldiraino
· Llevando a pastar a sus ovejas en primavera
Bein edo-bein ixiltzeagatik’ azkenean aitortu egin diot
· Para que dejase de marearme con tanta pregunta
Bein edo-bein somatzen bazuen bere gorputzean traba egiten zion aizerik’ an
bialduko zuen indar ederrean, asko begiratu-gabe
· Sin pararse en barras; sin miramiento a nadie
Bein edo-bein somatzen bazuen bere gorputzean traba egiten zion aizerik’ an
bialduko zuen indar ederrean, asko begiratu-gabe
· Lo expulsaba libremente
Beinenetako oarra dogu au. Nagosienetakoa
· Uno de los avisos principales
Beinenik bein’ euskereak baino geiago balio iok erdereak... Erderarik eztakiana
norako dok?
 · Qué va a hacer? En qué situación queda?
Beinenik bein’ euskereak baino geiago balio iok erdereak... Erderarik eztakiana...
norako dok?
· Por de pronto
Bein ere arropa lodi bat jantzi-gabe ibiltzen nintzan
· Sin abrigo
Beinere baino bearrago zaitu oraintxe Euskal-erriak
· Te necesita más que nunca
Beinere baino ta ederragoa
· Más hermoso que nunca
Beinere bearko ez nabela pits baterako
· No necesitar absolutamente para nada
Bein ere bere Aita gogotik utzi-gabe zegoen
· Sin desentenderse de; teniéndole presente siempre
Beinere egiaz eta gogotik asi etzera lan orretan; zure naiak’ nai-erdi edo nai usiak
dira
· No son más que veleidades
Beinere etzaie palta pipa bat ortzean... frantzes oriei
· Siempre con su inseparable pipa
Beinere etzan izandu nere lagun ura’ ni bezin itz-jarioa: ark itzegiten zuanean’ beti
oinarri zabaleko itza izango zuan
· Siempre hablaba con fundamento
Beinere etzan izandu nere lagun ura’ ni bezin itz-jarioa: ark itzegiten zuanean’ beti
oinarri zabaleko itza izango zuan
· Tan parlanchín como yo
Beinere ez da berandurik... zuretzat ere ordua etorri da
· No hay que perder nunca las esperanzas... Todo llega, al fin
Beinere ez da falta orrelakorik’ legorrian arrantza egin naian
· Nunca falta algún pedigüeño aprovechador
Bein ere ez dena’ izaten aal da
· No hay regla sin excepción
Bein ere ez det erretzen, eta ez dizut zigarrorik artuko.- Bein ez dana’ bein izaten da...
ta asi zaite!
· Alguna vez tenía que ser...!
Bein ere ez det esaten....- Beinere eztena’ bein da
· La excepción confirma la regla
Beinere ez omen ditu mozten azkazalak... A ze gozoak eukiko ditun eskuak! Neska
orrek
· Sí que dará gusto ver sus manos! Irónico
Beinere eztaki besteren konturik ateratzen: beti berea ta berea
· Siempre a lo suyo
Beinere eztaki besteren konturik ateratzen: beti berea ta berea
· No piensa en el prójimo
Bein ere gauz onik ez’ gaizki dabilenak
· Nada bueno se puede esperar de quien mal anda. Quien mal anda mal acaba
Beinere gogora etzaizkizun erakeriak asmatzen asten zaizu
· Imputar falsamente
Beinere ikusi etzenuan erako xomorro txiki bat datorkizu soinekoan gora...; ta ez
egan’ baizik oinez-oinez
· Andando pasito a paso
Beinere isiltzake zeraman biotza, beti espaz, minez, eri ta negarti
· Sin callar jamás
Bein ere izan geran baino okerrago gaude
· Peor que nunca
Beinere poz bat izan eztuanik inor baldin bada’ jai ontan Donostira betor
· Infeliz, desventurado
Beinere urik izan etzan arkaitz legorrean’ iturri ederra arkitu zuan
· En la roca viva
Beingo aldiagatik’ erabat sartzea obe luke oera: beingo aldia izango litzake
· Tomarse la molestia por una vez -Total, todo se reduciría a molestarse una vez para
curarse
Beingo batean’ alderik-alde ebagitzar bat egin eutsan’ ezpateagaz jot-orduan
· Al darle con la espada
Beingo batean’ alderik-alde ebagitzar bat egin eutsan’ ezpateagaz jot-orduan
· Una tremenda herida, atravesándolo de parte a parte
Beingo batean’ ez nondik ta nora ezkutau zan igesi
· Sin que nadie supiera cómo ni por dónde...; quién sabe cómo
Beingo batean iltzen dira asko, ezertako astirik ez dutela
· Muchos mueren instantáneamente
Beingo batean joan jakuzan ordu bi ta laurenak
· Se nos fueron sin sentir
Beingo batean’ neska gazte bat Amundako leize inguruti emen-zijoan
· Una vez
Beingo baten esango dizut zer dan
· En un momento; inmediatamente
Beingo baten etxeratu gintzazan
· En un dos por tres; en un tris
Beingo baten zabaldu zan Bilboko uri danean barri txar ori...; erri guztiak beste zer-
esanik ez eukan
· En un instante
Beingo baten zabaldu zan Bilboko uri danean barri txar ori...; erri guztiak beste zer-
esanik ez eukan
· No hablaba de otra cosa
Beingo baten zabaldu zan sua guztira
· Rápidamente, en un instante
Beingo batez buka zazu egiteko ori!
· Acaba de una vez con ese asunto...!
Beingo esanarekin bakarrik ongi aditu oi-duen gizona
· Que entiende a la primera
Beingo nekea’ etsi-etsian joaten da oarkaberik’ etxe-ganbara belar onduz bete-alean
· Se desvanece de una vez y sin darse cuenta
Beingoa balitz’ utsa litzake
· Podría pasar...; no sería nada
Beingoagatik egin nezakela?... Inolaz ere!
 · Pues no faltaría más! Claro que sí!
Beingoagatik egin nezakela?... Inolaz ere!
· Por tratarse de una vez; por excepción
Beingoak ez duala kalterik egiten, esango didazute... Gau bateko izotzak ez al-du kalte
aundirik egin izan?
· Una vez no hace daño
Beingoan aingeru batek beste leku urruti batera eraman zuen
· A otro sitio lejano
Beingoan eldu gintzazan Baltzolako artzulo itzelera
· En seguida, muy pronto
Beingoan eta bitan iritsi ez arren’ etsi bear ez da
· No abandonarse a la desconfianza
Beingoan guzia erran dezadan
· De una vez
Beingoan osatuko ebala esan zetsan eutson osagileak
· Que le iba a curar en seguida
Beingoan zeruak urratu’ eta Espiritu Santua usoaren itxuran Jesusen gainera jetxi
zan
· Abriéndose de pronto los cielos
Beingo-beingo baten ondatuko dabe infernuko su-garretan
· En un instante
Beingo-beingoan ta inoizko arinen egin dabe osterea
· Al momento mismo han hecho la vuelta
Beingo-beingoan ta inoizko arinen egin dabe osterea
· Con más presteza que nunca
Beingotik beingora’ deika ari zaigu
· A cada momento
Beinik gizenena zegon
· Más gordo que nunca
Beinola’ bera-beragan itxitako itxas-ontzi bat eldu zan ugartera
· Barco abandonado a sí mismo
Beinola Jesus ontzixkan sartu zalarik’ ikasleak ondotik zitun
· Le siguieron sus discípulos
Beinolako barberak ala zion: Gazteak sendatzeko’ deusik ezkera
· No valemos para...; somos incapaces
Beinolako egunak ditut gogoan...
· Me acuerdo de los días de antaño...; de otros tiempos pasados
Beioa gura dabena: ni enoia Loiutik inora... zati baten
· Yo no me voy de Lujua en mucho tiempo
Beira gaiten’ bertzen jorratzetik
· Murmurar del prójimo
Beira hadi erraitetik’ dakizkan guziak
· Guárdate de decir todo lo que sabes
Beistegizula!... Beistegiala ark!
· N.B. Fórmulas de imprecación intrascendente
Bei-talde aiek danak zaindu bear zitunak ere’ lanak zeuzkan!
· Buen trabajo tenía
Beitiago’ Aramajonako ibaia artzen du albotik
· Más abajo
Beitu, andrak, zer esan daun!... Orrek dauko atsa!
· Habráse visto... la atrevida!
Bejondaizula, Borda! Ekatzu bosteko ori!
· Vengan esos cinco! Chócala!
Bekain aundiak erori dira, ta begi berriak ageri etsai izanetan, apaizak adiskideturik
· Ya se ha serenado el sobrecejo de los enemistados
Bekaineko bat bota beza, jauna,... emen lokabiba egon-gabe!
· Echese Vd. un sueñecito...!
Bekaineko bat bota beza, jauna... emen lokabika egon-gabe!
· En vez de estar aquí cabeceando
Bekaineko bat bota zazu emen’ lokabika egon-gabe
· Echa una siesta!
Bekaineko bat bota zazu emen’ lokabika egon-gabe
· En vez de estarte dormitando; cabeceando
Bekaizgorik beltzenaz xukatua eta errea zagon gizon trixte hura; eta egin zuen bere
buruarekin’ behar zuela hil-arazi San Benoat
· Tomó la determinación de
Bekaizgorik beltzenaz xukatua eta errea zagon gizon trixte hura; eta egin zuen bere
buruarekin’ behar zuela hil-arazi San Benoat
· Consumido de envidia
Bekaizko handiak piztu ziren... Marmar hari ziren elkarri: zer da zital hori, burlaka
mintzatzeko guri?
· Surgieron envidias
Bekaizko handiak piztu ziren... Marmar hari ziren elkarri: zer da zital hori, burlaka
mintzatzeko guri?
· Murmuraban entre sí
Bekart lira bat, al danik leunena! Akinoko Eguzkiari soinu ederrak joteko
· La más suave o dulce posible
Bekatari orrek’ ez du bekatua uzteko asmo osoa, baizik nai-nukezko utsa
· No es propósito firme, sino simple veleidad
Bekataria dirudi’ baina ez du bekatu-kutsurik ere
· Ni sombra de pecado
Bekatariak kastigatzera’ besterik-ezinak ezin-besteak darama Jainkoa
· Se ve forzado a ello al no poder ser de otro modo
Bekatariarekin onen emeki dabilen Jainkoa
· Tratar con tanta benignidad
Bekataririk gozakaitzenak ere’ iletatik artuta bezala ateratzen ditu Jaunak
infernuaren eztarritik
· Aun a los pecadores más irreductibles
Bekataririk sorrena ere esna-arazteko gai diran egiak
· Aun el más encallecido
Bekataririk sorrena ere esna-arazteko gai diran egiak
· Capaces de sacudir o despertarle
Bekatore hark, Jainkoaren alderakotzat’ buruperik ezin duke
· No pueden tener ninguna influencia o crédito ante Dios
Bekatorea’ gibelaz itzultzen zaika zaio Jainkoari; eta begitarteaz kreaturari
· Se vuelve hacia la criatura
Bekatorea’ gibelaz itzultzen zaika zaio Jainkoari; eta begitarteaz kreaturari
· Vuelve la espalda a Dios
Bekatu andiak dirala uste due askok onelako biraoak, berenez ezpadira ere
· Aunque de suyo no lo son
Bekatu andiekin matasaturik daudenak
· Enredados o embrollados con grandes pecados
Bekatu andiskoteren bat egin-gabe ere’ asko da oroipen loi bati toki ematea, birtute
au iluntzeko
· Consentir; darle entrada
Bekatu andiskoteren bat egin-gabe ere’ asko da oroipen loi bati toki ematea, birtute
au iluntzeko
· Pecado gordo, notable
Bekatu askoak barkatu zaiozka’ asko maitatu zuelako
· Sus muchos pecados
Bekatu au aitortzen badet’ Inkisiziora jasoko naue...
· Me van a llevar a la Inquisición
Bekatu bat baizen eztuena ere’ ifernurako da, hamar dituena bezain ongi; ez hain
barrena..., ordea biak barrenean, nork bere mereziarekin
· Cada cual con su merecido
Bekatu bat baizen eztuena ere’ ifernurako da, hamar dituena bezain ongi; ez hain
barrena..., ordea biak barrenean, nork bere mereziarekin
· No menos que
Bekatu bat edo bia baizen eztute eginen; eta heken ere utzteko gogorekin dabiltza
· Se proponen apartarse aun de ellos
Bekatu bati’ beste batek darraio
· A un pecado le sigue otro. N.B. Uso transitivo de jarrai
Bekatu batzuek’ eriozkoak dira
· Pecados mortales
Bekatu berriak egiteko, edo leenak-gatik zerua galtzeko beldurrez zaude
· Los pecados anteriores
Bekatu berriak egiten baditugu’ noren ustean edo zeren begira geldituko gara?
· En quién o en qué podemos esperar?
Bekatu berrien bidetik bere burua atera nai ez du
· No querer salir
Bekatu berrien bidetik bere burua atera nai ez du
· Ocasiones de recaer
Bekatu berririk ez egin nai andiarekin nago
· Con gran deseo de no volver a pecar
Bekatu egin det’ eta ez det bear nuan-besteko kastigua artu
· No he recibido todo el castigo merecido
Bekatu egiten duzu halako juramentuaren egiteaz; eta are bekatuago’ haren
konplitzeaz
· Y todavía más pecas si
Bekatu eragiteko asmorik-gabe ematen da inoiz bekaturako bidea
· Sin intención de inducir al mal
Bekatu etorkitik’ dena naasia gelditu da aragia
· Pecado original
Bekatu hori egin-ondoan’ bihotzak egin zioen Dabid-i
· Sintió que le remordía la conciencia
Bekatu hori’ izurriaren pare da: kutsuz doha; asko du ukitzea
· Se propaga por contagio
Bekatu hura’ jatorriz igarotzen da oen ume guzietara
· Pasa hereditariamente
Bekatu hutsa haiz, haizen guzia, amaren sabeleandanik
· Empecatado!
Bekatu jatorrizkoa
· Pecado original
Bekatu larri guziak aienatzen ditu graziak, diranak dirala
· Sean cuales sean
Bekatu larriaren agorrak igartzen ditu graziaren loreak
· La sequía del alma, a que equivale el pecado mortal
Bekatu larriren batean eroria bazaude, ta aren mendetik irtenkizun’ ezta bitarte
orretan zugan zerurako markarik
· Sin salir de su dominio u opresión
Bekatu mortal guztiak artez agertu bear dira’ bat-txu-bere ostu-bagarik
· Sin ocultar o defraudar uno solo
Bekatu oen iturburua ta ama da’ gura dana egiteko nai edo borondate gaizki oitua ta
ukatu-gabea
· Una voluntad virgen, no contrariada
Bekatu oriek itotzeko bear den guzia
· Todo lo necesario para expiar esos pecados
Bekatu oriek’ kulpa larrien bide zuzenak dira
· Llevan derechamente a
Bekatu txiki oen barkamena iristea’ errazago da; baina txikiena ere Jainkoarekiko
gaitz andia da
· Ante Dios
Bekatu txikietara ohartzen eztiranak’ andietan erortzeko bidean daude
· Se encaminan hacia; están expuestos a; en peligro de
Bekatua bekatuari egozten igaro nituen egunak
· Añadiendo pecados sobre pecados
Bekatua bekatuari iratxekirik dagoenak’ eztu antsiarik, eztaduka konturik
· Quien ha ido añadiendo pecado sobre pecado
Bekatua’ bera bere baitan da itsusi, eta bera bere buruarentzat penagarri
· Abominable en sí mismo
Bekatua’ bera bere baitan da itsusi, eta bera bere buruarentzat penagarri
· Atormentador de sí mismo
Bekatua berekin duela hiltzen dena
· Teniendo consigo el pecado
Bekatua’ ezta egonaren geroz obeto sendatzen
· No se remedia mejor con el transcurso del tiempo
Bekatuak agertu-gabe zaude lotsaren-lotsaz. Zeren zai zaude, kristau maitea?
· De pura vergüenza
Bekatuak ez du sekulan Mariaren arima goibeldu
· Jamás ha oscurecido su alma
Bekatuak kezka esnatzen duanean’ bizitza berria artzera mugituko da bekataria
· Despertar inquietud
Bekatuak leher egin du munduan
· Se ha extendido por todo el mundo
Bekatuan amilderazo zituan etsai galgarria
· Que los había precipitado en el mal
Bekatuan erori-gabe bizitu zan urte aetan’ erarik etzalako
· Por falta de ocasión
Bekatuan erortzeko oitura, ongi errotua eta zarra bada’ minantze izugarria da
· Bien arraigada
Bekatuan gogortu-ezkero’ andik-ara, gerorengoagaz konturik ez eginik’ deungero
dago arimea
· Despreocupado de su suerte futura
Bekatuan lagun eta jarraikin izan zituanak
· Cómplices y secuaces
Bekatuan lagun izan duana
· Cómplice
Bekatuan oatuak bezala egon oi dira ez gutxi’ konfesioak berritzeko nekearen
beldurrez
· Inveterados en el pecado
Bekatuaren berrizkaturak artu ditu’ eta il dira animaren aldetik. Sakramentu au
sarritan artu-gabez.
· Han incurrido en reincidencia del pecado
Bekatuaren berrizkaturak ezin garaitu ditu
· Reincidencias o recaídas
Bekatuaren bideetan begi bietaraino ondatuak daudenak
· Metidos hasta los ojos; hasta las cejas...; encenagados
Bekatuaren bixkarekin pozik dijoaz batzuek etsaiaren atzaparretara
· Engañados por el cebo de
Bekatuaren edozein berrizkatura guziz izugarria bada’ zer izango da berriz eta berriz
gaitzaren mendera biurtzea?
· Sucumbir al mal una y otra vez
Bekatuaren gau beltzak guzia artua arkitzen zan mundua
· Envuelto en tinieblas
Bekatuaren lohiean sartuak
· Enfangados
Bekatuaren loiera bazera’ esan bear diozu lepraz josia zegoanarekin
· Si te has enfangado
Bekatuaren loiera bazera’ esan bear diozu lepraz josia zegoanarekin:
· Leproso
Bekatuaren loirik etzuen ekusi Jesusen Amak
· No conoció mancha de pecado
Bekatuaren obian dautza’ kiratsa dariezala
· Despidiendo mal olor
Bekatuaren ordainak dira zorigaitzak eta erbeste ontako loreak
 · Son pago del pecado
Bekatuaren ur ustelak edaten dituela bizi dira
· Aguas encenagadas o corrompidas
Bekatu-bide bat ekusi orduko’ Arganako zara... Jainkoagana
· Acudir a
Bekatu-bide bat ekusi orduko’ Arganako zara... Jainkoagana
· Ocasión de pecado
Bekatuekin etxekotu diranak
· Familiarizarse con
Bekatuen erru edo gaitz-ondoretik libre geratu zan
· Tachas o resabios de
Bekatuen sasian sartzen bagara
· Enmarañarse, enredarse en el pecado
Bekatu-era guzietatik urrun dabiltzanak
· De toda clase de pecados
Bekatu-laguna gaitzez jartzen dela ikusiagatik’ eztagizula konturik! Haserretze hura’
haren gainean izanen da, eta ez zure
· El será el responsable, no tú
Bekatu-laguna gaitzez jartzen dela ikusiagatik’ eztagizula konturik! Haserretze hura’
haren gainean izanen da, eta ez zure
· Ponerse a malas, enfadarse por la ruptura
Bekatura biurtuta-bere’ epetasun andian eta bake zabalean bizi naz’ onduko
nazalakoan
· Vivo tan tranquilo...; despreocupado
Bekatura biurtuta-bere’ epetasun aundian eta bake zabalean bizi naz’ onduko
nazalakoan
· Tan despreocupado
Bekaturako bideak’ izan-bearrak dira
· Es forzoso que vengan
Bekaturako bideak’ izan-bearrak dira
· Los escándalos
Bekaturik ezerezena-bere’ ezta geratuko ezkutuan azturik
· Aun el más insignificante pecado
Bekaturik txikienak’ begitan artuak daduzka Jesus onak
· Aborrecer
Bekatutan barrena beharrietaraino sartuak daude
· Encenagados en el pecado
Bekatutik atera-nai beroak igortzen diezte
· Fervientes deseos de salir de
Bekatuz-bekatu nabilela -ta ala gaizki!- joan dira nere egunak
· Desgraciadamente
Bekatuzko aserrea, ganez egina, neurritik urtena, mugatik aterea
· Ira desmedida, desbordada
Bekian nun egozan lanperna-zulorik onenak; baina ez eban gura beste inok jakiterik’
urrengorako-be
· Para otra vez; en previsión del futuro
Bekiozan aren bide galduak
 · Ya tenía bien sabidos sus extravíos
Bekizu, Jauna, begiko, gure eskeini au
· Séate grata nuestra ofrenda
Bekoak goikoa ezkondu leidi, ta txikiak aundia bentzi leidi’ asmuz ta jakitez
· Con ingenio y maña. N.B. Leyenda del escudo de los Bengoechea de Aulestia
Bekoaz-gora daukazu liburua
· Tener el libro al revés
Bekoki argiko mutil gazte batzuk
· Unos simpáticos jóvenes
Bekoki iluna jarri dit
· Ponerle ceño
Bekokia goian dala, mintzatu euskeraz Diputazioko atezai orri!
· Con la frente erguida
Bekokia zabal, azalduten dabe’ euskaldunak dirala
· Con valentía
Bekokia zimur-zimur eginda ezpanetako bizarrari tenga’ gelditu jakon Indianoa,
begira-begira, Txanogorri-ri
· Atusándose los bigotes
Bekokia zimur-zimur eginda ezpanetako bizarrari tenga’ gelditu jakon Indianoa,
begira-begira, Txanogorri-ri
· Con la frente muy ceñuda
Bekokie garbi daukogune guk orain-artean! bekokie garbi! garbi!... Ez zure lez
· Y no como tú
Bekokiko urratuak, sudur-gaineko ebakiak eta betondo beltzituak
· Raspaduras, tajos y moraduras
Bekoki-pean begirik daukanik ete dago, ondino igarri eztabenik?
· Habrá quien no lo vea, teniendo ojos en la cara? Es cosa que está a la vista
Bekokitik beera izerdia txirrian zeriok
· Le chorrea el sudor
Bekosko beltzekoa zan eta asko-jakina, idien erostuna; ari etzioten erri-idien ordez
mutur-beltzik sartuko
· Hombre de frente hosca, cara de pocos amigos
Bekosko ilunaz jarri bear zera orrelakoetan
· Debes mostrarte disgustado
Beko-sua zan len gure etxe guztietan
· Antes había cocina baja
Bekoz-beko arrotzari begira jarri zakion Peilo
· Se le puso a mirar de hito en hito
Bekozkoa goibel ipintzen digu. Kopeta beztu.
· Nos pone cara seria
Belamendi-koekin zerbait al da emakume ori?
· Tiene algún parentesco con?
Belar asko bildu dezu? Maiatz luzeak jango ditu
· Perpectivas siempre temibles del mes de mayo
Belar asko zeukaten erdi-onduan eta meta-txorrotan jarria. Eguraldi obearen zai
· A medio secar
Belar asko zeukaten erdi-onduan eta meta-txorrotan jarria. Eguraldi obearen zai
 · Apilado en montoncitos
Belar azkenak’ or daude osoki zoitu ta lastotuak
· Resecos de puro maduros
Belar azkenak’ or daude osoki zoitu ta lastotuak
· El resto de la cosecha de heno
Belar gaixtoak’ zaina luze
· Mala hierba nunca muere
Belar gaiztoak’ azkar artzen du zainetatikan indarra
· Pronto arraiga
Belar gaiztoak’ zainak luze
· La mala hierba se propaga mucho
Belar hunek’ gizona orobat mozkortzen eta zozotzen du; eta zozotu ondoan’
piltzartzen
· Lo convierte en un guiñapo
Belar hunek’ gizona orozbat mozkortzen eta zozotzen du; eta zozotu ondoan’
piltzartzen
· Lo embriaga y atonta a la vez
Belar orok usai du Doniane-goizez
· Toda hierba desprende olor en la mañana de S. Juan
Belargiro dago gaur... Belarretarako giro ona
· Buen tiempo para el corte del heno
Belargiro dago gaur... Belarretarako giro ona.
· Buen tiempo para la siega del heno
Belar-motxean azitakoa bear du izan. Erdi-goseak
· Ha debido de pasar bastante hambre
Belar-motxean edukiaz’ igartu nai lukete Eliza bere etsaiak
· Teniéndola bien sujeta; atándola corto
Belarra ebakitzen, Batixta? -Bai, jauna, bai: orain du denbora. Belarra ebakitzeko’ il
beera
· Este es el tiempo propicio
Belarra ebakitzen, Batixta? -Bai, jauna, bai: orain du denbora. Belarra ebakitzeko’ il
beera
· Para el corte del heno, luna menguante...
Belarra etorri da: nasai-nasai
· Abundante
Belarra gaindua dago aldapan; morroztu-bage; pozik antxe gogortzen du Peruk
ezkerr-eskua
· Allí sujeta fuertemente... la mano izquierda
Belarra gaindua dago aldapan; morroztu-bage; pozik antxe gogortzen du Peruk
ezkerr-eskua..., itsasteko
· La hierba está crecida, saliente; sin pastar
Belarra izanen duk ire janaria, edo anitz-anitz obea ez den gauzaren bat
· O cosa parecida; o poco peor, o poco menos
Belarra Jainkoak hola apaintzen balin badu’ zonbatezago zuek, o sineste ttipikoak!
· Cuánto más a vosotros!
Belarra jorratu’ eta artoa sasira... Jorralari gaiztoaz esana
· Trabajo disparatado y ruinoso
Belarra jorratu ta artoa sasira
· Hacer un trabajo o negocio perjudicial o ruinoso; disparatado
Belarrak asko azi ziran, baita luzatu gariak; zuti egoten aspertu ziran... asko ziran
eroriak
· Se desarrollaron mucho
Belarrak leku askotan’ lizuntzen daude; etxeratzeko girorik eztalako
· Enmohecerse
Belarrak leku askotan’ lizuntzen daude; etxeratzeko girorik eztalako
· Por falta de tempero para recoger la hierba
Belarrak’ sasoiean daude oraintxe
· Están a punto para la siega
Belarr-alde on bat atxikiko du zare orrek’ zapatzen bada ongi
· Cabrá una buena cantidad de hierba en esa cesta
Belarraren gainean den obenari jokatuko lioke
· Desafiaría al mejor del mundo
Belarraz egiten dio lurrari galdea ardi gaixoak
· Anda mendigando pasto
Belarretan ari al gera?... -Eguzkiari lan pixka bat eginazten ote diogun ba...!
· N.B. Discreta respuesta de un casero ocupado en cortar hierba.., y dejando al sol el
cuidado de secarla
Belarri bat gorra zuela esan zion; eta au aditzeaz’ jabea sutu zan
· Que era sordo de un oído
Belarri bat ipiniko neuke’ eztala bera biatan baten-be egilea
· El autor de ninguno de los dos artículos mencionados
Belarri bat ipiniko neuke’ eztala bera biatan baten-be egilea
· Me apostaría una oreja
Belarri bata jokatuko neuke’ norbaitek esan baietz!
· Me apostaría una oreja
Belarri biak gortu arte euki gaituz’ euren joku barri ori dala-ta
· Nos ha molido los oídos
Belarri biak ondotik epakiak dauzkan ardiari’ lapur-marra esaten zaio. Ardi belarri-
bagea
· Cortadas a cercén
Belarri goenetik betintxetaraino sartu zioten burni goritua
· Desde la parte superior de la oreja a las cejas
Belarri jarri det’ ... eta ezeren zantzurik ez
· Aplicar el oído para escuchar
Belarri ortan ere’ ba zeukak nai ez duna... Mina
· Algo que no va bien; algún mal
Belarri txikiak ditu bihotzak’ munduko ta Jainkoaren hitzak batetan aditzeko
· Oir simultáneamente
Belarri zintzoak ditu gure amak
· Oídos finos
Belarri zuur-zuurrak ditut; baina ezin dot entzun, nai neuken-bestean’ uri onetako
berbaroa baizen besterik
· Rumor o ruido confuso de voces
Belarri zuur-zuurrak ditut; baina ezin dot entzun, nai neuken-bestean’ uri onetako
 berbaroa baizen besterik
· Tan bien como quisiera
Belarri zuur-zuurrak ditut; baina ezin dot entzun, nai neuken-bestean’ uri onetako
berbaroa baizen besterik
· Oídos muy finos
Belarria jarri det’ ... eta ezeren zantzurik ez
· No se sentía ningún rumor
Belarriak apal, begiak makal, agoa maskal, ankak apal, lepoa konkor... joian
txakurra’ kaleak eta kaleak barruna
· A través de calles y más calles
Belarriak apal-apal eginda alde eban andik
· Con las orejas gachas...; abochornado
Belarriak apal-apal eginda etorri jaku
· Con las orejas gachas
Belarriak apalik etorri zinien etxera’ baztarrak ondatu baino besterik ezer egin-baga
· Arruinarlo todo
Belarriak apalik etorri zinien etxera’ baztarrak ondatu baino besterik ezer egin-baga
· Con las orejas gachas
Belarriak argitu zaizkio
· Se le ha disminuido la sordera
Belarriak, bein banan’ ointxe makal, ointxe tente jarten jakozan txakurrari
· Alternativamente
Belarriak ebaki dizkigu iparreko aize minak
· El helado viento cierzo
Belarriak erne eduki bear! batetan’ bizitxo, bestetan’ motelegi egoten labeko sua
· Tener el oído atento
Belarriak erne eduki bear! batetan’ bizitxo, bestetan’ motelegi egoten labeko sua
· Fuego demasiado vivo o débil
Belarriak erne zeduzkaten, olakoak entzuteko
· Ansiosos de oir cosas de éstas
Belarriak ez dauke sasirik esirik
· No pueden menos de oir
Belarriak gain-beera zebiltzkien; atzekua’ eskui-ezkerrera
· El rabo, balanceándose
Belarriak gain-beera zebiltzkien; atzekua’ eskui-ezkerrera
· Las orejas caídas
Belarriak gertu ta zabal-zabal egizuz’ itz neurtu eder oneek entzuteko
· Abre bien los oídos! Escucha con atención!
Belarriak gozatu baino’ naiago degu biotza sendatu
· Halagar los oídos
Belarriak makal-makal eginda’ etxera joan zan, au esan neutsanean. Belarriak apal-
apal eginda
· Con las orejas gachas
Belarriak ondo adi euki bear dira
· Tener el oído muy atento
Belarriak xut egon gaiten badaezpadan
· Estemos alerta
Belarriak zur daukazuz, baina begiak lauso
· Tienes la vista nublada; no ves bien
Belarriak zur daukazuz, baina begiak lauso
· Tienes oído despierto
Belarriak zurtu’ ... ta zarata txikienik-be ez
· Aguzó el oído...: silencio total
Belarriak zurtuten dituan soinu bat asten da gero
· Aturdir los oídos
Belarrian esanda ere ez ditu aditzen, erdiak
· Es muy tardo de oído
Belarrietako argia etorri zaio
· Se le ha desaparecido la sordera
Belarriko zuloan sartuta daukat atzoko soinua
· Tengo metidas en los oídos las músicas de ayer
Belarrimoxkeriak alde batera itxita’ sermoiak euskeraz egitea erabagi dabe: aurrera
Durango! Etzagoz alperrik Bizkaiaren biotzean!
· Dejándose de esnobismos foráneos
Belarrimoxkeriak alde batera itxita’ sermoiak euskeraz egitea erabagi dabe: aurrera
Durango! Etzagoz alperrik Bizkaiaren biotzean!
· Por algo estás...! No en vano estás...!
Belarri-ondora jarri bear izaten det erlejua’ ari dan, ez dan antzemateko
· Acercar al oído
Belarri-ondora jarri bear izaten det erlejua’ ari dan, ez dan antzemateko
· Si anda o no
Belarri-ondoraino joan-arte’ ez dit kasorik egiten. Gorra da-ta
· Si no le hablo al mismo oído
Belarrira ots ona dagien soinuan jarri nai dodaz neure bertsoak
· En música bien concertada
Belarritara erori zaio noizbait’ zuk esan zenduna
· Llegar a sus oídos; enterarse de
Belarritara erori zitzaion noizbait kontua
· Llegar a sus oídos; llegar a saberlo
Belarritatik elduko dio txerriari’ naiz dedin muturdun
· Aunque sea de morro acometedor
Belarritik soinua ateratzen zitzaidan, arrezkeroz
· Me zumbaban los oídos
Belarri-txulora bee egiten dio bildotxak, zearretik etorrita
· Al oído
Belarriz-belarri datorren berria’ onlatsu da
· La tradición oral
Belarrondoa jarri eutsan berotuta... ardoak
· Encender los colores de la cara el vino
Belarrondoan josita gelditu jatan goizeko soinu ederra
· Se me quedó grabada en los oídos
Belarrondoko bat emongo deutzut gero!
· Que te voy a dar una torta!
Belarrondokoak alde bietan emoten eutsazan
 · Le abofeteaba la cara
Belar-sartzea menderatua zuten, ordurako
· Ya habían terminado las faenas del heno
Belartzea, uda, igartzea, negua
· N.B. Los nombres de las cuatro estaciones
Belate-gaina
· Puerto de Belate
Belaun bana lurrean zutela asi zekiozkan istaz
· Con una rodilla en tierra
Belaun bian jarrita’ laster biurtuteko promesa egin eban biotz guztiagaz
· Hincada de rodillas
Belaun gorrien gainean joango naiz Arantzazura’ asmu orrek ondo ertetzen badu
· Iré de rodillas y descalza
Belaun gozoko mutila da
· Muchacho ágil
Belauna agirian dau’ prakeen zulotik
· Se le ve la rodilla
Belauna ezin ausi dau
· No puede hacer juego con la rodilla
Belauna-gora asi da igotzen elurra
· Más arriba de la rodilla
Belaunak biurtu Aren izen santura!
· Doblad las rodillas a
Belaunak ikara eramain lituke, ta ezpainak lotuak idukiko lituke
· Estaría mudo de confusión
Belaunak ikara eramain lituke, ta ezpainak lotuak idukiko lituke
· Le temblarían las rodillas
Belaunak kargapean... dardaraz jartzen zaizkitzu...; iduritzen zatzu bat bi;... lurra ta
etxeak mugitzen dirala uste dezu... Aldekoan gabiltza!
· No andamos ya lejos... de la borrachera
Belaunak’ kargapean dardaraz jartzen zaizkitzu...; iduritzen zatzu bat bi; lurra ta
etxeak mugitzen dirala uste dezu... Aldeskoan gabiltza
· Bajo la acción del vino, le tiemblan las rodillas
Belaunak’ kargapean dardaraz jartzen zaizkitzu...; iduritzen zatzu bat bi; lurra ta
etxeak mugitzen dirala uste dezu... Aldeskoan gabiltza
· Empiezas a ver los objetos dobles... y que todo se mueve alrededor
Belaunak’ kargapean dardaraz jartzen zaizkitzu...; iduritzen zatzu bat bi;... lurra ta
etxeak mugitzen dirala uste dezu... Aldeskoan gabiltza
· No anda lejos la cosa... la borrachera
Belaunak lurra jo dezatela... Arratiko Amari eskerrak emateko
· Hínquense las rodillas en tierra
Belaunak lurrean dituzula ta burua beititurik’ eskatuko diozu
· Rodilla en tierra
Belaunari lur jo-azirik’ egin zuten orazio
· Arrodillándose en tierra; rodilla en tierra
Belaun-aurretik esku-beatzak antxumaturik dauzkala dago Garazi’ pagopean eserita
· Teniendo las manos cruzadas
Belaunaz lurra jo-eragiten badizu ere zere gurutzeak’ gogotik eta onez eramazu!
· Aunque te haga dar con la rodilla en tierra
Belaunaz lurra joz’ erraten zioten: Agur, Juduen Errege!
· Hincando la rodilla en tierra
Belaunbiko, edo zutunik, edo jarrita egongo zara eleizan’ orduak ta osasunak
eskatuten daben-legez
· Según lo pida el caso
Belaunbiko egozan kai-ganean zaar-gazteak’ negarrezko arrenean
· Orando con llanto
Belaunbiko topau oi dabe, gabak orduak emonda, buruari loa kenduta’ baztertxo
baten
· Quitando horas al sueño
Belaunbiko topau oi dabe, gabak orduak emonda, buruari loa kenduta’ baztertxo
baten
· Bien entrada la noche; a altas horas de la noche
Belaunbikoka juan ginaden Nazaret-ikan Belen-a
· Fuimos arrastrándonos de rodillas
Belaunbikorik eta begiak malkoz beterik jarri neban bular-ganean zure irudia
· De rodillas
Belaun-buruan jo ostikoagaz’ eta albora bota eban beiak
· Los tiró a un lado
Belauneko ezur bi neuzkan elbarrituak
· Dos huesos dañados
Belaunen gain egoteko’ galdu nizun indarra
· Ya no tengo fuerzas para estar arrodillado
Belaunerainoko elurrarekin eraman ninun aitonak, malkar aietan gora..., lepoan
artuta
· Con nieve hasta la rodilla
Belaunetako loietan sartuta ibili bear izan gendun
· Con barro hasta las rodillas
Belaunetan gora bere istarretaraino prakak jasota egoan, su andi baten aurrean
· Con los pantalones remangados más arriba de la rodilla
Belaunetan’ hezueria jartzen da
· Artritis en las rodillas
Belaunetik beerutzak’ indar-bagarik daukadaz
· Las extremidades inferiores
Belaunetik gorago moztu diote zangoa
· Más arriba de la rodilla
Belaunetik-beerainokoa’ zuldarretan dijoakio
· Se le va en pústulas
Belaunetik-beerainokoa’ zuldarretan dijoakio
· Toda la pierna desde debajo de la rodilla
Belaunez beerako gizona
· Hombre insignificante
Belaunez lurra jota geratu zan, mandoa
· Quedó arrodillado
Belaunez-beetiko gizona
 · De pocos alcances
Belaungozo ederra dauka, nere aldean!
· Agilidad; flexibilidad de rodillas
Belaun-gozo ona du
· Es muy ágil
Belaun-gozo txarra’ ta junturak gogortu... egin zaizkit
· Falta de agilidad
Belaun-ikaraz’ naiko lan zuten apustulariek sega ingurean kokatzen
· Les costaba trabajo asentar la guadaña en el yunque
Belaunikatu ere gabe egoten dira zokoetan’ edo geienaz belaun bata lurrean duela
· Con una sola rodilla en tierra
Belaunik-belaun eldu da nigana, gizon etxeko-semeetatik’ etxaguntza au
· Transmitiéndose de generación en generación, de padres a hijos
Belauniko dariot lurrera malkoa
· Vierto lágrimas hacia tu sepulcro
Belauniko jarri zan, surtara belarria zuela
· Inclinado el oído hacia el fuego
Belauniko jarriko al gaitzazkio bada: Xe artuko xu?
· Qué te gustaría tomar, monín? N.B. Modo de hablar mimoso que se usa con los nenes.
Aquí por ironía, refiriéndose a una persona descontentadiza
Belauniko jarririk agindu zion Jainkoari’ garaitiar zitekenean ere’ etziola eginen
nihori behargabeko gaixtakeriarik
· No haría maldad a nadie
Belauniko jarrita’ negarr-anpulotan asi jakon arrenka
· Con grandes lágrimas en los ojos
Belauniko jarteko euren aurrean’ eztau asko bear
· Poco le falta para
Belauniko luzaro egoteko gauza ezpadira
· No tienen fuerzas físicas para
Belaun-indarrak aitu bitartean’ txit ondo gijoazen mendian gora
· Hasta que nos fallaron las rodillas
Belaunka joan zen nexka Ama Birjinak erakutsitako lekura
· Se fue de rodillas
Belaxkakeri oiekin’ etzedukan Lizarragak gerra irabazirik!
· Este rato iba a ganar la guerra!
Beldur au zan’ besteakin komuniora alderatzea gal-erazten ziona
· Lo que le impedía acercarse a
Beldur da’ Jaunaren itzak oitura txarrak utzitzera estutu ta beartu dezan
· Teme que la Palabra de Dios le urja a
Beldur gera’ muzindurik eta begitarte gaistoarekin jarri dakigun gure adiskide ori
· Tememos que nos ponga mala cara
Beldur izaiteko da ez duketela bizitze onik
· Lo van a pasar mal
Beldur izango zera’ zer ekusi bear ote dezun
· Temor de que pueda ocurrir
Beldur naiz’ arrazoirikan aditu naiko ez dutela
· Atender a razones. Temo que me rechacen
Beldur naiz’ edergarri utsa dala zuk diozun guzia
· Nada más que una disculpa falsa
Beldur naiz’ etxea leher dadin
· Que nos caiga encima...; que se nos hunda
Beldur naiz’ giristinoetarik gehienek bide hura hartzen duten
· Temo que sigan aquel camino
Beldur nauk ba dela zenbait arteino
· Recelo que hay alguna trampa o asechanza
Beldur naz’ au berau gerta dakidan
· Que me suceda esto mismo
Beldur naz’ geiegi nai diozula zere buruari
· Cuidarse demasiado
Beldur niz’ axal ibili duzula aitzurra, eta anitz erro utzi barnean; higi ezazu ongi, eta
garbi barnez zure lurra
· Me temo que has cavado muy superficialmente
Beldur santu batek arturik’ gutxik egin du konorta galdu eztedanean
· Por poco he perdido el sentido
Beldur santu batek arturik’ gutxik egin du konorta galdu eztedanean
· Por poco pierdo el conocimiento
Beldur santu batez beterik, beren aoaz lurra joaz’ adoratu zuten biotz guzitik
· Rostro a tierra
Beldur zaitza’ artu dezun jakintasunak!
· Teme por la ciencia que has adquirido!
Beldur zan David’ bere mendekoen bekatuak aren gain izan zitezen
· Recayesen sobre él moralmente. N.B. Anotar la diferencia semántica entre el posesivo
bere y el demostrativo aren
Beldur zan’ jo-ta-pasa arteraino bezela egin al izango ote zuen praile arekin
· Como hasta entonces
Beldur ziren’ gobernuak ez ote zuen behar lurrera
· Si no caería el gobierno
Beldurgarri da’ arri zarreri mutil orrek egiten dien sarrera: eldu-orduko jasotzen
ditu lurretikan bizkarrera
· Da miedo el ímpetu con que acomete esos enormes pedruscos
Beldurgarriak izaten ziran Keixetaren erauntsiak... Argatik zitun ainbeste joko,
sailean irabaziak. Aizkoran
· Por eso ganó tantas partidas una tras otra; en serie
Beldurra bera zaldi
· El miedo da alas
Beldurra’ beti zurra -... dio errakuntza zarrak
· El miedo guarda la viña Siempre es conveniente ser precavido
Beldurrak aidean daude arrezkeroz
· Temblando de miedo
Beldurrak artuak gaude..., laguntzaz beartuak
· Llenos de miedo
Beldurrak artuta zeuden emen iru jauntxo, agertu zanean
· Llenos de miedo
Beldurrak edo ikarak joak... non arkitzen ziraden?
 · Intimidados, acobardados
Beldurrak eusten dio’ pake-izeneko aldi biurri oni
· A este revuelto intervalo llamado de paz
Beldurrak jorik itzuli zen Jainkoarenganat
· Presa de pánico
Beldurrak nengoan’ euskararen galgarria izan zedin libru hau
· Temía que
Beldurraren beldurrez nago’ jakingo ote duan Ur-zale dalako orrek’ joan dan jaian
egin dedana
· Estoy temblando de miedo...; me estoy temiendo que
Beldurrari diote zor iraupena, lege tzar horiek
· Se han mantenido por el miedo; al miedo deben su conservación
Beldurrek nengoen’ euskararen galgarria izan zedin libru hau
· Perjudicial, nocivo
Beldurretan egonen zare gau eta egun
· Estarás amedrentado día y noche
Beldurrez kordegabe geratu ziran begiraleak
· Se desmayaron de susto
Beldurrik-gabe sartu aurrera gogor, etsai oiek-gana!
· Adelante! A ellos!
Beldurti-antzean’ etzuten arpegirik eman nai izan: sorginak eizean asiak baitziran...
· Es que ya había empezado a moverse la policía, y no era cosa de arriesgarse; había
moros en la costa
Beldurtu zan Pilatos au entzunik’ enperadorearekikoa gal-erazo zegioen
· Temió que lo enemistaran con
Bele bat jarri zen’ gorputz harren zain
· Como guardián de aquel cadáver
Belea baino baltzago ikusi dot, asarre... deabrua
· Más negro que un tizón
Belea egon zan adarrean taloa igurtzita jan zunak pozik bustiko zin or
· Qué a gusto comería de este plato el que pasó hambre de verdad!
Belea egondako esolaren kutsua baino obea izango da noski... ta jan gogotik!...
Lapikoaren kondarra zupatzen ari zan bati esana
· Ya habrá cosas peores que comer en el mundo
Belea’ ikuz daite, xurit ez daite
· El cuervo puede lavarse, pero no blanquearse
Beleak’ bera bezalako umeak
· De tal palo, tal astilla
Beleak ez dute mandiorik ez aletegirik; eta Jainkoak jana ematen die
· Dios los alimenta
Beleak garitan gustora dabiltz’ sapelaitzekin bat-eginta
· A una con los galfarros
Beleak sarraskira aurrena baitoaz’ ijito azal-beltzak an dira denboraz
· Pronto acudirán allí
Beleak sarraskira aurrena baitoaz’ ijito azal-beltzak an dira denboraz... Mai-
ondarren bila
· Pronto aparecerán los gitanos de la tez curtida
Beleak sarraskira doazen antzera’ datoz eskaleak pestan usaiera
· Al olor o a la husma de la fiesta
Beleak sarraskira doazen antzera’ datoz eskaleak pestan usaiera
· Como los cuervos a la carroña
Beleak’ sarratzera
· Donde hay carroña, allá van los cuervos
Belearena egin digu
· Marcharse sin pagar
Belearena egin zigun
· Se nos fue sin pagar la cuenta
Belen apaizak’ aldare-pean ate isil bat zeukaten, ustez inork etziekiena
· Una puerta secreta
Belenen jaio bear dabenean’ leorperik inok emon gura ez ta’ korta batera doia
jaiotera
· No queriendo darle hospitalidad
Belen-go atarian jaio zana
· Portal de Belén
Belen-go erri txikian jaio bear zuela aditu ta arako bidea artu zuten; eta izarraren
jarraio’ atsegin andiaz joan ziran
· Se dirigieron hacia allí
Belen-go erri txikian jaio bear zuela aditu ta arako bidea artu zuten; eta izarraren
jarraio’ atsegin andiaz joan ziran
· En seguimiento de la estrella
Belen-go ganadu-aska pobre batean jaio zan
· Pesebre
Belgikako uri ori’ bertan inok gauza txarren bat egin ebala-ta’ gogorrean artu dabe
alemanak
· La han tratado con rigor
Beltxak eta xuriak erran diozkate
· Le han sacado los trapos...; lo han puesto verde
Beltz dago ene arima’ hiltzeko heineraino
· Anegada está mi alma en tristeza mortal
Beltz dagola orain, baina gero ere ezta txuriago egongo
· Amoscado, cejijunto, resentido
Beltz oiek’ nastuko naute, orain zuzentzen ezpaditut
· Me van a marear; me van a dar quehacer
Beltza ni?... Eztu ba oraindik nere ikutuk inor beltztu!
· Negro yo? Nadie podrá echármelo en cara
Beltza... ta beltza...! Ijito-koskorra bezela etorriko zaigu
· Con su afán de broncearse... vendrá hecha una gitanilla
Beltza zegoan gaba
· La noche era oscura
Beltzak esan nizkion
· Ponerle de vuelta y media
Beltzak eta zuriak... mendian ardiak Danetakoak izaten gera
· De todo tiene que haber; no podemos ser todos iguales
Beltzarana naizela’ zuk omen diozu; enaiz zurigorri; egia diozu
 · No soy sonrosado
Beltzaren izena eman zioten il oni gure aspaldikoak’ eta etziran oso zozoak
· Nuestros antepasados
Beltzari eman-arren biotz-gogorraren sona’ zuriak ez du eman ikasbide ona
· Aunque les eche fama de crueles a los negros
Beltzeen-beltzeen’ egualdi biguna epela dago
· Tristón y todo...; a pesar de lo tristón que está
Beltzenak esaten asi dira elkarri
· Decirse insultos
Beltzetakoa da gero au!... Guk itzegin nai ez’ ta arrotzak euskeraz ikasten, amorru
aundiakin!
· Es grande esto!... Es notable lo que está ocurriendo
Beltzez jantzi zan zerua
· Se oscureció el cielo
Beltzez jantzitako emakume alargun bat zan, bere biotzeko puska gaixoakin
· Con aquellas dulces prendas de su corazón con sus hijos
Beltztu zuten gezurrez, eta bizirik erre. Ste. Jeanne d’ Arc.
· La calumniaron
Beltzuririk ez egin, otoi, hitz horiei! Ez dira den gutienik berriak; bainan zaharrez
hiltzerat zoazin hitz batzu
· No les pongas mala cara
Beltzuririk ez egin, otoi, hitz horiei! Ez dira den gutienik berriak; bainan zaharrez
hiltzerat zoazin hitz batzu
· No son en modo alguno nuevas
Belu etzunik’ belu jagi
· Quien trasnocha no madruga
Beluko ezkontzea’ deunga; goizetikoa ez oba; aldia gauzak dauke, aroari jarrain
gakiozan
· Cada cosa a su tiempo
Belumendu’ edonorako beti berandu oi danari esaten jako
· Tardón; que siempre llega tarde
Belun zeukan betondoa, lengo astean; beluntasunak joan dira
· Tenía ojeras; ya han desaparecido las ojeras
Belutxo egin jat geure autuetan’ da ba noa arin-arin etxera
· Se me ha hecho demasiado tarde, hablando hablando
Belutxo izango ote dan beldur naiz
· Temo que sea ya un poco tarde
Bemotsu Jaunak eunka’ dagizun berori...!
· Dios te lo pague al ciento por uno!
Benaz ematen dizut itza!
· Te lo prometo formalmente
Bendebal aldetik zan aizea nagusi
· Dominaba el viento Oeste
Bendekurako asmoz betetzen zaio burua
· Se llena de deseos de venganza
Bendekuzko keak artuak daduzka orien buruak
· Están dominados por la pasión de
Bene-benetan amandria dozu ume ori
· Está hecha una marisabidilla
Bene-benetan dirautsut
· Te lo digo de todas veras
Bene-benetan esaten dizuet: zer diozuten’ inolako antzik ematen eztiodala
· No sé absolutamente de qué habláis
Bene-benetan ori izango litzake egia’ atzekoaz-aurrera balitz guztia
· Si fuese del todo al revés
Benetako artista ezta izango’ onek diran baizen eretxi-arroa
· Tan arrogante o engreído como lo son éstos
Benetako euskalduna baintz’ ez euke ixilik eta geldirik entzungo’ ik entzun doana
· No te quedarías mudo y sosegado.., sin protestar
Benetalaria da
· De los que todo lo toman en serio
Benetan artizu artu-egizu esaten detsurana deutsudana: ez nabil ba kopletan
· No bromeo...; hablo en serio
Benetan, biotza berealako batean arrapatu zidan
· Cautivar; ganar el corazón
Benetan da urte ugaria aurtengoa: gariek garbi andi ta mamintsu; sagarrak beterik
dagoz; patatak’ etxiek artu-ala baino geiago
· Más de las que caben en casa
Benitok etxea ipurditik ateratzen zuan orrelakoetan; baina emazteak ba zekian zer
egin: bere gelan sartu’ ta gizonari bere piperrak egosten laga
· Dejarle que desahogara su cólera
Benitok etxea ipurditik ateratzen zuan orrelakoetan; baina emazteak ba zekian zer
egin: bere gelan sartu’ ta gizonari bere piperrak egosten laga
· Hacía temblar la casa a gritos
Benjamin, am-ordekoaren besoan ibiltzeko adina egin zanean
· Cuando hubo crecido hasta poder
Benoat saindua’ aintzina ere hariko zen otoitzean; ordean apezak erran zion: Aldi
bateko’ ba dugu aski...; xuti gaiten!
· Habría proseguido por más tiempo
Benoat saindua’ aintzina ere hariko zen otoitzean; ordean apezak erran zion: Aldi
bateko’ ba dugu aski...; xuti gaiten!
· Por esta vez, ya basta
Benoatek burua altxatzearekin batean’ jadanik denbora beltztua zan; uria ere hari
zen jauts-ala-jauts
· Llovía torrencialmente
Benoatek burua altxatzearekin batean’ jadanik denbora beltztua zen
· El tiempo se había vuelto sombrío
Benoatek burua altxatzearekin batean’ jadanik denbora beltztua zen; ihurtzuriak
hari ziren karraskarik handienean
· Se sentía tronar
Benoatek burua altxatzearekin batean’ jadanik denbora beltztua zen; ihurtzuriak
hari ziren karraskarik handienean
· Con gran estruendo
Benoatek burua altxatzearekin batean’ jadanik denbora beltztua zen; ximista
 ikaragarri batzuk’ joan nahi zuten begietako argia
· Cegaban la vista
Benoatek oihu egin zion’ errege zelako gizon hari
· Al presunto o fingido rey
Bentatik onuntz’ txurmiotxu bat aunditu zitzaidan pausorikanen eman ezinik
· Sin poder dar un paso
Bentatik onuntz’ txurmiotxu bat aunditu zitzaidan, pausorikanen eman ezinik
· Hincharse el tobillo
Benturaz ba da zenbait’ bekatu bat beragatik ifernuan dagoenik
· Por un solo pecado
Benturaz, halatan’ bihotza hautsiko zaika, urrikalduko gatzaitza eta barkatuko
deraku
· Se compadecerá de nosotros; tendrá piedad de nosotros
Benturaz, halatan’ bihotza hautsiko zaika, urrikalduko gatzaitza eta barkatuko
deraku
· Se le ablandará el corazón
Benturaz hura’ Ebak berak berretu eta iratxeki zeraukan zion
· Fue Eva misma quien le añadió esa expresión tal vez
Benturaz izen oek ikustean’ esango du nork edo ark
· Dirá alguno
Benturaz Jainkoaren mehatxu hek...’ hitzetan iraganen dira...; eztira mehatxu baizen
izanen... Eztira izanen’ baldin orai gerok nor bagara!
· Quizá se resolverán o quedarán en palabras. Esas amenazas divinas
Benturaz Jainkoaren mehatxu hek...’ hitzetan iraganen dira..; eztira mehatxu baizen
izanen... Eztira izanen’ baldin orai gerok nor bagara!
· Si es que nosotros hacemos honor a nuestra condición de hombres
Benturaz kondenatuko naiz erran behar bidean’ benturaz ez naiz kondenatuko
erraiten duzu
· En vez de decir
Beoekin gu’ zorretan gelditzen gera beti!
· Siempre les quedamos a deber a vuestras mercedes. Es más lo que les adeudamos
Beok begirok erorita min artu!
· Cuidado! Mira lo que vas a hacer! Aviso en sentido metafórico
-Beok beinepin gure bizkar amaika far egin dute...! -Baita amabi ere! Zuek gure gain
bezela
· A costa o cuenta nuestra
Beok bezin aberats ez da izango gure anaia? -Ez noski; bainan bidean dijoa: urte
batzuk barru’ gu aina bai
· No, pero lleva camino de serlo
Beok gero! nun-nai egiten dizkik amak umeak!... Beok begira egiok
· Cuidado! Ojo con lo que dices!
Beok gero! nun-nai egiten dizkik amak umeak!... Beok begira egiok
· Donde las dan las toman...; y a todo hay quien gane... ... Donde nacen yeguas nacen
potros
Beok’ izaten ditue tarteko batzuk...: etorri bedi alako batean! Poz emango digu!
· Vuestras mercedes ya tienen algunos ratitos disponibles
Beok ere etorri nai badute gurekin bazkaltzera’ etorri, kupira-gabe!
 · Vengan sin reparo; con toda confianza
Beok ere gusto badute’ etorri? .-Ez da gaizki esana, gaztia!
· Se agradece el cumplido, señorita!
Beor bareak’ etxean ditugu; beor izuak’ larrean
· Las yeguas domadas y las yeguas salvajes
Beori nola dabil, andre Katalin? - Orla-orla... Motel-xamar nabil aspalditxo ontan
· Ando medianucha
Beori nola dabil, andre Katalin? -Orla-orla... Motel-xamar nabil aspalditxo ontan
· De un tiempo a esta parte
Beorrak ilea zutik ekarri dute menditik: jan asko bota bear zaie’ auznarrik ez
dutelako
· Ellas no rumian, a diferencia de las vacas
Beorren baten otz-ikara entzuten dezu, zintzarriari eraginean
· El estremecimiento de alguna yegua
Beorretan nabarmenena’ muturrez lotzen dute; ta aren lepotik bestea
· Sujetan a la más arisca o rebelde de las yeguas
Bera abar-abar ibiltzen da
· Derrocha sin tasa; es un manirroto
Bera agertu ta eskuetaratu zitzaien
· él mismo se les entregó
Bera alako bi andi ziraden aariakin jokatzen ikusi nuen. Aari txiki-txiki bat
· Luchar con carneros doble mayores
Bera amagandik ikasiriko otoitz eztitsuak aoan zebiltzala il zan... Zerabiltzala.
· Teniendo en sus labios; repitiendo
Bera an ikusi-ezaz’ erdi-kezkaz nentorren
· Bastante preocupado
Bera ara-orduko’ lurra emon eutsen bere aita zanari
· Darle sepultura
Bera asi jatan zitzaidan dongaro esaten; niri ezer esan ezpaleust’ ni isilik egongo
nintzan
· Fue él quien empezó a molestar
Bera asko izandu da’ pesta onek zuen izateari itzal bat jartzeko
· Para echar una sombra o tacha al carácter del festival; para aguar la fiesta
Bera’ atzeraka... eztabaidan, eta ni berriz’ jardunago ta indarrago...! Ankazpian
sartu nun
· Arrollar, hacerle morder el polvo
Bera’ atzeraka... eztabaidan; eta ni berriz’ jardunago ta indarrago... Ankazpian sartu
nun
· él iba de retirada... En nuestra discusión
Bera’ atzeraka... eztabaidan; eta ni berriz’ jardunago ta indarrago...! Ankazpian
sartu nun
· Me iba enardeciendo a medida que hablaba
Bera aurrean egoteak bakarrak daukoz guztiak neurri on baten barruan
· Su sola presencia
Bera aurrean egoteak bakarrak daukoz guztiak neurri on baten barruan
· Les inspira respeto, los contiene, los hace discretos
Bera aztu’ ... ta munduan baldin bada ere’ ni gogoratu ez!
 · El no se ha acordado; y yo menos. Olvidarse completamente
Bera baino baldarragorik ez du mantentzen ogiak
· No hay otro más desmañado o zafio que él
Bera baino bertsolari oberik inun jaio ez dala... ixuri zaio tabernaren batean
· Se le ha escapado..., se ha dejado decir
Bera baino lenago il ziran semeak bide-lagun zituala sartu zan zeruan, Frantzisko. Ai
hura sarreraren ederra eta opagarria!
· Acompañado de...; como compañeros de viaje
Bera baino lenago il ziran semeak bide-lagun zituala sartu zan zeruan, Frantzisko. Ai
hura sarreraren ederra eta opagarria!
· Qué hermosa y envidiable entrada!
Bera bainon oberik eztala inon jaio’ ... mozkorr-aldiren batean itzuli egin zaio
· Se le ha escapado...; se ha dejado decir
Bera bakarrik gelditu zanean’ zoro bat-legez barrezka’ noizko baten edegi eban kutxa
dontsua amak bialdua...
· Ya por fin abrió la dichosa caja
Bera bakarrik zan biotzetik larri
· Sólo él estaba acongojado o sombrío
Bera bear izaten da; inor ez beste!
· Tiene que ser él quien lo haga. No admite que lo haga otro
Bera bear izaten da; inor ez beste!
· Y nadie más! Todo lo quiere hacer ella misma, sin admitir a nadie más
Bera beraren etsai den erresuma erreinua’ iraulia izanen da; eta berak bere etsai
diren hiriek eta etxeek’ ezin iraun dezakete
· Todo reino dividido en facciones enemigas; contra sí mismo
Bera berbetan asi ezpalitz’ ez eban alango lotsaririk artuko
· No habría tenido que pasar aquella vergüenza
Bera beregan zegoan orduan, eta ala dago beti Jaungoikoa
· Permanecía y permanerce en sí mismo
Bera berez eroriaz dijoan etxe batek’ gutxi iraun lezake
· Una casa que se va desplomando
Bera bezela’ mamarroa da, orain egin-azi dun gorontza
· Raro, extravagante
Bera bezela, ni ere urtetan aurrera noa’ ta nere buruari begiratu bear diot
· Voy avanzando en edad
Bera bezik ez zaio nihor jakintsunik. Bezikbaizik.
· Nadie le parece sabio fuera de sí mismo
Bera bildur zan; baina nik baietz diot: adituko dirala berri berritik gure ibar eta
zelaietan’ inoren kutizirik ez duten euskal-soinuak
· Volverán a oirse de nuevo
Bera bildur zan; baina nik baietz diot: adituko dirala berri berritik gure ibar eta
zelaietan’ inoren kutizirik ez duten euskal-soinuak
· No inferiores a otra música; incomparables
Bera buru jartzeko ustea zun orri’ atzera eragin dio Wejler jeneralak
· Le ha obligado a retroceder...; lo ha repelido
Bera da’ begira zagozkioten Mesias
· El Mesías que esperáis
Bera da biltzarre hortako buruzagi bigarrena
· Vicepresidente
Bera da erabatera’ sazerdotea ta opa dan ostia
· Sacerdote y víctima a la vez
Bera da, eta ez bertzerik’ arima joanei laguntzen zaiena
· Ella y no otro alguno
Bera da, eta ez bertzerik’ arima joanei laguntzen zaiena
· Las almas de los difuntos
Bera da’ gertatzen diran gaistakeria geienen sutegia
· La fragua; el horno donde se fraguan
Bera da gure bitarteko, inun dan onena
· El mejor que pueda haber
Bera da guztien Guraso Nausia. Aita Santua
· Padre universal
Bera da izatez jakintasun bakar’ utsik ezin lezakeana
· Infalible
Bera da, Jesukristogaz-ostean’ ikusteko danak baino ikusgarriago. Ama Birjina
· Fuera de; exceptuado
Bera da, Jesukristogaz-ostean’ ikusteko danak baino ikusgarriago. Ama Birjina.
· La mayor maravilla
Bera da nausietan nausiena
· Campeón de campeones
Bera da nere premietan’ nere laguntzaile ta argitzailea
· Y mi consejero
Bera da’ onen urrengo dana
· Quien le sigue en categoría
Bera da pekatuan lelengo jausten dana, ta nekezeen jagiten dana
· Quien más tarda en levantarse
Bera da txalorik geiena jasotakoa
· El más aplaudido
Bera dabil aurrenengo, karlisten gauza guztietan
· El es el que figura a la cabeza
Bera dago mai-buruan otordukoan; berak jatekoa banatuten dau
· Ella misma reparte la comida
Bera dago mai-buruan otordukoan; berak jatekoa banatuten dau
· Ella preside la mesa
Bera dala ta ez dala’ amaika erakutsi dauste!
· Cuánto me habrán hecho sufrir!
Bera dala ta ez dala’ amaika erakutsi deuste!
· Por causa de él
Bera dala ta eztala’ gogor baino-be gogor idazten dinardue; ta Bilboko bat-ezik’ geien
geienak bere alde
· La prensa se ocupa en gran manera
Bera dena bestei: zertagi zarrak pertzari: ipurbeltz
· Dijo la sartén al cazo
Bera det aldeenekoa, eta arekin izaten ditut nere kontuak
· El pariente más próximo o allegado
Bera dugu geroztik lehen-buru, gure batasunean
· Es nuestro presidente
Bera dugu Jaun; gu berriz’ Aren inut-erri
· Nosotros somos el pueblo de sus pastos
Bera egin da gizon: zorrik ez nihori
· No se lo debe a nadie. El mérito es suyo
Bera egon zan atzo su-gainean... Sua zaintzen
· De cocinera; al cuidado del fuego
Bera etxetik arrotz zan artean’ etxea zuzen idukitzeko neurriak artu zituen
· Durante su ausencia
Bera ez-besteak’ ontzat daduzka
· Todos menos a sí mismo
Bera ezer izan ez’ eta besterik egingo du ezer ez
· Es al prójimo a quien anda despreciando
Bera ezin arrapatu baitzuten’ aren adiskide ta lagunekin makur jokatzen ziran
· No pudiendo apresarle a él, se desquitaban con
Bera ezin da guztirako
· Uno no alcanza para todo..; No doy abasto a todo
Bera eztet ezagutzen, baina lekua ba dakit eta joango naiz .-Ezagupide-gabe joatea’
etzegok ondo
· No está bien ir allá sin conocerle
Bera galdu zitzaienetik laster hil ziran guraso biak’ alkarren ondoren
· Uno tras otro
Bera gogotik dago errian; ta erria-be gogotik dauka: bape arrokeri-bako gizona da
· Está contento; y están contentos de él
Bera gure artean ez ikusirik’ zer izango zan zainak jota’ bila irten nitzan, besteak
oartu etzitezen
· Recelando qué pudiera significar aquello
Bera ikusi-gabe ez nuke etsiko
· No podría resignarme a vivir sin verla
Bera izanen da lagunentzat’ nori nola jarraik erakusle
· Ejemplo, modelo, guía
Bera izango zan ikustekorik onena
· El mejor de los objetos de contemplación; el más vistoso
Bera kontentu bada’ zer doa zuek ez egotean?
· Qué más da? qué importa que...?
Bera konturatzen etzela’ mintzoa moteldurik arrapatu nuen. Etzela-ba-zelako orrekin
ereman-azi ginuen oera’ eta ortan joan zitzaigun, egun gutxiren buruan
· Casi perdida el habla
Bera konturatzen etzela’ mintzoa moteldurik arrapatu nuen. Etzela-ba-zelako orrekin
ereman-azi ginuen oera’ eta ortan joan zitzaigun, egun gutxiren buruan
· En ese estado de incertidumbre
Bera lakoxe seme eder odoltsuak izan daizala!
· Guapos y bravos
Bera marmarrean toki on bat bilatu-ezinik ebilen bitartean’ barre egiteutsien besteak,
ta adarra jo gainera galanto
· Sin poder dar con un sitio cómodo
Bera marmarrean toki on bat bilatu-ezinik ebilen bitartean’ barre egiteutsien besteak,
ta adarra jo gainera galanto
· Tomarle el pelo de lo lindo
Bera minez dagola-ta... besteak nozi dezatela!
· Que paguen los demás las consecuencias!
Bera naiko tontoa!... Zer ari da besteri esaten?
· El sí que es tonto!...; el tonto es él!
Bera non bizi dan’ oraintxe esateko ez dakit; bainan ez nuke izango jakiten lan
aundirik
· No me costaría mucho averiguarlo
Bera nor balitz’ ez luke lan ori besteren eskutan utziko
· Si se respetara a sí mismo; si fuera lo que debe ser
Bera nor dalakoa-ta dabil?
· Por quién se tiene?
Bera nor danari ondo itzegiten dakit
· A una persona que se precie; digna de ese nombre
Bera nor izatera’ doai onek zartze eta eriotzatik gordeko zuan Adan
· Si hubiese sido lo que debiera
Bera ondo izan-ezkero’ jo dezala adarra!... besteak
· Que se fastidie el prójimo!
Bera osoa sartzen ezpadegu, kaja?
· No sería mejor que la metiésemos tal como está, sin vaciarla?
Bera sartu zen gelan, lagunik batere-gabe
· Sin llevar ninguna compañía
Bera sartzeko-aurrean nijoan, orixe esatera
· Momentos antes de que entrase
Bera ta bere semeak’ lau orrian dagoz, suminaz auts biurtuko ete ditudan
· Temblando de miedo
Bera uitziarra izan nunbait... eta berori ez!... Berak orregatik asmatu, ta berorrek ez.
Uitziarrak’ asmakorrak da esaera. Uitziarra: asmatzen dakiena
· Cómo se conoce que él es adivino! N.B. Anotar el dicho local
Bera utzi zuten zer txarrean
· En mal lugar
Bera zala ta etzala’ eztabaidan ibili zirean uriko arduradunak
· Discutiendo sobre su persona
Bera zala ta etzala’ eztabaidan ibili zirean uriko arduradunak
· Los munícipes
Bera zan euskaldunetan agiriena
· El más destacado entre
Bera zan leenenik utsegin zuen bekataria
· Antes que nadie
Bera zan Mainaxiren dantzari-laguna
· Su pareja de baile
Bera zan neskatxe, bera etxekoandra, gauza danetan epe-bakoa
· Todo lo tenía que hacer por sí misma
Bera zen erraile’ ariak zituela lurraz-gorago... Hori erratea ez da gaitz’ bereziki
aditzaileak zozosko direnean
 · Que tenía tratos con el cielo... relaciones
Bera zen erraile’ ariak zituela lurraz-gorago... Hori erratea ez da gaitz’ bereziki
aditzaileak zozosko direnean
· Cuando son unos tontuelos
Bera zen erraile’ ariak zituela lurraz-gorago... Hori erratea ez da gaitz’ bereziki
aditzaileak zozosko direnean
· él era quien afirmaba que
Bera-be ba zan bat’ baina albo-betekoak entzun zituzan
· Tuvo que oir cosas tremendas
Bera-be’ zurizko soinekoakaz agertu zan Lurdes-en. Ama Birjinea
· Con vestidos blancos
Bera-beste ez da inor minduko’ bere seme bakarra lapur biren erdian josirik ikustean
· Nadie sufrirá tanto como ella
Bera-beste inor ez dek serbituko!
· A nadie más que él
Bera-besteko gizonik etzalakoan’ arro ebilan geroztik
· Creyendo que no había quien compitiese con él en hombría
Bera-bestekorik inor badago’ irten dezala!
· Si hay quien quiera competir con él
Bera-beteko aga sartuz okozpetik’ sei lagunen artean arin jarri dute zutik, txerri ila
· Un leño de su longitud
Bera-dinako tokia bear du gure gorputzak, ondo izateko
· Lugar acomodado a su condición
Bera ere’ ezta gain-gainekoa... Besteri utsak ateratzen ari dana
· Tampoco él es como para ponerse como modelo
Bera ere lasterka joango lizake ondoren’ etxe artako jende zoroen ardailetara
· Al jolgorio de la gente alocada
Bera ere zaartuaz zijoan’ eta astundu zan eizerako
· Se puso pesado; perdió la agilidad
Beragana itsutua zegoen, erria
· Estaba ciego por él; creía ciegamente en él
Beraganatu gaiten txit indar betean!
· Asistámosla con todas nuestras fuerzas!
Beragandu dau’ zorrean egin eban etxea
· La casa que construyó a crédito
Beragatik egiten danari’ askoz eragingo dio
· Superará con mucho a; corresponderá con creces
Beragaz aurrerago zer-ikusi euki ezpaleu
· Si no hubiese tenido ninguna relación con
Beragaz aurrerago zer-ikusirik euki ezpaleu
· Anteriormente
Beragaz egon-bearra dot’ egikizun bat eratu daigun
· Para tratar de un asunto
Berai Diosek baino geiago deusku guri biotza samurtzen Jaungoiko izenak
· Nos conmueve o enternece más
Berai ere ziri ederra sartzen ba zekiten
· También a ellos les solían dar buenos chascos
Beraizikan gelditu da jan gabe, leen esan diogunagatik
· Adrede, aposta
Beraizikan ere’ ekatzak baso bat ardo!
· Por lo mismo! fuera penas!
Beraizikan ere... San Andres egingo dinat garbi-garbi...!
· Asearle a uno; ponerlo curiosito... Son palabras textuales de un cuento popular
Beraizikan ere... San Andres egingo dinat garbi-garbi...!
· Por lo mismo, para darte en cabeza
Berak agertu artean gogora niori etorri-gabeko misterioa
· En que nunca nadie había pensado
Berak aginduten dabena’ erdi-erditik beteko dala, esan dau: etxerako legea’ berak
ipinten dabela!
· Cumplir estrictamente; al pie de la letra
Berak agiri du zer dan
· En la cara se le conoce..; no hace falta decirlo
Berak aitortu bear luke, nor balitz
· Si tuviera dignidad
Berak aitortu du, beartu degunean: ez du bere bururik asko edertu
· No ha quedado en buen lugar, ciertamente!
Berak aitortu du’ txikitan artzai ibili zala, eta sasikumea dala
· Nijo natural
Berak alaitzen ditu zelai, baso ta erreka pizkor garbiak; arkaitzan-beera datozen
osasun ur-iturriak
· Rápidos arroyuelos
Berak artu ditu aundinaiak eta etxeko-andrezketak
· Arrogancia y mandonería
Berak artuko ditu ajolaz gure gauzak
· él tomará a su cargo nuestros asuntos
Berak asko uste ez duala entzun diot kanta ori
· Sin que ella se lo figure
Berak asko uste ez zuala’ ukuilu baztarrean astoari musu ematen ikusi zun
· Sin sospechar que le estuviesen observando
Berak aterako ditu’ larrutzen dituztenen eskuetarik
· De las manos de sus opresores
Berak aterako du bere Erria pekatutik
· Lo salvará de sus pecados
Berak’ aukerak; besterentzako’ neurriak
· Arbitrariedad; dos pesas y dos medidas
Berak bera jaukitzen badu etxe batek’ eroriko da
· Si se ataca a sí misma. N.B. Pasaje mal interpretado por los traductores; este no es el
sentido del original, pero aquí se recoge la versión de Haraned
Berak beragaz eben odol guztia emon euskun
· Toda la sangre de sus venas
Berak bere burua, ala bestek il duan’ ezin aztarnatu dute
· No han logrado aclarar o averiguar
Berak bere burutarik egin zituen asko eta asko ikus-lan eta ikas-lan: ez dakit bertzela
nola erran eskuaraz
 · Muchísimos trabajos de investigación
Berak bere burutarik egin zituen asko eta asko ikus-lan eta ikas-lan: ez dakit bertzela
nola erran eskuaraz
· Por propia iniciativa
Berak bere itzai bai ta ez
· Ellos se lo dicen todo...; ellos mismos responden a su propia pregunta
Berak berez artu eban Eladik oiloen ardurea
· Se encargó espontáneamente del cuidado de las gallinas
Berak beukan diru apurtxo bat; baina enparauak’ ez eben eukiko lauziri-be
· No tendrían ni una moneda de dos maravedises. No tendrían un céntimo
Berak burua aterako zuala aien alde?... Ixildu bai, danak!
· Que él respondería o saldría a su favor?
Berak dadukana erantsi nai dio besteri
· Atribuir al prójimo su propio vicio
Berak dinonez’ eztau ezeren ezek kezkatzen ondasunai buruz’ zerbait emoteko erea
jatorkon arte
· Que no se le da nada de nada por cuestión de bienes
Berak dira bere buruz’ asko-gora mintzo
· Ellos por sí solos hablan bien alto, sin necesidad de otro intérprete
Berak egin’ eta besteai aragiteko aina dirade
· Son aptos o capaces de inducir a otros
Berak eginda ere’ ukatuko du leporaino
· No lo confesará, aunque le vayan a ahorcar... Antes se dejará ahorcar que confesarlo
Berak egingo digu bidea, pesta-lekura
· Facilitar la entrada a
Berak ekarriko omen du. -Bai, berealaxe!... Zaude puxka bat!
· Ya, ya...! aguarda un poco!... Qué va!
Berak eman zidan’ nundik-nai ibiltzeko eskubidea
· Autorización para andar libremente
Berak eman ziokan lenbiziko bularra
· Fue su primera nodriza
Berak emango dit indarra’ aurrera-bidean
· Para seguir adelante
Berak emango ziola? Esan bai; baina nola emango zion’ kendu egin zion, zeukan
guzia
· Lejos de darle, lo que hizo fue
Berak emaztea eratu dit
· él es quien me ha procurado una esposa
Berak emoniko lanparien antz-antzeko bat
· Enteramente semejante
Berak erakutsi eutsen gaurko euskaldun epelai’ nortzuen belaunekoak direan
· Les enseñó a conocer a sus mayores
Berak erakutsi ziztenak’ heren ondorengoai erakusteko gaian utzi zituen Jesusek
apostoluak
· Los dejó en condiciones de poder enseñar
Berak eraman bearko ditu bere muturrarekin
· Mal que le pese; aunque ponga mala cara
Berak eraman du giltza. -Inor eske etorrita zerbaitena’ esku onetan dago!
· Si vienen a pedir algo
Berak eramango gaitu araino’ biderik galtzake
· Con seguridad de no extraviarnos
Berak eramango omen nau... Angoaneko Praxkuk ere eramango ninun!
· Cualquiera... Perico el de los palotes
Berak ere ezagun du eztala oraingoa
· Que es de antaño
Berak ere ezagun du eztala oraingoa
· Ya se le conoce; ya se le nota que...; ya se ve que
Berak erori dira, beren aotik
· Condenados por sus propias palabras... -Por la boca muere el pez
Berak esanaz-gainera dakigu kontu ori
· Por el testimonio de él mismo
Berak eskatzen zien guzia egingo zutelakoa kentzen zien guziai
· Les hacía prometer que lo cumplirían
Berak eskatzen zien guzia egingo zutelakoa kentzen zien guziai
· Lograba de ellos que..; les hacía prometer que
Berak euskeraz ez dakiala, ta guk erderaz egiteko?... Ederki emana!
· Qué bonito, verdad? Eso faltaría!
Berak ez du merezi; baina okerrenera jota ere’ anaia dezu; eta odolak beti ezartzen
du
· Aun en el peor de los casos
Berak ez du merezi, baina okerrenera jota ere’ anaia dezu; eta odolak beti ezartzen
du
· La sangre tira..., obliga
Berak ez eban entzuten gab-erdiko txilina, lo gogorrekoa zan-da
· Tenía un sueño profundo
Berak ezer izan-ezkero’ ezta ez auzoan negarrik izango!
· No les faltará consuelo a los que sufren. No lo pasará mal ninguna vecina
Berak ezetz esango dau’ baina eskupetik lagunduten deutse
· Les ayuda bajo cuerda
Berak ezin badu’ azken-beltzean guk egin ginezake
· En último caso
Berak’ ezin; eta besteri egin-azitzeko berriz’ eskuartea bear da
· Hacen falta fondos, recursos, dineros
Berak ezin’ eta... zertako kendu besteri, sendatzeko eskubidea?... Baina oraindik
arilkaiak egingo du beste jirea!
· Pero aún está la pelota en el tejado; ya volverán las tornas
Berak eztu artzen ta... asko zaio orri! kaferik ezpadute saldu nai
· Bastante le importa a él que no haya!
Berak eztu naiko ordea!... -Ori dago ba!
· Pues ahí está la cosa! Eso es lo malo!
Berak frogatuak direnak’ sinetsiago behar dira’ bat ere berririk jakin-gabe mintzo
direnak baino
· Se les debe más crédito que a
Berak frogatuak direnak’ sinetsiago behar dira’ bat ere berririk jakin-gabe mintzo
 direnak baino
· Los que hablan sin estar enterados
Berak gai diran-artean, etxeko eskubideak besteri ematen diozkatenak
· Mientras todavía pueden valerse
Berak galdetu, berak erantzun, ta ezer sakondu-gabe, gogora zetortzkion autu guztiak
lardaskatuaz’ asi zitzaidan berriketan...
· Saltando de un tema a otro; arañando todos los temas, sin detenerse en ninguno
Berak garbiro esan dau
· Claramente
Berak igarri-barik’ adarra joten eutsen gizagaixoari, umerainoko guztiak
· Todos, hasta los chiquillos
Berak ipiniriko legeak ez betetako atxakirik ipini badai inok’ berak atxakiok
egundoko arinen kenduko dituala, esan dau
· él se encargará de acabar inmediatamente con todas las excusas
Berak jakingo du bere berri... Nik ez
· El sabrá lo que hace
Berak jakingo dute beren berri
· Ellos sabrán lo que hacen... Allá ellos!
Berak jartzen du gozo’ lur ozpel dagona... Eguzkiak
· Tonifica la tierra, antes mustia
Berak kupitzen zun, apaiza. Iltzen zegoanak
· Era el cura el conmovido, en vez de serlo el moribundo
Berak lagundu dit zerutik’ eten-gaberik ekarri nezan azkeneraino aria
· Para seguir sin interrupción el tema que me había propuesto
Berak lagundu nai balit...! -Ainbeste egingo dizu bai!
· Cómo no te va a hacer ese pequeño favor!
Berak lagunduko diola?... Etzegok leku txarrean!
· A buena parte! No tienes mala! Qué esperanza!
Berak mina dun baino geiago besteri ematen diola ibiltzen da
· Molestando, haciendo sufrir al prójimo
Berak nai balu’ ezkon-araziko genduke gure Antonirekin... -Ez da asmo txarra,
Manu; laguntza on baten bearrean gera
· No es mala idea
Berak nai bezain aldetik ezpazen ere’ Abranek baino alderagotik begiratuko zion
Jakob-ek
· De más cerca que
Berak nai bezain aldetik ezpazen ere’ Abranek baino alderagotik begiratuko zion
Jakob-ek
· De tan cerca como deseaba
Berak nai deban buruzpidea artzen utzi bearko zitzaion Gipuzkoa-ri, ezertan ere
eragozpenik ifini-bage
· Tomar la determinación que quisiese; decidir de su destino
Berak nai ditun etxekoandrezketak egin ondoren’ or joan da
· Alcaldadas, arbitrariedades... de mujer autoritaria
Berak nai duena bear izaten dute oek... -Bai ondo!
· Y tanto! Vaya que sí!
Berak nai dun aldera gauzak esaten ditu
 · Contar las cosas a su manera
Berak nai dunerako izaten ditu orrek arabakiak; eta orain ere bilatuko dizu. Ez
etortzeko aitzakia
· Busca pretextos para colorear su proceder
Berak nai eban aritik eruateban jarduna Mainasik
· Era ella quien llevaba el hilo de la conversación
Berak nai zuenik etzuen emendik aterako
· No saldría con la suya; no sacaría nada
Berak nai zuken eran Jauna galtzeko’ askodina etzan. Testigu aien esana.
· No era suficiente para
Berak narrua osorik atara dau’ ainbesteri alperrik galdu-erazota gero... Ori da
gizona?
· Ha salvado su piel...; ha salido vivo
Berak obeki jakingo al du nonbait bere berri, beste inork baino!
· Mejor sabrá él que nadie lo que le concierne
Berak ohart-araziko zaituzte’ ahoan xilo bat ba duela
· Que no te olvides de darle de comer
Berak ondo deritzaten aldeera saria emateko eskubidea
· Según su criterio
Berak ongi iritziko ote dion?... Nere esanera jarriko da. Alaba
· Mi hija hará lo que yo le diga
Berak or dabiltza atez-ate, galtzaren botoia nork itzatzi eztaukatela, mutiltzar zeken
oiek!
· Sin encontrar a nadie que les cosa los botones
Berak ots-eginda’ ordu bi, asko gutxiago-gabe, egin nituan jaun aundi orrekin
· Dos horas o muy poco menos; muy cerca de dos horas
Berak pontean jasoa zuen, mutil hura
· Lo había apadrinado él en el bautismo
Berak pote, besteri uzten ez Beretzat’ lasa ta erraza; bestentzat’ estu ta zorrotza
· Para sí, todo le parece libre; intolerante para los demás.- Dos pesas y dos medidas. La
ley del embudo
Berak salbatuko du bere erria’ bekatuaren nekepe gogorretik ateratuaz
· De la dura servidumbre del pecado
Berak sasiari su-eman’ da besteri itzali-arazi... Ori ikusten zan sobra ere
· Embarcar a otros y quedarse en la playa..., al modo del Patrón Araña
Berak zeuzkan zure diruak’ ... eta esku-arrantza egin dizu
· Ha aprovechado para tomarse la justicia por su mano
Berak zionez’ ez omen zuan sasoi makala, ogei ta sei urte zituanean.., nik ez nuen
ikusi baina
· Estaba entonces en plena forma
Berak zionez’ gauza asko ikusia ere ba zan
· Había visto mucho mundo
Berak zuzendu du pesta, ez neke gutxirekin
· A costa de no poco trabajo
Berakatz-atala baino finagoa dogu a neskea
· Honrada y cumplidora
Berakatz-atala baino zintzoagoa urten detsa deutsa’ artu eban andreak
 · Mujer sumamente hacendosa
Berak ere askotan kantatu zituan kanta oek harpa-soinuaz
· Los cantó al arpa
Berak ere eginalean’ etzioten inori gaitzik egiten
· Hacían todo lo posible por
Berak ere erraten tu’ ... bainan entzunen ditu ordainak!
· No quedará sin réplica
Berak ere geroko berriak emango zituen
· Anunciar el futuro; predecir
Berak ere gorregia dauka... -Ez bestek aina! Ez nik aina
· Otro la tiene mayor... Yo estoy más sorda aún
Berak ere ija egin dute burutik
· Poco les falta ya para volverse locos
Berak ere lenbailen atera nai luke erderaz liburua; baina luzetxo dijoa
· Pero va tardando demasiado
Berak ere orren nabarmen zertan ibili bear zuen?
· Qué necesidad tenía de llamar la atención de tan mala manera?
Berak ere zabalak dira ta, jendeak lagundu die
· Generosos, dadivosos
Beralanik’ apa-laztan alkarri egi-eutsen’ adiskide eginik betiko. Berealatik.
· Inmediatamente
Beralanik’ apa-lazten alkarri egi-eutsen’ adiskide eginik betiko
· Se abrazaron y besaron
Beraldiko giroa dago arta-jorrarako
· Un tiempo magnífico para
Beraldiko giroa dago eperretarako
· Un tiempo excelente para
Berandetsiak arkitzen gara, ta lenbait-len zu ekusi naiez ta naiez beteak
· Ansiosos, impacientes por
Berandu batean egin zan apaiz
· Vocación tardía
Berandu batean eskribitu zien
· Por fin, después de mucho hacerse esperar
Berandu baten etorri dira, eurak-be
· A hora ya avanzada
Berandu da, Jauna: gurekin gera zaite!
· Ya se ha hecho tarde
Berandu da: noiz zeren etxeetarako zarazte? Ez dituzue zeren buruak kupideago?
· Cuándo vais a retiraros?
Berandu da: noiz zeren etxeetarako zarazte? Ez dituzue zeren buruak kupideago?
· Por qué no tenéis más cuidado de vosotros mismos?
Berandu dala?... Ez: oraindik garai-moduan gaude
· Todavía es tiempo
Berandu da-ta, mugi zaite! -Oraindik beta dago
· Todavía queda tiempo
Berandu dator laguna’ ta erantzukia izango degu
· Va a haber reproches; nos lo van a echar en cara
Berandu dijoa... ta ni ba noa!
· Tarda mucho en venir; se me hace tarde de esperar
Berandu dot... agur ba! .-Zoaz ondo, adiskidea!
· Que te vaya bien!
Berandu du onezkero, gaur etortzeko... -Geroago atortzen ere ba daki
· Aún podría llegar
Berandu dut..., eta ba noa... Esan-eginak barkatu!
· N.B. Fórmula usual al despedirse
Berandu jaiki gure morroia...; ta leendabiziko lana’ galtzak askatzera!... Gosal-
ordura arte ez dator atzera
· Su primera operación...; lo primero que hace
Berandu jaiki gure morroia...; ta lendabiziko lana’ galtzak askatzera!... Gosal-ordura
arte ez dator atzera
· A aflojar el vientre
Berandu zala otu jakenean’ jaikika etozan kaletik neba-arrebatxuak, alkarri eskuak
emonda
· Venían saltando
Berandua da-ta, ba noa... .-Bai al dijoa orrenbesterekin, jauna?... Eltzekaria ustuko
degu alkarrekin... Gelditu bedi!
· Quédese a comer con nosotros
Berandu ere’ gozagarria ona izaten da
· Aunque llegue tarde, siempre es buena la dicha
Berandu ere’ gozagarria ona izaten da
· Aunque llegue tarde, siempre la dicha es buena
Beranduko ikoak pikoak’ oso asko dakarre: orritan-gaine garaun agiri dabe zugatzak
· Tantos granos como hojas
Beranduko trenean etorriko dira
· En el tren de última hora
Berandurako lana zala-ta’ tintilik-be ez nintzan estutu
· No me apuré lo más mínimo; no me di ninguna prisa
Berandurik ez da’ ... baina automobilean joango naiz
· No es que sea tarde; no es que corra prisa
Berandutarrak’ zuti daudenen ankartetik nai luteke ikusi sega-apustua
· Los rezagados
Berandutik berandura eta bortxaz bezala Sakramentu au artzen dutenak
· De tarde en tarde
Berandutik berandurako konfesioak
· Distanciadas, hechas de tarde en tarde
Berandututa joaten zan etxera zabuka; ta errosario-orde biraoak ta deadarra
daramazala, emaztearen edo seme-alaben kontra
· Con blasfemias y gritos
Berandutxu bada-be’ erri onetako barri batzuk bidaldu-barik enaz egon-gura
· No quiero dejar de enviar unas noticias
Berandutxu ete goazan nago, Katalin... .-Ez, Maripa: txilinak ba diardue’ ta isildu-
arte ezta elizkizuna asiko
· Siguen sonando las campanas
Beranduuk arte oean... ta zer bear du relejua? beranduuk arte jeikitzen ez ta...
 · No levantándose hasta las tantas
Beranduxko dek, eta obe diagu etxeratu
· Algo tarde
Berangoko erria’ asarre bizi-bizian dago, zuen aurrekoak egin dautsozan kalteakaitik
· Está enojadísimo
Berant bada berant’ Frantsesek ere nahi omen lukete Esnasun-gaindi erregebidea
heldu mugaraino
· Por fin..., después de tanto tardar
Berant bada berant’ hasi gara lanean
· Aunque tarde...; por fin
Berant jina etorria’ gaizki etzina
· El que fue a Sevilla perdió su silla
Berantetsiak geunden
· Impacientes de tanto aguardar
Berantetxe izugarria zan, bera
· Gran trasnochador
Berantxko du jaun horrek’ orai ez duela onartzen erraiteko
· Ya es tarde para volverse atrás
Berar oek’ txit jaso andia izan oi dute Espainako osasungile-tegi askotara
· Hay mucha demanda de esas yerbas. Son muy solicitadas
Berar oek’ txit jaso andia izan oi dute Espainako osasungile-tegi askotara
· Hay mucha demanda de esas yerbas; son muy solicitadas
Berarekin an sartu’ eta an zer-ikusi egon zaite!
· Estate allí alerta a cuanto veas
Berarekin bazkaltzeko pakerik eztit eman’ eta ala gelditu naiz
· Porfiar para retenerle a comer. Se ha empeñado en retenerme a comer
Berarekin bizipidea artzeko asmoan zebilela, zabaldu zan..., eta obe zuala deirik egin-
gabe ezkondu
· Sin proclamas
Berarekin bizipidea artzeko asmoan zebilela, zabaldu zan...; eta obe zuala deirik egin-
gabe ezkondu
· Casarse con él
Berarekin dantzatuko nintzake, arrenek ezpaluke!
· Caray! qué a gusto danzaría yo con él!
Beraren auari tokatzen zaion bezelako gazta naiko du
· Digno de su buen gusto
Beraren aurka bizian ibili diranak
· Combatirle con energía
Beraren gaztetako lagun andi batek jakitun ipini nau
· Un gran amigo suyo de mocedad
Beraren gaztetako lagun andi batek jakitun ipini nau
· Me ha informado de ello
Berarengana ur gainean joateko baiezkoa eskatu zion
· Le pidió su permiso para
Berari begirik bein kendu-bagarik egoan
· No apartaba de él la vista
Berari egin zaion gaizkiaz baino’ etsaiaren gaiztakeriaz minago du
 · Siente más; le duele más
Berari emaiten baitzinio bezanbat estimatzen du hura, Jainkoak: hain ezertan
edukitzen du
· En tanto aprecio lo tiene; en tanto lo estima
Berari eman omen diote saria.-Ee? Ezta izango...!
· No digas! Es posible...?
Berari emongo bazeuntskio-legez estimetan dau Jangoikoak bearrari emoten
deutsazuna: ain askoan dauko. Ain ezertan dauka
· Es tanto el aprecio en que lo tiene
Berari eramatea naiko ote du? .-Orrek aotik atera-ezkero’ bearko!
· Qué remedio, si él así lo dispone?
Berari inok beren iru mandoak eskatu izan baleutsaz’ etzan atzera begira ta burua
austen egon izango: Ez esan’ da kito!
· No habría titubeado o tardado en decidirse
Berari jalki zaio
· A él mismo se le ha escapado decir; él mismo lo ha dicho sin querer
Berari jalki zaio: aditu dezu
· A él mismo se le ha escapado decir
Berari jalki zaio’ ondo etortzen ez diralako kontua
· él mismo lo ha dicho sin darse cuenta o espontáneamente
Berari jaulki zaio
· A él mismo se le ha escapado la palabra, la confesión
Berari jaulki zaio
· A él mismo se le ha escapado la palabra, la confesión
Berari nundik ondo egingo, ta bearrean lagundu dion bati
· Uno que se ha afanado por favorecerle y le ha ayudado en la necesidad
Berari poz emoten alegintzen zareala badakus Jaunak’ ezingo dozu zeure ondotik
bialdu; nainon ta nainoz zeugaz daukakezu
· Siempre y en todas partes lo tendrás al lado
Berari poz emoten alegintzen zareala badakus Jaunak’ ezingo dozu zeure ondotik
bialdu; nainoz zeugaz daukakezu
· No lo podrás echar de tu lado; de encima
Berari saietsak ausi bear leuskioez
· Romperle las costillas
Berari zaarrari dautsela dator urte barria
· Contiguo
Berariaz’ dana banatu dau, atso zaar gaixoa, gizon orrek
· Adrede, de intento
Berariaz’ dana banatu dau, atso zaar gaixoa, gizon orrek
· la ha dejado baldada, maltrecha
Berariaz egindako kotxe aproposak ifini zituzten’ Motrikutik Madril-era arrain
berria eramateko
· Para llevar allá pescado fresco o reciente
Berariazko agirakaldi bat emoteko ari agindu eutson
· Una buena reprimenda
Berariazko liburuen bat edo bertze bear zuten aldi orietarako
· Libro especial
Berarizko grazia bat didala, eskatzen diot Jaunari
· Que me dé una gracia especial
Berase andia egin dau aspaldi onetan
· Ha hecho un tiempo muy húmedo
Beratua ederra artu dogu’ egin daben trumoi-euriarekin
· Buen remojón hemos tomado
Berau da’ emen egin bear degun lanik nagusiena
· La labor principal
Berau da’ etxeko ardurea daukana
· Quien cuida de la casa; la persona encargada de
Berau da ordain-biderik onena
· La mejor recompensa
Berau da Ostia garbia; berau da asko’ gure arimaak zurituteko, gure zorrak
aterateko
· Para purificar nuestras almas; para cancelar nuestras deudas
Berau ondoan dala artu det
· El mismo me lo ha visto tomar; estaba presente
Berautzu erortzetik!... bidea lerra da
· El camino está resbaladizo
Berautzu holakorik egin!
· Guárdate de hacer tal cosa!
Beraz, guraso batek ez ditu estutu bear umeak, ordu onean etxeratzeko? Bakoitzari
utzi bear zaio bere erara, nai duana egiten? Zer izango lizake orduan gaztediaz?
· Dejarlos a su albedrío o antojo
Beraz, guraso batek ez ditu estutu bear umeak, ordu onean etxeratzeko? Bakoitzari
utzi bear zaio bere erara, nai duana egiten? Zer izango lizake orduan gaztediaz?
· Estrechar, urgir
Beraz, lur guztiak arri ta zingira biurtzen badira ere’ geiagoren bear etzerala, zereak
zinuzen guziekin geratzen zera?
· Sin falta de nada
Beraz, lur guztiak arri ta zingira biurtzen badira ere’ geiagoren bear etzerala, zereak
zinuzen guziekin, geratzen zera?
· Convertidas las tierras en un pedregal o en lodazal. Aunque queden yermas todas las
tierras
Beraz zu Tolosan izan, eta gure etxera agertu ez’ ... arra-bete ta?
· Estando a un palmo; estando a un paso
Beraz zu zera nere alabaren aurre-samarrean zabiltzana?
· Eres tú el que pretende a mi hija? el que la frecuenta; el que la anda buscando
Berazadi il dutela?... Zer gertatu bear du emen? Larria ematen du!
· Da miedo pensar!
Berba andiak..., ezkurrak txikiak...
· Mucho hablar, pero pocas obras...; mucho ruido y pocas nueces; prometer y no dar
Berba astunik esan deutsazu inori?
· Decirle palabras duras, ásperas
Berba banakaren batzuk edo berba-antzeko urrumadak urten eutsen Mainasiri
surretik
· Refunfuños o gruñidos
Berba banakaren batzuk edo berba-antzeko urrumadak urten eutsen Mainasiri
surretik
· Unas pocas palabras
Berba bateko gizona naz
· No me vuelvo atrás de lo dicho
Berba baten esan dagidan, nolakoa dan mutila: egin-eginik, aren gorputza’
Natibitate-subila
· Exactamente parecido al tronco de Navidad
Berba baten: txoriak mozoiloa-legez irri ta barre erabilen
· Se mofaban de él
Berba batzuetan’ gipuzkoatarrak-lez ebagiten dogu J ori; berbarako’ Jauna
· Por ejemplo
Berba batzuk atara dabez’ gatza-lain-beste gaziak
· Palabras muy picantes
Berba batzuk egin dodaz; inor erabaki-bagarik
· Sin nombrar a nadie
Berba batzuk ezkonbarri bi oneri, abade jauna! .-Ez, gizonak: izan-enean’ auxe esan
bearko neuke: Parkatu eiozue, Jauna, eztakielako zer egiten daben!
· Puesto a hacerlo...; si es caso
Berba bi onen aurrez-aur’ ipini beiez beste bi
· Enfrente de cada uno de los dos
Berba bidezkoa da’ guri emon deuskuen izen ori: gu goitutekorik eztago-ta
· Pues no hay quien nos gane en la competición
Berba biok’ alde gitxi dauke bata besteagaz
· Se diferencian poco entre sí
Berba birik baten dauke aoan gatx-eskaerea
· A cada palabra; a cada dos por tres
Berba bitan barrututen dira amar aginduak
· Se encierran o resumen en dos palabras
Berba bitan erabagi daigun! Bai, ala ez?
· Acabemos ya de una vez
Berba eder asko aotik atera zituan
· Dijo muy buenas palabras
Berba ederren jaubea da euskerea
· Posee bellas expresiones
Berba egin ebalako’ ilunpean jarri eben
· Le pusieron a la sombra; lo metieron en la cárcel
Berba egiozu bigun ta gozoro: orrek biotza austen deutso arerioari; orrek begia
maitetuten deutso
· Eso es lo que le aplaca...; le hace iluminar el rostro
Berba egiozu bigun ta gozoro: orrek biotza austen deutso arerioari; orrek begia
maitetuten deutso
· Eso es lo que le aplaca...; le hace iluminar el rostro
Berba egizu erara, gizona!
· Habla sin salirte del asunto!
Berba galdu ta errazoe txatxar asko entzun deutsuez umeak, gurasoen kontra,
lagunaren kontra, aoak ekarri deutsun guztia, kristinauak ez bazina-legez
 · Todo lo que os venía a la boca; sin escrúpulo..; sin reparo
Berba gitxi egizuz orduan, ta eurak zuzenak eta gogoaz-batekoak
· Sinceras
Berba gozoakaz arinduten deutso’ astun daukan biotza
· Consuela su afligido corazón
Berba ikaragarriak dira oneek; baina errazoiari darraikozanak
· Conformes con la razón. Dictados por la razón
Berba labanakaz’ ateraten deutsaz beste lau anega gari
· Con buenas palabras; con lisonjas
Berba leunez asi jakon esaten
· Con fingida suavidad
Berba neurtuetan dagoz ipuinak, eta gera-aldi era askotakoetan
· De ritmos variados
Berba oneek, direanak direala’ euskerazkoak dira. Baina beste zure orreek?
· Llámeselas como se quiera...; por poco correctas que parezcan
Berba onek entzueran’ erbikumea inoizko bizkorren joian... eskribauak zurturik
egozala berari begira
· Como nunca había corrido en su vida
Berba onek entzueran’ erbikumea inoizko bizkorren joian..., eskribauak zurturik
egozala berari begira
· Mirándolo atónitos
Berba onek’ erdi-erditik ebagita itxi dabe Epertikera gizajoa
· Dejó cortado en seco contrariado al pobre E. Un apodo: EpertikareaNevatilla
Berba ori’ eztator erara
· No viene a cuento
Berba ori ikusi nebaneko’ odol guztiak-be jagi jatazan
· Se me sublevó, se me encendió la sangre
Berba ori nungoa ete da? Jokatuko neuskizu Burgos-koa dala
· Te apostaría a que
Berba orreek lumatik urten daustenaz-batera’ aldi bateko Vascofilo, lenengo-
barrikoa bururatu jat
· De aquel Vascofillo de sus primeros tiempos
Berba orrek’ neuk azal-azal ipintea gura dozu, ezta?
· Aclarar esas palabras
Berba ta berba dabil
· No hace más que hablar
Berba ta berba etorri gara bide guztian
· Charla que charla
Berba txarrokaz’ alkar lotsatu gendun
· Nos injuriamos mutuamente
Berba zoro batzuk erasotea asko dabe neskatila batzuk’ ezkonduteko itunduta
dagozala urlia-mutilegaz, baztarretan banatuteko
· Comprometidas con el joven Fulano
Berba zoro batzuk erasotea asko dabe neskatila batzuk ezkonduteko itunduta
dagozala urlia-mutilegaz, baztarretan banatuteko
· Divulgarse aquí y allí
Berba zoro batzuk erasotea asko dabe neskatila batzuk ezkonduteko itunduta
 dagozala urlia-mutilegaz, baztarretan banatuteko
· Divulgarse aquí y allí
Berba zorrotzakaz garbi azaldu eustan’ deabrua ipini ebala argitan; deabruaz kito
egon gura dabela-ta
· Quedar en paz con
Berba zorrotzakaz garbi azaldu eusten’ deabrua ipini ebala argitan; deabruaz kito
egon gura dabela-ta
· Ponerle velas a
Berbaak naastuta, motelka, erdiz-erdi baino erabagi-ezina
· No poder pronunciar sino con dificultad, a medias
Berba-artua zan mutila
· Tartamudo
Berbabidea baletor’ garbi esango neuke, biotzean dodana
· Si viniese a cuento en la conversación
Berbabidean zagoz
· Tienes razón
Berba-etorri andikoa da
· De gran facundia
Berbak’ kanta-errezak ezarri deutseguz euskerazko Salmoei, geure aaleginean
· En cuanto nos ha sido posible
Berbakizun aundiak emon zituan trabes arek; ta baztarra guztietan izan ei ziran
inolazko trabesak
· Se cruzaron tremendas apuestas
Berbakizun aundiak emon zituan trabes arek; ta baztarra guztietan izan ei ziran
inolazko trabesak
· Dio mucho que hablar
Berbakizun aundiak emon zituan trabes arek; ta baztarra guztietan izan ei ziran
inolazko trabesak
· Dio mucho que hablar
Berba-laguna bear zendualakoan asi naz autuan... Txarto egin badot’ parkatu!
· He entrado en conversación
Berba-laguna biderako ona izaten da-ta’ nire amak lagunduko dotzu
· Viene bien una persona que haga compañía; con quien conversar
Berbaldi agiri bat egitekoa zan
· Hablar en público
Berbaldi ederren bat egin ei eben
· Les debió de echar algún buen discurso
Berbaldunak atzera itxi ta geure bidean joan ginean
· Dejando atrás a aquellos charlatanes
Berba-merke agertu da barriro-be!
· Ya está aquí de nuevo el charlatán ése?
Berban-berban botaten dau birao, gizon orrek
· A cada palabra
Berbarik ateraten badot ezergaitik’ ez ei dakit zer esaten dodan; ume biurtu nazala’
ta ixilik egoteko! dirauste etxean
· Si digo una palabra
Berbarik ateraten badot ezergaitik’ ez ei dakit zer esaten dodan; ume biurtu nazala’
 ta ixilik egoteko! dirauste etxean
· Si digo una palabra
Berbarik egiten geratu-baga’ motz-motzik igaro zaite aurrera
· Pasar de largo con sequedad
Berbarik esaten deutsazun-beste zer-esan emongo deutsazu, beste bati kontetako
· Tanta materia de murmuración como palabras le digas
Berbaroa da... ta bat baino geiago dira ate-joten
· Se oye hablar; rumor de voces
Berbati urteten dabena’ juezez ekarri legi ezkondutera
· Puede ser obligado a casarse por sentencia de juez
Berbati urteten dabena’ juezez ekarri legi ezkondutera
· Quien falta a la promesa de matrimonio
Berba-txarra ta biraoa, ixildu-bagarik aoan darabiltzana
· Que no pára de decir, de soltar de su boca
Berbatxu bat badinot’ bertatik aserratuten jaka. Asarretzen zaio
· En seguida se enfada
Berba-utsa dozue L. jaun ori
· Charlatán, hombre de pura palabrería
Berbaz da Jauna: lur guztiari deiez dago’ bazter batetik besteraino
· De un confín al otro
Berbaz esaten dabena’ eskuz erakusten dabe
· Lo enseñan con la obra o la práctica
Berbaz eta egitez irakatsi bear jake zelan ondo emon egunaren orduak, eta zelan lan
egin
· Cómo ocupar las horas del día
Berbazko erri-zaletasunaz inor malmuzkatu gura izan ezkero’ artu-izu egoi-aldera
· Dirígete hacia el Sur
Berbazko erri-zaletasunaz inor malmuzkatu gura izan ezkero’ artu-izu egoi-aldera
· Engañar
Berbazko erri-zaletasunaz inor malmuzkatu gura izan ezkero’ artu-izu egoi-aldera
· Patriotismo de pico
Berbea ta gogoa bat-egiten ez direanean izaten da guzurra
· Cuando no están acordes la palabra y el pensamiento
Berbeak berbea dakar, eta ipuinak ipuina
· Un tema evoca otro
Berbeak dakar berbea...: bakizu, zuk dinozun Manu orregaz ezkonduteko nor
dagoan?
· A propósito de... Manu. Por cierto...; por asociación de recuerdos
Berbearen luze-laburra erakusteko’ esan legi obeto dagoala letra bituagaz
· La cantidad silábica de la palabra
Berbearen luze-laburra erakusteko’ esan legi obeto dagoala letra bituagaz
· Letra doble
Berbeari geiago indar emoteko’ besoa jaso eban
· Para darle más énfasis
Berb-erdika adierazo euskun, an ikusi ebana
· A medias palabras
Ber-bertatik damutu jatzu; bertatik irago jatzu aserrea; baina beindunik-bein’ gatxa
 egin zan!
· Pero el caso es que...; pero por lo menos
Berbeta biak daukazana’ bide obeagoan dago bere bizimodurako
· En mejor situación, mejor dispuesto para
Berbeta luzeak, egote andiak eukezan alabeak’ laztan eban mutilagaz
· Con el chico al que quería
Berbetan begiratua ta geratua-gaiti’ zaipekoa dala dino bere artean
· Solapado, taimado
Berbetan ezta aurrezkoa
· No es muy atrevido; habla poco
Berbutsa zan
· Hablador, charlatán
Berdetara ematen duan arri bat
· Piedra verdosa
Berdez apaintzen dira goiak eta beiak; pizkortzen kanpo igarrak... Udaberrian
· Todo el paisaje
Berdin beren etxe-partea eskuratu dute
· Recibir, cobrar su herencia
Berdin da esatea’ naiz arre ta naiz oso; ezin dio beinere lanari eraso asto zaar onek
· No hay manera de hacerle trabajar
Berdin erabaki bear du juezak, nola aberatsakin’ ala bearrekoakin
· Lo mismo a los pobres que a los ricos
Berdin gaizki artuko dute gure esatea..; baina besteren pausuak neurtzen aritzea ongi
al dago?
· Acechar las andanzas del prójimo
Berdin gaizki artuko dute gure esatea...; baina besteren pausuak neurtzen aritzea
ongi al dago?
· De seguro que les parecerá mal lo que decimos
Berdin gogotik nahi ditut zure eskutik onartu, Jauna’ ongiak eta gaitzak’ gozoak eta
kiretsak
· Con igual conformidad de espíritu
Berdin zerori zera pastelen etxekoandre... ta ja-itzazu!
· La dueña de los pasteles
Berdinago gelditzen naiz, gogoz janda
· Quedo más satisfecha
Berdinago gelditzen naiz, gogoz janda
· Cuando como con apetito
Berdin-berdinak izango lirake bi aldizkariak; bat euskerazko, ta bestea erderazko
izatea baino beste aundi-txikirik ez luteke izango
· No tendrían otra diferencia en calidad
Berdinduxea zegon, jana ta edanez
· Bien comido y bebido
Berdinean jarri zituan
· Los puso al mismo nivel
Berdinean nola joka nik zuzaz?
· En igualdad de condiciones sin alguna ventaja para mí
Berdinean’ zerr-autsa baino ondarra obea dezu ortarako
 · En igualdad de condiciones
Berdinean’ zu lenago
· En igualdad de condiciones o circunstancias
Berdinekoa dek, arraietan, ango ta emengo bizimodua! Zoroa izan nai likek’ an bizi
izateko!
· Tonto sería uno para escoger aquello!
Berdinekoa dek, arraietan, ango ta emengo bizimodua! Zoroa izan nai likek’ an bizi
izateko!
· Buena diferencia entre...!
Berdin-gabean kantatzen dezu zuk
· Incomparablemente
Berdinka jarriko nitun nik paper oriek...; ez or dauden bezela
· Simétricos
Bere 56 urteengatik beti gazte den Patxo
· A pesar de sus 56 años
Bere abuztuetatik’ gitxi bat, eta au ere gogo-gabe ematen zion. Kainek Jainkoari.
· De mala gana
Bere adimenduan dagoena’ zerbaitetako gai da
· Vale para algo
Bere adinaz-batera’ beste aurrak bezela agertzen zan gure Jesus
· En conformidad con su edad
Bere adiskide bidezko bati jaten emateko’ zenbait ogi ordainetan eskatu-bearra
leukake
· A un amigo que llega de viaje
Bere adiskide bidezko bati jaten emateko’ zenbait ogi ordainetan eskatu-bearra
leukake
· Necesidad de pedir unos panes prestados
Bere adiskide mamienen arteko iskribatu zuen haren izena
· Entre sus más íntimos amigos
Bere adiskideai’ zuri baino arpegi argiagoa erakusten deutsee
· Les pone mejor cara que a ti
Bere adiskideak etxaguntzatik alde egiebanetik’ zerbait itzaldurik edo gogo motelaz
ebilen Josetxo, egun batzuetan
· Algo deprimido o desanimado
Bere adiskidearen esanera jarri zan
· Accedió a la proposición de
Bere adiskideei ihardetsi erantzun zioten’ legea hautsi baino nahiago zuela hobiari
utzi bere burua
· Que prefería morir ir al sepulcro
Bere adiskideetarik bat bidali zioen erregek’ harekin solasetan sartzeko
· Para conferenciar con él
Bere aginteari izerdia ateratzen ba daki; ateratzen dizkio, bai, etekin ederrak ere!
· Sabe sacarle jugo, provecho
Bere agiri edo paperik ez duen gizona’ motza eta galdua arkitzen dezu: orretan beraz’
txit ondo gatoz
· Así que en eso estamos enteramente de acuerdo Vd. y yo
Bere agiri edo paperik ez duen gizona’ motza eta galdua arkitzen dezu: orretan beraz’
 txit ondo gatoz. Arkitzen da.
· Es evidente que se encuentra como perdido, en mala situación o postura. N.B. Uso
ético de la conjugación con tratamiento de Zu
Bere agiriz da’ oba izango zala... berbetan ez jakitea’ berbeetan jakinda berbeagaz
alkar engainetea baino
· Es evidente de suyo
Bere ahaideak nigarretan utzirik joan zen, itsaso beltzean barna
· A través del ignoto mar
Bere ahaideak nigarretan utzirik joan zen, itsaso beltzean barna
· Dejándolos sumidos en llanto
Bere ahal dena’ ez da bertzeren
· Quien puede disponer de sí mismo
Bere aide eta adiskideai atsakabe emateko beldurrez egin du
· Por temor de disgustar a
Bere aienak gora ta gora jaso edo irakoritzen ditu; eta ostoz eta kukuluz, mordoz eta
mordoskaz ikusgarriro leio-inguruak apaintzen. Maats ondoak
· Levantar en alto
Bere aienak gora ta gora jaso edo irakoritzen ditu; eta ostoz eta kukuluz, mordoz eta
mordoskaz ikusgarriro leio-inguruak apaintzen. Maats-ondoak
· Adornar vistosamente
Bere aita bigarrenean ezkondu zalako’ uaz-amaren gozakaitzkeriak eraman bearrean
arkitu zan
· Las rudezas o groserías
Bere aitak emoniko diruak arloterian urtuko balitu’ ez leuskio beste bein semeari
dirurik emongo
· Ya no le volvería a dar
Bere aitak esaten eutsan’ zaldun bat mundurako gizon-erdi zala. Ezkondu-barik
· Que un caballero soltero no era más que medio hombre
Bere ait-amak utziko ditu gizonak’ aldebat bere emaztearekin egoiteko
· Para establecerse con
Bere aitaren emazteaz liluratu zan; eta Belen-era joanik’ biak nastu ziran
· Se ayuntaron
Bere aitari letxe eritzi bear jakola zinoen
· Llamarle; ponerle nombre
Bere alaba emaztetzat eman zion: ainbesterainoko legea artu zion, konde gazteari
· Tan grande era el afecto que le cobró
Bere alaba maitearentzat’ senargai bat begiz jo zuen
· Se fijó en uno para esposo de su hija
Bere alaba’ txit umila ta beti eskupekoa zuten
· Siempre sumisa
Bere alaba zana-duin’ maite dauz iru ilobatxoak
· Tanto como a su difunta hija
Bere alde utzi dute neskato gaixoa
· La han abandonado; dejado a un lado. Le han dado calabazas
Bere alde utzi dute neskato gaixoa
· Le han dado calabazas
Bere aldean’ gaztea du emaztea
 · Comparado con él
Bere aldeari zerbait on egin naian’ gerta deike denak farr-egiteko gaian
· Puede quedar en ridículo ante todos
Bere aldeari zerbait on egin naian’ gerta deike denak farr-egiteko gaian
· Queriendo favorecerse, aprovecharse
Bere alderako ba dauka, bai, orrek ezaguera!
· Para lo que le conviene
Bere alderako’ ez dago burutik
· No es tonto para lo que le conviene
Bere alderako ezta zuntzuna
· Para lo que le conviene
Bere alderako tratulari ura’ oartu zan praileak an zirala; ta bere-aietara joanik’
gogor eraso zien
· Yendo donde ellos
Bere alderako tratulari ura’ oartu zan praileak an zirala; ta bere-aietara joanik’
gogor eraso zien
· Aquel negociante listo... Astuto
Bere alderat atzarria zela erakutsi zuen
· Demostró ser sagaz para lo suyo
Bere alderat tira eta tira ari dira Madril-aldetik
· Forcejean, regatean; queriendo llevar el agua a su molino
Bere alderdien estaltzekorik eztu
· No tiene con qué cubrir sus miembros
Bere aldetik azkenik-eza da Jaungoikoa; azkenik eta neurririk-eza
· Infinito e inmenso
Bere aldez arrapatzen dauz azi orrek’ lurrari egin jakozan lanak
· Se los apropia en exclusiva
Bere aldiko etorri da, oraingoan
· Ha venido para siempre... para quedarse
Bere al-egin guziakin ere’ etzuan atera etsai gaiztoak nai zuanik, gure Jaunagandik
· No obtuvo el demonio lo que pretendía
Bere alegintxoan’ ari da au!
· Va haciendo lo poco que puede
Bere alperkeriagaitik’ etxeko giltzak, euren beian dagoan guztia, eta etxe-ardura
guztiak’ otseginen neskame-marroien eskuetan ifinten dituz
· Todo lo que se guarda bajo ellas bajo llave
Bere alperkeriagaitik’ etxeko giltzak, euren beian dagoan guztia, eta etxe-ardura
guztiak’ otseginen neskame-morroien eskuetan ifinten dituz
· Todo el cuidado o gobierno de la casa
Bere ama balitz bezela lauskitu eban neska txiki ori
· Besuquear
Bere Amaren Birjintasunaren kalte-bagarik jaio zan
· Sin menoscabo de su virginidad
Bere Amari azkeneko adio erratera doa
· A despedirse de
Bere amurrua bularrean itorik’ bekokian piska baten atza eukita egon zan, zer egingo
· Disimular; ahogar en su pecho la cólera
Bere anaia begitan artzen duena
· Quien toma ojeriza a
Bere anaia iltzeko gogoa beregan zerabilen
· Revolvía en sí el proyecto de
Bere anaiari lotsagarriak esaten diozkana
· Quien insulta a
Bere anima’ ao biko ezpatak bezela igarotzen zuen, ori ikusteak
· Como espada de dos filos
Bere anima deabruaren mendeko zeukala esan zion
· Que su alma era esclava del demonio
Bere anima gaxoari egin dion kaltearen aldean’ utsa ainbe da
· Es como si fuese nada.- No es nada al lado de
Bere animan elbarritua bezala gelditu zan, eta etsai galgarriaren mendean
· Como herido o lisiado
Bere anka baldarrarekin... ari da orratio!
· A pesar de su pata coja... cómo se aplica a su trabajo!
Bere aoan irribarretxu gozo-gozoa zabaldurik, onelan dirautse
· Sonriendo dulcemente
Bere aoko maratileari eraiten dautson guztian
· Dar suelta a la lengua. Siempre que se pone a hablar
Bere apain guztiegaz apainduta etorri zan
· Adornada con todos sus atavíos
Bere apaiz-lanetan’ oso begiratua zan
· En el cumplimiento de sus deberes sacerdotales
Bere arazo danetan aukeran bizi gura dabena’ beti ezin lei ondo ibili gizabideko
gauzetan
· Vivir en todo a sus anchas
Bere arazo danetan aukeran bizi gura dabena’ beti ezin lei ondo ibili gizabideko
gauzetan
· Comportamiento humano
Bere arazoak ondo ta zuzen doaz
· Sus asuntos marchan en debida regla; en debida forma
Bere ardaua seguru gordeteko’ edatean pitxarrari belarritik eusten eutson, bein ere
itzi-baga... Itsuak
· Tenía asido el jarro por el asa
Bere ariari eutsiko ziok orrek
· Ese no saldrá de sus trece
Bere ariari eutsiko ziok orrek
· No saldrá de sus trece; no dará su brazo a torcer
Bere arimak derauka egiteko’ biziaren galtzera dohanari
· Lo que le da qué pensar es su propia alma
Bere arimako etsaiekin behar zen gudukatu: ez bertzerik nihorekin
· Y con ningún otro
Bere arimearen kaltekoa da, ta zoro garbi bat’ munduzaleen esamesanei begiratuten
deutseena
· Enemigo de sí mismo o de su alma
Bere arimearen kaltekoa da, ta zoro garbi bat’ munduzaleen esamesanei begiratuten
 deutseena
· Habladurías de los mundanos
Bere arioz etorri da
· Por su propia iniciativa
Bere arira tiraten du mitilak
· Es de la veta de su padre
Bere aritik eroan nai eban Mainasik autua
· Quería llevar la conversación hacia su tema
Bere aritik etzan ateratzen. Bere ustetik
· No daba su brazo a torcer
Bere arrebaren gomutan’ negar baten etxerantzakoari emon eutson mutilak
· Emprendió el camino de regreso a casa
Bere arrebari biraldu zion landare au’ Irunen arkitu zeban oinezkorik
azkarrenarekin
· Por el mensajero o recadero más ágil
Bere arrebea ordutik aurrera beste era samurrago baten artzen asi zan, bere aurrean
eder agertzearren
· Tratar con mejores modos
Bere arrebea ordutik aurrera beste era samurrago baten artzen asi zan, bere aurrean
eder agertzearren
· Congraciarse con
Bere arreta Zugan ipintzen eztuana’ amiltzeko peril guzizkoan dago
· En inminente peligro de caer de perderse
Bere arrokeriak’ basora bota zuen, zazpi urtean bas-aberien larr-aberien antzera
bizitzera
· Al modo de las bestias salvajes
Bere artan gogor dago
· Mantenerse firme; seguir en sus trece
Bere arteko gogoetak egiten ifini zan, Ebangelioko aberatsa
· Se puso a echar cuentas consigo mismo
Bere aserre biziaren aztarnatxo bat bezela
· Señal, indicio
Bere aserrearen lenengo eldu-aldian’ kondeak zer aginduko ba zekien
· A la primera acometida o asalto de ira
Bere asmo onetan zabartu eta iraupen-gabe dabilen gizona
· Inconstante
Bere asmoa jakinarazi zienean’ parrez lertzeko zorian jarri ziren beste lagunak
· Se echaron a reir estrepitosamente; se hinchaban de reir
Bere aurra inutzeko ematen duan amak’ il-bidean jartzen du askotan, edo gaitz-
bidean beintzat
· Dejar su criatura a una nodriza
Bere aurra inutzeko ematen duan amak’ il-bidean jartzen du askotan, edo gaitz-
bidean beintzat
· Poner en peligro de muerte
Bere aurraren itz-otsa entzunik’ pizkortzen zaio amari lengo barren otza
· Se reanima todo su ser
Bere aurrean emazteari ainbat diru ikustean’ gizajoari begi biak negarrez bete
 zitzaizkan
· Se le llenaron de lágrimas los ojos
Bere aurtxoarentzat bear duana ezin inguruturik dabil
· Sin poder procurárselo
Bere aurtzaroko ezer gutxi dakigu
· Poco sabemos de su infancia
Bere azkan-ordu luzean euki eban seme gozoa krutzeari josia
· Durante su larga agonía
Bere azkazaltxoari begira egoten da... ezer egin-gabe
· Contemplando sus uñas
Bere azken-urteetaraino’ neke ta izerdi bizitu zen beti
· Vivió entre penas y fatigas
Bere baitan asmutan zegoen..: zer eginen ote-dut?
· Discurría para sus adentros
Bere baitan dago eria
· Está en su pleno conocimiento
Bere baitara dadinean haserredura ematu denean; hotztu denean’ nork erranen du
zein on-behar geldituko den gizona?
· Calmarse la ira
Bere baitara dadinean haserredura ematu denean; hotztu denean’ nork erranen du
zein on-behar geldituko den gizona?
· Cuando vuelva en sí
Bere baitarik eramana izan zen
· Fue arrebatada en éxtasis
Bere baitarik ere ba doa jadanik
· Ya va declinando de su propio peso
Bere bakarreko pentsakizun loietan gogoagaz dabilena
· Pensamientos solitarios
Bere bakartaldietan eginda daukazan bertso batzuk bialdu dauskuz. Onek Batxik’
autsak daukoaz!
· Es un elemento este Batxi!... Es un hacha...!
Bere baliogaitik’ eztogu uste inori etxeak lurra joko deutsanik. Ez arean!
· Nada de eso!
Bere baliogaitik’ eztogu uste inori etxeak lurra joko deutsanik. Ez arean!
· No arruinará la casa... por el importe de la suscripción
Bere banakakin abarrikatuta’ igesi bialdu zuen Benadad erregearen jendea
· Desbaratada la tropa de B. por sus escasos hombres
Bere baratzako tokirik eguterakoenean
· En el sitio más soleado
Bere barnea ikertzen eta jujatzen duena’ beti irabazitan doa
· Siempre va progresando...; lejos de perder, gana
Bere barneko berri guzia aitortu zioen Dalila-ri... Santson-ek
· Le abrió todo su corazón
Bere barneko berri guzia aitortu zioen Dalila-ri... Santson-ek
· Le abrió todo su corazón
Bere barneko harrak etzion bakerik ematen
· Su remordimiento
Bere barren-barreneko agur bat bigaltzen dizute Ibaizabal-ek
· Un cordialísimo saludo
Bere barrenean itotzen ditu’ Jainkoak egiten diozkan itz onak
· Sofocar interiormente, acallar
Bere barruan nasai dabil ta asazkaurik
· Anda tranquilo y satisfecho
Bere barruko triperrea txurizkatu nairik’ bera ere leiora abiatu zan, ezkonberrien
soinuetara
· Queriendo disimular su berrinche
Bere barruko triperrea txurizkatu nairik’ bera ere leiora abiatu zan, ezkonberrien
soinuetara
· Disimular su berrinche
Bere baserritar jantzi zaar ipingeitsu nabarraz atera zan
· Lleno de remiendos
Bere batean dago egia’ eta menderen mendetan gaina eramanen du
· Permanece inalterable; es siempre igual a sí misma
Bere batean dago egia’ eta menderen mendetan gaina eramanen du
· Prevalecerá perpetuamente
Bere baten zan’ zeuk astorau zenduan arte
· Estaba tranquilamente hasta que tú lo asustaste
Bere bateoaren urtebetean il zan
· Al aniversario de
Bere baztarrerako’ aberats-samarra naiko du suigaia
· Para su hacienda
Bere baztartu bear gorri-gorrian gagoz, eunetatik larogeta-amabostetan oker
dabilgulako
· Tenemos absoluta necesidad de relegar el bere
Bere bazterra ikusteko’ bost ordu bear omen ditu zaldiz, gure anaia orrek
· Para recorrer su hacienda
Bere bearrarekin’ etxeko guzientzat sobra zuen, zeren Jainkoak onik asko egiten zion
· Dios le favorecía mucho
Bere bearrean gogotik eta lazkiro ari zan soroan
· Estaba trabajando afanosamente
Bere begi ederretara agertu gura izan eban negar-tanta bi ito’ ta erriruntz biurtu zan
· Reprimiendo dos lágrimas que
Bere begi ta besoak ezagun zuten’ sermoi onetakoa ari zuala
· Que estaba echando un sermón de los buenos
Bere begietatik itxi-baga jarraitu eutsan
· Sin perderlo de vista
Bere begi-ininia baino maiteago zuen semea
· A quien quería más que a las niñas de sus ojos
Bere begirada-pean gertututen da aparia
· Bajo su vigilancia
Bere behar-ordu ikaragarri hartan’ oihu egin zion Andre-dena Maria-ri
· En aquel terrible trance
Bere beharrez’ kasu egin dezake Hitler-ek... gerla pitz baledi!
· Por la cuenta que le trae; mirando por su bien
Bere bekatua gutxituaz gutxituaz’ azkenean ezerezera jo-erazi zuen lenago ondo
konfesatua
· Hizo dar por nulo lo anteriormente confesado
Bere bekatuen sok’ artetik atera artean
· Librarse de las ataduras de
Bere beltzean’ ez du ebirik egiten
· A pesar de lo tristón que está el día
Bere berba legun guzurrezkoegaz’ igoindu iguindu ginduzen betiko
· Nos asqueó para siempre
Bere berbearen jaube ez dala dinogu, orrelakoagaiti: ez agindu baino ez eukala
· Que por qué se comprometió
Bere berbearen jaube ez dala dinogu, orrelakoagaiti: ez agindu baino ez eukala
· Infiel a su palabra
Bere berdineko bat alderatzen bazan’ ... pakean uzten zion zakurrak
· Un rival de igual fuerza
Bere bertzenazko harat-hunatetan’ zerbeit ele-pideska emaiten duke
· En sus relaciones con los demás
Bere bertzenazko harat-hunatetan’ zerbeit ele-pideska emaiten duke
· Probablemente da un tanto que hablar
Bere besartean estu-estu arturik, ala esan zion aita zarrak alabari
· Estrechándola entre sus brazos
Bere besoan askoz obe luke aztea aurra
· A sus pechos
Bere betetik bete-betean emongo deutsu
· Te dará sin medida, de su plenitud; de cuanto tiene
Bere bi begiakin ikusitako gauza arrigarri bat esan digu
· Visto con sus propios ojos; de que fue testigo ocular
Bere bi haurrez eta senarraz gabetua gelditu zen Noemi
· Quedó sin hijos y sin marido
Bere bide gaixtoari jarraiki zen bururaino
· Continuó en su mala vida hasta el fin
Bere bide galduetatik itzuli dedila!
· Que se convierta de su mal camino! de su mala vida
Bere bidea gibelat arrerazten dio iguzkiari
· Hacerle retroceder
Bere bidean aurrera zijoalakoa egin zuen
· Hizo como que proseguía su camino
Bere bidean joan ta joan segitzen du errekatxoak itxasoraino
· Sigue su curso sin interrupción
Bere bihotzak etzion holakorik onesten ahal
· No podía aceptarle semejante cosa
Bere bihotzean ez bezo bezaio nohork bere buruari gozo egin’ bakea izanen duela
erranez
· No se congratule o lisonjee interiormente
Bere bihotzean sartua bezala bizi izandu zen
· Recogido en su interior
Bere bihotz-minean’ atsegin omen du jakitea
 · Siente gozo al saberlo
Bere bihotz-minean’ atsegin omen du jakitea
· En medio de su pesadumbre
Bere bila joan zeitela esaten eutsan emazteak’ eta beingo baten jarri zan bidean
· Inmediatamente
Bere bila-bear geiegiaz damuturik’ gogotik meza egunoro entzutera egin zan
· Se acostumbró a...; se puso a
Bere bila-bear geiegiaz damuturik’ gogotik meza egunoro entzutera egin zan
· Arrepentido de su excesivo afán o codicia
Bere biotza’ zalantzak eta dudak aldarte-gabe estutua zeukaten
· Acongojado continuamente
Bere biotzak itxedopen geiago ematen etziolako’ guzien erditik sartu’ eta semeagana
joan zan
· No permitiéndole esperar por más tiempo; toda impaciente
Bere biotzeko arra ezin kendu ta eramanik’ sort-aldeko bazter batean bizi izan zan
· Sin poder con su remordimientos
Bere bizi guziko neke gogorrak easanda’ bere laster il-bearra ezagutu zuen
· Agobiado por su trabajosa vida
Bere bizi guztian’ inoren pekora ibili zan
· Vivió a cuenta ajena; a costa del prójimo
Bere bizi luzean’ makina bat atzera-aurrera egin zuan emakume arek!
· Cuánto había tenido que trajinar; que moverse..!
Bere bizia galtzeko bidean jarrita
· Ponerse en peligro de perder la vida
Bere bizia’ lanarekin borroka eraman du
· Ha pasado la vida trabajando
Bere bizian ainbeste lan egin zuanak’ esker geiago bear zuan gure aldetik
· Merecía mayor gratitud por nuestra parte
Bere bizian ikusi eztan gauzea da
· Algo que jamás se ha visto
Bere bizi-barreneko arratsalde onetan emon euskun Jaunak Ogi au
· Del fin de su vida
Bere biziera galdua gaizkitzat ematea ezin eramanik’ preso artu zuen predikaria
· Que se reprobara su mala vida
Bere biziko ondoen lepoa berotu zetsen eutsen
· Le calentaron las costillas
Bere bizikoa da gure mutila orretarako
· Es de lo más a propósito para...; es extraordinariamente hábil para
Bere bizimodua artzera datorren denporan’ lagunduko ere zaio, dagokion moduan
· Al tiempo de tomar estado
Bere bizirik geiena euskerea sakon ikasten emon dau
· Ha pasado la mayor parte de su vida en
Bere bizitza gaistoa itxiteko uzteko urrean egoanean’ ezin etenduz, ezin erabagi izanik
ebilen, San Agustin
· Cuando yo estaba casi a punto de
Bere bizitza gaiztoaren arantzak asaldatzen due bekataria; eta barrengo pake gozo
onen berri-gabe bizi da
 · Le turban los remordimientos
Bere bizitza gaiztoaren arantzak asaldatzen due bekataria; eta barrengo pake gozo
onen berri-gabe bizi da
· No conoce la dulzura de esa paz
Bere bizitza guztian’ beti izan zan minkor eta maxkal
· Siempre fue enfermizo
Bere bizitza osoan zorpean bizi izan da
· Siempre ha vivido cargado de deudas
Bere bizkarretik nozitu bear izan du
· Pagar por su cuenta
Bere bostean berbetan ibilten da
· Suele andar hablando consigo mismo
Bere bostean dago’ ta ez dezu zereganatuko
· Está obstinado, empecinado
Bere bostean dago’ ta ez dezu zereganatuko
· No conseguirás reducirlo a tu partido
Bere bostean zegoan
· Se mantenía en sus trece, inmutable
Bere bostetik eztu aterako
· No le sacará de sus trece; no le reducirá
Bere boz xarmantarekin zurkaiztu ditu ta zeruetaraino hel-arazi guzien kantuak
· Sostener, apoyar
Bere bularreko indar guziarekin erantzun zuen
· Con toda su alma
Bere bularreko ugatzagaz azten dau seintxua
· Lo cría a sus pechos
Bere bularretan azitako seme maitea
· Criado a sus pechos
Bere buru handi ta moko bihurriekin’ huntzek ez dute bildu nihongo xoriketarien
bihotzik
· No se han ganado la simpatía de ningún pajarero
Bere burua’ agiri-zabalean aurki jarri zun
· Pronto se dió a conocer
Bere burua aiparazi duten jeneralak’ S. eta L. dira
· Los generales que han destacado; que han llamado más la atención
Bere burua alain estutua ikusita’ ... zerbait arnas zegiola erregutu zion’ ... guzia
pagatuko ziolakoa emanaz
· Viéndose en tan gran apuro
Bere burua alain estutua ikusita’ ... zerbait arnas zegiola erregutu zion’ ... guzia
pagatuko ziolakoa emanaz
· Prometiendo que se lo pagaría todo
Bere burua alain estutua ikusita’ zerbait arnas zegiola, erregutu zion
· Que le diese un respiro; que le concediera un plazo
Bere burua apaintzeari eman dio orain. Besteari eragina jarri da, apaintzeko ortan
· Aún se ha puesto más caprichosa que
Bere burua apaintzeari eman dio orain. Besteari eragina jarri da, apaintzeko ortan
· Le ha dado por
Bere burua arrituta geratu omen zan gizona’ sagardo eder ura ikustearekin
· Se quedó viendo visiones... ante aquel hecho tan maravilloso
Bere burua atzitzen’ naiko lana dakar Gorritxok!
· Cuánto empeño en engañarse a sí mismo!
Bere burua azaldu nai, orrek, inondik-inora!... Beti berrikeri-zale
· A todo trance; sea como sea
Bere burua azaldu nai, orrek, inondik-inora!... Beti berrikeri-zale
· Afán de exhibirse; de llamar la atención
Bere burua bakarrik ikusi nai dula, bere antzeko gabe batzukin: alaxe esan dio apaiz
batek, jaun orri
· Con otros ineptos como él
Bere burua berriz biziratu dezakenak’ errazago besterena
· Resucitarse a sí mismo
Bere burua besteen gainean altxatu-naia, eta besteak beeratu-bearra
· El deseo de sobresalir
Bere burua bezela zaintzen du mediku orrek besterik
· Cuida al prójimo, a los demás como a sí mismo
Bere burua, bide etorri zitzaion-bezela, Mesias-tzat eman balu’ ... zer izain zan San-
Juan Bautistaz?
· Como se le presentó ocasión de hacerlo
Bere burua bota zuen bertan, arrabiarekin
· Tirarse de la ventana
Bere burua edertu-naia da daukan gaitzik zarrena
· Su defecto más arraigado
Bere burua edertzeko’ gezur txiki bat esan du
· Para justificarse; para quedar en buen lugar
Bere burua eman du poliza-gizonen eskuetan; baizik eta kazet-egilek etziotela bakerik
uzten
· Alegando que, diciendo que
Bere burua eman du poliza-gizonen eskuetan; baizik eta kazet-egilek etziotela bakerik
uzten
· Entregarse a la policía
Bere burua erakustea du amets guzia
· Lucirse, exhibirse
Bere burua erakutsi nai zun, nunbait
· Por lo visto quería lucirse
Bere burua erakutsi-naia dauka
· Deseo de exhibirse, afectación, fatuidad
Bere burua erreki onetan ikusi zuenean oin eta eskutako beatz-muturrak ebakita
· En tan horrible situación
Bere burua erri guztiaren gorrotoan imini eban
· Exponerse al odio de; hacerse aborrecer de
Bere burua eskuratu naiean dabilena
· Vencerse o dominarse a sí mismo
Bere burua estima-arazi du bere denbora guzian: haur eta gurasoek ez zuten salgei
· No habrían querido desprenderse de él
Bere burua estutzen zuun... kontu orrekin
 · Se atormentaba a sí mismo
Bere burua ezer-gabe eta goseak erkitua ikusi zuanean’ morroi jarri zan
· Extenuado de hambre
Bere burua ezer-gutxian, eta ondrarik andiena utsean daukana
· Tener en poco; tener en nada
Bere burua ezin goberna dezakeienak nola eginen du bertzerena?
· Cómo va a poder hacerlo con...?
Bere burua ezin jaso zuala gelditu zan. Auldua
· No pudiendo tenerse en pie
Bere burua ezkutau-gurarik’ erbestera joan bear izan eban
· Queriendo ocultarse
Bere burua eztu galduko; besterik bai
· Egoísta
Bere burua frantses-tzat harr-arazi zuen
· Se hizo pasar por francés
Bere burua gaizki arkiturik’ etxera-bearra izan zun
· Tuvo que regresar a casa
Bere burua galdu du... Ondatu
· Está perdido... Ya no tiene nada que hacer
Bere burua’ galtzeko zoritan ezarri du
· Ha expuesto su vida
Bere burua garbi ikusi zuenean’ gora-gora Jainkoari eskerrak emaiten ziozkan
· Daba gracias a Dios con grandes voces
Bere burua garbitu eban, onetara
· Justificarse
Bere burua garbitzeko’ askok daukate guzurra beti mingainean
· Siempre tienen la mentira a punto
Bere burua garbitzera etorri da
· Justificarse
Bere burua gobernatzeko ere’ besterik bear izaten du
· Necesita del prójimo; no sabe hacerlo por sí mismo
Bere burua ibiltzeko gauza egon balitz nere anaia’ etzidaten orlakorik egingo
· Si no hubiese estado imposibilitado; si hubiese podido valerse el pobrecito
Bere burua il zuun-ura
· Aquel que se suicidó
Bere burua inork ez du gaizki irizten
· A nadie le parece mal su propia persona
Bere burua Itsasuko zubitik urerat aurdiki zuen
· Se tiró al río
Bere burua izen-txartzan diarduena alabantzen ipurditik dabil; arraunerakoan itxas-
gizonak oi dutena: dijoan aldeari atzea eman’ ta arontz indarka guzia
· Quien anda denigrándose a sí mismo
Bere burua jasotzen erremia zan, naiz-da ezer izan ez
· Pronto a alabarse
Bere burua leiza-zulora bota baino lentxeago’ apaiz bati deitu ta konfesioa egin du,
dalako gizon gazte orrek... Ez alperrik!
· Sí que le habrá servido!... Dicho en sentido irónico
Bere burua motx egin nai ezik’ eskuan elorri-xuxta-bage doa Mikel, ekaitza dabilen-
arren
· No queriendo pasar por miedoso; por respeto humano
Bere burua nekatzea egitekotzat artu zuen gizon onek
· Mortificarse, imponerse sufrimientos
Bere burua nekepean ekusirik’ putzuko arresian esertzera joan zan, zerbait
atsedeteko
· Sintiéndose muy cansado
Bere burua nondik nora agertuko zuan zebilen
· Buscando las ocasiones de exhibirse
Bere burua soin ta oinak orpuetaraino espainartzat daukan batekin
· Que se tiene por español de arriba abajo
Bere burua txar egin du; bere burua txartu du
· Ha quedado en mal lugar
Bere burua txar egingo zuala’ ta utzi egin zun
· Temiendo quedar mal
Bere burua, txutik egoiteko on dela sumatu duenean’ lupeko zuloetan barrena sartu
da
· Capaz de tenerse en pie
Bere burua urkatzeko asmoakin zebilela’ igerri zan
· Le adivinaron que...; se barruntó que
Bere burua xume dadukana
· El que se tiene en poco
Bere burua zenbait aldiz bat-batean inpernu bizian ikusi omen du, izugarrizko ilunpe
latzean
· Se ha visto a sí mismo en un auténtico infierno
Bere burua zorioneko joaz igaro zuan egun ura’ pobre aren zarpa zar aien artean
· Teniéndose por muy feliz
Bere burua’ zure alderakotzat zordun erakusten du, Jainkoak
· Se declara deudor tuyo; obligado a favorecerte
Bere burua ere etsai du; berak bereganik ezin daidike ihesik
· No puede huir de sí mismo
Bere buruak etzion orretarako biderik ematen’ eta atso azti batengana joan zen argi-
bila
· Su inteligencia no acertaba a encontrar la manera de conseguirlo
Bere buruak ez eutson emoten’ eta ez eban uste bere aberria ain ederra zanik
· No pensaba él; no se imaginaba que
Bere buruan ekusteko zegoen neke guzia gogoratzen zekion Jesus-i
· Lo que iba a experimentar en su persona
Bere buruarekin gogoetan jarri zen
· Se puso a reflexionar
Bere buruarekin lurra ukitu arterainoko agur andi bat egin zion
· Reverencia profunda hasta el suelo
Bere buruarekin zagon’ zer erran nahi ote zuten Aingeruaren hitzak
· Discurría para sus adentros
Bere buruarekin zerbait ba deritzan bat da
· Pagado de sí mismo
Bere buruaren ager-bideak arkitu naiez dabil
· Ocasiones de exhibirse; de lucirse
Bere buruaren arduraz bizi da
· No se preocupa más que de sí mismo
Bere buruaren baizen berririk eztakiena bezala mintzo da
· Quien sólo se conoce a sí propio
Bere buruaren gainean egoten ez da gauza mai au
· Apenas se tiene en pie: se está cayendo de vieja
Bere buruaren jabe al-da’ lagun gaiztoari ezezkoa emateko lotsez, etxe txar oietara
dijoana?
· Por vergüenza o cobardía de decir que no a
Bere buruaren jabe izateko moduan da alare gure iloba txikia
· Menos mal que podrá valerse en la vida, -a pesar de su defecto físico-
Bere buruaren jabe zala’ baietz erantzun zion
· Dándose perfecta cuenta de lo que hacía
Bere buruaren jaube eztala joatea olango toki batera’ naikoa da, gizonak euki leian
prestutasun guztia kakaztuteko
· Deshonrarse
Bere buruaren jaube eztala joatea olango toki batera’ naikoa da, gizonak euki leien
prestutasun guztia kakaztuteko
· Abdicar de su personalidad
Bere buruaren jaubetasuna
· Libre disposición de sí mismo; independencia
Bere buruaren kaltean zebilen’ baina tentazioa garaitzen etzan errez
· Salía perdiendo, pero
Bere buruaren kaltez jo zuan okerrera, gizontxo orrek...
· Para su daño escogió el recurso a la fuerza ir al pleito
Bere buruaren kaltez jo zuan okerrera gizontxo orrek
· Para su propio daño escogío el recurso a la fuerza
Bere buruaren nausi ez dena’ ez da nehoren nausi izanen
· Mal puede ser señor de nadie quien no lo es de sí mismo
Bere buruaren urrengo, geien maite zuena’ dirua zan
· Lo que más amaba después de sí mismo
Bere buruarentzat igesbiderik ikusi eztuanean
· Al verse perdido; sin salida
Bere buruari alaturik’ etorkizunaz gogoetan jartzen da
· Se pone a reflexionar sobre el futuro
Bere buruari alaturik’ etorkizunaz gogoetan jartzen da
· Lleno de remordimientos
Bere buruari asko eritxon arro andia zan
· Muy pagado de sí mismo
Bere buruari emanda dago, gure lengusu ori
· Está chiflado, está loco
Bere buruari ezpata sartzeko kemenik etzeukalako’ ezpata zutik eskutokiz-beera
ipini’ eta auzpez onen gainean etzanda il zan
· Poniendo la espada con la punta hacia arriba; con el pomo hacia abajo
Bere buruari gogorr-egin bearrean da
 · Tendrá que sacrificarse
Bere buruari harrika ari den erresuma erreinua’ xahu da
· Todo reino dividido en facciones
Bere buruari harrika ari den erresuma erreinua’ xahu da
· Está perdido; no puede subsistir
Bere buruari igerri zionean aien eskuetan erortzera zijoala’ etxeari su eman zion
· Al darse cuenta de que
Bere buruari kontu geiago egiten ezpadio’ ... ogizko kutxarea bezela joango da, andre
gaxo ori
· Se va a ir consumiendo poco a poco
Bere buruari kontu geiago egiten ezpadio’ ogizko kutxarea bezela joango da
· Se irá consumiendo, reduciendo a nada
Bere buruari kontu hartuz’ apur bat sendatu edo bederen lokarr-arazi zuen gaitza
· Alivió o acalló al menos su enfermedad
Bere buruari musiko izen aundi ori erantsi diolako’ guzia pozturik dabil, inor ere
ezertan ez daukala; naiz dala aundi, eta naiz txiki
· Despreciando a todo el mundo
Bere buruari musiko izen aundi ori erantsi diolako’ guzia pozturik dabil, inor ere
ezertan ez daukala; naiz dala aundi, eta naiz txiki
· Ha conseguido atribuirse ese gran nombre
Bere buruari onik ematen etziola ibili zan, beti besteri laguntzen
· Sin darse un gusto; desviviéndose por
Bere buruari opa dio bai, orrek!... Ezta nolanai galduko
· Ya sabe cuidarse..: no se perderá!... Egoísta
Bere buruari opa ez dion bat
· Que vive miserablemente; sin tratarse convenientemente
Bere buruari zu erran dezoke
· Ya puede darse tono
Bere buruari zu erraten dako
· Se da mucha importancia; se considera muy respetable
Bere buruaz dion bezelakoa dala inork sinisteak’ oso erretxin jarriko luke
· Lo irritarían mucho
Bere buruaz lotsaturik’ oinak atzera egin zion; baina gaizki egin zuala ezaguturik’
biotzari indar eginaz, joku-etxera sartu zan
· Sobreponiéndose
Bere buruaz lotsaturik’ oinak atzera egin zion; baina gaizki egin zuala ezaguturik’
biotzari indar-eginaz, joku-etxera sartu zan
· Retrocedió; echó pie atrás
Bere buruko aixeai baino’ beste ezeri ez deutsa inoz kausinorik jaramonik egin
· Nada más que a su capricho. Es una persona temosa
Bere burutik atara dau liburu ori?
· Es realmente de su cosecha?
Bere buruz eman ote du baimena?
· Por propia iniciativa
Bere buruz esanak ete-dira jaun orren itzak? ala bestek eraginak? .-Bietara dinoe
· Se dan las dos versiones
Bere buruz eta iritziz puztutako oek’ besteri galdetzeaz lotsatzen dira
 · Infatuados
Bere buruz’ etzan gauza, nere gerra-moduari antz-emateko
· No era capaz de entender mi estrategia
Bere buruz’ etzan gauza, nere gerra-moduari antz-emateko
· Por sí mismo; de suyo
Bere damu-minak’ zoratua bezela ipintzen zuen; eta bizia galtzeko zoriraino etorri
zan
· Llegó al extremo de peligrar su vida
Bere dantza-aldia egitean’ joko du txalo-txalo
· Pegará unas palmadas
Bere dantzako jakinduria agertu-naikoa zan
· Afanoso de exhibir su pericia
Bere denbora guzian etzun edan izan nere aitak
· En toda su vida
Bere denboran amaika txanpon itxasuari kendua da San-Pedro-tarren patroi leiala
· Le ha hecho rendir al mar harto dinero
Bere denboran erren egin duan alde artatik ekiten dioe orduan infernuko etsaiak
· Por el lado del que ha flaqueado o cojeado en su vida; por su flaco
Bere denboran farrik-asko eragin badigu ere’ eztigu geiago eragin-aziko gizagaixoak
· Aunque nos ha hecho reir no poco en su vida
Bere denboran makina bat lan egin du gizajoak!
· En su vida
Bere denboran makina bat lan egin du gizajoak!
· No ha trabajado poco!
Bere denboran ondo gizon garratza zan ba baserri onetako ugazaba..; baino urteak’
makurtute izten dabe kristaua
· En sus buenos tiempos era un hombre bastante duro o intratable
Bere dezake etxea, ezen esku ba du
· Puede apropiársela, porque tiene derecho
Bere diruen gordelekura joan zan’ eguna zabaldu orduko
· Para antes de amanecer
Bere diru-nai zorigaiztoarekin’ Satanasi biotzean toki eman zion
· Le dio entrada en su corazón
Bere diru-nai zorigaiztokoarekin’ Satanasi biotzean toki eman zion
· Codicia
Bere ebanjelioa on egiteko’ Jaunak egiten zituen mirariak
· Para acreditar su evangelio
Bere egal-azpian estali-arren ama tristeak’ otzak paseak arkitzen ziran ume erbalak,
ia-ilean goseak
· Cobijar bajo sus alas
Bere egal-azpian estali-arren ama tristeak’ otzak paseak arkitzen ziran ume erbalak,
ia-ilean goseak
· Medio muertos de hambre
Bere egarri amorratua itotzeko’ ur-tanto bat nork emanik eztute izango
· Para apagar su rabiosa sed
Bere egarri biziak’ ara lasterka arin eraman zuen; baina an urik ez
· Su mucha sed le hizo marchar allá presurosamente
Bere egin-ahala eginen du’ gaizaren xuritzeko
· Para esclarecer el caso
Bere eginbidea handizki beterik utzi du mundu hau
· Bien cumplida su misión
Bere egitekoak egiten ez dakienak’ nekez eginen ditu bertzerenak
· Quien no sabe hacer lo que le incumbe, difícilmente hará lo que imcumbe a otros
Bere egitekoak zerbeit hutsarte uzten ziotenean’ egiten zuen elizarainoko bat
· Hacía una entradita en la iglesia
Bere egitekoei gibela emanik, loa galdurik, bera bakarrik, itzalgaizka, basatua eta
idurikortua ibiltzen da
· Receloso, huraño, suspicaz
Bere egitekoei gibela emanik, loa galdurik, bera bakarrik, itzalgaizka, basatua eta
idurikortua ibiltzen da
· Desentendido de sus obligaciones
Bere egitekoek zerbait hutsarte uzten ziotenean’ egiten zuen elizarainoko bat
· Cuando le dejaban un rato libre
Bere egitekoetatik bat du Jainkoak’ humilak goratzea
· Uno de los atributos o propiedades de Dios es
Bere egitez jauzkor direnak’ mendekatzen ezpadira’ egosten eta desegiten dira
· Se recomen por dentro
Bere egitez jauzkor direnak’ mendekatzen ezpadira’ egosten eta desegiten dira
· De natural colérico
Bere egualdi txar guziikin’ etorri zan; eta goiz ala ere!
· A pesar del mal tiempo
Bere egun beltza gainera etorria duela uste du
· Ya le viene encima su día tenebroso, maligno
Bere eguna gurasoen artean pozkiro jaituta joan da
· Celebrado gozosamente su cumpleaños
Bere egunak laburtu hurran zaiztela ikustean’ pagatzaile gaixtoek egiten dutena’
eskatuko dira epe eta luzamendu gehiago
· Al ver que se les acaban los días. N.B. Eskatu usado con auxiliar intransitivo
Bere eguneroko soinaren gainetik’ beste zuri luze joskura-gabeko bat jazten zuen
· Sobre el vestido diario
Bere eldutokia ere ba zuun eltzetxoak
· Tenía su mango y todo
Bere ele xuriekin’ gu ere bere alderatu uste du zuriketari orrek
· Con sus lisonjas o zalamerías
Bere ele xuriekin’ gu ere bere alderatu uste du zuriketari orrek
· Cree que nos va a ganar a su causa o partido
Bere eliza azkendua ikusi arteko onik izan etzuen
· No sosegó hasta ver
Bere emazte obe-gabeak afaritxoa prestaturik dauka
· Su incomparable esposa
Bere emazte ta umeakin atera-erazi zuan Jaungoikoak erriz kanpora’ erriaren gain
su ta garrak bialdu baino len
· Antes de mandar fuego abrasador sobre
Bere emaztea ixilka uzteko buruzpidea artu zuen
 · La determinación de abandonarla secretamente
Bere emazteak eunetan ateratzen zuen irabazi piskaren begira jarri zan, jateko
Tobias
· Lo poco que ganaba hilando o tejiendo
Bere emazteak jakin gura eban’ bekoki motz aren jatorria; baina Jaindok ez eutzan
itzik erantzuten
· Quería conocer la causa de aquel enfado
Bere emazteak jakin gura eban bekoki motz aren jatorria; baina Jaindok ez eutzan
itzik erantzuten
· Quería saber la causa de aquel enfado
Bere emaztearekin alkartuko da gizona; eta izango dira batean bi
· Serán dos en una carne
Bere emaztearen burlagarri izatera jausi zan. Job
· Objeto de mofa para su mujer
Bere emona ugari izanagaitik’ etxako eteten iturria, utsik geratu arte berba-ontzia
· No obstante su mucha locuacidad
Bere emona ugaria izanagaitik’ etxako eteten iturria, utsik geratu arte berba-ontzia
· No cesa de hablar...; no se le agota la vena
Bere era onean irakurri bear du kristauak; ez or ta emen ikusiaz
· Ordenadamente, en debido orden
Bere erara itzegingo zion konfesore nola-alako baten bila zebilen
· En busca de un confesor flojo que le hablase a su gusto
Bere erara utzi bear beti senarrak alako andrea’ pakea nai badu...! Bestela’ arrazoi
txarrak entzungo ditu ugari
· So pena de tener que aguantar sus bravatas
Bere erara utzi bear beti senarrak alako andrea’ pakea nai badu...! Bestela’ arrazoi
txarrak entzungo ditu ugari
· Ceder, dejar que haga la suya
Bere erioan’ onuntza etorri zan negarrez, gaxoa
· En su gran angustia
Bere erio-arrean’ baxtar artara gorde zan oiloa; beste gaixto hura azaldu zanean
· En su apuro; en aquel trance o aprieto. Al verse perdida
Bere erranetik ezta ateratzen ori
· Es terco o temoso
Bere erranetik ezta ateratzen ori. Emandako itzetik
· No se vuelve atrás de su palabra
Bere erria’ basoz-baso ekarri du Igito-tik
· A través del desierto
Bere erriko gauzak maite-maiterik biotzean dauz
· Llevarlas prendidas al corazón
Bere erriko pesta-eguna urreratu zanean’ azaldu-aldi bat egitea oroitu zitzaion
· Hacer acto de presencia; girar una visita
Bere erriko txakolina beti agotan erabili-arren’ napar-ardoagana zun ezin-gordezko
grina
· No podía disimular su afición a
Bere errira itzuli bear zanik’ etzion bein ere gogoak eman
· Nunca se le ocurrió
Bere erritarren artean jakitun buru egin nairik’ au esan eutsen bere entzulai
· Queriendo pasar por sabio
Bere erriz edo bazterrez kanpoko emakumearekin ezkontzen zenean Israeldar bat
· Mujer extraña al país
Bere errukizko magala edatzen dizu Ama Birjinak
· Te brinda su compasivo regazo
Bere esan-naikoaren oroipena’ buruan zebilkion
· Recuerdo de lo que pensaba decir
Bere esan-naikoaren oroipena’ buruan zebilkion
· Le perseguía el recuerdo
Bere eskakizunaren baiezkoa artu ebanean
· Lograr el permiso o concesión
Bere eskolako batek saldu eban
· Un discípulo suyo
Bere esku dagoana egiten badu gizonak
· Lo que está de su parte
Bere esku utzi zuten, andik laster
· Lo soltaron; lo dejaron en libertad
Bere esku uzten badugu jendetzar hori, zeri gaude?
· Qué nos espera? A qué estamos expuestos?
Bere esku uzten badugu jendetzar hori, zeri gaude?
· Si le dejamos obrar a sus anchas; si no le ponemos coto
Bere esku zedukan, guzia berea zuenak’ beretzat zati bat sinalatzea
· En su mano estaba; era de su derecho
Bere eskuak begietan ipini ziezten itsuai, Jesus-ek’ eta biak argitu ziran
· Recobraron la vista
Bere eskuak giarratuak badagoz-bere’ zintzo darautse beranduraino goruetan
· Entumecidas, entorpecidas, embotadas
Bere eskuak giarratuak badagoz-bere’ zintzo derautse beranduraino goruetan
· Se ocupan en hilar
Bere eskualdi guziak eman ziozkan
· Todos sus poderes
Bere eskuan zeukan Meza entzutea’ nai zukean bezela
· Como fuera su deseo
Bere eskuarteko guztiak galdu ditu alperkerian
· Todos sus bienes
Bere eskubide guztiak oso ta garbi gorde bearko ziozkan, akatsik txikarrena ere egin-
bage
· Guardarle sus derechos en su integridad y pureza
Bere eskuetan arma duela, su ta su ari da’ amor emaiterat zoazinak berotzen
· Animando al combate a los que parecían flaquear
Bere eskuetan garoaz Jaunak
· Estamos en las manos de Dios; él tiene cuidado de nosotros
Bere eskuko egin zuan gizona Jaungoikoak: onerako ta gaitzerako eskuarekin
· Lo hizo libre, dueño de su voluntad
Bere eskuko izan nahi dutenak
· Ser autónomos
Bere eskukoa bailiz bezala bizi da
· Dueño de su libre disposición
Bere eskutik nai du iduki mundua. Inglesak
· Quiere llevar las riendas del mundo
Bere eskuz edo besterenez zenbat lapurreta!
· Por sí mismos o por medio de otros; por mano propia o por ajena
Bere eskuz ilko zan’ gauza izan balitz
· Se habría dado muerte a sí mismo, si
Bere estutasunik larrienetako batean’ mendi-mutil talde andi batekin joan zitzaion
laguntzera, bear-bearreko
· Bien oportunamente por cierto
Bere etsai haur’ garai zaika zaio: eztira biak indarrez berdin
· Puede más que él; le es superior
Bere etsaiak egozten ziozkaten gauzetatik garbi zegoan
· Era inocente de aquellas imputaciones
Bere etsaieri atzetik gogor deutse eraso’ ta sekulako lotsa gorria artu-azo
· Les infligió oprobio eterno
Bere etsairik gogorrenak bezela’ lurra jo-erazi zioten
· Le hicieron caer por tierra
Bere etxaldea bitxiz ta txintxirriz jantzita zelan daukon bazenkizu...!
· Qué engalanada y enjoyada tiene la casa
Bere etxe pobria’ erregena baino obia
· Prefiere su pobre hogar al palacio real
Bere etxea berinez daukanak’ ez beza harririk aurtik bertzerenerat
· Quien tiene su tejado de vidrio, no tire piedras al ajeno
Bere etxea lur hutsean jarri zuen, barna zilatu-gabe
· Sin abrir cimientos
Bere etxea lur hutsean jarri zuen, barna zilatu-gabe
· Sobre tierra; a flor de tierra
Bere etxea’ San-Benitoren ordenako lagun-etxe biurtu zun
· La transformó en convento o monasterio benedictino
Bere etxea ta emaztea galduta’ zoritxar gorri ikusi zun Lot-ek: gaizki gertatu zitzaion,
bere gogoa egitean
· Se vio en la mayor desventura
Bere etxeak eta etzauntzak’ non-nahi den arratsten eta iluntzen zaien lekuan hartzen
dituzte
· Allí donde los pilla la noche
Bere etxean bizi duten neskazarra
· La solterona que tienen en casa
Bere etxean egin nai izan zuan lenengo saialdia
· Primer ensayo
Bere etxean izan-aldi bat eginda’ itzuli da Zaragozara
· Pasar temporada
Bere etxearen arpegirik argienean ipini dau basarriaren izena
· En la fachada principal
Bere etxearen beeratasuna eta izate umila agertzen zion Aingeruari
· La humilde condición de su casa
Bere etxeko arazoak utzirik’ ara-ona ibiltzera oitu dan etxekoandrea
· Andar de visiteo, de aquí para allá
Bere etxe-nagusi autatu zun, bere onibar guzien buru
· Lo puso al frente de su casa y de sus bienes
Bere etxera joateko? Ez neu ortan-ortan!
· Lo que es yo... no!
Bere etxetik txit banaketan irteten dan bat
· Muy rara vez
Bere ezerezari eta beeratasunari begiraturik’ aldats egiten zitzaion, Jainkoak autua
zala uste izatea
· Se le hacía difícil
Bere ezerezari eta beeratasunari begiraturik’ aldats egiten zitzaion, Jainkoak autua
zala uste izatea
· Su insignificancia y humilde condición
Bere ezinbertzean, gogoak eman zion’ joan behar zela san Benoati erratera’ zer
hertsturetan zen
· Se le vino la idea de
Bere ezinbertzean, gogoak eman zion’ joan behar zela san Benoati erratera’ zer
hertsturetan zen
· Ante aquella imposibilidad: en aquel aprieto
Bere gaian neurria artzen dionari’ umore ona baizik ez dio ekartzen. Sagardoak
· A quien lo bebe con la debida moderación
Bere gaian neurria artzen dionari’ umore ona baizik ez dio ekartzen sagardoak
· A quien sabe tomarle bien el tiento
Bere gaiean’ apaindu dedila; inork eztio ezetzik esango
· Conforme a su condición; razonablemente
Bere gain ditu Jesusen gorputz-odolak
· Es reo del cuerpo y sangre de Jesús
Bere gain jarri baino len’ baimena eskatu zion Jesusek amari
· Antes de emanciparse
Bere gain zituen’ Probeintziako egiteko guziak
· Tenía a su cuidado; dependían de él
Bere gainera artu zuan’ gizon galdua zerurako bidean ipintzeko egiteko andia
· Se impuso; tomó sobre sí la gran empresa o negocio de
Bere gaitzak’ eraman-alakoak dirala gaztigatzen digu beti
· Que sus sufrimientos son llevaderos
Bere gaiztakeriaren damu min bat artu zuen. Magdalenak
· Concibió un gran dolor por
Bere gaiztakeriaren kastigua’ alderagoan ere laster ikusi zuen
· Más cerca de sí
Bere gaiztakeri-laguna etxera eraman zuen
· Su cómplice
Bere galderari erantzun al nion?... Ederki ala ere! Eta orain’ irentsi dezala!
· Y ahora, que se lo trague! Que se aguante!
Bere galderari erantzun al nion?... Ederki ala ere! Eta orain’ irentsi dezala!
· Y muy bien por cierto!
Bere galeonean Cadiz-a zijoala’ Juan Florin itsas-lapurrarekin topoz-topo arkitu zan,
 itsas-zabalean
· Se encontró de manos a boca con el pirata J.F
Bere ganbara eta upategietan ezin sartu zana
· Graneros y bodegas
Bere garestian ere’ ondo dator atuna
· Caro y todo...; aun costando mucho
Bere gauzen arduratsua da, gaztea izan-arren
· Muy cuidadoso de sus cosas
Bere gauzetan batuagoa ta begiratu onekoagaiti’ ezertako-eza dala dino bere artean
· Que es un inútil
Bere gauzetan batuagoa ta begiratu onekoagaiti’ ezertako-eza dala dino bere artean
· Reflexivo
Bere gauzetan batuagoa ta begiratu onekoagaiti’ ezertako-eza dala dino bere artean
· Considerado, circunspecto, ponderado
Bere gauz-eza ezagutzen ez, kristauak!
· Y que no quiera reconocer su incapacidad...!
Bere gaxoai zien amorio samurra’ arritzerainokoa zan
· Era extraordinario; causaba admiración
Bere gazte-denboran, odola bero dutenean
· En la edad del ardor de la sangre
Bere gazte-denporako edertasunarekin oso ta garbi arkitzen da oraindik. Gure
Gipuzkoa
· Incólume, en su primitiva pureza
Bere gelara sarturik’ aspila-bete negar egin zuen Bijili errukarriak
· Se deshizo en llanto
Bere gexo txarrak obarantzko antzik eztaukala’ ikusi dau
· Que no tiene probabilidades de curación
Bere gezurrakin’ lotsetan erabili nau
· Me ha hecho pasar vergüenza
Bere gidariaren iltzeak’ negarbide andiak eman ziozkan Juda guziari
· Dejó gran luto; tuvo penosas consecuencias para
Bere gisa izateko tamainan jartzen diranean’ berak bilatu bearko dute beren jatena.
Txorikumeak.
· Cuando puedan valerse por sí mismos
Bere gisaz dabil... Bere buruz dabil
· Anda por su cuenta
Bere gizonekin baso batera irten zan; eta or-emen zebiltzan’ inon egon-lekurik artu-
gabe
· Sin detenerse en ninguna parte
Bere gobernazioak egin bearko dizkio, bere besotako apaiz berriari ere
· Querrá que la vean actuando de madrina
Bere gobernazioak egin bearko dizkio, bere besotako apaiz berriari ere
· Como madrina de bautismo del misacantano
Bere gogo guztia’ haragian daduka... eztu nahi bertze gauzaz nehor inor mintza ere
dakion
· Todo su pensamiento está en
Bere gogoa Jesusen arakoa lukeenak’ hazkurri gorde bat aurki lezoke erakaspen huni
 · Al modo del de Jesús; según el espíritu de Jesús
Bere gogoa utzi ta Jainkoarena egiten duna’ aldean dago’ bere buruaren naia egiten
dunaren aldean!
· Buena diferencia entre uno y otro!
Bere gogoan aukeratzen duan neskatxari bialduko dio erregaloa
· A la que se lleve su preferencia
Bere gogoarekin hari zen Benoat’ zergatik etziren bertzeak ere komenturat abiatzen,
bera bezala
· Discurría o pensaba
Bere gogoaren jabe da Violette
· Está en su sano juicio; es responsable; no es que esté loca
Bere gogoaren kidako lagun batzuek’ berak nai zuan erara jarri zituan
· Afines a sus ideas o mentalidad
Bere gogoaren kidako lagun batzuek’ berak nai zuan erara jarri zituan
· Los ganó para su causa
Bere gogotik nai izaten du. Inork eragin-gabe
· Le gusta obrar por propia iniciativa
Bere gogoz isilik eztagoan inork ere’ ondo itzegiten ez du
· Espontáneamente; de buen grado
Bere gogoz’ Jesusi arrikan ematea bezala da
· Apedrearlo, lanzarle piedras
Bere golkoan dauzkan xede beltzak agertu ditu
· Las malas intenciones que abriga
Bere gorputz guztia’ ardauaren ardauaz alperrik galduta dauko
· Por abuso de vino
Bere gorputza opa izan zigun Jesus-ek’ gurutze santu artatik
· Nos ofreció su cuerpo
Bere gorputzari atzapar bat kenduteko eskubidea daukanik’ inor ez dago
· No hay derecho de mutilarse
Bere gorputzari igurtzi geiegi egiten ziola iduritu zitzaion
· Que regalaba o mimaba demasiado su cuerpo
Bere grina ta orainak estali-gabe idukita ere’ gizaseme gazteak eztakite neska
ezkongeiaren seta gaizto ta alderdi txarrik ezagutzen
· Defectos o malas cualidades
Bere guraso eta aideak Manuelen ekarria ikusi zutenean’ Bilbora biraldu zuten,
lenengo ikaskizunen bila
· Cuando vieron la inclinación de M. por el estudio
Bere gurasoari eskua jasotako seme gaiztoa da ori
· Levantar la mano a; pegar a
Bere gurasoari lotsa txarra ekarri deutsana’ nekez ikusiko da zartza onean
· Tratar sin consideración
Bere gurasoen eskuarte laburrak’ ezin bete zitzakean Margaritaren apainduri eta
jostaketak
· Los menguados recursos de
Bere gurasoentzat biotzean itzalik daukonak
· Quien siente respeto hacia
Bere gurutzea artuta ez darraikidana’ nere dina ez da
 · No es digno de mí
Bere gustokotik nai izaten du beti. Tontua badirudi ere’ bere tontotasunarekin’ ez du
bere burua alperrik galduko
· Busca siempre los bocados favoritos
Bere gustokotik nai izaten du beti. Tontua badirudi ere’ bere tontotasunarekin’ ez du
bere burua alperrik galduko
· No hay miedo que lo pase mal!
Bere guzizkoa zun Josetxo, gure amandreak...
· J. era su predilecto
Bere guztizkoa’ an dauka katuak: jan-gogozkoa. Besterik eztu naiko orain
· Allí tiene el objeto de sus preferencias..: su plato favorito...; sus delicias
Bere hartan gogor dago beti
· Obstinado en sus trece
Bere hasarrea norbaiten gainean hautsi behar... zer egin du ama galdu horrek?
· Tenía que desahogar su cólera en alguien
Bere hitzaren leial eta jabe izateaz’ ezta zer erranik
· Su fidelidad a la palabra dada
Bere hitzean eta epean pagamenduaren egitera abiatu zen
· En el plazo prometido
Bere hitzean eta epean pagamenduaren egitera abiatu zen
· En el plazo prometido
Bere ile kixkurra bizkar-gainera botea zeukan
· Su rizada cabellera
Bere iloba txikia ezkondu-arte ez omen du etxe orren bearrik: aldi bateko ba zaude
beraz!
· Tienes casa para rato!
Bere iloba uztea’ guziro min ta damu zuen
· Sentía en el alma
Bere ilobari zion amorioak’ galbide estuetan ipini izan zuten
· En grandes aprietos o peligros
Bere indarkeria’ gangarrera itzuliko zaio
· Recaerá sobre él mismo
Bere indarrak azken-piruraino higatu dituzte
· Han agotado todas sus energías
Bere indarrez etsirik, nereak eskatzen dituenak’ edozein gauza egin dezake
· Desconfiando de sus propias fuerzas
Bere inkulu-mankulu aiekin’ txorabioa egin omen zion andre gaxoari
· Jeribeques o gesticulaciones. N.B. Alude a un prestigitador
Bere iritzi errea azaltzeko larri zan
· Sus desabridas razones
Bere iritzi errea azaltzeko larri zan
· Tenía prisa por
Bere iritzia garbi emateko eskatu nion; ark esaten zidana egingo nuala espa-gabe
· Sin la menor resistencia; resueltamente
Bere iritzian setaz gogortua dago
· Obstinado en su parecer
Bere iru orduko esan-bearrakin’ aspertu gaitu geure biziko ondoen
 · Con su perorata de tres horas
Bere itzalak ere ba zituzken... Nor da gabe?
· Quién no los tiene sus defectos
Bere itzalaz hoinbeste itsuskeria maldatu dituen gizona
· Un hombre que ha paliado tanta ignominia con su ascendiente
Bere itzaldi guztian’ barautse dariola euki dauz entzuleak... Gora Axuria!... Zu zara
semie!
· Bravo!
Bere itzalera bildu nau ene atsekabeko egunean: Jauna da ene habe
· Es mi fortaleza o sostén
Bere itzalera bildu nau ene atsekabeko egunean: Jauna da ene habe
· Me ha puesto a salvo; bajo su protección
Bere itzaren sinisgarritzat’ ostreilaka eman zion. Jainkoak Noe-ri
· Como señal de su promesa
Bere itz-elkartzeari zabarkeriz uzten bazaio’ beti itsusituaz joango da euskera
· Descuidar la trabazón o sintaxis
Bere itzetan arrapatzen da, ori esan dabena
· Queda cogido en sus propias palabras
Bere itzetan nolerebait naastu naiez’ geldetzen diote
· Para cogerle en sus propias palabras
Bere izateagaz ia asperturik ebilen jira ta bira, lapikotzar itzal artarik burua ezin
aterarik
· Casi desesperado de la vida
Bere izatez itxutua zagon
· Ofuscado, engreído; demasiado pagado de sí mismo
Bere izen ona galdu dio senarrari
· Difamar
Bere izenak emateko alperrez daude
· Tienen pereza para inscribirse
Bere izenean egiten dogun guztiaren saria’ zuzen emongo deusku
· Nos lo recompensará fielmente
Bere izketa-antzean dio’ arrotza dala
· En su forma rudimentaria de lenguaje
Bere jaiotzatik il arterainoko guzian’ besterik ez bezalakoa izan zan
· Sin igual; extraordinario; incomparable
Bere jaiotzatik il arterainoko guzian’ besterik ez bezalakoa izan zan
· Todo el tiempo de su vida
Bere jaiotzatiko izkuntzaren bazter eta zokondoak ondo aztertu ta arakatu ditu
Zabalak
· Todos los secretos y reconditeces del idioma
Bere jaiotzaz’ Asteasu-koa da
· Es de Asteasu por naturaleza; nativo de Asteasu
Bere jakinduria erakusteko bidea’ laster izan zuen
· Ocasión de mostrar
Bere Jangoikoa eban Semea’ guztien sats, zarama ta gorroto eginik’ kurutzean ilten
ikusten dau. Mariak
· Hecho la basura, la barredura y la abominación de todos
Bere jaubeak eukan kolkoan bildurra, noiz ezagutuko zan guzurra
· Descubrirse el fraude
Bere jaubeak eukan kolkoan bildurra, noiz ezagutuko zan guzurra
· Descubrirse el fraude
Bere jaubeak eukan kolkoan bildurra, noiz ezagutuko zen guzurra
· Llevaba dentro el recelo o miedo
Bere Jaungoikoaren legetik’ inongo Jainkoetara biurritu zan
· Se desvió o descarrió
Bere jauntasuna galdu zioten dantza oni’ obeki ustean ori eginaz
· Creyendo acertar
Bere jauntasuna galdu zioten dantza oni’ obeki ustean ori eginaz
· Le quitaron toda su gravedad o distinción
Bere jendagiro oriei’ egin bear dutena erakusten die
· A esa chusma o gentuza
Bere jorrak ere eman bear zaizka lur berriari, bere denboretan
· Hay que escardarla
Bere Joxe maitearen etorrerakin’ etzuen gauza zuzenik egiten
· En su enajenamiento, ya no sabía lo que se hacía
Bere Joxeren etorrearekin’ etzuen gauza zuzenik egiten Anttonik
· No hacía cosa derecha. En su alborozo, ya no sabía lo que se hacía
Bere kabuz darabilki lan ori
· De su propia cuenta
Bere kaltean berotu ditu nere kontra zenbait belarri
· Ha andado haciendo campaña contra mí
Bere kaltedun biurtzen du Jaunaren itza
· La convierte en daño propio
Bere kaltetan biurtzen ditu sendagairik onenak
· Los convierte en daño suyo
Bere kartearen buruan’ euskeraz ipini dau: Gora Euzkadi... alantxe... A da semea!
· Qué elemento!
Bere kasa etorri da gaitza
· Ha venido sin causa aparente
Bere kasa joango zaizu, min ori
· Se te irá solo, sin necesidad de remedios
Bere katepetik atera ezpazuten
· Librarlo de las cadenas
Bere kautako bertso batzuk bota euskuzan, bazkal-ostean
· Versos improvisados
Bere kezkak’ ez ziran okerrak
· No eran infundados sus recelos
Bere kideko agure zarrik topa baleza atarian’ zarrak berrituz ez du bukatzen
bakoitzez ordu-erdian
· Renovando viejas historias
Bere kideko gazteak ezezik, zarrak ere’ lotsa gordetzen zioten
· Los jóvenes de su edad
Bere kolkotik esan du
· Lo ha dicho espontáneamente; sin insinuación de nadie
Bere konduetan ez makurtzeko’ arrosarioaz baliatzen zen
· Para no perder la cuenta
Bere konfesorearen baiezko-gabe’ ezer ere egin nai etzuen; eta hura zerbait atzera
zegoen
· Se mostraba algo reacio o refractario
Bere konfesorearen baiezko-gabe’ ezer ere egin nai etzuen; eta hura zerbait atzera
zegoen
· Sin consentimiento
Bere konpesoreagaz irago bearko leuke jazoera au
· Tratar del caso con
Bere kontuko mila soldaduakin eraso zien
· Los mil hombres bajo su mando
Bere kontura ar gaitzala, egun guziko Jesusen Amak
· Bajo su protección
Bere kontzientzi estuak’ etzion ematen onetarako lekurik
· No se lo consentía
Bere kontzientzian barrena sar badadi’ hango keak ateratzen du kanpora; azpiratzen
du tristurak. Bekatorea.
· Se apodera de él la tristeza
Bere kontzientzian etzala arkitzen’ bear etzan gauzarik
· No tenía conciencia de culpa
Bere kontzientziaren atelekak’ beti darraie pekatariari
· Los reproches de su conciencia
Bere koskaz eta geiagoz’ leitzarrak baino len bota du gure mutilak urrengo egurra.
Aizkora-jokuan
· Con su diferencia anterior mejorada
Bere labanari ekinik’ matraila alderik-alde ebakia utzi zion
· Le partió la cara
Bere lagun batzuen atzetik, atoian-legez joian elizara Artobero, txartelaren bila
· Como a remolque
Bere lagun oien artean’ oso beste gizon egoten da gure Inixio
· Parece otro, del de otras ocasiones
Bere laguna orrela ikustean’ Kanutori surretatik-bere barreak urten eutsan
· No pudo contener la risa
Bere lagunak etxe artan ezaguera zeukalako’ biak alkarrekin sartu ziran
· Porque tenía entrada allá; porque ya era allí conocido
Bere lagunaren alderako gaitzirizko duena
· Que odia a su prójimo
Bere lagunek askotan zirikatzen zoen esanez’ otz-xamar zegola andragaien aite,
bizkaitar asto bati alaba emateko; eta zebilela kontuz
· Que anduviera con tiento
Bere lagunek askotan zirikatzen zoen esanez’ otz-xamar zegola andragaien aite,
bizkaitar asto bati alaba emateko; eta zebilela kontuz
· Que se mostraba reacio a
Bere lagunek askotan zirikatzen zoen esanez’ otz-xamar zegola andragaien aite,
bizkaitar asto bati alaba emateko; eta zebilela kontuz
· Le tentaban o chanceaban
Bere laguntza agindu zien’ bizi zan arteko
· Mientras él viviese
Bere lanak ondo eginda joan zan beinepein...
· N.B. Fórmula de resignación cuando uno muere después de recibir los Sacramentos
Bere lanak utzita bestean sartzen dana’ kaltean arkitzen da, lautatik irutan
· Sale perdiendo
Bere lanaren ekinen-ekinak’ indarra ta osasuna ekarriko deutse; gorputza mardotu
ta lerdenduko jako; ta arpegiko azala-be’ kolore gordin-gordinakaz apainduko
deutso
· Adquirir ligereza y esbeltez física
Bere lanaren ekinen-ekinak’ indarra ta osasuna ekarriko deutse; gorputza mardotu
ta lerdenduko jako, ta arpegiko azala-be’ kolore gordin-gordinakaz apainduko
deutso
· Colores sanos de la cara
Bere lanaren ekinen-ekinak’ indarra ta osasuna ekarriko deutse; gorputza mardotu
ta lerdenduko jako, ta arpegiko azala-be’ kolore gordin-gordinakaz apainduko
deutso
· El trabajo perseverante
Bere lanari erantzuteko dinako janaririk etzioten ipintzen
· Suficiente para atender debidamente a sus quehaceres
Bere lanen baterako inoren bear danak’ aurrez kontua atera dezake’ nolako lagunak
batu
· Quien necesita de alguien
Bere lanetan’ etzuan erdizkarik
· Nunca hacía nada a medias
Bere lanetatik baterako’ diru-zati on bat eskatu zion; baina zenbatekorik agertu-bage
· Sin manifestar la cuantía o cifra
Bere larri artako itxumustuan’ zubitik jausi ibaira ta ito zan
· En el desconcierto de aquella hora apurada
Bere larrian’ guri otsegin zigun
· En su apuro
Bere larruan ezin egon da
· No cabe en sí de gozo; no cabe dentro de su piel
Bere lege santua nork erakutsiak autu nai izan zituen Jesusek geroagorako
· Quienes enseñaran luego su ley
Bere leialtasunaren ongigarritzat’ Joseren kapa erakutsi zion senarrari
· Como prueba de su fidelidad
Bere lekutik ixuri nai duela dago itsasoa
· Como a punto de desbordarse o salir de madre
Bere lenengo gerraldian ur otzez errea bezela’ aldi onetan zentzu andiagoaz ibili zan
· Escarmentado
Bere lengo bekatu-lagunagandik’ lau seme izan zituen
· De su cómplice en el pecado
Bere lepora kalteak’ ori egiten dabenak
· Por su cuenta y riesgo
Bere lurrean zeukan bi zizkuko koba’ saltzez emateko esan zion
· Que se lo vendiera
Bere mailan dagokana opa bear diozu emazteari
· No le puedes rehusar lo que compete a su condición
Bere mailan ederki agertu liteke’ baina alferkeriari ederretsi dio, eta zorren azpian
geratu da
· Ha quedado entrampado
Bere mailan ederki agertu liteke’ baina alferkeriari ederretsi dio, eta zorren azpian
geratu da
· Podría ir bien conforme a su condición
Bere mea-jotea aurreratuta baldin badauka’ ainbestean dabil gatzamailea
· Anda pasablemente bien. El cocinero del ferrón
Bere mende guztian gaixto izatu izandu den bat
· En toda su vida
Bere mende’ pozik artu zuan bertan
· Lo tomó bajo su cuidado; lo acogió gustosamente
Bere mendean ta esanean ikusi zituanean’ txera bigunagaz esan eutsen zer egin
· Cuando los vio sumisos y obedientes
Bere mendekoak ondo artzen dituna da
· Trata bien a su gente
Bere mesederako du... ta egingo aal du!
· Es para su bien...; le conviene
Bere militar-puntta egin du...! Militarraren esposa!... ta nolatan etorriko zan ba
gugana, alako gauza ziztrin bat egitera?... Pentsatzea zerbait da!
· Ya ha hecho su conquista del militarillo
Bere militar-puntta egin du...! Militarraren esposa ta nolatan etorriko zan ba gugana,
alako gauza ziztrin bat egitera?... Pentsatzea zerbait da!
· Cómo se te ocurre pensar semejante cosa?
Bere militar-puntta egin du...! Militarraren esposa ta... nolatan etorriko zan ba
gugana, alako gauza ziztrin bat egitera?... Pentsatzea zerbait da!
· Para un tan humilde menester
Bere minarekin’ aidean bota ditu zezenak banderilak beregandik’ lepardatzari
dardar eraginaz
· Sacudiendo el espinazo
Bere mindura guziarekin’ pozik artzeko nengoen edaria
· Aun con toda su amargura
Bere minenean jotzen du orai iguzkiak: artoa erre luke harriak gainean...; halere
nihork handik biderik egiten... Pilota-plazatik
· A pesar de ello, nadie se retira de la plaza
Bere minenean jotzen du orai iguzkiak: artoa erre luke harriak gainean...; halere
nihork handik biderik egiten... Pilota-plazatik.
· El sol pega con toda su fuerza
Bere minenean jotzen du orai iguzkiak: artoa erre luke harriak gainean...; halere
nihork handik biderik egiten... Pilota-plazatik
· Podrían cocerse o tostarse talos sobre la piedra caldeada. Notar la locución verbal
Bere mingainak ere aditzen eztiola itzegiten du
· Sin que le oiga ni el cuello de su camisa En voz muy baja
Bere modu joan da; bere kasa joan da. Berez erori katilua, nik mugitu-gabe
· Ha caído sola
Bere moduko aize batek putz egiten eutsan suari... -Begitasuna!... besterik ez, Ire
begitasuna!
· Un extraño o misterioso viento
Bere moduko aize batek putz egiten eutsan suari. -Begitasuna!... besterik ez, Ire
begitasuna!
· Ilusión! Pura ilusión tuya y nada más! Alucinación
Bere moduko lagun batekin musean ari zala’ biak naiko lanak zerabiltzkiten, elkar
ezin menderaturik
· Sin poder vencer el uno al otro
Bere moduko mutil batzuek’ ogeitamaikarena eginaz’ gure bidetik aurrera joan ziran
· Unos jóvenes originales... bastante extraños
Bere moduko mutil batzuek’ ogeitamaikarena eginaz’ gure bidetik aurrera joan ziran
· Haciendo un leve ademán de saludar
Bere modukoren bat jarria eukiko du
· Algún compinche
Bere mosua izurturik’ entzuten egon zan
· Con el rostro fruncido
Bere moztu-gabeko katu-bixarrakin’ an ibili oi zan arontz onontz
· Con sus escasos bigotes
Bere munduko lanak bear bezala bukatzeko’ eskribauari deitzea nai zuan
· Dejar arreglados sus asuntos antes de morir
Bere mutil aundian’ meza laguntzera joaten zan
· Con lo crecido que estaba...; a pesar de ser ya un chico muy crecido
Bere mutilak lerro darraizko
· Le siguen en fila
Bere mutiletara bildu nai’ ... ta ordun asi ziran komeriak!
· Entonces fueron los apuros de nuestro hombre!
Bere mutiletara bildu nai...’ ta ordun asi ziran komeriak!
· Quería volver a su cuadrilla
Bere nabusiari kontuak ongi eman nahi derautzan diozkan mutila’ ezta urtearen
bururaino kontuak ikusi-gabe egoiten
· No se está hasta el fin del año
Bere nahiaren arabera bizi dena
· A su capricho
Bere nahikariak bazter utzirik’ iker eta ikus dabiltza
· Dejando a un lado sus personales preferencias
Bere nai izanaz beste-gabe egin zituen mundua ta munduko gauza guziak. Jainkoak
· Con solo su querer
Bere naia’ Jainkoarena da; ez beste norena
· De nadie más que de Dios
Bere naiez, ezaguera galtzeraino edaten duenak’ bostgarren agindua austen du
· Voluntariamente
Bere naiez zegoen pekatuzko okasio aldekoan
· Por su voluntad; voluntariamente, estaba en ocasión próxima de pecar
Bere nairik etzuen osatu
· No logró su propósito
Bere naiz itxi eutsan mezeari
 · Voluntariamente
Bere naiz itxi eutsan mezeari
· Faltó a la misa
Bere narrua estali eta otz-beroetatik gordetzeko bear dituen erropak
· Para resguardarse de la intemperie
Bere negarraren negarragaz galdu eban begietako bistea
· De tanto llorar
Bere neke eta oinazeen artean’ Jaunak ala nai izanik’ Abrahan ikusi zuan urruti
batean
· A lo lejos
Bere nekeak agertzen ditu, baina begietatik utzi-bage Jesus maitearenak
· Sin apartar la vista de
Bere nekeak bear deban baino geiago eskatzen dit
· Más de lo que corresponde a su labor
Bere nekeak bear eban baino geiago emon deutsat
· Más de lo que valía su trabajo
Bere neurri batean gelditzen ez danak’ emango dizka bere buruari lanak!
· Quien no se queda en el justo medio; quien no usa de moderación en todo
Bere neurri batean gelditzen ez danak’ emango dizka bere buruari lanak!
· En buenos apuros se va a encontrar!
Bere neurriko zapata’ oraintxe jantzi du...
· Ahora sí que ha encontrado la horma de su zapato...!
Bere neurrira etzan inoiz sartzen, erlejua
· Nunca marchaba con regularidad
Bere odola’ bere gain izanen du
· él será el responsable de su muerte
Bere ogiaren irabazteko ere ezta
· No es siquiera capaz de ganarse el pan
Bere ogibidean karrak egiteko zorian ei dago ostalari gizajoa
· A punto de hacer quiebra
Bere oharrean da eria
· Tiene conocimiento; ya ha salido de su sopor o inconsciencia
Bere ohiko uratsetan dabila
· Sigue su marcha de rutina
Bere ohoreari ateka egin dio
· Se ha deshonrado
Bere oinean geiagoren-geiago ezin jarriko zan gisan soildu bear omen zuten Gipuzkoa
· De modo que jamás pudiera restaurarse
Bere oinen gainean geiagoren geiago ezin jarriko zan gisan soildu bear omen zuten
Gipuzkoa
· Ya no más
Bere oinetan auspez etzunik, makur-makurrik’ emon daiogun biotza Maria loi-
bagakoari
· Inclinados profundamente
Bere oinetan auspez etzunik, makur-makurrik’ emon daiogun biotza Maria loi-
bagakoari
· María Inmaculada
Bere oinetan auspez etzunik, makur-makurrik’ emon daiogun biotza Maria loi-
bagakoari
· Postrados a sus pies
Bere oinetan etzuteko agindu eustan nagosiak; baina eneban lo txarra egin! Goseak
amorratzen nengoan, eta neure buruari birao ta birao jardu neban gau guztian
· Maldito el sueño que yo dormí!
Bere oinetan etzuteko agindu eustan nagosiak; baina eneban lo txarra egin! Goseak
amorratzen nengoan, eta neure buruari birao ta birao jardu neban gau guztian
· Pasé la noche maldiciendo de mi suerte
Bere oitura gaiztoak urratzeko biotzik ez du
· Acabar o romper con sus malas costumbres
Bere okerra abade jaunari esan bearra zuan’ zana zan bezela
· Exactamente como había sido
Bere okerra nola esan etzekiela zebilen; bearbada’ apaindurik edertzeko ta utsera jo-
erazitzeko
· Para hacerse eximir de toda culpa; para hacerle quitar toda importancia
Bere okerrik aundienari arpegiz-arpegi begiratuko lioken amak’ ezin ikusi du, lertu-
gabe’ bere biotzeko puxka laztanaren eriotzarik
· Su mayor desgracia o contratiempo
Bere okerrik aundienari arpegiz-arpegi begiratuko lioken amak’ ezin ikusi du, lertu-
gabe’ bere biotzeko puxka laztanaren eriotzarik
· La muerte del hijo de sus entrañas
Bere oldez etorri da
· Por su voluntad
Bere oldez etzuen egin nahi gudu; gaitzagoen beldurrak hortarat joan eraman du
· El temor de mayores males le impulsó a ello
Bere oldez etzuen egin nahi gudu; gaitzagoen beldurrak hortarat joan eraman du
· Por propia iniciativa o por propio impulso
Bere ondasun guzien buru jarriko du
· Al frente de todos sus bienes
Bere ondasun guztiak itsasoan iruntzirik’ arditikan-gabe zetorrela, esan zien
· Hundidos en el mar
Bere ondasunak arrika jaurti zituan’ eta gero eskean agertu zan
· Dilapidó sus bienes
Bere ondasunak’ geroago ta beerago joazan
· Declinar más y más
Bere ondorengo oinatza gaistoak itxiten uzten dituz’ denpora luzean bekatuetan
egoteak
· Deja huellas funestas tras de sí; resabios
Bere ondotik ba ditu bilduak’ gizon gazte alde gaitzak, zer-nahi gerta ere
· Grandes contingentes de jóvenes
Bere ondra are goiagora altxatzeko era ona izan zuen
· Levantar más todavía
Bere ondraren edergarritzat’ zer sortu etzekiela arkitzen zan
· Sin saber qué inventar para
Bere onean dagon ama batek’ ezin egin dezake orlakorik, semearekin
· Una madre que está en su sano juicio; que está consciente de lo que hace
Bere onenak eman ditu eltze orrek
· Ya ha dado de sí lo suyo; ya no sirve
Bere onera etorri ezinda’ ixilik egona zan artean Peilo
· Sin poder salir de su estupor
Bere oneratu zanean’ etzeukan berriketarako gogo aundirik
· Cuando volvió en sí
Bere onetan dago...; zoazkio, artuko zaitu
· Está de buen temple o humor
Bere onetatik atera ziran nafarrak’ barri au jakitean
· Se exasperaron hasta el frenesí
Bere onetatik aterata dago
· Está furioso; fuera de sí
Bere onetatik aterazi zuten... Berez paketsuari pakea gal-arazi
· Le sacaron de sus casillas...
Bere on-gaitzekin’ hau da guk hauta dezakegun bakarra
· Con sus ventajas y sus inconvenientes
Bere ontasun guzia axeterretan medikutan xahutu izan zuen emazte hark, deus
hoberik-gabe
· Sin conseguir la curación
Bere ontasunaz’ guzien gogoak beretzen zituen
· Ganarse las voluntades de todos
Bere ordez gerok egin naiko al diogun?... Eztaukagu aurreragoko lanik!... Eztaukagu
beste txapel-erazterik!
· Claro!... Como si no tuviéramos otro quehacer!
Bere ordua jo aurretik’ zer nolako prestaerak! Udaberriak zelaietan... Nun-nai
milaka loreak
· Antes de llegar su hora... la primavera
Bere orduan jarri bear da zuzenbidea
· A tiempo; oportunamente
Bere orduan jarri bear da zuzenbidea
· Poner remedio
Bere osabaren besoetara jo-bearrik ere etzun, Santa-Cruz-ek
· Tampoco tuvo por qué recurrir a la protección o amparo de
Bere otoitzak ere’ etorkizuneko egiten zituen hetzaz geroko: hain zeikan gaitz eta
gaitzi’ emaztetarik apartatzea
· Tan duro y penoso le resultaba
Bere otoitzak ere’ etorkizuneko egiten zituen, hetzaz geroko: hain zeikan gaitz eta
gaitzi’ emaztetarik apartatzea
· Para luego
Bere paltakgaiti gogoan jausten ez jatzunagaz ezkonduten bazara’ errukarria izango
da zeuen bizitzea
· Con quien no te satisface
Bere Patxi azurretarako urten-urtena zala esan eutson
· Muy ducho en curar los huesos
Bere pausan artu da...; goiz-aldera pausatu da
· Ha entrado en su reposo; ha expirado
Bere pekatuen ispilua’ lotsa
 · La vergüenza, espejo de la conciencia
Bere pekatuetaz berotxo ari dala badirudi ere’ ez du aoberokeri aundirik esaten
· No hay gran exageración en lo que dice, aunque parezca abultar un tanto sus pecados
Bere peto-petokoa da... Neure peto-petoa da
· Exactamente parecido a
Bere pixkean’ egan egingo zun goitik beera; eta ezin altxa lurretik. Txorikumea
· A pesar de su insignificancia
Bere pobreentzat limosna eskatzera irteten zan’ lepotik esekitako eltze andi bat
eskuaz eutsika erabiliaz
· Una gran olla que sostenía con la mano
Bere portua ostatugarria izan dakizun
· Hospitalario, acogedor
Bere pozarekin’ lasterkari eman zion
· Echó a correr
Bere pozaz zoratzen zijoala’ orra non oinak labaindu eta gaxo gajoarekin lurrera
erori zan
· Dando un resbalón
Bere pusken gainean aterea zeukan, diru ori
· Sacar dinero a fianza
Bere sabeleko aurra ezin argitara emanik arkitzen zan andrea
· Sin poder dar a luz
Bere sabeleko frutu bedeikatua ain ederra ikusi zuenean’ zer poz-aldi, esan-al baino
gozoagoak, sentituko zituen aren animak!
· Qué inefable gozo el suyo!
Bere saltotik kaltear gelditzen ezpazen
· Recibir daño; hacerse daño
Bere sareen ongitzen ari ziren
· Estaban componiendo sus redes
Bere sarritako gaixoak-gaiti’ edan dagiala ardao-puska bat
· A causa de sus frecuentes achaques
Bere sasoirik oberenean bezin sendo irauten du emen, oitura onek gaurko egunean
· Como en sus mejores tiempos
Bere sehiekin morroiekin zor-hartzeen xehatzen jarri nahi izan zen Errege bat
· Quiso ajustar cuentas
Bere Seme bakar Jesukristo gure Jaunaren eskuieko aldamenean dago
· Inmediatamente a su derecha
Bere seme eder aiei gozo-gozo begira dago
· A sus amados hijos
Bere seme eder aiei gozo-gozo begira dago
· Mirándolos con dulzura
Bere seme kutuna begietatik uzteak’ naigabe andia ematen zion
· El privarse de su presencia
Bere semea oinordeko utzi zuen
· Lo dejó por sucesor
Bere semeak zer bide jo ote zuten’ jakin nai zuan
· A dónde se habrían dirigido
Bere Semeari entzuten zion guztia’ biotzean xeetzen zekian Maria-k
 · Solía meditar o rumiar en su corazón
Bere Semeari zor dio Mariak dan guzia; bere Egilea duan Seme onek eman dizka
egundainoko doaiak
· La ha favorecido con inmensos dones
Bere semetxoari begiratu-bearrak’ arazorik asko ematen zion
· Le daba bastante quehacer
Bere senar gaztea ala ikusita, juana nola joango zan asmatzeko’ ez da argi-iturri izan-
bearrik
· No se necesita ser muy avispado... Fácil es suponer
Bere senarraz-bertzerekin izan zela faltsoki akusaturik’ harriz jokatzera zeramaten
· Acusada de adulterio
Bere senarraz-bertzerekin izan zela faltsoki akusaturik’ harriz jokatzera zeramaten
· Apedrearla
Bere senarrez kanpora beste bategaz izan ebala, guzurrez salaturik’ arrika iltera
eroien Susana
· Acusada de haber adulterado
Bere senarrez osterontzekoakin zebiltzanentzat ipinita zegoan-kastigua
· Para las adúlteras
Bere senera etorri zanean’ ez ekian Praiskuk bizirik ala ilik ete egoan
· Cuando volvió en sí
Bere soin guztia agirin zeukana’ intz-ostoz estaltzia bururatu zitzaion’ inoren aurrian
lotsa gutxiagoz agertu zedin
· Para poder aparecer con más decoro
Bere soin guztia agirin zeukana’ untz-ostoz estaltzia bururatu zitzaion’ inoren
aurrian lotsa gutxiagoz agertu zedin
· Su desnudo cuerpo
Bere soinak estaltzeko soineko zartxo bat eskatzeko asmoz zijoan
· Para cubrir su cuerpo
Bere soineko guztiak’ kupidarik-bage urtika kendu ziozkaten
· Se lo quitaron a tirones sin compasión
Bere soinekoak lotsa andian kendu ziozkaten
· Ignominiosamente; causándole gran vergüenza
Bere soldadoen gainean eskurik ez duen aitzindari bat
· Sin autoridad sobre sus soldados
Bere soldaduetan ainbesterainoko etsipena ikusi zebanean’ zer egin eta zer asmatu
etzekiela jarri zan
· Tan gran desánimo o desesperanza
Bere sorterriko mendiak ikusteko gogo andia piztu zitzaion
· Se despertó en él un gran deseo de
Bere su mindu hartan’ ahora etorri guzia erran zion
· Todo lo que le vino a la boca; se desbocó
Bere sudur motz ori sartuta’ tamaina artu bear izaten dio esneari: oz-beroarena.
Katuak
· Temperatura
Bere sudur motz ori sartuta’ tamaina artu bear izaten dio esneari: oz-beroarena.
Katuak
· Tomarle el tiento
Bere sudur motz ori sartuta’ tamaina artu bear izaten dio esneari: oz-beroarena.
Katuak
· Con su chato hocico
Bere tentuan dago... Tentun baten dago, B/l
· En su manera habitual de ser
Bere tokin ezin kabitu! Zer ote da!
· Qué entrometido!
Bere tokitik aterea dagoen ezurrak dakarrena baino’ oinaze andiagoa
· Dolor del hueso desencajado, dislocado
Bere traputxoak garbiro jartzeko esan dit
· Asear, limpiar
Bere txalupak leorra jo zuen bezela’ Jesusen oinetan auzpeztu zan, Pedro
· Tan pronto como tocó tierra
Bere txandearen begira euki dogu lan au’ argitaratzeko
· Aguardando turno
Bere txar guziakin’ biotz zabalekoa zan
· Con todos sus defectos
Bere txar guziakin’ biotz zabalekoa zan
· Era un hombre noblote, sincero
Bere txartela erakutsi zun’ eta azkenean asnas aundi bat atera zitzaion, ontzian sartu
zutenean
· Respiró por fin a sus anchas
Bere txiki-zitutik edo txikidanetik il-arteko elizaratzeak
· Desde su niñez
Bere txoroan’ egia esan dizu anaiak
· En su delirio, sin darse cuenta de lo que decía
Bere ugazabak-be’ ez eban atara-gura okerretik’ barriro alde egingo ete-eutson
bildurrez; ta geiago sakatu eutson bere ustea
· No quería sacarle de su error
Bere ugazabak ere’ ez eban atara-gura okerretik’ barriro alde egingo ete-eutson
bildurrez; ta geiago sakatu eutson bere ustea
· Y aún recalcó más su opinión; le confirmó más en su parecer
Bere ugazamarekin etzaten zen bat
· Uno que se acostaba con su madrastra
Bere umea ezagutzeko’ ez dizu ardiak begia, ez belarria, ain erne: begi, belarri,
zentzu orotan’ sudurra du jaun ta jabe
· Es el olfato el que prevalece sobre los demás sentidos
Bere umetxuak barriro ikusteko gurari erre bat euki dau
· Ardiente deseo de
Bere uratsetarik nehork ez duela zeihar-araziko, erran du
· Nadie le apartará del camino emprendido
Bere urrean euki gura gaitu Jesus-ek
· Nos quiere tener junto a sí
Bere ustea Zugan daukana’ ezta ain erraz labaintzen
· No cae tan fácilmente
Bere ustez’ etzen nihor, hura bezein ez-deusik; etzen gauzarik ere’ hura bezein
hondarkinik
 · Nada tan vil como él
Bere ustez’ etzen nihor, hura bezein ez-deusik; etzen gauzarik ere’ hura bezein
hondarkinik
· Nadie tan inútil como él
Bere ustez zerbait zalako mutil zozobarro bat’ neskatila jaseko baten bila ebilen
· Un infeliz presumido
Bere uxarrarekin ariko da... katua miau-ka
· A la husma de su pitanza
Bere uzkurtasun guziak utzita, Jainkoagana oso biurtzen dan gizona’ gizon berri
egiten da
· Se transforma en un hombre nuevo; otro hombre
Bere uzkurtasun guziak utzita, Jainkoagana oso biurtzen dan gizona’ gizon berri
egiten da
· Dejando a un lado toda indolencia
Bere zalapartan’ mendiz beea jo zuen otso lapurrak, tupi zar ta guzi
· Fue rodando monte abajo hasta el valle
Bere zaldi zuria harturik’ lau hatzetzan, zalukara urrundu zen Zugarramurdiko
erretora
· Se largó con presteza a gran galope
Bere zaldizkoen agintaria’ kontra altxatu zitzaion
· El jefe de sus soldados de caballería
Bere zar guzian’ zuen osaba ere etorri da
· A pesar de su ancianidad
Bere zartasuna alde batetik, eta bere grina bestetik’ eske ta eske dagozka edariaren
berotasuna gizonari adin artan
· Le están reclamando con insistencia
Bere zauri guzietatik’ arbiska likitxak zerizkion gorputz ustel arrek
· Le salían asquerosos gusanos
Bere zera da’ ebagiten danean beingoan lagun bien arteko artu-emona
· Su razón tendrá el hecho de que... Por algo será...!
Bere zereginetan ebilen artean’ amarren bat bidar atara eban leiotik burua, Mainasik
· Se asomó a la ventana
Bere zokoetan sartuko naizen bildur al da?
· Teme que me meta en sus reductos íntimos
Bere zomorroa kolkoan zeukala’ bialdu zituen Herodesek iru erregeak
· Ocultando su pérfida intención
Bere zoroak agintzen dion eran dabilen zaldia
· Un caballo desenfrenado o desbocado
Bere zorra azkeneko apurreraino atera dezan arte’ ez du zerurik ekusiko
· Hasta pagar su deuda al céntimo
Bere zorra garbitu du orrek...!
· Ha muerto. Ya ha terminado ése
Bere zorrak ondo pagatu ditu erleju gaxo onek
· Ha hecho buen servicio, el pobrecito
Bere zorraren pagaburua egin dezan artean’ urtean euneko amar eman bearko omen
dio
· Hasta que efectúe el pago
Bere zotin gogorretik zerbait beregandu zanean’ munduko atseginak zertan geratzen
diran, ezagutu zuen
· Cuando se repuso un tanto de su emoción
Bere zotin gogorretik zerbait beregandu zanean’ munduko atseginak zertan geratzen
diran, ezagutu zuen
· De su profunda emoción o sobresalto
Bere zur-lanetan txit egokiro laguntzen zion aitari
· En sus trabajos de carpintería
Berea artu zun...: nork berea’ bere
· Cada cual tiene derecho a lo suyo; la cosa clama por su dueño
Berea besterik etzuun aditzen
· No hacía caso a nadie
Berea du orrek mingaina!
· Tiene la lengua bien suelta
Berea egin dute oriek...! Orain, arrapatzen kontua!
· Cualquiera los pilla a ésos!
Berea egin, eta orain neri ipurtzuriketara?
· Y ahora me viene con zalamerías
Berea hartzera zoan... Ba duk hoberik! Nazitarrak jauzian atera dira... eta hasi, dena
haro eta zalaparta
· Salir, echarse precipitadamente
Berea hartzera zoan... Ba duk hoberik! Nazitarrak jauzian atera dira... eta hasi, dena
haro eta zalaparta
· Con gritería y desorden
Berea hartzera zoan... Ba duk hoberik! Nazitarrak jauzian atera dira... eta hasi, dena
haro eta zalaparta
· Ni pensar!... Ya se guardaría de hacerlo!
Berea zituenak, non zer duke, Jauna, zu baino gozagarriagorik? Zituenakzaituenak
· Quien te posee a Ti
Bereagaz urteten zalea da
· Amiga de salirse con la suya
Bere-aiekin asi zan bidean
· Emprendió la marcha con
Bereak aundigoakin atera zitzaidakan
· Y todavía quería tener razón!
Bereak beretzat’ eta besteanak erdi-bana nai dituna duk ori
· Ambicioso egoísta
Bereak beretzat eta besterenak erdi-bana nai dituena da ori
· Egoísta y codicioso de lo ajeno
Bereak eta asto beltxarenak ikus-arazten diozka, beharriko minak
· Le hace sufrir lo indecible
Bereak eta asto beltzarenak entzunak ditu!
· Lo han puesto bueno!... Qué no ha tenido que oír!... Lo han puesto de vuelta y media
Bereak eta asto zarrarenak erran dazkio
· Le han sacado a colación sus fechorías; le han puesto verde
Bereak eta bertze batenak aittu ttu... Bereak eta asto beltxarenak aditu ditu
· Le han cantado la cartilla...; las cuarenta
Bereak eta bertzerenak’ oro bere nahi ditu
· Todo lo quiere apropiar
Bereak eta besterenak iretsi nai dituna duk ori
· Ambicioso de lo ajeno
Bereak eta bi entzunda joan da
· Ha ido bien servido
Bereak eta bi entzun-gabe etzait joango
· Tendrá que oirme! Se las cantaré!
Bereak eta bi entzun-gabe etziran izaten ereti batzuetan, gizontxo isekalari aiek
· No dejaban de encontrarse a veces con la horma de su zapato
Bereak eta gaine aitu dizkik... Merezi zituenak esan zaizkio
· Ha quedado bien servido... -Le han cantado las verdades
Bereak eta geiago aditu-erazo ziozkan
· Le cantó la cartilla; le quitó las ganas de replicar
Bereak gaitu, ta gobernatuko gaitu... Jangoikoak
· Somos criaturas suyas; nos ama como suyos que somos
Bereak hartu ditu... Bertze aldiko’ ikasia izanen du
· Le han dado su merecido; le han escarmentado
Bereak ikusi ditu. Berak bakarrik daki zenbat eraman dun
· Sufrir lo indecible
Bereak ikusiko ditu Sagastak’ ministroak bilatzeko
· Le costará lo suyo; harto trabajo tendrá en
Bereak ziralakuan ostu ei-eutsazan arrautzak... -Nongo bereak!... Preskuak
ziralakoan!... Eta ustelak urten!
· Qué es eso de que los creyese suyos? No se los robó por eso; se los robó creyéndolos
frescos
Bereala abiatu zan ontzia leun-leun, ia ezagutzen ez zala
· Echó a andar el barco suavemente
Bereala aldegin zuan argandik muzinka
· Despechado
Bereala antz eman zion’ aurra urruti ez zala
· No tardaría en nacer
Bereala antz eman zion Joainixiok’ Terexaren eskutitza zala. Uraxe bear zun eteteko!
Len ere denak utzi ta joateko zorin zegon’ eta orain hura berriz!
· Lo que faltaba!
Bereala antz eman zion Joainixiok’ Terexaren eskutitza zala. Uraxe bear zun eteteko!
Len ere denak utzi ta joateko zorin zegon’ eta orain hura berriz!
· No faltaba más que eso para colmar su emoción
Bereala asi dira... batak emango dabela onelako, besteak orrelako
· Yo daré esto... Yo daré lo otro
Bereala asi nintzan uxarran
· En seguida puse manos a la obra
Bereala asi zan aitaren lanetan
· Empezó a imitar a su padre
Bereala asi ziran apostoluak Kristoren legea mundu guzian barreatzen
· Esparcir, divulgar
Bereala asi ziran apostoluak Kristoren legea mundu guzian barreatzen
 · Esparcir, divulgar
Bereala asi ziran zurrutean lagun biak
· Empezaron a copear
Bereala’ bat giltzurdinetatik, bestea maskuritik neketan asi ziran, beti gaxo, beti aje
berriren batekin
· Pronto empezaron a quejarse, a padecer de
Bereala busti bat eman bear zaio aurrari, sabel-oi ori kentzeko; eta estutuka-estutuka,
-igurtzi-gabe- legortu
· Secarlo por compresión, sin frotar
Bereala busti bat eman bear zaio aurrari, sabel-oi ori kentzeko; eta estutuka-estutuka,
-igurtzi-gabe legortu
· Darle un baño
Bereala Daviden aztarna artu zuen
· Alcanzó la pista de
Bereala edozein utsegitegatik’ suak eta garrak artzen gaitu
· Nos enfurecemos
Bereala egin-ezazu’ gero egin izan nai zendukeana...: il-ezkeroko negarrak’ ezer
balioko eztizu
· No te servirán de nada los lamentos de ultratumba
Bereala eldu zioten etsaiaren ontziari
· Acometer a; dar asalto a. La emprendieron con
Bereala eraman ginun jate-lekura’ ta orain dator polita!
· Ahora viene lo bueno...; lo curioso
Bereala eraman ginun jate-lekura’ ta orain dator polita
· Al restaurant
Bereala eraso zioten alde batekoak bestekoai
· Se acometieron los dos bandos
Bereala eskuak ezarri ziozkaten
· Le echaron mano; le apresaron
Bereala ezagutu zuen David-ek’ bere jakin-nai ura arrokeria uts-uts bat zala; eta
Jaunaren begietan’ ikuskizuna egin zuela
· Se había hecho culpable ante Dios
Bereala gaztigatu zion’ zer ta nolako buruzpidetan arkitzen ziraden
· En qué crítica situación
Bereala il bear dezu.- Ortik barrenago sartu bear gera
· N.B. Dos ejemplos del mismo autor que parecen reflejar sentidos diferentes del
modificativo verbal bear, según se usen con auxiliar transitivo o intransit
Bereala izango du zeri eldua...!
· Luego saldrá con algo... con algún motivo de queja o alegación
Bereala jabetu da Pilatos’ salatzaileak ez dirala garbi jokatzen; azarikeri askotxo
zebilkiela
· Pronto se ha dado cuenta
Bereala jabetu zan’ an azpi-lana zegola
· Que allí había alguna intriga
Bereala jaiki zan neskatxa, eta ibiliari eman zion
· Y se puso a andar
Bereala jaso nai al dituzu diruak? .-Ez, ondorengo batean agertuko naiz
 · Uno de los próximos días
Bereala joan bear diagu... Prantzez, edo ingeles, edo mutur-gorri oietako bat zai
daukak!
· Un rubiales de esos...; un pelirrojo de esos
Bereala lur jo zuen dotrina orrek
· En seguida se vino al suelo
Bereala Maisuaren oinetan auzpeztu zan’ bere-aiei muinegiteko
· Para besarlos piadosamente
Bereala oroitu zan bere utsegiteaz
· Cayó en cuenta de
Bereala osasun betean altxa zan, bere oitxoa bizkarrean zuela
· Enteramente sano
Bereala toteldu zitzaion itza gaxoari; ta apaiza etorri zaneko’ etzan gauza
ezertarako... Goizik etzuan artu Inazik
· No alcanzó a la mañana; murió antes de la mañana
Bereala urtu zan’ Frantzesaren sarrera arroa ta ergela
· Pronto se desvaneció, o quedó en nada... la orgullosa arremetida del ejército francés
Berealako artan’ onez artu zuen aitak, alaba damutua
· De momento; en el primer momento
Berealako batean egin du joan-etorria
· En un momento...; en muy poco tiempo
Berealako batean egin zituzten ango lanak
· En un periquete
Berealako batean etorri ziran, zer ote zan galdezka. Aida baten, B/l
· En un instante
Berealako baten amaituko dot gaurko zer-egina, eta etorriko naiz
· En un momento
Berealako eriotzaren aztarnarik ezagutzen ez bazuen ere’ atzen-orduari pake onean
itxedon zion
· Síntomas o indicios de muerte próxima
Berealako gaitz estu batek’ ezertako astirik eman-bage akabatzen ezpagaitu
· Un repentino y crítico mal
Berealatik’ gogoan sartu zitzaion
· Desde el primer momento le tomó simpatía
Berealatik’ kartzelara! -Bai, bai; hura ere gizonentzat egina da ta... gizonak eztu
lotsarik bear ara joateko. Ijitoaren erantzuna
· No tiene por qué avergonzarse de
Berealatik’ kartzelara! -Bai; hura ere gizonentzat egina da ta... gizonak eztu lotsarik
bear ara joateko. Ijitoaren erantzuna
· Inmediatamente!
Berealaxe antz-ematen zion Joanes-ek’ nondik zetorren soinua
· En seguida atinaba con el origen del ruido
Berealaxe’ asko-jakinak asi dira marmarrean
· Han empezado a criticar por lo bajo los listos... los que se creen prudentes
Berealaxe itz bizijan erantzun zion
· Responder con viveza
Berealdiko bertsoak bota dizkigu Erauskin-ek
 · Unos versos estupendos
Berealdiko dardarizoak eman zion orduntxe gure motor orri
· Se puso de pronto a trepidar fuertemente
Berealdiko egonak egin zittun goiko bizitzan atea zabaldu-zai
· Tuvo que esperar rato y más rato
Bere-aldiko erritaldia egin dit
· Una terrible reprimenda
Berealdiko erruun eragin emen-zien Baxajaunek ango gari-pilari saltoka
· Con suma agilidad
Bere-aldiko gazta-jatea egin zuun
· Se dio un hartazgo de queso
Berealdiko irakinarekin zegoon, esnea pertzean
· Estaba hirviendo a todo vapor
Berealdiko ixkanbila emen uzten zuala’ atzerrira aldegin zuan
· Dejando un gran desbarajuste o confusión
Bere-aldiko jendetzak izan ziran iletan, erriko jaun burutsuenetatik asi ta
txiroenetako guziak
· Enorme gentío
Bere-aldiko jendetzat izan ziran iletan, erriko jaun burutsuenetatik asi ta
txiroenetako guziak
· Desde los más destacados o principales del pueblo
Berealdiko jipoia artu zuen!
· Un palizón de padre y señor mío
Berealdiko parrak egin zitun... Nerealdiko parrak egin nitun... Gerealdiko parrak
egin genduzen...
· Se rió de buena gana... Me reí con ganas... Nos reímos con ganas
Berealdikoak esan zituzten neretzako
· Dijeron barbaridades
Bere-aldikoak jan zitun
· Comió una barbaridad
Berean-bere dago
· Se mantiene firme en su designio
Berean-bere tematua zagon
· Seguía firme en sus trece; obstinado
Berearekin ateratzeagatik’ eder eztana egingo luke...
· No le importaría hacer un disparate
Berearekin irteteko zuzenbideak artzen asi zan
· Empezó a tomar sus providencias para
Bere-ariz badoa pekataria konpesore bere ustezko nasaietara, erreztoago pekatuetati
askatutzakoa egin dagion
· Adrede, de intento
Bere-ariz badoa pekataria konpesore bere ustezko nasaietara, erreztoago pekatuetati
askatutzakoa egin dagion
· Supuestamente laxos o de manga ancha
Bere-ariz badoa pekataria konpesore bere ustezko nasaietara, erreztoago pekatuetati
askatutzakoa egin dagion
· Para que la absuelva más fácilmente
Bere-artan tenk egin zuten’ eta mendian il zitzaien, apaiza
· Hicieron alto allí mismo
Bereaz atera zan
· Se salió con la suya
Berebat diot’ emakumeturik bezela bizi diran mutilaz
· Afeminados
Berebat diot’ emakumeturik bezela bizi diran mutilaz
· Lo mismo digo de
Berebat egin bear dute jai osoetan
· Hacer otro tanto, lo mismo
Berebat egiten dute nagusiak beren ogikoekin
· Con sus criados
Berebat gertatuko lizake or ere
· Lo mismo
Berebat irtengo zera zu ere’ baldin damutzean bazerraizkie
· Si les sigues o imitas en el arrepentimiento
Berebat neritzan nik ere
· Lo mismo me parecía a mí
Bere-batera-ezkero’ gizonak eztu orla bizi bear
· En llegando a su madurez
Bere-bereala ba datorrela
· En seguida
Bere-bereala etxera zedila, esan zion: euriak artu etzezan
· No sea que le alcance la lluvia
Bere-bereala zelatari batzuek jartzea obe zala pentsaturik’ laister artaratu zituen
zazpi gizon
· Inmediatamente; sin pérdida de tiempo
Bere-bereala zelatari batzuek jartzea obe zala pentsaturik’ laister artaratu zituen
zazpi gizon
· Pronto indujo a su propósito
Bere-berealaxe, barrenak irakin eztegidan’ zoaz nere etxetik!
· Antes de que me hagas perder los estribos
Bere-berealaxe, barrenak irakin eztegidan’ zoaz nere etxetik!
· Inmediatamente
Bere-berearekin bizi da’ inor nekatu-barik
· Vive con lo suyo propio
Bere-bereartan utzi zun ontzia, garbitu-gabe’ bere beltzean
· Tal como estaba, sin tocarlo para nada
Bere-bereartan utzi zun ontzia, garbitu-gabe’ bere beltzean
· Hoscamente
Bere-bererik joan da Bilbora... Egia dan ikustera
· Ha ido ex-profeso
Bere-berez da Jaungoiko Aundia; inorengandikan sortu ezta
· Existe de por sí; tiene su ser de Sí mismo
Bere-berezko birtutez igo zan Jesus, bere Aitaren eskuiera
· Por su propia virtud
Bere-berezko euskera da, Burunda guzikoa
 · Muy original
Bere-berielaxe kanta ezazu bigarren bertsoa! Bestela’ ona emen makila... eta; kontu
gero nerekin!
· A ver si cantas inmediatamente!
Bere-berielaxe kanta ezazu bigarren bertsoa! Bestela’ ona emen makila...; eta kontu
gero nerekin!
· Si no, ojo!
Berebiziko gaitza sortu zitzaion andik begietan
· Una penosa enfermedad
Berebiziko grina du ama horrek, seme bakarra hil baitzaio
· Tiene una pena para toda su vida
Berebiziko jaia tajutuko degu... Laster izango da: zortzi egun barru bai... Aitzen
emango zaitzu
· Vamos a organizar una fiesta por todo lo alto
Berebiziko jaia tajutuko degu. Laster izango da: zortzi egun barru bai... Aitzen
emango zaitzu
· De seguro que para antes de una semana
Berebiziko jendea ote dijoan nago, Arantzazura
· Tengo entendido que
Berebiziko jendea ote dijoan nago, Arantzazura
· Enorme gentío
Berebiziko larria izaten dute emakumeak konfesatzeko txanda arrapatzeko
· Suelen tener una prisa tremenda por
Berebiziko masailekoa eman zion
· Un bofetón mayúsculo
Berebiziko musin-ka jan du
· Muy a regañadientes, haciendo ascos
Bere-biziko negar gezurrezkoakin urbildu zan etxe artako at-ondora, eskean
· Fingiendo un llanto aparatoso
Berebiziko ondoen egin dabe mutilok euren ibilerea
· Estupendamente
Bere-biziko ostikada bat eman zidan belaunean idi txarr ark
· Una tremenda coz
Berebiziko txanpan ekinean asi da Pedreina. Arraunketan
· Arranca con magnífica breada
Berebiziko zinbili-zanbalak ibili ditu bart oiean
· Pasar una noche tremendamente agitada de pesadillas
Berebizikoa ibiltzen zan Zabaletako Ana-Josepa’ zer-egin andiko egun oietan
· Había que ver lo afanosa que andaba
Bere-bizikorik azkarren utzi zituzten beren tokiak, enparantzara begira jartzeko
· Inmediatamente, al momento
Bere-bostean didarrez ebilan
· Iba gritando él solo
Bere-egal-azpian estali-arren ama tristeak’ otzak paseak arkitzen ziran ume erbalak,
ia-ilean goseak
· Ateridos de frío
Bereetatik bat egin oi du’ gu galduak uzteagatik
 · Hacer una de las suyas por perdernos
Bere-gain asi da lanean
· Ha empezado a trabajar por cuenta propia
Bere-gain egon bear zuun, ez emen agertzea... Bere burutik sortu bear zitzaiokean
· De él mismo debería haber partido, sin que nadie se lo dijese
Beregain hari da lanean
· Trabaja por su cuenta
Bere-gain jarri da
· Se ha emancipado
Beregan badago’ ondo artuko zaitu
· Si está en sus cabales... lúcido
Beregan erkiturik egongo da emazte zelotia
· Consumida interiormente
Beregan uste geiegi artu’ eta zeruko laguntza bilatzeko zabartu zan
· Fiándose demasiado de sí mismo
Beregana erosten ditu denak; guztiz atsegina da gure alaba ori
· Se gana la simpatía de todos
Bereganatu zanean
· Cuando se repuso o recobró
Beregandu zanean neskatxa’ nor zan galdetu zion Andre ederrari, eta zer nai zuan.
Ama Birjinari
· Cuando volvió en sí
Bereganikakoa dute... Jainkoak egin baititu halako
· Dios los ha hecho así
Berehala’ bere baitarik jo eta jo hasi zen Salbatoreko zeinua ezkila
· Empezó a sonar por sí sola... la campana
Berehala’ bere baitarik jo eta jo hasi zen Salbatoreko zeinua. Ezkila
· Empezó a tañer por sí sola la campana
Berehala jauzi eragiten derauet diet tentagarriei: ez hek ni, baina nik hek
garaitzeintut
· Los desecho o arrojo fuera
Berehala jo zuen oilarrak bigarreneko’ eta oroitu zen Piarres, Jesusek erran zioenaz
· Cantó el gallo por segunda vez
Berehala’ nigarra zarion bi begietarik
· Lloraba a lágrima viva
Berehala oihuka hasi dira’ ele ozarrak zirela horiek oro’ eta Vertsailesko hitzari
zaudela hek
· Que ellos se atenían al pacto de V
Berehala oihuka hasi dira’ ele ozarrak zirela horiek-oro’ eta Vertsailesko hitzari
zaudela hek
· Que aquello era una insolencia
Berehala oilarrak jo zuen bigarren aldiko
· Por segunda vez
Berehalako espainolak ziona... ? Behialako
· Como decía el español del cuento...
Berehalako ona ikusten ez badugu’ gutiak begiratzen gare geroxagokoari...: hori da
egia lastimagarria
 · Si no vemos el provecho inmediato
Berehalako ona ikusten ez badugu’ gutiak begiratzen gare geroxagokoari...: hori da
egia lastimagarria
· Somos pocos los que se preocupan de
Bere-hartan gogor dago Anglesa
· Se mantiene firme en su postura o decisión
Bere-hartan gogorra zen’ bainan ez hertsia
· Era tenaz, pero no obstinado
Bere-hura presondegian sartu zueneraino’ onik izan etzuen
· No paró hasta que...; no descansó hasta que
Berein aldats ifinten deuskuzuez!
· Nos ponéis la mar de dificultades u objeciones
Berein aldiz aginduten eustan biotzak’ zeren begira nengoan...
· Lo que me esperaba
Berein aldiz aginduten eustan biotzak’ zeren begira nengoan...
· Me avisaba o advertía mi conciencia
Berein arantza-zikadaz sumindu ta zatitu doguz zuen biotzak
· Lastimar con muchas punzadas de
Berein barre egingo zenduke!
· Poco que te reirías!
Berein bider esetsi ta ekin eustan, Jaunak deika; baina nik’ bein-bere jaramon ez
neutsan
· Me llamó con persistencia
Berein il izango dira bart; asko ilgo dira gaur; eta bear bada’ ni aurrenengo
· Quizá yo el primero
Berein izardi, berein arnasaka altzoan ditun aroa! Belar jasotzea
· Faena de muchas ansiedades
Berein onango, gizonen artean!
· Cuántos así!
Berein onango ikusten da, gizonen artean!
· Cuánto de esto se ve!
Berein onango ikusten da, gizonen artean!... Zerbaitegaitik buruak urratu,.. al dana
egin’ ta ezin dabenean’ atxakiatu!
· Romperse la cabeza, empeñarse hasta lo imposible
Berein onango ikusten da, gizonen artean!... Zerbaitegaitik buruak urratu... al dana
egin’ ta ezin dabenean’ atxakiatu!
· Cuánto de esto se ve...!
Berein-berein’ etzaitez joan...! beren-bererik
· No vayas sin más que hacer...; sólo por eso...; exprofeso
Berek diotenaz’ ez dautzute eskupean duten gauza ere hartuko
· No se apropiarán ni aun de lo que está al alcance de su mano
Berek galdetu bezala’ Jesus beren eskuko utzi zioten
· Lo abandonó al arbitrio de ellos
Berek uste guzien’ emen etorri ziren eizilaririk onenak basurdea arrapatzera
· Llenos de confianza; muy seguros de sí mismos
Berek zakiten ate gordeari esker’ fraide guziak espakatu zitzaizkoten paganoei,
komentutik
 · Gracias a una puerta secreta
Bere-kasa sendatuko zaizu, medikutan ibili-gabe
· Se te curará por sí solo
Bere-kasa sendatuko zaizu, medikutan ibili-gabe
· Sin necesidad de médicos
Bere-kautan ezaututen dogu egia ori
· Instintivamente, espontáneamente
Berekia emen daukagu egosten. Oilaskoaren tripak, esteak eta abar
· N.B. Indicación para el Diccionario
Berekiko diranak izan oi dira besteekin ere
· Lo que son para mí mismos
Berekin darama obira doakabe orrek’ oitura gaiztoaren lorra
· El lastre de la mala costumbre
Berekin duan alba-zorroa ez du alperrik ekarri sasi-eiztari onek: zimurrak ondo
kenduko dizka’ inun badago sagarrik
· Ya se encargará de llenar su mochila
Berekin ezpalute baino geiago Jesus-ez oroitu-gabe egoten dira
· Sin acordarse de Jesús
Berekin gelditzerat bildu zuten, erranez: Zaude gurekin: beranta da ezen, eta eguna
apal
· El día va declinando
Berekin gelditzerat bildu zuten, erranez: Zaude gurekin: beranta da ezen, eta eguna
apal
· Le obligaron a quedarse con ellos
Berekin sarr-arazi ninduen elizan’ eta begi-bazterrez behatzen zuen nere aldera
· Miraba de reojo
Berekin zituen diru guziak eman ziozkan’ bere eskuz egindako agiri baten azpian
· Bajo recibo firmado
Berekin zituen indar urriak batera jorik’ bere zorigaitza kontatzen asi zan
· Reuniendo las pocas fuerzas que le quedaban
Berekoiegiak ziran’ bein ateratako itza jateko eta gaizki egina aitortzeko
· Retractar lo dicho
Berekoikeriz eta lizunkeriz lepa-ezurretaraino beterik dago gaurko mundua
· Sumido en el egoísmo y la impureza
Berekorra-be, ekinaz’ inonkorra-be egingo da; aldien baten
· Egoísta...; altruista
Beren adiskidetasunaren lokarri eta kibistak’ autsi ziran
· Romperse los vínculos de la amistad
Beren afari-legea egin’ eta gabazko eskoletara joaten dira gazte ikasi-zale oiek
· Escuelas nocturnas
Beren afari-legea egin’ eta gabazko eskoletara joaten dira gazte ikasi-zale oiek
· Ligera cena. Cumplir con el rito
Beren agintaritzako zigor jasoakin ibili oi-ziran kontu-artzaileak
· Con sus varas de mando en alto
Beren aingeruak emango dute egunen batean’ gazte oriek an egin dituzten gauza
guzien agiria
· Darán testimonio de
Beren aita ta ama zaarrai ezaupide emoteaz-be lotsatu egiten dira
· Guardar consideración con
Beren aita Zebedeo untzian saritako langileekin utzirik’ jarraiki ziren Jesus-i
· Con los jornaleros
Beren aldian beha daude geroztik
· Esperando su turno
Beren alegin guziakin’ doi-doia dute
· Apenas tienen lo indispensable
Beren alegin guzian eragozten dituzte lagun urkoen utsak
· En lo posible; en la medida que les es posible
Beren anaiak ixukatuaz itzontzikerian egoten dira
· Chinchorrear, charlatanear
Beren armaen jabe zirala’ firmatua izan zan pake hura
· Con las armas en la mano; no como un ejército desarmado
Beren arra ba due
· Tienen su santo y seña
Beren arra ba due... Ergel-kutsua ba dute
· Tener una vena de loco
Beren artean ba dute zozialistek jos-ahala urratu
· Tienen hartos motivos de desavenencia
Beren arteko autsi-osoak konpontzera biurtzen ziran etxera
· Arreglar sus diferencias
Beren asmo galduak edertzeko’ ezer ere ezin sortu izan zuten
· Para paliar sus perversas intenciones
Beren asmoa aurrera eramateko’ diru asko bear’ eta erriak zeuzkan pinu-sailetara
begiak jo zuten
· Dirigieron la mirada a sus pinares; pensaron en procurarse el dinero necesario con el
fruto de ellos
Beren asmoak gaizki irten zitzaieztenean’ iges egin zuten, nork bere al-zuen ezkuta-
tokira
· Cada uno a donde pudo
Beren asto ta zakur eta ume’ emen dabiltza jai ta aste... Mikeletiak inoiz aurrian atera
izandu dituzte... Ijitoak
· Los han solido sacar o expulsar
Beren aurrez-aurre Anton zutela jardun ziran konturatu-gabe
· Teniéndolo delante
Beren bazkari-legea artzeko’ lurrean eseri dira, burrusak ipurdipean ditutela
· Para tomar su refección; su frugal comida
Beren bearra ta gabe guzia emeki daramatenak
· Soportar con mansedumbre
Beren bearra ta gabe guzia emeki daramatenak
· Indigencia
Beren begiak geundu ilundu bitez..., gauza onik ekusi ez dezen!
· Para que no hagan cosa derecha
Beren behar-ordu guzietan’ San Josepi hel egin diote
· Han recurrido a San José
Beren beraren ginoan’ ederretarikoa da a-bere; baina oraintxe atarako dautsut oial
 bat’ begiak beren atzetik eroango dautsuzana
· Se te irán los ojos tras él
Beren beraren ginoan’ ederretarikoa da a-bere; baina oraintxe atarako dautsut oial
bat’ begiak beren atzetik eroango dautsuzana
· Para su precio..., dentro de su género
Beren berariz diardue... Buru-belarri ari dira lanean...G
· Están trabajando con todo empeño
Beren berariz egin dabe
· Con toda idea
Beren bertso-saioa eginda’ oso lagun gelditu omen ziran
· Se hicieron muy buenos amigos
Beren bidegabekeriakin gogaika-eragin zioten
· Le aburrieron, le exasperaron
Beren bidetik doaz aita biak’ ze esan oni ta ari... Bi gurasoak dira pozetan igari
· Ambos están henchidos de gozo
Beren bidetik doaz aita biak’ ze esan oni ta ari... Bi gurasoak dira pozetan igari
· Pensando en lo que van a decir a sus hijos respectivos
Beren bidez etorri’ ta beren eskutan joaten. Langile ta nekazarien irabaziak
· Ganancias que sólo llegan a cubrir los gastos, sin posibilidad de ahorro
Beren bihotz oroz aspertu dire, eta juduak hil’ beren aiherrari bide emanez
· A impulsos de su enemistad
Beren biotz elkorraren naitara utzi ditut: bebiltza beren gogora!
· Anden como les plazca!
Beren biotz elkorraren naitara utzi ditut: bebiltza beren gogora!
· Les he abandonado a la dureza de su corazón; a su obstinación
Beren biotza bezain maite dute elkar, ango guziak. Zeruan
· Todo es allí íntima y recíproca cordialidad
Beren biotzetarainoko guzia ekusten dien begiekin begiratzen die
· Ver el fondo de sus corazones
Beren bizia ateratzeko erak’ batzuek nekazaritzan, besteak saldu-erosian’ nork bere
gisan artuta zeuzkaten
· Sus modos de vida
Beren bizia ateratzeko erak’ batzuek nekazaritzan, besteak saldu-erosian’ nork bere
gisan artuta zeuzkaten
· Cada cual a su modo
Beren biziak gordetzeko, gogora al dakizkioten prestamen guztiak arturik
· Con todas las precauciones imaginables
Beren bizi-laguna ez bestearekin dabiltzanak
· Adúlteros
Beren bizimodua irabazteko’ geiegizko nekerik artu-bearrean etzeuden
· No tenían por qué imponerse trabajos excesivos
Beren bizitza onaz’ leenak bizkortu eta berri asko kristautzen zituzten
· Los que ya lo eran; y muchos que todavía no
Beren bozkarioaren handiaren handiz’ etzakiten jaun hek non ziren
· En la inmensidad de su gozo
Beren bularrak joaz, Jaungoikoagana biurtu ziran
· Golpeándose el pecho de contrición
Beren burua zor artetik ateratzeko asmoan etortzen dira
· Salir de deudas
Beren buruagaitik oskila entzun ebanean’ esku biak ukabildu ta astakeriren bat esan
da egitera joan
· Cuando se oyó tratar de cobarde
Beren buruai apurrik begiratu-gabe’ Jainkoaren misterio goikoak igerri nai dituzte
· Sin cuidarse de sí mismos en absoluto
Beren buruak agertu ta erakutsi naiez dabiltza
· Lucirse, exhibirse, ostentarse
Beren buruak ager-zale dira jakintsuak
· Amigos de darse a conocer...; de exhibirse
Beren buruak aundi-puntuan nai lituzke ikusi neska oriek
· Se imaginan elevarse de condición
Beren buruak edertzeko, ta egin zutena gaintzuritzeko
· Para paliar o excusar lo hecho
Beren buruak edertzeko, ta egin zutena gaintzuritzeko
· Para quedar en buen lugar
Beren buruak ezagutzen eztituztela bizi dira
· No saben apreciar la dicha de que disfrutan
Beren buruak gain-gainetik enganatzen dituzte, hori uste badute
· Se engañan por completo
Beren buruak galdurik ikusi zitutenean’ bandera zuria atera zuten, pake-zantzuan
· En señal de paz
Beren buruak hestura hartan ikusirik’ Dabid-engana iragan igaro ziren, eta haren
azpiko jarri
· Se le sometieron
Beren buruak lanbide artatik garbitzeko’ gezur ori asmatu zuten
· Para salir de aquel compromiso
Beren buruak nolabait sas-artean gorde zituzten, arratseraino
· Consiguieron de algún modo ocultarse en la maleza
Beren buruak ongi lainotuak zeuzkaten
· Trastornada la cabeza por el vino
Beren buruak puskatzeko zorian ibili dira, jo-ezak andik eta jo-ezak emendik bideren
baten bila’ gain artara igotzeko
· Devanarse los sesos, discurriendo
Beren buruak puskatzeko zorian ibili dira, jo-ezak andik eta jo-ezak emendik bideren
baten bila’ gain artara igotzeko
· Ingeniarse por todos los medios
Beren buruak zatartu ta besterenak eder egiten!
· Adular al vecino
Beren buruak zatartu ta besterenak eder egiten!
· Rebajarse quedando en mal lugar
Beren buruak zor aundipean sartuta ikusirik’ kale aldera datoz igesi baserritar asko,
beren trasteak artuta
· Viéndose agobiados de deudas
Beren buruak zuritu dituzte, aurreratuagoak dirala esanaz; baino Kristo baztartuta
Europako errietan utzi zuten zuloa’ ... ezin bete!
 · Han querido justificarse o disculparse
Beren buruari aintzakotasuna jagon ezpaleutso’ zer izango zan?... -Barreikarri bat
baino ez
· Sólo habría hecho el ridículo
Beren buruari aintzakotasuna jagon ezpaleutso’ zer izango zan?... -Barreikarri bat
baino ez.
· Cuidar de su propio decoro o respetabilidad
Beren buruari arrika aritzetik geldituko aal dira!
· Perjudicarse a sí mismos
Beren buruari egurra ekartzen ari dira
· Lo van a pagar caro! Ellos mismos se están buscando su castigo
Beren buruen gordetzeko’ bertzeri diote zakua buruaren gainerat jaurtitzen
· Cargan el mochuelo al prójimo
Beren burugaitik oskila entzun ebanean’ esku biak ukabildu ta astakeriren bat esan
da egitera joan
· Apretando los puños
Beren buruuk’ garbi egiten ditue beti...: guk ez olakorik!
· Afán de justificarse; de quedar siempre en buen lugar
Beren buruun gainean ezin egon dira... kazo oiek
· No se pueden tener en pie
Beren buruz artu zuten, beren bidea
· Por propia iniciativa; espontáneamente
Beren buruzagienganako uste ona galdu zuten; eta mutil-saldorik geienak itzali ziran
· Se dispersaron
Beren buruzagienganako uste ona galdu zuten; eta mutil-saldorik geienak itzali ziran
· Perdieron la confianza en
Beren buruzpidea artutako gizonak artuko dituzte diakonotzako
· Hombres ya sentados, muy maduros
Beren denbora morroi pasatako eskale batzuek’ eskean ibiltzen ziran garai artan, non
ilundu an ostatu eginaz
· Como vagagundos
Beren denborako alkartu dira N. ta N
· Vínculo perpetuo; matrimonio
Beren denborako elkartu dira N. ta N
· Para toda su vida
Beren denborako usadioaz txit bestera
· Contra todo el uso o costumbre de su tiempo
Beren diru zeak mai-gainean zeduzkaten
· Sus monedas o calderilla
Beren doaien jabe ta nagusi diranak dauzkat nik klasikotzat
· Enteramente dueños o señores de sus facultades; perfecto control de
Beren ederr-etsiz bialdu zuten semea Donostiara
· Con su aprobación; con su beneplácito
Beren ederr-etsiz maisurik-gabe ikasitako dultzaina-jotzaile aietakoak
· Por propio gusto
Beren egin-ahalak egin dituzte; bainan alferretan
· Han hecho cuanto han podido; pero no les ha valido
Beren egin-al guztian etsaiari erasotzen ikusi ziran aur txikietarainokoak ere’
beldurren kutsurik-bage
· Sin asomo de miedo
Beren eginkizunetatik irtenda, etxerako agur eginik’ ustez banakatu ziran
· Salir de sus tareas diarias
Beren egipidea bear bezela kunplitu nai badute’ ba daukate lana erriko agintariak
· Cumplir su misión, su cometido
Beren egitea badute’ dijoazela belarri-motz-errira
· Si tal es su manera de hablar, que se vayan a su tierra!
Beren elizkizuna bukatu eta gosari ixki bat eginda’ burni-bideko geltokira abiatu
ziran
· Un ligero desayuno
Beren eliz-lanetarako kutsutu zitezen bildurrez’ etxe-atarian gelditu ziran
· Por temor de contaminarse
Beren ernegazio txarrak’ ondo bizitzen eztie uzten
· Su mal genio
Beren errege bidezkoarengana duten leialtasuna
· Para con su Rey legítimo
Beren erreketarik ateratuak dira ibaiak eta ur-lasterrak
· Van salidos de madre...; desbordados
Beren erruak itzez edertzen jajoak dira
· Hábiles en disfrazar sus defectos
Beren esaminetako erabakiak ikusteko pozean daude zure iru anaiak
· Están ansiosos de conocer los resultados de
Beren esku utziko dizkiet Fueroak
· A su libre disposición
Beren esku-makilen gainean neke andiaz jarrita kondesa ikustera joan ziran zenbait
agure zar ere
· Apoyados con gran trabajo en sus bastones
Beren eskurako zuela erran zien, Judas-ek
· Que se lo entregaría
Beren eskutxuak pizkor ibili dituzte!
· Qué agilidad de manos!
Beren etorbidea nundik duten eztakitenak dira
· No saben dónde está su interés o provecho
Beren etorkizunari gogor egiteko ere’ orduan izango dute sasoirik ederrena
· Para hacer frente a; para aplicarse al trabajo de prevenir el futuro
Beren etxeetara joateko aukera emon eutseen
· Les dio facultad de
Beren etxetik senideen bat apaiz ateratzea omen zuten espa guzia orduko
euskaldunak
· Era todo su afán
Beren etxian pena aundijak utzita juanak’ an dabiltza balan artian gure mutil
gaxuak, ogei urtian azitakuak, ez ortarako ustian
· Hijos a los que habíamos criado para un mejor destino
Beren ezjakina beste arrazoirik eman aal-gabe’ oso eta bizi erejian sarturik dabiltza
· Sin poder dar otra razón que su ignorancia
Beren ezkon-ibilera egitera’ Lourdes-era joan dira
· Para su viaje de bodas
Beren gaitzak baizik’ ezertan eztaduzkate
· Desestimar; no tomar en consideración
Beren gaizki eginen urriki onik-gabe konfesatzen dira; edo berrien bideak galtzeko
asmorik artu-gabe
· Sin intención de abandonar las ocasiones de nuevas culpas
Beren gaiztakeria besteri ezarri-naiez’ gezurra zeriotela asi ziran
· Echar la culpa a otro
Beren gaiztakeria besteri ezarri-naiez’ gezurra zeriotela asi ziran
· Empezaron a explicarse, mintiendo o más y mejor
Beren galdeari erantzuteko’ bakarrera deitu zituen Herodesek Magoak
· Los llamó aparte
Beren galdu-gordeak egindakoan’ anaiatasun andian ikusi izan dituzte alkarrekin.
Apustulariak
· Saldadas sus cuentas de pérdidas y ganancias
Beren garaierako moduun’ ba ziran soldata aek
· Eran jornales suficientes para aquellos tiempos
Beren gau ta egunetako izerdiakin’ beren zorrak pagatzeko ozta dute
· Apenas tienen para
Beren gaztetasuna atxurrean igaroak dira orko jende geienak
· Pasar su juventud en la labranza
Beren gerlako harmak harturik’ lekuka jarri ziren’ mendi-arteak gora dohan
bidearen ateketan
· Se apostaron
Beren gixa uztea besterik ba degu? Batzuek izan edo besteak, zer digu?
· Qué más nos da?
Beren gixa uztea besterik ba degu? Batzuek izan edo besteak, zer digu?
· Qué otra cosa podemos hacer sino dejarlos en paz?
Beren gizona begietarik galdu-gabe, laster baino lasterrago atxemateko xedearekin
doazi zanpa-zanpa bi mutil gazte koxkorrak
· Con ánimo de alcanzarlo cuanto antes
Beren gizona begietarik galdu-gabe, laster baino lasterrago atxemateko xedearekin
doazi zanpa-zanpa, bi mutil koxkorrak
· Sin perderlo de vista
Beren gizona dute gure aho-handi gorriek
· Es el hombre representativo de esos alborotadores de extrema izquierda
Beren gogara dabiltzanak
· A su antojo o capricho
Beren gogoa’ nerekin baino zuekin obeto agertuko dute
· Manifestarán lo que piensan
Beren gogokoa ez duenen bat ekusi due
· Alguien que no es de su devoción
Beren gogoz joan ziran Gaztelara
· Voluntariamente
Beren gorde-tokira itzegin zien Jainkoak
· A su escondite
Beren gosea ezin zuten bestela ekarri neurrira
· No podían saciarse de otro modo
Beren gurariak utsean geratu eztaitezan
· Para que no se frustren
Beren guraso ezkonberriak naiko samintasunekin utzita’ zerura joan dire irurak
· Bien apenados
Beren idurira moldatu dute semea
· Le han educado a su propia imagen
Beren ikus-mina aseta’ Jerusalen-a biurtu ziran obiaren aldean bestea utzirik
· Satisfecha la curiosidad
Beren irabaz-bideak urra dakizten beldurragatik
· Por temor de que se les destruyan sus fuentes de ganancias
Beren irri-abarretan zatiren bat eman nai die lagun oriei
· Darles participación en sus burlas
Beren itz ederrakin txit goratu’ bai; baina egiaz eta begiaz’ ondoraino beeratzen
zaituzte
· En realidad de verdad
Beren izatez egiten gaitzenak diruriten gauzak
· Las cosas más difíciles de realizar
Beren izena ez esatea gura dauen batek egin ditu bertso orretxek
· Uno que desea permanecer desconocido
Beren Jainkoa non dute?...
· Donde está ese Dios de ellos?
Beren jaioterriarekin Santa-Cruz baino itxuagotu ziranak’ ezagutu ditugu
· Más apasionados por su patria que
Beren jait-bazterretatik urruti zeuden
· Tierra nativa
Beren jantzi apainak’ bris-brist eginda, begietako argia iluntzen diote
· Deslumbrar, ofuscar
Beren joera’ Paris-aldera egin ziguten aurrena alemanak; ango etsiak artu zituzten,
Verdun-a berriz urrena
· Tuvieron que desistir por imposible
Beren joko tzarra egin ondoan’ zakuak hutsik itzuli ziren
· Con las bolsas vacías
Beren joko tzarra egin ondoan’ zakuak hutsik itzuli ziren
· Después de realizar su fechoría
Beren kabarra zulatu’ eta bota zuten ondarrera
· Barrenar
Beren kabarra zulatu’ eta bota zuten ondarrera
· Echar a pique
Beren kaltean bereik bederik’ txanpona esku-aldatzeko trebeak ziran, gazte erdi-
txoro aiek
· Buenos gastadores
Beren kapote eta kapak ezer gitxiren truke saltzen ere’ ikusi ziran. Frantzes
soldaduak
· A bien poco precio
Beren katazka guziak alperrak zirala ikusita’ iru egun osoetan geratzake beren-aren
 bila ibili ziran. Semearen bila.
· Que todos sus esfuerzos eran infructuosos
Beren katazka guziak alperrak zirala ikusita’ iru egun osoetan geratzake beren-aren
bila ibili ziran. Semearen bila.
· Buscándole sin interrupción
Beren katazka guziak alperrak zirala ikusita’ iru egun osoetan geratzake beren-aren
bila ibili ziran. Semearen bila
· Buscándole sin interrupción
Beren kondesari bidean topo egitera’ eginal guziz zijoazen alderrietatik
· A salirle al encuentro
Beren kristaukizunak eginda elizatik etxera dijoazen guztiai’ eskua luzatze aldera
emango dizkiote paper oik
· Se les darán gratuitamente a cuantos lo pidan
Beren kristaukizunak eginda elizatik etxera dijoazen guztiai’ eskua luzatze aldera
emango dizkiote paper oik
· Después de cumplir sus deberes cristianos
Beren lagun hartua zuten gizon hura
· Compañero familiar o de confianza
Beren lagunik errutsuena ilda ikusi zutenean’ izu-ikara andiak artu zituen
· Quedaron despavoridos
Beren lagunik errutsuena ilda ikusi zutenean’ izu-ikara andiak artu zituen
· El más bravo
Beren lan jakinak egiteko’ zaldale bearrik ez dabe zaldino gazte oek
· Para sus trabajitos ordinarios
Beren lanetan arazotuak zebiltzan
· Ocupados en sus trabajos
Beren lan-saria jasotzean’ marmarizka asi ziran nagusiaren aurka
· Protestaban contra el dueño
Beren loa botatzeko’ burlaka eta txibiska jostailutzat zerabilden soldaduak, gure
Jauna
· Para sacudirse el sueño
Beren maisua bizi zalarik, lotsagarrizko moduan iges egin zuten ikasle makal aiek’
orain eztiote ezeri beldurrik
· De una manera vergonzosa
Beren mingain baldarrak’ izketan laguntzen ez diote
· Les dificulta la dicción
Beren moduko aize batek putz egiten eutsan suari; nik bein ez bein ezautu eztodan
moduko aizeak
· Tal que jamás he conocido
Beren moduko aize batek putz egiten eutsan suari; nik bein-ez-bein ezautu eztodan
aizeak
· Un extraño viento soplaba sobre el fuego
Beren moduko izar bat agertu da zeruan; da aretxeri begira gagoz
· Una estrella muy especial; muy singular
Beren nagusiaren gogoa osotara betetzeko asmoarekin’ orra zer erabaki artu zuten
· Para la plena realización de su deseo
Beren nagusiengan zintzotasunik ikusten ez ta’ bakoitza bere aldera banatzen ziran
 · Al no ver...; como no viesen formalidad
Beren naiezko itsu gaisoak
· Ciegos voluntarios
Beren neke izerdizkoa beste etorririk inondik ere ez dutenak
· Que no tienen más ingresos que los de su rudo trabajo
Beren nekearekin ederki bizi litezkeanak’ erriz erri ibiltzeari ederr-etsirik gaizki bizi
dira
· Con su trabajo u ocupación
Beren nekearekin ederki bizi litezkeanak’ erriz-erri ibiltzeari ederr-etsirik, gaizki bizi
dira
· Bien hallados con su vagancia
Beren obenak begitan zinez artzen dituztenak
· Detestar sus culpas
Beren oinetara jendeak bota zizkaten pastel ta goixo-zorroak
· Cucuruchos de caramelos
Beren oinpeko lurra askaturik’ bizirik infernuan amildu ziran Datan eta Abiron
· Abriéndose la tierra bajo sus pies
Beren oiturazko jostaldietan olgatu-naikoak dira
· Son aficionados a
Beren ona ezin e38355 roetan
· Envidiosos
Beren ona ezin eraman zuten batzuek’ galera andiak egin zizkien, baso eta soroetan
· Hacerles grandes daños
Beren ondoan’ ez egoan inor urrik emotekorik’ jasez, egoki eta oparo berba egiten
· Quien ni de lejos se le igualase en
Beren ortz-agin sendo ta gordinak zainetatik atera’ ta ordainekoak, postizoak, jartzen
omen dituzte
· Sustitutos, postizos
Beren ortz-agin sendo ta gordinak zainetatik atera’ ta ordainekoak, postizoak jartzen
omen dituzte
· Dentadura sana
Beren ortz-agin sendo ta gordinak zainetatik atera ta ordainekoak, postizoak jartzen
omen dituzte
· Extraer de raíz
Beren pekatuetan arria baino gogorrago geratzen diranak
· Empedernidos
Beren poza’ arras garraztu zien ateraldi onek
· Les agrió su gozo
Beren pozarekin’ aztu ziran Jaunaren aginduaz’ eta salokerian joan ziran taldeaka
Kutxa ekustera
· Se agolparon ávidamente
Beren premiak estutzen eta beartzen ditu’ danean dala gauza ematera edo artzera
· Al precio que sea
Beren saila ezin egin zutenean’ erasotzen zioten berriro, ezin geiago eraman-al-eraino
· Hasta no poder soportar ya más. Los golpes
Beren semetxo orri’ eztakie zer egin
· Lo quieren tanto, están tan contentos con él que
Beren tarteko guziik ekarriko ditue orain Tolosara kanpotar oek
· Ahora se traerán toda su parentela
Beren tegira doaz beorrak’ etorri baino pozago
· Más contentas de lo que han venido
Beren teilatuko urak’ alde batetik Bizkaiko itxasora joten dabe
· Se dirigen hacia... Vierten al Cantábrico
Beren tokia gal-erazten zien bertako ezurrei iltzeak
· No les dejaba entrar en su sitio; encajarse
Beren uste guzi-guziko kontu-artzaileak ipini zituzten Jesusen gorputz ila zaintzeko
· Centinelas de toda confianza
Beren ustetan egiten dizkidaten azkartasunak antzeman-gabe ez naiz izaten!
· Cuquerías o listezas
Beren ustetan egiten dizkidaten azkartasunak antzeman-gabe ez naiz izaten!
· No dejo de advertirlas; no se me pasan inadvertidas
Beren ustez’ azti-zaina duenak
· Quienes creen tener vena divinatoria
Beren uztarpe gaiztora gure erria mendetu naiaz etorri ziranak
· A someternos bajo su yugo
Beren uztarrientzat biderik ezin edekita, mendian bezela oiu eginaz zetozen atzetik
beste itzai batzuk
· Sin poder abrirse paso para sus yuntas
Beren zapoa agertu due, oraingoan
· Han dejado de manifiesto su resentimiento o animadversión
Beren zaraula luzeak gerrietan loturik zetozen pilotari moldakaitz aek’ soinetik erori
etzekizkioten
· Para que no se les cayeran los zaragüelles o calzones. N.B. Un ejemplo ilustrativo
sobre el significado genuino de soin
Beren zenbatezkoarekin aitortu bear dira bekatu eriozkoak; edo zenbat diran’
ainbeste
· Con su número...; tantos cuantos sean
Beren zorrak estaltzeko dina ez dutenak’ otz-ikara ibili oi dira
· Andar tiritando
Beren zorrak estaltzeko-dina ez dutenak’ otz-ikara ibili oi dira
· Lo bastante para cubrir sus deudas
Beren zorr-artzekoak eta artu-emanak zuzendu bear dituztenak
· Ajustar o arreglar sus deudas y créditos y sus cuentas
Beren zorren atera-bidea eman-uste zien
· Con qué satisfacer sus dudas
Beren zorrik gabeko morrontzatik libratuta’ emen ditugu berriz
· Ya cumplido el servicio militar
Beren zuzenean daude gure klasikoak’ itz ori era bi oietara erabilten dutenean
· En su derecho están
Berena gora, berena beera... dabiltza beti
· No pensando más que en reclamar lo suyo; siempre quejosos
Berena omen dute ezaguera; galdu omen dezakete noiz-nai; eta onela osasuna galdu-
arren’ nori zer?... Ala diote
· Qué le importa a nadie?
Bere-naieko gorra danari’ arrazoirikan ez eska!
· Sordo voluntario; sordo de conveniencia
Bere-naieko gorra danari’ arrazoirikan ez eska!
· Inútil razonar con
Berenak bere’ eta bertzerenak erdi-bana
· Lo suyo para sí, y lo del prójimo a medias
Beren-berengi bialdu nabe ze barri dan’ Indietatik
· Me han enviado ex profeso
Beren-berengi bialdu nabe ze barri dan’ Indietatik
· Para que me informe; para enterarme
Berendiak, nekeari ongi jarraitzen diola’ irabazi lezake beretzat eta umeentzat bear
duana
· Trabajando asiduamente
Berenetik jartzen zutenekoz-artara’ merkexeago ateratzen zan kontua
· Teniendo en cuenta que ponían de lo suyo. De casa
Berenez duen berotasunaz gainera ardoarekin irazekirik’ ezin eskura ditue beren
buruak
· No se pueden dominar o frenar
Berenez ez on eta ez txar diran lanak
· De suyo indiferentes
Berenez ezer onik dutelakoan eztaude
· De sí propios
Berenez-bere nahi lukete
· Querrían vivir autónomos
Beren-hura alderatu zitzaienean’ beste mundukoren bat zalakoan ikaratu ziran.
Giza-itxurako hura.
· Cuando se les acercó dicho bulto
Berentzako beren gustoa!
· Con su pan se lo coman!
Berentzat okerra ekarri zuten, igarri-gabe
· Se atrajeron desgracia
Bereola eramatea obe dezu, poltsa au
· Tal como está
Bere-ontan eramaiezu oiloai jatena!
· Así tal como está; en la misma vasija
Bere-ontan utzi dezu!
· Lo has dejado tal como está
Bere-ori lurpean arkiturikako diru ori etxera ixilik eraman’ ta non baino non obeto
gordeko ote zuen kezka baizik etzuen
· La preocupación de esconderlo lo mejor posible
Bere-orrekin arituko da orain
· Dándole vueltas a su tema
Bere-orri begira dago artsalde guzian
· No ha hecho en toda la tarde otra cosa que contemplar ese objeto
Bere-ortan bere-ontan, bere-artan utziko det
· Tal como está estaba
Berera zelan ondo bizi dakienak dira orreik
 · Vivir egoístamente
Berera zelan ondo bizi dakienak dira, sakristeru geienak
· Que entienden la vida
Beresi aretan emon neban egun guztia
· Pasé todo el día en el jaral
Beretako aunitz bear dunak’ bertzeri esku-gibel gutxi ematen dio
· A quien mucho quiere para sí, poco le queda para dar
Beretakoak ziralakoan’ biziro ekin zioten suari
· Disparaban con más ardor aún
Beretara begira jartea aski oi-degu nere kideko guziak’ farraz esteak urratzeko
zorian egoteko
· Para reventar casi de risa
Beretara zetorrela usandu zutenean’ zegoanari zegoan bezala lagarik’ igesi abiatu
ziran
· Dejándolo todo a toda prisa
Beretatik alde gizon bat ikusirik’ ea an bietan arrazoia nork zuen’ egin zioten galde
· Cerca de ellos
Bereterretxen odoletik’ ahürkaz biltzen ari da
· Está recogiendo a manos llenas; a puñadas
Beretzako izango ei dau koroi ori’ ganeko urte baten
· Uno de estos próximos años
Beretzako jaten du orrek... eta eztit aditzen
· No mira más que a lo suyo...; él va a lo suyo
Beretzako lain an ba da, bai’ ta eztaukagu zetan estutu
· No tenemos por qué apurarnos
Beretzako lana izango du’ baino bai besterentzat ere
· Molestia para sí y para el prójimo
Beretzako ustean erosita’ ba zeuzkan bi pare
· Comprados con intención de quedárselos para sí
Beretzako-ainbat izan-ezkero’ egina dagola uste ote du?
· En habiendo lo bastante para él
Beretzat alako gona motzak’ eta... neri berriz’ ankapetik ezin atera dirala jarriko
lizkiket... Alako luzeak
· Unas faldas que arrastraran por el suelo
Beretzat ames egindako jantzi ederrak
· Los hermosos vestidos con que había soñado
Beretzat artu eban
· Lo tomó a cargo suyo; se dio por aludido
Beretzat asko bear duenak’ besterentzat gogo gutxi Geiegi nai duena beretzako’ ezta
aski bestentzako
· Codicioso para sí, tacaño para los demás
Beretzat asko bear dunak’ besteri gutxi opa
· Poco sabe reservar para el prójimo
Beretzat baino geiago dala esan digu osagileak: eta eramateko gaxo au’ bera baino
aundiago bategana
· Que no llega a tanto su ciencia
Beretzat dino: Nok niri erain ikerarik?
 · Quién me hará temblar a mí?
Beretzat gauza ez denak’ ezin moldatu besteak
· No vale para gobernar a otros quien no se sabe gobernar a sí mismo
Beretzat hari da, haina
· Busca lo suyo, el tal
Beretzat jaso zitun, emen esandakoak
· Se dio por aludido
Beretzat oinbeste diru? -Beretzat’ edo besteren batentzat! Iloba ere ba du, galtzak
jazten dituna!
· Un sobrino que viste y calza. Ten presente que tiene un sobrino
Beretzat ondo gur-izanean egin dogu guztia; baina oker urten deuskue geure gurariak
· Lo hemos hecho buscando su bien
Beretzat ondo gur-izanean egin dogu guztia; baina oker urten deuskue geure gurariak
· Nos han salido mal; se han frustrado
Bere-ura bear...; bitarteko’ onik ez!
· A todo trance, tiene que dársele lo que pide: aquello y aquello!
Bere-ura bear...; bitarteko’ onik ez!
· No deja en paz mientras tanto
Bere-ura ortzetan zuala joan zan
· Llevándoselo entre los dientes. Con la comida en la boca
Berez argia etzana’ erauntsi-lainoa bezin bekosko beltza jartzen zion
· Cara ya de suyo poco simpática
Berez argia etzana’ erauntsi-lainoa bezin bekosko beltza jartzen zion
· Ponerle mala cara; mirarle con ceño
Berez argia zan, iztun ederra, bere bizieran ezertan ere maxiakizun-gabea
· Irreprensible; de conducta intachable
Berez arintzen denak’ aitzina eraman oi du bere arinkeria
· Distraerse; descuidarse
Berez’ ariurri bizikoa zan, bainan oso otzan biurtu zan
· Era de genio o carácter vivo
Berez askaturiko arri andi bat jausi jakon ganera
· Desprendida sola
Berez bazebiltzan bezala sinisterazo bear zioten
· Como si obraran por propia iniciativa
Berez bear bertsolaria; bestela’ laister makeztu
· Pronto se atasca
Berez bear Bilabonakoa!... Burua bear ortarako!
· No todos tienen esa habilidad
Berez bear bilera-onekoa... Etxekoi eztenak’ etxetik edo lanetik alde.
· Quien no ama a su familia, rehuye el trabajo común
Berez bee-zale umil da benetan, lora au; lotsaz-legetxe bedar-artean gordetan dana
· Modesta flor amiga de ocultarse
Berez berdotz eta gaxokorra zan
· Enfermizo
Berez betea dago
· Está muy engreído; muy pagado de sí mismo
Berez beti dan Izate oni’ txit ondo ta ederki deitzen diogu Jaungoikoa
 · A este Ser existente por sí mismo
Berez da dana Jaungoikoa, ez inok emonda. Jaungoikoak ez deutsa inori-bere ezer
zor
· Dios todo lo tiene de sí mismo
Berez da leku au jolas-tokia: jolas-biderik ia inoiz palta ezta emen
· Es ya de por sí un sitio de recreo
Berez da leku au jolas-tokia: jolas-biderik ia inoiz palta ezta emen
· Nunca faltan diversiones aquí
Berez da zalea’ aurrekoa azpian eukiten; aurrekoa’ bera baino gitxiagokotzat eukiten
· Tener sometido al prójimo
Berez da zalea’ aurrekoa azpian eukiten; aurrekoa’ bera baino gitxiagokotzat eukiten
· Tenerlo en menos
Berez datorren gauza da ori
· Algo que se cae de su peso; lógico
Berez datorren gauzea da
· Es natural...; se cae de su peso
Berez dezagun zer den zuzen; eta gure artean ikus dezagun zer den hoberenik
· Examinemos qué sea lo mejor
Berez edo bestez gure onerako Jaunak prestatzen dituan neke ta gurutzeak
· Por sí mismo o por otros; directa o indirectamente
Berez ekarri zun grina ta joera’ txisturako
· Tenía afición innata a
Berez esana dago’ berri onek sutuko zituela aien kontra
· Dicho se está; no hace falta decir que
Berez etorri bear du doai orrek...: zure alderdi on oiek, Mattin’ ez dira dendan
erosten
· Tiene que venirle a uno por naturaleza; es un don innato
Berez etorri bear du doai orrek...: zure alderdi on oiek, Mattin’ ez dira dendan
erosten
· No se venden en botica...; no se adquieren con el esfuerzo; no se aprenden
Berez etzunagoa da gauz onera, emakumea
· Es de suyo más inclinada al bien
Berez ez badabile’ alperrik da makile
· De nada le sirve el bastón a quien no puede andar
Berez ez dauka gauza txarrik, jolas orrek
· No tiene nada de malo
Berez ez dena’ makilatuta ere ez Alper da Maria makilatu; berez bear du
· No se logra a la fuerza lo que no puede dar de suyo la naturaleza
Berez ez zan biziro jarduna Joainixio’ ta orduun gutxiago. Itzik-gabe, elkar
ezagutuko ez balueke bezela’ jetxi ziran aita-semeak Amezketara
· Sin decirse una sola palabra
Berez ez zan biziro jarduna Joainixio’ ta orduun gutxiago. Itzik-gabe, elkar
ezagutuko ez balueke bezela’ jetxi ziran aita-semeak Amezketara
· No era de mucho hablar
Berez ezer onik eztu; beartsu eta ezergabea dala aitortzen du
· Desprovisto de todo; desnudo de todo
Berez ezin balia baledi ardi gaixoa’ an du laster artzaia laguntzera
 · Por si ella sola no pudiera valerse
Berez garbi dana’ edozetan oi-da garbi
· Suele ser limpio en todo
Berez’ gerrarako grinatua zan
· Guerrero esforzado; de ánimo guerrero
Berez’ gogoangarri andikoa da kanta ori
· Muy conmovedor y que hace meditar
Berez jakin-mina du gizonak
· Naturalmente desea saber
Berez joan orreek?... Ez txanponik dagon artean
· Mientras haya cuartos
Berez mingaintsuak, jende aiek; bainan bear zanean zer ziran’ egun artan erakutsi
ziguten
· Gente de mucha labia...; muy buenos habladores
Berez mingaintsuak, jende aiek; bainan bear zanean zer ziran’ egun artan erakutsi
ziguten
· Pero a la hora de la verdad
Berez ona zan, eta egia jakin-naiekoa
· Amigo de buscar la verdad
Berez’ tabakoa edo surrautsa artuteko obenik eztogu
· No tenemos inclinación o propensión a
Berez zan mutila alakoxe gogotsua lan guztietan
· Le venía de naturaleza el ser tan activo para el trabajo
Berez zintzoa zan, buruz ernea eta biotzez biguina
· Listo, despierto, inteligente
Berez zintzoa zan, buruz-ernea eta biotzez biguina
· Amable, tierno, cariñoso
Berezalea da. Gizon berezalea; ardi berezalea.
· Solitario, huraño
Berez-bere abiatua du semea
· Ya emancipado de la tutela
Berez-bere bizi da gure Eskuara; edo ahal bezen zor guti eginez
· Vive de sus propios medios
Berez-bere doitzen den gaixoak gehiago balio du’ ezenetz harro eta ogiz eskas denak
· El pobre que sabe valerse por sí mismo
Berez-bere egin ziren errege, ez ene bidez
· Por su propia cuenta sin contar conmigo
Berez-bere’ ezta gauza aundia izango; baina traba ematen diona, eztarrian
· Mirado en sí
Berez-bere, zuetarik nork zeheino batez ere dezake luza bere bizia? Doi batez ere
· Por su propio empeño
Berezko adue emoten ei dau Ubideko urek, dantzarako
· El agua de U. dicen que comunica una habilidad particular para la danza
Berezko aizeak kandelatxoa itzali zielako ustean’ batak besteari esan zion: Alperrik
ari gaituk, aize txarra zebilek
· El viento es contrario
Berezko aizeak kandelatxoa itzali zielako ustean’ batak besteari esan zion: Alperrik
 ari gaituk, aize txarra zebilek
· El viento natural
Berezko gauzak’ gizonaren eskutikoak baino ederragoak
· Las cosas naturales de la Naturaleza
Berezko gauzea da
· Es cosa natural; algo que se cae de su peso
Berezko Jainko-antz irudia’ izkutatu edo batekoz-bestetu egiten du gizonak’ geiegi
edaten duenean
· Desfigura la imagen de Dios
Berezkoa da emakuma batzuetan’ amazortzi urtegarrenean senargura ez izatea;
gaztiegi euren buruari eritxitea
· No sentir aún deseo de casarse
Berezkoa dakar ume orrek dantzarako
· Trae disposición para
Berezkorik egin-bage ifinia dago lege au
· Sin distinciones; indistintamente
Bergara-barruti danean’ oso ezaguna zan
· En toda la circunscripción o partido de Vergara
Bergarako alkar-artze sonatua
· El famoso Convenio de
Bergarako azokan’ esne-bei eder bat saldu ziazun, ederra alare!... ta bei-diruak
artzera etorri zinan Urkiolara
· A cobrar el importe de la vaca
Bergarako azokan’ esne-bei eder bat saldu ziazun, ederra alare!... ta bei-diruak
artzera etorri zinan Urkiolara
· Bien hermosa, por cierto!
Bergarako besarka edo laztana ta olakoak’ ezin burutik uxatu zitun
· Le obsesionaba el recuerdo de
Bergarako mutilak’ parrea gogotik aterazi die erriari
· Le han hecho reir con ganas
Bergarako Sasieta’ urr-urrean ibili jako Bilboko Boldro-ri. Igarkizunaren asmaketan
· Se le ha aproximado mucho
Bergeri gauza onek esaten dautsozan putz-egileak’ euskerarik eztaki
· Soplón o chivato
Beriala eraman dezala goiko Alanbrek besuan artuta, zulo ilun batera, zakuan sartuta
· Que se lo lleve el Coco... Expresiones usadas para amenazar a las criaturas
desobedientes
Beriala joan ziran treineruen bila: aguro ekartzeko’ etzan jende ila
· No se durmieron en el camino!... No tardaron en traerlos
Beriz ere, an eta emen’ gizon on zuzenak guziak; eta ala ere Naparroa au’ bere-
bererik-gabe!
· Privada de lo más suyo a pesar de la calidad de sus hombres
Berjera bat umandu nai duanak’ lenago ur-bideak garbitu bear ditu, eta gero eman
bear diozka urak
· Fertilizar? Regar? un jardín
Bermeo euren aginduko eta euren pean euki gura dabenak
· Tenerlo sometido, bajo sus pies
Bermeok eta Bakiok’ alkar artu dabe arazo onetan
· Ponerse de acuerdo; entenderse
Bermeoko adiskide orreri... ze gauzak eraso egiten deutsazuz!
· Qué cosas le haces decir! Qué cosas pones en sus labios!
Bermeoko adiskide orreri... ze gauzak eraso egiten deutsazuz!
· Qué cosas le haces decir! Qué cosas pones en sus labios!
Bermeoko Amarratza’ erroak askatzeko asmoetan ei dabil
· Retirarse, emigrar
Bermeoko barri ta zarrak pezetak baino ugariago daukadaz
· Gacetillas y cuentos... de Bermeo
Bermeoko erdaldun-banaka ori, inoiz eliza jausten bada’ eztau azpian artu ta
zapalduko
· Esos poquitos forasteros
Bermeoko erdaldun-banaka ori, inoiz eliza jausten bada’ eztau azpian artu ta
zapalduko
· No hay miedo de que los coja debajo la iglesia
Bermeoko gizonak burua saldu dabela entzungo ete dogu?
· Que se han dejado comprar, sobornar
Bermeoko uriaren auzunean
· Barrio
Bermeoko uriari guzur-urtika kalte egiten deutsanari’ zapla emongo deutse
Tertzadunek
· Les pegará o atacará sin compasión
Bermeoko uriari guzur-urtika kalte egiten deutsanari’ zapla emongo deutse
Tertzadunek
· Mintiendo; con mentiras
Bermeoko zeian lenengo ikusi zendudazanean’ nire begi bietatik biotzerarte sartu
zinean; ta aurrerantzean ezin egon izan naz zeu ikusi-baga
· Me entraste al fondo del corazón
Bermeo-n ba dabe oinguan-be zeri negar: itoak ito... eta areen alargun eta
umezurtzak
· Ya tienen nuevo motivo de aflicción; aparte de los ahogados, están
Bermeon bertan-be’ barre gozatsuak egin dabez, Euskaltzale-n eskutitza irakurri
dabenean
· Han reído de buena gana
Bermeo-n eliztarrak gara; ta betien-betez egoten gara eleizako batzar orretan
· Solemos llenar la iglesia al copo
Bermeotarrak ez eben izan-gura inoren gauzea
· Estar a la merced de nadie; ser juguete de nadie, dejarse manejar
Bermeotarrak eztagoz albora begira; ernai ta zur dagoz
· No están descuidados
Bermeotarrez, edo Txorierri-tarrez edo Markinarrez barik’ egin daigun bizkaitarrez’
guztia erara egon daitean
· Para que todo resulte más adecuado
Bermioko barriak’ iturri biko uretan dabiz
· Las transmiten dos corresponsales gacetilleros
Bermion zer edo-zer buruari deritxon guztiak’ erderaz egiten dau
 · Todo aquel que se estime en algo... Dicho aquí en sentido irónico
Bermiotarron erderea’ etxerako erderea da
· Como para andar por casa... Muy deficiente
Bernabe-k’ bere lengusuagan beste usterik zuen; eta nor bere aldetik ibiltzera jarri
ziran, bi apostoluak
· Tenía otra idea de
Bernaberi bere ederragatik Jupiter, eta Pablori ber izketa argiagatik Merkurio
deitzen zieten
· Por su elocuencia o buen decir
Bernaberi bere ederragatik Jupiter, eta Pablori bere izketa argiagatik Merkurio
deitzen zieten
· Por su hermosura
Bernardatxo, naiz minabar ibili’ barrenean sentitzen zueen indar berri batek’ egaka
bezela eraman zuen leize-zulora.
· Aunque achacosa o indispuesta
Bernardatxok parrokoaren mandatua eman zionean’ Ama Birjinak parra-murritzean
begiratu omen zion
· La miró sonriente
Bernardatxoren gurasoak’ etzuten aurren-aldian ezer sinisten
· Al principio; a los comienzos
Bernardo noiz loak artuko zuan zai zegoan Frantzisko; eta Bernardo berriz’
Frantziskoren zelatan
· A ver cuándo cogía el sueño
Bernardo noiz loak artuko zuan zai zegoan Frantzisko; eta Bernardo berriz’
Frantziskoren zelatan
· Al acecho de
Bero andiak izan dira...; baina iturri ur otz-dunakaz... eta limonadeaz’ itxura baten,
arpegi emon jako beroari
· Hemos hecho frente al calor bastante bien
Bero anditan ebaten dira gariak, ta egin azaoak
· En época de grandes calores
Bero artu dautsu lanpara-ipuina
· Tomar a pechos; con interés
Bero asarrea gaurkoa
· Un bochorno molesto
Bero aundia zegoan’ ta ostra-pean jarri ginan biok. Osto-pean
· Hacía mucho calor
Bero dagon-arte jan! oztu baino len
· Antes que se enfríe!
Bero gitxitxo nabaitzen da errepublikanoen artean
· Poca animación se nota
Bero guziik artzen euki zitun arrautzak; eta... gaitz-egitekoak daude... Ez jan!
· Están echados a perder; pueden hacer daño
Bero guziik artzen euki zitun arrautzak; eta... gaitz-egitekoak daude... Ez jan!
· Expuestos a todos los calores
Bero itzala egon ei da atzo Bilbao-n... Bestela gajagozak geu, beroa danik-be
etxakigula!
 · Cuánto mejor estamos nosotros!
Bero kandelairuz’ Pazkoetan dardar
· Si calienta por Candelera, se tiritará por Pascuas
Bero kixkalgarri batean izerdi ta pats eginda bazoaz’ sar zaite ondo ornituta dagoan
zuaizti batean... Ze aize gozo ta atsegina zere buruari ematen diozuna!
· Bañado en sudor...; sudando a mares
Bero sapa dago
· Calor sofocante
Bero sasi zailari’ aihotz zorrotza
· A grandes males, grandes remedios
Bero sastala da gaurkoa
· Hace mucho bochorno
Bero unekin’ iturriko ura’ etxera-orduko zerbeltzen da. Zerrepeltzen da. G.
· Se vuelve tibia para cuando llega a casa
Bero zan’ eta urik etzan; lanak ziran an! Ondo aztu ziran aurreko eguneko
arrokeriak!
· Qué apuros!
Bero zan’ eta urik etzan; lanak ziran an! Ondo aztu ziran aurreko eguneko
arrokeriak!
· Ya no estaba la gente tan arrogante como la víspera!
Bero zan’ eta urik etzan: lanak ziran an! Ondo aztu ziran aurreko eguneko
arrokeriak!
· Hacía calor
Bero zapa zegon artsalde artan; bero zegonez!
· Hacía un calor sofocante... vaya que sí!
Bero zapala izan-arren’ itzal goxotik atera ta anka-zaina neka-bearra daukate,
euntzeko segalariak
· A pesar del aplastante calor
Bero zapala izan-arren’ itzal goxotik atera ta anka-zaina neka-bearra daukate,
euntzeko segalariak
· Tienen que volver a su penosa faena
Bero zegok, bero dagon bai!
· Hace calor...: vaya que sí!
Beroa baino otz-antza osasungarriago dala diot
· Un ambiente más bien frío
Beroa gelditu da oraintxe!
· Lucido se queda!
Beroa gelditu da oraintxe! Arras ondatua
· Maltrecho, arruinado
Beroa hautsi da
· Ha amainado el calor
Beroa piparra!
· Valiente la guindilla! Cómo pica!
Beroak easanda’ egarriaz iltzeko zorian jarri zan
· Agobiada por el calor
Beroak erre bear gaitu!
· Nos vamos a asar de tanto calor!
Beroak ezin-egonez gelditu zan
· Sin poder sosegar de calor
Beroak’ ito-naiean jartzen du oiloa
· La sofoca
Bero-aldian esanak omen ziran, eta aintzakotzat ez artzekoak
· Dichos en un momento de acaloramiento
Beroaldian esanak zirala’ ta barkatzeko...!
· En momentos de arrebato o acaloramiento
Beroaldirik aundienean’ guri begiratu zigun. Sermolariak
· Cuando estaba en lo más subido de su cólera
Beroan beroz itoka dago aurtxo gaxoa
· Se abrasa de fiebre
Beroarenak artu dau
· Le ha dado calentura
Beroarenak artu dau’ eta ezarria dago gizajoa
· Está muy cargado o postrado
Beroari ta legorrari eusten’ gogorra da: izai-mota au. Ondo egiten die gogor.
· Es muy resistente al calor y la sequía. Este abeto
Beroaz oro zapalik datza baso-aldean; zerbait neke egin dutenak ere’ oarkabe lo
artzen
· Los que han trabajado con alma
Beroaz oro zapalik datza baso-aldean; zerbait neke egin dutenak ere’ oarkabe lo-
artzen
· El calor lo tiene todo aplanado
Bero-bero artuko balute ezpata-dantzak irakasteko zeregina
· Si lo tomaran con empeño; a pechos
Bero-bero asi ziran aurreneko artan
· A los principios
Bero-bero asi ziran aurreneko artan
· Con gran entusiasmo o afán
Bero-bero eginda itzi eban lapur gizajoa...
· Le dejó aporreado
Bero-bero itzegin eben Erregeren alde
· Hablaron muy acaloradamente
Bero-beroan jokatzen dituzte, eztabaida zitalean irri ta ziri dabiltzala’ aldean dituzten
txanpon guziak
· Provocándose con burlas y pullas
Bero-beroan jokatzen dituzte, eztabaida zitalean irri ta ziri dabiltzala’ aldean dituzten
txanpon guziak
· En el acaloramiento o excitación de su contienda
Beroegi dago ura: oz-bero egin zazu, otzarekin nastuta
· Témplala; quítale el hervor
Beronek erakutsitakoarekin’ ez dator au oker
· No se opone a; no se aviene mal con
Beronek erakutsitakoarekin ez dator au oker
· No se opone a su enseñanza
Beronen asmoa beretzat gordeta’ urirako bidea erakusteko eskatu eutsen
 · Ocultando su idea o intención
Berori baino altuagoa zan, aldean
· Casi
Berori baino zuzenagorik’ lurrak gainean eztauka...!
· No hay uno solo en el mundo que
Berori etorri aurrekoxe artan ari ginan esaten
· Un momento antes de que
Berori faltatzen danean’ bat edo-batek dauka egualdi gorria!
· Buena me espera entonces! Buena cruz me espera!
Berori’ patxadakoa da... Jainkoak ala diola
· Vd. es tranquilo, no se incomoda; don recibido de Dios
Berori-be errimea ei da latinean; baina eztakit ba... estutu-ezkero, gaztetxu onek-e...
berori-be... larri erabiliko ez ete leukean
· Quién sabe si no le pondría en aprieto a vuestra merced
Berori ere, egunak agintzen zun bezela zegoon, beraz, atzo?
· A tono con el día Tristón, como estuvo el día
Berori ere guanteakin, ama? .-Bai, seme: astoarentzat ez dira baina eginak konpiteak
· Si bien no es propio de la condición de una
Berori ere’ naiko-naikoan dago: eztauka fantasirik
· Sostenerme a duras penas; si caigo o no caigo...; desmedrado, desfallecido
Berorik aundienean jokatu zan saltaka-jokoa; ta biak ere naiko larri ziran
· En el momento de más calor
Berorik dagola ar zazu kafea!
· Antes de que se enfríe
Berorrek andregaia egin zuanean...; ixilka kontutxo goxo-goxoak elkarri esaten asi
ziranean...; ttukurruku ttuku pozez jostatzen ziranean...; aitari ezaguera ematera
joaten al zan?
· Arrullarse, hacerse carantoñas; flirtear
Berorrek andregaia egin zuanean...; ixilka kontutxo goxo-goxoak elkarri esaten asi
ziranean;... ttukurruku ttuku pozez jostatzen ziranean...; aitari ezaguera ematera
joaten al zan?
· Buscarse novia
Berorrek andregaia egin zuanean...; ixilka kontutxo goxo-goxoak elkarri esaten asi
ziranean. ttukurruku ttuku pozez jostatzen ziranean...; aitari ezaguera ematera
joaten al zan?
· Darle parte o noticia; írselo a contar
Berorrek andregaia egin zuanean...; ixilka kontutxo goxo-goxoak elkarri esaten asi
ziranean...; ttukurruku ttuku pozez jostatzen ziranean...; aitari ezaguera ematera
joaten al zan?
· Decirse ternezas al oído
Berorrek eleuke emen ezariko
· Vd. no se aclimataría aquí
Berorrek esker-gaixtoa eman nai izanagatik’ ez nebilen etxea ondatzeko asmoetan
· Tratar con desconsideración
Berorrek’ garrondotik ere ikusten du, jauna!
· Ya se ve que Vd. es muy listo
Berorrek, nire ustez’ Obispo izateko eztau asko bear, jauna!... .-Izatea besterik ez,
 andratxoa!
· No le falta mucho
Berorren aideren bat, txito urrekoa
· Pariente muy próximo
Berorren arreaz urten bear dau orrek beti!
· Siempre ha de salirse con la suya
Berorren burua erreteko egur-bila dabil ori
· Está labrándose su propia ruina
Berorren burua zorpetu dau gizagaiso orrek, inori mesede egitearren’ eta aor dago,
zorrai erantzun ezinda
· Se ha acribillado de deudas
Bero-sargori-egunen baten
· Día de calor sofocante y pesado
Berotu bat emango diot esneari, artu dezazun
· Recalentar
Berotu dira edanean’ eta esaten dau euretatik batek’ besteari gogoa betetan ezteutsan
gauzaren bat
· Dice algo que no le gusta al otro
Berotu eder bat artu nuen aldapan gora, eguzkitan
· Recibí un calentón
Berotu ederrak artu ditugu aurtengo udan
· Ha hecho fuertes calores
Berotu zuan burua zenbatezkoaren bila’ baina elperrik
· Se devanó los sesos tratando de sacar la cuenta
Berotuxe nintzan...; alegeratuxe ginan; bear baino geiago edan nuan
· Me puse algo alegrillo...; bebí algo más de la cuenta
Berotzen banau... esan egingo diot
· Si tanto me pincha..., si me prueba la paciencia
Berotzen zenetik zazpitan gehiago berotu zuten labea
· Encendieron el horno con intensidad siete veces mayor de lo acostumbrado
Bero-usairik ez dago
· El tiempo está fresco
Bero-zapa zegon artsalde artan... bero zegonez!
· Ya lo creo que hacía calor!
Beroz-bero artan’ alako zerbait gogoak eman zion
· En el calor de su entusiasmo
Beroz-bero artan’ itzuli egin du mutilak, gaba zalako; baina gero’ an gelditu da, joan-
ezinik mendian gordeta
· En aquel brete o momento de apuro
Ber-pertatik asten da gorputz ila’ usain txarra emoten
· A despedir mal olor
Berpertatik, ezertarako ere betarik eman-bage’ Ernanira ekarri zituzten
· Sin dar tiempo para nada
Berrehun liberako francoko haren emaiteak’ dolu egiten zioten; bainan hori ere
onartu zuten: behar dena’ behar da
· Hay que rendirse a la necesidad! il faut ce qu’ il faut... Qué remedio!
Berreun baino geiago azeri arrapatu ditu urte-bete barru bere lakirioan .-Ikusita
 sinistu!
· Ver y creer...; no lo creo mientras no lo vea
Berreun baino geiago azeri arrapatu ditu urte-bete barru bere lakirioan. -Ikusita
sinistu!
· En el espacio de un año
Berreun da amar antzuma zitun putre beltz orrek eramanak: orren dine etziran,
sortzen ziran danak
· No se le podía dar abasto
Berreun ezkutu aiekin’ etzedukan lotsarik auzoan; bere burua ere’ naiko dote zuan
· Bastante dote era ya su propia persona
Berreun ezkutu aiekin’ etzedukan lotsarik auzoan; bere burua ere’ naiko dote zuan
· No tenía de qué avergonzarse
Berreun mila bear dira, korrituantzat... Ori gainera’ urre garbian!
· Y además... a pagar en oro!
Berreun mila ogerleko inguru ondatu dauz’ lurbiran eztagoan-lakoxe iturri bat
eragiten
· Ha derrochado
Berreun ogerleko al da? Tira ba! Berreun zekor il zaizkigula jo’ ta aurrera! Ea, ba, bi
lagunentzat berreuneko txartel oik! Itxas-ontzirako
· Hagámonos cuenta como si... y vengan dos pasajes de a doscientos duros!
Berreun urtetan’ gu zortzi belaun’ baserri ontantxe mantendu gera
· Ocho generaciones
Berreun urtez aurretik’ oinbeste itxura-bage esanik utzi zigun Larramendik orixe
bera
· Sin tanto aparato o ampulosidad
Berreun urtez aurretik’ oinbeste itxura-bage esanik utzi zigun Larramendik orixe
bera
· Doscientos años antes
Berreun zaldiren izenak esango nituzke buruz..; baita itz bakoitzean bi izen ere’ inoiz,
estu-estuan
· Si mucho me apuran
Berreun zati eginen aut...!
· Te haré añicos...!
Berri artan berrian’ ez gendun ezagutu nolakoa zen
· En los comienzos
Berri artan’ negar egiteko gogoa ematen zidan
· Estando reciente aquel hecho
Berri au argana zanean...’ izan zezakean bere goganberta
· Su recelo o presentimiento
Berri au argana zenean...’ izan zezakean bere goganberta
· Al enterarse de esto
Berri au bearrira orduko’ iluntzen zaio biotza
· Se llena de tristeza
Berri au bearrira orduko’ iluntzen zaio biotza
· En cuanto percibe la noticia
Berri batzuk ba dauzkat, nai ditunak jakin
· Por si a alguien le interesan
Berri bezela jarri nau sendagai orrek
· Me ha puesto como nuevo
Berri dala al zan ori?
· Ocurrió recientemente?
Berri dala atera bear dira kontuuk; ez, garaia jun-da gero
· Cuando aún es tiempo
Berri dala atera bear dira kontuuk; ez, garaia jun-da gero
· Pasado el tiempo, cuando ya es tarde
Berri dala’ ez da atrebituko ezer esaten
· En los primeros momentos; estando reciente la cosa
Berri dala konpondu! bestela’ bideak egingo ditu tarratarak
· A los comienzos; antes de que sea tarde
Berri dala konpondu! bestela’ bideak egingo ditu tarratarak
· Si no, se hará mayor el rasgón
Berri dan arte zaitu-bearra dago gaitz ori
· En sus comienzos; antes que sea tarde
Berri danez esan bear zaio
· Antes que sea tarde; en caliente
Berri eman zion’ izketatu zedila Serrano-rekin, lenbailen auzia garbitzen ote zuten
· Que se entrevistase o que parlamentase con
Berri eman zion’ izketatu zedila Serrano-rekin, lenbailen auzia garbitzen ote zuten
· Le pasó aviso
Berri espantagarririk ez, errian; egun guzietako gure xuruburueri jo’ eta aitzina
· El trajín diario
Berri eta berri ba dabila herrian
· Corren muchas noticias
Berri ezazute zuen sena, ta gizon berria jantzi!
· Renovad vuestra mentalidad
Berri gozatsu oni’ etzion esker andirik eman
· Grata noticia
Berri guzie’ on
· Pandero nuevo, buen son
Berri handi bat salatu behar dautzuet
· Debo daros una gran noticia
Berri handi hunek jo zuen erresumaz-erresuma’ eta benedizioneak izan ziren Bildots
hilarentzat’ zeru, lur eta izarretan
· La nueva resonó por todas las naciones
Berri hartan hoberenik, berri freskoak; arrainak uretik jalitzean bezala
· Las noticias resultan más sabrosas en su primer frescor
Berri hau jakin zuelarik’ arinik goan joan zen, aitari erratera
· Corrió a decírselo a su padre
Berri hitsa
· Noticia triste
Berri horrek eztitu zioten, hein batetarainokoan’ beren bihotz-mina
· Hasta cierto punto
Berri horrek eztitu zioten, hein batetarainokoan’ beren bihotz-mina
· Les mitigó su pena
Berri horrek nahasi bezala zion burua, gobernadoreari
· Lo desconcertó
Berri horrek zimendurik eztu
· No tiene fundamento
Berri mingarri onekin’ zegoana zegoan tokian utzita’ asnas bakarrean beren
errirontz igesi joan ziran
· Huyeron jadeantes a la desbandada
Berri on bat artu-itxura du
· Se diría que ha recibido
Berri on bat ekarri didazue!... .-Obeari begira dago, aita, gaur artsaldean!
· Todavía le espera otra mejor
Berri ona barra dezala Jainkoak gure artean!
· N.B. Exclamación corriente que también adopta otras formas como: Jainkoak artsalde-
on ta berri on digula!
Berri ona zerorri’ eta berri ona Euskerari...!
· Enhorabuena!
Berri onak, adiskidea, berri onak!
· Albricias!
Berri onak, berri onak!... Elizatxo ori eman digute’ eta geranok bear gera arara
aldatu
· Todos debemos trasladarnos allá
Berri onak dira!
· Albricias!
Berri onak izan oman ditu... Izan bitza! Opa dizkat
· Se las deseo... Me alegro!
Berri onantzat berandurik ez danez’ Goikoaren gain etzan gaitezen guztiz: Berak
daki zer ondoen komeni dan
· Nunca es tarde cuando la dicha llega
Berri onantzat berandurik ez danez’ Goikoaren gain etzan gaitezen guztiz: Berak
daki zer ondoen komeni dan
· Pongamos toda nuestra confianza en Dios
Berri onek’ biotza iluntzen zion
· Le apenaba o entristecía
Berri onekin’ Jesusen kontra su biziagoak artu zituen
· Se enfurecieron aún más
Berri onik ez dek gurekin!... -esan zioten alkarri
· Estamos perdidos
Berri onik eztu emango’ orla dabilen gazteak
· No augura o anuncia nada bueno
Berri onik eztu sekulan’ gaizki lanean asteak
· Nunca da buen resultado
Berri onik uste nuke orretxegandik!
· Qué de bueno podría yo esperar de ése? Bueno fuera ponerme a esperar cosa que valga
de ése!
Berri ta kontu, ipui ta kanta’ kolkoa dute betea gure ikazkinek
· Tienen un rico caudal de
Berri txar ori artzetik aditzetik’ atzera!
 · Dios nos guarde de que nos venga tal noticia
Berri txarren bat bada’ sina ba dakizu: kukuaren soinua bi bider jo zazu! Laster,
beko basotik erantzungo zaizu
· Finge el canto del cuco!
Berri txarrik bada’ etorriko dira gaztiatzera
· Si hay novedad, si hay desgracia
Berri tzarra’ beti aski goiz heltzen
· Las malas nuevas traen alas
Berri ustekabeko au ekarri ziotenean
· Inesperada noticia
Berri xoragarri honek barnarik jo ninduen
· Me sacudió o conmovió profundamente
Berria ekarri zioten’ uri hura artzen gaitz etzala
· Que no era difícil de tomar
Berria ekartzeko?... Errexago esan dezu zuk!
· Qué fácil es decirlo! Tú crees que es tan fácil?
Berria etzen aski: berriak behar
· La noticia y sus pormenores
Berria etzen aski: berriak behar
· La noticia y sus pormenores
Berria izandua da; inork artzen balio zarrari meritua
· Fue nuevo en su tiempo; si el mérito está en la antiguedad
Berriak diranez’ beldur naiz asko izango dirala zeruaren baino beste ondasun oen
zaleago
· Según se dice
Berriak lartxeago biali, inondik aal badezu
· A ser posible
Berriak lartxeago biali, inondik pal badezu
· Noticias más detalladas
Berriak laster zabaldu ziran, udan eguna bezela
· Se propagaron con gran rapidez
Berriak laster zabaldu ziran, udan eguna bezela
· Se propagaron con gran rapidez
Berri-aldixka bat artuko luke etxe orrek
· Bien le vendría una pequeña restauración
Berrian etorri al-da zuen lengusu ori?
· Recientemente
Berri-berria naiz lan huntan
· Soy totalmente inexperto
Berri-berritik asi bear izan det atzera atzoko lana
· He tenido que volver a hacerlo, empezando de nuevo
Berri-berritik egin bear degu eliza
· Desde los cimientos; enteramente nueva
Berrienaz-aurrera atera nai al dituzu platerak?
· Empezando por la vajilla más nueva
Berrienaz-aurrera ez genduke ibili bear paper oekin
· No deberíamos empezar por los más recientes
Berri-jakitera bezala’ igorriko dut
· A modo de exploración
Berri-jario alaena!
· Valiente cotorra, parlanchín
Berriketa aundirik-gabe iritxi ziran Alegira
· Sin mucha conversación o plática
Berriketa balitz ardatza’ etxea-bete matasa...
· Dicho con referencia a mujeres muy habladoras
Berriketa geiagoren bearrik ez zan; ilabete beranduago, goiz bateko bostetan’ Lezon
ezkondu ziran
· No hubo necesidad de más pláticas, o cumplidos
Berriketa gutxi’ ta aiek onak! Txatxukerian ari danari
· Basta de excusas o pretextos!
Berriketa utserako bestetako eztira
· Simples charlatanes
Berriketak alde bat utzita’ goazen arira!
· Vamos al grano; vamos al asunto!
Berriketan aritu da’ ... ta lanak’ egiteko
· Y las tareas, claro, sin hacer!
Berriketan-berriketan bidea egin gendun
· En charla continuada
Berriketarako gogoa dutenak, atzaparka ibili nai dutenak’ zeri eldua beti izango dute
· Siempre tendrán tema o asidero
Berriketarako gogoa dutenak, atzaparka ibili nai dutenak’ zeri eldua beti izango dute
· Los amigos de camorras
Berriketarako gogoa dutenak, atzaparka ibili nai dutenak’ zeri eldua beti izango dute
· Los que tienen ganas de perder el tiempo hablando en vano
Berriketarako naiko beta ezin osaturik’ elkarren berriak esan zituzten
· Sin apenas tiempo para solazarse
Berriketari utzi’ ta... asi adi, asiko baaiz!
· Déjate ya de preámbulos inútiles...!
Berriketarik ez da falta bidean: Afrikak, Amerikak, Europa tartean, nastutzen
dituzte denak ixtantean
· No falta conversación
Berriren berriz asi ziran batzuek, biriak bota bearrean, eztarriak eten-bearrean,
ojuka
· Nuevamente
Berriren berriz asi ziran batzuek, biriak bota bearrean, ojuka
· A todo pulmón
Berriren berriz asi ziran batzuek, eztarriak eten-bearrean, ojuka
· Hasta desgañitarse
Berririk al da?... .-Ez da alakorik
· Hay novedad? .-Cosa particular, no
Berriro aditu nai badezute’ nere naian dago
· De mí depende
Berriro beste morroi bat bialdu zien maasti-zaiai’ eta zanpa-zanpa eginda, itzez
itsusitu zuten
 · Lo descalabraron
Berriro beste morroi bat bialdu zien maasti-zaiai’ eta zanpa-zanpa eginda, itzez
itsusitu zuten
· Lo llenaron de insultos
Berriro bi anaiengana bildu zan, Joainixio
· Volvió a juntarse con
Berriro ekin detsa deutso euriak’ len baino gogorrago
· De nuevo ha empezado a llover
Berriro eurira dijoa
· Vuelve a estar de lluvia; vuelve la lluvia
Berriro eurira dijoa; egualdi ustel au
· Tiempo aguachinado
Berriro, ez nai orduko’ ernaldu dut arma, balaz bota naiean basurdea
· He cargado mi arma
Berriro, ez nai orduko’ ernaldu dut arma, balaz bota naiean basurdea
· Impaciente! a toda prisa
Berriro gaintzen datoz lengo oitura zarrak
· Van resurgiendo
Berriro goruntza abiatu da gure izkuntza; ta ez diozu zuk gutxien bultza
· No eres tú de los que menos la han impulsado
Berriro ikusiko gendukenean gelditu ginan
· Nos quedamos con ganas de volver a verlo
Berriro leiora da gure etxeko-jauna’ elurrak egin ote dun koska ezaguna
· Para ver si la nieve ha alcanzado mayor altura
Berriro olako banabar-pilarik biltzen’ bai gauza nekea!
· Difícil será obtener semejante cosecha...!
Berriro ere, lege orretara, albait, jarraitu, mutilak!
· Seguid la usanza antigua
Berriron-berrirotik egitea obe zala iritzi nion
· Me pareció mejor volver a empezarlo de nuevo
Berrirotik asiko naiz
· Empezaré de nuevo
Berrirotik ekin-aldi txit bizi bat jo zeban Frantzesak’ eta plaza-barrukoak beren
pikakin irten zitzaiozkan ongi-etorria egitera
· Acometió con gran ímpetu nuevamente
Berrirotik ekin-aldi txit bizi bat jo zeban Frantzesak’ eta plaza-barrukoak beren
pikakin irten zitzaiozkan ongi-etorria egitera
· Salieron a su encuentro. Para hacerle frente
Berrirotik sudurreko odol-jarioak eman dio. Odol-aldiak
· Ha tenido otra hemorragia nasal
Berritan artu-ezkero’ berealaxe sendatzen da
· Si se ataca el mal en los comienzos
Berritan baino gusto obea daukate leka oiek
· Más sabrosas que de frescas
Berritan galdu da, itsasoan suntsiturik gizon handi hori: prestu eta zuhurra, nihor
baldin bada. Ez dago behin ahantzirik!
· Ha perecido recientemente
Berritan galdu da, itsasoan suntsiturik gizon handi hori: prestu eta zuhurra, nihor
baldin bada. Ez dago behin ahantzirik
· No se olvidará muy fácilmente
Berritan jan bear da tomatea
· Hay que comerlo fresco
Berritan’ oso goxoak izaten dira maixu oek
· A los comienzos
Berritu-aldi bat eman zitzaion elizari; prabikea gelditu zan, gero egiteko
· Restaurar
Berritu-aldi bat eman zitzaion elizari; prabikea gelditu zan, gero egiteko
· Para más tarde
Berritxuren batek esan dio ori
· Algún soplón o acusete
Berritz ere, kukurruku, nor gira gu? oihu egiten ahalko dute
· Gallear, desafiar, cantar victoria
Berritzaile oiengandik Euskerak ez ote dauka jai?
· Ir a la ruina
Berritzuak’ kemen emen eros ta kan an sal ebiltzen tun ditun
· Andan trayendo y llevando cuentos
Berriz agertzekoak omen dira... Atsegin ginuke!
· Lo celebraríamos...; nos alegraríamos de ello
Berriz aldiak diranean’ goitik beera joko du keak, Tximinitik
· Cuando se presente el caso
Berriz aldiak diranean’ goitik beera joko du keak. Tximinitik
· El viento tirará abajo el humo
Berriz ara juaten bada’ ez dik ekarriko bizkarreko otzik!
· Te aseguro que no pasará frío! que le voy a calentar...!
Berriz arte, adiskidea!
· Hasta la vista!
Berriz bere bidea artu behar du’ lo-atsedetea egin ondoan
· Después de descansar pasar la noche
Berriz beste orrenbeste gertatuko balitz
· Semejante cosa
Berriz eraman zazute zakuetako diru au’ utseginez gertatu balitz ere
· Por si se trata de un error o descuido
Berriz esan ta... ikusgarria da erri ortako eliza
· Vuelvo a decirlo...; repito
Berriz esan zazu, arren! Ez naiz entzutez gogobeteko’ mila bider esan-arren
· No me cansaré de oirlo
Berriz esango det, inori gaitzik egin-gabe: Ameriketan ere’ txakurrak oin-utsik
dabiltz
· Tampoco allí atan los perros con longaniza
Berriz esaten badek’ zakuan sartuko aut!
· N.B. Amenaza jocosa en broma a niños pequeños
Berriz esaten bazaie’ sumintzen dira
· Irritarse
Berriz eta berriz’ au bera gertatu zan
 · Una y otra vez
Berriz eta berriz diot’ orain ez dala onenbesteraino gauza estutzen
· Vuelvo a decir, a repetir que
Berriz eta berriz leiatu zitzaiozkan, beren gaizki-egina aitortzen
· Una y otra vez le insistieron
Berriz eta berrizko galde onek Pedrori barruna iluntasunez bete zion
· Esta tan reiterada pregunta
Berriz etortzen danean’ aditu bear dizkik ederrak!
· Buen sermón le aguarda!
Berriz etzegok alde ontarako deia egin bearrik: nik etzadukat etortzeko batere bide
txarrikan
· No hay nada que me retraiga de volver
Berriz haste balitz’ bardin jazar nindaiteke, gaizkiaren kontra
· Si otra vez se presentara el caso
Berriz indar eta oldar, agotik antzarka naiko ta ezpainetatikan apar’ etsi beltzik ez du
nai artu Matxin-ek, burrukan
· Respirando con fuerza
Berriz indar eta oldar, agotik antzarka naiko, ta ezpainetatikan apar’ etsi beltzik ez
du nai artu Matxin-ek, burrukan
· Forcejea con nuevos empeños
Berriz indar eta oldar, agotik antzarka naiko ta ezpainetatikan aparr’ etsi beltzik ez
du nai artu Matxin-ek, burrukan
· No quiere desistir cobardemente
Berriz iriki bearrik ezpadu’ ... alare, gaitz-erdi! -medikuak zauria. .-Irikiz’ iriki du ba
ederki!
· Y menos mal si no tiene que volver a sajarla! .-Pues lo que es sajar, bien ha sajado!
Berriz irrintziz deitzen du’ zoratu bear zaiola
· Grita con toda su fuerza..., desgañitándose
Berriz opilatu nahi lukete beren Front Populaire bazter-jalea
· Querrían recomponer, reorganizar
Berriz opilatu nahi lukete beren Front Populaire bazter-jalea
· Ruinoso, calamitoso
Berriz sartzen-lana geldituko zaizu orain
· Tener que volver a
Berriz ta berriz’ ori ekartzen zun gogora ta abora; ta bein da berriz ori zerabilen
Jesusek Getsemaniko baratzan
· Una y otra vez; continuamente
Berriz ta berriz ere’ artara ginan ero galduok
· Reincidimos; volvimos a las andadas
Berriz zezentzeko, gauzako ote da bei gaxo au operazioaren ondoren?
· Será capaz de nueva fecundación?
Berriz zezentzeko, gauzako ote-da bei gaxo au, operazioaren ondoren?
· Será ya capaz de criar? capaz de fecundación?
Berriz-be ekin detsa bere asmo zoroetan
· Ha vuelto a sus locos proyectos
Berriz-be’ gerrearen bildurretan bizi gara
· En el temor de una guerra
Berriz ere aldegin du lainoak’ eta... gure sasoia orduantxe! etsaiari tiroka ekiteko
· Qué brío el nuestro entonces!
Berriz ere asi dala dirudi kimu-berritzen euskera
· Ha empezado a retoñar
Berriz ere baliatuko dira gauaren iluntasunaz’ etxeko buruen beldurrik ezpadue
· Los cabezas de familia
Berriz ere beartuko den... -eta baztarreratu nitun
· Alguna vez te vendrán bien, -me dije, y las puse a buen recaudo
Berriz ere bere gaitz-aldiak hartu du
· Otra vez le ha acometido su mal habitual
Berriz ere bertsotan jokatzeko zoratzen dago
· Está ansioso de volver a la contienda
Berriz ere egongo da Euskal-erria dagon bezin eri, orrela bagabiltza!
· Cómo no va a estar enferma!
Berriz ere egun ederreri dago, bai, gure hogoi-sosekoa!
· Buen porvenir le aguarda a nuestro franco! Qué perspectiva!
Berriz ere ehortzi zuten fraide gaztea. Bai ehortzi!...; bainan handik ondoko gauean
ere’ hobiak goiti artiki zuen haren gorputza
· Sepultar, sí; sí que le sepultaron, pero
Berriz ere ehortzi zuten fraide gaztea. Bai ehortzi!... bainan handik ondoko gauean
ere’ hobiak goiti artiki zuen haren gorputza
· A la noche siguiente
Berriz ere ehortzi zuten fraide gaztea. Bai ehortzi!... bainan handik ondoko gauean
ere’ hobiak goiti artiki zuen haren gorputza
· El sepulcro lo lanzó de sí
Berriz ere ekin diok kantuari... Nola ez aiz, ordea, lotsatzen, beti ots bat jotzen?
· No te da vergüenza cantar siempre la misma cantinela?
Berriz ere elkar ikusiko zuten denbora handirik-gabe: ez lurrean’ bainan zeruan
· Antes de mucho tiempo
Berriz ere etorri leike onuntz, alkartasun goxo onen bila, etxeko lanak utzirik: janak
bakarrik ez dauka gizona bizirik
· No de solo pan vive el hombre
Berriz ere etsaia, siro-arrak lagun artuta’ gerrarako prestatu zan
· Aliado con los sirios
Berriz ere euritan gera
· Nuevamente con lluvia...!
Berriz ere gaiztoak’ maiz arkituko ditu lan txarrak berekin
· Mal lo va a pasar; no le faltarán pesares
Berriz ere goitik beera irakurri nai izan det
· De cabo a rabo
Berriz ere guardasola galdu? Eztiat ba berririk erosiko! Txanoa jantziko diat!
· Me pondré la capucha
Berriz ere idatzi nai dut’ itzea tinkago sartu dedintzat
· Para remachar el clavo
Berriz ere izango da itz-bidea orrelako gauzak ikustean!
· Cómo no va a comentar o hacer críticas la gente!
Berriz ere izango dek ogi gutxi’ zakurra obeto zaitzen ezpadek...
 · Cómo no te va a faltar pan...!
Berriz ere joan zen Ameriketara; bainan oraingo aldian’ Nevadara
· Esta vez
Berriz ere komunioko aldare-aurrean geldituko dira len bezela’ bide betean arkaitz-
koskor aundi batek egiten duen mesedea eginaz
· Estorbando el paso a los demás
Berriz ere’ koska egin... nere atsoak
· Otra deuda más!
Berriz ere’ leena bera agindu zitzaion
· Lo mismo de antes
Berriz ere madarika dedila hire hotsa!
· Maldita sea tu memoria!
Berriz ere mina asi zait
· Otra vez vuelve el dolor
Berriz ere mundua lainotsu dago, pake santutik aparte
· Bien lejos de sentirse en paz; privado de la bienaventurada paz
Berriz ere tontor aetara joan? Leenaz-gain ibiltzeko?... Ez, ez!
· Para tener que andar como entonces o peor?
Berrizkatzea gertatu leike...; eta berrizkadaren bat izan-ezkero’ ba dakizu zer esan
duan medikuak
· Recaer; recaída
Berrizko bidea jakinik’ gabero asi ziran lan artan
· Una vez aprendido el camino
Berrizko biderik ez eman anaiari, olako lanetan jartzeko!
· No vuelvas a ponerlo en compromisos así
Berrizko gogo-gabe’ bein nazkatu nintzan!
· Se me quitaron para siempre las ganas de tomarlo
Berrizko pozez gelditu ginan, misio aiek aditutako guziak
· Con ganas de que se repitan
Berrizko ere’ ba dakizute orain, nun bizi naizen
· Para otra vez
Berrizko ere ba dezu
· Aún te queda para otra vez
Berrizko ere garbi gelditu naiz, zorrak pagatuta
· Para otra vez quedo en buena postura, sin tener de qué avergonzarme
Berrizko ere gorde egin bearko degu ardo gozo au
· Para otra vez
Berrizko ere’ obe det botila polit au jaso
· Para otra vez
Berrizkotik izen berriak bilatzen baditut’ emen ekarriko dizkitzuet orain bezela
· Nuevamente
Berrogei duro-zilar aundi-eder aiek’ kalterik etzioten egingo..; baina Joakin-Marik
etzuan bere burua saldu: etzuan sosik artu
· No se dejó sobornar
Berrogei duro-zilar aundi-eder aiek’ kalterik etzioten egingo...; bainan Joakin-Marik
etzuan bere burua saldu: etzuan sosik artu
· No le habrían venido mal
Berrogei egunean’ eldu zan ara infernukoa, Jesus tentatzera
· Llegó allá el diablo
Berrogei egunen barruan’ or doaz sustraiti etxeak eta erriak!
· Van cayendo desde los cimientos...; van derrumbándose
Berrogei gau eta berrogei egun igaro zituan’ ezer ere jan edo edan-bage
· Absolutamente nada
Berrogei mila ogerleko, gaurko baliora
· A la cotización actual
Berrogei mila pezetan erosi degu, dirua eskuan
· Pago al contado
Berrogei minutuan egin du bidea: egon aundirik eztu egin, ankak dantzatu ditu
· No ha perdido tiempo en el camino; qué buena marcha!
Berrogei orriko liburu-dunak-bere’ asi zirean euren zereginean
· Empezaron con lo suyo, con su faena
Berrogei orriko liburu-dunak-bere’ asi zirean euren zereginean
· Jugadores de cartas
Berrogei pezeta arrai au? Dirua jaten degu!
· Estamos derrochando!
Berrogei ta amar-nako samaldetan ipini zituzten
· En grupos de cincuenta
Berrogei ta zazpi urte dira emen bizi naizela’ zu arte inor ikusi-gabe
· Hasta que has llegado tú
Berrogei ta zenbait haur koka dezake ganbara horrek
· Dar cabida a
Berrogei ta zortzi burukada emanda galdu du Eibar-koak. aariak
· Topetazos
Berrogei urr gara maiean
· Cuarenta parientes
Berrogei urte... Adin hortakoak’ haurren begietan’ zahar kontuko dire
· Se consideran como viejos
Berrogei urte alde izango ditu
· Tendrá alrededor de cuarenta años
Berrogei urte andra ain txarragaz? Ez dok gitxi eroan! Ator ordu onean zerura,
gizajoa! Eutso koroi au!
· Toma
Berrogei urte andra ain txarragaz? Ez dok gitxi eroan! Ator ordu onean zerura,
gizajoa! Eutso koroi au!
· Entra en hora buena!
Berrogei urte’ antzinatxo egina zan
· Ya los tenía muy cumplidos
Berrogei urte’ antzinatxo egina zan
· Hacía ya tiempo que
Berrogei urte ba dauzkak’ eta oraindik ere ez dek sartu nai ezkonduen errenkan.
Ondon-ondoen erorrek dakik’ zer egiten dekan
· Aún no quieres entrar en el gremio
Berrogei urte ba dauzkak’ eta oraindik ere ez dek sartu nai ezkonduen errenkan...
Ondo-ondoen erorrek dakik’ zer egiten dekan
 · Pero en fin: tú sabrás lo que te conviene
Berrogei urte ba ditu’ ta menderatu ezin du inork oraindaino. Atano pelotaria
· Nadie ha podido con él todavía
Berrogei urte baino lenago etorriko naiz, aita! -Ai alako bat! Ori goiztxo aberastutzea
izango ukek
· Ojalá que así fuera!
Berrogei urte ta geiagoan, ez al dute betarik izan auzi ori garbitzeko?
· En 40 años y pico
Berrogei urte? Zarragoa zinala uste nuen: ez dezu dauzkazunen alderik ere ematen
· Aparentas mucho menos edad de la que tienes
Berrogei urtean dot bizarra-kentzaile... Urtekoa’ aurretik beti deust kobretan;
geiagokoa-bere baita, batzuetan
· Es mi barbero desde hace 40 años
Berrogei urtean dot bizarra-kentzaile. Urtekoa’ aurretik beti deust kobretan;
geiagokoa-bere baita, batzuetan. Olangoak zelan egin gabez lo gozua?
· Y con creces
Berrogei urtean dot bizarra-kentzaile... Urtekoa’ aurretik beti deust kobretan;
geiagokoa-bere baita, batzuetan. Olangoak zelan egin gabez lo gozua?
· Cómo van a poder dormir tranquilos?
Berrogei urteen iraulieran dago
· Al caer de los cuarenta..; a punto de cumplir
Berrogei urteko gizon batek ikasten daben berbeetea’ beti izango da ezaguna:
moldegatxa egiten da mina
· Siempre se notará llamará la atención
Berrogei urteko gizon batek ikasten daben berbeetea’ beti izango da ezaguna:
Moldegatxa egiten da mina
· Faltará fluidez: la lengua se mostrará torpe
Berrogei urtera arte ez da berandua, ezkontzeko
· No hay por qué apurarse
Berrogei urtez-beerako gutxi’ euskaraz dakiena, erri ortan
· Pocas personas de cuarenta años abajo
Berrogei-aldia ortxe-ortxe du gizajoak, eta oraintxe egongo da larri-larri
· Cuarentena del tífico
Berrogei-aldia ortxe-ortxe du gizajoak eta oraintxe egongo da larri-larri
· Estar pasando apuro; la hora crítica
Berrogei-aldia ortxe-ortxe du gizajoak, eta oraintxe egongo da larri-larri
· Por estos días se le cumple; no anda lejos de
Berrogeita zortzi orduz’ du egoak indarra; oraingoan’ luzatu du bi aldiz adarra
· Ha doblado su tiempo
Berrogeitak daramazkit urteak’ lanean igaroak
· Llevo más de cuarenta años
Berrogeitikan igarotako ezkontza... berdin ez ote, ximeldu-arte kakoan dagon
buzkantza?
· Morcillón que se está secando colgado del gancho
Berrogei-urtea iraulia du
· Ya tiene cumplidos los 40 años
Berrogeta amabi abaderi kendu deutsez Bretainan euren irabazteak’ bertako
 izkuntzan, prantzesez-barik, egiten dabezelako elizako gauza guztiak
· Y no en francés
Berrogeta bederatzi egunean eten-barik izotza; inoz ezta izan urte atan-beste gari’
sailik-sail sailez-sail
· En proporción al terreno
Berrogeta zortzi urtean’ gerrari izan zan eten-bagarik
· Sin interrupción
Berrogetak urte mando... Ameriketara joan zireala!
· Cuarenta y tantos años, nada menos!
Berrogetamar inguru izan dira ilak; oso geratu direanak’ banaka batzuek
· Ilesos
Berrogetamar laurleko bitartetu ebezan, pelotari bitzuok
· Cruzarse en la apuesta
Berrogetamar ogerleko eroan dautsez joan-etorri bategaitik. Osagileak
· Le ha cobrado 50 duros por una visita médica
Berrogoi eta hamar libera’ etziren orduan nolanahizka irabazten
· No se ganaban así como así
Berrogoi ordutako lege hori’ lege utzi nahi du
· La quiere mantener en vigor
Berrogoi urte huntan’ bere ahal guziak egin izan ditu
· En estos últimos 40 años
Berrogoia!... Zer biligarroarekin ditudan lanak!
· Vaya un pájaro... con quien estoy tratando!
Berrogoia!... Zer biligarroarekin ditudan lanak!
· Vaya un pájaro..., vaya un perillán!
Berrogoia!... Zer biligarroarekin ditudan lanak!
· Caray!
Berrogoiko bat emanen nion mutxurdin hari: zohitua, beraz
· Yo le calculaba una cuarentena de años, ya madurita, pues
Berrogoi-ta hamar urte huntan’ guduan dabiltza jo eta jo
· Luchan sin descanso
Berrogoi-ta hiru urte zituen; eta itxuraz’ oraino behingo gizon ba zitaken
· Prometía vivir aún mucho tiempo
Berroin lanak ibili ondoan’ azkenean nagusitu dire gureak
· Después de mucho sudar; después de muchas fatigas
Bertagoko gauzetara zetozenean’ goragalea ematen ziten bertako egi orrek
· Cuando de las verdades abstractas pasaban a cosas más concretas o inmediatas
Bertagoko gudurik aipatzera gaur ez noa
· Guerras más recientes
Bertako alaba bat dago Ea-n’ antxinegi-barik irakasle eginda
· No hace aún mucho tiempo
Bertako apaiz gazte batek’ ostatu bikaina eman zigun, lau-ziriko bat ere ordaintzen
utzi-gabe
· Sin dejarnos pagar un céntimo
Bertako arbolak’ lau; ta urrutikoak’ zortzi
· Afán de sobreponer las ventajas ajenas a las propias
Bertako arginak’ alogera onak irabazten dituzte: lekuko barri ondo ikasiak
 daudelako
· Bien conocedores del terreno
Bertako atx-zulo batean geratu nintzan gaba egiten
· A pasar la noche
Bertako batekin ezkondu zan; seme-alaba izan zuten
· Tuvieron familia
Bertako elexa ederrean’ eten-bako sartu-urtena ibili zan abade maite orren iletan
· Un continuo entrar y salir de gente, una procesión interminable
Bertako gauzetara jarkitzea dogu emen onena
· Allanarnos a las cosas de aquí
Bertako gazte-jende mardula ba dijoa Australira...; beste probintzi guzietatik
ordainak Euskalerrira
· Y en su lugar...; a ocupar sus puestos
Bertako gaztelua’ inguru guztitik ertsitu zeban
· Cercar por todos lados
Bertako izkuntzan irakatsi daiela agintzen deutse Jainkoak’ zuzen aditu daioen
jenteak
· Entender bien o debidamente
Bertako jendearen berri emateko gaude oraindik
· Aún no hemos dado noticia de...; aún no hemos hablado de
Bertako jenteak’ gogor erantzun dau
· Protestar
Bertako jenteari txakurrenak esaten eta egiten asiko balitzaz
· Decir y hacer perrerías
Bertako kontugintzea erabilteko daukezan liburuak
· Llevar la contabilidad
Bertako osalariak asko alegindu-arren’ mutila ba joian eriotzaruntz, arin baino
arinago
· Se moría a toda marcha
Bertako ugazabak edo dana-dalakoak esan dau
· Amo o lo que fuere
Bertakoentzat’ ez dago gaizki itzegiteko biderik
· No hay razón para criticar a la gente del país
Bertakorik ezpadago’ kanpotarra artu; bitartean ez, inolako bidez
· De ninguna manera
Bertakorik ezpadago’ kanpotarra artu; bitartean ez, inolako bidez
· Mientras tanto no, en manera alguna
Bertan artuko dut beste biderik!
· Cambio de vida desde ahora mismo!
Bertan bear danaz-gainerontzeko ur guztia’ erri barrura igarotzen da, jendearen
ornidurarako
· Para el abastecimiento público
Bertan bear danaz-gainerontzeko ur guztia’ erri-barrura igarotzen da, jendearen
ornidurarako
· Lo que excede del consumo necesario
Bertan beera itxi ei dau alkatekuntzea... Ezteutso edozelango bakea emon, nik
dakidan batek!
 · Ha renunciado a la alcaldía
Bertan beera itxi ei dau alkatekuntzea... Ezteutso edozelango bakea emon, nik
dakidan batek!
· Más le vale!... Menuda guerra que le hubiera dado si no, uno que yo me sé!
Bertan beia joko al dek ba!
· Ojalá te rompas la cabeza!
Bertan dago Jauna’ deitzen dutenengandik
· Cerca está de quienes le invocan
Bertan gaitz andi batek artu ta iltzer zan
· Estaba a la muerte, presa de grave enfermedad
Bertan galdu zituan ekatxak ainbeste gizon eder; mendean arturiko itxas-langilerik
geienak
· La mayor parte de los marinos que cogió la tempestad
Bertan gauza oargarri asko ta asko aurkitu ditugu
· Muchísimas cosas interesantes
Bertan gelditu zan usoa gozo-gozo... gari jaten
· Allí se quedó tan feliz
Bertan ikusiko dau’ bearginek arta-azala jateko-beste-be eztabela irabazten
· No ganan ni para un mendrugo de pan
Bertan ikusiko dodaz banaan-banaan eta bakotxa berez’ ene bizi guztiko gaiztakeriak
· Y cada uno en particular, separadamente
Bertan ilak geuntzazke ta batere atsik-gabe’ baldin
· Quedaríamos muertos en el acto
Bertan ilak geuntzazke ta batere atsik-gabe’ baldin
· Quedaríamos muertos en el acto
Bertan neukan; baina esku-aurrean ez nun arrapatzen; eskuk etzidan amaten
· Lo tenía a la vista, y no caía en la cuenta; no daba con él
Bertan oztuta itxiko neuke
· Ahora mismo lo dejaría muerto, seco
Bertan txotx-ala-motx egin emen-zoen’ zein leize artan beera jetxiko
· Echaron suertes; echaron pajas... a ver a quién le tocaba
Bertan zeruan agintea zuten-santuak batzarreturik
· Reunidos los Santos de más autoridad
Bertan-beerako euri berera ederra izan da gaurkoa
· Una hermosa lluvia espontánea y sin violencia
Bertan-bera dago gure gaixoa
· Muy postrado...; aplanado; desfallecido
Bertan-bertakoak bear dirala apaizak; deitu oi dute pulpitutik
· Clero nativo
Bertan-bertakoak bear dirala apaizak; deitu oi dute pulpitutik
· Eso es lo que predican
Bertan-bertakoak bear dirala apaizak; deitu oi dute pulpitutik
· Eso es lo que predican
Bertantsu zegoan etxe batera iges egin zuten
· A una casa no lejana
Bertara joan-barik’ ezin sinistu leike zelako zurrumurrua dabilen
· Qué rumores corren
Bertara joateaz bakarrik’ zeuk uste dozun baino zirkin andiagoa eragingo dautsozu
erriari
· Contribuirás a darle mayor impulso del que te figuras
Bertarako lain arkume ez dala izaten Gipuzkoan?
· Que no se produce en Guipuzcoa cordero bastante para su consumo interno?
Bertatik bertara adierazo zidan’ atxitua nintzala
· A bocajarro, de sopetón
Bertatik bertara gaude
· Somos muy vecinos uno de otro
Bertatik eta alde-aurrez esaten dizutet
· Os lo anuncio de antemano
Bertatik, gazte bat-legez’ oinen gainera zan zutik Ama zaarra
· Se puso en pie en el acto
Bertatik joan zatekean gabaz Amiletara’ mutilaren eske
· Inmediatamente
Bertatik joan zatekean gabaz Amiletara’ mutilaren eske
· Por lo visto, marchó inmediatamente a... Afirmación conjetural
Bertatik-bertara dago gure etxetik eliza
· No hay distancia...; está a mano
Bertatik-bertara daude teilatu biak
· Están muy contiguos o próximos
Bertatiko aldi-gesto gaizto agaz ilten dira orrelako asko
· De accidente repentino o instantáneo
Bertatiko aldi-gesto gaizto batek emon’ eta Jesus esateko-bere lekurik-baga il da
· Víctima de un ataque repentino
Bertatiko baten’ ezetz erantzun eutsan. Itzetik-ortzera. G
· A bocajarro; de repente
Bertatiko baten’ kantari asi zan
· De improviso...; de pronto
Bert-bertatik eman zioten mendi-urratzeari
· Empezaron a socavar el monte
Bert-bertatik eman zioten mendi-urratzeari
· Inmediatamente
Berteneko larratzera doaz beor biak, beren moxalekin
· Al pasto más próximo
Bertoko egazti guztiak dira narru-argiak, polit eta eder utsak
· Hermosos por demás
Bertoko egazti guztiak dira narru-argiak, polit eta eder utsak... ??
· De claro plumaje
Bertoldari emon eutsen amarrekoa
· El tanto se lo concedieron a B
Bertora datozanen irapazi txatxarrai begira eguna emon bear badogu’ ... ondo baino
obetoago gara!
· Aviados estamos!
Bertora datozanen irapazi txatxarrai begira eguna emon bear badogu’ ... ondo baino
obetoago gara!
· Pendientes de la mísera ganancia que dejen
Bertotik kendu ezinda euki dogu
· Sin poder echárnoslo de encima; como un pelma
Bertso aben premirik etzegoen alde batera; jenero abetatik ba dabil aukera! Aurten
aina sekulan azaldu ote da?
· En cierto modo
Bertso aben premirik etzegoen alde batera; jenero abetatik ba dabil aukera! Aurten
aina sekulan azaldu ote da?
· No faltan por cierto!
Bertso aiek biotz-barrura zaizkit nere denbora guziko
· Para toda mi vida
Bertso aiek etziran gauza, inori erakusteko
· No eran presentables
Bertso au entzutean’ asarratu zajo anaiari’ ta ez agur ta ez arijo partitu izan bear zan
· Sin decir oxte ni moxte...; bruscamente, sin decir palabra
Bertso auek’ edozein garaitarako ez nago gaizki datozenik
· No me parece que
Bertso bat bota bear det lenbizi; gero joango naiz... .-Zer bertso ta zer danbolin!
Goazen, gizona, goazen!
· Qué verso, ni qué cuerno!
Bertso bat ikasi du Mikela Bordak’ eta bota-naiez dago, oiloaren arrautza baino
bearrago
· Está con ganas de soltarlo
Bertso bat ikasi du Mikela-Bordak’ eta bota-naiez dago, oiloaren arrautza baino
bearrago
· Más impaciente que la gallina para poner su huevo
Bertso batzuek jarriko ditut, artzen badet betikan betarikan
· Si consigo disponer de tiempo
Bertso batzuek’ nekez borobildu ditut
· Componer, redondear, a costa de gran esfuerzo
Bertso berri batzuek legez kantatzia pentsatu det nerez
· Como se debe
Bertso berriak jartzera ona, nerekin andrearentzat
· A mí y a mi mujer
Bertso berriak neri?... Bota nai adinkuak adinekoak!... Ez naiz ikaratuko!
· Echame los versos o coplas que quieras! Aceptado!
Bertso bi paratzeko betarik daukaten galdezka etorri zat gizon bat. Daukadan
· A ver si dispongo de un ratito para
Bertso biz-besteek’ ona emen zer esan nai duten
· Exceptuados dos versos
Bertso bota ta bertso bota ari omen ziran; eta azkenean’ tabernariak elduka ta
bultzaka atera zituan kanpora
· Echando coplas y más coplas
Bertso bota ta bertso bota ari omen ziran; eta azkenean’ tabernariak elduka ta
bultzaka atera zituan kanpora
· Los echó fuera a la viva fuerza; a empellones
Bertso ederrak ipini zitun’ zai egon-gabe gerora...; gazterik Xenpelarr-ek
· Desde temprana edad
Bertso ederrak jasean esan zituezan
· Con garbo
Bertso ederrak, ordainen truke’ osabak bidaltzen dizkik. Iri
· A cambio de reciprocidad
Bertso jartzen’ gu ez gera Imazen zapata lotzen asteko ere!
· No le llegamos ni a la suela del zapato
Bertso oiek aditzeko larri dago, jendea
· Está ansiosa de..., impaciente por
Bertso oiek’ bere kasa, inork beartu-gabe jarriak ditu
· Espontáneamente, sin ser inducido a ello por otro
Bertso oiek eman zuten bide’ izenik-gabe zegoan papera Peilo-Errotaren zala jakiteko
· Dieron pie u ocasión para
Bertso oiek noiz jarriak diran’ oso alde-alde esan genezakela uste det
· Decirlo con mucha aproximación
Bertso oietan ezta gezurrik: dena izketa berdina
· Las cosas las digo tal como son
Bertso oietan zure izketak’ ba du katoliko otsa; baina mingaina bezin beroa ez dakit
dezun biotza
· Tu lenguaje, sí suena a católico
Bertso ok’ etzatzutela inork gaizkitzat artu!
· No me los toméis a mal
Bertso oneek’ geiagoren eske dagoz
· No están completos; están pidiendo más
Bertso onek’ jabe asko du: Txirrita? Iturtzaeta? Otsolarre?
· Se atribuye a muchos
Bertso ori moldatu dun euskalduna’ ez dabil etorriz urri
· No le falta inspiración
Bertso ori’ zeugan daukazu antxinatik; eta eztozu orain atara burutik
· Ya te lo sabías de antaño
Bertso ori’ zeugan daukazu antxinatik; eta eztozu orain atara burutik
· No te ha salido de pronto ahora
Bertsoak bazkal-ondoan’ nai-erakoak izan ziran, Erauskini eskerrak. Begiak
ertetzeko zorian egon ziran berari begira’ baserritar, ta baserritar etziranak
· Todos tenían los ojos clavados en él
Bertsoak ez dute biderik ematen’ noiz jarriak diran somatzeko
· No dan pie para
Bertsoak jarrita’ gorrotorik eta olako gauzik eztiat nai!... Ez, eztiat begien bista
txarrik jarri bear!
· No quiero dejar a nadie resentido
Bertsoak zuri bialtzea’ ez det leenbiziko
· No es la primera vez que
Bertsoak ere utsik-gabeak ditula?... Ezta!
· Tampoco es cierto!
Bertsoak ere utsik-gabeak ditula?... Ezta!
· Versos perfectos; impecables
Bertsoakin utsik zaitzaket goratu; aberats izateko enindun Jaunak mundura bota
· Sólo con versos te puedo honrar
Bertso-aldi bat irakurri dot or
· Una tirada de versos
Bertsoetan agertuko danez’ oso alkar-maiteak ziran
· Eran muy amigos
Bertsolari aundi aien markak ia jo ditu gure anaia zarrenak
· Ya casi está a la altura de ellos
Bertsolari biak’ sesio gordina izan zuten beren artean, alkarri bertso mikatz asko
jarriaz
· Tuvieron una agria disputa
Bertsolari bikaina zan, izketan jajua: erantzuteko’ etzan egoten kezketan
· Rápido en la réplica
Bertsolari bikaina zan, izketan jajua: erantzuteko’ etzan egoten kezketan
· Hábil en el manejo de la palabra
Bertsolari biok geunden etorri onekoak; eta par ederrik egin zuan jendeak
· Estábamos inspirados
Bertsolari danak ausi nituan, San Roke egun ortan; guztien maixu gelditu nitzan
· A todos los derroté
Bertsolari gizatxar arekin asarre-aizea egokiturik’ bertso-saio bat edo beste egina
izan bear zuan
· Con ocasión de un altercado
Bertsolari motza izanagatik’ ez naiz ixilduko... jakintsu aundi oni zor diogun otsa
mundu osoan zabaldu-gabe
· Aunque no soy más que un vulgar o mediano poeta
Bertsolari motza izanagatik’ ez naiz ixilduko... jakintsu aundi oni zor diogun otsa
mundu osoan zabaldu-gabe
· Esparcir o celebrar su merecida fama
Bertsolari ona zan; onena ere nik usteko’ ura izango zan
· Yo diría
Bertsolari onak’ asko gerade, bakoitzak bere ustetan
· A juicio de cada uno
Bertsolari soila naizenez’ batere aizeketarik-gabe natorkizue: naizen bezelaxe
agertzera
· Sin el menor asomo de ostentación
Bertsolaria da, eta danai burla egin-bearrekoa
· Muy burlón
Bertsolaria’ goi-goitik eta jostorratza baino boz meiagoaz inun daneko bertsoak
kantatzen ari zan
· Qué sé yo qué cantidad de versos
Bertsolaria’ goi-goitik eta jostorratza baino boz meiagoaz inun daneko bertsoak
kantatzen ari zan
· Con una voz delgadita
Bertsolariak bat-batetan moldatzen dituzten bertsoak
· Improvisar, repentizar
Bertsolariak nontsu’ an euskal-zaleak
· Es casi seguro que allí donde actúen bersolaris
Bertsolariak ugari dagoz Euskaltzaleren orrietan; da ez ustelak
· Y nada desdeñables
Bertsolarietatik ez nuen sinistuko, orlako bat azalduko zanik...: uste nuen zirala beste
gizonik
· Los creía más hombres
Bertso-paperak, bai, jasorik genduzkan... Baina bertsoak zeinek jarriak? Ortan
zegoan koska guzia
· Ahí estaba el busilis...; el intríngulis
Bertsotan ari zarela etxeratu’ eta... oearen bila, arria bezala lo egiteko!
· Y a la cama, a dormir como un tronco...!
Bertsotan’ inor-aina ba zan
· Como el que más
Bertsotan poliki moldatzen zana zan
· Tenía habilidad para improvisar en verso
Bertsotan zirikatzera dijoakion arek’ laister du bere ordaina
· Tendrá réplica inmediata
Bertsotara ekarri gaituzte...: batek ainbat eginkizun ba daukagu biak! Lagun biak
· No es pequeña tarea la nuestra
Bertsotarako aize pixka bat nik ba nuan gaztetati
· Tenía desde joven cierta ilusión por versificar
Bertsotarako’ ez du txarra gogoana, Goldarazko Otxanak
· Tiene buena memoria para retener versos aprendidos
Bertsozalea nola naizen’ geiena gai oni eldu nion
· Me interesé principalmente por este tema
Bertsu batzuek kantatzia’ ezta inoren kaltian
· No hace mal a nadie
Bertsu hauk egitean’ ipar goxoa zen
· Soplaba una dulce brisa
Bertsu latz-samarra itxuratzeko ere esan zidan batek’ aintzina-usaia ar zezan
· Que le diera cierto aspecto de rudeza
Bertsuak ipintzera jarri-azi naute: alegina egin bear det, gauza naizen-arte
· Mientras sea capaz de ello
Bertuteak egiten gaitu’ egunen batean betiko zoriona geretzeko gai
· Dignos o capaces de lograr
Bertutean eginen duzu bide’ munduko zerez axola mikorik apurrik ez baduzu
· Avanzarás o progresarás en la virtud
Bertza pertza ezpainetaraino bete
· Llenar el caldero hasta los bordes
Bertze aldiko’ zuk eta nik jakinen dugu zer den kolaka
· Para otra vez u ocasión
Bertze asko gisaz’ gu-iduria da: goxoa, lagunkina, arraia...; eta hala-beharrean’ baso
baten edateko lagun hauta
· Simpático, afable, alegre
Bertze asko gisaz’ gu-iduria da: goxoa, lagunkina, arraia...; eta hala-beharrean’ baso
baten edateko lagun hauta
· Y si a mano viene
Bertze asko gisaz’ gu-iduria da: goxoa, lagunkina, arraia...; eta hala-beharrean’ baso
baten edateko lagun hauta
· Persona llana, campechana
Bertze asko xehetasun emaiten ahal gintuzke; bainan ingoitik hemen geldi-ordu dugu
· Ya es hora de terminar
Bertze batzuek’ nola bereak emanen dituzten’ ezen bertzerenak ebatsten dituzte
· Muy lejos de dar de lo suyo... lo que hacen es
Bertze batzuk’ hala zahartzean nola gaztean’ arront dira bat: beti ere dira
gaixtakeriaz orobat
· Son totalmente los mismos: idénticos en maldad
Bertze behin, Tolosan, astelehen gorrian aste-egun buru-zurian’ Harosteguj izeneko
pilotari aipatuenetarik bat’ gain-gainetik garaitu zuen. Perkain-ek
· Un día entre semana no festivo
Bertze behin, Tolosan, astelehen gorrian aste-egun buru-zurian’ Harosteguj izeneko
pilotari aipatuenetarik bat’ gain-gainetik garaitu zuen. Perkain-ek
· Lo venció con gran ventaja
Bertze biak nausitu dire pilotan... Hortan ez da erratekorik: nausia’ nausi!
· No hay nada que objetar o reclamar
Bertze biderik behar zuten hartu
· Debían haber seguido otro procedimiento
Bertze biga kurutzefikatu zituzten harekin: bat hunaindian eta bertzea haindian;
Jesus aldiz’ bien erdian
· Uno a cada lado
Bertze edozein’ gisago litzake hortako
· Más adecuado, más apropiado
Bertze egiteko guztiak utzirik’ hurbil zakizkidate, lagun zakizkidate!
· Ayudadme a
Bertze emazte emakume guztiak, Erregina bera barrenean zela’ bizirik erre-arazi
zituen, Erregek
· Incluida la Reina
Bertze gainerakoan’ aingiruak ezin triste ditezke
· Fuera de eso
Bertze giristinorik balin bada eta ezpada’ bederen ez erran’ ni ez naizela giristino...!
· Haya o no otros cristianos
Bertze guziei gaizbide bazina ere’ niri nehoiz inoiz etzitzaizkit izanen
· Aunque todos se escandalicen de ti
Bertze guzietan ez; elizan bakarrik’ erdara zagon etxekoandre
· Sólo en la iglesia prevalecía la lengua extraña
Bertze guztiek faltatuagatik’ kontzientziak on edukiko du
· Se mantendrá firme; no fallará
Bertze guztientzat hil bahaiz ere’ oraino bizi aiz enetzat
· Aún no has muerto para mí; sigues vivo para mí. N.B. Tomar nota del uso y de la
supresión de la H en la misma forma verbal
Bertze hegaztinek, edateko’ kurka guztietan, ahatara bakotxean’ burua goiti
ailtxatzen dute
· A cada trago
Bertze hiltzaile batek ukan du azken aste hautan aipaldi onik... Denak hartaz
· Hay otro asesino muy mentado ahora
Bertze jaun handi batek’ eskualduna hau ere’ bere gain hartu du lan-buru jartzea
· Ha tomado a su cargo la dirección de las obras
Bertze jo-aldi bat egin dute gero soinulariek
· Han dado otro concierto
Bertze joko guztiak’ ametsetakoak bezala dira...; ez iratzarririkoak
· Son para el caso como imaginarios, no reales o palpables
Bertze kalterik etor ezpaledi ere’ hura bera behar lizateke asko
· Ello sólo debería bastar para
Bertze lagun haien ere luzara gureganatzea’ ez dugu etsitzen oraino
· No desesperaremos aún de ganárnoslos con el tiempo
Bertze lagunak ere’ zuk bezala erraiteko luke, eta egiteko
· Debería decir y hacer otro tanto
Bertze lagunek hori ikusirik’ damu min hartu zuten
· Se entristecieron en gran manera
Bertze lanak utzirik egonen naiz hemen, haurra, etsai guzietarik zure begiratzen
· Dejando todo lo demás a un lado
Bertze lanik ez zuenak’ bere etxea aitxur
· Cualquier disparate se puede temer de la persona ociosa
Bertze norabait joan behar zela’ buruari emana zion, orduko
· Ya tenía decidido para entonces
Bertze solasik nuen egungotzat gogoan
· Tenía proyectado otro tema
Bertze surik pizten ez bada aldean’ bakea izanen dute
· Si no surge algún conflicto más
Bertze zenbaitek’ itzulika eta gorde-joko gehiago dute
· Tienen más rodeos y tapujos...; son más solapados
Bertze zenbeit baino ekarleagoak agertu dire ogi gari horiek, lur xukuan
· En tierra seca o enjuta
Bertze zenbeit baino ekarleagoak agertu dire ogi gari horiek, lur xukuan
· Más fecundos o productivos
Bertze zozialista horiek’ Blumen kolkoko dira
· Son los favoritos o predilectos de B
Bertzeak apezterat prestatzen hari zirela jakinik’ egin zuen dohakabe hark ere bere
buruarekin’ behar zela hura ere apeztu... Egin balin bazen’ egin zen!
· Deliberó consigo mismo que
Bertzeak apezterat prestatzen hari zirela jakinik’ egin zuen dohakabe hark ere bere
buruarekin’ behar zela hura ere apeztu... Egin balin bazen’ egin zen!
· En mala hora se ordenó!... En mala hora lo hizo!
Bertzeak begiratu ditu; bere burua ezin begira diro dezake
· No puede salvarse a sí mismo
Bertzeak bertze direla...’ alferkeriari ihes egiteagatik ere egizu
· Aparte de otras razones
Bertzeak bertze’ gobernadorearen seme ttikia ere han zen
· Aparte de otras personas
Bertzeak han daude’ zehe bat sudurrekin
· Con un palmo de narices
Bertzeak’ itzalik-gabe ikusi nahi ginuzke
· Los quisiéramos libres de defectos
Bertzeak orok’ kuku egin zioten
 · Se rajaron; faltaron a su compromiso; los dejaron en la estacada
Bertzeak-bertzez’ au naiago nuke
· En igualdad de cincunstancias, o condiciones
Bertzeen berozale horiek nor ditugu?
· Agitadores, demagogos
Bertzeen bizkarrez karga karraiatzea’ ez da neke
· Echar la carga al prójimo
Bertzeen bizkarrez karga karraiatzea’ ez da neke
· No es difícil
Bertzela mintzatzen zaren bitartean’ infernuko bide zabala daramazu, eta azken
finean egiteko handitan izanen zara
· Te verás en grandes apuros
Bertzen buruko bartzak ikusten’ baino bere buruko zorririk ez
· La mota en el ojo ejeno, y la viga en el propio
Bertzen buztan beti ibiltzea’ ezta egoki
· Ir pisando los talones de otros, siguiéndoles en todo...: gregarismo
Bertzen buztanaz uli haizatzaile batzu
· Que gustan de hacerse sacar por otros las castañas del fuego
Bertzen buztanez euliak kasa
· Encargar a otro el cometido que nos resulta gravoso
Bertzen hutsen ondotik dabilana’ ez da bera hutsik-gabea
· Quien anda reparando en los defectos del prójimo
Bertzen isatsakin euliek kendu... Guk utsegin duguna’ bertzek zuzentzea nai...
· Querer que nos saque otro las castañas del fuego
Bertzen meneko izaitea’ ontsa izanaren biharamuna omen da...
· Gran desdicha la pérdida de la libertad
Bertzenaz egiten zen baino lehen jeiki zen egun hartan
· Más temprano que de ordinario; que otras veces
Bertzenaz jabetzeko’ dohainaz aberats dire agotak
· Muy hábiles en apoderarse de lo ajeno
Bertzendako apez’ ta gerendako eskolaba ez Besteri erakusten’ eta gerok ez jakin zer
nola egin
· Consejos vendo y para mí no tengo
Bertzentzat izan da guzia; ni’ ahoan kurutze utzi naute
· Me han dejado in albis; con un palmo de narices
Bertzentzat nahi baduzu otoitz egin’ hori zure ikustekoa duzu; ordean, nik eztut nahi
zorrik nihorekin
· Eso, tú lo has de decidir...; allá tú; eso es cosa tuya
Bertzeren agerrian, jendek ikusten dutela, gaizki bizi direnak
· A la vista del prójimo
Bertzeren bartzak ikusten’ eta bere zorriak ez
· Ver la mota del ojo ajeno y no la viga del propio
Bertzeren bil-ondoan mahats hondarr-mondarren bila dabilana
· En busca de los residuos
Bertzeren diruaz duenak etxea berritzen’ etxe zaharra eta berria ditu bahitzen
· N.B. Bahituhipotecar
Bertzeren emaztearekin ez kutsa!
 · No adulterar!
Bertzeren itzalak itzaliz’ bakea izan dezagun!
· Disimulando los defectos ajenos
Bertzeren mahaira maiz biltzen denak’ ba dirudi alferkeriari emana dela
· Quien es muy asiduo a la mesa ajena
Bertzeren mihiak’ ezin eduki ditzaketzu
· No las puedes contener o frenar
Bertzerena bereturik’ hiru gazte eraman dituzte itzalera
· Por haber estafado
Bertzerena den larrutik’ uhal lodiak hartzen ohi
· De cuero ajeno, largas correas
Bertzeri ez laguntzea’ bat-bederak bere kaltetan egiten du
· Lo hace en su propio daño
Bertzerik da ereilea, eta bertzerik biltzailea
· Uno es el que siembra y otro el que siega
Bertzerik edozein gauza manatzen agintzen diezadazun’ zure meneko!
· Me tendrás a tu disposición
Bertzerik egin ez bagineza ere’ ... aski egin bide ginezake
· Ya haríamos de seguro bastante con ello
Bertzerik ezpadezat ere’ haren soinekoa hunkitzea baizik’ osagarria osasuna duket
· Aunque sólo logre tocar su vestido
Bertzerik kolkoan uste genugun zabilela apez ori
· Con segundas intenciones
Bertzerik ere ikusiko dugu!
· Y lo que nos falta ver todavía!
Berueta-aldera artu du buru-beorrak lau-gainka; ta mutil-taldeak, begiz galtzeke’
atze ta saiets darraio
· Se dirige hacia B. galopando la yegua capitana
Berueta-aldera artu du buru-beorrak lau-gainka; ta mutil-taldeak, begiz galtzeke’
atze ta saiets darraio
· Sin perderla de vista
Berueta-aldera artu du buru-beorrak lau-gainka; ta mutil-taldeak, begiz galtzeke’
atze ta saiets darraio
· Le siguen por detrás y por los costados
Berueteko Txortxik urratu du marka
· Ha batido el record
Beruna baino beratzago aiz
· Flojo, poco resistente
Berunezko lotkiak suntsitu-ondoan’ ez da hortan gelditu ximixtaren lana: barnetik
barnera elgar adiarazteko hariak erre ditu, batzu ala bertze
· No se ha limitado a fundir los plomos
Berunezko lotkiak suntsitu-ondoan’ ez da hortan gelditu ximixtaren lana...: barnetik
barnera elgar adirazteko hariak erre ditu, batzu ala bertze
· Los hilos del teléfono interior
Besabetean uraren aldeara igari egin-beste ez eukan legorrera ateratzeko
· No tenía más que nadar en dirección de la corriente
Besaburu ona daukan pelotaria’ aurrelari ona izaten da
 · Que tiene buena bolea
Besaburuetan geiegi duena’ gerrian eta eskuturretan bear luke jaka orrek
· Tener de sobra; lo que le sobra de ancho en los hombros
Besaburuetan geiegi duena’ gerrian eta eskuturretan bear luke jaka orrek
· Hombros
Besagain baten bidean...; besagain bat arriren bidean... L; arrikada bat bide.G
· A un tiro de piedra
Besagain ona dauka, begia berriz zorrotza. Pelotariak
· Tiene ojo certero; magnífica puntería
Besagain ona dauka, begia berriz zorrotza. Pelotariak
· Pega bien a la bolea
Besa-gainetan’ bi ega agiri ditu
· Se le ven dos alas
Besakada bat sekula-bedar itxi eutsan alboan
· Una brazada de trébol
Besa-lotua zan beia
· Era encogida de brazos
Besa-lotua zan beia, ta irripa pixka bat ere bai bideak’ eta... erori egin zan. Beso
motelak zitun
· De patas delanteras débiles
Besapean artu-izuz eta zaindu, Euskera euren guraso dabeen zazpi seme galantok!
· Amparar, proteger
Besarka lotu zitzaion
· Se le abrazó; le echó los brazos encima
Besarkada-dantzea ugari ei-zan erromeri orretan
· Baile agarrado
Besatara bat lore zekarren etxera’ begi-sudurren pozgarri
· Halago de la vista y del olfato
Besazearka’ gitxik irabaziko deutso
· A cortadas o rasas en el juego de la pelota
Besegutea ona ezpadabe’ negu baltza ikusteko dira gure arrantzaleak
· Les aguarda un invierno difícil
Besigutan inarduela’ bat-batean aize gogorra agertu zan, eta itxaski erakusmenekoa
atara eban
· Surgió una imponente marejada
Beso ausiaz bear egiten dau orrek
· Trabaja a destiempo
Beso bata batera, bestea bestera ta burua bere aldera erorten zaio... gorputz ilari
· Se le caen los miembros cada uno por su lado
Beso biak’ buruaz goiti altxatu bear ditu
· Por encima de la cabeza
Beso biak zabaldu zituan dan ginoan’ eta aua zabalen zabal eginda’ deadar aaaundi
bat egieban
· Y abriendo desmesuradamente la boca
Beso biak zabaldu zituan dan ginoan’ eta aua zabalen zabal eginda’ deadar aaundi
bat egieban
· Abrió los brazos a todo su ancho
Beso biak zabalik’ zure bila gatoz
· Con los brazos abiertos
Beso bitatik elduta eraman bear izan zuten alkatea etxera
· Cogido de los dos brazos
Beso biurrez du joerarik onena. Enbil pelotariak
· Es como hace su más lucido juego
Beso biurrez du joerarik onena. Enbil pelotariak
· Pegando del revés
Beso fineko pilotari poilita, Lohigorri... Ba du horrek pilotari handiaren gaia...
Begira, ordea, gantza nagusitzeari, Manex!
· Pero cuidado con engordar!
Beso fineko pilotari poilita, Lohigorri... Ba du horrek pilotari handiaren gaia...
Begira, ordea, gantza naguzitzeari, Manex!
· Madera de gran pelotari
Beso jausien oporra
· Huelga de brazos caídos
Beso laburra du
· No se extiende a tanto su poder
Beso luzeak dituen gizona da
· Muy poderoso o influyente
Beso motzetan etortzen dira
· Con los brazos descubiertos, remangados
Beso motzetan ez sartu elizara!
· Con los brazos descubiertos
Besoa elbarriduna da
· Tullido del brazo
Besoa jaso bezain laster’ oinaze aundi batek artuta gogortu zitzaion
· Presa de un gran dolor
Besoa luze bezain’ zorrotz du begia, Jainkoak
· Tan perspicaz la vista como largo el alcance de su brazo
Besoa sartuta’ onen anparoan joaten nintzan elizara
· Tomando a ésta del brazo; con ésta de bracete
Besoa txingurritzeraino ekin zidan. Ezeren indarrik gabe utzi ninun
· Sacudir violentamente
Besoa txingurritzeraino ekin zidan. Ezeren indarrik gabe utzi ninun
· Me dejó baldada
Besoak ez du zeri eldu’ ta itsasoan tinka ezin
· No tiene de dónde asir
Besoak zabal emen gagoz zeuen begira’ laztan egiteko
· Os aguardamos con los brazos abiertos
Besoak zabal emen gagoz zeuen begira’ laztan egiteko
· Para daros un abrazo
Besoak zabaldu eta belaun gorrien gainean jartzen naitzazu, Jaun aundia! pozezko
negarrez aurrean
· Me postro de hinojos ante ti
Besoak zabaldu ta belaun gorrien gainean jarri naitzazu, Jaun aundia!
· Postrado de hinojos
Besoak zabaldu ta zure begira dago Jauna
· Te espera
Besoak zabalik eta esker andiakaz artuko leuke trukada ori
· Con los brazos abiertos
Besoak zabalik eta esker andiakaz artuko leuke trukada ori
· Muy agradecido
Besoaldi bat lizarr-arba dute sutara, gaztainak erretzeko
· Una brazada de ramas de fresno
Besoan darabilen arratzetik dator izen ori
· Del tambor que lleva al brazo
Besoan min dut, jauna; ezin goititu dut, lagunduz abetzen dut
· Lo levanto con el apoyo del otro brazo
Besoen beteko mutikoa
· Un chico guapísimo
Besoen beteko mutikoa
· Chicarrón ancho y hermoso
Besoetako indar guziak il zaiozka
· Perder todas las fuerzas
Besoetakoei erakustera beartuta daudela, esan oi diete abadeak besoetako gurasoei,
bataio-ondoren
· A los padrinos
Besoetakoei erakustera beartuta daudela, esan oi diete abadeak besoetako gurasoei,
bataio-ondoren
· Instruir a los ahijados
Besogainka bihia alea alderdi guzietara botatzen hasi zen
· Sembrar al voleo con fuerza en todas direcciones
Besoko ederra eman zidan orduan! Ori esan niolako. Gaur’ aundiagoa artuko nuke!
· Menudo codazo que me dio...!
Besoko grano oek’ zerorrek gaixtotzen dituzu, atzamarka
· Se te enconan o irritan por tu culpa
Besoko latza artu det
· Me ha dado un golpe en el brazo
Besondo ta kaltzarpetik oratu batak besteai’ ta noz jausiko-lez etozan, arnasarik ezin-
artuta, itto-bearrean
· Teniéndose apenas en pie
Besondotik artuta atara eban
· Cogiéndolo del brazo; de la parte superior del brazo
Beso-ordeakin ibiltzen ginan garai artan eskolan
· Con bocamangas de resguardo
Besotakoa’ au du
· Esta es su ahijada
Besotzara
· Cesta
Beso-zaina nekatu zitzaidan, bai!
· Resentirse el brazo, por el esfuerzo
Besoz-beso ibilten dira aiztatxo biak
· De bracete
Besoz-beso pasaiatzen ziren bi andre gazte, loretegi eder batean
· Se paseaban de bracete
Besta hau begiratuko duzue urtetik urtera, ondokoen-ondoko
· De generación en generación
Besta horiek’ untsa dira egunazko: ilun-arte ez dea aski denbora, jostatzeko?
· Hasta el oscurecer
Besta horiek’ untsa dira egunazko; ilun-arte ez dea aski denbora, jostatzeko?
· Para tenerlas de día
Besta-Berri zahar arratsean
· Octava de Corpus
Besta-biharamunean’ askok maiz burua handi. Logale
· Aparecían soñolientos
Bestaren usaiak zabalduta daude, ta pozez eraginda gaude
· Poseídos de júbilo
Bestaren usaiak zabalduta daude ta pozez eraginda gaude errian
· Se percibe ya un ambiente de fiesta
Beste adiskidetasun orreik’ zital-ikutua baino eztira; eztabe bape onik ekarten
· No son sino ponzoña
Beste aiek agertu ezpaziran’ kentzen dizkat gizon orri berrogei ta amar eguneko
eltzekaia jateko gogoak!
· Le quito las ganas de comer para un mes y medio
Beste aien ondoan’ asko baino asko nabaitzen dira gureak, biotzagatik
· Se destacan mucho los superan en valor
Beste ainbeste egin oi dabe eroso bizi-zaleak
· Amigos de la comodidad
Beste ainbeste esaten dau S. Prantzisko Sales-koak
· Lo mismo dice o enseña
Beste ainbeste opa dizut
· Igualmente! Lo mismo te deseo
Beste ainbesteka egin ditzakezu zere kontuak
· Calcular el doble; multiplicar por dos
Beste aitagure bat’ ume egiteko dagon beiak txekorra ez baino txala izateko
· Para que dé a luz ternera y no ternero
Beste aitzakirik etzaio arkitzen: diru gutxiren jabea
· Ser flaco de bolsillo
Beste alde askotara ere’ saiatzen da jaun ori gure euskara bizkortzen
· De muchos otros modos
Beste alde batzuetan’ erderara jokatzen dabe’ ataritik aurrerako gauzetan. Eibarr-
en’ beti euskeraz
· Para todo lo de puertas afuera; lo extra-familiar
Beste alde’ guti dira komunio gaistoen orrenbat berri dutenak
· Por otra parte; además
Beste aldeko guzti-guztiok itxi doguz lepoak ondo berotuko auteskundeetan
· Bien zurrados; derrotados en las elecciones
Beste aldekoak bidean arrapatzen bazuten’ gorriak ikusteko zegoan
· Muy mal lo iba a pasar
Beste aldera jiratu zan Patxi’ bizkarra jasoaz
 · Encogiéndose de hombros
Beste aldera mintzatzen dira nik dakidan batzuk
· No dicen lo mismo que tú; disienten
Beste alderako konturik esaten bazion’ ark ez jaso, -egiten zuun: ez beretzat artu
· Si se le hablaba en sentido contrario a su parecer
Beste alderako konturik esaten bazion’ ark ez jaso, -egiten zuun: ez beretzat artu
· No darse por aludido; hacerse el desentendido
Beste aldera-xamar dagola irudi badu ere’ Santa Teresa erara dago Donibane
Gurutzeko-rekin
· Aunque parezca discrepar bastante
Beste aldera-xamar dagola irudi badu ere’ Santa Teresa erara dago Donibane
Gurutzeko-rekin
· Está de acuerdo con S. Juan de la Cruz
Beste alderaxeago egiten zuten emen’ kanta orren doinua
· La tonada era aquí algo diferente
Beste alderdi danak itxita Iparr-aldera orratza jausten dan-legez
· Como la aguja de la brújula se dirige hacia el Norte
Beste alderdira jar zagun maindirea
· Volvámosla del otro lado
Beste alderdira jarrita, aditu zuun
· En sentido contrario
Beste alderdira jira dezagun gure aragi-zatia, berotu on bat emanaz’ esne-kolorea
kentzeko
· Darle media vuelta
Beste alderdira jira dezagun gure aragi-zatia, berotu on bat emanaz’ esne-kolorea
kentzeko
· Darle una buena pasada al fuego
Beste alderdirik eztaukagu eztegu...
· No nos queda otra solución, otro recurso, otra salida
Beste alderditik ezpazan grazirik’ grano bat geldituko etziran bizirik
· del otro mundo; del cielo
Beste aldi batean’ zeago aditzera emango dizuet. Ugariago
· Os lo explicaré más detalladamente
Beste aldian, adiskidea, obeki ernatu begiak!
· Ten más cuidado! Anda más despierto!
Beste aldietan bezala beartu zuen emakume galgarriak; baina Jose, osotoro izuturik’
igesi irten zan
· Le instó; le hizo mucho empeño por persuadirlo, requerirlo
Beste alegin guztiak eta galdara zulatuan ura botatea... or ainbaten dozak
· Vienen a ser igual
Beste alegin guztiak eta galdara zulatuan ura botatea... or ainbaten dozak
· Carabina de Ambrosio
Beste apustu askotara ere’ zaleak dira Gipuzkoa-tarrak
· Son aficionados a
Beste arek esaten omen zuuna: Iru alkondara ditut: bat’ xirkun-xarkun inarkine;
bigarrena’ laster erosiko dedan berrie; irugarrena’ Lakuntzan dan azie...
· Como decía el otro
Beste arek esaten omen zuuna: Iru alkondara ditut: bat’ xirkun-xarkun inarkine;
bigarrena’ laster erosiko dedan berrie; irugarrena’ Lakuntzan dan azie...
· Lleno de remiendos ??
Beste aren burua ere’ etzegon lotan
· Seguía cavilando
Beste ari bati eldu daiogun
· Pasemos a otro tema
Beste artubide askorekin batean’ berrogei ta zortzi erri bere-bereak zituzten
· Eran de su exclusiva propiedad
Beste artubide askorekin batean’ berrogei ta zortzi erri bere-bereak zituzten
· Junto con otros derechos o créditos
Beste artzai asko’ lapurrak dira; baino ni’ benazko artzaia izango nazue, bizia
artzankoan galdu-arteraino
· Seré verdadero pastor
Beste as-aldi bat eman bearko diot zure sotana-barren orri
· Dar otra acometida al trabajo de compostura interrumpido
Beste asko eta asko izen barrunen artzen dituen izena
· Que encierra en sí otros muchísimos nombres
Beste asko-be ba dabiz abia-ginan eskontza-bidean; ogia karutu-arren’ ez dauko inok
atzerarik
· Preparando su nido... preparativos de boda
Beste asko-be ba dabiz abia-ginan ezkontza-bidean; ogia karutu-arren’ ez dauko inok
atzerarik
· Nadie se acobarda por la carestía
Beste asko ere bai’ ta zu ere txanpon-zale xamarra ote-zeran nago
· Sospecho que eres aficionadillo al dinero
Beste asko-legez’ ezirudian atarako sortua
· No parecía tener vocación para ello
Beste askoren artean’ Peru-Odolki zetorren aizkolariaren aurretik, besoai eraginaz,
itza, pitsa ta kertenkeria zeriola
· Agitando los brazos
Beste askoren artean’ Peru-Odolki zetorren aizkolariaren aurretik’ besoai eraginaz,
itza, pitsa ta kertenkeria zeriola
· Haciendo el fanfarrón y el gamberro
Beste askoren modukoa ori ere...! Inori zurrupatu-artean’ ondo itzegin; eta gero’
atzetik farra!
· Si te he visto, no me acuerdo
Beste askoren modukoa ori ere...! Inori zurrupatu-artean’ ondo itzegin; eta gero’
atzetik farra!
· Buenas palabras
Beste askoren modukoa ori ere...! Inori zurrupatu-artean’ ondo itzegin; eta gero’
atzetik farra!
· Hasta aprovecharse del prójimo
Beste askori-alagina gogortasun erakutsi ezteutsu; bearbada’ zu baizen bekatu
gitxiagoren jaubeak galduten dituz
· Reos de menos pecados que tú
Beste askori-alagina gogortasun erakutsi ezteutsu; bearbada’ zu baizen bekatu
 gitxiagoren jaubeak galduten dituz... Jangoikoak.
· No se ha mostrado tan duro contigo como con otros muchos
Beste askotan’ oso zan ixiltzen erlejua, edo uste-gabean gelditzen
· Se paraba de repente, de pronto
Beste askotan’ oso zan ixiltzen erlejua, edo uste-gabean gelditzen
· Enmudecía por completo
Beste aste batzuk igaro ziran, ezer asko aurreratu-gabe’ baino beti bi anaien irteera
mingainetan zutela
· Sin adelantar gran cosa
Beste aste batzuk igaro ziran, ezer asko aurreratu-gabe’ baino beti bi anaien irteera
mingainetan zutela
· Mencionando la cosa continuamente
Beste auzo-erreinuakin joanean jarri bear omen zuan Espaini triste ta erkitu ura
· Ponerla a compás con...; a tono con
Beste azi batzuk’ laster erne ziran, lurrak mamirik etzulako
· Porque la tierra no tenía hondura
Beste balankariak’ iztarpe ta pirrikan asteke egin du uko
· Ha abandonado la prueba, aun antes de poder exhibir otras habilidades
Beste basarri ori alderago neukan-da, ara joan nintzan etxera-bearrean
· Como lo tenía más cerca
Beste basetxe bi egozan, alkarren urre samar
· Bastante próximos uno a otro
Beste bat aitatzen digu; ez ordea ain oso bere gauzai utzi naiekoa
· Persona deseosa de desprenderse hasta ese punto de todo lo suyo
Beste bat jarri bearko, orren lekuan... -Errezago esaten dek, sortzea baino!
· Con decir, no adelantamos nada...; hacer es lo que importa
Beste bat zinala begitandu jata... zait
· Se me ha figurado que
Beste batean’ ... ba dakizue: itxi bakean uleari!
· No toméis el pelo...!
Beste batean’ airean txit goi zijoala ikusi zuten, begiz galtzeraino
· Hasta perderse de vista
Beste batean erregek esan emen-zion: Beida, nere alabak’ gauero oinetakoak urratzen
zetuk: nun urratzen ditun igarri bear diok...
· Rompe o destroza el calzado
Beste batean igual erakutsiko naiz...’ eta ordun ordainduko didazu gainerakoa
· En otra ocasión
Beste batean igual erakutsiko naiz...’ eta orduun ordainduko didazu gainerakoa
· Me acercaré por aquí, a lo mejor
Beste batean izketa au berrituko degu
· Volveremos sobre el tema
Beste batean joateko ere pozak gelditu ginan
· Con ganas de volver
Beste bategaz ezkontzeko aurreratua badabil mutila’ zeri daukazu zer negar egin?...
Begiak itxi’ ta aurrera!
· Si lleva adelantado el asunto de su casamiento
Beste batek aurrea artu ez eion bildurrez’ etzan ibili aiko-maikoetan: aida baten
 iragarri eutsan bere guramena Eladiren aittari
· No anduvo corto ni perezoso; no se detuvo en vacilaciones, en titubeos
Beste batek egin dezala lan ori. Nik ba daukat aski egitekorik’ erri geienak eskatzen
didanarekin
· Yo ya tengo bastante quehacer con
Beste baten bizkarrera bota bear nobere errua!
· Siempre cargando la culpa a otro...!
Beste baten eztinot, baina... gaur ez! Alperrik esango deustazuz esan-alak: gaur
neureagaz urten bear dot
· Ya puedes decir todo lo que quieras
Beste batera arte!
· Hasta la próxima!
Beste batera artean, adiskidea!
· Hasta la próxima!
Beste bati egin deutzan gatx andien parka eskatutera doana’ lotsaz baterik eldu oi-da
· A pedirle perdón de
Beste batzuek’ geiago ziran indarrean da jo aundiz; baina obeak etziran asko’ buruz
eta jakinduriz. Txapasta pelotaria baino
· Le superaban en fuerza y pegada
Beste batzuen usteari ezetariko gogo txarrik erakutsi-barik
· Sin mostrar prevención o prejuicio alguno contra
Beste batzuetan’ gorrotoak su emoten deutsa gaiski esateari ta entzuteari
· Su incentivo en el odio
Beste batzuk’ Frantziara eramaten zituzten sekula betiko
· Para no volver jamás
Beste batzuk’ konfesetan dira; baina zelan? Ganora-baga, zer egiten daben jakin-
baga; erdi-kokoturik, eta itxusmustuan
· Como alelados
Beste batzuk’ konfesetan dira; baina zelan? Ganora-baga, zer egiten daben jakin-
baga, erdi-kokoturik, eta itxusmustuan
· De cualquier manera
Beste bei baten dineko, nola ornitu?
· Por dónde procurarse dinero bastante para comprar otra vaca?
Beste bein’ abereak’ jateko-barik egozan
· Sin pienso
Beste bein’ abereak’ jateko-barik egozan
· En otra ocasión
Beste bein burura baiatortzue orralango errifarik
· Si otra vez
Beste bein burura baiatortzue orralango errifarik
· Ocurrírseles
Beste bein’ eguen goizerako bialdu!
· Otra vez, mandadlos para el jueves
Beste bein esanda daukodan lez’ gauza txikienetan oituak’ gauza andiei buru emoteko
erreztasuna atera leike, lezake
· Como he dicho otras veces
Beste bein esanda daukodan lez’ gauza txikienetan oituak’ gauza andiei buru emoteko
 erreztasuna atera leike, lezake
· Para salir victorioso en las cosas grandes
Beste bein esaten badozu’ burutik beera emongo dautzut. Narrua berotuko dautzut
· Te voy a escarmentar
Beste bein’ Jaunaren argitasun bat izan zuen apezak
· En otra ocasión
Beste bein’ luzatuko dot geitxuago neure eskutitza; oingoagaitik parkatu!
· En otra ocasión me extenderé más
Beste bein ori egiten badidate’ joan egingo naiz
· Si me lo vuelven a hacer
Beste bein’ semeagaz etorri zan
· En otra ocasión
Beste bein-bere jausiko da ura itoginatik’ euriari badinotso
· Si llueve
Beste bein-bere jausiko da ura itoginatik’ euriari badinotso
· Volverá a caer de la gotera
Beste bekatari askorentzat’ neurri ugariagoa izan da. Luzaroago itxedon zate
· Se les ha aplicado una medida más amplia; han dispuesto de más tiempo
Beste bekatuaren zorra’ etzegoan oraindik osoro ondua
· Aún no estaba del todo saldada la deuda
Beste bekatuekin’ zearretara ta albokerara bezela ofenditzen da Jangoikoa; ez artez-
artez
· Se ofende a Dios de un modo indirecto
Beste beredin atso ta atso erezi legez...; beste beredin ume ta ume erezi legez
· Como muchos otros chicos y grandes
Beste beredin atso ta atso erezi legez...; beste beredin ume ta ume erezi legez... Zar eta
gazte, txiki ta andi
· Como muchas otras viejas y jóvenes; viejas y no viejas
Beste berri bat ere ba degu’ esateko modukoa
· Digno de mención; interesante
Beste berri latz batek bere onetatik atera zun
· Le hizo perder los estribos
Beste berriz orrelakorik gertau ez dakigun
· Otra vez
Beste bertsolari orren aldera jo dezuenak’ barkatu zaidazutela...!
· Los que habéis votado a favor de...; los que estuvisteis de parte de
Beste bertso-liburu bat ateratzeko... ari zait
· Me está insistiendo que
Beste betarik ezpadezu’ edolarik zure eskuetako bearra egiten dezun artean egizu
esamin ori
· Si no tienes otro momento disponible
Beste bi mutil ere ba zebiltzan, Gema-rekin ezkongaietan asi-naiean
· Deseosos de entrar en relaciones con Gema
Beste bi urtez’ inora-gabe egon zan
· Sin destino
Beste bide askoz iritsi diteke, bekatu oen barkazioa
· Por muchos otros medios
Beste bide bat eman nai izan eutsan, neskeagaz erabilan autuari
· Dar otro sesgo o giro a la conversación
Beste bide bat ere ba da aruntzaxeago.- Beste gauzarik eztakigu!
· Vaya una noticia! Como si no lo supiéramos!
Beste biderik ezpadago’ artu egizuz nire ondasun guztiak!
· Si no queda otro recurso
Beste bidetik atzera eta aurrera ibili zan
· A la ida y a la vuelta anduvo por otro camino
Beste bost edo sei-bat urtean’ lanak emango dituzte zuen mutil oiek
· Van a dar quehacer
Beste buelta bat egitea obeko dezu, zerkausira
· Más valdrá que vayas de nuevo a... N.B. Zerkausi, no Zerkauzi- nombre de un lugar de
Tolosa, convertido luego en nombre de la calle próxima al lugar
Beste burubideren bat artu bearko degu...- -Zer burubide gero?
· Cambiar de rumbo, de método de vida
Beste burubideren bat artu bearko degu... -Zer burubide gero?
· Pero cuál?
Beste danak alperrik dabiltza: zuk dadukazu nere zarrailaren giltza
· Tú eres el único dueño de mi corazón
Beste danak baino geiago naiz mendiko gauzetan; ta ezta arrotasuna; egia baizik: aiek
eztaude ni ainan oituak
· Les puedo a todos; les aventajo a todos
Beste danak baino geiago naiz mendiko gauzetan; ta ezta arrotasuna, egia baizik: aiek
eztaude ni ainan oituak
· No están tan habituados como yo
Beste danak’ gaizto jo, geu bakarrik ontzat: auxe da gozamena, gutar askorentzat
· Tenerlos por malos
Beste danen artean’ Zu zinan poz-ena, ordu artan
· Más dichosa o contenta que nadie
Beste danok’ konforme ginan... -Bai! au ezpala
· Este fue el hueso; el tropiezo al acuerdo
Beste dantza guzien gainekoa irizten zion zortzikoari
· Lo juzgaban superior a los demás
Beste diru orretan’ eztu inortxok zer ikusirikan
· A nadie en absoluto le importa eso
Beste edozein aldetara, dan-legez dala, gauza txarrik egin dozu?
· En la forma que sea
Beste edozein erritan eginak izan balira bertso oek’ oraingoz eman zien guziak
mundu osoari jira
· Para estas fechas
Beste edozein gatx iragotera leenago etorten dira gizonak’ iltera baino
· Antes se avienen a... que a morir
Beste edozein gauza ark egitea asko zen gure zorren alde
· Bastaba para saldar
Beste edozeinen din azalduko du mutilak bere lana
· Presentará una tarea tan buena como el mejor
Beste eginkizunik ez dakar
 · No trae otro programa de acción
Beste egitekorik etzuenak’ bere etxeari su eman omen zion
· No hay idea mala que no se le ocurra al ocioso
Beste egitekorik etzunak’ eskaratzea landu emen zun
· La ociosidad es muy mala consejera
Beste egitekorik ezpalizu bezela, zer jaten dezun kontu artzen dagokizula gixaxo orri
uste dezu Jaungoikoa?
· Como si no tuviese otra cosa que hacer
Beste egun baten aratuko dodaz Markinako zokondoak; gaur’ Ondarroako barri
jakin nai neuke
· Otro día visitaremos los rincones de
Beste egun batez, bazkal-ondo batean, izketan ari-ari zirala’ sagardoa etorri zan itz-
bidera
· Recayó la conversación sobre la sidra
Beste egunetan’ ordu onetako beti agertuten jaku... Nun ete dabil gaur? Ezer egin ete
jako? Ba dakit urrean zek atzeratu daben
· Ya me figuro
Beste egunetan’ ordu onetako beti agertuten jaku... Nun ete dabil gaur? Ezer egin ete
jako? Ba dakit urrean zek atzeratu daben
· Le habrá pasado algo?
Beste egunik ekusiko luke gure poesiak’ alako bertsoetara oituko balira euskaldunak
· Otra sería la suerte de nuestra poesía
Beste ekatx gogor bat artu eben’ arik aste-bete-garrenean; gero’ zeru garbidun’
eguraldi onakaz jarraitu eben Veracruz-eragino
· Sufrieron o pasaron otra fuerte tormenta
Beste emakume batzuek’ mantelinatik mantelinara, bearbada sorbaldaz aldarerontz’
hipui kontatzen egongo dira
· De espaldas al altar
Beste erremediorik ez daukanean’ nora-ezean, il edo biziko botikakoa emoten jako
gaixoari, esan oi danez, azkenengo azkenengo
· Como último recurso
Beste erremediorik ez daukanean’ nora-ezean, il edo biziko botikakoa emoten jako
gaixoari, esan oi danez, azkenengo azkenengo
· Medicina de vida o muerte
Beste erri andi baterako izan balitz’ beste gauzarik gertako zan; baina baserrian,
basartean
· Otra cosa habría ocurrido si
Beste erri askotan bezela’ emen ere guztizko eliz-puntzioa egin genduan agorraren 8-
an
· Una función solemnísima
Beste erri baten ezta egongo emen-beste zer-esan’ gauza guztiakaittik
· Tanto cotilleo o comadreo como aquí
Beste erri batera etorri bear genduela, nere aita setaz leiatu’ eta arratsalde-berandua
zalarik’ bideari eman gintzaizkan
· Aunque era ya muy atardecido
Beste erri batera etorri bear genduela, nere aita setaz leiatu’ eta arratsalde-berandua
zalarik’ bideari eman gintzaizkan
 · Obstinarse con empeño
Beste erri batzuetara joateko ardureak kinatuten genduzan... eta ezin egon luzaroago!
· Nos azuzaba la preocupación de
Beste erriak, arrezkero’ or ibili dira’ aizeak darabiltzan edur-matasak legez, nora
jausi eztakiela
· Como los copos que agita el viento
Beste errialde guztien atzera doaz orreek’ arazorik geienetan; astakerietan’
aurrenengo lerroan
· Van a la zaga de
Beste errialde guztien atzera doaz orreek’ arazorik geienetan; astakerietan’
aurrenengo lerroan
· En primera fila
Beste erri-aldeetatik ez-ta oindino gauza zuzenik
· No se sabe aún nada definitivo
Beste erririk gorrienak ere’ atzera gelditzen zaizkio
· Aun a los países más revolucionarios
Beste erririk gorrienak ere’ atzera gelditzen zaizkio
· Los ha dejado atrás
Beste esnerik ez al daukazue geroko? Auba bustitzeko dina ere ezpaitago!... Plisti-
paltsta mingaina ibiltzeko laina
· No hay ni para un sorbo
Beste esnerik ez al daukazue geroko? Auba bustitzeko dina ere ezpaitago!... Plisti-
plasta mingaina ibiltzeko laina
· Un residuo insignificante
Beste etsai oetatik ere gorde bear da burua
· Hay que preservarse también de
Beste etxe-kalte oiek zer esango diote?
· Esos otros perdularios
Beste euskaldun-usaineko gauza esatekorik’ eztot ikusi
· Cosa particular..., digna de mención
Beste euskaldun-usaineko gauza esatekorik’ eztot ikusi
· De sabor o carácter vasco
Beste ezbear negargarri bat ba zuten euskaldunak garai artan: ixkanbila ta burruka
baten’ elkar galdu-bearrean
· En lucha a muerte
Beste ezbear negargarri bat ba zuten euskaldunak garai artan: ixkanbila ta burruka
baten’ elkar galdu-bearrean
· En lucha encarnizada
Beste ezer egitekorik-gabe noa
· Sin otro objeto que ése
Beste ezeri jaramon-barik’ buru-ta-biotz arlotu zirean lagun biak euren autuan
· Se enfrascaron de lleno en su tema de conversación
Beste ezertan asterako’ au esan nai dizut
· Antes que nada
Beste ezetarako gauza ezpadira-be’ euren alegintxoa egin-barik eztira geldituko
· No quedarán sin contribuir con su pequeño esfuerzo
Beste ezkontza bat iragarri dau sorgin orrek... Luzeenaz’ datorren igandean joango
 dira lenengo deiak
· A más tardar
Beste ezkontza bat iragarri dau sorgin orrek... Luzeenaz’ datorren igandean joango
dira lenengo deiak
· Se leerán las primeras proclamas
Beste gai ori’ merkeagoa da; baina merkean galestia’ berak izango du
· Ya se verificará ahí aquello de lo barato es caro
Beste gainerako guziai’ puskaka eman die Jainkoak bere grazia; Maria-ri’ betetasun
guzi-guzia
· Fragmentariamente
Beste gainerako itzeri’ ez buru eman ere!
· Ni les prestes atención!
Beste gauetan’ bei oro buru-aundi, etzan eta arnasez egotan dira: eztituzu jaikiko’
ostiko jo-bagez
· Tumbadas y resoplando
Beste gauetan’ bei oro buru-aundi, etzan eta arnasez egoten dira: eztituzu jaikiko’
ostiko jo-bagez
· No se consigue levantarlas
Beste gauetan’ bei oro buru-aundi, etzan eta arnasez egoten dira: eztituzu jaikiko’
ostiko jo-bagez
· Pesadotas, como atontadas
Beste gauza adigarri askoren artean’ au arkituko dute
· Entre otras cosas interesantes
Beste gauza asko, Isaakek arteraino etziekizkienak, esan ziozkan
· Que ignoraba aún hasta entonces
Beste gauza askori begiratu bearra dauka
· Atender a otros quehaceres
Beste gauza askotan ondo gentozen; ontan ez
· Nos aveníamos, estábamos de acuerdo
Beste gauza bat dabil emen
· Aquí ocurre otra cosa
Beste gauza bat-be zabal dabil orreen artean
· Corre por ahí la noticia
Beste gauza bat ere kontatzen du’ ero-aldiak jotzean
· Cuando le da la venada
Beste gauza geiago ere’ ikusten dira orain esku-aldatuak, bidez edo bide-bage
· Cambiadas de dueño; enajenadas
Beste gauza geiago ere’ ikusten dira orain esku-aldatuak, bidez edo bide-bage
· Legítima o ilegítimamente
Beste gauzarik zan Patxi’ apaizaren etxean!
· Qué distinto era allí! Cuánto mejor le iba allí!
Beste gauzarik zan Patxi! apaizaren etxean!
· Era el reverso de la medalla... de lo que solía ser hasta entonces
Beste gauzatara gogoa emon-bagarik egoten naz
· Sin pensar en otra cosa
Beste gauzatxo bat ere ba dakar Itztegi andi ark’ ixilik uztekoa ez dana
· Que no se debe pasar en silencio...; digno de atención
Beste gauzatxu batek buru-austea emon deust
· Me ha dado en qué pensar
Beste gauzetara gogoak iges egiten badizu
· Distraerse la atención
Beste gauzikan ez nuen bear nere burua galtzeko!... Neska orri baietz esan
· Sólo faltaba eso para acabar de perderme
Beste gauzikan ez nuen bear nere burua galtzeko! Neskatxa au emaztetzat artu
· Es lo único que me faltaba para descalabrarme
Beste geiago eta geiago ere’ laster-asko salduko ziran
· Bien pronto se habrían vendido
Beste geiagorik ere bear du aziak’ ondore onik emango badu
· Necesitar algo más
Beste geiagorik ere bear du aziak’ ondore onik emango badu
· Para dar buen resultado
Beste geienak arnasarik artu ezinik dagozan artean’ gobernu orrek zorrik bapere
eztauko
· Mientras están apurados de deudas
Beste gizajoari arpegia sagar errea lez ipini eutseen; asko ziran ta... Ukabilka
· Magullarle la cara
Beste gizon gordin batzuek’ kolkotik beera izerdi beroa zariotela’ gogor ari ziran
segaz belar ezea ebakitzen
· Sudando el quilo; sudando la gota gorda
Beste gizon guziai, eragina, edo guzien andiena dalakoan dauka bere burua
· Se tiene por superior a todos los demás
Beste gizonik biurtu zan andik aurrera’ berak dionez
· Se transformó en otro hombre
Beste gizonik zala uste nuan, ori
· Le tenía por más hombre
Beste gizonik zinala uste nuen! Esker ederra ematen didazu! Ezagun da dirutu zerala!
· Vaya una manera de agradecer!
Beste gizonik zinala uste nuen! Esker ederra ematen didazu! Ezagun da dirutu zerala!
· Yo te creía más hombre!
Beste gizonik zinala uste nuen! Esker ederra ematen didazu! Ezagun da dirutu zerala!
· Cómo se conoce que has hecho unos cuartos!
Beste gozamen bat-bere ba dot emen’ urietako askok artuko leukena
· Que para sí quisieran
Beste gudari epel askok baino’ eurek euretara geiago al izaten dabe guda-gizon
aukerako areik
· Ellos a solas ellos solos
Beste gurdia ezpaineraino beterik’ abarrez estaltzen dute, goroitez ongi loturik
· Llenar hasta los bordes
Beste guziak’ atsaldeko-giten; eta nagusi-morroi biak oraindik lanean...: zerbait
ematen zuten
· Tomando su merienda
Beste guziak’ atsaldeko-giten; eta nagusi-morroi biak oraindik lanean..: zerbait
ematen zuten
· Hacían mal papel
Beste guziak baino bearrago dezu au
· Te es más necesario que
Beste guziak baino begi argiagoa zuan gai onetan
· Tenía mejor vista que
Beste guziak’ gainez dutenetik bota dute; alargun beartsu onek’ bere aulean’ zitunak
bota ditu: jateko zeuzkanak
· Echaron de lo que les sobra
Beste guziak menderatuta’ berak nai luke nagusi
· Pretende quedar por encima de todos
Beste guziak uts eman degizutenean ere’ berak lagun legizuke
· Aun cuando te falten o fallen todos los demás
Beste guzien artean’ pitxi eder batek begiak ziozkan argitu
· Una joya sobre todas le cautivó
Beste guztia utsera biurtuta-bere’ gizona beti guztian biziko da
· Reducirse a la nada
Beste guztia utsera biurtuta-bere’ gizona betiguztian biziko da
· Vivirá por siempre jamás
Beste guztiak alde egin’ eta an gelditzen dira bi guraso-aldiak, nobio-nobioakin
· Los dos matrimonios padres los futuros suegros
Beste guztiak baino urtenago jokatu eben
· Sobresalieron con mucho
Beste guztiak, bat kendu-barik gero!’ eztira euskaltzaleak
· Sin exceptuar uno solo
Beste guztiek ezkutauta egon ziren; aritoa ez ze beste danak. Onek’ ateari topetakoak
emoten eutsezan sendo: emon-da-emon
· Dale que dale
Beste guztien izenak’ Astarloaren aldean mailaz beerago azaltzen dira
· Quedan muy por debajo
Beste ia edozer-legez’ zapatak-bere, eskuz-barik makinaz egiten dira
· No a mano, sino mecánicamente
Beste inor baino lenago Jangoikoaren betiko adinean sortua dala dio Erromako
Elizak
· La primogénita de toda criatura...; la primera concebida en la mente eterna de Dios
Beste inori ezteutso loa gal-erazoko’ au ez jakinak
· No le quitará el sueño; no le perturbará el sosiego
Beste inork nai ezpadu’ ni jarriko naiz .-Ongi da erantzunik’ alki gelditu ginan
· Quedamos conformes
Beste inork-ezean’ neuk urtengo dot zure alde; ta bion artean egingo deutsagu aurre
· A falta de otro...; si no lo hace otro
Beste iturri bat ere ba dago, guztiz edate onekoa’ elizako jantzitokian
· Muy agradable de beber
Beste iturri bat ere gertuan dauka erriak’ iru txorrotatik ur garbia iori dariola
· Cerca del pueblo
Beste iturrira jo zak’ bai-ago egarri...
· Llama, si quieres, a otra puerta
Beste itxurarik artu du Donostiak! Ederra deitzen zaio... ta eztu izen au inon lapurtu!
· Bien merecido tiene el calificativo
Beste itxurarik artu du Donostiak! Ederra deitzen zaio... ta eztu izen au inon lapurtu!
· Cuánto ha mejorado su aspecto!
Beste itxurarik zuen beste arek!
· Muy diferente
Beste itzipae itzik-gabe’ barrura sartu zan gizona, leioa itxita
· Sin decir una palabra más
Beste ixipuren bat dabil or tartean!
· Hay algún misterio... o gato encerrado en ese asunto
Beste izate guztiak-legez’ neuk-bere neure gauzatxoai legea dautset
· Les tengo cariño a mis cosillas
Beste jantzi nasaiagoko bat egin bear izan eutsan
· Un vestido más holgado
Beste jatekorik eztenean’ tripota odolkia, buskantza ere hun duzu... Besterik denean
ere bai
· A falta de otra cosa que comer... Y aun no faltando
Beste jaun batzuek ere ba zeuden inguruan’ bainan ez nioten ezerren bostekorik
eman eta itzik egin
· No quise ir a estrecharles la mano
Beste jazoerak guztiak ixilean itxita’ au bakarrik irakurri deutsaguz
· Pasándolos en silencio; silenciándolos
Beste jende-giro arrotzetati’ ezin esan-beste berba artu ditu
· De otros pueblos o razas extrañas
Beste joera batzuk artzen ezpaditu opo-opotik zure bizimoduak’ errukarri ikusi bear
dezu laster zere burua
· Si no cambias radicalmente de conducta
Beste kaja batzuk ere ba daude an; baina kartoizko, moko-meeak
· De boca estrecha
Beste ke-adar asko ezereztu dira bidean
· Muchas otras humaradas se han disipado
Beste kopatxo bana, adiskidea?... ...Ba! anka baten gainean gaizki joaten dek’ eta
edan egingo diagu
· Una copa es poca cosa; venga otra, para guardar el equilibrio...!
Beste kristau anitz baino’ Jesusen alderago daude oiek
· Más próximos a
Beste lagun batzuek, nagusientsuen artean eginik’ Moisesen kontra jaiki ziran
· Entre los más principales o notables
Beste lagun biak-be’ alkarri isileko mandatuak emon eutsezan’ da eneutsen ezer
entzun
· Se hablaron en secreto
Beste lagun guztien artean-bere laster zabaldu zan’ guztizko burutsua zala neskatila
etorri-barria
· Pronto se hizo voz común
Beste lagun orrek’ auzi eman zion gure aitari
· Le puso pleito; reclamó contra él
Beste lagunak jolasera zijoazen garaian’ gela batean bildu danak’ eta batera ematen
zioten otoitzari
· Se daban a la oración en común
Beste lan danak aldebat utzita’ ortan jardun naiz atzo
· Desentendido de todo lo demás
Beste lan denak utzita’ itzegitera abiatu naiz
· Dejando a un lado todo lo demás; ex profeso
Beste lan-gabe etorria nak’ jarduteagatik irekin...
· He venido ex-profeso para... sin otro objeto
Beste lan-gabe ori esatera etorria naiz
· Ex profeso; sin otro objeto
Beste lanik etzekanak’ bere etxea barratu zuen
· La ociosidad, mala consejera
Beste lanik eztaukanarentzako’ poliki dago
· Para quien no tiene otra cosa que hacer; para distracción o entretenimiento
Beste larogei ta sei urtean ere bizitzeko papera egingo nuke nik!... bizi al banedi!
· Bien a gusto firmaría yo por que me diesen otros tantos años de vida
Beste lau apustuetan iru bereak ez dituenik ez du uste
· No duda de que saldrá vencedor en tres de las cuatro apuestas
Beste leku askotan-lez’ emen-be zer-esan andia dabil Asuero-gaitik
· Se comenta mucho; se habla mucho de
Beste leku orreitan’ biraua da puntuan bein
· A cada momento
Beste lekurik geienetan’ euskerearen lurrunik-bere artzen etzan, aldikada luzeetan
· No se percibía ni indicio de afecto por nuestra lengua
Beste lengo edaririk ez du bear Jaungoikoak’ asarrea galtzeko: beste au bai, nolabait
ere
· Para aplacar su enojo
Beste lengoan’ zagi eginik ekarri ziten...; guttienez’ bidean beten etxeratzen duk’
ardandegira dijen dijoan aldiro
· Suele volver a casa tambaleándose...; balanceándose
Beste lengoan’ zagi eginik ekarri ziten..; guttienez’ bidean beten etxeratzen duk’
ardandegira dijen dijoan aldiro
· En otra ocasión; otra vez
Beste lengoan’ zagi eginik ekarri ziten..; guttienez’ bidean beten etxeratzen duk’
ardandegira dijen dijoan aldiro
· Lo trajeron hecho una cuba
Beste liburu ori’ geroxeagoan ekarri bearko dizut; orain ezin det
· Algo más tarde
Beste lotsagaz ta gogogaz egoten dira jentilak euren eleiza paltsuetan’ gu geuretan
egoten garan baino!
· Con qué otro respeto y espíritu...!
Beste marra-mueta bat ere ezagutzen da’ bainan ez bide onekoa
· De mala ley; fraudulenta
Beste masti bat obea emango dizut trukean
· A cambio de tu viña
Beste metrorik ba al da etxean? -Ziztrinen bat izan bear du
· Alguno ya casi inservible
Beste mila duro ere ba neduzkan, nere nekeaz irabaziak, inori ere zor-gabeak. Aetara
ere ebaki ditu bideak mutil gaizto orrek
 · También ha logrado hacerse con ellos; apoderarse de ellos
Beste mila duro ere ba neduzkan, nere nekeaz irabaziak, inori ere zor-gabeak. Aetara
ere ebaki ditu bideak mutil gaizto orrek
· Enteramente míos; no debidos a nadie
Beste mingain-luzen batzuek’ ori esango ditek
· Algunos deslenguados o murmuradores. Las lenguas maldicientes
Beste moduz ibiliko litzake mundua’ gu agintari bagina
· Si mandáramos nosotros
Beste moduz itz-egin gero!... Emen gezurrak ez du balio!
· Aquí no vale mentir
Beste moduz itz-egin gero!... Emen gezurrak ez du balio!
· Haz el favor de mirar lo que dices!
Beste morroi ori’ Agustinen oso gogokoa zan
· Muy estimado de Agustín
Beste mota batzuekin’ aritzarekin, bat esateko’ naste erabili diteke zumarra
· Con el roble, por citar uno
Beste munduko ekuskizunik’ berak eztute sinisten
· No creen en la otra vida
Beste munduko kontuuk?... Ilak’ ankak otzak
· Los muertos no dicen nada...; no vuelven para decir lo que hay más allá. N.B. único
comentario escéptico escuchado por mí de labios vascos
Beste munduratzean’ ziur egon gintekez...: ez goakez erbeste ez-ezagunera; geure-
geure dogun arbaso-lurrera baino
· A la tierra propiamente nuestra
Beste munduti etorririko begitazino deungaren batzuk direala esango leukee; ez gure
jatorrikoak
· Unas diabólicas apariciones
Beste mundutik’ zu joateko mandatue etorri da. -Ez naizela etxean, esaiozue!... Ala
erantzun omen zuen atso zar zar batek...
· A nadie le gusta morir, por mucho que haya vivido ya
Beste musikak ziran ba... orain punttuun!
· Era muy otro cantar... No eran esas impresiones las que se tenían
Beste musikak ziran ba... orain punttuun!
· No hace aún mucho
Beste mutilek’ makila banaz darabilate auzoa
· Recorren todo el barrio
Beste negarbide askotan ere’ bera izan du lagun, eta estalpe
· Aflicciones, penas
Beste negarbide askotan ere’ bera izan du lagun, eta estalpe
· Amparo
Beste neskak, Laupeltzko atarin, ilargitan’ aren zai jarri emen-ziran
· A la luz de la luna
Beste neskame guztiik’ muturka asi emen-zitzaion: ea segurutxon ere, zinek jan bear
zon’ zorritzu arek egindako opile
· Empezaron a regañarla
Beste neskame guztiik’ muturka asi emen-zitzaion ea segurutxon ere, zinek jan zoon’
zorritzu arek egindako opile
 · Que a dónde iba a parar!... Que cómo se le ocurría pensar que?
Beste neurtzen errez da, aldamenetikan!
· Qué fácil es criticar al prójimo sin ponerse en su riesgo!
Beste nora joanik eztedanean sartu oi naiz ardandegietan
· Cuando no tengo otro sitio a donde ir
Beste ogei mila eta geiago’ urreneko basoan ilotzik geratu ziran
· En el bosque inmediato
Beste oial ori’ loi-orra dozu
· Se ensucia fácilmente
Beste oieri eskaintzen badiogute erbi ontatik’ abuan sartzeko dina ez degu izango
· No nos va a alcanzar ni para un diente
Beste oiloak’ egun biz-bat uzten zion mutilari arrautza
· Cada dos días; días alternos
Beste olango gauzak baterik bestera erabilteko bear ei da ontzi barri ori
· Para transportar
Beste ondorenik ere ekarri zuan Juan-Kruz-entzat gerrateak
· No fue esa la única consecuencia que tuvo para él
Beste onek’ aurrean jartzen dana jaten du
· Come de todo, tan conforme
Beste onek ausiko ditu guziak
· Este va a poder con todos
Beste onek ere errepe-azal polita zeukek... Esnabeiak
· Tiene aspecto de buena vaca lechera
Beste onelango neka-aldi asko artu daikezuz, nai estarian zurezean’ nai agirian,
bestek zakusazala
· Ya en privado, estando tú a solas... ya en público
Beste onen antzeko gertari asko azalduko gendukez’ zeri balego...; baina zetarako?
· Si fuera necesario
Beste on-ezen bat ezpadu’ urrengo asialdia, erderaz edo euskeraz’ zaparrada ederra
izango da nere ustez
· Si no le viene algún otro contratiempo
Beste on-ezen bat ezpadu zure etxeko-andreak’ urrengo asi-aldia’ zaparrada ederra
izango da nere ustez
· Si no es alguna otra indisposición -la que tiene
Beste on-ezen bat ezpadu zure etxeko-andreak’ urrengo asi-aldia’ zaparrada ederra
izango da, nere ustez
· Ya podemos prepararnos a una buena sermonata
Beste on-ez-enbat ezpadu’ ... urrengo asialdia, erderaz edo euskeraz’ zaparrada
ederra izango da, nere ustez
· Habrá un buen chaparrón; habrá que oirle!
Beste on-ez-enbat ezpadu’ ... urrengo asialdia, erderaz edo euskeraz’ zaparrada
ederra izango da, nere ustez
· La vez que empiece
Beste ontza bat nik iri?... Ezta txiki-txiki egiten banaute ere!
· Ni aunque me hagan picadillo... Ni aunque me hagan tajadas
Beste ontzi bat bota zan biamon arratsaldean, len esan danaren bardina
· Igual al anterior
Beste ordu bian etzan geldituko Marian iturria’ bezero bat etorri ezpalitza arrautz-
tratura
· Compra de huevos
Beste ordu bian etzan geldituko Marian iturria’ bezero bat etorri ezpalitza arrautz-
tratura
· Habría seguido su parloteo, su charla
Beste ori berriz, ixil-ixilik egon zan... .-Bai: ori’ alper-txintxua da
· Es un santón; un mosquita muerta
Beste ori’ eztakit nundikako duun
· No sé como le vino; cómo lo adquirió
Beste ori gorago dagola? .-Baietz nago ni
· Opino que sí; yo diría que sí
Beste ori, inoz atzera agertzen ezpada emen’ eztogu negar andi-andirik egingo
· No lo sentiremos mucho
Beste orlako seme bat’ euskalduna-n amak egin lezake...; baino izango dira lanak!
· Lo dificulto mucho
Beste orregaz aitu nai izan eban’ biak alkar bat egiteko ustean; baina ezin izan ei
zirean aitu
· Fundirse en uno, consociarse
Beste orrek’ burua betea dakar: asko entzuna baita
· Viene prevenido en contra
Beste orren lepotik barre eite-alde’ euren arteko eztabaida bat atara eben
· Por reirse a cuenta del otro
Beste orrenbeste ez gendun beinere ikusi
· Jamás habíamos visto cosa parecida
Beste orri’ elizbidea emango zaio, apaiz izan dedin
· Darle estado eclesiástico
Beste Ostiral aren zein antz gutxikoa izan zan’ Ostegun eder hura!
· Cuán diferente!
Beste otoitz biribilduagorik, ez beste libururik ez gaunke bearr’ gu ain dana-
bearrekoak eta biotz-otzak ez bagina
· Si no fuera tanta nuestra flaqueza
Beste ots bana artu ebenean’ txapelari belaun-buruan autsa kenduta’ mutil biak jagi
zirean... Elizatik urteteko
· Sacudiendo el polvo a su boina sobre la rodilla
Beste pago bat ipurditik atera zuten bonbak
· La arrancaron de cuajo
Beste patari oneek’ gizonen laguntzaileak dira; ta il-bearrean’ lagundu egin bear jake
· En vez de matarlos, lo que hay que hacer es favorecerlos
Beste pekatu guztiak onegaz bat egin-ezkero’ gauza gitxia dira
· Comparados con
Beste pekatu orretati’ ez dator on-gauzarik ezer-bere
· No se sigue absolutamente ningún bien
Beste pertsona tajuzko batekin egon bear det, lenbait-len
· Con una persona sensata o equilibrada
Beste pizti oiek’ lotsagabeagoak dira, eta kontuz ibili-bearrekoak
· De cuidado; temibles
Beste sei edo zazpi urte pasa zitun eskribitu-gabe; eta aaztuko batean egin zigun
urrengo karta
· Cuando ya ni nos acordábamos
Beste seireun erlak errealak’ neureak dodaz: lo asko galduta neuk irapasiak
· A costa de muchas vigilias
Beste semeak, beren gaiztakeria kolkoan zeukatela’ loseintxan joan zitzaiozkan aitari,
lasatzera
· Con fingida lástima
Beste semeak, beren gaiztakeria kolkoan zeukatela’ loseintxan joan zitzaiozkan aitari,
lasatzera
· Llevando oculto su pecado
Beste semeakin seni-partean berdin sartzeko eskubidea eman zion
· Participar por igual
Beste senideak gaitz-iritz38356
· Le tomaron ojeriza
Beste sinisgarririk ezpagenduka ere’ au naikoa izan bear litzakigu
· Aunque no tuviéramos otra prueba
Beste sort-kari bat asmatu zeban’ gure jendea txurikatzeko asmoan
· Inventó otra treta
Beste su batzuk’ edozek itzaliko ditu; baina beste au’ inundik inora-be ez
· En modo alguno
Beste ta beste deabru askok’ eta guziak naste ta batean’ mila modutan zeruaz etsi-
erazoko dizute. Eriotzako orduan
· Todos a una
Beste ta beste deabru askok’ eta guziak naste ta batean’ mila modutan zeruaz etsi-
erazoko dizute Eriotzako orduan
· Otra multitud de demonios
Beste tarte batean etorriko naiz
· Aprovechando otro rato libre
Beste tentazioz garaitu ezinik’ au jarri zion burutan, etsaiak
· Le sugirió esto
Beste tirokada batzuk tira-arte’ nik beintzat onik etzedukat
· No me puedo sosegar yo al menos
Beste toki batzuetan’ urez iztatzen omen zuen, bataiatzen zana
· Rociar con agua
Beste tokietan ere’ aspertu-ta-erdi eginak daude
· Hartos de aguantar
Beste tokietan ere’ ogie azalik-gabe ez da izaten
· En todas partes cuecen habas
Beste txalopa batekoakaz asarratu ginan; eta zarataka, arrokerizko berbak alkarri
esanaz urten genduan ur-zelaira
· Salimos al mar
Beste txalopa batekoakaz aserratu ginan; eta zarataka, arrokerizko berbak alkarri
esanaz urten genduan ur-zelaira
· Diciéndonos palabras altaneras
Beste txarteltxo bat zeraman Joainixiok’ bi anaiak bizi ziran tokiko argi bidea
emanaz
 · Con las señas o indicación de
Beste ume guziak’ amaren gorputza askatuaz jaiotzen dira
· Abriendo el seno materno
Beste upel bateko sagardoa edango zendun gizon jokatu bazina... Beste kuku batek
jardungo zun kantari...
· Otra había sido tu suerte si
Beste urrungoren baten-be, errezetan dagoela’ entzun ei-oan: begitu deizu, bakeak
eingo dire-ta
· En una otra ocasión
Beste urte bat irauli degu, onez, Jainkoari eskerrak
· Ya hemos dado cima a otro año, con salud
Beste urte-sasoietan jatorr-antzean ibiltzen diran kristauak
· Que viven de modo bastante correcto
Beste uts-egite andi ta lodi asko dagoz emen, arimen kalte agirian
· Con manifiesto daño de
Beste uts-egite andi ta lodi asko dagoz emen, arimen kalte agirian
· Errores crasos
Beste zenbait otoitz-gai eta eskerbide ekusi bear ditugu orain
· Modos de acción de gracias
Beste zenbaiti’ ondotxo eman zitzaien; Maria Birjinari’ eman-ala
· Se les dio no poco
Beste zenbaiti’ ondotxo eman zitzaien; Maria Birjinari’ eman-ala
· Todo cuanto se le podía dar; todo lo dable
Beste zer eginik gabe’ or aritu zaizu paper guztiak era-eran jartzen alako poliki
· Colocar ordenadamente
Beste zer eginik gabe’ or aritu zaizu paper guztiak era-eran jartzen, alako poliki
· Con tanto gusto o primor
Beste zer eginik-gabe’ or aritu zaizu paper guztiak era-eran jartzen alako poliki
· Ex profeso; dedicado de lleno
Beste zerbait esango neuskizu’ baia baina orretan ezkaitezan geratu: oindinokarren
naikoa biderik egin bear dogu-ta
· Porque aún nos queda mucho que andar
Beste zer-barik’ kartzelara eroan gura izan eban
· Sin más motivo
Beste zeregin batera joan zirean Ondarruko portura
· Habían ido a otra cosa
Beste zer-egin guztiek albo baten itxita misinora etorri’ ta aditu-ezinik egon bear?
Esan dot: enoa gaur elizera
· Dejándolo todo a un lado
Beste zer-egin lenbailengoak itzita
· Las ocupaciones más urgentes
Beste zer-egin-baga oi datoz andikiak eurak’ ikazgin oneen lapikoan ogia beratu ta
koipetuta jatera
· A remojar el pan en la olla
Beste zer-egin-baga oi datoz andikiak eurak’ ikazgin oneen lapikoan ogia beratu ta
koipetuta jatera
· Sin otro objeto que...; ex profeso
Beste zer-eginik gabe’ or ari zaizkio alabak
· Ex profeso, sin otro quehacer más que eso
Beste zer-esan andirik eztago’ ... ta urrengo arte!
· Sin más por ahora
Beste zer-esanik eztaukenean, zer dinoela-ta zagoz, gernikarrak bermiotarren
kontra?
· Qué te parece que están diciendo...?
Beste zirika-bide bat-be ba dau etsaiak
· También trae otra tentación
Beste zizkutik’ laguna asi da... Kilkerra kantari
· Ahora le contesta el compañero o rival desde el otro agujero
Beste zorigaiztoko askoren artean’ sei mila lagun aiek izan ziran, begitangoenak
· Los más destacados o notables
Beste zuzenagoko era batean egin bear dezu, aurrerakoan
· De una manera más recta
Besteai egiten diezun begitartea’ ez ari ukatu!
· La acogida que les prestas; la buena cara que les pones
Besteai emango zaie eginkizun au edo hura; baina zu’ guzirako gauz-ezekotzat
idukiko zera
· Serás tenido por inútil
Besteai zuzenbide gogorra ematea nai degu
· Deseamos que se les corrija severamente
Besteak aen buruan ikasi dezela’ zein gauza ikaragarria dan biraoa
· Que escarmienten en cabeza de ellos
Besteak ainean ekarri det
· Tanto como otros
Besteak amor eman dute, oriek ez... besteen ondoan gaiztotzeko ere
· Sin duda por miedo a contaminarse; de echarse a perder... No sea que vayan a
contaminarse
Besteak andi izango dira gizonen aoetan; baina zuzaz itzegingo ezta
· En boca de los hombres
Besteak’ aragi errearen usaia artu zuten
· Notaron el olor de carne asada
Besteak ari-puntatik tira egiten deutsanean, zuk itxi utzi edo nasaituten badozu’ aria
ezta etengo
· Si lo dejas o aflojas
Besteak’ asko esan dute; gureak’ ixilik egin!
· Los nuestros en cambio han ido a la obra, sin preocuparse de decirlo
Besteak azaldu zion orduan’ ... nola etozan...
· Le manifestó o explicó
Besteak baino burua gorago ekarri oi dabe munduan
· Suelen ser preferidos a otros
Besteak baino burua gorago ekarri-naia
· Deseo de sobresalir
Besteak baino geiago dedan zerbait au’ ara zer ditekean: lurrekoetaz etzait ajola, ez
onekorik, ez gaitzekorik
· No me importa cosa terrena: ni favorable ni desfavorable
Besteak baino gutxiago baizik ez omen zuun ekarri
· Aún menos que los otros
Besteak baino gutxiago baizik ez omen zuun ekarri
· Otros trajeron más, según dice
Besteak bardin direala’ obligazino laburragoak ditu ezkontzaka batek, ezkonduak
baino
· Una persona soltera
Besteak bardin direala’ obligazino laburragoak ditu ezkontzaka batek, ezkonduak
baino
· En igualdad de circunstancias
Besteak’ barrea euki ezinik egozan
· No podían contener la risa
Besteak’ barrea euki-ezinik egozan
· No podían contener la risa
Besteak, belarrondoan joaz’ esaten zioten; Asma zak nork jo auen!
· Dándole de bofetadas
Besteak beste’ au ona da
· Sin quitar nada a los demás
Besteak beste dirala’ auxe da neskatxa dotorea!
· Sin quitar nada a las demás
Besteak besterik uste begie; baia ni beti nago’ argitaratu bear eztala’ ondo ta alde
guztietara ondo eginda eztagoan libururik
· Piensen otros como quieran
Besteak besterik uste begie; baia ni beti nago’ argitaratu bear eztala’ ondo ta alde
guztietara ondo eginda eztagoan libururik
· Por todos conceptos bien hecho; bueno por todos conceptos
Besteak biotza dauken tokian’ bigarren gibela al dauke...: elitzakez bestela luzaro bizi
al izango
· Deben de tener dos hígados
Besteak biotza dauken tokian’ bigarren gibela al dauke...: elitzakez bestela luzaro bizi
al izango
· Deben de tener dos hígados... Mucho aguante para resistir
Besteak dirala merijo’ guk nozitu degu
· Pagar las consecuencias; recibir el daño; pagar los vidrios rotos
Besteak dongaro egiteti atzeratu ditezan
· Retraerse de obrar mal
Besteak egia esan ezpazuan’ berari egokiko zaio sortu dan kaltea
· El será el responsable
Besteak erabili oi-daben bidetik eztot urten
· No me he salido del camino trillado
Besteak ez eutseen aintzat artu gurari au
· Aceptar o aprobar
Besteak gogor jarri zirean’ eta alkarri belarriko ta makilakadaren batzuk emon
eutsezan
· Darse de bofetadas
Besteak gogor jarri zirean’ eta alkarri belarriko ta makilakadaren batzuk emon
eutsezan
 · Hacerles frente, resistir; repeler la agresión
Besteak izan-arren beren ustezkoak’ ... gu ere egin ginduen zerbait Jaungoikoak...
· Por mucho que ellos crean ser...; por muy alta idea que tengan de sí mismos
Besteak jabetuko ez ziran tankeran itzegin zion, izebak
· De modo que no se enteraran
Besteak nai badu joango dala?... Nai bearko!
· Qué remedio sino querer?
Besteak ogera doaz’ gatzemaile gaxoa sutean utzita
· Dejando en la cocina a la guisandera
Besteak’ Oinatira jetxi bear izan zuten; eta Jose gelditu zan etxaldeari begira
· Cuidando la hacienda
Besteak orain’ min
· Les duele
Besteak ori ikusirik’ bildurti eta esateko diran gauza guztiek esan eutsezan
· Le trataron de cobarde y de todo lo que se puede tratar a uno
Besteak sartu-begira afaltzen asteko’ Xastian ogi-jaten ari zan orduko
· Esperando que entraran
Besteak zeuri ezkontzea zor izan arren, gogo osoagaz nai ez badau’ itxi pozik!
· Si no lo desea con toda su alma
Besteak zeuri ezkontzea zor izan arren, gogo osoagaz nai ez badau’ itxi pozik!
· No te pese dejarlo
Besteak ere atera zuan kana-bete inguruko aizto bat’ eta gertutu zan gure
baserritarrari arpegi emateko
· Un cuchillo de cerca de una vara
Besteak ere atera zuan kana-bete inguruko aizto bat’ eta gertutu zan gure
baserritarrari arpegi emateko
· Hacerle frente; plantarle cara
Besteari palankea ausi ezpalitzakio’ estu izan bear eban gure mutilak
· Apurado habría andado para ganar
Besteari zerbait erasotearren’ izerditan egoala esan eutson
· Para hacerle decir algo; para hacerle hablar
Besteaz zer izango baita ere’ ez aztu zerorrez!
· Sea lo que fuere de los otros
Besteaz zer izango baita ere’ ez aztu zerorrez!
· No te descuides a ti mismo!
Besteegandik daramagunak’ laster giarrean jotzen gaitu, eta dan baino andiago egiten
degu
· Nos afecta o hace sentir; nos hiere en lo vivo
Besteek’ dantzan ler egin dezatela!; Otxandak’ berri-berritik ekiten dio zaldabaiari
· Vuelve a empezar con nuevo brío a dar a su pandero
Besteen auntzek’ esne asko Besteen gauzak’ obe iduritzen
· Propensión a mirar con envidia las ventajas del vecino
Besteen bearrean dagona’ beti gaizki
· No hay como valerse uno mismo, sin necesidad de otro
Besteen bidegabei ongiz erantzutea
· Responder al mal con el bien
Besteen buruan ikasi daigun!
 · Escarmentemos en cabeza ajena
Besteen ixipuz garbitu nai ditu uliak; eta eltzetik bestek atera ta jan babak
· Quiere que otros le saquen las castañas del fuego
Besteen kaltean’ ez dozu ikasi
· No has escarmentado
Besteen kontura eta besteen lepotik jaten dabilan ori
· Mantenerse a costa de, a expensas de
Besteen oinazeak’ guri min gutxi
· Los males del prójimo nos parecen llevaderos
Besteen ordez’ inor iltzen ez Goiz edo berandu’ guziok il bear: ez dago ordezkorik
· No hay quien se libre de la muerte
Besteen parragarri utziko nuke
· Lo dejaría en mal lugar; en ridículo
Besteen umea’ beti txarra
· Prevención contra la obra ajena
Besteentzat gogaikarri’ eta berentzat areago dira, orrelakoak
· Molestos para los demás y más molestos aún para sí mismos
Besteetan ez-legez dabil
· En forma desacostumbrada
Besteez gaizki mintzo denak’ entzun lezazke bere ogenak
· Quien dice lo que no debe se expone a oir lo que no quiere
Beste-gabe senar-emaztetzen al dira ijitoak? -Ala diote.
· Sin más ceremonias
Beste-gabe senar-emaztetzen al dira ijitoak? -Ala diote
· Desposarse
Bestei ez bezala zegokan esku au San Pedro-ri
· Le correspondía este derecho con más razón que a los otros
Bestek ar beza aren eginkizuna!
· Que otro ocupe su cargo
Bestek ekarri’ ta bestek eraman... Morroi eta langileakin irabazten dena
· Utilidad o ganancia poco menos que ilusoria, que no hace más que entrar y salir
Bestek eman jana, ta poltsan bear dana’ ... aisa bizi diteke bera nor dana
· Si es persona digna de este nombre; si tiene buen juicio
Bestek emanari begira egon bear orain... leen ain ondo bizi ziranak!
· Tener que depender de otros; de limosna
Bestek errege-pean jarteaz’ min artu genduan len
· Someternos a un rey por voluntad ajena
Bestek ez bezalako doai andiak dauzka’ gure baztar maitatiak
· Singulares prendas
Bestek ez bezelako nekeak eraman zituen
· Como ninguno
Bestek nai ezta or baztarrean utziak dirudizue
· Relegados, arrinconados
Bestek ori esatea’ gaizki deritzagu
· No llevamos a bien; nos desagrada
Bestek-ainbatekoa izan ez-arren’ al dezun laguntza ekarri zuk ere!
· Aunque sea inferior a
Bestela’ beltzak ikusteko gaude
· Nos esperan días amargos
Bestela erabaki ezin danean’ aditzen zaion baten iritzia artu bear da
· El parecer de un entendido
Bestela ezin bada’ egin bedi gorostizko konjuroa onelako erausleak ordu gaistoan
aienatzeko
· Enarbólese el santo palo para ahuyentarlos
Bestela ezin zuena’ begietatik bota zuen guzia’ negar-malkotan
· Se le fue todo en lágrimas
Bestela’ laster asiko naiz ni anka ta esku dantzatzen
· A repartir tortas y puntapiés
Bestelabaitakoan etorri adi geurera!
· Como si tal cosa... como si no trajeses una determinada intención
Bestela-baitakoan etorrita’ ogerleko bat emon eustan
· Disimuladamente
Bestela ere, naiko txakur ba dauzkagu ta, eztiot sartzen utzi
· Harto enemigo anda por ahí...; harto maleante
Bestelako astua!
· Valiente burro!
Bestelako egoarria daukozu, Eli, txiki orrei kanta orreik irakasteko!
· Qué paciencia la tuya!
Bestelako gomutak eta oroimenak dakartzuz nere gogora!... Aiztu nik? Oba, neuk
aiztu bear banitu!
· Qué dulces recuerdos...!
Bestelako gomutak eta oroimenak dakartzuz nere gogora!... Aiztu nik?... Oba, neuk
aiztu bear banitu!
· Estaría bueno que los olvidase! No, por cierto!
Bestelako lan txarretan omen nabil!... Ala diote batzuek
· En buen berenjenal me he metido...!
Bestelako zirie sartu deuskue!
· Cómo nos han engañado!
Bestelako zorionen jabe egin gauz, indiano oskil orrek!
· Vaya un consuelo que nos ha traído!
Bestelako zotzak atarako geunkez argitara’ praka-barrenak belaunetaraino jasota
gero!... Errekan eskailu arrapaketan
· Qué pantorrillas tan descarnadas exhibiríamos...!
Bestelako zotzak atarako geunkez argitara, praka-barrenak belaunetaraino jasota
gero, errekan eskailuak arrapetan!
· Qué pantorrillas tan descarnadas, qué canillas exhibiríamos!
Bestelakoa ago eu, eure ipoinegaz!
· Qué impertinente estás...!
Bestelakoa zatoz uskeri orregaz!
· Con qué friolera vienes! Vaya una cosa!
Bestelakoak dira gure izlariak, zuen orreen aldean!
· Qué se van a comparar vuestros oradores con los nuestros!
Bestelakoak idatzi ditudala?... Nire gixekoa zeori ere, irakurri badezu
· Por ahí, por ahí nos andamos los dos
Bestelakoak idatzi ditudala?... Nire gixekoa zeori ere, irakurri badezu
· Que vaya una cosa lo que he escrito?
Bestelakoxe gauzak esatera zatoz!
· Vaya una cosa con que nos sales!
Bestelakoxe gauzak esatera zatoz!
· Vaya una cosa con que nos sales!
Bestelakoxea ori!
· Qué diferente ese otro! Buena diferencia!
Bestelan egiten badozue’ ondo gitxitan dozue zeuroen arimea
· En bien poco la tenéis o estimáis
Bestelan’ eztozue atz bat aurreratuko zeruko bidean
· No adelantaréis absolutamente nada
Bestelan’ ori ez egitekotan, utsa deritxogu gauza orri
· Nos parece inútil
Bestelan’ urkamendira bear ebala esan eutsen
· Si no, irían a la horca
Bestelango egiak dinoz, zantarkeri orreik imini dabezen papelen aurka!
· Qué grandes verdades!
Bestelango txotxoloak!
· Valientes papanatas!
Bestelarik bezela’ gutun ortan galdera-antzean aitatu egiozu’ aita zurearen kezka
saminak bukatu ote-diran
· Como sin darle importancia; incidentalmente
Besten gauzak utzita, gureak bideratu ditzagun!
· Arreglemos las nuestras propias
Besten minek’ eztu inor iltzen
· Los males del prójimo duelen poco
Besten zorriak ateratzen ditu; baino bererik ez... Besten utsak ikusten; bereak ez
· Bien saca a relucir los defectos ajenos, no los propios
Bestenetik elorria eraman zuena’ Argizaitian agertu zen, bere lahar-haxia bizkarrean
zuela, beti kurri
· Apareció en la Luna llena
Bestenetik elorria eraman zuena’ Argizaitian agertu zen, bere lahar-haxia bizkarrean
zuela, beti kurri
· El que robó el espino
Bestentzat ez-eze bere buruarentzat nolako ondorengo txarrak eztakazki mingain
gaizto batek!
· Una lengua maldiciente, murmuradora
Bestera dagienak’ ba dakit nik... bost berakatz dautsela emen dinoadan onek
· Ya sé que no se les dará nada de lo que digo: que les importa un comino
Bestera esan dutenak ba dira ere’ nik ez det buruz ondo artzen aien esana
· Aunque hay quienes han sostenido lo contrario
Bestera gertatzen bazan’ Filistin-darren azpian jarri bearko zuen Israel-ek
· N.B. Uso de bear con auxiliar transitivo
Besteren bat obea arrapatuko zuelako’ beti luzapidea ematen zidan...; da besterik
etzuenean artu ninun. Emaztetzat
· Siempre me daba largas
Besteren batek joko du oraindik lurrez ipurdi’ beor-gainetik erorita
· Aún besará la tierra con su asiento
Besteren beatzarekin zulotik muskarra atera nai!... Zailena besteri egin-azi
· Pretender que sea otro quien le saque las castañas del fuego
Besteren beatzekin zapoa zulotik atera nai luke orrek... Zer poliki!
· Pretende que sea otro quien le saque las castañas del fuego
Besteren beatzerekin’ muskarra zulotik atera
· Dejar a otro sacar las castañas del fuego
Besteren bizkar sarri asetzen oitua dago
· Comer de gorra...; vivir a costa del prójimo
Besteren bizkarretik dabil
· A expensas de
Besteren bizkarretik nai duenak bizi’ eztu azken onik ikusi bear
· Tiene que acabar mal
Besteren buruan ikasi dezagun’ on ta leialak izaten
· Escarmentemos en cabeza ajena para aprender a
Besteren buruan zentzatu bear gera’ aek bezela galdu nai ezpagera
· N.B. Bear y nai usados con auxiliar intransitivo
Besteren buruko partza ikusten dugu, eta gure buruko zorria ez
· La paja del ojo ajeno y la viga del propio
Besteren esana egin orrek? Ezta lepoa biurtuta ere!
· Antes se dejaría retorcer el pescuezo
Besteren esana egin orrek? Ezta lepoa biurtuta ere!
· Hacer caso de lo que le mandan; obedecer
Besteren esanera jarri nai-ezka daude gaurko gazte asko
· Se resisten a obedecer
Besteren eskubidea aintzat artzea’ gauza ona da
· Respetar el derecho ajeno
Besteren eskupekoak egin bear dutena egin zuen Jesusek 30 urtetaraino
· Súbdito, dependiente, vasallo
Besteren etxean’ agudo azitzen dire aurrek Nork berak azitzean’ luze egiten
· Sólo nos damos cuenta de lo costoso de un trabajo cuando nos toca a nosotros hacerlo
Besteren etxek burua puskatu-eragiten dienak’ obe lukete berea garbi euki
· Que se preocupan de la casa del vecino
Besteren gainean al zoaz Amasara? -Ankaen gainean!
· Vas en coche..., en algún vehículo?
Besteren gainean al zoaz? -Ankaen gainean...!
· Andando; a pie; en el coche de S. Francisco
Besteren gaitzak eztizu emango amorru andirik..; beinepein txakur amorraturen
batek oratzen ezpadizu
· Bastante cuidado te dan los males ajenos!
Besteren gaitzak’ inori ere ez digu ematen minik...
· Somos insensibles a los sufrimientos ajenos
Besteren gaitzaren naigabe gutxi edo batere ez
· Poco o ningún pesar del mal ajeno
Besteren gaitzean jardutea’ min izango luke
· Sentiría hacer daño; hablar u obrar en daño de nadie
Besteren ganean zentzutu nintzan
· Escarmenté en cabeza ajena
Besteren gauza berea zuelako uste onean egon da
· Creyéndolo suyo de buena fe
Besteren gauza bide gaiztoz nai duana
· Por medios ilegítimos
Besteren gauzetan sarturik’ oker ateratzen gera gaienetan
· Salimos escarmentados; nos salen mal las cuentas
Besteren isatsarekin euliak kendu
· Servirse de otro para sacar las castañas del fuego
Besteren izen ona galdu dezu?
· Difamar al prójimo
Besteren izen ona gutxitzen edo beztutzen duenak
· Menoscabar la fama
Besteren izena galdu dunak’ ba du naiko lan
· Denigrar, infamar
Besteren jazkeragatik zertan jarri zipotzean?
· Por qué molestarse u ofenderse?
Besteren lagun-bearrean aurkitzen naz’ inora joatean
· Necesito de ayuda ajena
Besteren lana, askok bezela, pozoituko etzuen gizona zan
· No sabía desprestigiar o desacreditar la obra del prójimo
Besteren makilari dagon asto beltxaren zorigaitza!
· Inconveniente de depender de otro
Besteren miina mutu eukitea, benturaz al da inok al leiken gauzea?
· Puede uno impedir que otro hable?
Besteren mina’ errez ikusten!
· Muy llevaderos, los males del prójimo
Besteren mina’ errez ikusten degu
· Los males del prójimo nos resultan llevaderos
Besteren minek’ begien lo
· Los males del prójimo no nos duelen
Besteren minek ez du negarrik
· Los males del prójimo parecen llevaderos
Besteren minek’ eztu negarrik
· Los males del prójimo suelen parecer llevaderos; no se sienten
Besteren nekeak’ aise eramaten dire
· Los males del prójimo parecen muy llevaderos
Besteren ona ezin eraman-au’ bazter guzietara zabaldua egon noski’ ta ba zitun apaiz
gureak ere’ aldamenetik zirika ta mirika jarduten ziranak: zer dabil apaiz gazte-
au, oitura berri
· Envidia, rivalidad
Besteren ona ezin eraman-au’ bazter guzietara zabaldua egon noski’ ta ba zitun apaiz
gureak ere’ aldamenetik zirika ta mirika jarduten ziranak: zer dabil apaiz gazte-
au, oitura berri
· Hostigar con críticas o zumbas
Besteren ongi-esanak aditu nai ez ditu
 · Escuchar los buenos consejos
Besteren onik ezin du ikusi...: beti berea; eta aal bezela bizi
· Sin reparar en medios
Besteren onik ezin du ikusi...: beti berea... eta aal bezela bizi
· Envidiosa
Besteren onik ezin du ikusi...: beti berea... eta al bezela bizi
· Egoísta
Besteren soinekoarekin bere burua apaintzen zekiana zan
· Sabía adornarse con plumas ajenas
Besteren umeak azitzeko ere’ biotzik kupituena du. Txantxangorriak
· Corazón muy compasivo
Besterenak ditu ortz-aginak
· Es postiza su dentadura
Besterenarekin eraz bizi nai duenak
· Vivir cómodamente de lo ajeno
Besterenatik artu nuen..; bear dunak’ bear
· La necesidad carece de ley
Besterenaz jabetzea...: orra orien komunismoa!
· Apropiarse de lo ajeno
Besterenean dabilenean’ oso kito zalea da: beti ezpainetan darabil itz ori
· Cuando se trata de lo ajeno
Besterenean dabilenean’ oso kito zalea da; beti ezpainetan darabil itz ori
· No hace más que repetir: en paz
Besterenetan ibili-barik buru-belarri sarturik’ dagokizuna egizu ondo!
· Sin entrometerte en lo que no te incumbe
Besterenetik beretzea zilegi bazaio zuen erderari’ ez al lezake berorixe egin euskerak
ere?
· Tomar prestado de otras lenguas
Besterengana joan-gabe’ au neronekin ikusia daukat: noizean bein, ustekabean
mingaina ba dijoakit’ nik bizirotxo gorroto diodan bidera
· Aborrecer no poco
Besterengana joan-gabe’ au neronekin ikusia daukat: noizean bein, ustekabean
mingaina ba dijoakit’ nik bizirotxo gorroto diodan bidera
· Experimento en mí mismo
Besteren-pean arkitzen ginan denboran
· Bajo las órdenes o el dominio de otro
Besterentako mardo bezain beretako gogor zen
· Tan benigno para los demás como severo para sí mismo
Besterentzako ezer esan-gabe egon ziteken
· Criticar, censurar al prójimo
Besterentzat’ ez due itzik ere bear
· No deben ni alternar con otro
Besterentzat’ mediku; ta berarentzat’ barberu ere ez
· Consejos vendo y para mí no tengo
Besterentzat mediku’ ta beretzat barbero ez
· Consejos vendo y para mí no tengo
Besterentzat’ mediku; ta nor-beretzat barbero ere ez
 · Consejos vendo, y para mí no tengo
Besterentzat pentsatu: -egiten du orrek
· De un mal-pensado; piensa el ladrón que todos son de su condición
Besterentzat ere ezaguera bear da
· Hay que tener consideración con los demás
Besteri bere ogitik jatera ematen dakiena da abile
· El mérito está en saber dar de lo propio
Besteri burla egiteko’ etzera txarra izandu zere denboran... Obe zenuke zere etxera
begiratuko bazendu...!
· Te pintabas solo...
Besteri burla egiteko’ etzera txarra izandu zere denboran... Obe zenuke zere etxera
begiratuko bazendu...!
· Más te valdría reparar en tus propios defectos
Besteri erakusteko ere dina ba da
· Se cree capaz hasta de aconsejar a los demás
Besteri’ erakutsiko dio; baina berak ere’ ikusi bearko du
· Hará sufrir a otros
Besteri’ erakutsiko dio; baina berak ere’ ikusi bearko du
· Pero también tendrá que sufrir él
Besteri esateko ba zan ba! Ta orain berak egin? -Orixe da ba! Nor-bere puzkarraren
usaiak eztu inor iltzen-da!
· Los vicios propios no nos escandalizan como los del prójimo
Besteri esateko ba zan! Ta orain berak egin? .-Orixe da ba! Nor-bere puzkarraren
usaiak eztu inor iltzen-da!
· Sí, tienes razón, pero... no comprendes?... Los vicios propios no nos escandalizan
como los ajenos
Besteri esaten ibili-gabe’ zerorrek egin!
· Sin intermediarios; sin andar pidiendo a nadie
Besteri ez bezala ukitzen zien-izketa zan
· Tema que les concernía más que a nadie
Besteri ezin’ eta alde oni eldu bear izan zioten Jesusen etsaiak gurutzera eramateko
· A esto hubieron de agarrarse
Besteri ezin opa..! Besteren ona ezin eraman...
· Envidia: no poder soportar la dicha ajena
Besteri kalte ekarriko deutsan kantarik atera dozu?
· Causarle perjuicio
Besteri neurri artu nai ori’ askok izaten duten gaitza da
· La pretensión de medir o juzgar al prójimo
Besteri nola emango zion’ ezik beretzako lain etzuan izaten
· Lejos de poder dar, no tenía ni para sí
Besteri prendak artzeko’ bera gustagarria da, neskazar ori!... Ijituari bizkarretikan
galdutakua diruri!
· Quién es ella para hacer reproches a nadie?
Besteri prendak artzeko’ bera gustagarria da, neskazar ori!... Ijituari bizkarretikan
galdutakua diruri!
· Si parece una gitana, por lo fea!
Besterik aditu nai ez duenari’ berak nai duena bakarrik esan... Orixe entzungo du
 gogotik; bestetarako gorra da
· Obstinado en lo suyo
Besterik agindu arte’ an egon zaite
· Hasta nueva orden
Besterik asko aberastua da, nekazaria; bera probe egondua
· Ha enriquecido a muchos
Besterik aurrean jarri, berak beti gorde...: nai dutena egiten aritu dirade
· Valiéndose de testaferros; sin dar nunca la cara
Besterik bear besterik ibili bear, lan ortan ere: bera gauza ez
· El no es capaz; él no se puede valer
Besterik bear besterik ibili bear, lan ortan ere: bera gauza ez!
· Necesita ayuda; necesita de otro
Besterik da besterik au’ jende aren aldean
· Es muy diferente de
Besterik dago orain, dena edertua
· Está muy mejorado
Besterik duanean’ ni baztarrera uzten nau
· Relegar, dejar a un lado
Besterik duanean’ ni baztarrera uzten nau
· Teniendo otra compañía
Besterik esango banu’ Zu nere kontra zinake, eta inor ez litzaket alde
· No habría nadie para defenderme; nadie saldría a mi favor
Besterik esatea’ Elizak debekatua daukan gauza da
· Decir cosa contraria
Besterik esatea ta... adarra gogoz jotea’ ... parra!
· Tocar el violón...; hablar fuera de propósito
Besterik esatea ta adarra gogoz jotea’ parra!
· Decir otra cosa y
Besterik esatea ta adarra gogoz jotea’ parra!
· Lo mismo da
Besterik etzanerako gordeta neuzkan gauzak
· Para un caso de necesidad; para cuando hicieran falta
Besterik ez bazan ere, soinekoaren ertzak ukitzen uzteko, arren!
· Siquiera; por lo menos
Besterik ez bezelakoa da, len aitatu dedan libru ori
· Es un libro incomparable
Besterik ez danerako’ nere aita alkate
· A buena hora se han acordado de mí!
Besterik ez degu aotan artzen; esandakoak bakarrak
· Prescindimos de otras cosas que se podrían decir
Besterik ez-arren’ arpegi artu daiegun auzoko erderatxu orreri; ta ikusi daigun
zelango oina dauken euren arrokeriak
· Tomémosles cuentas
Besterik ez-da, oeko gaisoai jaramon bear dautsenak, ardura andiko gaisoa bakarrik
ez isteagaiti
· Tener que atender o cuidar a. A falta de otros
Besterik ez-da, oeko gaisoai jaramon bear dautsenak, ardura andiko gaisoa bakarrik
 ez isteagaiti
· Enfermo de cuidado
Besterik ezin eginak sendotu daroaz bildurti ta kikilduenak
· La desesperación; la falta de toda otra opción
Besterik ezinean baino ez dot inoz neure eskuetatik laga, lan au
· Si no es por fuerza mayor
Besterik ezinean’ danean dantxoa, nere gizontxoa -lengoak esan zuna-
· Como dijo el otro
Besterik ezinean’ danean dantxoa, nere gizontxoa -lengoak esan zuna-
· Contentarse con lo que haya
Besterik ezinean’ erri aietako zenbait litsarrero bialdu zituen, zezaketen kaltea Judari
egitera
· Algunos salteadores
Besterik ezinean’ itz bitara gauza ekarri dezagun
· Resumamos en dos palabras
Besterik ezkontzen ikusten dedanean’ galera izaten det osasunean
· Me pongo enferma... de envidia
Besterik ezpataz iltzen duena’ ezpataz ilko da
· Quien a hierro mata
Besterik gertatu zitzaion’ debozio hau artu zuenetik
· Muy de otro modo le fue
Besterik iduriko lekizu’ nola bizi diran bazeneki, zu ez besteak
· Otra cosa pensarías si
Besterik irizten dezuten iritziz iritziko zaituete, ta neurtzen dezuten neurriz neurtuko
· Con el juicio con que juzguéis seréis juzgados
Besterik izain da datozen denboretan?
· Será de otra forma?
Besterik izain da datozen denboretan?
· En el futuro
Besterik izain da gaurgerokoan
· En lo sucesivo
Besterik izain da gaurgerokoan
· No será así
Besterik zer jaten dun ere...?
· Ya no me acuerdo qué otra cosa come. Soliloquio
Besterik zuk adirazi artean
· Hasta nueva orden
Besterik-ezean’ aurrekoa atzean
· A falta de otra solución, se hace como se puede
Besterik-ezean diardugu euskeraz berba egiten
· Forzados por la necesidad; por no ser capaces de otra cosa
Besterik-ezean egin bear da ebakuntze
· Como último recurso
Besterik-ezean iruntziten dabe gure berbetea
· Lo aguantan a la fuerza
Besterik-ezean’ ogi legorra ere ona izan oi dala; ta ala bearko!
· A buen hambre no hay pan duro Contentarse con lo que haya
Besterik-ezean’ ogi legorra ere ona izan oi dala; ta ala bearko!
· Qué remedio queda!
Besterik-ezean’ orixe artuko omen luke... -Arako-ark bezela!... besterik etzuenean’
bere gizonarekin ere bere andrearekin ere egiten omen zun lo...
· A falta de opción mejor... N.B. Dicho picante con que se comenta a veces la
condescendencia desdeñosa de quien acepta algo besterik-ezean
Besterik-ezian’ alditxo baterako otxinduko gaituk... Dirutuko gaituk
· Nos redondearemos, siquiera para unos días
Besterik-ezian’ mueileko kargaketan laneratzen zala esan zien
· Ocuparse en, trabajar en
Besterik-ezik besterik-ezean’ bi-txo emon eistazak
· Siquiera dame dos
Bestetako etzala etorri, esan zun Kristok: Aitaren naia egiteko-bestetako.
· Que no vino a otra cosa más que a eso
Bestetakorik’ inork etzun kemenik, aiengana biltzeko
· De los otros, ninguno tenía valor para
Bestetan’ aldeagotik ere eztet aditzen; eta gaur berriz’ punta artatik aditu diot
sermoia
· Ni aun desde más cerca
Bestetan baino aguroago daroie joera Ibaizabal-go urak
· Corren más rápidas las aguas
Bestetan baino aldi txarragoakin jeiki naiz
· De peor temple o humor
Bestetan baino ordu bete arinago jagi zan oetik, ta kantu-kantari jagi-be
· Una hora más temprano
Bestetan bezelaxen’ onetan ere ikasia ta laztua bear du gizonak
· Debe estar habituado y curtido en esto
Bestetan egiten zutena’ il-azken artan bi morroi joan ziran errira’ eskutitzak edo
zana zala jasotzera, urrengo ilerako gauzakin batean
· A recoger la correspondencia...: cartas o lo que fuera
Bestetan ez bezelako jantzitasunaz egin zan eliz-jaia
· Solemnidad
Bestetan ez bezelako jantzitasunaz egin zan eliz-jaia
· Inusitado, extraordinario
Bestetan ez-bezela’ erdi-ixilean ari zan kantari, amona gaxoa
· A diferencia de otras veces; contra su costumbre
Bestetan ez-lako asarrea erakusten dau gaur itxasoak
· Extraordinariamente alborotado
Bestetan’ jai-zantzura’ eztu inor artzen gure nagusiak; baina berorri atea zabaltzeko
esan dit
· En días festivos por el estilo
Bestetan ere eztet siestarik egiten: danez ere, lapurretako loak arrapatzen banau’ ni
baino azkarragoa izaten da-ta, ordun egin bear!
· Si me pilla a la descuidada
Bestetan ere eztet siestarik egiten: danez ere, lapurretako loak arrapatzen banau’ ni
baino azkarragoa izaten da-ta, ordun egin bear!
· Como puede más que yo
Bestetara dagoz beste egunkari batzuk
· Son de otro parecer; opinan de otro modo
Bestetik etorria da emen Iriarte; izen orren etxerik denentz asi zaite
· Observa si hay alguna casa de ese nombre por aquí... Los Iriarte no son oriundos de
aquí
Bestetik gaizki esaten ari ginan
· Hablando mal de otros
Bestez bear du beti
· No puede valerse por sí mismo
Bestezazko itzegitea’ alperrik da
· Es asunto que hay que tratar personalmente, no por terceras personas
Bestiak gaztiak izanagatik’ oraindik ere erraz artzen die tamaina laisterkari bikain
onek
· Todavía se les impone con facilidad
Bestien artetik txiki eginda sartu zan
· Colarse, escurrirse
Bestien begian samarra ikusten mutil andiak dira... orreik
· Ver la mota en el ojo ajeno
Bestien begian samarra ikusten mutil andiak dira orreik
· Muy duchos, muy sagaces
Bestien neurritik’ sorbaldaz-goikoa geiago zuen
· Les excedía del hombro para arriba
Bestien neurritik’ sorbaldaz-goikoa geiago zuen
· Les excedía del hombro para arriba
Bestorduz eman badu ere gure tokietan sagarrak’ ez du gehiago lanarenik emaiten
· Ya no compensa siquiera el trabajo que ocasiona
Bestorduz eman badu ere gure tokietan sagarrak’ ez du gehiago lanarenik emaiten
· En tiempos pasados
Beta dedala’ lan ori akituko nuke
· Con tiempo; si tuviera tiempo
Betak ontzen ditu intxaurrak... Egon!
· Ten paciencia, hombre! Tiempo requieren las cosas
Betarbi nun dan ba al dakizu? .-Aditzera bai... nuntsu dan’ ez nizuke esango
· El nombre me suena
Betarbi nun dan ba al dakizu? .-Aditzera bai; nuntsu dan’ ez nizuke esango
· No sabría decirte
Betarbi nun dan ba al dakizu? .-Aditzera bai...; nuntsu dan’ ez nizuke esango
· Por dónde cae
Betargi jarri zan Anas, azari zarra’ Jesus bere aurrean ikusirik
· Se puso muy contento
Betaro konfesatu zan
· Despacio, detenidamente
Betaz dago... ondo artuko zaitu
· Está desocupado
Betazal bat ezin goititu dugu
· No poder hacer el mínimo esfuerzo
Betazal bat zimurtu-gabe eraman zituen lagunen irriak
 · Sin fruncir el ceño; sin mostrar enojo
Betazal bat ere iluntzen ez die
· No les dirige ningún reproche con la mirada
Betaz-beta dauka etxeak eliza
· Frente por frente
Bet-betan gautu zaukun
· De pronto nos sorprendió la noche
Bete bear zaio Joantxo-ri’ aspaldietan daukan amesa edo gogoa
· Su acariciada ilusión; su aspiración
Bete boskarrena, Madalen! .-Eztago musik! Sagardotegian
· Nones! No quiero seguir haciendo juego. N.B. La sidrera está ya cansada de seguir
sirviendo a un cliente mal pagador
Bete da lurra gaixtakeriaz, mukurutu da: ezta beraz zer gehiago igurikirik: ditzagun
guztiak, lurrarekin batean, gal eta honda!
· Aniquilémoslos a todos!
Bete da mundua bekatuz; gainez egin hurran du gaixtakeriaz
· Está a punto de desbordarse de
Bete daiala, zein ez, neurrian kanea’ bete dau beintzat Anton-Umek gizonen legea
· Alcance o no a una vara su talla
Bete dira mugak
· Ya ha llegado el tiempo
Bete ete dira inoiz lege orreek? Inoiztxu ez; ta eztira beteko-bere
· Ni una sola vez; nunca jamás
Bete ezindako berbarik ez emon!
· Promesas imposibles
Bete itzazu gariz beren zakuak’ kabitu aal ditzaken ainbestean
· Cuanto quepan
Bete zazu, Jauna, nere bihotza’ zureari dariezan graziaz...!
· Que fluyen de tu corazón
Bete zazu, Jauna, zure argiz’ nere biotzaren barren-mamia
· Los repliegues de mi corazón
Bete zazu nere bihotza’ zureari dariezan graziez
· Las gracias que fluyen de
Bete zazue lurra’ eta zuen azpiko ezar zazue!
· Sometedla
Bete zekiola, itsasoa ur gaziz bainon oinaze geiagoz bere barrena
· Que le anegara su alma un océano de dolor
Bete ziren Elizabeten erditzeko mugak’ eta erdi zen seme batez
· Le llegó el tiempo del alumbramiento
Bete zituzten gupelak urez’ gaindi egin zezataraino
· Hasta arriba; hasta rebosar
Bete zortzigarrena! Oraindik ba gera!... Sagardotegian
· Venga el octavo vaso! Todavía aguantamos!
Betea ematen dit zopa lodi orrek
· Me da hastío
Betean daukanetik’ guziori artu-azi digun Jesusen Biotza
· De cuya plenitud nos ha hecho participar a todos
Betean emon izan deutsezu sinisterik sorginkeria gauzai?
· Darles pleno crédito
Bete-arinago jartzen da platera...; ez tontorka, zuk jarri didazun bezela
· No hay que colmar el plato de esa manera
Bete-arinagoan jarri bear zendun platera; ez orrela tontorka
· Desbordante; lleno hasta desbordar
Bete-arinagoan jarri bear zendun platera; ez orrela tontorka
· Menos lleno; no tan lleno
Bete-bete eginda joan zan gaua iragotera, sabaiko lastategira... Ona egongo zan aren
barrua’ lo atsedenez egiteko!
· Para dormir con sosiego
Bete-betea’ beti or dabil, oso itxura gaiztoan
· En muy mala facha, bebido
Bete-betea zijoan gizarajoa... puztu-puztu egina; beso-ondotik elduta eraman du
arrastan zeladoreak...
· Hecho una cuba
Bete-betean abiau dira etorten anaiak-gana
· Decididamente
Bete-betean aitortu zuten’ martirien gorputzai lurra non eman zitzaien
· Confesaron paladinamente
Bete-betean arrapatzen ditu baserria ta oilategia. Asko sakabanatu-gabe daude biak
· Caserío y gallinero quedan dentro del mismo terreno
Bete-betean artu dit begia, ezpalak
· La astilla me ha alcanzado en todo el ojo
Bete-betean bere osabaren itxura artzen die bertso oiei
· Les reconoce totalmente la traza de
Bete-betean bihotza hunkitu dio
· Le ha herido en lo más vivo; le ha conmovido en lo más profundo de su corazón
Bete-betean dakigu’ bide onetik goazala
· Lo sabemos con plena certeza
Bete-betean eldutzen zan bear nebanera’ aldean neban dirua
· Justamente me alcanzaba
Bete-betean emen dator gure Salbatzailearen esana: Perila maite duena’ perilean
galduko da
· Aquí se verifica puntualmente, exactamente
Bete-betean erori bear zitzaien’ beren buruari egotzitako biraua
· Recaerles de lleno
Bete-betean erori bear zitzaien’ beren buruari egotzitako biraua
· La maldición que se echaron sobre sí mismos
Bete-betean esan neutsan’ guzurra zala
· Se lo dije sin rebozo
Bete-betean esan zidan: zure etxera zoaz!
· Sin andarse con rodeos. Véte de aquí
Bete-betean eserita jarri da... Katua
· Bien repantigado, arrellanado
Bete-betean gagoz’ lagunduko dauskuzula lan orretan
· Estamos segurísimos de que
Bete-betean gagoz’ zeureaz urtengo dozula
· Estamos convencidos de que
Bete-betean jarri dira Aita-Santuaren alde
· Resueltamente
Bete-betean jo du xedea
· Ha dado de lleno en el blanco; en su objetivo
Bete-betean jo zuen argiak bere etsai ilun itxusi ura, beregandik sekulako iges-
eraginik
· Fue a dar de lleno en su enemigo en las tinieblas
Bete-betean kristau-bide ortan sartzen danak’ alako zoztorrik ez du arkituko
· Quien emprende resueltamente ese camino
Bete-betean kristau-bide ortan sartzen danak’ alako zoztorrik ez du arkituko
· No encontrará gran obstáculo
Bete-betean librau naiz, oker aundi batetik
· Por un pelo me he librado
Bete-betean nengoan’ aia baizen erraz iruntziten zenduezala gure Egunekuak
· Que nuestros editoriales se leían con suma facilidad
Bete-betean nengoan’ aia baizen erraz iruntziten zenduezala gure Egunekuak
· Estaba creidísimo de que
Bete-betean sinistuko dau, esaten jakon guztia
· Lo creerá a pie juntillas; firmemente
Bete-betean ta utsunik-gabe dago Zugan, Jauna, zoriona
· En Ti está la plenitud de la dicha perfecta
Bete-betean zagokeze: ez bildurrik izan; bide onetan etzarie egarriz ilgo
· Estad tranquilas; no hayáis miedo... Tened por seguro
Bete-beteko agindurik eztizut ematen
· No te doy promesa formal
Bete-beteko arrazoia!
· Bien dicho!... Así se habla!
Bete-beteko arrazoia!
· Muy bien dicho! Así se habla!
Bete-beteko arrazoia eman dezu
· Una razón aplastante; plenamente convincente; definitiva
Bete-beteko euskalduna
· Vasco de cuerpo entero
Bete-beteko indarrean’ bildurgarri dira bisuts ta elurrak
· Cuando vienen con gran fuerza
Bete-beteko indarrian’ bildurrgarri dira bisuts-elurrak
· Cuando vienen con gran ímpetu
Bete-beteko klasikoa’ auxe da neretzat
· Auténticamente clásico
Bete-betekoa da zuk bear dezunerako
· Muy adecuado para tu objeto
Bete-betekoa dozu leku au,... lagun au... zure asmorako
· Es muy indicado para tu objeto
Bete-beterik dago mundua nagiz
· El mundo está lleno de perezosos
Bete-beterik joian ibaia’ nasa-ertzetarik ura bai urtengo ez urtengo
· A punto de desbordarse
Beteegi egiten ez aritu ontzia!
· No lo colmes! No lo llenes demasiado!
Betegarritzako konturik ez degu erabiliko
· Cuestiones superfluas
Betekada egin dezula?... Jesus!... San Antonio ederra! A zer jatekoa!
· San Antonio bendito! A eso llamas comer?
Beteluarren txerri beltzeran pinek, // edadez zarrak, pisuz arinek // ai, nere minek! //
Lanik asko eman zidan saldu-ezinek!//
· Harto trabajo me dio!
Beteraztun ederra du gizon orrek..; betertz ederra du
· Hermoso semblante
Beterriko nekazarien bizimodua zer-nolakoa izan dan oraindaino
· Descripción de
Bete-samartuta dago kopa-saskia
· Ya casi lleno
Bete-samartzen zaigunean’ ustu egin bear izaten degu perraila kaja ortara, urrengo
bete-aldira arte
· Cuando empieza a llenarse
Bete-samartzen zaigunean’ ustu egin bear izaten degu perraila kaja ortara, urrengo
bete-aldira arte
· Hasta que vuelva a llenarse; hasta la vez siguiente
Betetasuna dauka aizteagana
· Está harta de su hermana
Betetasuna ematen dit esne gozoak
· Empalagar
Beteten-beteten doa; beteaz-beteaz doa
· Va llenándose poco a poco
Betetxo artu pertza’ ... ta pare ontara egin dit aldero: dana busti naiz
· Se me ha bamboleado o bandeado hacia acá
Betetxo artu pertza’ ... ta pare ontara egin dit aldero: dana busti naiz
· Llené excesivamente el caldero
Betetxo dago ontzia
· Demasiado lleno, quizá
Betetzen ta betetzen ariko naz nere bekatuen neurria
· Iré colmando la medida
Bete-xamar geienean ibiltzen nitzan, trabena gendunean
· Andaba de ordinario bastante mamado...; ebrio
Betexko dago eltzea urez
· Más bien demasiado lleno
Beti abarka zaarra tatarras dedala ibiltzea nai al dezu?
· A rastras con estas viejas abarcas...; llevándolas a rastras
Beti adar berean ez naizela egongo, dio berorrek
· Que soy de mal asiento; inconstante
Beti agotan erabiltzen zun bere erriko txakolina
· Siempre traía en labios para encomiarlo
Beti aho-eder zu!... Zer mihi-leguna!
· Siempre tan lisonjero!
Beti aidean egoten naiz, bildurrez
· Estar nervioso, intranquilo
Beti ala da gure izpiritua’ lo-aldiez kanpo
· Siempre está en actividad
Beti aldaka ari zauku, gobernua
· En cambio continuo
Beti aldean darabildaz papera ta lapitza
· Siempre llevo conmigo, o sobre mí
Beti alkarregaz biziko dira senar-emazteak: inork-bere alkarreganik ezin bakartu
ditu
· Nadie los puede desunir
Beti ankaen gainean eukiko gaitu
· En perpetua danza... No nos va a dejar en paz
Beti apain jantzita dabiltza: nolazpait itxuratu nai eben beren iduri txarrak
· De algún modo tienen que suplir la hermosura que les falta
Beti aparra dariola itzegiten du
· Hablar dándose mucho tono
Beti ara-bidean zan... Bilbora
· No cesaba de viajar a
Beti aren ibilien zelatari zebiltzan’ era ona topatzeko
· Espiar o acechar sus pasos
Beti aren ibilien zelatari zebiltzan’ era ona topatzeko
· Oportunidad o coyuntura favorable
Beti argal dabil, ta zimurra azala... neskazarra
· La piel ajada, rugosa
Beti ari dena’ noizbait atxemana
· Tantas veces va el cántaro a la fuente que... al fin se rompe Quien se arriesga muchas
veces, al fin cae
Beti ari zaie artxikatzen eta lerr eragiten’ eren... inoiz ere ilko eztan arra
· Siempre les está remordiendo y atormentando
Beti arimearen aginduan egon bear dau gorputzak
· Sujeto al alma
Beti arkitzen dute bere-batekoa ta modu onekoa; eta guziak ongi nai diote
· Moderado, tranquilo, apacible, de buena condición
Beti arlote ta beti nekez, peseta bat dabeeneko’ jokoari emoten deutseela... Bizi dira
· Se la juegan
Beti armonin aritzeko bidea!
· Motivos de discordia o de disputa
Beti arnasa beetik ateratzen ari da... beti kezkan
· Profundos suspiros de desasosiego
Beti arto gitxi erein-arren’ kamarara pilatzen’ bera ei zan nausi
· Era quien más almacenaba
Beti artu izan gaitue erri orretako semeak’ biotzezko atsegina erioela
· Con gran cordialidad o simpatía
Beti artzekoz beteta dago mundu guztiaren kontra
 · Lleno de quejas
Beti asarre ibili oi gara, auteskundetan eta auteskundetara-barik
· En el tiempo de elecciones y fuera de él
Beti ateretan dau andik loratxo bat’ beti-bere usain egiteko
· Para olerla
Beti atsegin berri batekin entzuten zaitut, gauza horren gainean
· Te escucho con renovado placer
Beti aurrean darabilgula dinue
· Que lo andamos persiguiendo
Beti aurrera irabaziak egiten ikusten dira Inazio gurearen semeak
· Siempre avanzando en todo; haciendo nuevas conquistas
Beti ba da jende, meza hortan
· Nunca falta gente
Beti ba dire ez direlarik batere aditzen’ denek baino gehiago dakiten batzu
· Aunque no se dejan oir
Beti ba dute biak berriketarako modua
· Siempre encuentran pretexto para el palique
Beti baino-ka daudenak
· Siempre con peros. Descontentadizos
Beti baldarka-baldarka’ baina segi egin zigun bide guztian
· A trancas y barrancas; torpe y pesadamente
Beti barriken intxusan dago
· Tabernero aficionado a beber... N.B. Intxusa: espiche con que se cierra el agujerito de
las barricas
Beti barriketan jardun-bagarik’ isilik egon zaiz!
· Calla de una vez!
Beti bat, beti uli, lolo, malba eta bare izaitea’ ezteustasuna da, eta ez gizontasuna
· Apatía
Beti bat, beti uli, lolo, malba eta bare izaitea’ ezteustasuna da, eta ez gizontasuna
· Ñoñez, simpleza
Beti bat da, beti berdin; baina geienei zer zor die Jesus-ek? Eskergabea baizik ez
· Que recibe en pago, a cambio?
Beti batean nago ni
· Vuelvo a lo mismo; a lo de siempre
Beti batez ezin egongo gera’ ... ta amaitu zagun!
· No vamos a estar siempre repitiendo lo mismo
Beti bearginean, neke azpian’ bururik jaso-gabe nere bizian
· Sin tregua; sin respiro
Beti bearginean, neke-azpian’ bururik jaso-gabe nere bizian
· Siempre agobiado de trabajo
Beti bearpean dabil alakoa, beti arrastaka; ta beti bearretan atzera
· Agobiado de trabajo
Beti bearpean dabil alakoa, beti arrastaka; ta beti bearretan atzera
· Y siempre apurado o necesitado de nuevo
Beti beazka ari zaiola’ gaixtotu egin du belarri-ondoko txoria, osabak
· Enconar, irritar
Beti beazka ari zaiola’ gaixtotu egin du belarri-ondoko txoria, osabak
 · Lobanillo
Beti beazka ari zaiola’ gaixtotu egin du belarri-ondoko txoria osabak. Txoria quiste,
lobanilo.
· Hurgar, escarbar
Beti beazka ari zaitzaiola’ gaistotu egingo zaizu min ori
· Como estás siempre hurgando la llaga
Beti behar zuten Kontzilioek’ Aita-Sainduaren aitorra edo baimena
· La aprobación del Papa
Beti berak esaten aspertuta dabiltza
· Cansados de repetir siempre las mismas cosas
Beti berari begira egoten zan kantari, gabaz orobat egunaz
· Noche y día
Beti berdin ta ezin-autsian dijoaz txalupa biak; estropadetan
· Sin poder prevalecer una sobre otra
Beti bere gogora egiten nizkion gauzak
· Procuraba darle gusto en todo
Beti bere gogotan ibiltzen den mutikoa da
· Anda siempre ensimismado, reconcentrado
Beti bere piparekin ari da gure gizonttoa’ argi gorrino batez gau beltza zilatzen duela
· Perforando la oscuridad con una lucecita roja
Beti berekin ibiltzen dituen laguntzaile eta jendearekin etorri da Errege
· Su séquito
Beti berri, beti oso egongo da zure poza: Jaungoikoa bera dan arteko’ izango zera
zorioneko. Zeruan
· Mientras Dios sea Dios
Beti berri-pozean, gure izeba ori... Gauza berrizale
· Siempre amiga de cosas nuevas
Beti bertsotan ari da, ixildu-gabe... Berritzu alena!
· El parlanchín de él...!
Beti besoak zabalik egite eban otoitza
· Con los brazos en cruz
Beti bezala’ gau luzeetan sartu gera, aurten ere
· Ya empiezan a alargarse las noches
Beti bezalatsu
· Como de ordinario, más o menos
Beti bi erantsiaz agertzen dituzu nere utsak; zereak beti estali...; ortik etorri oi dira
gure izpideak
· Exagerando al doble
Beti bien aldean ibili nintzan
· En compañía de los dos; sin separarme de
Beti’ bihar diozu; beti’ gero... Horrela zaudela’ eritasunak har, heriotzea etor, eta
ifernura joan!
· N.B. Notar la energía que comunica la elipsis del auxiliar y la forma infinitiva del
verbo
Beti bilddurrez ezin ibili leitekezan; eta zelan edo-alan, il nai bizi’ esetsi ta
azpiratzeko aleginak egitea erabagi eben
· A todo trance, fuese como fuese
Beti bildots den ardi txarraren antzean gelditzen zara
· Desmedrado, flaco, canijo... N.B. Alusioón al refrán vasco
Beti bildur ta lotsaz egon naz’ baina a dan ezkerokoan’ zertxubait bialdu biautsat,
astia daukadan-ezkero
· Ya que se trata de él
Beti bildurrak aidean dauzka, nola etorriko zaien
· Temblar de miedo
Beti bildurrean bizi dira, lapurrak; egun gozo bat ez daroe
· Viven de miedo
Beti bildurrean bizi dira, lapurrak; egun gozo bat ez daroe
· No tienen un día bueno, un día feliz
Beti bildurrez egoten nazu errira jeixteko...: mundu guztia nigana dala artzeko
iruditzen zat
· Tengo la impresión de que todos son acreedores míos
Beti bizirik eta osorik dauka arima, infernuko su horrek
· La mantiene siempre viva
Beti bizitu naiz an lur nerearen minez: lenaztandik etorriko nintzan oinez’ urik egon
ezpalitz tartean
· Con nostalgia de mi tierra
Beti buru egoten da, apezak zer dion...
· Siempre suele estar con atención
Beti buruan eukiteko da gai au
· Es cosa que debe tenerse siempre presente
Beti burutik ibili-naiak’ orlako lanak ditu
· Tiene esos inconvenientes
Beti burutik ibili-naiak’ orlako lanak ditu
· El afán de ir siempre a la cabeza, de sobresalir
Beti buruz egin oi dituzu zuk gauzak
· Todo lo haces con gran ponderación
Beti buztan zerbeiten ondotik ibiltzen da galtzailea, bihotzminaren eztitzeko;
oraikoan’ pilota omen zen zanpunegi
· Siempre andan buscando algún agarradero para justificarse
Beti buztan zerbeiten ondotik ibiltzen da galtzailea, bihotzminaren eztitzeko;
oraikoan’ pilota omen zen zanpunegi
· Para mitigar su pena; para consolarse
Beti da arpegi-argia mundu guztiarentzat
· Siempre es afable o sonriente con
Beti da Bilbo ikusgarrizkoa... Egunero dagoz emen nun-naiko edozenbat ontzi andi,
Ibaizabalen ertzetan
· Siempre ofrece algo interesante a la vista
Beti da ondo, berez’ semeren batek eroatea etxea
· Llevar la gestión de la casa; encargarse de ella
Beti da txito ona’ propositu argi ta banakoak egitea: damuaz-ganekoak
· Expresos, particulares aun aparte del arrepentimiento
Beti da zerbaiten gose gure biotza, ezin-aserik
· Siempre echa de menos algo
Beti dabil gizona aldarteka, ta era batetik bestera
 · En perpetuo cambio
Beti dabil’ Inazio gora ta Inazio beera...!
· No hace más que hablar de Ignacio
Beti dago txantxarako berau
· Siempre pronto para la broma
Beti dagokizu begira, beti zaduzka eskutik; Jainkoak ez du loorik; ez du begiak
zugandik kentzeko ordurik
· Sostener
Beti dagokizu begira, beti zaduzka eskutik; Jainkoak ez du loorik; ez du begiak
zugandik kentzeko ordurik
· Continuamente vela sobre ti
Beti dagokizu begira, beti zaduzka eskutik; Jainkoak ez du loorik; ez du begiak
zugandik kentzeko ordurik
· No duerme
Beti dagoz pekatu mortalean’ arako gizon edo emakume erre, inogaz bakerik
eztaukenak eta auzotegi guztia goikoaz beera darabileenak
· Hombres o mujeres de mal genio
Beti dagoz pekatu mortalean’ arako gizon edo emakume erre, inogaz bakerik
eztaukenak eta auzotegi guztia goikoaz-beera darabileenak
· Que están reñidos con todo el mundo
Beti dagoz pekatu mortalean’ arako gizon edo emakume erre, inogaz bakerik
eztaukenak eta auzotegi guztia goikoaz-beera darabileenak
· Que traen revuelto el vecindario
Beti dakusku ori zarataka, alper ori...; diru-zaratarik etxako entzuten, ori ez...
minean ezik
· Siempre anda metiendo ruido
Beti dakusku ori zarataka, alper ori...; diru-zaratarik etxako entzuten, ori ez...
minean ezik
· Como no sea en la lengua
Beti darabile gaurko aoa pelotari orreek? Eta jenteak eztauz inoz ixiltzen?
· Usan siempre el mismo lenguaje blasfemo?
Beti darabile gaurko aoa pelotari orreek? Eta jenteak eztauz inoz ixiltzen?
· Y no les impone silencio?
Beti daragoiot oni’ bein edo-bein aditu daizuen
· Siempre estoy insistiendo en lo mismo
Beti dauka arek kakoren bat’ gauzea luzetzeko
· Siempre tiene algún asidero para... dilatar el asunto
Beti daukagu Mezako ordu atan Jesukristo Jaungoiko ta gizon egiazkoa’ osorik eta
bizirik, geure aurrean
· Vivo y verdadero; entero y verdadero
Beti dautsazu atxaki ber-beraz
· Siempre sales con el mismo pretexto
Beti dauzkagu, Ama, zalantzan’ Zuri begira geren begiak
· Siempre ansiosos o inquietos
Beti diardue Madrid-etik esaten’ politika-arazoak laster dirala euren senera etorri
· Que pronto se van a normalizar
Beti diru artzen ari zeratu zuek!
 · Os estáis hinchando de dinero
Beti dituzte egia eta gezurra aho berean, zaku berean
· Siempre traen mezcla de errores y verdades, sin discernimiento
Beti edireiten du gure borondate gaixtoak zenbait itzulpide’ luzamendutan ibiltzeko
· Encuentra algunos subterfugios para
Beti egia darabil Jaunak esanetan
· Dios es fiel en todas sus palabras
Beti’ egibideak bakarrik du arrazoi; ta ala gertatu zan orduan ere
· Lo único que vale es proceder con verdad
Beti eman-da-eman ari dana’ azkenerako agortu egiten da
· Quien no cesa de dar
Beti emengoak bagina bezela gabiltza, utsak engainatuta, eroaren gisa
· Engañados por cualquier vanidad
Beti emozue, emogun, gezurrari egia sudurrera! Ixil-arazi arte!
· Oponer la verdad a la mentira con energía
Beti entzun izan det’ gizon orren gaitza’ bere burua geiegi jaso-naia dala
· Orgullo, arrogancia, engreimiento
Beti erderaz daukez alkarren autuak’ jaun itxurako bizardunok
· Sus pláticas o conversaciones
Beti erraiten zenduen’ zahartzean saindutuko zinela... Bada orai’ zahartu zara: zeure
hitz handien epean eta mugan zara
· Ya has llegado al tiempo de cumplir tus solemnes promesas
Beti erraiten zeunden’ zahartzean saindutuko zinela... Bada orai’ zahartu zara: zeure
hitz handien epean eta mugan zara
· Ya has llegado al tiempo de cumplir tus solemnes promesas
Beti erregaloak egiten ari bear al zait, ama? -Orrenbestexe egiteko gauza nadila
luzaroan, seme!
· Y que Dios me dé salud para seguir haciéndolo
Beti errezetan nekusan, ordu-erdiak naiz jo, zein-da osoetan
· Tanto si daban las medias horas como
Beti errezetan nekusan, ordu-erdiak naiz jo, zein-da osoetan
· Y lo mismo en las medias horas que en las enteras
Beti ertzean baitik parra Luix-ek
· Siempre tiene la sonrisa en los labios
Beti esan bear azkenengo itza aurrenengo! Makurra zara!
· Qué manía la tuya, de precipitarte a sacar consecuencias aventuradas!
Beti esateban’ amar emakuma-be ez zireala gizon bat-beste... Eta eztakit zenbat
orrelako
· Que no valían tanto como...; que valían menos que
Beti eta leku guzietan’ berdin eta aldaera-gabe bearko ziran Jaunaren aginduak
· Sin cambio alguno; inalterables
Beti etortekoan’ jauregi eder au ikustera etorri-baga joan zan beste mundura,
beronen jaubea
· Aunque siempre tenía propuesto venir
Beti etsiko genduke guk’ jan-da-edan-da-pesta
· Bien a gusto aceptaríamos vivir siempre según este programa
Beti etxe-zuloan sartuta egongo naiz ba, ama?
 · Siempre entre estas cuatro paredes
Beti etxe-zuloan sartuta egoten da’ ta aize-berritzera ateratzeko esan diot
· Que salga a airearse
Beti eukiten jako erriari leia
· Siempre se le tiene afición al pueblo natal
Beti ez ginan egon zear-etzanean... Alperrean
· No estuvimos ociosos tumbados a la bartola
Beti eza erakusten omen zuten gurasoak, B.ren etxean...
· Enseñaban a economizar; se mostraban remisas a gastar
Beti ez-arren’ geienetan ala izaten zan
· Aunque no siempre
Beti ezezkoa bialdu dabe Madrildik
· Denegar, desestimar
Beti ezinean izan da gure bizitza lurraren gainean
· He llevado una vida difícil, penosa
Beti ez-kanta, gure gizon ori!
· Siempre tan displicente!... Nunca está contento
Beti ezmezean egon-bagarik egizu egingoa...!
· En vez de estar siempre indeciso
Beti ezmezean egon-bagarik egizu egingoa...!
· Haz lo que hayas de hacer...!
Beti ezpadere’ geienean edo maiz-askotan
· Con harta frecuencia
Beti ezta izaten bardin... eta geure eskeiniari baietz esanik’ artu eben ardaua dogan
duan
· Una vez no hace daño; lo aceptaré por una vez; por excepción
Beti ezti-eztia zagon’ haur hura han zueno
· Mientras el niño estaba a su lado
Beti gabiltzaz erri onetan’ ten batek eta ten besteak
· Porfiando, cada uno con su tema; sin querer ceder de su punto de vista
Beti gagoz utsez beterik; zazpi bider jausten da zuzen dana
· Siete veces cae el justo
Beti gaineko gizon gustatzen zaio orri
· En puesto de mando
Beti gaingiro ibiltzen oitua zan: garipila-muturreko galburua bezela
· En prosperidad; llevado siempre en andas; entre agasajos, u honores
Beti gaingiro ibiltzen oitua zan: garipila-muturreko galburua bezela
· Encumbrado sobre los demás
Beti gaingirotan ibiltzeko bai ona, ori!
· Para ser llevado en triunfo..; para ser llevado en palmas
Beti gaixo zen, nik ezagutu nuenean: beti reumarekin; ibilpidea baldartua
· Torpe para andar
Beti gaixorik zegoon aitzakiikin’ etzon elizan sartu nai izaten
· A pretexto de hallarse enferma
Beti gaiztorako’ deabrua izan-ezik’ inor-be eztago
· Nadie es absolutamente perverso, fuera de
Beti galdeka daukat jentia
 · No hace más que preguntármelo
Beti gatxen azpian egon da
· Siempre enfermizo
Beti gatxerako gogoa zabalik dauka gure aragi ustelkorrak
· Siempre viva la propensión al mal
Beti gauz bat bakarra daukat mingainean; pinu oiek ez dutela emango’ ardiak ainean
· Siempre estoy diciendo lo mismo
Beti gauz bat bakarra daukat mingainean: pinu oiek ez dutela emango’ ardiak ainean
· No producirán o rendirán tanto como las ovejas
Beti gauza batean aspertuta’ alde egitea burutara zitzaion
· Aburrido de aquella monotonía
Beti gauza batean aspertuta’ alde egitea burutara zitzaion
· Pensó en huir
Beti gauza bati itxi-bagarik darraikon gogoa ta burua’ laster galduten dira eurenez
· Dedicar la atención a la misma cosa
Beti gauza bati itxi-bagarik darraikon gogoa ta burua’ laster galduten dira eurenez
· Dedicarse a algo sin interrupción
Beti geldi-geldia dago, bi eskuak kurutze, begiak zerurat itzuliak
· Con las manos cruzadas
Beti geroko uzten dezu zorra garbitzea; etorkizunak noiz egingo dira etorriak?
· Cuándo llegará ese después?
Beti gexopean egon gara gure etxean
· Siempre hemos tenido alguno enfermo en casa
Beti gezurra prest bai orrek, mingainean... bainan zurrut askotxo zeukan urdailean
· Demasiados tragos echados al cuerpo
Beti gezurra prest bai orrek, mingainean...! bainan zurrut askotxo zeukan urdailean
· Era cuento toda su queja
Beti giro onean dauden lubera gozoak
· Tierras blandas siempre propicias para recibir la semilla
Beti gizaro batean dago: beti dauka burua bere senean
· Siempre ecuánime
Beti gizaro batean dago: beti dauka burua bere senean
· Siempre sereno; en pleno dominio de sí mismo
Beti gogamen bat eukan bere buruan Mainasik: Anjel... Zer eutsan gero berari Anjel-
egaitik?... Ezer-bere ez... baina... orixe dago ba!
· Sí... pero qué quieres? pero... claro!
Beti gogamen bat eukan bere buruan Mainasik: Anjel... Zer eutsan gero berari Anjel-
egaitik? Ezer-bere ez... baina... orixe dago ba!
· Pero qué le iba ni venía de Angel?
Beti gogoa harengana dohakote
· Se les va el recuerdo hacia él
Beti goietan ibiltzekoak baitira auntzak’ hura ere bein elizan sarturik aldarera igo
zan
· Como siempre andan por las alturas
Beti goiz jagi-zalea zan
· Madrugador
Beti goseak ia-ilean zebilen, katu kaxkar ura
 · Medio muerto de hambre
Beti goseak ilik...’ txarto bizi zan
· Muerto de hambre
Beti gozotan bizitzerik ez du inork mundu onetan
· No todo son mieles en este mundo
Beti’ haren ipurditik dabila
· Anda siempre tras de él
Beti haurraren sahetsean da’ kasik jan-edanak ahantzirik. Ama
· Olvidándose de su alimento
Beti ibili da gauza guzietan’ orratza bezein xuxen
· En todo ha procedido con gran rectitud o corrección
Beti ibili dira biak alkarren atzean
· Siempre han andado juntos; buscándose
Beti ikaran ibiltzeko da bide horietan
· No hay seguridad...; siempre hay peligro
Beti inaka bila gabiltzala uste dute, arrotzari gogor egiteko
· Siempre inventando pretextos o agravios contra
Beti irabazten doazala’ ... eta beti lengo lekuan! Auxe eztakigu ze ganora dan!
· Cómo se entenderá esto?
Beti iraun-beharrak dira infernuko neke gogorrak
· Perdurables
Beti itoaz bearpean, beti otseginaren bearrari gitxi deritxola, nai leuke ugazabak
otsegin Jaungoikozkoak euki etxean?
· Agobiar de trabajo al criado
Beti itoaz bearpean, beti otseginaren bearrari gitxi deritxola, nai leuke ugazabak
otsegin Jaungoikozkoak euki etxean?
· Criados honrados o concienzudos
Beti itoaz bearpean, beti otseginaren bearrari gitxi deritxola, nai leuke ugazabak
otsegin Jaungoikozkoak euki etxean?
· Pareciéndoles siempre poco
Beti itxasora begira, gure mutila: eguna joan ta eguna etorri
· Un día y otro día...; día va, día viene
Beti izan bear dabe baterikoak, gizonezkoen olgantzak; ta besterikoak, emakumeenak
· De una clase las diversiones de los hombres; de otra las de las mujeres
Beti izan da egia: geiegi bilatzea’ utsean geratzea
· Quien todo lo quiere, todo lo pierde
Beti izan da ori aundi-naikoa
· Avido de medrar, de sobresalir, de figurar
Beti izan da ori jajua, urtan... -Bai sagardotan ere!...
· Siempre ha sido hábil nadador
Beti izan dira, eta izango ere dira apaizen artean’ eren leku goiari begiratzen ez
diezanak
· Que no tienen presente su dignidad; sacerdotes indignos
Beti izan duzu gutaz saminki arrangura ardura’ bidea xuxen emanez hel gaitezen
zerura
· Siguiendo derechamente el camino
Beti izango da egia’ ondasunak ta dirua Jaungoiko txiki batzuk direala
 · Unos ídolos
Beti izango dire gizajoak’ beren gauzak anka-azpian ezin sartuz dabiltzen gizajoak...
Zer irabazten dute, beren buruari arrika ematearekin?
· Empeñados siempre en rebajar lo propio
Beti izango dire gizajoak’ beren gauzak anka-azpian ezin sartuz dabiltzen gizajoak...
Zer irabazten dute, beren buruari arrika ematearekin?
· Lanzar piedras a su propio tejado
Beti izuak daukat gorputza
· Temblando de miedo
Beti jagot alboan Maria geurea’ negarraren soinuan joten iletea: ardaoa ta pipea itzi
daidazala...
· A todas horas me está insistiendo
Beti jagot alboan Maria geurea’ negarraren soinuan joten iletea: ardoa ta pipea itzi
daidazala...
· En son de queja, lloriqueando
Beti Jainkoaren naia egiten ari da onelako au’ geldiarterik-gabe
· Incesantemente
Beti jariko den iturri bat izanen da bera
· Una fuente que brotará por siempre
Beti jaten ari da ume ori... .-Denak ezagun ditu!
· Bien se le conoce! Está muy gordo
Beti Jaunaren aurrean gaudela sinisteak’ guztiz asko laguntzen du, gauz onak ongi
egiten
· Ayuda muchísimo a
Beti jolasean zuek!... Ez dakizute bestetan!
· Es lo único que sabéis hacer
Beti jostatzeko aurrena izanik ere’ inoiz ere itz lasai bat bederik bere aurrean esatea
ametitu nai etzuena zan
· Ni una sola palabra licenciosa
Beti jostatzeko aurrera izanik ere’ inoiz ere itz lasai bat bederik bere aurrean esaten
ametitu nai etzuena zan
· El primero en los juegos; muy juguetón
Beti juergia an da juergia emen’ xemeiko-barik gelditu zan... Sei-marabiriko bat-gabe
· Se quedó sin blanca
Beti juteko, beti juteko’ ... azkenean abiatu ginan
· Siempre con la intención de ir
Beti juteko ta beti juteko’ ... ta beti jun-gai
· Siempre habla de ir... pero no acaba de decidirse...; de irse
Beti kale-gainean dabilen neska da
· Es una chica callejera
Beti kalte-aldera joaten jake gogoa
· Siempre inclinados a hacer daño
Beti kezka txarrarekin egoten gera...; ta urrengo muturrekoa berriz’ uste ez gendun
tokitik!
· Y mira por dónde vendría el próximo golpe! adversidad
Beti kezkapean bizi-bearra sortu zaiguk
· Tener que vivir siempre en intranquilidad
Beti kina ta kina dabilenak’ atzerako ostikaden bildur izan bear dau
· Siempre debe temer que le tiren coces
Beti kituan gagoz; puska bat bada-bere’ ez aurreratzen
· Liquidación, siempre a cero. Gastos igual a ingresos
Beti kituan gagoz; puska bat bada-bere’ ez aurreratzen
· Ni la más mínima ganancia. Ganancia cero
Beti kontseju onak ematen neri, gure aizpa ori..., artean emeretzi urteko zalarik, ogei
etzituan-da!... Dana-alakoa zan ura!
· Así era de extraordinaria aquélla!
Beti kopeta edo bekoki beltz eta bihotz ilun batekin ibili beharko duela usteko du
· Andar ceñudo
Beti kopeta edo bekoki beltz eta bihotz ilun batekin ibili beharko duela usteko du
· Andar tristón
Beti lanaren igesi dabilenak’ gose danean’ lastoa ere ez du merezi
· No merecen ni el pienso que se da al ganado
Beti lanari aurrea artu bear zaio
· Hay que ser prevenido; mas vale prevenir que remediar
Beti lanari buru-eman ezinik ari bear izaten det
· Sin poder dar cima al trabajo; sin poder llegar a todo
Beti lanean edo arazoetan ekandurik egoan-lez’ gogait egiten eban geldi egoten
· Se aburría de estar ocioso
Beti lanean edo arazoetan ekandurik egoan-lez’ gogait egiten eban geldi egoten
· Habituado como estaba a trabajar
Beti laxterka’ ta beti geldi. Gauzak tarrapataka egin’ eta aurrerapenik batere ez
· Mucho agitarse, y siempre sin resultado
Beti lenagoko oinean gelditu izan da Gipuzkoa’ bere jaiotzako itzkuntz gozoarekin,
etsai-talde guztiai gogor eginik
· Resistiendo a
Beti lenagoko oinean gelditu izan da Gipuzkoa’ bere jaiotzako itzkuntz gozoarekin,
etsai-talde guztiai gogor eginik
· En su primitivo ser
Beti lenbiziko-garren ibili izan da arri-jasotzen
· Ha solido figurar como primero
Beti’ lentxeago itz bat esan-gabeko damutan gelditzen nintzan
· Pesaroso de no haber dicho
Beti lo egon-barik’ gogoratu zaitez, neuk esandako arazoaz: bear-bearrean nago-ta
· Pues estoy en gran necesidad
Beti maisu orreri aginka-nairik gagozala esango leukee
· Que siempre estamos dispuestos a criticarle
Beti mendiaz amesetan zagoze...: barriro zuzitu gura dozue Euskalderria?
· Destruir, arruinar
Beti mendiaz amesetan zagoze...: barriro zuzitu gura dozue Euskalderria?
· Pensar en echarse al monte, a luchar
Beti mendira begira zagozen karlista prak-erreok
· Pendencieros, rencillosos
Beti mokoka ibili bear al dezue?
· Siempre disputando
Beti muturra luze, lotsagabeak...
· Todo se puede temer de la lengua del descarado
Beti nago negarrez, nere maitearen galdez: ote dan bizi’ biotz-biotz nereko Kontxesi...
· Suspirando por mi entrañable K
Beti nagusikeritan ibili-bearreko gizona da ori
· Cacique, amigo de mandar
Beti naieran asnasa artu oi zuten
· Respiraban tranquilos; sin preocupación
Beti nauka bildurrez ikara
· Siempre estoy temblando de miedo, por causa de ello
Beti nekatzen daude zenbaiten buruak
· Siempre discurriendo; inventando cosas
Beti neketan ibili baino’ obe du bein edo bein autsi edo urratu
· Antes que andar siempre penando... mejor romper de una vez
Beti nekusan Praisko’ berak esanean beti gogor zailduten
· Obstinarse firme en lo dicho
Beti nengoan zuri begira-begira’ ... ondu-bidean sarrerazi naiez
· Con los ojos fijos en ti
Beti nengoan zuri begira-begira’ ... ondu-bidean sarrerazi naiez
· Deseando atraerte a conversión
Beti nere zarpa zarretan ibili bear’ zer somatzen ote duten!... Bat edo bat arrapatzen
dedan egunean’ egun gorria dauka!
· Siempre rebuscando en mis vestidos
Beti nere zarpa zarretan ibili bear’ zer somatzen ote duten!... Bat edo bat arrapatzen
dedan egunean’ egun gorria dauka!
· Buena le espera! Pobre de él!
Beti nondik ostuko’ bizi zan lurrean; ez dakit zelan bizi oi dan gaur bestean
· No pensaba más que en robar
Beti nora-nai nazenean’ Jauna daroat aurrean; au da nire poza; dantza-dantzari dot
biotza!
· Salta de gozo mi corazón
Beti norbaiti zirikadaren bat nundik sartuko’ ibiltzen zan Trapu-trapu: naiz laguna
edo naiz ostiantzekua’ arentzat bardin zan
· Fuera quien fuera...: amigo o no amigo
Beti oean egonarekin’ gorputza zaildu egiten da
· Estreñirse, constiparse el vientre
Beti oi da etxe bakoitzean txerren bat
· Siempre suele haber... un garbanzo negro... causa de disgustos en la familia
Beti oinazetan ibiltzen zana zan. Luzaro zijoanean’ medikuari deitzea nai izaten zuun
· Cuando se prolongaban los dolores
Beti oinazetan ibiltzen zana zan. Luzaro zijoanean’ medikuari deitzea nai izaten zuun
· Padecía mucho de dolores
Beti ojuka dabiltza...: inork ezin ixildu jende oien ao zabalak!
· No hay modo de hacer callar a esos provocadores
Beti okerrena buruan zutela zeuden, aren etxekoak
· Pensando siempre lo peor; recelando, temiendo por él
Beti ola dabiltza, beren goiak salgai... Izotz gogorren bat botatzen badu’ ordun
 tapatuko ditue
· Si cae alguna fuerte helada
Beti ola dabiltza, beren goiak salgai... izotz gogorren bat botatzen badu’ ordun
tapatuko ditue
· Exhibir sus formas; escotarse
Beti on, beti zuzen, beti Jaungoikoaren esanean bizi zaatekezan’ eurak gura izan
balebee
· Obedientes a Dios
Beti ondoren txarra du’ alkar ikusi-ezinak
· Tiene siempre malas consecuencias
Beti onela bizi bear al det? .-Gaizkitxo ere ba zaude-ta!
· Cualquiera diría que estás como para quejarte! Poco bien que estás!
Beti ordu duena’ beti berant berandu heldu dena
· El que siempre dice tener tiempo suele ser el que más tarde llega
Beti ori du: bestea aurretara bota bear! bere utsen estalgarri. Beste laguna
· Echar las culpas a...; escudarse en
Beti orrazia aldean dabeela dabiz; batean jaso, ta bestean naastetako uleak
· Siempre con el peine a mano...; con el peine al lado
Beti orrela ari dan ori’ egon diteke etsirik
· Puede tenerse por perdido
Beti orrela egoten ere’ neke aundia daukazu
· Tiene que serte muy penoso
Beti otza, motza, motela ta gogoezekoa aurkituteban bere mutila; ta aspertu zan
noizbaten neskatilea
· Apático, desganado, displicente
Beti sesio batean ote zebiltzan irudituko zaizu... Etzaitezela egon gauz orren ustean!...
Makila autsiakin ez sartu tartean!
· En continua pelea o camorra
Beti sesio batean ote zebiltzan irudituko zaizu... Etzaitezela egon gauz orren ustean!
Makila autsiakin ez sartu tartean!
· No se te ocurra terciar en su querella! Pobre de ti si te arriesgas!
Beti su-emateko pronto, ori!
· Siempre dispuesto para provocar...!
Beti sutan dagoan labe artan egon-bearrak dira beti, oinazez lertzen
· En insufrible tormento
Beti ta batetan ekusten ditu gauza guziak
· Todas las cosas de todos los tiempos a la vez
Beti ta beti egon bear da an’ bein-bere atera-bagarik bekatuen zorrak
· Sin cancelar nunca las deudas
Beti ta beti ibili izan naz ni penitentziaren igesi; beti gorroto eretxi deutsat nekerik
arinenari
· Siempre le he sentido aversión a
Beti txutxu-putxu ta ziri-mara dabil txatxal ori
· Anda de ceca en meca... esa casquivana
Beti uguiturik iguindurik nago: jan baino jan naiago’ eta ezin janik
· Siempre harto, hastiado
Beti uguiturik iguindurik nago: jan baino jan naiago’ eta ezin janik
 · Deseando tener apetito
Beti ukoan egon diraden euskaldun-ezak ere’ aitortzen digute
· Que siempre se habían negado a admitirlo
Beti ur epelean ibili-gabe’ oingoan gogor asi bear degu
· Empezar de veras. Es menester tomar una determinación decisiva
Beti ur epelean ibili-gabe’ oingoan gogor asi bear degu
· En vez de andar con rodeos. Dejarse de paños calientes
Beti urgun geratuko litzake’ asierako gauzetan jarri-gabe azkenekoetara iritxi nai
lukean eskolauaren gisa
· Quedaría siempre manco o cojo, falto de algo
Beti urgun geratuko litzake’ asierako gauzetan jarri-gabe azkenekoetara iritxi nai
lukean eskolauaren gisa
· Antes de adiestrarse en
Beti urrengorako itxi’ ta larregi luzatu eben liburuaren argitaratzea
· Dejándolo siempre para más tarde
Beti urten izan dira gerratik bizkarra bero-berorik; eta gerran ibili gura? Andia dok!
· Siempre han salido bien zurrados
Beti uts ikusten gizonak biotzean zulo bat’ betetzen ez dana
· Un vacío o insatisfacción interior
Beti ximan ari da
· Siempre con tiquismiquis; tratando de coger en nimiedades; criticón, quisquilloso
Beti zabiltza’ nondik gogoa ase’ ekusten dituzun gauza txarrekin
· Deseoso de saciar tu deseo
Beti zabiz aienaka
· Siempre andas con lamentaciones
Beti zakustaz euron atzetik agireka eta esan-alean
· Reprendiendo y reconviniendo
Beti zaldiz’ oinez ibiltzen atzenduak gaude...; baino ez al zitzaigun oso aztuko
· Casi hemos perdido ya la práctica de andar a pie
Beti zerbait ari’ ta beti zerbait-gabe Beti zerbaiten utsa
· Siempre se echa en falta algo; nunca se llega a todo
Beti zerbait ba det etxean!... Erotzen ditut ba Jainkoa ta Ama-berjina laguntza
eskatuaz erreguka
· Y es que no paro de rezar a...!
Beti zerbaiten eske ari da...; ez du pakean lajatzen
· Siempre anda pidiendo una cosa u otra
Beti zergaitik-barik aurrekoak minduten! Ba da gero lorra, zeugaz dagona!
· Sin motivo
Beti zergaitik-batik aurrekoak minduten! Ba da gero lorra, zeugaz dagona!
· Siempre molestando al prójimo
Beti zeukakioten alkarri alako itzaltxo bat, Tripotek eta Zipot-ek
· Se tenían cierta manía u ojeriza
Beti ziri’ asperr-asper ninun
· Como no hacía más que tentarme, de provocarme
Beti ziri’ asperr-asperr egin nindun
· Al fin me exasperó
Beti ziri’ asperr-asperr egin nindun
 · Como no paraba de tentarme
Beti zizekan-sua
· La llama siempre ardiente
Beti zizekan-sua
· La llama siempre ardiente o viva
Beti zorpean, geienean erdi-biloxik, sarri gosez... ta beti ostuteko usian; ta azkenean’
edo eskean edo kartzelan, inok asko erruki ez dituala
· Sin que apenas nadie les compadezca
Beti zorpean, geienean erdisbiloxik, sarri gosez... ta beti ostuteko usian; ta azkenean’
edo eskean edo kartzelan, inok asko erruki ez dituala
· Siempre con algún pretexto para robar
Beti Zuk gogoan nazu ni
· Me llevas en la mente
Beti zulo onetan egon gabe’ guk ere, ara-onera, pixka bat ibili bear degu
· Corretear
Beti zulo onetan egon-gabe’ guk ere, ara-onera pixka bat ibili bear degu
· En vez de estar siempre metidos en este rincón
Beti zurkerian gabiltza
· Andamos escatimando
Beti zuzenean zaude, Jauna; eta eskerrak’ hartze baino hartzeago dituzu
· Por todo te son debidas las más rendidas gracias
Beti-bere epe gitxikoa dau asarrea
· Su indignación dura poco
Beti-beti biziko aal da gizonen gogoanean
· En la memoria de los hombres
Beti-beti, denborak iraungo daben-beste, da betikotasuna
· Tanto como duren los tiempos
Beti-beti infernuan su ta gar erretzen egotea
· Abrasarse en el fuego eterno
Beti-beti kezkan ebiltzan biak, ezin ezelan konpondu, ez eta bai
· Siempre desavenidos, disputando
Beti-betiko eskuan arrapaturik daukat txoria...: au bizi bazait’ ez naiz erruki
onezkero munduan
· Dichoso de mí, mientras viva!
Beti-betikoak’ gogait eragiten dau
· Siempre la misma cosa
Beti-betiro birjinatasuna gordetzeko botoa egin zuan; inork baino len
· Perpetuamente
Betidanik berez dana. Jaungoikoa
· El que existe de por sí desde siempre
Betidanik betidaino zera Zu, Jauna
· Desde siempre hasta siempre...; por toda la eternidad
Betidanik etzuen deus hala gogoan’ nola oro ahalaz ontsa ikustea... G. aalik ondoen.
· Nada deseaba tanto como el que todos se sintieran contentos
Betidanik ere ahul-aire izana zen: xuhail eta mehe
· Siempre había sido de débil apariencia
Beti ere beartu egiten baitira emakumeak ezkontzean
 · Gastarse
Beti ere gogoan edukitzeko pontua da haur
· Digno de tenerlo siempre presente
Betiereko eskerrak darozkitzut, Jauna!
· Gracias eternas, Señor!
Betierekoak’ higuintza emaiten du; alda-nahia ekartzen du
· Lo cotidiano engendra deseo de cambiar
Beti erekoak’ higuintza emaiten du; alda-nahia ekartzen du
· Lo cotidiano hastía; engendra deseo de cambio
Beti-gose bat izan da ori bere denpora guztian
· Un hombre de apetito insaciable
Betik ikusiriko ezgauzatxu onei, goitik begiratu al bageutse’ zeinbat egi elitzakiguz
guzurtuko?
· De cuántas presuntas verdades nos desengañaríamos!
Betiko aruntz-onuntzak’ ainbestean ibili ditut oraindainokoan
· Llevar el trajín diario o habitual
Betiko bizitza artan’ ez dago negurik atzean: beti udaurre ta udatzen atseginean
daude
· Siempre en dulce primavera u otoño
Betiko bizitzari dagozkan gauzetan
· Referentes a
Betiko busti ta otzak’ ia denak zerbaiten aitzakiakin oeratu gaitu
· Por una afección u otra
Betiko bustian bizi geranon guretzat’ au ezta deus
· Para los que vivimos en continua humedad
Betiko dena’ Jainkoa da
· Sólo Dios es eterno; todo lo demás, perecedero
Betiko eneak egin eban’ zuek ene bitarteko urten-ezik
· Me habría perdido para siempre
Betiko ez gaude’ ta semea etxerako nai nuke. Artarako, alaba lenbizi etxalde on
batean sartu al banu...!
· Querría dejar el hijo como sucesor en casa
Betiko ez gaude’ ta semea etxerako nai nuke. Artarako, alaba lenbizi etxalde on
batean sartu al banu...!
· Somos mortales
Betiko ez gaude’ ta semea etxerako nai nuke. Artarako, alaba lenbizi etxalde on
batean sartu al banu...!
· Casarla en familia acomodada
Betiko ez: urte jakinetarako eman zioten toki txiki ura
· Para un limitado número de años
Betiko ezkinan jaio... eta geuk-be besteak joan diran bidetik joan bear dogu laster
· Nadie tiene la vida comprada; somos mortales
Betiko gaua, gau lazgarria’ begietara zait jautsi... Begiko argia galdu
· Ha caído sobre mis ojos una noche sin fin..; noche espantosa
Betiko ilargi beterik eztago
· No hay prosperidad perpetua
Betiko infernura bota-ordean’ epeak eman dizkigu Jaungoikoak; itxon digu
 · Nos ha dado tiempo; nos ha aguardado
Betiko ipuina! Oratu eutsen alkarri eskuz; eta onetan ebiltzala’ motzaren semeak
puinal bat sartu eutsan lau bider arratiarrari
· Se agarraron
Betiko ipuina! Oratu eutsen alkarri eskuz; eta onetan ebiltzala’ motzaren semeak
puinal bat sartu eutsan lau bider arratiarrari
· Lo de siempre!
Betiko irauna bear!
· Perseverancia, constancia
Betiko iraute guztian su ta gar bizian erretea baino oba da begi bat galtzea
· Durante toda la eternidad
Betiko itoginak arria zulatu’ ta aldi luzeak guztia aztu
· El tiempo hace olvidar todo
Betiko itxutu zitzaidan begia’ ta berria jarri didate, baina ez argia
· Perdí definitivamente la vista de un ojo
Betiko itxutu zitzaidan begia’ ta berria jarri didate, baina ez argia
· Pero un ojo que no ve
Betiko ixil ta mutu gelditu dira
· Han muerto para siempre
Betiko’ Jainkoa Bera bakarrik, betidanik dana, inoiz asi-gabe; ta inoiz bukatu-gabe
egun-da betiko izango dana
· Sempiterno, sólo Dios
Betiko jardunarekin’ ... Errezilko zapatariari bezela aztu ere egin zitzaizkion
· A fuerza de repetirlo
Betiko jardunarekin’ ...Errezilko zapatariari bezela aztu ere egin zitzaizkion
· Como al herrero de Pancrudo, que herrando, herrando, olvidó el oficio
Betiko jarritako egiak
· Las verdades eternas
Betiko lotsagarritzat geratzea izango zan
· Quedar infamado o deshonrado para siempre
Betiko mintzo da Jesus: ez du nahi atekarik egian; urte iragan eta etorkizunekoak’
bere ditu; gezurra du mugarri
· No quiere brechas o limitaciones en la Verdad
Betiko negar-jotzea degula esango dezute askok’ au aditzean
· La consabida jeremiada o lamentación
Betiko negarr-urratzeetara darama orrelako bideak
· A los eternos tormentos
Betiko ondamendia dute etorkizun
· Lo que les espera es eterna ruina
Betiko su-lezera eskutik daraman eriotza
· Conducir
Betiko urtartzen zaigu Z
· Casarse
Betiko zalakoan’ ... eta or, egin ditu azkenak!
· Se creía eterno
Betiko zalakoan’ ... eta or, egin ditu azkenak!
· He ahí que ha muerto
Betiko zerbait, gure etxean!... Ixilik egoterik ez! Beti aritzeko lana!
· Ya es triste que siempre haya algún motivo de queja!
Betiko zerbait, gure etxean!... Ixilik egoterik ez! Beti aritzeko lana!
· Nunca falta algún contratiempo
Betiko zeruaren edo betiko infernuaren joan-etorria zijoan, pelea artan
· Iba en ello; dependía de ello el salvarse o el condenarse
Betikoak dire zoriona eta zorigaitza’ etorkizuneko bizian
· En la vida futura
Betikor egingo dut Daviden azia
· Eterna haré su descendencia
Betikorik eztago-ta’ jai ori eguno baino motelagoa izan da aurten
· No hay nada que dure por siempre; todo cambia en este mundo
Betikotasun guzian
· Por toda la eternidad
Betikotasunak arduratzen eta itxarrik iminten eztaunak’ federik eztau
· A quien no preocupa e inquieta la eternidad
Betikoz ixildu da’ solasak hain aberats zituen ahoa. Pio Hamekagarrena
· Doctrina abundante
Betile oiek beltztutzen... ba du naikua zeregin!
· Harto trabajo tiene en
Beti-legez darraikoe euskereari eleizetako eginkizunetan
· Prosiguen con la misma fidelidad
Betirainoko argiak zuen gainera argituren du betirainoko mendeetan
· Luz perpetua; en siglos sin fin
Beti-re... buru-galtze pixka bat ematen zigun gertaera orrek
· No dejaba de preocuparnos un poco
Betiri-sants zer den’ lehen ere aski jakinak gare
· Ya estábamos bastante enterados... N.B.Betiri-sants Personificación del hambre
Betiri-sants-ez’ aspaldi dik ez zela deus berri handirik
· Hace mucho tiempo que... N.B. Betiri-Sants Personificación del hambre
Betiri-sants-ez’ aspaldi dik ez zela deus berri handirik
· No se tenían apenas noticias... N.B. Betiri-sants Personificación del hambre
Betiro oitu da aman emen’ auzoak alkar laguntzea
· Aquí es costumbre de siempre
Betizua baino okerrago da ori
· Esquivo, huraño
Betizua bezela ibiltzen da
· Esquivo, huraño, huidizo
Betondo ederragaz daukaguz emengo atsoak!... dana ei doia goruntz’ eta... zelan bizi
izango garean?
· Hay que ver el ceño, la cara que ponen...! por el costo de la vida
Betondoan eskua zabalik ipinita’ bidaztiari begira egon zan apur baten
· Poniendo la mano en visera
Betondoko bat emonda... bialdizu bialdu egizu lapur ori!
· Dándole un puñetazo junto al ojo
Betor aurrera, jauna; eta gure ezerezetik pozik emango diogu deguna; bada oraintxe
goaz apaltzera
 · Le ofreceremos de nuestra modesta cena
Betor bosteko ori, Anton!... Zugaz adiskide zar izan gura neuke
· Seamos buenos amigos
Betor dirua’ ta doazala alde batera gure erria ta gurasoak, eta Jaungoiko laztana
bera-be...
· Y pase lo que pase con...!
Betor Karloman, betor Errolan...! Dugun ikus norena daiten hauzia!
· Veamos quién se lleva la victoria...!
Betor lebatza kai-pera...! betor poza sukaldera, minak aaztu daiguzan
· Para olvidar las penas
Betor len-baino-len, baukagu bear-izana ta
· Buena falta nos hace
Betor nere ondo-ondora, jauna!
· Acérquese del todo...!
Betor ordu onean orko aizea onontza’ Gaztela-aldeko aize errearen ordez!... Egoi
onek irauten badau luzarotxu’ Euskal-erri guztia igar-igarrik itxi bear deusku
· Agostarlo todo el viento sur
...Betor txakolin-pitxarkadea... ta, aren urrengo’ lebatza!
· Y a continuación
Betor zure laguntza ori lasterren!
· Venga cuanto antes!
Betorke nai dunean’ agure zar Negu
· Ya puede venir cuando quiera
Betorkiguz amabost norueste’ sagu ori baino lenago!
· Venga cualquier plaga antes que
Betoz arrotzak zorionean! baino eztezatela gaiztakeririk onuntz ekarri. Len ere
naikoa gaizto gera gu, on-itxuretan!
· Aun sin el mal de fuera, harto malos somos ya
Betoz arrotzak zorionean! baino eztezatela gaiztakeririk onuntz ekarri. Len ere
naikoa gaizto gera gu, on-itxuretan!
· Con toda nuestra apariencia de buenos
Betoz ba zorion-agurrok mutilentzat, zor dira ba ta!
· Pues son merecidas las felicitaciones
Betoz lasai baserritara, kalez aspertu diranak’ ondasun oriek lurrak ain samur
emanak dirala uste badute...!
· Bienes fácilmente logrados de la tierra
Betoz lasai baserritara kalez aspertu diranak’ ondasun oriek lurrak samur emanak
dirala uste badute...!
· Los que están cansados de la vida de ciudad
Betoz lengo oiturak; betor geure lege zarren aginte-aldia
· Vuelvan a regir nuestras viejas leyes!
Betoz nai duten guztiak!... Ez die Laskibarrek itzuli egingo
· No los rehuirá... A todos les hará frente
Betoz nire aurrera ezin-al guztiak! Ez da ardura: guztia egingo dot
· Vengan todos los obstáculos!
Betoz ona sari-artzaileak!
· Los que han obtenido premio
Betoz ordu onean, betoz ainbat lasterren!
· Vengan, cuanto antes mejor
Betoz zure bidera aingeru guziak, zerura eraman zaitzaten!
· Salgan a tu encuentro
Betozkigu nai-aineko ekaitz eta zoritxarrak!
· Por grandes que sean...; todo lo terribles que se quiera
Betozko ilunaz agertu zan atzo eguraldia
· Tiempo sombrío
Betozko txarra dakar beti neguak
· Suele venir sombrío
Betroi bikaina da: errepetik, daukana ematen gozoa
· Vaca bretona que se deja ordeñar sin resistencia
Betuleai zirkin eragin-baga egoan Txiliren alabea elizan, altarara begira
· Sin pestañear
Beude ago biko ezpatak, aien eskuetan!
· Espadas de dos filos
Beude aldebat, ketan gelditu bearrak diran asmo eroak!
· Desvanecerse en humo
Beude aldebat, ketan gelditu bearrak diran asmo eroak!
· Fuera!
Beude arterainoan gauz oek’ bedorren eskuetan
· Mientras tanto
Beude beste oek’ utzi nai ez dituen gura gaistoen lokaztian
· Quédense en el lodazal de sus malos instintos
Beude, beude! irringarriak oro irriz daude
· Medio mundo se ríe del otro medio
Beude hek, diren bezalakorik! Ez hetara bururik itzul! Ez hei beha!
· Déjalos, que sean lo que son! Allá ellos! No les hagas caso!
Beude zuen eskuetan argi erazekiak...
· Antorchas encendidas
Bezero batek ostatua pagau-barik iges ein ei zetsan’ eta an agertu zan aintzitxiketa
batian auzokuagana
· Se fue a todo correr
Bezperak emandakoan’ eliz-aldeko plazan zegoen, erriko jendea
· Después de vísperas
Bezperak’ ordu-erdi baten garbitu ditugu
· Despacharlas en media hora
Bezperako edan geiegiagaitik damuturik’ ekinakuak esaten ziarduen, lagun-artian...:
Ojala bost duro eingo baleu baso-ardauak!
· Diciendo unas cosas tremendas
Bezperako zurrutak zeukan kezketan... Ez, ibili ezpalitz arrantzan-bestetan!
· No le pasara esto si sólo hubiera estado pescando
Bezpera-onduan’ gazteak otzak bota zituen pilotan
· Sacudirse el frío
Bezper-ondoan’ dantza ateratzen zuten mutilak
· Después de vísperas
Bezper-ondoko bigarren errosariotik’ bat edo beste baizik ez dira ateratzen beren
 egitekora
· A su quehacer respectivo
Bi abotatikan jan nai duben askori’ ... sinistu, gertatuko zaiola lan ori
· Codiciosos
Bi abotatikan jan nai duben askori’ ... sinistu, gertatuko zaiola lan ori
· Les ocurrirá eso; se encontrará en esa situación
Bi abotatikan jan nai duen askori gertatuko zaio lan ori
· A los aprovechados, abusadores, egoístas
Bi abotatikan jan nai duen askori gertatuko zaio lan ori
· Les ocurrirá otro tanto; eso les pasará a los tales
Bi adarrak bota zituan txalak, eta orain berri-berria kopetaren erdian jaio zaio
· Le ha salido otro nuevo
Bi ahizpak hil ziren’ denbora laburrik barnean
· En poco tiempo
Bi ahizpen atsekabearen gozatzera etorriak ziren
· A consolarlas
Bi aingeru ikusi zituen han xuritan jauntziak
· Vestidos de blanco
Bi aitonen-semek edo zaldunek elkarren artean etsaigoa dutenean
· Dos nobles, dos caballeros
Bi aitzurrentzat’ ai zer nolako kirtenak!
· Qué par de tarugos! Qué par de zoquetes!
Bi alako mutil jator iltzen ikusita’ arritzekoa litzake’ negar-malkoa ez ixuritzea
· No conmoverse hasta las lágrimas
Bi alde diren etxeak’ Jesusen arabera’ erortzen dire
· Las casas divididas en sí mismas
Bi aldeetatik pixkat amor-emanda, ta orai-orai bezala’ buru emanen zaio aldigaitz
uni, anbatian
· Se hará frente a la situación
Bi aldeetatik pixkat amor-emanda, ta orai-orai bezala’ buru emanen zaio aldigaitz
uni, anbatian
· Y al menos provisionalmente
Bi aldeetatik pixkat amor-emanda, ta orai-orai bezala’ buru emanen zaio aldigaitz
uni, anbatian
· Cediendo algo por ambas partes
Bi aldeetatik pixkat amor-emanda, ta orai-orai bezala’ buru emanen zaio aldigaitz uni
anbatian
· Mal que mal
Bi alderdiei entzun-gaberik’ ez eman epairik!
· Sin escuchar a ambas partes contendientes
Bi aldetako mendi auzoek’ oihartzunka ihardesten diote elizako argi-ezkilari
· Le hacen eco a la campana del alba
Bi aldetara dagoen erresuma’ xahutua izanen da
· Reino dividido en sí
Bi aldetara eman al ditue arrazoiak?
· Razones contrapuestas; en un sentido y en el contrario
Bi aldetara eztira esan bear gauzak
 · No hay que andarse con equívocos, o jugando a dos cartas
Bi aldetara har ditezken hitzak
· Palabras de doble sentido; equívocas
Bi aldetara mintzo dena
· El hombre de lengua doble, falaz
Bi aldetara zegoan jarria jendea
· Estaban divididos en dos pareceres
Bi aldetarako giltza du nere baulak
· Llave que hay que girar en ambas direcciones
Bi aldi ere izaten ditu gari orrek
· Puede dar hasta dos cosechas al año
Bi alditan eman dute lora sagarrak’ baina antzu gelditu baten eta bitan
· Una y otra vez; las dos veces
Bi aldiz aldizkatu dire langileak
· Relevarse
Bi aldiz irabazi diteke urte-bitartean
· En el espacio de un año
Bi aldiz irauli zuten etxea azpikoaz-gora... ezer ikusi-gabe’ begien agerian egon-arren
· Revolver la casa de arriba abajo
Bi aldiz irauli zuten etxea azpikoaz-gora... ezer ikusi-gabe’ begien agerian egon-arren
· Aun estando a la vista
Bi aldiz ondoa-emana du eltze orrek
· Ya ha sido reparada su base por dos veces
Bi ama oiek’ buruauste gogorrean jardun zuten egun aietan, bakoitzak bereari
eutsiaz, alkar zuritzen eta zilibokatzen
· Anduvieron muy agitadas o preocupadas
Bi amets egin dituzu, beraz, bat lotan ta bestea esna?. -Alaxe da, andria.
· En sueños y despierto
Bi anaiak an asi ziranean’ etxerik ez zan... Ibilin ibilin’ bidean ikusitako erriak
bezelakoxea izango zan
· Poquito a poco, paulatinamente...; con el tiempo
Bi anaiak’ laixter-bide batetik aldapan gora asi ziran... Betiko baztar batean’ bidea
gorritua, uraldeak arrotu zulako
· El camino estaba removido
Bi anaiak’ laixter-bide batetik aldapan gora asi ziran... Betiko baztar batean’ bidea
gorritua, uraldeak arrotu zulako
· Emprendieron la cuesta arriba
Bi anaie larriinak’ gazteena baino len iritxi emen-ziran etxera. Larrienak
· Los dos hermanos mayores
Bi anaiek’ taiu aundia dute
· Tienen mucho parecido
Bi andreak, ito-ez-ito zebiltzala’ an dijoa biengana gure mutila, sua dariola
· Casi a punto de ahogarse
Bi andreak, ito-ez-ito zebiltzala’ an dijoa biengana gure mutila, sua dariola
· Nadando furiosamente
Bi andrettoak, apustua irabazirik’ atari-portzekoa eskatu zuten: beste pinta bana
ardo; eta geroxeago’ oinen gainean joan ziren etxera
 · Se fueron a casa por su pie
Bi andrettoak, apustua irabazirik’ atari-portzekoa eskatu zuten: beste pinta bana
ardo; ta gerotxeago’ oinen gainean joan ziren etxera
· Pidieron la propina
Bi apaiz aiek ere’ gainak ematen zizkioten Santa-Cruz-i
· Le daban la razón a
Bi apaiz jaun abentzako’ etzan dunik ta ez-dunik: guziak ziran berdinak, arimen
aldetik
· No había distinción entre ricos y pobres
Bi apustulari ari dira beste zokoan: bata azeria bada’ bestea da zakur
· El uno es astuto; el otro, perro viejo
Bi arakinek kendu diote narrua gure txarbargoari basurdeari: okerra bazan’ or da
zuzendua!
· Lo que es... si era rebelde, bien amansado queda. Trad. libre
Bi arkaitz beltzen tartean’ gauza ilun bat zaitu du andik, arrubi-zulo batean
· Ha notado u observado; le ha parecido ver
Bi artalde gertatzen ziran toki artan’ beren artzai-mutilak alde zituztela
· Custodiados por sus zagales
Bi atzaparretan itotzen zeukan arrano batek erbia
· Entre sus garras
Bi aurrak bere sabelean zerabilten elea
· La lucha que traían entre sí
Bi aurresku galantak atera zituzten Amezketako zelaian: ez dadukagu zer
maixeaturik aien kabriolangatik
· No tenemos nada que criticar o reprochar
Bi azaleko kopeta dala diote, neska orrena
· Una caradura; una sinvergüenza
Bi bailaratakoak izan-arren’ alkarren urrean daude baserri biak
· Próximos entre sí
Bi basarriak’ alkargandik urre-xamar dira
· Están bastante próximos entre sí
Bi bat-eri egoan zenbat gura diru’ ondu ezetz iru gizonak, beien neurria
· A dos contra uno
Bi bat-eri egoan zenbat-gura diru’ ondu ezetz iru gizonak, beien neurria
· A que no mejoraban la marca de las vacas
Bi baztarr-egur oiek’ zortzi bat eguneko ba dute mutur
· Tienen duración para
Bi bazterretarik tomba-harriez inguratua den bide hertsi bat da gurea
· Por ambos lados
Bi begiak aterarik ere’ guk ez dugu bertzerik erranen, gogoan bertzerik ez
dugulakotz
· Aunque nos arrancaran los ojos... Por nada del mundo
Bi begiak emango zizkion: ain zun maite!
· Habría hecho cualquier cosa por darle gusto
Bi begiak iluntzen dizkit gaur lausoak’ nere guraso on aiek gogora ekartzean
· Se me nublan los ojos
Bi begiak inori agertu bearrik ez nun izaten: neronek egiten nitun, inori eskatu-bage
 · Sin tener que depender de nadie, o mendigarlo de nadie
Bi begiak irtetzeko zorian jarri zan gaxoa
· Con los ojos desencajados... del susto
Bi begiak zintzilika zitula jarri zuten
· Dejarle malparado
Bi begietatik irten-naiean dauzkat malkoak gure lagunik onen-onena falta dalako
maiean
· No puedo reprimir casi las lágrimas
Bi begiez dut orai ikusten’ gezurretan ari zeratela
· Ahora veo con evidencia
Bi begiik baino naiago du joatea... joateko irrian dago..; ta ni joateko dio
· Está suspirando por ir
Bi begiik baino naiago du’ ta... ezetz-papera!
· Finge rehusarlo
Bi begiik baino naiago du’ ta... ezetz-papera!
· Lo está deseando ansioso
Bi begiik baino naiago luke orrek gurekin etorri erromeri ortara..., ezetz esan arren
· Tiene unas ansias locas de
Bi begiik baino naiago luke... ta zer ari da or ez-papera egiten?
· Fingir rehusarlo
Bi begiik baino naiago luke... ta zer ari da or ez-papera egiten?
· Lo está codiciando, deseando ardientemente
Bi begiik eman nai dizkiotela daukate
· Se desviven por obsequiarlo
Bi begiik emango zizkion!... ainbeste maite zuan
· Por él habría hecho cualquier cosa!
Bi begiikin jan-bearrez egoten da
· Con ojos ansiosos, codiciosos
Bi bekatariren onerako erregutzen jarri zan
· En favor de
Bi bekatu suerte dira’ begiz-begi eta artez eliza-gizonaren galgarriak
· Directamente funestos al eclesiástico
Bi belainez herresta sartü da Lakarrira... Bi belaunez arrastaka
· Arrastrando las rodillas...; arrastrándose sobre sus dos rodillas
Bi belaunak xahutu zaizko zaldiari
· Se le han estropeado o dañado las dos rodillas
Bi berri min-min ditut egun, emaitekoak
· Dos noticias desgarradoras
Bi bertso oien mami guzia
· Toda la sustancia de
Bi besoak jasota asten zan deadarka
· Accionando con énfasis
Bi besoak motzak’ ... eta alare senarra artu! Orixe da ezkondu-bearra!
· El colmo de una mujer casadera
Bi besoak zabalik joan zitzaion, argitasun bat eskatzera
· Con los brazos abiertos
Bi bide jarrijak daude guretako aukeran: inor bera zeinetikan jokatzen ote dan...
 · Se nos proponen dos caminos a escoger
Bi bidetarik dabilan bihotza’ ez da ongi aterako
· No logrará buen resultado; no le irá bien
Bi bonba bota zizkiguten atzetik... Nere artean: Nere lagunak etzizkiaten urruti
· Por poco alcanzan a mis compañeros; ... ya les iban cerca
Bi burnibide egitera’ erruz etorri da onera jendea!
· Una enormidad de gente
Bi burutara itzegiten duna da
· Lo mismo defiende el sí que el no
Bi burutara jotzen duna al da ori ere?
· Jugar a dos cartas
Bi diranean’ bat izan bear beti zerbait gogorrago!
· Siempre tiene que ganar uno de los dos
Bi ditunak’ bat; eta bat daukanak’ baterez -esan oi da
· Más vale tener uno de repuesto, por si el otro falla... Hombre prevenido vale por dos
Bi duruak’ neretzat!... Au arrantza!
· Qué ganga la mía!
Bi edo hirur egunik barnean agertuko direnak
· En el espacio de dos o tres días
Bi edo iru lagun alkarrekin dauden zernai lekutan
· En cualquier lugar en que
Bi edo iru lagun’ bereala zauritu ta matxuratu ginuzen
· Nos dejaron inválidos
Bi edo iru muturreko arturik’ igesi egin du Tolosa-koak Tolosako aariak. Orra,
moteilek, zuentzat osto beltza!
· Para vosotros la derrota!
Bi egiteko ditu Deitzaileak
· Dos funciones o tareas
Bi egun-barru’ nereak egin du... Urkamendirako epaia det. Biar gabean sartuko
naute Kapilan; urrengo eguntsentian’ nere biziak jai du
· Se acabó mi vida
Bi egunetan’ etzuten deus janik
· Llevaban dos días sin comer
Bi egunetik batean etorten da
· Cada dos días
Bi egunetik batean’ eun ta geiago arroba arrain eramaten zituzten, Motrikutik
Madril-era
· Cada dos días
Bi egur-xarderen gainean jarrita’ teleskopio artatik begira, ederki gozatu ginan biok
ere! Alkarri txanda uzten’ naiko lan izaten genduan!
· Cedernos el turno uno a otro
Bi egur-xarderen gainean jarrita’ teleskopio artatik begira, ederki gozatu ginan biok
ere! Alkarri txanda uzten’ naiko lan izaten genduan!
· Colocándolo sobre dos horquillas de madera
Bi egur-xarderen gainean jarrita’ teleskopio artatik begira, ederki gozatu ginan biok
ere! Alkarri txanda uzten’ naiko lan izaten genduan!
· Disfrutamos de lo lindo
Bi emazteki emakume’ hiria-gaindi agerian erabili zituzten inguruka’ haurrak
bularretarik urkaturik
· Con los hijos colgados a sus pechos
Bi emazteki emakume’ hiria-gaindi agerian erabili zituzten inguruka’ haurrak
bularretarik urkaturik
· Las pasearon públicamente
Bi era oiek alkarrekin jostea, izango litzake’ ... ileta batean polka ta habanerak
dantzatuaz gorputzari eliz-lurra ematera joatea
· Darle sepultura eclesiástica
Bi erregez ezin iharduki badute, gu nola gai izanen gare etsaiari buru egiteko?
· Cómo vamos a poder hacerle frente nosotros?
Bi erresumen erreinuen mugatsuan eman da gudua
· Muy cerca de la frontera de
Bi erri koskor dauzkagu ezkerretara, alkarren gainka: Altzo-beeko ta Altzo-goiko
· Como montados uno encima del otro
Bi erriak’ zeinezko aundirik-gabe daude. Alde aundirik-gabe
· Apenas tienen diferencia
Bi eskuak beso-zorroetan sarturik’ begiak lurreruntz zituala, au esan zien
· Con las dos manos metidas en las mangas
Bi eskuak sakelan zagoen erregeren aitzinean... Zer planta!
· Vaya una actitud!
Bi eskuez bardin eskualde zen
· Era ambidextro
Bi eskumuturrak loturik eraman zuten biligarro polit au
· Este pájaro de cuenta
Bi eskumuturrak loturik eraman zuten biligarro polit au
· Maniatado
Bi eskuuk altxata aritu zaio, eztakit zer esaten
· Braceando con énfasis
Bi etxeak ongi ematen dute begiari’ eta lekurik xoragarrienean aurkitzen dira
· Muy agradables a la vista
Bi etxeko zakurra’ goseak il
· El uno por el otro, la casa sin barrer
Bi etxetako txakurra’ goseak jan
· Fue devorado por el hambre
Bi etxetako zakurra’ goseak iltzen da
· Perro de dos amos se muere de hambre
Bi etxola egin zituzten, ahal-nolakoak
· Dos chabolas improvisadas
Bi ez, iru izango ziran... .-Ortara bear!
· Que digas eso, bien! Eso sí: pero no dos
Bi eztai zein ederrago izan dira Montorj-n
· Dos bodas a cuál más lucidas
Bi fraide hek etziren nor-nahi; bainan bai bi etxeko-seme on’ beren burasoak eta
ontasunak utzirik, komenturak etorriak
· Dos ricos herederos
Bi gautan lo-egin-gabe nitxiok
 · Llevo dos noches sin dormir
Bi gauza dira azken-aldi ontan’ agotan dabiltzanak
· De que habla la gente; objeto de todos los comentarios
Bi gauza dira azken-aldi ontan’ agotan dabiltzanak
· En esta última temporada; últimamente
Bi gauza dira ederrak..., batere balio eztuenak: mendian egur igarra... eta pobrearen
arrazoia
· N.B. Se dice hablando de quien se queja de que no se le hace caso
Bi gauza, oso berdinik, ikusi dituzu?
· Enteramente iguales
Bi gazte eder jarri zitzaiozkan alboetan’ eta zatitu eta bana-banatzen zuten, erdi-ilean
uzteraino
· Le molían a golpes
Bi gazte, ederki jantziak joan oi-dira prozesioan. Arrosa-ostoz zareak beterik
· Con cestas llenas de pétalos
Bi gelaren tartean’ iru zaldientzat baztarra; gela batean’ bi anaiak; bigarrenean’ oso
berea zuten morroia
· Que era de toda su confianza
Bi gelaren tartean’ iru zaldientzat baztarra; gela batean’ bi anaiak; bigarrenean’ oso
berea zuten morroia
· La estancia o cuadra para
Bi gelditu ginan txabola-barrendik; bestea’ batera ta bestera zeletaka
· Paseando de un lado a otro, de centinela
Bi gertaera oek’ beste aldekoak puztu ta arrotu ta itxuragabetu dituzte
· Exagerar, abultar y desfigurar
Bi giralarik’ elgar bat egiten dugu
· Estamos como identificados
Bi gisatara egin izan da konfesioa Elizaren asieratik: egin izan da benik-bein’ orain
bezala; eta egin izan zan gainera’ elizan zeuden kristau guzien aurrean
· Se ha solido hacer por de pronto
Bi gizon agertu zitzaizkoten alde-aldean xutik, soinekoek argia zariotela
· Se les presentaron dos hombres
Bi gizon agertu zitzaizkoten alde-aldean xutik, soinekoek argia zariotela
· Con vestiduras deslumbrantes
Bi gizon berdinikan ez gera munduan: argatik sentitzen du nork bere moduan
· No hay dos personas iguales
Bi gizon... ezere-gabeak
· Dos hombres carentes de todo
Bi gizon gezurti irabazi zituzten orretarako
· Sobornaron
Bi gizon moskor zijoazen, besoz-beso, batek bestea zeramala
· Apoyándome mutuamente
Bi gizon moskor zijoazen, besoz-beso, batek bestea zeramala
· Del brazo uno de otro
Bi gizon mozkor doatzi karrikan besoz-beso’ batek bertzea daramala
· Del brazo uno del otro
Bi gizon zetozen’ elatzean zintzilika dagoan abarka baino igarragoak’ ukalondotikan
 ere berriketa zerioela
· Secos, apergaminados
Bi gizon zetozen’ elatzean zintzilika dagoan abarka baino igarragoak, ukalondotikan
ere berriketa zerioela
· Hablando por los codos
Bi guraso bakar oen jatorria izango dira gizon eta emakume guziak
· De esta única pareja descenderán
Bi guraso-aldi gera etxean
· Padres e hijos casados, dos generaciones
Bi gurdi-belar doaz alkar-lotuta; tarte berdina dute; magalgunetan sartzen baitzaio
atzena muturrez-aurre; alaxe doaz laisterkari biak bai aiz ta ba nauk, batak bestea
autsi arte
· Se mantienen a igual distancia. Los corredores
Bi gurdi-belar doaz alkar-lotuta; tarte berdina dute; magalgunetan sartzen baitzaio
atzena muturrez-aurre; alaxe doaz laisterkari biak bai aiz ta ba nauk, batak bestea
autsi arte.
· En los baches se le acerca de rondón metiendo el timón
Bi gurdi-belar doaz alkar-lotuta; tarte berdina dute; magalgunetan sartzen baitzaio
atzena muturrez-aurre; alaxe doaz laisterkari biak bai aiz ta ba nauk, batak bestea
autsi arte. La
· En duelo o desafío mutuo
Bi hilabete hurbil’ garbitu zutela M. Prince
· Hace casi dos meses que
Bi hilabetezko berrikaria agertu da; eta jo ditu Barkoxeko xokoak oro
· Se ha difundido por todos los rincones de
Bi hilabetezko berrikaria agertu da; eta jo ditu Barkoxeko xokoak oro
· Un boletín bimensual
Bi ikaslek atea jo zuten
· Llamaron a la puerta
Bi ilabete ibili nintzan batetik bestera irabazpide egoki-xamar baten bila
· Anduve rondando de aquí para allá
Bi ilabete ondotxo pasiak ziran’ galtzak egin zizkatela gure baserritarrari
· Habían transcurrido ya dos meses largos
Bi ilabete t’ erdi hats-hartze dituzke
· Dos meses y medio de vacaciones
Bi ilabeteko dijoala ta’ ... aotik sudurrera’ soineko berria bear...!
· Inmediatamente; sin demora
Bi ilabeteko lekua eman diot’ diru ori osatzeko
· Le he dado un plazo de dos meses
Bi ilabetez-bein etortzen zan, ontzi zuri, sabel-aundi bat
· Cada dos meses
Bi iletan jarri zara; begiak lanbotzen hasi zaizkitzu; bidean bi herenak iragan ditutzu
· Ya estás encaneciendo
Bi iletan jarri zara; begiak lanbotzen hasi zaizkitzu; bidearen bi herenak iragan
ditutzu
· Ya estás en el último tercio de tu vida; en la tercera edad
Bi iletan jarri zara; begiak lanbotzen hasi zaizkitzu; bidearen bi herenak iragan
 ditutzu
· Ya se te anubla la vista
Bi irri ere ba zuketen eginik haurrek’ apezak gogoa bertze nunbait zuelarik
· Estando él distraído
Bi irri ere ba zuketen eginik haurrek’ apezak gogoa bertze nunbait zuelarik
· Más de una vez debieron de divertirse
Bi israeltar’ elkarrekin aserrean ikusi zituen
· Riñendo entre sí
Bi itz aski zitun Martxelak ama onaren malkoak legortzeko; baina itz bi aien
ondoren’ bere biotza, berak, bere naiaz, biur-biur egitea zetorren
· Tener que torturar su propio corazón
Bi itzal tiki bakarrik igandeko pestan, ahoan bilorik-gabe agertuko ditugunak
· Que manifestaremos sin pelos en la lengua; con toda franqueza
Bi itzal ttiki bakarrik igandeko pestan, ahoan bilorik-gabe agertuko ditugunak
· Sólo dos fallas o deficiencias
Bi itz-erantzute miragarri izan zituan Frantziskok anai Leon-ekin. Emen jarriko ditut
· Dos pláticas o diálogos
Bi ixuritan dire gure herriko etxe zaharrenak
· Tienen tejados de dos vertientes
Bi izango ziran ordun: ez iru. .-Ortara bai
· Eso que digas... bien! Eso, sí acepto
Bi izkuntz auek’ batera bizi-ezinik eztaukate
· Nada impide que puedan convivir
Bi jaberen horak’ sarea gora Hora zakurra.
· Tiene la comedera demasiado arriba para poder alcanzarla; se alimenta mal
Bi jai eldu dira, daukiola dagokiola. Bat bestearen ondotik
· Vienen dos fiestas seguidas
Bi jaikizun abek denai erain die
· Aventajar a todos los demás
Bi jokazale huner’ gure opamen hoberenak!
· Nuestras felicitaciones a estos dos actores
Bi kantaldi egin zituan gure orfeoi, jaio zanerako sarituak
· Premiado ya aun antes de nacer
Bi kate-muturrai ondo eusten badie’ tarteko aldaerak berenez jaioko zaizka edozeini
· Se le ocurrirán espontáneamente, sin esforzarse
Bi kilo-inguru ezti zegon
· Unos dos kilos de miel
Bi koru dauzka elizak, ate banarekin
· Con sendas puertas
Bi lagun datoz an... -Ez, lagun bat bakarra da: mandoa da bestea
· N.B. Para el léxico, Lagun persona
Bi lagun juan gerade gaur nere errira, geren asmo osoan, frontoi berrira
· Tranquilamente; tan confiados
Bi lagunak, bazkal-ondoan’ puru bana eskatu diote neskameari: Perie eztek noiznai
izaten’ da sutu egin bear diagu gaurkoagatik!
· Vamos a echar humo... Vamos a fumarnos un puro...!
Bi lagunak’ ilunak arrapatu zituan bidean, lapurr-etxe baten inguruan
 · Los sorprendió la noche
Bi lagunak orrela alkarrekin izketan-izketan ari zirala’ gaizkinen kontua atera zuten
· Hablando, hablando
Bi lagunek altxatu-ahal baino handiagoko harri batzu ziren
· De peso mayor del que pudieran levantar dos hombres
Bi lagunek obeto ikusten dute, batek baino
· Cuatro ojos ven más que dos
Bi lagunen arte konpondua ote zan karta?
· Hecha en combinación o colaboración entre dos personas
Bi lagunen artean teink eginaz’ indarrak eten arte sendoro gogortzen zuten korapiloa
· Tirando de los dos extremos
Bi lagunen artean teink eginaz’ indarrak eten arte sendoro gogortzen zuten korapiloa
· Estirando con toda su fuerza
Bi leio aurrez-aurre irikiak daudenean
· Frente a frente
Bi letra egin zizkien liberalai’ beren buruak emateko
· Pidiéndoles la rendición
Bi librako ogia galtzarbean zuula zijoan, kalean barrena
· Bajo el brazo; bajo el sobaco
Bi librako ogia galtzarbean zuula zijoan, kalean barrena
· Por la calle
Bi litro ta ontzi au-bete, artzen ditu eltze onek
· Cabe dos litros, más esta vasija
Bi litroko txarroak ekartzen ziran; bainan ala ere, sagardoa ona zanean’ ez ondatzen:
ondatu baino len’ edan egiten zan
· No se echaba a perder
Bi lur-sail’ azkar batean saldu dira
· En un santiamén
Bi mandorekin, baten gainean etorri daroa Anton Koko, zorroan duela zatoa’ zuri ta
neri gogoz eskaintzen bidean
· Con la bota en su alforja
Bi mandorekin, baten gainean etorri daroa Anton Koko, zorroan duela zatoa’ zuri ta
neri gogoz eskaintzen bidean
· Ofreciendo de voluntad a uno y a otro
Bi mandoz eraman-al lur eramateko baimena eskatu zion
· La carga de dos mulos
Bi Mari-Matxarda ez-eramanak zerate zuek, aizpa biok!
· Dos mangoneadoras irreductibles. Que no sabéis soportaros una a otra
Bi masailak’ Azpeiti-sagarra bezain gorri
· Colorada como un pimiento
Bi mediku dira’ bat bertziaren jakin-gabian eriarekin dabiltzanak
· Sin tener noticia uno del otro
Bi mila andrazko baino geiago batu zirean usobiloka
· Más de dos mil mujeres, alborotando
Bi mila duro, txarrak al dira?
· No son como para desdeñar
Bi mila ezkutu lodi Urlirentzat
 · Dos mil limpios escudos
Bi mila pezeta besterik ez da, aita! -Bi mila pezeta? Atxurrarekin ateratzen dirala
uste al dek?
· Crees que se ganan así como así?
Bi mila pezeta eskeini ziozkan oilarrari
· Ofreció dos mil pts. por el gallo
Bi mila pezta pagatuak ere ba omen ziran: minutu bateko gorabera ikusteko, ori
guzia!
· Para ver un encuentro que iba a resolverse en un minuto. El match de boxeo
Bi mila urte aldean da ori egin zala
· Hace aproximadamente dos mil años que
Bi mila urte laister dira’ Kristo mundura jaiorik
· Del nacimiento de Cristo
Bi mila urte ontan’ amaika otz-bero izan ditu Elizak, zuekiko artu-emanetan
· Ha pasado por vicisitudes sin cuento
Bi mila urteren aldean da’ Jesukristo jaio zanetik gaurdaino
· Cerca de dos mil años
Bi morroi baserri-lanetarako, eta artzai bat: irurak’ zein baino zein langileagoak
· A cuál más laboriosos
Bi motxaldietan’ amairu arroba ile, gauza gitxi gora-beera, kenduko diozka artzain
bakotxak bere artaldeari
· Sobre poco más o menos
Bi mutiko jin zauzkit bertsu berri galdez... auzoko senarr-emaztez; bainan, gizonez-
gizon’ erran deiet ezetz
· Me he negado en redondo; les he dicho formalmente que no
Bi mutiko koxkorrak’ itzalean dauzkite; baino nork ondu suaren makurrak?
· Indemnizar; resarcir los daños
Bi mutiko koxkorrak’ itzalean dauzkite; baino nork ondu suaren makurrak?
· Los han metido en la cárcel
Bi mutil orietan, nor digu maite-nai Garazik?
· Cuál será su predilecto?
Bi mutil tartean ekarri-azi zun gizona bere begietara
· Hacerlo traer a su presencia
Bi mutilen apostu ori jokatzeko’ aspaldi zeguan otsa
· Hace tiempo que se anunciaba
Bi nausiekilakoa’ nehork ezin egin
· Nadie puede servir a dos señores
Bi nekagiro eman ziozkaten, guztiz arrigarriak
· Le aplicaron dos tormentos o suplicios
Bi neskato gertatu ziren, ez eskualdunak, bainan poilitak: izarra bezen poilitak
· Como dos soles
Bi neskatxa gazte ziran, ogeiren-bana urtekoak
· De unos veinte años las dos
Bi ogi besterik ez dit ekarri
· N.B. Concordancia verbal en singular
Bi ogi-mota horiek’ ba dute itzal bat handia: lastoa goregi eta ahulegi ekartzen
dutelakotz
 · Tienen un gran inconveniente. Estas dos variedades de trigo
Bi oiek begiak argitzen asi ziranerako jaio zan bestea
· Para cuando empezaban a conocer
Bi oien esan-alak ezer etziran’ beste amarrai arpegi emateko
· Todo cuanto pudieran decir; todas sus razones
Bi oien esan-alak ezer etziran’ beste amarrai arpegi emateko
· Para oponerse, para contrarrestar a
Bi oinez errenka’ nere buruarekin oi nabil burruka
· Cojeando de ambos pies
Bi okerbide ditu erri onek: zimurrak eta otzak. Izatea
· Ser agarrados y fríos
Bi ontzi andi oek’ etzijoatzen sarritako modura jendez jantziak
· Al modo habitual
Bi ontzi andi oek’ etzijoatzen, sarritako modura jendez jantziak
· Equipados en hombres al modo habitual
Bi operazio txar egin dizkidate sei urteren barren
· En el espacio de seis años
Bi ordu aundin euki zuun piztuta, bere tresna zar ori
· Dos largas horas
Bi orduko bidastian zegoan, Emausko gaztelua
· A dos horas de viaje
Bi orenen bidea’ batez egiten duzu leheneko alferkeria estaliaz
· Recorres en una hora
Bi orenen bidea iragaiteko duzunean’ zer egin zeure bidearen mugaz eta ilundu-gabe
erdiesteko iristeko?
· Cuando has de realizar una caminata de dos horas
Bi orenen bidea iragaiteko duzunean’ zer egin zeure bidearen mugaz eta ilundu-gabe
erdiesteko iristeko?
· Llegar al término a tiempo y antes de anochecer
Bi palankari joango dira... sariaren jabe egiteko ustetan. Txapela nork jasoko du?
· Quién quedará campeón
Bi palankari joango dira... sariaren jabe egiteko ustetan... Txapela nork jasoko du?
· Aspirando al premio
Bi pareteko joera’ txit biurri ta zipotza du. Enbil pelotariak
· Es muy retorcido, astuto, a las dos paredes
Bi pelotari gaztek’ diru guzia alde zuten
· Todas las apuestas iban a su favor
Bi pilareai elkar jo-erazorik’ eliza guzia lurrera ezarri zuen
· Derribar
Bi pilareai elkar jo-erazorik’ eliza guzia lurrera ezarri zuen
· Haciéndolas entrechocar
Bi pilareak esku banakin artu zituen
· Una columna con cada mano
Bi pitxar ardo aiek edanaz zerbait zerrepeldu ziranean’ bertsotan asi ziran biak
· Ponerse alegrillos
Bi puska garbitu ditut, zu or ari zinan bitartean
· He lavado dos prendas de vestir
Bi puskarekin’ ongi osatuko litzake gure baserria, sei bei eukitzeko. Ta al dedanean’
orixe egin bear det: bi puska erantsi
· Se completaría; quedaría en condiciones
Bi puskarekin’ ongi osatuko litzake gure baserria, sei bei eukitzeko. Ta al dedanean’
orixe egin bear det: bi puska erantsi
· Añadirle dos piezas o campos
Bi pusketako atea eginazi nion
· Puerta de dos hojas
Bi sailak berdintzeko biderik ote dagoan jakin nai luke
· Si hay algún modo de; un procedimiento para
Bi saltotxo emanda’ txuku-txuku titia artzen asi zitzaion txakur txikia amari
· Mamar
Bi saltuan basauntza bezela joan da arengana
· Saltando como un gamo
Bi santu aueri’ ez dakigu noiz-aldera eriotza eman zieten
· No sabemos hacia qué época los martirizaron
Bi seme dauka, egingo diran garakoak
· Ya completamente desarrollados, ya crecidos
Bi seme oietako bata’ bere zazpi urteetan hil zitzaion
· A sus siete años
Bi senar-emazte gazte aldia ziran, dantzan zebiltzanak
· Dos parejas de jóvenes esposos
Bi senar-emazte-aldi sartu ziran urrena, apaizarengana
· Dos matrimonios
Bi senidetan’ bat beti zarragoa
· Imposible la igualdad absoluta
Bi sos jokan emanik’ ederki jostatzen ginen pilotan
· Jugándonos dos perras chicas a la pelota
Bi sosekoez egiten da hogoiekoa; eta hogoiekoez’ milakoa
· Muchos pocos hacen un mucho
Bi sosen makurrarengatik’ ez goatzi auzitara
· Por una diferencia de céntimos
Bi sosengatik bere burua saldu du!
· Se ha vendido; ha vendido su conciencia por cuatro cuartos...; se ha dejado sobornar
Bi teila horiek’ pot egiten dute... Musu ematen alkarri
· Se ensamblan o yuxtaponen para formar canal
Bi testigu oek ere’ adarr-oker agertu ziran; eta beren esanak’ zainik ez
· Carecían de fuerza o vigor demostrativo, no concordaban
Bi testigu oek ere’ adarr-oker agertu ziran; eta beren esanak’ zainik ez
· No se conciliaban; no estaban acordes o contestes
Bi toki’ batetan bete zenituen len
· Estuviste en dos sitios a la vez. Bilocación
Bi trenek alkar jo dute
· Choque
Bi txandatan egon zan gaizkituta
· En dos ocasiones; en dos veces
Bi txanpon baino naiago nikek, emen balego...!
 · Ya me gustaría que
Bi txekor zeaukatzik bere errapean, nere bei gazte onek; eta bi bider jaixten diat
egunean
· Está criando dos terneros
Bi txekor zeaukatzik bere errapean, nere bei gazte onek; eta bi bider jaixten diat
egunean
· La ordeño dos veces al día
Bi txikori-aldi dituzu emen: au’ lodixeagoa da; ta beste aulagoko orrekin’ bat-egin
zazu!
· Combinarlas
Bi txikori-aldi dituzu emen: au’ lodixeagoa da; ta beste aulagoko orrekin’ bat-egin
zazu!
· Dos raciones de achicoria
Bi txikori-aldi dituzu emen: au’ lodixeagoa da; ta beste aulagoko orrekin’ bat-egin
zazu!
· Infusión más cargada.// Menos cargada; más débil
Bi txiriak sartuta ari nintzan, ura berotzen
· N.B. Recurso espontáneo de mi testigo para dar a entender los dos reóforos del
hornillo eléctrico, las clavijas de enchufe
Bi txulo txiki uzten ditu kabiaren alde banatara’ batetik ezpada bestetik iges egiteko...
Txepetxak
· Uno a cada lado del nido
Bi urliarekin izan det adiskidetasun andia; eta oraindik ere’ batarekikoak ba dirau
· Con dos personas; con dos individuos
Bi urte,... bi urte zabal bezain luze higatu ditinat nere gizon zenarekin
· He vivido nada menos que dos años con mi difunto marido. Dos años enteros
Bi urte ontan’ arnasaz ezin aserik naukan barrena
· Vivía desasosegado
Bi urte pasa Araban, eta orain tontor aetara bialtzea apaiz gizajoa, ondo al dago?
· Mandarlo a aquellos andurriales
Bi urte urbil dira’ guda au asi zena
· Pronto hará dos años que
Bi urteren heina egin zituen heiekin
· Pasó con ellos unos dos años
Bi urteren tartearekin jaio ziran
· Con un intervalo de dos años
Bi urterik barne egin du bere lan guzia
· En el espacio de dos años
Bi urtetik bi urtera etortzen zaie
· Cada dos años
Bi urtez azpiko oilorik’ ez da xitan ezartzen
· No se las pone a incubar
Bi urtez berontzko aur guziak
· De doce años para abajo
Bi urtez onuzti zan, kontu ori
· Hace menos de dos años
Bi urtez zaitu zaitut’ zu nola zabiltzan
 · Te he vigilado u observado durante dos años
Bi xixkalariak, lotsaturik, makur-makur eginik’ erantzuteko almenik-gabe, ango
aldiak laister egin zituzten
· Pronto se largaron de allí
Bi zakur ibiltzen ditu beti Mateo-Txistuk: bat txikia, ta bestea ikaragarri aundia
· Enormemente grande
Bi zankoko axeriren bat ebili da hor
· Algún ratero o caco
Bi zauri zituen, guztiz itsusiak’ eta hainitz erakusten ziotenak
· Que le hacían sufrir mucho
Bi zehe da hurbil
· Mide casi dos palmos
Bi zigorrada oiekin’ etzan ezagueraz jantzi Akaz erregea
· No escarmentó; no aprendió; no entró en razón
Bi zituak artoa ta garia kanpoan direnean’ beldurrago bear da arri-erauntsiaz
· Entonces es más terrible el pedrisco
Bi zorigaitzak ardura elgarrekin josiak direla, luke iduri
· Muchas veces van trabados uno contra otro
Bi zorigaitzak ardura elgarrekin josiak direla, luke iduri
· No parece sino que; se diría que
Bi zorren jabe gera gizonok’ mundura gatozenean...: bataio-ondoko andra-bazkaria
ta ezkontzen geraneko eztaiak
· Dos deudas traemos al mundo
Bi zulo badituzte galtzerdiak’ ez da gaitz izango galtzea
· No será raro; no será difícil que se pierdan... los dineros ahorrados
Biai aurre artu zien bide-txiorrean, gure gazte onek
· Se les aventajó; se les adelantó
Biak alkar dirudie, biak bat
· Ambos se parecen
Biak alkar topa eben goizalde baten
· Cruzarse, encontrarse
Biak alkar txit ondo artuaz bizi ziran
· En amigable consorcio; en muy buena armonía
Biak alkar-joka, porroskatu naiean zebiltzan mendian bi aari
· Lucha a muerte
Biak alkarrena biurtzeko baimena eskatu nion
· Le pedí la mano; el sí matrimonial
Biak alkarri begira farrez itotzeko zorian zeuden
· Se morían de risa
Biak amalabak zirudien
· No parecían sino madre e hija
Biak an arkitu ziran, ustez-ustekabe
· Inopinadamente
Biak ari ziran’ bata-bestearen amesari su-ematen
· Fomentarse mutuamente la ilusión
Biak ariko dira indarka jo eta jo’ zeinek amorr-emanaraz
· Tratando de prevalecer uno sobre otro; de rendir al rival
Biak, armak eskuan’ alkarri eraso naiean’ zein baino zein beroago...: sartu zaitez or
makila ausiarekin
· Cualquiera se mete a querer conciliarlos!
Biak artara jarri ziran; baina gauza batean berdin etzetozen
· No estaban de acuerdo
Biak asten zaizka elkarri izketan; leena’ nekazaria
· Primero
Biak asten zaizka elkarri izketan; lena’ nekazaria
· Empieza a dialogar
Biak’ auzitan bezela or dabiltza, zeinek baino zeinek txakolin obea...!
· Andan en competencia, a cuál más
Biak bardin jantzita joazan; biak eroezan kaltza odolezkoak, garriko arrea ta abarka
orratzetik-arakoak
· Abarcas recién estrenadas... nuevas
Biak bardin jantzita joazan; biak eroezan kaltza odolezkoak, garriko arrea ta abarka
orratzetik-arakoak
· Calzones de pana
Biak bat etzetozen
· No se entendían; no se ponían de acuerdo
Biak bat etzetozen ezertan
· Disentir en todo
Biak beren ezaguerak alkarri emandakoan’ zertara zetorren jalki zitzaion batari
· Después de haberse dado a conocer o hacer su presentación
Biak beren ezaguerak alkarri emandakoan’ zertara zetorren jalki zitzaion batari
· Le salió espontáneamente el decir
Biak beso banetatik elduta’ iduki zuten, eguzkia sartu-artean
· Teniéndolo cada uno de un brazo
Biak’ besondotik elduta zijoazen
· De bracete
Biak bietara geratu ziranean’ aitortu eutsan emazteak egia
· Cuando quedaron los dos solos
Biak buruz alkar jo zuten ia
· Casi chocaron de frente
Biak dantzatzen ziran orain-orain arte
· Hasta el momento
Biak dira Rusiatik hunat ihes etorriak
· Refugiados de Rusia
Biak ebiltzan lapurretan, inoren gauzeari imurtzi egiten
· Sustrayendo de lo ajeno
Biak elgarren bete, iduriz
· Al parecer
Biak elgarren bete, iduriz
· Ambas partes, bien equilibradas
Biak elkarren bidera aterako dira
· Se encontrarán en su camino; se han dado cita mutuamente
Biak esan zinduzen: bata bestearen jarraituan
· Las dos palabras, una a continuación de la otra
Biak’ etxe baten bizi ziran, bizitza banatan
· En pisos separados
Biak gure basarriko ataditik pasa ziran; eta abaila ederrean gainera
· Corriendo a toda velocidad
Biak indar andien jabe ziran, eta elkar ezin ikusi gogorra zeukaten
· Se aborrecían en el alma
Biak indar andien jabe ziran, eta elkar ezin ikusi gogorra zeukaten
· Eran muy poderosos
Biak irten omen-ziran zein baino zein’ beren ontziak artuta ura ekartzeko
· Rivalizando entre sí
Biak izen bat duten-antzera aitatu det
· Por asociación de nombres
Biak jan dute, alegina guzian
· Con afán
Biak jardunean eragoien, une baten-be ixildu-barik; eta gu’ eztitan: ain atseginez, ain
gozo entzuten geuntzezan euren berbak
· Seguían hablando
Biak jardunean eragoien, une baten-be ixildu-barik, eta gu’ eztitan: ain atseginez, ain
gozo entzuten geuntzezan euren berbak
· Les escuchábamos tan a gusto
Biak jarri ziran buru-utsean Ave-mariak errezatzeko
· Se descubrieron
Biak jo eben ari batera
· Coincidieron en lo mismo; se refirieron al mismo tema
Biak jokatzen asi ziran’ da Inaziok eskurik utzi-gabe irabazi zion lagunari truko-
jokuan
· Sin dejarle ganar un tanto, al billar
Biak laztan gozoak elkarri emanaz luzaro egon ziran, negar-malkoak zerieztela
· Dándose dulces besos
Biak mutur-joka ibili-bearrak dira alkarrekin
· Darse de cachetes. No se van a entender; son incompatibles
Biak or nunbait berdintsu ote diran aditzea diat
· Se llevan poca diferencia
Biak or nunbait berdintsu ote diran aditzen diat
· Tengo entendido
Biak osagarri onean dira; eta diren baino gazteago’ jendearen begietan
· No aparentan su edad
Biak parra bat dirala’ atzazkal bat jokatuko geunke, bape bildur-barik
· Me apostaría algo... a que
Biak’ senideak...; biak’ zaku baten ibiliak; bainan alderdi ona dago bategandik
bestera!
· Los dos son hijos de una misma madre, pero qué diferentes!
Biak’ uztarri batean jartzeko onak... Biak gizen-gizenak
· Tal para cual; buena pareja!
Biak uztarri batean lotzeko modukoak, oek
· Tal para cual; Dios los crió y ellos se juntan
Biak zebiltzik ipurdi batetik kaka egiten duela. zulo batetik..
 · Ser uña y carne; estar a partir un piñon; incondicionalmente aliados
Biak’ zerbait aide egiten ziran alkarrekin
· Eran un tanto parientes
Biak ziran eskola-bakuak, baina buruan falta eben abildadia’ minian euken; baita
gainezka-be
· De sobra
Biak ziran eskola-bakuak; baina buruan falta eben abildadia’ minian euken; baita
gainezka-be. Minian mingainean
· Sin instrucción; iletrados
Biak ziran trebeak, jajoak, izen andiko aizkolariak
· Afamados aizkolaris
Biak-nola-biak’ oso ondo eziak dira
· Tanto el uno como el otro...; uno y otro; ambos a dos
Bialdu dabe etxetik’ a jan-txakurra
· Ya han expulsado a aquel parásito... vividor
Bialdu dagioela Jaungoikoak auzi-gintzako paperdunai bere bildur santua, berbak
zuzenak, atzamar-oskolak laburrak, ta biotza Jaungoikozkoa erabili daien, euren
egin-bearretan
· A la gente del foro
Bialdu dagioela Jaungoikoak auzi-gintzako paperdunai bere bildur santua berbak
zuzenak, atzamar-oskolak laburrak ta biotza Jaungoikozkoa erabili daien, euren
egin-bearretan
· Uñas cortas. Honradez
Bialdu egidazuz androk popadan aizeak artzen...!
· Mándalas a paseo!
Bialdu idazuz ogetabost ogerleko ainbat lasterren, euren bearrean nago-ta
· Cuanto antes
Bialdu idazuz ogetabost ogerleko ainbat lasterren, euren bearrean nago-ta
· Me hacen falta
Bialdu zuan ba bere ama kartarekin’ ... baina; leku onera!
· Cómo la iba a encontrar? Ya no estaba allí
Bialdu zuan mutila, aren bila... Leku onera!
· A buena parte iba!... Cómo lo iba a encontrar allí!
Bialdutako aztarrenik ere ez du eman
· No dar aviso o señal de
Bi-ankatu nazazue! Gaxoak, oetik
· Ponedme en pie
Biantxari begira egon-egon eginda’ ala dio besteak: Saltzeko al dezu? -Uste orretan
ekarri det; etxean beste zazpi bei ba dauzkagu-ta
· Con esa intención la he traído
Biantxari begira egon-egon eginda’ ala dio besteak: Saltzeko al dezu? -Uste orretan
ekarri det, etxean beste zazpi bei ba dauzkagu-ta
· Después de estarse un buen rato mirándola
Biaotan’ ez egik lo intxaurpetan
· No duermas la siesta bajo nogales. N.B. Biao: bazkal-osteko loa. Voz usada en Bakio
Biar ara joateko moduan egoten banaz egon’ neuk garbituko juat a lapurmosu
arraioa!
 · Ya le ajustaré las cuentas a ese granuja
Biar ara joateko moduan egoten banaz egon’ neuk garbituko juat a lapurmosu
arraioa!...
· Ya le ajustaré las cuentas a ese granuja!
Biar ara joateko moduan egoten banaz egon’ neuk garbituko juat a lapurmosu
arraioa!...
· Lo que es como esté yo en condiciones de ir
Biar baino gaur ori egitea obe, bitatik batean
· Si está en nuestra mano el escoger
Biar bazkaritako’ iru adiskide andi jatorkuz: erbi biak emoistazuz mesedez;
urrengoan ordea emongo deutsut
· Otra vez serán las tornas
Biar bazkaritarako’ iru adiskide andi jatorkuz: erbi biak emoiztazuz mesedez;
urrengoan ordea emongo deutsut
· Invitados a comer
Biar’ berandu jaikiko naiz; inorako ibilkizunik eztet-eta
· No tengo proyecto de ir a ninguna parte
Biar da gero... Gero agertuko da egia...
· El tiempo lo dirá; el tiempo se encargará de descubrir la verdad de este asunto
Biar denian ba dakite mai-serbitzaile oriek zanguak mugitzen!
· Qué solícita actividad la suya!
Biar edo etzi bala txar batek bizia kenduko ziguk menturaz gerran; eta zertako diat
nik patrikaran amar errealeko au...?
· Arrebatar la vida una pícara bala
Biar edo etzi, luzeen dala’ etorriko gara
· A más tardar
Biar edo etzi’ zure bearrean arkitu neinde
· Necesitado de tu ayuda. Podría necesitar de ti
Biar egunean’ Gaztelerriari beste ainbeste jazo lekio
· El día de mañana
Biar etorriko zara, ezta? .-Zelan dan..., adiskidea!
· Según y conforme!
Biar etortzekoa dala?... Ez dezala alperreko biderik egin... ez naiz-egongo-ta
· Que no haga viaje en balde
Biar ez-enean’ ez daukat aste onetan lan ori egiterik
· De no hacerlo mañana
Biar goiz-beranduan erdu’ ta etxean aurkituko nozu
· Mañana a últimas horas de la mañana
Biar goizean’ bideari emango zatzaiozka
· Te pondrás en camino
Biar goizean biok joango gera alkarrekin txarteletara; emakumeak’ urrengo baten
egingo dute beren eginkizuna
· En otra ocasión próxima. -Txarteletara a cumplir con el precepto pascual
Biar igandean izango dira gure jaiak
· Mañana domingo
Biar ikusiko degu’ ezeren okerrik ezpada
· Si no hay ningún contratiempo
Biar’ jaia..; ebia euria ez egitea dauke!
· Es de desear que no llueva
Biar Zarautz-a joan-asmotan naiz
· Tengo intención de...; pienso ir a
Biar zer gerta ere’ alegin guztian ari gera gaur
· Con ahínco
Biar zure etxekoandreak labesua du’ ta opil bat egiten zuri uzteko esan bear diozu...
· Mañana va a cocer pan; va a hacer su hornada
Biaramon goizean’ berriz ere su ta garra zeriotela’ kasail beltzean ziren, nondik elkar
ondatuko zuten frantzesak eta doixtarrak
· A tiro limpio
Biaramon goizean’ berriz ere su ta garra zeriotela’ kasail beltzean ziren, nondik elkar
ondatuko zuten, frantzesak eta doixtarrak
· Luchaban ferozmente
Biaramon goizean esnatu zenean’ etzuen minaren errastorikan ere. Gizajoak atsegin
ederra artuko zuen!
· Cuál no sería su contento!
Biaramonago’ neskaren gatzainadira dei dute Mikel
· Uno de los días siguientes
Biaramonak’ zimelik aurkituko ditu masust-abearen orriak onen oinpean, beera
jausiak
· Marchitas las hojas de la zarza
Biaramonean’ amar-amarretan izan gendun meza nagusia
· A las diez en punto
Biaramonean esku-eskura datortzu erea’ zeure txapela lapurrari kentzeko
· Se te presenta ella sola la oportunidad de
Biaramonean gosariz konbidatua nengoan ara
· Estaba convidado a desayunar
Biaramonean’ inor ez nagi: denak Aspelats-era! Santa Garazi ongileari eskerren
eman-eskera
· A dar y pedir gracias
Biaramonean’ inor ez nagi: denak Aspelats-era! Santa Garazi ongileari eskerren
eman-eskera
· Nadie se queda en casa
Biaramonean izan zan Matisteren eortz-eguna; etziramon’ ilkizuna
· Al día subsiguiente se celebró el funeral solemne
Biaramonean izan zan Matisteren eortz-eguna; etziramon’ ilkizuna
· El entierro se verificó al día siguiente
Biaramonean’ zabal zan auzoan’ Matxin Artetxe izan zala, tramankulu deabru aretan
etorri zana
· Era ya voz pública en la vecindad
Biaramonean’ zabal zan auzoan’ Matxin Artetxe izan zala, tramankulu deabru aretan
etorri zana
· Era ya voz pública en la vecindad
Biaramonean’ zalantza-giro: belarra zabalduko ote dugu?
· El tiempo aparece dudoso
Biaramoneko egun abarrean agertu zirean txalupa guztiak’ aide ta adiskideen
 pozgarrirako. Etzan bat-bere ondatu
· Para consuelo de
Biaramoneko egun-abarrean agertu zirean txalupa guztiak’ aide ta adiskideen
pozgarrirako. Etzan bat-bere ondatu
· Al amanecer del día siguiente
Biaramonerako’ aurrez-aurre bat itundu eben, albo-erriko oian batean, Etsai biak
· Concertaron un desafío
Biaramonerako ezer egiten ezpagendun’ ez genduken igesbiderik
· Estábamos perdidos... No teníamos escape
Biaramonez egueldi dala igarri dio aitonak leiotik
· Que el día siguiente hará buen tiempo
Biar-be’ ezta etorriko ori... -Ez ortan!
· Claro que no!
Biar-bere Jaungoikoak egingo dau argi
· Dios proveerá para el futuro
Biar-etziak ikusiko ditugu’ ... ta okerragorik balitz arte-bitartean’ abixatuko zaizu
· Veremos qué pasa entre mañana y pasado
Biar-etzietan’ Donostian izango naiz
· Mañana y pasado
Biarginok legiekin jabetzen ez garan artian’ ez jagok gauz onik
· Hasta tanto que no nos hagamos dueños de las leyes... del poder
Biarko egunari legez zor jakon bazkari ona egingo dogu
· En consonancia con la calidad del día; tal como corresponde al día
Biarko egunen baten, bear baldin banozu’ ba dakizu nun nagoan
· El día de mañana...; algún día
Biarkoa’ etziko; ala ongi biziko
· Pensarlo bien antes de decidir. Tomarse más bien tiempo para todo
Biarkoa etziko’ ala ongi biziko Gaurko geiegi dena’ biarko utzi
· Ventajas del ahorro
Biarkoari begiratuta diardut zer-egin onetan
· Mirando al mañana
Biarretan etorri ziran bazter oiek bisitatzera, Santu biak
· Por dos veces
Biarritz-en’ mundu-kutsuzko pesta lotsagarri bat egin da... Jaungoikoak daki zenbat
miloi itxura txarrean gastatu diran... Dirua gainez zebilen
· De mala manera
Biatara dakiala erakustearren egin dau. Erderaz ta euskeraz, biatara
· Que sabe hablar en ambas lenguas
Biba, biba pilotariak! Biba zu, Berterretxe, zure eskuko jo ikaragarriarekin!
· Con tu pegada de mano, formidable
Biba pilota! Ez da joko hori jautsiko duenik!
· No hay deporte que le supere
Bibelarrera sartuak ditu Zimurriok ardizarra ta bildotsa
· Ya ha metido en las praderas de segunda hierba
Bi-biak ziren buruz-buru karrosan... Zoin burutarik zeri lot’ ez jakin... jaun handi
harekin bidean solas egiteko
· No sabía qué tema abordar
Bi-biok gaude otoitz ixilean: ez da lekukorik
· Los dos a solas sin testigos
Bi-bitara jardun ziran bertsotan
· Dos contra dos
Bi-bitara jarri-azten ginuzten zulo-egiten
· Por parejas; de dos en dos
Bibote beltzak biarko zetik’ ori autsiko duenak! Atano pelotaria
· Necesitará agallas... para vencerle
Bidal litzake Jainkoak’ oraingoak baino irain geiagoko artz-otsoak
· De más fiereza o bravura que
Bidaldia asi ta beingoan’ itandu eustan nire lagunak
· Apenas comenzado nuestro viaje
Bidania guzian’ bat zan erorik eta zororik: Aita Jauna nereak’ aura senartzat eman
dit...
· Si había un insensato y loco era él
Bidariai edo Peregrinoai etxean leku ematea
· Albergarlos
Bidaro ona edo gaitza izan dedin’ joan behar dugu
· Haga bueno o mal tiempo... para viajar
Bidarrai-tarra nuzu, bai nahi ere!...
· ...Y a mucha honra! lo soy
Bidasoa-n andiko aldetik ez emetik’ ez zan Hazparren-go Gaskoinari urrik
emotekorik
· No había nadie capaz de competir con
Bidatz-erdian uztera etorriko zinake’ aurrera jarraitzeko kemenik-gabe
· Dejarlo a mitad de camino; abandonar la empresa
Bidaune dongetan aurkietan gareanean
· En malas coyunturas
Bidaurretako monjetatik nator. Naikoa gauza esan degu. Nik aiek baino geiago. Aora
begira egon zaizkit
· Han estado pendientes de mis labios
Bidaztien agirakea entzutean’ iges egin eben mutil danak, ortik-emendik ara ta ona
· Huyeron en todas direcciones
Bide andia eragin jako gure izkuntzari, arrezkeroz
· Se le ha hecho avanzar mucho
Bide andiak egin bear dira’ emendik Orozkora lau ordutan elduteko
· Hay que andar mucho... Es mucha distancia
Bide andiak egin doguz; ondo goaz
· Avanzar o progresar
Bide andirik ere eztago ori egiteko
· No hay mucha ocasión
Bide artan nik lagundu nion pixka bat; baina negarrez gogor asi zalarik aita’ nik ezin
nion jarraitu
· Cuando empezó a llorar fuerte
Bide asko dagoz gaur’ diruduntzeko beingoan
· Para hacerse rico en poco tiempo
Bide askoan ibili’ ta... nekatu egin bear!
 · Andar mucho camino, mucha distancia
Bide askotatik martxa zuzenik ezin gentzake atera; onena zein dan ondo neurtuta’
bildu gaitezen batera!
· Vayamos a una
Bide askotatik’ martxa zuzenik ezin gentzake atera; onena zein dan ondo neurtuta
bildu gaitezen batera
· Yendo desperdigados, no vamos a ninguna parte
Bide askoz gogoangarri dan mendi onetara’ eguerdirako igo ziran
· Memorable por muchos conceptos
Bide au da, al ditekean onena’ Jaungoikoaren naia ezagututzeko
· El mejor posible
Bide au’ oraindik larrak ez du artu
· Sigue expedito el camino; no ha caído en desuso. -Expresión metafórica, como para
significar: esos procedimientos son también habituales hoy día
Bide au’ oraindik larrak ez du artu
· Aún no está obstruido; sigue abierto
Bide aunez’ beste itz asko ditugu, naiz aurretik, naiz atzetik erauntsita: eskubide,
bitarteko, arkibide
· Compuestos de esta raíz bide, tenemos muchos
Bide baldatza da’ Miatik Getarirakoa
· Es un camino desmedrado...; descuidado
Bide barrian gora’ txolina baino geiago ixildu-barik’ aldra andi bat etozan, txili-mala,
txili-mala, barriketan
· Charlando como cotorras
Bide bat egidazu’ ikusi deidan zuen aita
· Arréglamelas para que..; búscame la manera de
Bide bat onek’ arako; beste bat ark’ bertarako; tabernan ere sartzen ez dira’ elkar ez
an bilatzeko... Asarre diranak elkarrekin.
· Cada uno va al mismo sitio por camino diferente. Se rehuyen
Bide batez’ au ere ekarri det
· De paso
Bide batez bi mandatu egitea
· Matar dos pájaros de un tiro
Bide batez dinotsut
· De paso
Bide batez esango ditudaz egiak
· De paso
Bide batez’ eskatu ta erregutu egiozu, arren, biokaitik...! Jangoikoari
· Al mismo tiempo..., de paso
Bide batez ezpada’ bestez; emendik ezin bada’ andik... Ezina zanik etzuan esan;
baizik’ aleginez lanean asi
· De una manera o de otra: como se pueda
Bide batez’ urtekoa pagetan nator
· De paso; al mismo tiempo
Bide berdinean ere oker jaurtitzen nuan oina
· Fácil en tropezar, aun sin prestarse a ello el camino; fácil en pecar, aun sin ser tentado
Bide bi baino ez dagoz zerurako: edo erru-bagako bidea, edo penitentziazko bidea
 · Camino de inocencia
Bide biurriak zuzenduko dira; ta maldarrak’ bide zelai biurtuko dira
· Las escabrosidades se convertirán en camino llano
Bide da ori egitea
· Es muy justo
Bide egiteko’ aro gaitza dugu
· Para salir de viaje
Bide erditara-gabe’ lagun guziak lotsatuak zituen. Bildurtuak
· Antes de llegar a la mitad del viaje
Bide gaistoz aberastea
· Por medios injustos; de mala manera
Bide gaistoz egin nai lukeana’ egin gabe uztea
· Acción ilícita
Bide gaiztoan bizi diranak
· Los que llevan mala vida; que viven de mala manera
Bide gaiztoetatik’ ainbat azkarren iges egizu!
· Huye cuanto antes!... lo más aprisa que puedas
Bide gaiztoko semea’ gaitzak artu eta iltzeko zorian zegoan
· Hijo ilegítimo
Bide gaiztoko semea’ gaitzak artu eta iltzeko zorian zegoan
· Presa de la enfermedad
Bide gaiztokoak zinduzen’ artutako gauzak
· Eran de procedencia ilegítima
Bide galduetara anima asko daramazkitenak
· Pervertir; llevar por caminos de perdición
Bide galdutik ibili ginan
· Andar descaminados
Bide galgarri orretan zabiltztenak
· Caminos de perdición
Bide galgarria hartu duzue: egiaren aldea guk dugu!
· Vais errados
Bide galgarria hartu duzue: egiaren aldea guk dugu!
· La verdad está de nuestra parte
Bide geiago-bagarik’ ez da inor deungatzat euki bear
· Sin más fundamento
Bide guztia artzen eban bei andi bat aurkitu gendun’ erditik kendu gura ez-ta
· Ocupar todo lo ancho del camino
Bide guztiak leun da garbi jarri dira’ gazte biak ezkondu daitezan, nai dabenean
· Ya han quedado despejados los caminos para
Bide guztiak sarratuko dauskuezan-arren’ noz edo-noz, nundik edo-andik urratuko
dogu
· Ya romperemos; ya encontraremos salida, sea como sea
Bide guztiak-betean bilduko gera Zelai artara Josafat-era. Diruak eztu an balioko: ori
gauden ikasiak! Zeini berea emango digu Jaunak, egun artan
· Tengámoslo por bien cierto!
Bide guztiak-betean bilduko gera Zelai artara Josefat-era. Diruak eztu an balioko: ori
gauden ikasiak! Zeini berea emango digu Jaunak, egun artan
 · A cada uno su merecido
Bide guztiak-betean bilduko gera Zelai artara Josefat-era. Diruak eztu an balioko: ori
gauden ikasiak! Zeini berea emango digu Jaunak, egun artan
· De todas partes nos apiñaremos hacia aquel Valle
Bide guztian’ jo ta jo ibili nauk
· Dando tropiezos
Bide hoien aldatzea laket zaiku: zoin egunez bat, zoin egunez bertzea
· Nos gusta variar los métodos; tales días uno; tales días otro
Bide hortaz garaituko gaizko gure etsaiari
· De esa manera le venceremos
Bide hura ez duzu zure begiz gehiago ikusiko
· Ya no lo volverás a ver
Bide jotik ibiliko gare
· No nos apartaremos del camino trillado
Bide kaxkarra artu dezute, zoriontsu izateko: fedeak utzitako utsuna’ ezerk eztu
beteko
· Menguado camino el que habéis emprendido
Bide labanean laprast eginda’ lurrera plast jausi zan, bera zan-bestean
· Dio con su cuerpo en tierra
Bide latzetan oituak gaude
· Estamos habituados a los caminos escabrosos
Bide luteke, berak ekartzea, guk eskatu-zai egon-gabe
· Justo sería que...; obligación tendrían de
Bide luze ta nekatsu artan’ ontzi-mutilik geienak gaisotu ziran
· La mayor parte de la tripulación
Bide luzean erri andietara eraman bear dute sagarra osorik’ baldin dirutuko badute
· Para consumar su venta y cobrar el importe; para lucrarse
Bide luzean etorri zarazte; ta izandu duzue zenbait egiteko ta arazo
· Tener algunas dificultades y contratiempos
Bide luzean etorri zarazte; ta izandu duzue zenbait egiteko ta arazo
· Hacer largo viaje
Bide luzean joan ziran, bera ikusteagatik
· Hicieron largo viaje...; acudieron de lejos
Bide luzeaz nor dijoan bitartean’ beste nor geldigo-arren lasterrago eldu ditekeala:
lasterbideak auxe esan nai du.
· Mientras uno va por el camino largo, otro
Bide luzegia zuten handik komenturaino’ deusik jan-gabe joaiteko: barura hautsi-eta
joanen ziren
· Estaba muy distante el convento
Bide luzegia zuten handik komenturaino’ deusik jan-gabe joaiteko: barura hautsi-eta
joanen ziren
· Irían desayunados
Bide luzez etorri ta itxe-baztertxo bat eskatu zutenean
· Un pobre albergue
Bide luzez etorri ta itxe-baztertxo bat eskatu zutenean
· Venir de largo viaje
Bide makurretik dabiltz
 · Van equivocados, errados
Bide okerrekoa izan-arren bere seina’ adin oneko pertsona bati autortu bear deutsa
seindun dana, estu-orduan
· Una persona discreta
Bide okerrekoa izan-arren bere seina’ adin oneko pertsona bati autortu bear deutsa
seindun dana, estu-orduan
· Ilegítimo
Bide okerretik daroazue zeuen semea
· Lo lleváis por mal camino
Bide okerretik doa Batzordea, gobernuaren etsipenagaz
· Con consentimiento de
Bide okerretik doa Batzordea, gobernuaren etsipenagaz
· Llevar mal camino
Bide okerretik goaz, bide galdutik goaz. Artu daigun bide arteza
· Vamos por mal camino
Bide ona dago emendik Plentziara, aleginan
· Hay un camino sumamente bueno
Bide onean ipini dabe noz edo-noz, arazo ori
· En vías de solución; encarrilar, encauzar, enderezar
Bide onean jar zaitezte!
· Convertíos!
Bide onean sartu zerate...: jarraitu zintzo’ orain bost urte artu zenduten arrasto zuzen
ortatik!
· Seguid ese rumbo seguro
Bide onera biurtu-ordean’ mailatik mailara amilduaz dijoa
· En vez de volverse a...; de convertirse
Bide onera erakarten aleginak egin!
· Reducir al buen camino a
Bide onetan pasa ez danak’ lasa egingo du farra
· Quien no ha pasado por esto
Bide onetaz igo zan Santu au’ on-mailarik goienera
· A la más alta perfección
Bide onetik dakiala dino
· Que lo sabe de buena tinta; de buena fuente
Bide onetik dakit; eta ardura-barik esan neinke baietz
· Lo sé de buena fuente
Bide onetik oina atera-ezkero’ muinoan beera amiltzeko arrixkuan dago apaiza
· En peligro de rodar al precipicio
Bide onetik oina atera-ezkero’ muinoan beera amiltzeko arrixkuan dago apaiza
· En saliendo del buen camino
Bide onetik omen daki
· Lo sabe de buena fuente, según dice
Bide onetik sekulan nehork zeiharr-araziko etzuen gizona zen
· Hombre insobornable, incorruptible
Bide onez datozen gauzak nai dituzte, kutizi galgarririk-gabe
· Por vías legítimas
Bide onez edo txarrez eztabaida ixil-arazi oi da askotan
 · Por buenas o malas artes
Bide onez gauza bat nai izatea’ ez da bekatu
· Legítimamente; por buenas artes
Bide onez, naiz txarrez’ betor dirua!: oraingo legea
· Por buenas o malas artes
Bide onezko neketan dabiltzanak
· Legítimo, honrado
Bide oni jarrai-aurrean’ beste lan nekagarri bat artu zuan
· Antes de seguir esta marcha
Bide ontatik aldeego dezue Leaburu
· Llegaréis antes por aquí
Bide ontatik erakusten dio Jaungoiko aundiak’ izketan ari ta ari zaionari
· A quien insiste en hablarle
Bide ontatik erakusten dio Jaungoiko aundiak’ izketan ari ta ari zaionari
· A quien insiste en hablarle
Bide ori’ esi gogorrez itxi bear litake
· Oponerle fuerte valla
Bide ori, ia alde-alde, ondo dakitenak’ ba dauzkagu
· Casi a punto fijo
Bide orrek eztauko bape aurreratasunik’ beste bien aldean
· No tiene ventaja ninguna
Bide orrek eztauko nekerik
· No es penoso
Bide orretan ezin ibili gindezke’ animaren galera eta Jaungoikoarekiko ikuskizun-
gabe
· Sin culpa ante Dios
Bide orretatik dabilkena’ neke-barik dabil, bere adimenak zeri eldu daukala
· Teniendo su entendimiento algo a qué asirse
Bide ortatik’ atzeraka aundia ez ote degun egingo, beldur naiz; ikara bizian nagola’
ezin ukatu
· Dar un gran paso atrás
Bide ortatik’ atzeraka aundia ez ote degun egingo, beldur naiz: ikara bizian nagola’
ezin ukatu
· Estoy temblando de miedo
Bide ortatik’ bizimodurik ez daukagu baserrian
· A esa marcha...; a ese paso
Bide ortatik joanean’ erritar guzien laguntza izango duala ba daki
· Mientras siga esa marcha
Bide ortatik’ leku txarrera guazela iruritzen zait
· Me parece que vamos mal por ese camino
Bide ortatik’ sagardorik-gabe laixter dek Euskalerria
· A esa marcha
Bide, ortikan! Kendu zaitezte!
· Dejad paso!
Bide ta bidez esango liguke’ doilor izandu gerala
· Con mucha razón nos diría
Bide txarrak... erakutsi-gabe ere ikasten dira-ta... erakutsita’ bi aldiz!
 · Con más razón, con mayor motivo
Bide txarrak... erakutsi-gabe ere ikasten dira-ta... erakutsita’ bi aldiz!
· Los caminos torcidos o del vicio
Bide txarrean dijoaz gauzak...: ezin-bizia jarria dago mendi-aldean etxero
· Las cosas no van bien; llevan mal camino
Bide txarrean dijoaz gauzak..: ezin-bizia jarria dago mendi-aldean etxero
· No se puede vivir...; hay gran desolación en nuestros caseríos
Bide txarrean zaiturik hura’ Erroma-aldean adierazo zuen bere-berela zer gertatzen
zan
· Viendo que la cosa iba mal
Bide txarreko diru onek’ etzion pakerik ematen aren animari
· Aquel dinero mal adquirido
Bide txarretik gauzen jabe egin ziranak
· Apropiarse de
Bide txarretik gauzen jabe egin ziranak
· Injustamente, por vías ilegítimas
Bide txatxarra litzateke’ Euskerearen sendotzeko’ erriaren itz eder orreik orpotik
atara nairik astea
· Pretender extirparlos
Bide txingor onek’ arbide batera joten dau
· Conduce a una calzada; va a parar a
Bide txit andirik ezpadezu’ ez sinistu senarrarentzat gauza gaiztorik!
· Si no tienes fuertes motivos para ello
Bide txit andirik ezpadezu’ ez sinistu senarrarentzat gauza gaiztorik!
· No pienses mal de tu marido
Bide zabala eregi zan-ezkero’ Eibartik bertan dago Arrate
· Está a un paso de Eibar
Bide zabala gaurko egunean’ jolastuteko ez da, arrisku andia dago-ta: ikasi, gazteak,
inoren buruan baino ezpada-be
· Aunque sea en cabeza ajena. Escarmentar
Bide zadorretatik igon bear genduen aldatzean gora
· Por caminos de senda
Bide zaiku, ala etzaiku bide’ zergaren bihurtzea Zesarr-i?
· Nos es lícito, o no?
Bide zeiharrez dabila beti
· Por caminos extraviados, torcidos
Bide zelaia da jarri deustazuna, eta bapere ez labangarri
· Un camino nada resbaladizo
Bide zuzena erakutsi dezakenai galdetu-gabe’ gauza pisuetan sartzen dira, beren
iritziari itsatsiak
· Quien los pudiera instruir o guiar
Bide zuzenak galduta gabiltz orain langile-jendeak,... alkarrengana guda bizian
· Andamos descarriados
Bide zuzenean eragozten dau Dotrinak
· Con todo derecho, con toda razón
Bide zuzenean itzegin dezu
· Has hablado bien; tienes razón
Bide zuzenetik dakit gauza orren berri
· Estoy enterado de ello por vía legítima
Bide zuzenetik sartu zitun, diru batzuk; gero’ kontrabandoz
· Por vía legítima; honradamente
Bide zuzenetik zearkatuak zebiltzanak
· Extraviados del camino recto
Bide zuzenez ta garbiz ezkonduten bazaree’ ... zorionekoak zuek!
· Por vía legítima y honrada
Bide zuzenik artzen etzutela zebiltzan; eta egunero gaizki baino gaizkiago
· Cada día, peor
Bide zuzenik artzen etzutela zebiltzan; eta egunero gaizki baino gaizkiago
· Completamente descaminados
Bidea aldamenera utzita’ baso-zear jo bear dezute
· Dejando a un lado el camino
Bidea ausita mendian gora artu zuen
· Saliendo del camino regular
Bidea dezun guzietan aterako dituzu gauza oriek’ zureak bailira bezala
· Siempre que se te presente ocasión
Bidea eman orduko’ an dira leneko gauza makurretan
· En cuanto se les presenta la ocasión
Bidea eragozten’ aurrean jarri jako beste txalopea
· Estorbándole la marcha
Bidea erakusten aurreratu jakuzanak
· Nuestros difuntos
Bidea etorri zanean’ esan egin nion
· Cuando se presentó la ocasión
Bidea galdu det eta emen nabil, ezin nere lagunengana bildurik
· Sin poder dar con mis compañeros
Bidea galdu det eta emen nabil, ezin nere lagunengana bildurik
· Me he extraviado
Bidea galdu izango dozue zuek!
· Habéis debido de extraviaros
Bidea gora’ Gaztelura sartu zan
· Camino arriba; repechando
Bidea gora igoten asi ta laster’ asiko jatzue atzeraka; ta ukatuko dau
· Desistir, desertar, abandonar la partida
Bidea gora igoten asi ta laster asiko jatzue atzeraka; ta ukatuko dau
· Empezar a flaquear, a retroceder
Bidea topatzen estaukazu gaitza...: etxe orren ondotik pasa bear dezu, zuzen
bazabiltza
· No te costará dar con el camino
Bidea topatzen eztaukazu gaitza...: etxe orren ondotik pasa bear dezu, zuzen
bazabiltza
· Siguiendo derecho el camino que llevas
Bidea utseginda galdua dabilen baten gisa’ txit beldur zan
· Habiendo errado el camino
Bidea’ xutegi da: eztaiteke oinka baizik igan. Xut Zut: empinado.
 · No se puede subir por él sino a pie
Bidea-gora, ileak narraz, eta arnasaz ezin beterik zetorren neskatxa gazte bat
· Con el pelo en desorden
Bidea-gora, ileak narraz, eta arnasaz ezin beterik zetorren neskatxa gazte bat
· Jadeando
Bidea-gora zijoan’ noizik-beinean negar-tantoa zeriola
· Con alguna lágrima de cuando en cuando
Bideak artuko ditut, mihiz ez utsegiteko
· Tomaré mis precauciones para
Bideak batean dator jentea
· Ocupado todo el camino
Bideak betez dator ihesi jendea
· Viene la gente en tropel, atestando los caminos
Bideak betez heldu jendea Katalonia-tik: hobe zuketen egonik beren herrian
· Más les valía haberse quedado
Bideak betez heldu zauku jendea Katalonia-tik: hobe zuketen egonik beren herrian
· Han venido en tropel, en masa
Bideak dakarrenean’ egin dezatela aal duten on guzia
· Al presentarse la oportunidad; el caso
Bideak, Ebreo-tarren artean’ besterik ere esan nai du
· También tiene otros significados
Bideak eman ezkero’ eztakite ukatzen beren buruari atseginik
· Si se les presenta la coyuntura u ocasión de
Bideak eman orduko’ an dira leneko gauza makurretan
· Malas acciones
Bideak ezin zuzendurik ibiltzen zan, igande-arratsetan, etxerakoan
· Haciendo eses; borracho
Bideak gesalduak dira
· Caminos embarrados
Bideak jo du ene seme gaztena
· Lo ha tronzado la caminata; está cansadísimo
Bideak’ joanago ta neketsuago... Beetik gorako bideak
· Cuanto más avanzan, más penosos los caminos
Bideak konpontzen arittu dire... ta ortik aurrerra’ larri-larri dago... bidea
· El caminar está áspero
Bideak’ larrak artuak dauzkagu
· Nuestros caminos están cubiertos de maleza
Bideak larrez estutzen zijoazkien judutarrai: Pilatos’ Jesus askatzeko bide-berri bila
zebilen.
· Empezaban a sentir cada vez mayores tropiezos en el camino
Bideak nola hartu zituen’ jakin nahi zuen baitezpada Benoat-ek
· Cómo les había probado el viaje
Bideak uts-eginik or-emen alperrik neketuten direan bidezkoak-legez dabil
· Extraviados
Bideak zekarrenean agertzen zituzten nai biziak
· Al presentarse la coyuntura
Bideak-bete dator arrotzez pestara
 · Llegan forasteros llenando los caminos. Vienen llegando cantidad de forasteros
Bideak-betean dator gizon lodito ori
· Ocupando toda la calle con su obesidad
Bideak-betean egongo da gaur-be jentea’ ia zein elduko dan lenengo, jakingura
garratzaz. Arineketa-apustuan
· Agolpada o arracimada
Bideak-betean joango da jentea gure deira
· Acudirá la gente en masa...; a riadas
Bidean amar gizonek urtengo baleutsee-be’ eleukee atzerarik egingo... ez arraioa!
· No se echarían para atrás
Bidean batzen zituztenei beren beldurra adirazten zien
· Encontrarse con
Bidean den haurra galtzeaz edo gal-arazteaz mintzatu zen
· La criatura humana que está en el seno materno. Habló sobre el aborto
Bidean eldu zirelarik’ bertsu ok gogotu zaizkion gure aitari
· Se le ocurrieron estos versos
Bidean’ erri asko biurtu zituen Jaunaren federa, deabruaren mendetik kenduta
· Sacándolos del poder del demonio
Bidean estropozo egiten ezpadu’ emen da beela...!
· Vendrá cuando Dios quiera...!
Bidean’ euriak emon euskun
· Nos sorprendió la lluvia
Bidean, ezker-eskubietan’ kilkerrak kantari
· A uno y otro lado
Bidean gera!... Trena abiatu da
· Ya estamos en marcha
Bidean gidariai iges egin zioten’ eta berriro aurkeztu ziran Marruekuetan, orpoa oin-
mutur bideginik
· Volviendo sobre sus pasos
Bidean gora dijoala’ ara nun azaltzen zaizkion azkarr-usteko batzuek ukabila altxata;
nunbait diru-apurren baten usaia artu zioten
· Unos que se pasaban de listos
Bidean gora dijoala’ ara nun azaltzen zaizkion azkarr-usteko batzuek ukabila altxata;
nunbait diru-apurren baten usaia artu zioten
· Le barruntaron el dinero
Bidean gora zijoazela’ eguzkiak pasa omen zuan. Eta artatik il.
· Cogió una insolación
Bidean’ itsasoak txit aldi gaiztoak izan zituen
· Navegación muy azarosa; mar muy agitada
Bidean labanduta, beia joko dau, ta barberuaren bearrera etorriko da
· Va a caer al suelo
Bidean labanduta, beia joko dau, ta barberuaren bearrera etorriko da
· Va a necesitar del practicante
Bidean labanduta, beia joko dau, ta barberuaren bearrera etorriko da
· Dando un resbalón
Bidean lerratu eta buruz-gaindika joanik’ min hartu du; ez du hatik kaskako zerbait
baizik
 · Una pequeña contusión
Bidean lerratu eta buruz-gaindika joanik’ min hartu du; ez du hatik kaskako zerbait
baizik
· Dar una voltereta
Bidean zear eroan eutsan aizeak buruko kapelea
· Le lanzó el sombrero al camino
Bidean zetozela’ ekaitz gaiztoak emanda an gelditu bear izan zuten
· Sorprendidos por el temporal
Bidean zetozela’ gizon bat ikusi zuten’ ero-paperak egiten
· Haciendo el loco
Bidean zihoan adiskide bat etorri zaut
· Un amigo ha llegado de viaje a mi casa
Bidean zijoan bati eskatu zion’ arkumetxoa diru-truke erosteko bear zana
· A un caminante
Bide-andiak arrapatzen dituen errietan
· Por donde pasa el camino real
Bidearen aldean erori zan puska bat azi-puska bat; eta oinpean galdu zuen’ andik
zebiltzan bidezkoak
· Junto al camino
Bidearen aldean erori zan puska bat azi-puska bat; eta oinpean galdu zuen’ andik
zebiltzan bidezkoak
· Lo pisotearon los transeúntes
Bidearen biurri batean’ atx andi baltz bat ikusten da
· En una revuelta del camino
Bidearen estuak galerazi zidan, andik ibiltzen
· La estrechez del camino me impidió
Bideari asmo zindoz ekin-ezkero’ laster dozue ibilaldia burutu
· Pronto conseguiréis llegar al término
Bideari jarria nago
· Estoy acostumbrado al camino
Bideari jorik’ berria ekarri zioten erregeri
· Poniéndose en camino
Bideaz-bertzetan dabiltzan ibaiak
· Ríos salidos de madre
Bideazti bat, leku ez ezagunean doala’ gabak artu dau baso bakar baten. Zelangoa
bere estua!
· Qué apuro el suyo!
Bideazti bat, leku ez ezagunean doala’ gabak artu dau baso bakar baten. Zelangoa
bere estua!
· Es sorprendido por la noche
Bidebaga itzala egin deutsue
· Hacer una tremenda injusticia
Bidebagako agindu ori. Zentzunaren kontrakoa
· Irracional
Bidebagako auzirik inori emon deutsazu?
· Poner pleito injusto
Bidebagako irabaziak, ezelan al dabeela, biurtu artean’ eztago oneentzat konfesino
 onik
· Pudiéndolo de algún modo
Bidebagakoa ta sail gaistokoa da’ norberaren gogoko ez danagaz ezkondutea,
aberatsa dalako: alako ezkontzeak’ asiera errena daroa beregaz
· De funestas consecuencias
Bidebagakoa ta sail gaistokoa da’ norberaren gogoko ez danagaz ezkondutea,
aberatsa dalako: alako ezkontzeak’ asiera errena daroa beregaz
· Mal principio; fallo en su origen
Bidebakokerien ordua etorri da
· Injusticias
Bide-barria jo gendun lekutik Leidaraino dagozan bost kilometroak
· Desde el punto de la carrera a donde llegamos
Bide-bazterretako gaztelu egin-berriai zeuden-zeuden bezala lagarik’ erri andi-
arkietara alde egin bear izan zuten
· Dejándolos intactos
Bide-bidetik ibiliko gare’ ez eskuin, ez ezker makurtu-gabe
· Iremos por el camino real, sin desviarnos
Bide-bidezko sumina da, nere ustez’ gure luginena
· Es muy justa su indignación
Bide-bidezkoa da’ guk eliz au txit maite izatea
· Es muy justo que
Bide-egile batekin egin zuen buru
· Se encontró con un caminante
Bideego zan zuk ekartzea, nik baino
· Más propio era que
Bideen makurrak!
· Qué perversas trazas!
Bideen makurrak!
· Qué perversas trazas!
Bide-erdi egin baino len’ bareak oratu zestan eustan, eta jarri-bearra izan neban.
Barea altxa zait. G-t
· Me tomó el mal del costado
Bide-erdi gelditu diren seietarik hiru edo lau’ esku-aintzin puskarekin dire;
bigarrenean, ororen ustez’ errexki nausituko
· Van con gran ventaja. En las elecciones
Bide-erdi urtengo deutsat
· Le saldré a medio camino
Bide-erdian daukagu bandera... Estropadan.
· Ya tenemos casi seguro el triunfo
Bide-erdira txoritxoak irten zioten ongi-etorri egitera... Bein jartzen zitzaizkan sor-
buruan... bein joaten zitzaizkan eskura
· Ya... ya...; ora... ora
Bide-erdira-bage’ biligarroak xinta-nabarra jo dite, neska-mutil biai
· Ya les ha tocado su alborada
Bide-erdira-bage’ biligarroak xinta-nabarra jo dite, neska-mutil biai
· Antes de que lleguen a medio camino
Bideetako txakurrai zakatzak atarateko’ ona dozu makila au
 · Para sacudirles el polvo a...
Bideetatik urtenda geu galtzen asteko asmoetan bazabiltze...’ al daianak al daiana
izango da orduan
· Fuera de toda vía legal
Bideetatik urtenda geu galtzen asteko asmoetan bazabiltze...’ aldaianak al daiana
izango da orduan
· Lucha libre...; a defenderse como se pueda
Bidegabako auzirik inori emon deutsazu? Lege eztan-legez eutsi deutsazu, besteak
zuri emonari?
· Mantener el pleito ilegalmente
Bidegabe bat egiten deratzutenean dizutenean’ ordainez ordain, moneda berean
pagatzen derauezu
· Corresponder, dar el mismo pago
Bidegabe egin edo zerbait zor badarotzu ene seme hunek’ ene gainera emazu
· Ponlo a mi cuenta
Bidegabe egiten neutsola iduri jatan, barre ez egiteaz nire okerrak kontetan
ebazanean
· Me parecía faltarle; cometer injusticia con él..., con no reirme
Bide-gabe eretu euretu uen-erreinua’ ire semearen eskuetan ipini dik Jainkoak
· Usurpar injustamente
Bidegabe izan naiz presondegian sartua
· He sido encarcelado injustamente
Bide-gabeko espadasun oiek aditurik’ bere onetik irten zan Moises
· Quejas injustas
Bide-gabeko espadasun oiek aditurik’ bere onetik irten zan Moises
· Perdió la paciencia
Bidegabeko gauzak emain derozkik lurrak’ labore-lekuan
· Espinas y abrojos te producirá. Maleza
Bide-gauzak prestatzea’ ezta asko
· Preparativos de viaje
Bideketa handia egin duzue
· Habéis andado mucho camino
Bideko eleak banakatu zituen jendeak bateratzeko prestamenak artzen asi zan, David
· Reconciliar, aunar
Bideko ez dugu deus hartu beharko? -Hartuko duk hire makila’ Irisarri-n iragaitean
behartzen bagaituk ere
· Por si nos hace falta
Bideko ibiliak nekatu-nekatu egonik’ galdu zuan jateko gogo guzia
· Rendido de la caminata
Bideko nekea jaso-ezinik gelditu bear izan dau
· Ha tenido que rendirse a la fatiga del camino
Bideko nekeak aulduta, eta egarriak easan ziolako’ ur piska bat eskatu zuen
· Dominada por la sed
Bideko nekeak kentzeko’ eserita zegoan
· Para descansar o reposar de la caminata
Bideko nekearekin aunatua zijoan Jesus
· Fatigado de la caminata
Bide-kurutzeko sasi batzuen ondoan egoan erdi-ezkutauta bidea zaintzen’ eztena
lakoxe begiekaz
· Escrutando con ojo avizor
Bide-kurutzera heldu dira; norat har orai?
· Qué dirección tomar ahora?
Bidenabar an sortu ziran-gizon batzuek
· Unos hombres que acertaron a pasar por allí
Bide-nagusien ondoan ikusi daikeguz
· Junto a las carreteras
Bide-nausiko zubiak ere’ ari dira berritzen, ugaldeak ondatu zituenak
· Puentes de la carretera
Bide-ondoko arbola, abenduko izarra, ostatuko neskatx ederra’ ... iruek ondatzeko
arrisku bera dute
· Peligros de vivir en la ocasión
Bide-ondoko arri-arte batera bota eban
· A un pedregal junto al camino
Bide-ondoko etxe guztiak’ autsez txarrituta isten dauz
· Sucios de polvo
Bide-ondoko tabernan gelditu zirean, eztarriak garbitzen
· Echar un trago
Bidera urten eutson’ arri ta auts-urtika, birao baten eta erronka utsean
· Entre maldiciones y provocaciones
Bidera urtenda bota egizuz buruz-beera!
· Derríbalos
Biderako gauzak bildu’ ta bilan asi ziran
· Disponer los preparativos de viaje
Biderako gauzak bildu’ ta bilan asi ziran
· Empezaron a investigar
Biderako janaria ez-ezik’ orra or besterik ere...!
· Ahí va también algo más
Bideratzen garenean’ gurekin da Jainkoa
· En cuanto nos volvemos al buen camino
Biderdi egin-orduko’ ilundu ziran bazterrak
· Se oscureció el paisaje
Biderdi ibili-orduko’ ekatx gogor batek arrapau ebezan
· Antes de llegar a mitad de camino
Biderik eman baginio’ alare on! Baina ezer egingabe?
· Pase todavía si le hubiésemos dado pie
Biderik eztaroen etorkizun-erremedioai sinisterik emon deutsezu?
· Supersticiones insensatas
Biderik galdu-bage, zuzen-zuzen’ munduaren lenengo adinera igo dirade jakintsu oek
· A la primera edad del mundo
Biderik galdu-bage, zuzen-zuzen’ munduaren lenengo adinera igo dirade jakintsu oek
· Derechamente
Biderik opa bear ez al diozu?
· Por qué no le dejas el paso?
Biderik zabalenak medar zituzala ebilen, emeko ormea jo, ango munean etxun, sasi
 onetan jausi, beste lupatzen etzin
· Haciendo grandes eses por el camino
Biderik zabalenean ere’ aldaro galantak egin bear ditu, orrelakoak
· Dar tremendos traspies
Biderik-bageko auzia
· Pleito injusto
Biderik-gabe erausian daudela asko? Zer da zer miretsi esan-mesak izateaz, ekusten
bazaitue sarritan gauaz eta egunaz ez-orduetan an zerala?
· A deshoras
Biderik-gabe erausian daudela asko? Zer da zer miretsi esan-mesak izateaz, ekusten
bazaitue sarritan gauaz eta egunaz ez-orduetan an zerala?
· Murmurar, criticar
Bide-sari, zerga eta gainerako xaku-bideak oro’ bere gain ditu
· Portes... y demás gastos
Bidetik alde daben bat-legez bizi naz orain
· Un extraviado
Bidetik berezi’ eta izkutatu zan
· Separarse, desviarse de
Bidetik ene adiskide bat enegana etorri da’ eta ez dut hari zer eman aitzinera aurrera
· Ha venido de viaje
Bidetik errekara bitartean’ arkaiztegirik ez da; larrea da, bainan oso aldapa trinkoa
· Una cuesta muy empinada
Bidetsua da mutil hori...: begirauzu!
· Mira que es muy artero! Andate con cuidado!
Bide-txigor asko artu-utzian ibili ta gero
· Después de ensayar o probar muchos senderos
Bide-txigor batean gora aldegin zuan
· Huyó sendero arriba
Bide-urkuluan bertan’ dago arri-meta polit bat’ bide-adar biak norantz doiazan
iragarteko
· En el mismo cruce o bifurcación
Bide-urkuluan bertan’ dago arri-meta polit bat’ bide-adar biak norantz doiazan
iragarteko
· Los dos ramales de carreteras
Bidez asi ziranetik laster eldu ziran’ Sinai deritzan mendi batera
· A poco de ponerse en camino
Bidez du izena Jakob: bi aldiz zango-joko egin baitit
· Con razón le llamaron Jacob
Bidez du izena Jakob: bi aldiz zango-joko egin baitit
· Esta es la segunda vez que me ha suplantado
Bidez’ ekarr-itzak zalaparta ateratzeko jotzeko olak, makilak eta maizor-lastoa!
· De paso trae los instrumentos para tocar la zalaparta...!
Bidez’ erropak ekarriko dizkat
· De paso
Bidez eta legez irabazi du
· Con todo derecho
Bidez eztabilena’ ... dabilen bideak arrapatuko du
 · Verse cogido en sus propias redes... En el pecado llevará su propia pena
Bidez eztabilena’ ... dabilen bideak arrapatuko du
· No obrar con rectitud, Quien mal anda
Bidez galdetzen dizu konfesoreak’ orrelako oiturarik len izan dezun
· Con razón te pregunta
Bidez joiala’ ezpanean bizarrik aina bidar otu jakon
· Infinidad de veces
Bidez ta zuzen egiten dezu nerekin’ pozgabe uzten nazunean
· Dejar desconsolado
Bidez ta zuzen egiten dezu nerekin’ pozgabe uzten nazunean, Jauna!
· Me tratas con toda justicia
Bidezago izango zan ori egitea
· Más justo habría sido
Bidezago zan zuk esatea, nik baino
· Más propio, más justo
Bide-zati andian nator, ura edango neunkela... Au da uraren gozoa!
· Qué agua más rica!
Bidez-bide dabiltzanak’ ostatu asko ta adiskide gitxi
· Ave de paso, cañazo
Bidez-bide jatzi naz Bilbora, euskera-bila
· Siguiendo el camino
Bidez-bide joango zerate, ortik barrena, iturriraino
· El mismo camino os llevará: no hay pérdida posible
Bidez-bide’ Napleko hirira heldu zen gure Aita
· Andando andando
Bidez-bidezkoa eretxiko deutsagu oztasun orri
· Nos parecerá perfectamente legítimo; muy puesto en razón
Bidez-erdi bezela dago Benta-berri gure erri bien artean
· Está a medio camino entre los dos pueblos
Bidez-goitik joan bear dezu, andik aurrera. Murkotik; muinotik
· Por el ribazo del camino
Bidezki erran duzu
· Bien has juzgado
Bidezko gauzetan erriari atsegin ematea’ izan bear du agintari on guzien jokabidea
· Tener contento al pueblo
Bidezkoen danez’ aren esku utzi det gauza
· Como es natural o más procedente
Bidezkoen danez’ aren esku utzi det gauza
· He dejado a él la decisión
Bidian azkar juaten’ ori dek mutila! Alperrik ekarriko dituzte azkarrak: aurrian
izango ditu orren atzaparrak
· No habrá quien se le adelante corriendo
Bieetati bata, kristinauak! Edo betiko zerua, edo betiko inpernua, guztia geurea
· Una de dos!
Biek aurrez-aur kontuz langileari begira gelditu ziran
· Se le quedaron mirando atentamente frente por frente
Biek bat iduri dute, biek bat bezala egiten
 · Parecen idénticos
Biek bat-tasun egin zuten
· Hicieron ambos una alianza
Biek elgarri esku emanez’ eginen dute lan onik
· Yendo a una; ayudándose uno a otro
Biek erregea zeinek maiteago zuten
· Le querían a cuál más
Biek haragiak eta izpirituak elkarri zeiher egiten diote
· Son entre sí antagónicos
Biekilakoa egin nahiz’ ba dabila Laval inguru-inguru
· Querer contentar a los dos; conciliar; armonizar
Biekilakoa egin nahiz’ ba dabila Laval inguru-inguru
· Andar rondando, dando vueltas
Bien aitak anaiak ziranetik izanik’ eurak istar-lengusuak
· Ellos eran primos carnales, por ser hermanos sus padres.- N.B. En guipuzcoano; istar-
lengusuak son parientes lejanos
Bien artean artu zuten otxarrena alde banatatikan
· Uno de cada lado. Tomaron la cesta cada uno de su lado
Bien artean egin bear duela burutatu zaio
· Se le ha ocurrido, antojado
Bien artean hautsi zuten ogia’ bainan elkar garaitu-gabe, eta bakotxak bere aldetik
zadukalarik
· Sin imponerse uno a otro; sin que prevaleciese el uno sobre el otro en la contienda
Bien arteko ezkontza samindurik’ bizi-alarguntzara biurtu zan
· Divorcio o separación conyugal
Bien arteko ezkontza samindurik’ bizi-alarguntzara biurtu zan
· Matrimonio desavenido
Bien bitartean poztu zaitezte’ besterik-ezean, au jakitearekin
· Aunque sólo sea por...; siquiera sea por
Bien bitartean’ Zabala ez zan lo egon, ez: euskera ikasten inarduan
· Seguía estudiando la lengua
Bien bitartean’ Zabala ez zan lo egon, ez: euskera ikasten inarduan
· Mientras tanto
Bien bitartean, zer egiteko asmoa dauke besteokaz? .-Besteok? Lupuak jo daizala!
· Que se fastidien!
Bien bitarteko denbora’ ango jendeai predikatzen igaro zuten
· El intervalo
Bien negarrak ama-semeenak utziko zuten Jesus bi aldiz ur egina
· Doblemente inundado en llanto
Bien usterik gitxienean’ ara zer esan eutsen aitak
· Cuando menos se lo esperaban
Biena aditurik, berdin egingo zuana zan
· Repartir equitativamente; hacer justicia con imparcialidad
Bien-bitartean’ elur-mataza aundiak erortzen abiatu ziran
· Entretanto
Bien-bitarterako’ zerbait nai nuke
· Para entre tanto
Bientzat bat zan poza; bientzat bat mina
· Coincidían en el gozo y en el dolor
Bierrak ondutako matsa. Bearrak?
· Hombre convertido a fuerza de escarmientos
Bietako nork maiteago bear du, artzekoduna?
· Cuál de los dos le querrá más?
Bietan au dago gogorrago artua. Gaitzak gogorrago artua, bi oiloetan
· La más afectada por la enfermedad
Bietan bat il arte’ ezin utziko da eritik eraztun au. Eritik beatzetik.
· Hasta la muerte de uno de los dos
Bietan bateko asmo onekin asi genion bederatziurren bat aita Kardaberaz-i
· Para que se cumpliese una de estas dos cosas; a una de las dos intenciones
Bietan zarrena gelditu zaigu nagusi’ naiz biak inalak egin... Aizkoran
· Aunque los dos pusieron todo su empeño
Bietara dinoe
· Hay dos versiones diferentes de lo sucedido
Bietara itzegiten omen daki
· En ambas lenguas
Bietarako berdin gerturik nago; ez det aukeratuko oietan
· Estoy igualmente dispuesto para una u otra cosa
Biez-garaitakoak il dire
· Fuera de dos; todos excepto dos
Bi-ezkerotz’ irugarrenak ere utsegin bear zuan
· Después de dos fiascos, no podía faltar el tercero
Biga-bost-aldiz ikusi dizugu! Biga-bostetan
· Muchas veces
Bigairen bat ume-artzera eramaten dutenetik’ jakinerazi bear dute, elkargo onetan
sartuta daudenak
· Desde que la llevan a cubrir
Bigar aaztu-gabe ekarri!
· Sin falta. No olvides traerlo!
Bigar edo etzi okerrikan balitz’ ez dezatela gure aitzakirik atera!
· Si ocurre alguna desgracia
Bigar egualdi ona, ama? .-Ori dakina’ ixilik dago
· Sólo Dios sabe; cualquiera sabe!
Bigar ekarriko omen dizkit diruak... -Ekarriko dizkin bai, bijar, perrejila-orrijan
batuta
· Espéralo sentado!
Bigar ezingo det; datorren astean etorriko naiz .-Gogo dezunean... Gogo dezun bezela
· Cuando gustes... Como gustes
Bigar il bear bazina bezela’ ondo bizi zaite gaur!
· Como si hubieras de morir mañana. N.B. Bear con auxiliar intransitivo
Bigar noa, igandean etxeratzeko
· Para regresar el domingo
Bigar Terexarengana joan bear det .-Neronek orixe neukan buruun
· Eso mismo estaba yo pensando
Bigaramon goiz-berandutxoan
 · Ya muy entrada la mañana
Bigaramon goizean berriz etorri zitzaion medikua’ bainan ordukoz ila zan
· Para entonces ya había muerto
Bigaramonak goizeko argia eman zien denboran’ an arkitu zan begiz-aurrean ikuste
oso berria
· Cuando alboreó la mañana siguiente
Bigaramonak goizeko argia eman zuen denboran’ an arkitu zan begiz-aurrean ikuste
oso berria
· Apareció a su vista
Bigaramonean, bere bura il edo-bizi urari erasorik’ Endaiara igaro zan
· Echándose al agua a la desesperada
Bigaramun goizean, egunaren antza asitzerako’ itsas-bazterrean zegoen bere
jendearekin, etsaiari erasotzeko prest
· Para cuando alboreó el día
Bigar-goiza arterainoko goseak kendu ditut
· Ya me basta por hoy..; no necesito comer más hasta mañana
Bigarko egin bear didazu, gaxo orrek... -Eztakit gauzako naizen
· No sé si seré capaz
Bigarko egingo ote du? -Naikoa lan!
· Trabajo le costará! Lo veo difícil!
Bigarko eguna bederen pasatzen utziko aal digu...! -Ezaguera ori’ izango du
· Tanto como eso, si. No dejará de comprenderlo así
Bigarko’ ezarriko dala uste det, elurra
· Cuajar la nieve
Bigarko jaia erakustea aztu zaio, apaizari
· Anunciar la fiesta de mañana
Bigarko konturik eztezu ateratzen zuk
· No piensas en el futuro; gastas sin tasa
Bigarko nere gauzen aintzura da
· Figura, imagen de
Bigarkoa baino’ gaurkoa lenago da, esan oi dan legez
· Antes es lo de hoy que lo de mañana.- Lo primero es lo primero
Bigarren aldiko joan zen Jesus Canara
· Volvió a Caná; fue nuevamente a Caná
Bigarren aldiz egin dau gure Jesus lurrera’ bekatuen pisuak
· Le ha derribado al suelo
Bigarren aldiz porrot-eginda ere’ etzun etsi, etzan okildu
· No se dejó acoquinar
Bigarren batek aho-mihiz erran dü’ harentako hun beno hobe dela egin dadin, lan
hori
· Que para él resulta muy conveniente
Bigarren belainian bigarren belaunean gütützü
· Somos parientes en segundo grado
Bigarren edo irugarren teinkadan’ agin baten ordez bi atara eutsazan mindunari:
ustela ta zindoa
· Al segundo o tercer tirón
Bigarren edo irugarren teinkadan’ agin baten ordez bi atara eutsazan mindunari:
 ustela ta zindoa
· La muela enferma y la sana
Bigarren eguna gautu baino lenago eldu ziran Iruinara
· Antes de anochecer el segundo día
Bigarren egunean, euria zarra-zarra jausi-arren’ egin zan eliz-ingurua
· A pesar de una lluvia pertinaz
Bigarren elurra erori zanean
· Cuando cayó la segunda nevada
Bigarren eskualdiko liburua emoten dogu emen euskeraz
· Libro nuevamente retocado
Bigarren eskukoa izan bear du, botika orrek
· Farmacia traspasada
Bigarren eskutik edo’ makina jostekoa erosi ere’ egin zuun
· De segunda mano tal vez
Bigarren gauean ere, eiztari oriek’ ostatuz etxe artara bildu emen-ziran
· Se retiraron allá a hospedarse
Bigarren igarkizunari’ urr-urrean ibili jakez... baina eztabe asmatu
· Se han acercado a la solución
Bigarren itzerako ezagutzen da gizona
· En cuanto abre la boca para hablar
Bigarren mailan daudenak dira ondo jantzi ta ondo agertzeak... Sukaldea da lenbizi!
Neskatxa gaztearentzat
· No vienen sino en segundo lugar..., son algo secundario
Bigarren mezaren aldera ematen diote urteko egurra gure errian apaizari
· Como estipendio por la misa de binación
Bigarren mutiko’ ba zan etxeko bearretarako
· Ya era capaz para los trabajitos de casa
Bigarren oiean’ agure sudur-luze bat zegon lo, trikua bezela bilduta
· Encogido o acurrucado
Bigarren oilarra sartutakoan oilategiko oiloak aztoraturik kakaraka asten diran
bezela’ itxu-mustuan dabiltz
· Andan alborotados..., revueltos
Bigarren pastela eskatu zuen ijitoak.- Litxarreria! Obe zuen arto beroa jan!
· Qué golosina!
Bigarren pelea onetan gaizki irten bazan ere etsaia’ etzuan utzi bere aria
· No cejó en su empeño
Bigarren santxan txandan’ eskualdi bat emon jakon nire liburuari
· Se le dio un retoque
Bigarren saria galdu ebanean’ gorriak bota eijutsezan astoari; baina astoak’ belarri
onak, eta berena egin... Asto-lasterketan
· Le echó pestes
Bigarren saria galdu ebanean’ gorriak bota eijutsezan astoari; baina, astoak’ belarri
onak, eta berena egin... Asto-lasterketan
· Pero el burro se hizo el sordo
Bigarren ta laugarren trena’ zuzen doaz
· Son directos
Bigarren txanda eman-ezkero’ agotz txeia biltzen asiko dira. Larrainean
 · Cuando le hayan dado el segundo repaso los trilladores
Bigarren ua zein ote da? .-Aldeegi daude biak’ eta ezta garbi ikusten
· Están demasiado juntos uno con otro
Bigarren urtean dago ilik
· Hace dos años que murió
Bigarren urtez txapeldun zaude: nor da gaur zure marka ori austeko?
· Quién es hoy capaz de batir tu record?
Bigarren zaperoa’ nekezago emango diet. Oiloai.
· Se lo daré más despacio. Tardaré en dárselo
Bigarrena’ anaiaren orpoari zitxekala jaio zan
· Agarrado al talón de
Bigarrenak ere jango du... -Puska aundirik ez
· Le quitará ventaja, pero no mucha... N.B. En una competición a salto largo
Bigarrenak ere jango du... -Puska aundirik ez!
· Pasar o superar la raya. N.B. En la competición a salto largo
Bigarrenean’ beste amar muturreko; baina biak ere etziran geiagoren bear. Aari biak
apustuan.
· Ambos carneros contendientes estaban ya exhaustos
Bigarrenean eta irugarrenean berritu nai izan zuan oroitza
· Por segunda y tercera vez
Bigarrenean galdetu zion: Simon, oiek baino maiteago nazu?
· Por segunda vez
Bigarreneko ori-bere’ antxe-antxe dabil
· Llega escasamente
Bigarrenez agirian ipinia izan da batzoki onetan Azkue jaunaren Eguzkia nora
· Se ha puesto en escena la obra teatral
Bigartandik’ asi bearko dezute lanean... gizontxoak, kizkurtzen egon-gabe suaren
aurrean, atso-sukaldeturik eltzeen gainean
· A modo de viejecitas cuida-pucheros
Bigartandik’ asi bearko dezute lanean..., gizontxoak, kizkurtzen egon-gabe suaren
aurrean, atso-sukaldeturik eltzeen gainean
· En vez de estar acurrucaditos
Bigartandik’ denak elkarren laguntzan’ lanera!
· En comandita
Bigerren batek aho-mihiz erran du’ harentako hun beno hobe dela egin dadin, lan
hori
· Ha manifestado verbalmente no por carta
Bigireetan’ ez oi da ezkaratzeko sua baino beste argirik; ta bera-bere’ ez beti ixiota
· Y aun ese fuego, no siempre encendido
Bigote ederrak dauzkagu ezpain guztijan betian
· Lucidos y bien poblados bigotes
Biguina arrapatu zun bezela’ eldu egin zan garia
· En cuanto suavizó el tiempo, maduró el trigo
Bigun-aldia-ezkero’ ipui bat edo beste geiago egin dot. Makal-aldia-ezkero.
· Desde mi enfermedad
Bigun-bagarik erantzi eutsuezan soinekoak
· Sin el menor cuidado o precaución
Bigun-bigun, ezer ezpaileukan’ itandu eutsen: -Orain-bere, emen baino etzaree,
gizonak?
· Aún estáis aquí?
Bigun-bigun, ezer ezpaileukan’ itandu eutsen: Orain-bere, emen baino etzaree,
gizonak?
· Como si tal cosa, con fingida naturalidad
Bigun-biguntxo edatu lurra, ganetik!
· Sin apretar; flojamente
Bigun-biguntzurik esan eutsan
· Con toda dulzura o afabilidad
Bigundu dagizala Jaun Zerukoak geure biotz leortuak!
· Ablandar nuestros endurecidos corazones
Bigunegi balerabilez ta euren buruetan ikusi-baga pisu guztia’ gerora esango leuke’
guzurtauak izan direala
· Sin soportar o experimentar en sí mismos
Bigunegi balerabilez ta euren buruetan ikusi-baga pisu guztia’ gerora esango leuke’
guzurtauak izan direala
· Tratarlos con excesiva blandura
Bigunegi balerabilez ta euren buruetan ikusi-baga pisu guztia’ gerora esango leuke’
guzurtauak izan direala
· Más tarde; con el tiempo
Bigun-samar’ baina jente asko artu dau gexo onek
· Aunque bastante benignamente
Biguraz ondatuta dagozan sagar zarren antzera
· Plagados de muérdago
Bihar Behorlegiko eztei batzuetara behar da Piarres; eta Ixabel, herriko dendariak
jostunak’ galtza-pare bat ekarri dio, puilita bainan puilita!
· Un par de pantalones... bonito porque sí!
Bihar bezain epe luzerik eztugu
· No disponemos del plazo de un día siquiera
Bihar etorriko dela?... Untsa ondo beharbadakoa!
· Muy casual será si así sucede...! Mucho lo dudo!
Bihar goizean, argia-gabe, abiatuko gaituk biak, han barna itzuli baten egiteko
· Antes de amanecer
Bihar goizean, argi-hastean
· Al amanecer
Bihar goizean etorriko zarete’ zein zuen leinuan
· Cada uno según su linaje o familia
Bihar muga huntan berean
· Mañana a esta misma hora
Bihar zure aldi, Luixa!
· Mañana te toca a ti...!
Biharamonak zer ekarriko duen’ eztakigu
· Qué nos reserva el mañana?
Biharamonean, argia zabaldu orduko’ elkarrekin ginen mendia gora
· En cuanto amaneció
Biharamuna’ ez da nehoren eskuko
 · Nadie tiene el futuro a su disposición
Biharamunak ere argitu zioten bi adiskidei bat ere uste-gabe
· Les amaneció el día siguiente
Biharamunaz oroitu-gabe bizi gara asko
· Despreocupados del día de mañana
Biharamunean, argitzen hasi zueneko’ denak han bildu ziren
· En cuanto empezó a clarear el día
Biharamunean hatzeman zituzten adiskide biak hilak, bata bertzearen besoetan
· Abrazados uno a otro
Biharamunean ere etorri zitzaizkon San Benoati fraideak’ ohiko galde beraren
egiterat
· A dirigirle el mismo ruego de antes
Bihar ere argituko dik
· Mañana será otro día; dejémoslo para mañana
Biharkoa eginen dut, jauna; bainan gero? .-Gerokoak’ gero! Aldian aldikoa aski dugu
· A cada día le basta su afán
Biharkoaz ez grina! Biharkoak bihar! Egun bakotxak ba du bere gaitzarekin aski
· Tiene bastante con su inquietud
Biharkoaz ez grina! Biharkoak bihar! Egun bakotxak ba du bere gaitzarekin aski
· No os preocupéis del mañana
Bihi ale hura’ lurrean barrena gordetzen du, berak eginikako ganbaretan
· Lo guarda dentro de tierra
Bihia garia, alea’ ez ohi da gu bezalakoen eskuetan zahartzen...: joan-bidea egina du
aitzinetik
· Ya le hemos dado salida por anticipado
Bihiak aleak egiten du’ gizenerat: belarrak egiten du gehiago’ haragirat
· El grano hace engordar..; cría grasa
Bihiak aleak’ itxuraz oso iduri du; ahurtara bat emazu urean’ eta ur-axalean
gelditzen dire arinik
· Al parecer está entero el grano
Bihiak aleak’ itxuraz oso iduri du; ahurtara bat emazu urean’ eta ur-axalean
gelditzen dire arinik
· Se quedan sobre la superficie
Bihiak aleak’ itxuraz oso iduri du; ahurtara bat emazu urean’ eta ur-axalean
gelditzen dire arinik
· Por livianos flotando
Bihika ale-ka ereiten zuten’ eta eskumenka biltzen: ereiten’ bihi bakotxak; eta
biltzen’ buru beteak: botean hirur-laurak zituztenak. Mailean iru ta lau
· De tres y aun cuatro granos en cada hilera
Bihika ale-ka ereiten zuten’ eta eskumenka biltzen: ereiten’ bihi bakotxak; eta
biltzen’ buru beteak: botean hirur-laurak zituztenak. Mailean iru ta lau
· Granos sueltos y espigas repletas
Bihotz eroria’ hitz on batek altxatzen
· Un corazón abatido
Bihotz gaitzeko pilotaria zen: gibeletik izanagatik’ izitzen ez zena...: beti ari eta ederki
ari... bururik galdu-gabe
· A pesar de ir en zaga
Bihotz gaitzeko pilotaria zen: gibeletik izanagatik’ izitzen ez zena...: beti ari eta ederki
ari... bururik galdu-gabe
· De mucho ánimo; muy sereno
Bihotz idor baten jabe zare
· Tienes un corazón insensible
Bihotz sendoz’ gogoz bat egiten zuen Jesus-ekin
· Estaba totalmente identificado con
Bihotza arinik sartu ziren
· Alegres, contentos
Bihotza biltzen dezuenean ere’ izan oi da’ denbora laburreko
· Por poco tiempo
Bihotza biltzera egiten eztuenak’ eztu zeruko bidean ibiltze luzerik eginen
· No andará mucho trecho; no avanzará mucho
Bihotza biltzera egiten eztuenak’ eztu zeruko bidean ibiltze luzerik eginen
· Procurar recogerse
Bihotza eginik eta lasterrari emanez’ lepora jauzi zitzaioen
· Conmovido; presa de emoción
Bihotza epeltzen hasia dinat...: hurbil-zan ezan untzi beltz hori! Dezagun edan trago
bat edo bia
· Necesito levantar el ánimo; me siento decaer
Bihotza ereman nahi duten aire batzuek
· Unas melodías arrebatadoras
Bihotza goibel dut orai
· Mi alma se siente turbada
Bihotza hozten hasi zait, agortzen zintzurra
· Secarse la garganta de sed
Bihotza ongiari daukanak’ axolarik ez du batere’ munduak zer duen ederrik edo
bertzerik
· No se preocupa de lo que pueda tener de atractivo... el mundo
Bihotza ongiari daukanak’ axolarik ez du batere’ munduak zer duen ederrik edo
bertzerik
· No se preocupa lo más mínimo de lo que pueda ofrecer de atractivo el mundo
Bihotza’ zalapartaka ari zautan
· Me latía con fuerza el corazón
Bihotza zintzurrerat dioakola iduritzen zaio beti zaharrari..., eta haizez duela barnea
· Tiene la impresión de que se ahoga
Bihotzak daukanetik mintzo da ahoa
· De lo que hay en el corazón habla la boca
Bihotzak huts-egin dio aldi huntan
· Le ha fallado el corazón
Bihotzak zimiko bat egin zautan, hitz hori entzunaz-batean
· Sentí como una punzada interior
Bihotzaren erdi-erditik’ guziei urte on!
· Feliz año nuevo!
Bihotzaren erditik egiten dit irri’ zureganik entzunik parabola hori
· Me río con todas las ganas
Bihotzaren erditik hastio dutenek berek aitor diote
 · Los mismos que le aborrecen cordialmente
Bihotzari ohartzen balitzaizka
· Si prestaran atención a
Bihotzean ditu Elizak bere haur guziak
· Se afana por todos sus hijos
Bihotzean errotik sartuak zituen neurtitzak
· Profundamente arraigados en el corazón
Bihotzean gaindi dohanetik mintzo da ahoa
· De la abundancia del corazón
Bihotzean zimiko egin dioten egia latzak
· Verdades que le han hecho mella
Bihotzean zituenak atera diotza
· Le ha sonsacado todo lo que tenía en su pensamiento
Bihotzeko min izigarri batek ereman du, zenbeit orenik barnean
· En pocas horas
Bihotzeko mindura
· Pesadumbre
Bihotz-erdiragarri da’ hats-bizi direnen ikustea eta entzutea
· Los que están a punto de expirar
Bihotzez baino are gehiagokoa zen buruz
· Aún era más de inteligencia que de corazón
Bihotz-hausgarri da’ bizitzakorik-gabe gelditu diren emazte eta haurrak ikustea
· Sin medios de vivir
Bihotz-hausgarri da’ bizitzekorik-gabe gelditu diren emazte eta haurrak ikustea
· Es algo que desgarra el corazón
Bihotzian sar hakio, hura eni bezala...!
· éntrale en el corazón...! Métetele
Bihotz-ilundura batek hartzen zuen’ hiltzeaz oroitzean
· Se apoderaba de él la tristeza
Bihotz-joandura bat izan du
· Ha tenido un desvanecimiento
Bihotzmin batek jorik’ erran zuen: lurraren gainetik xahutuko dut
· Afligido en su corazón
Bihotz-min huntan’ zurekin gara
· Te acompañamos en el sentimiento
Bihozmin eta gaitzbide eman diotedan guzientzat eskaintzen dauzkitzut bereziki nere
otoitzak
· Por aquellos a quienes he hecho sufrir o dado escándalo
Bihur zaitezte, zein zuen bide tzarretik...!
· Conviértase cada uno de vosotros de su pésima vida
Bihurri-aldi bat sortu zen hango lurretan
· Se produjo una sedición
Bijamoneko goiz-inguruan’ aitari begika dakus aurra, pozik, biztua... Erdi-ilik
egoana
· Mirando a su padre
Bijamoneko goiz-sentian’ izter biok neukazan minduta
· Al amanecer del día siguiente; al día siguiente cuando amaneció
Bijiliaren arpegiera ederra eta izketa leunak’ txoro eginik zeukaten Juan Andres
· Semblante agraciado
Bijiliaren arpegiera ederra eta izketa leunak’ txoro eginik zeukaten Juan Andres
· Suave manera de hablar
Bijiliaren arpegiera ederra eta izketa leunak’ txoro eginik zeukaten Juan Andres
· Lo tenían encandilado, chiflado
Bijoa ondo, aitona!
· Que le vaya bien!
Bijoa ondo, jauna, eta esanak barkatu!
· Y perdone si en algo he faltado
Bijoaz filosofo errietari oiek Santo Tomas-engana, eta esan biozate aurkez-aurke
· Díganle cara a cara
Bijoaz filosofo errietari oiek Santo Tomas-engana, eta esan biozate aurkez-aurke
· Filósofos, criticones
Bijoaz urrin, Eleiza Amaren agiriko edertasunari begi okerrakin begiratuten
deutseen guztiak!
· Mirar con malos ojos
Bijotz-barrenetik irten-najian... aspaldi daukat ojua
· Quiere salirme un grito del fondo del alma
Bik biri jokatu gentsen geuntson oneneri
· Les jugamos dos a dos
Bikain jokatu du oraingoan
· Ha jugado muy bien
Bikaina aaria!... .-Ba dik bikainen bearra!
· Por magnífico que sea, todo le hará falta para la lucha que le aguarda
Bikainak jan ditugu’ ta ondarrak zupatu bear orain
· Bikaiñak: Lo mejor, la flor y nata. Ondarrak: Los residuos, los desperdicios
Bikain-arkiak’ bosteun-bana erreal ta geiago balio izaten dabe, intxaurr-ondoak
· Los de calidad superior
Bikainetan-be bikaina’ ... igandean emen gozatu gendun eguna!
· Excelente sobremanera
Bikako letra oriekin-da, errez al dek irakurtzen liburuaren izena?
· Letras engarzadas, o engastadas una en otra
Bik-biri musean asi zirean jokatzen, pitxarkada aundi bat ardao zuri
· Dos a dos
Bikondean joten dogu beti albokariok
· Tocamos a dúo
Bikotx aunetxi irabazteko’ praketan larri ibili bear da... Pelotari bikotx oneri
· No podrán dormirse; tendrán que espabilarse
Bikotx onek’ aida baten irabazi dautsee’ joko-erdian itxirik bestea
· Dejando a la otra pareja a mitad de puntos
Bikotx onek’ aida baten irabazi dautsee’ joko-erdian itxirik bestea
· En un periquete
Bikotz, ala bakotx? Biritx, ala baku? AN.
· Pares o nones!
Bil ezatzue zati goitikinak, eztitezen gal
· Recoged los trozos que han sobrado; los residuos
Bila dabilanak’ edirenen du; eta batean ezpada bertzean’ bere burua egitekotan
ibeniko du
· Quien lo busca, su mal encuentra
Bila dabilanak’ edirenen du; eta batean ezpada bertzean’ bere burua egitekotan
ibeniko du
· Se verá en malos trances
Bila dabilanak’ edirenen du ;eta batean ezpada bertzean’ bere burua egitekotan
ibeniko du
· Si no es una vez, será en otra
Bila ezazu holako gizona: geroko-gerorik-gabe jauzi eginen du’ itotzen denari esku
emaiteko
· Sin pérdida de tiempo; sin demora
Bila ezazu zure Jainkoa’ ta ori bakarrik dezu asko; ori da zure guztia
· Y eso solo te basta
Bila ibili dira inguruko mendietan: egindako pausuak’ beretzat kaltian
· Todo inútil! Trabajo perdido!
Bila joan’ eta gabe etorri
· Ir por lana y volver trasquilado
Bila joan’ eta gabe etorri
· Ir por lana y volver trasquilado
Bila joan, uts etorri
· Ir por lana y volver trasquilado
Bila zazu gizon zintzo bat’ bere saritan zurekin goanen joango dena, Medi-arren
lurrera
· Mediante retribución o salario
Bila zazute aurrena Jaunaren erreinua’ eta gainerako guztia eraskintzat emango
zazute
· Se os dará por añadidura
Bil-arazi zituen elkarretara fraide guziak’ eta han, guzien aintzinean’ erran ziozkan
gaizkiak fraide hari
· Le reprendió
Bil-arazi zituen elkarretara fraide guziak’ eta han, guzien aintzinean’ erran ziozkan
gaizkiak fraide hari
· Los convocó a todos
Bilatu aal dezun konfesorerik onena autu bear dezu orretarako, bide luzeak egin bear
badira ere
· Aunque se hayan de recorrer largas distancias
Bilatu dodan santa ori’ andra guztizko bat da
· Una gran señora
Bilatu omen ditu orrelakoak ere’ eta poza artzekoa da
· Hay motivos para alegrarse de ello
Bilatzen badigute zikinaren antzik’ ez digute largatzen bizkarreko otzik. Kuartelean
soldaduai
· Si nos sorprenden alguna mancha
Bilatzen ditu beti Jainkoak’ eman-bide berriak
· Busca nuevas ocasiones de favorecernos
Bilatzen duenak’ atxematen
 · Quien busca, encuentra
Bilatzen zituzten beren alderako’ eunukoak deitzen ziran gizaki gazteak
· Varones
Bilatzen zituzten beren alderako’ eunukoak deitzen ziran gizaki gazteak
· Para acompañantes
Bilbao-inguru onetan’ ikusten izan doguz madari-zugatzak, lorez zuri-zuri jantzita
· Solíamos ver
Bilbaoko errian lenengo nerekiko, aditzera eman zan’ Jesusen Biotzaren festa
· Por primera vez que yo sepa
Bilbaoko ogi-denda batzuetan
· Panaderías
Bilbaoko zubi lokean aurkitu eben atzo kale-zainak neskatotxo bat, urte bi
ingurukoa’ ondino bere barri emoten eztakiana
· Puente basculante
Bilbaotik Zeanurirako tranbian ninoiala’ zeberioar gazte bategaz jo neban
· Topé con un joven de Ceberio
Bil-bil eginda ementxe egon da katua
· Acurrucadito
Bil-bila lo zegoen gure zakur leiala, lengo arratsean
· Hecho un ovillo; acurrucado
Bilbo alde batera kendu-ezkero’ Ibaizabalek Errenterian arina irakurle daukan
uririk eztago Euskal-errian
· Si se exceptúa Bilbao
Bilbo baino esker obeagoko beste uriren batzuetan egingo dira jai oneek
· Más agradecido que Bilbao
Bilbo guztia ogi-barik egon zanean’ orduan ixilik, geldi, besoak bata bestearen
ganean-legez, egon zirean, gaurko gogorrok
· Cruzados de brazos
Bilbo guztia ogi-barik egon zanean’ orduan ixilik geldi, besoak bata bestearen
ganean-legez, egon zirean, gaurko gogorrok
· Los duros o intransigentes de hoy
Bilbo ikusi nai eban’ eta eguraldi ederra dala-ta’ aritik arako soinekotxuakaz ekarri
dot
· Con sus vestiditos nuevos
Bilbo lango uri bat’ mila zantarrek ikaraz euki dabe egun bi edo iruan
· Tenerlo acobardado, temblando de miedo
Bilbo lango uri bat’ mila zantarrek ikaraz euki dabe egun bi edo iruan
· Un millar de canallas
Bilbo-aldean ze berri? .-Bilbo-aldean’ barri txarrak... Eulirik-aina lapur gitxienez
etorri dira... Aurrerantzean nik’ eztot etxetik surretako zapirik-bere atarako
· Tanto ladrón como moscas
Bilboko albistari-saltzaileak bebiltzan batera ta bestera ariniketan, kale-ertz
guztietatik eztarri erreakaz indarrez deiezka
· Desgañitándose; gritando hasta enronquecer
Bilboko alkate jaunak’ aldiz-ateko batzar baten batu ebazan
· En sesión extraordinaria
Bilboko Batzoki orrek aginduta eukan saria’ atxaki laburrakaz’ atzeratu egin dau
 · Con vanos pretextos
Bilboko burrunda naasigarri onetan
· Revuelta tumultuosa
Bilboko elizak’ alkarren urreegi egozan
· Estaban demasiado próximas unas de otras
Bilboko euskaldun erdera-gaizto baino eztakienakaz, zegaitik ezta nor edo-nor baino
errukituten?
· Que no saben sino un seudo-castellano; un mal castellano
Bilboko euskaldun erdera-gaizto baino eztakienakaz, zergaitik ezta nor edo-nor baino
errukituten?
· Fuera de alguno que otro
Bilboko goi-kaleetako txarritokietan erabilten dan berbetea
· En los lupanares de los barrios altos de Bilbao
Bilboko Iturribide-kalean jaio zan ene ez-gauzatxu au
· Este trabajillo insignificante
Bilboko liberal andikiak’ dirutza andien jabe ziran; eta, dirua azpitik erabilita’
jadetsi eben’ euren uria karlisten eskuetan ez jaustea
· Manejando dinero bajo cuerda; recurriendo al soborno
Bilboko liberal andikiak’ dirutza andien jabe ziran; eta, dirua azpitik erabilita’
jadetsi eben’ uria karlisten eskuetan ez jaustea
· Disponían de mucho dinero
Bilboko Santiago-elizako ta Jesusen Lagundikoen txilin ak-bere’ zoli-zoli erdu! ots
egiten eben. Zer zan egitea?
· Qué hacer? A dónde dirigirme? Qué iba a hacer?
Bilboko zubi lokean aurkitu eben atzo kale-zainak neskatotxo bat, urte bi ingurukoa’
ondino bere barri emoten eztakiana
· Que aún no sabe expresarse
Bilbon bertan egoan indar apurrak gogotik jo baleu lenengoan’ sartuko eban itzala
bazterretan
· Habría impuesto el respeto en todas partes
Bilbon direanik ederrenetariko bat da’ ontzi ori
· Uno de los más hermosos que
Bilbon egingo zan noski aren garbitasuna
· Allí es donde debía ventilarse el pleito
Bilbon’ entzute andia itxi eban Atxuriko iragarri batek
· Se hizo famoso un anuncio
Bilbon eta urietan ondo gagoz neguari aurre emoteko’ aterpea nainun dogularik
· Para hacer frente al invierno
Bilbo-n onak dirala esan daroe teatro-lanetan; baina orraitino emengoen ertza-be ez
da txarra!
· Tampoco es pequeña la habilidad o talento de los de aquí
Bilbo-n’ txirikila baten jakin leikez Otxandioko barriak
· En un santiamén, en menos que nada
Bilbora ekarriko dabe, lurra emotera
· Para darle sepultura
Bilbora ostera dabil egunero
· Yendo y viniendo a Bilbao
Bilbotar arotz bateri pago batzuk saldu neutsazan’ eta zuri-garbiek egiten inoak
· Voy a saldar cuentas
Bilbotar bategaz berbatan niarduala bein’ albotik deadar egin eustan ezagun batek
· Estar de conversación
Bilbotar oiek ekiten diotenean, eztira gero makalak!
· Cuando les da por hacer algo
Bilbotar oiek ekiten diotenean, eztira gero makalak!
· No se quedan cortos; saben hacerlo bien
Bilbo-tik’ Euskeria orfeoitarrak ei datoz... Izango da ementxe kanpotar jentea,
zaratea ta abarra
· No faltará animación!
Bilbotik netorrela... Udalaitz-txuntxurra begiaz-jotzean’ ez dakit zer pasatu zatan
biotzean
· Al divisar de pronto
Bilbotik ona ordu bi?... Astun dator ori!
· Qué despacio viene!
Bildotsa bezela daramate arategira; aoa zabali-gabe, ixilik dago
· Sin abrir la boca
Bildotsak galtzar-pean arturik’ Belen-go estalpera dijoaz artzaiak
· Con sus corderitos bajo el brazo
Bildotsen ardurea artu egik!
· Cuida de mis corderos...; hazte cargo de mis corderos
Bildotsik obeena’ zintzarririk gabe
· Dejar a un lado el más merecedor
Bildots-narru sitsak jandako batzuk atarako dabez
· Unos viejos pergaminos
Bildotxetatik pagotx gozora oitzen baditu artzaiak bere ardiak’ nola biali gero ota-
larrera?
· Si desde corderitas las acostumbra al sabroso trébol
Bildu da orratik gure neska!
· No la esperaba, pero ha regresado ya
Bildu dire goietan eta beeretan artoak: estutasunik gabeko negu-bidean dire, oraiko
itxuraz
· En las alturas y en el llano
Bildu dire goietan eta beeretan artoak: estutasunik gabeko negu-bidean dire, oraiko
itxuraz
· No hay malas perpectivas para el invierno
Bildu ditu 518 boz, eta zenatur igan
· Ha salido elegido senador
Bildu ditudan gai oneik, bear dan lez atondu, orraztu, ertza atera ta ondo apaindu al
baneiz’ gaitz erdi izango litzake
· Perfilar o poner a punto
Bildu dizkate beren buruari larrak, emakume gazte-naiko oiek’ eraman ezinikan
jendearen farrak
· Buen disgusto se han atraído...!
Bildu egin bear lituzteke gaztainak ernemintzen asi baino leen; baina eztira eratzen
· Andan agobiados de tiempo y no lo consiguen
Bildu’ n banatzaileak atera zaizkio semeak
· Derrochadores
Bildu zaiote ontan aguazila’ ta ala dio batari esan gogorrean
· Con dureza o severidad
Bildu zaiote ontan aguazila’ ta ala dio batari esan gogorrean
· Juntárseles
Bildu zaite zeregan bakar-leku batean
· Recógete en algún lugar secreto
Bildu zaitezte zortzi auzoak’ jaiak jaitzakoz artuta...! ta lasai bazkaldu, kezka txarrak
burutik kenduta
· Con el ánimo que corresponde al día festivo
Bildu zaitezte zortzi auzoak’ jaiak jaitzakoz artuta...! ta lasai bazkaldu, kezka txarrak
burutik kenduta
· Dejando a un lado sombrías preocupaciones
Bildu zen ingurura’ emakumez mila
· Una multitud de mujeres
Bilduko dezu’ inon ere nerekiko bildu dan uztarik ederrena
· En mi ipinión
Bilduko dezu’ inon ere nerekiko bildu dan uztarik ederrena
· La más hermosa cosecha que se haya recogido en parte alguna
Bildun bilduen banatzailea dun ori
· Ese es un derrochador
Bildur aiz etorteko? .-Ez, enok bildur.
· Tienes miedo de venir conmigo?
Bildur andia daukak’ ibili naitean aitarenetik... Ez egik, anai, artu orren bildurrik!
· De que viva a costa del padre
Bildur andia daukak’ ibili naitean aitarenetik... Ez egik, anai, artu orren bildurrik!
· No abrigues tal temor!
Bildur apur baten zera ba dago
· Hay cierto temor
Bildur augaiti artuten dira testiguak, noberaren esanaren gainera’ balioko gauzen
egia jakiteko
· Además del propio testimonio
Bildur augaiti artuten dira testiguak, noberaren esanaren gainera’ balioko gauzen
egia jakiteko
· La verdad de asuntos importantes
Bildur aundi onek’ buruko ileak zutitzen dizkit.- Eta ez biderik asko-gabe! Kezka
aundiak ematekoa da, orain esan dezuna
· Y con razón!
Bildur aundi onek’ buruko ileak zutitzen dizkit .-Eta ez biderik asko-gabe! Kezka
aundiak ematekoa da, orain esan dezuna
· Es para preocupar!
Bildur auxe izan da’ Alemania ta Frantzia alkarbidean ipini dabezana
· Lo que los ha llevado hacia la reconciliación
Bildur az? itandu eutsan; baina ez gizon-berbakaz: auntzaren barreakaz baino
· Con una sonrisa sarcástica
Bildur da gobernua’ moroak emongo ez ete dautseen jibitea, an dagozan frantsesai
 · Temen que les zurren la badana a
Bildur dala erreko du katu onek aoa... Kontuz eltzen baitio legatz berori
· Si se quema la boca, no será por falta de cautela
Bildur danak utzita’ etsian nator
· Vengo decidido, resuelto
Bildur dira auzotarrak’ zearo gaizkira erasoko dutela beia atzetik dabiltzkion
arrapatzaileak
· Temen que le van a malear del todo
Bildur geiago ematen didate’ ni bezin gordean bizi diranak... Bildurrez nabil beti’
noiz bainon noiz arrapatuko nauten lapurretan
· Temiendo que de un momento a otro
Bildur geiago ematen didate’ ni bezin gordean bizi diranak... Bildurrez nabil beti’
noiz bainon noiz arrapatuko nauten lapurretan
· Los que viven tan ocultos como yo
Bildur ginan zein ikusi bear ete genduan’ ... eta agertu zan’ kakanarru bat
· Y apareció un hombrín... un hombrecillo de nada
Bildur izan leiteke’ eztabela gauza onik izango mundu onetan, ez bestean
· Es de temer que lo pasarán mal
Bildur izan zakioz beste orri
· Temedle
Bildur naiz’ burutik galduta gera nadin
· Temo perder el juicio
Bildur naiz’ oso urrutira juaten; bidian geldituta kontu txarrak dira
· Es muy expuesto; no conviene
Bildur naz, asko bizi ete direan itsu-itsuan edo zoro-zororik kondenetako bidean
· Insensatamente
Bildur naz’ Kirikino makilagaz ez ete dan at-ostean neuri zain
· No me estará aguardando...?
Bildur nintzan’ atrakaladaren bat urtengo ete eban bion artean
· Surgir alguna riña o altercado
Bildur onean azi egizuz seme-alabak!
· Edúcalos en saludable respeto
Bildur oni bideak isteko’ Israel-tarrak ezarian beeratzeko asmoak artu zituen
· Se propuso humillar poco a poco
Bildur txarrak jo nau ori entzutean
· Me ha dado mala espina
Bildur zaitzate’ gorputz eta anima infernura bota zaitzakeen ari
· Temed a Aquel que
Bildur zakizkio’ betiko bizitza kendu degikegun Jaungoikoari!
· Témele
Bildur ziran biak ezkutu-lekutik urteteko’ ta egon eta egon egiten eben antxe, igitu-
barik
· Y allí permanecían quietos
Bildur-bildurrez nago, ukatuko ote daustan
· Me estoy temiendo que
Bildur-damua: infernura joateko bildurrak dakarrena
· Temor de atrición; temor del infierno
Bildurra artu eban Josetxok’ edoi txiki batzuk mendi-ostean gora etozala ikusi
ebazanean
· Tuvo miedo
Bildurra baino bildurrago ni, zertatik aterako zitzaidan
· Temblando de miedo
Bildurra bera baino galgarri andiagorik ez-ta
· Nada más dañino o ruinoso que
Bildurra ematen dit izketan asteak; baina balio dula ba ditut usteak’ gero zer
datorkigun ikusteak
· Pero creo que bien merece la pena
Bildurra sartua zeukan’ eta ixilik egoten zitzaion
· Estaba pasada de miedo o de susto
Bildurragaiti Zerurako usteari isten deutsana’ galduta dago
· Quien abandona la esperanza de salvación
Bildurrago egin zan dama gaisoa, konfesore gogorraren agiraka bidebagako agaz
· Aún se acobardó más
Bildurrago egin zan dama gaisoa, konfesore gogorraren agiraka bidebagako agaz
· Con aquella injusta reprensión
Bildurrago naiz’ etxeko gauzen zure bila-bear geiegia dala meza entzuteko lekurik
uzten ez dizuna
· Tu excesivo afán de la hacienda
Bildurrak aidean egoten naiz, mendira ateratzen danean lagunik gabe
· Temblando de miedo
Bildurrak aidean jarri zan au ikustean
· Empezó a temblar de miedo
Bildurrak aidean nago, zer ote datorren
· Estoy temblando, de temor
Bildurrak aidean zetozen Buruntzatik beera C.N.T.-koak
· Bajaban monte abajo despavoridos
Bildurrak artuta nago’ zer jazoten ete jatzun
· Estoy temiendo por ti
Bildurrak artzen naunean...
· Cuando me invade el miedo
Bildurrak emana nago’ gertatuko ote dan aren esana
· Me estoy temiendo que se cumpla su vaticinio
Bildurrak eraginda’ an dago geldi-geldi ezkutuan; ez ots bat egin dau’ ez zirkinik
· Sin hacer el menor ruido ni movimiento; quietecito
Bildurrak eraginda’ an dago geldi-geldi ezkutuan; ez ots bat egin dau’ ez zirkinik
· Pasado de miedo
Bildurrak ilik, bizi izan dira, nun sartu eztaukela-ta
· Vivir... muertos de miedo, en angustia
Bildurrak jota ebilen gaixoa
· Andaba atemorizado
Bildurrak jota nago, adiskidea... zer ikusi bear ete dodan...
· Estoy temblando de miedo
Bildurrak okertu eban Pilatos jueza
· Se dejó viciar o corromper por el miedo
Bildurrak-ezik’ bestek ez dau atzeratuko erretzailea. Erretzetik. Osasunagaitik itxi
lei; ostean’ bildur bear
· Sólo el miedo le retraerá de fumar
Bildurrak-ezik’ bestek ez dau atzeratuko erretzailea. Erretzetik. Osasunagaitik itxi
lei; ostean’ bildur bear
· Es de temer que no
Bildurrak-ezik’ bestek ez dau atzeratuko erretzailea. Erretzetik. Osasunagaitik itxi
lei; ostean’ bildur bear
· Fuera de eso, es de temer que no
Bildurrak-ilan gagoz, arrezkeroz
· Muertos de miedo
Bildurraz zeuden; eta orregatik denak esaten zioten Pilatos-i’ azkarr-azkar ango
patri-filioak egiteko
· Que acabara cuanto antes con aquel asunto
Bildurrek’ oinetan egalak jartzen ditu
· El miedo pone alas en los pies
Bildurren-bildurrak esan eragiten deutsu berba ori, gizona...! Ez eizu ukatu!
· Es puro miedo lo que te hace decir eso
Bildurrez ikara’ abiatu zirean borda orretara
· Temblando de miedo
Bildurrez josiak zeuzkan protestantien zapuzkeriak
· Cohibidos, acoquinados
Bildurrezko ardura bategaz asi neban saila
· Con cierto recelo emprendí la tarea
Bildurrik ez dautso gobernuak’ eta ibili dabilela! dino
· Que ande si quiere!
Bildurrik gaude, ango berriak jakiteko
· Estamos con miedo de
Bildurrik-gabe esan da esan dezagun: zuzentasunik-ezak’ matxinada dakar
· Repitámoslo con insistencia
Bildurtu egin ginan aurrerago joaten; iluna zan ba gainean
· Pues la noche venía encima
Bildurtu, kristinauak, erne txarreko gurariakin! Bein jorratuten badituzu gogoan’
laster eziko dira
· Deseos torcidos, desordenados
Bildurtu nintzan’ lurrak uts eginda, ondatu bear nebala bere erraietako sutegian...
Lurra askaturik...
· Fallar el suelo. Abrirse la tierra
Bildurtu zan guztiz
· Sobrecogerse de miedo
Bildutako gaztainatik’ txiki-arki guztia abereai jan-erazotzen diote
· El grano menudo
Bilduun banatzaileak izan zituun, ondorengoetan
· Hijos dilapidadores
Bilera aundiak’ noizean-beingorako utzi ditzagun
· Para de vez en cuando; para tenerlas más de tarde en tarde
Bilera’ luze joan zitzaien
 · La reunión se prolongó
Bilerako geienak’ erdian artuta zeukaten Zabaletako etxekoandrea
· Formaban corro a su alrededor
Bilgunetatik galdua zaude, eta oinetatikan txit sorra
· Torpe para andar
Bilgunetatik galdua zaude, eta oinetatikan txit sorra
· Derrengada de las junturas
Biligarrorik ez da kabitzen txepetxaren kabian
· Nuestro pueblo resulta ya pequeño para tanta gente
Bilox-biloxa ikusten dogu sarritan pagadui ori, neguan
· Hayedo desnudo, despojado de su follaje
Biltzaile onari’ barratzaile
· A padre allegador, hijo expendedor
Biltze ona izan da elizan misinoetarako
· Se ha recogido mucho en la colecta
Biltzea ez balioz’ irabazirik-gabe saltzekotan dira hemengo gaztainak
· No valiendo la pena de recogerlas
Biltzen da’ ereiten dena
· Se recoge lo que se siembra
Biluz da, ortus da; eztu aldatzeko atorrarik, eta ez etzateko oherik
· Ni cama donde acostarse
Biluz da, ortus da; eztu aldatzeko atorrarik, eta ez etzateko oherik
· No tiene camisa de recambio o muda
Biluzi eta larrutu gaituzte mirikuek’ beren erremedioekin
· Nos han esquilmado
Binaka eskailera-mailak jetxian’ arin etorri zan, danbolinariai beren alogera ematera
· Bajando las escaleras de dos en dos
Bioi esan’ eta biok aaztu egitea: a zer biko utzi zaituedan!
· Qué par de dos!
Biok adixkide etzeratela’ norbaiten mingain txarrak jarri du itz-bidea
· Malas lenguas han hecho correr por ahí que
Biok alkar bear dozue’ ta alkarregaz emen bizi izango zaree
· Los dos os necesitáis; os completáis
Biok alkarrentzat ginala uste nuan... Begiik betetzeko din ez al naiz zuretzat?
· Acaso no te soy agradable?
Biok alkarri’ ez-ikusi egin diogu
· Hemos fingido no habernos visto
Biok bakarrik bagina’ makurka-makurka ateratzea ba zegok arri-arte ontatik
· Ya hay posibilidad de salir escurriéndonos a gatas
Biok bat ez bazinate’ zuri esango dizut aida Gorri ta besteak entzun beza aida Zuri
· A ti te lo digo, Juan, para que me entiendas, Pedro
Biok baten joten dabe; batera joten dabe
· Son una misma cosa
Biok biotara joan gintzazan... Geu-geutara... Eurak-euretara gelditu ziran
· Los dos solos... Nosotros solos... Ellos solos
Biok dozue arrazoirik naiko
· No os falta razón a ninguno de los dos
Biok elkarren auzoan bizi gerala esan diteke
· Puede decirse que somos vecinos
Biok elkarren besotik paseatzen zendutela, jakinazi didate geroztik
· De bracete
Biok eramaten dugu
· Nos soportamos
Biok jetxi ginan zer-ikusi’ beeko bodegara
· Bajamos a curiosear...; a explorar
Biok nastuan ginan tratu artarako
· Ibamos en comandita
Biok urte barrukoak gera
· Nacidos en el mismo año; de la misma edad; de la misma quinta
Bion onerako da: artu egizue
· Os conviene
Biotz ain gozo eta ain apatza
· Dulce y apacible
Biotz andiaz darama ez-izana
· Soporta con gran constancia
Biotz andiaz darama ez-izana
· La pobreza
Biotz andiko gizonak bezela saiatuko bagina, sendo irautera
· Como valientes
Biotz askoren asmo ta gogoak argitara ditezen
· Para que se descubran o pongan de manifiesto
Biotz au gain-beera irauli balirate bezain oinaze aundiekin arkitzen naiz
· Volver de arriba abajo; trastornar, desconcertar
Biotz beraaren jabea zan, ezer bererik-gabea
· Era de corazón tierno, compasivo
Biotz beraaren jabea zan, ezer bererik-gabea
· No se reservaba nada para sí
Biotz berri bana egin dezagula, agintzen digu Jaunak
· Que renovemos el corazón
Biotz biguinaren jabea da orixe!
· Qué corazón más tierno tiene!
Biotz biko gizona gorroto dut
· Aborrezco la doblez de corazón; los corazones divididos
Biotz danak Eliza ta Euskera laztanik kantatzea nai neunke
· Cantar con cariño
Biotz doilorrekoa da onako jentea, ta erne prestu-ezekoa
· De innoble estirpe o casta
Biotz ederraren jabea zan gure etxekoandre zarra, beartsuentzat oso emankorra;
etxekoentzat eutsia
· Generosa, de buen corazón
Biotz epelekotzat iduki zaitzan beldurrez
· Tardo de corazón
Biotz erkin eta doilorrarenak dira gorrotoak eta zipotzkeriak
· Rencillas...; resentimientos
Biotz estua lasaiturik’ indar berritan jarri da. Eri zegoana
· Está recobrando sus fuerzas
Biotz! ez urten kortarik’ neu biurtu artean...! Inor bada artean oles egiten’ ez idigi
beingoan!
· Si llama alguien a la puerta
Biotz! ez urten kortarik’ neu biurtu artean... Inor bada artean oles egiten’ ez idigi
beingoan!
· Hijito mío! Cariño!
Biotz gaiztoz egin dula esan liteke
· Con mala intención
Biotz galduak’ erraz galduten dau adina
· El corazón viciado, pierde fácilmente el juicio
Biotz garbia euki bear dau juezak, irabazi-gura-bagakoa
· Desinteresado; libre de codicia. Insobornable
Biotz garbietan du Jaungoikoak’ bere atseginezko tokia
· Es donde tiene sus delicias
Biotz gogorra zuten’ eta limosnik etzuten eramango andik
· No recibirían limosna
Biotz gogorrekoa zan, dirutiak oi-diran bezela
· Como suelen ser los codiciosos del dinero
Biotz guzitik’ ondorengo bat opa zuen
· Deseaba ardientemente
Biotz guztitik eskerrik asko eman bearrean’ alako pagua emango balio, zer esango
luke edozeinek?
· En vez de agradecérselo de todo corazón
Biotz nereko Basarri jauna: zure erantzunak ni ez naute naigabetu. Txantxa-benetan,
bertso-lanetan’ ez daukagu zer barkatu
· Entre bromas y veras
Biotz nereko Basarri jauna: zure erantzunak ni ez naute naigabetu. Txantxa-benetan,
bertso-lanetan’ ez daukagu zer barkatu
· No hay nada que perdonar entre nosotros
Biotz on! Jainkoak laster sendatuko zaitu
· Ten confianza! Animo!
Biotz ona duala?... Eztiot biotzik ikusi, baina egin txarrak ditu
· Pero sus obras son malas
Biotz onagaz eroan egunoroko nekeak
· Sobrellevar con conformidad
Biotz onek’ gurutzea gainean eta arantzak biribilan zeukatzien
· Las espinas alrededor
Biotz onekoa, jostailua berez’ dena bide onetik artzen zuena zan. Finegia: orrek galdu
zuen
· Que todo lo tomaba a buena parte
Biotz onez, baina gazatxu eginiko lana
· Se ha hecho lo que se ha podido,... pero ha salido mediocre la cosa
Biotz osoa oi-da amodio onen neurria: ez biotz-puxka, ez biotz-erdia
· No un corazón fragmentario; no un corazón dividido; sino entero
Biotz osotik ere baino geiago maite duela, diozu? Orra ipuia, geiago ori...! -Ez da
 ipuia: egia da.
· No puede ser! Cómo va amar más que de todo corazón?
Biotz samurreko gizon orren erakusmenak
· De sensible corazón
Biotz samurreko gizon orren erakusmenak
· Ejemplos, enseñanzas
Biotz txatxarraren jaube da lapur ori
· Demuestra tener corazón ruin
Biotz zabalez lurperatu du edozein gorroto ta asperbide
· Todo odio y venganza
Biotz zabalez lurperatu du edozein gorroto ta asperbide
· Con generoso corazón
Biotz zimurrarekin eskeini ziozkan Jaunari bere doaiak, Kain-ek
· Con ruin o mezquino corazón
Biotz zimurrekoa da
· De corazón ruin
Biotza alderik-alde urratu dio, ori esanaz
· Traspasar de parte a parte, de dolor
Biotza arrak jota ez dagonean’ denak artzen dituzte poz-pozik errosarioak, Andre-
Mariri gur egiteko
· Cuando el corazón no está agusanado.., maleado
Biotza asten zaigu zabaldu-naian itxaropenera
· Por fin empieza a abrirse a la esperanza el corazón
Biotza ausi jatan, ama gaxoaren garrasiakaz
· Se me partió el corazón; me conmoví
Biotza ausirik ikusten neban jazoten zana
· Con el alma dolorida; con el corazón destrozado de dolor
Biotza autsita, atsekabez josita zijoan, ama alarguna
· Con el corazón destrozado; transida de dolor
Biotza bear dute gauzak
· Hay que tomarlas a pechos; con empeño
Biotza’ berealako batean arrapatu zidan
· En un momento; inmediatamente
Biotza bete zitzaidan, gainez egiteraino
· Conmoverse hasta las lágrimas
Biotza bi puska eginda zatoz zu... Zer dezu?
· Tú vienes con el corazón destrozado
Biotza’ bildurren-bildurrez iges egin nairik’ zarataka eukala esan zeikean
· Latir fuertemente
Biotza daukat bildurpean: larrien-larriz il-ainean
· Una angustia mortal me sobrecoge
Biotza dauko ogiak
· Está mal cocido el pan
Biotza erdibiturik atera ei eban elizatik
· Corazón partido de dolor
Biotza erdira zion Jahel-i’ ain erreki txarrean Sisara bat ikusteak
· En tan crítica situación
Biotza erdira zion Jahel-i’ ain erreki txarrean Sisara bat ikusteak
· Le desgarró el corazón
Biotza erdiratu zion’ ain erreki txarrean Sisara bat ikusteak
· El verlo en tan apurado trance
Biotza erori zitzaidan eta ez nion ezer esan
· Me acobardé
Biotza erortzen asi zatzula ikusten det
· Empieza a flaquear tu valor
Biotza estutu ta alan dino bere kautan
· Todo acongojado
Biotza il eustan eriotza orren barriak
· Me desconsoló profundamente
Biotza Jaunagana jasotzera oitu gaitezen! Aizerik gogorrenak ifar gozotan biurtuko
dira
· Se convertirán en suave brisa
Biotza konkortu egiten zaie azkenerako
· Hacerse callos en la conciencia; perder la sensibilidad moral
Biotza kupitua utzi dio Andreari’ aur gaitz-gabe ark
· Le ha movido a lástima
Biotza lertu zitzaidan, au aditzean
· Partirse el corazón de dolor
Biotza lertzen zaio gaixoari, izen ori aditzean
· Se le parte el corazón de dolor
Biotza osoro gozatuta utzi digu elizkizun orrek
· Nos ha dejado muy enfervorizados
Biotza’ pil-pilka beroan eukan
· Palpitante de emoción
Biotza samurtu ta negarretan urtzen’ erantzun zion: zure emazte Genoveva naiz
· Deshecha en llanto
Biotza samurturik gorantza-bidean gogoa jarten daun jaia
· Elevar el espíritu
Biotza sutan zeukala esan zitekean
· Que le ardía el corazón
Biotza taupadaka ebala jarri zan Mari-Jesus’ albista orregaz
· Le latía con fuerza el corazón
Biotza tranpan, eta itzegiten laino’ ... uzteko obea zaude, artutzeko baino...
· No quiero tratos contigo
Biotza tunpaka ari zait, galdu zait albia
· Mi corazón palpita; me fallan las fuerzas
Biotza urratzekuak dira nere penak
· Desgarradoras
Biotza urratzen zait’ artalde gaixoa artzairik-gabe ikustean
· Se me desgarra el corazón de dolor
Biotza zabalik artu gaitue Markina-aldean
· Nos han dispensado una acogida cordial
Biotza zoratzen dutenetako jai ederra
· Delicioso, fascinador
Biotza ere igartu ote digu, euskaldunok izan degun doakabeak?
· Será que nos habrá secado el corazón esa desventura?
Biotzak damu au sortzen duanean’ bere on eta egitekoari bakarrik begiratzen dio
· No mira más que a lo suyo
Biotzak dion aldera itxu-itxuan daudenak
· Exaltados, obcecados, fanáticos
Biotzak egin dion zartadak’ il-zorian utzi du
· La impresión recibida o emoción
Biotzak esan deust: Ez dok ori iretzat: ireak baxen indar ta lagungarri obeak bear
dituk ortarako
· Recursos mejores que los tuyos
Biotzak etzion gaitzik egiten utzi
· No tuvo corazón para
Biotzak ezin maite izan dezake’ nolerebait ezagutzen ez duan Ontasuna
· De algún modo
Biotzak ikusten dituanarentzat’ hitz gutxi dira asko
· Pocas palabras bastan
Biotzak lagunduten ez deutso
· No tiene valor
Biotzak laguntzen zionean’ bere lagunarekin batera edo aldizka kantatzen zuten Te
Deum, Jaunari esker onak ematen
· Cuando se sentía enfervorizado
Biotzak minez beterik gaude, lertu-naien, jaun orren il-berria jakinarekin
· Afligidos de dolor, inconsolables
Biotzak ondo girotuak zeuden’ Ebanjelioaren azia artzeko
· Bien atemperados o acondicionados
Biotzak zart egiten dautse, irakurten dabenean
· Les da un vuelco el corazón
Biotzaldi guziak naigabe egiten dituztenetakoa dirudi
· De los que tornan en tristeza o pena toda su inspiración lírica
Biotzaren barrendikako damua
· Contrición profunda
Biotzaren barru-barruko agur anaiazko bat bialdu deuskue
· Un saludo fraternal y lleno de cordialidad
Biotzaren behargile’ mihia
· La lengua revela lo que se lleva en el corazón
Biotzaren eragina’ askotarikoa da
· El sentimiento
Biotzaren erdi-erdian jo ditu gudu zakar onek’ sendirik onenak
· Los ha afectado profundamente
Biotzaren erdi-erdiko damua erakusten dau lagun onek
· Una pena profundísima
Biotzaren erdi-erdiko mamiraino iritsi zitzaion Erregeri’ gipuzkoatarren leialtasun
au
· Hasta lo íntimo de su corazón; le llegó al alma
Biotzaren erdi-erdiraino ailegatzen zan gauza
· Conmover profundamente; emocionar
Biotzaren erdiko Amatxo maitea! Mingarri da neretzat’ Zu emen uztea
· Madre mía de mi corazón
Biotzaren erditik eskerrak emanaz joan nintzan
· De todo corazón
Biotzaren erditik maite det, ezin esan ainbat
· Hasta lo indecible
Biotzaren erditik urtetan ezpadau penitentziak’ ezta gauza ezetako
· De nada sirve
Biotzaren ganetik jatorriz dago burua... Orixe da zure amak ibilten eban bidea
· Eso es lo que te enseñó con el ejemplo tu madre
Biotzaren gogorra, Faraonen biotza!
· Qué duro corazón el de F
Biotzaren kutsutik’ min daukat birikan
· Es a consecuencia del corazón, que tengo afectado el pecho
Biotzaren zokorik ezkutuenetan daudenak ere’ garbiro ekusten ditu Jaun Aundiak
· En lo más recóndito del corazón
Biotzarentzat ezta izan igurtzi xamurra berri txar ori: mesede bat genduke’ balitza
gezurra!
· Qué alegría si no fuese cierto!
Biotzarentzat ezta izan igurtzi xamurra berri txar ori: mesede bat genduke’ balitza
gezurra!
· Qué disgusto nos ha causado!
Biotzari’ aldi askok eragiten dio: naigabeak bezela pozak eta itxaropenak
· Afectos varios o sentimientos
Biotz-barrenak esaten diote nor aukeratu
· Su íntima conciencia
Biotz-barrendik irten-naian daukat aspaldi ojua
· Un grito me sale del fondo del alma
Biotz-barruan zaukadaz, neure maitea!
· Te llevo dentro de mi corazón
Biotz-beraa dala ta bat eta beste esan oi degu, Jainkoa...
· Y cosas por el estilo
Biotz-bete-beteko gizona zan gure Batxi, eta euskerearen zale utsa; ezagun-beste
adiskide eban
· Aficionadísimo; amantísimo de nuestra lengua
Biotz-bete-beteko gizona zan gure Batxi, eta euskerearen zale utsa; ezagun-beste
adiskide eban
· Un hombre sumamente cordial; todo corazón
Biotz-beteko eskerrak ageriten deutsudaz’ nigaittik ainbeste bidar artu dozuzan
naibageakaittik...
· Te doy gracias de todo corazón
Biotz-biotzean zaroat, ama! Agur, orduraino; agur bitartean!
· Te llevo metida en medio del corazón
Biotz-biotzeko berriona zuri!
· Cordial enhorabuena
Biotz-biotzetik esan zuen Nere Jesukristo Jauna iru biderretaraino
· Hasta por tres veces
Biotz-biotzetik eskerrak bidaltzen dazkiot’ bere nai samurrak adituz
· En respuesta a sus buenos deseos o votos
Biotz-dei arin baina biziagaz erregutu egiozue’ etorri dedila zeuroen bularretara!
· Con vivas jaculatorias
Biotzean asmau eta etxaramon egin deutsezun Jaunaren dei, argi ta biozketak
· Desatender; no hacerles caso
Biotzean asmau eta etxaramon egin deutsezun Jaunaren dei, argi ta biozketak
· Percibir interiormente
Biotzean dagoana’ miinera urten
· De lo que hay en el corazón habla la lengua
Biotzean dagona’ mingainera irten...; orra zer gertatu zaion...
· De lo que abunda en el corazón habla la lengua
Biotzean dodana esango dot
· Diré lo que siento
Biotzean josirik dagoena’ ezta erraz min-gabe ateratzen
· Lo que está muy agarrado al corazón
Biotzean kezka eta zotina ditugula bizi gera nekezko ibarr onetan
· En este valle de lágrimas; en este penoso valle
Biotzean libre egongo zera’ eta etzaituzte estaliko ilunabarrak
· No te cubrirán las tinieblas
Biotzean opa zuna eman diozu
· Le has dado lo que deseaba su corazón
Biotzean ugari daukana jatorko aora gizonari
· De la abundancia del corazón habla la lengua
Biotzeko barri’ Jaungoikoak bakarrik daki. Jaungoikoa da’ biotz-barruen barria
daukana
· Sólo Dios escruta los corazones
Biotzeko barri’ Jaungoikoak bakarrik daki. Jaungoikoa da’ biotz-barruen barria
daukana
· Sólo Dios nos conoce por dentro
Biotzeko ikara andi batek artu eban Jesus Lazaro ilaren aurrean
· Se conmovió profundamente
Biotzeko ikara andi batek artu zuen orduan
· Se conmovió profundamente..; se estremeció vivamente
Biotzeko kolpe batek il zuen
· Murió de un ataque de corazón
Biotzeko minaz nire erria itxita joan bear izan neban
· Con profunda pena
Biotzeko naibagerik andienagaz ikusten dogun gauzea da
· Con la mayor pena
Biotzeko naigabeak’ gorputzari asko erasan oi-diote
· Le afectan mucho al cuerpo
Biotzeko ukitze oekin’ askotan esnatzen eta kuturtzen da anima, bekatutik irtetera
· Se excita y se mueve o inclina a
Biotzeko zauriak ongi lotu-bage daduzkazu
· Sin vendarlas bien. Sangran; estás sufriendo
Biotzekoa dauka, eta kontuz ibili-bearra
 · Padece del corazón
Biotzera biurtu gaitezan
· Recojámonos interiormente
Biotzetan sendoro ezarri bear ditugu bi aginte oek
· Grabar fuertemente
Biotzetik asi ta azkazal baterainoko guzia’ nekez betea zedukan
· No tenía un solo miembro sin dolor
Biotzetik biotzera itzegiteko’ egiazko adiskidea bear da: antzinetako lagun zarra.
Nere aita zanak esan oi zuan: Urdaia ta ardoa’ urtekoa; adiskidea’ urtetakoa
· Amistad curtida por los años
Biotzetik gora datorkit malkoa, maitetasuna bera dan bezin gozoa errosarioa
errezatzen astean
· Me vienen suaves lágrimas a los ojos
Biotzetik kargak kendu ta goza-betea uzten zidan izar laztana
· Que me llenaba de dulzura el corazón
Biotzetik makal-antzean zebilen: orregatik etzan bertsotara atera izan, azkeneko sei-
zazpi ilabeteetan
· Andaba delicado del corazón
Biotzetik uxaan bialdu ditzagun ikusi-ezin eta gorrotoak...!
· Echemos fuera los odios
Biotzez adira zion bere damua
· Le dio a entender
Biotzez paltso, mingainez legun’ izketan gogor zan pikara ori... baietz esanaz; eta
orain emen utzi nau utsaren peskizan
· Sin más ni más; porque sí
Biotzez toleskabeago dan gizonak’ gauza geiago eta andiagoak ezagutzen ditu neke-
gabe
· Más sencillo de corazón
Biotz-gabekoren batek gizona ilda’ andre gaxoa or dago negar eta negar
· No hace la pobre más que llorar y llorar
Biotz-galduak’ erraz galduten dau adina
· Pierde fácilmente el juicio, la razón
Biotz-gogorra’ gaizki izanen da azken-egunean
· Mal lo ha de pasar
Biotz-gogorra zerala ta...; ainbeste esaten dituzte zuregatik!
· Dicen de ti tales cosas!
Biotz-gogorraren sona ematen zaio beltzari; baina zuriak ez du eman or ikasbide ona
· Se le da fama de cruel
Biotzik beltzenarekin’ or dator Judas lagun zuri, Jaunari muin ematera
· Llega como falso amigo
Biotzik etzun artarako
· No tenía valor para aquello
Biotzik ez du’ bere grina txarrak ukatzeko
· Para contrariar sus pasiones
Biotzik gogorrena erdibitzekoa zan, ama aren antsia
· Capaz de partir el corazón más duro o insensible
Biotzik gozakaitzenak biguintzen eta gozatzen ditu askotan Jaunaren ots indartsuak
 · Reduce o amansa aun los corazones más irreductibles
Biotz-ilagaz jarraituten dot eskean: eskekoari lagundutea’ aztu da ekanduetan
· Descorazonado, desalentado
Biotz-mamian daukat, Jauna, zure legea...
· Llevo tu ley en mis entrañas
Biotz-mami-mamian entzuten ditu amak’ seme maitearen antsi ta enebadakoen
intziriak
· Siente en lo más íntimo de su corazón
Biotz-mami-mamian entzuten ditu amak’ seme maitearen antsi ta enebadakoen
intziriak
· Los lamentos y gemidos de su querido hijo
Biotz-minez estuta nago; grina makur askoz azpiratua
· Me atormenta el dolor interior
Biotz-minik handienak utzi ditu Getari-n, serora joanak
· Ha causado gran pena su partida; su muerte
Biotz-minik-gabe naute ezarriren lurpean
· Me enterrarán sin pena
Biotz-txulotik irtendako bertso goxo oriek
· Brotados de lo íntimo del alma
Biozmin ori’ aundiz itsaso dala diozu
· Un mar por su magnitud; grande como el mar
Bioztsua bezela’ gizenaren bazterrean ginarra zuena ziteken Inazio
· No era insensible, no era de mármol; era de carne y hueso
Biperraren bizia’ ozpin-tanta batek mutistuko du
· El ardor de la guindilla será mitigado por
Bira artzekoan berdin lezake Getarik’ orain Zumai-Zarautzek duten alde ori.
Estropadan
· Al dar la vuelta; a la ciaboga, puede abreviar
Bira artzekoan berdin lezake Getarik’ orain Zumai-Zarautzek duten alde ori.
Estropadan
· Quitarles esa ventaja que llevan Z. y Z
Bira batera ta bira bestera’ aratu zituzan liburuko orri guztiak; baina alperrik, antza.
Eta arako gogait egin ebanean’ ezin nei topeu -esan eban
· Revolviendo en todos sentidos
Bira batera ta bira bestera’ aratu zituzan liburuko orri guztiak; baina alperrik, antza.
Eta arako gogait egin ebanean’ ezin nei topeu -esan eban
· Y cuando por fin se aburrió de buscar
Bira egin bear lauskio bere narru orrek! Lotsa izan bear leuke’ inori aurpegirik
emoten-bere
· Caérsele la cara de vergüenza
Bira egin bear lauskio bere narru orrek! Lotsa izan bear leuke’ inori aurpegirik
emoten-bere
· No debería atreverse a mirar a nadie a la cara
Bira-biraka dabilt emen ingurua
· Me da vueltas todo al rededor
Biralduko dau’ zenbat dan esaten
· Ya avisará diciendo
Birao eikean bakotxean’ lurrari mun egiola egindu eutzan
· Le ordenó que besara el suelo
Biraoa jaurtin gura dabenean
· Proferir una blasfemia
Biraoak egiteko ekandu txarra garaitu nai duena’ nolako ardurarekin dabilen, itza
atera bear duenean!
· Cuando va a soltar una palabra
Biraoka asi zan Tomas’ al eban-beste korotz jaurtirik, bata ta besteari
· Echando mil pestes contra
Biraoz baltziturik daukazuen min loi ori
· Sucia de blasfemias
Biraren bat eman zuenean lotan zegola
· Dar una vuelta, volverse al otro lado
Birau izugarri bat boteaz’ jo zuan ostikoaz lurra eta eskailera-burura joan zan
· Dio una patada en el suelo
Birau zitalenak jaurtiten deustaz etsaiak: Noz bertan ilda, egingo ete dau orrenak?
· Cuándo se morirá de una vez?
Birauka ari da; ainenekoa bota du
· Ha blasfemado
Biraurik egin diozu lagun urkoari?
· Echarle alguna maldición
Birek jokatzen duten garaian’ biak ezin irabazi: len eta orain, emen da nunai’ batek
bear du nagusi
· Uno tiene que ganar a expensas del otro
Biren artean’ batek bear du geiago
· Es natural que en una contienda haya un ganador
Biren arteko konponketa zirudien karta arek
· Carta escrita entre dos, en combinación
Birgina bat aurdun izain da gizonik-gabe: erdiko da, ta izain du seme bat
· Concepción virginal
Birgina bat aurdun izain da gizonik-gabe; erdiko da, ta izain du seme bat
· Dará a luz
Biriak ia galduan zituan; baina baserrian osatu egin zan
· Tenía casi perdidos los pulmones
Biribil-biribil egin ginean’ begiak itxikirrian geunkazala
· Acurrucarse
Biribiltzen ari zareen legeak
· Elaborar, perfilar
Birigarroak bezela, gogor ta bigun, bizi ta goxo kantatu zuten
· Daba gozo oirlos cantar
Birika bere lekuan zuen Perkain pilotariak
· No se arredraba por nada
Birika-aundi! Nagi eta lasaiari esana
· Qué tranquilo!
Birikak beartzen omen dira, burua makur ibiltze orrekin
· Resentirse, fatigarse
Birikak galtzen asiak zeuzkala ta laisterka zijoala igarri zion sendakinak
 · Que empezaban a resentirse sus pulmones
Biriketan odola bat-batean bildu zaio; ta naiko lan’ ilunabarra arte irautea
· Se le ha congestionado el pulmón
Biriketan odola bat-batean bildu zaio; ta naiko lan’ ilunabarra arte irautea
· Difícil que llegue a la noche
Birit-eria da aren gaitza; arnasa estua dauka gaixoak; izerdi larritan dago
· Tuberculosis pulmonar. Respira con dificultad
Birjina Amandrea, ez deritzat ongi’ Zu utsik lagatzea...: tori oilanda bi!
· Dejarte a Ti sin algún obsequio
Birjina garbi, bekatuaren loi-gabe sortua
· Sin mancha de pecado
Birjina txit zentzutia!
· Virgen prudentísima
Birjintasunaren akatsik-gabe ama izango zala adierazi zion Aingeruak
· Sin menoscabo de la virginidad
Birlora dago
· Está alegrillo
Birloratuta dabil
· Anda fuera de sí, de gozo
Birraldaturik’ lore aiek... ugaritu ziran auzoera guzian
· Por todo alrededor; en aquellos alrededores
Birreskuak’ bizkor joan zirean izen-eske, aurreskulariagana
· Fueron con presteza a preguntar por el nombre de su pareja. El segundo y el penúltimo
de la cuerda
Birritan ekarri naizue; baina irugarrenez ekarten banaizue’ gogoan izango dozue...
· Ya os acordaréis! ya os pesará un día
Birtute danak lore dirala’ ba da bat danen lorea
· Hay una que es flor entre todas
Birtute eder au’ uxaldua, maskaldua, mastrikatua geratzen da, asnas utsarekin
· Ajada, marchita
Birtute guziak’ eta leenenik beratx izatea erakusten dezu
· Ante todo
Birtute guziak’ eta lenenik beratx izatea erakusten dezu
· Mansedumbre
Birtute onen galgarrirako sortzen dituzten gauzak
· Para ruina de...; Para daño de
Birtutearen mendiko egalean gelditzen diranak
· Ladera, falda del monte
Birtuteko bidean dabiltzanai’ egitekorik geiena ematen dien etsaia
· Dar más quehacer
Birtuterik’ egundo eztabe zabaldu
· Nunca se han hecho célebres por sus virtudes
Bisitatxo bat egin zaiguzu, era datorkizunean!
· Cuando tengas oportunidad de hacerlo
Bismarken goratzaila aundi bat bizi zan uri orretan
· Un gran admirador de B.; un gran panegirista de
Bista ona eduki’ ta alkar ezin ikusi
 · El odio o envidia
Bistatikan asko utzi-gabe, alde samartik segitu bear dio artaldeari mendi oietan.
Artzaiak.
· Sin apenas perderlo de vista
Bisustu bat eman bearko diogu sagarr-ondo oni
· Hacer una limpieza del pie del manzano
Bisuts ta laino itxiak eragozten zutelako’ ezin izan ziran baliatu, nai zuketean bezala
· Como hubiesen querido
Bitaarte andia dago Sakramentu bien artean
· Hay gran diferencia entre
Bitan batek izaten du suertea besteak ez; eta nerea izan zan, egun artan
· Uno es el que se lleva la suerte; alguien tenía que ser el afortunado
Bitan batek izaten omen du suertea...; ta orduan neri tokatu!
· Entre dos que apuestan, uno es el favorecido por la suerte.- Alguien tiene que ganar
Bitan izan naiz Erroman
· Dos veces; en dos ocasiones
Bitan urkultzen da bidea: adar bata Zornotzarantz dabela’ eta bestea Zugaztietarantz
· Se bifurca
Bitan urkultzen da bidea: adar bata Zornotzarantz dabela’ eta bestea Zugaztietarantz
· Uno de los ramales o desvíos
Bitan-bat egitekotan dira
· Decidirse por una de las dos soluciones
Bitara egin oi degu’ gauzak gertarazte ori
· De dos modos solemos efectuarlo
Bitara egiten dute oiua gainekoek. Bakoitzak bere aariaren alde
· El público vocea con dos tendencias
Bitarte artan erre omen zan. Aita kanpoan zala
· En aquel entretanto
Bitarte artan izandu ziran errenko, umez-ume’ emezortzi edo emeretzi patriarka
· Por filiación ininterrumpida
Bitarte bat artu eta etorri zaitez, zer darabigun ikustera
· Aprovechando un momento
Bitarte gitxian’ gorputzaren erdia gaitzak jan zion
· Consumir, corroer, arruinar
Bitarte gutxian’ gorputzaren erdia gaitzak jan zion
· En poco espacio de tiempo
Bitarte laburra izandu zen
· Corto intervalo
Bitarte luze onetan’ bere anaia bat eta mendeko asko mila il zituen. Alejandrok.
· Y muchos miles de súbditos
Bitarte luze onetan guzian’ etzuten onik izan, ez gauza zuzenik ere egin
· No tuvieron paz, ni hicieron cosa derecha
Bitarte luzeko konpesinoiak
· De largo plazo
Bitarte onetan Esau-k’ zarrenari zegokion eskualdia agertzen zuen
· Ostentar la supremacía propia de
Bitarte onetan Jaunari eskeinitako gauzak’ zenbatik ez dute
 · Innumerables
Bitarte onetan’ Jesus atzitu, auzi-antza moldatu eta gainerako guzia prestatu nai
zuten
· Disponer el simulacro de proceso
Bitarte ontan’ iru ilabetez’ bere legeak bete ditu neguak
· Se ha mantenido fiel a sus leyes; ha sido normal
Bitartean’ beiek egonarririk ez, nik ere ez...: neguko egun motza’ luze zan otzak
geundenontzat. Noizbait’ etxera egin gendun
· La yunta no se podía sosegar de frío
Bitartean’ beiek egonarririk ez, nik ere ez...: neguko egun motza’ luze zan otzak
geundenontzat. Noizbait etxera egin gendun
· Por fin, volvimos a casa
Bitartean, bestea’ goseak puskatzen zegoon, eltzekoa edo zartagikoa noiz aterako
zioten
· Estaba de hambre
Bitartean, bestea’ goseak puskatzen zegoon, eltzekoa edo zartagikoa noiz aterako
zioten
· Impaciente por
Bitartean, bestea’ goseak puskatzen zegoon, eltzekoa edo zartagikoa noiz aterako
zioten
· Potaje o plato de sartén
Bitartean’ bi emakumeak an zeuzkan oi-ondoan, poz eman naiean
· Tratando de darle consuelo
Bitartean’ Daviden sua zerbait epeldu zan
· Se calmó algo la ira de
Bitartean’ etzezakean lorik egin
· No debía abandonarse o descuidarse
Bitartean’ ez dezu artuko nere baimenik
· No tendrás mi permiso
Bitartean geuk, besoak eunduta, ta arkoloka jezarrita egon bear al dogu’ ezertxo-be
egin-barik, arrausi baten?
· Aburridos, bostezando
Bitartean geuk, besoak eunduta, ta arkoloka jezarrita egon bear al dogu’ ezertxo-be
egin-barik, arrausi baten?
· Cruzados de brazos, y bien repantigados
Bitartean gu, umekeri ta aiko-maikoetan ibiliko ete gara?
· Triquiñuelas, dimes y diretes
Bitartean’ guztioi ondo naiez naukazue orain eta beti
· De Vds. afmo. s.s. En las cartas
Bitartean ilundo zun; eta bakoitza bere gisa, susmoz bezela’ baserri batera bildu
ginan
· Cada cual por su lado...; a su modo
Bitartean’ ilundu zun; eta bakoitza bera gisa, susmoz bezela’ baserri batera bildu
ginan
· Anocheció
Bitartean ilundu zun’ eta bakoitza bere gisa, susmoz bezela’ baserri batera bildu
ginan
 · Como a tientas
Bitartean israeltarrak’ inora-gabe geldi egon ziran
· Permanecieron en el mismo lugar
Bitartean’ ixilik egon, min ori batu eta ez jaramonik egin guri! Bestela’ txarto bear
dozu
· Contén la lengua
Bitartean’ ixilik egon, min ori batu, eta ez jaramonik egin guri! Bestela’ txarto bear
dozu
· Lo vas a pasar mal, si no
Bitartean Katalinek guziai banaka-banaka gosari-legea eman zioten
· Distribuirles su ración
Bitartean’ labana lurrean josi’ ta ogerleko osoakin tokan asiko ziran, lau lagunak
· Con monedas de a duro
Bitartean ondo bizi gaiten, osaba, osasunakin pakean...!
· Que Dios nos dé salud y paz!
Bitartean’ ots izugarri bat aditu omen-zuen auntzen zalaparta bezela...
· Como ruido de cabras
Bitartean premia esturik ezpada
· Si no hay necesidad urgente
Bitarteko denboran ibiltzeko ditut, galtzerdi oek
· En el entretanto ??
Bitarteko dunak ere’ ba du
· Por poco que sea, algo es algo. Siquiera ya tiene algo para el entretanto
Bitarteko legorra seguratu digu
· Que no lloverá entre tanto
Bitarteko sua dunak ere’ zerbait ba du... Surtarako bederen balio dute paper oiek.
· Ya valdrán aunque sólo sea para hacer fuego. No es poco tener con qué calentarse
mientras arden
Bitarteko-bagarik, ta ate-ondoan zain egon-bagarik, noz nai daben, Jaungoikoari
berba egitea’ zer gauza andia!
· A cualquier hora o momento
Bitarteko-bagarik, ta ate-ondoan zain egon-bagarik, noz nai daben, Jaungoikoari
berba egitea’ zer gauza andia!
· Sin tener que hacer espera
Bitatik batean’ au naiago det
· Puesto a escoger
Bitatik batean’ naiago det beste au
· Puesto a escoger
Bitatik batek galdu bearra...: ori jakina zan. Laisterka apustuan
· Uno de los dos tenía que perder...!
Bitez argizagiak irazekirik zuen eskuetan!
· Estén las lámparas encendidas
Biti bat: Bai edo ez: eztago beste biderik
· No hay otra solución posible
Bitik-bein bederen garbitu bear lirake, egunero ezin bada
· Cada dos días, al menos
Bitoria-k’ atera ederrak ditu
 · Tiene hermosos alrededores
Bitoria-tik-be’ beste bi mila pezeta inguru etorriko dira
· Unas dos mil pesetas
Bitsa aparra leztxe arrotu zan’ azkenean plost egiteko
· Para reventar al fin
Bitxi da zuk diozun hori... .-Ez zuk uste bezain
· No tan raro como te figuras
Bitxia bada bitxi...; bainan egia egiazkoa!
· La pura verdad; auténticamente cierto
Bitxia bada bitxi...; bainan egia egiazkoa!
· Por raro que sea...; muy raro ciertamente
Bitxigarri asko ostu eutsozan
· Robar joyas
Bitxintxoz bero’ negua gero
· Si hace calor por S.Vicente, 22 enero- el invierno vendrá más luego
Bitxintxoz hotz’ neguaren bihotz
· Si hace frío notable por S. Vicente, -22 enero- ya ha pasado lo más duro del invierno
Bitzi hutsa omen da jostagarri hori, burutik buru; eta hirriz hantuak egonen omen
gira... Hobe segur!
· Una pieza extraordinariamente cómica
Bitzi hutsa omen da jostagarri hori, burutik buru; eta hirriz hantuak egonen omen
gira... Hobe segur!
· Vamos a desternillarnos de risa
Bitzi hutsa omen da jostagarri hori, burutik buru; eta hirriz hantuak egonen omen
gira... Hobe segur!
· De punta a cabo
Bitzuak dira txarrak; ta bata-bere’ egin bear ez dira. Bata baino bestea txarragoa
izan-arren
· Las dos cosas son malas; ninguna de las dos debe hacerse
Bitzuak nai dabee inor pekatu loietan jaustea
· Unos y otros, los dos. Dos clases de seres
Biur ditezela ogi, orrako arri oriek...
· Que se conviertan en panes
Biurka egon da gau osoan, gaixoa
· Ha estado retorcido..., atormentado
Biurri andiak eginaz eta begiak zuri jarriaz’ ari da mitineko lenbiziko berriketaria,
bizar biko gizon igar tente bat
· Gesticulando mucho
Biurria dator mutil ori’ lagun okerrak ditualako
· Porque tiene malos compañeros
Biurria egin jakon anka batean’ pelotan ziarduala
· Sufrió una torcedura
Biurrialdirik izan eztaiten
· Para que no haya desmanes
Biurri-antza bazan ere’ ikastetsua zala diote lagunak
· Aplicado al estudio
Biurri-antza bazan ere’ ikastetsua zala diote lagunak
 · Aunque travieso o algo indócil
Biurri-biurri daude orain
· Están muy reñidos
Biurtu daiala’ indarrez kendu euskun jaubetasuna
· Usurpar, arrebatar
Biurtu daiala’ indarrez kendu euskun jaubetasuna
· Autodominio, independencia
Biurtu egizue orain barrukoaz-kanpora soinekoa!
· Aplicaos el cuento a vosotros mismos
Biurtu gaitezan etxerutz’ gaba ganera etorri-orduko
· Antes de que se nos eche la noche encima
Biurtu nai det, nere Jabe bakarra! Baina nik nerez, edo Zu-gabe’ ori ere ezin det.
Bizitza obe bat artu
· Por mí mismo
Biurtu zaite lasterren Jangoikoa-gana!
· Cuanto antes
Biurtu zan semearen deadarretara; ta zer ikusteko?
· A las voces o gritos de
Biurtuaren biurtuaz’ amaren esana bere bidetik atara eban
· De tanto retorcer o violentar
Biurtuaren biurtuez’ amaren esana bere bidetik atara eban
· Desfiguró o forzó el sentido de
Bixenta’ besoetara joan zitzaion; eta an egon ziran biak luzaro’ elkarri erantsita
· Abrazadas entre sí
Bixenta’ besoetara joan zitzaion; eta an egon ziran biak luzaro’ elkarri erantsita
· Se le echó a los brazos
Bixente! gorde adi! Ire bila zebilek
· Escóndete!
Bixente! I ez aiz txanpon baten jabe sekulan izango!
· Tú nunca harás carrera en la vida
Bixente noiz-baino-noiz ote-datorren larri gaude’ zurekin bageunde bezelaxe itz-
aspertu bat egiteko
· Estamos suspirando por su venida
Bixente! obe dek onean agertu; bestela’ lotuta eramango aute
· Descubrirte a buenas
Bixenteren gain izan ziran bakar-kantak
· Los solos estuvieron a cargo de
Bixigu batentzako nai genduke osa
· Querríamos juntar unos cuartos
Bixigua?... Ez, ez... Eskerrik asko. Nere sabelak ez du ondo artzen
· No me sienta bien
Bixita egin omen diote, baina bixita legorra: amar duroko gutxi burkopean
· Visita sin regalos
Bixita legorra egin dizuet... -Alaxe nai ere det: bustiaren zai ez gaude...
· Visita de pobre sin regalo o presente. N.B. Notar la discreta finura con que se
contrapone bustia a legorra, haciendo juego de palabras
Bixita legorra egin dizuet... -Alaxe nai ere det: bustiaren zai ez gaude
 · Así es como la quiero yo. N.B. Notar la discreta finura con que se contrapone bustia a
legorra, haciendo juego de palabras
Bixta ona’ ta ezin ikusi...
· La envidia
Bixta-gabien bizi-moduak’ jakin ditzala munduak: ain zuzen ere, norbait bear det
inoiz eskutik eltzeko
· Para que me dé la mano
Bixtak ereman-aala’ dena zelai-zelai ikusten da
· Todo cuanto alcanza la vista
Biz gaurgero zure egiteko guzia’ zugandik Jaunak zer nai duen ikastea
· Sea en adelante toda tu preocupación
Biz’ hala gerta dakizun: zuk diozun bezala eta gogoan darabilazun bezala
· Tal como proyectas o piensas
Biz’ hala gerta dakizun: zuk diozun bezala eta gogoan darabilazun bezala
· Demos que así suceda
Biz hats bakotxean dagoenean’ orduan ere entzuna izanen da
· Aunque esté exhalando el último suspiro
Biz hats bakotxean dagoenean’ orduan ere entzuna izanen da
· Aunque esté exhalando el último suspiro
Biz zuen baia bai’ eta zuen eza ez
· Que vuestro sí sea sí; y vuestro no, no!
Bizardun-aire bat izan du gure bestak
· Cierto aire de gravedad; de excesiva seriedad
Bizarra arpegian’ eta mainetan ziarduan
· Hecho ya un hombre
Bizarra arpegian’ eta mainetan ziarduan
· Lloriqueando
Bizarra azaldu-gabeko ume au ekarriko zendun ba sega-apustura?
· Este chiquillo imberbe
Bizarra duten gizonak bear dira orrelako karguetan
· Hombres varoniles: de pelo en barba; capaces de afrontar una situación difícil
Bizarra kendu? dena? bat-batean? Ez dezu ba txantxetan esango?
· No lo dirá Vd. en broma?
Bizarra kentzeko lan ori’ Pampan lan txarra zan
· Era difícil de realizar en la Pampa
Bizarraren izpirik etzian gizaseme arek
· Ni rastro de barba. Lampiño
Bizarr-ats arentzat’ bekaturako bide urkoa zan etxe artako sarrera
· Ocasión próxima
Bizarr-ats arentzat’ bekaturako bide urkoa zan etxe artako sarrera
· Para aquel barbudo, Barba-sucia
Biz-bat’ amalau pezeta egin degu
· Uno con aotro..., hemos hecho el trato a razón de 14 pts
Biz-bika ginan jokuan
· Dos contra dos
Bizi al zaizkit aita ta ama?
· Viven aún mis padres?
Bizi artetik’ ilen artera joana degu
· Ya se nos ha ido de este mundo
Bizi bada’ egun gozatsu asko ikusi eragingo dauskuz Zapirainek anai euskaldunoi
· Nos hará pasar muchos días deliciosos
Bizi balitz’ idazle egin litake... Eta ba lukeela zerbait erraiteko!
· No le faltaría algo interesante que decir... No le fataría materia
Bizi balitz’ onezkero letra-punten bat egingo zigun!
· Ya nos habría puesto unas líneas
Bizi bedi Euskal-erria!... .-Bizi bedi betiko!
· Viva!
Bizi bedi euskera ta beste lege itzalik-gabeak!
· Nuestras honradas Leyes
Bizi beharko du beti erre ta urraturik infernuaren erdian
· Abrasado y atormentado
Bizi bizirik zeruan zegok, etxe ontako jendea...
· Vive en el mismo cielo; en un cielo de verdad; nadando en la dicha
Bizi da oindino Erroke, nigaz eskolara ibilia? .-Bai: zure txikitako lagunetatik’ bata-
be ezta il
· No ha muerto ni uno de ellos
Bizi da oindino, ia larogei urte lepoan daukazala
· Con cerca de 80 años encima
Bizi dan arteko estadua artutera doia
· Para toda la vida
Bizi danarendako’ etorriko da denbora
· Tiempo no faltará... Al tiempo!
Bizi dedila, bizi, Euskara maitea!... Berau iltzen bazaigu’ joan zan gurea: erdarak
digulako jarriko legea
· Habremos desaparecido para siempre
Bizi dedila gure anaia, naiz Ipin-arrita bete urren jabe izan’ eta ezteigula erretxin
batentzat ere eman!
· Y aunque no nos haya dado un ochavo... Y aunque no nos dé estopas para la unción
Bizi dedila gure anaia, naiz Ipin-arrita bete urren jabe izan’ eta ezteigula erretxin
batentzat ere eman!
· Aunque posea tanto oro como para llenar nuestra casa... Aunque tenga un potosí
Bizi deino edo il ondoan beharrean dagoenari zerbait ematea
· En vida o después de la muerte
Bizi deino Jainkoaz ahantzirik azturik egon denak merezi du’ berari ere hiltzerakoan
ahantz dakion bere burua
· Se olvide o descuide de su persona, de sí mismo
Bizi denak ikusiko du noski auxe
· El tiempo será testigo
Bizi denak ikusiko du oraino’ erraboteko partida ederrik
· Todavía se han de ver con el tiempo
Bizi denak’ orit ükenen dü Bazko-gaiherdi-ondua. Pazko-gaberdi-ondoa
· Quien sobreviva
Bizi denak’ orit ükenen dü Bazko-gaiherdi-ondua... Pazko-gaberdi-ondoa
· La posmedianoche de Pascua. El día segundo de Pascua
Bizi denak’ orit ükkenen dü Bazko-gaiherdi-ondua... Pazko-gaberdi-ondoa
· Bien se acordará de
Bizi deneraino’ zartagia eskutik ez utzi! Nagusizkoa’ gorde, il-arte!
· No soltéis la sartén del mango, mientras vivís!
Bizi diranak agertzen dirala, alegia!
· Por fin, te dejas ver, hombre!
Bizi direnek diote’ ez dutela egundaino ikusi hemen’ igandean bezenbat jende
· La voz general asegura que
Bizi direnetan ez da nehor’ Aita Saindua bezin gora danik
· Nadie que ocupe más alta dignidad que
Bizi ete dan arduraz nintzan aspalditzoan
· Ya hace tiempo que estaba preocupado por él
Bizi gera, bizi? .-Bai nai beinepin!
· Así parece... Se hace lo que se puede!... N.B. Contestación muy usual al saludo, en
tono festivo
Bizi geran arteko argia! Ori eskatzen det
· Lucidez, asistencia de Dios
Bizi geranok ementxe gaude eriotzari zorrean... Utsik etorri ginan’ da utsik joan bear,
derriorrean
· Todos tenemos deuda con la muerte
Bizi guzian egondu zen Jesusen Bihotza’ gure oben ta txarkerien arantzaz pitzatua
· Lastimado
Bizi guzian neke-izerdia baizik ekusi etzenuen
· Vida de sólo sudar y trabajar
Bizi guziko damutan dago partidu ori ikusi eza
· Le pesará toda la vida
Bizi guziko zorpean geldituko ginan, bestela
· Entrampados, adeudados para toda la vida
Bizi guztian’ legea euki detsa deutso bere baserriari
· Ha tenido querencia a
Bizi guztian’ zorretan erosi dabe dendan
· Han comprado al fiado
Bizi guztiko kontu txe-txea eman bear nik Jaunari ordu artan’ ... eta beinere konturik
ondo artu edo atera ez nik nere buruari!
· Tener que dar cuenta minuciosa de toda mi vida
Bizi guztirako bearra artu dau ba ointxe gure gizajoak...!
· Ahora sí que se ha embarcado en un trabajo para toda su vida!
Bizi huntako minak ez dira’ egun batez agertuko zaitan ospearen bete...
· No son nada en comparación con
Bizi izatea’ ez da gauza arina gaurko mundu onetan
· No es cosa sencilla
Bizi izaten ikasita-be’ kontuak dagoz!
· Todo resulta poco aun así
Bizi izatera etorrita zan, jaun ori
· Había venido para establecerse
Bizi labur huntan dauzkate bihotzak aserik: ez dire oroitzen ere hil-ondoko
etorkizunaz
 · Tienen el corazón henchido de las cosas de este mundo
Bizi luzea dizula Jaungoikoak!
· Dios te dé muchos años de vida!
Bizi luzenak’ amets bat du iduri: gure egunak’ gain-behera ba doatzi... Hilen gare,
gutienik ustean
· Cuando menos pensemos
Bizi luzenak’ amets bat du iduri: gure egunak’ gain-behera ba doatzi... Hilen gare,
gutienik ustean
· Nuestros días se van
Bizi naiean’ bizia galdu
· El afán de vivir o de ganar hace perder la vida
Bizi naiz munduan, aspaldi handian beti tristezian
· Desde hace mucho tiempo
Bizi naizen arte aztuko etzadalakoan nago
· Mientras yo viva
Bizi naizen arte guzian’ gogoan izango ditut
· Mientras viva
Bizi naizen artean’ nire jabea... zu!
· Soy todo tuyo, dispón en todo de mí
Bizi naz, bizi izateko ustea daukat; eta -zetarako esango dot eztan gauzea? -bizi
izateko gogotxua-be baukat
· Por qué voy a decir una cosa por otra?
Bizi onek begi argiik dizkik
· La necesidad fuerza a discurrir. Instinto de conservación
Bizi ta il’ etxean beregaz geratu da
· Como de familia
Bizi zaite hiltzeko; hilen zare bizitzeko
· La muerte, lección para la vida eterna.- Cementerio de Sara
Bizi zaiteze alan Jaingoikoaren grazian’ eta ikusiko dozue zein poz izango zarean
eriotzako orduan
· Qué felices os sentiréis
Bizi zaitezke ernai!
· Ya puedes andar con cuidado!
Bizi zaitezte munduan’ arrotz eta bidezkoak bezela
· Como extranjeros y peregrinos
Bizi zareino norat baitzaude makurtua’ harat eroriko zara, hiltzen zarenean
· Caerás hacia donde estás inclinado
Bizi zareino norat baitzaude makurtua’ harat eroriko zara, hiltzen zarenean
· Mientras vives
Bizi zeran-arte’ zartagia eskutik iduki!... Azken-naia’ il arteraino gorderik iduki! Il
arteraino’ nagusizkoa ez utzi!
· No te desprendas de lo tuyo mientras vivas
Bizi zireala baino’ ilda egozala ta senik ez eukela obeto zirurien
· Permanecían insensibles
Bizia’ ... nai baino obea eukan
· Vivía en grande
Bizia alde batera’ dana galdu eben
 · Aparte la vida; excepto la vida
Bizia da tratuan, eta beti bere alderakoa
· Siempre a su favor...; atento sólo a su interés; ventajista, fullero
Bizia duen artean’ eutsiko dio jenio orrek
· Le va a durar mientras viva
Bizia ez al-da janaria bainon areago, ta soina soinekoa baino? Ez al-da beinago?
· No vale más... el cuerpo que el vestido?
Bizia galtzeko bidean zegoala ezaguturik’ igesi joan zan andik
· En peligro de su vida
Bizia galtzez bildur zan
· Temía por su vida
Bizia’ gudu bat da: hatsik luzenaren jabeari’ garaia
· La victoria será de quien más resistencia tenga
Bizia kenduko ziotelako bildurtu bazuen ere bazuten ere’ gogortu zitzaien neskatxa,
ta naiago izan zuen bizia galdu. Susana-k
· Se les resistió!
Bizia ken-erazo zion’ zurezko zerra batekin burutik beera erdiratuta
· Partirlo en dos de arriba abajo
Bizia ta alaia zan mutila, ezertakoa edo guztiarakoa
· De gran habilidad para todo
Bizia unen latz eta gaitz egin-ezkero’ apezak ez dute gutienik ikusten
· No son los que menos sufren
Bizi-agiria beinepein erakutsi dute gizajoak!
· Al menos, ya se han movido a dar señales de vida
Biziak diraueino, hatsa sabelean deino, baldin adimendua on badu’ ba duke behar
den damua
· Puede tener
Biziak diraueino, hatsa sabelean deino, baldin adimendua on badu’ ba duke behar
den damua
· Mientras tenga aliento; mientras respire
Biziak diraueino, hatsa sabelean deino, baldin adimendua on badu’ ba duke behar
den damua. Eta hanbatenarekin’ eztu bitartean zer etsiturik
· Y mientras esto tenga
Biziak ez du gelditzerik
· La vida sigue su marcha
Biziak’ iltzea zor
· Nadie se escapa de la muerte
Bizi-alargunduta bizi dira orrek aspaldion
· Viven divorciados... separados
Bizian’ etzuten ikusi nai zangopekoa baino geiago
· No le tenían la menor consideración, en vida
Bizian eukiko dirurik, arlote orrek!
· En la vida tendrá ése dinero...!
Bizian ta ilean’ alkarri laguntzeko txit dira leialak
· En la vida y en la muerte
Biziaren goiti-beheitia nola’ eta egin-sariak hala izanen
· Según las variaciones del costo de la vida; así serán los jornales
Biziaren gozoa galdu dugu
· El gusto de vivir
Biziaz etsitu duenean; hiltzerakoan
· Desesperar ya de vivir
Bizi-bear onekin kontuak daude!
· Lo que cuesta ganarse la vida!
Bizi-bearrak’ dagona dagon tokitik artu ta nork bere buruari begiratzen erakusten
omen du
· La necesidad no respeta la ley
Bizi-bearrak estutzen nau
· Me veo apurado para ganar la vida
Bizi-bearrak, gure egunetan’ estuasunak ba ditu!
· Cuántos apuros lleva consigo!
Bizi-bearraren lanak erakusten dizkigu bertso auetan
· Las ocupaciones para ganarse la vida
Bizibide au’ guziz banakentzat egina da
· Para muy pocos
Bizibide onek daukona da’ ondo jantzita ezin ibili: eskekoak’ obeto emoten dau jantzi
zirtzilez
· Parece mejor con vestido ruin
Bizibide orren alderdi argia ta alderdi iluna: biak ikusi bear doguz
· El lado adverso, desfavorable
Bizibide orren alderdi argia ta alderdi iluna biak ikusi bear doguz.
· El lado favorable y el adverso
Bizibidea ateratzeko’ debeku zuten pakea
· No tenían más remedio que luchar
Bizibidea ateratzeko’ debeku zuten pakea
· Para ganarse el sustento
Bizibideko eginkizunak
· Deberes de estado
Bizibiderik-gabe aurkitu ziran, gutxiz-geienak
· Sin medios de vida, sin trabajo
Bizibiderik-gabe aurkitu ziran, gutxiz-geienak
· La mayor parte de ellos
Bizi-bitartean’ beretzat izango du etxe ori
· Mientras viva
Bizi-bizi dago gure gomutan’ bein alakok esan ebana
· Tenemos muy presente
Bizi-buru batetik bertzerat’ kasik egunik ez’ nun ez dugun zerbeit
· Durante toda la vida
Bizidun onei guztioi emon eutseen’ euretarikoak sortuteko ta ondorengoetara azia
iragoteko al-izatea
· Poder de transmitir la vida a sus descendientes
Biziera bertutezkoak egiten du gizona’ Jainkoaren gogoko
· Le hace grato a Dios
Biziera onak egiten du gizona’ gauza askoren berridun
· Más ilustrado o experimentado
Biziera santu bat egiteko berotu zuen
· Lo animó a
Bizieraren luze-laburra ezin liteke neurtu
· La corta o larga duración
Bizierea utsegiten dabenak’ bizierako errena biotzean dauka; artu daben estaduaren
kontra’ beti bultzaka dauka beti bere gogoa
· Resistencia interior
Bizierea utsegiten dabenak’ bizierako errena biotzean dauka; artu daben estaduaren
kontra’ beti bultzaka dauka beti bere gogoa
· Fallo en la elección de estado
Bizigailuak gora direla’ intzirez dagotzi bazterretan
· La gente se queja por aquí
Bizigailuak gora direla’ intzirez dagotzi bazterretan
· Los artículos alimenticios están caros
Bizigurako andrea dau gure lagunak... Bizinaiekoa. G
· Mujer activa y ahorradora
Bizi-gurea’ bizi garan guztiok dogun berezko nai izate bat
· Instinto de conservación
Bizijuakaz asi jatzu;... da gero’ buruti-berakoak emon-tsonagaz’ nik eztakit bizirik-be
zelan dagoen... Or daroez zirkinik-be egin-barik, ije amabosta... Gaxorik, umeak
· Primero empezó con lombrices; luego con el constipado que ha cogido... ya lleva casi
quince días en cama
Bizikai maitagarri au artoa’ Espaina barruko jendeak ostikoperatua dauka
· Lo menosprecia
Bizikaia kenduko ziolako beldurrez zegoan serora
· Que le fuese a privar de su medio de vida
Biziki bote samina du azpiz... Pilotan
· Tiene un pegar muy duro, de sobaquillo
Biziki hobe zuten ba, berek eta bertzek
· Mucho más les habría valido
Biziki hurbiletik emana izan da tiroa
· Dispararle de muy cerca
Biziki jendea da andere hori
· Muy afable o complaciente
Bizikleta zar au?... Gauza eder baten jabe gera!
· Valiente regalo! Para lo que nos sirve!
Bizikletia iri lagatzeko? Baina ik bizikletan ibiltzen ba dakik-ala? .-Enee!... ez
gainera!
· Pues tienes razón! Claro que no sé
Bizi-laguna aserre bada’ etzaio erantzun bear ezer: sasoi txarrean arkitzen da ongi
aditzeko
· Está en mala disposición o coyuntura para
Bizi-lagunez beeratzen ari da gure erri au
· Va despoblándose
Bizileku jakin gabeko arrotz bezala’ beti igesi ibili bearko zan
· Como un trashumante
Bizi-mainan ari gera... Gurekin bazkaldu nai dezue?...
 · Estamos haciendo por la vida... Comiendo
Bizi-mainan asi bearko degu onezkero... Atsedeten egonda’ berriz lanean
· Ya será tiempo de reemprender nuestra tarea
Bizimodu barria ikusi bear dok orain... Zer modutan abilen’ laister da jakingo; egia
esateko’ aste bigarrengo
· Vas a probar un nuevo género de vida
Bizimodu barria ikusi bear dok orain... Zer modutan abilen’ laister da jakingo; egia
esateko’ aste bigarrengo
· Para antes de quince días
Bizimodu ederra bai, arena; baina atera eta ez sartu’ agertu uen kutxatilaren zorua..;
eta joan zituan deabru-etxera... legazpiarraren jan-edanak eta jolasak
· Quita y no pon... se acabó el montón
Bizimodu motza daramakigu
· Esto no es vida tolerable. Esta es una vida mezquina..., miserable
Bizimodu onaren jabe egingo da gure alaba etxe artara ezkondurik
· Lo pasará muy bien
Bizimodu ori artuten’ ez deutsezu zure aleginean lagundu-gura
· No quieres ayudarles en lo posible
Bizimodu orrekin’ berriz ere idukiko dituzue lepatzaki bikainak!
· Cómo no vais a estar gordos!
Bizimodu txarra dago, festarik festa ibiltzeko!
· Se gana poco
Bizimodu zabalekoa izan da gizajoa. Zurrutean edo jokuan guztia galdu.
· Ha sido un derrochador
Bizimodua ezin sorturik ibiltzen omen zan
· Sin poder ganarse la vida
Bizimodua lasaitu dute askok, sartu zaizkigu dirutan... Ganaduari ekindakoak’ orain
ez daude damutan
· Viven con más holgura
Bizimodua lasaitu dute askok, sartu zaizkigu dirutan... Ganaduari ekindakoak’ orain
ez daude damutan
· Están bien de fondos
Bizimodua lasaitu dute askok, sartu zaizkigu dirutan... Ganaduari ekindakoak’ orain
ez daude damutan
· No les pesa lo hecho. El haber optado por la ganadería
Bizimodua zerutan dago... Kale gorrian gelditzen danak’ pentsa nundik jango duan!
· Quien se queda sin trabajo...; sin medios de vida; sin recursos
Bizimodua zerutan dago... Kale gorrian gelditzen danak’ pentsa nundik jango duan!
· El costo de la vida anda por las nubes
Bizimoduak, an eta emen’ ba dauzka une garratzak
· La vida tiene sus horas difíciles, amargas
Bizimoduari’ berak uste baino obeki iritzi zion mutil ezkon-berriak
· Le resultó más agradable de lo que se figuraba
Bizimoduaz mundu onetan andiak ikusten dituala dino, Manu-Mari itxuak
· Le toca sufrir mucho
Bizimodurako on dituzten gauza balioso asko
· Muy útiles para su sustento
Bizinai geiegiak ondatu gaitu
· Codicia excesiva
Bizi-nai geiegiak ondatu gaitu... -Berriz esan!
· Con razón lo puedes decir...!
Bizi-naiak erakutsi zien lauai’ nola esti-erazitzen zaien etsaiai
· Cómo se les hace retroceder
Bizi-naiak erakutsi zien lauai’ nola esti-erazitzen zaien etsaiai
· El ansia de vivir; el instinto de conservación
Bizi-naiean’ bizia galdu
· Desvivirse por vivir
Bizi-naieko emaztea du, gure nagusi onek
· Una esposa emprendedora, afanosa
Bizio gureak’ eztituzte jaso bear abereak
· No los tienen que pagar o soportar los animales
Bizio orri’ bide luzean zabaltzen zaio aiena
· Está muy extendido
Bizipide berekoek ba dakite elkarren berri
· Los del mismo oficio
Bizipide berrian’ zorion ausarki izanen al duzue! Nere otoitz-laguntzatxoak ez dizue
uko eginen
· En vuestro nuevo estado de vida
Bizipide berrian’ zorion ausarki izanen al duzue! Nere otoitz-laguntzatxoak ez dizue
uko eginen
· No os faltará; os prometo
Bizipide-bila zabiltza noski, ezta?
· En busca de ocupación para vivir
Bizi-pixuen’ kiloa ogeta-sei txakurrean saldu da emen, txarrikia
· Peso en vivo; antes de sacrificar la res
Bizirik alargun gatxeok. Emaztea joanda
· Viudos en vida. Dicho aquí en tono festivo
Bizirik artzen badu aurtengo udea asto gaixo orrek’ obe zenduke arrandun bateri
saldu legatz baten truke
· Si llega con vida al próximo verano
Bizirik atera nuen, oso justuan... urtatik
· Por muy poco; a punto de ahogarse
Bizirik banaiz’ denbora labur egingo dizut bisita
· En breve; dentro de poco
Bizirik dagoala aldarean jarri bearko degu!
· Elevarla a los altares. N.B. Dicho con ironía: una santita
Bizirik dagoala aldarean jarri bearko degu...!
· En vida
Bizirik diranak’ azaltzen dira... .--Izugarrizko egoki agertu aiz
· Tanto tiempo sin vernos! Ya era hora!
Bizirik diranak’ azaltzen dira... .-Izugarrizko egoki agertu aiz
· No podías llegar más a tiempo; más oportunamente!
Bizirik eortzi..., egin omen zuten, andre gaxoa
· Enterrarla en vida
Bizirik etorriko ez al da!
· Ojalá no vuelva vivo!
Bizirik laja didazutenean’ gaitz erdi!
· Menos mal!
Bizirik laja didazutenean’ gaitz erdi!
· Perdonar la vida
Bizirik lurrera eroatea erabagi eben euren laguna
· Decidieron enterrarlo vivo
Bizirik naizen artean’ etzaizkit aztuko’ an bota zizkiguten birao zakar aiek
· Mientras viva
Bizirik naizen-arte’ etzait joango pena au
· No se me irá; no me veré libre de...; durará cuanto dure mi vida
Bizirik usteldu zen Herodes erregea; usainik tzarrenak hartua hil zen’ harra zariola
· Comido de gusanos
Bizirik usteldu zen Herodes erregea; usainik tzarrenak hartua hil zen’ harra zariola
· Despidiendo un hedor horrible
Bizirik uzten baditugu’ urte gutxi barru jango dizkigute ezur eta mamiak
· Nos van a comer vivos... Van a acabar ellos con nosotros
Bizirik zaude beintzat, eta ori da bearrena!
· Y eso es lo principal
Bizirik-pixa’ zazpi pezeta, kilo-aragia; garbiro berriz’ amalau
· Carne de la res en vivo y carne sacrificada, o en canal
Biziro argi ez zegon sarrera artan, ta begira gelditu zitzaion’ bat-batean eten arte:
Joainixio!
· Hasta prorrumpir alborozada
Biziro argiz ez zegon sarrera artan’ ta begira gelditu zitzaion... bat-batean eten-arte:
Joainixio!
· No había mucha luz en aquel portal
Biziro egarri senti zan’ eta gogoz eraso zion zagiko ardoari
· Se puso con avidez a beber del pellejo de vino
Biziro ikusi beste-orrenbeste!
· En la vida se ha visto otro tanto!
Biziro kutun izan zuen jakintsu sonatu ark liburu au
· Le tenía gran cariño
Biziro mintzeko bidea eman zitzaion Lizardi-ri’ esan etzuna egotziz
· Motivos para ofenderse mucho
Biziro zugana noan!... ta noan’ asi ta bukatu gabe!
· Corra yo a ti con presteza!
Biziro zugana noan!... ta noan’ asi ta bukatu-gabe!
· Y resueltamente, para siempre
Biziro-biziro sartuko da gudu onetan
· Entrará de lleno
Bizitako ardiak’ ez du on gizenegi izatea
· A la oveja destinada a la cría, no le conviene
Bizitarakoak eta aragitarakoak; esnetarako beiak eta lanerako idiak... Danetik
zegoan peri-plazan, aukera aundia
· N.B. Diversas clases de ganado vacuno
Bizitegi ederrak egin dira bertan’ jendea naierara jarteko
· Para comodidad del vecindario
Bizitokia’ goen-goeneko mailakoa zeukan Genesaret-inguruan. Herodes-ek
· De la más alta calidad
Bizitokiak’ ezin-geiagoan aldatuten dau gure gogoa
· Nos trasforma por completo la mente
Bizitokitik legua ta lauren berezi, edo aparte
· A legua y cuarto de distancia
Bizitza bakar bat daroa mozoloak
· Vida solitaria
Bizitza berez nola latza dan’ ez genduke beinere errexera erori bear
· No deberíamos abandonarnos a la vida muelle; a la molicie
Bizitza gaizto orrek dakarren arria’ zure animarentzat dezu galgarria
· El castigo anejo a esa mala vida
Bizitza garbikoak eta erran-biderik ematen eztutenak
· Irreprochables
Bizitza gogorra dakusee ola-gizonak
· Llevan una vida muy austera
Bizitza gogorra, nastua, ordu-gabea da arrantzaliena: beti ara ta onera ibiltzea
· Vida incierta
Bizitza larri ta estua eroian, jaten ebanak-bere onik egiten ez eutsala
· Vivía acongojada
Bizitza larri ta estua eroian, jaten ebanak-bere onik egiten ez eutsala
· No le hacía provecho la comida
Bizitza on bat daroelako estalkiaz egon oi dira batzuk’ pazkoaz konfesauta
· Con falsa seguridad de llevar buena vida
Bizitza onari txit benaz ekin nai dioenak
· Emprender de veras una vida buena
Bizitza ontzeko asmo piskaren batzuek izan zituan
· No dejó de tener algunos leves deseos de conversión
Bizitza ta osasuna zorian jarri-gaberik’ betiko bizitza iritxi dezakegu
· Sin arriesgar
Bizitza triste ta arantzaz beteriko bat eroan dot
· Vida llena de aflicción
Bizitzako bide latzean’ uste-bagako gauzak ikusten ditu gizonak, takean-takean
· Le toca ver de todo en la vida
Bizitzaren joana’ guk ezin gelditu
· Imposible detener el curso de la vida
Bizitzarik ezin egin lei inok nire senarragaz
· Imposible aguantar a mi marido!
Bizitzaz ere’ ara aldatuko da
· Va a cambiar de domicilio
Bizitze gozo bat bere eskuko zuelarik’ gurutzea jasan du Jesus-ek
· Pudiendo haber escogido
Bizitzeak’ eske asko...; gizonak bere bideai itxi gura ez’ eta andra gaixoak ezin
zuzendu etxea
· La vida requiere mucho gasto
Bizitzeak’ eske asko...; gizonak bere bideai itxi gura ez’ eta andra gaixoak ezin
zuzendu etxea
· No quiere dejar sus andanzas, no quiere corregirse
Bizitzearen bazterra heriotzeak ukituz-gero’ egin da!
· Se acabó!... Ya no hay nada que hacer
Bizitzearen bazterra heriotzeak ukituz-gero’ egin da!
· El último límite de la vida
Bizitzeari darraika darraio heriotzea: nola bizi’ hala hil; ongi bizi’ ongi hil; gaizki
bizi’ gaizki hil
· A tal vida, tal muerte
Bizitzeari darraika darraio heriotzea: nola bizi’ hala hil; ongi bizi’ ongi hil, gaizki
bizi’ gaizki hil
· La muerte se corresponde a la vida
Bizitzeari darraiko eriotzeak; eta eriotzeari’ andiko aldeko betiko izateak
· La existencia perdurable de ultratumba. N.B. Uso transitivo del verbo Jarrai
Bizitzeari’ eutsi egin bear zaio
· Hay que hacerse fuerza para vivir
Bizitzeko ba dugu lanik aski’ bertze guziek gure inguruan behar dutena eginez ere
· Harto trabajo nos cuesta
Bizitzeko behar-orduak deitzen badauzkitzue haurrak herritik kanporat’ ez gal
begiak heien gainetik!
· Una imperiosa necesidad; la ley de la vida
Bizitzeko behar-orduak deitzen badauzkitzue haurrak herritik kanporat’ ez gal
begiak heien gainetik!
· No los perdáis de vista! Vigiladlos!
Bizitzeko dina emango ziola... ta etxera biltzeko! -esan zion
· Que se retirara a su casa
Bizitzeko gogorik ez, orlako gauzakin! -Gogoa bai, ba daukagu beti! baino pozik ez.
Bizitzeko pozik ez!
· Ganas, sí; pero gusto de vivir, no
Bizitzeko lain irabazi nik or?... Irauteko doi-doi
· Apenas para subsistir
Bizitzeko lain irabazi nik or?... Irauteko doi-doi
· Lo bastante para vivir
Bizitzeko poza ere kendu digute: alako jendea dabil! Jende narratsa!... -Bai, ta geroz
obeak eztira etorriko!
· Y espera la que vaya llegando!
Bizitzeko poza ere kendu digute: alako jendea dabil! Jende narratsa!... -Bai, ta geroz
obeak eztira etorriko!
· Ha venido tal chusma!
Bizitzeko’ toki aiek baino gutxiago’ gauza bat bakarrik: utsa. Utsaren urrengoak
· Aquello era de lo más miserable; la última expresión
Bizitzekorik ez dute berek
· No tienen medios de vida
Bizitzen dakienak’ eztio diru horri beltzuri eginen
· Un buen administrador, un hombre de sentido práctico
Bizitzen dakienak’ eztio diru horri beltzuri eginen
 · No desdeñar, no ponerle mala cara
Bizitzen utzi bear ez, ume gaxoari!
· Por qué no le dejarán tranquilo!
Bizkai ederrari lurra jo-eragin dautsenak
· Los que nos han arruinado
Bizkai guztie erdi-janda itzi dabe, orain-arte nausi izan diranok
· La han dejado esquilmada
Bizkai osoan’ bost aldun atara doguz, amar mila autarki ganez
· Con diez mil votos de ventaja
Bizkaia euren mendepean artu gurarik etozanak
· Conquistar
Bizkaia guztian entzutea daukon peri ospetsua
· Famosa en toda Vizcaya
Bizkaia inok lotu-bagea zelan izan zan’ zeuk erakutsi euskuzun
· Libre, independiente
Bizkaia ostikopean sartzea artu eben asmoa
· Subyugar, someter a vasallaje
Bizkaia ta Gipuzkoa’ bete-betean dira landa-lurrak bedar-lurrak
· Son esencial o plenamente tierras de pasto
Bizkaian ba zegoan jaun onen bearra!
· Qué buena falta hacía un hombre así!
Bizkaian eta Guipuzkoan batez ere’ euskera gailentzen ari da
· Está tomando empuje
Bizkaian gure lenagoko Jaunak’ etzirean asko zori-obakoak
· No solían ser mucho más afortunados
Bizkaian’ Markina-aldekoa, ta Gipuzkoan’ Tolosa-aldekoa dira, entzuterik geien
dauken euskeraak
· Los más afamados
Bizkaiaren ogipeko guztiak’ izan daitezela berbeta biak dakiezanak
· Funcionarios de Vizcaya
Bizkai-barruko usain ederrak ekarri euskuzan A. Goikoetxeak. Sermolariak
· Auras del interior
Bizkai-dantzaz’ ba daki, jakiteko dana
· Sabe cuanto hay que saber
Bizkai-Gipuzkoetako eskudunak bildu dira
· Los comisionados de
Bizkaiko baserrietan’ ondino bizi-bizi dago euskerea
· Se mantiene vigoroso
Bizkaiko Diputazino goragarriak, aurrean jarrita bidea erakusten badausku
· Excelentísima Diputación
Bizkaiko Diputazino goragarriak, aurrean jarrita bidea erakusten badeusku
· Poniéndose al frente; yendo a la cabeza
Bizkaiko Diputazinoak ori baizen zuzenak badaukaz bere mendeko guztiak’ eztau
oker andirik erabiliko
· No tendrá grandes mermas en su administración
Bizkaiko erri batzuk’ inok erakutsi-barik eta guztiz ederto dakie esakera batzuen
laztasuna gozatuten
 · Suavizar ciertas asperezas de dicción
Bizkaiko euskereak’ ezteutsa ezer zor kiputzenai
· No le es en nada inferior
Bizkaiko Jaunen inguruan ibilten zirean’ nundik eta zelan atzeak garbituko ete
eutsoezan asmau ezinik
· Serviles adulones o lavacaras
Bizkaiko Larrabetzun’ lareun sutarma arrapa dabez etxe baten: *zein aldetatikoak
dira, erre-usaineko egurrok? Bat edo batzuk ba dakie... Guk ez
· Estos trastos que huelen a chamusquina. Armas de fuego
Bizkaiko lekurik goienean daukagu jarririk kurutzea, bere azpian gagozala
adierazoaz
· En el sitio más alto de
Bizkaiko ta Probintziako piestetan’ autsa ta utsa bat dira: bideetako zelaiak ta sasi-
ondoak ateraten dabe plazearen paltea. Piesta-ondorik
· Polvo que levanta la danza se confunde con pecado. Juego de palabras
Bizkaiko ta Probintziako piestetan’ autsa ta utsa bat dira: bideetako zelaiak ta sasi-
ondoak ateraten dabee plazearen paltea. Piesta-ondorik
· Suplen a la plaza
Bizkai-rik geienak’ Erriojara daroa, dabena ta ez dabena
· Se afana por exportar a la Rioja
Bizkai-rik geienak’ Erriojara daroa, dabena ta ez dabena
· La mayor parte de Vizcaya
Bizkaitar askok esaten dabenez’ lagun-abarrekoak
· Campechanos, de fácil trato
Bizkaitar danak gogoan josita euki bear leuke jazoera gomutagarri au
· Grabado en la mente
Bizkaitar garbiak dira: odolean’ zuri ezer zor ez deutsuenak
· No menos nobles de sangre que tú
Bizkaitar karlistakin zurikerian eta koipekeritan asi ziran, liberal gizagajoak
· Lisonjas y halagos fingidos
Bizkaitar zintzo onek ez eban seniderik ez oinordekorik bizi
· No le quedaba vivo
Bizkaitarrak’ arras etzinak dira dantza onekin bere soinuetara
· Están muy apegados o encariñados con
Bizkaitarrak inungo-barik eukoen-eskubidea, lege guztiak egiteko
· Sin intervención de extraños
Bizkaitarristak pristi okerren batzuk zirala uste neban
· Malas bestias; unos bichos vitandos
Bizkar artarik arat’ dena zearbidea dugu
· Todo es camino costanero
Bizkar gainetik zakua duela’ otadira dijoa, soka, itari ta xardea arturik
· Con el saco echado encima contra la nieve
Bizkar soil garbian soka batekin zama lotu’ ta geiagoko laguntzarik-bage dituzte
beren lanbide guztiak. Zamari txiki oek.
· Sobre los lomos desnudos sin montura de ninguna clase
Bizkar-beartu beltz bat
· Contrahecho de espaldas
Bizkar-ezur bat besterik ez det... eta onezkero nere amak ez dit beste berri bat egingo
· No quiero arriesgarme a romperme la espina dorsal en esa prueba
Bizkarra bero-bero eginda bialdu zun
· Calentarle las costillas
Bizkarra gailurtzen asia du
· Ha empezado ya a encorvarse
Bizkarra geiago gizenduko daben gauzen bat ipinizue...!
· Algo más sustancioso..; algo que se pegue al cuerpo... Más nutritivo
Bizkarra konkortuta jartzen zan’ gauz ori galdetzean
· Se encogía de hombros de espaldas, haciéndose el ignorante
Bizkarra puskatzea merezi luke, orrela dabilenak
· Merecía que le diesen una buena paliza
Bizkarrak alkarri itzuliaz-bat’ izen ona galtzen egozan batak besteari
· Desacreditarse
Bizkarrak alkarri itzuliaz-bat’ izen ona galtzen egozan batak besteari
· En cuanto se dieron la espalda; en cuanto se despidieron
Bizkarr-aldeok ondo mailatuta alde egin dabe, txakurrak, azkenean: eroan dabe lepo-
betena
· Buen escarmiento se han llevado sus espaldas!
Bizkarr-aldeok ondo mailatuta alde egin dabe, txakurrak, azkenean: eroan dabe lepo-
betena
· Con las espaldas magulladas
Bizkarraldetik jo zitun etsaiak’ betiko lotsaizunez beterik
· Hirió a sus enemigos por la espalda
Bizkarraren kontra oazura dedala’ tente jartzen naiz; eta nere artan loak artzen nau
· En aquella postura
Bizkarraren kontra oazura dedala’ tente jartzen naiz; eta nere-artan loak artzen nau
· En aquella postura, tal como estoy me coge el sueño
Bizkarrean aldero pixka bat ba du; erren egon zan’ eta geroztik
· Se ladea un poco
Bizkarrean artu ta eraman zazu aldare nagusira!
· Súbelo a hombros a...; cargar con
Bizkarrean eman zizkan nausiak’ merezi-gabe
· Le dio una gran paliza
Bizkarreko otzik ez dezu izango erne ez bazabiltza...
· No pasarás frío en las costillas
Bizkarrera etorri arte egurra’ ez due ikusten
· No aprenden hasta llegar el escarmiento
Bizkarretik beera eramaten dan sakela
· La bolsa que se lleva en bandolera
Bizkarrez lurra jo nai ez baduk’ isil ezak akaldea!
· Si no quieres medir el suelo con tus espaldas
Bizkarrez lurra jo nai ez baduk’ isil ezak akaldea!
· Calla esa boca!
Bizkarrez-gora jarri nai luke
· Volverse de espaldas
Bizkarr-ezurra arindu zioten-arte’ egoera artan egondu zan mandoa
 · Hasta que le quitaron la carga de encima
Bizkarr-ezurraren azpiko maskuri au uzkurtuta’ uraren barrenerako astunago egiten
da, arraiaren gorputza
· Encogiendo o estrechando esta cavidad o vejiga
Bizkarrik ezin ukatu Jesus-ek’ Aitak gogo dunari
· No puede rehuir el hombro a
Bizkar-saski bat jantzi buruan’ ta ate nagusiaren ondotik atera zan
· Con una espuerta echada a la cabeza
Bizkiak dira; batean jaioak
· Nacidos juntos
Bizkor al gabiltza?... -Aulagoaren ondoan’ bizkor esan bearko!...
· Qué tal? Valiente? de salud
Bizkor al gabiltza?... -Aulagoaren ondoan’ bizkor esan bearko!
· Según frente a quién!... Según con quién me compare
Bizkor amaituko ditugu gaur zer-eginak
· Pronto terminaremos
Bizkor dabil emen jentea egunokaz artajorretan’ San-Juanetan astitsu egoteko
· Para disponer de ocio por San Juan
Bizkor eta ondo’ usoak egaz
· No todos son capaces de hacer las cosas a prisa y bien
Bizkor ibili az, perretxiko batuten... .-Ibili bear! Bestela’ udatea igaroten dagozanok
etxeudek orporik-be itxiten
· Qué remedio sino espabilarme!
Bizkor ibili az, perretxiko batuten... -Ibili bear! Bestela’ udatea igaroten dagozanok
etxeudek orporik-be itxiten
· No dejan ni un pie de hongo; se los llevan todos
Bizkor igo du Garazik maldarra... Atzemantxe du gandu zuriaren muga goiz-
lainoarena
· Ya va a tocar o alcanzar
Bizkor igo du Garazik maldarra... Atzemantxe du gandu zuriaren muga goiz-
lainoarena
· Ha subido con brío la penosa cuesta
Bizkor?... indar onakin dago! gaxo zegona
· Poco fuerte que está! Menudas fuerzas que tiene!
Bizkor urten dozu, papar-gorri... Sasoiak zer eragiten daben!... Baina lartxu
aurreratu zara!
· Bravo vienes!
Bizkor urten dozu, Papar-gorri... Sasoiak zer eragiten daben!... Baina lartxu
aurreratu zara!
· Cómo se ve que eres joven!
Bizkor urten dozu, Papar-gorri... Sasoiak zer eragiten daben!... Baina lartxu
aurreratu zara!
· Pero te propasas..; te pasas de la raya
Bizkor zabiltz, Manu?... - Alan ba..., guztia bearrean
· Así, así, nada más...; bastante flojo
Bizkor-belarra jan dute, nonbait, neska-mutil biak: lan-azkura sartu zaie
· Les ha entrado un gran afán de trabajar
Bizkorbide onean da N
· Va recuperando la salud
Bizkor-bizkor bira bat eginda’ an doa eperdikarea baino dotoreago, neskatilea
· Agil y airosa
Bizkorra? Orixe bai!...: aizea ere ikusten du gure txakur txiki orrek
· Es un lince!
Bizkorra zan Prakerre, dantzari nekegabea, barritxu andia, itz utsa; pirri
nausienetakoa; eztabaida danetan’ orioaren antzera berak igon bear inok baino
gorago
· Cascarrabias número uno
Bizkorra zan Prakerre, dantzari nekegabea, barritxu andia, itz utsa, pirri
nausienetakoa; eztabaida danetan’ orioaren antzera berak igon bear inok baino
gorago
· Charlatán inagotable
Bizkorra zan Prakerre, dantzari nekegabea, barritxu andia, itz utsa; pirri
nausienetakoa; eztabaida danetan’ orioaren antzera berak igon bear inok baino
gorago
· Danzarín incansable
Bizkorrago’ indarrez baino mingainez
· Más vale de pico que de fuerza
Bizkorr-asko entzun eban maiko ontzien otsa’ txakur loti orrek!
· Qué pronto oyó
Bizkortu nai badogu’ lenak erakutsi beigu etorkizuna
· Que lo pasado nos ilustre sobre lo que será. Escarmentemos con la experiencia del
pasado
Bizkortuxea ikusi degu gure laguna
· Bastante restablecido
Bizpahiru gizon gan joan omen-ziren behin Lezerat, apez bat lagun
· Acompañados de un sacerdote
Bizpairu aldiz’ mingain-muturretik joan zait igesi, solasa
· Se me ha escapado sin querer
Bizpalau aldiz luzatu behar izan zuten jokoa
· Unas cuantas veces
Biztu daigun erria, bere gogoa indartu daigun; eta gero berez etorriko da’ bere-buru
izate ori!
· Y esa independencia vendrá por sus propios pasos
Blanca izenez deituagatik’ ez da ilintxik, orlakorikan
· No hay tizón tan negro como ella
Blaustadak artzea zan gizon orren ames guztia
· Recibir costalazos
Blaustadak artzea zan gizon orren ames guztia
· Toda su ilusión o manía
Blum gordean dagolarik...’ ageri da haren lana
· Aun sin aparecer a la vista
Boerr-ak eta ingelesak eztabaidan darabilen erri-aldeko gizon baltzak
· De la tierra que se disputan
Boina larruakikoa’ jantziagoa gelditzen da
 · Boina provista de correa
Boina larruakikoa’ jantziagoa gelditzen da
· Hace más distinguido; es más lucida
Bokadu aundie nai dunari’ eztarrin gelditzen zaio Lana ta jana’ neurrian!
· No acometer obras que exceden a la capacidad propia
Bokartak’ uts emon dau aurten; ta jakina, irabazirik eztan lekuetan’ gosea nausi
· Ha fallado; ha defraudado
Bokaziorik euki baneu prailetzako’ enintzoan prestauko andrerik artzeko
· No habría pensado en casarme
Bola danak’ kale! Txirlo artetik joan zirean
· Emboque. En el juego de bolos
Bolara artan soldaduak’ dirua naizu-naizu zebilkiten
· Manejaban mucho dinero; abundaban en dinero
Bolara batean’ etsi det, denak itoko ginala
· Ya he perdido la esperanza...; he llegado a creernos perdidos
Bolara batean’ etsi det, denak itoko ginala
· Ha habido un momento en que
Bolara baten, sekulakorik ixilen egona zinan
· Habías pasado un tiempo sin chistar lo más mínimo
Bolborategi handi batek’ jauzi egin du
· Ha hecho explosión
Boldro Bilbo-koari, edo dana dan errikoari
· O de donde sea
Bolo-bolo dabil erri guztian’ ezkondu egiten zarala aberats bategaz
· Corre por todo el pueblo que
Boloniako alboan ba da gaztelu bakar bat
· En las inmediaciones de B
Boloniatik aldean’ artarako leku berezi bat zeukaten; araxe joateko gogoa eldu
zitzaion
· Cerca de Bolonia
Boloniatik aldean’ artarako leku berezi bat zeukaten; araxe joateko gogoa eldu
zitzaion
· Le vino el deseo de
Boltsa bat euki’ ta bera galdu! Eguno onakorik! Inori jazoteko-bere!
· A mí tenía que tocarme esta desgracia!
Boltsa bat euki’ ta bera galdu! Eguno onakorik! Inori jazoteko-bere!
· Qué contratiempo...!
Bombajko ontzi bat euren kaian sartuteko egoala jakin dabenean’ gora-goraka asi
dira uritarrak izurria elduko ete-jaken bildurrez
· Han empezado a alborotarse, a protestar
Bonaparteren lepotik argitaratu ziran, lan areik
· A expensas de B
Bonba arek’ ikara eragin zetsan eutson, etxe ilara guztiari
· Hizo estremecer a toda la manzana de casas
Bonba oiek betetzeko gaiak ere’ ba zeuden urruti-gabean
· No lejos
Bonbak leertu bai’ baina ezer gutxi izan da
 · Sin apenas consecuencias
Bonbak leertu bai’ baina ezer gutxi izan da
· Explotar las bombas
Bonboilo arek ze berri ekarri nai ote dizkit? Begien aurrean jartzen zitzaidan kasketa
· N.B. La testigo empleaba mucho esa palabra bonbollo, como también kasketa para
referirse a una imagen o fantasma que creía ver hacia el amanecer
Boozek esan zion’ etzedila andik inoratu
· Que no se fuese a otra parte
Booz-i’ biotza bete zion, Ruten bear-egiteko eresiak
· Le conmovió; le gustó mucho
Borda urdean sarturik’ zetzaten leku artantxe, biak lurrari josi ziozkan
· Burdel, lupanar
Bordaberriko etxeko-andereak’ azken-atsa emana zaukan, inor oartzen etzela... biotz-
zimiko ederra antxen!
· Qué tremenda impresión!... Qué dolor!
Bordari ainbat borda izango da an ere
· Tantas opiniones como opinantes
Bordari legua-erdiaz urrik emon-barik deskargatu eben eskupeta ori, bordako atea
jotzera
· Desde media legua de distancia...?
Borda-urdean sarturik’ zetzaten leku artantxe, biak lurrari josi ziozkan
· Los clavó en el suelo
Borda-urdean sarturik’ zetzaten leku artantxe, biak lurrari josi ziozkan
· En el mismo lugar donde yacían
Bordele bertsularia, parerik-gabia...: hargatik da aurtengo bestaren bidia
· El motivo u objeto de la fiesta que celebramos
Bordel-ek’ Napoleon Irugarrenaren alderdia artzen du bertsutan
· Se muestra partidario de
Borondate gaixtozko haserrea: bekatoreari berari gaitz eman-nahizkoa
· Inspirado por el deseo de hacer daño a
Borondate utseko emakumea da
· Todo corazón, generosidad
Borondate zoli-zolia euki bear da’ ez aidetasun ez adiskidetasun, ez lurreko esakizun
ta egikizungaiti urratuteko Jaungoikoaren legea
· Ni por nada del mundo
Borondatea’ behar ezten aldera itzuli zaika zaio
· Se le ha torcido
Borondatea gaitzera etzinik oi-dauke
· Inclinada o propensa al mal
Borondatea’ gure eskuko da
· Somos dueños de nuestro albedrío
Borondaterik ez dan etxean’ aza-orria eskekoari
· En las casas sin caridad
Borondatez lagunduko diot, jauna, nai badu. .-Ezta gaizki esana
· Agradezco el ofrecimiento... Es Vd. muy amable
Borra-gomarik ba al dago denda ontan?
· Gomas de borrar
Borreroak’ ez nora eta ez ara bazter aitatik ezkutatu ziran’ eta aien aztarnik inork
ezin atera zuen
· Desaparecieron misteriosamente
Borreroak ere zartakoka ari zitzaizkion Jesus-i
· Le daban bofetadas
Borreroen eskuetara eman zuen zorduna’ azkeneko ardit zuloturainokoa paga
zezaneraino
· Hasta el último céntimo
Borroka dabilela joan zaizka adarrak nere betroiari
· Mi vaca bretona se ha descornado luchando
Borrokaria arro zebilen, inork ezin geldituan: odol guziak berotu eta asnaska, ia ituan
· Todo sofocado, jadeante
Borrokarien oiuetara’ beingoan inguratu ziran sukaldekoak; eta atxur-kirtenaz iru
edo lau zartateko eman zizkon Ana-Josepak’ gailen ikusi zuanari
· Al victorioso
Borta zan’ baina bere aitak semetzat ezagutua
· Hijo ilegítimo
Bortitz eta zorrotz du kontzientziak hagina
· El remordimiento no perdona
Bortitz nazazu, Jauna, gerotik gerora’ sentimendu hortan!
· Cada vez más
Bortu huntan nondik nork ogiz ase jende hori?
· Cómo podrá nadie saciarlos...? En este desierto
Bortxa-legez baizik ez dezake holakorik egin-araz
· Como no sea por el derecho del más fuerte
Bortxatu nai izan zuala asmatu zion Joseri andre lotsagabeak
· Lo acusó falsamente de que
Bortz ahalak egiten zituen beti Azantza-k’ partidaren eremateko
· Echaba el resto...; ponía toda su alma en el juego por triunfar
Bortz egin-ahalak eginik dago gobernamenduko jaun hori’ bere kideko gizonak
ekarri nahiz
· Ha hecho todos los empeños posibles por
Bortz egunez gogoetak egin ondoan’ jakin-arazi dauku bere gogoaren berri
· Después de haber deliberado o meditado
Bortz egunez gogoetak egin ondoan’ jakin-arazi dauku bere gogoaren berri
· Nos ha manifestado su intención
Bortz ilabete, gorriak nausi direla...; eta mozkin guziak’ egundaino bezain gora!
· Y todos los productos, más caros que nunca
Bortz ilabete-gabe’ zortzi mila soldaduz inguratu zen: denak ziren menditar bere
nahizkoak
· Voluntarios
Bortz mila gizon eskualdun ginen gau betean otoitzean eta kantuz
· En plena noche; bien entrada la noche
Bortz mila uso!... Arrano gorriak bear dire gero kolkoan eta bertzetan, bortz mila uso
saretan arrapatzeko, mutil oek izandu duten urriarekin!
· Se necesita habilidad para cazar cinco mil palomas!
Bortz milatik goiti ba dituzte sareratuak... Zer mutilak oetxek uso-eizean! Nonbait
 bizirik jaio ziren Jarmendiko mendi orretan!
· Qué espabilados!
Bortz urtez’ sekulan lano bat ez da agertu gure artean
· Ni el menor recelo o desavenencia
Bortz-ehun jendez goiti erre dira
· Más de 500 personas
Boskarren belauneraino iraungo dute’ guri ekarri dizkiguten ondore gaiztoak
· Se irán transmitiendo hasta la quinta generación
Boskarren ilabeterako’ eldurik arkitzen da artoa
· A los cinco meses de sembrado
Boskarren misterioa esaten ari nintzan... Nola asiko nion bestea berri-berri?
Berrirotik
· Cómo iba yo a rezar otro entero desde el principio por ceder a su capricho
Boskarren tiraldiak ebakiko du auzia
· Decidirá de la partida
Boskotxa izango ei da liburu au; orain-arte’ lenengo liburuki biak agertu dira
· Constará de cinco partes
Boskotxa izango ei da liburu au; orain-arte’ lenengo luburuki biak agertu dira
· Los dos tomos primeros
Bosnaka kontatzen baditu’ bat sobra aterako zaio beti; zazpinaka kontatzen baditu’
egin-eginean aterako zaizka
· Siempre le sobrará uno
Bosnaka kontatzen baditu’ bat sobra aterako zaio beti; zazpinaka kontatzen baditu’
egin-eginean aterako zaizka
· Le saldrá la cuenta exacta
Bospasei hilabete huntan’ gero-ta-gehiago beretuz zeraman gaitzak
· La enfermedad lo iba dominando gradualmente
Bospasei hilabete huntan’ gero-ta-gehiago beretuz zeraman gaitzak
· La enfermedad lo iba dominando gradualmente
Bost aldiz damutu zat txerri oiek artua!
· Cuántas veces me ha pesado...!
Bost aldiz damutu zat, zaldi au etxera sartua!... Ezin eragin diot lanaren zankoa
· Cuántas veces me ha pesado...!
Bost aldiz damutu zat, zaldi au etxera sartua! Ezin eragin diot lanaren zankoa
· No consigo moverlo al trabajo...; hacerle trabajar
Bost amarreko errosario bat
· Cinco decenas de rosario
Bost arroarik ez da izango gixontxo au, pixura eramanda
· No llegará su peso a cinco arrobas
Bost ba daki orrek! nola esan bear dan
· Qué sabe ese!
Bost bailera oietan’ beren gain eraentzen ziran
· Eran autónomos
Bost barku ontzi atera ziran alkarren urrena
· Uno en pos de otro
Bost baserriren jabe omen zan’ ... eta apustuetan-da danak jan omen ditu
· Todo lo ha dilapidado
Bost beor ditugu eultzirako; ba da indarrik naiko’ eguraldia itxuraz joka baledi
· Si el tiempo se porta razonablemente
Bost bota ta sei jaso... egin dautsoe... Atzaparra egotzi
· Echar el guante
Bost duro eskeini zun... Alde batera’ etzen eskeini gaiztoa
· Hasta cierto punto, no era mala oferta
Bost edo sei arra goierakoa metatxoa bear da
· De cinco o seis palmos de altura
Bost edo sei bertsolari gera erri onetan; bide pixka bat ematen inoiz ari gera bertsuari
· Fomentar
Bost edo sei lagun ari ginen’ Lurdesko aizpe artan ikusiak batak besteari batera esan
nai
· Ansiosos de referirnos unos a otros las cosas vistas
Bost egi esanda ilko dek Patxi!
· Cuántas verdades habrá dicho en su vida!
Bost eremuetarik bat’ urak dauka
· Está inundada
Bost eremuetarik bat’ urak dauka
· La quinta parte del terreno
Bost eskilaso il zituezan alderreskan
· Uno tras otro
Bost eta erdigan gura dozu oial eder au? Zure antzeko eroslakaz eztogu txoko andirik
egingo
· No haremos mucho negocio
Bost eta sei ilaran jokatzen zituan partiduak
· Cinco y seis partidos seguidos
Bost gau ilun eta bost egun argi iragoak ditut egiteko onetan! gure euskera, izkuntza
guzien zarrena aien garai nola ezarriko dedan!
· Cuántos días y cuántas noches he pasado en...!
Bost gau ilun eta bost egun argi iragoak ditut egiteko onetan! Gure euskera, izkuntza
guzien zarrena aien garai nola ezarriko dedan!
· Por dónde encumbrarlo sobre todos ellos
Bost ilabete omen ditu ernari beiak; nik eztiot igertzen; ala esan dute
· Está de cinco meses
Bost ilabetean ibili-gabean’ eskua galdu det, gatza neurtzeko
· Ha perdido el tino o acierto habitual
Bost jaikitan egiten dauz erbi orrek bost kana
· En cinco saltos
Bost joko segidan Lapurdik! Ez gosta-gabeak, ez!
· Su trabajo le costaron
Bost kolperen lana da nire soineko au!
· Cuántos golpes ha costado!
Bost lagun ziran lanean; zein baino zein prestuak: amak eginik seme oberik ez da
izango beinipein
· Imposible gente más honrada
Bost lagunak’ santu-gile era-eder ta fama berdinekoak ziran; baina etziran berdin
doatsuak patu-onean
 · Buenos artistas
Bost laurleko baino ez?... Eskua galdu dozu!
· Te vas a arruinar!... Qué prodigalidad! Dicho irónicamente a quien da poco
Bost laurlekoko daukodaz zidar-dirutan
· En monedas de plata
Bost mailako errosarioa
· De cinco decenas o misterios
Bost mila duro jarri ginuzen’ Aia-rrai berdinean jokatzeko
· A jugar en igualdad de condiciones
Bost mila duroko saria eman diote... -Ezta ostiko txarra! ostikada txarra eztau izan!
B/tx
· Menuda ganga!
Bost mila pezeta, ortzak jartzen?... Lur jotzeko!
· Como para arruinarse!
Bost mila pezeta, ortzak jartzen?... Lur jotzeko!
· En cambiar la dentadura
Bost mila praile aiek’ Ugolino kardinala artu zuten erdian, erdiz-erdi bi aldetan
jarririk
· Poniéndose a ambos lados por mitades
Bost mila ta eun-da amar erreal egin-eginak
· Justos y cabales
Bost mila ta geiago gizon ikusten ziran; emen eun, an berrogei ta amar, aruntzago
eun... beste aldean beestetxo bat
· Y otros cuantos en otra parte
Bost mila ta geiagoko bilera eder ari indarra galtzeko’ bi arma aukeratu zituzten
· Para debilitar aquella legión de frailes
Bost milatatik igaro ziran’ egun artan Guadalupen inguratuak
· Pasaron de cinco mil los que concurrieron
Bost minutu aurre artan’ antxe nintzan
· Cinco minutos antes
Bost minutu ta bearbada geiago pasako ziran; bainan inguru ori beintzat
· Una cosa así
Bost minutuan’ dozena bat kanta zar nastu zituan
· Revolver, toquetear
Bost ogeiko emon eutsazan aldizka, preminako gizon bati; eta bost ogeiko utsen
alderako’ artu zituan zatika irureun ta berrogeta iru dukat
· En veces; de a poco
Bost ogeiko emon eutsazan aldizka, preminako gizon bati; eta ogeiko utsen alderako’
artu zituan zatika irureun ta berrogeta iru dukat
· A cuenta de las cinco únicas onzas
Bost ogerleko emon eustazan Ibarrangeluko andra batek... Ainbat arinen bialdu zuk
berari’ urrengo dan bategaz
· Con el primero que halles a mano
Bost ogerlekoko papera zidarduteko eskatu deutsat; baina barrugogorr ak gura ez
· Cambiar en moneda
Bost ogerlekoko papera zidartuteko eskatu deutsat; baina barrugogorr ak gura ez
· El despiadado de él no quiso acceder
Bost ogigaz ta arrain bigaz bost mila gizon mendi soilean jandu zituan, Jesus-ek
· Mantener; alimentar
Bost onelako hitz itsusi entzuten degu euskerazko sermoietan!
· Cuántos vocablos deformes de ésos oímos
Bost ontz-urreko bat balego!... -Balego... gu baino goizago jeiki zen ordea
· Pero qué hacemos con un Si hubiera? Antes era la hora de espabilarse
Bost ontzurretan erosi du astoa
· Por cinco onzas
Bost parrokietako mixio oiek, zein bata eta zein beste’ mesedegarri izan dira guretzat
· Las cinco por igual; tanto unas como otras
Bost peseta ez gastatzeagatik, gau artan nik eraman nuen eguzki-gabeko beroa!
· Qué bochorno el que pasé! qué vergüenza!
Bost pezetaren aldea!
· Total, cinto pts. de diferencia!
Bost pezetaz-beera eztue eman nai izaten
· No lo dan en menos de cinco pts
Bost probintzietan’ etzan ukitu-gabeko etxerik
· No hubo casa que no sufriese las consecuencias; que quedara indemne o inmune
Bost seme-alaba dituzte; bat’ etxera jarririk; zarrena
· Establecido en casa para quedar como continuador del hogar
Bost txori-ale ez al-dira bi laukotan saltzen?
· Acaso no se venden por dos ases cinco pajarillos?
Bost urte egon nintzan emendik aldera. Gerra-ondoan
· Fuera del país
Bost urte iraun eban’ Augustok bertatikoa izango zala uste izan eban gerra onek
· Esta guerra que Augusto pensaba iba a ser fulminante
Bost urterako’ mututu ziran aien gerra-kantuak
· Para antes del quinto año de invasión
Bost urterekin’ bizirik alargundurik gelditu ginan
· Quedar separados los cónyuges
Bost urteren barrunbean, ori arpegira botako zidan ba?
· Al cabo de cinco años
Bost xentimoko baten zorrik eztu utziko
· No se quedará debiendo un ochavo
Bost xentimokoari amarrekoa nundik-baino-nundik erantsi... aritzen nintzan
· Ingeniándome por todos los medios para aumentar mis ahorrillos... Ahorrando al
céntimo
Bost xentimoren alderdirik ez’ ta au egiteko ta hura egiteko!
· Sin percibir el menor beneficio... y todavía me viene con exigencias!
Bost zinegotzi doguzan-ezkero’ alkatea izendatzea’ ... zotzera jo bear!
· Hay que echarlo a suertes
Bostak alderako’ esna nintzan
· Alrededor de las cinco
Bostak ari dira
· Están dando las cinco
Bostak eta erdien altexian hasiko da partida
· Alrededor de las cinco y media
Bostak eta erdien altexian hasiko da partida: gezur-orduan
· Hora oficial o convencional. No la del sol
Bostak jota eldu ginan bertara
· Después de las cinco
Bostak-ezkeroko guzia’ kalerik-kale omen dabil esne-bila
· Todo el tiempo desde las cinco
Bost-bat ilabete joan dira’ azkenengoz idatzi nuenetik orain-arte
· Han transcurrido unos cinco meses
Bost-bostetan itxi utzi ebezan jarei’ itxitan egonak
· A las cinco en punto soltaron; dejaron en libertad
Bost-durokotxo bat etxera begira egunero jarri bear luke orrek... or-emen lan eginaz
· Debería allegar o ahorrar
Bostek txalo joa omen dago Txirrita Lujanbio!
· Dicen que es muy aplaudido
Bostekoa estututa agur egin dausku
· Estrechando la mano; con un apretón de manos
Bostetako goi-artan biltzeko, zuten itzegina
· Estaban apalabrados en reunirse allí para las cinco; se habían citado para las cinco
Bosteun anima izango zala esan didate; neretzako’ geiago
· A mi juicio, a mi entender... más todavía
Bosteun bidasti eroiazan trenak
· 500 viajeros
Bosteun eta geiago anairi erabatera agertu zitzaien Jauna
· A todos ellos reunidos
Bosteun laurleko zeinek jaso’ apustua
· A ver quién quiere ganar...!
Bosteun ordi batu ei ebezan kaleetatik, zutunik-be egon ezin zireanak. Eurenez jo-or-
da-joan etxeratu zireanak’ etzirean askoz gitxiago izango
· Los que pudieron retirarse por su pie dando tumbos
Bosteun pezeta: diru ori’ artzeko. Dago
· Está por cobrar
Bosteun ta geiago ate omen ditu sosteko eriotzak’ gorputzetan sartzeko
· La muerte repentina
Bosteun-bana laurleko kenduko dautse
· Les cobrarán 500 pts. a cada uno
Bosteun-da berrogei ta amar?... Etzera ondo ari, nerekiko
· Sacas mal la cuenta
Bosteun-da berrogei ta amar?... Etzera ondo ari, nerekiko
· Según me parece
Bostgarren agindua austea da’ dirua kastetako errukiagaiti gorputzari gosea emotea
· Pasar hambre; estar a ración de hambre
Bostgarren agindua austea da’ dirua kastetako errukiagaiti gorputzari gosea emotea
· Por avaricia, por no gastar
Bost-garren urterako’ iges egin bearra izan zeban Frantziara, ixiltxorik
· Callandito... rabo entre piernas
Bost-garren urterako’ iges egin bearra izan zeban Frantziara, ixiltxorik
· Para antes de cinco años
Bosti bizia kendu zitzaion, atzetik arrapatuta!
· A cuántos se les quitó la vida, mientras huían!
Bosti eman diote sabeleko mina, gure festa alai oiek!
· Buen berrinche les han hecho pasar...!
Bosti-bat botako omen lioke Errenak txikiaren alde
· Apostaría a cinco contra uno
Bost-mila arroba gazta-etatik’ artzai bakotxari bi arroba uzten zaiozka bere galdu-
gorde-etarako
· Para riesgos o contingencias
Bost-mila gizonezko plaza agirikoan ain garbiro ta txukunki apainduak ikustea, txuri
ta gorri ta kikirriki...; nork ez du bear gogoan iduki?
· De abigarrados colores
Bostna burukoz, minez aieneka’ tximistaz urten eben biak, seigarren bana arrapau
baino len
· Salieron a todo correr
Bostna burukoz, minez aieneka’ tximistaz urten eben biak, seigarren bana arrapau
baino len
· Antes de llevarse otro coscorrón más cada uno
Bostna burukoz, minez aieneka’ tximistaz urten eben biak, seigarren bana arrapau
baino len
· Cinco coscorrones
Bostok’ atera dezagun erdira, sakelan daukagun dirua’ ta gero egin dezagun
ainbestena
· Repartámoslo a partes iguales
Bota bear ninduan goseak lurrean! Zortzi orduan erbiari jarraika
· Estaba muerto de hambre!
Bota dizko juezak bost mandamentuak gainean; eta ortikan zirri eta emendikan
galde’ aitortu eragin diote bere lapurreta
· A fuerza de estrecharle a preguntas
Bota dizko juezak bost mandamentuak gainean, eta ortikan zirri eta emendikan
galde’ aitortu eragin diote bere lapurreta
· Echarle el guante, apresarle
Bota du arrantzaleak zurda garranga txikiarekin’ eta garranga austen dio amorrai
andiskoak
· Trucha mayorcita
Bota du arrantzaleak zurda garranga txikiarekin’ eta garranga austen dio amorrai
andiskoak
· El hilo de pescar
Bota du urteak bere erdia’ ta uda-barrenean gaude
· Ya se ha despojado de su primera mitad
Bota emen zuen bildurrak!... Ez egin onango gauzatan jaramonik lagunabarren
esanai!
· No hagáis caso de las habladurías de la gente
Bota emen zuen bildurrak! Ez egin onango gauzetan jaramonik lagunabarren esanai!
· Dejaos de esos miedos!
Bota eutsen kastigua iruntsi ezin’ eta gau ta egun esan eta esan erautsan bere kautan:
Uso ziztrin bat-gaitik zortzi asteko kartzela?
 · No hacia más que repetir
Bota ezazute alperrikako mirabe ori’ negar eta ortzetako ikara arkituko dan su ilun
artara!
· Crujir de dientes
Bota ik ere dirua, berriketa gutxirekin!
· Sin más historias
Bota kontra, nai-beste diru!
· Te apuesto lo que quieras
Bota nagusia kanpo!... goazen mutilak etxekoz-etxeko!
· Fuera amos!... Gobernémonos sólos los criados!
Bota omen du gure ibaian fabriken batek’ egundainoko lokatza
· Una enorme cantidad de escoria
Bota or, gaztetako bertsotxo bat!
· De tus años mozos
Bota orain bostna pezeta’ eta zoazte!
· Venga eche cada uno... cinco pesetas!
Bota sarea’ ta barro...!; otzean-otzean’ barro!
· A cada lance de la red, siempre cogíamos presa
Bota zak etxekonera ere, moteil!... ardo goxo ortatik
· Sírveme también a mí, hombre! No nos olvides a los demás
Bota zizkaten bi lokarriak alde banatatik zezenari’ ta bien artean lotua gelditu zan
· Una cuerda de cada lado
Bota zokora paper zar oek!
· A la basura
Bota zugandik orrako bildur geiegi ori
· Desecha ese temor excesivo!
Bota-ala ikatz’ bereala jaten omen zioten sutegiak egun artan; eta mea urtzen lan
aundirik egiten zuela ez omen-zitzaion igartzen
· La fragua les consumía en seguida todo el carbón que le echaban
Bota-alan egin dau euria
· Llover a cántaros
Bota-gurarik asi jat barrua; urrengo’ burua zorabiatu
· Sentir náuseas
Bota-gurarik asi jat barrua; urrengo’ burua zorabiatu
· Luego, a continuación
Botaik botako badok!
· Dilo de una vez!
Botaik botako badok!
· Dilo de una vez!
Botaka ibiltzen ditue askotan soineko arropak
· De cualquier manera; sin ningún cuidado
Botaka ibiltzen ditugu leen ere ziza oriak
· Los tenemos en abundancia; no los apreciamos
Botako likek orrek norbait muturrez aurrera goitik beera, dituen indarrakin!
· Sería capaz de derribarlo; de hacerle dar con el rostro en tierra
Botako zaitut pikutaraino! Alde egizu emendik!
· Te vas a marchar de aquí inmediatamente!
Bota-larriak eman zion
· Le dieron naúseas
Botatzen zuen usai likitsagatik’ inor ezin alderatu zitzaion
· Hedor
Botau-bearrean erabili genduzan ugazabak
· Diciendo que nos iba a expulsar
Botazinoa egiteko ordua dala dirudi’ inoiz eltzeko bada...; baina, danez dala-be’
gauza zailak izan bear dau orreek’ ainbeste atzerapide emoteko
· Comoquiera que sea; que lo sea o no
Botazinoa egiteko ordua dala dirudi’ inoiz eltzeko bada...; baina, danez dala-be’
gauza zailak izan bear dau orreek’ ainbeste atzerapide emoteko
· Para diferirlas tanto; para darles tantas largas
Botea nehundik ere etzezaken altxa Lafitte-k
· No podía devolver la pelota
Botika arek eragiten ezpa-eutson’ galdutzat euki eikean mutila
· Si no le hacía efecto la medicina
Botika onek zelan eragin dautson ikusten nator
· Qué efecto le ha hecho
Botila ankaz-gora bota’ ta an joan da. katua
· Volcar, derribar
Botila ontatik emango diot, bestea, asi-gabe dagon antzera
· Ya que aún queda
Botila orri alde egin bearrean egongo zera pixka batean, beroegi dago-ta
· Tendrás que evitar acercar demasiado el calentador
Botila pattarra edanda’ nerekin etzeukala gizonik garbi-garbi ikusten zuan
· Que yo ya no le servía para nada; que ya no podía contar conmigo para nada
Botiletan aina’ eztira ondo eukitzen txikori-urak, beste inola
· No hay mejor procedimiento para
Botoa saldu askok?... Dirua-ezkeroko kontua! Eztago! Dirua zeinek utziko, gaur gaur
bezela?
· Lo que pasa en cuanto se cruza el dinero de por medio. Ya se sabe!... A quién puede
dejarle indiferente hoy el dinero!
Botoa ukatzen badie inork’ betiko gorrotoan geratuko dira ukatu duanagana
· En perpetuo rencor para con aquel que les ha negado su voto
Botuz beren buruak lotu zituzten’ etzutela ez janen, ez edanen’ Paulo hil zezaten
arteo
· Se comprometieron con voto
Boxeo-lanian ondo erakutsiak ziran; bainan kukuilu zituen biak Uzkudunen erasuak
· Los dejó pronto K.O. la andanada de U
Boz ar bat zuen, ezinago ederra
· Una voz varonil
Boz poztu zaitezte; zeren zuen saria nasaia baita zeruetan
· Porque grande será vuestra recompensa
Boza altxatzeko tresnarik ez-ta’ eztarri utsez artu bear zioten gaina bertsolariak,
jendearen argurioari
· Sólo a fuerza de gritar podían sobreponerse al murmullo de la gente
Boza histen zitzaion eta begiak bustitzen’ Frantziaz mintzatzearekin
 · Se le humedecían los ojos... se emocionaba
Boza’ Jakob-ena da; baina zure eskuak, ikuitzen dedanez’ Esaurenak dirate...
· N.B. Flexión verbal en afirmación atenuada
Boza ere beti eder du gure apezak
· Conserva siempre su bella voz
Bozkario saindu batez gainez-gain eginak ziren bihotzak
· Rebosantes de un santo gozo
Bozkarioak darot dit bihotza gainditzen: etxekoen boza dut jadanik aditzen
· Me rebosa de gozo el corazón
Bozkariotan daude zeruan dohatsuak’ Jainkoaren ospea bekoz-beko ikusten dutela
· Viendo cara a cara la gloria de Dios
Bozkarioz bizitzera’ ez nindaite bertze behin desterrura abia, ukaturik herria
· Si viviera contento, no me iría otra vez al destierro
Bozkarioz bizitzera’ ez nindaitei bertze behin desterrura abia, ukaturik herria
· Ya no me iría otra vez a país extraño, renegando de mi pueblo,... si viviera contento
Bozkariozko gauak’ biharamun iluna
· A noches de gozo siguen mañanas de pena
Brauk bi paretak eman’ ... ta Vegak arrapa: ain da bizija! Pelota-partiduan
· Pegar a las dos paredes
Bretanian’ emazte bat hil zakote ehun eta lau urtetan... Hori bederen etzen bateietu-
gabe hiltzekoa!
· Lo que es ésa... no corrió peligro de morir sin bautismo!
Briand zenaren politikak’ beherasko ezarria zuen Frantzia
· Bastante malparada
Brindiska asitzen bazatzaizka’ erantzun naiko dizu, basoa jasotzeko kemena duan
artean; ta tristea’ zuri erantzun-bearrik, zabaltzen da guzia
· El infeliz de él, acaba por emborracharse del todo
Brinko batean jetxi zan Inazio keixatik
· De un brinco
Brinkolara ailegatu ginanean’ alako ta alako palta: lagun asko palta zala!... Jesus!...
ura zan ura!
· Qué apuro, aquél!
Brintzatu ta arrakalatuten asita daukagu’ gure gaztelurik gogorrena dan Euskerea
· Agrietarse y cuartearse
Broman ibili-bearrekoa zan, gizon-ura
· Muy chancero
Bru-bru dabil erri guztian’ zein dan lapurra
· Por lo bajo anda diciendo todo el pueblo
Buddistetan’ senarra da emazten jainkoa; senarrak nahi duenean, utzi behar dute
lana’ haserrekorik nihoiz erakutsi-gabe
· Sin mostrar nunca disgusto
Buenos-Airesko esne-saltzaleak’ soinu aundiak zeuzkaten diru asko irabazteaz
· Tenían gran fama de ganar mucho dinero
Buhamiak ere elgarrekin samurtzen dira artetan...
· También los gitanos a veces riñen entre sí... No siempre se entienden bien entre sí los
cómplices
Bukatu al dituk erri artarako joan-bideak?
 · Ya has acabado con aquellos compromisos que te obligaban a ir a...?
Bukatu dira’ Profetak nere gainean aditzera eman zituen nekeak
· Todo está consumado
Bukatu zuanean’ arnas aundi bat artu zun, larogei kiloko arria bizkar-gainetik bota
balu bezela
· Respiró profundamente
Bular bateko anaiak ziran biak
· Eran hermanos de leche
Bular ederra dauko, dana dalakoak... Abade kantariak
· Sea quien fuere; llámese como se llame...; ese tal
Bular ederra dauko, dana dalakoak... Abade kantariak
· Buenos pulmones
Bular galdurik’ aalean eman bear etzaio aurrari
· En cuanto sea posible
Bular galdurik’ aalean eman bear etzaio aurrari
· Pecho o leche de madre enferma
Bular guziez eman zuten kantu hori
· Lo cantaron a pleno pulmón
Bular-joka itzuli ziran asko’ gauz oiek ikusita
· Dándose golpes de pecho
Bularra eta zainak nekera ondo ezita dauzkate: orregatik dute irabazi estropada
· Están bien entrenados o ejercitados
Bularra jotzen dabil; negarrez bezela, damu det esaten, lepo makurrarekin
· Con la cabeza inclinada...; compungido
Bularrak agiri ditugula jarriko gatzaizte aurrean jende oriei
· A pecho descubierto
Bularrarekin batean edoski genduen hizkuntza
· Lengua mamada con la leche; lengua nativa
Bularraz lurra joaz joango aiz, ez oinen gainean
· Arrastrándote sobre la tierra
Bularrean il zaio aurra ama gaxoari
· Su criatura de pecho. Siendo aún criatura de pecho
Bularrek hatsa galdegiten duten bezala’ Jainkoari dago infernuan arima’ bere oihu
saminez
· Así como los pulmones piden aire para respirar
Bularreko aurrak ere ba zekitek kontu ori
· Lo saben hasta los niños de teta
Bularrestua egiten jat noizipeinetan
· Me viene asma; opresión al pecho
Bularretik joan jakon aita-be
· Murió de tuberculosis
Bularretiko gatxari gogor egin bear jakala’ ta aspaldion asmu-eske dabil bata ta
bestea
· Anda todo el mundo pidiendo ideas o soluciones
Bularretiko gatxari gogor egin bear jakala-ta’ aspaldion asmu-eske dabil bata ta
bestea
· Andan hace tiempo buscando soluciones
Bulartaraka’ gora eta azkarki kantatu zuten
· Con alma, con brío
Bulda kutun ori kutxa bazterrean gelditu ote zitzaien bear zanari erakutsi-gabe? Au
ezin pentsa lezake’ buruan tantoak osorik dauzkanak
· Quien discurra bien; quien no haya perdido el seso
Buldaren ondasunak’ ez dira sal-erosten dirutan
· No se negocian o trafican en dinero
Buldaz’ soma-ala gaistakeri esaten ikusten zaituet
· Diciendo mil perrerías contra la bula
Bultza aundia dakar gaur itxasoak
· Trae mucho empuje o embate
Bultzada emon-eutsan otzaragaz batak besteari’ uste-baga edo naita: ori eztakigu
· Por descuido o adrede
Bultzaka ere ezin bialdu emendik jende ori
· No se van ni a empujones
Bulunbak bezala doaz
· Van como borregos; hechos unos papanatas, unos lerdos
Bulunbariz betea du untzia Gaizandik; eta Putikok galdetzen dio zubigainetik hirriz’
eian nahi duen bat saldu, bere diruan
· En su justo precio
Burasoek nahiago badute hori egin’ nork zer du ikustekorik?
· Qué tiene que importarle a nadie?
Burasoen ohar-gabean’ Jerusalemen gelditu zen Jesus
· Sin que lo advirtieran sus padres
Burdia eroen idiak’ onuntz etorren erdaldun bategaz bat-egin eben
· Topar con
Burdina burni horrek’ hanitz egin du, eta egiten, eta eginen, Euskaldunen gora-
beheretan
· Ha ejercido, ejerce y ejercerá mucha influencia en
Burdina jo’ bero deno
· Forja el hierro antes de que se enfríe
Burdina zorrotz bat, leunaren leunez argi egiten ebana
· Reluciente de puro bruñida
Burdina zorrotz onek noz bere ganera joko eban zain egon bear eban, Damokles-ek
· Pendiente de aquella espada que podía caer sobre él de un momento a otro
Burdin-agoea, gabi andiaren azpian zartadearen zartadeaz bere loi ta zazkara
guztietatik garbitzen dabe
· Limpiar la masa de la fundición a fuerza de golpes
Burdinaz josirik, goseak ilik eta minik gogorrenen artean egon bearko zara
· Cargado de cadenas, encadenado
Burdin-bide hori’ aspaldi egin-beharra zen’ ez balu jaun handi Bartouk bazterr-arazi
· Si no lo hubiera impedido
Burdin-bide orretatik’ bide-zear bat aterako ei dau Esteilara
· Derivar un ramal de ferrocarril
Burdinbidearen jaubeak dauka errua; ta berak erantzun bear deutsee’ an izan direan
eriotza ta kalteari
· Responder de; indemnizar por
Burdin-bidetan’ sabela nahasten zait
· Me mareo yendo en tren
Burdin-biziak eztau ezer bereganatzen’ neuk lasto-izpi bategaz ardau a baizen ondo
· No hay cosa que atraiga el imán como yo atraía hacia mí aquel vino
Burdinea’ ora bat eginda geratuten da, astunagoa dan-legez
· Por ser más pesados
Burdineak igaroko ezin daben ormea
· Más fuerte que el hierro; infranqueable a las armas
Burdin-ola batean adina aize ta soinu dabil aren animan
· Bulla, estrépito: disipación
Burdin-zar artera jaurti
· A la chatarra
Burdiok bagoiok bete ziran belarrietaraino’ ta estu aurkitu gendun txoko bat
· A duras penas encontramos
Burdiok bagoiok bete ziran belarrietaraino’ ta estu aurkitu gendun txoko bat
· Se llenaron hasta los topes
Burduntzi orrek...’ guzioi nai digu erdera erantsi!
· Ese cascarrabias
Burduntzi orrek...’ guzioi nai digu erdera erantsi!
· Meter, encajar el castellano, quieras que no; imponérnoslo
Burduntzia bera baino zuzenago nator egia dan galdetzera
· Vengo derecho... como una bala
Burduntziko aragia bezela jartzen naiz, zart-zart, orrelako gauzak aditzean
· Me pongo rabiosa... al oir tales cosas
Burgos-a eldu zanean’ inora-orduko Katedralera joan zan
· Antes que a ninguna otra parte
Burgosen lagun egindako batekin topo egin zuan
· Con uno con quien había hecho amistad
Burgosko astotxoarena egin eban
· Hacer lo que se prometió no hacer
Burko motzez ona emen zortzikoa: lumatu bearko oiloa! Burko luzeetan,
lumazkoetan’ legun dagoke lepoa... Ezkonberrien arreoa erakustea.
· Un equipo de ocho juegos de cama con sus cabezales y traveseras
Burko motzez ona emen zortzikoa: lumatu bearko oiloa! Burko luzeetan,
lumazkoetan’ legun dagoke lepoa... Ezkonberrien arreoa zabaltzea
· Cuánta gallina habrá habido que desplumar!
Burla eta farra eginaz’ bultzaka bota ninduen etxetikan
· Entre sarcasmos
Burlaka esaten zien Goliat-ek’ nai zuenak irten zegiola berari
· Que saliera quienquiera a luchar con él
Burlaz ta barrez’ nabarmen okerrak’ belauniko jarririk eskumunak egiten eutsezan.
Jesus-i, Pilatosen soldaduak.
· Le simulaban cortesías u homenajes
Burlaz ta barrez, nabarmen okerrak’ belauniko jarririk eskumunak egiten eutsezan.
Jesus-i, Pilatosen soldaduak
· Los desalmados de ellos
Burnia sutegian galdatzen danean’ suak jaten diozka erdoiak
 · El fuego lo depura de la herrumbre
Burniak sekulan azpiratuko etzukean erri au’ goseak azpiratuko du
· Este pueblo al que nunca habría sometido la espada
Burniari ateratzen zaion gisan’ ordoi bat izaten du ostoan, gariak, Uzta-Aboztutan
· Como la roña que se forma al hierro
Burnibide parrasta bat utzi dute alfer
· Han suprimido una porción de servicios de trenes
Burnibidea urratzen’ alegina egin det
· Interceptar, cortar la vía
Burni-bidean’ autsi-lardaska bat egin zuten
· Deterioro o sabotaje
Burnija baino gogorrago daude askoren bijotzak
· Dureza obstinada de corazón
Burni-ur orrek osasuma ekarten diote’ erraietako estura eta txixa ezin eginarekin
jarri oi-diran askori
· Retención de orina
Burni-ur orrek osasuna ekarten diote’ erraietako estura eta txixa ezin eginarekin
jarri oi-diran askori
· Estreñimiento
Burniz estutua bezela nago
· Preso con cadenas
Burni-ziriak’ erasan dio egurrari
· Por fin ha cedido el leño a la cuña
Burnizko aldamiuan arkitzen bada ere’ iru-lau aldiz xanpatutzen du... seguru ote
dagoan... Txepetxak
· Da dos o tres saltitos encima, por si acaso
Burnizko perrak bezin gogorrak egiten omen ditu zapatak... -Zergatik alaina?
· Por qué tan duros?
Buro birau egin du! Zer behar dugu gehiagoko lekukorik?
· Qué necesidad tenemos ya de testigos?
Burruka au gogorren zebilen garaian
· Cuando más recia era esta lucha
Burruka bizian, arrapazka kentzen zizkioten arkumeak tratalariak. Hura mauka,
artzaiak!
· Qué ganga la de los pastores!
Burruka bizian, arrapazka kentzen zizkioten arkumeak tratalariak. Hura mauka,
artzaiak!
· Peleándose entre sí
Burruka eta abar obe dogu bizi’ ez benturaz biziak emen biok itxi
· Con riñas y todo
Burruka eta abar obe dogu bizi’ ez benturaz biziak emen biok itxi
· Dejar aquí nuestra pelleja
Burruka gogorrik etzan geiago izan. Egunez’ tiro gutxi; gabez’ lubaki-lanean
· Abriendo trincheras
Burruka ona ibili nuun apaizarekin, ori adirazi naiean!
· Poco que tuve que luchar con...!
Burruka txit gogorra dabil zure inguruan: guretzat alderdi aundija daukana
 · Una lucha de gran trascendencia para nosotros
Burrukan aspertu ziranean’ bakoitzak bere alderdira jo emen-zoon...
· Cada uno se fue por su lado
Burrukan baino geiago zan, anka-jokua egiten
· Era más hábil para huir que para luchar
Burrukari gauza dan bat baserri ortan bada’ erten dedila zelaira: irutatik bira zein
juan azpira...!
· A ver cuál cae vencido...! en dos asaltos de tres
Burrukari gauza dan bat baserri ortan bada’ erten dedila zelaira: irutatik bira zein
juan azpira...!
· Un luchador que se crea capaz
Burruka-soinuan asi da trumoia
· Amenazando gran tormenta
Burrunban ba goazi itzuli-itzuli... Bazterrak ikusiz
· Vamos rodando en nuestro auto
Burrundara batean etorrita’ ederrak eman zizkion
· Venir corriendo de improviso
Burrundara batean etorrita’ ederrak eman zizkion
· Darle una buena zurra
Burrundaraka dabiltz erleak lorarik lora’ eztigintzako gei atzean bila
· Andan zumbando
Burtesi ta burtirrintzi ta orrelakoak kentzen errazago izango da, ordainak jartzen
baino
· Siempre es más fácil destruir que sustituir lo destruido
Burtina jasotzen danetik’ jetxitzen dan artian
· Levantarse el telón
Burtzain mandarra, begietatik sua eriola’ ainenka ta makilaka bei nekatuak austen
etorran
· Echando chispas de cólera
Burtzain mandarra, begietatik sua eriola’ ainenka ta makilaka bei nekatuak austen
etorran
· El bruto de carretero
Burtzain mandarra, begietatik sua eriola’ ainenka ta makilaka bei nekatuak austen
etorran
· Moliendo a palos
Buru amutsekoa ez bazan ere’ etzan giro, txinatar izkuntza ikasten!
· Aunque no era corto de entendimiento
Buru amutsekoa ez bazan ere’ etzan giro, txinatar izkuntza ikasten!
· No era cosa de broma...!
Buru andia bai, ba du; mulu zakarrez betea
· Lleno de estopa. Sin seso
Buru andi-andirik ezta bear’ au egia dala ikusteko
· No se necesita ser muy inteligente
Buru argikoa dana’ atsakabe ta naigabe guztiak joten dabe
· Sobre él llueven todas las desgracias
Buru arintxoa det’ beingoan ikasteko
· Poca memoria; cabeza dura
Buru arroak ez du ikusten’ zer datorkion atzean: erruki dira gazte oriek’ laister
esnatu-ezean
· Si no se espabilan
Buru artan jarri bide zitzaion’ berari egiten ziotela belauniko
· Que era él a quien le hacían la genuflexión
Buru artan jarri bide zitzaion’ berari egiten ziotela belauniko
· Se le puso en la cabeza...; se imaginó
Buru artan jarri bide zitzaion’ berari egiten ziotela belauniko
· Arrodillársele
Buru baino bihotz gehiago zuen
· Más corazón que inteligencia
Buru batek’ mila balio; ta milek batez
· Uno vale por mil; y mil muy menos que uno, en ocasiones
Buru batetarik irabazia’ bertzetik berek gal’ eta orori gal-araz
· Lo ganado por un concepto
Buru egin dio batari ta bertzeari
· Hacer frente, replicar
Buru egiten ebenen urrengo’ gizadi ikaragarria etorran
· Detrás de los que venían presidiendo el duelo
Buru gaistoko gizon galduakatik, onenbat egiteko?
· Tomarte tanto trabajo?
Buru gaistoko gizon galduakatik, onenbat egiteko?
· Obstinados, contumaces
Buru gaitz eta makurrekin bakean bizitzea
· Con los tercos y los perversos
Buru gaixtoa duenak’ adiskide on guti izanen du
· Hombre obstinado; aferrado a su parecer
Buru gaiztokoa zan nunbait baserritarra’ eta aztu egin zitzaion amar peztakoa
eramatea
· Por lo visto era desmemoriado
Buru gogorra! Ormearekin tope eginda-be’ ondiok arutz gurakoa!
· Que ni por esas se convence
Buru gora’ Karlosen aldeko ilki atera zen Zumalakarregi
· Salió decidido a favor de Carlos
Buru gutxikoa?... Bere ustean, ortantxe dago!
· Todo menos eso, en su opinión...!
Buru hortarik’ ba ginuke oraino nun zer erran
· A ese respecto; sobre ese punto
Buru hortarik’ ba ginuke oraino nun zer erran
· Tendríamos aún mucho qué decir
Buru hortarik’ izigarriko diruketa gutiago izanen du
· Por ese concepto
Buru iratzarri edo onak’ lasterrago ekarriko ditu gogora’ buru astun ta txarra
dabenak baino
· Buena memoria; o mala memoria
Buru koxkor politak ekarri dituzu
· N.B. Refiriéndose a unas lechugas
Buru ona emon jako gure egitekoari
· Se le ha dado buena cima..., buen remate
Buru ona ta zintzoa bearko dabe’ konpas guztien kontua zuzen eramango badu
· Para poder llevar exactamente la cuenta de
Buru onekoak dira ingelesak, baina arazo txarrean sartu zirean or
· Meterse en mal pleito; en asunto peliagudo
Buru onekoak dira inglesak, baina arazo txarrean sartu zirean or
· Son inteligentes
Buru onezko ekuste garbiak agertzen diguna
· La luz de la razón natural
Buru onik ez du izaten’ nozkortzen dan gizonak; ta aren menpean dagonak pagatu
bear!
· Es incapaz de buen gobierno..; no rige
Buru soila zuen antzera’ lagunen batek, far egin naiean’ txapela kendu zion
· Por razón de su calvicie
Buru ta biotza’ alde banatara doazkit egunez, bi liran iduri; gauaren mendean’ bat
biurtzen dira, ezin bakanduaz: orduan naiz bat-bat ni
· A favor de la noche
Buru ta biotza’ alde banatara doazkit egunez, bi liran iduri; gauaren mendean’ bat
biurtzen dira, ezin bakanduaz: orduan naiz bat-bat ni
· Como si fuesen dos
Buru ta biotza’ alde banatara doazkit egunez, bi liran iduri; gauaren mendean’ bat
biurtzen dira ezin bakanduaz: orduan naiz bat-bi ni
· Entonces es cuando soy enteramente uno
Buru txar’ ankak nozi
· Al que le falte cabeza, que le sobren pies! La mala memoria la pagan los pies
Buru txarra emon jako azkenean egiteko orreri
· Se le ha dado una mala solución
Buru zuridun agure ori’ Zaldibiko artzaia da
· Ese anciano cubierto de canas
Buru zuridun agure ori’ Zaldibiko artzaia da... Orrek eztu txanpon askorik egingo
inoren alde gaurko apustuan
· No jugará apenas a favor de nadie
Burua apaltzea’ ez da batere ahul izatea
· No es señal de debilidad el ceder
Burua arindu jako
· Ha sufrido un desvanecimiento
Burua arrapatu omen zion gaitzak
· Llegó a afectarle la cabeza
Burua arrotu diote gizajoari, batzuen eta besteen artean
· Le han levantado de cascos
Burua arrotu diote mutil orri
· Le han dado demasiadas alas
Burua arrotu zioten, ta an joan zan
· Levantarle de cascos, calentarle la cabeza
Burua artu al dizu jandakoak? Gaitz egin
· Te ha sentado mal?
Burua artu zion ardoak
· Subírsele a la cabeza
Burua asko nekatu-gabe’ atera ezakean kontu ori
· Sacar la cuenta sin gran esfuerzo
Burua atara dau kalera, beti baso-bazterretan eta etxe-barruetan egon-barik, lotsaka
lez. Gure izkuntzak
· Se ha asomado a; se ha dejado ver en
Burua atara dau kalera, beti baso-bazterretan eta etxe-barruetan egon-barik, lotsaka
lez. Gure izkuntzak
· Como avergonzado
Burua ateraten ikasi daien
· Salir del apuro
Burua autsterrez eginda sartu ziran errian
· Con la cabeza cubierta de ceniza
Burua baino goragotik esan zuun: Joango naiz bai, ni ere, zuei laguntzera
· Con despecho
Burua bear da berbok ikasteko!
· Cualquiera aprende esas palabras!
Burua bear da’ makina orri eskua ipinteko
· Hace falta talento
Burua bi beharrien artean ezarri dio
· Lo ha puesto verde... con la reprensión
Burua bi belarrien artean ezarri dio
· Bien le ha ajustado las cuentas; buena correción le ha dado
Burua bi eskuen barnean, luzez gogoeta egonik’ xutitu zen bet-betan; hartu zuen
soinean bere-haren gorputza’ eta joan zen, joan-ahala joan, mendiari gora
· Y caminó sin parar
Burua bi eskuen barnean, luzez gogoeta egonik’ xutitu zen bet-betan; hartu zuen
soinean bere-haren gorputza’ eta joan zen, joan-ahala joan, mendiari gora
· Cargó al hombro el cadáver aquel de su hijo
Burua bi eskuen barnean, luzez gogoeta egonik’ xutitu zen bet-betan; hartu zuen
soinean bere-haren gorputza’ eta joan zen, joan-ahala joan, mendiari gora
· Con la cabeza entre las dos manos
Burua bilox jarririk bertatik’ amagatik egin det erregua
· Descubierta la cabeza
Burua bueltatzean’ ... oraintxe joango naun!... Esneak gainez pertzetik
· En cuanto se distrae una, la leche aprovecha para subirse...: esta es la mía!
Burua da korputz guztiaren nausia; berak agintzen ditu dantzarien anka-biurriak,
eta soinularien atzaparren joan-da-etorriak
· Las piruetas de los danzarines
Burua da korputz guztiaren nausia; berak agintzen ditu dantzarien anka-biurriak,
eta soinularien atzaparren joan-da-etorriak
· Los movimientos de los dedos de
Burua da korputzean alderik nausiena
· La parte principal del cuerpo
Burua dantzatu utsarekin’ len bezala jarri zan
· Con sólo sacudir la cabeza
Burua dantzatzen baldin bada’ pentsamentu aul asko etortzen da
· Cavilar
Burua dozunean egizu... Ez azken-ordurako itxi!
· Mientras estás en el uso de tus facultades mentales
Burua erakusteko ezpada gero’ ez jakiguk guk urtetan
· Sólo para exhibirnos, lucirnos
Burua ezin jasoz bezala zabiltza’ Jesusi zuzen begiratzeko
· Como cohibido, cabizbajo, retraído
Burua ezin jasoz bezala zabiltza’ Jesusi zuzen begiratzeko
· Mirar de frente o con franqueza
Burua galdu jakee
· Perder el juicio
Burua galdu jakee, zoro biurtu dira
· Volverse locos
Burua galdu leikean gauzea da
· Es algo desconcertante...; capaz de hacer perder el juicio
Burua galduko nuun beraz erabat? -Erabat-asko!
· Y tanto! Y tan del todo!... Claro que sí!
Burua galduta dabiltzaz egunokaz andra asko’ nora juen jakin-ezinik, azak eta
porruak erosten
· Andan desconcertadas
Burua galduta diardu’ inun diranak esaten...
· Está delirando
Burua galtzen duenak’ ankak non dabiltzen ez daki
· Quien pierde la cabeza, ya no sabe lo que hace
Burua garbi daukat nik, Tramana!... Zuk, zital orrek, egundo zeure bizian euki
eztozun-bestean garbi
· Tengo limpia mi honra
Burua garbi daukat nik, Tramana!... Zuk, zital orrek, egundo zeure bizian euki
eztozun-bestean garbi
· Como jamás en tu vida
Burua garbi daukat nik, Tramana!... Zuk, zital orrek, egundo zeure bizian euki
eztozun-bestean garbi
· Limpia como no la has tenido tú en tu vida
Burua goiti jartzen da ohean
· Levanta un momento la cabeza; se incorpora
Burua gora, ta guziak bat, bear genuen jokatu
· Con valentía
Burua gora, ta guziak bat, bear genuen jokatu
· Ir a una
Burua gorarik eta bihotza suharrik ibil zaitezte!
· Con entusiasmo o ardor
Burua gorarik eta bihotza suharrik ibil zaitezte!
· Con la cabeza erguida; con la cabeza en alto
Burua gorarik zabilan xakurra, eginez uratsa superrik
· Andaba engreído, con la cabeza altiva
Burua goregi zeukak praile orrek’ guri gixona deitzeko
 · Es demasiado engreído... N.B. Comentario después de un sermón de un fraile vizcaino,
que decía gixonak en vez de gizonak
Burua jaso-bage ari da Katalin, lan ta lan
· Trabaja afanosamente, concentrada a lo suyo
Burua jasorik itxi eben erria’ erbestetar guztiak urrun uxaturik
· Consiguieron que el pueblo volviera a levantar la cabeza
Burua jaun-itxuran zelan agertuko’ arterik artu ezinik dabiltza
· Afanosos de aparecer importantes
Burua jaun-itxuran zelan agertuko’ arterik artu ezinik dabiltza
· Desvivirse por
Burua jokatu leike baietz...!
· Apostaría uno la cabeza a que
Burua lepo ondotik moztu zioten
· Decapitar
Burua lotu zitzaion gaxoari, azkenerako
· Trastornársele la razón; ponerse a delirar
Burua lotuko zaizu berriz ere!
· Cómo no se te va a ir la cabeza!
Burua lo-tuta zebilen gizajoa... Naastuta
· Andaba trastornado
Burua lotzen ari zait
· Se me va debilitando la cabeza
Burua lotzen ari zait
· Debilitarse la cabeza; fallar
Burua nasturik daukat
· Tengo la cabeza cargada o pesada
Burua orraztutzeak’ asko jasotzen dau andrazkoaren edertasuna
· Realza mucho la belleza de
Burua oso duenak’ ihardets dezokete holakoari: ago ixilik!
· Quien está en su sano juicio
Burua’ oso joana daukat
· Ando muy desmemoriada, o decaída de facultades
Burua oztu, eta loak ardoa eraman zionean’ senarrari guzia agertu zion
· Serenarse
Burua oztu, eta loak ardoa eraman zionean’ senarrari guzia agertu zion
· Irsele la borrachera con el sueño
Burua pisu daukat, ankak ez arinak...: ba daukat alderoak zerk eragina
· Cómo no voy a tambalearme al andar!
Burua pizka bat nekaturik’ eman zien kontseju bete-betekoa
· Un excelente consejo
Burua saietsegitik artu ta utsegin zion
· Tomarla de soslayo... la cabeza
Burua saietsegitik artu ta utsegin zion
· No dio en la cabeza; le falló la puntería
Burua’ soil-soila omen zuen
· Tenía la cabeza completamente calva
Burua urduri neukan, eta biotza zulaka...
 · Me torturaba la conciencia
Burua zauritu, musturrak odoldu eta surra sudurra zapal-zapal eginda utzi’ bai...;
lurra jo-erazo nok baina Uzkudun-eri?
· Pero quién es capaz de derribarle?
Burua zoro egin eban
· Se fingió loco
Burua zuriz jazten’ ordutik asi zan
· Entonces empezó a encanecer; entonces le salieron las primeras canas
Burua ere nastu egiten zeatak, euskeraz itzegiten!
· Se me pierde la cabeza; me mareo
Burua-gora, dabila
· Con la frente erguida
Burua-gora dabiltza gizonik zirtzilenak
· Andan engreídos
Buruak baino geiago’ biotzak eragin dau liburutxo au
· Es más el corazón el que lo ha inspirado
Buruak ekarri izan deutsun peko txarrari... arin ta bete-betean sinistea emon
deutsazu?
· Venir a la mente
Buruak ekarri izan deutsun peko txarrari... arin ta bete-betean sinistea emon
deutsazu?
· Cualquier mala sospecha que te ha venido a la imaginación
Buruak eman-al baino andiagoa
· Superior a todo lo imaginable
Buruak emon deion guztia egiten itxiten deutsa; ezteutsa ardura artu-erazoten
· Le deja hacer todo lo que se le antoja
Buruak emon deion guztia egiten itxiten deutsa: ezteutsa ardura artu-erazoten
· No la obliga a ser cuidadosa o diligente
Buruak eztaust emon inoiz olako gauzarik
· Nunca se me ha ocurrido semejante cosa
Buruak gorarik ibili dira Sion-go alabak, eta begi-keinuka
· Con la cabeza erguida
Buruak gorarik ibili dira Sion-go alabak, eta begi-keinuka
· Guiñando los ojos
Buruak kuzkurtuta beldurti-antzean gelditu dira beste batzuak, aitzeki utsean, ondo-
nai otzean, guri laguntzera etorri-gabe
· Acoquinados no han querido sumársenos
Buruak kuzkurtuta beldurti-antzean gelditu dira beste batzuak, aitzeki utsean, ondo-
nai otzean, guri laguntzera etorri-gabe
· Con vanos pretextos
Buruak kuzkurtuta beldurti-antzean gelditu dira beste batzuak, aitzeki utsean, ondo-
nai otzean, guri laguntzera etorri-gabe
· Contentándose con darnos buenas palabras
Buruak laguntzen badizu ordu artan’ gogorako dituzu zere bizitzako txarkeriak
· Si no has perdido la memoria o la razón
Buruak moteltzeraino jan eta edan galanki egiten ari ziran
· Hasta perder la razón
Burualdi txarrak omen dauzka bolara ontan
· Pasa malos ratos. ??
Buruan berez-berez sortzen diran bertsoak
· Versos improvisados, espontáneos
Buruan berez-berez sortzen ziran bertsoak kantatzen netorren etxera
· Versos nacidos espontáneamente
Buruan daukadaz amar mandamentuak
· Tengo en la memoria; los tengo presentes
Buruan dirauteino, dakizkienak aurtiki arteino’ ezta ixiltzen zure etsaia bere
haserrean
· Hasta desembucharlo todo
Buruan eztaukat
· No lo recuerdo; no me acuerdo
Buruan ipui ainbat ez’ baina sakelan ere ba du diru
· Tiene dinero, aunque no tanto como saber
Buruan itzul eta itzul ari da, zenbait egunez: zer eginen zioat?
· Anda revolviendo en la cabeza; pensando para sus adentros
Buruan jotzen bazaitut gero...!
· Mira que si te pego...!
Buruan kolpatua’ hil-bizi gelditu da buruz-behera eroririk
· Ha quedado medio muerto
Buruan minartu du, ez haudi-haundizki; bainan doi-doietarik egin du’ ezpaitu
harriak hantxet lehertu
· Pero ha estado en un tris que no le haya aplastado
Buruan minartu du, ez haundi-haundizki; bainan doi-doietarik egin du’ ezpaitu
harriak hantxet lehertu
· No muy gravemente
Buruan ulerik aina bidar damutu jata’ etxea ez erosi-bearra
· Cuántas veces me ha pesado!
Buruan ulerik aina bidar garbatu jako
· Le ha pesado infinidad de veces
Buruan zer zerabilen’ agertu zien
· Lo que pensaba hacer; en lo que pensaba
Buruan zuen minixtro horrek’ Italia guregana ekartzea
· Se proponía
Buruan-barik, orpoetan garaunak jaukezanen batek izan ezik, nok sinistuko jok?
· Alguien que discurre con los pies, y no con la cabeza
Buru-andi gelditu da hori eztzunik
· Se ha llevado chasco
Burua-re ez du alper gure mutilak lanari dakion bitartean’ gero kantuz zer esanen
neskari
· No está ociosa su mente; está discurriendo lo que le va a decir
Buruaren bi aldetan ditudan beharriak belarriak
· Mis dos orejas
Buruari bi eskuen barnean, luzez gogoeta egonik’ xutitu zen bet-betan; hartu zuen
soinean bere-haren gorputza’ eta joan zen, joan-ahala joan, mendiari gora
· Después de estar pensativo largo rato
Buruari deritxadanean entzuten dot mezea
· Cuando me parece que estoy en disposición
Buruari gazterik kontu egin bear jakolako! nabil onelan... Ze bestelan, *neu ibili
kalerik-kale, zeri nakio, nun ze barri?... Ez sinistu!
· Sin hacer nada
Buruari gazterik kontu egin bear jakolako! nabil onelan... Ze bestelan, neu ibili
kalerik-kale, zeri nakio, nun ze barri?... Ez sinistu!
· Cuidarse a sí mismo
Buruari gazterik kontu egin bear jakolako! nabil onelan... Ze bestelan, neu ibili
kalerik-kale, zeri nakio, nun ze barri?... Ez sinistu!
· Curioseando; a la husma de noticias
Buruari neke gogorrik eman-gabe ta loari bere orduak emanda’ jolasez bezela ikasi
nuen latinezko izkerea
· Sin cansar demasiado la cabeza
Buru-arro dabiltza, esanaz: gure bear izan zirean Erromarrak euren estu-orduetan
· Tuvieron que pedirnos auxilio
Buru-arro dabiltza, esanaz: gure bear izan zirean Erromarrak euren estu-orduetan
· Andan muy ufanos u orgullosos
Buru-arro dabiltza, esanaz: gure bear izan zirean Erromarrak euren estu-orduetan
· En sus horas difíciles
Buru-aundi au pentsatzen nekaturik’ tira nuan, eta etsaiaren txabolaren erdi-erdian
sartu, obus ura... Gu bioren poza orduan!
· Después de mucho revolver los sesos; después de mucho cansar mi mollera
Buru-auskarri bat gutxiago’ ... zerori baldin bazatoz...
· Una preocupación menos; un quebradero de cabeza menos
Buruauste andi-barik aditu daiteke
· Sin gran esfuerzo
Buruauste gogorren erdian sortu naizala esan dit nere aitak
· Entre grandes apuros o quebraderos de cabeza
Buru-auste ta auzi-abarrotan sartzeko gogorik’ bapere eztaukogu
· Meterse en estos conflictos
Buru-auste txarrak dauzkatzue beraz?
· Disgustos, preocupaciones, cuitas
Buru-austerik asko darabil jenteak, nor dan igarri ezinda
· Anda muy intrigada la gente
Buruaz-gaineko onra aiek ezin eramanik’ gizonen itz leunak adituko etzituan tokira
leku-alda zezala, eskatu zion
· Que lo trasladase
Buruaz-gaineko onra aiek ezin eramanik’ gizonen itz leunak adituko etzituan tokira
leku-alda zezala, eskatu zion
· Aquellos honores excesivos
Buruaz-goitiko aizkolketari geldi-geldi laga bear niokeana naiz
· Dejar en paz, abandonar
Buruaz-goitiko aizkolketari geldi-geldi laga bear niokena naiz
· Una empresa o prueba... superior a mis fuerzas
Buruaz-gora botako dute eltzea...; zenbat puska egin’ ainbeste urte, beren ezkontzea
· Echar al aire
Buru-bagakoenak agintzen dau or; eta beste guztiak, bildurr-arren’ eztira azartuten
ezetara
· Por miedo, no se deciden
Buru-bageari’ txantxua esaten zaio; bere ustezko-samarra dan gazte gonadunari’
aizea; ta ez artu ta ez utzi aritzen danari’ txaldana
· Insustancial
Buru-bageari’ txatxua esaten zaio; bere ustezko-samarra dan gazte gonadunari’
aizea; ta ez artu ta ez utzi aritzen danari’ txaldana
· Casquivana, presumida
Buru-bageari’ txatxua esaten zaio; bere ustezko-samarra dan gazte gonadunari’
aizea; ta ez artu ta ez utzi aritzen danari’ txaldana
· De poco fuste, de poca cabeza
Buru-bagokoenak agintzen dau or; eta beste guztiak, bildurr-arren’ eztira azartuten
ezetara
· El más insensato
Buru-bako bildur orregaitik’ ezteutsa etxetik urteten itxiten bere emazte onari
· Por ese insensato temor
Buru-belarri ari da lanean
· Trabajando con toda su alma
Buru-belarri’ zutik da plazako jende guzia, Luxia zuzpertzen ikustean
· Se empina para observar anhelante
Buru-belaunen erabiltze bategatik, beste gabe’ eskeintzen ziozkan guziak, deabruak
· A cambio de unos gestos de adoración
Buru-beorrak estarte medar artara artzen badu’ laster ditugu beor denak mendean
· Si la yegua capitana se dirige a aquella angostura
Buru-beorrak estarte medar artara artzen badu’ laster ditugu beor denak mendean
· Pronto las tenemos bajo nuestro control
Buru-beorrari aurrea artuta’ atakaz aruntz jarri dituzu iru mutilak, esku-makilak
arrotuz, Elutsetara joan ez dakien
· Se han apostado al otro lado del paso o puerto
Buru-beorrari aurrea artuta’ atakaz aruntz jarri dituzu iru mutilak, esku-makilak
arrotuz, Elutsetara joan ez dakien
· Con sus palos en alto; blandiendo sus bastones
Buru-bero horietarik batek ziona
· Exaltados; utopistas
Buruberoren batek sortua dirudi idazki orrek
· Parece la obra de un exaltado
Buru-berotzaileren bat izan duala nago
· Chismoso, azuzón
Buru-berotzaileren bat izan duala, nago, zure aizpa orrek
· Le han debido de levantar los cascos; alguien la ha indispuesto contra
Burubide ederra, udal onek darabilena!... Artu begi nere poza!
· Reciba mi congratulación
Burubide gutxiko emakumea zan
· De poco fuste o fundamento
Burubide ori’ bertan-bera itxi neban
· No llevé adelante el proyecto
Burubide-emaile bat hauta da
· Excelente consejero
Buru-buruan jo dau
· Le ha dado en medio de la cabeza
Buru-buruan jo’ ta il-andi itxi najoan
· Y lo dejé medio muerto
Buru-buztanik ez duten ahapaldi horien aipatzea bera’ nardagarri da
· Esas injurias sin pies ni cabeza
Burue arina daukot
· Se me va la cabeza
Burue galduta dator oijez, arratsalde onetan
· Viene borracho como de costumbre
Burue galduta dator oijez, arratsalde onetan
· Como de costumbre
Buruen buru emakume danak’ ba daki nola erantzun lotsagabe orri
· Por encima de todo; una mujer que se precia de su dignidad
Buruen kapela ebala, deadarrez sartu zan elizan: gizagaisoa zoratuta edo beintzat
jota aldago
· Debe de estar loco, o por lo menos perturbado
Buruen ordez’ ankak pagatu bear
· A quien le falte cabeza, que le sobren pies
Buruera onexek aldean daukadazalako nago aditu-ezinik’ batzuen egikerea
· El proceder de algunos
Buruera onexek aldean daukadazalako nago aditu-ezinik’ batzuen egikerea
· Por tener muy presentes estas razones
Buru eretxi bagakoa, andiari-bagakoa da laua
· No soberbio
Buru eretxi-bagakoa, andiari-bagakoa da laua
· No engreído
Buru-estalgarriak kentzen dituzte presaka
· Descubrirse
Buruetako odol-uneak osatuteko gauzarik onena zer izan zeitekean’ eztabaidan asi
zirean
· Para curar las heridas
Burugabea benetan’ Jaungoikoari atzea emanaz, munduko edertasun oiekin zoratzen
dan kristaua!
· Dando la espalda a Dios; dejando a Dios
Burugabeekin kixkilan astea’ alperrik zan
· Meterse a discutir...; entrar en pendencia con
Burugabekeri bat egin duula, ta ixildu! Besterik zer egin lezake?
· Reconocer que ha hecho una tontería
Buru-galtze aundiak eman dizkio
· Quebraderos de cabeza; mucho que pensar
Buru-garbite au ikusita, zer esan eikean?
· Este modo de justificarse
Burugin ona’ lagungin txarra...
· Buen vividor, mal compañero
Burugin onak’ lagungin txarrak
· Los grandes egoístas no valen para buenos compañeros
Buru-gogorra dula lagunak?... Aren buru-gogortasuna zer dan ba dakizu? Otordua
berak jarri bearko dunaren mina
· El disgusto de tener que preparar ella la comida
Buru-gogorrekoren bat ete zan gizon ori?
· Tardo de inteligencia
Buruilaren 4-an’ egoak pixka bat eman zion, eta etziren asarre gure eiztariak
· Sopló el viento sur
Buru-ilaren ondarra’ Jon-doni Mikele
· Fines de septiembre: San Miguel
Burukina dek ori, edalea ta sabel-andikoa
· Comilón, tragón, gargantúa
Buru-kirtenak motxak daukeezanak... Belarri-motxak
· Designación festiva de las orejas
Buruko aldetik oiari elduta’ obeto mugituko genduke
· Por el lado de la cabecera
Buruko arina baino besterik ez eban izan Peruk lurrera jausi zanean
· No tuvo más que un desvanecimiento
Buruko arina egiten zaio maiz-samar
· Le dan vahídos bastante frecuentes
Buruko arinak ekarri legi bat’ bere burua itotera
· Puede inducir a uno al suicidio
Buruko arinak ekarri legi bat’ bere burua itotera
· Una perturbación mental; falta de juicio
Buruko estalkiaren azpian’ koroa bat ipini zuan, eztenez betea
· Una corona de púas
Buruko ilea aldaratu’ ta erakutsi zion arpegi guzia odol egina
· Rostro ensangrentado
Buruko ilea aldaratu’ ta erakutsi zion arpegi guzia odol egina
· Apartar, separar
Buruko ilea bezin alanbre mee oek’ eztute balio
· Excesivamente delgados
Buruko ileak adina bekatu egin dute
· Tantos pecados como pelos hay en su cabeza; innumerables
Buruko ileak kiskurtzen igarotzen dituzten orduak
· Rizar su cabellera
Buruko kolpeak’ laster dute egiten beren aldia
· No tardan en curarse
Buruko mataza arildu det; nekatu naiz ia’ ta nereak egin du
· Ya no puedo más
Buruko mataza arildu det; nekatu naiz ia’ ta nereak egin du
· Devanarse los sesos
Buruko min bat al det? Utsa al det?... Mantzanila artu, egin oi det
· A la menor indisposición
Buruko min batek hartzen zaitunean
· Cuando te asalta un dolor de cabeza
Buruko mina, ama? .- Nun-naiko mina!
· Dolor general. Me duele todo
Buruko mina?... Betegarri orrek egingo zizun!
· N. B. Alusión a cierto papel insecticida que se quemó en la habitación
Buruko mina daukat.... Izateko baino ez izateko obea...!
· Mala cosa...!
Buruko minak ez dit aldegiten
· No me deja un momento el dolor
Buruko minen buruko minaz ogeratuta dauka gure gizona, jauntxo orren
musturrekoak
· Con un terrible dolor de cabeza
Buruko narruari atz-egin arren’ koskorrekoen mina ezin kendu joek
· Aunque se rasquen la cabeza... nadie les quitará el berrinche
Buruko tximak’ arroak; jakaren besaburuak ere bai... Ego-aizea!..., zoro-aizea!...
-esaten zuen sermolariak
· Tufo de vanidad
Buruko tximak’ arroak; jakaren besaburuak ere bai... Ego-aizea..., zoro-aizea!...
-esaten zuen sermolariak
· El pelo encrespado, esponjado
Buruko tximak’ arroak; jakaren besaburuak ere bai..; ego-aizea... zoro-aizea! -esaten
zuen sermolariak
· Hombreras erguidas
Buruko ulea erabilten eban nire aitak’ orraztuta, idun-atzeti lepoan-beera
· Caído detrás del cuello sobre la espalda
Buruko uleak baino pekatu geiagogaz
· Innumerables
Buruko uleak-beste pekatu egin dau
· Innumerables. Como pelos hay en la cabeza
Buruko uleetatik’ zar emoten eustan
· Me parecía viejo
Buruko zapi edo mottoa’ muturrak zein bere alde zintzilikan, zeukan emakumeak,
lasaiago bearrez
· Con las puntas colgando una a cada lado
Buruko zapi edo mottoa’ muturrak zein bere alde zintzilikan, zeukan emakumeak,
lasaiago bearrez
· Por comodidad
Buruko zentzuna galduriko zoroen batek asmauko dantza orretan eztabe egin-gura
gure gazteak
· Algún perturbado
Burukomin andiak dakazan landarea dozu au
· Que da mucho quehacer..; que requiere muchos cuidados
Burukomin egiteko-beste sasi erne jat or!
· En buen lío o enredo estoy metido!
Buruko-min gaixto eginda zegoala’ orduuk arte euki gizona!... Eta, berri-berri’ ...
astelenean etortzeko esan?... Medikuak gizon gaxoari.
· Tan frescamente
Buruko-min gaixto eginda zegoala’ orduuk arte euki gizona!... Eta, berri-berri’ ...
 astelenean etortzeko esan?... Medikuak gizon gaxoari
· Obligarle a esperar hasta las tantas
Buruko-min gaixto eginda zegoala’ orduuk arte euki gizona!... Eta, berri-berri...
astelenean etortzeko esan?... Medikuak gizon gaxoari.
· No pudiendo tenerse de dolor de cabeza
Burukomin txarrak erakarri leuskioez’ ori egingo balebe
· Problemas espinosos, quebraderos de cabeza
Buruko-mina jarri dit golpearekin, asto-lukainka orrek! Nagusiak
· Ese bruto
Burukotea buruun, burukotean perraila, perrailan zapiak...; an dator Auxtina...!
· N.B. Notar la agilidad de la descripción y su viveza
Buru-lanetan’ ez omen zuen haste hartan halako hartze izigarria
· No tenía una capacidad muy extraordinaria
Buru-lokea da gure ume au
· Casquivano
Buru-lotua dago; sortatua
· Entorpecido, embotado; cabeza cargada
Buru-makurte bat eginda’ jezarri zeitela esan eutsan
· Haciendo una inclinación de cabeza
Buru-muinetako operazionetik hil zen
· De una operación al cerebro
Buru-nastu baten antzera dabil aurtengo negua
· Anda revuelto, como loco
Buru-nastu baten antzera dabil aurtengo negua. Nora joko du bere tarantan
Otsailak? txarraldi-aldera? alderdi onera?
· Qué se le ocurrirá hacer al mes de febrero?
Buru-nekerik inork nai etzuan
· Nadie quería molestarse en discurrir
Buru-on atera da Paulo Etcheberrj, hainitzen antzea du hark ilun ezarri
· Ha eclipsado los talentos de muchos otros
Burupe txarrez betea izan naiz, Jauna!
· He sido jactancioso, orgulloso
Burura etsaiak ekarten dizkigun sospetxak atzeratzeko aleginak egin ditzakun
· Hagamos lo posible por rechazarlas
Bururengoaren osabidea zer izango da?... Noizean-noizeango buruko-mina zelan
osatu erakusten daben zer bat
· Jaqueca
Bururik altxa-gabe’ onetarako bear diran gauza guziak zuzentzan ari dira apaiz oiek
· Sin tregua, afanosamente
Bururik autsi nai ez du judu gogorrekin Pilatos-ek
· No quiere entrar en contienda con
Bururik ez duanak’ ankak ibili bear Burugabeak’ alper-pauso asko egin bear...
· A quien le falte cabeza, que le sobren pies
Bururik ez duenak’ zangoak ibili bear
· A quien le falte cabeza, que le sobren pies
Bururik ez estutu! Agertuko da
· No te aflijas! No pases pena!
Bururik ez luke behar’ hori uste lukenak
· Necio sería quien eso pensara
Bururik ez’ ta txapela nai
· Dicho con referencia a quien aspira a algo superior a su capacidad
Bururik ez’ ta txapela nai!...
· Dicho con referencia a quien se mete en negocios que exceden su capacidad
Bururik ez’ ta txapela nai Dagokion baino geiagoko gauza nai luke.
· Aspirar a un cargo o título sin aptitud o mérito para él
Bururik eztagon lekian’ zankorik ez
· Donde no hay autoridad, no hay orden
Bururik eztaukanak’ ankak erabili bear
· Los descuidos de la memoria tienen que suplirlos las piernas
Bururik eztuenak’ zango!
· Quien no tiene cabeza, necesita pies
Bururik eztuenak’ zapel bearrik ez
· No se meta uno en lo que no entiende
Bururik-gabeko bat bezala bizitu naz
· Como un insensato
Buru-saski bat gainean jarri! aldegin ez dezan, oiloak
· Cesta, canasta
Burutan betetzen ari da
· Ya se está enfadando...; ya le están mareando
Burutan dut’ negua han iragaitea igarotzea
· He resuelto
Burutan har zazue entzuten duzuena!
· Atención a lo que oís!
Burutan idukazu hori!
· No lo olvides! Tenlo presente!
Burutan zuenaren egiteko asmoz etorri zen
· Con intención de ejecutar su designio
Burutapen aien mendean’ nekeak beartu ta lo artu zuan leio-ondoan
· Vencida de la fatiga, se durmió
Burutapen orrek ekarri dizkit zigorrak. Gure euskera salbatu-naiak
· Me ha atraído castigos
Burutara ekazuz Ama bigun onen nekeak-bere!
· Piensa también en
Burutarik bota egizu; kendu egizu... ames ori
· Deséchalo de la imaginación
Burutasun baltzakaz jagiten da beti goizean goizeti’ zorpean dagoana
· Con negros o sombríos pensamientos
Burutasun gaiztua ori!... Kontu itzalak emon bearko deutsoz Jainkoari
· Tremenda responsabilidad ante Dios
Burutasun gaiztua ori!... Kontu itzalak emon bearko deutsoz Jainkoari
· Muy mal hecho!
Burutazino bakotxik ba deko dauka orrek!
· Tiene cada ocurrencia!
Burutazinoezko gurariakin dauka deabruak itsututa mundurik geiena
 · Deseos caprichosos
Burutazio ilun oien artean’ urari bere burua emateko tentazio gogor batek eman zion
· Suicidarse tirándose al agua
Burutazio txar orri eztiot beinere gogo eman
· No le he dado nunca consentimiento
Burutazioak datozenean egin bear dana?... Gogoa aldatu... Gogoa aldekotu... Gogoa
banatu... Gogoa baztertu...Gogoa bidenabartu... Bertze aldera egin
· Apartar la atención a otra cosa
Buruti beatzetara aldatu bear dozu
· Mudarse de pies a cabeza
Burutia da lagun barria: ez dogu alkar ondo artuko
· Es muy testarudo
Burutia da lagun barria: ez dogu alkar ondo artuko
· No haremos buenas migas los dos
Burutik anketara zain guziak finak zituztenak’ ba ziran...; gu ere’ alainen gero amak
eginak!
· Pero que nadie olvide que también yo soy hijo de mi madre
Burutik arpegian beera txirrian zerarizkion odol-tantoak
· Las gotas de sangre que le chorreaban
Burutik asia dago gizajoa... -Burutik joana dago.- Burutik dago
· Perder el juicio. Debilidad mental
Burutik beatzeraino berotuta etorten dira, erromeritik
· Borrachos perdidos
Burutik beatzeraino zauri bat eginik dago
· De pies a cabeza, hecho una llaga
Burutik beatzerainoko kontuak eskatu zizkigun
· Todo, hasta sus más mínimos detalles
Burutik beatzetara’ alako ikara-antzeko gauza bat egin jakon, nor etorri eitekion
alako gabeko orduetan
· Un extraño estremecimiento le recorrió de pies a cabeza
Burutik beatzetaraino zauri bat egina
· De pies a cabeza
Burutik beera erdi-be egin zendukedaz!
· Me dan ganas de hacer un disparate contigo
Burutik beera naigabezko itxasoak artu dun Ama samindua
· Anegada en un mar de aflicción
Burutik beera sartuta artuko zun zezen-suzkoa..., eta txinparta zeriola ibiliko zuen
plazan bueltaka
· Entrando de cabeza
Burutik beera zanpatu egingo zaituzte, aengana joaten bazera
· Te van a embestir y aplastar..; vas a salir con la cabeza rota...
Burutik beerako andi batek begietara eman zion’ ta itsuturik gelditu zan
· Un gran romadizo o catarro de cabeza
Burutik bide zuela zauden
· Pensaban que debía de estar trastornado
Burutik bietzetara begiratuten euskuen, gorrotuaz
· Nos miraban de arriba abajo; de pies a cabeza
Burutik burura aintzat artu daroa Zeruko Aitak’ Kristok dagiana
· Lo acepta plenamente
Burutik dinarduzu, ala?... -Ez neure senean nago
· Estoy en mis cabales: sé lo que digo
Burutik dinarduzu, ala? -Ez, neure senean nago.
· No estarás delirando?
Burutik egin al zaizu?
· Perder el juicio
Burutik egin jako
· Está delirando
Burutik egin omen zitzaion inudeari
· Perder el juicio; volverse loca
Burutik egina dago andre gaxoa
· Está trastornada...; ha perdido el juicio
Burutik eginda narabil sunda orrek
· Me trae mareado
Burutik elbarria egongo zan, paperean ori jarri zuana
· Estaría perturbado, chalado
Burutik eta beatzera gelditu jakon gorputza’ zati oso-bagarik
· Sin parte sana en todo el cuerpo
Burutik ezin aaztu ditu, egindako lanak
· Imposible dejar de recordar sus acciones
Burutik ezin aldendu dot aren agur tristea
· No puedo olvidar su despedida
Burutik ezin kendu ditugu orai lengo jaietako dantzak; antztu zaizkigu bat-bestien
antzak
· Ya se nos han olvidado las fisonomías; ya no nos conocemos unos a otros, de tan
diferentes que nos hemos vuelto
Burutik ezin kendu ditugu orai lengo jaietako dantzak: antztu zaizkigu bat-bestien
antzak
· No podemos olvidar; echarnos de menos
Burutik gain egin dit
· Me ha hastiado...; me ha vuelto loco...; me ha mareado
Burutik galduta gaude’ ori naspila ezpada
· Hemos perdido el juicio, si
Burutik higitua zen puska bat: bizpahiruetan atxemana zuten, etxeari su eman-
beharrez ari zela
· Estaba un poco tocado; algo demente
Burutik ia juan zaio’ len zuan kalparra
· Su pelambrera de antaño
Burutik irauzi zebilelako goganbearrean sartu ziren
· Sospecharon que había perdido el juicio
Burutik irauzien lana da’ orrelako langiro txar ori
· Propio de dementes o insensatos
Burutik jauzia dago gizona’ nai badio irabazi Jaunari auzia
· Ha perdido el juicio
Burutik jauziak al zaudete, geiagoko-gabe Judako alaba bat iltzeko?
 · Sin más pruebas, sin más razones
Burutik jauziak al zaudete, geiagoko-gabe Judako alaba bat iltzeko?
· Tan necios sois?
Burutik joan zaizkit maiztar aien izenak
· Ya he olvidado sus nombres
Burutik joana iduri zuen
· Parecía perturbado
Burutik minez dago eria, bizkar-sahetsetako oinazeekin
· Sufre de la cabeza
Burutik naiko arina zan
· Bastante casquivano
Burutik nastua zeundelakoan etzizuten sinistu
· Estar trastornado, tocado
Burutik nastuta dago. Burutik egin zaio
· Está trastornado; anda mal de la cabeza
Burutik oinetarainoko guzia
· Todo el cuerpo de pies a cabeza
Burutik oinetarainoko guzia’ zauri bat eginik zeukan
· Hecho una llaga de pies a cabeza
Burutik ondo jantzija ote dago orrela dabilen gizona?
· Se dará cuenta de lo que hace? Estará en sus cabales?
Burutik oporainoko eliz-gizon jatorra
· De cuerpo entero
Burutik orporainoko larrua erabat kentzera lenago jarriko lirakela nago’ ... ori
aitortzera baino
· Antes se dejarían despellejar
Burutik oso joan ez bazera’ maite ezazu zuaitza
· Si no has perdido enteramente el juicio
Burutik txanketaraino euskaldun benetakoa nazanez
· De pies a cabeza; de cuerpo entero
Burutik zerbait arindurik gaudela dirudi; zentzu gutxiz gabiltzala askotan, utsaren
ondoren larri... eiztariok
· Un tanto trastornados
Burutik zoraturik dabil
· Hecha una loca..; frenética
Burutik-aldaratuen eritegian hil da
· En el manicomio o sanatorio psiquiátrico
Burutik-buru irakurtzekoa da gutun hori
· Merece leerse de punta a cabo
Burutsua danak, ibili ta ibili’ indartsua dana galdu egiten dau
· En fin de cuentas; a la larga
Burutsuagorik ba dago errian; arek’ beste arazo andiago batzuetara zuzendu oi
dabez... Zuekana’ neu, naizantxo-au, bidaldu nabe
· A mí, tan insignificante...; al pobrecito de mí; a este pobrecito que tenéis a la vista
Burutuko ete dau gobernuak gizonokaz?... Asko agindu eutsien’ ta orain ezin itza bete
· Podrá entenderse con ellos? contentarlos?
Buruun zuloa eginda sartzerik eztago, jakinduria
 · No se mete a la viva fuerza
Buruz argia da, ta ongi itzegina
· De buen decir
Buruz argia da, ta ongi itzegina
· Es despejado; de ingenio vivo
Buruz arindu zaigu gaxoa
· Ha empezado a fallarle la cabeza
Buruz arin-samarra izango zan neska gazte ori...; beti ibiltzen zan paparr-aldeok
zabal-antzean
· Ligera de cascos
Buruz arria jo, edo arriz burua jo’ ... biak’ joa!
· Qué más da lo uno que lo otro...? Con ambas soluciones siempre mal
Buruz arria jo, eta arriaz burua jo’ ... burua ausi
· Total, viene a ser lo mismo. Qué más da? Vamos a parar al mismo resultado
Buruz arrie jo, edo arriz burue’ berdin da
· Lo mismo da una cosa que otra...; para el caso es igual
Buruz auspaz lurrean etxunik ifini zan
· Postrado, con el rostro a tierra
Buruz azkarrak zeratelarik’ zer umeak zeraten bertsolari denak!
· De vivo ingenio, listos
Buruz bezen ontsa egina da zangoz, Dagerre pilotaria
· De tanto talento como agilidad
Buruz biziro ernea zan, langile ura; eta apaizak arekin zuen egunero itzbidea
· Con él solía conversar diariamente
Buruz biziro ernea zan, langile ura, eta apaizak arekin zuen egunero itzbidea
· Era muy despejado o espabilado; ocurrente
Buruz dakizuzan orazinoak
· Oraciones que sabes de memoria
Buruz direnean’ Frantsesek oro ba detzakete: mendiak zila, zelaiak mendi, itsasoak
huts, errekak itsasosta
· Cuando se empeñan en algo...; cuando se proponen
Buruz ederki jantzia
· Bien dotado de entendimiento
Buruz eta diruz lagun egiteko prest eta ernai dagozanak
· Cooperación intelectual y financiera
Buruz ezpanaz-bere azkarra’ igarri neutsan zer esan gura eustan kurutze baltz ak
· Aun sin ser muy inteligente
Buruz ibili ziran’ ogei duroko sarrera jartzearekin. Aizkora-apusturako
· Calcularon bien; discurrieron bien
Buruz jakin ta egiten ezpada’ ez jakitea ainbat
· Si cree uno saber la lengua y no la habla, para el caso, igual que si no la supiera
Buruz jantzi da noizbait ere!
· Ya era hora de que se asentara su juicio...!
Buruz jantzia dagon gizonak’ ezin esan lei lezake orrelako zorakeririk
· Un hombre dotado de juicio; de buen juicio
Buruz jokatzen ikasi, urrengorako!
· Espabilarse! No obrar a tontas y a locas...!
Buruz makurtuko jakoz guztiak
· Todos le tendrán consideración
Buruz nabilalako’ ziur-ziur ez nago; Campionek itz auxe adibidetzat ipintzen duala
uste det
· Como estoy hablando de memoria
Buruz ondo jantziak ez diran umeentzat sortua da Bazkun ori. Aurtxo buru-
urrientzat
· Para niños subnormales, o atrasados mentales
Buruz pentsatu-faltan zertako ankak nekatu?
· A qué fin cansarse de aquella manera?
Buruz pentsatu-faltan zertako ankak nekatu?
· En vez de discurrir con la cabeza
Buruz ta biotzez agur andi bat eginen diozu’ bertan dezun Jaunari
· Profunda reverencia o adoración
Buruz txit argia zirudin mutilak
· Despejado, inteligente
Buruzagi baten eskasean’ gure indarrak porrokatu daizku etsaiak, lastoa bezala
· Ha desbaratado nuestras fuerzas... nuestras agrupaciones
Buruzagi zen oraino; ikus orai hor...!
· Ved ahora qué cambio!... qué contraste!
Buruzagi zuzenen behar-ordu gorria ginuke
· Tenemos urgente necesidad de jefes rectos
Buruzagiaren soinua asi du danbolinak’ asti geldi ederrean
· Pausada y solemnemente
Buruzari doatsu onek bere etxetarrakin batean ekarritako izkuntz ederra
· Junto con sus familiares
Buruzari jakintsu eta biotz andiko onek’ erri geienak menderatu zituen
· Jefe valeroso
Buruzariak ere etziran mutil orientzako ain tzarrak
· No desmerecían de... Eran no menos bravos
Buruz-aurrera jausi da
· Caer de bruces
Buruz-aurrera sartu bear nintzan-itsasoa
· Zambullirse de cabeza
Buruz-bee joan ziran guziak urera igelak, eta loipean oso ezkutatu
· Se tiraron de cabeza al agua; se zambulleron
Buruz-beera auspazturik dago orain; ta etzunda dagoan tokiti’ txito sarri ezkelduten
ditu bere begiak uri onetaruntz
· Todo humillado y cabizbajo
Buruz-beera auspazturik dago orain; ta etzunda dagoan tokiti’ txito sarri ezkelduten
ditu bere begiak uri onetaruntz
· Mira de reojo; vuelve siniestramente la vista
Buruz-beera datoz apustua galdu dutenak: sakel-agoak ustu zaizkie batera
· Sin dineros y sin ganas de hablar
Buruz-beera gabiltz erri onetan
· Andamos trastornados; todo va mal
Buruz-behera juan da lurrera, zakur batek eror-arazirik pirripitatik. Bizikletatik
 · Ha caído de cabeza
Buruz-belarri jo-eragin deutse
· Le han hecho creer un embuste
Buruz-bera doaiela Naparran azinda guzia...? Petxa berriz jo!... ta orra buruz-gora!
Sorgin jajoa bear du gero, mirari ori egiteko!
· Que va a la ruina toda la ganancia de Navarra?
Buruz-bera doaiela Naparran azinda guzia...? Petxa berriz jo!... ta orra buruz-gora!
Sorgin jajoa bera du gero, mirari ori egiteko!
· Cargarlo con nuevos impuestos
Buruzbide aundiak artu bazituan ere’ etzion lanari barkatu; eta azkar menderatu
zituen denak
· Salió adelante con todo
Buruzbide aundiak artu bazituan ere’ etzion lanari barkatu; eta azkar menderatu
zituen denak
· Aunque fue empresa dura la que emprendió
Buruzbide aundiak artu bazituan ere’ etzion lanari barkatu; eta azkar menderatu
zituen denak
· No perdonó esfuerzos; no se rindió al trabajo; no cejó
Buruzbide onean irabazi ditu bere txanponak
· Los ha ganado honradamente
Buruz-buru egin du’ oldarrean zohan beribil batekin
· Ha chocado con un auto que iba a toda marcha
Buruz-buru ezkondu zirean
· Sin ponerse condiciones de dote ni arreo
Buruz-buru saldu zituzten etxe bietako tresnariak
· Lo vendieron todo a la par; pelo a pelo
Buruz-buru ta bat-banaka egin izan dituzte pelea gogorrak
· Luchas o combates singulares
Buruz-buruan etor zaitezte soldadu onenakin; emen dauzkat nik nereak... Bataila
onradu bat egin’ eta batak besteri legea!
· A combate singular, hombre contra hombre
Buruz-buruan etor zaitezte soldadu onenakin; emen dauzkat nik nereak... Bataila
onradu bat egin’ eta batak besteri legea!
· Que imponga su ley al vencido el que más pueda; que sea declarado vencedor el que
Buruz-buruan mintzatuko gaitzazkio bata bertzeari
· Nos hablaremos a solas; en la intimidad
Buruz-buru-barik, gauza baten ganera, beste baten truke emoten dan dirua: auxe da
guretan obaria
· En vez de contratar a la par pelo a pelo, cosa por cosa
Buruz-buru-barik, gauza baten ganera, beste baten truke emoten dan dirua: auxe da
guretan obaria
· Esto es entre nosotros lo que se llama obari o gaje
Buruz-burukako partida bat dute bi nafarrak heldu den igandean
· Un partido mano a mano
Buruz-burura etor zaitezte soldadu onenarekin
· A combate singular
Buruz ere esango ditut, bai... zuzen-asko
 · Sin tropiezo, sin equivocaciones
Buruz ere esango ditut bai, zuzen-asko!
· Soy capaz de decirlos de memoria sin equivocación
Buruz-gain’ ... salbo-ta kaka egingo dizue, orrela bazabiltza!
· Se te van a montar encima...
Buruz-gain zun beti zer-egina
· Siempre andaba desbordado de quehacer
Buruz-gaineko gasturik ez det egin nai
· Gasto excesivo, insoportable
Buruz-gaineko lanak artu ditu
· Trabajos excesivos
Buruz-gainetikako lan ori ere’ ez da on
· Trabajo excesivo
Buruz-kain ibiltzen da geienetan andre gaxoa
· Agobiada, abrumada de quehacer
Buruzkain jarri nau bere iruipen aspergarriakin
· Me ha mareado; me ha molido la cabeza
Buruzkain nabil
· Ando desbordado, con más tarea de la que puedo atender... Sin poder atender a todo
Buruzkanka jausi zan zugatz-ganetik; eta ezkerreko belaunean zartada andia artuta’
orain errenka dabil
· Recibir un gran golpe
Buruzkanka jausi zan zugatz-ganetik; eta ezkerreko belaunean zartada andia artuta’
orain errenka dabil
· Cayó dando volteretas
Buruzko israeldarrak jate ori egin zuten-eran
· Los israelitas sensatos
Buruzko lanak zein gaixto diren eta gorputzaren berarentzat zein diren nekegarri’ ez
dakienak ez du asmatzen ahal
· Cuán penosos son los trabajos intelectuales!
Buruzpide ona eman die seme-alabai: batzuek ezkondu, besteak komentura joan dira
· Los ha sacado adelante...; les ha dado buen modo de vida
Buruzpide ori artu gendun
· Determinación
Buruzpide txarrean inoiz arkitzen diran gazte limurituak’ bizimodu onean ifintea
· Encontrarse en un mal paso o situación irregular. En este caso, por causa de relaciones
ilícitas
Buruzpidezko gauza da
· Muy puesto en razón
Buruz-piko erori da
· Ha caído rodando, de cabeza
Buruzuritzen asi da’ baino... ai zer mutila dagoan!
· Qué guapo está!
Buru-zuritzen asi da, baino... ai zer mutila dagoan!
· Ya ha empezado a encanecer
Buruzuritzen asi da’ baino... ai zer mutila dagoan!
· Ya le han empezado a salir canas
Busterri-bei asko egoan zapatuan; baina erosleen begi gitxi ezarri jakeen; txal-
gauzea’ urri
· Muy pocos compradores mostraron interés
Bustia bustiroa da abereentzat, guretzat bezala’ areriorik andiena
· La humedad
Busti-beroan natxegok. Izerditan
· Bañado en sudor caliente
Busti-bustirik eldu gintzazan ondartzara, soinekoak aragiak iratzita: itxura bat bai!
· Hechos una facha
Bustija ta legorra’ ezta terrenoz berdina: itxasua’ legorraren bateko iru, alajaina!
· Aguas y tierras; mares y continentes
Bustija ta legorra’ ezta terrenoz berdina! itxasua’ legorraren bateko iru, alajaina!
· El triple de los continentes
Bustiko ote du gaur?... -Lainoa zulo ortatik sartzen danean’ ekartzen du zikintasuna;
ta zerbait egingo du
· Lloverá hoy?
Bustiko ote du gaur?... -Lainoa zulo ortatik sartzen danean’ ekartzen du zikintasuna;
ta zerbait egingo du
· No deja de arrastrar algo consigo... Mal tiempo
Busti-leorrak galduten dau landarea
· La alternativa de lluvia y de sequedad
Busti-leorrak inoz ez dabe galtzen azi au; azpitikoak-bere inoz ez jaten
· Bichos, alimañas
Busti-leorrak inoz ez dabe galtzen azi au; azpitikoak-bere inoz ez jaten
· Ni la sequía ni la humedad; los agentes atmosféricos
Bustiroa da abereentzat, guretzat bezela’ etsairik andiena; urte bustietan’ albait
gutxiena bota bear dira larrera
· La humedad; la mucha lluvia
Bustite aundia dijoa
· Se prolonga mucho la temporada de lluvia
Bustitze luze oriek etxean sartuta gauzkate
· Lluvias pertinaces
Butun labur bat igorri zioen eskutik eskura
· Le hizo llegar una breve carta en propias manos
Buzkantzak eta ezkontzak’ beroan
· No prolongar las relaciones o noviazgos; casarse cuanto antes
Buztana bati ken’ eta bertzeari eman
· Desnudar a un santo para vestir a otro
Buztana’ ilez ongi jantzia bear du zezen onak
· La cola bien poblada
Buztanari’ iru mila kirimila eragin eutsazan... deabruak
· Retorcerse el rabo de furia
Buztanean eztena...
· La perfidia, en el último momento. In cauda venenum
Buztanetik dingiliz adrilubat ipinita’ txitik-be eztabe ataraten astoek
· No chistan
Buztanka ta usaika dator arengana txakurra
 · Viene meneando la cola y olfateando
Buztan-mokoa’ xuri zuten, elurra iduri; eta gauza bat ederra: kopet-erdian izarra. Bi
xakurrek
· El extremo del rabo, blanco como la nieve
Buztarri baga, nasai ta libre bizi ziran bizkaitarrak
· Libres de todo yugo
Buztarriari’ batean txistu, bestean agiraka edo akuluka, edo gauzeak ekahrena egien
eutsala joan... gure gizon ori. Zijoan
· Según hacía al caso; haciendo lo que correspondía hacer
Buztarriari’ batean txistu, bestean agiraka edo akuluka, edo gauzeak ekarrena egiten
eutsala joan... gure gizon ori. Zijoan
· Yunta
Buztarr-idia’ eun da berrogeta amar dukatean emon dot epean
· Lo he vendido a plazo; al fiado
Buztarritzar bat estu deutse samatik gure Erriari
· Uncirlo al yugo; imponerle un yugo
Buzterri-bei asko egoan zapatuan; baina erosleen begi gitxi exarri jakeen; txal-
gauzea’ urri
· Escasos terneros en la feria
Buztin ainbat ondar bear du lurrak’ ona izateko
· Tanta arena como arcilla
Buztin izanda, urre irudi nai duen orri, mundu oni nola da’ gizonak eta andreak
sinistea?
· La ilusión o quimera del mundo
Buztinari joka naiz ari gogoka gogotik’ zail da or dirua sartzen boltsan duroka...
Lurrarekin borroka
· A pesar de trabajar la tierra con denuedo
Buztin-loiz ondatuta etorriko zaree menditik: egun-erdiko lana baukazue garbiketan!
Nekea ta zer-egina ganean dozuez!
· Buen quehacer os aguarda!
Buztin-lurrak ez dio urari barrena sartzen uzten; ondar-lurrak berriz’ guztiari
sartzen uzten dio
· Tierra arcillosa, y tierra arenosa
Cadizen ere bai?... Tokitan izandu aiz!
· Pues no has viajado poco!
Cadizen ere bai?... Tokitan izandu aiz!
· Pues no has viajado poco!
Cadizen lurra artuko zuala, zion
· Desembarcar
Cadizen urrerainoko Probintzia guztietara iritsi ziran
· Hasta las proximidades de Cádiz
Cailaux ere han izan zen, zerbeit egin nahiz; biperrekin itzuli zaukun
· Ha vuelto de allí chasqueado, defraudado
Campionen idazki nasai aberatsek’ ba dukete begitarte gu-tartean; ikasbide hautak
direlakotz
· Tendrán seguramente buena acogida
Capitana biai bakar-bakarrean peleatzera laga zien’ nor geiagokoak ziraden ikus
 zitezen
· A luchar las dos solas entre sí
Capitana biai bakar-bakarrean peleatzera laga zien’ nor geiagokoak ziraden ikus
zitezen
· Para verlos competir
Capitana biak’ saietsetik saietsera alkarri lotuak gelditu ziran. Itsas-ontzi biak.
· Arrimados por los costados; atracados, abordados
Carnero esaten zaiola erderaz arijari?... Oi, oi, oni! Lo ago i!... -Nola esaten zaiok
bada? -Hilo... Eta asmatu!...
· Tú estás en Babia!
Carnero esaten zaiola erderaz arijari?... Oi, oi, oni! Lo ago i!.. -Nola esaten zaiok
bada?... -Hilo... Eta asmatu!...
· El caso es que tiene razón! El caso es que ha acertado!
Carnero esaten zaiola erderaz arija-ri?... Oi, oi, oni! Lo ago il... -Nola esaten zaiok
bada? -Hilo... Eta asmatu!...
· Con qué sale éste!
Carolinako makalak’ ogei metrotik gora artzen ditu luzean
· Alcanza más de veinte metros de altura. El chopo de Carolina
Carolinako makalak’ ogei metrotik gora artzen ditu luzean
· Alcanza más de veinte metros de altura. El chopo de Carolina
Casa-Puebloko trapu oriek; zeinek bestek sortuko zioten ortarako dirua?
· Quiénes sino ellos?
Casa-Puebloko trapu oriek; zeinek bestek sortuko zioten ortarako dirua?
· Gentuza
Castila aldetik udaran asnas-bila datozen jende oiek
· A airearse; a respirar aire puro
Catonek beronek esaten eban’ iru gauzatarik albaitanez gordeten zala
· En lo posible
Centro Vascok bidean ipiniriko asmo eder au
· Organizado, encauzado
Chamberlain orrek’ aoko txarakila ederto daki erabilten; a ezta ixilduko ezergaitik,
ez inorgaitik
· Gran hablador
Champetier de Ribes! Eup!... hunek ba zakik mintzatzen!
· Qué bravo orador!
Chateaubriandek dino’ Frantziako kainoiak, eurenez edo jatorriz’ Inglaterrari begira
egon dagozala
· Que están naturalmente apuntando a
Chicagoko agiritegian ere’ burutxuen bezela agertu zan jesuita ori
· Figuró a la cabeza...; en primera fila... En la Exposición de Chicago
Chile-n il dan euskaldun jakintsu eta biotz aundiko au’ Jerusalen-erako eske-bila
ibiltzen zana zan
· Se dedicaba a recoger limosnas para
Chiquito hemen-gaindi hasia dugu, pilotan’ atzeen xoragarri
· Para delicia de los turistas
Cicero: Erroma zaharreko mihi-ederrena
· El más elocuente
Circoko diru-ateratzailak
· Petardistas, sacadineros, engañabobos
Clemenceauren odoleko bat behar ginuke President
· Uno del temple de C
CNT-koak atso-gizonak zirala ta abar esaten egoten ginan gaizki-esaka. Oietako bat’
neroni nintzan. Bainan egun arretan’ berengana burua makurtu nuan
· Los miré con respeto; bajé la cabeza ante ellos
CNT-koak atso-gizonak zirala ta abar esaten egoten ginan gaizki-esaka. Oietako bat’
neroni nintzen. Bainan egun arretan’ berengana burua makurtu nuan
· Que eran unas mariquitas... Unos cobardes
Con que, de Murcia?... Naiago nikek... ire izkuntzakoa antxe balego... aldeenekoa!
· Ojalá estuviese allí el más próximo de todos los vuestros!
Creta deritxon ugartea zala ta etzala’ zaplada galantak emon eutsezan alkarri
Turkiak eta Greziak
· A cuento de; por cuestión de
Cubako gerrate-aldian-be’ etzan pesetea onen beiti egon... Zer ikusteko ete gagoz?
· Qué va a ser esto? a dónde vamos a parar?
Cubako gerrate-aldian-be’ etzan pesetea onen beiti egon... Zer ikusteko ete gagoz?
· No había estado tan baja
Da?... Ondo ibili az ba, orreitan zear?
· Por esas tierras
Da? zer iritzi jak kontziertua?... .-Etxakiat ba...! Dana-biarrekua zuan... Pentsaik:
pieza bat’ bi aldiz kantau biar juek
· Muy mediano
Dabenari’ ... dabena. Bakoitzari’ berea
· A cada uno, lo suyo
Dabenari dabena emon bear jako: Alemaniak eta Austriak eztabe asmo onetan ezer
egin
· A cada cual lo suyo. Hay que reconocer las cosas como son
Dabid erregek’ bi begietatik negarra zeriola, eskerrak eman zizkion agure xar ari
· Con los ojos arrasados en lágrimas
Dabid-ek, alerik izutu-gabe, Goliaten ezpatatzarra atera’ eta bere-arekin lepoa ebaki
zion
· Sin asustarse lo más mínimo
Dabid-ek, alerik izutu-gabe, Goliaten ezpatatzarra atera’ eta bere-arekin lepoa ebaki
zion
· Y con él; sin desprenderse de él
Dabidek esker aurkitu zuen Jainkoaren aitzinean aurrean
· Halló gracia; fue acepto a los ojos de Dios
Dabidek irabazi zituen bazak’ bere sona munduaren araurreetaraino barreatu zuten
· Extendieron su fama hasta los últimos confines de
Dabiden izena’ ospe handitan jarri zen
· Su nombre se hizo muy famoso
Dabiden salmorik asko’ egun baltz orreitakoak dira
· Muchos de sus salmos
Dabilela bere bizimoduz ori ere!... Pizti ori
· También el pobre bicho tiene que vivir...; dejémosle con vida!
Dabilela ortxe, bere gorroto izugarri orrekaz bete-bete..., bere buruari aginka’
aurrekoari ezin dautsonean
· Rezumando odio
Dabilela ortxe, bere gorroto izugarri orrekaz bete-bete... bere buruari aginka’
aurrekoari ezin dautsonean
· Mordiscándose a sí mismo; haciéndose daño a sí mismo
Dabilela ortxe lasaka-tzarra alain lasaka-tzarra! inori odolak berotzeko sortua!
· Capaz de sacar de paciencia a todo el mundo
Dabilela ortxe lasaka-tzarra alain lasaka-tzarra! inori odolak berotzeko sortua!
· La frescales de ella!
Dabilela-dabilela’ ... giltza galdu du
· En su continuo trajinar
Dabilen bideak arrapatuko du
· En el pecado llevará su penitencia
Dabilenak’ kontu artu bear dio orri
· Hay que conocerle para entenderle
Dabilen-dabilen’ eztu gauza onik aterako
· Por más que ande
Dabiltzan bideak arrapatuko ditu
· Caerán en sus propias redes .-Quien mal anda, mal acaba
Dabit-ek’ bere Jauna deitzen du Kristo: ordutik, nola duke bere seme?
· Según eso, cómo puede ser su hijo?
Dabiten semea! Gaitzazun urrikari!
· Ten compasión de nosotros!
Dagigun ihes! Eztaidikegu eztezakegu egin nahi dugunik: Jainkoa bere alde dute
jende hauk
· Dios está a favor de esta gente
Dagigun ongi’ eta eztezagula beha nori!
· Haz bien y no mires a quién
Dagiogun Jainkoari otoitz’ bekaturik-gabe gauden batez nahi gaituen beregana deitu.
Dei gaitzala!
· Que se digne llamarnos a Sí
Dagiogun Jainkoari otoitz’ bekaturik-gabe gauden batez nahi gaituen beregana deitu.
Dei gaitzala!
· En ocasión en que nos hallemos sin pecado
Dagitela gugatik gure menekoak, nai dutena! Berentzat izain dute beren ibilera!
· Allá ellos... Ellos verán lo que hacen
Dagitela gugatik gure menekoak, nai dutena! Berentzat izain dute beren ibilera!
· Nuestros dependientes o subordinados
Dago dago..., bera dago...
· Ya se tiene en pie nuestro nene... N.B. Canto de las madres al ver a su criatura por
primera vez sosteniéndose en su pie
Dagoala beste toki batean’ ... ta bakea!
· Y en paz!... Asunto concluido. Ya no tendremos más conflictos!
Dagoala pixko bat!
· Que aguarde un poco! Verá lo que le espera
Dagoan-dagoanean imini’ ta kittu!
 · Tal como está sin retocar en nada, y asunto terminado!
Dagoanean’ on on; eztagonean’ egon
· Conformarse con los vaivenes de la fortuna
Dagoaneko afaldu? Seiretan?... Zeinek bialdu gaba?
· Y quién aguantará una noche tan larga?
Dagoaneko asi aiz kukurruku-ka? Gezurra dek ori! Ez dik argitu! Ez dek argirik!
Oilarrari jabeak oetik.
· No es verdad que haya amanecido
Dagoaneko asi al gera?
· Ya tan pronto? Ya empezamos?
Dagoaneko erderaz ikasi du?... -Logroinon sartu ta aste-betegarrengo’ ... bertakoak
bezela!
· Como los naturales del país
Dagoaneko erderaz ikasi du?...-Logroinon sartu ta aste-betegarrengo’ ... bertakoak
bezela!
· Al cabo de una semana; para antes de una semana
Dagoaneko gosaria? Bostak dituk, seme; oraindik etziok argia!
· Aún no es de día
Dagoaneko, irurak?... -Bai, aidean dijoaz orduak arrasto-gabe
· Sin dejar rastro. Rápidamente
Dagoaneko, jan al dezute txekorren dirua? .-Beste zuloak tapatzeko’ aguro zabaltzen
ditugu jauna, bai
· Pronto se nos van los dineros
Dagoaneko’ negu beltzaren beldurrak jarria zaude
· Ya estás preocupado por
Dagoaneko opila mindu?
· Agriarse las relaciones. Acabarse el pan de boda
Dagoan-ginoan’ zuretzat-bere izango dogu
· Mientras haya
Dagoan-orduko’ etorri aiz? Dagoaneko...G
· Tan pronto ya?
Dagoela pixka bat! Ikusiko du!
· Que aguarde un poco! Ya verá lo que le espera!
Dagoen ordurako’ era orretan arkitzen zarana
· Ya tan pronto
Dagoeneko orrela asita’ ... iru urte pasatzerako’ artu bearko dizkiagu ederrak!
· Si empezamos ya así tan pronto
Dagokanari dagokana eman-bearra zara
· A cada cual lo suyo
Dagokionari dagoka burruntzaliaren kaoka... Erru txiki bat agertu zan nere
idazkian..., eta zuzendu zazue, arren!
· Tome nota del aviso aquel a quein corresponda. ?
Dagola, dagola!... Damutu bear zaio bost aldiz!
· Bueno, bueno! Deja, deja! Ya le pesará más de una vez!
Dagola zutik lege au, zuen ondorengoen artean!
· Manténgase en vigor
Dagon lekutik eragiten gatxa izaten da basarritarra
 · Reacio a todo cambio; a toda novedad
Dagon lez esan daiela, ezer ganeratu-barik
· Sin ninguna añadidura
Dagon tokian dagola’ itzegingo du arek!
· Dondequiera que esté
Dagon urte-sasoi ontan, orren arropa gutxirekin joango zera ba?
· En esta estación del año
Dagona dagon tokitik artu’ ta nork bere buruari begiratzen, erakusten du bizi-
bearrak
· Tomar de donde haya
Dagona dagon tokitik artu’ ta nork bere buruari begiratzen, erakusten du bizi-
bearrak
· La necesidad carece de ley
Dagonarekin dagonarekikoa. Bein baten alde, gero bestearen alde dabilena
· Persona voluble, inconsistente; de muchas caras
Dagonarekin dagonarekikoa da ori
· Hombre sin opinión propia e insincero
Dagonean’ dagonarekin bear da
· Hay que contentarse con lo que haya
Dagonean dagonekiko duk ori
· Es hombre de muchas caras
Dagonean dagonekikoa da. Bein bataren alde, gero bestearen alde jartzen dena
· Chaquetero, de muchas caras
Dagonean dagonekikoa da. Norekin bizi den’ arekin ongi etortzen dakiena
· De carácter acomodaticio, complaciente
Dagoneko emen?... Laster egin dituzu aruntz-onuntzak!
· Qué pronto has hecho la vuelta!
Dagoneko’ itz gorri oietakoak botatzen ikasi du umekondo orrek
· A soltar palabrotas
Dagoneko opila mindu?
· Ya tan pronto. Se ha acabado el pan de boda
Dagoona dagoon tokin utzi’ ta alde!
· Ahí queda eso!
Dagoona dagoon tokin utzi... ta oera!
· Dejándolo todo como está...; despreocupándose de todo, dejándolo para otro día
Dagozan egunotan ekarriko doguz adibide batzuek, euskalki bakotxetatik artuta
· Estos días próximos
Daigun’ besteak ontzat emoten dabela
· Supongamos que
Daigun’ gero ta gero-bere deituten zaituzala Jaungoikoak, bere lagungarri
bizkorrakaz... Jarraituko deutsazu bere deiari?
· Supongamos; demos que
Daigun’ gero ta gero-bere deituten zaituzala Jaungoikoak, bere lagungarri
bizkorrakaz... Jarraituko deutsazu bere deiari?
· Supongamos que siga llamándote una y otra vez
Daigun ihes! Eztaidikegu eztezakegu egin nahi dugunik: Jainkoa bere alde dute jende
hauk
 · Huyamos!
Daiogun gogotik Berari Jesusi soinua! Ea, erago poz-pozik!
· Toquemos música en su honor!
Dakarrenetik ageri da’ zuhaitza zerik den
· Por sus frutos se conoce el árbol...; qué clase de árbol es
Dakidan aldetatik’ ez det utsegin
· No he faltado, que yo sepa
Dakidan guzia azalduko banu’ orduantxe bai ikaratuko nukela nundurik erdia!
· Entonces sí que haría temblar a medio mundo!
Dakidana egin-ezkero’ eztot besterik zor
· No estoy obligado a más
Dakien baino geiago’ asko-asko ezin ikasiko du: bada goientxoenean dabil, nere ustez
· Anda ya por las cimas del saber
Dakiena ez-jakin egiten dabenak
· Que fingen no saberlo
Dakienak daki
· Es cosa segura: hay testigos
Dakienak daki
· No todos lo saben quizás, pero es verdad
Dakienak daki’ ... putza gerrenean sartzen!
· No todos tienen semejante habilidad!
Dakienak daki nor dan ori... ta nik ondo dakit
· No todos lo saben... pero yo sí
Dakienik ezta jaiotzen Gerez guziok’ ez-jakinak
· Todos hemos necesitado aprender
Dakigula’ nehork ez du orainokoan hanbat aipatu ta goretsi Hiriart-Urrutj’
bidenabarka baizik
· Sino sólo de pasada, incidentalmente
Dakigun aina esan degu beinipein!...
· Eso es todo lo que sé. No sé más. Eso es todo
Dakigun aldetik dakigu ibiltzen
· Sobre seguro; no a la ventura
Dakigun gauza bakarretarik bat’ hau da
· Una de las pocas cosas que sabemos
Dakiguna dakigun moduan beti esateko legerik ez daukagu
· Ninguna ley nos obliga a
Dakigunetik’ ongi bainon ongi dabiltza oraingoan orko arrantzaleak
· Según nuestras noticias
Dakigunetik’ ongi bainon ongi dabiltza oraingoan orko arrantzaleak
· Les va muy bien
dakik zer diran gure otorduak: talo egal-mearrak ta erre-arinak; bakailoa igarra
· A medio hacer
Dakinak’ ba daki; ez dakinak’ ... baleki Ez dakina’ beti motz
· El saber y la ignorancia
Dakinak’ ba daki; ez dakinak’ baleki! Ez dakina’ beti motz
· El saber y la ignorancia
Dakiten piska arekin, hitz-moltxo, eskumen baten dina eztan arekin’ ezin adierazo
 dituzte beren esakariak
· Un puñadito escaso de vocablos
Dakiten piska arekin, hitz-moltxo, eskumen baten dina eztan arekin’ ezin adierazo
dituzte beren esakariak
· Imposible expresar lo que quisieran decir
Dakizunaz’ itz gutxi; eta ez dakizunaz’ baterez
· Sé moderado en el hablar
Dakuskunez’ erri onetako biztanleak beiak-beerantz goaz; geroago urriago gareala
esan gura dot
· Vamos hacia abajo; vamos siendo menos
Dakuskuzan banan!
· Veámoslos en detalle; en particular
dakusu, ene seme, nereak egin duela; iltzera noala
· Es mi fin
Dala bat, edo beste’ guztia ezpada’ zertxobait egin dute
· Sea por esa razón o por otra
Daladierek baino begi hobez ikusten ditu komunistak
· Los mira con mejores ojos; no les tiene tanta aversión
Dalako izen on orregaitik’ lasto izpitxu bat artuta urteten eban eguerdian etxetik,
aginai zirika’ ez tartean zerbait eukolako
· Escarbándose los dientes sin que hubiese de qué
Dalakoan dala’ gabiltzan beti Jaunagaitik geure naimena eratxi-bearrez
· En toda ocasión
Dalazko bat eman diot
· Un poquitín; un si es no es
Dama gazte bat aurkitu neban’ Gernikakoa alabaz
· Gerniquesa de nacimiento
Dama gazte batengana daukat aspaldi grina artua
· Ando encaprichado por
Dama gazte oietako bata’ espainola da; prantzesa bestea...; biak ere arropa zuzenak
eztira
· Qué par de buenas piezas!
Dama orrek ez al du ezkontzeko bokaziorik?... -Bokazioa ba... ainbestetxoan ere ba...
vamos!...; baina okasiorik ez...!
· Tanto como vocación... sí, pero...
Dama orrekin tratatzeko’ ez nago tankeran: beste batena joan obe du aukeran
· Puesta a escoger, más le vale llamar a otra puerta
Damas-era Damaskora hurbiltzearekin’ argi batek zerutik bat-batean alde orotarik jo
zuen
· Le circundó un resplandor del cielo
Damatxo bat ba nuen nere gogokua; ez nere etxetikan urrungo auzokua...
· Que vivía no lejos de mi vecindad
Damatxo bat ba nuen nere gogokua; ez nere etxetikan urrungo auzokua...
· De mi gusto
Damatxuak alako lotsagabekeria ikusi zuenean’ lotsatu ta zuri-zuri gelditu omen zan,
ia mina eginean, gajoa
· Quedarse toda pálida
Damatxuak alako lotsagabekeria ikusi zuenean’ lotsatu ta zuri-zuri gelditu omen zan,
ia mina eginean, gajoa
· Hasta desmayarse casi
Damu asko emongo leusket’ guztiok ez jatea batera
· Comer juntos a la misma mesa
Damu aundizko konfesio bat eragin zion
· Le hizo hacer
Damu degu, Ama, zure Seme laztana utsaren truke galdua
· El haber perdido a tu Hijo por una nonada
Damu det’ etxekoandreari olako lanak ematea
· Siento causar tantas molestias o enredos a
Damu det’ etxekoandreari olako lanak ematea
· Siento causar tantas molestias o enredos a
Damu det ez jakina’ norengandik jaio dan mudantza ori
· A quién pertenece la iniciativa de
Damu det Jauna... gutxi egina
· Pésame, Señor..... de que haya sido tan poco... N.B. Ironizando contra ciertos modales
de piedad farisaica
Damu dezu orrela ibilia?... -Bai, jauna... bai damutxo ere!... ainbeste neke artuta
alperrik izatea!
· Vaya si me pesa! no haber podido salir con la mía
Damu diat ainbeste diru iri emana: irekin etzeagok gauz onik
· No se puede hacer carrera contigo
Damu ditut, zinez alere!... Eta damuko nuke’ bat baizik egin ezpanu ere
· Y me pesaría aunque
Damu eban erretzailak’ ezpanetan eukan ondakina galdutea
· Perder su colilla... No aprovecharla del todo
Damu emon deutsee gizon argi askori’ letra argiagoan ez ikustea liburutxo au
· Les ha causado pena que
Damu emoteko da’ oi dan baxen bezain karu garesti egotea gatza
· Es lástima que
Damu emoten deutsee kalte onek’ damu emon eroakon-legez San Paulo-ri
· Les causa pena; ya lo sienten
Damu gaistoko bukaera ematen die’ makur dabiltzanei
· Fin desventurado
Damu gaitzik’ eztun ezagutzen zer bidez bakea ardiets dezakenan!
· Qué pena!
Damu izango euke eure bizi guztian, Katalin!... .-Elitzake nire damu ori inoren lepora
jausiko
· Ese pesar lo sería únicamente para mí; no para otros. No te preocupes, pues!
Damu izatekoa da, beste lauak ez dituztela erakutsi nai izan
· Es de lamentar que
Damu izatekoa da’ egi au inori gogora ez etortea
· Es lamentable; es lástima
Damu nuke’ ordubetetxo ere zuri ostutzeaz
· Sentiría hurtarle ni una hora de tiempo
Damu ona artu diat!
 · Mal empleado tiempo! Lo que siento haber gastado tanto tiempo en eso!
Damu orrek arindu aal ditu gaurgero nere oinak’ bizi-biziro nabilen, bizi nazaino
· Para caminar con presteza
Damu orrek arinduko aal ditu gaurgero nere oinak’ bizi-biziro nabilen bizi nazaino
· Dar agilidad a mis pies
Damu ustelak dira orreek
· Arrepentimiento inútil, ineficaz
Damu zen’ gainerako guzia han uztea
· Era una lástima
Damua nerekin det’ naizen arteraino
· Me pesará toda mi vida
Damuak ez dauzkat urretan; urretan baneuzka’ pila ederra izango litzake
· Oh, si pudiera volverme atrás de lo hecho!
Damuak ez ditu pagatzen zorrak
· Calcula bien las consecuencias antes de contraer una deuda; luego no vale el
arrepentimiento
Damuak eztauzkat uretan... Nik dakit nere naigabearen berri...
· Y bien que me pesa, por cierto! El haberlo dicho o hecho
Damu-erdi bategaz, pekatu egin ez baleu oba zalako bategaz uste dabee askok,
parkatuten jakoezala pekatuak
· Un falso dolor o arrepentimiento
Damu-erdi bategaz, pekatu egin ez baleu oba zalako bategaz uste dabee askok,
parkatuten jakoezala pekatuak
· Con pensar que habría hecho mejor no pecando
Damu-gaitzik legozke’ euskara baizen aditzen ez dutenak libururik-gabe
· Sería lastimosa la situación de
Damugarri izango zan’ alako lora bi eguzkiak baltzituta etxera etortea. Neskatila biak
· Habría sido una lástima
Damugarria da’ ain gazterik gizona bide txarrean ikustea
· Verle maleado; por mal camino
Damugarria da’ ain gazterik gizona bide txarrean ikustea
· Es una lástima
Damugarria da, Bizkaian-bere alan ez egitea
· Es lamentable; es lástima
Damugarria litzake’ buruz-beera jarria ikustea zu-lako ibar euskaldun polita
· Sería una pena, una lástima
Damugarria litzake’ buruz-beera jarria ikustea zu-lako ibar euskaldun polita
· Deformado, desfigurado, cambiado enteramente
Damugarririk asko da’ Bermeo lango erri bat jauntxu batzun azpian egotea
· Bien lamentable es que
Damu-itxura bategaz ta benetako damuari-baga’ lo-zorro astunean dagoz,
deadarrakaz bere iratzartuten eztireala
· Con fingido dolor
Damu-itxura bategaz ta benetako damuari-baga’ lo-zorro astunean dagoz,
deadarrakaz-bere iratzartuten eztireala
· Sin verdadero arrepentimiento
Damu-itxura bategaz ta benetako damuari-baga’ lo-zorro astunean dagoz,
 deadarrakaz-bere iratzartuten eztireala
· En profundo letargo
Damu-lan gogorra egin zuen Inaziok Manresa-n
· Ruda penitencia
Damurik’ ez dugula largabixta handi bat’ mendetan ikusten duena!
· Capaz de ver el tiempo pasado
Damurik’ ez dugula largabixta handi bat’ mendetan ikusten duena!
· Lástima que...!
Damurik ere, emaztea mendikoa izango du...: baina ez ain tuntuna
· Por desgracia
Damutan ezta etxeratuko’ bein onuntz etortzen dana
· No regresará pesaroso de haber venido
Damutasunaren antzik ere eman-gabe, utzi zion oinak garbitzen Judasek Jesus-i
· Sin la menor señal de
Damutasunaren aztarne txikienik ere etzuen eman
· Ni el menor indicio de
Damutu balekit nere oraindainoko urrats ta ibilera guziez!
· Ojalá me arrepintiera de...!
Damutu egin zatak soinu asko jua... Alkarri barkajogun oraindainokua
· Me pesa haber fanfarroneado tanto haber metido tanto ruido
Damutu egin zetak soinu asko jua... Alkarri barkajogun oraindainokua
· Hagamos borrón y cuenta nueva
Damutu jakon oker egina, ta apurtuten txikituten eban burua negarrez
· Se deshacía en llanto
Damutu zitzaion bereala, eta txikitzen zuen negarrez bere burua
· Se deshacía en llanto
Damutuko zaie!.-Damutu? Esperantza ederrari begira zaude!
· Espera sentado!
Damuturik gaude, Jauna! Biur zaigu, bigun arpegia!
· Vuelve benigno tu rostro a nosotros!
Damutzeko gauzarik ez dezazula egin!
· Cosa que te pueda pesar
Damutzen ez bazaiko zeluko Jaunari’ behar ditzigu eman eskiak eskuak elgarri
· Si Dios no dispone otra cosa...; Dios mediante
Damutzen ez bazaiko zeluko Jaunari’ behar ditzigu eman eskiak eskuak elgarri
· Hemos de darnos la mano..; hemos de encontrarnos
Damutzen ote zekizun andik laster?
· Te pesaba? te arrepentías?
Damuz arerioa topetan badau bidean’ agur otz ta motz bat eginda aurrera iragoko da
bekoki astunagaz
· A su pesar
Damuz arerioa topetan badau bidean’ agur otz ta motz bat eginda aurrera iragoko da
bekoki astunagaz
· Un saludo seco y frío
Damuz arerioa topetan badau bidean’ agur otz ta motz bat eginda aurrera iragoko da
bekoki astunagaz
· Poniéndole cara seria
Damuz bete zekion bere barren guzia
· Se arrepintió con toda su alma
Damuz bezala zaude’ gizon andien artean
· Estar pesaroso, de envidia
Damuz bularrak urratu nai dituztelako idurian egonagatik
· Partir el pecho de contrición
Damuz josia zegoen, kondea
· Transido de pena
Damuz nago, ta zinez alere
· Estoy arrepentido
Damuz ta ezin-bestez egin du; ez borondate onez
· De mala gana, porque no había otro remedio
Dan baino gaixtoago egiten dezu
· Lo presentas como peor de lo que es
Dan baino geiago esango zuun...?
· Exagerar
Dan bezin luze utzi omen du... Ilik
· Dejarlo tendido; seco o muerto
Dan bitartean’ ala izango da ori
· Genio y figura... hasta la sepultura
Dan bitartean’ izango dezu
· No te faltará mientras haya
Dan ekinik andienaz-be’ eleuskio ezer aditu-eragingo erderaz esanda ume oneri
· Aún con todo el empeño
Dan gizatoarekin’ utsak bildurtzen daben makala dozu
· Un miedoso que se asusta por nada
Dan lekuan dala’ bilatu bear det: ea aztarrenik ateratzen ote detan
· Sea donde sea
Dan lekuan dala’ bilatu bear det: ea aztarrenik ateratzen ote detan
· Dar con la pista
Dan orduko’ aurten ainbat ira-burdi itzuli dire basuetan...! Kontuz ibilteko da!...
Aizeteak gaiti
· Para estas fechas
Dan orduko’ aurten ainbat ira-burdi itzuli dire basuetan... Kontuz ibilteko da!...
Aizeteak-gaiti
· Se han volcado no pocos carros de helecho
Dan tokian dala’ arrigarrizko mundutzak bilduko dirala’ gaurtik nago ikusten
· Sea donde sea la función
Dana ainarik eztio esango esaten dizkionak esaten dizkiola ere
· Siempre se quedará corto
Dana alperrik zan; ibili ziran monjak mutilaren gogoa baketuteko aleginetan;
geroago gogorrago egoan mutila ezetzean
· Se empeñaron; hicieron cuanto pudieron por calmar al chico
Dana alperrik zan; ibili ziran monjak mutilaren gogoa baketuteko aleginetan;
geroago gogorrago egoan mutila ezetzean
· Cada vez más firme u obstinado; irreductible
Dana’ amaren esku utzita zeukaten
 · A disposición de la madre; al arbitrio de
Dana baldanduta geldituko naun, ire sendagai dalako ori artzen badinat
· Enervado, sin energías, aplanado
Dana balio duna da, andre ura
· De mucha valía
Dana bera da bere ustetan
· Todo se lo atribuye a sí mismo; se cree que es él quien todo lo hace
Dana beraa-beraa egina ekarri du ontoa: gaitzik egiteko aina!
· Como para hacerle daño; como para envenenar
Dana bere-alde eman bear zaio orri...; bestela?
· No se le puede contradecir en nada
Dana bujatuta dago gaxoa
· Abotagado, hinchado
Dana buruz-beera erori zan! Guk egin guztia
· Todo se vino abajo; todo se frustró
Dana da andi-naia, dana da temea; txiki-zalerik inor ez dot aurkietan; danok’ igo-
bideak topetan gabiltzaz
· Todo es ambición y rivalidad
Dana da andi-naia, dana da temea; txiki-zalerik inor ez dot aurkietan; danok’ igo-
bideak topetan gabiltzaz
· Todos aspiramos a medrar
Dana da andi-naia, dana da temea; txiki-zalerik inor ez dot aurkietan; danok’ igo-
bideak topetan gabiltzaz
· No hay quien se conforme con una posición humilde
Dana da, emen-bere’ gauza bat nai ta beste bat jazo
· Llevarse chasco; ocurrir lo inesperado
Dana dala..., andienak egin dozuez’ ta oraintxe erabili ankok!
· Ya habéis hecho lo más difícil
Dana dala, diru oiek’ ezertan artzea ere merezi etzutenak ziran
· Ni aun tomarlos en consideración. Era una cantidad despreciable
Dana dala’ eztu txit giro ibiltzeko dagoan eguraldiarekin, norbait orrek
· Anda con tiempo poco propicio
Dana dala: gugazkoa eginta daukazu’ ta ez buruko-minik orregaitik izan: beste bein
joango gara asti geiagogaz
· Ya has cumplido con nosotros
Dana dala: gugazkoa eginta daukazu’ ta ez buruko-minik orregaitik izan: beste bein
joango gara asti geiagogaz
· Ya iremos en otra ocasión con más calma
Dana dala: gure Ekin-eko soka-dantzarako’ bat geiago! ta gu’ poz-pozik
· Uno más para la cuadrilla o equipo de corresponsales del semanario Ekin
Dana dala..., izar oneri ezarri deutse kalte guzti orreen errua..; ta elorriuak izango
dituz’ ospe txar ori kendu-orduko
· A esa constelación le han echado las culpas de
Dana dala..., izar oneri ezarri deutse kalte guzti orreen errua...; ta elorriuak izango
dituz’ ospe txar ori kendu-orduko
· Trabajo le costará quitarse esa mala fama
Dana dala: katu orrek entzute andia artu dau erri-on; ta il daitenean’ diruak balioko
 deutsoz jabeari
· Ha adquirido mucha fama
Dana dala: katu orrek entzute andia artu dau erri-on; ta il daitenean’ diruak balioko
deutsoz jabeari
· Le valdrá traerá mucha ganancia al dueño
Dana dala Lege zarreko konfesio onez’ etzuan kemenik bekatuak kentzeko
· Acerca de esta confesión
Dana dala’ ni nere lengoan izango naiz beti
· No me saldré de lo mío; de mi punto de vista
Dana dala: noizbait topo-egingo det nere anai Bixente!
· Por fin voy a encontrarme con
Dana dalakoagaitik’ ori joan zan...!
· Sea por lo que fuere
Dana dan bezela esango dik arek azkenean
· Dirá, declarará las cosas como son. Va a cantar
Dana dan bezela esatea askiko da
· Relatar las cosas tal como son; objetivamente
Dana danez esan bear da: ez geiago’ ez gitxiago
· Tal como es...; hay que decir las cosas tal como son
Dana dan-lez esan-ezketino’ ez dagola gauza txarrik..., esaten dabe legegizonak...
Gero ez etorri gazi-gezakaz’ au ipini dotala eta ori ipini dotala papeletan
· No me vengáis luego con cuchufletas
Dana edo baterezko aitzaki geldo orrekin’ orain zaputz?
· Volverse atrás
Dana elbitan estalia zegon
· Plagado de moscas
Dana erabat irabaziko dabela esaten-bere’ lotsabatuko dira
· Aún se atreverán a decir que
Dana erabat irabaziko dabela esaten-bere’ lotsabatuko dira
· Ir al copo
Dana gabernatzeko’ bera da asko
· Se basta y sobra
Dana gutxiegi du beretzat; eta artzeko bildurrez egoten naiz
· Todo le parece poco
Dana jango nuke, baina gero zer bazkaldu bear det? -ara!... Janak jankizunik eztu-ta,
jan, gogo badezu!
· No comer por haber comido... Qué inconveniente hay en ello?
Dana jota’ iru ordu galdu nituun
· Total... que perdí tres horas
Dana libre nai genduke guretzako; esiak’ besteentzako
· Las trabas, sólo para los otros
Dana merezi zenduen’ eta txakurra xaxatu zaizu, lotsagabe orri!
· Con razón te azuzaron el perro
Dana nai dunak’ dana galdu
· Quien todo lo quiere, todo lo pierde
Dana nai’ ta... ez lukainka ez mutur gelditu da
· Quedar frustrado
Dana naigabez josia esnatu nintzan
· Transido de pena
Dana ona ta ondo... baserrietan gatx izaten da
· La perfección en todo
Dana tximu eginda etorriko da
· Calado, empapado, de lluvia
Dana ur dago...; izanez, ainbeste egiten al du!
· Está todo embalsado..., hecho una marisma
Dana zarrakitu du katu orrek atzamarka
· Escarbar, gatuñar
Dana zarrakituta etorri zan gure maia
· Toda desvencijada o destartalada
Dana zuztar-zuztar jakin nai izaten du
· Conocerlo con todos sus pelos y señales
Dana edo-baterezko aitzaki geldo orrekin’ orain zaputz?
· Estúpido pretexto del todo o nada
Danagaz’ dana baino ezin egin leike
· No le des vueltas: la cosa es imposible. Lo imposible no puede ser
Dana-gurako bat da aren ugezaba
· Ambicioso insaciable
Danai batera erantzutea gogoratu jatan
· Responderles a una, al mismo tiempo
Danak algara batean utzi omen zituan ateraldi onekin
· Los dejó riéndose a carcajadas
Danak alkarren leian berari eder egiten eutsen
· A porfía!
Danak alkarren leian berari eder egiten eutsen
· Le honraban
Danak an zirean, makila andi bana arturik aldean, ango pizti itzala ilteko ustean
· Llevando cada uno un gran palo; armados de palos
Danak anaiak ditugu erri bietako arraunlariak; bata aina maite bestea; beste
gauzarik ez genduke nai: onenak irabaztea
· Los queremos por igual
Danak ao batetik asiko zinaten ezezka
· Os habríais opuesto
Danak ao-betean deadar egin eben’ zaldia Matxin-ena zala
· Empezaron a gritar a todo pulmón
Danak’ arnas artzeko astirik-gabe, aritzen ginan lan artan
· Sin tiempo para respirar
Danak artzen ei eutsen errukia
· Se compadecían de él
Danak ausi dizkik orrek
· A todos les ha dado quince y raya
Danak barrez artu zuten apaizaren txantxa
· Celebraron con risas la broma
Danak bat-batean itxi eben jatekoa’ ta egin eben txitada itzal bat, sakristaua
gortuteko-bestekoa Eliztxori-kumak
 · Un fuerte piulido
Danak bat-batean itxi eben jatekoa’ ta egin eben txitada itzal bat, sakristaua
gortuteko-bestekoa. Eliztxori-kumak
· Capaz de ensordecer; como para aturdir
Danak belarrak artuak daude gure baratzan babarrunak zaindu-gabez
· Están plagados de hierba
Danak’ bere mende dauzka
· Se lo ha apropiado, monopolizado todo
Danak bizirik atera ziran’ Jaunak berak daki nola
· Solo Dios sabe cómo
Danak daudez atsegin, ta ba dute zeri
· Y motivos tienen para ello
Danak ebiltzan’ or jausi ta emen jaso, lan gogor onetan
· Cayendo y levantándose a cada momento
Danak egozan’ errezoa artez esan ezinik, bildurren bildurrez... Errosarioa errezetan
· Sin acertar a seguir el rezo a derechas
Danak emengoak bear doguz: motz-naste barik
· Sin mezcla de extraños
Danak erne egoten ziran, besteak zer egingo ote zuten’ zalantza bizian
· Muy preocupados o intranquilos
Danak etxean tenteago ibiltzen ditu emakume orrek’ soldaduen txapeleko txorixo
gorria bainon
· Meter en cintura a todos
Danak ez dira txanponen bila ibiltzen plazarik-plaza
· No todos andan con afán de ganar: los hay también que gustan del deporte
desinteresadamente
Danak gar bizian ipinteko-besteko tanto eder bat galdu eban Alberdi-k. Ostiko-
pelotan
· Perdió una jugada capaz de arrebatar el entusiasmo del público
Danak gaur zugana etorri dira, gogoak ala emanik
· Por propio impulso
Danak’ guretzako eginak, seme!
· N.B. Fórmula usual de conformidad cristiana, al venir una desgracia
Danak irin baten opilak ziralakoan... ni; ta irin askotakoak izaki! Emengo apaizak
· Todos de la misma orientación o tendencia
Danak mendean eduki-naia: au da gizon orren grina
· Imponerse a todo el mundo
Danak naastu arteko pakerik ez du izaten
· Revolvedor por instinto; intrigante
Danak neretzat gorroto dute... Zoritxarreko zartzaroa det: ez nago barrendik lasai
· Tengo una vejez desgraciada
Danak neretzat gorroto dute... Zoritxarreko zar-zaroa det: ez nago barrendik lasai
· Todos me odian
Danak poz andiaz jagokazan entzuten’ aora begira
· Pendientes de sus labios
Danak zebiltzen Gabonetara begira
· Todos con la ilusión fija en las Navidades
Danakaz euki nairik errian bakea’ sarri askotan dot loa zek kendu
· Quebraderos de cabeza
Danakaz euki nairik errian bakea’ sarri askotan dot loa zek kendu
· Quebraderos de cabeza
Danakaz euki nairik errian bakea’ sarri askotan dot loa zek kendu
· Con harta frecuencia
Danakikoa eukitzeagatik’ bost-na duro emanda bialdu zitun etxera
· Por cumplir con todos; por contentar a unos y otros
Danau basi-basi eginda nator
· Todo calado
Danbada baten’ berotik otzera aldatu jaku eguraldia, gure mendi nagosi ori
zuriturik... Onek axe aize barraban-onek umea eukana’ ezagun zan
· Ya se adivinaba que este viento nos traería lo suyo: -la nieve-
Danbada baten’ berotik otzera aldatu jaku eguraldia, gure mendi nagosi ori
zuriturik... Onek axe aize barraban-onek umea eukana’ ezagun zan
· Bruscamente
Danbadaka jarten da, au entzunik’ abertzale baten biotza
· Late con fuerza
Danbolin’ asia zan maskaltzen ordukoz
· Había bajado de forma
Danbolin bat bezela zulatu naute sendagile jaunak... Txiztetekoz
· Me han dejado hecho una criba...a fuerza de inyecciones o pinchazos
Danbolin berriak’ soinu eder
· Pandereta nueva buen son Pero falta saber lo que será más tarde
Danbolin berriak’ soinu eder Saltzaile berriak ere bai
· Escoba nueva barre bien
Danbolin onen soinu artuetan’ seguruago dantzatzen dirade
· En las melodías habituales o favoritas de este tamborilero
Danbolina jotzeko’ toki txarra da hura!
· Sitio poco propicio para tocar el tamboril, aquella cuesta!
Danbolina jotzen asi ginuan’ eta orain etzeukagu beste biderik: dantzatu egin bear...
Dorrontsoro jeneralak mutilai esaten omen ziena.
· En comenzando la empresa, hay que continuarla, no se puede volver atrás
Danbolinak etziozkaten jo nai soinu zarrak; ez etzekitzaten-bearrez’ bainan bai,
jotzea ez-ezik’ beren izena ere txit iguin aundia zutelako
· No porque no los supiese tocar
Danbolinak etziozkaten jo nai soinu zarrak; ez, etzekitzaten-bearrez’ bainan bai,
jotzea ez-ezik’ beren izena ere txit iguin aundia zutelako
· Porque aborrecían hasta su solo nombre
Danbolinari esan zion’ ... begira zuela, urreneko aldian soinu aiek baizik jotzeko
asmorik artzen bazuen!
· Que se guardara bien de...! Cuidado con pensar en!
Danbolinari kirtenetik daragio aitonak
· Le está dando vueltas
Danbolinek aurretik: ezkontza ona diu..., ezkontza ona diu...! -Biolinek atzetik: gero
ikusiko, gero ikusiko...
· Eso, el tiempo lo dirá...!
Danbolineko gaztainik ez baduzu jan’ isil gaztainez!
· Entonces, no hables de castañas!
Danbolinen alabak du bakarrekoa’ neskatx aialdekoen kanta-aldian
· La que canta el solo
Danbolinen alabak du bakarrekoa’ neskatx aialdekoen kanta-aldian
· Las compañeras de la recién desposada
Danbolinen andreak, komeri egiten’ parrez urrarazten ditu etxekoak
· Les hace desternillar de risa
Danbolinikan-gabe dantzatuko zina’ artuko banuke nik arbasta bat fina...
· N.B. Ejemplo de forma verbal en tiempo hipotético, sin la adición del sufijo -ke.
Tendrías que bailar... sin acompañamiento de música
Danbolin-soinua da Amazkarren beera
· Se oye ya el son del tamboril
Danbolin-soinua entzunaz bakarrik’ euskaldun jatorrari zan-ari guztiak birrist egiten
dautsoe
· Se le excitan los nervios, de contento
Danbolin-soinuan jolastu ziran neska-mutilak
· Divertirse al son del tamboril
Danbolin-taldea
· Banda de chistu
Dan-dan... jotzen dute atea; dan-dan... ari dira ezkilak; da-da eman diozkat bi
beilarrondoko
· N.B. Curioso ejemplo del empleo y significado de estas voces onomatopeicas
Dan-dana esan diot; auan ilerik gabe esan ere...!
· Y por cierto, sin pelos en la lengua!
Danean batera datoz senar-emazte biak. Senar-emazte berdinagorik!...
· Se entienden bien para todo
Danean’ dana
· Conformarse con lo que haya...!
Danean’ dantxoa, nere gizontxoa
· Conformarse con lo que buenamente se tiene
Danean’ dantxoa, nere gizontxoa
· Conformarse de buen grado con lo que haya, por poquito que sea
Danean’ dantxoa, nere gizontxoa!
· Confórmate con esto: no hay más
Danean’ dantxoa! nere gizontxoa!
· Contentarse con lo que haya!
Danean’ dantxoa, nere gizontxoa... Aleginak egin-ezkero’ ez dago Jainkoaren pake
santua galdu-bearrik
· Se hace lo que buenamente se pueda... y con eso basta
Danen agirian itza emon eben’ geiago ez egiteko dantza nabarmenik
· Públicamente
Danen artetik’ batek eroan eutson osoan biotza
· Le gustó sobremanera; le ganó el corazón
Danen aurrean berak ibili sasi guztiak sututzen...; eta estuasunak urreratzean’ nun
zaioten damututzen!
· Los agitadores de antes se echan para atrás a la hora de la verdad
Danengandu da gaur musika ona
· Está ya al alcance de todos
Danentzako ez da inoz tratu txarrik
· No hay nunca un negocio que sea ruinoso para todos
Danentzat peri txarrik ez omen da
· No todos salen perdiendo
Danerako dago orain jendea
· Hay gente capaz de todo
Danetan aurrena zegoala eskolan, esaten zien eta laster zala joan etxera, abade eginik
· Que pronto volvería a casa
Danetan aurrena zegoala eskolan, esaten zien eta laster zala joan etxera, abade eginik
· El primero de la escuela
Danetara ere’ au egingo dala ba dakigu
· En cualquier forma...; como quiera que sea
Danetarako ta gainez Jainkoak emain emanen zigun, alaba!
· Nos dará de más... No nos faltará nada
Danez-bestera balitz..., guri ezer etxoakun
· Si fuese al revés, al contrario..., a nosotros no nos importaría
Daniel gazteak’ deadarrari eman zion
· Se puso a gritar
Danielek etzuen gaizki-esateko eta eltzeko biderik ematen
· No daba pie a reproches; no prestaba asidero a la crítica
Danieli farra joan zitzaion apaizen isil-lana agirian ikusirik
· Se echó a reir
Danieli farra joan zitzaion apaizen isil-lana agirian ikusirik. we
· Artimaña, truco
Danik arimarik txikerrenak’ Jaunaren graziaz-batean’ egaz egin lei santutasunik
andienera
· Podría remontarse hasta
Danik armarik txikerrenak’ Jaunaren graziaz-batean’ egaz egin lei santutasunik
andienera
· Con la ayuda de la gracia
Danik bat’ eiz ederra izan genduan lengo astean
· Excepcionalmente buena
Danik dirurik geiena izanda ere’ andrea gaiztoa bada’ alperrik guzia
· Por más dinero que se tenga
Danik eta gutxiena eskeintzen bazion inork ijitoari’ arentzat zan astoa
· Por más mínima oferta que se le hiciera
Danik eta itzik gogorrenakin gaitzetsita ere’ esana baino esateko geiago geldituko
litzake
· Aún quedaría muchísimo por decir; aún quedaría uno corto
Danik ondoena dagola ere’ ez utzi au eman-gabe, beiari!
· Por muy bien que esté
Danik-eztanik’ geuk eztogu esango; alaxe entzun dogula baino
· Ni lo afirmamos como verdad, ni lo negamos
Dan-legez dala’ ... ba dirau berbeeta ak, ez lenengoan eban garbitasunaz
· Sea como fuere
Dan-legez dala’ ... ba dirau berbeeta ak, ez lenengoan eban garbitasunaz
· Sigue vivo
Dan-legez dala: amabosteetara-ezkero’ parkamen osoa irabazten da. Amabost
amarreko errosarioa
· Comoquiera que sea
Dan-legez dala: amabosteetara-ezkero’ parkamen osoa irabazten da. Amabost
amarreko errosarioa
· En completando los quince misterios
Danok al deguna emango degu euskal-jai oietarako; eta zuek ere zertxo-bat esku-
luzetze egin zazuete, al dezuteneraino
· Dad alguna ayuda, tended una mano
Danok alkarri lagun zaiogun, kopetik ilundu-gabe
· Sin enfadarnos; sin resentimientos
Danok aoa zabalik adurretan egon ginean, dantzari txikieri begira
· Cayéndosenos la baba, embelesados
Danok asiko gera... autsi edo eten!
· A vencer o morir!
Danok azaldu ginan eiztari apainak...; an zuzen apuntatzen’ guziak zekiten: inork ere
etzuan kalerik-egiten
· Ninguno erraba el tiro
Danok, banan-banan’ jakineko koska batzuetan jausten gara
· En los mismos sabidos tropiezos
Danok bat bazinate bezela bizi!... Ez ni il naizela-ta, jaiotetxera etorri-gabe gelditu!
· Vivid inseparablemente unidos
Danok batera deiez gozuz, Jauna!
· Clamamos a Ti
Danok batera jo daigun...!
· Vayamos a una
Danok bear dogu bizi-pozen bat; eta zorionenekoak’ gauza on baten daukenak euren
bizi-poza!
· Todos necesitamos algún aliciente en la vida
Danok beretzat naita egin ginduan Jaunak
· Dios nos creó para Sí; para dársenos
Danok dabiltza deadarka’ batek baino besteak beroago-bearrean gure txoko maite
onen zoriona bilatzen dutela
· Rivalizando en entusiasmo o fervor
Danok dakigu’ urteberritan bertso-txapelketa zana
· El día de Año Nuevo
Danok dakigu ze neurritan dabilan zentzunean, praile ori
· Qué tal anda de juicio; de sensatez
Danok daukagu geure argalunea nunbaiten; eta zuk’ agoan
· Todos tenemos nuestro punto flaco
Danok egon gera alkarren ondoan’ kuadro eder ari begira miretsirik: batzuk mena,
besteak’ esan-bearraren esan-bearrez ia lertuan
· Deshaciéndose en comentarios
Danok eztue izaten jeiki ori
· Ese temperamento, esa complexión
Danok’ gose-egarriz ia-ia itoan geunden
· Ya a punto de sucumbir
Danok itz bat egin diogu: nazka ematen duala bere perretxikuak... Beste konturik
eztiogu esan
· Todos le hemos dicho lo mismo; todos hemos coincidido
Danok itz bat egin diogu: nazka ematen duala bere perretxikuak... Beste konturik
eztiogu esan
· Eso es todo lo que le hemos dicho; se lo hemos repetido insistentemente
Danok izutu ginan’ txerrikuma tegitik larrainera atera zanean: ain zan ikaragarri
luze ta zabala!
· Era tan enormemente corpulento!
Danok jaiotzen gara inor-bearrean
· Necesitados de ayuda ajena
Danok jasekoak baginateke’ oba! Baia baina arteetan jasekoak izateko aleginetan
dabilena’ ondo dabil
· Quien pone empeño en...; quien se esfuerza por
Danok jasekoak baginateke’ oba! Baia baina arteetan jasekoak izateko aleginetan
dabilena’ ondo dabil
· Si fuésemos todos íntegros
Danok kontu kontari ondo bazkaldu’ ta ilunkaran etxera, bapo epelduta
· Al anochecido
Danok kontu kontari ondo bazkaldu’ ta ilunkaran etxera, bapo epelduta
· Bien entonados; bien templados
Danok leialak ez geralako’ daukate ateak giltza
· Por eso se pone llave a las puertas
Danok txarrera jarriak gaude, alako itxumenetan: bizi izateko poz geiegirik eztago
lur-gain onetan
· Maleados; más bien predispuestos al mal
Danon aurrean arpegi artu neutsan
· Le reconvine o eché en cara
Danon gustua egiten ez da errez; baina ezin lezake gaizki dantzatu mingaina’ jatorriz
ortarako ez duanak grina
· Quien no traiga inclinación perversa para ello
Danon gustua egiten ez da errez; baina ezin lezake gaizki dantzatu mingaina’ jatorriz
ortarako ez duanak grina
· No puede ponerse a criticar o murmurar
Danori makur-makurrik zakust’ erbestekoen azpian
· Todo humillado, oprimido
Danteri arpegi artu eutsen adiskideak’ latinez-barik italiarrez liburuak egiten
ebazalako
· Le habían reprochado
Dantxarako obea aiz i’ lan ontarako baino
· Más vales para hacer piruetas que para esto
Dantxoa-bere’ artu nik... artu egingo dot
· Aunque sea poca cosa
Dantxoa-bere’ artu nik! Artu egingo dot
· Aunque sea tan poca cosa
Dantza aizetsu au ikustean, biotzetik ezpanetara Gora! andi bat eztatorkionik inor
bada?
· A la vista de esta danza briosa
Dantza arinean’ oin biak laban-eginda, plazearen erdian jausi da
· Dando un resbalón con los dos pies
Dantza au da guzietan pizkortxoena
· La más movidita de todas
Dantza au emendarra izan-arren’ aiztu-aginean egoan urteokaz. Ezpata-dantza
· Casi olvidado ya
Dantza eder-garbi aiek ikusteko’ aulki nagusian jartzen ziren gure apaiza jaunak.
Orain ostea’ etxea jo bearko dute, zikinkeri oienik ez ikusteko
· Ahora en cambio tendrán que retirarse a su casa
Dantza eder-garbi aiek ikusteko’ aulki nagusian jartzen ziren gure apaiza jaunak.
Orain ostea’ etxea jo bearko dute, zikinkeri oienik ez ikusteko
· Por no ver tales porquerías
Dantza ederra zeukeagu gaur arratsaldean...! Lan gogorra
· Buena tarea nos aguarda!
Dantza eta mantza..., ogi baino gasna gehiago zaukuten hitzeman
· Prometer el oro y el moro
Dantza galdu oneek’ nok zaintu asko daukeez; dantza-zaleak’ azala lodia daukee
· Tienen la piel dura; no les importa lo que otros digan
Dantza galdu oneek’ nok zaintu asko daukeez; dantza-zaleak’ azala lodia daukee
· Tienen muchos defensores o protectores; partidarios
Dantza geienak’ birretan egin bear izan ziran
· Hubieron de repetirse
Dantza guztien bukaeran ateratzen zituzten txalo-otsak
· Los aplausos que resonaban
Dantza nastuan ibili baino gurago dot’ ortu-santuari begira egon
· N.B. Frase registrada como testimonio de un alma y de un mundo
Dantza osoa, ain puskalaka zebilana’ berritu naiean asi nintzan
· Que estaba tan fragmentada; hecha un mosaico de elementos
Dantza santu orretan’ ez da zapikorik sokarako: eraztun bana dute lokarri oberik
dantza-lagunek: ezkon-berri biek
· Un anillo les sirve del mejor lazo de unión... N.B. Orixe en este precioso pasaje se
sirve de la alegoría de la danza vasca para la bendición conyugal
Dantza-aurrena daramanari joango zaio, txapela eskuan duela’ bere ongi-etorria
egitera
· Al que capitanea la danza
Dantzako orduan’ belarri-motz bat asi zan goitxotik itzegiten; baino ederki apal itzi
eban eibartar gaztediak’ buru-aldea beroturik
· Empezó a provocar de palabras
Dantza-lagun bilatu du Sukuntzak Mikela-Borda .-Ezetz, aurrena; baina etsi du
bereala: oinbestetzat etzuten artu’ gazte zela
· Nunca habían hecho de ella tanta estima cuando era joven
Dantzaldi bat eginda’ txori bakotxa bere adarrera..., antxe sakabanatu ziran neska-
mutilak
· Cada mochuelo a su olivo...; cada uno a su casa
Dantza-leku ta plaza danetan’ bera da beti aurrena
· Salas de baile
Dantza-leku ta plaza danetan’ bera da beti aurrena
· Es la primera en llegar
Dantza-mota guziak dituzte zeinek bere soinu bereziak
· Sus peculiares tonadas
Dantzan aspertu-aldi bat eginda laster etxeratu ginan
· Después de un buen rato de bailar
Dantzan autsak arrotzeko’ oraindi naiko gazte gaude
· Para bailar briosamente
Dantzan dabil otzak bei gaxoa: eztio onik egin leku arrotzak
· Temblequea de frío
Dantzan dabil otzak bei gaxoa: eztio onik egin leku arrotzak
· No le ha sentado bien el cambio de lugar
Dantzan neukan’ ta atzenean erori... Erlejuari kristala
· Estaba ya flojo el vidrio
Dantza-ots hura entzunik’ sehietarik morroietako bati galdetu zion’ hea zer ziren hek
halakorik
· Le preguntó qué significaba aquello
Dantzarako’ beti izan zan atzerea ta nakarra
· Retraído y desganado para el baile
Dantzarako gogoa artu-ezkero’ burua arintzen zaie; len zuen lotsa-ona galtzen due
· Pierden el juicio
Dantzarako lotua da
· No es aficionado a...; es retraído, encogido
Dantzari bikaina izandua Bisai ori’ ilea beltza zeukan-denbora aietan
· Antes de peinar canas..; en sus buenos tiempos
Dantzari onak’ ez du arraultzarik ere ausi bear’ oin-azpian artuagatik
· Debe danzar con la delicadeza de quien pisa huevos
Dantzari oneik’ nai-nora joateko gertau dagoz: batean-bestean egiten diran erromeri
ta jolasetara
· En una parte u otra
Dantzari ttipiek’ han dituzte beren moldatzaileak
· Sus instructores o monitores
Dantzariak bere eskurako etxeandreari ankarekin gonak arrotu ziozkalako, beste-
gabetanik’ une berean geldierazi zuen alkateak, dantza
· A la dama que se le destinó como pareja
Dantzariak bere eskurako etxeandreari ankarekin gonak arrotu ziozkalako, beste-
gabetanik’ une berean geldierazi zuen Alkateak, dantza
· Tan sólo porque le agitó la falda
Dantzariak esertzean’ nori bere neskamea etortzen zitzaien etxandreai’ gona-gaineko
arroaren eske
· A pedirles la basquiña
Dantzariak ifini bear du lurrean’ erpo biak musuz-musu alkarri ukitzen diotela
· Tocándose frente a frente los dos talones
Dantzarien buruzariak artu bear ditu eskuiko eskuan’ Agustin-ekin Joakinen ezpatak
punta aldetik; eta berebat ezkerrekoan’ Pedro-rekin Martin-ena
 · Las espadas de Agustín y de Joaquín; y las de Pedro y Martín
Dantzaririk oberena’ koskabilorik gabe Geien nai lukena’ ezer-gabe gelditu
· Frustración
Dantza-sokara Maritxu zapia eskuaren bitarte egoala eroan ebenean’ txalo ikaragarri
bat entzun zan zelai guztian
· Con el pañuelo de por medio
Dantzatu-eragin zioten nai etzuan pandangua’ soka batetikan zintzilik
· Le colgaron de la horca. Le hicieron bailar el bien parado en la horca
Dantzatuko jaut... Joko aut...; zanpatuko aut!...
· Te voy a sacudir...!
Dantza-zalea izan ez-arren’ ez eban orregaitino burua ostuten, txanbolinek
aurreskurako soinua asten ebanean
· No se ocultaba
Dantzetara joan-arren ez dozue pekaturik egiten? Zorionekoak, alako seme eta alaba
bedeinkatuok! Sutan sartuta erretan ez zareenok! Pikeagaz lo eginda garbi jagiten
zareenok!
· Dichosos y dichosos! Qué almas bienaventuradas!... Irónico
Darabiltzan prakak kendu... ta emon daiozala urrengo topetan daun atsoari! ta
beronen gonea jantzi daiala!... oilo epel orrek!
· A la primera vieja que encuentre
Darabiltzan prakak kendu... ta emon daiozala urrengo topetan daun atsoari! ta
beronen gonea jantzi daiala!... oilo epel orrek!
· Las faldas de ésta
Darabiltzen prakak kendu... ta emon daiozala urrengo topetan daun atsoari! ta
beronen gonea jantzi daiala!... oilo epel orrek!
· Ese gallina cobarde
Darausala mundu eroak nai duena!
· Que diga o murmure...!
Darda-ganean erabili dabe
· Le han traído al retortero; a mal traer
Darda-ganean erabili daroadaz ardao-saltzaileak’ ondo gautu arte daukeezanean
nekezaleak ardantegian
· En un hilo; temblando de miedo. Los traigo al retortero, no les dejo en paz
Darda-ganean erabili daroadaz ardo-saltzaileak’ ondo gautu arte daukeezanean
nekezaleak ardantegian
· Hasta bien entrada la noche
Dardaneleta-estunearen jabe egin dira
· Se han apoderado del Estrecho de los Dardanelos
Dardar dabilkit gorputza... Eraso beltza ba dator eta... Euskal-Erria! Zabiltzkit!
· Viene una terrible tormenta
Dardar dabilkit gorputza... Eraso beltza ba dator eta...: Euskal-Erria! Zabiltzkit!
· Me tiembla todo el cuerpo
Dardar dabilkit gorputza... Eraso beltza ba dator eta... Euskal-Erria! Zabiltzkit!
· Muévete! Date prisa!
Dar-dar egin du egurrak’ eta joan da kolpean. Aizkora-jokuan
· Vibra el tronco
Dar-dar egin du egurrak’ eta joan da kolpean. Aizkora-jokuan
 · Cede al golpe inmediato el tronco
Dar-dar erretzen jartzen naute orrelako ateraldiak
· Me dan coraje; me encienden la sangre de ira
Dar-dar jarri zan ori entzunik: gauza onik etzan
· De seguro que había malas noticias...; que había ocurrido alguna desgracia
Dardaratu zen Jesusen gorputza gurutzea zuloan sartzean
· Estremecerse
Dardarizua jarri zaio
· Tembleque
Dardarka baten ipinten eban sarritan etxea’ asarratuten zanean
· Ponía en conmoción toda la casa
Dardarka ta izerdi larrian nengoan... Bildur izanda, baina, zer onik neukan...?
· Qué sacaba con tener miedo?
Dario-k’ gau guzia, begirik itxi-gabe’ esnai egin zuen
· Pasó desvelado toda la noche
Dariola ekarri dezu, ikatz-zorroa
· Lo has traído dejando rastro
Darion bitartean’ eotarri bat erabiltzeko laina ematen du iturri orrek
· Tanta agua como para accionar una rueda de molino
Darion usai dana’ arrokeria da
· En todo transpira jactancia
Daroaguzan zorigatxeko egunetan
· En estos días desventurados
Datorla! datorrela!...; guk lantuko diagu!
· Ya nos encargaremos de ajustarle las cuentas!
Datorrela berriz!... arrapatuko du aizea!
· Y se llevará buen chasco! Ya no lo pilla más!
Datorrela, datorrela leen-bait-leen!
· Que venga cuanto antes!
Datorren aste-barruan bialdu bear da
· Dentro de la semana próxima
Datorren asterako bukatzen badute lana’ etorriko naiz... Artan kontuak!
· Ahí estará la dificultad...; eso será lo difícil
Datorren igandean bilera degu; ta ez dakit arakaldiren bat sortuko ez ote dan
· Me temo que surja algún escándalo
Datorren iganderako ba zeukat, etorri nai badek bertsotara’ biontzako oso paotx
egokia
· Tengo una ganga exquisita, una grata oportunidad para los dos
Datorren ilaren aurren-samarrean joatekoa izango da
· A primeros de mes
Datorren ilaren lenengoa’ igandeak arrapatzen dik
· Cae en domingo
Datorren ilaren lenengorako aginduta dago
· Para el primero del mes
Datorren ilaren zazpian’ ogeita-bost erritar atarako dira..., norako bidean uste
dezute?... Bergarako euskal-jaira
· Para dónde? En qué dirección?
Datorren ilean egingo dogu zugazko bakea
· Daremos cuenta de ti; acabaremos contigo
Datorren ilean izateko’ itxura txarra
· Pocas probabilidades de que
Datorren jaiean prailearen aotik Kintal banako egiak aditzean’ esango didazu
· Verdades de a puño...
Datorren udabarrian ar-zulo orretara eldu bat egiteko gogoan etorri ginan
· Con intención de hacer una excursión a
Datorren udabarrian ar-zulo orretara eldu bat egiteko gogoan etorri ginan
· Con intención de hacer una jira por
Datorren udagoienean’ kakoa gogor erabili bearko da, gaztain danak batu bear
badira beintzat
· Habrá que dar firme a los varales... para derribar castañas
Datorren urtea itzali-gabe’ tren ori ikusi-gogo duten franko ba dago bazterretan
· Antes que finalice el año próximo
Datorren urtean, osasun-baketan Jaunak bagaukaz’ argitaratuko doguz, len
aitaturiko zortzikoak
· Con el favor de Dios...; si Dios quiere...; si vivimos
Datorren urtera-arte’ gabon-da barri on!
· Despedida de Año Viejo
Datorren urtetik gora’ berau etorriko jatzu
· Desde el año que viene
Datorrena datorrela’ zearo zeuen buruak Jainkoaren eskuetan izten alegindu zaiteze!
· Venga lo que viniere
Datorrena datorren-lez artu bear doguz, gertaera guztiak
· Aceptar los acontecimientos tal como vienen
Datorren-dabilenari, alako zerbait eman bai, ematen zaio; baina ostaturik ez
· Alojamiento, no
Datorren-dabilenari, alako zerbait eman bai, ematen zaio; baina ostaturik ez
· Caminantes, transeúntes, viandantes
Datorren-dijoanari’ beti arpegi ona etxe ortan
· A cualquiera que entra o sale
Dauan dagoan itxuraz’ begi-oneko jausi nok, uezaba jator onen tailarrian...
· Se ve que he entrado con pie derecho...; que les he caído en gracia
Dauden eran irakurtzen baditu, ta dagokana dagokanarekin’ eztute adileak galduko
erraten zaienik
· Juntando debidamente las palabras según el sentido
Dauden lekutan jarraitu baietz’ alkandorarainoko guziak jarriko genituke
· A que no dimiten!
Dauden lekutan jarraitu baietz’ alkandorarainoko guziak jarriko genituzke
· Nos apostaríamos hasta la camisa
Daukadan damua da’ aita-semeon bizkarretan ez egin izana ori
· Lo que siento es que
Daukana da’ ta zoazkio: gutxi-asko emango dizu, eskatu-ezkero. Duna da
· Es rico
Daukanak artu!...
· N.B. Expresión con que se convida al descarte en el juego del mus
Daukanak’ daukaneti emon dagiala!; eta eztaukanak’ biotzeti!
· Qué dé cada uno de lo que buenamente pueda!
Daukanak gabon’ eztaukanari emon
· N.B. Fórmula para pedir aguinaldo
Daukanari’ ezin kendu; ta eztaukanari’ ezin eman
· N.B. Explicación oída: Eziñ ukatu, bixtan dagoona
Daukanari’ ezin kendu; ta eztaukanari’ ezin eman
· No se le puede negar: hay que decirlo todo. N.B. Proverbio que se dice al aludir al lado
bueno de la persona criticada
Daukazun basterra euki-ezkero’ zuk-bere artu zinai labore ederra
· También tú obtendrías buena cosecha
Daukazunik andiena ekarri egizu
· El mayor que tengas
Daukonak’ bauko; eztaukonak’ baleuko...
· Oros son triunfos
David, ala-bearrez, ar-zulo onen barruan zegoan
· Qué coincidencia!
David artzaia’ Jesukristoren iduritako jarria da
· Como tipo o imagen de
David, azaletik agertu ez bazuen ere’ barrunen poztu zan
· Se alegró en sus adentros
David, azaletik agertu ez bazuen ere’ barrunen poztu zan
· Aunque no lo exteriorizó
David bera’ Oliveteko mendira joan zan oinutsean
· Descalzo
David’ bere itzean zegoan
· Se mantenía en lo dicho
David erpin batean zegoan’ il edo-bizi norabait irten bearrean
· En trance de vida o muerte; a todo trance
David txikiak Goliat aundi menderatu zun antzean’ Iruntxiberrik bikainagoak izaten
ditu ertzean
· Suele tener por competidores a otros que parecen ser más que él
Davidek bere zerbitzariak igorri ziozkan Hanoni aitaren heriotzeaz gozakari ematera
· A consolarle por; a darle el pésame por
Davidek Bertsabe-rekin okerra egin zunean
· Cuando delinquió
Davidek bezala’ idiro dut Jaunari otoitz egiteko, nere bihotza. Jesus-ena
· Ya he dado con
David-ek, gaitz-uste gabe’ baimena eman zion
· Sin recelar nada malo
David-ek’ geroz etzuen alde ontatik zer-eraman andirik izan
· No tuvo mucho que sufrir ya
Davidek gorputzari alderagin’ eta Saulen lantza paretari josi zan
· Esquivar, hurtar el cuerpo
Davidek Salomon bere begikoa eban
· Era el preferido de David
Davidek zelatariak bialdu zituen’ Saul non gelditzen zan jakitera
 · Espías
Daviden adiskide-zantzukoa izatea asko zan’ Saulek gorrotatzeko
· Sospechoso de amistad
Daviden aldi au, aren gogoan-bestetan izan ez dala uste badezu’ begira zer dion
oraintsuko santa batek
· Que sólo en la mente de David se ha dado
Daviden bila zebilen batean’ prakak askatu-bearrak eman zion; eta ar-zulo aietako
batean sartu zan Saul
· Sintió necesidad de evacuar
Daviden biotza’ poz etzan; nozitzen zutenak israeltarrak ziralako, ez Israelen etsaiak
· Quienes pagaban o sufrían
Daviden biotza’ poz etzan; nozitzen zutenak israeltarrak ziralako, ez Israelen etsaiak
· No se sentía feliz
Daviden il-berria ez artzeari luzetsirik’ berriro mandatariak bialdu zituen Saul-ek
· Impaciente de recibir la noticia
Daviden odoleko guziak il ziralakoz etsita zeuden
· Hechos ya a la idea de que
Daviden zainetakoa
· De la estirpe de David
David ere Saulen ondoren irten zan’ eta atzaldetik oska jarri zitzaion
· Se puso a gritarle por detrás
Dazien han zagon begira’ noiz emanen zuen amor Bizentek
· Esperando a ver cuándo se daría por vencido; cuándo cedería
Deabru guztiak’ gatxerakoak dira
· Son artífices del mal; son maléficos
Deabru itsusiari’ onek ematen zion min
· Esto es lo que le dolía
Deabru madarikatua!... Oin orain-be sakatu desta beste bat!
· Otra vez me ha engañado!
Deabru zarra borroka dabil, bazter guzia puskatzen; noiz arteraino gailenduko dan’
ezta erraza juzkatzen
· Devastándolo todo
Deabrua baino txarrago da’ erakutsi galduko gizona
· El hombre que da mal ejemplo
Deabrua bere bi adarrekin ikusi... etorri zen medikua
· Vino a todo correr... Como alma que lleva el diablo
Deabrua’ egin-aalak eginagatik’ ezin jeiki omen zan zizailu-gainetik
· Por más esfuerzos que hacía
Deabrua’ ezeren bildurrago ezta’ orazioaren baino
· No teme nada tanto como la oración
Deabrua’ ilun-zalea da
· Amigo de la oscuridad, de las tinieblas
Deabrua zai dabilkizute’ infernura botatzeko
· Os acecha; os anda rondando
Deabrua zan’ errukarri aren barrunen sartuta, itzegiten zuena
· Dentro de aquella infeliz
Deabruak anitz sare badu ere arimen atzemaiteko’ eztu bat-ez ere hanbat atrapatzen’
 nola emazte gaixtoez
· Con ninguna de esas redes coge tantas almas como
Deabruak’ Antonioren onik ezin ikusita’ zigorkadaz astindu eben, ige il-gainean itxi-
arte. Ia-ilean utzi-arte.
· Por envidia; por odio contra Antonio
Deabruak aramala!... -Deabruak galduko aal-au!
· N.B. Fórmulas de maldición
Deabruak askori jartzen diena da’ oso-oso ez agur egitea ondasunai, eta gerokoari
geiegi begiratzea
· No renunciar definitivamente a sus bienes
Deabruak askori jartzen diena da’ oso-oso ez agur egitea ondasunai, eta gerokoari
geiegi begiratzea
· Preocuparse demasiado por el día de mañana
Deabruak bekatuari emaiten dioen gozotasun hark ere, denak ere’ deus guti irauten
du
· Aun siendo como es tan ficticioso o engañoso
Deabruak’ bere burua txautua ikustetik bide artu’ eta Jerusalen-go elizaren
galjurrera eraman zuen
· Viéndose derrotado
Deabruak beretzat dauzkanak’ unai kontuzkoakin ipintzen ditu, eta nai duan eran
darabiltzki
· Los pone bajo el cuidado de solícitos pastores o mayorales
Deabruak, egunetik egunera’ zure arimaren gainean esku gehiago hartzen du
· Cobra más poder sobre
Deabruak eramango al au!
· Que te lleve el diablo!
Deabruak eroan dagiela! .-Inpernuan erretan egongo al da! .- Zeruan sartuko ez da
da! .-Bizirik pausorik egingo ez al dau!
· Fórmulas usuales de imprecación
Deabruak eta mundutarrak itxutzen gaitue’ eta eren mendera gakazte
· Nos llevan a su servidumbre
Deabruak eztaude beinere paketan
· Cómo se ve que el diablo nunca duerme!
Deabruak’ gauza guzirako ipini oi ditu aitzakiak
· Para todo inventa excusas
Deabruak hartuak ditu framazonak
· Están furiosos
Deabruak inoiz azpiratuko eztue nere Eliza
· No la avasallarán jamás
Deabruak mila asmu ta labankerigaz’ putza ta gantza emoten deust’ neure buruari
emeko atsegin zoroetan lasa emonda’ etxe-au infernurako egiteko
· Darme rienda suelta
Deabruak, mila asmu ta labankerigaz’ putza ta gantza emoten deust’ neure buruari
emeko atsegin zoroetan lasa emonda’ etxe-au infernurako egiteko
· Me incita y alienta
Deabruak naramala!... Ala zerura noala!... Emendik mugi ez nadila!... Au onela da!
· N.B. Fórmulas de juramento imprecatorio
Deabruak orain ainbeste atzerapen emoten deutsu konfesino on bat astiro egiteko:
erraztuko deutsu eriotzako ordu estu atan?
· Te pone tantos impedimentos o inconvenientes para
Deabruak orren begira daude’ noiz-baino-noiz Jainkoak gizon edo andre orren
biziaren ari mea etengo duen’ infernura eramateko
· Aguardan impacientes el momento en que
Deabruak ortik’ matasa andiak sortzen ditu
· Aquí hace el demonio muchos enredos
Deabruak sartzen digu burura arrokerien aize okerra
· Es él quien nos inspira el funesto orgullo
Deabruak tentau oi-dau bakotxa’ argalen dan aldetik
· Por su lado flaco
Deabruak zaabiltza zu...; nork nahi zaitu hil?
· Tú estás endemoniado
Deabruak zarabiltza naski
· Tú tienes que estar endemoniado
Deabruak, zure barrenaren berri ondo jakinik’ txit zure erara tentatuko zitu; obeto
zu engainatzeko’ zure betatik bete-betean emango dizu
· Te dará de lleno por tu gusto
Deabruak ere’ akabatze hartan eskuei aragiten deraue die; orduan zakukoak
ateratzeintu, dakizkien jokoak jokatzeintu
· Pone en juego toda su actividad
Deabruak ere’ akabatze hartan eskuei eragiten deraue die; orduan zakukoak
ateratzeintu, dakizkien jokoak jokatzeintu
· Entonces echa el resto
Deabruak ere’ orduan bere jokoak jokatzen ditu
· Entonces es cuando hace de las suyas
Deabruak ere’ orduan egitentu bere kolpeak: orduan betatzeintu bere zakuak
presuna haserretuen artean
· Entonces hace su agosto
Deabruarekin bat-eginda’ mirari-irudiak egiten zituzten sorgin aiek
· En inteligencia con el diablo
Deabruaren alderdiak diruditen asko’ egunen batean Jesukristoren ikasle izango dira
· Satélites del diablo
Deabruaren eskupean jartzen diranak
· Someterse al diablo
Deabruaren eskupera jausi ginean
· Caímos bajo el dominio de
Deabruaren eskuperatuten dau gorputza, pekatu loiak
· Somete al dominio del diablo
Deabruaren eskuperik eta bere agintza gogorretik atera diran bekatariak
· Librarse de la esclavitud del demonio
Deabruaren eta haragiaren zirikak
· Las tentaciones o estímulos de
Deabruaren tentazio gaiztoak eman zion mutilari
· Asaltarle la tentación
Deabruaren ugartea deritxonera erbestetu eben Drejfus’ bizi dan arteko
 · Para toda su vida
Deabruari adi-azi nai izan zion’ etzegoala hura aren zirikai begiratzeko
· Que no estaba para hacer caso de sus tentaciones
Deabruari berari baino beldur geiagorekin aldegin bear zaie, lagun gaiztoai
· Huir de
Deabrue alaruka egoen’ ez ebala geiago bear txarrik egingo... Alaraoka
· Que ya no haría ningún daño
Deabrük, bere burue libre ikusi zooneen’ laixter aldegin emen-zoon andi’ Patxi-zaz
geiago oartu-bage...
· Sin acordarse más de
Deabrukeri au ikusi eben bilbotar zarrak’ barre-zoroka asten izan jakuz, berau aitatu
dogun aldi guztietan
· Se echaban a reir a carcajadas
Deabruzko gizon orrek andre ezkondu bat gaitzera berekin ekarri nai zuen
· Quería inducirla al mal
Deabruzko zapatari bategaz elorrioak eukazan, berak inoanez
· Un endiablado zapatero le estaba probando la paciencia
Deadar biziagoz... geroago eta minago zerasaten: gurutziltzatu ezazu!
· Gritaban cada vez más fuerte
Deadar onek aotik urten eutsaneko’ kartzelan eukan bere burua
· En cuanto profería
Deadar onek aotik urten eutsaneko’ kartzelan eukan bere burua
· Lo metían en la cárcel; ya estaba en la cárcel
Deadarka emon eutson
· Comenzó a gritos
Deadarka esan, berbaz entzuten ezpadau!
· Si no escucha, diciéndoselo en tono corriente
Deadarka ta ojuaz ibili zera’ lorreta bazenbiltza bezala
· Como quien arrea al carro
Deadarra ta negarrik asko ba zan Mundakan orduan!
· Qué de clamores y llanto!
Deadarrari eman zion etxeko-andreak
· Empezó a dar gritos
Deadarrez esan zuen Erregek: Danielen Jaungoikoa! ala andia baizera!
· Cuán grande eres!
Deadarrez joan zan Mari, senarraren eskean: -Peru, erdu etxera, bearra itxita!
· Se fue gritando
Deadarrez joan zan Mari, senarraren eskean: -Peru, erdu etxera, bearra itxita!
· En busca del marido
Deadarrez urten dabe, beronen bidera.
· Salir a su encuentro aclamando
Deba ta Itziar ta... naastu zitun
· En la conversación citaba mucho a...; sacaba a relucir
Debar onek’ zuin ondoko ontzi batetik ikusi omen ditu arraunlarien irten-sartuak;
baita ere, aruzko mugan, zuztaka-atzean giltz-egiten
· Desde una lancha junto a la línea de los árbitros
Debar onek’ zuin ondoko ontzi batetik ikusi omen ditu arraunlarien irten-sartuak;
 baita ere, aruzko mugan, zuztaka-atzean giltz-egiten
· La revuelta o ciaboga
Debekatua dago erostura’ beeneko prezioa baino gutxiagoan
· Compra a menor precio que
Debekatua dago gure errietan geroko jokatzea
· Jugar a crédito
Debekatua dago saldura’ goieneko prezioa baino geiagoan
· Venta a mayor precio que
Debeku au austen bazuen’ bertatik eriozpean jarriko zan
· Sujeto a la muerte
Debekuan nahi ditutzu eskuak sartu; bertzeren zuzena nahi duzu zeuretu
· Usurpar un derecho ajeno
Debekuan nahi dituzu eskuak sartu; bertzeren zuzena nahi duzu zeuretu
· Meter mano en terreno vedado
Debozino ttipia, ez-baieko gogoa’ kandela-argia bezala, haize gutik iraungitzen du
· Un propósito indeciso o vacilante
Debozio au’ Eleizak arturik dauka
· Está aprobada por la Iglesia
Debozioaren estalki ta azal utsak dira
· Meras apariencias
Deboziozko jardun-bideak noizean bein aldatzea edo berritzea on da
· Las prácticas de devoción
Debru guzien ziztua dula jarraitzen ziok etzetik larraundarrari Battittek. Sega-
apustuan
· Con una furia de mil demonios; echando chispas
Debrua berekin du
· Está poseído del demonio
Debrua handik ateratu zen’ ezin jasanez saindu hekien begia
· Sin poder sufrir la presencia de aquellos santos
Debruak eman’ debruak eraman
· Lo mal ganado se lo lleva el diablo
Debruak hartu zituen gure espos-geiak’ erretorak planta hartan utzirik
· Se los llevaba el diablo; se pusieron furiosos
Debruak harturik bezala’ hasi da berriki berriro haizea tai-gabe gau ta egun
· Desatarse frenéticamente
Debruak harturik bezala’ hasi da berriki berriro haizea tai-gabe gau ta egun
· Ha empezado de nuevo a soplar sin interrupción
Debruak mendi gora-gora baten kaskorat ereman zuen’ eta handik munduko
erresuma guziak beren ederrean erakusten ziozkan
· En todo su esplendor
Debruak nolaz eragin dio zure bihotzari, Izpiritu Sainduari gezur egiteko?
· Cómo es que te ha impulsado a
Debruak zaitak emaiten bururat’ bate luzatu-gabe Bonaparti dezogun ken bere
bizia... Zeer zauk hiri?
· Me sugiere
Debruak zaitak emaiten bururat’ bate luzatu-gabe Bonaparti dezogun ken bere
bizia... Zer zauk hiri?
 · Qué te parece a ti? Qué opinas tú?
Debruak zaitak emaiten bururat’ bate luzatu-gabe Bonaparti dezogun ken bere
bizia... Zer zauk hiri?
· Sin pérdida de tiempo
Debruari lopiderik ez utz!
· No deis lugar al diablo
Debruen atekan dira ogi-gileak; nahirik ere’ ez dezakete egin gobernamenduak nahi
duena
· Se encuentran en terrible apuro o conflicto
Dedarrez eta turrunt zarrai ots-eraginik’ zinoen itsuak: Espainarrak deutsez
frantziarrai eio buruak
· Haciendo resonar sus viejas cornetas
Dedarrez eta turrunt zarrai ots-eraginik’ zinoen itsuak: Espainarrak deutsez
frantziarrai eio buruak
· Les han infligido una derrota
Degun gutxi’ degun beti
· Aunque sea poco, que no nos falte
Degunetik apalduko dezute; eta gero’ jantziko zaizute oe zuria
· Se os preparará una cama limpia
Dei egiek langileai’ eta paga zaiek saria, azkenekoz aurrera
· Comenzando por los últimos
Dei egikedazu’ ez oilarraren goizeko soinuan, ta bai eguna zerbait argituta
· No al canto del gallo; a la aurora
Dei estu bat entzun zan
· Un grito agudo
Dei estua egin digute
· Nos han lanzado un grito angustioso
Dei onak eginda dagoz
· Ya les han hecho las proclamas matrimoniales
Dei ta dei nago Jainkoari
· A Dios en mi clamor imploro
Deiez asi’ ta ez jake etorri inor lagun
· Nadie ha venido en su auxilio
Deiez nago ni aspaldi guzian, ta kroskaka’ zere biotz ori idik-erazi naiez
· En todo este largo tiempo
Deiez nago ni aspaldi guzian, ta kroskaka’ zere biotz ori idik-erazi naiez
· Haciendo esfuerzos o empeños por
Deiez nago Zuganat, Jauna, ixuria begian
· Con lágrimas en los ojos
Deiez ta deiez dagokigu’ bide au guri arrerazi naiez
· Hacernos emprender
Deiez ta deiez dagokigu’ bide au guri arrerazi naiez
· Llamar con insistencia
Deiezka ta ontzi-joka luzaroan egonda gero’ agertu zaie noizbait maiekoai
neskameren bat atarrapuzka
· Acudir a toda prisa
Deiezka ta ontzi-joka luzaroan egonda gero’ agertu zaie noizbait maiekoai
 neskameren bat atarrapuzka
· Después de haber estado llamando y repicando los vasos. Los comensales
Deiezka ta ontzi-joka luzaroan egonda gero’ agertu zaie noizbait maiekoai
neskameren bat atarrapuzka
· Llega una sirviente toda sofocada
Deika nagozu lurraren azkenetik’ biotza galdurik
· En el desmayo de mi corazón
Deika naukazu, Jauna..., Zu zaitut beti lagun!
· Tú eres mi sostén
Deitoragarri litake hortan uztea
· Sería lamentable
Deitu bezin laster’ berandu-gaberik etortzen zait loa begietara...; etzait igeska ibiltzen
· Sin tardanza
Deitu det’ ... baino ez etortzen
· Pero no viene
Deitu diotet mila bider’ baina alperrik; ez dute aditzen ama zarraren esanik
· No le hacen caso a la anciana madre
Deitu eutsan auzi-etxera’ bakegintzako
· Para la conciliación
Deitu nituen gizon hetarik’ garauak ere grano batek ere eztu ene aparitik dastatuko
· Ninguno de ellos probará mi cena
Deitu zuen debru nausie’ eta unekin in zuten tratue’ iruetarik baten aldera erakutsiko
zioztela ango eskolak
· A cambio de uno de los tres
Deitu-arren’ ez-entzun egingo dau urrean... ondo kontuak atarata gero
· Se hará el sueco, probablemente
Deitu-orduko’ an izango dau bere alde
· Acudirá en su favor
Dejandonos de chismes j de cotileo, mejor sera que...
· Dejándose de chismes y de cotilleo, mejor será que,
Delako Mari-Eder’ ostalertsa gazte bat zen tabernaria: jende-biltzailea, panpa bezala
emana beti, salda ona, elea ederrago
· Siempre de punta en blanco; vestida como una muñequita
Delako Mari-eder’ ostalertsa gazte bat zen tabernaria: jende-biltzailea, panpa bezala
emana beti, salda ona, elea ederrago
· Muy atractiva
Dema oei’ sarri darraizte aserre gogorrak
· Se les siguen fuertes riñas
Dema ori izan zan Mondragoi-tarrak erabili zuten kakoa’ inguru guztietako
baserritarrak uri artara biltzeko
· El aliciente o atractivo de que se sirvieron para
Demagun’ Espainako erregek, seme bakar onez gainera’ semetzat artu nai duala
beste bat
· Además de este hijo único
Demagun’ Espainako erregek, seme bakar onez gainera’ semetzat artu nai duala
beste bat
· Supongamos que
Demagun jaiotzen dala’ ez gizona, ez emakumea: baizik bidutziren bat. ??
· Un monstruo
Demak?... Guk ere zerbait bear degu, gure irabaziak azaltzeko
· Dar a conocer nuestros productos
Demalari azkarra dago Pelaio; eta laguna bera etzuen txarra
· Y tampoco era malo su compañero
Demanda bizian dagoz beti... Ezer ez dan etxean’ demandea ugari
· En viva pelea...; en continua camorra
Demaren bat al zan Mondragoiko plazan, egun artan? .-Bai ba: aspaldikorik andiena
· La apuesta más importante que se había celebrado desde mucho tiempo
Demoninotxu orrek ederra sartu deuskuk!
· Buena jugada nos has hecho!
Demontretan, ezta lo egon neskatxa ori, lotia bada-re...!
· Se ve que no ha perdido el tiempo!
Demontretan, eztezu kolpe txarra egin!
· Vaya suerte la tuya!
Demontretan, eztezu kolpe txarra egin!
· Caramba!
Demontretan, eztezu kolpe txarra egin!
· Menudo chasco... menuda plancha!
Demontretan eztu gutxi egin zure seme orrek! Soldadu joan eta eskribatzen ikasi!
· Caray! qué espabilado!
Demontretan, kontu polita degu auxe ere!
· Sí que está bonito esto!
Demontretan, kontu polita degu auxe ere!
· Caramba!
Den aizerik biziena sartzen zitzaien beren itxola txar erdi-urratuan
· Chamizo destartalado, ruinoso
Den aizerik biziena sartzen zitzaien beren itxola txar erdi-urratuan
· El viento más penetrante
Den bazkaririk hoberenean’ beltzuri gutti nehork sagar fin eder bati...!
· Nadie muestra desdén a la manzana
Den denborarik gaitzeneko, heriotzearen azken oreneko’ luzatu nahi duzu egiazko
penitentzia
· Diferir para el tiempo de mayor dificultad
Den etsaienari behatuko zion bi begietara erdiz-erdi, eta ele eginen lainoki; ahora jina
erranen deie muturrera, erdiz-erdi
· Le miraría de frente
Den etsaienari behatuko zion bi begietara erdiz-erdi, eta ele eginen lainoki; ahora jina
erranen deie muturrera, erdiz-erdi
· Les dirá lo que venga a la boca, sin rodeos
Den gaixtoenari ere’ noizik behin bedere alatzen zaika zaio bere kontzientzia
· Aun al más malo
Den gaixtoenari ere’ noizik behin bedere alatzen zaika zaio bere kontzientzia
· Le remuerde
Den gauzarik errazena egin bedi gogo gaitzez’ eta gaitz izanen da
· De mala gana
Den gauzarik gogorrenak, moldegaitzenak eta hez-gaitzenak ere’ hezten ezitzen
beratzen eta eskuetaratzen ditu amorioak
· Reducir, sujetar, traer a mandamiento
Den gauzarik gogorrenak, moldegaitzenak eta hez-gaitzenak ere’ hezten ezitzen,
beratzen eta eskuetaratzen ditu amorioak
· Indóciles, y rebeldes
Den gogorrena izanagatik ere’ egin-uste dut
· Espero hacerlo
Den gogorrena izanagatik ere’ egin-uste dut
· Por difícil que sea
Den gutieneko estakurua aitzakia aski dogu’ igande betean lanean artzeko aritzeko
· En pleno domingo. Nada menos que en domingo!
Den gutieneko gibel-beldurrik, ez itzulikarik-gabe erran dugu egiazko egia
· Sin el menor recelo y sin andar en rodeos
Den gutieneko gibel-beldurrik, ez itzulikarik-gabe erran dugu egiazko egia
· Hemos dicho la verdad sin rodeos
Den gutienekorik etzuen dudatu’ eskalearen itxuran Jesu-Kristo bera zuela
· No dudó lo más mínimo
Den lekutik baizik ez ditake eman
· De donde no hay, no se puede sacar
Den lekutik eramaten da, ez den lekure Jenden arteko artu-emanak’ nai-ta-naiezkoak
dire
· Necesidad de suplirnos unos a otros
Den lurrik hoberenak ere’ behar du jorratu; bertzela’ belar gaixtoa izanen da betiere
jaun eta nabusi
· Aun la mejor tierra necesita ser labrada
Den lurrik hoberenak ere’ behar du jorratu: bertzela’ belar gaixtoa izanen da betiere
jaun eta nabusi
· Prevalecerá la mala hierba como dueño absoluto
Den tokitik’ zabaltzen da... Bestentzat ere izango da
· Donde hay, no faltará algo para dar
Den txarrenari ta edozein edozeini ere ematen dio orrenbeste
· Y a cualquiera que sea
Dena aho eta begi
· Chupado, consumido, demacrado
Dena atzaparretara bear izaten du
· Quiere que todo se lo tengan a mano, a punto. Es exigente, difícil de contentar
Dena begi-bazka dateke gure besta
· Será un gozo para la vista
Dena bustia etorriko zera, nere Txomin; alda zaitez bada, katarro zarren batek
garbitu baino lenago
· Antes que cojas algun mal catarro
Dena bustia etorriko zera, nere Txomin: alda zaitez bada, katarro zarren batek
garbitu baino lenago
· Múdate de ropa
Dena den’ horra nola mintzatu diren egun berean, Herrioten bi mutil! Nolako jende’
halako ele!
 · Qué otro lenguaje se podía esperar de tal gente!
Dena den’ horra nola mintzatu diren egun berean, Herrioten bi mutil. Nolako jende’
halako ele!
· De todos modos; sea como sea
Dena den’ horra nola mintzatu diren egun berean, Herrioten bi mutil! Nolako jende’
halako ele!
· Dos lacayos o satélites de H
Dena den’ kanore guzien arabera’ suntsitua izan zen eliza hori’ XVIII-gn. mende-
undarrean
· A fines del siglo XVIII
Dena den’ kanore guzien arabera’ suntsitua izan zen eliza hori’ XVIII-gn. mende-
undarrean
· Sea como sea
Dena den’ kanore guzien arabera’ suntsitua izan zen eliza hori’ XVIII-gn. mende-
undarrean
· Según todos los visos o probabilidades
Dena irauli zuen gure paperetik berera
· Lo trasladó o copió todo
Dena lurgorrituta zegon bidea
· Recién rozada o arañada la senda, con la tierra al descubierto
Dena sagar jarri du bere etxe-ingurua
· Ha plantado todo de manzanos
Dena sasi jarri zan geroztik, baztar ori
· Se convirtió en matorral
Dena txuri-txuri jarri da gaxoa!
· La pobrecita se ha puesto toda pálida
Dena zaina’ iraupen handia du Agerre-k. Pilotan
· Lleno de vigor
Dena zegoen ederrik, guztia pozez beterik. Inguruko bazterretan
· Todo estaba radiante de belleza
Denak alde jarri zaizko, eta gehien-gehienak esker diote. Hal ere’ ez du kukurruku
egitekorik
· Le dan las gracias por lo que ha hecho
Denak alde jarri zaizko, eta gehien-gehienek esker diote. Hal ere’ ez du kukurruku
egitekorik
· Se han declarado a su favor
Denak alde jarri zaizko, eta gehien-gehienek esker- diote. Hal ere’ ez du kukurruku
egitekorik
· Con todo, no tiene de qué gallear o engreirse; cantar victoria
Denak alderdi batera artzen ditu
· A todo le atribuye la misma intención
Denak, alkarren berri-gabe’ erri artara biribilatu ziran, egun gutxiren gorabeerakin
· Sin haberse puesto de acuerdo
Denak, alkarren berri-gabe’ erri artara biribilatu ziran, egun gutxiren gorabeerakin
· Por los mismos días
Denak ankaz-aurrera eraman arte’ orrek eztauka pakerik!
· Hasta acabar con todos
Denak ankaz-aurrera eraman arte’ orrek eztauka pakerik!
· No va a descansar!... No va a parar hasta
Denak ao batetik asiko zinaten ezezka
· Todos a una, a coro
Denak baino geiago... ibili zan
· Muy engreído; fanfarrón
Denak’ bata bestearen ezin-ikusian bizi dira
· Viven enemistados
Denak batera jaten zuten ostatu artan
· Juntos, al mismo tiempo
Denak batetuak igaro ditzatela’ Aita Santuaren aukera egin-arteko egunak
· Todos congregados
Denak biotza goibelik jarri oi dizute
· Te dejan apenado; te contristan
Denak daude iritzi batean: Malentxok artu duan asmoa baino gauza oberik eztago
· Todos son del mismo parecer; coinciden en la misma opinión
Denak erraz-aldera jotzen dute
· Todos van en busca de la comodidad
Denak eskuz-esku ibiltzeko xedetan dira gurekin
· Se proponen ir aliados con nosotros
Denak’ etxeko txarroaren kirtenak dira
· Todos ellos llevan la misma marca de familia...: los mismos caprichos, manías, etc
Denak han, begi-menean, esku-menean nahi luzke
· A su alcance
Denak hautsi ttik egungo predikariak
· Los ha superado a todos...; ha estado mejor que ninguno
Denak jantziko ditu nere zoramenak...!
· Todos estos vestiditos para mi chiquitín, mi tesoro, mi cielo
Denak laneko arropan dabiltza
· En traje de faena
Denak orain’ potxitxoak bezala arta-buruxkari begira...!
· En espera de la dádiva... como los potros en espera de la mazorca
Denak presa’ baino asti izaki
· Mucha prisa, pero con tiempo para seguir charlando
Denak txanda-txanda joan bearko mundu ontatik
· Uno tras otro, por turno... sin excepción
Denak zazpi urtez-beerakoak dira
· De menos de siete años
Denario hura eskuratzean’ mar-mar-mar hasi ziren etxeko-jaunarentzat
· Empezaron a murmurar contra
Denbora aetan’ utziko zaio kateatik infernuko dragoiari
· Se le dejará suelto
Denbora aietako apustuetan’ antzea uan nagusi; zein langileago, zein txukunago,
jendeak nai ziten ikusi. Langile baino zein astoago zirudik gaur dema dutela. Sega-
apustuan
· A quién más animal
Denbora aietako apustuetan’ antzea uan nagusi: zein langileago, zein txukunago,
 jendeak nai ziten ikusi. Langile baino zein astoago zirudik gaur dema dutela. Sega-
apustuan.
· Era la destreza lo que se estimaba más
Denbora aietako apustulariek’ diruaz bezain beren buruaz zuten ederr-itsusi
· Tenían tanto amor propio como preocupación del dinero
Denbora apur hura, den apurrena ere, ongi enplegatzen luela’ asko luke, zeruko
loriaren erdiesteko
· Si lo empleara bien
Denbora apur hura, den apurrena ere, ongi enplegatzen luela’ asko luke, zeruko
loriaren erdiesteko
· Todo lo insignificante que es
Denbora aretan’ goizean-goiz jaikitzen ziran;... eta orregaitikan, arratseko zortzirak-
ezkero’ aundi eta txiki’ egon oi ziran ankaz-gora
· Todo el mundo
Denbora aretan’ goizean-goiz jaikitzen ziran...’ eta orregaitikan, arratseko zortzirak-
ezkero’ aundi eta txiki’ egon oi ziran ankaz-gora
· Estaban ya acostados. Dormían profundamente
Denbora artako oituraz-bestera’ ogia ta ardoa eskeini ziozkan Jaunari
· Contra el uso recibido
Denbora artan bizi ziranak baino zori obekoak gera gu
· Más afortunados que
Denbora asko bear izan duk’ emendikan Simon-enera joan-etorri egiten
· En hacer la vuelta; la ida y vuelta
Denbora asko da’ begira zagozkiola gaurko egunari...; ta zer esango diot zure
alderdiari?
· Y qué decir a tu compañera, a tu consorte?
Denbora asko da’ begira zagozkiola gaurko egunari...; ta zer esango diot zure
alderdiari?
· Hace tiempo que suspirabas por este día
Denbora asko izango du etxe orrek, eginik?
· Hará mucho tiempo que se hizo?
Denbora asko zijoakion mutilari’ atxurrik artu-gabe; bakarrik, inoiz bazan’ igitaia,
berde-puska bat idiari ekartzeko
· Si es caso alguna vez
Denbora asko zijoakion mutilari’ atxurrik artu-gabe; bakarrik, inoiz bazan’ igitaia,
berde-puska bat idiari ekartzeko
· Llevaba mucho tiempo sin
Denbora askotako lanak ondatu ta ezereztu dizkigu jela orrek!
· Nos ha malogrado los esfuerzos de muchos días
Denbora askotxo bearko det’ gauza abek garbitzen
· Poner en claro, aclarar
Denbora atsegin onean igarotzeko aitzakiarekin egiten diran batzarreak’ ez due
ondoren onik ekarten
· So pretexto de pasar el rato agradablemente
Denbora aundi bat egondu zen gure aita, reumak jota, ibili ezinik
· Atacado del reuma
Denbora ba doa’ uste baino bertanago
 · Con más rapidez de lo que se cree
Denbora’ beti doha...: iragana eta etorkizuna’ eztira gure. Joana’ joan; etorkizuna’
etorkizun; presentekoa da gure, eta ez bertzerik
· El presente y nada más
Denbora’ beti doha...: iragana eta etorkizuna’ eztira gure. Joana’ joan; etorkizuna’
etorkizun; presentekoa da gure, eta ez bertzerik
· No nos pertenecen
Denbora’ beti doha...: iragana eta etorkizuna’ eztira gure. Joana’ joan; etorkizuna’
etorkizun; presentekoa da gure, eta ez bertzerik
· El tiempo no para
Denbora da’ alde ontara agertu etzerala. Bizi zera?... - Bai nai beinepin!
· Sí por cierto y con ganas de seguir viviendo
Denbora da’ alde ontara agertu etzerala. Bizi zera?... -Bai nai beinepin!
· No te has dejado ver por aquí
Denbora dezuneraino bildu itzazu’ galtzen ez diran ondasunak!
· Mientras tienes tiempo
Denbora doi-doian etorri naiz
· En tiempo justísimo. Casi llego tarde
Denbora duguino’ dagigun ongi!
· Mientras tenemos tiempo
Denbora duguino’ dagigun ongi!
· Mientras tenemos tiempo
Denbora ederra zagon; gora eilargia
· Con la luna en creciente
Denbora egualdi txarrak ematen badu’ ez dira gosez hiltzera utzi behar erleak
· Si se echa el mal tiempo
Denbora eman ezinez’ ernegatzen egoten da
· Sin saber cómo pasar el tiempo; aburrido
Denbora errezago bialduko degu, errosarioa errezatuta
· Ocuparemos mejor el tiempo...; así no nos aburriremos
Denbora ezin bota ibili...: orra zer egin bearko nuken, goiz jeikita
· No saber cómo matar el tiempo..; aburrirse
Denbora gehiago emaiteaz’ bekatuen zauriak gordintzenago eta gaizkoatzenago zirela
ikusi zuen
· Empeorarse y enconarse las heridas
Denbora geiegian egoten naiz... iturritik onuntzakoan
· Detenerse demasiado tiempo
Denbora gogorra dago... Onela segitzen badu’ jende eskasian bizi danarentzat’ etxeko
negarra!
· No faltará llanto en casa de los pobres. Sequía pertinaz
Denbora gogortu du
· Hace tiempo seco fijo
Denbora gozoen sasoia’ igaro da; lenaz-gain ilunduta tristetzen dijoa goia
· Ya se ha ido la estación de los días tibios. El otoño
Denbora gutxi barren asiko dira... aldarak urreztatzen
· Dentro de poco tiempo
Denbora gutxi barren asiko dira... aldarak urreztatzen
 · Dorar
Denbora gutxi barru erotuko zaio gure Joxe orri’ lan ortan jarraitzen badu...
· Se va a volver loco
Denbora gutxi barrun’ gu biok izango gera elkarren
· Nos perteneceremos uno a otro
Denbora gutxi bear du beste izkerak ikasteko’ norberak gogo artu-ezkero
· Si uno se lo propone
Denbora gutxi daukat’ nai nuken bezin luze izkribatzeko
· Con la extensión deseada
Denbora gutxian’ Ardaoak eRReta utzi zuan
· Quedó alcoholizado
Denbora gutxian eskuak berotu, nai lueke oek. Aberastu
· Enriquecerse
Denbora gutxiko nago... Laster ilko naiz
· Me queda poco tiempo de vida
Denbora gutxiz onuntz emen gertatzen dana
· De poco tiempo a esta parte
Denbora harroxka zen; baina halarik ere’ partida burutu due
· Rematar, llevar a término
Denbora harroxka zen; baina halarik ere’ partida burutu due
· Tiempo revuelto, desapacible
Denbora hetan’ elkarrekilakoa atxiki nahi zuten jendek’ elkarri igorri ohi zuten ogi
bana Bazkoz
· Conservar sus relaciones de amistad
Denbora igarota’ alperrik izaten da aitzakiak alkarri ematea
· Echarse las culpas uno a otro
Denbora’ igarri-gabe dijoakio lanean
· Se le pasa el tiempo sin sentir; volando
Denbora’ joan egiten da; eta gu’ ba geramazki
· El tiempo vuela, y nosotros con él
Denbora joan eta denbora etorri’ ... iritxi ziran... garairik onera, ez inun eta ez inori
itz-biderik eman-gabetanik
· Sin dar qué hablar
Denbora joan eta denbora etorri...’ iritxi ziran... garairik onera, ez inun eta ez inori
itz-biderik eman gabetanik
· Por fin, al cabo de tiempo
Denbora joan ta denbora etorri... orain berriz kontu ori!... Azturik zegon gauza.
· Después de tanto tiempo, vienes con eso?
Denbora joan ta ondoan asi naiz pentsatzen’ zartzeak ez duela gauz onik ekartzen
· No dejes para luego lo que has de hacer hoy...- De nada sirve arrepentimiento tardío
Denbora joanean’ aztu zaizkigu kontu oek; baina gorrotoa ere izan genun
· Con el correr del tiempo
Denbora joanik ez da oraindik’ gauza orla bukatzeko
· Aún hay tiempo; no hay por qué precipitarse
Denbora jun-da gero’ gaitza da eragozten
· Si se deja pasar el tiempo, ya es difícil poner el remedio
Denbora laburraren epean ugaritu zan jendea’ sinistu ere ezin leikean ainbateraino
 · En breve espacio de tiempo
Denbora laburrik barne’ arrotzek itoko gaituzte; eta emeki-emeki, gerlarik-gabe,
beretuko
· Se habrán adueñado de nosotros; nos habrán avasallado
Denbora laburrik barne’ arrotzek itoko gaituzte: eta emeki-emeki, gerlarik-gabe,
beretuko
· Dentro de poco tiempo
Denbora luze onetan’ inolako janari eta edaririk etzuen aoan sartu
· No comió ni bebió absolutamente nada
Denbora luzeak joan bearrak ziran’ gauza oek gertatu-ordurako
· Había de pasar mucho tiempo
Denbora luzean bekatutan egoitetik’ gaixtatasunera ixuriagoa gelditzen da; bekatua
beretakotzen du
· Se connaturaliza con el pecado: hace de él cosa propia
Denbora luzeaz bide bat eduki duen urari’ ezta erraz’ bertzetarat irioitea
· Al agua que ha seguido el mismo cauce
Denbora luzeaz bide bat eduki duen urari’ ezta erraz’ bertzetarat irioitea
· Desviarla
Denbora luzeetan, aztua bezala egon da’ lege oek agintzen duena
· Como en suspenso; como no vigente
Denbora luzeetan garbitu ez dan etxea
· Durante mucho tiempo
Denbora luzerik ez dugu bizitzeko
· No disponemos de mucho tiempo
Denbora luze-xamar darama arraultz egiten; eta aurki utziko dion bildurraz nago
· Lleva ya mucho tiempo. Me parece que ya no va a poner más
Denbora luzietan egon da itzik egin-gabe
· Durante larga temporada
Denbora oietan’ mingaina zuri ta eder ibiltzen dute, Diputazioan sartu arte
· Todo son lisonjas y zalamerías; falsas promesas
Denbora onek’ beste bat ekarriko dik
· Ya vendrán otros tiempos; ya cambiarán las cosas
Denbora oneko etorri da
· Ha venido oportunamente
Denbora ontan asi zen berebiziko jendea Lurdes-ara kanpotik etortzen
· Un enorme gentío
Denbora otzkarra dago... Otz-antzekoa
· Hace fresquecito
Denbora pasatuk’ denai irabazten die Guziak zartzen eta ondatzen, eta denbora
aurrera joaten
· El tiempo sigue su marcha sin hacer caso de los que deja atrás
Denbora sorra dago gaur
· Un tiempo pesado; cielo cubierto
Denbora tristeagoak bidean zituan gizagajoak
· No tardarían en llegarle
Denbora txatxu onek’ bazter guztijak usteldu biar ditu!
· Este tiempo aguachinado
Denbora zirtzil unekin’ eztaiteke lanik egin
· Con este tiempo lluvioso
Denborak erakutsiko du!
· El tiempo lo dirá. Al tiempo!
Denborak eskaini bera du
· El tiempo sigue amenazador
Denborak eta urak’ elkarren idurika handi dute
· Tienen entre sí un gran parecido
Denborak ez du aitzakirik: uda osoan ez-bezelakoa izan da alderdi ontatik
· Mejor que en todo el verano
Denborak ez du aitzakirik: uda osoan ez-bezelakoa izan da alderdi ontatik
· Por aquí
Denborak’ guziak ekartzen ditu
· El tiempo lo remedia todo
Denborak ontzen ditu heltzaurrak intxaurrak
· Con el tiempo se maduran las uvas
Denborak’ urrea balio du
· El tiempo es oro
Denboraldi artan’ orain baino goizago oeratzen ginan
· Por aquel entonces
Denboran’ denborako gixa
· Hay que tomar las cosas conforme vienen; acomodarse a las circunstancias
Denboran-denboran’ nere kasa aritzen naiz
· De cuando en cuando
Denboran-denboran’ nere kasa aritzen naiz
· Me pongo a comentar para mis adentros
Denboran-denboran’ nere kasa aritzen naiz
· Me pongo a pensar para mis adentros
Denbora-pasako franko ibiltzen da egun oetan gora ta beera
· Transitar
Denbora-pasako franko, ibiltzen da egun oetan, gora ta beera
· No poca gente vaga
Denborarekin’ giristinoek izatu izandu zuten egunaldi hoberik
· Gozaron de tiempos mejores, más propicios
Denborarekin Satan ohartu zen’ etzela deusik hari bere solas eta dixidu guziekin;
gure Aitak etzion konturik egiten
· No sacaba nada con; estaba perdiendo el tiempo
Denboraren baten itxedon-ondoan’ Erregek, egoarririk-gabe’ esan zien: Asi dezagun
gure lana!
· Impacientado
Denboraren buruan, guti usterik’ bere anaia salduaren beharrera eta menera etorri
ziren. Joseren anaiak
· Se vieron en la forzosa necesidad de recurrir a
Denboraren buruan, guti usterik’ bere anaia salduaren beharrera eta menera etorri
ziren. Joseren anaiak
· Inesperadamente
Denboraren denborako, gauza guziak bere garaiko
 · Cada cosa a su tiempo
Denboraren denboraz gezurra ager dezazunean’ etzaite estutu geiago, nere senar
maitea!
· Cuando al cabo de un tiempo descubras
Denborarik alerik kendu-gabe’ denbora guzia aprobetxatzen laguntzen dizu. Otoitz
au egiteak
· Sin quitarte lo más mínimo de tiempo
Denboratsu artan eman zioten praile-etxe bat’ Asistik ordu bat bide inguruan
· A una hora de camino aproximadamente
Denboraz dezue ori etxekoandre!
· Pronto se os va a hacer dueña de todo
Denboraz dezue ori etxekoandre!
· Pronto se os va a hacer dueña de todo
Denboraz igarotzen eta bukatzen diran nekeak’ utsak bezela dira, beti-beti iraungo
duenen aldean
· Son como nada, como si no fuesen
Denboraz poz au samindu zitzaion
· Se le acibaró el gozo
Denboraz poz au samindu zitzaion
· Pronto
Denboren buruan’ birjina bat aurdun izango da gizonik-gabe
· Concebirá sin obra de varón
Denboren ta orduen begiramenturik-gabe’ izan gaba, izan eguna, izan bakarrean,
izan inor begira dagoala’ ... noiznai jartzen dira orrelako jolasetara
· Sea de noche, sea de día... etc
Denda’ aldenik-alde dute gure aurrekoak
· Atraviesa de calle a calle
Denda aundi bat zan leen, etxe guztia aina
· Que ocupaba todo el solar de la casa
Denda galestia da ori: aoa-neurri eskatuko dizute or
· Te pedirán los que se les antoje
Denda guztia naastu du’ ta nun zer dagon eztaki
· No sabe ya dónde está cada cosa
Denda irikitzera-ta ekartzen zenun ba neskatxa bat? Nola zuun izena?
· No te acuerdas de una joven que...?
Denda orretan’ eskuarte andia dago...; Bilbon-be ez andiagorik!
· Hay gran surtido
Denda saltzera dijoazela? Txoratu egingo zitzaien! Oek egiteko ezta gutxi!
· Se habrán vuelto locos?
Denda saltzera dijoazela? Txoratu egingo zitzaien! Oek egiteko ezta gutxi!
· Aunque, de ellos se podía esperar cualquier cosa
Dendak ikusten etorri gara, ostatutik onutz, bein lotu ta bein ibili
· Haciendo paradas de cuando en cuando
Dendako alkandorak’ gaur bai ta biar ez izaten dira
· Duran un soplo
Dendako arazoak egitearren, ba noa ba...!
· A mis quehaceres de
Dendako atean aurrez-aurre’ mai beltz luze bat zegoan, ezgauzaz betea
· Baratijas, fruslerías, bagatelas. De ropa usada
Dendako atean aurrez-aurre’ mai beltz luze bat zegoan, ezgauzaz betea
· Frente a frente de la puerta
Dendako eginkizunetan estu-estu zabilen batean
· Muy atareado en sus faenas
Dendakoa erosi dendakoa saldu
· Compraventa de mercadería
Denda-merkean erosiak doguz
· Comprados en baratillo
Denda-morroia
· Dependiente de comercio
Dendan gauz-onik etzion egiten anaiari
· No hacer cosa de provecho. No le ayudaba
Dendan laguntzearen alde’ lezio batzuk ematen nizkion
· A cambio de su ayuda
Dendara goizero jetxi’ ta jendeari arpegi eman bear izaten zaio, enetxoa!
· Atender a la gente. Impone mucha sujeción la tienda
Dendari eta zapataria, berak nor baldin badira’ egitekoa ba dute eta... goseak ilko ez
dira
· Si son lo que deben ser
Dendari eta zapataria, berak nor baldin badira’ egitekoa ba dute eta... goseak ilko ez
dira
· No les falta quehacer o trabajo
Dendari guztiak’ eztagoz bat eginda gauza onetan
· No están de acuerdo
Dendari kentzen dio ba, andre orrek!
· Pues ya sabe sacarle utilidad a su tienda!
Dendariak’ euskeraz itzegiten du Bearrak erakusten...
· Necesidad obliga a aplicarse
Dendarik jantzien-jantzienean ibili naiz zopa orren bila
· En las tiendas mejor surtidas
Denda-sarrera guztietan’ jentearen joan-etorriari begira egoten zan
· A la entrada de los comercios
Dendatu zaite’ agindu deutsun guztia ainbat ziurren ta osoroen egitera
· Con la mayor exactitud e integridad posible
Dendatxo arekin’ jateko-aina egiten zuten, udaran eta neguan
· Ganaban lo suficiente para el sustento
Dendatxoa pitin-bat luze-zabaldu’ ta lenengo bizitzan moldegintza jartzea erabaki
degu
· Ampliar un poquito nuestra tienda
Denda-zokoetan autsak eta sitsak ukiturik zeuden gaiakin, zer prezio eskeini diteke?
· Géneros averiados, deteriorados... apolillados
Den-den gutieneko kotsuaren haroa entzun-orduko’ berehala mitriolatu mahastia!
· Al más mínimo indicio de enfermedad o plaga
Denderu gizajoa otoz-otoan artzen badabe’ erakustegiko kristalak ausi ta ostuko
deutsez an daukazanak
 · Cogerle de improviso
Denderu gizajoa otoz-otoan artzen badabe’ erakustegiko kristalak ausi ta ostuko
deutsez an daukazanak
· Los cristales del escaparate
Denderuak feria-egunetan’ erabatera egiten dabe guztia: saldu, ibili, berba egin, bear,
jan ta diruak batu
· Lo hacen todo al mismo tiempo
Denean’ dentxoa, nere gizontxoa .-Al denean’ al dana, nere andre baldana
· Hay que contentarse con lo que uno puede
Denek ba dakite kartelist gorrasta eta gorriek arroltze berean daude gero bi motak!...
zer nahi duten
· Tanto los rojos francos como los moderados coinciden en el fondo
Denek’ eginak zituzten eskola guziak
· Habían terminado sus estudios
Denek gordeagatik, ba dakigu guk’ Poincare giristinoki hil dela
· Aunque todos lo silencien u oculten
Denek jan-ahala jan zuten
· Comieron todos hasta saciarse
Denek maite duzue Herria errotik
· Lo amáis entrañablemente; apasionadamente
Denen artean itza artu zuten’ urra-aldi ederra eman bear zitzaiela
· Se apalabraron o comprometieron
Denen artean itza artu zuten’ urra-aldi ederra eman bear zitzaiela
· Hacerles un gran escarmiento
Denen arterako diruarekin jarri, nere diru oek! Aen ondoan!
· Ingresarlos en la caja común
Denen atzaparretan utzi banitu’ aguro aituko ziran
· Al alcance de; en manos de
Denen gainean’ txalma
· Ahora le cargan las culpas al único que se ha preocupado de salvar la situación;
después de todo lo que ha sufrido
Denen hiltzea baino’ hobe da baten...
· Mejor es que sea uno el que muera..., que no todos
Denen jakinean da’ X. ta J. arras bat zirela
· Todo el mundo sabe que
Denen jakinean da’ X. ta J. arras bat zirela
· Eran íntimos amigos, eran carne y uña
Denen laguntza hartze du holako gizonak
· Merece; es acreedor a
Denen laguntzaren beharretan da
· Necesita de la ayuda de todos
Denen soroan’ belar txarra Denak ebakitzen’ bainan ez ongarritzen
· Unos por otros, la casa sin barrer
Deneri barka, du eskatu ministroak, eta langile guzi-guziak berriz har
· Readmisión de todos los obreros despedidos
Deneri barka, du eskatu ministroak, eta langile guzi-guziak berriz har
· Amnistía general
Denez trufatu-beharrak ziren; bainan uste etzuten lekuan kausitu dute erbia lo!
· Se han encontrado con la horma de su zapato donde menos se lo esperaban
Den-gutienekorik etzitzaioten bururatzen Jainkoaren ahala
· Ni remotamente pensaban en el poder de Dios
Denian’ bunbun; eztenian’ tuntun
· Quien prodiga en tiempo de abundancia queda chasqueado en la hora de la escasez
Denok dauzkagu kantatxo oek ongi ikasi eta gogoan jasoak
· Conservados con cuidado en la memoria
Denok jo bear degu bizi-bizi gaitz orren aurka; baino batez ere’ katoliko geranok
· Todos debemos luchar activamente contra
Denorentzat aina toki ba dago-ta’ etxera ezkondu ditezela!
· Hay sitio para todos
Denpora artan’ arkume berritakoak launa errealean erosten ziran
· Los corderos recentales
Denpora bateko erejeen utsegiteak urrin baino urrinago alderatu dagiguzan
· Apartarlos lo más lejos posible
Denpora baten’ andrakume eder aberats bategaz galdua ibili zan Santu au
· Anduvo perdido con una mujer
Denpora bere aldetik artzen dabenean Jaunak’ estu artuko dau kontu’ ea egite onak-
bere ondo, men-menean eginak zireanez
· Con exactitud
Denpora bere aldetik artzen dabenean Jaunak’ estu artuko dau kontu’ ea egite onak-
bere ondo, men-menean eginak zireanez
· Cuando tome el tiempo por su cuenta..; cuando decida el momento
Denpora gitxiren buruan nozitu zituen gaizkile izugarri ark’ bere oker eta
gaiztakeriak
· Purgó todas sus fechorías
Denpora gogorrak egin dotsez’ eta orraztuta gelditu dira luginak: erosi bear daben
guztia’ gora; ta saldu bear dabena’ geldi!
· Esquilmados, arruinados
Denpora gogorrak egin dotsez’ eta orraztuta gelditu dira luginak; erosi bear daben
guztia’ gora; ta saldu bear dabena’ geldi!
· Les han tocado tiempos difíciles
Denpora gogorrak egin dotsez’ eta orraztuta gelditu dira luginak: erosi bear daben
guztia’ gora; ta saldu bear dabena’ geldi!
· Precios altos
Denpora laburren epean egin ziran’ erru andiko soldadu
· Valerosos soldados
Denpora luzean egon gara loak artuta, ezeren zirkinik atera-barik; baina zelanbait
atzenerako’ batu doguz ogei durotxo edo... Euskal-jai orretarako
· Sin dar señales de vida
Denpora nola joan, gauzak alan aztu oi-diran bezala
· Las cosas se olvidan con el paso del tiempo
Denpora onetan-bere oinean ta indarrean balego lege au’ ez litekez emen ikusiko
ainbeste kalte negargarri
· Si estuviese en vigor esta ley
Denporari leku geixeago emanik’ nafartarrak Zumalakarregi artu zuten buruzaritzat
 · Tomando las cosas con más calma
Denporarik estuenerako nai dozu zuk luzatu biotz-aldatzea?
· Para el momento más crítico
Denporatsu da’ lagun zar batek ori esan eustala neuri
· Hace ya tiempo que
Denporatxua zeroian aurrera ostatua pagau-barik; eta etxekoandriak’ eperik naikua
zala aitzen emon zetsan... leun-leun
· Que ya eran muchos los plazos concedidos...; que basta ya de plazos!
Denporaz eltzen da pikua arbolan
· Tiempo requieren las cosas
Denporeak’ guztioi eragin oi-deusku
· Nos supera, nos deja atrás; puede más que nosotros. Nos envejece
Denporeen goraberak’ agertu oi dituee premina barriak
· Las vicisitudes o fluctuaciones de los tiempos
Deputatuak bakarka hautatu behar horrek’ ba du bere alderdi ona
· Tiene su ventaja
Deputatu-gei bat aski; bat gero...! eta hura ere L. jaunaren gogo bereko
· Uno solo: entiéndase bien!
Deputatu-gei bat aski; bat gero..! eta hura ere L. jaunaren gogo bereko
· De la misma tendencia o cuerda
Deretxa datorrenean’ ez dio barkatzen, ez itzez ez lanez
· Llegado el caso; presentada la ocasión
Deretxa datorrenean’ ez dio barkatzen, ez itzez ez lanez
· Ni de palabra ni de obra
Deretxa izaten badu’ jan-gabe ez da geldituko
· Si se le presenta oportunidad
Deritxon orduan jaikitzen da goizean
· Cuando le parece bien
Derizkizuna ar zazu: eskerrak berdin izango dituzu-ta
· Lo mismo te agradecerán; igual pago tendrás
Deseo faltan etzinan’ baina ez nazu sartu zakuan
· No has logrado enredarme, engañarme
Desiratzeko lizate’ gizon atrebitu horien ideia burutan juan dadien
· Que se lleve a cabo
Deskarga orrekin’ or atera dira gure etsaiak beren txaboletatik’ begiko makarrak
kentzeko denborik denborarik-gabe
· Sin tiempo de restregarse los ojos
Despeditzeko’ eskatu didazu bostekua...; ori ezpadezu aski’ tori amarkua...
· Te ofrezco, no ya la mano; sino las dos
Destaina gixan esan nebazan berba batzukaitik’ gorrotu gogorra artu deust
· Me ha cobrado un gran odio
Desterratuak ginan nesken mingainean; bainan emen gabiltza oriek ainean
· Según decían o daban por seguro las chicas
Desterratuak ginan nesken mingainean; bainan emen gabiltza oriek ainean
· Pero aquí andamos tan libres como ellas
Deungak zirean Anas ta Kaifas; baina ez eutseen Jesus onak lotsarik galdu
· No se les insubordinó; no les faltó al respeto
Deungaro egiten dabee guraso oneek
· Obran mal
Deungaro erabili ginduen batera ta bestera
· Traer a mal traer
Deungaro erasoten deust
· Me hace hablar mal; me provoca
Deungaro esatea; jente guztia aotan erabiltea
· Murmuración; hablar mal de todo el mundo
Deungaro konfesetan direanak’ eztauke bakerik, biotza ikaratuten jakee sarri,
arantzaz beterik dabiltz
· Remordimientos de la conciencia
Deungaro konfesetan direanak’ eztauke bakerik, biotza ikaratuten jakee sarri;
arantzaz beterik dabiltz
· Conciencia agitada
Deus esan-gabe gelditzen dira’ txarrean ez asteagatik geienakin
· Por no empezar a malas con; por no reñir con
Deus etzuen gordetzekorik
· No tenía nada que ocultar
Deus ez’ begian on da, baino sakelean ez
· N.B. Dicho muy usual, para replicar a quien preguntado responde deus ez, o ezer ez
Deus ez den lekuan’ eskua garbi; zerbait den lekuan’ begiak argi
· Manos limpias donde no hay nada que coger...; ojo avizor en cuanto hay algo.- No
ponerle en la ocasión, por si acaso!
Deus ez niz, Jauna! deusik ez dezaket, nerez-nere ez dut deus onik
· Nada bueno tengo de por mí
Deus ezten lekuun, eskuuk garbi; zerbait den tokin, begiik argi! Ijitoak bere umeari
· Honradez; manos impecables
Deus ezten lekuun’ eskuuk garbi; zerbait den tokin’ begiik argi!. Ijitoak bere umeari.
· Mucha atención! Ojo avizor!
Deus guti da denbora: mehar da, eta labur
· Es bien poca cosa el tiempo
Deus guti da mundua’ goragoko munduen aldean
· Es muy poca cosa
Deus gutiak garen-arren’ Aita handi eta hoberen baten haurrak gare
· Aunque somos tan insignificantes
Deus guzitan’ ez lukete nihori sos baten makurrik egin nahi
· De ningún modo
Deus guzitan’ ez lukete nihori sos baten makurrik egin nahi
· Ni el más mínimo daño
Deusek’ deus ez du egiten
· La nada no produce nada
Deusek ez du egiaren atseginik... Egiei darraikote zoriona...
· Nada tan placentero como la verdad
Deusek eztaut gozorik emaiten
· No le tomo gusto a nada
Deusek ere ezin luzaro atsegin daike Zu-gabe
· Nada puede causar placer
Deusek ere’ hara heltzetik ezin gibela ditzake
· Nada les puede impedir o retardar de
Deusen argirik ezin sumatuz zabiltzan ondoko egunetan
· No daban con ningún rastro
Deusen oarketarik paratu-gabe liburuetan
· Sin poner ninguna anotación
Deusen usteak ernatzen eta iratzartzen du mundu guztia
· Es la esperanza de ganar algo la que
Deusen ere hutsik eztu
· No carece de nada
Deus ere, geure gogoak dioskun gauzarik baizen egin-gabe’ nahi genduke zeruko
lorian sartu
· Sin hacer más que lo que nos dicta nuestro capricho
Deusetako gehiago ezta on’ ibiltzailen oinez ostikatua izaiteko baizen
· Ya no vale para otra cosa más que
Deusetako on ez denik ez da
· No hay nada inútil
Deusetan ere zuen behargarri izan-gabe zerbitzatu zaituztet
· Sin seros gravoso
Deus-ez bat bailiz bezala’ guztiz begitan artuko dute
· Aborrecer
Deus-ez bat bezala dirudite’ beste orren aldean
· Son como si no fuesen
Deus-gabe hastetik’ deus ez da ikusten ondotik
· Sin nada en el origen, nada aparece después
Deusik ez duenak’ deusik ezin eman
· Nadie da lo que no tiene
Deusik izan ez balitz bezala jaiki da
· Como si tal cosa
Deuskunak gara arazo orretan
· Somos parte interesada. El asunto no nos es indiferente
Dezagun denbora iragan, gaitezin joka, gaitezin dantza eta dosta josta!
· Divirtámonos!
Dezagun guzien begi-menean ezar’ haren testamendua
· Ponerlo a la vista de todos
Dezagun Jainko maiteari esker on bat eman!
· Damos gracias a Dios!
Dezagun jan eta edan! dezagun pausa eta atsegin har!
· Comamos, bebamos, gocemos
Dezagun oroz-gainetik higuin bekatua!
· Aborrezcamos el pecado sobre todas las cosas
Dezakegula eztegu egin-gabe uzten
· No lo omitimos sin motivo
Diabruak arturik igasi juan da, sua sumatu duaneko, bizkarrean
· Como alma que lleva el diablo
Diakreak diakonoak izan behar dire garbiak, ez bi hitzetakoak
· Sin doblez en sus palabras
Dibertsijorik bada inguru oietan’ ik juateko minarik ez juke anketan...
· No te dolerían las piernas para ir allá
Dictadura-aldiko erantzun-bearrak zeaztu daitezala
· Depurar responsabilidades
Di-da burutik beera’ eta lurrera konort-barik
· Zis-zas... en la cabeza... vapuleo
Diela gure Erregeai’ elkarren arteko bakea! Jainkoak
· Vivir en paz
Diela guziai’ bera maitatzeko behar duten grazia!
· Que les otorgue
Diferentzia dago munduan gizonez... Zein ezkeran ibiltzen arrasto zuzenez’ jendeak
ondo daki, ikusten danez...!
· La gente sabe bien quiénes vamos por mal camino
Digun amorearekin ezin burutuz bezala’ nai izandu zuen gurekin gelditu. Jesus-ek.
· Como sin poder contener o dejar satisfecho su amor
Dijoala atzera Madrilera...!
· Que se vuelva a
Dijoala beintzat!... Ezetz baino geiagorik eztu adituko
· Todo lo más, recibirá una negativa. Nada pierde con hacer la prueba y solicitar
Dijoala norbait’ gal-eperrak umiekin abia daukan aldera...’ ta ez nondik ta ez andik’
bat-batean gal-eper ama aurrean azalduko zaio
· Sin saber cómo ni por dónde
Dijoala zakurraren ipurdira!
· Váyase al cuerno!
Dijoan tokira’ aurra berekin eraman bear
· A todas partes...; a dondequiera que vaya
Dijoanak bide egiten du. Besterentzat ere
· Lo que hace ése, también lo podré hacer yo... Influencia del ejemplo
Dijoan-datorrenari kaso egiteko’ beti bear da nor edo-nor dendan
· Para atender a la clientela
Dijoazela etxekoandrearen errieta guziak’ praile gizajoaren bizkar!
· Que descargue todas sus iras sobre las espaldas del pobre fraile!
Dina da minberatzeko
· Motivo hay para molestarse
Dina izango ote ditut patata oek?
· Bastarán para el consumo de hoy?
Dina jan-ezak dauka zaldi gaixo ori, orrela galdurik
· La falta del pienso necesario
Dinaze ta oinaze dago Jesus, gurutzean
· Sufriendo entre tormentos
Dinbi, danba! -aditu ziran tiro bi. Eta musuz-aurrera erori zan lapurra, iztarrean
erituta
· Zis, zas! disparos
Dinbi, danba! -aditu ziran tiro bi. Eta musuz-aurrera erori zan lapurra, iztarrean
erituta
· Caer de bruces
Dinbi ta danba’ burni-soinuak non-naitik entzun ditezen
 · El golpear de los martillos
Dinbi-danba asitzen dira beingoan errotak’ urak botatzeko aldia etorten zaionean
iturriari
· Cuando le llega el turno de manar
Dinbi-danba asitzen dira beingoan errotak’ urak botatzeko aldia etorten zaionean
iturriari
· Onomatopeya de los golpes del molino
Dinbili-danbala antzean jarri zan dana berdoztuta
· Casi tambaleante por la bebida
Din-dina edan, kalterik ez egiteko moduan!
· Nada más que lo justo; que lo preciso
Din-dinean bizi dira, diru gutxi duenak
· Viven a duras penas
Dingilin don..., bataren gaitza besteren on
· Mal de unos, provecho de otros .-Ya habrá quien se aproveche del contratiempo
Dingilin-dango... eragiozu, atsotxu Goilibarkoa... Arrain gaziak eztula leizu...; jan
egikezu oiloa
· Te podría dar tos... N.B. De una canción de cuna
Dinoenez’ erriko kutxan’ bear leuken-beste diru ezta sartzen
· Tanto dinero como debiera entrar
Dinoenez’ izugarri gitxitxu da arraina itxasu aretan
· Escasea muchísimo
Dinoen-letz’ dana mamina etxe artan
· Es todo abundancia
Dinozunaz’ bildurtuten nozu... Jaungoikoak eztaigula ekarri olako eguraldi txarrik
· Dios nos preserve de
Diodana on egiteko’ kontatuko dizut ipui eder bat: gure itz-biderako berariz bezela
dator-ta
· Que viene como de molde para nuestro tema; para el caso
Diodana on-egiteko’ kontatuko dizut ipui eder bat: gure itz-biderako berariz bezela
dator-ta
· En prueba o confirmación de mi aserto
Diodoro’ ehun urte Jesusen lehen bizi zen
· Cien años antes de J.C
Diogenes Zakurra esaten zioten gizon jakintsu ua’ gizon-bila omen zebilen bein,
eguerdiko eguzkitan
· El Cínico
Diogenes Zakurra esaten zioten gizon jakintsu ua’ gizon-bila omen zebilen bein,
eguerdiko eguzkitan
· En pleno mediodía
Diona baino geiago ere adierazten ba daki Eskriturak
· Sugerir más de lo que expresa
Diosal egoki bana alkarri eginta’ bakoitza bere etxe-txokora sartu ginan
· Cada cual a su casita
Diosala edo itza asarrez inori ukatu diozu?
· Le has negado el saludo o la palabra a alguien?
Diosala ez da gurea
 · El saludo se lo debemos a todos; no se debe negar a nadie; para el caso, no nos
pertenece
Diotenaz-gain’ oraiko mendean ezta jakitaterik-gabe ibili behar
· Según dicen
Diotenez’ argitara begiratuz arroltzeari’ ezagut daite hea oilarrak jokatua denez. Joa,
G
· Se puede saber si está o no empollado
Diotsuet’ ezen eztudala edanen aihenaren gozotik
· Del zumo de la vid
Diotsut egia: etzara ilkiko aterako handik’ non eztezazun bihur azken-ziparainokoa
· Hasta que pagues el último céntimo
Diozuten guzia’ neretzat mataza nastu bat da
· Es una madeja enredada; un enigma
Diputadu biak zurtu zirean’ ori jakin ebenean
· Se quedaron pasmados
Diputau ateratzen’ bost mila duro bakoitzeko kostatzen da gutxienez
· Cinco mil duros por cada uno
Diputauagaz berba bi egitearren beste zer-barik etorri ta ezin lortu?
· Sin otro objeto
Diputau-geitzat-bere jarriko geunke’ poltsa beroaz asi ezkero gizonak diruz erosten
· Ofreciendo buenas pesetas
Diputazinoak atzera egin dau, emen ospatu bear zirean jai-aldietan
· Volverse atrás de su acuerdo
Diputazinoak egiten daben elizkizunari alde batera itxita’ joan ginean Begoinara,
geutarrakana
· Sin hacer caso de
Diputazinoak’ mila pezeta emoten dauz urtean-urtean, saritan banatzeko’
irakaslearen ordainaren ganera
· Anualmente
Diputazinoak’ mila pezeta emoten dauz urtean-urtean, saritan banatzeko’
irakaslearen ordainaren ganera
· Aparte de la paga del profesor; sin contar la paga
Diputazinoak orainengo euki daben batzaldian’ lengo erabagia sendotu dau
· últimamente
Diputazinoak orainengo euki daben batzaldian’ lengo erabagia sendotu dau
· Confirmar el acuerdo anterior
Diputazinoak zer egiten dau ba? Ezerezkeriak askotan..., barriketa luzeak euki...
ezta?
· Bobadas
Diputazinoak zer egiten dau ba? Ezerezkeriak askotan..., barriketa luzeak euki, ezta?
· Mucho hablar
Diputazinoko goiak arrapau gurarik ibili’ ta ain-barik gelditu zaree, abo-bete
aginegaz
· Quedar chasqueados; con las ganas
Diputazinoko goiak arrapau gurarik ibili’ ta ain-barik gelditu zaree, abo-bete
aginegaz
· Tratando de escalar
dira atzegira gizentzen diran abereak; eta ogeita-bost librako opak dituztenak
· Rabos
dira emen eliz-gizon asko’ apaiz egin-berrian txit atzeraak daudenak, euskaraz
itzegiten;... beren buruak apurtzen dituzte, sermoi bat euskaratu-ezinik
· Están muy torpes para
dira guraso batzuek alperr uts-utsak, nekeari jarraitzeko ezergatik esnatuko ez
diranak
· Que por nada se mueven a trabajar
dira, Jesus, Zere begi-biotzetan dauzkatzun ardiak; olakoei noizean bein Zere eskutik
akaldi goxoen bat ematen diezu
· Les obsequian con un bocado escogido
Diran atsegin guzien aldean’ gain-gainekoa da Jainkoagandikoa
· En comparación con todos los gustos
Diran bezela azaldu dira egi guziak’ Mixioko egunetan: ezer zokoratu-gabe. Len
sasitegi ziran barrenak’ orra batetan loratu!
· Las conciencias enmarañadas
Diran guzietatik jaiki zaite, ezpalira bezela; zuretzat ilik bego mundua
· Esté para ti muerto el mundo
Diran pixkak ere’ bigun biguinak daude. Ilarrak
· Aunque pocas; por pocas que sean
Diranak ain laster utzi bear dituzu...; ta nai ta nai ez’ diranak zu utziko zaituzte
· Todas las cosas y personas
Diranak batetan ezagutzen dituena... Jainkoa
· Conocerlo todo a la vez
Diranak eta ez diranak lotzen dizkate Segura-tarrak Zegama-koai
· Les cuelgan o atribuyen la mar de cosas
Diranak eta eztiranak kontatzen dabil
· Verdades y mentiras. Contando los hechos a su manera
Diranen artean egin ditek okerra; zeinezkorik etzegok or
· No entro a particularizar responsabilidades. Son responsables todos sin distinción
Direan moduan eta direan-beste esan bear dira pekatuak; eta bakotxa bere lekuan, ez
agindu guztietakoak kontu baten
· Ni más ni menos de lo que son
Direan moduan eta direan-beste esan bear dira pekatuak; eta bakotxa bere lekuan, ez
agindu guztietakoak kontu baten
· No globalmente
Direanak direala goituteko’ ezta besterik bear
· Para superar los obstáculos que sean
Direan-legez agertu bear dira pekatuak: bakotxa okertu-baga
· Sin desfigurar ninguno
Diren gaixtoenak ere’ bere kontzientzien iratiotzen eta iraultzen hasten dira.
Heriotzeko orenean.
· Escudriñar y revolver sus conciencias
Diren guziak’ hark eginik dira
· Todo se hizo por él; a él debe todo su existencia
Diren iraganak iragan! Hek ahalik eta hobekiena erremedia ditzagun!
· Del mejor modo posible. N.B. En vez de la forma verbal diren, la primera edición trae
 bira
Diren iraganak iragan! Hek ahalik eta hobekiena erremedia ditzagun!
· Lo pasado, pasado! A lo hecho, pecho! N.B. En vez de la forma verbal diren, la
primera edición trae bira
Diru aek ere’ janak ditu onezkero
· Ya los tendrá gastados
Diru anitzen jabedun agertu da
· Ha resultado ser muy rico
Diru apurtxoren bat ba dauka etxean, ondo gorderik bildurrez, giltzean
· Guardado bajo llave, por si acaso
Diru arengana begira egongo ziran beren emazte ta alabak’ etxetarren afaria ifinteko
· Estarían pendientes de
Diru ark baino geiago balio du lagun bat bakarraren biziak
· La vida de una sola persona
Diru asko al dek, bizkaino burro, nere alabakin ezkontzeko? .-Polikitxo gero mingain
ori
· Ten cuidado con esa lengua! Mira cómo hablas!
Diru asko apustuan? .-Naiko guzia; bestearen alde’ bost iruri
· Cuanto se quiso; una enormidad
Diru asko bialdu dozu ganez; esaizu zer liburu gogoko jatzuzan, bialtzeko
· Has mandado dinero de más
Diru asko da esku-aldatua idi-dema ortan
· Se ha cruzado mucho dinero
Diru asko egoalakoan’ aizea baino ez dot topatu an
· Nada en caja
Diru asko gastau bear izaten da orretan, ondorengo irabazte-baga
· Sin provecho o utilidad
Diru asko kenduko liket agian sendakinak
· Me cobraría mucho
Diru askoren goraberakoak izaten dira aizkora-jokoak
· Suele jugarse mucho dinero en
Diru askoren jaube azala dok entzutea... -Bai zera!... Ondo-samar biziteko-gaina...
· Dicen que; según cuentan
Diru askorik eztuelarik’ tontorra goian jartzen du
· Anda muy erguida o arrogante
Diru askotxo duen gizona dek ori!
· A ése no le falta dinero
Diru au ekartzera nentorren’ eta bide batez zu ikustera
· Y de paso
Diru aundia artuko det txerri onen urdai lodiarekin
· Sacaré mucho dinero
Diru baten aurrea ta atzea baino-bere bardinezagoak zirean aita-seme aren biotzak
· Anverso y reverso de la moneda
Diru biltzaila baldin bazera, beti biltzen ibilita, gero ondoren zer datorkizun’ egon
zindezke etsita
· Ya puedes tener por seguro lo que te espera
Diru biltzen bazabiltza beti’ gero ondoren zer datorkizun egon zindezke etsita
 · Ya puedes dar, desgraciadamente, por seguro
Diru biribila’ piririkan doa
· Va rodando bajando la moneda
Diru ederrak artzen ditue aurten’ perretxiku-biltzaileak
· Hacen buen negocio... buenas ganancias
Diru ederrak jasoko zituzten lur oien jabeak
· Buenos dineros cobrarían
Diru ederrak zilar-urretan utziaz dabil, bide oker oietan
· Derrochando cantidades de oro y plata
Diru ederrak zilar-urretan utziaz dabil bide oker oietan
· Por caminos torcidos...; por malos caminos
Diru ederrean pagauko deutsat abustu-ostean ugazaba jaunari’ aurten jausi jatan
errentea
· La renta correspondiente a este año
Diru ederrean pagauko deutsat abustu-ostean ugazaba jaunari’ aurten jausi jatan
errentea
· Le pagaré en dinero contante y sonante
Diru ederrik artuko zenduten, txala salduta? .-Poliki-xamar artu degu, bai
· Sí, bastante; no podemos quejarnos
Diru ederrik artuko zenduten, txala salduta? -Poliki-xamar artu degu, bai...
· Embolsaríais una buena cantidad?
Diru ederrik biltzen dute, ostatu hortako nagusiek
· Buenas ganancias están haciendo
Diru egin ta diru egin... ariko da hura?
· Haciendo negocio a más y mejor
Diru egingo du aurten babarrunak
· Hará negocio la alubia por su escasez
Diru emateko?... Nola nai dezu ematea, ez dedan lekutik?
· Si no tengo!
Diru geiago irabazteko asmoarekin ibili jo batera ta jo bestera’ ta ardipat ardit bat
azaltzen ez etxean...!
· Sin un céntimo de ganancia para casa
Diru geiago irabazteko asmoarekin ibili jo batera ta jo bestera’ ta ardipat ardit bat
azaltzen ez etxean!
· Ir probando por aquí y por allá
Diru geiago zuzentzeko usteaz’ beste ezagun askogaz batera’ Amerika-tara joateko
burubidea artu ei eban
· Con la esperanza de procurarse más dinero
Diru gutxi zan garai artan... eta pezetak ba zuen bere itzala
· Era respetable...; se le miraba con respeto
Diru gutxikin aberasten dena’ agudo pobretzen da
· El rico improvisado no sabe administrar
Diru guzia alde zuten, doblean, pilotari hauk
· Las apuestas estaban a favor de ellos, a doble contra sencillo
Diru guziik uxatu ditut
· Me he gastado todo lo que llevaba encima en las compras del mercado
Diru hartatik’ bizitzeko doi doi behar zutena iduki zuen
 · Se reservó
Diru hartaz erosiko duzu’ gura zaren guzia
· Todo lo que apetezcas
Diru hori ezpalute orai ere’ laster litake lurrean Blum
· Pronto caería; pronto sería derrotado
Diru horiek’ alde edo molde’ erregeri eraman behar zitzaizkoen
· En todo caso; de todos modos; necesariamente
Diru larregi, Txomin?... .-Bai zorrak arturen biurtu balegiz
· Si las deudas se convirtieran en créditos, sí!
Diru oek bereak ez ditun-antzera elduko diote
· Le objetarán que no son suyos los dineros
Diru oek bereak ez ditun-antzera elduko diote
· Le reclamarán, le echarán en cara, le atacarán
Diru oiekin osatzen etzala ikusirik’ eliz-ateai urrezko txapak kendu ziezten
· No le bastaba para su objeto
Diru oien aldera’ urtean onenbeste ematen digute
· A cuenta de
Diru ona egingo du gaur babarrun zuriak!
· Menuda ganancia que dejará!
Diru ori’ ardantegietara joaten da, gorputzen kaltean eta animen gaitzean
· Con perjuicio de alma y cuerpo
Diru ori aurreratu?... Ez nere muturrak!
· Lo que es yo, no!
Diru ori’ irabazian sartuko degu’ ... uste eztanen bat gertatu eta danok onda ez
gaitezen
· Ocurrir un imprevisto; en caso de emergencia
Diru ori’ irabazian sartuko degu;... uste eztanen bat gertatu eta danok onda ez
gaitezen
· Lo depositaremos; lo pondremos a interés
Diru ori irabazirako zedukan
· Le suponía ganancia
Diru ori jabeari eraman ezpazenio’ betiko kezka ta arantza zenduan
· Remordimiento para siempre
Diru ori kobratu dek? .-Bai zera! Mila erreal emateko baino artzeko zori obean dago
adiskidea!
· En situación de recibir, mejor que de dar
Diru orren gainean’ tratua egin zuten
· Sobre el aval o la garantía de ese dinero
Diru pixka baten jabe egin danean’ bertan-bera itxi nau
· Me ha abandonado
Diru politak atarako dauz joko-zaleen lepotik
· Van a ganar bonitamente a costa de
Diru samurrak ditu gazteok gaizki oitu
· El dinero logrado sin esfuerzo; el dinero fácil
Diru ta lanaren artu-emanak tajutze oek’ alper-alperrikakoak dira’ langileak beren
txanponak zurrutean larraatzen dituzten bitartean
· Son completamente inútiles
Diru ta lanaren artu-emanak tajutze oek’ alper-alperrikakoak dira’ langileak beren
txanponak zurrutean larraatzen dituzten bitartean
· Derrochar los dineros en la bebida
Diru ta lanaren artu-emanak tajutze oek’ alper-alperrikakoak dira’ langileak beren
txanponak zurrutean larraatzen dituzten bitartean
· El ajuste de las relaciones entre
Diru txarretan zenbat emon eban’ Jaungoikoak bakarrik dakiz zireanak
· Sólo Dios sabe todo aquello
Diru txarretan zenbat emon eban’ Jaungoikoak bakarrik dakiz zireanak
· Cuánta moneda falsa hizo pasar
Diru txarri batzukaitik edozeinen aldera jartzeko moduko gizontzat naukozu?
· Capaz de venderse a cualquiera
Diru txeerik ezta’ duro bat ematen gelditu naiz arategian
· He quedado a deber un duro. Por no tener cambios
Diru ua eskuratu nai zutenak’ erne asi ziran
· Se espabilaron
Diru xamurrak’ oraingo gazte arruok txoratu ditu
· El dinero fácilmente adquirido
Diru zea bear geunke; diru txea
· Cambios; dinero menudo
Diru zuria jasorik’ alai doaz urrena-arte artzaiak
· Cobrados sus dineros en plata
Dirua aurreratzea beste ametsik ez nuen egiten’ artarako bideak zuzenak ote ziran
izpirik begiratu-gabe
· Sin fijarse lo más mínimo en
Dirua aurreztu-be bai zuk’ eskekoa izan-arren...? .-Ainbat daukot aurreztuta oingoxe
· Tengo ya ahorrado no poco
Dirua ba dugu ostatua pagatzeko’ bainan larria: zor utziko dautzugu gaurko afaria
· Tenemos dinero, pero no moneda sencilla
Dirua ba dugu ostatua pagatzeko’ bainan larria: zor utziko dautzugu gaurko afaria
· Dejamos a deber la cena de hoy
Dirua bankutik atera’ errexago egingo dezu’ jarriko dezun baino
· Más facilmente sacarás que ingresarás
Dirua bear dezutela? Nik egunaz arkitu ezin diat; eta zuek gabaz arkitzen badezute’
artakoak zerate! Emen erretxina... eta topatzen dezutena’ danontzat!
· Ahí va la tea... A ver si encontráis dinero
Dirua bear dezutela? Nik egunaz arkitu ezin diat; eta zuek gabaz arkitzen badezute’
artakoak zerate! Emen erretxina... eta topatzen dezutena’ denontzat!
· Qué listos, qué hábiles...!
Dirua bizkortu egin da aste onetan
· Mejorar el cambio monetario
Dirua diru izango da’ baina bizia bizi
· Antes es la vida que el dinero
Dirua dunari’ munduak ongi-etorria egiten dio
· Dispensar buena acogida; agasajar
Dirua edo beste gauza bat ordeazkoan aurraz emotea. Preminan dagoanari
· Prestar; adelantar en préstamo
Dirua edo eukia daukeenak dira, ta euren buruen jaube direanak
· Tienen fortuna
Dirua edo eukia daukeenak dira, ta euren buruen jaube direanak
· No dependen de nadie
Dirua edo gauzea aurreratuteagaiti, gau ta egun, euri ta aterri, osasunaren kaltean
bearra egitea pekatu da
· Con lluvia o con buen tiempo
Dirua edo gauzea aurreratuteagaiti, gau ta egun, euri ta aterri, osasunaren kaltean
bearra egitea pekatu da
· Por afán de lucro
Dirua egiteko, burutsua izan bear dala?... Ez nago orretan
· No soy de ese parecer; no estoy conforme
Dirua’ egiten baino, jagoten gatxago
· Cuesta más conservarlo que ganarlo
Dirua ein baten ger-arazo
· Estabilizar la moneda
Dirua emen itxi dozu aiztuta... -Izan-be!
· Efectivamente! Pues tienes razón!
Dirua eskuan dabilenak’ gauza guztiak ditu merkeago
· Quien compra al contado
Dirua etzuten alde, hastean
· Las apuestas no estaban a favor de ellos
Dirua euki-ezkero suin edo errein jatorkenak’ dana dago laututa, guraso batzuentzat
· Todo está resuelto, ya no hay problemas
Dirua euki-ezkero suin edo errein jatorkenak’ dana dago laututa, guraso batzuentzat
· El aspirante a yerno o nuera
Dirua ez da dena; ta naiago nuke nere burua gaizki ikusi’ Maiteexa damutan ikustea
baino
· Verla arrepentida o pesarosa
Dirua ez da dena; ta naiago nuke nere burua gaizki ikusi’ Maiteexa damutan ikustea
baino
· Preferiría tener que sufrir yo, perjudicarme, pasarlo mal
Dirua faltako zuun nunbait
· Necesitaría dinero
Dirua gain-jario dabilki nunbait
· Anda sobrado de dinero..., por lo visto
Dirua gain-jario dabilki nunbait
· Anda sobrado de dinero, por lo visto
Dirua geiegi maitatze orrek jartzen ditu negarrik aundienak
· Es el causante de las mayores desdichas
Dirua gorderik edo geldi edukitzeko asmoa zuen
· Tener el dinero ocioso
Dirua gorri-gorri bear izaten da gure etxean, ezer erosiko bada
· Nos hace falta apremiante
Dirua ikustean... jartzen zaizkio begiak argi!
· Entonces es cuando se pone contento; cuando se espabila
Dirua kumetan ematen ez duna
 · Que no presta a usura el dinero
Dirua, mutilak’ pristi txarra da benetan
· Mal aparejo, mala cosa. Mal bicho. Funesto
Dirua: mutilik onena’ ta nagusirik txarrena
· Bueno el dinero, mientras no se vuelva dueño
Dirua’ nai bezela zetorkion
· A pedir de boca
Dirua nun ipiniko ote degu?... Puskak erosiko ote ditugu?
· Compraremos tierras?
Dirua’ olioaren pare da
· Con el dinero se entra en todas partes
Dirua’ olioaren pare da
· El dinero se escurre entre las manos
Dirua ondo egiten eban sagarrak
· Se vendía caro...; dejaba buena ganancia
Dirua’ orbela zala esaten zigun aita zanak
· Hecho para rodar; o que se vuela fácilmente
Dirua osabaren gain atera nai luke, etxea berritzeko
· Sacar el dinero a costa del tío
Dirua parra-parra ibili dute ezkonberriak
· Han gastado sin tasa
Dirua pranko sartu da aurten: erriak ez du kaltean
· No le vendrá mal al pueblo
Dirua’ samurrago zan garai artan, gaur baino’ ordainetan emateko
· Abundaba más; tenía más fácil curso
Dirua’ samurrago zan garai artan, gaur baino’ ordainetan emateko
· Para prestar
Dirua ta zilbota baino besterik eztagola uste dabe: ezin dabe inoz igon zilbotetik gora
· Son unos pancistas; no tienen miras superiores
Dirua, ugaritxo ere, ortan gastatzea’ ezer ez deritzate
· No les duele gastar en eso
Dirua zabal badarabile-be’ guri ezin dauskue urrik emon; guk’ asto ta asto-be’ lan
egiten dogu, ta jentearen biotza irabazten
· A pesar del dinero que prodigan
Dirua zabal badarabile-be’ guri ezin dauskue urrik emon; guk’ asto ta asto-be’ lan
egiten dogu’ ta jentearen biotza irabazten
· No pueden competir con nosotros
Dirua zabal badarabile-be’ guri ezin dauskue urrik emon; guk’ asto ta asto-be’ lan
egiten dogu’ ta jentearen biotza irabazten
· Por muy asnos que seamos, al decir de ellos
Dirua zan’ aren alegin guzien Jabea
· El dinero era el móvil de toda su vida; de todo su afán
Dirua’ zerbitzari ona; bainan nagusi tzarra
· El dinero, bueno como siervo, y malo como amo
Dirua zoro naieran irabazita’ txorakeritan ondatu zuten, aita-amak gaizki utzita
· Después de ganar el dinero en profusión
Dirua zure haztarekin jotzeko eskua onesten darotzut dizut
 · Te permito acuñar moneda
Dirua-eramangarriko gauza besterik eztago orain
· Todo cuesta caro: por todo cobran dinero
Dirua ere, zerbait bildu zuten; nai ainbatera ez etorri arren jentea
· Aunque no concurrió toda la gente que fuera de desear
Diruagatik txakurrak dantza
· Por el dinero baila el perro
Diruagatikan’ salduko luke Patxik bere odola ere
· Sería capaz de ponerle precio a su propia sangre. Avaricia
Diruak’ begiak okertzen ditu
· Tuerce o extravía el criterio
Diruak bere itzala baitu’ ... ezkondu ere egiten ziran indiano oiek; eta askotan’
neskatxa gaztearekin gainera, zar-xamarrak naiz izan
· Como el dinero tiene mucha fuerza de atracción
Diruak dirua bilatzen daki -esan oi zun gure amak...-
· El dinero crea dinero, o se atrae más dinero
Diruak’ dirua egin,... eta diruak’ dirua jan Zorretan artutako diruarekin’ eztago
irabazirik
· Los intereses de un dinero prestado se van en amortizar la deuda
Diruak egiten du dirua Gastuetarako bear dena geitzeko
· Dineros hacen dineros
Diruak eztio, askori bezela, begia argitzen, Frantzisko gazteari
· No le hace feliz, no le entusiasma
Diruak galdu-arren, azala enparau-ezkero’ eztago ardurarik
· Todo tiene remedio menos la muerte.- Con tal de salvar la pelleja
Diruak istiluak ematen dizkigu...: apariarentzat dina bilduko ez degu...!
· Buen problema tenemos con el dinero!
Diruak’ malkarrak zelaitzen
· Poderoso caballero es Don Dinero
Diru-alde eder ori norentzat ete?
· Buen dineral; capital
Diru-aldi dabenean-be’ ogi-zorrak kitutu ta praka-jaka mengel batzuk egin-ezkero’
ez jakoe arrantzaleai gauza andirik zizkoetan geldituten
· Unas precarias prendas de vestir
Diru-aldi dabenean-be’ ogi-zorrak kitutu ta prakakjaka mengel batzuk egin-ezkero’
ez jakoe arrantzaleai gauza andirik zizkoetan geldituten
· Hasta cuando disponen de dinero
Diru-amesetan zebilen beti Juan-Andres: dirua nola irabaziko
· No soñaba más que en ganar dinero
Diruan dabiltza gure pentsamentuak’ munduan sekulako bagina bezela
· Como si hubiéramos de vivir aquí siempre
Diru-apurtxu bat ba dauka, ondo gorderik, bildurrez, giltzean
· Bajo llave
Diruaren aldarteak
· Oscilaciones de la moneda
Diruaren atzean dabil, beste ames-barik; eztotza ezeri artzen ardurarik
· No se interesa por nada
Diruaren buruz’ bizi dira tontor aetan jendeak: ez lanik, ez sal-erosirik
· A costa de dinero no legítimo
Diruaren gain-behera baizik ez dugu gogoan, oraiko kenka hasgoragarri huntan
· En este trance apurado
Diruaren gain-behera baizik ez dugu gogoan, oraiko kenka hasgoragarri huntan
· La baja de la moneda
Diruaren goseak’ etxetik narama
· La codicia
Diruaren jauskerak ikaratzen dau Prieto
· La bajada de la moneda
Diruaren ondora juaten da emen jendea...; orrelako baten begira’ emen asko da:
Joxepa ta Flora, Ines ta Teodora...: urruxa arro da!
· Las chicas se esponjan a la vista de un rico
Diruaren ondora juaten da emen jendea..; orrelako baten begira’ emen asko da:
Joxepa ta Flora, Ines ta Teodora...: urruxa arro da!
· No olvides que la gente los jóvenes se arrima a quien trae dinero
Diruaren usaiean’ neskatxa gajoaren bila, mutil alproja!
· A la husma de sus cuartos
Diru-arturen bat
· Empréstito
Diru-aurreratze txikiak’ gitxika gitxika eta igarri-barik betetan dabe zizkua
· Pequeñas economías
Diru-aurreratze txikiak’ gitxika gitxika eta igarri-barik beteten dabe zizkua
· Sin darse cuenta
Diru-autua atara dabenean’ alkarreri urrumakada batzuk egin, eta begirakuna itzala
jaurtiten ekin: Orra zer egin daben
· Refunfuñar
Diru-autua atara dabenean’ alkarreri urrumakada batzuk egin, eta begirakuna itzala
jaurtiten ekin: Orra zer egin daben
· Sacar a relucir la cuestión dinero
Diru-autua atara dabenean’ alkarreri urrumakada batzuk, eta begirakuna itzala
jaurtiten ekin: orra zer egin daben
· Lanzar miradas feroces
Diru-autua sortu ta beste barik’ matrakea-bere sortuko da gizonen artean, nondik
edo andik
· Asomará también la reyerta
Diru-autua sortu ta beste barik’ matrakea-bere sortuko da gizonen artean, nondik
edo andik
· Por alguna parte
Diru-autua sortu ta beste-barik’ matrakea-bere sortuko da gizonen artean, nondik
edo andik
· La cuestión dinero
Diru-autua sortu ta beste-barik’ matrakea-bere sortuko da gizonen artean, nondik
edo andik
· Nada más suscitarse
Diru-bagea...! Ezta au onena, asko egiteko, gaur egunean...!
· Falta de fondos
Diru-bagea..! Ezta au onena, asko egiteko, gaur egunean..!
· Mal asunto para realizar muchas cosas
Diru-barik itxi nabe, inor bear dot, aurreratuko banaz,... eta, barre egiteko
dinostazu?
· Necesito de la ayuda de otro
Diru-batze bat idigiteko asmoa artu dabe
· Abrir una suscripción
Diru-bearrean zan
· Falto de dinero
Diru-bide bezela jarri zan apaiz-nagusitza, juduen artean, nork geiago eskeintzen
zun’ ari ematen zitzaion, nor zer zan jakin-gabe
· Sin mirar las cualidades del sujeto
Diru-bide bezela jarri zan apaiz-nagusitza, juduen artean; nork geiago eskeintzen
zun’ ari ematen zitzaion, nor zer zan jakin-gabe
· Fuente de recursos
Diru-bidean sartu nai badu basarriak’ lan orri eldu bear litzaioke aurrenengo
· Si quiere prosperar
Diru-bila joateko gogoa egin zaik...: asko-naikoa izan i ere...!
· Se conoce que también a ti te tienta la codicia
dirudi ointxe’ adine eukiteko sasoia daukenak’ adin gitxiago daukeela, umeak eurak
baino
· Quienes están ya en edad de tener juicio
Dirudidana’ zabal-zabal esango dizut
· Con toda franqueza
Dirudun etxekua izan zan’ baina azkar juan jakozan eukixan jaikixak eukiaren
jaikiak; gizajuak ez eukan ostatua pagatzeko lain-be
· Pronto se quedó sin el garbo o la apostura que comunica la riqueza
Diruduna baino dirugina da obea
· Más vale ser capaz de producir dinero que poseerlo
Diruduna ez aizela?... Manuelek beste ezkon-sari izango dek: etxekoa aiz-ta
· Tendrás igual dote que Manuel
Diruduna ez-eze’ langina nai eban emaztegeia
· Rica, adinerada
Diruduna ez-eze’ langina nai eban emaztegeia
· Laboriosa
Dirue atzera emoteko?... Leku onian euki deu!... Pixuegaz betondue baltzitu etsonian
denderiak!
· Para eso estaba!... Qué pretensión!
Dirue atzera emoteko?... Leku onian euki deu!... Pixuegaz betondue baltzitu etsonian
denderiek!
· Contento con que no le ha puesto el ojo en tinta amoratado tirándole la pesa!
Dirue eskuen ganean zeozer erosten dabeenak
· Los que compran al contado
Diruen diruz ta munduaren bazterretik bada ere’ orixe ekartzea erabaki degu
· Aunque sea desde el otro cabo del mundo
Diruen diruz ta munduaren bazterretik bada ere’ orixe ekartzea erabaki degu
· Pagando lo que sea...; a cualquier precio
Diruen pozean, lana egingo diat jai-eguardiartean... ea zerbait osatzen dedan lagun-
arterako
· A ver si consigo juntar o ganar
Diruen pozean, lana egingo diat jai-eguardiartean... ea zerbait osatzen dedan lagun-
arterako
· Con la esperanza de sacar unos cuartos
Diruen pozean, lana egingo diat jai-eguardiartean... ea zerbait osatzen dedan lagun-
arterako
· Para divertirse con los amigos
Diruen-diruaz zer egin eztakiala, bazter guztietan gogait-eragiten dabilen bat
· Aburriendo a todo el mundo
Diruen-diruaz zer egin eztakiala, bazter guztietan gogait-eragiten dabilen bat
· Harto de dinero
Diru-enparaua’ jan-edanean-da jo orra ta jo ona’ laster eralgi eban
· En vagar o deambular de aquí para allá
Diru-eske nigana?... Gero’ ... ni ez naiz itxuriari begiratzekua!
· Ten presente que no soy lo que parezco... Te figuras que soy rico, por mi vestido
Diruetxeetan daukozanak diruak’ eztira auntzaren korotzak
· No son una friolera
Diru-gabe agertzen bagera’ eztigu arrera argirik egingo zure osaba arek
· No nos recibirá muy bien que digamos
Diru-gabean’ janik ez
· Faltando el dinero, no hay comida
Diru-galde handia egin da Frantzian
· Un gran empréstito de dinero
Diru-ganbiatzaileen maiak goikoaz-beera bota zituen
· Volcó las mesas
Diru-gosea eta alferkeria: gure muina xurgatzen duten bi zintzur
· Dos fuentes de ruina para nuestras energías
Diru-goseak eraman nindun erritik kanpora
· La codicia, el ansia de ganar
Diru-gurak edo zerk makurtzen ote dizu gogoa?
· Tiranizar, avasallar, viciar
Diru-gureak azpiratu eban. Larregian maite eban dirua
· Amar en demasía
Diru-gureak azpiratu eban. Larregian maite eban dirua
· Codicia, avaricia
Diru-itun orreri erantzuteko
· Garantía de la operación financiera
Diru-jauste orren zegaitikoa jakin egin bear da
· Baja de la moneda
Diru-jauste orren zergatikoa jakin egin bear da
· La causa o razón de
Diru-joko txar bat
· Mala jugada de bolsa
Diru-jokoan sakon sartuta egoan
· Entregado al vicio del juego
Diruketa hori guzia galbidean da
· Capital, suma de dinero
Diruketa hori guzia galbidean da
· Peligrar
Diru-koxkorren batzuk ba zituun
· Algunos cuartos o dinerillos
Diru-kutsuaz’ alde danetan bereganatu dituz, jendeak
· Con el cebo del dinero
Diru-kutsuaz’ alde danetan beretu dau jendea etsai gaiztoak
· Se ha ganado a la gente por la codicia
Diru-mordoska bat atera bearko zuen’ etxearen gainean. zor orri erantzuteko
· Habría que hipotecar la casa
Diru-murri dago
· Estoy sin un cuarto
Diru-paper berriak ihaurri erein ditu gobernuak
· Ha emitido a profusión nuevos billetes
Diru-pila bat ematen zuten’ mezak ateratzeko
· Mandar celebrar misas; encargarlas
Diru-pila ederra bilatu egin bear zan orretarako’ eta gero ari erantzun
· Y luego pagar el préstamo con sus intereses
Diru-pilo galantaz etorriko intzan Amerika-tik? -Asko ez: lan gogor-baga biziteko-
gaina
· Lo suficiente para vivir sin mucho trabajo
Diru-piska bat biltzen gabiltza nola edo ala, apari on batentzat: pozik artuko degu’
beok eman-ala
· Todo lo que nos quieran Vds. dar
Diru-poltsa au’ zeuretako da: ez diozu inori zorrik
· Es tuyo, y nada más; no se lo debes a nadie
Diru-puska bat irabazi dezu’ jai abetako pozean; egun oietan jarriko dituzu
urturazteko bidean
· Ahora les darás salida a tus dineros
Diru-puska bat irabazi dezu’ jai abetako pozean; egun oietan jarriko dituzu
urturazteko bidean
· Con la ilusión puesta en estas fiestas
Diru-puska bat jaso-bearra zuten Donostian
· Tenían que cobrar cierta suma de dinero
Diru-puskat umeginan daukat: urtero geitzen deustaz beintzat mila dukat
· Tener a interés en el banco
Diru-puskat umeginan daukat: urtero geitzen deustaz beintzat mila dukat
· Me produce o reditúa
Dirurik al dezu?
· Tienes dinero?
Dirurik baino zapladakorik geiago irabazi neban or, lenengo bost urte ta erdietan. Ni
neureak ikusita nago
· Yo he tenido que sufrir no poco en mi vida
Dirurik egin ez eta osasuna galdu: orra zer egin dedan Amerikan. Molde onekoa
irtengo naiz ontzitik...!
 · Buena traza la mía al desembarcar!
Dirurik ekartzen ez badu’ gaizki ikusia beti etxean. Gizona
· Le miran con malos ojos
Dirurik emon-barik semea kintetatik librau gura?... Lazka, lazka diruok! Geuk-be,
pobreak izan-arren’ geure semeakaz lazkau egin bear izan dogu-ta
· A soltar los cuartos!... A aflojar la bolsa!
Dirurik ez dun gizonak’ zapoa dirudi Guziak ostikoka erabiltzen
· El pobre, objeto de desprecio en todas partes
Dirurik ez eralgi: batu albada!
· No gastar; sino allegar, a ser posible
Dirurik ez eukan berak’ eta Diputazinoari eskatu dautso zorrean’ urrengo baten
emoteko
· Se lo ha pedido prestado
Dirurik ezpazuan’ soina emango zuan
· Daría su vestido
Dirurik eztet nik, eta nondik nai zenduke ematea? -Sortu ezazu nai dezun tokitik...;
bestela’ zure tristia!
· Ay de ti!
Dirurik eztet nik, eta nondik nai zenduke ematea?... -Sortu ezazu nai dezun tokitik...;
bestela’ zure tristia!
· Búscalo de donde sea
Dirurik eztet nik, eta nondik nai zenduke ematea? -Sortu ezazu nai dezun tokitik...;
bestela’ zure tristia!...
· Cómo te lo voy a dar?
Dirurik eztet nik, eta nondik nai zenduke ematea? -Sortu ezazu nai dezun tokitik...;
bestela’ zure tristia!
· Pobre de ti!
Dirurik gabea zan... ta bearra!
· Y gracias a eso se libró
Dirurik’ teilapean-be eztaukat: arakinarenean gelditu zan nere azkenengo
laumaraikoa
· No tengo un céntimo
Dirurik-asko irabazten dute senar-emazteak
· Harto dinero
Dirurik-gabe mesede egiteko’ elizgizonak aurrenak izan oi dira
· Suelen ser los primeros en
Diru-soinu orrek nastutzen ditu gurasoak’ eta semea Amerikara dijoala! Amerikak’
inpernuko etsaiak baino ekarketa aundiagoa du
· Tiene más poder de atracción que el mismo diablo
Diru-soinu orrek nastutzen ditu gurasoak’ eta semea Amerikara dijoala! Amerikak’
inpernuko etsaiak baino ekarketa aundiagoa du
· La fama del dinero; la ilusión del oro
Diru-soinua zuenetakoa zan
· De los que tenían fama de ricos
Diru-soinua zuenetakoa zan
· De los que tenían fama de ricos
Diru-soinuko gizona zan
 · Con fama de rico
Diru-sur abila
· Andas tras el dinero
Dirutan bear izan zan guzti-guztia eta geiago eman zuan pinuak; eta geiagoko
orrekin’ eliz-torrean erloju jator bat ipintzeko asmoa artu zan
· Con el sobrante...; con ese plus
Dirutan dago gure osaba ori’ ta gutxi-asko lagundu naiko dizu
· Es rico; dispone de dinero
Dirutan ez, baino aletan ifintzea obe da, lurren errentak: dirutako errenta’ kobratzen
gaitza da
· Asignar las rentas en grano, no en dinero
Dirutan ez, baino aletan ifintzea obe da, lurren errentak: dirutako errenta’ kobratzen
gaitza da
· La renta asignada en dinero
Dirutan ez dira saltzen zeruko fiskalak
· No son venales; no se dejan comprar
Dirutan’ ezin-esan-ala eralgi zan
· Se gastó lo indecible; quién sabe cuánto
Dirutan salduko lukete arima..; hor dauzkate beren gogo-bihotzak
· Se venderían por dinero
Dirutan salduko lukete arima...; hor dauzkate beren gogo-bihotzak
· En eso tienen todo su afán
Dirutan txarrikeri bat ei-dauko, or joan dan orrek
· Tiene una barbaridad de dinero
Dirutan zekiten batzuek esan zutenez’ etzen munduan gisa artako diruak bezain urre
ta zilar ona zuen dirurik
· Unos cuantos entendidos en monedas
Dirutara joan da andrearen etxekoetara’ ... baina kale egin dau
· Ha acudido a por dinero
Dirutara joan da andrearen etxekoetara’ ... baina kale egin dau
· Pero ha dado en hueso
Diru-truk bakarrik hartzen zuen jendea, untzi-zainak
· Sólo por dinero. Nunca de balde
Dirutu egin bear genduke lenbait-len radio au
· Deberíamos venderlo
Diru-txartel politak berenatzen dituzte aurten arrantzale gizarajoak. Berenganatzen
· Se ganan buenos billetes...; ganan mucho
Diru-txartela’ zilarretan trukatu nai zuten
· Cambiar en moneda de plata
Dirutxoak artuko ditu Oxe-mielek Tolosako perian!
· Buenos dineros que va a traer de la feria!
Dirutza andiak saritzat emango ziozkaten
· Fuertes sumas de dinero
Diruuk arro-arro-arro egingo zitun’ berekin artu nai izan balute
· Habría ganado muchísimo y con facilidad
Diruz, berdin, ornitua zegoken; eta denda ori utzi egin bear izan zian
· No andaba mal de dinero
Diruz beterik zegoena’ munduko beharrik beharrena baino beharreanago jarriko da
han
· En mayor indigencia que el más indigente del mundo
Diruz bezala kaskoz’ zimenduak lodi dituzte jaun horiek
· Bien provistos de dinero y de talento
Diruz bezela’ ni baino geiagokoa izango da
· En cuanto a dinero
Diruz bezela’ ni baino geiagokoa izango da
· Me aventajará
Diruz, gauza-truke, edo lan-egin-aldera bakoitzak egin du aukera
· A trueque de género; en especie
Diruz, gauza-truke, edo lan-egin-aldera bakoitzak egin du aukera
· A trueque de prestación de trabajo
Diruz, gauza-truke, edo lan-egin-aldera bakoitzak egin du aukera
· Se ha procurado lo suyo; se ha provisto ya
Diruz jantzia ez nago’ baina beste ortatik bertsoetatik ba det aukera
· De dinero no ando bien provisto
Diruz josita etorri da Ameriketatik
· Lleno de, forrado de dinero
Diruz labur naiz
· Ando escaso de dinero
Diruz mugarik etzeukatenak ziran
· Inmensamente ricos
Diruz osatzen ari zerate Amerikako gailur aietan’ esanak egi badira
· Sin son ciertas las noticias
Diruz osatzen ari zerate Amerikako gailur aietan’ esanak egi badira
· Estáis ganando mucho dinero
Diruz polito orniduta etorri dala’ zabal da
· Es evidente que
Diruz txil-txil beteriko zorrotxu bat egoan Amamarentzat
· Un saquito completamente lleno de dinero
Diru-zainak eman ditu urteko gora-beherak
· Ha rendido cuentas
Diruzalea zan, eta zimurra
· Codiciosa y tacaña
Diru-zantzua aditu ordurako’ poztu zan osaba’ eta agindu zigun bere laguntza
· Apenas barruntó dinero
Diru-zartada bana eman zien bere agindupekoai’ irabazian ipinita geitu zezaten
· Una suma de dinero a cada uno
Diru-zartada bana eman zien bere agindupekoai’ irabazian ipinita gelditu zezaten
· Negociarlo; ponerlo a interés
Diru-zati bat emongo leukie’ euren izkuntza ez jakitearren
· Aún pagarían por
Diru-zorro batzukaz joan-ezkero’ deabruak berak-be angoa eginda eukiko leuke
· Se los ganaría a todos; ganar la partida
Distirantza handi batekin hedatzen zabaltzen da sineste berria’ iguzki-ilkitzetik
iguzki-etzaterat, eguerditik iparrerat
 · De oriente a poniente, de sur a norte
Diteken itzal tipiena-gabeko joan-etorria egin dute errege-erreginek
· Un viaje sin el menor percance
Ditekena da’ baina gauza jakinik ez dakigu
· No lo sabemos con certeza
Dituala, diok, gizonak gauean esnatzen, ta jaiki ditezen soinutzen?... Egitekoaren
bizarra! Eroa! orretan ziagok gure kaltea... Dituala Ditukala Lapurrak oilarrari
erantzuna
· Vaya una hazaña, de la que te jactas!... Del hecho de despertar a los hombres con tu
canto
Dituan zimak urdindu zaizka
· Está completamente cano
Dituanak jantzita etorriko zan andre gaxoa
· Vestida con lo mejor que tenía
Dituen diruak eztiote uzten aberatsari’ hordu bateko atseginik
· Ni una hora de sosiego
Dituen indar guziikin aritzen ziran erritan
· Con todas sus fuerzas; a voz en grito
Ditxa alderdi batekoa’ izango du beintzat
· Será al menos feliz en parte; hasta cierto punto
Ditxa...: bila nezala diotza
· La dicha, la tiene que buscar cada uno
Ditzagun gauzak aitor, diren bezala
· Digamos las cosas como son! Hablemos con franqueza!
Dizipularen joera baitet...’ orregatik eztet balio ur otzarekin preskatzen ibiltzeko
· Como soy propensa a la erisipela
Dizipulua ez da nausiaren gaineko
· No está sobre el maestro
Dizula, Jauna, nere gogo onek’ komunioak adina atsegin! Eta didala niri’ bear
dedana!
· N.B. El verbo EDUN usado aisladamente con significado de otorgar, dar
Doai askoren bear da’ erri andi baten buruan dagoana
· Necesita muchas dotes
Doairik-gabea! Tristea!
· Pobrecita!
Doakabe hura’ lenean bertan geratu zan
· Se mantuvo inmutable; obstinado
Doakabe orrek naiago du bere gogora ibili’ Jaunak agintzen diozkan atseginak baino
· Prefiere vivir a su antojo
Doakabea ala izuan sartua ikusirik
· Viendo a la pobre tan asustada
Doakabea, uxea!... Ez du, noski, Elizak azpian arrapatuko!
· Si se hunde la iglesia, de seguro que no le caerá encima, a la infeliz
Doakoa izan zan partidu ori, zutik egozanentzat
· El partido fue debalde para
Doakonak’ burua atara daiala...!
· Que dé la cara a quien eso importe
Doakonak’ burua atara daiala...!
· Que dé la cara a quien eso importe
Doala errekarat Frantzia... horiek axola guti!
· Que se hunda Francia... qué les importa?
Doatsua da’ mundu gaizkile onetatikan aldenik’ mendi maitean bizi dana, beartsu
baina gozorik; berari bestek, besteri berak iduki-gabe bekaitzik
· Que vive a gusto, plácidamente
Doatsua da’ mundu gaizkile onetatikan aldenik’ mendi maitean bizi dana, beartsu
baina gozorik; berari bestek, besteri berak iduki-gabe bekaitzik
· Ni envidiado ni envidioso
Doatsua da’ mundu gaizkile onetatikan aldenik’ mendi maitean bizi dana, beartsu
baino gozorik; berari bestek, besteri berak iduki-gabe bekaitzik
· Retirado de este mundo
Doazala artaburuak urkultzera!
· Que se vayan a la porra!
Doblian zegoan dirua, onen alde
· Apostaban a doble contra sencillo, a favor de éste
Dohakabea zentzuratu-gabe’ biharamunekotzat hila zen
· Sin haber vuelto en sí
Dohatsu diteke’ Nitaz gaizbiderik hartzen eztuena
· Que no encuentre en mí ocasión de tropiezo
Dohatsu’ ene ariaz gaizbiderik hartzen ez duena
· Quien no toma ocasión de escándalo por mi causa
Dohatsu’ ene ariaz gaizbiderik hartzen ez duena
· Quien no toma ocasión de pecado por mi causa
Dohatsu’ nitaz gaizbiderik hartzen ez duena
· Que no tome de mí ocasión de escándalo
Dohatsu zuek’ gaizki erabiliko eta gezurrez beltztuko zituztenean, enegatik
· Cuando os calumnien
Dohatsu zuek’ gaizki erabiliko eta gezurrez beltztuko zituztenean, enegatik
· Cuando os persigan o maltraten
Doian doika baizen saiatzen ez direnak
· Que no se esfuerzan sino poquito a poco
Doian lekura doiala’ laster bertakotuten da
· A dondequiera que vaya
Doian lekura doiala’ laster bertakotuten da
· Familiarizarse con todo lo del país
Doi-doi ateri zituen’ aziendak eta zenbait puska-muskantzi
· Algunos enseres o cachivaches
Doi-doi batek egin du’ gerla gorrian ezpagaituzte pulunpatu
· Ha estado en un tris; ha faltado muy poco para
Doi-doi bizi da ardi gaixoa; belarri biak lurrera ditu, muturrarekin jokoan
· Haciendo juego con el hocico
Doi-doi bizi da ardi gaixoa; belarri biak lurrera ditu, muturrarekin jokoan
· Le caen hacia el suelo
Doi-doi izango dezu leenengo artan’ toki eroso ta on bat
· A duras penas
Doi-doi izango dezu leenengo artan’ toki eroso ta on bat
· A los comienzos
Doi-doi jaso nuen
· A duras penas
Doi-doi’ zortziak dira
· Las ocho en punto
Doi-doia biltzen dute bear dutena
· Apenas; con dificultad
Doi-doia gauza onik egin dezu zere denboran
· Apenas si has hecho nada bueno
Doi-doia heldu zaizkit beharr-orduan
· En el preciso momento en que te necesitaba
Doi-doia iges egin nian, egun betez...
· A duras penas pude escaparme
Doi-doia lau egun ohaturik egon-ondoan hil da
· Retirado en cama apenas cuatro días
Doi-doia’ zenbeit boz gutino bakarrez nausitu dire ezkertiarrak... Bertzeak aldiz’
ehunka, milaka’ gainez-gain joan dire
· Han triunfado ampliamente
Doi-doia’ zenbeit boz gutino bakarrez nausitu dire ezkertiarrak... Bertzeak aldiz’
ehunka, milaka’ gainez-gain joan dire
· Han triunfado escasamente, por unos pocos votos
Doi-doiako agerraldi bat egiteko asmoz heldu zauku
· Una visita rápida
Doi-doiako hizkatze bat izan da’ bide berri hori nondik egin
· Ha habido una ligera disputa
Doi-doiako lamina eta biak’ heldu dira ur-bazterrera
· La bruja mencionada poco ha y su compañera llegan a la orilla del río. La susodicha
bruja
Doi-doiean iritxi naiz... trenera
· Por poco no llego
Doi-doieko atsegin bategatik’ beti su izugarri batean erretzen egon behar!
· Por un placer insignificante
Doi-doieko inaurkia garraitu diat
· Sólo lo estrictamente necesario
Doi-doietarik gelditu zaiote erre-gabe etxe guzia
· Por poco se les quema toda la casa
Doilorraren izenik ez dau entzun gura’ gizon prestu batek
· No quiere que le llamen ruin
Doinua ta bertsoak elbarritu-gabe’ etzitekean kantatu
· Sin forzar o violentar la música y la letra
Doi-xamarrean ibili gera
· Con bastante dificultad
Doixtarrak Alemanak orpoketa gogorra dakarre egunotan
· Vienen retrocediendo mucho en los frentes de batalla
Dola ta Zara’ biak izketan daude aopean
· Conversan en voz baja
Dolareetako ardazpera biltzen dituzte ardalariak maatsak; maats-aleai’ duten
ezatasun guzia kentzeko
· Los vinateros del lugar
Dolareetako ardazpera biltzen dituzte ardalariak maatsak; mats-aleai’ duten
ezatasun guzia kentzeko
· Para exprimirles todo su jugo
Dolaren egiteak’ ez du emen lengorik. ??
· No tiene precedentes; es algo insólito
Dolorex-ena konta zaiguzu!... -Ez! bere kontua eman zuun ark, aspaldi
· Dios se lo haya perdonado! Ya dio cuenta a Dios... Ya murió. N.B. No hay que contar
nada desfavorable de una persona difunta
Doluzko soineko bat artu zuen
· Vestido de penitencia
Domeka orretan’ meza bat euren izenean aginduten dabe mutil kantariok
· Encargan una misa
Domeka-goizak beargintzan iragoten dozuz, meza arin bat entzunda
· Con oir una misa breve sin sermón
Domekan-domekan be’ eleuke kalterik egingo berbaldi orrek
· No vendría mal
Domingo: egik emazte, ago lo...; berak iratzar hiro
· Ella se encargará de espabilarte
Domingo Guzman-goak erakutsi digu’ Zuk naien dezun eran egiten erregu. O, Maria
Birjina!
· Del modo que Tú prefieres
Domingo-tarrak
· Dominicos
Dominich-ek, buruz-buruka’ ez dio begirik idekitzerat utzi Haitze-ri. Pilotan
· Lo ha tenido desconcertado todo el tiempo
Dominika’ etzen ezbaitekoetarik
· No era de las indecisas; de las que andan titubeando o vacilando
Doministiko egitean, eztik orrek berealakoan alkandora-botoia etengo!
· No hay peligro de que se le descosa algún botón de la camisa al estornudar. Dicho de
un hombre muy flaco
Doministikun! -Jainkoa lagun!
· Jesús! N.B. Al primer estornudo: Dominus tecum! -Al segundo: Jesús!
Dominus vobiscum ez emen-zen goseak il... Apezik ez dela goseak iltzen
· Ningún cura se murió de hambre
Domu edo kapitalari dagokion-besteko mozkina emonda-be’ diru asko gelditzen jako
· Aun concediendo el rédito correspondiente al capital
Don Bitor Garitoanandia adiskide menaren eriotzak’ atsekabez beterik utzi gaitu
· Bondadoso amigo
Don Carlos nagusi ateratzen bazan’ jakina zegoan fueroen etorkizuna
· Si salía vencedor
Don esan guk orri?... Baita ederki eman ere!
· Bueno fuera! No faltaría más!
Don Eustakiok esan omen du .-Astakio edo Mandakio dala’ ... aditu bear zidak nai
eztuena!
 · Le voy a decir las cuatro verdades... Me las va a oir!
Don Eustakiok esan omen du .-Astakio edo Mandakio dala’ ... aditu bear zidak nai
eztuena!
· Llámese como se quiera llamar
Don Gil de Ezer-ez-eta orrek’ bakoitzako lau pezeta kobratu digu
· Ese Don Nadie
Don Gil de Ezer-ez-eta orrek’ bakoitzako lau pezeta kobratu digu
· Por persona; o por visita médica
Don Jaime Kolombiara joan zan-batez’ ikustera joan zitzaion
· En cierta ocasión en que fue a C
Don Jaime-rekin okertu ziradenean’ paretari musu ematen jarri zuten aren irudia,
erri ontako karlistak
· Pusieron su retrato de cara a la pared
Don Jaime-rekin okertu ziradenean’ paretari musu ematen jarri zuten aren irudia,
erri ontako karlistak
· Cuando riñeron con; cuando rompieron con
Don Jose’ lo bete-betean zegoan; andra Joxepa ere bai
· Dormía profundamente
Don orixe gustatzen zaie erdaldunai, naiz ta prakazar-dunak izan!
· Cuánto les gusta... aunque sean andrajosos!
Don ta guzi jarri diola izena apaizak zuen ume orri?... Zaude ixilik! .-Bai, jauna! Gu
lango pobreai orlango farrak egiten zazkigu... Don-Inixio! Dionixio
· Mire Vd. qué manera de burlarse de nosotros!
Donaberetan gaituk...!
· Esto se acaba...! Vacacionesm, provisiones, lo bueno en general. N B. Donaberak
Función de Tinieblas del Viernes Santo
Donak duenak’ gabe; ta ez donak ez duenak’ jabe Besteetzat ba daki’ eta beretzat ez...
· Consejos vendo y para mí no tengo
Donatok ez eban sekula Maritxu aztuko; ta esan eutsazan berbak’ igarri-igarrian
biotzetik urtenikoak zirean
· Sin la menor duda; evidentemente
Done Agustin-i, berak dinoanez’ negarrak isten eutsan, beren Elizako eresiak
entzutean
· Se conmovía hasta las lágrimas
Doneztebe-biaamona’ baztarrak bero oi-dituna
· N.B. Proverbio sobre los calores extremos del verano a primeros de agosto
Dongaitz eta Arce’ etziren lagunez berdin... Hori behar liteke, bietarik nausiena zoin
den jakiteko... Pelotan
· No son de la misma categoría
Dongaitz’ etzen aldi on-oneko, igandean
· No estaba en muy buena forma
Dongaro eginaren damu bear dan-bestekoa
· Dolor o pesar suficiente
Donianak eta San Pedroak igazi dira’ inozko otzenak
· Más desanimados o fríos que nunca
Doniane-goizean’ edo aurreskurako edo atzeskurako, amar urtean etentasun-baga
atarau eben
 · Sin interrupción
Doniane-goizean’ erne zeuden mutilak begiz’ Akelarr-a juna ote zan Katalin
· Estaban muy atentos para ver si
Doniane-madari txiki txiki batzuk
· Peritas de S. Juan
Donianeri hurbiltsko izanagatik
· Bastante próximo a
Donibane-Lohitzun-go inguru-herri batean’ ba zen laborari bat, gerlan okertua
· Que había perdido un ojo en la guerra
Don-Manuel Zuarramurdi-koak esposatuko zaituzte, eta gogotik!... Hura da hura
apeza! Bego nere gain. Goazen bihar berean... Ikusiko duzue zer gizon arto-puska
den!
· Vais a ver qué hombre más buenazo!
Don-Manuel Zuarramurdi-koak esposatuko zituzte, eta gogotik!... Hura da hura
apeza! Bego nere gain. Goazen bihar berean... Ikusiko duzue zer gizon arto-puska
den!
· Dejadlo por mi cuenta!
Don-Manuel Zuarramurdi-koak esposatuko zituzte, eta gogotik!... Hura da hura
apeza! Bego nere gain. Goazen bihar berean... Ikusiko duzue zer gizon-arto-puska
den!
· Y bien a gusto!
Donosti aieka goazen!... Donosti-aldera.
· Vamos hacia San Sebastián
Donosti aldera eroango dau udak jentea’ orko aixe-giroa artzera
· A disfrutar de los aires de allí
Donosti baietz!... Getari baietz!... Baietz ogeiez azpitik! Estropadako apustuak
· A que gana éste! A que gana el otro! A que gana en menos de veinte minutos!
Donosti berri oni begira jarrita nola ez jaio bati burura, ote dan zerutik erori
onenbeste edertasun?
· Cómo no le va a venir a uno el pensamiento?
Donosti orrek ongi artzen zaitu: nik azkena ikusi-ezkero’ ez dezu galdu beinepein
· Te prueba bien
Donosti orrek ongi artzen zaitu: nik azkena ikusi-ezkero’ ez dezu galdu beinepein
· No estás peor...; no has desmejorado
Donostia litzake egokiena bertan bizitzeko; bainan nere itxurako lagunik ez det
sortuko
· No encontraré amigo de mi condición
Donostia suak erre, ta Tolosa urak eraman, zan esaera
· Llevársela la riada. N.B. Dicho evocador de la quema de San Sebastián por los
ingleses en 1813 y de las grandes riadas de Tolosa en 1810 y 1831
Donostia zer-nolako uda-lekua dan’ obeto agertzen du
· Qué tal sitio de veraneo es
Donostia-aldera agertu baginan’ gutxi bat-arren preso ez gaituzte sartu
· Por poco nos meten en la cárcel
Donostiak nai luke’ bera jaun ta jabe...; bainan gu ere ama’ n semeak gerade
· Querría quedar dueño absoluto del campo
Donostiak nai luke’ bera jaun ta jabe...; bainan gu ere ama’ n semean gerade
 · Pero también nosotros somos alguien; somos tan capaces como cualquiera
Donostiak ere’ etzuen beti etxeetara ura izandu: inguruko iturri txikietatik osatzen
zan
· Se proveía; se abastecía
Donostiak ere’ etzuen beti etxeetara ura izandu: inguruko iturri txikietatik osatzen
zan
· No siempre tuvo agua a domicilio
Donostiako alderdirik onenak’ denak auzo ditu mainu-etxe orrek. Bertatik bertara;
gauza guziak eroso dauzkala.
· A muy cómoda distancia
Donostiako euskereari ikara andia eragingo dautse aldi gitxi barru, jende orreek’
euskaldunak albora begira besoak eunduta geldi egon badaitez
· Cruzarse de brazos; descuidarse
Donostiako euskereari ikara andia eragingo dautse aldi gitxi barru, jende orreek’
euskaldunak albora begira besoak eunduta geldi egon badaitez
· Darle una buena sacudida o zarandeo
Donostiako euskereari ikara andia eragingo dautse aldi gitxi barru, jende orrek’
euskaldunak albora begira besoak eunduta geldi egon badaitez
· Al cabo de poco tiempo
Donostiako iru neskatxak’ etxera bear dutenik ez dadukate gogoan...
· Ni se acuerdan de que tienen que retirarse
Donostiako itxas-gizonak eztabe urteiera onik izan’ dakidanetik
· Según mis noticias
Donostiako Itzaren aldeko azaldu naz
· Partidario del Pacto de S.S
Donostiako saldu-erosia’ goienengo gailurrera igoa arkitzen zan, denpora txintxarri
andiakiko artan
· Alcanzar la más alta cima
Donostiako saldu-erosia’ goienengo gailurrera igoa arkitzen zan, denpora txintxarri
andiakiko artan
· En aquellos tiempos tan celebrados o cacareados
Donostia-koak erabili daben kukurrukuari’ Ondarroa-koak oratu detse deutsoe
· Le han levantado el guante al desafío
Donostian atez-ate ibilia ez genduen kalte
· No perdimos nada con...; no nos fue mal
Donostiar guziek’ omen txarra duzue
· Tenéis mala fama
Donostiara eroan dabe gaixoa: bearrekoa zan ba eregitzea
· Pues era obligado operarle
Donostiara joan ziran senar-emazte bitzuk’ eztizko ilargiari bere kontua ematera
· A pasar la luna de miel
Donostiara joan ziran senar-emazte bitzuk’ eztizko ilargiari bere kontua ematera
· Dos parejas. De recién casados
Donostiari zegoen zegoenean laga’ ta bere soldadu guztiakin Oriamendiko gainera igo
zan
· Levantando el sitio de San Sebastián
Donostiarrak! non degu gatza?... Gure aitona balego or!
 · Qué ha sido de nuestra bravura?
Donostiarrak, sarrerako zalapartarekin’ aldi bateko aparra utzia digute txanpa-
lekuan
· En la precipitación de la salida
Donostiarrak, sarrerako zalapartarekin’ aldi bateko aparra utzia digute txanpa-
lekuan. Estropada astean
· Han dejado espuma para rato en el lugar de la breada
Donostiarrak-pe, bada ezpada, ikasi deixezala bertso onek’ inoizko denporan
defenditzerik nai izan-ezkero-be
· Por si alguna vez
Donostiarrek’ aurrean dute Getari, ur-joera goituxerik. Estropadan
· Próxima ya a dominar la corriente
Donostiarrek’ etzuten, ustez, etsairik Getari-rekin estropadan; eta janik zeuzkaten
Zumai ta Zarautz’ barran agertzearekin
· Ya los daban por derrotados
Donostiarrek’ ezin berdindu dute, txanpan egin duten galera: arra-bete ezin urbildu
dira Zumai-Zarautzen aldera... Estropadan
· No pueden acortar la distancia que han perdido
Donostiarrek’ ezin berdindu dute, txanpan egin duten galera: arra-bete ezin urbildu
dira Zumai-Zarautzen aldera... Estropadan
· No pueden aproximarse ni un palmo a los de
Donostiarren erdiak palta ziralarik’ oraindik nortzuk-bait izan ziran’ jolas berriak
sortzeko. Inoteritan.
· No faltaron algunos que idearan nuevos regocijos
Donostiarren irabazte ori zelan zan’ ondo ta larregi-be baki jenteak
· Lo sabe de sobra la gente
Donostiatik Tolosara atze-aurrera dabilen tximis-gurdiarekin’ begi ona euki-bearra
dago
· El tranvía que circula de... a
Donostiatik Tolosara urezko ibilbidea ifinteko asmoa artu zuten; saldu-erosiko
gauzen eraman-ekarria merkeago izan zedin
· Transporte comercial
Donostiatik Tolosara urezko ibilbidea ifinteko asmoa artu zuten: saldu-erosiko
gauzen eraman-ekarria merkeago izan zedin
· Comunicación fluvial
Donosti-inguru guziak ikusi ditute ezkonberri naparrak: zein ta diran zoragarri’
legorrez ainbat ez dira arritzen: urera ditute begi-belarriak
· A pesar de todos sus encantos
Donosti-inguru guziak ikusi ditute ezkonberri naparrak: zein ta diran zoragarri’
legorrez ainbat ez dira arritzen: urera ditute begi-belarriak
· Toda su atención se dirige hacia el mar
Donosti-inguru guziak ikusi ditute ezkonberri naparrak: zein ta diran zoragarri’
legorrez ainbat ez dira arritzen: urera ditute begi-belarriak
· No les llama tanto la atención la tierra firme
Donostijako Gaztelupeko sagarduaren gozua!...
· Qué deliciosa es la sidra de...!
Donostiko apaiz geienak oso erre dira, Amadeo Erregea etorri dalako
 · Se han llevado un gran berrinche
Donostiko erriak etzuan amor eman’ urte orretako agorraren 27-garrena arte
· No se rindió o cedió hasta
Donostiko kaiatik bertan jarri ziran bizitzen irurak
· Cerca del puerto
Donostiko plazatik’ eun egazti-buru ekartzeko esan zidan jeneral orrek
· Cien aves
Donosti-n leenengo lana’ uraxe egin zuen
· Fue lo primero que hizo en SS
Donostira al dijoa, e?... Pixka bateko pakea!
· Siquiera tendremos un rato de paz
Donostitik bertaratu ginanak
· Los que acudimos allá desde
Donostitik etorritako Pili ta Luluk nastu zuten gure pesta; lotsagabe aiek!
· Turbaron, estropearon la fiesta
Dorrontsoro-k’ ez-aditu egin zion
· Se hizo el desentendido
Dotedunaren bila zanetik’ makinatxo bat kulape artu eban
· Recibió hartas calabazas. Como buscaba novia con dote
Doterik ez duzula, mintzo dira oro: hortaz’ ez dut gogoa lehen bezen bero...; ene hitz-
emaiteak ez zuen balio
· No me siento tan entusiasmada como antes
Dotore egoan oraindik nire kapela arina’ oinetakoak-legez maiztu-bagarik
· No ajado o gastado como el calzado
Dotore joango dira elizara gure erriko mutikoak’ arro-arren prakak-be estu dabezala
· No cabiendo en sí de ufanos
Dotorea bai itxuran’ baina garun-bakoa
· Tonto, insensato
Dotoretan-bere dotore agertu jaku
· Elegantísimo entre todos
Dotrina au guzia’ lau gauzatara biurtzen du Asteteren liburutxoak
· Le resume en cuatro cosas
Dotrina erakusteaz gainera’ eliz-bidea ematen zien beren mirabeai
· Les inculcaban la práctica religiosa. A sus sirvientes
Dotrina guztia goikoz-beera ta azpikoz-ganera ta atzekoz-aurrera itandu ta itandu asi
jatazan abade biak
· Empezaron a preguntarme el catecismo al derecho y al torcido... por todos los costados
Dotrina ikasi bear det, orain... .-Eztek kalte!
· No te vendrá mal...!
Dotrina ikasteko nagi bizi diran oek
· Habitualmente reacios para
Dotrina ikasteko, sen-bagakoak direala dinozu, zure umeak
· Que aún no tienen uso de razón
Dotrina ikasten dira atzeratxuak..; ze, geure umeak baino gauzaak politoago esaten
dituanik’ bat-bere ez dago...
· Sólo están atrasaditos en catecismo; que en lo demás... no hay quien les gane
Dotrina oiek’ nai edo ez’ berenezko indarrez, bata besteagandik sortzen dira
 · Se derivan unas de otras lógicamente
Dotrina onek’ beste ereji guziak barruan artzen ditu
· Incluye o entraña todas las herejías
Dotrina onek’ esplikazio argi ta bana-banako bat bear du
· Necesita una explicación clara y particular
Dotrina zarra kentze orrek’ alderdi onik ez du ekarriko
· No traerá consigo nada bueno
Dotrinak itz piska oetan dakarrena’ ez due askok aditzen
· Lo que enseña en estas pocas palabras
Dotrinako galderarik zailena gertatu zuan, arentzat
· Preparar
Dotrinako txarteletan’ kalabazarik aundiena eraman du zuen mutilak....- Ez aal da!
· Exámen de catecismo
Dotrinako txarteletan’ kalabazarik aundiena eraman du zuen mutilak....- Ez aal da!
· Pero cómo?... Es posible?
Dotrinako ukitze utsarekin ezin utzi nintzakean. Sakramentuak
· No podía contentarme con sola la mención hecha en el catecismo
Dotrinan estu artu ditzeen beldurrez’ basora iges egingo dute batzuek’ Pazkoa aztu
dedin artean
· Hasta que pase el período pascual
Dotrinan estu artu ditzeen beldurrez’ basora iges egingo dute batzuek’ Pazkoa aztu
dedin artean
· Por temor de que se les apriete en el examen de Catecismo
Dotrina-puska bat ozta baino geiago ez dakian kristinaua
· Que apenas sabe sino un poco de catecismo, por decirlo así
Dotrinaren urrengo ikasi bear lukete auxe, gure errietako neskatx guziak
· La primera cosa que debieran aprender después del catecismo
Dotrinea ikasteko bidea emon bear deutsee otseginai bateti edo besteti, etxeko laneen
kalte-bagarik
· En una forma u otra
Dragoien zoko galduetan ere’ kainabera luzeak agertuko dira
· Sitios apartados, guaridas de fieras; escondrijos
Dringilin-dron’ bataren gaitza bertzearen on
· No hay mal que por bien no venga
du orrek nai eztuna
· Algo le pasa a ése...; no está bien
Duan ete-dabiltz?; Ai, guri aginak antzina bardindu jakuzan!
· No somos tan cándidos como para creerlo
Duan izanta ere’ ez omen du inor artu naiko
· Ni de balde; ni regalado
Duanari ezin kendu, eta eztuanari ezin eman
· Hay que reconocerle a cada uno su habilidad o talento, sea quien sea
Dubarrj’ bere hartan gogor egon da
· Firme en sus trece...; sin volverse atrás de lo dicho
Duda guztiak erabagiten dituee’ Jesusen berba itzaltsu oneek
· Resuelven todas las dudas
Duda-bagarik’ Eleizeak altareetan iminiko lituke, ango leengo Santuai alde eraginda’
 baleki nortzuk direan orrako dantzari santu orreek
· Retirando de allí a los que había antes
Duda-mudarik-gabe on-hartu zuten Aita Sainduaren ideia
· Resueltamente; sin vacilación
Duda-mudetan sartuak zauden: bai ala ez erranen
· Estaban indecisos
Duen bat-bederari’ emanen zaio, eta izanen du gaindiro
· Y tendrá en abundancia, de sobra
Duena eta ez duena txoraketan, alferkerian ondatzen duenak
· Lo disipan todo en la vanidad
Duenak’ azer azei biper emaiten dio
· No todos pueden permitirse cualquier lujo
Duenak’ borondatearekin behar du eman: ez edergailu;... Jainkoagatik
· No por bien parecer
Duenak duen bezelakoa dakarte buruan turbantea moroak; ez alegia zein zeinago dan
adirazteko modukoa
· Cada cual según su guisa
Duenak duen bezelakoa dakarte buruan turbantea moroak; ez alegia zein zeinago dan
adirazteko modukoa
· No según su jerarquía
Duenak duenari, mandoak osinari
· Llevar agua al río...
Duenak’ duenetik; ez duenak’ bihotzetik
· Que cada uno contribuya según sus posibilidades
Duenak’ jan dezala; eta eztuena’ dagoela begira...! Ala dio gizon orrek
· Que se contente con mirar
Dugun beti ohora Eskaldun-herria...! Hemen ehortzi zaiku arbaso guzia...
· Aquí está enterrada toda nuestra ascendencia
Dugun bihotzez egin otoitz, goiz-arrats guzian! Ez bedi nihor ahalka lan hortan. Gorri
bitez’ eskerrik ez diotenak ungi guzien Egileari
· Quienes no estiman o agradecen a
Dugun bihotzez egin otoitz, goiz-arrats guzian! Ez bedi nihor ahalka lan hortan...
Gorri bitez’ eskerrik ez diotenak, ungi guzien egileari!
· Sonrójense los que no muestran aprecio a
Dugun egin Paris-ainoko bat’ eta entzun dezagun hango eskola-emaile handi bat
· Un gran profesor
Dugun egin Paris-ainoko bat’ eta entzun dezagun hango eskola-emaile handi bat
· Hagamos un viajecito a París
Dugun gutiko’ dugun betiko
· Aunque sea poco, que no nos falte!
Dugun guztia’ Jainkoari diogu zor: etzaiku deus gelditzen geure eskuko
· No nos queda nada de libre disposición
Dugun hitza leiho ondoan...!
· Vamos a conversar sobre eso junto a la ventana!
Dugunean zertzaz gosea hil eta barrua estal’ asko-esten dugu
· Nos parece bastante
Duin-duina emoten eustan, ez geiagorik
 · Lo más preciso; lo imprescindible
Dukeala’ ez ditzala utzi egun oiek!
· Pudiéndolo al menos
Dukenaz-geroz’ gasta-zak bear denean, zimurkerietan ibili-gabe
· Sin andar en mezquindades
Dukezun ongia’ Jainkoak emana duzu dena
· Todo el bien que puedas tener
Dunak ematen ezpadu’ eztunak ezin emango du...
· A los ricos es a quien toca dar
Dunari dario, seme!
· Buena señal!... Cómo se conoce que tienes! Al que no tiene, no le pasa eso... Dicho al
hijo, al caérsele a éste monedas del bolsillo
Dunari’ eman; ez dunari’ kendu Arrazoia duenari’ eman edo aitortu egin bear zaio
· Hay que reconocerle la razón a quien la tiene
Dunari emanen zaio; eta ezdunari’ dukeentto hura ere kenduko
· Aun lo poco que pueda tener
Dunari’ emango zaio; ta ez dunari’ duntxoa ere kendu egingo zaio
· Aun aquello que parecía o creía tener
Dunbots aundi bat aurrena; gero’ sailean beste bost. Entzun ziran
· Una andanada de cinco detonaciones
Durango ta Urkiola aldeko mendiak’ Euskal-erriko mendirik zakarrenak izango
dira...; an etzegoen lurpera zulorik egin-bearrik; ango arkaitzekin naikoa genduan
· Los montes más adustos, ásperos, abruptos
Durango ta Urkiola aldeko mendiak’ Euskal-erriko mendirik zakarrenak izango
dira...; an etzegoen lurpera zulorik egin-bearrik; ango arkaitzekin naikoa genduan
· No había necesidad de excavar hoyos
Duro batekin eztator ezer
· Con un duro qué se puede comprar?
Duro baten diferentzia egin zuun frankoak igaz; aurten ere’ alderdi ortan
· Una cosa así; por ahí, por ahí
Duro batzuen eskean etorri zinan; borondatean eman nizkitzun, lendabiziko itzean
· A la primera; sin vacilar un momento
Durrutjk joko bat egin du’ ikustekoa. Pilotan
· Ha tenido una actuación admirable
Duten pixka harekin itzulikatu behar dutenek’ ezin-bizia dute
· Los que tienen que valerse o gobernarse con aquello poco
Duten pixka harekin itzulikatu behar dutenek’ ezin-bizia dute
· No pueden vivir
Dutenik onena daramate artzaiak Belena
· Lo mejor que tienen
Duunak duuna ekarriko du...: diru egiten du-ta aurten sagarrak
· Se vende a buen precio
Duunak duuna ekarriko du...: diru egiten du-ta aurten sagarrak
· Traerán toda la que tengan
Duzuenaz’ gogoari doi egiozue
· Contentaos con lo que tengáis
Duzula bihotz on, ene haurra! Zure sinesteak sendatu zaitu
 · Animo, hija! Ten buen ánimo!
Duzun burupe baino beldur gehiago! Ez duzun urguiluzko gogoetarik!
· No presumas; teme más bien!
Duzun burupe baino beldur gehiago! Ez duzun urguiluzko gogoetarik!
· No te enorgullezcas!
Ea, alai zaite, eta zoaz Aitagana!
· Anímate!
Ea, anima zorionekoa! Zure Jaunaren atseginetan sar zaite!
· Entra en el gozo de tu Señor!
Ea arazo orretan zerbait egiten dozuen!... Oraingoan eztozue oina atzera botako,
ezta?
· No os echaréis para atrás, verdad?
Ea, aspaldian katuak mingaina janda dagoan ori... azaltzen zaigun’ ortik ziri eta
emendik ziri
· A fuerza de hurgarle o pincharle unos y otros
Ea, aspaldian katuak mingaina janda dagoan ori... azaltzen zaigun’ ortik ziri eta
emendik ziri
· Ese que está callado desde hace tiempo
Ea, bada, Jauna! bein edo-bein akaba bite nere gaitzak! Ea, betor zure pakea, zure
eskuiko aldea neretzat!...
· Acábense por fin mis males!
Ea, bada, Jauna! bein edo-bein akaba bite nere gaitzak! ea, betor zure pakea, zure
eskuiko aldea neretzat!
· Venga tu diestra, tu favor sobre mí!
Ea begiratu bat or beeko ordeka ortara!
· A ver un vistazo a esa planicie...!
Ea beste aldi bat ekartzen didazun...! Beste ontzikada bat ur
· Tráeme otra palanganada más
Ea danon artean limurtzen dezuen anai ori
· A ver si lo reducís
Ea, datozala ona mutil oilo orreek’ bizarrik badabe!
· Si son valientes
Ea deritxon errian’ gogait gaizto eginda itxi dabe’ gobernuak ipinita daukan maistrea
· Aburrida, hastiada
Ea edariaren usaiarekin bereganduten ote zan
· A ver si volvía en sí
Ea egundo santa-sekulan ikusi edo aditu duten ur gazia euritan egin duala?
· A ver si ha llovido jamás agua salada?
Ea egundo santa-sekulan ikusi edo aditu duten ur gazia euritan egin duala?
· A ver si jamás
Ea eleizakada bat biltzen garan ba, meza orretara!
· A ver si nos reunimos muchos llenando la iglesia!
Ea, erants zaizkagun denok atzaparrak! Arbolari, erori eztedin
· A mantenerlo en pie entre todos! Manos a la obra!
Ea firma ikusi, zeinena dan?
· Mira a ver su firma
Ea gazi-gezean nola dagon aragia?
 · Mira a ver qué tal está de sal
Ea, giristinoak! giristino izenarekin izana duzuenak! jarraiki zakizkidate!
· Los que sois cristianos algo más que de nombre
Ea ik erdibanatzen diguan digukan beor zar au...? .-Oinbeste egingo dizuet beinepein
· Por supuesto que sí!
Ea itz bat zuzentzen dogun nundik-andik erdeldunen bisiesto euskeraz esateko, itz
zarra naiz barria
· A ver si logramos de un modo u otro
Ea multaren bat etxeratzen duun...!
· A ver si le cae una multa!
Ea mutilak! argi begiak!
· Fijarse bien en lo que hacéis!
Ea, mutilak! aurrera! jo ta ebagi!
· A ellos! sin compasión!
Ea, mutilak! ba zara?... Ointxe naikoa zereginen jaube zara!
· Menudo trabajo tenéis! Menuda tarea!... N.B. Flexiones verbales de zu, con su
originaria significación plural
Ea, mutilak! ba zara?... Ointxe naikoa zereginen jaube zara
· Menudo trabajo tenéis!... N.B. Flexiones verbales de Zu con su significado originario
plural
Ea, mutilak! egizue alegina!... Au esanda alde egin eben nagosiak andik’ mutil gitxi-
jakinak eurak-euretara bertan itxita
· Abandonándolos a su suerte
Ea mutilak! ez utzi aurrerik artzen inori! Bata ezpada bestea beintzat’ txapelarekin
etorri!
· No os dejéis adelantar de nadie
Ea mutilak, ezker!... Anaiak, orain eskui!
· A babor!... A estribor!
Ea mutilak! Lanak jakak dirua...; ta onek’ besteak
· El trabajo trae ganancia
Ea, mutilak, or! Ibili bizkor erantzuteko! Lau eguneko lekua damotzuet
· Os doy cuatro días de plazo
Ea mutilak! Or ikusiko da noraino zareen!
· Ahora se verá vuestra habilidad
Ea nere joanera gal-arazteko modua egiten duan?... -Beste batek gutxiago!
· Fíate! Bien capaz es de hacerlo!
Ea nolakoa dagon zopa au? .-Gazitxoa, aukeran
· Un tanto salada, para mi gusto
Ea nor dan urrengo!
· A ver quién sigue el ejemplo!
Ea nora joian alan? itandu eutsan bidezko batek
· Un caminante
Ea nun den, lasterrago eginen duenik?... Nik segurik’ uko egina dut, oraitik beretik
· Desde ahora mismo; ya
Ea nun den, lasterrago eginen duenik?... Nik segurik’ uko egina dut, oraitik beretik
· Me doy por vencido; me rindo...; me declaro incapaz
Ea onantzeko bidean iminten dozuen!
 · A ver si le animáis a venir!
Ea orain bidaltzen diguzun orria, azkenengo bezela’ ederren-ederren-ederrena dan!
Ba dakizu’ atzenengoa gogoanena gelditzen dala
· Lo último es lo que más se graba; lo que más grabado queda
Ea ori, mutil, besazear! Pelotan
· Dale rasa!
Ea! Ortxe enoia ukondorik sartzen
· En eso sí que no me meto!
Ea ostaturik emango zion gau artarako’ galdetu zion
· Si le daría hospedaje
Ea, tentagarriak! ezta hemen zuentzat ostaturik
· Fuera de aquí!
Ea, txoritxoak! Zuek ere jan zazue: Jainkoak egu-argi ematean’ guzientzat ematen
du...
· Cuando Dios hace salir el sol
Ea zein zeraten gauza’ nik egiten dedana egiteko?
· A ver quién de vosotros es capaz de
Ea zeinek bide geiago egiten daun!
· A ver quién llega más lejos!
Ea zenbat burutara esan diteken gauza bat bera!
· De cuántos modos... Cuántas versiones!
Ea zenbat burutara esan diteken gauza bat bera!
· De cuántos modos... Cuántas versiones!
Ea zer gibela duten olako gizonak!
· Qué cinismo o desfachatez! Vaya una conciencia!
Ea zer joateko zitzaion, ari?
· A ver qué le iba en ello? qué tenía que ver con...?
Ea zer lan ari zan an, esan zion; zertan ari zan modu artan zulaketan
· A ver qué estaba haciendo allí
Ea zeure burua, ilteko bidean imini dozunez?
· Ponerte en peligro de muerte
Ea zilegi zan, jai-egunean sendatzea?... galdera au’ bere gatzarekin zan
· Tenía su quid
Ea, zoaz...; ez berriz orrelakorik!
· No peques más
Easo-tarren bilera ulertu bezin fite’ larritu ziran; eta erio-sugar’ igesari eman zioten
Frantzesak’ muturrak austeko zorian
· Se dieron a la fuga precipitadamente
Easo-tarren bilera ulertu bezin fite’ larritu ziran; eta erio-sugar’ igesari eman zioten
Frantzesak, muturrak austeko zorian
· En cuanto notaron
Eba gezur-da-naste gaitzeratu zuan sube deabrutua
· La que le indujo al mal insidiosamente
Eba ta Adan ao-minean erabilezala’ eizari bat ikaztoi-ondoan agertu ekioen
· Mientras barajaban en su altercado los nombres de Adán y Eva
Ebagi egizu iko ori! Zetako itxiko dogu, doarik lurra jaten?
· Gastando tierra en vano
Ebagi-bedarrak’ arnikeaz-bestean osatzen ditu ebakiak
· Con no menos eficacia que el árnica
Ebagiketak oker eginda’ sendagileen eskuetan il zan
· Por fallo de la intervención quirúrgica
Ebaindu det orduan gizona, zinbi ta zanbaka, okabilazoka’ kea atera arteraino
· Tundear a puñetazos
Ebaindu det orduan gizona, zinbi ta zanbaka, okabilazoka’ kea atera arteraino
· Hasta no poder más...
Ebaki, ebaki, ebaki!... soroa akitu degu
· Segando sin parar, hemos terminado la pieza
Ebaki, ebaki ezur-koskorrak! Ekin kupira-gabe! zai nago’ min gogorrenak artzeko...
· Estoy preparado para sufrir los más fuertes dolores
Ebaki-belarrak
· Ciertas hierbas usadas para las cortaduras
Ebaki-ebaki egingo dute mutil gizajoa... Polizikoak
· Lo van a deslomar
Ebakiko aut, katua!
· Te voy a deslomar... Amenazando al gato
Ebakuntza neketsua egin bear izan diote
· Operación clínica difícil
Ebangelioko itzak irakurri bezin laister, pozez zoraturik eta liburua isteko beta-gabe’
an dijoa umea amarengana
· Sin tomarse ni tiempo para cerrar el libro. N.B. Ejemplo que descubre claramente el
sentido de beta, que no es sinónima de asti
Ebanjelioa erantzunik izan denetik
· Desde que se ha predicado el Evangelio
Ebanjelioa maiz entzunagatik’ haren obratzeko su gutixko dute
· Tienen poco fervor o afán por
Ebanjelioaren irabaziak Antiokian
· Progresos, adelantos
Ebanjelioko aberats ak’ ez eban ogi-apur bat Lazarorentzat; eta jan-edanean eta
jantzietan ganez eralgiten eban
· Derrochaba en
Ebanjeliora-gabe meza artu nuen
· Alcancé la misa antes del Evangelio
Ebasteko lapurretarako bat-izatea’ errex da; baina atzemana zatikatzea?
· El reparto del botín
Ebatsi dute gau baten xurimenta-alde ederra... Etzeuden denak lo, gau ortan, atik!
· Se ve que no todos dormían
Ebatsi dute gau batez xurimenta-alde ederra... Etzeuden denak lo, gau ortan, atik!
· Gran cantidad de ropa blanca
Ebatsi esan nahi du bedorrek? .-Orixe ta bera
· Ni más ni menos; eso precisamente
Ebatsten zuenak’ eztezala ebats; manaia saia bedi! Eta halatan’ izanen du bere eta
bertzeren
· Tendrá para sí y para otros necesitados; tendrá de sobra
Eben beren gustoko gauza non dagon’ laster dute begiz joten leoi zar oiek, bildots
 jatia gogotzen zaiotenian...!
· Pronto advierten o descubren
Eben beren olo, garagar, gari ta barazki uzta erogarriekin xoratuak zauden, amets ta
amets... Ta laurdentxka batez’ kinka ta kanka... alor zoragarriak negarkizun soil-
soil zauden...
· Todo era una desolación
Eben beren olo, garagar, gari ta barazki uzta erogarriekin xoratuak zauden, amets ta
amets... Ta laurdentxka batez’ kinka ta kanka... alor zoragarriak negarkizun soil-
soil zauden...
· En un cuartito de hora
Eben beren olo, garagar, gari ta barazki uzta erogarriekin xoratuak zauden, amets ta
amets... Ta laurdentxka batez’ kinka ta kanka... alor zoragarriak negarkizun soil-
soil zauden...
· Estaban encantados y llenos de ilusión
Eben Beren senarra ta aitakin arras makurtuak dira emakume biak
· Muy reñidas o desavenidas con
Ebi euri ankameea
· Llovizna, lluvia menuda
Ebi euri lausoa. Ebi anka-mea.- Ebi parrasta
· Llovizna. Chaparrón
Ebi gutxiago egiten dula dirudi, gure denboran baino... -Neronek ere alaxe esango
nuke
· También yo tengo la misma impresión
Ebi ta kazkabizko zapar galantak
· Chubascos y granizadas
Ebia ari al zun bidean? .-Lodi ez: mee, ta bixi-bixi
· No copiosamente; fina y pertinaz
Ebia!... Ba zan bearra!
· Buena falta que hacía!
Ebia da... Guardasola da
· El tiempo está de lluvia... Tiempo de paraguas
Ebia!.. -Egin dezala grazi onean!
· Que llueva enhorabuena!
Ebia egingo du, inundik ere... -Egin dezala! berdin gure garia eztago loretan-da!
· Por nosotros, ya puede llover! No se nos sigue ningún daño
Ebia euria’ egin-berri dago
· Ha llovido recientemente
Ebia euria egiteko antzik eztu
· No tiene el tiempo traza de llover
Ebia euria emen’ maiz-antxean bear du
· Aquí hace falta que llueva con bastante frecuencia
Ebia euria tzar-tzar, edo ebia xi-xi ziri-ziri egitea’ ez da berdin
· Lluvia copiosa; lluvia menuda
Ebia euria xamurtu du
· Ha pasado el tiempo seco a húmedo
Ebia euria zan...; bai gogotik egin ere!
· Y lluvia copiosa por cierto!
Ebia goien-beean ari zala joan ziran
· Lloviendo a cántaros
Ebia!... -Ikaratuko degu!
· No importa; nos defenderemos. Ya le sabremos hacer frente... a la lluvia
Ebia lodi egin du goizean
· Ha llovido mucho
Ebia’ pasa da... Zabaldu egin du
· Se ha despejado el tiempo, el cielo
Ebia suilaz ari badu ere’ ordun-da gozoona ateratzen naiz kale-kaleraino
· Llover a cántaros. N.B. Habla de las visitas de la Prciúncula. No se contenta con salir
hasta el atrio sino que soporta mojarse por las almas del Pur
Ebia suilaz ari badu ere’ ordun-da gozoona ateratzen naiz kale-kaleraino... anima
gaxoai laguntzearren
· Entonces es cuando más a gusto. N.B. Habla de las visitas de la Porciúncala. No se
contenta con salir hasta el atrio, sino que soporta mojarse por las
Ebiak arrapatzen dun tokiraino atera bear da elizatik, animak erdi-aterean ez
eukitzeko... Purgatorio-tik.
· Hasta el borde mismo de la calle hasta debajo del saliente de la iglesia. N.B. Se alude a
las visitas del Jubileo de la Porciúncula. Para ganar la in
Ebiak arrapatzen dun tokiraino atera bear da elizatik, animak erdi-aterean ez
eukitzeko. Purgatorio-tik
· Para que acaben de salir del Purgatorio las ánimas. N.B. Se alude a las visitas del
Jubileo de la Porciúncula. Para ganar la indulgencia aplicable a l
Ebiak ematen badio ere’ guardasola berekin du
· Si le coge la lluvia
Ebiak euriak jardun balu’ autobusaren zai egon-gabe trena artuko gendun
· Si hubiera seguido lloviendo
Ebiaren itxura artzen diot: sartu ditzagun zapiak barna
· Barrunto lluvia
Ebi-eskeko mezak ateratzen ibili degu semea
· Misas ad petendam pluviam
Ebi-eske-zaleak bildu dira elizara
· Ya se han reunido los rogativeros. N.B. Ebi-eskea: Rogativas
Ebi-itxin’ orrela obeto daude orain oiloak
· Al resguardo de la lluvia
Ebi-itxura artzen du
· Parece que va a llover
Ebija bizitzen ari du
· Arreciar
Ebija degu, Ixabel!... -Ebija? Egingo din, nai badin!
· Pues que llueva! A mí qué me vienes con eso?
Ebi-jasa euri-jasa ari bazan ere’ etzan toki-aldatu
· No se movió de allí
Ebi-lardaskaren bat egin du bart’ eta lertu egin da tomatea
· Lluvia revuelta
Ebilten denak’ ikusten du; ikasten ere bai beti zerbait
· Viajando se aprende mucho
Ebin gera, ebin! Eurian
· Lluvia de temporal
Ebirik egin al du batere? -Langiroa galtzeko lain
· Lo bastante para no dejarnos trabajar, pero nada más
Ebirik egin du? .-Gabean txirristakoren bat
· Algún chaparrón que otro
Ebirik egingo ote digu? .-Ebi ta ateri’ noiz-nai dago
· Está muy variable; lo mismo llueve que escampa
Ebirik euririk egingo ote digu gaur? -Gorrotorik etzeukak beinepein egualdiak
· No parece muy amenazador
Ebirik euririk ez; baina basura dago
· La hierba está mojada de mucho rocío
Ebiteak euriteak eman dio’ ta dana alperrik galdu da
· Se ha echado encima la temporada de lluvias
Ebrotik itsas-egira’ ba du baztarrik Euskalerriak!
· Qué variedad de paisajes tiene!
Ebroz auzkaldera bialdu nai al nazu?
· Al otro lado del Ebro
Edade bat-samarrekoak izango ziran biak
· Más o menos de la misma edad
Edadean daude gazte biak; baina zer-eman andirik ez daukagu’ eta deritzaien bat
egingo dute
· Arréglense como puedan
Edaigun! eztogu egingo dantzarik gero’ barruak lagundu-barik...!
· Si no nos entonamos
Edakera ona dauko, aurtengo txakolin onek
· Tiene buen sabor
Edakeriari bekozko iluna jarri bear diogu’ eskola txarrari bezela
· Mirarlo con ojos severos; reprobarlo
Edale majuak ere ba dira: garestitu digute beinepein arduak!... Dizkigute.
· También son buenos bebedores los tales
Edaleak’ urte laburrik barne jana uzten du
· Al cabo de pocos años
Edan al dezu, nik esandakoa? -Ez gogo aunditik, baina artu det
· No con muchas ganas
Edan ardura-gabe, -dio matsaren urbeltzak- merke nago
· Bebed sin miedo!... tranquilamente
Edan ardura-gabe, -dio matsaren urbeltzak- merke nago
· El vino tinto
Edan batean ustu diguk sei arroako zagia...
· De un solo trago
Edan da edan dautsa egun guztian
· Está bebiendo a todas horas
Edan daigun zarra-zarra... biotza poztu artean!
· Bebamos tranquilamente, y a olvidar penas!
Edan dau lorea, gariak
· Ya ha cuajado la flor; ya ha ligado
Edan degu naiko ura’ ta jarri gera bi lagunok egualdiari begira... Orrela apur bat
egonik’ or asten du, lenaz-gainera, sekulako zaparrada
· Comienza otra vez un tremendo chubasco
Edan degu naiko ura’ ta jarri gera bi lagunok egualdiari begira... Orrela apur bat
egonik’ or asten du, lenaz-gainera, sekulako zaparrada
· Nos quedamos observando qué cara pone el tiempo
Edan dezagun gogotik, horditzearen beldurragatik! Arno horrek ez gaitik joko
burutik
· No hay miedo de que se nos suba a la cabeza
Edan dute tututik bi lagunek’ eta ateko aldea laster hartu, neskatxari erranik:
Jainkoak eman dezanala saritzat senar on!
· Y se marchan de allí en seguida
Edan geiegiz burua naastea’ Jaungoikoarekin esker-txarrekoa izatea da
· Es ser ingrato para con Dios
Edan, Manu!... .-Tira ba! Zeure osasunerako! Ta zeure onerako!
· Respuesta usual a la fórmula del brindis
Edan orduko’ bere biziko marruari eman zion; eta tripetako minez ezin egonik’ asi
zan lurrean arrastaka
· Gritar desaforadamente
Edan ta okerka ibiltzea’ itsusia da
· Haciendo eses
Edan txarra du
· Se insolenta cuando bebe; tiene mal vino
Edan txarrekoa da, ortako? -Edan txarragoko moskortirik eztot ikusi...
· Según eso; con que
Edan txarrekoa da, ortako? .-Edan txarragoko moskortirik eztot ikusi
· Hombre de mal vino; borracho pendenciero
Edan zazu, egarri bazerade...; ta bestela’ ba zebiltzke kontuz!
· Si es por otra cosa, más te vale andar con cuidado! Mira bien lo que haces!
Edan zazue aldian aldiko Sakramentutik: edan dezakezue aldian edan-aal guzia
· Hasta saciaros
Edan zazue aldian aldiko Sakramentutik: edan dezakezue aldian-aal guzia
· Del Sacramento correspondiente a vuestra necesidad
Edana’ bizio guzien ardagaia ta inudea
· Estimulante de todos los vicios
Edana’ txarra zuun, gizon arek
· Hombre de mal vino; se encolerizaba al beber
Edan-aala atera sagardoa botilatik: ez erabat
· Conforme se vaya bebiendo
Edan-aala atera sagardoa botilatik: ez erabat
· No toda de vez
Edanago eta egarriago; aseago eta goseago
· A más beber, más sed; a más hartura, más hambre
Edanago ta berriz naiago’ beti nago egarriak
· Cuanto más bebo, tanto mayores ganas de beber
Edanago ta ilago egoten naz, logureak erreten
· Muerto de sueño
Edanak arrotu nindun
· Me subió la bebida a la cabeza
Edanak ematen dizkitzun irudipenakin, ez ote dezu galerazo lagun arteko pakea?
· Sembrar la discordia
Edanak ematen dizkitzun irudipenakin, ez ote dezu galerazo lagun arteko pakea?
· Imaginaciones sugeridas por la bebida
Edan-alak edan-arren’ beti zakustaz edateko amurruz
· A pesar de tanto beber
Edanari eman zion bertatik gure nagusi jaunak; bi umeak atarin utzi’ ta bera etxera-
ezinez zebilen parragarria
· Se dio a beber
Edanari eman zion bertatik gure nagusi jaunak; bi umeak atarin utzi’ ta bera etxera-
ezinez zebilen parragarria
· Siempre fuera de casa, hecho objeto de burla
Edanari emon deutsa, orrek-be
· Le ha dado por la bebida
Edanda daudenean’ zuria nabar iduritzen zate; guziak beren kontra daraustela
· Se vuelven suspicaces, irritables
Edanean daudezenek’ erreka joko dute
· Vendrán a arruinarse
Edanean igaro ote-zera, ezaguera galtzeraino edo aldexkoraino?
· Hasta perder el conocimiento o poco menos
Edanean igarotzen da’ era atxitzen duan guzian
· Siempre que se le presenta la oportunidad
Edanean jausten ezpanaz’ eta apal eta bigun izaten banaz’ zartzarorako zeozer
batuko dot
· Si no caigo en el vicio de beber
Edanean ondatzen due irabazi guzia
· Lo derrochan todo en la bebida
Edanean sartua egoan; katutua
· Estaba borracho
Edanean ta jokoan garbitzen dezu’ umeentzat bear litzakeana
· Malbaratas, dilapidas, derrochas
Edan-edanda doa maiz etxerantz
· Completamente bebido
Edanerako oituratik datozan ondoren gaiztoak
· Del hábito de la bebida
Edan ere geitxo egin det ba, jauna!... Geitxo beraz? .-Bai: erderaz asteraino
· Hasta perder la cabeza... Hasta empezar a hablar en griego
Edan ere’ pixka-banaka edaten omen zuan... Ta sekulan etzuan geiegizko tantorik
edango
· Nunca bebía una gota de más
Edangabe daudenean’ txit pakeatsuak, ongi-itzeginak ta biotz onekoak dira
· Cuando están serenos no bebidos
Edangabe daudenean’ txit pakeatsuak, ongi-itzeginak ta biotz onekoak dira
· Muy mirados en el hablar; afables
Edan-nabarrean joango jako gizona etxera tabernati’ astelen-gaubean
 · Le llegará bebido
Edan-zak ardo-txurrut au... Txortxik ere, lanik asko’ ... edari ederragorikan
daukan...
· Ya será difícil que tenga bebida mejor el mismo Txortxi... Conocido expendedor de
bebidas en Tolosa
Edari bizitan bakarra’ 9.000 pezetako gastua egin omen zuten bazkari ortan... -Pixa
beroa izango zan urrengo goizean, alajaina!
· Qué manera de desaguar a la mañana siguiente
Edari bizitan bakarra’ 9.000 pezetako gastua egin omen zuten bazkari ortan... -Pixa
beroa izango zan urrengo goizean, alajaina!...
· Sólo en licores
Edari bizitxoetarako grina artu du
· Contraer el vicio de los licores
Edari gaiztok galduko al-au!... -Onetik edan!...
· N.B. Fórmula de maldición y réplica humorística de Fernando de Amezketa
Edari goixo eta bizkorren ondoren dabiltzanak
· Licores fuertes
Edari honek’ gozo ona du
· Tiene buen gusto
Edari mane onetatik naiko guztia edaten ez deban legua-laureneko bidasti bat
bakarra ere ez da izango Gipuzkoan
· De esa tranquila o mansa bebida. Agua
Edari txarrak’ garunak urtu dizkie ta kemenak aitu
· Debilitar el cerebro
Edaria’ bat duzu; zer ez du sagarrak balio jateko?
· Qué decir de la manzana como fruta?
Edaria’ bat duzu; zer ez du sagarrak balio jateko?
· Aparte de lo que significa como bebida...; aun prescindiendo de su utilidad como
bebida
Edaria kontuz-kontuz artu bear dala, ume-umetatik ikasten badute’ gero zalekeritik
iges egiteko ondo daude
· Si lo aprenden desde muy niños
Edaria kontuz-kontuz artu bear dala, ume-umetatik ikasten badute’ gero zalekeritik
iges egiteko ondo daude
· Tomarlo con mucho cuidado
Edariak beretu zuen
· Alcoholizarse
Edariak’ emeki-emeki gogo-bihotzak loditzen ditu
· Embota el corazón y el entendimiento
Edariak’ etzezoken barnea emeki-emeki andea baizik
· Mo podía menos de dañarle poco a poco las entrañas
Edariak galdua dago .-Orduan oker dabil? -Aisa dabil oker. Frankotan ikusten al
degu okerka!...
· Pues no le hemos visto pocas veces andar torcido por la borrachera. N.B. Juego de
acepciones de la voz oker: desviado y torcido
Edariak galdua dago...- Orduan oker dabil? .-Aisa dabil oker... Frankotan ikusten al
degu okerka!
 · Pues no le vemos pocas veces andar torcido! haciendo eses... N.B. Juego de
acepciones de la voz oker: descarriado, y torcido
Edariak galdua dago .-Orduan oker dabil? -Aisa dabil oker. Frankotan ikusten al
degu okerka!...
· Entonces anda mal por mal camino. N.B. Juego de acepciones de la voz oker: desviado
y torcido
Edariaren berririk ez duan bati’ gerta dakikeo ustekabean orditzea
· A quien no tiene experiencia de beber
Edariaren edariaz’ burua galduta egoan andaratxoa... Inok inoz ezin kendu izan
dautso edarirako eukan garra
· De tanto beber, Estaba alcoholizada
Edarietatikan osoro aparte egon nintzan
· Alejado de la bebida
Edari-etxe ortako alaba nagusia
· Bar; casa de bebidas
Edarikeriak’ giza-lan era guztiak ondoraino jipontzen ditu
· El alcoholismo lesiona profundamente todas las actividades humanas
Edarikeriak’ gorputza erkindu, burua goibeldu, biotza ximurtu’ ta nor bere
lanetarako gauza ez dala uzten du
· Encoger, secar el corazón
Edarikeriak’ gorputza erkindu, burua goibeldu, biotza ximurtu’ ta nor bere
lanetarako gauza ez dala uzten du
· Incapacitarlo para su trabajo
Edarikeriaren aurka bizi-bizi oiu egin bearra dago: onen atzaparpean erori ez
gaitezen
· Hay que clamar fuerte contra
Edaririk eukiteko ezta gauza’ olango upa
· Ya no vale, ya no sirve para
Edaririk mingots ta iguingarrienak edan daroez, gaiso direanak
· Las pociones más repulsivas
Edari-ttott edateko bixka artu zuen: gorri-bizienetik ordea
· Tomar afición a la copita
Edari-ttott edateko bixka artu zuen: gorri-bizienetik ordea
· Del licor más fuertecito
Edariz beroturik etorriko dira
· Vendrán bebidos
Edari-zaleak’ zeruko artu-emanetan ez, baino ardoan dagola uste du, atsegina
· No en las cosas del cielo
Edateko moduko urik bai al dago emen aldean?
· Por aquí
Edateko urak’ txarrak; eizak ematen zioten aragia besterik ez... Fraile gizajo aien
bizitza ere ba zan!
· Qué penosa la vida que llevaban...!
Edateko urak’ txarrak; eizak ematen zioten aragia besterik ez... Fraile gizajo aien
bizitza ere ba zan!
· Sin más carne que la que obtenían de la caza
Edateko urak’ txarrak; eizak ematen zioten aragia besterik ez... Fraile gizajo aien
 bizitza ere ba zan!
· El agua de beber; el agua potable
Edaten besterik ez ekian... ordi-satz, ordi-putz ak...
· No hacía más que beber
Edaten dezu ongitxo’ ta jartzen zera iztun edo mututurik... Edo mingaina asitzen
zatzu tili-pilit, tili-pilit egiten dizula, olio geiegiarekin
· Se te resbala la lengua
Edaten dezu ongitxo’ ta jartzen zera iztun edo mututurik... Edo mingaina asitzen
zatzu tili-pilit, tili-pilit egiten dizula, olio geiegiarekin
· Bebes algo más de la cuenta
Edaten ez dan antzera’ ez degu ardorik ekarri
· Como de ordinario no se consume... Por eso de que
Edegin oneko gizona da
· Hombre franco, de buen carácter; campechano
Edena egin diogu
· Ya le hemos hecho los funerales
Eder da, noski, alkar-arturik egiten dan otoitza; ta aldez-aldez obea’ bakarka egiten
dana baino
· Y en cierto modo
Eder etsi behar dugu gure omen-ona: ez ordean jainko-etsi
· Estimar, sí, la honra; pero no divinizarla
Eder etsi dute gure lana
· Han aprobado...; lo han estimado de buena calidad
Eder ez bezala erabili zuten
· De un modo vergonzoso o vituperable
Eder ez da burruka’ kide ez danarekin
· No es decoroso competir con quienes no son de la misma categoría
Eder eztan zerbait badiote’ parrez eta poz andiaz artzen dute beren gurasoak
· Algo inconveniente
Eder guziak zure ondoan’ ematen dute itsusi
· Parecen deformes
Eder: ibili zaite gaztain batez urrenean! Oarkabe ere sar etzaiteala ari naizan
zugaitzaren pean gaztain-biltzen
· Ve recogiendo del árbol antes vareado; a distandia de un castaño
Eder: ibili zaite gaztain batez urrenean! Oarkabe ere sar etzaitela ari naizan
zugaitzaren pean gaztain-biltzen
· Ni por descuido
Eder, naiz kaxkar’ sartua dauka joa, nork bere errirako
· Cuán honda es la inclinación de cada uno por su tierra!
Eder zan’ hainbertze ume ikustea elizan
· Daba gusto ver
Edergailu baizen elkarrekin mintzatzen eztirenak
· Si no es por bien parecer; por salvar las apariencias
Ederki aditzen zitzaion sermolariari, nere baztarretik: itz bat erre-gabe
· No se le perdía una sola palabra...; se le oía muy bien
Ederki apaldurik’ suaren aldean geunden biok
· Junto al fuego
Ederki ari zera, gezurti lasaia! Ni bezin ondo-naia zera zeu ere!
· Tan amigo eres de comodidad como yo!
Ederki ari zera, gezurti lasaia! Ni bezin ondo-naia zera zeu ere!
· Con qué frescura mientes!
Ederki astindu ta zanpatu zaituzte!
· Sacudir y zurrar. Menuda paliza te han dado!
Ederki aztuko zitzaizkan politikak gurekin’ zaldi aien jabeari!... Bakar bat ere
etzitzaion gelditu-ta! Dan-danak jan ginuzen
· Poco se acordaría ya de política! Otras cuitas le aguardaban!
Ederki bazkaldu zuten. Ardo napar ona, kapea ere alakoa... Joainixiok’ beste
arrenbeste jango zun
· Y un café! Vaya qué tal!
Ederki dagozkio Jesukristori izen auek’ eta beste ezin-esan-ala
· Y muchos otros innumerables
Ederki dakite Jaungoikoaren adiskide aundi oiek’ emen begi beratxak eta minak
ditegula’ alako argi ederra ikusteko
· Que nuestros ojos de aquí abajo son demasiado débiles o flojos; vulnerables
Ederki dakizu gauzak margotzen bazterretik bazterreraino
· En toda su extensión
Ederki deitu leikioke bilera oni’ umilen bilera: egiaz’ asnasarainokoa zan emen umila
· Todo respiraba humildad
Ederki!... Ederki jasotzen ditu atzeko ankak! Eztakite Oinatin nolako semetxoa
daukaten!
· Qué borrico!... Qué burradas está diciendo!
Ederki egiten dezu!... Orain da zure denbora!
· Esta es la tuya! Aprovéchate!
Ederki eman digu oraingo aldijak...; bestela’ oienak ziran gure ikuiluko beiak
· Esta vez nos ha salido bien la jugada
Ederki eman du maileguak
· El empréstito ha tenido éxito; ha rendido mucho
Ederki eman du zure baratzeak... edo dendak
· Ha rendido en abundancia
Ederki erakusten digu San Inaziok’ gizonaren norabearra edo eldu-burua Jainkoa
dala
· El fin o destino último del hombre
Ederki irabazia partida, naiz ozta-samar
· Aunque con bastante dificultad
Ederki jantzita dauka etxea
· Muy bien amueblada
Ederki jarri du orrek txarroaren kirtena berari begira... Bere aldera begira
· Qué bien ha pintado la cosa del lado que le conviene!
Ederki jarri zaituzte, urrengorako, kontuan!
· Ya puedes escarmentar para otra vez!
Ederki kosta zaio gaizoari’ baino laster ilen den etsia artu du
· Ya se ha resignado a la idea de que...; ya se ha convencido...; ya se ha conformado
Ederki lan egin dezu: zegaz nai dezu pagua, Tomas? -Zeu izan zakit Jesus, neronen
saria!
 · Qué deseas como paga?
Ederki lan egin dezu: zegaz nai dezu pagua, Tomas? .-Zeu izan zakit Jesus, neronen
saria!
· Sé tú mismo mi paga
Ederki mintzatu da apaiz ori Ereinozuko elizan; Jaunaren grazia zaio mingainetik
jalki
· Ha fluido de sus labios la gracia de Dios
Ederki, mutilak! Jarrai ortik!
· Adelante! Bravo!
Ederki orraxtatu nau apezak xartelaren artzean
· Me ha apurado o estrechado no poco al examinarme
Ederki pildatu dute!
· Bueno lo han puesto! Cómo lo han pelado! Lo han puesto de oro y azul
Ederki-asko ikusi gendun’ aiek zenbat bear zuten kuxkurtzeko
· Cuán poca cosa bastaba para que se quedaran amilanados
Ederki-asko osaturik egon-arren lanez’ eskutitztxo bat egin nai dizut, gauza bidezkoa
danez
· Aunque estoy harto cargado de trabajo
Ederki ere ederki aditzera eman zien’ zein utsak diran lurreko gauzak
· Les explicó maravillosamente
Ederkixko ikusia daukat ori
· Lo tengo bien experimentado o comprobado
Ederr zera guzia, Mari, ta jatorriz ez duzu errurik
· No tienes mancha de origen
Ederra au? Ederra’ ... tira, eztinot ezetz; baina ezta ezetarako gauza... Ordua
erakusteko ez beinik-bein
· Al menos, para marcar la hora, no. Hablan de un reloj de esfera muy oscura
Ederra au? Ederra’ ... tira, eztinot ezetz; baina ezta ezetarako gauza... Ordua
erakusteko ez beinik-bein
· No vale para nada
Ederra baitzen’ hainitz jende biltzen zitzaion ingururat, Budda-ri: gozamen bat ziren
haren hogoi eta hamabi itxurak
· Eran una delicia
Ederra doa eguraldia
· Sigue bueno el tiempo
Ederra dugu!
· Esto sí que está bueno!
Ederra egin degu!
· Buena la hemos hecho! Pifia
Ederra eman zigun onek atzo!
· Buen chasco nos dio!... Buena nos hizo...!
Ederra etorri zaiguk orain, jan-bage ta edan-bage...!
· En buen conflicto nos han metido sin tener arte ni parte...!
Ederra eukitzeko zalekoa zan, bera ere. Gela Gela apain eduki-zalea
· Le gustaba tener el cuarto bien adornado
Ederra gazta!....- Bai, ta ederki larratu degu denon artean!
· Y bien que nos lo hemos despachado entre todos!
Ederra ginuke’ gerlatik irriskurik ez dutenek ekarri behar guri gerla...!
· Estaría bueno que...!
Ederra jokatu jeusteek!
· Bien que me la han pegado! Qué chasco
Ederra kafea!... Auxe asmatu zian baten-batek, gauza bikaina, gizona argitzeko!
· Qué acierto tuvo su inventor o descubridor!
Ederra kafea!... Auxe asmatu zian baten-batek, gauza bikaina, gizona argitzeko!
· Para espabilar al hombre
Ederra lukainka!... -Uste ortan ekarri det: ederra zalakoan
· En esa idea, en esa creencia
Ederra pasa zan, orduan...!
· Ahí es nada lo que pasó!
Ederra sakatu detsa deutsa emazteari, balio ez daben mila pesetakoarekin
· Buena le ha hecho!
Ederra sakatu deustak! Ator aurrera, bazkaltzera
· Me has chafado! Cogerle a uno en sus propias redes
Ederra zabiltza!
· Bueno está usted!
Ederra zan katua; bost libra pisateko’ inori ezer zor ez eutsana
· Que pesaba muy bien sus cinco libras; que las pesaba efectivamente
Ederra zan len eznean, bei gorri au; baina okerra jarri jaku orain, antzutu danean
· Se nos ha vuelto mala, agresiva
Ederra zan len eznean, bei gorri au; baina okerra jarri jaku orain, antzutu danean
· Daba leche abundante. Se dejaba ordeñar
Ederra zan Susana bere egituran; eta oraindik ederragoa bere animan
· En su porte exterior; hermosa de aspecto
Ederragaz-aurrera esan euskun atzo egin ebana
· Pintándolo de color rosa; contándolo según el lado favorable de la cosa; dorando la
píldora
Ederrago zait San Bernatek egin zuena
· Me gusta más
Ederragorik ezin diteke sortu’ begien aurrera
· No puede aparecer ante nuestros ojos
Ederrak aditzeko natxiok, eskerr-ordainetako!
· Buen sermón o rapapolvo me espera!
Ederrak artuta gelditu zan zakurra
· Con una buena paliza encima
Ederrak eman orrelakoari, zelatan atxitzean!
· Al sorprenderle en espionaje
Ederrak eman orrelakoari, zelatan atxitzean!
· Escarmentar
Ederrak emon jeustazak aretxek! Zelan igarri ate-juan, or egoala dirua?
· Buena jugada me ha hecho éste!
Ederrak emoteko baino ezpada-be’ aintzat artu dozu neure izena... Eskerrak zeuri!
· Siquiera sea para darle un varapalo
Ederrak eta bikainak, lau senideak; Maiteexa berriz’ argazki osoa berak bakarrik
jantziko zun!
 · Ella sola habría bastado para dar esplendor a toda la foto
Ederrak izan kantak, eta ala kantatu ere, mutil aiek!
· Bellas las canciones; y no menos bella su ejecución
Ederrak, lauak, zein baino zein!
· A cuál más
Ederrak praka oiek? atze ta aurre arabakiz beteak daude-ta?
· Llenos de remiendos por todos lados
Ederraren ederrez galdu bada nehor’ pika hoik neska igar oik ez ditazke gaitz beretik
eror
· Si alguien se ha perdido por culpa de su mucha belleza
Ederraren ez itsusiaren ahalgerik lotsarik ez dute holakoek
· No tienen miedo de lo que pueda decir la gente
Ederraren galak ere atera zitzaizkidan
· Granos de la fiebre en los labios
Ederren ederraz’ txoraturikan naukazu
· Me tienes fascinado con tanta hermosura
Ederren-ederrena eta ugariena dagoenean’ arri-eraso aundi batek dana galduta uzten
dio arto-saila, nekazariari
· Cuando está más lozano y abundante
Ederrenetik ederrenera ari zan
· Seleccionando; quedándose con lo mejor
Ederrenik’ sortu-lekuan heldu dira halako zuhamuak zuaitzak
· Donde mejor se desarrollan es en su lugar nativo
Ederr-etsi dio nunbait Donostiari; maiz datorr-eta
· Por lo visto le ha tomado gusto a San Sebastián
Ederrez eta onez’ santa bat dirudi, Mari-Antonik
· En hermosura y bondad
Ederrez ezingo litzaioteke bi sos eman xakur horiei
· No tienen nada de hermosos
Ederrik ba zan babarik, igaz, baratz ortan!
· Qué hermosas habas hubo...!
Ederrik eta loriosik’ haren arima hegaldatu zen zerurat
· Hermosa y gloriosa
Ederrik jantzi ta apainduten zan, ta jan-edan andi beteak egiten zituan
· Andaba vestido con elegancia
Ederr-itsusirik ez dun jendea’ parragarri Ederra ta itsusia berezten ez dakiena’
parragarri galditzen
· Quien no tiene sentido del decoro
Edertasun utsa dan Jaungoikoak’ ezin eman lezakek ederra besterik
· No puede dar o crear sino belleza
Edertasuna darie ama-semeai, baina ez lurrekoa
· Irradian hermosura
Edertasuna erosten balitz itxustasunaren truke
· Si se comprara a cambio de
Edertasunez’ ez dakioke begiratu nekoz-beko
· No se le puede mirar de hito en hito, de tan hermoso como es
Ederto baino ederto gogoratu eutsezan egi onek’ aurrean estu-estu batuta eukazanai
 · Apretada o compacta concurrencia
Ederto baino ederto gogoratu eutsezan egi onek’ aurrean estu-estu batuta eukazanai
· Del modo más perfecto
Ederto bizi zara zu, inoren lepotik jaten dozula!
· Vives tan guapamente, comiendo de gorra
Ederto dago esakune ori: neure ama zaarrari entzun ete neutsalakoa daukat
· Tengo la idea de habérselo oído a
Ederto deritxogu’ ilikoen etxekoai laguntasunaz al dan moduan negar-anpuluak
zelanbait legortutea
· A los familiares de los difuntos
Ederto etorri zara esandako orduan!
· En la hora señalada
Ederto jantzita daukazue etxea
· Bien amueblada
Ederto mutilak! bide onean zoaze! Ori da’ gure erria jasotzeko bidea!
· Vais por buen camino
Ederto, Patxi! Ori dok-eta!... Ea barriro?
· Que se repita!
Ederto soinokotu zituzan mutilik ederrenak
· Los vistió con elegancia
Edertozko orduan erantzun eutson, ta labur
· Oportunamente
Edireiten bada bat ere utzi dutela bere usantza gaixtoa’ orduan absolba ditezke
· Si se ve que se han enmendado algún tanto
Edo burua galdu det, edo borondatezkoena’ atzeneko au da
· El más voluntario
Edo burua galdu det, edo borondatezkoena’ atzeneko au da
· O yo discurro muy mal
Edo burutik irauzia zaude’ edo arrizko biotza dezu’ edo ez dakit zer dezun zuk
· Perder el juicio
Edo emoidazu txapel ori’ edo bertan ilgo zaitut
· La boina o la vida!
Edo gorrak dira’ edo ez-entzun egin dabe
· Hacerse el sueco
Edo konpesau’ edo kondenau: ez dago bitarterik
· No hay otra solución
Edo neketan dago gauza guzien Egilea’ edo mundua bukatzera doa
· Está padeciendo
Edo neuk eztakit ezeren barri’ edo ori guzti ori oker esana dago
· O yo no sé nada de nada
Edo ta kontuek etzituzten ondo atera’ edo ta kukuak oker jo zien
· Una de dos
Edo ta kontuek etzituzten ondo atera’ edo ta kukuak oker jo zien
· Les falló la suerte; les salió el tiro por la culata
Edolako lardaska ta zikinkeria euren alde ebela’ ozta-ozta irabazi dabe Bilbao-n
Gobernutarrak
· Teniendo a su favor toda la chusma
Edonok bearrean ekin daroa’ bakotxak bere erara, eta aal daben-bestean
· Suele darse al trabajo
Edonok bearrean ekin daroa’ bakotxak bere erara, eta aal daben-bestean
· En la medida de sus fuerzas
Edonondik gorrina dator
· La plaga se nos echa de todos lados; la inmoralidad
Edonor’ dan lotsagaldukoena bada-bere’ zerbait atzera egongo da’ bere barruko
gurari zitala adi-erazoteko
· Siempre se retraerá algo...; siempre se cohibirá... por muy cínico que sea
Edonor sinisbidean jarteko
· Para demostrárselo a cualquiera
Edonori bazkaldarren artean lekua emoten daroaatse egun orretan; eta gure alper-
gosakilek’ ainbatetik jakin eutzun orixe
· Se enteró de alguna parte
Edonori gogoa beteteko’ eztau indar andirik emon bearr. Pelotari onek
· Para merecer la aprobación de todos
Edonork daki’ orrelako egunetan’ dantzarako ta jolaserako gogoa auzoan ez dala
uzten
· No suelen faltar ganas de
Edonun dagona’ eztago inon
· Quien mucho abarca poco aprieta
Edonun egiten dituez amak semeak
· A todo hay quien gane
Edozein aldarean meza eman: berdin al du, jauna?
· Le es igual a Vd?
Edozein aldetara jartzeko ere gaia ba du maindire onek
· Dar de sí lo suficiente para
Edozein aldetara jartzeko ere gaia ba du maindire onek
· Ponerla en cualquier sentido: a lo largo o a lo ancho
Edozein aldetarik jin dadin etsaia’ harako da gaztea, luma bezain arin
· Allá acudirá presurosa nuestra juventud
Edozein aritzek’ bere kixka igarrak; edozein gizonek’ bere uts itzalak
· No hay hombre sin defecto
Edozein ar-txulotan egingo zuun soroa, gure Joxe-Inaxiok... Langile saiatua
· Sabía aprovechar aun los terrenos menos indicados para cultivo
Edozein aste buruzuriko egun bat bezela izan zan jai ori erri ontan
· Como un día ordinario cualquiera
Edozein aurrelariri lan estua eman bear dio emendik aurrera, pelotari gazte orrek
· Va a dar quehacer; va a poner en buenos aprietos
Edozein baino geiago dira’ birau gordinak esaten
· Aventajan a todos en eso de
Edozein baino naiagorik gengozan geu ori egiteko; gurea ezta izan errua
· Lo deseábamos más que nadie
Edozein baserriko ume joan Intstitutora’ ta... danak sartu azterketaz!... Olango
untzea’ edonok ez dau sartzen
· No logra cualquiera semejante hazaña... hacerlos aprobar a todos el examen de ingreso
Edozein begik ikusiko du
 · Todo ojo le verá... Le verán todos
Edozein bide artzen dala ere’ bere aldezkak eta aurrezkak izango dituala’ jakina
dago
· Partidarios y contrarios
Edozein bidetan barrena joaten dan kotxea
· Por cualesquier caminos
Edozein birtutean’ beti bear da ibili aurrerako, ta ez beinere gelditu
· Siempre hay que ir avanzando
Edozein denboraz gerta diteke au; baina batez ere egur-zaleak diranean, festa-
denboran edo inuterian
· Cuando hay leñadores. ? Pruebas de hachas?
Edozein edari bizi artzen oituak
· Cualquier licor fuerte
Edozein egaletara jo plaza barrin’ ta an egozan lezamarrak
· A cualquier lado de la plaza que
Edozein esku-burditxuri aina lotsarik ez ete jaku zor?
· No somos acreedores a tanta consideración como a cualquier carretilla?
Edozein esturan urteierea laster asmetan ebana zan, bide onetik naiz txarretik
· De una manera o de otra, fuese buena o mala
Edozein gauza egiten laguntzen du; ta ez gutiena’ Semea maitatzen
· Y señaladamente
Edozein gauza erretzen duen bustigarri batekin betea zegon eltzea
· Lleno de un líquido corrosivo
Edozein gauza esanaz aoa betean’ zere kaltean zabiltzala uste det
· Te estás dañando a ti mismo
Edozein gauza esanaz aoa betean’ zere kaltean zabiltzala uste det
· Con todo descaro
Edozein gauza esaten degu’ txoro-aizeak jotzean
· Cuando nos da la venada
Edozein gauzaren gainean ematen zaioten itzpidea’ zuzen ta garbi erabakitzen dute
bertsolariak
· Tema o asunto a tratar
Edozein gizon erbestekori gertatzen bazaio inoiz edo berriz bideak utsegitea, uste
baino len iluntzea, edo gorputzeko txar-aldiren batek ematea
· Sentirse mal de pronto
Edozein gizon erbestekori gertatzen bazaio inoiz edo berriz bideak utsegitea, uste
baino len iluntzea; edo gorputzeko txar-aldiren batek ematea
· Verse sorprendido por la noche
Edozein gizon erbestekori gertatzen bazaio inoiz edo berriz bideak utsegitea, uste
baino len iluntzea, edo gorputzeko txar-aldiren batek ematea
· Extraviarse, descaminarse
Edozein gizonaren okotzeraino gora zuan kirtena, guardasolak
· Le llegaba a la barba a cualquiera
Edozein ilek’ bere geriza
· No hay enemigo pequeño... No hay valores nulos
Edozein jaki erosteko’ geuk igarri-barik diruak laban egiten deusku
· Se nos escurre de la mano
Edozein joanda, azkenengo arrautzetarainoko guztiak kentzen omen dizkiote
· Quitárselos todos sin dejarles uno
Edozein joanda’ ongi-etorria baizik etzian izaten etxe artan
· Todo era agasajos
Edozein koskatan’ esku ematen dio apaizak
· El cura le echa una mano; le ayuda a salir del mal paso
Edozein koskatan’ esku ematen dio apaizak
· En cualquier tropiezo o bache de la vida
Edozein lekutan egonagatik’ txukuna zuan mingaina
· Siempre fue muy bien hablado
Edozein liburu berri argitara zanean’ au galdegiten zuten: Bai al du azkenean, Meza
entzuteko modua?. Ezean’ etzuten erosten. Neronek ikusia
· En caso negativo
Edozein lurretan ondo dator zedroa; eze-antza ta sakontxea bada’ obetoago; bere
zura’ ikustekoena da, ta edozer gauza egiteko ondo-ikusia
· Si la tierra es un tanto húmeda y profunda
Edozein lurretan ondo dator zedroa; eze-antza ta sakontxea bada’ obetoago; bere
zura’ ikustekoena da, ta edozer gauza egiteko ondo-ikusia
· Es de las maderas más vistosas
Edozein mutil gazte iritxiko zan zaldi motel aiek baino lenago Tolosara’ izardi
aundirik-gabe
· Sin cansarse mucho; sin sudar mucho
Edozein nekazariri galdetzen bazaio’ itzetik-ortzera, itxu-itxuan erantzungo du
· A la primera, de repente, sin vacilar
Edozein neketan ekusiagatik zere burua’ ez beldurtu...!
· En cualquier dificultad
Edozein oilar’ bere aldapan
· Cada gallo tiene su jurisdicción en su coto
Edozein ondasun, atsegin txar edo ondra-aize irabazteagatik
· Honrilla
Edozein otoitzek, naiz aozkoa, naiz buruzkoa izan’ nekeren bat berekin darama
· Ya sea vocal, ya mental
Edozein pekatutan etsigirik dagozanen atxakiak
· Inclinados o propensos a un vicio cualquiera
Edozein puntu jo-arren nik zuri’ obeto erantzuten dakizu zuk neri
· Por difícil que sea el pie o rima que te pongo... A todo tienes réplica
Edozein sari’ esker-gura
· Favor con favor se paga
Edozein ume mukizuk’ zear-begiratua egiten diote... Kale ta enparantzan agertzen
badira’ ito ta jan bear dituzte
· Se los comerían vivos
Edozein ume mukizuk’ zear-begiratua egiten diote... Kale ta enparantzan agertzen
badira’ ito ta jan bear dituzte
· Los miran con desdén
Edozein umekondori emon daikezuz, irakurteko
· A cualquier chiquillo
Edozein ur berezko da asko’ seina bateatuteko, estu-orduetan
 · Cualquier agua natural
Edozein ur da asko’ bataiorako
· Vale cualquier agua
Edozein ur da asko bataiorako; ta estuan’ ez da ibili bear ur bedeindatu-bila, ain-
baga ilteko arriskuan: bateatu ainbat lasterren!
· En peligro de morir sin él sin bautismo
Edozein ur da asko bataiorako; ta estuan’ ez da ibili bear ur bedeinkatu-bila, ain-
baga ilteko arriskuan: bateatu ainbat lasterren!
· Basta cualquier agua
Edozein ur da asko bataiorako; ta estuan, ez da ibili bear ur bedeinkatu-bila, ain-baga
ilteko arriskuan: bateatu ainbat lasterren!
· En caso de apuro
Edozein zala ere’ naikoa egin zian, ori egin zunak
· Fuese quien fuese
Edozein zizkutan sartu’ ta bere burua gorde ark. Orra zer egin zun gauera arte
· Buscar algún escondrijo para ocultarse
Edozein zoko-une eta sasi-bazterretan alea edo sapia sartu eta txertatzea naikoa da’
neke geiago-bage. Gaztaina sortzeko
· En cualquier hoya u oquedad
Edozein zoko-une eta sasi-bazterretan alea edo sapia sartu eta txertatzea naikoa da’
neke geiago-bage. Gaztaina sortzeko
· Junto a un zarzal cualquiera
Edozeinegaz bat-egiten dan gatx-bagakoa
· Persona franca y sociable
Edozeinek begi utsez esango dizu: au euskalduna da, bestea ez
· A simple vista
Edozeinek beregan ezagutzen du’ gauz onak egiteko nagiak eta gogo gutxikoak gerala
· Somos perezosos y flojos para el bien
Edozeinek biguntzen dio arri burua!
· Cualquiera le convence con lo terco que es!
Edozeinek daki’ iturri bateko ura igo ditekeala bere jatorriaren neurrian
· A la altura de su origen; al nivel de su manantial
Edozeinek egin legio gaiski-esaleari’ arpegia ilundu ta kasurik egin ez
· Mostrarle disgusto
Edozeinek erraz ezagutu ditzake zein norenak diraden, izen oek
· A quién pertenece cada cual
Edozeinek esango leuke’ nungo markesen jatorrikoak ete diran! Barregarriek! Gatzik
eztauke buru-barruen
· Qué fatuas!
Edozeinek eztituz atzean itziko, ume adoretsuok
· No se dejarán vencer o aventajar así como así
Edozeinek igarriko eban’ ezin onean geratu zeitekezala euren ibilerak
· Tenían que acabar mal
Edozeinek ikus dezake, itsurik ezpadago beintzat’ gure izkera antze-izkera dela
· Al menos si no está ciego
Edozeinen eskumendean dago aozko otoitza, Jaunak berak irakatsia
· Al alcance o disposición de cualquiera
Edozeini ez ager zure bihotza; itxura ederra egin-eta gaizki mintza ez dadien zutaz
· Mostrar falsa amistad
Edozeini on egiozu: noizbait damutuko ez dezu
· Alguna vez te alegrarás de haberlo hecho
Edozeini opatzen zaiona da ori
· Algo que no se rehúsa a nadie
Edozeintzuk etorri zaikezu; ez dalako inor bestelakorik
· Podéis venir cualesquiera
Edozeintzuk etorri zaikezu; ez dalako inor bestelakorik
· Porque nadie es privilegiado; no hacemos distinciones
Edozemat edozenbat gauzatxu daukoguz salgei... Egin eldu bat ona’ ta ikusiko dozue!
· Una porción de cosillas
Edozemat edozenbat gauzatxu daukoguz salgei. Egin eldu bat ona’ ta ikusiko dozue!
· Daos por aquí una vuelta
Edozer bear’ neke eretxirik, laster izten dau nagiak
· Pareciéndole difícil o costoso
Edozer esaten diotala?... Bear esan...; baina atrebitzen ez!
· Sí que le debería decir... pero
Edozer gauza emango zukean’ txakur on bat beregantzeagatik
· Por conseguir un buen perro
Edozer gauza esango du’ giarrean ukitzen badue
· Si le lastiman o hieren con palabras
Edozer gauza esaten ari da’ mudatu-gabe azala
· Sin inmutarse; con todo descaro
Edozer gauza eta inon zirean aukerak eukezan an gure lenengo gurasoak
· Todas las ventajas imaginables
Edozer gauzaren gainetik artzen zuten inor preso garai artan; hura ere artu zuten’
eta gaxorik egon zan, aotik odolak emanda
· Bajo cualquier pretexto
Edozer gauzaren gainetik artzen zuten inor preso garai artan; hura ere artu zuten’
eta gaxorik egon zan, aotik odolak emanda
· Con vómitos de sangre
Edozer gauzaren gainetik artzen zuten inor preso garai artan; hura ere artu zuten’
eta gaxorik egon zan, aotik odolak emanda
· Le llevaban a uno preso
Edozer itz ateratzen da zenbait gizonen aotik
· Algunos dicen cualquier cosa; lo que se les ocurre
Edozer jokatuko geunke’ ez dabela esan birau banakarik-be euskeraz, lotsabako
orrek!
· Ni una sola blasfemia
Edozeren jujatzea juzkatzea’ bego Jainkoaren gain: ez bedi hortan nehor bere
burutarik sar!
· Nadie se entremeta en ello por su propia cuenta...; por sí y ante sí
Edozeri koipea ateraten dakien morroi batzuk’ maizterrai mesedeak saltzen dabiltza,
baserririk baserri
· Tipos, individuos
Edozeri koipea ateraten dakien morroi batzuk’ maizterrai mesedeak saltzen dabiltza,
 baserririk baserri
· Aprovechadores, timadores
Edozetara ta alkarren ganera botatzen dabez atxur, igitai, eskubare ta abar
· De cualquier manera, en desorden
Edozetara ta alkarren ganera botatzen dabez atxur, igitai, eskubare ta abar
· Echar los aperos en montón, de mala manera
Edozetara-bere’ gizon aren esanari etzeuntsan aurrerazpiderik emon bear
· Sea como sea; de todos modos
Edozetara-bere’ gizon aren esanari etzeuntsan aurrerazpiderik emon bear
· No deberías tomar en consideración lo que él dijo
Edozin gauza esaten du aisa mingainak
· Hablar es fácil
Eduki dezazuke ongi sinistua’ zeruak naukala ni zuretzat artua
· Que el cielo me tiene destinado para ti
Eduki-nai ta ezina’ ikusiko diagu berriz ere, guk albotik...!
· Cómo no nos vamos a ver así en el caso de tener que fracasar en nuestros anhelos!
Edur aundiegaz’ egaberak galduta agertzen dira; eitzarien eiztarien aukerarako
· Para suerte de los cazadores
Edur ta guzti’ negu-neguko jantzita agertu jaku eguna
· Con las trazas de un día netamente invernal
Edur-bustia da; edur-euria
· Aguanieve
Edur-geldoa...; edur-gesala
· Nieve muy menuda; nieve poco abundante
Edur-kirolean’ Mainariko neskatila bi oneek ertza atara eben; edertoen egin eben-eta.
Bilboko neskok’ oneen ondorako etziran ezer
· Se llevaron la palma
Edur-kirolean’ Mainariko neskatila bi oneek ertza atara eben; edertoen egin eben-eta.
Bilboko neskok’ oneen ondorako etziran ezer
· No valían nada en comparación de estas
Edur-moltsoa ibilian-ibilian andiago egiten dan lez
· Como crece la bola de nieve al rodar
Edurra aize andiaz aurrerik-ara datorranean’ ezin lei biderik egin
· Cuando viene de frente; no se puede avanzar
Edurra baino zuriagoa
· Muy blanco
Edurra baino zuriagorik amesetan agertuagaz’ kontauko leuskit zelan bizi dan
zeruetan
· Apareciéndose más cándida que la nieve
Edurra da; edurrari binotso
· Está nevando
Edurra dala deadar egin dozunean jagi naz, aukeran epeltxotan egonda
· Estando, a la verdad, bien abrigadito en la cama
Edurra’ garratz egin dau; leiak-be bota dauz, mandoa lakoak
· Tremendas heladas
Edurra’ garratz egin dau; leiak-be bota dauz, mandoa lakoak
· Ha nevado fuerte
Edurra izan zan gau aretan
· Había nevado
Edurra lodi bota eban emen egun orretan; leie-be bai... Augaitik edo ainbaten’
suondoan geratu zan jentea: inoiz baino lagun gitxiago eldu zan elizkizunera.
Ainbaten aren baten.
· Por esta razón o cosa así
Edurra lodi bota eban emen egun orretan; ta leie-be bai... Augaitik edo ainbaten’
suondoan geratu zan jentea: inoiz baino lagun gitxiago eldu zan elizkizunera
· Nevó recio; cayó gran nevada
Edurra Mundakaraino eldu dala esateaz’ naikoa da esaterik
· Con esto está dicho todo
Edurrak diardu farra-farra
· Está nevando copiosamente
Edurraren antzik agiri ezta negu onetan. Onan ezkabitz ondo: basoa edo kanpoa
aurreratuko da geiegi’ ta geroago otzak zuzituko dau
· Luego el frío lo destrozará todo
Edurraren antzik agiri ezta negu onetan. Onan ezkabitz ondo: basoa edo kanpoa
aurreratuko da geiegi’ ta geroago otzak zuzituko dau
· Ni asomos de nieve
Edurraren gaineko egoa’ ezta izango beroa
· Viento sur tras la nevada
Edurretara eztagoan-arren’ otza naiko egiten dau
· Aun cuando no está como para nevar
Edurte andietan baso-zuloetan oilagorrak baino mutil eta gizon geiago dagoz’ euren
etxeetara etorrita
· Como malvices que buscan refugio en tiempo de nieves
Eene! Odoletan dago bat, surretati!
· Está sangrando de la nariz
Efraim’ ez da Judaren bekaitz izanen
· Efraim no tendrá envidia de Judá
Efrain-tarrak’ Jose Patriarkaren jatorrikoak ziran
· Del linaje de; descendiente de
Ega baten joan zaitez Ermuarretarainok...; ez daukagu ba ogirik eguardirako
· Vete en un momento...; a escape...; de una carrera
Ega egiteko astirik-gabe, eiztariak bere eskopeta begian jarri orduko’ lurrera zan
egaztia
· Sin tiempo para alzar el vuelo
Ega egiteko astirik-gabe eiztariak bere eskopeta begian jarri orduko’ lurrera zan
egaztia
· Ya había caído
Ega egiteko astirik-gabe, eiztariak bere eskopeta begian jarri orduko’ lurrera zan
egaztia
· Apenas le hubo apuntado
Ega zabalez aldendu da txoria kabitik zerbait bila naiean; ega bizian jiratu da
umietara’ ogi-apur bat arkitzean
· En anchuroso vuelo
Ega zabalez aldendu da txoria kabitik zerbait bila naiean; ega bizian jiratu da
 umietara’ ogi-apur bat arkitzean
· En rápido vuelo
Ega zabalez jira-biraka ikusten dira kanpo aietan itsas-egazti arrapariak
· Andan revoloteando con las alas desplegadas
Egaa bizian umietara bereala jiratu zan txoria
· En raudo vuelo
Ega-ezinez jausita’ agudo dira katuaren atzaparretan...!
· No poder alzar el vuelo
Egalak astinduz oilarrak jo digu... Belarrien poza!
· Ha cantado el gallo
Egal-azpiko lumak etzazkik oraindik atera... Gaztetxoa aiz. -Sardaxketan xaltoka aixa
ibiltzeko’ ba det lumarikan-asko
· Para andar a saltitos por las ramillas
Egal-errietan’ ezagun-ezaguna da berba ori
· En los pueblos limítrofes o colindantes
Egalik-gabe aidera?... Bere burua galtzera
· Querer volar sin tener aún alas
Egalik-gabe egatu nai duena
· Fracasar por querer hacer más de lo posible
Egalik-gabe egatu nai Nola den jakin-gabe’ edozein lanbideri lotu
· Pretender volar sin tener alas
Egaluzeak Asturias-aldetik agertu ebala burua’ ta andik ibili jakuz ontziak
· Hacer su aparición el atún bonito
Egan beti ibili-bearreko nekeak’ indar asko nai du
· Necesita o requiere mucha fuerza
Egan-egan doian txoriari, barri onakin badoia’ ez daiogun berunik egoetan ipini
· No matéis a nadie sus buenas ilusiones!
Egarri andi bat aditzera eman zuan’ eta ozpina eman zioten
· Manifestó tener gran sed
Egarri aundiarekin nai izan det’ apari au egitea
· Con gran deseo he deseado
Egarri erreak ekarri nau Txinara
· Una sed abrasadora
Egarri, guztia legorturik dago
· Hay mucha sequía
Egarri nintzan’ eta zure eskutik artu nun nik edaria
· Y fuiste tú quien me dio de beber
Egarri xurituak gara
· Sedientos, muertos de sed
Egarria etzaiote jasan-arazi behar oiloai; premia da’ ura menean izan dezaten beti
· Es necesario que tengan siempre agua a su disposición o alcance
Egarriak eman zion
· Le asaltó la sed
Egarriak emanik’ errekara jatxi zan artza, mendi-bidean beera
· Acometido por la sed
Egarriak erretzen zegoen Jesus, gurutzean
· Se abrasaba de sed
Egarriak estuturik’ putzu artako ura edateko gogoa agertu zien
· Estrechado por la sed
Egarriak itoten egoan
· Le ahogaba la sed; se moría de sed
Egarriak itotzen nago
· Me muero de sed
Egarriak itotzen nauka
· Me muero, me abraso de sed
Egarriak ittotzen zegoen lorea’ etzuelako euri pizarrik egiten
· No llovía ni una gota
Egarriak jo zituenean’ harri gogorretik emana izan zitzaioten egarriaren gozatzekoa
· Refrigerio de su sed
Egarriak jo zituenean’ harri gogorretik emana izan zitzaioten egarriaren gozatzekoa
· Cuando tuvieron sed
Egarriak zegoan, edan nai zuana; ta Errege zan
· Padecía de sed
Egarriaren-egarriaz azkenetan dagona
· Que se muere de sed
Egarririk negon’ baina edan nai ez: aranak jan nizkitzun-da... Arrapatuko nun
bestela zerbait, on ez zana!
· Buen cólico, si llego a beber!
Egarririk negon’ baina edan nai ez: aranak jan nizkitzun-da... Arrapatuko nun
bestela zerbait, on ez zana!
· Es que había comido ciruelas
Egarriz kiskaltzen zegoen
· Sed abrasadora
Egarriz nago
· Tengo sed
Egarriz nago, Jaunagan dot lei bizia: noz ikusiko aurrez-aur Aren arpegia
· Ansioso de contemplar su rostro
Egaz bialdu diot karta
· Por avión
Egaz ibilten asteko bear eban guztia gertu eukala buruak emon eutsanean’ auzo ta
adiskide batzuei ots egin eutsen
· Cuando pensó que tenía ya todo preparado
Egazka pasetan zan, tximistia baino aguruago’ sua alde gustietatik dariola. Ikusteko
gauza zala esaten auen gure amandriak
· Despidiendo fuego por todos los lados
Egazka pasetan zan, tximistia baino aguruago’ sua alde guztietatik dariola. Ikusteko
gauza zala esaten auen gure amandriak
· Que era cosa digna de ser vista
Egazkarian sartu’ ta Barranquilara joan zan, zapoa zirin baino larriago
· Angustiado, atormentado
Egazpi-zuriak abiau dira urteroko lanetan
· Las golondrinas a fabricar sus nidos
Egazti andia artzeko ustez’ ez itxi galtzen eskuko txoria!
· Más vale pájaro en mano... etc No exponerse al riesgo de perder lo que ya se tiene
Egazti au baino gauza utsaren urrengoagorik’ ezta; eta orrentxengatik’ ezertako
eztan bati ere’ au oiloa! esan oi zaio
· Qué hombre más inútil o apocado!
Egazti au baino gauza utsaren urrengoagorik’ ezta; eta orrentxengatik’ ezertako
eztan bati ere’ au oiloa esan oi zaio
· No hay ser más nulo...; más insustancial
Egazti aura ura’ agiri aundikoa bai, baina lum-utsa
· De gran apariencia
Egazti gazteak eske ona dabilkite, ta diru egin dute
· Tienen mucha aceptación o demanda
Egazti gazteak eske ona dabilkite, ta diru egin dute
· Han supuesto un buen negocio
Egazti ta txorietan bakarrik nork daki zenbat diran motak, alkarrekin zearo
desberdinak?
· Las especies totalmente diferentes unas de otras
Egazti txikia galesti dago’ ta txur gelditzen da
· No cunde: da muy poco de sí
Egazti ura eman zion eskuz-esku Frantzisko-ri
· Se lo entregó a la mano
Egaztia bezala, egoak arturik, joaten banaiz itsasoaren urrutieneko bazterretara’ ezin
ala ere Zugandik ezkutatuko naiz
· A los últimos confines del mar
Egaztia ugari bai orain’ baina eiza galerazia elurtean!... Au komeri beltza!
· Qué conflicto!
Egaztiak, aragitarako badituzuz’ guritzea bear dabe
· Necesitarán ser cebadas
Egaztiak’ diru egin du perian: eske aundia’ eta... jakina: gorakoa
· Como ha habido fuerte demanda, se ha producido un alza
Egaztiak’ diru egin du perian: eske aundia’ eta... jakina: gorakoa
· Ha hecho buen precio
Egaztiak’ zirinetik... zer dan ezagun dik Egaztiak’ lumatik... zer dan ezagun dik
· A cada uno se conoce por sus obras
Egaztiak ere egunoro eguantzaren zai daudela dirudi, beren egile onari eskerrak
emateko
· Parecen estar acechando la aurora
Egaztien urteroko bazter-aldatze ontan’ goieneko marka’ kurriluak egiten dute
· Baten el record
Egaztien urteroko bazter-aldatze ontan’ goieneko marka’ kurriluak egiten dute
· En esta migración anual
Egazti-karrasija... ontan: Au da ba istilua!
· Cloquear de gallinas: qué algarabía!
Egaztitik’ naikoa egin gendun
· Comimos cuanto quisimos
Egea asi orduko’ gain-bera erortzen zan egazti gaxoa nagiak joa balitz bezela
· Como vencida por la pereza
Egi au aditu zuanean’ Frantziskoren biotza bete zan
· Se dilató su corazón; se llenó de gozo
Egi au esango det nik barru-barruti: eztedala negar-gabeko egunik gaur arte emen
ikusi
· Declarar con toda sinceridad
Egi au onduteko ete da, Bilboko egunari erdaldun batek dinoana?
· Será para probar esta verdad?
Egi baino ametsago dira orlako ateraldiak
· Son utopías
Egi biribilik esaten zuan lengoan gure lagun orrek!
· Qué grandes verdades!
Egi guztiak eztira belarri guztietarako jaioak
· No son propias para todos los oídos...; no son para dichas a cualquiera
Egi min-min batzuek garbi nai ditugu esan...
· Unas verdades muy amargas
Egi orrek ondo arturik daukan burua’ ez du gezurraren zorabioak artuko
· No será presa o victima del desvarío del error
Egi utsa dinozu; zure aurrean egoteko-be ez naz
· Soy muy poca cosa en tu comparación
Egi utsak’ urrea balio du
· No hay nada como la verdad!
Egia al da mandatu egin dizuela?
· Pedir en matrimonio
Egia al da, zerorrek ikusia dezula? .-Nola ere!
· Ciertamente! Ya lo creo!
Egia al zan ark ziona?... .-Etzan izango ba?... Izango etzan ba?
· Claro que sí!... Cómo no iba a ser verdad?
Egia ala guzurra dan’ orretzaz ezer jokatzekotan ez nago
· No apostaría nada; no lo puede asegurar
Egia ala zan’ ... baina ez esan bear!
· No gustaban de que se dijese
Egia andi oek erakusten dizkigu Kredoak’ bere antxitiko itzetatik
· Desde sus primeras palabras
Egia argira agertu det, nere ustean...!
· Poner la verdad al descubierto
Egia arpegira esateko’ ardura gitxiko gizona
· Valiente para decir la verdad
Egia au on-egingo dizut, bigar ordu onetarako’ baldin Jaungoikoak oinen gainean
banau
· Si vivo
Egia au on-egingo dizut, bigar ordu onetarako’ baldin Jaungoikoak oinen gainean
banau
· Te la acreditaré o demostraré indefectiblemente
Egia bada’ sakelan sar...
· Fórmula usual para terminar un cuento
Egia bada’ sakelan sar; gezurra bada’ atera ez dedila!
· Fórmula usual para terminar un cuento
Egia baino eztau esan Tramanak: ikustekoa zagoz gero zu oraintxe, Mainasi!
· La verdad es que estás maravillosa
Egia baldin bada’ zakuan sartu!...
· Conclusión formularia de los cuentos
Egia balitz, onozkero esango ziola?... Iruditu bai berorri!
· Se lo figura Vd! Pero no es así
Egia bazan’ dijoala bere bidean
· No le hagáis caso
Egia’ belarriak gozatzeko ez da
· No es para halagar los oídos
Egia belauniko’ ta gezurra zuti... gaur dan egunean
· La verdad humillada por la mentira triunfante
Egia bera dogu Jauna: eztago Aren esana erdizka edo ezbaika artzerik
· No hay que ponerla en duda
Egia bere bidean ikusten degu, ari esker
· Vemos la verdad triunfante
Egia bere bidean ikusten degu euskaldunok’ Aizkibeli esker
· Vemos restablecida la verdad
Egia da ba! nik zer egingo diot? -Bai; egia ordea, ezpata zorrotza izaten da batzutan...
eta entzun nai ez!
· La verdad escuece
Egia da’ bildurraldi estuak artu zinduezana itxasoetan...; baina beste mingarri-baga’
lurbira onetako uri andiena ikusi dozu
· Sin peores consecuencias
Egia da’ bildurraldi estuak artu zinduezana itxasoetan...; baina beste mingarri-baga’
lurbira onetako uri andiena ikusi dozu
· Pasasteis grandes sustos
Egia da?... .-Egiagorik ezin izan!
· Nada más cierto
Egia da: ez degu egiten batek nai-ainbe; baina ez gaude geldi: gutxi edo geiago’ beti
aurrera goatz
· Mucho o poco, no dejamos de avanzar
Egia da’ ez ginela on gerla bati lotzeko
· No estábamos en codiciones
Egia da’ ez ginela on gerla bati lotzeko
· Para comprometernos en una guerra
Egia da ezkontzeko asmoaz zabiltzana? .-Ez-baian nago oraindino’ ta orregaitik
eztotsut ezer esan
· Todavía estoy indeciso
Egia da’ gaurko egunean geienak iltzen dirala’ il bear diranik ere jakin-gabe
· N.B. Uso de bear con construcción intransitiva
Egia da: hala dirudi. Ordea’ ezta hala: iduria du, eta ez izana
· Es apariencia, no realidad
Egia da’ ogiak eztiala emaiten lehen bezala; bena nuena da hütsa?... Lehenik eta
bürütik’ lanak etzaitzo egiten bezala. Nuena norena.
· Quién tiene la culpa?
Egia da’ ogiak eztiala emaiten lehen bezala; bena nuena da hütsa?... Lehenik eta
bürütik’ lanak etzaitzo egiten lehen bezala. Nuena norena.
· En primer lugar; por de pronto
Egia da ori, andretxoa? .-Munduan dan egirik andiena’ atzekoaz aurrera
· Entendiéndolo a la inversa
Egia da ori? -Bai, jauna, zoritxarrean alan da
· Desgraciadamente
Egia da’ txirriskaren kantuak’ askoren belarriak kilikatzen dituala
· Irrita u ofende los oídos
Egia da’ zahartzeak ez duela deus onik, bereziki ihiztarientzat
· No trae nada bueno
Egia dan?... Biribil-biribilean dirautsugu: eztakigula
· Te lo decimos sin ambages
Egia dan guztia ez degu esan bear’ temak ez dezan artu geiegi indar
· No sea que nuestro match resulte demasiado violento... por intervención de la fuerza
pública
Egia dan?... Orixe baino egiagorik’ jokatuko dautzuet ezetz topau!
· Apuesto a que no hay nada más cierto!
Egia dana’ an-da emen izango da egia!
· Lo será en todas partes
Egia’ den bezala erran dezagun bururaino
· Digamos la verdad exacta, sin ocultar nada
Egia dinozu; biotza nasaituten da; ta esan leike’ urteak-be arinago direala San Juan
goizean
· Se ensancha el corazón
Egia dinozu; biotza nasaituten da; ta esan leike’ urteak-be arinago direala San Juan
goizean
· Pesan menos los años; se siente uno más joven
Egia dinozu, esaerea da: Amar bidar ondo eginda amaikagarrenean uts emoten
bajako’ txarrena bera izaten da
· Si le fallan en la de once
Egia diot. Inork ez degu gezurrik erabili bear; gutxiago berriz’ nik bezela bere
bizitzako urteak azken-mailetara ekarrita dauzkanak
· Quien ha llegado ya al término de sus días
Egia diozu? .-Bai, egia da, eta gainekoak baitut
· Y tengo testigos de ello
Egia diozu, Matin, egia...: nik daukat oilo oekin egun gorria!
· Qué tortura suponen para mí estas gallinas!
Egia egiari zor: jalgi zituen bertso batzu’ akerraren adarrak bezain makurrak ziren,
luzegiz ala laburregiz
· Hay que decir lo uno como lo otro; lo desfavorable como lo favorable
Egia ei-da... .-Bai alda!
· Claro que sí!
Egia erraiten deratzut dizut, sinets nazazu! Ez nazazula gehiagotara behar!
· Bástete lo dicho! No me obligues a decir más!
Egia erraiten esaten darotzuet dizuet: zuen ona da’ ni nihoan
· Os conviene que yo me vaya
Egia erratea’ nik ez dut erabe
· No tengo dificultad o inconveniente en
Egia erraten’ lan aundia du gezurtiaren mingainak
 · Le cuesta mucho decir la verdad
Egia esan bear bada
· A decir verdad
Egia esan bear bada’ eztot damu ori egin-barik itxi izana
· A decir verdad; dicho sea con toda franqueza
Egia esan’ berak bakarrik etzuan bere burua artara jarri: Makazagak jarri-arazi
zuan
· No se decidió a ello por su sola iniciativa
Egia esan’ bide au ezta neke-bakoa: lan egin eta izerdia bota bearko da
· No deja de ser penoso
Egia esan’ etekin aundiak utzi dizkigu orain-arte pinuak; bainan... ainbeste ta
ainbeste jartzen da’ ... bildur naiz utsera etorriko ote dan
· Temo que se vaya a desvalorizar por completo
Egia esan naiean asiko naiz
· Deseo hablar con sinceridad
Egia esan, nik ez dakit zergaitik’ baina orrelaxe gertatu oi da geienik
· Las más de las veces
Egia esan’ nik ez det ondo konpontzen Donibane Gurutzeko, bere buruarekin’ gauza
ontan
· No logro conciliar a S. Juan de la Cruz consigo mismo. Creo que se contradice
Egia esateak ere’ bere egitekoak ditu, gaur dan egunean
· Tiene sus inconvenientes
Egia esatea-lakorik eztago: emengo abadeak’ oiloak udagoienean-lez’ atzerrikeriz edo
bildurrez miketuta dagoz
· Se diría que tienen pepita; están como acobardados
Egia esateko’ a etzan ez alkatea, ez inor; badaezpadako gixon bat baino
· Un pobre hombre
Egia esateko’ antzinatxo jaioa bai, ba zan
· Vieja no,... aunque con muchos años encima
Egia esateko’ etzitzaidan ainbeste-bat gustatu zure lantxo ori
· No me gustó gran cosa
Egia esateko’ ezta gaitz, gaurko gizonak ainbestean gobernatzen
· Pasablemente
Egia esateko’ eztauku gogorik bete liburu orrek, ezta urrik-be
· Ni mucho menos
Egia esateko’ eztauku gogorik bete liburu orrek, ezta urrik-be
· No nos ha satisfecho
Egia esateko ifiniak gaude
· Nuestro oficio es fallar según verdad
Egia esateko’ ikara egiten dodala dirautsut, azkeneko oni erantzuteko
· A decir verdad, tiemblo al responder
Egia esateko’ opa txaarrak euki ditut
· He tenido malas intenciones
Egia esateko’ otoitz garbirik eztet egin aspaldian
· Lo que se dice, una oración bien hecha...; una oración como Dios manda
Egia esatekotan’ nik gurago baino eztot’ nere kezka au kendu ta artu-emona
garbitutea
 · Liquidar este negocio; saldar cuentas
Egia esatekotan’ nik gurago baino eztot’ nere kezka au kendu ta artu-emona
garbitutea
· No deseo otra cosa sino
Egia esaten dizut: olako gauzak ikusteko, emen bizi? Jun leike mundu ontatik, deitzen
dunean, zorrak pagatzera!
· Da ganas de morirse de una vez!
Egia esaten dizut: ori entzun dedanean, nere buruari aurka egin ezpanio’ gaur
enitzan sartzen elizan!
· Si no me hago violencia
Egia esaten dizut: ori entzun dedanean, nere buruari aurka egin ezpanio’ gaur
enitzan sartzen elizan!
· Hoy no habría ido a la iglesia. De lo indignado que estaba
Egia ete da? -Aintzakotzat nago. aintzat nago
· Creo que es verdad
Egia ete da? .-Bai, bai: Egiak esateko’ umeak eta zoroak
· Los niños y los locos dicen las verdades
Egia ete da? .-Baiezkoan nago
· Pienso que sí
Egia ete da, onek dinona? -Ba liteke, eta eliteke
· Puede que sí y puede que no
Egia ete da orrek dinona? .-Bai ortan!
· Ya lo creo!
Egia ez dezala aitortu, erregutzen diozu, bear dalarik
· Cuando haría falta decir la verdad
Egia ezagutuko duzue’ eta egiak zuen buruaren jabe eginen zituzte
· La verdad os hará libres
Egia ezaguturen duzue’ eta egiak eginen zaituzte zeuen eskuko
· La verdad os hará libres
Egia ezpazan ere’ itxurazkoa izango zan gezur ori
· Verosímil, tendría visos de verdad
Egia garbi esateko’ au ezta a baizen ona
· A decir verdad
Egia garbiak dire horiek
· Son afirmaciones ciertas, dignas de crédito
Egia’ gauza urri eta gutxia zala zion; eta gezur ta abar apurtxo bat naastu gabe’
etzuala gustorik
· Quedaba reducida a muy poca cosa
Egia’ gauza urri eta gutxia zala zion; eta gezur ta abar apurtxo bat naastu-gabe’
etzuala gustorik
· Adobarla con mentirijillas y cosas por el estilo
Egia gure dukeguno’ ez gare nehortaz lotsa
· Mientras estemos en posesión de la verdad no tememos a nadie
Egia guziak eztira erraiteko on
· No todas las verdades se deben decir
Egia haren alde bere biziaren ematea...: etzuen bertze ametsik
· En defensa de
Egia haren alde bere biziaren ematea...: etzuen bertze ametsik
· Era toda su ilusión
Egia horrek erran nahi du’ komentuetako bizia’ Jesus Jaunaren nahitik dela
· Que es agradable a Jesus; que es conforme a su voluntad
Egia huni datxikon bertze egia bat ba da
· Una verdad que es consecuencia de otra
Egia’ iruntsiten sarri da samina
· La verdad es muchas veces amarga
Egia izan ezpalitz’ etzinean, estutu zarean-beste estutuko
· No te habrías apurado tanto
Egia izan-arren’ oraindo isilik egoan gauzea’ eztakienen belarrietara eroan dozu
· Algo que permanecía oculto, secreto
Egia izan-arren’ oraindo isilik egoan gauzea’ eztakienen belarrietara eroan dozu
· Divulgar
Egia izan-arren’ oraindo isilik egoan gauzea’ eztakienen belarrietara eroan dozu
· Divulgar
Egia izango al da! bestelan’ larri bear dabe gure arrantzaleak
· Van a verse apurados
Egia’ latz eta garratz
· La verdad escuece
Egia lehertua daukatenean ixilik egoiten edo baztertzen dena’ ez da gizona
· Cuando tienen oprimida la verdad
Egia oek kristauak gogoan belebiltzkite’ ez lirake ikusiko gure eleizetan utsegite
batzuk
· Si meditaran en estas verdades
Egia onen argibidea ikusi nai dabenak’ begiratzea dauka liburu orren 22-gn.
kapitulua
· No tiene más que consultar
Egia onen argibidea ikusi nai debanak’ begiratzea dauka liburu orren 22-gn.
kapitulua
· La prueba de esa afirmación
Egia onen ezagungarritzat’ toki bat izendatu nai det, bikainenetakoaren bila ibili-
bagetanik alere
· Y sin haber andado seleccionando por cierto
Egia onen ikusbidea’ libru hau izango da
· La prueba o demostración de
Egia onen sinist-pen osoa artu nai dabenak, begiratzea dauka liburu orretan
· Quien quiera convencerse de ello
Egia ori begien aurrean ifinteko’ ez da argibide zuzenagorik eta indar andiagokorik
· No hay mejor prueba que
Egia ori begien aurrean ifinteko’ ez da argibide zuzenagorik eta indar andiagokorik
· Para demostrar
Egia ori obeto aditzeko’ arreta guziok, mundu onen lenbiziko argiak Eskriturak
dionari!
· Poned todos mucha atención a...!
Egia ote da esaten duten guztia? -Ur garbia’ iturrian
· Averígüelo Vargas!... Eso está muy oscuro
Egia ote da, gai ontan batekoz-beste arkitzen dirala erri biak?
· Será verdad que se hallan en situación totalmente distinta?
Egia ote da Jesusek gurutzean etzuela etsai aien alde barkaziorik eskatu? Ez: Jesusek
etzitun erre-uts utzi: aen alde ere erregutu zun
· No los relegó; no los desechó
Egia ote da Princek bere buruaz bertze egin duela?
· Suicidarse
Egia ote-da jakiari usai txarra erasten diola pinuak?
· Que le comunica mal gusto al alimento
Egia ote-dan-ala nago
· Dudo si es verdad
Egia uxarratu dute’ eta egunen batean dana azalduko da
· Rastrear la verdad de lo ocurrido
Egia zaintzen daben gizon argien izenak’ urrez ipini bear litzakez
· Defender la verdad
Egia zaintzen daben gizon argien izenak’ urrez ipini bear litzakez
· Escribir en letras de oro
Egia zan; baina nik nonbait esan bear ez...!
· Pero por lo visto, yo no debía haberlo dicho
Egia zer da? Gauzen ala izatea buruan’ andik aldean diran bezela
· Tal como lo son fuera de la mente
Egia ere’ noiz-nola esan bear da
· Según y cómo
Egia-guzurra zabalduten dira neskeen gauzaak
· Sin hacer caso de si son verdaderas o falsas
Egia-guzurra zabalduten dira neskeen gauzaak
· Sin hacer caso de si son verdaderas o falsas
Egiak’ arerio dau beti guzurra
· La mentira es enemiga de la verdad
Egiak atera ziran’ ark erranak
· Salieron ciertas; se cumplieron
Egiak batzuetan azal garratza badauko’ guk eztaukagu errurik
· Si es amarga o desagradable
Egiak bere bidea behar du
· Hay que decirlo todo...: paso a la verdad!
Egiak bere bidea eztu aise egiten Alemanian
· No se abre paso fácilmente
Egiak bere bidea eztu hor aise egiten
· Les cuesta reconocer la verdad. Por su mala fe
Egiak bere eskupean daukana
· Aquel a quien la verdad tiene sujeto; avasallado
Egiak beti bere bideak ditu: aiek arkitu arte’ ezin gelditu
· La verdad acaba siempre por imponerse
Egiak’ beti egin izan du leku, alde guzietan
· Siempre se ha abierto camino; acaba por imponerse
Egiak bide bakarra du ta... an ziran angoak, Zarautzko gure eliza ortan...! Orain-
arteko marka guziak autsi ditu, aurtengo Mixioak
 · Qué fue aquello! Qué cosa más impresionante!
Egiak bide bakarra du ta... an ziran angoak. Zarautzko gure eliza ortan!... Orain-
arteko marka guziak autsi ditu, aurtengo Mixioak
· Ha batido todos los records conocidos
Egiak bide bakarra du ta... an ziran angoak, Zarautzko gure eliza ortan!... Orain-
arteko marka guziak autsi ditu, aurtengo Mixioak
· No es posible decir una cosa por otra...; Hay que decir la verdad...; la verdad sea dicha!
Egiak dira horiok guztiok
· Todo esto es verdad. N.B. Artículo demostrativo próximo
Egiak eginen du bere bide
· Ya se abrirá camino la verdad; toda se sabrá con el tiempo
Egiak erraiten zituen’ maiz zigortuz andi-mandien eta jauntxkilen bizkarrak;
egundaino milikatu-gabe eken esku xuriak
· Sin servilismos de ninguna clase
Egiak erraiten zituen’ maiz zigortuz andi-mandien eta jauntxkilen bizkarrak;
egundaino milikatu-gabe eken esku xuriak
· Los poderosos y los caciquillos
Egiak erran behar du: igandetan etxe zikina’ ezin-jasana dut. Ez zaut iduri igandea
dela ere
· Hay que decirlo! la verdad sea dicha; francamente
Egiak erran’ eta adiskidea gal
· Riesgos que entraña el decir la verdad
Egiak erran zaizkidala usteko dute
· Que me han cantado las verdades
Egiak esan’ eta nausia aserratu
· Riesgos que entraña el decir la verdad
Egiak esan fraileari, konfesatzerakoan; ez gaizkiak!
· No las culpas ajenas. Contarle las cosas como son!
Egiak esan leikez asko modutara; baina burdia eztaigun bidetik atara
· Pero no nos salgamos de la cuestión Vd. se va por la tangente
Egiak esaten ausartuten dan gizona da: jasekoa
· Gallardo, valiente, íntegro
Egiak esaten ditunagandik’ alde! Ori egingo ziguk orain. Joanaz’ berri on
· Si te he visto, no me acuerdo... Ya no querrá saber nada de nosotros
Egiak esaten ditunagandik’ alde! Ori egingo ziguk orain. Joanaz’ berri on
· Fuera tratos con...! Huir de quien dice las verdades
Egiak esaten zituztenak ziran, bai; baina inbidiaz, ez beinipein ondo-naiz
· No porque le quisieran bien
Egiak ez ditu bi bide
· La verdad es una; no se puede jugar con la verdad
Egiak eztau bear eroan berea?
· Hay que reconocer sus derechos a la verdad
Egiak’ goitik sakatzen du; eta bestela-baitakoan sartzen da’ inork igarri-gabe
· Se insinúa
Egiak’ goitik sakatzen du; eta bestela-baitakoan sartzen da’ inork igarri-gabe
· Presiona, hace presión
Egiak izan oi du // larrosaren antza: // ederra bada ere’ // berekin arantza //
 · La verdad escuece
Egiak’ laster ez duke mugarririk
· Ya es posible que la verdad se extienda por doquier
Egiak lehertu nahi ditu’ hori ikusten ez dutenen begiak
· Se les impone irresistiblemente; los aplasta; los deslumbra
Egiak’ min ematen du; neri ere bai’ nola danean; bestela ez
· Según cómo se diga
Egiak’ non-nai dauka garbi arpegia
· Con la verdad por delante se va a cualquier parte
Egiak ote dira, Mai-loontxak banatu dituan berriak? -Zerbait ere izan bear du.
· Serán ciertas las noticias?
Egiak ote dira, Mai-loontxak banatu dituan berriak? .-Zerbait ere izan bear du
· Algo debe de haber de cierto
Egiak’ sasiak erre omen zitun Egia’ mingarri izaten da
· La verdad escuece
Egia-lako erregarririk ez omen da ezagutzen
· No hay cosa que escueza tanto como la verdad
Egiantz gutxi du iritzi orrek
· Es poco verosímil
Egiaren antzik ere bageko desberdintasun au, mundu osoaren aotan ibiltea’ mingarri
ez ezik lotsagarri ere da
· Que no tiene ni asomo de verdad
Egiaren Arnasa datorrenean’ Ark erakutsiko dizue, ta etorkizunen berri emango
· Os anunciará lo que está por venir
Egiaren asarre eztanak ezin uka dezake inolaz ere
· Quien no esté reñido con la verdad
Egiaren bidea utsegin zuten
· Errar el camino
Egiaren bila otz-otzik otz-otzean ibiliko balitzaz
· Serenamente; sin pasión
Egiaren eta zuzenaren indarra
· Derecho, justicia
Egiaren jabe’ zu zera
· Tú eres quien tiene razón
Egiaren kolorean gezurra esan-bearrak...’ orretxek sortzen ditu munduko gerrak
· Ese empeño de mentir so color de verdad
Egiari aldez-alde kontra jarri zara
· En abierta oposición a
Egiari’ argi dario
· La verdad despide luz; resplandece siempre
Egiari barea zor zaio
· Hay que reconocer la verdad
Egiari berea: Otrixiako Austriako apezak’ hobeki hartu dute nazitarren moldea,
Alemania-koek baino
· La verdad sea dicha
Egiari bide egiteko aitortu behar dut’ ez dudala liburu hartan deus ere ediren arkitu’
argitarat agertzetik gibela dezakenik
 · Nada que pueda oponerse a su publicación
Egiari bide egiteko aitortu behar dut’ ez dudala liburu hartan deus ere ediren arkitu’
argitarat agertzetik gibela dezakenik
· Para dar paso a la verdad; en honor a la verdad
Egiari indar emoteko’ au esan euskun
· En apoyo de la verdad
Egiatan ateratuko naute
· Demostrarán que he sido veraz
Egiatiari’ guztia sinisten jako; guzurtiari’ arean-bere ez
· Nada
Egiatik datorren guziak’ nere otsa aditzen du
· Oye mi voz
Egi-auste baltzak astindu egizuz, Ama!
· Herejías
Egia-ustean esan dot
· Creyendo que era verdad
Egiaz aitor det’ guziz oarkabetua egon oi-naizala!
· Confieso ingenuamente
Egiaz aitortu-gabe’ aitortzearena egin du
· Ha aparentado confesarlo
Egiaz ala alegiaz diozu?
· Lo dices en serio o en broma?
Egiaz bakar eta bearreko arkitzen naiz
· Estoy pobre y abandonado
Egiaz’ bazter-joka, barrukoak botaka joan bear izan zuten tabernatik
· Tropezando con las paredes
Egiaz’ bazter-joka, barrukoak botaka joan bear izan zuten tabernatik
· Vomitando
Egiaz, egazti aben zankoa baino gauza meeagorik eta ezurr-utsagorik’ ez dakit zer
izango dan
· No imagino cosa más delgada y enjuta o descarnada
Egiaz erraiten dautzuet’ gizamende hau ez dela zenduko’ hoik oro gertatu-gabe
· No pasará esta generación
Egiaz esan dezakegu’ Jesukristo dala gure senide nagusia
· Nuestro hermano mayor
Egiaz eta begiaz areisti artan besteren oinen gainean ozta zebilena’ makuluak bota
eta... bere oinen gainean korrika zebilen
· Quien no era capaz de andar por su pie
Egiaz eta benaz biotzetik sortzen dan damua
· Con toda verdad
Egiaz eta menaz Jainkoa bera dagoan lekuak
· Real y verdaderamente
Egiaz jardungo det, nik ez det gezurrik
· No acostumbro mentir; no sé mentir
Egiazki’ alaxen dira izatez ere!
· Y lo son, en realidad
Egiazki deitoragarri da
 · Es verdaderamente lamentable...; es una lástima
Egiazki diotsuet, egiazki: bekatu egiten duen guzia’ bekatuaren azpiko da
· Es esclavo del pecado
Egiazki zeuen eskuko izanen zarete’ Jainkoaren Semeak zeuen eskukotzen bazaituzte
· Si el Hijo os da la libertad
Egiazki zuhur’ Jesus beretzeagatik lurreko zer guziak lohitzat dauzkana!
· Por poseer a Jesús
Egiazko aitorpena’ nerea da: jakin baitakit nere nundik-norakoen berri
· Yo sí que sé de dónde procedo
Egiazko aitorpena’ nerea da: jakin baitakit nere nundik-norakoen berri
· Porque yo sí que sé
Egiazko aitorpena’ nerea da: jakin baitakit nere nundik-norakoen berri
· Porque Yo sí sé de dónde soy; yo sí sé responder de Mí mismo
Egiazko amorea ez da jauzkari
· No es voluble
Egiazko ipuina ipini nebalako’ jo Ondarrua ta jo Motriku asi zara... Alperreko
barriketea!
· Has emprendido un viaje imaginario por aquí y por allá... por los cerros de úbeda...
quién sabe hasta dónde
Egiazko ipuina ipini nebalako’ jo Ondarrua ta jo Motriku asi zara... Alperreko
barriketea...!
· Palabrería inútil; música celestial
Egiazko izenbide ta gloria ez dago’ Jaungoikoaren aurrean izatean baino... Au da
danik. Hoc est omnis homo...; beste guzia’ galera da...!
· Esto es lo único positivo; lo único que vale; lo esencial
Egiazko Jainkoa utzirik’ artakotzat idoloak artu zituzten
· Adoptaron por tal a los ídolos
Egiazko pilotari eskualduna da: mehats eta biziki zainarta; xoragarri hari so egoitea
· Esbelto y vigoroso
Egiazko pilotari eskualduna da: mehats eta biziki zainarta; xoragarri zen hari so
egitea
· Daba gozo mirarle
Egiazko txartel bategaz aldeztuko dot, diru-paper ori
· Cotejar con
Egiazko uri-gizonantzat’ egun andia
· Para los auténticos ciudadanos
Egi-benetan esaten detsut
· En verdad os digo
Egie’ arma zorrotza Eta askotan mingotza
· Nada tan fuerte como la verdad
Egi-egia al da ori guztia? .-Bai, jaune: Jainkoa’ n egie!
· La pura verdad! Lo juro!
Egi-egia da, antz gutxi badu ere
· Aunque no lo parezca
Egi-egia erran, gizon zuzen, zintzo eta galtzairuzkoak agertu dire
· A decir verdad
Egi-egia erran, gizon zuzen, zintzo eta galtzairuzkoak agertu dire
 · Hombres tenaces
Egi-egia esaten dizut eta... gaur edo bigar, euria gogotik ezpadu egiten’ nekazariaren
izatea joana da pikotara
· Se habrá perdido o malogrado por completo
Egi-egia esaten dizut eta... gaur edo bigar, euria gogotik ezpadu egiten’ nekazariaren
izatea joana da pikotara
· Toda la ganancia del labrador
Egi-egian agiri zan a baserria
· Se veía en lo alto
Egi-eutsen agur biari Josetxok; baina etzittuan inok ikusi’ begi baltz eder batzuetatik
jausi zirean negar-anpuloak
· Lagrimones
Egi-itxuran gezurra dario
· Anda mintiendo
Egija agertzen ari naiz’ gordian iduki ezinta
· Sin poderla guardar secreta
Egija bakan, sarri gezurra’ mingainian degun itza
· Mintiendo a cada paso
Egija ezin det ixildu: beltzak zuri asko il du; jendiak zinetan min du
· Sufre de veras
Egija ezin det ixildu: beltzak zuri asko il du; jendiak zinetan min du
· No puedo menos de decir la verdad
Egija garbi esaten dakit’ orla izketan astian
· Me gusta decir las cosas como son
Egijak’ bidiak irikitzen ditu, urak beriak irikitzen dituben bezela; bainan gezurrak’
isatsa laburra du
· La mentira es difícil de sostener
Egijak’ bidiak irikitzen ditu, urak beriak irikitzen dituben bezela; bainan gezurrak
isatsa laburra du
· La verdad se abre paso
Egijak lotsarik ez du
· Con la verdad puede uno presentarse en cualquier parte
Egik hortik!
· Quítate de ahí!
Egik neure esana bein, laztan orrek, etxak damutuko-ta!
· Hazme caso de una vez...!
Egik on’ ez jakinagatik non!
· Haz bien, no importa donde sea
Egikizun begi-begiko bat lepoan artu gendun’ eta oni kobru emon bear!
· Nos echamos encima; cargamos con la responsabilidad
Egilearen itzak ekarriko ditut emen’ gezur beltz bat erantsi ez diodala irakurleak
ikusi dezan
· Calumniarle
Egin ahal dezakegu nahi bezanbat itzul-inguru: azkenean ere’ ezin ihesik daidikegun
denborara hertstu beharko dugu
· Ya podemos darle todas las vueltas que queramos... Por más vueltas que demos
Egin al zendun azkenean? -Orren kopetak argituko baziran’ bearko egin!
 · Qué hacer sino darle gusto, para conjurar su enojo?
Egin bageneza zuzen eta itzik atera-gabe, Jesusek erakusten digun ori...!
· Ejecutar perfectamente
Egin bageneza zuzen, ta itzik atera-gabe, Jesusek erakusten digun ori!
· Sin quejarse, sin protestar
Egin bai egin dau, baina gogo otzez
· Sin entusiasmo
Egin bazan ez bazan uts edo pekatu’ Euskal-erriarentzat trukatu dira lengo kontuak
· Haya habido o no culpa por su parte
Egin bazun’ orain ederki pagatuko du larrutik
· Le va a costar caro; lo va a pagar de su piel
Egin bear dezun egitekoa’ egizu! Osasuna dezun artean, zure jabe zeran artean
· Mientras eres dueño de tus facultades
Egin bear genduen bidea igaro arte aterri egingo zuelakoan’ guretzat ordu gaiztoan
irten ginan
· En la creencia de que no llovería
Egin bear ziran gastuak egiteko’ etzan zurkerian ibili jendea
· No escatimó el dinero
Egin bearrekoak’ bertan egin bear izaten genduzen
· Las necesidades corporales... No había W.C. allí donde nos encontrábamos
Egin bedi, Aita nerea, Zuk nai dezuna! Nerea neurea
· Padre mío. N.B. Ejemplo de posposición del posesivo con especial valor semántico,
intensivo
Egin bedi, Aita, Zuk naia; ez nerez nai nukenik!
· Y no lo que yo espontáneamente querría
Egin bedi Zuk nai dezuna neregan, eta nere zera guzietan
· Y en todas mis cosas; en todos mis asuntos
Egin begie ezkondu guztiak leen esan doguna’ ta asarre askori aurrea artuko deutsee
· Y se evitarán muchas riñas
Egin begie, gura badabe...!
· Háganlo enhorabuena!
Egin behar ziratian zunbait gaiza’ gogoala jin aiherrago dira geroan, soberatan’ ordu
igaran-ondoan
· Cuando ya es tarde
Egin behar ziratian zunbait gaiza’ gogoala jin aiherrago dira geroan, soberatan’ ordu
igaran-ondoan
· Más fácilmente se le ocurren a uno, pasado el tiempo... cuando ya es tarde
Egin bei bakotxak alegina’ paper au zoritxarra baizen bizkor eta alde askotara
zabalduteko
· Con la mayor rapidez
Egin bei bakotxak bere eskueran’ alegin apurtxo bat
· En la medida de sus posibilidades
Egin bezate berealatik eskaera’ erriko aiuntamentura
· Inmediatamente
Egin bezate guziek indar bat’ bakotxa bere burutara ari-gabe
· Sin ir cada uno a su antojo
Egin da enea...; galdua naz..; ez dot igesik: topetan naben guztiak ilgo nabe
 · Estoy perdido
Egin da enea...; galdua naz...; ez dot igesik: topetan naben guztiak ilgo nabe
· No tengo escape
Egin da gure jende gazteaz!
· Se acabó nuestra juventud!... Se perdió!
Egin da!... Jaungoikoak lagun!
· Se acabó
Egin daben lana’ dana-bearrekoa
· Trabajo mediocre
Egin daiegun agur gozo bana...; eztagiela esan’ dongaro aziak gareala
· Darles una amable despedida
Egin daiegun agur gozo bana...; eztagiela esan’ dongaro aziak gareala
· Mal educados
Egin daigun geugan dana!
· Lo que dependa de nosotros; lo que esté de nuestra parte
Egin daigun pruebea’ ta eroan daiala zuzen egiak berea
· Y que se dé la razón a quien corresponda...!
Egin daigun zotalez ta zoiz etxetxu bat
· De adobes
Egin daiguzan bake osoak! Emoidazu esku ori! Egin daigun alborokea; ta au’ neure
eskuti
· Sellemos las paces
Egin daiguzan bake osoak! Emoidazu esku ori! Egin daigun alborokea; ta au’ neure
eskuti
· Soy yo quien paga el gasto del convite
Egin daiguzan bake osoak! Emoidazu esku ori! Egin daigun alborokea; ta au’ neure
eskuti
· Venga esa mano, esos cinco!
Egin daiguzan gauzak al danik ondoen
· Del mejor modo posible
Egin dedan diru apurra’ itxasoak eman dit: itxasorako’ ez naiz eskergabekoa
· No soy desagradecido a
Egin dedana berorri esateko biotz-gabe arkitzen naiz
· No tengo valor para decirle a Vd
Egin degu farrik aski iru egunetan, bertsolariakin
· Mucho nos hemos divertido con
Egin destan deustan atxumurkadearekin’ baltzitua laga desta besoan
· Me ha dejado una moradura
Egin dezagun abroka alboroka, jaunak!... naiz ta gero joan albo-ka... bazterrak or-
emen joka
· Tropezando con las esquinas
Egin dezagun abroka alboroka, jaunak!... naiz ta gero joan albo-ka... bazterrak or-
emen joka
· Aunque luego tengamos que ir haciendo eses
Egin dezagun abroka alboroka, jaunak!... naiz ta gero joan albo-ka... bazterrak or-
emen joka
· Echemos el alboroque celebrémoslo
Egin dezagun alegina’ graziaren doai au biltzeko
· Para recibir o acoger
Egin dezagun asmo oso bat’ gai ontan gerok ez zabartzeko, eta gure kontukoai bear
dana erakusteko
· A nuestros encomendados
Egin dezagun beintzat aberatsak izateko bidea!
· Busquemos el modo de... procurar dinero
Egin dezagun denek otoitz’ zein gure alde
· Cada uno en particular
Egin dezagun dorre bat’ kaskoaz zerua joko duena
· Cuya cúspide llegue hasta el cielo
Egin dezagun guziok, bakoitzak al dezakegun gaiean, alegina’ Ama Euskeraren
gaixotasuna osatutzeko
· Cada uno en su esfera
Egin dezala’ berak ongi deritzana
· Lo que tenga por bien; lo que juzgue mejor; lo que prefiera
Egin dezala kanpoan’ nai digun egualdia! Gu su-ondoan gauden bitartean’ guri zer?
· Ya puede hacer el tiempo que quiera!
Egin dezue aleginik asko’ ori ager-erazteko
· Bastante empeño habéis puesto en...!
Egin dezue-ta... nozitu zazue!
· Sufrid ahora las consecuencias!
Egin dezun-ezkero’ egina egin
· A lo hecho, pecho
Egin digun onagatik’ ekarri gabe ere egon zitekean!
· Total, para lo que nos ha servido...!
Egin diogun gogor, matsari, lagunak!...
· Bebamos, amigos!
Egin diozkan eskergabekeria guziaz azturik’ pakezko apa edo musua ematen dio Aita
Zerukoak
· El beso de paz o reconciliación
Egin diozu esneari urik?... -Ez, jauna...
· No has aguado la leche?
Egin ditezken zorrak ateratzeko asko dena ta geiago utzi digu irabazirik
· Más de lo suficiente para
Egin ditezken zorrak ateratzeko-asko dena ta geiago utzi digu irabazirik
· Suficiente para pagar o saldar las deudas
Egin ditu’ nor-nai arritzeko diran-adina gauza
· Como para asombrar a cualquiera
Egin dituen mesedeak’ leku guztietan erausitzen ditue
· Los divulgan por todas partes
Egin dituen mesedeak’ leku guztietan erausitzen ditue
· Los divulgan por todas partes
Egin ditugun kastuen ordaina ez artzeko arriskuan aurkitzen gara
· En peligro de no resarcirnos
Egin ditugun utsak ateratzeko eguna da
· Reparar las culpas
Egin ditut aurten bazterr-alde hoetan hogoi eta zenbait bataio
· Veintitantos bautizos
Egin ditut galai gazte aren esanak’ nere al dedan gaiean
· En la medida que me ha sido posible
Egin ditutzun falta guztiez oroitzen zaitu
· Te hace recordar; te trae a la memoria
Egin dituzu, leenen gain’ nork daki zenbat zor berri
· Sobre las anteriores; a más de las anteriores
Egin ditzagun orain obra onak’ dezakegun gaian
· En la forma que nos sea posible; según la oportunidad que se nos presente
Egin dizkiogun aleginakin’ eztegu bilatu
· Por más empeño que hemos puesto
Egin don eure arlo edo sail ori? -Egin-da-egiten diardut
· En eso estoy ocupada sin descanso
Egin dozu alegina, aurrerabiderik artu eztagian abietara astera doian aserreak?
· Para que no vaya tomando incremento: para que no vaya en aumento
Egin du aldi bat, egualdi txarretik!
· Qué racha de mal tiempo hemos tenido!
Egin du, egin!
· Ya lo ha terminado, gracias a Dios!
Egin du eneak: ediren nazan guztiak hilen nau .-Noren zara beldur, Kain? Ez nehoren
bertzeren; zeure buruaren
· De nadie más que de ti mismo
Egin du eneak: ediren nazan guztiak hilen nau.- Noren zara beldur, Kain? Ez nehoren
bertzeren; zeure buruaren
· De quién tienes miedo?
Egin du eneak: ediren nazan guztiak hilen nau.- noren zara beldur, Kain? Ez nehoren
bertzeren; zeure buruaren
· Estoy perdido!
Egin du lana, zikirri-zakarra badere. Zirriki-marraka. B.G.
· Aunque de mala manera
Egin duen euriakin’ bideetan irri aundia dago
· Está el terreno resbaladizo
Egin duena esaten badu ezpadu’ berdin da
· Lo mismo da que diga como que no lo diga
Egin duk’ ere gogo gaistoak eman diena dikana
· Lo que te ha inspirado tu mal deseo
Egin dun guzia erantzuten aritzen da; au ere erantzungo dit egunen batean
· También me alegará esto algún día
Egin dute orrenbeste’ zuk baino osasun laburragoa zuten anitzek
· De menos salud que tú
Egin duun guzia erantzuten aritzen da; au ere erantzungo dit egunen batean
· Sacar a relucir los beneficios hechos, en son de reproche al beneficiario
Egin egingo dizu orrek: ez da txantxetan ari
· Ese es capaz de hacerlo de veras
Egin, egiteko duzuna...! Nihau izanen niz zure saria... Jainkoaren errana.
· Haz lo que te toca hacer
Egin eidak mesede aurretik joatia!
· Quitarte de mi vista
Egin eustan alegina aitak’ itxi bear zireala ule-girnak; baina nik’ ezetz: beste nire
urteetakoak ez eukelako
· Que se debían dejar crecer las greñas la melena
Egin eustan alegina aitak’ itxi bear zireala ule-girnak; baina nik’ ezetz: beste nire
urteetakoak ez eukelako
· Me porfió mucho...; puso mucho empeño
Egin eustan alegina aitak’ itxi bear zireala ule-girnak; baina nik’ ezetz: beste nire
urteetakoak ez eukelako
· Pero yo, que nones
Egin gogorra degu gaurr ere. Euria gogor ari du
· Está descargando fuerte
Egin izan diote etsaiak ixukarik aski; bainan orain guziak azpian daukazki
· Harto se han burlado de él
Egin izan diote etsaiak ixukarik aski; bainan orain guziak azpian daukazki
· Los tiene bajo sus pies; derrotados
Egin leike berbaldi ori domekan-domekan’ edo amabosterik bein, besterik-ezean
· Al menos; si no es posible otra cosa
Egin leike berbaldi ori domekan-domekan’ edo amabosterik bein, besterik-ezean
· Cada quince días
Egin ote dituzu egitekoak, zu baino zarragoak edo zure eskudunak nai bezala?
· Tus mayores en edad
Egin ote dituzu egitekoak, zu baino zarragokoak edo zure eskudunak nai bezala?
· Tus encargados o superiores
Egin ote ziozkan Jesusek atsegin guziak bere buruari?
· Darse todos los gustos
Egin ote zun, ez ote zun...’ ortik ez dek ur garbirik aterako
· La historia es turbia; no hay modo de sacar nada en limpio, sobre ese asunto
Egin ote-nun bildur gelditu nintzan
· Quedé con la duda de si lo hice
Egin ta egin...’ ta egin guziik gutxi!
· Nunca se da por satisfecho, por más que se le haga. Todo le parece poco
Egin zagun orok bat’ aharra-bideak hitzez aipatu ere gabe
· Sin mentar siquiera cualquier motivo de desavenencia o disputa
Egin zaite goxean gox goizean goiz jagiten’ ta ordu atan iratzarriko zara
· Habitúate a levantarte temprano
Egin zaite urrengo lumeruen jabe..!
· Hazte con los números siguientes de la revista
Egin zaitekez’ goizean auxe esatera...!
· Acostúmbrate a decir esto cada mañana
Egin zaitekez’ goizean-goizean auxe esatera!
· Acostúmbrate a decir esto cada mañana
Egin zak behar dukana; gerta dadila ahal dena
· Haz lo que debes; y venga lo que haya de venir
Egin zan zelaikoa!
· Esto se acabó, y no hay más qué hablar
Egin zatian, dudarik gabe... Egin direia?... Beste da hori.
· Podía haberse hecho; pero se han hecho?... Esa es otra cuestión
Egin zatian, dudarik-gabe... Egin direia?..9 Beste da hori!
· Podía haberse hecho; pero se han hecho?. Eso ya es otra cosa; esa es otra cuestión
Egin zazu on’ jakin-gabe non!
· Haz bien y no mires a quién
Egin zenduan nozbait aragizko pekatu bat’ eta orduan euki zenduan limuria jatortzu
gogora
· El deleite lascivo que entonces sentiste
Egin zituan indarrekin’ etena egin jako
· Se le ha producido una hernia
Egin zuan majina bat negar aitak;... eta ama’ ama etzan bizi bere semea-gabe, zein-da
gaiztoa zan au
· La pobre madre no podía resignarse
Egin zuen bide otoitzean eta lanean’ eta apeztasunerat heldu zen lau urteren buruko,
gazte gogotsua
· Fue haciendo progresos
Egin zuten’ emanen emango ziotela hunenbertzeko bat
· Concertaron...; quedaron en darle
Egin zuten’ emanen emango ziotela hunenbertzeko bat
· Convinieron en que le darían tanto; tal cantidad de dinero
Egina’ egin; eta ez da ori itxuliko dabenik
· A lo hecho pecho; lo hecho ya no tiene vuelta
Egina’ egina dagon ezkero
· Lo hecho no tiene vuelta
Egina egite-aldera jardun eban egun guztian, ezer zuzen atara-barik
· Sin hacer nada a derechas
Egina egite-aldera jardun eban egun guztian, ezer zuzen atara-barik
· Haciendo por hacer sin fe ni entusiasmo
Egina ta utsegina
· Acción y omisión
Egina zuten’ hamazazpi milun edo zerbait holako beharko zela; bainan beldur ginena
da gertatu: hamazazpi milunek’ ba zituztela umeak
· Que se necesitaban más de los calculados
Egina zuten’ hamazazpi milun edo zerbait holako zela; bainan beldur ginean da
gertatu: hamazazpi milunek’ ba zituztela umeak
· Tenían calculado que
Egin-aala baizik eztigu eskatzen; ori egin ezkero’ ongi artuko gaitu
· Lo que buenamente podemos hacer
Eginagaz bizi dana da
· Vive de su trabajo
Eginago ta okerrago izaten da orlakoekin
· Cuanta más consideración se les tiene, menos agradecen
Egin-ahalak egitzue ate hertsitik sartzekotzat!
· Esforzaos por entrar por la puerta estrecha...!
Eginai dagokiola il bear luke kristauak Nork bere eginkizunak beteta
· Fidelidad a los propios deberes
Eginai eskualdi batzuk emotea’ zorra-legez artu doa. Artzen da.
· Darle unos retoques a lo hecho
Eginai eskualdi batzuk emotea’ zorra-legez artu doa. Artzen da.
· Le parece a uno como algo ineludible
Eginak egin!
· Las hechas valen
Eginak egin’ azken-orduan biotz-beltz ta zekenak ere biguntzen dira askotan: inork
baino sutsuago eltzen diote otoitzari
· Sea como haya sido su pasado; hayan hecho lo que hayan hecho
Eginak egin’ azken-orduan biotz-beltz ta zekenak ere biguntzen dira askotan: inork
baino sutsuago eltzen diote otoitzari
· Echan mano de la oración...; se agarran a la oración
Eginak’ egin; ez gehiago!
· Basta ya con lo hecho! Ya no más!
Eginak egin... Ez geiago!
· Basta ya!
Eginak esaten dau’ zer dan egilea: ona, dongea, edo erdikoa
· Por las obras se conoce el obrero
Eginak ez dute’ egin nituelako damua beste zuzenbiderik
· No tienen otro remedio que
Eginal guziaz saiatu bear da’ mingain lardats eta nasaiak ixil-erazitzera
· Lenguas desenvueltas o libertinas
Egin-al guztiak egin’ ta beren biziaz etsitako eri urrikarri anitz eta anitz
· Desahuciados; desesperados de curación
Egin-al guztian gozarotuko du gizagajo hura’ adiskiderik maiteena balu bezalaxen
· Lo regalará o reconfortará del mejor modo posible
Eginala baino geiago lan eginda sortzen zuten bizimodua
· A costa de ímprobo trabajo; haciendo lo imposible
Eginala barre egin gendun, bart, aren urteietakaz!
· Nos reímos la mar...!
Eginala eginak dira’ bainan ez dituzte gure mutilak oinperatu
· Han hecho los imposibles por derrotarlos
Eginala egiten aritu’ ta... kopet ilunak!
· Malas caras por todo agradecimiento
Egin-ala guziak-gatik ez du inork atzeratuko bide garbitik
· Nadie lo apartará del camino de honradez; nadie logrará seducirlo
Egin-ala guzian etorri naiz
· Ha venido a toda prisa; a todo correr
Eginala guzian saiatu da
· Ha puesto todo el empeño en hacerlo bien
Eginala guziik eginda ere’ ezak izaten dira
· Siempre hay fallos
Eginala guziik eginda ere’ ezak izaten dira
· Aun poniendo todo el empeño o diligencia
Eginala guziikatik’ ezin gendun gozatu ume ua
· Aplacar
Eginala guziikatik’ ezin gendun gozatu ume ua
 · Por más que le hacíamos
Egin-ala izan-ezkero’ egingo det
· Si tengo posibilidad de hacerlo
Eginalak ari da zuzendarie’ jende aunitz sarrarazi naiez
· Hace todo lo posible por..; pone todo el empeño por
Egin-alak egin’ alperrik izango da
· Por más que se haga; por más que hagamos
Eginalak egin, ari zan kontuak ateratzen
· Ocupado activamente
Eginalak egin ituala, jakitearren? Nik sinistu! Orretan ere ire izengoitiaren jabe aiz!
Zirauki, Ziraun-ki...
· Haces honor a tu apodo; bien puesto lo llevas
Eginalak egin ituala, jakitearren? Nik sinistu! Orretan ere ire izengoitiaren jabe aiz!
Zirauki, Ziraun-ki...
· No hace falta que me lo digas..!
Eginalak egin zizkion’ arren, Lizarragaren eskura zedila!: elkar artuz’ etsaia
urratuko zutela
· Someterse a; ponerse a disposición de
Eginalak egin zizkion’ arren, Lizarragaren eskura zedila!: elkar artuz’ etsaia
urratuko zutela
· Derrotar al enemigo
Eginalak eginak ditu’ gu jartzen bide onean. Aita Agirre mixiolariak.
· Enderezar, encauzar; traer al buen camino
Eginalak egin-arren’ ezin inundik-bere arterik artu leikezu zure emazteak: ain zara
gogorra, ain garratza
· Tan duro e insoportable eres
Eginalak egin-arren’ ezin inundik-bere arterik artu leikezu zure emazteak: ain zara
gogorra, ain garratza
· No puede tener paciencia contigo; aguantar
Eginalak eginda’ gizendu ezin da nere katua
· Por más que le hemos hecho
Eginalak eginda ija-ijaraino ekartzen zuen! baina ezin
· Casi casi lo llevaba hasta el fin
Eginalak eginda-bere’ serbitzari gauza-ezak gara
· Siervos inútiles
Eginalak eginda-bere’ serbitzari gauza-ezak gara
· Aun hecho todo lo posible
Eginalak eta ezin-eginak egiten deutsadaz
· Le hago todos los posibles
Eginalakoan ariko da bere lanean
· Estará trabajando con toda su alma
Eginalako-eginalakaz’ jaso eben bizirik gizona, olatu artetik
· A costa de los mayores esfuerzos
Eginaldia dauka gure txekorrak. Onik dago, gizendu egin da
· Está de buen año
Egin-aldian sei egitea naiko zuun... Sei oroigarri. -Sei egin-azi? Ori’ sei babarrun-ale
eskeintzea bezela da...
 · Querría encargar una tirada de seis recordatorios
Eginaldin dago... Emakume ederra dago...
· Está de buen año
Eginalean da euria
· Llueve a más no poder...; a más y mejor
Eginalean datoz presaka bidean, artzaiak
· A toda prisa
Eginalean laburtuaz ibili naiz’ baina itz gutxitan asko ezin esan
· Abreviando en lo posible
Eginalean lasterka dijoaz
· A todo correr
Eginalik asko egin dute ontan’ guri erakusteko
· Poner mucho empeño en
Eginalik-asko egin zioten
· Le pusieron harto empeño
Egin-arazi zituan bai, eriotzak; baino gerrako legez
· Conforme al derecho de la guerra
Eginaren bizarra! Gangar andiagaz az gangarra!
· Qué locura, la que has hecho!... qué disparate!
Eginaren bizarra! Gangar andiagaz az gangarra!
· Cuidado que eres fatuo!
Egin-bagarik daukazuz aren eleizkariak, eta atera-bagarik zorrak eta mezaak
· Aplicar los sufragios religiosos, y satisfacer sus deudas y encargos de misas
Eginbear estua dakarren agindua da, Jaungoikoari egiten jakona
· Grave obligación
Eginbear estupean izaki’ eta ezin joan izan zen
· Tenía ocupaciones urgentes
Eginbearra’ buruz gainetik ateratzen da
· Hay que hacerlo por encima de todo
Eginbearrak eginaziko digu, nai ezpadegu ere
· Nos obligará la necesidad; lo tendremos que hacer quieras que no
Egin-berririk arkitzen zen
· Recién hecho
Eginbide hori’ gurasoen gain dago
· Les incumbe a los padres
Eginbidea’ beti eginbide!
· La obligación ante todo
Eginbideak eginik’ eztu deusik bereganatu
· Habiendo hecho las diligencias
Eginbideak eginik’ eztu deusik bereganatu
· No ha conseguido nada
Eginbideak’ hertsa; legeak’ bortxa
· El deber insta, la ley fuerza
Eginda bizi bear degu, ondo izateko
· Necesitamos vivir trabajando
Eginda dago’ ... erantzuntzale txakur bat!
· Se ha vuelto un descarado respondón
Eginda gero ukatzekotan’ tratuan ez asi sekula!
· Para volverse atrás; para faltar al compromiso
Egindakoari gero erantzuteko baldintzapean’ alkateak libre itxi eban mutil ona
· En libertad provisional
Eginean-eginean doa gure gaixoa
· Va mejorando poco a poco
Egin-eginean dator euskerazko bederatzurrun au
· Viene a buen punto; muy a propósito
Egin-eginean-be, ezkondu dan egunean oratu dautsoe senarra’ negarrez ta alarguntza
gorrian itxirik atso gazte polita. Onen bat egongo da gaxoa!
· Cómo estará la pobre!
Egin-eginean-be, ezkondu dan egunean oratu dautsoe senarra’ negarrez ta alarguntza
gorrian itxirik atso gazte polita. Onen bat egongo da gaxoa!
· En triste viudez
Egin-eginean-be’ ointxe nator jaun orren etxetik
· Precisamente
Egin-eginean-be’ orixe besterik ez eban gura izan
· Precisamente
Egin-eginean-be orixe esan gura neban
· Eso mismo quería decir
Eginek’ egiteko gogoa Ongi atera zaigun lanak’ aurrerako gogoa sortzen
· El éxito logrado da ánimo para avanzar más
Eginen diozu’ amoriozko muin eder bat
· Dar un delicado beso de amor
Eginen dituk, bai, emengo aldiak!
· Quedas expulsado
Eginen duzu, bai ala ez? .-Nola hel...!
· Según...; según sea...!
Eginen ote du? -Ba luke ahal, bainan ez nahi
· Ya sería capaz; bien podría hacerlo
Eginetik dator zerbait; egonak egonarena du
· Del trabajo es de donde viene provecho
Egin-ezina da
· Es imposible
Egin-ezina dut
· No lo puedo hacer
Egin-ezkeroztandik orien emazte’ inpernutik zerura sartzen dituzute alperrontzi
oriek
· Desde el día en que les deis vuestra mano
Egin-gabean utzi degu gure lana
· Lo hemos dejado sin hacer
Egingo dan aina eginda dagon neska
· Crecida o desarrollada del todo
Egingo dau lo’ ardura-baga
· Dormirá despreocupado
Egingo dezu nik esana?
· Harás lo que yo te mande?
Egingo dezuna egizu...’ eta esadazu zenbatera jotzen duten gure kontuak
· A cuánto asciende nuestro gasto?
Egingo dezuna egizu...’ eta esadazu zenbatera jotzen duten gure kontuak
· Date prisa
Egingo diran aina eginda egongo dira onezkero. Aren alabak
· Ya no crecerán más; estarán del todo desarrolladas
Egingo diran ainakoak ba ditu orrek iru edo lau seme
· Hijos ya plenamente desarrollados
Egingo dodan?... Neure buruaren kalte andi-barik egin daikedana izan-ezkero’ aoa
neurri izango dok
· No tienes más que pedir...; te lo haré a pedir de boca
Egingo dot alegina, noz edo bein besteren bat bialtzeko’ jakin daizuen emengo barri
· Alguna que otra vez
Egingo dot alegina, noz edo bein besteren bat bialtzeko’ jakin daizuen emengo barri
· Para daros noticias de por aquí
Egingo du’ baino ez bere gogotik
· De mala gana
Egingo ete-dau? .-Baietzean nago
· Yo diría que sí
Egingo, ez-egingo... dago
· Indeciso
Egingo luzke orrek, bai!
· Ya lo creo que los haría ése! N.B. Recoger el testimonio de la flexión verbal
Egingo neuke’ arkondarari ale bat ezarten eztakiela!
· A que no sabe coser un botón
Egingo nuke’ ardangelako lagun zabar aien artean sartuko zinala... Alper-zorri oiek’
lana auzoan, eta miztorra aoan izango zuten
· Murmuradores
Egingo nuke’ ardangelako lagun zabar aien artean sartuko zinala... Alper-zorri oiek’
lana auzoan, eta miztorra aoan izango zuten
· Ociosos
Egingo nuke orratio eztala ale bat ekarri gurera...!
· Apostaría no obstante
Egingo zenduke orrek diona? .-Noiz nola
· Según y cómo
Egingo zeradena’ ija-ija egin zera... eta etzinadena izatera zuaz...
· Ya estás muy crecido; ya casi has alcanzado tu estatura
Egingo zun orain ere egitekoren bat!... Lakari bat arto baietz papoan oilo orrek!
· Ya habrá hecho otra vez alguna de las suyas..!
Egin-gogo dezu ori zuk ere?... Ez aal!
· Espero que no serías capaz...!
Eginik sartu zan apaiz
· Ya adulto. Vocación tardía
Eginiko aleginakaitik’ eneban jakin, zelan eban alargun ak izena
· Por más empeño que puse en ello
Eginiko mesedeakaitik eta esker onaren alderako’ kurutze bana emon eutsen
· En señal de agradecimiento
Eginiko pekatuak, eta utseginikoak
· Pecados de comisión y de omisión
Eginkaria’ etzaio leen bezin ilun ateratzen aurrari
· Las heces o deposiciones
Egin-kizun balitz Zu Agustin izatea, eta Agustin izatea Jainko’ Agustinek Jainko
izatea ez luke naiko’ Zu bakarrik izan zindezen Jainko
· Si fuera una cosa posible
Eginkizun estuak dauzka gaur-bigarretan: etzi-arte ezta azalduko
· Quehaceres apremiantes
Eginkizun estuak dauzka gaur-bigarretan: etzi-arte ezta azalduko
· Hoy y mañana
Eginkizunen alde andi bat’ bere bi semeen eskuetan ipini zuen
· Una gran parte de sus funciones
Eginkizun-gabe batetik bestera ibiltzea; elaberrien ondoren ibiltzea
· Vagabundear, corretear de aquí para allá, sin necesidad
Eginkizun-gabe batetik bestera ibiltzea; elaberrien ondoren ibiltzea
· En busca de novedades o hablillas
Egin-samar zeukanean’ ... blaust! lur jo zuen arginaren zubiak
· Cuando ya lo tenía a punto de terminar
Egin-samartua dago; eta zukutzen asten danean’ atzeratu zopa su-gainetik!
· Está ya casi terminada de hacerse
Egin-samartua dago; eta zukutzen asten danean’ atzeratu zopa su-gainetik!
· Ponerse pastosa la sopa
Egin-uste dut artarako nere eginala
· Espero hacer todo lo que esté de mi parte
Egin-zaarreko gauzarik eztu nai izaten. Jateko
· Cosa que no sea reciente
Egiok egileari
· Hay que corresponder a los beneficios recibidos
Egiozu agur ta agur: begiz, biotzez, alde guzietara
· Asidua adoración
Egiozu agur ta agur: begiz, biotzez, alde guzietara
· De todas las maneras
Egiozu’ ahal dezakezun begitarte on guzia!
· Hazle el mejor recibimiento posible
Egiozu bada zure buruari: Zeinbat on egin neikean nik egon onetan, eta eztot egiten!
· Dite a ti mismo
Egiozu bihotzari! eta zaude hazkarretik!... Ez izi, ez ikara! Izan zaite bihotzdun!
· Sé valiente!
Egiozu bihotzari! eta zaude hazkarretik!... Ez izi, ez ikara! Izan zaite bihotzdun!
· Ten buen ánimo! ármate de fortaleza!
Egiozu Jaunari jai, lurr osoa!
· Aclama al Señor! tierra entera!
Egiozu lehiarekin otoitz Jainkoari’ zure atsegabe edo behazunetan
· En todas tus horas de amargura
Egiozu uko zere buruari!
· Déjate a ti; niégate a ti mismo
Egiozue soinu Jainkoari!
· Salmodiad al Señor!
Egiozute elkarri ongietorri, Jainkoaren ederrerako
· Acogeos amigablemente, para gloria de Dios
Egirik eztu inork aditu nai izaten
· A nadie le gusta oir verdades amargas
Egitada onak’ berotan!... eta beste baterako itxi-barik!
· En caliente...; antes de que se enfríen los ánimos o buenos propósitos
Egitada orretatik aurrera’ nigazkoa egin eban
· Acabó conmigo; rompió conmigo
Egitada txatxarra da ori, ta biotz zekena erakusten dau bete-betean
· Acción indigna
Egitada txatxarra da ori, ta biotz zekena erakusten dau bete-betean
· Que denota claramente
Egitada txatxarra da ori, ta biotz zekena erakusten dau bete-betean
· Un corazón ruin
Egitate horrek ez dio Musoliniri egin atsekaberik baizik
· Sólo disgustos le ha causado
Egite bardin berak’ gure begietan ondo alde aundiak daukiez
· Son muy diferentes; difieren mucho
Egite eder aren pozean’ kantari doa errira eiztaria
· Satisfecho de su hazaña
Egite guziez’ bere aitari datxiko
· Se da en todo a su padre; tiene el parecido de su padre en todo
Egite miragarri onek negarra atera zien’ an arkitzen ziran guztiei
· Les hizo llorar; los conmovió
Egite onak’ atze txarrik ez
· El bien nunca trae malas consecuencias
Egite onak eta egite txarrak
· Obras buenas y obras malas
Egite onen bat astera goazenean egiten dogu guk Aitearen...; eta berorrek’ ain-
bagakoetan-bere bardin egiten dau, dakustanez
· Aun fuera de tales ocasiones
Egitea zeunkan! Egitea besterik etzeunkan!
· No tenías más que haberlo hecho; en tu mano estaba... Por qué no lo hiciste?... Haberlo
hecho!
Egiteko andi egoan, andrea
· Ya muy avanzada; encinta
Egiteko andi egoan gure andra au
· Estaba ya para dar a luz
Egiteko askotxo dirade oriek, zertako orrenbeste arreta?
· No serán demasiadas precauciones? Todo eso parece muy complicado
Egiteko batek hartzen zaituenean’ han da berehala kontzientzia
· En cuanto te ves metido en un aprieto o tribulación
Egiteko beltzakin’ zuen Ama-lurra loiez bete dezute: kanpora, kanpora!
· Con crimen infame, abominable
Egiteko berean dabil bera ere; nere lan onetan ari da
 · Se encuentra en el mismo caso...; le pasa lo mismo
Egiteko dago; egiteko andi dago
· Está encinta; está muy avanzada en el embarazo
Egiteko daudenak’ egin! Ez egon or besoak tolestuta!
· Haz algo; que no falta quehacer
Egiteko daudenak’ egin! Ez egon or besoak tolestuta!
· No estés mano sobre mano!
Egiteko daukoguna’ askotxo da: amar lagunen lana’ ez daigun itxi birendako
· Es no poco
Egiteko daukoguna’ askotxo da: amar lagunen lana’ ez daigun itxi birendako
· Lo que falta por hacer
Egiteko duzuna’ egizu laster!
· Lo que tienes que hacer
Egiteko duzuna’ egizu lehen-bai-lehen
· Lo que tienes que hacer, hazlo pronto
Egiteko gaistoetara ezin eraman gaituenean
· Inducir al mal
Egiteko gogorra da ori’ joan-etorri ta arazo andietan bizi diranentzat
· En negocios importantes
Egiteko gogorra da ori’ joan-etorri ta arazo andietan bizi diranentzat
· Es cosa recia; es arduo problema
Egiteko guziek’ ba dute beren ordua eta ongi-etorria
· Para cada cosa hay su hora y oportunidad
Egiteko guztiak asnas-batean egin zituan
· Todo lo hizo de un tirón
Egiteko handia da ez barkatzea: ea nondik eta nola mendekatuko den beti ere
gogoetan egoitea
· Andar siempre meditando
Egiteko handia da ez barkatzea: ea nondik eta nola mendekatuko den beti ere
gogoetan egoitea
· Penoso
Egiteko handiak derabiltzkit
· Llevo grandes asuntos o negocios entre manos
Egiteko hortan ez dira sartzen zango-muturraz ere
· De eso no se preocupan lo más mínimo
Egiteko huni bere zimendutik eta erroetarik lotzeko’ har dezagun geure aitzindari
San Tomas Doktor handi hura
· Para abordar este tema desde sus fundamentos
Egiteko izaten ez dana izaten da agintzeko
· Los más incapaces para todo suelen ser los más exigentes al mandar
Egiteko onen gainean itzegiten dutenai’ etzaiote jalkitzen besterik; debekatu bear
lirakela esku-larru berri oriek. Pilota jokuan
· No se les oye decir otra cosa
Egiteko onetan ongi jardutean dago gure zori ona; eta gutxi esan nai dau’
gainerakoetan oker irteteak
· Muy poco importa
Egiteko onetan ongi jardutean dago gure zori ona; eta gutxi esan nai du’
 gainerakoetan oker irteteak
· El fracasar en las demás cosas
Egiteko onetatik gertatu al zitezkean okerbide guztiak zuzendu-bitartean
· Daños o trastornos
Egiteko orreri zer eror-bide emoten jakon ikusi daigun!
· Qué giro o sesgo se le da
Egiteko orretan eskuak sartu baino len’ begira ondo zer etorri daitekean!
· Antes de emprender...; antes de meter mano en
Egiteko txarren bat egingo det nere buruakin’ ixilik ezpazaude!... -Geran! Ea zeren
ederki zanbuilatzen zeran aurreko putzu ortan!
· A ver, a ver!... Vamos!
Egiteko txarren bat egingo det nere buruakin’ ixilik ezpazaude!... -Geran! Ea zeren
ederki zanbuilatzen zeran aurreko putzu ortan!...
· Voy a hacer cualquier disparate
Egitekoa’ etzen haren erranetik goan joan
· No se llevó el asunto según su consejo
Egitekoa garbitua da
· El asunto está ya aclarado, dilucidado
Egitekoak’ danak ondo joakoz
· Todo le sale bien
Egitekoak egitekotan direnean, galdugordean dabiltzanean’ orduan edukazu
egundaino baino esperantza gehiago!
· Cuando están en el mayor peligro
Egitekoak egitekotan direnean, galdugordean dabiltzanean’ orduan edukazu
egundaino baino esperantza gehiago!
· Cuando las cosas o apuros han llegado a su momento crítico
Egitekoak galdu-aginean dabiltzanean’ orduan euki egizu zuk inoz baino esperantza
geiago
· Cuando el negocio esté a punto de fracasar
Egitekoren bati eltzen dioten guzian’ Jaunagan ipintzen dute beren ustea
· Siempre que emprenden algo
Egitekorik gaitzen onetan’ Jaungoikoaren argi ta doai-gabe’ ez berak ez bestek ezin
gauz onik egingo zuen
· No habría podido hacer cosa de provecho
Egitekotan dabilana’ eztu haragiak tentatzen handi bortitzki; bertze egitekorik
emaiten diote atsekabek eta egitekoek...!
· Al que anda metido en trabajos; atareado
Egitekotan dabilana’ eztu haragiak tentatzen handi bortitzki; bertze egitekorik
emaiten diote atsekabek eta egitekoek!
· Bastante quehacer le dan
Egiten bazion agiraka semeari’ gogorragoak erantzunda largatzen zuen; ta ezin
bururik egin zuen berarekin
· No podía hacer carrera con él
Egiten den baino maizago kofesatuko da, haur dakiena
· Con más frecuencia de lo que hace
Egiten dezun baino kaso geiago hartaz ez egitea’ burua gal-erazi dezakean gauza da
· Es desconcertante
Egiten dira ardoz bete-bete; ta gero’ ... oi dana: etxerantzean’ albo-alboka datoz
· Se hinchan de vino
Egiten dira ardoz bete-bete; ta gero’ ... oi dana: etxerantzean’ albo-alboka datoz
· Vienen tambaleándose
Egiten direan obrarik oneenak-gaitik dauke zer esan
· De todo tienen algo que criticar
Egiten dituzun gauz onetan artu-utzi bazabiltza
· Inconstante
Egiten dituzun gauzarik onenak’ igartuak utziko ditu arrotasun orrek
· Dejar marchitos
Egiten dituzun gauzen artean gaizki dirudienik agertzen ezpada’ ... egin dezula uste
dezu behar zena
· Nada chocante o desedificante; nada al parecer incorrecto
Egiten dugun guziaren kontu zuzenak kontu zorrotzak artzera
· Pedir cuenta estricta de
Egiten duten guztija’ goguaz-beste alderakua da
· Simulado, insincero
Egiten ezpadituzu’ zureak dira obenak
· La culpa es tuya
Egiten hari duzuna’ lehen-bai-lehen egizu!
· Lo que estás haciendo
Egiten hari duzuna’ lehen-bai-lehen egizu
· Lo que estás haciendo
Egiten zaut halako opil bat bihotzaren gainean’ ... non ezpaitezaket hatsa ere har
· Se me produce una opresión al pecho
Egiten zituen gauzetan ere’ bere burua gorde naiez zebilen
· Ocultándose por modestia
Egiten zuna’ obe-bearrez egiten zun; beti asmatzen ezpazun ere
· Lo hacía con el mejor fin; con la mejor intención
Egitera baino ondatutera gogo geiago dagoala esan lei
· Que hay más ganas de destruir que de hacer algo constructivo
Egitera zijoazenari edergarri bat emateko’ ezin asmatu zuten beste aitzakiarik
· Para darle apariencia o color de legalidad a lo que iban a hacer
Egitez egingo leuke, baina atze-bildur da
· Tiene miedo a las consecuencias
Egitez’ egingo neuke
· Puesto a hacerlo... Capaz de hacerlo, si lo soy
Egitura itsusikoak atera zaizkit gaur, pastelak
· De mal aspecto
Egiune txar bat obea da askotan’ juezetara bidea artu baino
· Una componenda o transacción
Egiune txar bat obea da askotan’ juezetara bidea artu baino
· Ir a juicio, recurrir a los tribunales
Egiz esana da’ noberak egiten deutsola gaitza bere buruari, ez inok
· Con razón se ha dicho que
Egiz umila dana’ beti dabil zalantzan ta enuxu-banuxu bere birtuteetan
· Siempre anda dudoso o vacilante, inseguro... de sí mismo
Egi-zak erorrek lan ori... laguntzen badik barrenak!
· Si tienes ánimo para ello
Egiz-egiz eldu ginan Ondarruara
· Siguiendo las cimas
Egizie lo... eta bihar artio!... -Gauza bera.
· A descansar! Buenas noches!
Egizie lo... eta bihar artio!... -Gauza bera
· Igualmente
Egizkitzu eguneroko artuak daduzkatzun otoitzak
· Acostumbrados, adoptados
Egizkoak dira Jaunaren itzak: eztabe utsik egingo; zeru ta lurrak leenago ondatuko
dira
· No faltarán; no fallarán
Egizu ainbeste, Jaun maite orrek!
· No me lo rehúses!
Egizu’ Aita ta Espiritu-Santuarekin batean, beti-betian alaba zaitzagun!
· Eternamente
Egizu albait etxea eguzki-begitan
· En lugar soleado
Egizu alegina’ semeai zegaz bizi itxiteko uzteko; baina ez bediz au izan’ ondasun-pilo
andiak batuteko uste erreagaz
· Por el afán codicioso de amontonar riquezas
Egizu asmo’ naigabe oriek lenbait-len kentzeko zere biotzetik!
· Propónte! Decídete a
Egizu beti hola... eta aterako zare zerbait!
· Y te irá bien
Egizu bihotzetik, ene alaba! Zeruko Jaunak bozkarioa emanen darotzu dizu’ jasan
duzun nahigabearen ordain
· Ten buen ánimo!
Egizu biotzean’ gogozko eliza txiki bat
· Un pequeño templo espiritual
Egizu egingoa, Jaungoikoaren alabea!
· Haz lo que tengas que hacer, mujer!
Egizu gogoeta’ zeure arimaz dihoatzula!
· Está en juego tu alma; te va en ello la suerte de tu alma
Egizu gura-ala: eztozu orregaitino isilduko mundua
· Hagas lo que hagas
Egizu’ guraso batek ez deutsala semeari, errukiz, nekerik artu-eragiten
· Suponte que
Egizu han Jesus-ekin’ al dezun denbora!
· Pasa allí todo el tiempo que puedas!
Egizu hau bera goiz-eguerdietan
· Por la mañana y al mediodía
Egizu hemendik’ eta zoazi Mesopotamira...!
· Márchate de aquí
Egizu itz, ekin muga onez eta gaitzez!
· Insiste con oportunidad o sin ella...!
Egizu itz, ekin muga onez eta gaitzez!
· Predica la Palabra de Dios!
Egizu, Jauna, gaurdanik’ egiteko zauden zere lan andia!
· La obra que has de realizar
Egizu Jauna’ gezurraren eraso guziak utsera biurturik’ sinesmen sendoa iritxi
dezagun
· Desbaratados todos los asaltos del error
Egizu, Jesus, oek beren Aitaren etxera laister biurtu deitezela, gosez galdu ez ditezen
· Para que no perezcan de hambre
Egizu kontu’ bat diradela munduko esamesak eta atariko aizea
· Hay que oirlos como quien oye llover...; no hay que hacerles caso
Egizu kontu’ ea zenbat urte duen’ bekatutan zaudela
· Cuántos años hace que
Egizu laster, egingo dozuna! Burua minez ebaten daukat, eta besoa ez gitxiago
· Me duele terriblemente la cabeza
Egizu loa laxo’ txarrek edo galduek gaizki erranagatik! Aitzitik atsegin hartzeko
duzu: hartan da ageri’ etzareala hek bezala
· Es como para que te alegres
Egizu loa laxo’ txarrek edo galduek gaizki erranagatik! Aitzitik atsegin hartzeko
duzu: hartan da ageri’ etzarela hek bezala
· Al contrario
Egizu loa laxo’ txarrek edo galduek gaizki erranagatik! Aitzitik atsegin hartzeko
duzu: hartan da ageri’ etzarela hek bezala
· Duerme tranquilo!
Egizu nai-aal guzia..: ez dezu mundua ixilduko
· Ya puedes hacer todo lo que quieras...; no conseguirás hacer callar al mundo
Egizu naozuna: orra etxe guztia; bilatu egizu al badaizu’ jaube bazina-legez
· Como si fueses su dueño
Egizu negar: ba dezu zergatik
· Motivos tienes para ello!
Egizu nekeren bat, erea danean!
· Cuando se presente la oportunidad
Egizu nekeren bat, erea danean!
· Haz alguna mortificación
Egizu nerekin’ zuk naien dezuna
· Lo que más te plazca
Egizu nigatik anbeste!
· Haz por mí eso que te pido...!
Egizu nik esana! Txar guztia ongi bil ezazu’ ... ta jarri zazu tolarean! Mastian
lapurrak utzi dizuten mats kaxkar guztia
· Haz lo que te voy a decir!
Egizu nik esana! Txar guztia ongi bil ezazu’ ta jarri zazu tolarean! Mastian lapurrak
utzi dizuten mats kaxkar guztia
· Recoge todos los desperdicios o despojos... que han quedado
Egizu putz orrantz, adiskidea!
· Aplícate el cuento! Médico, cúrate a ti mismo!
Egizu zuk zerorrek, nai badezu: berdin guk ez diogu geren buruai orrelako lorrik
 eman nai
· No queremos echarnos encima semejante carga
Egizu’ zure iduriko ongi dena!
· Haz lo que bien te parezca
Egizu zure ordenua testamentu’ zure gain zareno
· Mientras estás en el uso de tus facultades
Egizue alegina’ bide edo ate estutik sartzeko
· Esforzaos por
Egizue bazkalondo on bat’ ta agur, mila eskerragaz!
· Que os aproveche!
Egizue bazkalondo on bat’ ta agur, mila eskerragaz!
· Y... muchas gracias!
Egizue bide, argia duzueno..., etzaitzaten har ilunbeak
· Caminad... Aprovechad el tiempo...; afanaos! N.B. Interpretado según el sentido del
contexto
Egizue bide, argia duzueno..., etzaitzaten har ilunbeak
· Mientras tenéis la luz... antes que sea tarde
Egizue bide, argia duzueno..., etzaitzaten har ilunbeak
· Para que no os sorprendan las tinieblas. Antes que os sorprenda la noche
Egizue bide, emazue bide!
· Abrid camino, dejad paso
Egizue egun hortan ateraldi bat zuen xokoetarik! Bil gaiten ahal gehienak’ elgarrekin
goxatzeko!
· Reunámonos el mayor múmero posible
Egizue egun hortan ateraldi bat zuen xokoetarik! Bil gaiten ahal gehienak’ elgarrekin
goxatzeko!
· Para disfrutar de la mutua compañía
Egizue gure esana!
· Hacednos caso!
Egizue ongi; eta gero orduan’ duzuen Jauna baitan esperantza! Jaunagan
· Y entonces sí; esperad en el Señor! N.B. En vez de la forma duzuen la primera edición
traía euzue
Egizue txalo-txalo! Gaurko egunez zerura zan gure Salbatzailea...
· Romped a aplaudir!
Egizue zuen bidea’ biziaren argia erre-gabe!
· Antes de que se consuma la lámpara de vuestra vida
Egizuez penitentziako frutu bear-bestekoak
· Dignos frutos; como corresponde
Egizuz, umea, esanak ondo ondo... ta neuk aginduko deutsut piestara... An ikasiko
dozu adiskide txarrak egiten, nasai izaten, arrotuten, naustuten
· Y yo en premio te dejaré ir a
Egizuz, umea, esanak ondo ondo... ta neuk aginduko deutsut piestara... An ikasiko
dozu adiskide txarrak egiten, nasai izaten, arrotuten, naustuten...
· Es como decir: y allí aprenderás a... hombrear, a gallear
Egizuz zerurantz begiak ta biotza! Gogoari emoizu’ an dagoala zeure erri maitea!
· Recuerda bien que
Egizuz zerurantz begiak ta biotza! Gogoari emoizu’ an dagoala zeure erri maitea!
 · Levanta los ojos al cielo...!
Egjpton sortua da harri handi hori’ duela 4322 urte... Adin ederreko ninia beraz!
· Una criatura, como veis, de bonita edad
Eglonek azpian artu zituen’ eta onen mende nekagarrian emezortzi urte zeramazkiten
· Bajo su pesado yugo
Eglonek azpian artu zituen’ eta onen mende nekagarrian emezortzi urte zeramazkiten
· Los sojuzgó
Ego guziik arrotuta... an zebilen oilar gaiztoa
· Con las alas extendidas
Egoa’ andren gogoa
· Viento sur: como alma de mujer
Egoa pal-pal, ostoak bar-bar’ sor zedukan belarria azariak, mastian
· Rumor de las hojas mecidas por el viento sur
Egoa pal-pal, ostoak bar-bar’ sor zedukan belarria azariak, mastian
· La raposa estaba sorda para todo otro ruido
Egoaize arroarekin ibili gara egun oetan; zizerkora erauntsia ari izan zuen
larunbatean
· Fuerte viento sur
Egoaize arroarekin ibili gara egun oetan; zizerkora erauntsia ari izan zuen
larunbatean
· Hubo granizada
Ego-aize atsegina mandioan’ pil-pil sarr-atera dabil; kalerik gordeena’ bein-berriz
derabil
· Recorre cada pasillo repetidamente
Ego-aize atsegina mandioan’ pil-pil sarr-atera dabil; kalerik gordeena’ bein-berriz
derabil
· Corre suavemente por el piso superior o granero
Ego-aize beruen ostean’ lengo barikuan’ jaseko euri-jasa izan genduan, larunbata
goizera arte
· Lluvia torrencial, de temporal
Ego-aize ederrak, atzetik bultzatuaz, laguntzen zion
· Un venturoso viento sur le favorecía
Ego-aize putz-erre: berak busti ta berak leortu... Berak ekartzen euria ta berak
legortzen.
· Efectos contrarios del viento sur
Egoaizea baino arroago etorri oi ziran asierako artan’ alkarri gerrako berri gozoak
agertuaz, karriketan beera
· Muy ufanos o engreídos
Ego-aizea bezin arro irten nintzan eizera’ ... su-izkilua bizkarrean saieska nuela
· Salí ufano
Ego-aizea bezin arro irten nintzan eizera’ ... su-izkilua bizkarrean saieska nuela
· Con la escopeta cruzada a la espalda; en bandolera
Egoaizea dabil... Solasa delarik’ zerbeit ba da
· Cuando el río suena, agua llevará
Ego-aizea’ joanago bizkorrago
· El viento sur parece tener más fuerza cuanto más se aleja.- Proverbio aplicado a un
bravucón de palabra
Ego-aizea’ joanago bizkorrago
· N.P. Proverbio aplicado al bravucón de palabra
Ego-aizeak arrotuta asi naizen-ezkerotz’ jarraitzeko asmotan naiz
· Tengo intención de
Ego-aizeak arrotuta asi naizen-ezkerotz’ jarraitzeko asmotan naiz
· Espabilado por el viento sur; envalentonado
Ego-aizeak barkatu duana’ izotzak duke erasana. Arta-landarea
· Ha debido de afectarla o estragarla la helada
Ego-aizeak barkatu duana’ izotzak duke erasana. Arta-landarea
· Ha debido de afectarlo la helada
Ego-aizearekin arkakusoak bezela arrotzen zaizka artzaiari’ zigorrik-gabe zaitzen
ditun ardiak
· Se le soliviantan o alborotan como las pulgas con viento sur
Ego-aizeaz’ urdin-beltz ikusi zun itsasoa, Guraz-gainetik
· Vio el mar negro azulado
Egoak arturik joaten banaz itsasoaren urrutieneko bazterrera’ antxe ankituko dut
zure eskua
· Al último extremo del mar
Egoak artuta itxasoen bazterreragino iragoten banaz’ an-bere zeure eskuak eukiko
nau!
· Hasta los últimos confines del mar
Egoak batu-batu eginik sartu zan kanpantorrean
· Con las alas bien recogidas
Egoak estuturik’ bazter batean dago txori gaxoa
· Con las alas encogidas
Egoak jotzen dunean’ beroa dator diozute; ta ala gertatzen da
· Cuando sopla el viento sur
Egoak kendutako txoria bezela gelditzen da orduan: jangar ta nakar, abaildua ta
ezertarako-eza
· Desganado
Egoak zabaldu ta inguruan batera ta bestera ibilten asi zan; eta biguin-biguinik... zer
nai duk, Otsoko? galde egin zion. Lertxunak
· Y muy dulcemente le preguntó
Egoak zabal-zabal eginda urten gendun
· A todo volar
Egoak zarta-zarta astinduta’ kukurruku zoliak egiten ebazan
· Agitando con ruido las alas
Egoaldi sargoia zegoan
· Hacía bochorno
Egoaldi sargoia zegoan; turmoiak jo du’ ta bereala azaldu dira pareta zarretatik
bareak
· Ha empezado a tronar
Egoaldi sumina zan
· Había niebla cerrada
Egoaldi txar batek eman’ eta lantegia utzi bear izan zuten, erasoa pasa arte.
· Sorprendidos por el temporal
Ego-aldia ta jan-aldia, beti oilo orrek
 · Siempre suele sacudir las alas a cada vez que se les echa de comer
Egoan batera ta bestera’ irurogei... eun kana ibiltzen zituzten arraitxo aiek, kaxpa-jo
egin baino lenago
· Tirarse al agua de cabeza
Egoaren kolpe andiak ditue neskatx oek... Nor bizi oen aldarteakin? Nork irozo oen
jantzia?
· Son muy caprichosas o antojadizas
Egoaren kolpe andiak ditue neskatx oek... Nork bizi oen aldarteakin? Nork irozo oen
jantzia?
· Quién es capaz de aguantar sus caprichos?
Egoarri txarra du
· No sabe tener paciencia
Egoki zan esku-argitu bat egitea’ alako ongile aundiari
· Corresponder con un obsequio
Egoki-be egoki jaku’ onetan beti-be kontu andiz ibiltea, deabruaren ziria’ ala egia
dan jakin daigun
· Mucho nos conviene andar sobre aviso
Egoki-be egoki jaku’ onetan beti-be kontu andiz ibiltea, deabruaren ziria’ ala egia
dan jakin daigun
· Para saber si es o no tentación o trampa del demonio
Egokierak emanda’ bere barru guzia zabaldu zion
· Presentarse oportunidad o coyuntura favorable
Egokitzen zan tokian biltzen zuana berak maniatu’ ta jan...: oola bizi zan
· En el lugar donde se hallara por azar
Egokizko lanaldi ederrak egin dira Urbian eliza au altxatzeko
· Se han realizado unas vistosas obras
Egon!
· Quieto! aguarda, no te muevas!
Egon adi emen i,... nor etorriko-bere
· Por si viene alguien
Egon adi orrela, zai ta zai lagunari begira’ ... ta... joango aiz zotza!
· Si estás así aguardando indefinidamente, te quedarás sin ir; perderás el viaje
Egon adi orrela, zai ta zai, lagunari begira’ ... ta... joango aiz zotza!
· Si estás así aguardándole, espera que te espera, te quedarás sin ir..; perderás el viaje
Egon adi puzkatxu baten, Txanton! Laster atzena emongo dautsat, asiriko lan oni
· Pronto acabaré con esto
Egon apur baten!... Ez emon oinai!
· No vayáis tan a prisa...!
Egon ardura-bagarik: berak buru emongo dau
· él mismo saldrá por su crédito
Egon ardura-barik! Laster naz or
· No te apures! Estate tranquilo!
Egon bakean! ondino ezta ordua...
· Quieto! No empecéis aún!
Egon bat egin oiean’ eta berriz lanera
· Tomar un pequeño descanso
Egon bat egiteko’ itzal ederra daukagu pagape ontan
 · Para hacer un pequeño descanso...; para estarnos un rato
Egon bear zuten irur urtez’ Erregeren begietara-bage. Anbat egon ziran beintzat aiek
· Sin presentarse ante el rey
Egon bear zuten irur urtez’ Erregeren begietara-bage. Anbat egon ziran beintzat aiek
· Ese tiempo; ese número de años
Egon bedi, ama! .-Nola geldi egon, asnasa dedala?
· Mientras estoy viva, mientras respiro
Egon bedi bakoitza bere tokian’ izan ez dagian naieza sari-ordean
· Para que no reciba castigo en vez de premio
Egon dagola bertan, ni etorri arte; gero sartuko degu bion artean
· Que esté donde está
Egon ederra dago pagape ontan
· Hace un estar agradable
Egon, egon... eretia datorrenerako! Ta orduan’ ... ordeazko opilak!
· Y entonces, las tornas la revancha
Egon, egon!... Gero da biar
· Ya aclarará las cosas el tiempo
Egon ernerik, eta egin otoitz: ez baitakizue noizko den orena
· No sabéis cuándo será el tiempo
Egon lasa! Batzarrak bearra egingo du!
· Ya cumplirá lo que debe
Egon lasa, seme!... Berdin goizxeago beranduxeago’ ez det uste’ irabaz-galdu aundiko
gauza danik
· No tiene mayor transcendencia
Egon lasai, aita! Ez dizu eginen muzinik; ez du maisiatuko gure birr-izenik
· No desdeñará nuestro apellido
Egon leite damu zal ta sendo bat, biotz agor ta negar-bagean? -Bai, ta zelan egon
leitean!
· Corazón seco, sin llanto
Egon leite damu zal ta sendo bat, biotz agor ta negar-batean? .-Bai, ta zelan egon
leitean!
· Ya lo creo que sí!
Egon naiz artzeko-dunakin; eman diet al dedana’ eta gainerakoaren epeak egin
dizkidee
· Me han concedido plazos para el pago del resto
Egon nasai! Txakurrari emondako arrikadea gora-beera’ etxok munduak ikararik
egongo-ta
· No por eso va a temblar el mundo
Egon nintzan mototsa bere lekutik ateratzeko atso zarpail ari; baino emakumea zala-
ta’ ... utzi nion
· Estuve por arrancarle el moño
Egon, ta jan lasa! Oraindik eztu berantzen
· Aún no corre prisa; aún te dará tiempo, aún no llega
Egon zaite bildur-baga: guk ezteutsagu inori txarto egin, da inor eztabil gure bila
· No hemos hecho mal a nadie
Egon zaite kontzientzia garbiaz’ ta munduan danik etzaitu bildurtuko
· No hay nada en el mundo que te espante
Egon zaite zu emen, musturrak koipetuten ta bizarrak miazketan!
· Regalarse groseramente en la comida
Egon zaite zu emen, musturrak koipetuten ta bizarrak miazketan!
· Relamerse de gusto
Egon zaitez guztiok zur, entzuten!
· Escuchad con atención
Egon zaitezke jakinaren gainean’ edari maitagarri au ez dala osasun-galgarria
· Puedes tener la seguridad de que
Egon zeu ixilik’ neuk nereak esan-arte!
· Hasta que termine yo lo que tengo que decir
Egon zeu zereagaz! Beste bein enozu artuko atadi ontan; eta or barrurago’ nekezago
oindino
· Quédate con todo!... No te pido nada
Egonak’ egonarena du
· El estar parado no trae provecho. No hacemos nada con dejar pasar el tiempo
Egonak’ egonarena du
· Expresión equivalente a: a cada día le basta su afán
Egonaren buruan ezagutzen du’ bide makurra daramala
· Al cabo de permanecer así
Egonaren buruan ezagutzen du’ bide makurra daramala
· Va errado o descaminado
Egonaren buruan oartu gara’ goxokiago gaudezkiela emen
· Al cabo del tiempo
Egonarri luze ta paketsua izan dezala’ gure animen artzai berriak!
· Larga estancia o permanencia
Egonarri ona du...!
· Tiene mucha paciencia
Egon-da-egon’ ... eta apaizarik ageri ez
· Espera que te espera... y el cura que no aparece
Egon-da-egon, ez dakit zenbat denboran, lagun oien zai’ ... ta etziran azaldu
· Espera que te espera
Egondu banintz Adanen bazterrean’ ... ez nintzan galduko
· Al lado de Adán
Egondu ziren aunitz denbora, doinu berria ikasten’ eta azkenian artu zun burutan
nere aitak
· Por fin consiguió fijarlo en la memoria; aprenderlo de memoria
Egonean egoneran’ azkeneko erditxi du
· A fuerza de esperar
Egonean, egoneran’ azkeneko erditxi du... Luzaro itxoin-ondoan’ noizpait ere iritxi
du, nai zuena
· Después de mucho esperar
Egonean’ nekatu egiten naiz; nere burua ezin euki det; etzatera noa
· Me canso de estar de pie
Egonean’ nekatu egiten naiz; nere burua ezin euki det; etzatera noa
· No me puedo sostener
Egonean-egonean’ azkeneko erditxi du
· A fuerza de esperar
Egon-egon egin’ da... ezer ez!
· Después de tanto aguardar, al fin nada!
Egon-egon egin’ eta belarrak batere zabaldu-gabe ostera etxera etortzea gertatu zan
inoiz
· Después de aguardar días y días al buen tiempo
Egoneko preskura obea da’ kontraz-kontrakoa baino. Ate-bitartekoa baino
· El aire de una corriente
Egonen-egonaz’ aspertu naz
· Me he aburrido de puro estar
Egonetik atera-gabe bizitzen eztaki
· Siempre está activa: no saber estar sin hacer algo
Egon-ezin ontatik askatzeko’ lerrenak egin bear dozuez: otoitz-bide ontarako’
noraezekoa da arima bakea
· Habéis de procurarlo en todas maneras; poner todo el empeño
Egongo da erre-baga lastategia, urtuten badeutsat sua?
· Si le acerco fuego
Egongo litzake beti gona tartean sartuta!
· Siempre entre faldas.., entre mujeres
Egonik zenbeit egun ezin bizi eta ezin hil’ onerateko moldeari jarria omen da
· Luchando entre la vida y la muerte
Egon-saio aundia egin du nerekin
· Ha estado un largo rato conmigo
Egontxoa eginda’ bere ariari jarraitu eutsan, amaituteragino
· Haciendo una pausa
Egon-uretik edanda’ minez dago
· Por haber bebido agua estancada
Egon-zale txarra naz
· Poco amigo de estar ocioso
Egosi nai du beroakin!
· Calor sofocante
Egosi ta egosi egin zun artoa, orreatu-arte
· Hasta hacerse una masa
Egosi ta orrenbestez daukagu bakailoa
· Nada más que cocido
Egosi-andi eizu orain lapikokoa; gero-be astia bago obeto agiteko-ta
· Deja ahora medio cocido el puchero...!
Egosi-nastau bat emonda’ naikoa bein edo-bein jateko usteaz’ atara eban esnea
suburutik
· Después de tenerlo a cocer ligeramente
Egosten neke gitxikoa da emengo kisua
· Fácil de cocer
Egotaro ona dago emen
· Hay buenas condiciones climáticas
Egotez non zagoz zu?
· Dónde resides?
Egotz ezazu erokeria hori zeure gogotik!
· Arrójalo de tu mente!
Egotz ezazu zeure burua hortik behera! Etzaitzala deusek ere bibela! Etzarela deusen
beldur!
· No tengas miedo!
Egotz ezazu zeure burua hortik behera! Etzaitzala deusek ere gibela! Etzarela deusen
beldur!
· Nada te retraiga!
Egotzi dizaiogun aizkora sustraiari!
· Apliquemos el hacha a la raíz
Ego-zantzuak jotzen badu’ antxe izaten da lazka ta iskisalda!... Gure oilategian
· A poco que sople el solano el bochorno
Ego-zantzuak jotzen badu’ antxe izaten da lazka ta iskisalda!... Gure oilategian
· Qué disturbio y escándalo el que allí se arma!
Ego-zarata izugarri aren jaubea’ miru gaiztoren bat zala uste izan neban
· El autor de aquel agitar de alas
Egozkue au’ Zendoja begi-okerrak txarotu zun. Garbitu zun
· Matar, liquidar
Egozten zitzaion gaiztakeria’ oso ta bizi ukatu zuen
· La negó rotundamente
Egualdi arin dago
· Tiempo despejado
Egualdi arrekin’ etzegon atsegin!... Gogor zan ebia... Nai bezin alde ez nuen Lezoko
erria!
· Qué ganas tenía de llegar a Lezo!
Egualdi arrekin’ etzegon atsegin!... Gogor zan ebia... Nai bezin alde ez nuen Lezoko
erria!
· Llovía recio
Egualdi asarrea degu gaur
· Tiempo amenazante
Egualdi askabea dago; -bero-naiekoa
· Caluroso de bochorno...; tiempo pesado
Egualdi au’ ozkirri daukagu... Ozkirri dago
· Hace tiempo fresco
Egualdi beltza zetorrenean’ leioetara ateratzen genduzan kereixe bedeinkatu orrek,
trumoe-belarra deitzen giniola
· Cuando se ponía el cielo de tormenta
Egualdi bustia zan
· Tiempo lluvioso
Egualdi ederra! -Bai ederra bezela ere! Berotxo ezpadu egiten?... -Orixe!...
· Bien hermoso por cierto!
Egualdi ederra! -Bai ederra bezela ere! Berotxo ezpadu egiten?... -Orixe!
· Eso, quizá, en todo caso
Egualdi ederra dago aizabean egoteko...; bestela aize otza dago-ta
· Para estar al resguardo del viento
Egualdi ederra dakar
· Se presenta buena la mañana el día
Egualdi ederra da-ta’ puska artuta Erniorako asmoan atera da
· Tomando consigo la provisión para el monte
Egualdi ederra gaur!... -Bai, tajuzkoa
· Sí, muy bueno
Egualdi ederra gure alde genduela’ ... itzaldi bikainak entzuteko zoria izan degu
· Con un tiempo magnífico
Egualdi ederrak dijoaz, jaunak; eta igandean onela baldin bada’ baserritar-pila
ederrak ikustekoak gaude belarr-ebakitze-apusturako.
· Vamos a ver
Egualdi ederrak dijoaz, jaunak; eta igandean onela baldin bada’ baserritar-pila
ederrak ikustekoak gaude belarr-ebakitze-apusturako
· Llevamos días de buen tiempo
Egualdi ederraren pozean’ jende asko bildu da gaur perira
· Animados por el buen tiempo
Egualdi epela dago’ baina zail-biderik ez du izango-ta, euritara joko du. Ez da
zailduko; ez da luzaroko izango.
· Como no lleva trazas de estabilizarse..., se resolverá en lluvia
Egualdi eroria eta arras dudakoa zen
· Flojo e incierto
Egualdi errea dago
· Hace gran bochorno
Egualdi eskasa, gaurkoa
· Tiempo mediano
Egualdi euritzuak izan-arren’ ez da emen inor atzeratu: bi orduko baserrietatik ere’
danak etorri dira misiotara
· Nadie se ha retraído de venir
Egualdi gogorra. -Egualdi beraa
· Tiempo duro. Tiempo blando
Egualdi gorrien jabe zera zu’ orrekin ezkontzen bazera
· Buen calvario te espera!
Egualdi gorrotoak dirala-ta’ itxas-langileak ez dira itxasoratuten, gura leukian eran
· Tiempo amenazador
Egualdi inabarra dago... Zikina, euritsua
· Tiempo lluvioso
Egualdi itsusiak jo zitualako’ oso ilunak izan ziran Amasako San-Martin-jaiak
· A causa del mal tiempo
Egualdi izugarri-txarra egiten zuan
· Muy mal tiempo
Egualdi lardaka daukagu biziro: ebi-zale euri-zale zan jendea’ baino oraingoz
aspertu-re egin da
· Tiempo molestamente lluvioso
Egualdi lardatxa gendun
· Tiempo revuelto o desagradable
Egualdi latzak dira nagosi itxasoan negu onetan
· Predomina un tiempo inclemente
Egualdi legorrak aurten!... -Atzo ere bota zoon ba! Trikuaren azkazalak bustitzeko
lain.
· Pues ayer ya llovió algo, hombre!
Egualdi legorrak aurten!... -Atzo-re bota zoon ba! -Trikuaren azkazalak bustitzeko
 lain
· Bah! mojar el suelo apenas... Muy poca cosa
Egualdi lodi zegon, egun oketan; meetu du
· Estaba el tiempo nuboso.- Ya ha despejado
Egualdi minkatza dago. Gordina, narratsa, otz-punttua...
· Tiempo desapacible
Egualdi muxina dago gaur... Bel-beltza
· Tiempo oscuro, sombrío
Egualdi narratsa dago: ez ebi, ez ateri
· Tiempo inconstante, más bien lluvioso
Egualdi ona izan bazan izan balitz’ uzkurka batzuk egingo zituzten kotara nai-ezik;
baina gaur’ konforme ziran... Oiloak
· Remolonear, rezagarse, para retirarse a dormir
Egualdi onak’ danontzat on!
· El buen tiempo a todos favorece
Egualdi onak dauzkagun ortara’ ardura bizian sorotako gauzak etxeratzen dabiltz
emengo basarritarrak
· Aprovechando el buen tiempo
Egualdi onak dauzkagun ortara’ ardura bizian sorotako gauzak etxeratzen dabiltz
emengo basarritarrak
· Con todo afán; activamente
Egualdi onak ditugu; artoak, itxuraz, beste aldera ez badute jotzen’ izango da aurten
osagarria gure baserrietan
· Si no se tuerce su marcha
Egualdi onak ditugu; artoak, itxuraz, beste aldera ez badute jotzen’ izango da aurten
osagarria gure baserrietan
· No faltará provisión para el sustento
Egualdi onak laguntzen dula’ ... zertan onura geiago, atunetan baino? Arrantzaleak
· Si acompaña el tiempo...; con buen tiempo
Egualdi onak noiz?... Jendea txarrez aspertuta dago oraintxe
· Ya está aburrida la gente del mal tiempo
Egualdi onak-legez egualdi zantarra’ barreak dau urrean atzetik negarra
· A las risas sigue el llanto
Egualdi onak-legez egualdi zantarra’ barreak dau urrean atzetik negarra
· Mal tiempo
Egualdi onek’ orain ere eresan bear du... Eraso
· Va a llover todavía
Egualdi onekin’ marka aundiren bat eginen dute arraunlariek’ mintzen ez bada
gazura... Esnetan dagon itsasoa
· Si no se pica el tranquilo mar
Egualdi otz samarra zan goizetik, eta bustia... Ala ere’ gerora jaso egin zun, eta
eguzkiak zulatu
· Más tarde, levantó el tiempo
Egualdi otza, bai; baina atzoko aldean’ ederra! -Ateri beintzat!
· Por lo menos, no llueve
Egualdi otza ta zakar-samarra zan... Elur bustia tarteka... Mendi guztiak zuriturik
zeuden
 · Tiempo bastante desapacible
Egualdi otzak baino gaitz geiago egiten dizu zuri’ barrua geiegi epelduak
· La sobra de bebida
Egualdi otzak egin ditu emen; elurra ere ondotxo bota du
· Ha caído nieve abundante
Egualdi somina sominka dago
· Hace tiempo desapacible
Egualdi txar eta olatan’ etxean gelditzen gera
· Y en otras circunstancias semejantes
Egualdi txarra bada-be’ batzuen-batzuk ez dagoz atzera-mardo egiteko: bein gertau-
ezkero’ aurrera egin bear da-ta
· No están dispuestos a volverse atrás de lo prometido
Egualdi txarra dago: goi-errea... Sargoria
· Bochorno
Egualdi txarra? Itxasoan dira egualdi txarrak...; eta gaurkoak gogor joko dabela uste
dot
· Será fuerte la marejada de hoy; pegará fuerte
Egualdi txarrak eman ezpaligu’ pixka bat aurreratuko ginan
· A no ser por el mal tiempo que se nos echó encima
Egualdi txarrak emanda’ gelditu egin bear izan gendun
· Sorprendidos por el mal tiempo
Egualdi txarrak ematen zuenean’ emen aritzen ginan kantatzen
· Cuando sobrevenía el mal tiempo
Egualdi txarrak izan ditugu geienean; baina ba ziran egunak’ batere ebirik ez
· Ya había días en que no llovía nada
Egualdi txarrak jotzen dunerako’ ondo etorriko da
· Para los días de mal tiempo
Egualdi txarrak?... Txar ta on’ guztitatik artu bear, datozen bezela
· Buenos y malos, de todo conviene que haya
Egualdi txarraren ondorenean’ ona izaten dek Ta txarra igarotzen ez dakienak’ onik
ez dik izango...!
· Hay que hacer frente a la adversidad
Egualdi txarretarako’ ondo dator or estalpea
· Para el mal tiempo
Egualdi ustela dago
· Tiempo con intervalos de lluvia
Egualdi zatarra egon da gaur
· Tiempo desagradable
Egualdia beraatu da
· El día ha templado
Egualdia’ eder eta legun gendun
· Tiempo hermoso y apacible
Egualdia erori da
· Tiende a mal tiempo
Egualdia etzegok ba guzizkoa..., baina Izazkun-a bederen elduko gaituk
· No está muy seguro o apacible
Egualdia’ geu baino zoroago dabil
 · Anda el tiempo alocado
Egualdia’ itzal agiri da: goibel zerua, txoriak ixil, aizearen izpirik ez
· El tiempo está tristón
Egualdia’ itzal agiri da: goibel zerua, txoriak ixil, aizearen izpirik ez
· No se mueve ni un pelo de aire
Egualdia jaso du; goratu du
· Ha despejado el tiempo
Egualdia jasoten azpadau’ bedar danak galduko dira; ez dau egiten egun bat
aterririk-eta
· No hace ni un día sereno
Egualdia’ jasotzera doiala diruri
· Va a levantar el tiempo
Egualdia lagun badabe’ laster dituez amaitu ereiteok, baserritarrak
· Pronto habrán terminado la sementera
Egualdia lagun badabe’ laster dituez amaitu ereiteok, baserritarrek
· Si les favorece el tiempo
Egualdia lasatu da
· Ya se ha templado; ha cedido ya el frío
Egualdia negutu digu
· Ha llegado el invierno
Egualdia onerako dagonean’ eder da izartsu idoroten dabe goi-aldea, gabaz
· En tiempos de bonanza
Egualdia ontzen ezpadau’ artoakaz artzen daben diruakin’ ez dabe baba-zaku asko
erosten bearrik izango
· No podrán comprar
Egualdia txartu du
· Ha empeorado el tiempo
Egualdia txartu zulako’ zortzi lagun ez beste guziak’ bertan utzi bear izan zituzten
· Por haber empeorado el tiempo
Egualdia txartzen da, negua sartzean...
· Se pone desagradable el tiempo
Egualdia zaildu da. Ebia zail dago, G
· Hay sequía pertinaz
Egualdia zaildu du
· Hace tiempo seco fijo
Egualdiak aldaera dualako sinaleak; nere begitazioak ezpadira beintzat
· Cambio de tiempo
Egualdiak gaur aldaerak goiz dabiltzki
· Cambios de tiempo desde muy temprano
Egualdiak jasoko al du?
· Levantará el tiempo?
Egualdiak laguntzen badu
· Si lo permite el tiempo
Egualdiak laguntz-ezkero’ ongi ibiliko gera
· Si favorece el tiempo
Egualdiak samurtzen diranean’ indarrak berrituko zaizkitzu, ama...!
· Cuando cedan o amainen los fríos
Egualdiak tankera itxusia’ ta artsaldera arte etzuten joaterik izan
· Presentaba mal cariz el tiempo
Egualdiak-be’ berarizkoak izan doguz
· Extraordinariamente buenos
Egualdiakin erru gaiztoa izan dute aurten aztiriarrak: hura euria egin-bearra!
· Qué manera de llover!
Egualdiakin erru gaiztoa izan dute aurten aztiriarrak: hura euria egin-bearra!
· Tener mala suerte, mucho que sufrir
Egualdiaren txarrari ta aldapa nekagarriari begiratu-gabe
· Sin hacer caso del mal tiempo
Egualdien tankera balitza gisako’ txekorrendako ere sortzen al-da naiko belar
· Si es que el tiempo se porta bien
Egualdija ederra, itxasua guri... itxas-ertzian ba zan jendia ugari... Geldi-geldirikan
· El mar enteramente en calma
Egualdi-txakur onegaz’ ezingo gara jatxi kalera
· Con este pésimo tiempo...; con este cochino tiempo
Eguaraldi au’ barriro-be euritu jaku
· Vuelve el tiempo lluvioso
Eguardia arte automobilik eztagola? Ta zer! Nun egonik ez al dago ba bitartean?
· Vaya un problema! No faltará sitio donde estar mientras tanto
Eguardiak jasoko al du? .-Ez dakit ba... euria larri-larri ez ote dagon
· Más bien parece que está a punto de llover
Eguardi-aldean txolarte bat arrapatzen badet’ neroni joango naiz osabari esatera
· Si puedo aprovechar un momento libre
Eguardi-aldera argitu dau egualdia
· Ha despejado el tiempo
Eguardi-arte ezkeroz jan-gabe’ tripa-xorriik ere egin zaizkit
· Ya empiezo a sentir hambre. Cosquillas en el estómago
Eguardi-arte guztian eztu kolperik egin
· En toda la mañana
Eguardi-arte guztian eztu kolperik egin
· No hacer nada de provecho
Eguardi-arte guztian’ kasketan dago, ezer artu nai ezik
· Está emperrado, enfurruñado
Eguardi-arte mintza ta mintza egonik alkarrekin’ etzuten bere lana biziki aitzinatu
· Charla que charla
Eguardi-ezkilaren joarekin, maian jarririk Kredoa errezatzen da; sudurretara
etortzen zaigu eltzekai usai gozoa’ eta geren barruna sartzen da, berdindurikan
gogoa
· Al toque del mediodía
Eguardi-ezkilaren joarekin, maian jarririk Kredoa errezatzen da; sudurretara
etortzen zaigu eltzekai usai gozoa’ eta geren barruna sartzen da, berdindurikan
gogoa
· Dando satisfacción al apetito
Eguardiko amabiak ziran, aizerik etzebilen, eta goibel zegon
· Estaba nublado
Eguardiko amabi-amabietan gelditzen ziran lenbiziko atsedena egiten, lurrean zabal-
 zabal jarrita
· A las doce en punto del mediodía
Eguardiko amabi-amabietan gelditzen ziran lenbiziko atsedena egiten, lurrean zabal-
zabal jarrita
· Sentados a pierna tendida en el suelo
Eguardiko amabi-amabijetan
· A las doce en punto
Eguardiko euzki-galdatan etorri bear izan da
· Bajo el sol ardiente del mediodía
Eguardiko garaian eldu ziran
· Al mediodía
Eguardikoak’ gozo jaten ditut artsaldean
· Comer a gusto
Eguardirako-lain ez diagu jaten-da... nola nai dek ba gure etxean sobratzea
eltzekondorako?
· Andamos escasos aun para la comida del mediodía
Eguardirako-lain ez diagu jaten-da... nola nai dek ba gure etxean sobratzea
eltzekondorako?
· Cómo quieres que nos quede para sobrante? Eltzekondo:sobras recalentadas. N.B. Un
dicho anecdótico tolosano
Egu-argia degun artean’ gabiltzan! Geroko gau ilunak ar gaitzan baino lenago
· Antes de que nos sorprenda la noche
Egu-argia degun artean’ gabiltzan! Geroko gau ilunak ar gaitzan baino lenago
· Mientras es aún de día
Eguaro ederra dakar
· Se presenta buen tiempo
Eguarri’ eroak igarri
· El más lerdo advierte el alargamiento del día por Navidad
Eguarriik..., eta amagandik urruti!... Laster izango al da etxerako eguna!
· Cuándo será el día en que pueda volver a casa!
Eguarritan?... Aldean gaude oraindik!
· Pues no falta poco hasta entonces!
Eguarte guzia’ bere mende zeukan lan ortarako
· Disponía de toda la mañana
Eguarte guzian’ beren jainkoari aritu zitzaiozkan oska
· Toda la mañana hasta el mediodía
Eguartean berritu bear du kristau onak noizean bein’ goizetik artu duan asmo garbia
· Durante el día...; en el transcurso del día
Egu-artean noizean bein’ Jainkoagana biotza jaso-ezazu!
· Durante el día
Eguberan dagon etxe ori
· Sitio soleado; solana
Eguberri... Deabruari begia ateratzeko eguna. soinekoa estrainatuz
· Dicho folklórico
Eguberri’ zoroak igarri..., zintzoak asko ez
· N.B. Alude al alargamiento ya perceptible del día por Navidad
Eguberri-egunetik asi’ eta Iru Erregena artean
 · Hasta Reyes
Eguberri-egunez’ atsaldeko gizen dute mutilak erri-etxean
· Merienda suculenta; extraordinaria
Eguberrietako adarr-opil goxoa
· Panecillo o rosquilla de Navidad
Eguberri-jaia zelebratzeko gaia gertatu zan, ontan
· Se ofreció la oportunidad de celebrar la Navidad
Eguberrikari heldu zauku berri handia
· Como aguinaldo
Eguberriz’ ba zen haro Baionako karriketan
· Mucha bulla, agitación
Egueldi gorri-gorriak ikusi zitun... Estura ta ekaitz larrietan ibilia da
· Las pasó negras
Egueldi onek’ orain ere erasan bear du... Euria dakar
· Aún va a descargar, o llover
Eguen-arrastiaren negargarria!... Irurak-inguruan jausi zan arritza bat...; gitxi iraun
eban’ baina bear-be bai! Bestela’ lur gorria geratuko jakun
· Qué desconsoladora la tarde del jueves!
Eguen-arrastiaren negargarria!... Irurak-inguruan jausi zan arritza bat...; gitxi iraun
eban’ baina bear-be bai! Bestela’ lur gorria geratuko jakun
· Y gracias a eso! Menos mal... que duró poco el pedrisco...!
Eguen-arrastiaren negargarria!... Irurak-inguruan jausi zan arritza bat!... Gitxi iraun
eban’ baina bear-be bai! Bestela’ lur gorria geratuko jakun
· Descargó un pedrisco... Menos mal que duró poco!
Eguen-arrastiaren negargarria!... Irurak-inguruan jausi zan arritza bat...; gitxi iraun
eban’ baina bear-be bai! Bestela’ lur gorria geratuko jakun
· Habría quedado la tierra pelada, lo habría destrozado todo
Eguenean ostegunean’ goiz ta arratsalde’ euria gozaro-gozaro jausi zan, beti-be
aterruna batzuk eginik
· Llovió plácidamente
Eguen-zuri egunean’ umeak koko jantzen jazten ziran
· Por jueves gordo
Eguerdi betean’ zerutikako argi batek inguratu gintuen, ni eta enekin batean zirenak
· En pleno mediodía
Eguerdi bikainean Eguzkiri Ilargi tartetik sartzen bazaio
· Interponérsele la luna al sol... Eclipse
Eguerdia dan ez ote dan’ ondoko lizar gaztearen adaxkean garbitzen dute: lizar-
gerrian bizkarrez jarrita’ an eguzkia danean
· Si es o no exactamente mediodía
Eguerdia dan ez ote dan’ ondoko lizar gaztearen adaxkean garbitzen dute: lizar-
gerrian bizkarrez jarrita’ an eguzkia danean
· Arrimarse de espaldas al tronco
Eguerdia urrea da
· Ya es cerca de mediodía
Eguerdi-aldeko erregina
· La reina del Sur
Eguerdi-aldeti
 · Por el sur
Eguerdian aldendu ziran etxerantz’ goitik euri arin bat zeriola
· Bajo la llovizna
Egu-erdian’ bakotxa bere lekutik zabaldu zirean erromeri-zaleok, Bilboko uri oneri
euskerazko arnasea emonagaz
· Comunicándole un aire de vasquía a
Egu-erdian’ gaindik-behera, artez; eta arratz-aldean’ saihetsetik, soslai emaiten du.
Iguzkiak
· Pega de arriba abajo; directamente
Eguerdian’ lapikokoa egunero; baina bere ezarri-bearreko gauza guztiegaz
· Pero con todos sus aditamentos necesarios
Eguerdian’ naikoa; ta gauean’ enpo. Asetzen eztana
· Uno que no se harta nunca..; un glotón
Eguerdian’ osteraldi bat egingo dau esnetegira
· Una vuelta de inspección a la lechería
Eguerdi-betean iguzkia bezen argi agertu da
· Se ha puesto en evidencia
Eguerdi-ezkero’ ilunpean zegoan mundua
· Desde el mediodía
Eguerdi-ezkilak jo zuen
· Sonó la campana del Angelus del mediodía
Eguerdi-inguruan’ batera ta bestera ebilen, nun bazkaldu ez ekiala
· Andar de un lado para otro, sin rumbo
Eguerdi-iria zan
· Era alrededor del mediodía
Eguerdiko amabiak’ aldean ziran; eguzkia bete-betean... arkitzen zan
· El sol estaba en su cenit
Eguerdiko amabiak’ aldean ziran; eguzkia bete-betean arkitzen zan
· Eran cerca de las doce
Eguerdiko arraia ere ba daukagu, nai izan-ezkero. -Orren eskerik ez du nere
gorputzak
· No me apetece
Eguerdi-ondoa zen, meza akabatzerako
· Era ya pasado mediodía
Eguerdi-ostekoa botatera oeratu zan
· A echar la siesta
Eguerdira artean ekin eutsan edurrari zara-zara jausten
· Estuvo nevando, nieva que nieva
Egu-erdirako agertzen ezpanaz orra’ ... ez egon nire begira!
· No estéis aguardándome...!
Eguerdirako’ odei beltzek esitu dute... Amandre Eguzki
· El Sol ha quedado acorralado por
Eguerditan argi dela ez diozu aitorr-araziko’ hala nahi ez duenari
· Que es de día al mediodía. Obstinarse en negar la evidencia
Eguerditik geiago’ barurik dagoz
· Desde el mediodía
Eguerri zerekin’ Urteberri arekin
 · Navidad y Año Nuevo con el mismo día de semana
Eguerriren aurreko egunetan
· En los días anteriores a la Navidad
Eguino munduan izan dan Semerik onena
· El mejor de los hijos habidos hasta hoy, habidos jamás
Egun a ta biaramona’ eztitan igaro nebazan; baina etzan luzaroko atsegina; irugarren
egunean beroenak artu nindun-da
· Los pasé como en las glorias
Egun a ta biaramona’ eztitan igaro nebazan; baina etzan luzaroko atsegina: irugarren
egunean beroenak artu nindun-da
· Me vino la calentura
Egun agitz gutxiren barren’ aren peko lurr-erri guzien jaun ta jabe egin ziran
· En el espacio de muy pocos días
Egun ahal daidikegunik’ ez biharko luzatu
· Algo que podríamos hacer hoy
Egun aietan ain bero eta aotan zebilen joan-etorri hura
· Una cuestión tan viva y universalmente debatida
Egun aietan’ emakume batekin izketatu nintzan
· Me entrevisté con
Egun aietan, Mari’ korrika-txikin atera zan Judea goierri batera
· Se dirigió con presteza a un pueblo de la región montañosa
Egun andia zan gure gaztearentzat; egun estua bere gurasoentzat
· Día de gran angustia
Egun areitan’ txairo ebilen; orain’ bera-be bota dabe kalera
· Ahora, también a él le han despedido del trabajo
Egun areitan’ txairo ebilen; orain’ bera-be bota dabe kalera
· Andaba muy ufano
Egun arek aiek laburtu-ezean’ inor-bere ez litzake salbauko
· De no abreviarse aquellos días
Egun aren baten’ erri atako eleizgizon bat joan jaken, eldu bat egitera
· A hacerles una visita
Egun aren geientsua’ alkarrekin igaro zuten
· La mayor parte del día
Egun aretan’ alperrik makur-okerka ibiliko zarie
· No os valdrán las tretas
Egun aretan’ arazo andi-barik kenduko doguz eragozpide oriek
· Sin gran dificultad
Egun aretatik aurrera’ inoz baino kantariago eta argiago ebilen Anton
· De mejor humor que nunca
Egun argitako amabi orduetan’ lau kana jasten da marasma ori
· En las doce horas del sol
Egun argitan dabiltz etxera bidean; baino anima, gerora begira’ lainotan bezela
daramate
· Caminan a la luz del día... Es aún de día
Egun argitan dabiltz etxera bidean; baino anima, gerora begira’ lainotan bezela
daramate
· Con el alma anublada; envuelta en nube de tristeza
Egun argitan dira ardiak ezagutzen...; gabaz’ danak bardinak jakuz iruditzen
· De noche todos los gatos son pardos...
Egun argitan, karrika betean egin dute halako lapurketa
· En plena calle; en la vía pública
Egun argitan, karrika betean egin dute halako lapurketa
· En pleno día
Egun argiz eldu gura neuke... Etxera-bideak’ bazter-alde okerrak dauz
· Tiene trechos muy malos; mal transitables
Egun argiz ibili bide orietan!
· De día; con luz solar
Egun arroa izan degu gaur
· Día cálido
Egun artan’ ardi zarra egin dute aragi afaritako
· Han sacrificado una oveja
Egun artan’ berarekin bakarrik egoteko astirik etzitzaion zuzendu
· No dispuso de tiempo para
Egun artan bere Aitagana itzuli bear zuala, esan zien; eta bera maite bazuten’ guziz
poztu bear zirala
· N.B. Bear usado con auxiliar transitivo y con intransitivo
Egun artan’ bestetan baino beranduago egin zitzaion; da etxean ere’ luze-iritzita
emen-zeuden...
· Se les hacía larga la tardanza
Egun artan’ bigarrenik eztuen mirari bat ikusi zan, Oinatiko Madalenan
· Un milagro sin par
Egun artan edanean urtuten dan diruak baino’ on geiago dakarre asmo oneik
· El dinero que se malgasta en
Egun artan eman bear izan zien azkena’ bere erdera-mordoiloei
· Acabar con
Egun artan’ etzun odolak egin errekara bide
· No llegó la sangre al río. La riña no pasó a mayores
Egun artan etzuten lanik, ez ere jeikitzeko estuasunik
· Ni prisa por levantarse
Egun artan’ ezin inork ere bere burua garbitu al izango du
· Nadie podrá justificarse
Egun artan’ gazte-jendearen artean’ poza da gainezka
· Los jóvenes rebosan regocijo
Egun artan’ gure bizitzako kontu guziak nabarmenkiro eman bearrak gera
· Dar cuenta públicamente
Egun artan Jaunaren etxean intsentsua eskeintzea zotzean egokitu zitzaion
· Le tocó en suerte el ofrecer
Egun artan’ Lekunberrin zan, anka jaso zezakena
· Todos los que fueron capaces de andar, de moverse por su pie
Egun artan’ onenbestez ixildu ziran
· Sin más
Egun artan, Urkiolako mendiak’ erririk andienaren itxurak artzen ditu
· Toma el aspecto de
Egun artan’ urriztira bidea urratzea nekez egin zezaketen, segalariek
 · Abrirse paso al avellanar
Egun artaz-geroz’ etzan aitu oliorik, emazte alargun aren oliontzian
· Desde aquel día
Egun asko daukozuz zapatura-arte’ diruaz egin bear dozuzan arazoak egiteko
· Para hacer las gestiones que tienes que hacer para lograr el dinero
Egun asko erreskan’ zu beraien arrastan
· A pesar de los años, siempre se es uno mismo
Egun asko-gabe’ seme gazteena, guziak bilduta’ urrun-errira joan zan
· No muchos días después
Egun askoko jarduna izan da’ gurasoak semeari baimena emotera jartzea
· Labor de muchos días ha sido
Egun atako baino eskarrik-asko beroagorik ez ei eutsan aspaldian Zeruari emon
· No le había dado gracias más fervorosas que las de aquel día
Egun atako baraila’ etzan izan bein-bateko berotasun bat baizik
· Refriega fugaz, efímera
Egun atako barriak lagunai emoten ebilen gizon bat... Erdiz-erdizean egoala eldu
nintzan eurakana
· Mientras iba en la mitad de su relato
Egun atako janak eta edanak gertuteko’ arteak artu ezinik ibiliko zan etxeko-andrea
· Sin conseguir sacar tiempo para
Egun atan’ argi egingo deutsut zure arpegian; begietan emongo deutsut
· Te daré en rostro; te echaré en cara
Egun atan baino gogo argiago’ ez eban inoz erakutsi
· Nunca se había mostrado más alegre
Egun atan’ damu-gatxez, Bilbon nengoan
· Por gran desgracia mía
Egun au’ beti izan da gure Erri onetan pozgarrizko eguna. Doniane eguna
· Un día de regocijo
Egun au’ Jaunari ospatuko diozute, ondorengoz-ondorengo
· De generación en generación; por todas vuestras generaciones
Egun au’ nik uste dudan baino agitz alderago dago
· Más cercano o próximo
Egun au ere’ goizetik laino-samarra zan; baina eguardirako’ oso argitu zan
· Estuvo bastante nublado
Egun au-ezkero’ Abrahani Jainkoak eskeinitako lurra’ bi eskuetan jarri zan
· Quedó bajo dos mandos o dueños
Egun bakezko-baga nor bizi onelan?
· Sin un sólo día tranquilo
Egun bakoitzeko-dina bakarrik artu bear zuen mana artatik; gainerakoari’ arrak
egiten zitzaiozkan
· El resto se agusanaba
Egun bakoitzeko-dina bakarrik artu bear zuen mana artatik; gainerakoari’ arrak
egiten zitzaiozkan
· La provisión para cada día
Egun banaka oetako irabazi dena galduko dezu
· La ganancia de estos pocos días
Egun banatan emango diozue biok meza
 · En días distintos, cada uno en el suyo
Egun bat artu egizu’ eta berean ikusi zeure arimako atzera-aurrerak!
· Los avances o retrocesos; la marcha de tu alma
Egun bat besterik ez dago bitarte. Egun batetik bestera
· No queda más que un día entre ambas fechas
Egun bat bide egin zuten
· Hicieron una jornada de camino
Egun bat egunetakoa izan zan, joan dan igandea!
· Fue un día de los que hacen época
Egun bat eman zigun Jangoikoak bera onratzeko’ ta goiak beeratu dira: egun
santuak’ bekatu-egun izatera igaro dira
· Y ha ocurrido todo al revés
Egun bat goizago igor berriak guri! Berantenaz’ astearte goizean heltzeko gisan
· A más tardar
Egun bat goizago igor berriak guri! Berantenaz’ astearte goizean heltzeko gisan
· Un día antes; de víspera
Egun batean gezur diranak’ bestean ditu egiak
· Lo mismo afirma una cosa que su contraria
Egun batean’ Jainkoari kontu eman bear diogu
· Darle cuenta de nuestra vida. Morir
Egun batean’ malkoak irten zidala ikusita’ ara zer esan zidan
· Viendo que me había saltado una lágrima
Egun bateko txarra’ naikoa da lana ondatzeko
· Basta un solo desacierto a veces para echarlo todo a perder
Egun baten’ amari lotsagabeko erantzun bat eman ei-zion, neska orrek
· Le dio una respuesta irrespetuosa
Egun baten bidea urrundu ziren Jerusalem-etik
· Hicieron una jornada de camino
Egun baten esana’ biaramonean iruntziz dabiltza
· Faltando a su palabra; volviéndose atrás de lo dicho la víspera
Egun batetik bestera argitaratzen dira liburuak euskeraz
· Como quien dice, casi a diario
Egun batetik bestera’ gorputza erorten ari zitzaion: etzion lanari barkatzen, batetik;
eta bestetik’ gorputz guziko oinazeak osoro kimatu zituzten aren indarrak
· Los dolores habían esquilmado sus fuerzas
Egun batetik bestera’ gorputza erorten ari zitzaion: etzion lanari barkatzen, batetik;
eta bestetik’ gorputz guziko oinazeak osoro kimatu zituzten aren indarrak
· No se rendía nunca al trabajo
Egun batez’ baso-lanera joan zan morroiarekin
· Fue a cortar leña
Egun batez ezin daitena’ egiten da biez
· Santa María no se hizo en un día
Egun batez’ gizon argitu eta itzuli handitako bat etorri zitzaion Napoleon-i, Angelesen
izenean
· Un personaje importante; de muchas campanillas
Egun batez’ hainitz adiskide zuen apezpiku batekin’ Totilaz goiti-beheiti mintzo zen
gure Aita
 · Hablaba acerca de Totila
Egun batez’ herriko buruzagiak ekarr-arazi zituen, barkamendu galdegiten ziotela’
Itsasu-n eman zituzken elepide guziengatik
· Por todas las murmuraciones a que pudiera haber dado pie
Egun batez nekezago doha untzia portura
· Va con atraso de un día
Egun batian nere aitari gogotu zion’ nik biar nula mendian lan egin
· Se le ocurrió a mi padre que
Egun batian’ zaitu nai izan zuan amonak iloba
· La quiso observar; vigilar lo que hacía
Egun batik barnean ikusi zituen bere zazpi semeak galtzen, ama harek
· En un solo día
Egun batzuen buruan’ sorra zirurien nere amak, nik negar egin-arren
· Parecía insensible
Egun batzuetako ogiaren ardura kendu beinepein: orixe naiko nuke erdi-prezioan
badare gauz auek salduta
· Librarme de la preocupación del pan
Egun batzuetan’ aurre egiten deutso andreak senarra izanikoari’ ago-betekoak
esateko
· Para increparlo; para llenarle de injurias
Egun batzuk barrutik eginda’ gaur kalean ikusi dogu geure adiskide Bazterretxea
· Después de estar varios días retirado
Egun batzuk estu-estu igarota’ obeto doiala entzun dogu
· Después de pasar unos días muy apurados
Egun batzuk eztozuz emon bear errian? .-Eneuke egon-gura’ goiz-arratsera baino
· De mañana a tarde
Egun batzuk’ inozkorik epelenak izan doguz
· Los días más templados de la temporada; o más templados que nunca
Egun beltzetik Jaunak onez aterako du’ beartsuaz ajola-duna
· Del día de la desgracia; del día aciago
Egun berean joan ezik’ ortxe nunbait ibiltzen gera
· Andamos con tiempo justo, alcanzados de tiempo
Egun berean jungo bazan ere’ etortzeko esaten genion
· Aunque fuera para regresar el mismo día
Egun beretik da Errezil’ izen ortakoa
· De entonces le viene ese nombre
Egun bi abetan’ abo batetik bezela entzuten zan’ ori baino teatro-lan
atsegingarriagorik egundo ez dala emen ezagutu
· Unánimemente
Egun bi dituanak ere ba ditu... ta zuek zatoztenean’ poz ura izaten det nik ere
· Por poco que dure, siempre es de estimar la dicha
Egun bi geroago’ erriko jaiak
· Dos días después
Egun bi igaro ditut erriz-bestera joanik
· Ausentarse del pueblo
Egun biak’ bat beste jo ditezke
· Bien pueden compararse o parangonarse
Egun biez-batean etortzen da
· Un día sin otro
Egun biez-batean etortzen zen
· Cada dos días; en días alternos
Egun bigarreneko esango dozu’ obeak direala oinetako orrek, zuen zapata asmo-
barrikuok baino
· Zapatos de nueva invención; de la nueva moda
Egun bigarreneko esango dozu’ obeak direala oinetako orrek, zuen zapata asmo-
barrikuok baino
· Antes de dos días
Egun biko dira gure lurreko uskeri abek
· Son efímeras estas vanidades
Egun birik bat, esateko, an joaten nintzan
· Cada dos días; un día sin otro
Egun birik bat, esateko, an joaten nintzan
· O poco menos
Egun birik baten datoz bertora
· Vienen cada dos días
Egun bitan egon zan azkeneko arnasetan; baina gero oneratu zan
· Estuvo a la muerte
Egun bitik bein eman bear zaio ur ontatik
· Cada dos días
Egun biz bat joaten da Bergarara
· Un día sin otro; cada dos días
Egun biz-bein’ ara joan nai izaten dik: azala agertu beintzat
· Cada dos días
Egun biz-bein’ ara joan nai izaten dik: azala agertu beintzat
· Presentarse al menos, para que no digan
Egun biz-bein Bartzelonara dabilen espresa artu det, arratsaldeko seiretan
· Cada dos días; días alternos
Egun danetan ia gelditzen da baten-batentzako nire oilorik onenen bat... zure
baratzan
· Se queda en provecho de alguien
Egun debekuetan haragi jateak’ eztu berenaz lohitzen arima
· Comer de carne en los días prohibidos
Egun eder onen bikaintasuna’ ez da samurra esaten
· No es fácil referirla
Egun ederrak bidean datoz: au da poza! Txarrenak emon doguz!
· Ya hemos pasado lo peor
Egun ederrak bidean datoz: au da poza! Txarrenak emon doguz!
· Ya vienen, ya están próximos
Egun ederrik ikusi dute aintzin ortan Lapurdiko arrantzale begikook: ezin buru-
eman-ala xardin atxeman dute gaizoak
· Una enorme cantidad de sardina...; hasta no poder dar abasto
Egun ederrik ikusi dute aintzin ortan Lapurdiko arrantzale begikook: ezin buru-
eman-ala xardin atxeman dute gaizoak
· Han tenido unos días afortunados; han tenido suerte estos días
Egun ederrik ikusten ari gera!
· Qué días nos está tocando vivir!
Egun egin daikena’ ez utzi biarko
· Lo que puedas hacer hoy, no lo dejes para mañana
Egun egokiagorik autu ei-eikeen orretarako? Nekez-be-nekez!
· A duras penas
Egun ekeetan’ Jainkoak bere profetari erran zion: Bea zak an urrun, mendez
mendeetan barnaka! Bea zak, eta ikusi!
· Mira allá lejos, en el futuro, a través de los siglos
Egun erosoak aztuta bizi gera...: ederki arrapatu gaitu erasoak...!
· Buena nos ha caído encima
Egun’ erri baten agerikoak-oro sartzen ditugu istorian. Egungaur
· Todas las manifestaciones de un pueblo
Egun eta betiko oiltan jaid jaurtitzen aut etse kontarik ontatik
· Te despido para siempre..; te expulso definitivamente
Egun eta iguzki’ hola izan dire gauzak. Egun eta iguzki’ ez da holakorik ikusiko
· En todo tiempo o siempre.- Nunca jamás
Egun ezinago ederra jaiki da
· Un día espléndido
Egun gazixkoak dituzte etxe ortan
· Están pasando días bastante penosos
Egun geiena’ ispilu-aurrean, jai ta aste
· Todos los días sin excepción, sin distinción
Egun geiena’ ispilu-aurrean, jai ta aste
· La mayor parte del día
Egun gejena etxean zaramaten, eta kasaila azkengabekoa zabilten
· Apenas salían de casa
Egun gejena etxean zaramaten, eta kasaila azkengabekoa zabilten
· No paraban de disputar
Egun gitxi barru’ ezta alerik geldituko
· No quedará ni uno solo; ni un solo ejemplar
Egun gitxi igaro orduko’ neskatila gaztetxu ari jo eutsan begia
· Se fijó en ella; le llamó la atención
Egun gitxi-barru dogu Doniane Barri-on Emoilearen eguna
· San Juan Evangelista
Egun gitxiren barruan ikusiko dira erro barriak; jantziko da arbolea adar andi ta
sendoakaz
· Cubrirse el árbol de
Egun gitxiz ona entzun dogu
· Hace pocos días
Egun gogoragarria izango da, gaurkoa
· Día memorable
Egun gogorren begira gaude; eta agitz gogorragoen begira, il-ondorako
· Nos aguardan días difíciles
Egun gogorren begira gaude; eta agitz gogorragoen begira, il-ondorako
· Para después de la muerte
Egun goibel bat joan-orduko’ bidean degu bestea
 · Ya está llegando otro
Egun goibeletan sortu zen delako Brahma hori, nihork ez jakin noiz
· En una época desconocida...; quién sabe cuándo
Egun, goiz-aldeko ilunar xurian’ piztu da lorios gure Jaun Handia
· En el crepúsculo matutino
Egun goria euki dabe igandea, emengo arrantzaleak: irurogeta-lau otzara bete dabez:
aspaldiko arrantzurik andiena berau
· Han tenido un día de ganga
Egun gorria dakar Luzbel-entzako’ Kristoren nekeak
· Día aciago para Luzbel...; mal lo va a pasar Luzbel
Egun gorria franko ikusi bear izan zuten ormatxori errukarriak, andik aurrera
· Tuvieron que pasar muchas amarguras
Egun gozo aiezaz oroitzen naizan guzietan’ negarrez ezin ixildu zait biotza
· No puedo acallar el llanto interior
Egun gutirik barnean’ bere guziak bildurik’ seme gazten hori atze-herri urrun
batetara joan zen
· No muchos días después
Egun gutxi dala etorri ziran sardinatan donostiarrak’ itsas-adar ontara
· A pescar sardina
Egun gutxi dala etorri ziran sardinatan donostiarrak’ itsas-adar ontara
· Desembocadura
Egun gutxi dala etorri ziran sardinatan donostiarrak’ itsas-adar ontara
· Hace pocos días
Egun gutxiz aurretik ijito aiek berak lapurtua zan astoa
· Pocos días antes
Egun guzia zurrutian’ ... da etzait betetzen barrena
· Todo el día bebiendo
Egun guzia zurrutian’ ... da etzait betetzen barrena
· Y no acabo de saciarme
Egun guziak barur zeramazkan
· Pasaban los días en ayunas
Egun guzian’ gogoa ilunik daramat uratsa
· Voy caminando apesadumbrado todo el día
Egun guzian iraun zuan gudak: oraintxen gurutzetien alde’ oraintxen Sarrazenoen
· A ratos a favor de los Cruzados, a ratos a favor de los Sarracenos
Egun guzian’ Jangoikoaren gauza onik egiten ez dutela bizi dira
· Sin hacer absolutamente nada de provecho
Egun guziek biharamunak ba dituztela dio erran zaharrak
· A unos tiempos siguen otros... La rueda de la fortuna
Egun guziez egiten zuen barur eta mehe
· Todos los días ayunaban y guardaban abstinencia
Egun guziez Jainkoari eskerrak daizkot’ nuelakotz sorr-arazi mendi-zoko batean,
arrano baten pare
· Doy gracias a Dios
Egun guziko lanen ekus-aldia
· Revisión, examen
Egun guziko nekeak jo-jo eginda geunden danok
 · Derrengados; rendidos de cansancio
Egun guziz ba zituzten ikusliarrak eta ikusliarrak
· Venían continuas visitas diariamente
Egun guziz erratetik sekulan ez erraterat’ ba da arte
· Va mucha diferencia...; hay gran trecho
Egun guziz ezin baditake’ egin bederen egun bat-arte!
· Por lo menos cada dos días
Egun guziz, goizetik arratsera’ beti sail bera zuten andre hek
· No hacían sino eso...; no hacían otra cosa
Egun guztia’ atxurretan emon dot, etxe-azpiko soloan
· He pasado todo el día dándole al azadón
Egun guztia’ bake igaro zan
· Transcurrió en calma
Egun guztia galdu dot, atzera ta aurrera
· En andar de aquí para allá
Egun guztian ez dau egin argiuna bat; atertu-bako euriak izan ditugu
· No ha habido un momento de claridad
Egun guztian ibili ziran ara ta ona, baztar guztiak arakatuten, ziza-bile’ begiak
jasoteko-be ez zirala
· Sin apenas levantar la vista del suelo; sin darse una tregua
Egun guztian itxasoan-da... Ilun-antzagaz portura...; txalupak doaz arraina emoten’
bakotxa bere lekura...
· Al anochecer
Egun guztian jabilt au zirika
· Me está chinchando, incomodando
Egun guztian’ zer-egin-ezean egon zan
· Sin saber qué hacer
Egun guztian ziran bibaka, ito-bearrean
· Dando vivas a desgañitarse
Egun guztietan’ ... jan-edan-aldia, txaloa, ta bizi bedi deadarra... izan da
· Banquetes, aplausos y vivas a los visitantes
Egun guztietan’ mutil-aldra andiak batzen dira emen zelai andi baten; eta istandak ez
besteak egin-arte eragoten dautse ostiko-pelotan
· Hasta poco menos que reventar; hasta quedar rendidos
Egun guztiko lanean ondo irabaziriko atsedena dabe bakarrik gogoan
· Sólo piensan en; no se acuerdan más que de
Egun guztiko lanean ondo irabaziriko atsedena dabe bakarrik gogoan
· Descanso bien merecido
Egun guztixan itxasoan’ ta ilun-antzagaz portura... Arrantzaleak
· Al anochecer
Egun hartan beraz’ fraideak beira zauden, zer ikusi behar ote zuten...; eta meza
nagusiaren orena’ etzitzaioten etorri, nahi baino lehen
· Se les hizo larga la espera hasta la misa mayor
Egun hartan beraz’ fraideak beira zauden, zer ikusi behar ote zuten..; eta meza
nagusiaren orena’ etzitzaioten etorri, nahi baino lehen
· Había expectación entre los monjes
Egun hartan berean’ sukar handi bat lotu zitzaion; eta denbora berean, egartsu bat’
 barne guzia erretzen ziona
· Una sed abrasadora
Egun hartan berean’ sukar handi bat lotu zitzaion; eta denbora berean, egartsu bat’
barne guzia erretzen ziona
· Le acometió una gran fiebre
Egun hartan’ dohatsu agorrak, eta amatu ez diren sabelak, eta hazi ez duten bularrak
· Los senos que no engendraron
Egun hartan’ Elizak gizena debekatzen zuen; eta meheak iraun du denbora handiz
· La abstinencia ha durado largo tiempo
Egun hartan’ Elizak gizena debekatzen zuen; eta meheak iraun du denbora handiz
· Prohibía comer de carnes
Egun hauetan jasan-behartu zaizkon oinazeak
· Los dolores que le ha tocado sufrir
Egun hautako batez’ buruz-buru egin dut jaun horrekin
· Me he encontrado con
Egun hautan’ komunist horiek arteka tzar batean ezarri dute gure ministro nausia
· Le han puesto en un difícil compromiso
Egun hautan’ lur-lehertze batzu izatu dire mendi hortan
· Ha habido desprendimientos de tierras
Egun, hemen’ enekin duzue egitekoa; bihar goizetik harat’ ukanen duzue eihera-
zainarekin
· Desde mañana por la mañana
Egun, hemen’ enekin duzue egitekoa; bihar goizetik harat’ ukanen duzue eihera-
zainarekin
· Os las habéis conmigo
Egun horietan’ gogoak beltz ziren herrian
· Todo el pueblo se mostraba triste
Egun hura’ besta-buru aterako diozue Jaunari... beti eta beti, giza-mende guzietan
· Lo celebraréis como la fiesta del Señor
Egun hura’ besta-buru aterako diozue Jaunari... beti eta beti, giza-mende guzietan
· Perpetuamente, de generación en generación
Egun itzalak aiek! Amaika bidar damutu zitzaion etxetik irtena!
· Qué días terribles aquellos!
Egun kondatu ditutzun guziak’ gordean atxikiko ditugu, nihori salatu-gabe
· No se los diremos a nadie; los guardaremos en secreto
Egun laburrik barne’ hemen dukegu berriz
· Dentro de pocos días
Egun latzak ezagutua nozue
· He conocido días muy penosos
Egun lazgarri heietan’ apezak gordeka zebiltzan, etxetan haurrak bateatuz..., beren
biziaren irriskuan
· Tenían que andar clandestinamente
Egun luze ta latzen saria’ aldean dozu
· Lo has alcanzado ya
Egun negargarri aren arrats-alde beranduan
· A la caída de la tarde
Egun oek ba dute alako zerbait, igurtzi berezi bat’ besteak eztutena... Eguberriak
 · Tienen un quid o sabor especial
Egun oetan guziitan’ berandu jeiki da
· Todos estos días
Egun oetan oe-alde xamar degu ama
· Se ve abligada a guardar cama bastante a menudo
Egun on, adiskide, zer modu? -esan zuen arrotzak, zerbait esan bearr-eta
· Por decir algo
Egun on, aita!... -Jainkoak emon daigula ona!
· Nos dé Dios!
Egun on!... .-Alan Jainkoak emon!
· Buenos días nos dé Dios!
Egun on, andre Bixenta! .-Baita zuri ere!
· Felices tenga Vd
Egun on! Arratsalde on! Arrastiri on! Iluntze on! Ilunabar on!... Gabon!
· N.B. Fórmulas de saludo según las horas del día
Egun on asko geure Jaungoikoak emon daiozala, abade jauna!
· Buenos días tenga vuestra merced!
Egun on, Atanaxi! Ari aiz lan da lan? .-Bai, emen ari naun’ pixka bat gauzak
txukuntzen
· Poniendo un poco de orden en los enseres
Egun on bat igaro, Joxe-Manuel! .-Ala-berean, jaunak,... eta ondo joan!
· Igualmente
Egun on daukala, Andre Joxepa!
· Buenos días tenga Vd.!
Egun on daukala! Berorrek
· Buenos días tenga su merced!
Egun on daukela!... .-Zeuk-be alan euki daizula!
· Igualmente
Egun on dozula!
· Buenos días!
Egun on, eguerdi on, arratsalde on, iluntze on, gaubon... daukazula dakartzula,
daroazula!
· N.B. Fórmulas de saludo, de acogida o de despedida, según el momento del día
Egun on, etxe ontakuori...! .-Baita zeuri-be, ala Jaungoikoa!
· N.B. Fórmula piadosa al corresponder al saludo
Egun on, etxekoak! -Bai zuri ere!
· Salud a todos!
Egun on, etxekoak! -Bai zuri ere!
· Igualmente!
Egun on, Jainkoak emon...
· Buenos días nos dé Dios!
Egun on, Jainkoak emon... .-Alan ekarri!
· Buenos días nos traiga Vd!
Egun on, Jainkoak lagun!... .-Olan euki!
· Santos y buenos!... días
Egun on, Jainkoak lagun!... -Olan euki!
· Buenos días nos dé Dios!
Egun on ta berri on
· Salud! amigos
Egun onak eman nai dizkitzugu gaur, Ama!
· Felicitarle el cumpleaños
Egun onak emoten bildur ete zara?..- Bildur izateko da... onak emotea’ eta txarrak
noberen aldean istea
· Quedarse uno mismo con los días malos
Egun ondotxoz aurretik berri emanik genduzkan
· Los teníamos avisados desde bastantes días antes
Egun onean zila ebagirikoa da
· Es una persona afortunada con suerte
Egun oneetako beroakin’ gure mutikoak uretara zalatu dira
· Le han tomado afición al agua
Egun oneetan ezta erabili emeko jentearen aominetan’ auzi ori baino
· No se ha hablado de otra cosa
Egun onetan il zituzten’ 300 ta geiago frantzes, bikain-arkienak
· De los más selectos
Egun onetan urtezar-urtebarrietan egiten diran este-beteak
· Comilonas, panzadas
Egun ontan’ errian ez da errenik, dantzarako gai ez denik; baina bi ankak sendo
dituna’ limur da belaunetatik
· Flaquea de las rodillas
Egun ori da’ emen aipa deguna
· Al que nos referimos aquí
Egun ori fede biziaren argitan ikustea’ mundu guzia ikara gorrian sartzeko dina da
· Es bastante para hacer temblar de espanto
Egun orietan’ nork-nai bezain aldarte txarrak eman izandu ziezten beren buruari
· Imponerse trabajos o sufrimientos
Egun oroz errazu’ hutsik egin-gabe
· Sin falta
Egun orretan’ Alba-gaz aurpegi-ikuste bat izango ei-dau Cambok garrantzi andikoa,
orainaldiko politikeaz jarduteko
· Va a tener una entrevista con Alba; un encuentro
Egun orretan aragia jan gura daunak’ bere eskuan dauko, ezeri utsik egin-barik
· Puede hacerlo; en su derecho está
Egun orretan aragia jan gura daunak’ bere eskuan dauko, ezeri utsik egin-barik
· Sin quebrantar ninguna ley
Egun orretan azken-gaitzak oieratu zuen
· Se acostó rendida por la postrera enfermedad
Egun orretan, Bilbon’ odola jausiko dala dinoe
· Que correrá sangre
Egun orretan’ etzegoan oso egualdi atsegina: euri ta kazkabarra lasai egiten zuan
· No era nada apacible el tiempo
Egun orretan musikiak-pe azkenerako’ ala-alakuak urtetzen dau... Musikalariak
erdi-berdoztuta
· Va resultando muy mediana
Egun orretan’ mutilak neskatilaren oina zapalduten badau eta neskatilak arpegi
 onagaz irribarreka begitu’ gauzek egin dira..: aurrerantzien biok maitatuten dabe
alkar
· Ya está hecho...; asunto concluido
Egun orretan ona etortea’ eleuskioe askori galerazoko
· No se lo prohibirían
Egun orretan’ txakurtuen eskuetan egon zan Bilbo
· En poder de los revoltosos
Egun ortan’ dama ori erritik galdu zan... Etzan agiri’ eta ez nekien nun zan
· Desapareció del pueblo
Egun ortan’ Gaintxurizketan ginan gu, ba-ez-pazan
· Por si acaso; por lo que pudiera suceder
Egun ortan’ Lazkao-Txiki gaztia’ etzan erreza austia. Bertsotan
· No era fácil aventajarle
Egun ortan, senarr-emazteen tankera’ bertsotan itzetik ortzera... Maiz atxoak,
tantaren etorriaz’ utzi du senarra atzera
· Hablarle en verso improvisado
Egun ortan, senarr-emazteen tankera’ bertsotan itzetik ortzera... Maiz atxoak,
tantaren etorriz’ utzi du senarra atzera
· Bajo la inspiración o facundia del trago
Egun osoa emon eban asto orixka pintetan; basastoak lez’ ardura andia ta bere
zentzun guztiak atan ipinita. Basasto zebra.
· Ocupó todo el día en
Egun osoa’ jaberik-gabe zauden Itsasu-arraren miga ala Zuraid-arraren xerria
· Permanecían sin cuidador; como si no tuvieran dueño
Egun osoan’ ate-ondoan egon bear, loa kendu ezinez, burua zabuka
· Sin poder sacudir el sueño
Egun osoan’ ate-ondoan egon bear, loa kendu ezinez burua zabuka
· Cabeceando
Egun osoan goseak ibilirik’ ilunabarrean bestatik gibelerat itzuli zen’ zakurra bere
larru ta guzi jan zezaken gisan
· Con un hambre atroz
Egun osoan lanean’ eta ondino lanak aurrera
· Siempre queda trabajo por hacer
Egun osoan naigabez nabil, beea jota
· Encorvado, abatido
Egun pakezko gabe, nor bizi diteke onela?
· Sin un solo día de paz
Egun sargoria izanik’ izardiz melatuta eldu zan Txakur-zulora, baina ez botia
zimurtu-barik
· No sin haber dado buenos pellizcos a la bota
Egun sargoritsu itogarri baten, bapatera iparraizea agertzen bada
· Día de bochorno sofocante
Egun sinale bat eztegu izan guk’ gogoangarria eztanik
· Tristemente memorable
Egun sinale bat eztegu izan guk’ gogoangarria eztanik
· Fecha destacada
Egun ta betiko’ Iberi-ertzetatik erajo zuten jende latz ura
 · Para siempre jamás
Egun ta bizian. Egun eta eguzki
· Por siempre jamás
Egun ta egun’ zerbait ondu da otsoa, txakurrak aginka ebagirik
· Al cabo de los días
Egun ta eguzki’ ez omen zan geiago ispiazkoan ibili
· Ya nunca más en la vida
Egun ta eguzkian’ eztun bear entzun eneganik deus ere
· Nunca jamás
Egun ta iguzki egin ez dun artzekoa lakatzera’ laster etorriko zaie Mikela Borda...
afal-orduko
· Lo que nunca llegó a ganar
Egun ta iguzki egin ez dun artzekoa lakatzera’ laster etorriko zaie Mikela Borda...,
afal-ordurako
· A cobrar lo que jamás llegó a ganar
Egun ta santa sekulan ezpaitzutena ikusi alako soldadu-pilarik!
· Jamás en la vida
Egun’ tenorez ginan elizan
· Estábamos a tiempo en la iglesia
Egun tratalari orrek zer uzta egin duen!
· Qué ganga ha hecho!
Egun triste batean neskatxaren biotzean itzali zan argi eder aura’ berriro piztu da,
len-da-gero baino dizdizari aundiagoakin
· Con fulgores mucho más vivos todavía
Egun txarra argitu zan’ baina eguraldiaren ardura-barik gorantza joian jentea
· Amaneció con mal tiempo
Egun txarragorik ikusten ezpadu’ erruki det
· Si por eso poco que le toca sufrir pierde la paciencia
Egun txarren bat izandu dezu emen; baina egia esan’ zurekin nago oraindik ere
fededun!
· Todavía tengo mi fe puesta en ti. Confío que saldrás vencedor
Egun txintaz’ basoa nagiak ateratzen asi da
· Al rayar el día
Egun ukan duzue atsegin handia: bizi guzikotz biez baten egitea...: aspaldi nahia!
· Uniros los dos para siempre
Egun zabaleko amabi orduetan’ lau kana egiten ditu beeruntuz, marasma orrek
· Durante las doce horas del sol
Egun zoroen ondorea’ biaramona eta korputz-aldi zatarra
· Postración y mal cuerpo consiguientes a los días orgiásticos .-Cuerpo cortado
Eguna anaitasun ederrekin jaituko dute’ otordu polit bat eginez
· Celebrar el día
Eguna apaltzen hari da’ eta arratsa heldu da dator
· Comienza ya a caer la tarde
Eguna argitu ebanerako’ baster guztietan zabaldu zan albiste ona
· Para antes de que amaneciese
Eguna argitu ta gerexak gareizak alde-dagien artean
· Hasta que claree el día y huyan las sombras
Eguna argitu zanean’ bere burua ibai-bazterrean zearo bustirik eta otzikaraz zeukala
esnatu zan
· Despertó tiritando de frío
Eguna argitu-arte’ etzan aspertu itz oek esatez
· Hasta que amaneció
Eguna argizkoentzat; gaua gautarrentzat
· Fórmula de las brujas del Akelarre
Eguna asi ordurako’ aspertuta..., emazte gaxoa!
· Apenas amanecido
Eguna asteko aurrean’ danak izkutatuak ziran nor bere aldera
· Para antes del amanecer
Eguna ba zijoan’ ta nik ez nai etxera itzuli, ardiak-gabe
· Declinaba el día
Eguna baino len jaikitzen zan
· Antes que amaneciera
Eguna baino len’ loak astintzera eragiten gaitu. Argi-xinta aurreko oilariteak
· Nos impulsa a sacudir el sueño
Eguna bapo igaro-ondoan’ ilunabarra-bere erdu bear zebala-ta’ ... batera-batera
iluntzea etorri zan
· De pronto anocheció
Eguna beeruntza asiagaz-bat’ nasaituten doako gabari biotza
· En cuanto empieza a declinar el día
Eguna bezin labur igaro zait urtea
· El año se me ha hecho un día
Eguna bialdu degu!
· Ya se nos ha ido un día de los pocos de que dispones para nosotros
Eguna da! Mugi denok! Jaiki, jaiki!
· En pie, todo el mundo!
Eguna geiena ta gaualdi ederrak ere Jainkoaren begipe ortan pasa zituzten
· En esa presencia de Dios
Eguna islaratzen asi orduko’ ekin zioten kanpai ta su-ziriak
· Al alborear el día
Eguna joan, da eguna etorri’ au da guztien jarduna
· Esto es lo que un día y otro se va repitiendo
Eguna joan, da eguna etorri’ au da guztien jarduna
· Esto es lo que un día y otro se va repitiendo
Eguna juan, eguna etorri’ urteak juan da etorri... beti leen bezin berri infernuko sua
· Siempre invariable
Eguna laburtuten asi-ezkero’ negu-usaina artu daroe baztarrak
· Los campos empiezan a tomar aspecto de invierno
Eguna luzeren-luzeena den garaiean gertatu zen. San Juan-eguna omen
· En la época de los días más largos del año
Eguna luze-xamarra dago; ilunabartu du ia
· Ya ha anochecido casi
Eguna moztu dunaren antzera’ leentxeago aterako dek lanetik
· Por razón de que ha acortado el día
Eguna nora-ez-dala, gauaz-bere lanean diarduk?
 · Aparte de tu trabajo durante el día... No contento con
Eguna obeto-ezinean igarota’ pozik etxeratu ziran
· Después de pasar el día maravillosamente
Eguna ondo argitu zunean’ ango mendi-dardarotsa!... Alde guzietatik tiro-otsa. Ba
zirudin’ azken-erabakia zala...: mundu guziarena
· Cuando amaneció del todo
Eguna ondo argitu zunean’ ango mendi-dardar-otsa!... Alde guzitatik tiro-otsa. Ba
zirudin’ azken-erabakia zala...: mundu guziarena
· Parecía que era el juicio final
Eguna oso zabaldu baino lenago joan zitzaien etxekoandra... gari-jotzeko jaiki
zaitezte! esanaz
· Antes que amaneciera del todo
Eguna sortzen dan alderdira begiak beti zorrotzik egon nai dut nik
· Fija la mirada hacia
Eguna urratu baino leen etxetik irtenak ba ziran
· Antes de despuntar el día
Eguna zabaldu artean’ etzan oartu
· Hasta que amaneció
Eguna zabaldu arterainoko guzian ari izandu balira kantari
· Hasta el amanecer
Eguna zabaldu baino leen’ igo zion mandoari eta jo zuan... Tolosara
· Antes de amanecer
Eguna zabaldu baino len igo zion mandoari eta jo zuan... Tolosara
· Se dirigió a Tolosa
Eguna zabaldu baino len igo zion mandoari eta jo zuan... Tolosara
· Montó sobre la mula
Eguna zabaldu ta laster eldu zan
· A poco de amanecer
Eguna zabaldu zanekoxe... ate-joka gendun
· En cuanto amaneció
Eguna zabaldu zuaneko’ jende armatuz betetzen asi ziran Endaiako mendiak
· En cuanto amaneció
Eguna zabaldu-ezkerik dago goi-argi
· Está claro el cielo desde el amanecer
Eguna zabaltzerako’ alde egin du jendeak
· Para antes de amanecer
Eguna zan’ ... eguna bezelakoa!
· Un día... hermoso porque sí!... Un día espléndido
Eguna zer-esanik ezta igarota’ iluntzean asten du berriroko pesta. Inauterietan
· De noche vuelve a comenzar la fiesta
Eguna zer-esanik ezta igarota’ iluntzean asten du berriroko pesta. Inauterietan
· Después de pasar el día sin otra novedad
Eguna-bagarik jagiten zan
· Antes de amanecer
Eguna-bagarik urten gendun; eguna-orduko
· Sin haber amanecido aún
Egunabarra baino lentxuago eldu ziran lapur-zulotik urrera
 · A las proximidades de la cueva
Egun-abarraz, argitu ebanean’ itxas-ganeko edur-mendiak ikusten zirean, ontziaren
inguru guztian. A zan arrigarrizko itxasoa!
· Qué mar tan extraño o curioso!
Egun-abarraz, argitu ebanean’ itxas-ganeko edur-mendiak ikusten zirean, ontziaren
inguru guztian. A zan arrigarrizko itxasoa!
· Cuando amaneció
Egunabarrez asten naz aterik-ate lanean. Jainkoa lagun! esaten deuste
· Desde el punto de la mañana
Egunabarrez asten naz aterik-ate lanean. Jainkoa lagun! esaten deuste
· Dios te ampare! Me rehúsan la limosna
Egunabarrez, eguzkia agertu orduko’ jarri dira arraintan
· Han comenzado la pesca
Egunagaz-batera bear onak egiten asten zala esan geinke: berak eukan arazoa’
goizean-goiz aramaitakoa Agur-Maritakoa joteko
· Desde el amanecer
Egunak adarra luzea du
· Todavía hay tiempo... hasta la noche
Egunak agintzen zuan arazo guziarekin eman zan Meza
· Con toda la solemnidad o pompa exigida por el día
Egunak aldi asko eukiten ditu; ta egun onagaz urten eben lau artzainok; baina euriari
ekin etson, eta danok busti ziran goitik eta beera
· Al cabo del día se dan muchos cambios
Egunak aldi asko eukiten ditu; ta egun onagaz urten eben lau artzainok; baina euriari
ekin etson, eta danok busti ziran goitik eta beera
· Se mojaron de arriba abajo; por completo
Egunak aldi asko eukiten ditu; ta egun onagaz urten eben lau artzainok; baina euriari
ekin etson, eta danok busti ziran goitik eta beera
· Empezó a llover
Egunak aurrera’ ... ta mutila sukarrez gexorik beti
· Pasaban los días, se echaba el tiempo encima... y el chico siempre con su fiebre
Egunak aurrera joazan; ilebete ta erdiren barruan’ egittu bear eban atzera edo
aurrera
· Tenía que decidirse a una cosa u otra
Egunak aurrera joazan; ilebete ta erdiren barruan’ egittu bear eban atzera edo
aurrera
· Pasaban los días...; pasaba el tiempo
Egunak aurrera zijoazen; ta gau-erdi batean Maiteexa’ oinazeak zeuzkala ta espatzen
asi zan
· Empezó a quejarse de los dolores de parto
Egunak ba doazi egunen ondotik; ez dire elgar iduri joaiten hargatik
· Van desgranándose los días
Egunak ba doazi egunen ondotik; ez dire elgar iduri joaiten hargatik
· Pero no se parecen uno a otro
Egunak ba du nondik lotu
· Todavía hay tiempo
Egunak betetzer ziran’ Jainkoaren semea gizon egiteko
 · Estaban a punto de cumplirse
Egunak dakarren lana ere egitea damu dot
· Aun las tareas diarias inexcusables
Egunak dakaz gure mutilak etxera
· Se retiran a casa antes de anochecer
Egunak dituan ordu guztiak gauza on asko egiten iragoko balitu
· Todo el santo día...
Egunak dituen ordu guzietan’ erruzko jendea egoten da, etxe ontatik sendatuta
ateratzen diranai begira
· Todo el santo día...; a todas las horas del día
Egunak ditun ordu danetan oroituten naz
· En todo momento; a todas las horas del día
Egunak ditun ordu guziitan’ emen nago sua zaintzen
· Todo el santo día
Egunak eguna aldean du
· Los días se suceden con rapidez
Egunak eguna ekarri zuan, eta asteak astea’ ... eta gure Patxi-Kontrari joan zitzaiona
burutik’ mandazaiak esana
· Se le olvidó
Egunak eguna ekarri zuan, eta asteak astea;.. eta gure Patxi-Kontrari joan zitzaion
burutik’ manda-zaiak esana
· Pasaron los días y las semanas
Egunak eguna hurbil du
· El tiempo corre: piensa en el mañana!
Egunak egunari ezteutso... Orduak orduari...
· Cambia mucho el tiempo...; hay continuo cambio de tiempo
Egunak egunen ondotik doazi
· Pasan los días
Egunak ekatxerako dagozan garaietan’ goibel da ilun bilatu oi-daroe sarri zerua,
arrantzaleak
· En los días en que amenaza tormenta
Egunak eldu ziranean’ Joab bialdu zuen agintari gerrara; bera zorigaiztoan etxean
geldituta. David
· Al cumplirse los días
Egunak eldu ziranean’ Joab bialdu zuen agintari gerrara, bera zorigaiztoan etxean
geldituta. David
· Desgraciadamente; es mala hora
Egunak’ eman du berea... Gaba nagusitu zaigu... Iluna da jabe
· Reina la oscuridad, la noche
Egunak eman du berea... Gaba nagusitu zaigu... Iluna da jabe
· Se acaba ya el día
Egunak eman du berea... Gaba nagusitu zaigu... Iluna da jabe
· Ya es de noche
Egunak eta asteak igaro-arren’ etzan inundik agertuten Eladitxo; ta gexorik ete egoan
zan’ Josetxoren pekua
· Este era el recelo que tenía
Egunak etorri, egunak joan’ ... agertu dira eurialdiak, udagoi onetako egoaizeen
 ostean
· Han hecho su aparición las lluvias otoñales
Egunak etorri, egunak joan...’ agertu dira eurialdiak, udagoi onetako egoaizeen
ostean
· Al paso de los días
Egunak’ igarri-gabe joan zaizkigu, aingira esku-artetik bezela
· Escurrirse los días
Egunak joan ziren lerro-lerroan’ baino erdal-itzaldirik egin-gabe
· Pasaron así días y días
Egunak laburtzen asi ditu...; ta gure barruti ori negu guziko ospelduko da
· Ha empezado ya a acortar el día
Egunak moztu, gauak luzatu’ ... sartu gera negu-bidean
· Ya vamos cara al invierno
Egunak’ osgarbi ta ederrak daude
· Días despejados
Egunak txirrist egin dabeneko’ jagi naz ogetik, eta an noa aratin lurrean zear
· En cuanto ha amanecido
Egunak txirrist egiten dabeneko
· En cuanto amanece
Egunak urte iduritzen zaizkit’ nun etzitudan ikusten!
· Cuando no te veo. En tu ausencia
Egunak zaizkit urteak’ non ez zaitudan ikusten
· Los días se me hacen años... suspirando por verte
Egunak-bere ez dira danak goi-urdinak: batzuk argiak, besteak motzak
· No siempre son serenos, de cielo despejado
Egun-alde ondikozko hetan’ san Benoat-enganat zohazin, goserik zauden guziak
· En aquellos luctuosos días
Egunaldi bat izan dugu’ ez hotz, ez bero: nahi bezalakoa
· Como era de desear
Egun-aldia pasata’ eranegun joan zan
· Terminada su temporada, terminados sus días de estancia
Egun-antzagaz etorten ginean
· Cuando aún no había amanecido del todo
Egunaren antza ezagutzen duanetik’ saunkaz asiko da Eize-zakurra
· En cuanto se da cuenta del despertar del día
Egunaren argia bezein ongi ikusten zen’ haur harrek etziotela gozorik aurkitzen
munduko bestei
· Que no sentía gusto por las fiestas mundanas
Egunaren argitzean
· Al rayar el día
Egunaren geiena balkoiean igarotzen duan ori nor da?
· La mayor parte del día
Egunaren lenengo argi-izpiakaz batera’ geratu zan euria jaustea
· Paró de llover
Egunaren orduak etzanta igarotzen ditu
· Se pasa las horas tendido en la cama
Egunaren orduak ezin emonik egoten zarie
 · Aburridos; sin saber en qué matar el tiempo
Egun-argia’ gauturik bezela gelditu zan
· Oscurecerse la claridad del día
Egun-argirik etzan agiri’ gu abiatzerakoan
· Aún no había amanecido
Egunari eguna ezin emanda... or dabiltza. Esturasun batean; lana bukatu-ezinik, lana
buruz-gain
· A toda prisa; trabajando contra reloj..; a falta de tiempo
Egunari emanik zen perediku bat egin du jaun artxipretak
· Sermón apropiado al día
Egunari zain aurkitzen ziran arerioak
· Esperando a que amaneciese
Egunari zor jakona emoteko’ dantza zoro bat egin zan iluntzean!
· Para honrar o festejar el día
Egunaro geunkazan eginalako lanak’ olatuak apurtu ebezan gauzak zelan edo alan
araututen
· Teníamos enorme trabajo en
Egunaro salduten ebezan, batez-beste’ berreun gaztai
· Por término medio; un día con otro
Egun-artean’ sarriro eskatu egiozu Jesus-eri...!
· Durante el día
Egunaz egiten diran gauzak baino ageriagoan daude Arentzat’ gogoraziorik
estalienak
· Están más manifiestas que
Egunaz lan egin’ da... lo betean gaba
· Toda la noche durmiendo de un tirón...; de un sueño
Egunaz lan eginda’ lo betean pasatzen zuan gaba
· Dormía de un tirón toda la noche
Egunazko argian jokatu nai nian; baina ez nauk ifini inon premian
· A la luz del día
Egunazko argian jokatu nai nian; baina ez nauk ifini inon premian
· No me has puesto a prueba; no me has puesto en la ocasión
Egunazko gaiztakeriari gutxi iritzirik’ neke gutxiko lanen ondoren egin oi-diran gau-
jolasak. Jai-bezperak
· Veladas, saraos
Egunazko gaiztakeriari gutxi iritzirik’ neke gutxiko lanen ondoren egin oi-diran gau-
jolasak. Jai-bezperak.
· Como si no bastara
Egunazko ordu guzietan
· A todas las horas del día
Egun-da gabaz zaurietatik txirrian odol berria’ oian zegoan Inigo, ia iltzeko etsia
· Casi resignado ya a morir
Egun-da gabaz zaurietatik txirrian odol berria’ oian zegoan Inigo, ia iltzeko etsia
· Manándole la sangre continuamente
Egun-da sekula, dakidala beintzat’ nik ez diot, ez burura ta ez gorputzera tirorik tira
inori
· En jamás de los jamases
Egun-da sekula’ ez da ikusi olakorik...!
· Jamás se había visto tal cosa
Egundaino alakorik!... Azkenengo zuaitzean’ or nunbait zebiltzan aizkolari biak;
berdin-samar zeuden oraindik
· Apenas se llevaban diferencia
Egundaino alakorik!... Azkenengo zuaitzean’ or nunbait zebiltzan aizkolari biak;
berdin-samar zeuden oraindik
· Increíble! Cosa nunca vista!
Egundaino bezain erna dira berriz ere buruberoak
· Los exaltados o revolucionarios
Egundaino bezain erna dira berriz ere buruberoak
· Más despiertos o activos que nunca
Egundaino egiazko Jainkoa bakarra baizik etzuela ezagutuko esan zion
· Que jamás reconocería otro dios
Egundaino etzan emen entzun orrenbeste lapur-soinu
· Jamás se había oído hablar de tanto robo
Egundaino etzen eri egona andere xaharra... Bortz otoitz eginik agertu da Jainkoaren
aitzinean!
· Cuántos rezos llevaba hechos al presentarse ante el Señor!
Egundaino etzuen tren batean zangorik sartu
· Nunca había montado en un tren
Egundaino ez du amorio ori galduko; ezur-ezurretaraino euskalduna dalako
· Hasta la médula
Egundaino ez ezagutzeko’ oso ondo portatu zitzaidan konfesore berria
· Siéndole yo totalmente desconocida
Egundaino ezta gizon hori bezala gizonik mintzatu
· Jamás hombre alguno ha hablado como éste
Egundaino geroz’ gurutze bat da, eliza haren orde
· Desde aquel entonces
Egundaino ikusirik eztaukat gogoan
· No recuerdo haberlo visto nunca
Egundaino nihoren meneko ez gare gu izatu izandu; nolaz diozu Zuen eskuko izanen
zarete?
· Vendréis a ser libres
Egundaino nihoren meneko ez gare gu izatu izandu; nolaz diozu Zuen eskuko izanen
zarete?
· Jamás hemos sido esclavos
Egundaino pilotarik jo ez duen paristar bat iduri zuen gure Amikuz-tarrak, igandean
· Un parisino que jamás hubiese tocado una pelota. Un profano en la materia
Egundaino sendatzeko usterik-gabe zegoen, belaunetik txurmiorainoko zauri
ikaragarri batekin
· Sin esperanza de curación
Egundainoko Ama Birjina guziik atera ditu sermoian
· Todas las Vírgenes habidas y por haber
Egundainoko aragizalea da’ Mari-Sorgin dalako mamutx ori...; ez du barurik
ateratzen; olio-egunik ere ez du
· Es gran carnívoro
Egundainoko aragizalea da’ Mari-Sorgin dalako mamutx ori...; ez du barurik
ateratzen; olio-egunik ere ez du
· No ayuna. Ni guarda días de abstinencia
Egundainoko atarrabioak jarri ditut iskindoi ortan
· Un tremendo tinglado o tenderete... ?? N.B. Habla en tono festivo de las grandes
reformas rústicas que le ha hecho a su gallinero por sí misma
Egundainoko begi onez eta maitez kontu artu zidaten
· Con la mayor bondad y cariño
Egundainoko berriak ekarri dizkigu
· Unas noticias inauditas
Egundainoko burruka du ur lasterrakin Getarik: Donosti-gandik atzeratzeko bildur
bizia daduka Estropadan
· Tiene fiera batalla contra la corriente
Egundainoko denak sendatu ziran
· Absolutamente todos; todos sin excepción
Egundainoko denak sendatu ziran botika arekin
· Todos absolutamente
Egundainoko esku-zartak eta aupak bildu zitun
· Recibió la mar de aplausos y vítores
Egundainoko gaitza egiten dute uxo oek gure baratzan
· Hacen un daño tremendo
Egundainoko gaitza egiten dute uxo oek gure baratzan
· Hacen un daño tremendo
Egundainoko gaiztakeriak asmatzen zituan Axerik
· Se le ocurrían las peores travesuras
Egundainoko gaiztoa aizela-ta, i inpernura eramateko asmoan etorri nok ba...
· Dicen que eres rematadamente malo
Egundainoko gaiztoa zerala’ ta zu inpernura eramateko asmoan etorri naiz ba!
· Rematadamente malo
Egundainoko gizona!
· Extraordinario; como jamás se ha visto
Egundainoko guziak’ galipotakin tapatzen ditu. Txalopako zurak
· Absolutamente todos
Egundainoko ikuskizuna izan zan
· Un espectáculo nunca visto
Egundainoko jendaja guziek ukan dute zoinek bere gisako erlisionea
· Absolutamente todas las naciones
Egundainoko jendeak ginan Donostitik Tolosara zezenetara junak
· Eramos un gentío enorme; éramos un aluvión de gente
Egundainoko jenero guztiik artzen ditu arek. Botikak
· Todas las medicinas imaginables
Egundainoko losintxakeri guziik egin zizkion
· No te puedes figurar los mimos o fiestas que le hizo
Egundainoko ondasunak eman dizkio guztia dezakenak, gure Ama Mariaren biotzari
· Le ha hecho indecibles dones
Egundainoko zalapartak ibili ditu goiz-aldera
· Tremenda agitación; mucho estrépito
Egundainoko zer ikusten dun’ hura bear izaten du
· Cualquier novedad que vea
Egundainokoa dugu...: burua itzultzeko artean’ gogotik osoki galdua dugu’ sekula-
santan oroit atxikiren ginuela iduri zitzaukana
· Lo que creíamos grabado para siempre en la memoria
Egundainokoa dugu...: burua itzultzeko artean’ gogotik osoki galdua dugu’ sekula-
santan oroit atxikiren ginuela iduri zitzaukuna
· En un instante
Egundainokoa dugu...: burua itzultzeko artean’ gogotik osoki galdua dugu’ sekula-
santan oroit atxikiren ginuela iduri zitzaukuna
· Es extraño lo que nos pasa
Egundainokotan’ berriz galdatu zioten itsu ohiari nolaz ikusten zuen
· Nuevamente le volvieron a preguntar
Egundainon ez det ikusi minik artzen... Idiakin nola zezenetan’ inpernuko Patxiren
antza du denetan... Irutxulo-tarrak
· Es un diablo muy travieso y divertido
Egundainon ez det ikusi minik artzen... Idiakin nola zezenetan’ inpernuko Patxiren
antza du denetan... Irutxulo-tarrak
· Nunca le he visto hacerse mal con los toros
Egundainotik gure etsaiak hartarako ediren ahal duen biderik hoberena
· En todo el tiempo transcurrido
Egundainotik’ to-ka mintzatuak ziren, bi apezak
· Siempre se habían tuteado
Egundainotik’ to-ka mintzatuak ziren biak
· Se habían tuteado, de toda la vida
Egundainotik’ to-ka mintzatuak ziren biak
· Toda la vida
Egundainotik’ Zu zare bakarra, Jauna’ botere guzizkoa duzuna
· Desde siempre
Egundainotikakoa da Jainkoa, hasterik-gabe
· Eterno; que existe desde siempre
Egundainoz-geroz’ mende guztietan usatu da kofesatze-molderen bat
· Desde siempre
Egundalako eztabaida izugarriak zebiltzkiten garai artan irundarrak
· Tenían terribles disputas
Egundalako kolpe bat eman dio katuari’ aldamenean daukan makilarekin
· Un tremendo golpe
Egundo alango negargarririk inok eztau ikusi: gure urrean etzan inor’ da antxe
bearko genduan ur-gainean goizerarte
· No teníamos a nadie allí cerca
Egundo alango negargarririk inok eztau ikusi: gure urrean etzan inor’ da antxe egon
bearko genduan ur-gainean, goizerarte
· Nunca se ha visto situación más desoladora
Egundo bada-ta’ oraintxe dezute bat-egiteko ordua
· Nunca momento más indicado
Egundo baino ugariago ditugu gaur bertsolariak
· Más numerosos que nunca
Egundo elizara izan etzan mutil bat
· Que nunca había pisado la iglesia
Egundo ez bezelako udazkena izan degu’ otz bakar batzuk egin baditu ere
· Un otoño excepcionalmente bueno
Egundo eztot gure mutila ain bero ikusi’ olango gauzetan!
· Nunca le he visto tan excitado; tan animado, tan enardecido
Egundo igaroko eztan eztizko ilargia... opa diet
· Perpetua luna de miel
Egundoko alea atxitu du Patxara-neko kafean’ eta or dijoa, Korreo-kale guzia
beretzako-aina eztuela... Aiek alderoak!
· Va bamboleándose por la calle, de acera a acera
Egundoko alea atxitu du Patxara-neko kafean’ eta or dijoa, Korreo-kale guzia
beretzako-aina eztuela... Aiek alderoak!
· Ha cogido una curda mayúscula
Egundoko arinen’ kakoakin artuta, lurrean tatarraz eraman zuten, sua ta kea zeriela
· A rastras
Egundoko arinen’ kakoakin artuta, lurrean tatarraz eraman zuten, sua ta kea zeriela
· En menos que se dice
Egundoko arinen zabalduko litxake
· Con la mayor rapidez
Egundoko aserre irten zaigu
· Salió furioso
Egundoko azkarren egin du orrekingua... Uzkudun-ek
· Al momento lo ha puesto fuera de combate; ha dado cuenta de él
Egundoko ederto diardu berorrek
· Qué maravillosamente predicáis!
Egundoko edertoen gure lepotik egiten eben jan da edan da jolasean ibili’ bazterrai
erakutsi txarra emoten eutsela
· Dando mal ejemplo a su alrededor
Egundoko edertoen gure lepotik egiten eben jan da edan da jolasean ibili’ bazterrai
erakutsi txarra emoten eutsela
· Lo más bien; estupendamente
Egundoko lasterren egingo dizu joan-etorria
· Volverá en seguida...; lo hará en un momento
Egundoko lasterren garbitzen da plaza
· Queda desierto el mercado
Egundoko lasterren garbitzen da plaza
· En un dos por tres
Egundoko lasterren izkutatu zituun, besteak ikusi ez zitzan
· En un instante
Egundoko mozkorrean etortzen gera etxera
· Con una gran borrachera encima
Egundoko txoroen dago, lagunetara agertu nai-ezik
· Más loco o trastornado que nunca
Egundoko ur-amilak jausi ziran
· Tremendas riadas o avenidas
Egundoko zurrunbilo-otsa entzun da bat-batean: jauretxeko estalkia’ goitik beeraino
 zarrataka erdibitu da... Barrungoak, erio bizian’ garraxika asi dira
· Presa de pánico
Egundoko zurrunbilo-otsa entzun da bat-batean; jauretxeko estalkia’ goitik beraino
zarrataka erdibitu da... Barrungoak, erio bizian’ garraxika asi dira
· El velo se ha rasgado de arriba abajo
Egundokorik beranduena gabiltza gaur
· Más retrasados que nunca
Egundokorik itxurarik onenak omen dira orain’ pakea egiteko
· Las mejores perspectivas
Egundokorik ondoen uri dana edertutea lortu eben erritar guztiak alkar artuta
· Consiguieron engalanarlo del modo más maravilloso
Egundokorik txoroen zijoazen gurdi-bidetik beera neska-mutil pila batzuek’ baso-
tuntuna aurretik zutela
· Haciendo el loco
Egundu du... jakitzeko ordua duzu...
· Ya ha amanecido
Egundu-orduko’ andik irten eta basora joan zan
· Luego que fue de día
Egunean 400 pezeta, eta janaz-ta lepo, igeltseroak
· Y mantenidos a cuerpo de rey
Egunean ardit bat alderatu-faltan’ ene denbora joan da geroko peskizan
· Fiado en el mañana; pendiente del mañana
Egunean asko aldiz esan izan diet
· Muchas veces al día
Egunean baino egunean barruko poz aundiagoa daukat
· Cada día mayor gozo interior
Egunean baino egunean dira andiagoak gure gatxak
· Cada día mayores
Egunean baino egunean ederrago daude
· Cada vez más hermosos
Egunean baino egunean gogaltsuago lurrari jarraituaz’ ondasun andiak kentzen
ziozkaten
· Trabajando la tierra con creciente ahínco
Egunean baino egunean gogo geiagogaz ekinda’ lautu zituan mendi guztiak
· Cada día con más empeño
Egunean baino egunean gogorragoko egualdiak dabiltzkigu gure aldean
· Días a cual más crudos de frío
Egunean baino egunean gogorragoko egualdiak dabiltzkigu gure aldean
· Días a cual más crudos de frío
Egunean baino egunean matraka gogorragoak eukezan
· Disputas cada día más violentas
Egunean baino egunean matraka gogorragoak eukezan
· Disputas cada día más violentas
Egunean baino egunean obeto eristen geutzen aren berbaldieri
· Cada día nos gustaba más
Egunean bein urteten ei dabe lurr-azalera, praile bakartar areek
· Salen al exterior o superficie desde su vivienda subterránea
Egunean bitan dago aruntz-onuntza automobila
· Dos veces al día hace ida y vuelta
Egunean bitan naiko det txokolatea artu
· Dos veces al día
Egunean egunean dabil asto gaxoa joan-etorrian’ gosez edo jan-gitxian
· A media ración
Egunean egunean dabil asto gaxoa joan-etorrian’ gosez edo jan-gitxian
· Yendo y viniendo cada día
Egunean eguneango baraurak egin bearko ditu
· Tendrá que ayunar diariamente
Egunean eguneko nekea asko da
· Cada día tiene bastante con su inquietud
Egunean egunekoa bildu bear zuten Mana
· Cada día lo necesario para el día
Egunean ordu biz lana gutxitzea iritxi du langileentzat
· Reducir en dos horas, disminuir en dos
Egunean sei pezeta kosta zait, beia mantentzea; lauren esnerik ezin kendu!
· No llego a extraerle cuatro pesetas de leche
Egunean ta egun joian, bere ondasuna ikusten, gizon zikoitza: zeinbait apatxu emoten
eutsan berari!
· Cuántos besitos le daba!
Egunean ta egun joian, bere ondasuna ikusten, gizon zikoitza: zeinbat apatxu emoten
eutsan berari!
· Un día y otro; todos los días sin falta iba a ver su tesoro
Egunean zenbat meza ematen diran’ anbat aldiz agertzen zaio
· Tantas veces cuantas
Egunean-egunean gustagarriagoa da orfeoi ori’ eskerrak erriko gizaseme askoren lan-
gogo eta borondate onari
· Cada día más atractivo
Egunean-egunean gustagarriagoa da orfeoi ori’ eskerrak erriko gizaseme askoren lan-
gogo eta borondate onari
· Laboriosidad, celo
Egunean-egunean’ jantziago ageri zan aurra jakintasunez eta doaiz
· Aparecía más dotado en
Egunean-egunean’ usteldu egiten da putzuko ura
· De tanto estar estancada
Egunean-egunerako janaria sortu bearra zegoan; eta beti ezinean ibiltzen ginan
· El sustento de cada día
Egunean-egunerako janaria sortu bearra zegoan; eta beti ezinean ibiltzen ginan
· Nos costaba gran trabajo; andábamos alcanzados
Eguneango sari edo alogeragaitik serbidu daroenak ba dakie’ ortik ez dirala beingoan
aberats atarako
· No podrán medrar mucho
Egun-egun auetan izan zan aren etorrera...
· En estos mismos días
Egun-egunetan omen zegon ama, aur-egiteko, eta alare’ zezenak ikustera!
· A punto de dar a luz por aquellos días
Egunei dagokien gauik ezta Eguna bezin gau onik ezta
· Por buena que sea la noche, siempre le aventaja el día
Eguneko alogera’ kentzen dabe amazortzi erreal
· Piden como jornal
Eguneko’ eun pezeta!... Guretzat, ondo irabaztea bada’ aentzat zer koska!
· Qué ganga para aquéllos andaluces!
Eguneko’ eun pezeta!... Guretzat, ondo irabaztea bada’ aentzat zer koska!
· Si ya nos parece buen sueldo
Eguneko lau pezetarekin’ aren joan-etorria egina neukan
· Cubría todo el gasto con
Eguneko orduetan zer-eginak ondo bananduten jakiteak asko esan gura dau
baserrian
· Una buena distribución de las ocupaciones
Egunekoaz-ostean’ eskupeko edo atsegin-sariak izan daroez orreek
· Aparte del jornal
Egunekoaz-ostean’ eskupeko edo atsegin-sariak izan daroez orrek
· Propinas o gratificaciones
Egunen batean azalduko da galtza oien arabakia
· Algún día aparecerá a la vista de todos esa fechoría
Egunen batean beren etxera eramango omen zaitue... -Ezta izango egun txarra!
· Poco bien que me vendrá! Ojalá! Qué dicha!
Egunen batean eraman egingo omen zaitu .-Ez da izango egun txarra!
· Poco bien que te vendrá!
Egunen batean gu ere joango gera’ ta... pakea! -Zeruan lasa artuko zaitue, bai, zu!
· No te recibirán mal, no!
Egunen batean ikusiko dute guraso oriek!
· Ya lo pagarán un día!
Egunen batean zigorra dantzatuko du beste munduko Artzaiak
· Vendrá con la vara...; ajustará las cuentas
Egunen baten’ ein biar dot eitxekoren egitekoren bat
· Algún día voy a hacer una barbaridad..., un escarmiento
Egunen baten kalteko ez degu...,; zintzo bizi gaitean!
· No nos pesará de ello un día
Egunen buruan’ nor ote zan surmurra asi zan
· Empezó a rumorearse
Egunera baino len jagiten da, soloetan goizetik asteko
· Antes de amanecer
Egun-erdia’ zortzi pezta pagatzen omen diote
· Media jornada de trabajo
Egun ere’ gure elizak betea egin du
· Se ha llenado por completo
Egunerik egunera ezagututen jakan’ atzeneko arnasakaz ebilena; ta alantxe zan, izan-
bere: egun baten’ uste-uste-barik il zan
· Que se le iba el aliento, la vida
Egunerik egunera ezagututen jakan’ atzeneko arnasakaz ebilena; ta alantxe zan, izan-
bere: egun baten’ uste-uste-barik il zan
· De improviso; inesperadamente
Egunero alara gogorrean atera oi da kabitik
· Alborotando; cacareando fuerte
Egunero’ ez; danez ere’ egun biz-bat etorriko omen zaigu
· Si es caso
Egunero jaten al dituzue babarrunak? -Eta Jainkoak ez degigula gutxiago!
· Y que al menos no nos falten!
Egunero liburu berriak datoz Euskalerriari dagozkionak... Zurea azken-putx bearko,
itxuraz?... Jaio baino len ez aal-da beintzat ilko!
· El tuyo tendrá que venir en la cola...; en último lugar...; a última hora
Egunero’ ostoska eta erauntsika; eta unela ari eztanean’ lainotsu eta langartsu
· Tronadas y aguaceros
Egunero’ ostoska eta erauntsika; eta unela ari eztanean’ lainotsu eta langartsu
· Y cuando no, tiempo nublado y llovizna
Egunero ozpindurik morroia: esku-oinak, belarriak’ ospelez beteak; eta... urteko
saria atzera!
· Siempre con largas en el pago del salario del año
Egunero-egunero’ iru-lau elizarate egiten jozak
· Tres o cuatro visitas a la iglesia
Eguneroko ase-beteak prestatzen asi zan Golo
· Empezó a organizar grandes banquetes
Eguneroko edo bitik-beingo sukarra edo saiets-mina
· De días alternos; uno cada dos días
Eguneroko mana aulak’ gogoan jo gaitu
· Ya nos da hastío
Eguneroko papera agertu zun’ eta motel-motel irakurtzen asi zan
· Comenzó a leer silabeando... el periódico
Egunetan aren eske ibili emen-ziran etxekook eta auzook; baino alperrik: ez emen-
zuten aren azterrantzirik atara...
· No hallaron ninguna traza de sus huellas
Egunetan aren eske ibili emen-ziran etxekook eta auzook; baino alperrik: ez emen-
zuten aren azterrantzirik atara...
· Anduvieron buscándola
Egunetarik bat ez da’ bertze egun batekin orobat denik: ikusten dugu edoitsurik,
uritsurik, idorrik, haizetsurik
· No hay un solo día que sea igual que otro
Egunetik asi zaite’ zere burua besteak baino geiagotzat ez idukitzen
· Empieza desde hoy mismo
Egunetik egunera ahitze hura zer da’ luzaro hiltze bat baizen?
· Un lento morir
Egunetik egunera ahitze hura zer da’ luzaro hiltze bat baizen?
· Aquel irse acabando de día en día
Egunetik egunera aituaz dijoaz
· Van disminuyendo cada día
Egunetik egunera alderatzen ari zan’ bilera nagusiko eguna
· Iba acercándose
Egunetik egunera auldadea irebaziaz’ esan zitekean’ ezurra ta azala baizik etzeukala
· Avanzando de día en día su debilidad
Egunetik egunera bahiaren gainean arno gehiago hartzen duzu
· A cuenta del objeto empeñado
Egunetik egunera erreago ari zan andre ura’ bere ugazalaba galtzeko asmotan...
Sorgin madarikatua’ etzan bizi!
· Se consumía de rabia
Egunetik egunera gabiltza; beti prometa, beti gogo-har... eta behin ere ez eten; beti
nahi;... bati nagi
· Siempre proponiendo
Egunetik egunera gabiltza; beti prometa, beti gogo-har... eta behin ere ez eten; beti
nahi,... beti nagi
· Siempre con deseos frustrados
Egunetik egunera gabiltza; beti prometa, beti gogo-har... eta behin ere ez eten; beti
nahi... beti nagi
· Dejando de un día para otro
Egunetik egunera’ gaitza indartzen zijoakion: etzun izan ere’ txantxetakoa arrapatu!
· No fue broma el mal que contrajo
Egunetik egunera txarragora zijoan gaxoa
· Iba empeorando de día en día
Egunez’ bai, ni beti naiz ni; baina jai-gabera ezkero’ ni ez naiz ni: eztago Preminik
astelen-goizera arte. Preminen ateraldia
· Ya no respondo de mí hasta la mañana del lunes
Egunez’ bai, ni beti naiz ni; baina jai-gabera-ezkero’ ni ez naiz ni: eztago Preminik
astelen-goizera arte. Preminen ateraldia.
· En llegando la noche del domingo
Egunez eta gauez ixiltzaka, Jerusalen-go karrikaz-karrika jardun zuen
· Sin parar de hablar noche y día
Egunez’ etxe guzietako balkoi ta leioak’ zintzilikako oial-zapiaz apaindurik euki ziran
· Adornados con colgaduras
Egunez ibili ta gauez lo-einez arbolapeetan’ bi uso pezin bi usok bezin gaitz gutxikin,
boskarren egunen ailegau zien Zeamaa. Neska-mutil biak. Zegamara
· Como dos tórtolos...; con la mayor inocencia del mundo
Egunez’ ogu-ogun oboen-oboen ibili leiteke bide orretatik; baina gabaz’ nor ibili
andik?
· Apenas; a duras penas
Egunez ontza sumatu-ezkero’ laister euri
· Indicio de lluvia: el quejido del buho de día
Egunez zabal, ta iluntzean biltzen diraden loreak
· Contraerse, encogerse
Egunez-egun geiago zaleturik nauka apaiz jator orrek
· Cada día le tengo mayor simpatía
Egunez-egun gogoanago zaitugun seme laztana!
· Cada día más recordado
Egungiro txarra ari du
· Hace mal tiempo de día
Egungo egunean ez da onenbeste estutasunen bearrik izaten’ gauzarik ixilen eta
larrienak ere barreatzeko
· En nuestro días; hoy día; al presente
Egungo egunean’ nehor guti, haren kaskoko gizonik
· Pocos hombres del talento de él...; de tanto talento como él
Egungo ezinbertzetarik geroko bizi dohatsuari buruz begiak altxatzen ba zekien
· De las adversidades o cruces de la tierra
Egunik asko da’ Estatutoa ontzat artu genduala
· Hace ya muchos días que
Egunik asko joan jataz alperrik eta utsik
· Días inútiles y vacíos
Egunik ederrenak esne-esnetan iragoten dira’ Udagoiena nausi danean
· Se pasan los días más hermosos apaciblemente
Egunik ederrenak esne-esnetan iragoten dira’ Udagoiena nausi danean
· En el otoño
Egunik egunera txarto joian... Biaramonera’ nekez bizirik elduko zan
· Difícilmente llegaría vivo al día siguiente
Egunik egunera txarto joian... Biaramonera’ nekez bizirik elduko zan
· Iba peor de día en día
Egunik galtzeka’ gaberako argi-argi juaten ziran etxerutz tabernatik
· Todos los días sin falta
Egunik geienak kalean daramazki’ ta zapata asko urratzen du
· Rompe mucho calzado
Egunik gutxien uste degula’ deituko zaigu emengo abertzale zintzo bat’ albo-erriko
neskatxa eder batekin
· Se leerán las proclamas matrimoniales de
Egunik onenak ikusi ginun onezkero!
· Ya no nos aguardan días mejores!
Egunik onenak’ noski juan zaizkigu; sasoian ezin egon beti gazte gu
· Ya pasó para mí lo mejor de la vida
Egunik utsegin-barik etorten zan
· Todos los días sin falta
Egunik utsik ez eizetik’ eta ala ere berak’ bazkaria geza. Besteri ematen, ari edo oni,
bere eizea. Artu liteke lurrean’ ainbat aitzaki duen apeza!
· Ya se quisiera tener un cura de quien no hubiese más quejas; que no tuviese más
defectos que ése!
Egunik utsik ez eizetik’ eta ala ere berak’ bazkaria geza. Besteri ematen, ari edo oni,
bere eizea. Artu liteke lurrean’ ainbat aitzaki duen apeza!
· No obstante, su comida siempre muy parca. A pesar de no venir nunca vacío de la caza
Egunik utsik-barik’ txarto egitera datoz zure oiloak nire baratzara
· Todos los días sin falta
Egunik-egun igarten da’ zori obean doiazala erri aunetan gure alderdiaren irabazteak
· Que marcha cada vez más adelante; cada vez con mejor fortuna
Egunik-egun igarten da’ zori obean doiazala erri aunetan gure alderdiaren irabazteak
· Cada día que pasa se advierte que
Egunik-erdia apaintzeko gutxiegi dute
· No les basta la mitad del día para adornarse
Egunka’ ... ala asteka pagatuko zaitut?
· Al día...; a la semana
Egunka pagatzen diote; ez lan-arau
 · A jornal, a tanto por día; no a destajo
Egunka pagatzen diote; ez lan-arau
· No a destajo, sino a jornal
Egunka-egunka egun-egunka’ orai dire laur hilabete
· Día por día; ahora hace exactamente
Egunkari orrek ez ditu begi onez ikusten gure bide guztiak: utzagun bere betiko
uliekin!
· Dejémosle con sus pamplinas de siempre...!
Egunko sermoiak etzion itzalik
· No tenía gracia
Eguno bada’ oraintxe da ba beso-bearra, emen
· Como nunca
Eguno bere bizian bekatu egin ez ebana
· Que nunca jamás había pecado
Eguno-be ez eutsan txakurtxu koitaduak katu bat-txu bateri berari aginkarik egin
· Ni a un solo gato
Egunokaz’ aizete aundia dabil
· Reina fuerte viento
Egunokaz bota dituezan euri edarrekin, bape berorik egiten badau’ igezkoa baino
urte ugariagoa izango da luginarentzat
· A poco calor que haga
Egunokaz eguzki bero ta iparr-aize gozatsuak bizkortuta’ bitxe bitsa-lez datoz, erneta
dagozan arto ta indibabak
· Crecen como la espuma...; crecen que da gozo
Egunokaz’ emen gabiltz didar baten’ artu dogun min zorrotzak eraginda
· Andamos protestando
Egunokaz emen gabiz arnasarik ezin artunda, goitik eguzki gorria, eta albotik ola
andietako gedarr-usainagaz
· Un sol abrasador
Egunokaz eztaust bakerik emoten’ beti ardaua emoteko berari
· No me deja en paz; me está importunando
Egunokaz’ gorputz-aldi txarra dekot daukat
· Mal estado del cuerpo
Egunokaz’ gure eliztar guztiak, -oinean dabiltzanak bai beintzat’ -ezagutu dabe
· Al menos los que están sanos
Egunokaz’ ixilka-mixilka ta bestela-baitakoan’ atzera ta aurrera ibili jakuz erriko
nagusiak... emen batu ta an banakatu
· Reuniones misteriosas
Egunokaz’ ixilka-mixilka ta bestela-baitakoan’ atzera ta aurrera ibili jakuz erriko
nagusiak... emen batu ta an banakatu
· Sigilosa y furtivamente
Egunokaz’ nastean ibili dira ministru ta diputau guztiak
· Andar revueltos, agitados
Egunokaz’ oso ederra daukagu eguraldia: goia garbi, eguzki beroa ta aize epela
· Cielo despejado
Egunokaz’ oso ederra daukagu eguraldia: goia garbi, eguzki beroa ta aize epela
· En estos días
Egunokaz’ sua-n zaratak izan dira; bainan zaratatik geiagora eztira eldu: ainbeste
lapiko egosten diran errian su pixkat geiago azaltzea’ ez da beste munduko gauza
· No han pasado más allá de ruidos
Egunokaz’ zabal ibili da zurrumurru auxe, erri guztian
· Ha circulado públicamente el rumor
Egunoko arinen bota eban bere ondotik eskintzailea
· Lo sacudió de encima; lo mandó a paseo
Egunoko arinen bota eban bere ondotik eskintzailea
· Más que aprisa
Egunoko arpegi argiena erakutsi eutsen Masimari senar-emazte biak
· La recibieron con la mayor afabilidad
Egun-onak ematera ere etortzea’ ez derizkio
· No es para venir a...; no se digna venir a..; no se le ocurre venir a
Egun-onik-be eztaki emoten mutil orrek... Txapelik erantzi’ oera doanean edo...!
Otsako bat da guztiori
· Es un salvaje
Egunoro asko bezala’ supitoko eriotza batekin il zan, eleizako ta munduko gauzak
egiteko leku-gabe
· Sin tiempo para
Egun-oro bear ditugu berritu gure asmo onak’ eta izio gure berotasuna
· Caldear nuestro fervor
Egun-oro begiratzen zion gaizki baino gaizkiago
· Cada vez con peores ojos
Egunoro bi horduz goizean, ta arratsaldean beste biz
· Por otras dos horas
Egunoro datoz’ ortu-aria edo baratzakoa saltzen
· A vender la verdura y hortaliza
Egunoro dijoa munduan banatuaz debozio au
· Extendiéndose, esparciéndose
Egunoro dijoa munduan banatuaz debozio au
· Extendiéndose, esparciéndose
Egunoro esango balira ere gauz oek’ ez lirake bear adinatan esango
· No se repetirían lo bastante
Egunoro eta era zuan guzian leiatzen zitzaion nai zukeana eragiteko
· En toda oportunidad
Egunoro eta era zuan guzian leiatzen zitzaion’ nai zukeana eragiteko
· Le importunaba o instaba a
Egunoro eta era zuan guzian leiatzen zitzaion’ nai zukeana eragiteko
· Para inducirlo a satisfacer su deseo
Egunoro ibili da jendea osteka
· Oleadas de gente
Egunoro kondatzen ditut ardiak eta diruak, beldurrez gal
· Por temor de que se me pierdan
Egunoro, orduoro ta asmaldi-oro galtzen degu zatiren bat edo beste
· A cada instante
Egunotan’ ba dugu marraka pranko bazterretan: arri-erauntsiak alor guziak txautu
dizkiela-ta
 · Se oyen muchas lamentaciones por ahí
Egunotan diardue jasean bide barria ipinten
· Están trabajando activamente
Eguntsenti ederrari gozo-giroak eman naiean datoz udaberriko aize gozoak
· A festejar, agasajar a la aurora
Eguntsentia baino lenago’ Oiz-barrenera joan nai neuke, nundik baneki
· Pero no sé el camino
Eguntsentian; argiaren begian
· Al amanecer
Eguntsentian jeiki’ eta poz aundian irten ziran San-Pros aldera. San Prudentzio
· Con gran contento; con gran gozo
Eguntsentian joan ziran arrantzalien aztarnik ez dator inondikan
· No hay ningún indicio de
Eguntsentiko eguairearekin batera’ iluntasuna aldeginez zijoan, geldi-geldi
· Junto con el frescor o vientecillo del alba
Eguntsentiko izarra
· Estrella de la mañana; lucero del alba
Eguntsentiko izarra bezin argia ta alaia etorri zitzaigun ezer egin ezpalu bezela
· Vino tan fresco, como si tal cosa
Eguntsentiko lenengo argi-urratzeak’ odai-ertzak argituten asi ziran, basoaren beste
egalera eldu ginaneko
· Los primeros rayos del alba
Eguntsentikotz’ kalean dira soinulariak
· Para cuando amanece
Eguntsentirako’ jo zikan Legazpi, ezin jaso-ala ontzako urrez zamatua... gure Pepete
orrek
· Cargado a más no poder de onzas de oro
Egun-txintan’ etxetik ateratzeko zeuden, aita-semeak
· Al rayar el día
Egun-txintan’ jotzen du aizeak; gainerantzean sargori dago egun oetan
· Al rayar el alba
Egun-txintaz’ basoa nagiak astintzen asi da
· Empieza a reanimarse; a desperezarse
Egun-urratzeaz-batera urten gura dabe
· Al rayar el día
Egun-usainagaz poztu gaitean’ bialduten zaitu Eguzkiak aurrez. Goizeko Izarra
· Te envía de precursor
Egun-usainagaz poztu gaitean’ bialduten zaitu Eguzkiak aurrez. Goizeko Izarra
· Aurora
Egun-zabaldu da
· Ya es claramente de día
Egur banak’ epai bi dituan ezkero’ bana dute zotzean aizkolari biak’ aldiz epaitzeko.
Aizkora-jokuan
· Cada tronco tiene dos cortes
Egur banak’ epai bi dituan-ezkero’ bana dute zotzean aizkolari biak’ aldiz epaitzeko.
Aizkora-jokuan
· A cada uno le toca uno por sorteo
Egur bat artuta’ burutik beera eraso dio, asto gaxoari
· Tomando una estaca, le da una tremenda paliza
Egur bat erdibitu-orduko’ asten da berrian eske... Ortan jarraitu-asmotan bada’ lan
txarrak eman lezazke. Aizkolari gazteak
· De seguir así, va a dar quehacer...!
Egur bat urera bota’ eta urak gezagozotu ziran
· Se volvieron dulces
Egur batean oina trabaturik’ muturraz-aurrera erori zan lurrera
· Cayó de bruces
Egur bustiak eztu surik artzen. Ezin ar dezake surik
· No prende
Egur hezeari’ su handiak ere nekez eragiten dio
· Difícilmente prende en él
Egur hezeari’ su handiak ere nekez eragiten dio; baina iharrari eta harroari’ inar
txinparta batek ere iratxekitzen dio
· Hasta una chispa basta para hacerle arder
Egur me au-be’ zetarako edo atarako ba da
· Ya sirve para una cosa u otra. No es inútil
Egur ona’ arian ezagutzen da
· La bondad del hombre se demuestra en su carácter
Egur ona’ arin arian ezagutzen da Eta gizona’ bere izaeran
· Al hombre se le conoce en su proceder
Eguraldi ain gogorra ezin eramanik’ leorpe bila zabaldu ziran, al zuten tokietara.
Soldadu ondo ezi-bage aek
· No pudiendo soportar tan fuerte temporal
Eguraldi armina dago
· Hace bochorno; tiempo caluroso
Eguraldi au-be’ senetik urtenda dabil egunokaz, batean otz, bestean bero
· Anda revuelto el tiempo
Eguraldi ederra!... -Bai, ederra; zetarako, esan bear, ze!
· Buen tiempo, según para qué
Eguraldi ederra daukagu...! -Bai, aginduta esanda egina-langoa
· Como mandado hacer de encargo
Eguraldi ederra erakutsi euskun urriko lenengo astelenak: goizetik asi’ eta eguzkia,
Gurbuzti-aldetik aldendu-arte
· Nos obsequió con buen tiempo
Eguraldi ederra gaur!... -Zer?... -Bere biziko eguraldia dagoala!... Goizaro ederra
dagoala!... .-Zolitxuago esango bazendu’ ... gortxu nago-ta... Mesedez, gogortxuago!
· Si gritara Vd. un poco más?
Eguraldi ederra gaur!... -Zer?... -Bere biziko eguraldia dagoala!... Goizaro ederra
dagoala!... -Zolitxuago esango bazendu’ gortxu nago-ta... Mesedez, gogortxuago!...
· Buen tiempo. Espléndido tiempo...! Buena mañana!
Eguraldi ederrak egiten ditu egunokaz, baina goizaro txarrak
· Mañanas desapacibles
Eguraldi ederrak’ kala baten egozan txalupa guztiak; kalan ez egoan aizearen putzik;
baina urruntxo’ aize apurtxo baten antza egoan itxas-ganean
· No soplaba el menor viento
Eguraldi ekatxa dabil gaur
· Tiempo tempestuoso
Eguraldi eroria dago
· Hace un tiempo tristón
Eguraldi euritsuak doguz aspaldian; orain artoak’ bero ta argi gura dabe...; goixetik
eldu daitezan
· Piden calor y buen tiempo
Eguraldi ezin-ederragoak indar emanik’ gora zetorren artoa ere
· Venía creciendo bien; prosperaba
Eguraldi ezin-ederragoak indar emanik’ gora zetorren artoa ere
· Favorecido por un tiempo espléndido
Eguraldi ezin-obeak daukoguz iragoko aspalditxuon, euria bear dabenentzat
· Desde hace un tiempo
Eguraldi gaiztoakin elizara ezin etorri zaitezkeanean
· Por el mal tiempo
Eguraldi gaiztoakin ibili gera; baina oneratu zaigu
· Ha mejorado el tiempo
Eguraldi gatxak dirala-ta’ emengo bearginei jaten emoten dautsee... emen bizi
diralako
· A causa de los temporales
Eguraldi gogor onek jarraituten badau’ luginok asarre bear dabe
· Si persiste este tiempo seco
Eguraldi gogorra beraixtuko balu’ laister liteke elurra
· Si se templara un tanto la intensidad del frío
Eguraldi lasa dago
· Hace un tiempo espléndido
Eguraldi lasa daukagu
· Un tiempo magnífico
Eguraldi latz ederra dago arrainetako...; urak geldi ta bare’ kanpaizez puztu-bage
itxasoa
· Sin que se alborote o hinche el mar por el viento norte
Eguraldi leorra ta beroa zegoen’ ta ur puska bat nai zukeala esan zion
· Que quería tomar agua
Eguraldi manea dago
· Tiempo calmoso
Eguraldi nastuak edo gogorrak
· Tiempo revuelto o inclemente
Eguraldi ona dan guztian’ bakarrik ni ementxe... suari atxit egin da, ziri edo mara...
Neutzat-bere beti dago zer-egina
· Atender al fuego de la cocina
Eguraldi ona dan guztian’ bakarrik ni ementxe... suari atxit egin da, ziri edo mara...
Neutzat-bere beti dago zer-egina
· Ocupada en una cosilla y otra
Eguraldi onak ekin detse deutse’ eta erromeriak auzo batean eta bestean
· Han comenzado los buenos tiempos
Eguraldi onek’ arpegi motza jarri dosku sekuleko arinen
· Súbitamente
Eguraldi onek’ arpegi motza jarri dosku sekuleko arinen
· Poner mala cara el tiempo
Eguraldi samurra dago gaur
· Tiempo precursor de lluvias
Eguraldi sargoia zan igandean: gurekin beso-utsik ibili ziran lagunei galde!
· Con los brazos remangados
Eguraldi txakurra degu gaur
· Un tiempo de perros, tiempo muy desapacible
Eguraldi txarrak’ bortizki zanpatzen gaitu
· Nos tiene bien aporreados
Eguraldi txarrak’ jende anitz geldi-arazi omen du, bezperetara etortzetik
· Les ha impedido venir a
Eguraldi umela dago
· Calma chicha, precursora de lluvia
Eguraldi zarpaila dago
· Tiempo de bochorno
Eguraldia’ agindu balebe-lakoa dauke; ona, ta erara datorrena
· Tal como conviene a la estación
Eguraldia’ agindu balebe-lakoa dauke: ona, ta erara datorrena
· Como mandado hacer de encargo; imposible mejor
Eguraldia’ apur bat asarre, arantzean; ta onantzean-be bardin
· Tiempo algo amenazador
Eguraldia?... Aste guzia gaurdaino’ busti-bustia izan degu; eta gaur’ bota-alean
diardu euria
· Llueve torrencialmente
Eguraldia emen?... Udako ederr-ederra... Baso-ibilketa luzeak egiteko autu-autukoa
· El más a propósito para
Eguraldia’ ez bero ta ez otzezkoa izan zan
· Ni frío ni caluroso
Eguraldia’ ezin izan zeittekean irudi obekoa: ikusbide ederra ta baketsua egoan,
zeruan zein lurrean... inguru guztietan
· Había una hermosa vista, un bello panorama ante los ojos
Eguraldia’ ezin izan zeittekean irudi obekoa: ikusbide ederra ta baketsua egoan,
zeruan zein lurrean... inguru guztietan
· Ofrecía la mejor perspectiva
Eguraldia, igandean?... Oberenetarik eman zigun Jainkoak
· De primera...; gracias a Dios
Eguraldia jagi danean’ nik ezin eutsin basora urteteko naiari
· Imposible resistir al deseo de
Eguraldia jagi danean’ nik ezin eutsin basora urteteko naiari
· Levantar el tiempo
Eguraldia jasoten ezpadau’ bedar danak galduko dira; ez dau egiten egun bat
aterririk-eta
· Si no levanta o mejora el tiempo
Eguraldia’ nai baino obea zan
· Mejor de lo que podíamos desear
Eguraldia’ okertu da
 · Empeorar el tiempo
Eguraldia onduaz doa; ta neu-be pozik nabil zure oilo-lurreko mendi goietan
· De tu tierra natal
Eguraldia’ os-garbitzen ari dek
· El tiempo se está serenando; despejando
Eguraldia txartuko du; zerua gandutzen asi baitu
· Va a echarse a perder el tiempo
Eguraldia txartuko du; zerua gandutzen asi baitu
· Ha empezado a nublarse el cielo
Eguraldia’ zalantzakoa zegoen; zerua oso goibeldua
· El tiempo estaba inseguro
Eguraldiak alda-aldia ote? Satorrak lurra ari du
· Habrá cambio de tiempo?
Eguraldiak’ alde andiak darabiz
· Tiempo muy variable
Eguraldiak itxura ona dakarrenean’ ekin, ekin lanari len-bai-len, da bene-benetan
· Cuando pone buena cara el tiempo
Eguraldiak lagun badaigu’ sagurik-be ez da geratuko egun orretan, emen beeko
zokoan
· No quedará ni un alma...; acudirá todo Eibar
Eguraldiak lagundu-ezkero’ Urkiola-aldean dagozan idari sekuleko arinen pakea
egiteko-beste lagun dago. Baina orretarako eguraldi onak bear
· Como para dar cuenta rápidamente de los helechos
Eguraldiak lagundu-ezkero’ Urkiola-aldean dagozan idari sekuleko arinen pakea
egiteko-beste lagun dago. Baina orretarako eguraldi onak bear
· Favoreciendo el tiempo
Eguraldiak oberatuz doiaz, eta ederra-bere izan dogu aldikadaka
· El tiempo va mejorando
Eguraldiak onerantz emon dau... ilargiaren bostgarren egunean
· Se ha tornado bonancible
Eguraldiak zer dio?... Jasoko ote du?... .-Ez: bere batean dago
· Permanece estable
Egurasean azi leikez perretxiku orreik
· Al aire libre
Egurastu bat bakarrean artzera irten zan
· Darse un paseo a solas
Egurastutzean sartuko ditut zapi oiek
· Después de que se oreen
Egurastutzen neukan oia
· Orear, airear, ventilar
Egur-erdi batez galdua du jokua leitzarrak. Aizkora-apustua
· Por medio tronco
Egurgile bat’ sort-egitera joan zan, basoan barrena
· Se fue a coger leña
Egurginan sartu naz ni gure euskera ederraren oianean; baina bertako zugatzen
besanga ta adar andiak ebagiteko’ nire azkorea sorbatzik-bakoa da
· He entrado en el bosque a hacer leña
Egurginan sartu naz ni gure euskera ederraren oianean; baina bertako zugatzen
besanga ta adar andiak ebagiteko’ nire azkorea sorbatzik-bakoa da
· No tiene buen filo
Egurra egon da gaur Untzagako Plazan
· Ha habido palos
Egurra ekartzera al nintzan?
· Era yo capaz de...?
Egurra etxera eramateko’ arrera onean dago
· Muy a mano; al alcance
Egurra jatxiko dek gure bizkarrera’ ez bagiaitzik botatzen ibaira nagusiak
· Vamos a llevar leña
Egurra saltaturik’ eskuiko eskua artu dio
· Le ha alcanzado la mano derecha
Egurrak metatu ditute negurako
· Formar montones de leña
Egurrarekin autsak ateratzen asi zitzaion jabea asto ajolakabeari
· Empezó a zurrarle la badana
Egurraren azpian atera ziozkatenak, egiak ala gezurrak ziran?
· Declaraciones arrancadas por la violencia
Egurretan, Peilo? .-Bearko’ aurtengo neguko otzari iraungo badiogu
· Para poder defenderse contra el frío
Egurrez tontortutako gurdiak’ kalearen erdia beretzat bear zuan
· Carreta sobrecargada de leña
Egurrez xuurtu gara
· Andamos escasos de leña
Egur-sortea laxterrena ekartzen zoonari’ opilik aundiina emango ziola, esa emen-zien
amak
· Al que trajese más presto el haz
Egutera aldeko bizkar onetan eman det nere bizitza
· He pasado mi vida en esta loma
Egutera aldeko bizkar onetan eman det nere bizitza
· He pasado mi vida en esta loma que da al Oriente
Egutera-eguteran dago’ Urkizuko bailara au. Oiloak arraultz asko uzteko leku alaia
benetan: dan-dana kare-arkaitz gainean dago-ta
· En un paraje enteramente expuesto al sol; orientado al levante
Eguteratik eta ospeletik’ asko etorriko dira, ta zeru-errian Abrahan-ekin eseriko
· Muchos vendrán de Oriente y de Occidente
Eguzki aldeko bazterrak joko ditu gero, amabi lagun berekin arturik
· Se dirigirá al Oriente
Eguzki argiagaz zerbait islea egiten ikusten bada urrin, landa baten’ an zer dago
askotan?
· Brillar, resplandecer
Eguzki argien suak jo dubeneko kostalde dana
· En cuanto han herido la costa los ardientes rayos del sol
Eguzki argiti leku ilunean sartuten dana’ leenengo sarreran itsutu-legez egiten da
· En el primer momento
Eguzki argiti leku ilunean sartuten dana’ lenengo sarreran itsutu-legez egiten da
 · Entrar del sol a la oscuridad
Eguzki ark begietan jo’ eta etzuan beste argiren bearrik izan, egia aitortzeko
· En cuanto hirió sus ojos aquel sol
Eguzki beroagaz iperdiz-gora atxurren diarduan agura zarra
· Que está cavando encorvado hasta el suelo
Eguzki biren lezkotxe begi-aleak zituan
· Unos ojazos como dos soles
Eguzki eder, ilargi ta izar argia! Atozte, atozte nigana, zeranak! Kanta dezagun
guzion artean...!
· Venid todos! N.B. Notar el primitivo sentido plural, ya arcaico, de zera. Frecuentes
ejemplos en este testigo y otros contemporáneos
Eguzki eder, ilargi, ta izar argiak!... Atozte, atozte nigana, zeranak!... Kanta dezagun
guzion artean!
· Notar el primitivo sentido plural, ya arcaico, de zera. Frecuentes ejemplos en este
testigo y otros contemporáneos
Eguzki ederra daukea Berastegitik ona etortzeko! -Etzeukak itzal txarra ere, nai izan
ezkero! Automobila
· Tampoco le faltará sombra, si quiere! Puede venir en el coche de línea; no tiene por
qué venir a pie
Eguzki ederrarekin’ denbora garbia degu gaur
· Tiempo despejado, alegre
Eguzki epeletakoa da ori
· Está criado con mimos
Eguzki errea zan gaur, mendi ortan... -San Migeldia da-ta!
· Es el veranillo de S. Miguel
Eguzki errea zan gaur, mendi ortan... -San-Migeldia da-ta!
· Picaba mucho el sol
Eguzki eta euri’ martxoren eguraldi
· Sol y lluvia, tiempo de marzo
Eguzki gezaltxoa gaur... Aula
· Un sol flojo..., de poca fuerza
Eguzki gozoa dago: gogoa ematen du
· Da gusto
Eguzki gozoa dago; gogoa ematen du
· Hace un sol agradable
Eguzki gutxiko landare maxkarra
· Planta desmedrada, canija
Eguzki ta ebi’ martxoko eguraldi
· Alternativas del mes de marzo
Eguzki txuri’ arratseko euri
· Sol blanco al amanecer, lluvia para el atardecer
Eguzkia agertzean’ zugaitzak itzal du
· El árbol hace sombra
Eguzkia’ apal doa etzinaldera
· Va cayendo al poniente
Eguzkia argitzerako’ Juditek esan bezala prestatu ziran
· Para antes de despuntar el alba
Eguzkia baino argiago da’ berak erakutsi ziola izketa
· Más claro o evidente que la luz del sol
Eguzkia baino argiago da’ zuri darizun argitasunen errekea
· Que mana o fluye de ti
Eguzkia baino argiago dan gauza
· Más claro que la luz del día; evidente
Eguzkia beluritu zaigu
· Palidecer el sol
Eguzkia bera baino ederrago zan semetxoaren azken gorria entzunakin’ ezpata batek
amaren biotza ebakiko zuala jakitean’ nola penaz urtuko zan Maria!
· Que una espada heriría o traspasaría su corazón
Eguzkia bera baino ederrago zan semetxoaren azken gorria entzunakin’ ezpata batek
amaren biotza ebakiko zuala jakitean’ nola penaz urtuko zan Maria!
· El terrible destino de su querido hijo
Eguzkia gaur bezela bero-berotan bada’ laister dituzte gariak metatan...; ta lan au
segur ezkero’ baserritarren poza!
· Si sigue calentando así el sol
Eguzkia geratu zan’ eta izan zuan Josuek bere etsaiak urratzeko denbora
· Tiempo para desbaratar a su enemigo
Eguzkia goititzen’ ... birigarroak asiko dira geu alaitzen
· En empezando a subir el sol primavera
Eguzkia gorde zan, alako batean
· De pronto
Eguzkia gorritzen asten danean, masailak zabaldurik, ilunabarrean’ Gabon,
etxekoandrea! esanik atean’ balantzaka dijoaz Donosti-bidean
· Se van tambaleando, basculando
Eguzkia gorritzen asten denean, masailak zabaldurik, ilunabarrean’ Gabon,
etxekoandrea! esanik atean’ balantzaka dijoaz Donosti-bidean
· Teñirse de rojo el sol al crepúsculo
Eguzkia irtenez-bat’ bidean gora asi ginan
· A la salida del sol
Eguzkia itzaldu ta preskatzen asten zanean’ atzera su-ondora etortzen zan katua
leiotik
· Al declinar el sol
Eguzkia makaldu da, berotzeko indarrik ez du
· Ha perdido ya su fuerza; ya declina
Eguzkia non’ zapiak an
· Al sol que más calienta
Eguzkia nun’ bero an... Alan gagoz danak
· Arrimándonos al sol que más calienta
Eguzkia ta ebia euria: axariaren ezkontza
· Lluvia y sol
Eguzkia ta sua ta bestelakoak’ argidun dira
· Y demás
Eguzkia uste’ ta arria egin... gertatu zitzaien apustu-zale batzuei
· Salirles las cuentas al revés; llevarse un gran chasco
Eguzkia ere ezta beti agertzen... ta egun artan etzitzaien zoria agertu giputzai
 · No les favoreció la suerte
Eguzkia ere ezta beti agertzen... ta egun artan etzitzaien zoria agertu giputzai
· No siempre sonríe la fortuna No todos los días son iguales
Eguzki-aize danean...
· Cuando sopla el viento del Este
Eguzkiak aldegin baino lenago
· Antes de ponerse el sol
Eguzkiak’ argizagia gozatzen eta beratzen du; baina buztina’ anbat geiago elkortzen
· Ablanda la cera
Eguzkiak’ argizagia gozatzen eta beratzen du; baina buztina’ anbat geiago elkortzen
· Reseca la arcilla
Eguzkiak atera nai al-du edo?... --Ainbat litzake!
· No vendría mal...!
Eguzkiak azaltzen ditu armiarma-sareak bestela ikusten ez ditugunak
· Es el sol el que las pone al descubierto
Eguzkiak begietara’ zer txarra egiten du gaur
· Hace daño, molesta
Eguzkiak begiztau-ezin besteko zokoak nai leukez’ bere burua gordetako
· Rincones inaccesibles al sol
Eguzkiak bete-betean jotzen dunean’ kea izaten degu sukalde ontan
· Cuando pega el sol de lleno en la chimenea
Eguzkiak bete-betean jotzen nindun
· De plano; de lleno
Eguzkiak burua artuta’ buruan min zuela esan zion aitari
· Darle una insolación
Eguzkiak erasanda dago
· Está con insolación
Eguzkiak erre, ta izerdiak egosi’ ... an ziran komeriak!
· Abrasaba el sol y cocía el sudor
Eguzkiak erre, ta izerdiak egosi’ ... an ziran komeriak!
· Qué apuros!
Eguzkiak erten nai du’ baina ez du indar aundirik. -Bai: laino sarea dago... Otz da
· Hace frío
Eguzkiak erten nai du’ baina ez du indar aundirik -Bai: laino sarea dago... Otz da
· Hay niebla tenue
Eguzkiak eta aireak ondo jo daizan... lurrak
· Para que les dé bien el sol y el aire
Eguzkiak galda-galda bizkarrak ederki berotzen zitularik egin zuten aizkolari biak
lenengo ekinaldia
· Bajo un sol abrasador
Eguzkiak ifar-lausoa bezin errax banatu zituen San Agustinen argiak ilunpe guziak
· Con la misma facilidad con que el sol disipa la niebla
Eguzkiak irtenda ere’ oean egoten dira asko, lo-gogorrean, aspertu-arte
· Dormidos como un tronco...; durmiendo a pierna suelta
Eguzkiak’ iru edo lau bidar kuku egin eban, lotsa-lotsaka lez
· Se asomó a hurtadillas
Eguzkiak’ iru edo lau bidar kuku egin eban, lotsa-lotsaka lez
 · Como avergonzado; como quien no se atreve
Eguzkiak jo etzitzan’ estalpe batzuetan ipinerazo zituen
· Para que no les diese el sol
Eguzkiak jo-ezkero’ mana urtzen zan
· En cuando le daba el sol
Eguzkiak jotzen dituala euki, estali-gabe, arrautz-gorringo oek?... Ez orixe!
· Expuestos a los rayos del sol
Eguzkiak jotzen duen leku aietan
· Donde da o pega el sol
Eguzkiak jotzen dunean’ eztu suak tiratzen tximini ontan
· Cuando pega fuerte el sol
Eguzkiak, odoipetik irtenda, ukitu zieneko’ irazeki zitzaien aldare-gaineko eskeintzai
· Ardieron. N.B. Notar la sintaxis del verbo
Eguzkiak oraindik ez du mendi-tontorra jo
· Aún no ha dado el sol en la cumbre
Eguzkiak parez-pare jotzen du, or
· Da directamente el sol
Eguzkiak ta ilargiak elkar jotzean’ iluna: argi geiegiak duena
· Luz más luz, oscuridad
Eguzkiak-be lengo ordeak egiten oraintxe diardu; ta geuk-be’ axe egin bearko
· Está compensando sus fallos anteriores; nos está dando el desquite..; pagando los
atrasos
Eguzkiak-gain garbia zeran Biotza!
· Más puro que el Sol
Eguzki-alde artan’ edonun mailukiak; basoko mailuki gozoak. Mailuki marrubi
· En aquel lugar soleado
Eguzki-aldera begiratuaz’ zoro dabiltzaz benetan
· Como locos, de contento
Eguzki-aldetik datozen jendeak’ goiak eta beak arrapatzen dijoaz; bide-mutur guziak
berentzat artzen
· Apoderándose de todas las salidas de los caminos
Eguzki-aldetik datozen jendeak’ goiak eta beak arrapatzen dijoaz; bide-mutur guziak
berentzat artzen
· Conquistándolo todo
Eguzkiarekin’ eztiot igarri zer dan’ itzalera ekarri duten arte
· Debido al sol, no he conocido lo que era
Eguzkiaren argia bezin argi ezagutzen da’ zauri orien egia
· Tan claro como la luz del día
Eguzkiaren argi-kinuak
· Destellos, ráfagas
Eguzkiaren arpegi argi ari begiratuteko duin etziran begiak
· No les era posible fijar la mirada
Eguzkiaren arpegi zapala
· La ancha carota del sol
Eguzkiaren azpi guzian berdinik gabeko pilotoa
· En toda la redondez de la tierra
Eguzkiaren begi zorrotzak desegin daroen-legez’ aurrean dauken odeitxoa
 · Como el rayo del sol disipa la nubecilla
Eguzkiaren begiak jota’ negar arazo deutse gaur orri leidunai
· Las hojas cubiertas de escarcha
Eguzkiaren begiak jota’ negar erazo deutse gaur orri leidunai
· Heridas por los rayos del sol
Eguzkiaren begiratua’ etzan arpegi ederrez
· No mostraba rostro jovial el sol
Eguzkiaren berotasunak’ azalez gaztelarturik baltzizkaturik gaukaz
· Tostados, atezados
Eguzkiaren dix-dixara’ or ikusten ditut orduan, eztakit zenbat bonba botatzen,
abiazioa
· Al reflejo del sol
Eguzkiaren epelak jo-gabe, landare gaxtea erkinduko ez ote zan?
· Sin recibir las caricias del sol
Eguzkiaren eta izarren edertasun guzia garaitzen duan edertasuna
· Que supera la hermosura de
Eguzkiaren isla sartzen zan, ate-azpitik
· Reflejo o resplandor
Eguzkiaren orrelako ilun-aldietan’ esne-beiak etxera egiten du, gaua dalakoan; oiloak
ere, bildurrak arturik’ oilategira
· Se encamina hacia casa
Eguzkiaren orrelako ilun-aldietan’ esne-beiak etxera egiten du, gaua dalakoan; oiloak
ere, bildurrak arturik’ oilategira
· Presa de miedo
Eguzkiaren poxean etorriko zinan zu sala ontara?
· Atraído por el calorcillo del sol
Eguzkiaren urteeratik Bidasoako erreka mugagarria joteraino eltzen zan
· Hasta el arroyo fronterizo del Bidasoa
Eguzkiari aurre-arturik jaikita
· Antes de amanecer; madrugar
Eguzkiari begira’ ez dabe orrelakorik egingo
· A la luz del día
Eguzkiari etxakon musturrik ikusi, atzo
· No asomó el sol
Eguzkiaz-beetik ez dago’ Nazareten Mariak txukun-txukun daukan etxe-aldea
bezelakorik
· No hay bajo la capa del cielo...; no hay en ninguna parte de la tierra
Eguzki-begiak’ gauzeri margoa berrirotzen die
· El sol del alba devuelve sus colores a las cosas
Eguzki-begian dagoz gure soloak
· Están en paraje soleado y airoso
Eguzki-begian dauka etxeak sarrera...
· Dando al sur
Eguzkie kuriketan dabil... Sartu-ateran
· Parece jugar al escondite... Sol entre celajes
Eguzki-gabeko larunbatik ez, esan oi-da
· No hay sábado sin sol, siquiera por ser víspera de domingo
Eguzki-gabeko lorea bezelaxe ilko litzake gure euskera...
· Se consumiría como flor falta de sol
Eguzki-galdatan egin oi dabe lan au
· Bajo un sol abrasador
Eguzki-galdatan egin oi dabe lan au, lina-joila gaixoak, izerdi-lamatan; izerdi-
lapatan. AN
· Bajo el ardor del sol
Eguzki-galdatan ibili bear izan gendun, zear aietan
· Bajo un sol de justicia
Eguzkiikin beti pakean bizi dan gizonari... olako gerrak atera, kristauak?
· A un hombre incapaz de hacer mal a nadie
Eguzkiikin beti pakean bizi dan gizonari... olako gerrak atera, kristauak?
· Perseguirle de esa manera
Eguzki-izkutuan bai, atsegin zegoon... baina artsalde beroa zan
· Al resguardo del sol se estaba bien
Eguzki-ostarte bat agertu-zai geunden, belarrak zabaltzeko
· Espacio de cielo despejado
Eguzkipean bada inor’ betor larratzera! Elkar neurtuko dugu!
· Si hay alguien bajo la capa del cielo... en el mundo
Eguzkipean bada inor’ betor larratzera! Elkar neurtuko dugu!
· Venga acá a medirse conmigo!
Eguzki-sortzetik etzinalderaino’ goresgarri Jaunaren izena
· Desde la salida del sol hasta el ocaso
Eguzkitan gora etorri omen da
· Ha venido al sol cuesta arriba
Eguzkitan ibilita’ umea txiurtua txigortua dago
· Tostado por el sol
Eguzkitan’ paraguas; ta euditan’ guardasol
· Cuando pitos, flautas; cuando flautas, pitos
Eguzkitara guk aterako ditugu zuen zatarrak
· Sacar a relucir, sacar a la vista los trapos sucios
Eguzkitara guk aterako ditugu zuen zatarrak
· Sacar a relucir, sacar a la vista los trapos sucios
Eguzkitara guk aterako ditugu zuen zatarrak
· Sacaremos al sol vuestros trapos sucios. Os sacaremos a la pública vergüenza
Eguzkitatik sartuta’ ez da begiz-argirik ikusten
· No se ve nada con los ojos cargados de sol
Eguzkitatikan alde, umea!
· Quítate del sol
Eguzkitik eguzkira eta izerdi patsetan bearr-egiten dute askotan
· Sudando a mares
Eguzkitu baino len jekitzen naiz egunero
· Antes de salir el sol
Eguzkizko larunbat ederra gaur!... Poliki berotu ezpadu ere gero!
· Qué calorazo ha hecho!
Eguzkizko larunbat ederra gaur! Poliki berotu ezpadu-re gero!
· Y qué calor!
Ehortzi ederrak ukan tu. Elizkizun ederra
· Hermosos funerales
Ehun eta ehun urteak ba dira’ han dagoela gure elizaren atean
· Hace cientos de años
Ehun hordi-laurden olio diozu zor ene nausiari?... Orizu argia... eta egizu bertze
berrogoi eta hamarreko bat
· Toma tu recibo
Ehun idi-parek beno gehiago tiratzen dizi kastak
· La fuerza casi irreprimible de la casta o herencia
Ehun ukalditaraino jotzen zioen bihotzak, minuta bakotxean
· Tenía hasta cien pulsaciones
Ehunetan bertze hainbertze emanen zaio ordain
· Recibirá en retorno el ciento por uno; cien veces más
Eibaren baldin bada inor besterik, etorri nai duanik’ esan!
· Si hay alguno más
Eibarko berbetea eta zuen izketea’ senide urrak
· Próximos parientes
Eibarko berbetea eta zuen izketea’ senide urrak
· Próximos parientes... Primos hermanos...; muy semejantes
Eibarko jentiak ezker-famia izan dau... Oin esatera noianak’ agiri ederra emongo
deskue
· Nos dará buena prueba de ello
Eibarko txitak’ oiloak
· El eibarrés, exagerador
Eibarko txitea’ beti oilo
· Dicho de quien es exagerado en el contar
Eibarr-en’ euskeraz erabiltzen ditugu autu guztiak, bai zerukoak eta bai lurrekoak
· Tanto divinos como humanos
Eibartar bat asi zan zarataka
· Alborotar; armar desorden
Ein-alako euriak artuta, mela-mela blei-blei jo eben ango etxe batera
· Sorprendidos por una lluvia torrencial
Einalako orruetan ebizen gaileguok’ euren ustietan ondo kantatzen ebelakuan
· Andaban dando tremendos gritos
Eio-ondoan’ bere laka edo mendea artuta’ errotariak etxera daroe urun-zorroa
· Cobrada o descontada su porción o maquila
Eiotaldi bat gaitu nai luke, labean igartuz
· Preparar una molienda. De maíz
Eitada egitada txakurre dok ori, gazte batek zarrari egiteko... Lotsabakoa
· Una gran desvergüenza
Eitzarik egon ez-arren inguruetan joan daneko urte askoan’ eizaria eiztaria ba da
ugari gure artean. Eitza eiza.
· Desde hace muchos años
Eitzarik egon ez-arren inguruetan joan daneko urte askoan’ eizaria eiztaria ba da
ugari gure artean. Eitza eiza.
· Hay no pocos cazadores
Eiza au lotsagarrizko odol-erioa zala esan ebalako’ barregarri erabili eben
 · Lo anduvieron a mal traer
Eizagana ifinten badute begia’ zuzen-aski artuko diote neurria: dala arranoa ta naiz
txantxagorria’ lurrera izango da plostetz eroria
· Caerá de golpe en tierra
Eizagana ifinten badute begia’ zuzen-aski artuko diote neurria: dala arranoa ta naiz
txantxangorria’ lurrera izango da plostetz eroria
· Dirigirle la puntería
Eizaren arrastorik ez dute izan eiztariak urte guzian... Egun auetan’ -elurr-egunak
baitira-’ ba da egaztiaren emana!
· Hay caza abundante
Eizaren arrastorik ez dute izan eiztariak urte guzian... Egun auetan’ elurr-egunak
baitira’ ba da egaztiaren emana!
· Hay profusión de caza
Eizari atzaparra egozteko zai dagoan leoiaren eran itsatsi zioen juduak. Jesus-i
· Como león que acecha la presa, para echarle la zarpa
Eizarorik minenean bezala igazten ziren usoak atzo orainik
· Como en lo más recio de la temporada de caza
Eizean’ eizean bezela!... Goazen baserritarraren gurdi txar ortan...!
· A tomar los tiempos como vienen! Conformarse con lo que se tiene...!
Eizean mendiz-mendi oi zebilen, baina, berak esaten zuen bezela’ bazterren
lotsagarri; egundaino egazti-luma bat ere beregandu ezin zuela; eta beti’ txakurra
oi zuen txarra
· Sin conseguir un rastro de pieza
Eizean mendiz-mendi oi zebilen, baina, berak esaten zuen bezela’ bazterren
lotsagarri; egundaino egazti-luma bat ere beregandu ezin zuela; eta beti’ txakurra
oi zuen txarra
· Y las culpas siempre al perro
Eizean mendiz-mendi oi zebilen; baina berak esaten zuen bezela’ bazterren
lotsagarri; egundaino egazti-luma bat ere beregandu ezin zuela; eta beti’ txakurra
oi zuen txarra
· Para deshonra del campo
Eizera etorri gera asko jende
· Muchos; una cuadrilla
Eizera, Moxolo?... .-Eizera edo... Izerdi pixkat atera bear detala-ta... ibili
· Andar por andar...; hacer un poco de ejercicio; estirar las piernas
Eizerako gogo izugarria zuen’ Pixti-Juan izeneko apaiz orrek: beinere aspertu -gabe
ariko zan eiz-kontu ta erbi-kontu
· Habla que habla de caza y de liebres
Eizerako gogoa aitu’ ta jaten zuanak etzion mesederik egiten
· No le aprovechaba la comida
Eiziko toki auta-auta da Iriburu; eben beren sarietan txoriz ler arrapatzen dute
aurten eiztariak
· Sitio excelente de caza
Eiziko toki auta-auta da Iriburu; eben beren sarietan txoriz ler arrapatzen dute
aurten eiztariak
· Una enorme cantidad de aves
Eizitik leoi gurasoak leoi-kumeari ekartzen dion aragi-zatia
 · El león padre o madre
Eiztari bat dator menditik itzal-bila, bide txigorretan, sasiz-sasi
· Por sendas, entre zarzales
Eiztaria erbiari zain balego-lez eukiko doguz arerioak
· Nos acecharán como el cazador a la liebre
Eiztariak joa du basurde-zantzua’ erritik etor daiten laguntza aundiagoa
· Ha dado la señal convencional del paso del jabalí. El alalí
Eiztariak su egin’ ta lurreratu dabe... Agur basauntza! Emengoa eginda’ plaust,
besterantza!
· Se acabó! Al otro barrio! Estiró la pata
Eiztariok zetan zagoze, etorri-barik mendira?
· Qué hacéis?... en qué estáis pensando?... Veníd!
Eiztaririk an danik’ asmatzen lana da
· Es difícil adivinar si
Ejertzizio oietatik’ suak eta garrak atera zituen; eta aiek alakoak!
· Y qué fervor o entusiasmo el que sacó de aquellos Ejercicios
Ejertzizio oietatik’ suak eta garrak atera zituen; eta aiek alakoak!
· De los Ejercicios salió lleno de entusiasmo
Ejertzizioetan’ auxe da geiena jaso detana
· Lo que más ha llamado mi atención; lo que más se me ha grabado
Ejiptoko janari zatarrak eskatzen zituzten eskergaiztoko aiek
· Manjares groseros
Ejiptoko morrontzarik gogorrenetik atera zituenak
· Librar de la esclavitud
Ejipto-n ez ote zan gure-dina lurpe, onara erio-bilan ekarri-gabe?
· No había tierra bastante para...?
Ejipto-n sartu zaneko’ Sarairi begia ezarri zioten
· Les llamó la atención por su hermosura
Ejiptora iges egindakoai ere’ makilada iritxi zitzaien
· Les llegó el azote
Ejiptora saltzez ekarria naiz
· Me trajeron vendido. Como esclavo
Ejitok poz dau’ aik joanda: artean bildur ta ikara baten bizi zan-da
· Se ha alegrado de la salida de ellos
Ejitok poz dau’ aik joanda: artean bildur ta ikara baten bizi zan-da
· Hasta entonces vivía en el terror
Ekaitz andiak leporatu bearko doguz
· Pasar por grandes tribulaciones
Ekaitz gogor bat jeiki zitzaien’ eta txalupa galdu-gordean zebilen
· Peligraba; zozobraba
Ekaitz gogorren bat dakar aize onek dandarrez
· Arrastra en pos de sí
Ekaitz izugarri batekin arkitu zan itsumustuan eiztaria
· De improviso
Ekaitz mutur-beltza datorrenean
· Amenazadora tormenta
Ekaitz ondoren, aize bizia nola oi-dabil, goibelak zatitu nai ta ezinik? Garaitzen
 baditu’ a ze eguzkia aterako zaigun!
· Tratando de dispersar los nubarrones
Ekaitza beingoan geratu zan’ eta itsasoa baretu zan
· Al instante
Ekaitza izan da: trumoia ta, tximista ta
· Truenos, rayos..., etcétera
Ekaitzak ari zitun
· Había tempestad
Ekaitzak eta ludardarrak ezpadira gu zentzatzeko dina’ zertan geratuko ote gera?
· Si no bastan las tormentas y los terremotos
Ekaitz-burua joa izango da
· Ya habrá terminado la tempestad
Ekaitzekoan edo’ beste artalderekin nastuta, bildotsa joan oi da beste erri bateko
bordaraino... marrakarik atera-gabe
· En tiempo de tormenta u otra ocasión extraordinaria
Ekaitzen baten bildur dira’ dirurik egin ez duten jendeak... Estropada atzeratuko ote
dan kezkaz
· Los que no han apostado dinero
Ekaitzen mandataria... Tximista
· Mensajero de las tormentas
Ekaitz-eraso larria ari danean..., txistuka aizea ta durunbaz trumoia
· Silbar del viento y retumbar del trueno
Ekaitz-eraso larria ari danean..., txistuka aizea ta durunbaz trumoia
· Mientras muge la tempestad
Ekaitzik, Praxku, luzatu-gabe, iru-bat duro!
· Dame en seguida, ahora mismo
Ekaizkidatzu jaka zuria eta gerrikoa! -Orizkitzu!... Ori txapela ere!
· Tómalos. Toma también la boina
Ekandu deungeak’ gatx ta aldas-gora egiten dau bertutearen bidea
· Hace difícil y costoso el camino
Ekandu onetakoak dira gure emakumeak: etxerakoak, goiztarrak, zozkoak,
maratzak, esku onekoak
· Ahorradoras, hacendosas
Ekandu onetakoak dira gure emakumeak: etxerakoak; goiztarrak, zozkoak,
maratzak, esku onekoak
· De buena conformación para el trabajo
Ekandu onetakoak dira gure emakumeak: etxerakoak, goiztarrak, zozkoak,
maratzak, esku onekoak
· Habilidosas
Ekandu oni dautzoela jokatu dabe biak’ euren bei banagaz bosteun bana laurleko
· Siguiendo esta costumbre
Ekandu txarrak bai bidea arin egin!
· Cómo se propagan! con qué rapidez!
Ekandu txarrak bai bidea arin egin!
· Con qué rapidez se propagan!
Ekandu-au’ txikitatik irakatsi bear lekioe umeai
· Inculcarles este hábito desde pequeños
Ekanduta dagozan begiak’ ez dira minberatuten sutegietan
· Los ojos ya acostumbrados o habituados
Ekar dezazuetela urte berriak etxean behar den lan eta ogia; eta ogiaren gainean’
denek maite dugun araberako gasna
· Además del pan... el queso proporcionado. Más todo lo indispensable para una vida
placentera
Ekar-gaitzak dira gazte horiek... Egoskorrak. G
· ásperos, indóciles. Tercos
Ekarr-erreza da gure semea
· Es dócil; tratable
Ekarri bear diat ba, inondikan ere!
· Sea como sea! Te aseguro!
Ekarri daiala gauzea etxera!
· La cosa es que gane para casa..; lo demás no importa
Ekarri diguten radioa inori erakusteko kezkarekin gaude: garbitasunik ez daukagu-ta
· Pues no tenemos comprobante o justificante. De haber pasado por aduanas
Ekarri ederra dau sermolari orrek
· Tiene gran fluidez de palabra
Ekarri egin det, zuk usai egin degiozun
· Para que lo huelas
Ekarri egizu gogora arako Anboto mendi entzutetsua: zarren-zarraz burua murrituta
daukan menditzarra
· Ya decalvado de puro viejo
Ekarri eutsen aurrera eskribaua’ ta biak bakarrean geratu zirean
· Se lo trajeron a su presencia
Ekarri eztik ba... tanto ori?... -Orrek ekarri?... Baita amona Ameriketatik ere!
· Una ocurrencia del espectador en un partido de pelota: juego de palabras con ekarri.
Ekarri salvar una pelota difícil
Ekarri gogora gure Inasi!... Ez dakizu zelango neska biargina zan? .-Oba jakin ez,
pin-utsa zala...!
· Recuerda nuestra hija Iñasi!
Ekarri gogora gure Inasi!... Ez dakizu zelango neska biargina zan? -Oba jakin ez, pin-
utsa zala...!
· No faltaría más sino que no lo supiese!... Cómo no la iba a recordar!
Ekarri nezakean, nai izan banu; baina zer egiteko?
· Pero para qué
Ekarri ura artez!
· Tráeme agua inmediatamente!
Ekarri zadazute Jose, dagoan tokitik!
· Traédmelo acá, dondequiera que esté
Ekarri zioten’ Jesusen jaio-berria
· La noticia de su nacimiento
Ekarri zuen solasak’ etzuela deusek ere hanbat kalte egiten, nola egitekoen biharretik
biharrera luzatzeak
· Ir dejando de un día para el siguiente
Ekarri zuen solasak’ etzuela deusek ere hanbat kalte egiten, nola egitekoen biharretik
biharrera luzatzeak
 · La conversación nos llevó a tratar de que
Ekarri zuten erlikia’ jendetalde aundia lagun zala
· Acompañada de gran gentío
Ekarri zutenetik zerbait jan zezala, -erreguka zegozkion
· Le instaban a que
Ekarri zuun, bai: noizko-noiz ordea?
· Pero al cabo de cuánto tiempo?
Ekarri-azi bai’ baina ziztakoa ematen utzi ez, egin zion monjari
· Eso es lo que hizo. No le permitió poner la inyección
Ekarriko dau, leengo motzak emen asko ezpalira’ ekarriko dau motz-alde bizkorra
ibai-ertzetik
· Traerá su turba de foráneos de la ría
Ekarriko dau, leengo motzak emen asko ezpalira’ ekarriko dau motz-alde bizkorra
ibai-ertzetik
· Por si fueran pocos los foráneos de antes
Ekarriko dautzut’ edo gaitzez edo onez
· De grado o de fuerza
Ekarriko du, ez bere buruaren kaltetan
· Porque le conviene; no por nada
Ekarriko ebala esan-arren’ ezin eban inondik inora arentzat ezer ekarri
· No podía hacerlo en manera alguna
Ekarriko ete deuskue ba?... Ez oindinokarrengoan
· Por ahora no
Ekarriko ete-dau ba? .-Bai ondo-be!
· Vaya que sí!
Ekarriko ote du?... -Zer aldiak ematen dion... Aldiak zer ematen dion...
· Según le dé
Ekarrizu ori ona...; bestelan’ guzurti egingo gaitu onek
· Va a tomarnos por embusteros
Ekartzak pitxar bat, Martolo, baina ur-bagetik: oraindik zintzo gaudek
· Todavía no hemos perdido la cabeza; todavía podemos aguantar otro trago
Ekartzea zendun zerorrekin!... -Bai, sukalkaldera sartuko nuun,... zuk nai badezu!
· No hubiera faltado más que eso! Cómo no!
Ekatxa’ beti dok obeto atzerik-ara eukitea’ aurrerik-ara baino
· Más vale tenerla por la espalda que de frente
Ekatxak ostiko andia dauko itxaso barruan’ eta joko dau ondino
· Aún tiene mucha fuerza el temporal, y seguirá sacudiendo
Ekatxakaitik’ amabost egunerako atzeratu eban ontziak urteierea
· Había retrasado quince días la salida
Ekatxari uzkurr akio! Aldi txarrari makurtu akio!
· Conformidad, resignación
Ekatzak txirla bat ur...!
· Dame un sorbito de agua
Ekatzu arrosa orren orri bat, neskatxa! -Etxerako det
· La necesito para casa;... ya tiene dueño; lo siento
Ekatzu beso ori: ez deutsut min andirik egingo.. -Larregi daukat minik!
· Bastante dolor tengo ya!
Ekatzu bost duroko bat, ordainetan!
· Préstame
Ekatzu ona! Zuk on badezu’ guk ere on degu-ta!
· Venirle bien; venirnos bien
Ekatzuz diruak; bestela’ bertan garbituko zaitut; emen egingo dot zure bakea
· O acabo contigo
Ekazak berealaxe’ or daroaazan sagarren erdiak... -Tira ba, eutsoz da kitu!
· Tómalos y... en paz!
Ekazu amaseiko bat ontzako urrea: zeutzako mesedean izango da-ta
· Saldrás ganando
Ekazu ur-txiztil bat, egarriak ito bear nau-ta
· Pues me muero de sed
Eketak etxok esan
· Yo no se lo he dicho
Ekin aundiko gizon asmotsua zan: progak ugari dira’ ala zalakoa
· Hombre muy emprendedor
Ekin ba, mutilek! ekinek dakar gauzea-ta!
· Que sin esfuerzo nada se consigue
Ekin bazion’ ekin zion gure izlari bizkorrak!
· Una vez decidido o puesto a hablar
Ekin beti, mutilak ordu ta minitu, esakera dan lez! Aurrera, luze jausi arte!
· Adelante, hasta morir!
Ekin beti, mutilak, ordu ta minitu, esakera dan lez! Aurrera, luze jausi arte!
· En todo momento; a toda hora
Ekin bizian aurrera noa
· Proseguir con decisión
Ekin daigun bero-berorik euskera-bidean!
· Con afán, con calor
Ekin dajuela, gura badabe!... Gaur berton amaituko dira onein atzera aurrerok
· Hoy mismo acabarán todas sus maquinaciones
Ekin dajuela, gura badabe!... Gaur berton amaituko dira onein atzera-aurrerok
· Déjalos hacer!
Ekin degiogun gure egitekoari!
· Demos comienzo a nuestra tarea! Manos a la obra!
Ekin diogu Gorbeako egalari’ ta irten gera noizbait Orozkora
· Emprendemos la subida de; la ladera del Gorbea
Ekin, ekin! Ez oinik lotsagarriro atzeratu!
· No echar pie atrás! No retroceder!
Ekin, ekin or!... neure bidetik enozue atarako!
· No conseguiréis desviarme de mi camino
Ekin errime euskerari!
· A trabajar con alma por...!
Ekin eundia egin diote oiloak letxuari
· Se han aplicado mucho a la lechuga
Ekin geure berbeteari!
· Animo con nuestra lengua!
Ekin gogorrean nabil
 · Luchando a brazo partido
Ekin, mutilak! Eragin jan-edanari! Egunari berea emon bear jako-ta
· Animo, al plato y al trago!
Ekin, mutilak! Eragin jan-edanari! Egunari berea emon bear jako-ta
· Hay que celebrar el día! Que no todos los días son iguales
Ekin, mutilak, orrelaxe, bazter guziak gortu arte! Kantari
· ánimo! que os oiga todo el vecindario!
Ekin neutsan joko oneri iru edo lau bider
· Repetir el intento; volver a insistir
Ekin nion nik ere’ baina atzeko aldea emanda utzi nindun
· Me volvió la espalda
Ekin politikan sartzen dala-ta’ muker agertu jakuz
· Resentidos, amoscados
Ekin soinua joteari! Bertso barriak jo Jaunari!
· Salmodiad al Señor!
Ekin ta ekin... lortuko ete dogu ezer ba?
· No conseguiremos nada al cabo de tanto bregar?
Ekin ta ekin! Onetantxe ez da beingo beingoan aspertuko
· No lleva trazas de flaquear, de aflojar
Ekin txikia egin diozu esneari
· Se ve que tenías pocas ganas... Has tomado poco
Ekin zeuk-be aldozun-bestean txakurrenak esaten...’ ona datozan guztiak apurtu-
arte!
· Hasta acabar con todos ellos
Ekin zitzaiozkan goien-bean gure Euskarari erasotzen’ ondoreari begiratu-bage
· Sin reparar en lo que les aguardaba
Ekin zitzaiozkan goien-bean gure Euskerari erasotzen’ ondoreari begiratu-bage
· A atacar furiosamente
Ekinaldi garratza egin eben briskalariak: ekinago ta gurago, berbaak berba ta
orduak ordu’ goizeko seirak arte etzirean gelditu
· Habla que habla, hora tras hora
Ekin-aldi ikusgarriakiko iturri bat dago Mendaro-n’ Kilimon deitzen zaiona
· De extraordinaria acometida
Ekinaldi latzak egin zituzten; eta noizbait ango eta emengo jende asko galduta’ urian
sartu zan. Tito, Jerusalen-en
· Con muchas pérdidas de ambos lados, de ambas partes contendientes
Ekinaldi luzea euki dabe gaur kontsejuan
· Han tenido largo debate
Ekin-aldi txar bat, xarri-xarri berriztuaz’ oitura txar biurtzen da
· Repitiéndola con alguna frecuencia
Ekin-arren-be’ eztau olakoak inoz-be aurreraka andirik egingo
· Nunca medrarán mucho
Ekinaz ta ekinaz’ dana lortuten da
· A fuerza de empeñarse
Ekin-bearrak daroatso barritsuari’ oldoztuteko aldia
· El afán de hablar le quita el tiempo de
Ekin-bearren ekin-bearren’ eztautse izten
 · Con su afán de hablar no le dejan en paz un momento
Ekinean egozan barreka adiskide biak’ neskatilari otuten jakezan gauzakaz
· Se reían con ganas
Ekinen ekinaz ikasten dinardue... Ezpata-dantzea
· Aplicarse con empeño a
Ekinkorrak dira: bein gauza bati eldu-ezkero’ izten ezteutsoenak
· Constantes, perseverantes, tenaces
Ekiok, gura badok, al duan ainean! Alperrik nekatuko az lanean!
· Ya puedes hacer lo que quieras: te empeñarás en vano
Ekiteko larri-larri zegon. Norbaiti erasotzeko
· Impaciente por acometer
Ekiten zion berriro soinu nazkagarri orrek’ eta... ilundu arte
· Vuelta a empezar esa asquerosa música
Ekitxa ba du tresna onek
· Es complicado o difícil de manejar
Ekitxik arrapatzen badio gure lanari’ istilua izango degu
· Si le halla alguna falta
Ekixa ba dik onek... Ez duk au ain erraza.
· Tiene su intríngulis; o su incógnita
Eklix eclipse dalako ori zelan jazo eitekean jakin-nairik’ eraso ta eraso ebilkidan
Mari-batxi
· Me instaba a preguntas
Ekus dezakun orain, irrist batean badere
· Siquiera sea en una rápida ojeada; de pasada
Ekus dezala Jaunak’ ezpainak baino bihotzak zati andiagoa duela zure hitzetan
· Más participación que
Ekus etzaitzatela nere begiak egun ta sekulan!
· Nunca jamás
Ekusi beharko zituen beste txarkeri ta laburtasun guziak
· Soportar, sufrir
Ekusi beharko zituen beste txarkeri ta laburtasun guziak
· Desaires
Ekusi dezagun zer egin gentzakean Komunioaren aurretik, beta danean
· Cuando hay tiempo disponible
Ekusi zazu nolakoak ziren Amaren biotzari ematen ziozkan kezkak eta aldarteak
· Inquietudes y malos tratos
Ekusi zuten’ etzela zertako egin lan ura Jesus-ekin; eta gelditu zen’ egiteko
· Y no se hizo
Ekusi zuten’ etzela zertako egin lan ura Jesus-ekin; eta gelditu zen’ egiteko
· No había para qué hacer aquella operación
Ekusia ekusirik ere’ Egipton zeuden beren gogoz zelatari aek
· Aun después de ver lo que habían visto
Ekusiak ekusi’ pakean utziko digute aldiren batean
· En vista de lo que han experimentado
Ekusiko dezu’ eztuela bi festak elkarrekin antzik
· No se parecen una a otra
Ekusiko dezue nola dabiltzan elkar-arturik bildotsak eta otsoak
 · Aliados entre sí, bien avenidos
Ekusiko dezue zein arin dabiltzan urgunak
· Cómo corren los cojos
Ekusi-naia elduko zaitzu, ara bazoaz
· Te entrará la curiosidad
Ekusirik penaz eta negarrez tristea...; auxen da zoramenaz biotza lertzea!
· Qué angustioso dolor!
Ekuskarririk balitz’ agertzen dira arrotzak plazara
· Por si hay espectáculo
Ekuskizun aundia izango zan’ ... Jaungoikoak ala zigortu zituenean
· Debió de cometerse algún gran pecado
Ekuskizunak aundiak dauzkate guraso oiek Jaunaren aurrean
· Tienen gran responsabilidad; es mucha su responsabilidad
Ekuste onek urtzen ziozkan bere bi begiak
· La vista de este cuadro
Ekuste onek urtzen ziozkan bere bi begiak
· Le llenaba de lágrimas los ojos
Ekusten det’ trebeak, irmoak zeratela; zuen setari errez utziko ez diozuela
· Dar su brazo a torcer
Ekusten dezu! Makurtzen dituzte nere gauza guziak; bear ez den aldetik begiratzen
die guziei
· Echar a mala parte
Ekusten dezu! Makurtzen dituzte nere gauza guziak; bear ez den aldetik begiratzen
die guziei
· Interpretar mal
Ekusten dezu, nola oraindik orainago ezer ere ez ginan? nola berririk batere
munduan etzan?
· Recientemente; hace poco todavía
Ekusten dezu zein arroa eta puztua agertu zan Fariseoa Jaunaren aurrean?
· Qué soberbio y engreído se mostró
Ekusten dezu zeintsu diran, edo zer nolakoak
· Quiénes son; poco más o menos
Ekusten dezu zenbat arazotakoa den... gauza ori
· Cuán costoso o difícil
Ekusten dezu zer bizilagunak dituzun zure etxapean bertan?
· Ya ves qué convecinos... bajo tu mismo techado...!
Ekusten dezu zertara duten gure Jesus?
· A qué extremo le han reducido
Ekusten dira elizan’ goiak ongi estaltzen ez dituenak; eta dagoten baino apaindura
geiago darabiltenak
· Destapadas
Ekusten dira elizan’ goiak ongi estaltzen ez dituenak; eta dagoten baino apaindura
geiago darabiltenak
· Ornato superior a la condición de la persona
Ekusten du etsaiak’ atzeneko bizitzaren kondoan kontu egiten ezpadio’ iges egin
lekiokela bere atzaparren artetik
· En el último extremo
Ekusten du lar bat, den guzia su ta gar egina, ta erretzen ez dena: gauzaren
ekustekoa!
· Qué cosa tan admirable! Curiosa
Ekusten dute Santu-Santen Erregina
· Reina de todos los Santos
Ekusten ezpaliz’ nekez sinistu litekean gauza da
· Difícil de creer si no estuviera a la vista
Ekusten ezpaliz’ nokez sinistu litekean gauza da
· Si no estuviera a la vista
Ekusten ezten bidegabeak’ eztu negarrik eragiten
· No causa pesadumbre
Ekusten zaituztenai gaizki iduri dakien beldurrak’ uzten dituzu zenbait gauza
· Por temor de que les parezca mal
Ekusten zuen’ zu ez bezalakoak izain zirala
· Harto mejores que tú
El akio, beti orrela uzkur egon-bage!
· En vez de estarte ahí de remolón, o retraído
Elaberriak eta erran-merranak ekartzen derauzkigute anitzetan
· Cuentos y habladurías
Eladi’ bildurrez joan zan etxera; zertan ete egozan bere aitamak beragaz: onerako ala
txarrerako...?
· En qué disposición estarían para con ella?
Eladiren odolak burura igo eben’ Josetxo an ikusi ebanean
· Se sobresaltó
Eladitxo: ez eizu nigaitik artu naibagerik!
· No pases pena por mí; no te lleves disgusto
Eladitxo zan zure begiko kutuna
· La predilecta de tu corazón
Elantxobeko arrantzalien artean ainbanatu zan’ ontziagaitik arturiko dirua
· Se repartió
Elantxobeko etxeak’ eztirudie, beste errietakoak-legez, arria arri-ganean ipinita
eginak
· Construidas poniendo unas piedras sobre otras
Elantxobeko etxeak’ itxasotik oso-osorik urtenda gora ta gora narraz igonikoak
dirudie
· Como si hubieran subido a lo alto arrastrándose
Elantxobez ezin beteta erabilen biotza
· Engolfado en su Elantxobe; sin poderse saciar de su contemplación
Elargana-gabe egotu egon diren denboran
· Sin juntarse
Elarretik larretik atera’ ta sasian sartu
· Huir del lazo para caer en el hoyo Huir del humo para caer en las brasas
Elasturian zen Gilen egun hartan... Bere betea egin berri-berria zuen: dela arnoz, dela
berriz
· Acababa de llenar el depósito... de vino y de gacetillas... De beber y de recoger
noticias
Elasturian zen Gilen egun hartan... Bere betea egin berri-berria zuen: dela arnoz, dela
 berriz
· Estaba de vena...; inspirado; con ganas de hablar
Elbarren zaion auzoan dago’ errian dan etxerik aundiena
· En el barrio que se llama E
Elbarri daukat nere emaztea; onezkero, ez det espero geiago zutik ikustea
· Ya no espero verla levantada... restablecida
Elbarria, oinez ibiltzeko adina ezagutu zanean’ pozez saltoka abiatu zan
· Cuando se vio capaz de andar
Elbarritik bat-batetan sendatu zan
· Curó repentinamente de la parálisis
Elbarrituko aut!
· Te voy a moler los huesos! Te voy a baldar!
Elbarrituta’ aurrean bialdu bear degu urrena datorrenean
· Escarmentado con una buena paliza
Elbarrituta’ aurrean bialdu bear degu urrena datorrenean
· Mandarle a paseo
Elbarrituta dagon gizonak’ alderdi laburrak dauzka
· Está en situación bien precaria
Elbi euli-leku ederrak zeuzkak orrek... Asto gaixo orrek...
· Dicho para referirse a un asno muy flaco
Elbia elbiagana bilduko da Aulari aulgarria
· N.B. Elbi euli.- Mosca; persona apocada o falta de energía
Elbian ostikadak botako likek ori...
· Es un falso... No es capaz de resistir el menor golpe
Elbiaren ego-soinua ere aditzen du
· Hasta el vuelo de la mosca. Tiene un oído finísimo
Elbiaren soinua ere adituko luke!
· Tiene un oído finísimo
Elbiari egoak kentzeko’ berak kelmenik ez... eta beti jendea zirikatzen ibili bear...!
· Un cobarde y pusilánime que andaba siempre provocando
Elbiari egoak kentzeko kemenik eztu
· Miedoso, pusilánime; incapaz
Elbiik jota’ artasorora sartu zan beia
· Hostigada por las moscas o tábanos
Elbiik’ San Bartolometan buruz-beera
· N.B. Observación de un hecho muy real
Elbirik etorri al da paper ortara?... Jainkoa bezela’ bat . Etorri... edo... jarri! Lengo
denborako eztia izango da... ta arrapatzen ez
· Una sola, nada más que una! N.B. Se trata de un papel matamoscas
Eldu akio, eldu akio aariari; aal baakio!
· Agárrale, si puedes!
Eldu bat egin ta bertatik iges egiten daben euliak
· Picar
Eldu da, eldu ere... Jan dau, jan ere... Bauko ak, euki ere
· N.B. Formas vizcainas de la construcción verbal cuando el elemento inquirido es el
verbo mismo. Sí que ha llegado; sí que ha comido; sí que tiene
Eldu da esnatzeko ordua... Gaba joan zan... Eguna zabaltzen asi du
 · Ya empieza a hacerse de día
Eldu da noizpait ordua: nagusi jarri gara: nekez izan da’ baina sartu doguz azpian
jauntxu aal-andidunok, eta guk uste baino askozaz leenago
· Ya estamos en el poder; somos mayoría
Eldu da noizpait ordua: nagusi jarri gara: nekez izan da’ baina sartu doguz azpian
jauntxu aal-andidunok, eta guk uste baino askozaz leenago
· Ya los hemos derrotado, vencido
Eldu da noizpait ordua: nagusi jarri gera: nekez izan da’ baina sartu doguz azpian
jauntxu aal-andidunok, eta guk uste baino askozaz leenago
· Ya nos ha costado!... Ya era hora!
Eldu daiogun gogor burrukan, geu ganetik jarri arte!
· Hasta vencer; hasta salir con la nuestra
Eldu dan guztietan’ ondo izan dabe bera
· Le han querido; se ha hecho querer
Eldu den igandian’ atoz goizian gure etxera; eta egonen gera gu biok solasian, gero
bazkaltzeko
· Conversaremos los dos
Eldu den uda-erdiko’ ibiltzeko bidean izanen dela diote, tren ori
· En condiciones de circular; listo, preparado
Eldu den urtean beteko duzue aurtengo utsa
· El año que viene
Eldu den urtean beteko duzue aurtengo utsa
· Os desquitaréis
Eldu dio, aita etorri arte
· Aguantar, resistir
Eldu diogu lagunaren gorputzari alde banatatik’ eta atera gera, baso-tarteko argi-une
artara
· Hemos cogido el cadáver, uno de cada costado
Eldu dira jaunok ontzi-ganera’ ta bereala asi dira euren bikaintasunak bata-besteari
esaten
· A contarse sus habilidades
Eldu egiok orri anketik!
· échale un galgo! Cualquiera le pilla!
Eldu egiozu lepotik’ eta eragiozu mun lurrari!
· Hazle morder el polvo
Eldu, eldu, alaba, makila banari’ ederrak emateko aita moskor oni!
· Agarremos cada una un palo
Eldu gaitezan’ Larri-kalea deritxon Jerusalen-go kalera
· Calle de la Amargura
Eldu gara ba, gabiltzan-gabiltzan’ neure etxaguntzara
· Andando andando
Eldu gara olara’ ta euko dogu zer-ikusi ta zeri berba egin
· No nos faltará materia de comentario
Eldu gara, orreri esateko lekura: zoiaze zeuen errira!
· Ya ha llegado el momento de decirles
Eldu nazak, anai! -Ez nazakala jan!
· Venga un abrazo!
Eldu nazak, anai! -Ez nazakala jan!
· Me vas a ahogar, hombre! No me aprietes tanto! al abrazar
Eldu zaite beti Jaunagana! Emonik dau bere berbea: lagunduko deutsula
· Allégate al Señor!
Eldu zaite beti Jaunagana! Emonik dau bere berbea: lagunduko deutsula
· Lo tiene prometido
Eldu zaiteze lasterren’ konfesino santuko garbitegira
· Acudid cuanto antes; inmediatamente
Eldu zan eguna gabaren urrengo’ ... ta gizon-aldra andiak asi zirean aldatzean gora
· Llegó por fin la mañana
Eldu zan gizon ori medikuarenera; jo zituan ateak eta, esan-erantzun luzeak
etxekoekaz eukita’ atara eban medikua ogetik, eta beragaz batera eroan eban
· Después de mucho parlamentar con...; de mucho debatir o alegar
Eldu zan Maritxu eliz-aurrera... Ba zan an zaratea ta joan-etorria! Txistularien
ondoan egoan gertu mutil-gazte-soka bat’ aurreskua ateratzeko
· Qué bullicio y animación!
Eldu zan Maritxu eliz-aurrera... Ba zan an zaratea ta joan-etorria! Txistularien
ondoan egoan gertu mutil-gazte-soka bat’ aurreskua ateratzeko
· Un corro ya formado de mozos
Eldu zan noz edo-noz euren zorionen aldia
· Llegó por fin su ansiado día...; el día de sus glorias
Eldu zara alakoren baten etxera!
· Al fin has llegado! Ya era hora!
Eldu zareanean ogei urtetan goiti’ ... urreratu zaite, ume, alako pinpirin bati
· Búscate una graciosa compañera
Eldu zareanean ogei urtetan goiti’... urreratu zaite, ume, alako pinpirin bati
· En llegando ya a los veinte años
Eldu zera, eldu?
· Ya has llegado por fin? Ya era hora!
Eldu zeran bidetik ba zoazke atzera...!
· Vuélvete por donde has venido
Eldu zion arek laster!
· Qué pronto la entendió, o tomó nota de la alusión... La cazó al vuelo
Eldu ziran Afrikara,... ta euren opari guztia’ leoi bat iltzia zan... Jo batera ta jo
bestera’ leoi-bila ebizen
· Todo su afán
Eldu ziran Erromara’ eta leenbiziko lana egin zuten’ Apostolu santuen obia ikustea
· Lo primero que hicieron
Eldu zitzaidan’ eta besotik artuta eraman ninun
· Se me allegó, me agarró
Eldu-dantza orri indar aundia emon jako erri onetan
· Baile agarrado
Elduegiak ez ote daude gerezi oek?... -Eldu-arinak jan!
· Cómete los que no lo están tanto
Eldu-eldu eginda daukodaz indabak
· Están ya del todo maduros
Eldu-iok anketik!... Eldu-egiok.
 · échale un galgo!... Cualquiera le pilla!
Eldu-leku zilarrezkoa du
· Mango de bastón
Elduta dantzatzeko soinua asten zutenean’ danak baztarrera gordeko ziran
· Todos se retiraban a un lado
Elduta dantzatzeko soinua asten zutenean’ danak baztarrera gordeko ziran
· Cuando empezaba la música de baile enlazado
Ele ahul bat-gabe’ xoratua atxiki zuen bide guzian bere lagun jakin-gosea...
· Sin una vulgaridad o tópico insustancial
Ele bezenbat gezur dariozue
· Mentís más que habláis
Ele ederrez bertzerik behar ginuke
· No bastan buenas promesas; harían falta hechos
Ele errana’ ezin atxemana
· Palabra soltada no tiene vuelta
Ele frango erabili dute bizi garastiaz...; bainan zer jaliko ote da ele horietarik? Ene
ustez’ ametsetako lukainka!
· Total... nada! Ilusiones quiméricas
Ele frango erabili dute bizi garastiaz...; bainan zer jaliko ote da ele horietarik? Ene
ustez’ ametsetako lukainka!
· Mucho hablar sobre la carestía de la vida
Ele guti’ ... eta direnak hon!
· Ya lo habéis oído... Así que... a lo dicho! Basta de réplicas!
Ele guti, denak onak..., adiskidea!
· Poco a poco! Mira bien lo que dices...!
Ele guti du jaun horrek; eta denak urrezko
· Su palabra es oro
Ele guti’ eta obrak onak!...
· Menos palabras y más obras...!
Ele gutitako gizona da, ixila
· De pocas palabras, taciturno
Ele horiek’ erran-zahar ekarririk dira geroztik
· Se han hecho proverbiales
Ele luze horiek’ hainitz laburgarri litezke
· Esos largos discursos
Ele oneko gizona da
· De agradable conversación
Ele onez bertzeen pizkortzen ba dakizu; bainan bat-batean nahigabeak jo orduko’
horra non ziren zuhau argi eta indarrik-gabe!
· En cuanto te asalta de pronto la tribulación
Ele sobera sobra, gehiegi darioete gure gobernariek: ez ote dute eleria bildu?
· Hablan demasiado
Ele sobera sobra, gehiegi dariote gure gobernariek: ez ote dute eleria bildu?
· Habrán contraído verbomanía?
Ele ta Izkera berdintzat artzea’ nik eztet esango karakol utsen betea danik
· Cosa baladí, de poca trascendencia
Elea bere amarekin kontatu dit
 · Me ha contado la mar de cosas...!
Elea bere amarekin kontatu dit
· Me ha contado la mar de cosas...!
Elea dariola bizi da ori beti
· Charla que charla
Elea’ gu bezin kuperatia da, non eta basatia ez dan
· A no ser que... Elea el ganado
Elea’ gu bezin kuperatia da, non eta basatia ez dan
· Es tan delicado o sensible el ganado como nosotros
Eleak ele’ bego huntan egungo solasa!
· Sea de todo ello lo que fuere
Eleak eta beleak banatu dituzte, etorri ziran-ezkeroz
· Se han dado mucho a conocer; han dado mucho que hablar
Elean hurri-aire bat zuelakotz’ ba ziren uste zutenak, ez zela zen bezen buru onekoa
· Porque era de cierta cortedad en la conversación
Elederren eskari oni ukabiderik nork eman?
· Quién se va a negar a su petición?
Elefanta eroak’ zortzi lagun garbitu ditu, amen erraiteko artean
· En un instante; en un santiamén
Eleiz aretan ez egoan esateko gauzarik
· No había cosa digna de mención
Eleiza andia dalarik’ txoko guziak bete ziran
· No cabía ya más; se llenó toda
Eleiza bete-betean’ iru abadezko meza nagusia izan gendun amarretan
· Con la iglesia completamente llena
Eleiza dana’ betea dago, inguru danak beteak; abade gitxi: noregaz egin’ ez dau
topetan jenteak. Noregaz konfesau. Neu’ egin naz; zoaz zeu-bere egitera!
· Con quién hacerlo; con quien confesarse. N.B. Uso convencional de egin aludiendo a
cualquier acción
Eleiza’ jendez leporaino betea
· Repleta de gente
Eleizaan nekezeen sartu ta andi lasterren urteten dabeenak
· Los últimos en llegar, los primeros en irse
Eleizak artuta daukazan eskaariak
· Oraciones aprobadas por la Iglesia
Eleizak eragotzi ez arren’ guztiok dakizu onako bardin-bagako ezkontzak arrisku
aundikoak direana
· Uniones desiguales. N.B. Dakizu dakizue
Eleizak itxi dautsez ezkontzeko
· Les han puesto impedimentos para casarse
Eleizako Gurasoen esanean’ beti da pekatu mortala guzurrezko juramentua
· Al decir de; en sentir de los S.S. Padres
Eleizako jazoak esaten deuskuen-legez’ euren bularretan azi zituen euren umeak...
Ama arek
· La Historia de la Iglesia
Eleizakoak eragin ondoren il da
· Después de administrarles los auxilios espirituales
Eleizan artuten ditugu geure arimen bizigarriak, Sakramentuak
· Alimento de nuestras almas
Eleizan daukaguz’ ... geu santu egiteko asko direan gauza guztiak
· Todo lo que basta para hacernos santos
Eleizan edo etxean, ereak aginduten deutsunean’ euki eikezu zeure adimentuzko
orazinoa
· Según te lo permita la oportunidad
Eleizara bere naiera zuen Monikak; ta ikusteko omen zan’ bere bazterrean ondo
jarrita zer fedeaz geldi-geldi egon oi zan
· Tenía inclinación hacia
Eleizaren erakutsiti urten-bagarik
· Sin apartarse de la doctrina de
Eleizaren erdian ipiniko dute gorputza, guzien begietan, ta bere biziko agiriena
· Más a la vista que nunca; que en toda su vida
Eleiz-aurrean batzarra batuteko, kanpaia jo eben
· Reunirse en asamblea
Eleizbide orreik eztira burpideak izaten; galtzadak baino
· No suelen ser caminos de carros
Eleiz-bidekoa da nire ama-ginarraba
· Muy de iglesia; muy devota
Eleiz-deiak egiten abiatu-ezkero’ Jangoikoaren aurrerako ezkonduta zeudela uste
zuten
· Ante Dios
Eleiz-deiak egiten abiau-ezkero’ ezkonduta dagozala uste dabee, Jaungoikoaren
aurrerako
· Hacer las proclamas matrimoniales
Eleizea’ gonburu beterik egon zan
· Repleta
Eleizea’ lagunez gonburu aurkitu gendun, meza-nagosirako
· Repleta de gente
Eleizeak balioa kenduta daukaz bildurrezko ezkontzak
· Declarados nulos
Eleizearen bake eta bereratasuna-gaitik’ or nai izaten dau entzun bere mezea
· Por la comodidad de
Eleizearen lege artuak ontzat emoten daben moduan’ ezkontzeko berbea zorra da, ta
zor andia
· Leyes reconocidas, leyes vigentes
Eleizeari entzuterik emoten ez deutsana
· Quien no escucha a la Iglesia
Eleiz-gauzetarako’ eskuak zabal daukaz
· Es dadivoso; desprendido
Eleiz-osteko bide-zigorrean zear’ arin ta arnas-oska... zapatariaren dendara eldu zan
· Llegó a toda prisa, jadeante
Eleiz-otseina
· Sacristán
Elejarabide elezarabide andikoa da gizon ori
· Muy piadoso
Elekari ederra da
· Excelente hablista
Elemena dago... jendez, sagarrez, etc.
· Hay una enormidad
Ele-ona’ merke
· Las buenas palabras cuestan poco... Una cosa es predicar..., otra dar trigo
Eletik elera’ hau erraiten zaukun
· A cada palabra
Eleuke asarrerik artu bear orregaitik
· Disgustarse; llevarlo a mal
Eleuke oinik imini bear alango etxe ta ibili-moduetan: mila barre ta burlagaz
atzeratuko dabee bide garbiti
· En tales andanzas
Eleuke oinik imini bear alango etxe ta ibili-moduetan: mila barre ta burlagaz
atzeratuko dabee bide garbiti
· Apartar o desviar del buen camino
Eleuke orrek inogaitik emendixek araxe zirkinik egingo...: nor da ori, gazteak eneak!
· Habráse visto, muchachos!
Eleuke orrek inogaitik emendixek araxe zirkinik egingo...: nor da ori, gazteak eneak!
· No sería capaz de molestarse un poco por nadie
Eleukee? ez gibel ain andirik eukiko, euren berbetea guk darabilgun-legez erabilteko
· Tanta paciencia ?
Elexa ta gaztelua, gauza biak alda-batera izan ete zan antxinako denboretan, elex ori?
Au da inok ez dakiena
· Ambas cosas a la vez
Elexako ona dauke gure semeak
· Son muy dados a la devoción
Elexie’ zer-ikusien apaindute eguen. Eleiza’ zer-ikusian apainduta egoan
· Estaba vistosamente adornada
Elez hantuak itzuli dire Parisetik herriko gizonak; bainan mamirik-gabe
· Cargados con buenas promesas o palabras, de los ministerios
Elez hantuak itzuli dire Parisetik herriko gizonak; bainan mamirik-gabe
· Pero sin resultado alguno; sin fruto
Ele-zuritzen ari dire
· Dorando la píldora; dándose explicaciones
Elgar aditzea, elgar maitatzea eta laguntzea: hori duk egiazko Jainko-legea
· N.B. Lema de un socialismo de criterio vasco
Elgar hitz har’ eta han bildu ziren buru-beroenak
· Puestos de acuerdo
Elgar hitz har’ eta han bildu ziren buru-beroenak
· Los más exaltados
Elgar iduriak’ elgarretarat
· Dios los crió y ellos se juntan. Cada oveja con su pareja
Elgar lagun harturik’ norapeit zoazin aker zahar bat eta axeria...
· Iban los dos en compañía
Elgar lagunduz’ gure xederako gira
· Llegaremos a nuestro objeto
Elgarrekilako egon-artea labur dugu ondikotz
· Tenemos poco tiempo para permanecer juntos
Elgarrekilakorik zer dugu guk eta zuk?
· Por qué te metes con nosotros?
Elgarrekin bizitzeari jarriak ziren aspaldion
· Estaban ya habituados a la vida social
Elgarren arteko amorioa nahi die, eta ez bihotz beltza. Frantziako kardinalek
· Odio, rencor
Elgarren beldurka gabiltza
· Recelosos uno de otro
Elgarren bete izan dire pilotari biak hamabi jokotaraino
· Han estado muy nivelados
Elgarren bete ote dira?
· Iguales, equivalentes
Elgarren bete ziren bi pilotariak
· Se llevaban poca diferencia; se equilibraban
Elgarren hurbil ibili dira, hogoi jokora arte. Pilotan
· Iban bastante igualados
Elgarren jale dira, eta bertzen galgarri asko tokitan orai diren bezalako ostatuak
· Mutuos rivales...; mutuamente hostiles
Elgarren lagun dira
· Se entienden bien
Elgarren ordain dira bata ta bertzea. Elgarren bete
· Están equilibrados; valen tanto el uno como el otro
Elgarri lotuak ibili zirenak’ orai elgarren mutil!
· Sometidos uno a otro, mutuamente
Elgarri lotzekotan izan dira biak
· A punto de agredirse
Elgoibartik Azkaratera jokatu gendun lasterkan, biok zeinek alkar ausi
· A ver quién podía más
Eli, edo banaka...
· Pares o nones
Eli, Israel-go Jueza’ guziz ona zan, alde askotara
· Por muchos conceptos
Elias etortzekoa da’ eta gauza guziak ongi ditezken bezala ezarriko ditu
· Pondrá todas las cosas en orden
Elias, or zertan zaude? -Zure amorez kiskaltzen nago
· Qué haces ahí?
Elias, or zertan zaude? -Zure amorez kiskaltzen nago
· Ardo en celo por ti
Eliasek arren aundiz’ goitik euria debekatu zuen iru urte ta sei ilabetez
· Prohibió que lloviese; detuvo o impidió la lluvia
Elias-ek’ erretena ere leor-leor egin zuen
· Lo secó por completo
Eliasen antza eman zion bereala
· Reconoció en él el retrato de E
Elikatzeko dina ba dago beintzat: urrengo txandan ekarriko da, bear dana
 · Hay bastante para salir del paso. N.B. Noiz esaten da elikatu? -Gutxitxo edo
gutxixeago dagonean: jateko kontuan batez ere. Respuesta de mi testigo
Elikatzeko dina izan-ezkero’ pozik bizi ginan
· Tener lo bastante para pasar
Elikean dabilkigu egun oetan, beia. Jangartzu.
· Como poco. N.B. Interpretación dudosa: anda desganada? le damos poco, la tenemos a
dieta?
Elikit denbora andirik egingo etxe-aldean, nik dakidan batek’ gezur ori egia balitz
· No duraría mucho tiempo en mi casa si
Elioke nekez abixatuko nik zer esan dedan’ baldin baleki
· Tiempo le faltaría para comunicarle...; no tardaría en
Eliseok salatzen diozka’ zuk zure bakarrean esaten dituzun itzik ixilenak ere
· En la mayor intimidad; en secreto
Eliteke inoz euren artean atralaka-biderik
· Motivo de disputa o pendencia
Elitzakela berbaldi ori emengo abade danen gogokoa izango? Eta nundik gogoez ori?
· Qué explicación tiene, a qué se debe esa oposición?
Elitzate ikusiko dakuskun-beste ezaintasun ta ardurabagatasun
· Tanta despreocupación como vemos
Elitzate txarto’ beti juezai euren buruen jaube izaten itxiko baleutse ministroak
· Obrar por cuenta propia
Elixalde baten bizi ziran’ andra-gizon bi...
· Marido y mujer
Eliz Amaren barrutian’ nastuak dabiltza onak eta gaistoak; baina bere denboran
bereziko ditu Jaunak
· En la Iglesia visible
Eliz batean sartu naiz’ eta aditu dut bear ainbat; baina apaizak neretzat jator itzegin-
arren’ nik ez itz aiek neretzat
· Quedé bien servido por el predicador
Eliz batean sartu naiz’ eta aditu dut bear ainbat; baina apaizak neretzat jator itzegin-
arren’ nik ez itz aiek neretzat
· No quise darme por aludido
Eliz beraren borondatea dan ainbatean lotzen edo beartzen gaituzte, Elizaren
aginduak
· Nos obligan sólo en la medida en que
Eliz hura’ lengo oinean ipini zezakean
· Podía restaurarlo
Eliz onen sorreraz’ ez da zer garbirik
· No hay nada cierto o seguro
Eliz oni’ zarrakatzen asi zaizka paretak
· Empezar a resquebrajarse
Eliz ori ere ixildu-gabe jarri zaigu ta... lanak dira emen! Beti diru-eskea
· Se nos ha vuelto un poco cargante
Eliz orren izena’ itxaso ta ligor’ alde guztietara zabaldu zan pizkor
· Por mar y por tierra
Eliz ortan ere azaldu nai nuun... ta goiz atera nintzan
· Hacer una entrada, hacer una visita
Eliza andia zalarik’ jendearen amarretik bat baizik ezin artu izan zuen
· La décima parte
Eliza andia zalarik’ jendearen amarretik bat baizik ezin artu izan zuen
· No pudo dar cabida
Eliza argiz dir-dir zegoen
· Toda resplandeciente
Eliza asi zanetik bukatu zaneko’ zazpi urte igaro ziran
· Desde que empezó la construcción hasta que se concluyó
Eliza au’ ingururik inguru laurogeta-sei oinekoa da
· Tiene 86 pies de perímetro
Eliza’ azken-xokoraino betea zen
· Totalmente llena de gente
Eliza bat aski handia da, eta begikoa ezin gehiago; geroko lanik-gabe osoki egina
· Rematada en todos sus detalles; sin dejar nada para más tarde
Eliza bat aski handia da, eta begikoa ezin gehiago; geroko lanik-gabe osoki egina
· Simpática sobremanera
Eliza bat berean bateaturikoak zirean
· En la misma iglesia
Eliza bat zerbaiten bearrean ikusten bazuan’ an zan bereala, al zuan pixkarekin
laguntzera
· Una iglesia necesitada
Eliza bera ere’ mendi-gain batean zegoan, gaztelu baten antzean
· En la cima de un monte
Eliza berregindua zuten’ ezinago poiliki
· Del modo más maravilloso imaginable
Eliza berrian izango ziran geroz-geiago’ Meza-ofrenda guziak
· De allí en adelante; en lo sucesivo
Eliza berritzeko lanari asi bear zitzaion’ ta eskean abiatu zan
· Tenía que emprender la restauración de
Eliza bete zan’ eta sartu-ezinean geratu ziran, apaizak
· Sin poder entrar, por falta de sitio
Eliza bikaina gelditu zaizute beintzat, eta zeuren-zeurea
· Y enteramente vuestra
Eliza ez balitz ageria’ egiak ez luke bahirik; deusek ez lezake zain’ asmu berrien
kontra
· No tendría ninguna garantía o protección la verdad
Eliza ez balitz katolikoa’ ez luke buru egiten ahal gezurrari: non edo-han zauriak ba
lituzke
· No podría resistir o hacer frente al error
Eliza’ gain ta barren zar-berritua dago
· Por dentro y por fuera
Eliza gain-gainetik moldatua zen
· Estaba adornada superiormente
Eliza geienetan’ gazte-antzera burua zut dabela bizi da erderea; ta euskera gaisoa’
zar-gizan, konkorturik eta makurtuta
· Con la cabeza erguida
Eliza, goitik-beiti, xoko guzietan’ mukuru-mukuru zagon
 · Repleta, rebosante de gente
Eliza guzia’ plei-plei aldarearen berdineraino gorputz ilez bete zuten
· Lo llenaron por completo de cadáveres hasta el nivel del altar
Eliza guzietan eskelariak poliki bildu zuten
· Colectores; encargados de la colecta
Eliza guztiari emon neutsan barrutik bira osoa: unean-unean nekusazan mutil bat edo
beste’ kandelai negarra kendu-nairik
· Recogiendo las lágrimas de las velas
Eliza handi harrek atxik ahal baino hainitz jende gehiago bildu zen egun hartan
bestara
· Mucha más gente de la que cabía
Eliza hura’ lenagokoa baino gogoangarriagoa izango zala esan zion Jaunak
· Más memorable que el anterior
Eliza husturik’ jendea kanpo-aldeko ordokian atetu da
· Desocupando el templo... la gente ha salido a la esplanada
Eliza, igandetan’ gain-behera nasaiki betea ikusten zen
· Llena de concurrentes de alto abajo
Eliza ipintzeko garaia’ alderatuaz zetorren
· Se acercaba el tiempo de
Eliza Katolikoaz-kanpo diren elizak’ ez dire apostolikoak: gezurra jo dute
· Han tropezado en el error
Eliza koka-hala betetzen zuten’ Hazparneko hegal guzietarik bildu-jende horiek
· La llenaban por completo
Eliza loitzea da ori
· Profanar la iglesia
Eliza nagusia gaineraino betea zen. Egun hartako meza!
· Llena de bote en bote
Eliza onen azala ta barrua’ gaindiroki apainduak arkitzen dira
· Tanto el exterior como el interior de
Eliza ote zan gaur baino zorrotzagoa? edo gizonak ote ziran gaur baino zuzenagoak?
· Más exigente que hoy
Eliza ote zan gaur baino zorrotzagoa? edo gizonak ote ziran gaur baino zuzenagoak?
· Más rectos o cumplidores que hoy
Eliza santu orren barrena’ ez du ezertxok zikindu, altxatu-ezkeroztik
· No ha sido nunca profanado
Eliza’ txikiegi, ta jentez betean egoan
· Repleto, colmado
Eliza’ txoil betia zan
· De bote en bote
Eliza zar ori bator lastertxu lurrera’ ... ezin altzau laiela inondik inora
· Se viene luego al suelo
Eliza ere’ gogorra jarri zaigu... Beren potoekin or datozkigu igandero zarpatik tiraka
· Reclamando dinero. En las colectas
Eliza ere’ gogorra jarri zaigu... Beren potoekin or datozkigu igandero zarpatik tiraka
· Se nos ha puesto muy cargante o importuna. Con sus colectas
Elizainak goizean argi-ontzia ipini ebanean’ an egoan Ama Birjinearen irudia, beti
baizen eder da gozoa; ez ekian geiagoko barririk
 · No sabía decir más
Elizainaren etxean oineztarria sartu zan; etxeko baztarrak apurtuten eutsazala
· Causar destrozos
Elizainaren etxean oineztarria sartu zan; etxeko baztarrak apurtuten eutsazala
· Entró el rayo
Elizak’ ageri behar du, eta beti ageri
· Ha de ser visible
Elizak aoz-ao artu duan Jainkoaren itzak, eta Liburu Santuetan daukagunak’ oso bat
datoz, eta alkar oso egoki artzen dute
· Se concilian o armonizan muy bien. La Tradición y la Escritura
Elizak arterainoko guzian izan zituen bileretatik aundiena
· En todo su pasado anterior
Elizak arturik dauzkan itzak esaten dira’ gorputzaren leku oek gantzutzean
· Las palabras rituales o recibidas por la Iglesia
Elizak aukeran utzi du orain-arte aburu ori
· Ha dejado a la libertad de cada uno
Elizak erakusten balu, den gutienean, Jesusek erakutsi ez duena’ ez luke Jainkoa
lagun
· No tendría la asistencia divina
Elizak erakusten diguna egin bear degu; ez Elizaren etsaiak daraustena
· Lo que anden diciendo
Elizak erakusten duena sinisten dezu? -Ortan nago
· Estoy cierto en ello
Elizak ez du diru oietan eskurik
· No tiene derecho sobre
Elizak gai ontan’ gogorrez inor artu nai eztu
· Obligar a la fuerza
Elizak’ inolako eginkizunik eztu erreinua gobernatzeko arazoan
· No tiene ningún género de intervención
Elizak iraun behar du’ mendek bezainbat
· Por todos los siglos
Elizak, jaio-berri egun aietan’ kiski-kaska latzak artu zitun: baina etzan gexaldu,
zaildu egin zan
· Recibió fuertes embestidas
Elizak jaio-berri egun aietan’ kiski-kaska latzak artu zitun; baina etzan gexaldu,
zaildu egin zan
· No por eso se acobardó; sino que se fortaleció
Elizak zainik bota ez duen errietan’ berri-ona zabaltzen ari da
· En los países en que no ha echado raíces la Iglesia
Elizak zerbeit manatzen agintzen duenean’ ba dute beti zerbeit erasteko
· Siempre tienen algo que criticar o murmurar
Elizak zer edo-zer esan arte’ ixil egon bear Ezkioko berriez; non-da agiri-agiriko
mirariren bat ikusten eztan
· Como no se vea algún milagro evidente
Elizak zer edo-zer esan-arte’ ixil egon bear Ezkioko berriez; non-da agiri-agiriko
mirariren bat ikusten eztan
· Como no se vea algún milagro muy patente
Elizako agintari aundiak, eta apaiz soilak ere’ oso mindu-azi dute gure erria
· Lo han lastimado mucho
Elizako Apez-Handi eta Aita Jakinak
· Pontífices y Doctores de la Iglesia
Elizako ateak’ zabal-zabala eman ziren, beren baitarik
· Se abrieron de par en par
Elizako ateak’ zabal-zabala eman ziren, beren baitarik
· Por sí solas; automáticamente
Elizako ateaz barrendik entzuten zuten Jaunaren itza
· Desde dentro; de puertas adentro
Elizako ateetan aldetik jartzen ziran penitentzia egiten, zaku bat jantzirik eta buru-
motzean’ gizonezkoak baziran
· Tonsurados; decalvados
Elizako ateetan kanpoko aldetik jartzen ziran penitentzia egiten, zaku bat jantzirik
eta buru-motzean’ gizonezkoak baziran
· Llevaban el pelo corto
Elizako aulkiak’ uts-samarrak zeuden
· Estaban bastante vacíos
Elizako estadu guziak dira berenez onak
· Son de suyo buenos
Elizako gauzetan atzera al-nabil?
· Andar remiso o flojo en las prácticas religiosas
Elizako gradu edo maila txiki oetarako’ etzaio inori lekurik ematen’ bizitz onaren eta
beste gauz askoren agiri-gabe
· No se admite a las órdenes menores
Elizako guraso santuen iritzian
· Los padres de la Iglesia
Elizako Gurasorik geienak dioenez
· Padres de la Iglesia. Los Santos Padres
Elizako joan-etorria baizik eztet egin oinetako oekin
· No he salido a otra parte más que a
Elizako laguntzak oro harturik agertu da Jainkoaren aitzinean
· Con todos los auxilios espirituales
Elizako lanak bete dituztenean’ Jose-ta Maria etzeruntz asi dira
· Después de cumplir sus deberes del Templo
Elizako legeak galdu nai dituzten oiekin alkartzeko’ barrena bear du! Kristauak
· Se necesita estómago!... para vencer la repugnancia
Elizako Maisuak alperren gainean diotena’ aldebat utziko degu oraingoz
· Vamos a prescindir por ahora de
Elizako txilinak, dilin-dalan’ dei ta dei ziarduen; atso bat edo beste, aulkia besopean
geienak ebela’ zirrin-zarran mezatara joazan
· Se dirigían pesadamente a misa. Arrastrando los pies
Elizako txilinak, dilin-dalan’ dei ta dei ziarduen; atso bat edo beste, aulkia besopean
geienak ebela’ zirrin-zarran mezatara joazan
· Estaban... venga a llamar a la gente
Elizako urre eta zilar-gauzak berekin eraman zituen
· Objetos de oro y plata
Elizako xoko-moko guziak’ jendez emokatuak ziren
· Todos los rincones y espacios
Elizako xoko-moko guziak’ jendez emokatuak ziren
· Atestados de gente
Elizakoak artu ebazala entzun gendunetik’ barri saminaren bildur ginan; eta samin-
samin etorri jaku belarrietara
· Y con harta pena la hemos recibido
Elizakoak artzerakoan’ asnasa ezin arturik zegoan
· No podía respirar; se ahogaba
Elizakoak eginik daukat aita
· Está ya sacramentado; viaticado
Elizakoak eragin eutsazan gure amari’ eta ilagineko argia biztu eben zokondo baten
· Le hizo administrar los Sacramentos
Elizakoak eragin eutsazan gure amari’ eta ilagineko argia biztu eben zokondu baten
· Encender la candela de la agonía
Elizakoekin arkitzen den eriaren alde’ erran bezate errosario bana
· Enfermo sacramentado
Elizalde ontan’ gar andia artu da onako gauzetarako
· Ha surgido un gran entusiasmo por
Elizalderen txistu-otsak ba du alako mendi-igurtzi aparteko bat... Zein gozo sartzen
den, belarrietan barrena...!
· Tiene cierto dejo montañés muy particular
Eliz-aldia bukatu-ala’ mordoka doaz zelaira
· Terminada la función
Elizan argi egin bear dabe inungo geien orrelako lan ederrak
· Más que en ninguna parte
Elizan’ argi ilunak...; zugandik urrutixko’ ... ta etzinuzten ezagutu
· Luz débil, poco alumbrado
Elizan’ argi ilunak...; zugandik urrutixko... ta etzinuzten ezagutu
· Un tanto lejos de donde estabas
Elizan aritu zeran bezela, buruzka ariko bazina gure atarian’ ainbat-ainbat gero
auntza topeka asiko litzakizu
· En seguida
Elizan aztalik etzizün sartzen
· No ponía el pie en la iglesia
Elizan dago gau ta egun, noiz agertuko garan’ gure begira
· Esperándonos a ver cuándo
Elizan emango zaio jaiari asiera, jauntasun aundian
· Con gran solemnidad
Elizan’ etzen leku bat hutsik
· No quedaba ya sitio
Elizan ez da nihoiz hautsi’ artzainen zurubia
· Nunca se ha roto la línea o sucesión de los pastores
Elizan gelditu ziran bi anaiak amabiak arte, Nere Jesukristo Jauna ezin osaturik
· Tratando de recordar entre los dos el acto de contrición
Elizan goora igaro zan Fariseoa, eta Jaunari eskerrak ematen asi zan
· Se puso en un sitio destacado del Templo
Elizan gorde eben euren burua
· Se refugiaron en la iglesia
Elizan inori eskua ezartea’ debekauta dago
· Ponerle la mano encima; prenderlo
Elizan’ kantu orrek jotzen dit egunero belarria
· Hiere o impresiona mi oído
Elizan larri batek emon eutsan
· Le dio un desmayo
Elizan ogia sartzea ez lego obeki; bainon emakumeak an dijoaz bata-bestearen urren’
opil bana dutela, apaizaren manipuluari musu egitera
· Acuden en fila una tras otra
Elizan ogia sartzea ez lego obeki; bainon emakumeak an dijoaz bata-bestearen urren’
opil bana dutela, apaizaren manipuluari musu egitera
· N.B. Anotar el uso del tiempo verbal hipotético sin sufijo -ke
Elizan’ orratz-buru bat nun ipinirikan ez: jendea, batak besteari lekurik ezin eman-
da
· No cabía un alfiler
Elizan’ orratz-buru bat nun ipinirikan ez: jendea batak besteari lekurik ezin eman-da
· No se podía revolver, de tanta gente
Elizan sarrera bat egin zuten’ eta ostatura zuzendu ziran
· Una entrada o visita de devoción
Elizan sartu-aterak egiten ari naizela’ amar-zentimoko bat lurrean; batari ta besteari
galdetu norena dan’ ta... jabea agertzen ez... Au galdu duanaren izenean izan
dedila!...; ta’
· Vaya a intención de quien perdió la moneda!
Elizan sartu-aterak egiten ari naizela’ amar-zentimoko bat lurrean; batari ta besteri
galdetu norena dan’ da... jabea agertzen ez... Au galdu duanaren izenean izan
dedila!... ta’ an
· Visitas de jubileo por la indulgencia. N.B. Oído de labios del testigo, que
ingenuamente contaba lo que acababa de hacer
Elizan sarturik’ neure doi-doia leku nunbait hatzeman nuen
· Pude coger sitio
Elizan sartzean’ gorde zuen nabarmenkeri ura
· Ocultó de las miradas aquella cosa extravagante; indecorosa
Elizan zauden santuak’ urak eraman ditu sasira
· Se los ha llevado la riada
Elizara’ bana-banan sartuten dira, atzekatxu ta gogo-baga lez; eta urten’ al balebe’
guztiak alda-batera
· Todos al mismo tiempo; todos a la vez
Elizara’ bana-banan sartuten dira, atzekatxu ta gogo-baga lez; eta urten’ al balebe’
guztiak alda-batera
· Con cierto retraimiento y como sin ganas
Elizara’ beltzez jantzita joaten ziran; eta plazara ta erromerietara’ soineko argiakin
· Con vestidos de color claro
Elizara ditezkenak’ bidoaz an Jesus ekustera
· Quienes puedan llegarse a
Elizara etortzeko era onik ezpadezue’ zuen baztarretan gogora ekarri itzatzue, eliza
 guzietan ematen diran mezak
· Si no podéis cómodamente venir a la iglesia
Elizara etortzeko era onik ezpadezue’ zuen baztarretan gogora ekarri itzatzue, eliza
guzietan ematen diran mezak
· Allí donde estéis
Elizara igandez bakarrez joaten dan aietako jendea
· Sólo en domingo
Elizara ori?... Besterik-ezean...!
· Al no saber a dónde ir
Elizara sartzeko garaian’ su ta gar batekin aldegin zon bixtatik...
· Envuelta en llamas de fuego
Elizara zen bere adiuntzan, eta egunik galdu-gabe
· A su tiempo debido
Elizara zen bere adiuntzan, eta egunik galdu-gabe
· Sin faltar un sólo día
Elizara zen Jesus’ zena bezala, ta besterik ezin zidoaken eran
· Como ningún otro era capaz de ir
Elizara-barik ezkondu? Sasikoa dala uste al dozu geure alaba? Ez orixe! ta eztaukagu
sasi-ezkontzetarako, Espainako erregeagaz izanda-be!
· No pretenderás que la entreguemos para concubina de nadie
Elizara-bidean asi da noiz ere-bait gure ama urte betean gaxo egona
· Ya ha empezado por fin a salir a la iglesia
Elizarako gogorik-eza sumatzen det aspalditxo ontan
· Desvío de las prácticas religiosas
Elizarako jantzi jaso bat eztauke
· Un vestido decente para presentarse en la iglesia
Elizarako jantzi jaso bat eztauke
· No tienen un vestido decente para
Elizarakoa dala-ta, zerbait esango dute
· La cuestión religiosa o eclesiástica. Relaciones de la Iglesia y el Estado
Elizarat eraman-arazi zuen bere burua
· Se hizo llevar a la iglesia
Elizarekikoa egin-gabeai eliz-lurra ukatzen zitzaien
· Cumplir con el precepto pascual
Elizaren aginbidea aintzakotzat iduki bearko da?.- Bai, aixa ere!
· Desde luego que sí
Elizaren alde’ beti leiatsu agertu zan
· Se mostró siempre muy celoso
Elizaren aldeko etxeetan egon oi dira batzuek’ asteko elaberriak irabiatzen
· Revolviendo las gacetillas de la semana
Elizaren aurka batek edo bestek egingo baleu’ jo buruen ostera-be...; eta negar
badagije’ jaramonik bez!
· Duro, a la cabeza!
Elizaren aurka batek edo bestek egingo baleu’ jo buruen ostera-be..; eta negar
badagije’ jaramonik bez!
· No hacer caso de
Elizaren barru-barruan dago; ilun-ez-ilun ontan zarrazta aundiagoa egin-azten
 duela... biotzean
· En esta semioscuridad
Elizaren Buru izan zan, Dioklezianen erasoaldi gogorrean
· Durante la gran persecución de D
Elizaren eskupean dauden ondasunak
· Bienes que administra la Iglesia
Elizaren etsaiak’ amaika aldiz ibili dira gandorra tente dutela, kukurruku-ka
· Con la cresta erguida, desafiantes
Elizaren etsaiak azti’ ... ta on-otsekoak lo-tan!
· Despiertos para acometer; alerta
Elizaren etsaiek’ gogoari emana zuten gure herraustea
· Se habían propuesto destruirnos
Elizaren etsairik latz eta gordinenak
· Los más encarnizados enemigos
Elizaren galtzarpean sorberrituak gare
· Reengendrados en el seno de la Iglesia
Elizaren kontra bide gaiztoz zernai gauza egiteko eskua
· Ilegítimamente; por vía injusta
Elizaren lana’ iraunkor; elizatiarren obrak’ luzakor
· Requieren tiempo
Elizaren lana’ iraunkor; elizatiarren obrak’ luzakor
· La misión de la Iglesia es perdurable
Elizaren lege guztiak’ buruan artuta zituan
· Las tenía en la memoria
Elizaren orma’ akitu-urran dute
· Está ya casi terminada
Elizaren orma’ akitu-urran dute; eliza-barneko lanak’ Jainkoak daki noizko
azkeneratuko dituzten
· Para cuándo se terminarán
Elizaren zeremoniak gordetzeko lekurik ez danean’ edozeinek eman dezake bataioa,
nola eman badaki
· Cuando no da tiempo para
Elizarentzat’ ezin-eman aundiak...; baina egun auetan’ eztago au lanik!
· Todo son razones para no dar
Elizarentzat’ ezin-eman aundiak...; baina egun auetan’ eztago au lanik...! Au lana!
· Nadie se acuerda de lamentos
Elizari’ begi argiz begiratzen dio gaur gazteak
· La mira con desconfianza
Elizari egun gorriak datozkio
· Se ciernen días negros sobre ella
Elizari erantsian dagon etxe artan bizi da
· En la casa que está apegada a la Iglesia
Elizari errotik atxikiak dira horko jendeak
· Muy adictas a la Iglesia
Elizari joka ari ziren aspaldiko urtetan
· Combatir a la Iglesia
Elizari josia da egun guzia, goizeko mezatik hasi-eta
 · Está todo el día metido en la iglesia
Elizari nai-aina zatarkeri egin-arren’ eskubide au egundaino utzi nai ez dute
· A pesar de hacerle todos los desaires que han querido
Elizari oina artzen asi ziranetik bukatu artean’ zazpi urte eta erdi igaro ziran
· Empezar a echar los cimientos del Templo
Elizari oina ipini ziotenean’ Israel guzia Jerusalenen batu zan
· Ponerle el cimiento
Elizari oldartzea’ lehenagotik buruan hartua zuen
· Ya lo tenía proyectado
Elizari utzi ez dion errepublikanoa da ori
· De los que no se han apartado de; de los que no han abandonado las prácticas
religiosas
Elizarik txikienean-bere’ urtearen goienerik barrenera’ gitxienez eun bidar entzuten
da kanta au
· Al cabo del año
Eliz-artzai kontuzko zenbaitek ori kendu naiagatik
· Párrocos concienzudos
Eliz-atarirainoko guzia beteta’ asi zan meza
· Con gente hasta el atrio
Elizatik ankak atera-orduko’ leenera degu joera
· Volvemos a las andadas
Elizatik ankak atera-orduko’ leenera degu joera
· En saliendo del templo
Elizatik aparte-xamar ibiltzen zana zan, baina gizon atsegina
· Bastante alejado de la práctica religiosa
Elizatik haurrak urrunduz’ hemen eta bertze gaindian Jainkoak kantari gutiago luke
· En este mundo y en el otro
Elizatik igesi dabilen indianu aberats orrek’ buruz galdurik iduki gaitu
· Que anda alejado de la Iglesia
Elizatik igesi dabilen indianu aberats orrek’ buruz galdurik iduki gaitu
· Nos tenía ya mareados
Elizatik txuxen-txuxen natorrela’ an jartzen zait aurrean Tenta-Patxikoren bat
· Tipo molesto ??
Elizatik urranena urbilena’ paradisutik urrunena urrutiena
· Fariseísmo
Elizatxo aren kontua zeukan apaiza
· El sacerdote encargado de
Elizatxo artan meza ematea erabaki zuten, guzien on-iritzian
· De común acuerdo
Elizatxo bat egingo da orain itxas-ondoan’ uda-jenteak errezago entzun daian mezea
· Veraneantes
Elizatxo polita da, txuriska ta liraina: aitz tontorretik ekaitzari begira dagon antxeta
dirudi
· Parece una gaviota que desde la cumbre mira hacia la tempestad
Eliz-aurrean’ ... eliza esan bear, Jauna zeukaten tokiari! etzan inor agiri
· De alguna manera habrá que llamarla
Eliz-aurrean apaiza etorri-zai zeudenak’ antz eman zioten kopet iluna zekarrela
 · Venía de mal talante
Eliz-aurrean apaiza etorri-zai zeudenak’ antz eman zioten kopet iluna zekarrela
· Le adivinaron que
Eliz-aurrean jendea’ meza noiz asiko begira zegoan
· Esperando a que empezara la misa
Elizaz’ Arrangoitz-eko egiten da hauzotegi hori
· Es de la jurisdición eclesiástica de
Elizaz’ baserritar orrek Lekeitio-koak dira; gizonez barriz’ Izpaster-koak
· Eclesiásticamente; civilmente
Elizaz bertzalde’ ba litake Baigorrin zahar-apaintzen lana frango
· Aparte de la iglesia; además de la iglesia
Elizaz bertzalde’ ba litake Baigorrin zahar-apaintzen lana frango
· Muchas reparaciones que hacer
Elizaz kanpotik’ guztizko barregarria zan abadea; bainan Elizan, bein irakastegira
igon-ezkero’ arriari-bere negar-eragingo leuskeona
· Capaz de conmover hasta las piedras
Elizaz’ Loju-koa da gure etxea
· Pertenece a la jurisdicción eclesiástica de
Elizaz’ tolosar gera; alkatez’ Ibarre-ko
· Jurisdición eclesiástica y jurisdición civil
Eliz-barnean dago jendea’ belauna josiz lurrean
· Hincadas las rodillas en tierra
Eliz-barrenean ipini zan mutila, gizonezko tartean, etxekoen esana gogoan ebala
· Teniendo bien en cuenta
Eliz-barrenean ipini zan mutila, gizonezko tartean... etxekoen esana gogoan ebala
· En la parte anterior, cerca de la entrada
Eliz-barrenean ipini zan mutila, gizonezko tartean, etxekoen esana gogoan ebala
· Mezclado entre los hombres
Eliz-deiak egiten abiau-ezkero’ ezkonduta dagozala uste dabee, Jaungoikoaren
aurrerako
· Ante Dios, o para los efectos en conciencia
Elizea’ beten-bete artu-ezinalan ikusten zan; orretako’ lenengo ganezka egiteko-
bestean ipinirik gizonezkoz, eliz-ganbarak
· Teniendo además en cuenta
Elizea’ beten-bete artu-ezinalan ikusten zan; orretako’ lenengo ganezka egiteko-
bestean ipinirik gizonezkoz, eliz-ganbarak
· Las tribunas de la iglesia desbordantes de hombres
Elizea’ beten-bete artu-ezinalan ikusten zan; orretako’ lenengo ganezka egiteko-
bestean ipinirik gizonezkoz, eliz-ganbarak
· Llena la iglesia hasta no caber más
Elizeak’ aleginik naikoa egiten dau orretan
· Trabaja bastante en ello
Elizetxeak’ gogortxoago darabil zigorra
· Fustiga con un poco más de dureza
Elizetxearen emazteak’ sein-egin dau
· Ha dado a luz
Eliz-ezkilen dandara entzun-orduko’ an dute auzoa, larrain betean, eskuare ta
 maindire garia jasotzen laguntzera
· Allá se congrega toda la vecindad llenando la era
Eliz-gai ortan ere... zerbait txukundu-bearra ba diagu! Ogei urte, aitortu-gabe!
· Buena falta nos hará un poco de aseo... Llevamos 20 años sin acercarnos a confesar
Eliz-gauzetan’ arrigarri ona zan apaiz gaztea
· Excelente
Elizgizon batek’ aotik kendu-barik eukiten ditu onako esakerak
· Suele repetir a cada paso
Elizgizon onek nortzuk direan’ nok dauko zer-jakin?
· A quién le importa saberlo?
Elizgizona’ liburu mardo bat eskuetan ebala argi geiago artutearren burua kanpo-
aldera okertuta’ errezoak egiten egoan
· Para recibir más luz; para ver mejor
Eliz-jai andi bat ospatuko da
· Función religiosa
Eliz-jaiak’ inongoeri zorrik etziotenak izan dira
· No inferiores en solemnidad a ningún otro
Elizkizun ederra goizean.., arratsaldean zirri-parra ugari plazan... Goizean San
Polikarpo-ri, ta arratsaldean Barrabanari... Auxe alperrik lan egitea!
· Trabajo perdido
Elizkizun ederra goizean..., arratsaldean zirri-parra ugari plazan... Goizean San
Polikarpo-ri, ta arratsaldean Barrabanari... Auxe alperrik lan egitea!
· Una vela a Dios y otra al diablo
Elizkizun ederra goizean..., arratsaldean zirri-parra ugari plazan... Goizean San
Polikarpo-ri, ta arratsaldean Barrabanari... Auxe alperrik lan egitea!
· Mucho jolgorio libertino
Elizkizuna amaitu-ondorean’ gazteak aldazberan akitika jasten dira errira
· Bajan ladera abajo, dando brincos
Elizkizunak’ gain-gainekoak izan dire
· Magníficas, solemnísimas
Elizkizunak? Geiago ezin bezelakoak, izan ziran
· Imposible más solemnes; solemnísimos
Elizkizun-ondoan pilota dute apezak, eta ez dira arloan atzera gelditzen elizan
· No se quedan rezagados
Elizkoi purrukatua, gure lengusua! -Bai: etzuun orixe kalean erosia!
· Algo que le venía de muy adentro
Eliz-legeari min ematen zaio orrela
· Se viola el derecho canónico
Eliz-lurra atzo eman zioten gajoari
· Darle sepultura
Elizlurrik etzioten eman nai izan
· Darle sepultura eclesiástica
Eliz-mutilak ezkila gogoz astindu zun’ eta eliz-aurre guztia soil, utsik gelditu zan
· Repicó con fuerza la campana
Eliz-mutilak pasa diranean’ aundixkoenari deitu diot
· El mayorcito de los monaguillos
Elizondoarrak’ auzotarreri abegi ona egitea’ ebana berena, eurena dute
 · Es algo muy característico de ellos; algo que estiman en mucho
Elizondo-Irun-go trenari ere’ atsa laburtu bide-zaio: asteartetik ona’ bi bakarrik
dabiltz gora ta beera
· Va decayendo
Elizondon utsean’ bi miloi laurlekoren galmena ta geiago omen da
· Sólo en Elizondo
Elizpean’ zarataka eutsen mutil txikiak
· Bullían alborotando los chiquillos
Eliztar amorratua zan politikan
· Apasionado o furibundo clerical
Eliztar euskaldunak mukerrak dira berbaldietara etorten
· Reacios, esquivos
Eliztarrez txil-txil beteta egoan elexa
· Llena de bote en bote
Eliz-txokuan goxo egoteko bakarrik gaude, ez lanerako
· Para estarnos tranquilitos
Eliz-usaia suma-ezkero’ aitzakiren bat asmatuko du atzetik edo aurretik’ lanetik
igesteko
· No dejará de encontrar un pretexto para
Eliz-zaia
· Sacristán
Elkada bakoitzean’ ia sagar-erdia eramaten zuan
· A cada mordisco
Elkano getariarragaz munduari txingo egin eutsan mutil ori’ emengo semea ei-zan
· Dar la vuelta al mundo
Elkar aitzeko xedean bildu zirenak’ lau alde jarri ziren
· Se partieron en cuatro sectas
Elkar begietan hartuak ziren osoki
· Estaban muy reñidos
Elkar besarkatu zuten, eta gero biak eman ziren belauniko’ behar zutela otoitz pixka
bat egin, Jainkoari eskerren emateko
· Con intención de orar
Elkar ezagutu ezpalute baino, elkarganako oztasun geiagorekin gelditzen dira
· Frialdad de relaciones
Elkar ezagutzen al dezue? -Asko gutxi’ esanak gaude nortsu geran
· Más o menos
Elkar ezagutzen al dezue? -Asko-gutxi’ esanak gaude nortsu geran
· Ya nos hemos dado a conocer uno a otro
Elkar ezin ekusiz daude’ etxe bitako nagusiak
· No se pueden ver
Elkar ezin menderatuz luzaro aritu ziran; baina geroenean’ israeltarrak atzeratzeari
eman zioten
· Tuvieron que retroceder
Elkar ezin menderatuz luzaro aritu ziran; baina geroenean’ israeltarrak atzeratzeari
eman zioten
· Batalla indecisa
Elkar ezin-entzuna zuten kardinalek
 · No podían ponerse de acuerdo
Elkar ezin-garaitu gogorrean dabiltza, barrunda gaitzean, bilbel automobil bizkorrak
· En reñida competencia
Elkar ezin-ikusia, guzia beretu-naia ta gainerakoak azpian idukitzea
· Afán de dominación
Elkar ezin-ikusia, guzia beretu-naia ta gainerakoak azpian idukitzea
· Ambición
Elkar ezin-ikusia, guzia beretu-naia ta gainerakoak azpian idukitzea
· Envidia, incomprensión
Elkar gaitezen denok Naparr-Euskaldunok!
· Unámonos todos!
Elkar ikusteko egun maite hura etorri zanean’ bidez-erditan zuten beren etxe batean
elkarretaratu ziren bi sainduak
· A mitad de camino
Elkar ikusteko egun maite hura etorri zenean’ bidez-erditan zuten beren etxe batean
elkarretaratu ziren bi sainduak
· Aquel deseado día; aquel dichoso día
Elkar inola ere ezin ikusi ta eraman zuten
· Mutuo rencor
Elkar-gabeko onik ez degu... eta elkarrekin ere ez
· No podemos vivir separados uno de otro... Ni contigo ni sin ti tienen mis penas
remedio. Siempre juntos y siempre riñendo
Elkarganako itsuturik bizi ziran
· Perdidamente enamorados
Elkarganatzen diranetan’ berak adirazten du’ aldian egin behar dena
· Trazar el orden del día
Elkarganatzen diranetan’ orrek adirazten du’ aldian egin behar dena
· Lo que hay que hacer cada vez
Elkargoak estali-gogo du miloi laurlekoren makurra
· Cubrir déficit
Elkarkara zatzu bertute horiek’ hekien kontrako bizioekin
· Compáralos con
Elkar-maiteak izan zaitezte! Biotzez izan zaitezte elkar ondo-ikusiak!
· Amaos unos a otros! Vivid en armonía, en concordia
Elkarr-aldi bakoitzean zenbat lagun biltzen da?
· En cada reunión o sesión de la junta
Elkarrekiko artu-eman andi-gabe bizi ziran
· Apenas se trataban
Elkarrekin aria handi bat dute
· Tienen un gran parecido
Elkarrekin borroka gabiltzanean’ Italia-Alemaniak kukurrukuz hasten zaizku
· Comienzan a desafiarnos; levantan el gallo
Elkarrekin josiak dire
· Están estrechamente ligados entre sí
Elkarrekin likistu diren gizon eta emaztekiak
· Que han tenido relaciones ilícitas
Elkarrekin mintzatzen eztirenak’ eztira borondate gaixto-gabe
 · No están exentos de mala voluntad
Elkarrekin obetago artzen zuten lan ontarako’ lau laguneko kuadrilak
· Se las arreglaban mejor
Elkarrekin ondo datoz senar-emazteak?
· Avenirse, entenderse bien
Elkarrekin xuxendu dituzte
· Los han reconciliado entre sí
Elkarren ain adiskide izandu baziran biak’ zeri dagoka gu ibiltzea aien izenez auzian?
· Por qué razón vamos a disputarnos sobre ellos?
Elkarren artean muxinkeriak maiz izatea’ askotan oi da, onen gertu arkitzen diran
errietan
· Tener frecuentes rencillas
Elkarren artean naitasun aundija dute; bata besterekin pozkiroz dabiltza: uriko
jende geiena igarrija dago
· Se quieren mucho
Elkarren artean naitasun aundija dute; bata besterekin pozkiroz dabiltza: uriko
jende geiena igarrija dago
· Disfrutan acompañándose
Elkarren artean naitasun aundija dute; bata besterekin pozkiroz dabiltza: uriko
jende geiena igarrija dago
· Lo sabe ya todo el pueblo
Elkarren arteko auziakin’ igerri diokegu erri itxi bat nola arkituko zan
· Podemos adivinar o suponer
Elkarren behartzen eta meneratzen direnean’ elkarri ahalez heltzen zaitza zaiozka
· Cuando no tienen más remedio que tratarse
Elkarren berri jakitea obe da beintzat’ il ala bizi geran ez jakitea baino
· Tener noticias unos de otros; intercomunicarnos
Elkarren berriak eta jatorriak esan zituzten’ eta ez zuten damu bata-besteak obeki
ezagutzea
· Dichosos se sintieron de... no les pesó
Elkarren berri-gabe’ bakoizka iritzia eman bear zuten maiekoak
· Sin consultarse entre sí; por separado
Elkarren berri-gabe’ bakoizka iritzia eman bear zuten maiekoak
· Emitir su opinión individualmente
Elkarren buruz-buru daude biak
· Son cosas entre sí opuestas
Elkarren eskura ote ditut len elkar ezin ekusi zutenak?
· Reconciliar
Elkarren gainka datoz odeiak, urrun taldean zebiltzanak. Ekaitza
· Vienen atropellándose
Elkarren hauzo dira bi etxeak
· Muy próximas entre sí
Elkarren iduriko ta gisako gizonak’ obeki elkarri laguntzen diote
· Parecerse entre sí
Elkarren leian dantzatzen dute neska-mutil biak ik itaia, nik aiztoa’ arbia atera ta
arbia garbi’ gurdi bat egiteko
· Manejan el uno la hoz, el otro el cuchillo
Elkarren ondozka’ bi haur hil dira Sohuta-n
· Uno a continuación de otro
Elkarren urtxo izan oi dira ezea eta igarra
· Próximas una de otra
Elkarren urtxo izan oi dira ezea eta igarra
· Dichas y desgracias...; fortuna e infortunio
Elkarrenak bezala bizi izateko itza batak besteari eman zioten, anai biak
· Vivir identificados, estrechamente aliados
Elkarrenganako gaizki-esaka ta ixtilu aiek uzteko, -eskatzen zien
· Que acabasen ya con aquellas invectivas y peleas recíprocas
Elkarri argi begiratuaz’ bete zazute zaitzazute begiak!
· Dad pábulo a vuestros ojos, mirándoos con simpatía!
Elkarri darraizkala, eta elkarren kontra madarikazioa dariela irtengo dira biak
· El uno en pos del otro
Elkarri darraizkala, eta elkarren kontra madarikazioa dariela, irtengo dira biak
· El uno en pos del otro
Elkarri eldu-bidea bilatzen saiatzen dira bertsolariak; baina orain artean’ agure au
da beti nagusi...
· Se aplican a aprovechar el lado flaco del contrario
Elkarri erasota, estuen-estuenean ari ziran denboran
· En lo más crítico de la batalla
Elkarri gaitzik ez egiteko itz zineztua’ batak besteari eman zioten
· Promesa jurada
Elkarri musu emateko zorin egoten dira; ta gu beraz panpantxo?
· Secreteando, hablándose al oído
Elkarri musu emateko zorin egoten dira; ta gu beraz panpatxo?
· Nos acusa de estar en connivencia
Elkarri oratuta, jiran-jiran ariltokia bezela... an ikusten ziran neska-mutilak
· Agarrados, enlazados
Elkarri oratuta, jiran-jiran ariltokia bezela... an ikusten ziran neska-mutilak
· Dando vueltas como una devanadera
Elkarri txanda eginda eta aldia emanaz’ leiatzen ziran
· Por turno; cediéndose la vez unos a otros
Elkarri zirikan omen zauden, zein bertzea baino geiago ta erneago
· Desafiándose
Elkartasuna’ andreakin bakarrik
· Verdadero consorcio, sólo con la esposa
Elkarte ortan sartzeko zer bear da?
· Para ingresar en esa sociedad
Elkartzea’ biek nai, ta biek ez nai: bakoitzak bere aukerak eskatzen’ ta ortan zegoan
giltza
· Ahí estaba el nudo de la dificultad
Elkartzea’ biek nai, ta biek ez nai: bakoitzak bere aukerak eskatzen’ ta ortan zegoan
giltza
· Cada cual reclamaba sus posiciones o puntos de vista
Elkorra bezela gogor geldituko da egun gutxi buru
· En pocos días
Elkorra da katu au! eskergabea
· Egoísta, frío, desagradecido
Elormendi gazteak eskuak egotzi zizkan beiari; baina itxumustu gaiztoa erakutsi zion
onek
· Le dio un mal chasco...; le hizo pasar un mal rato
Elorra auntzak jaten dabe’ dituan arantzen ardura-barik
· Sin importarles...; sin hacer caso de
Elorreta-gaina’ aukerako tokia, bazkari eder bat egiteko
· Lugar a propósito
Elorria loran dago: artoa egiten aro dago
· Espino en flor: tiempo propicio para la siembra del maíz
Elorriak’ leendanik mokoa zorrotz
· Desde muy temprano asoman las inclinaciones de cada uno
Elorriak’ lendanik mokoa zorrotza
· Los instintos de cada uno asoman ya desde temprano
Elorri-arantz zorrotza da agintzea’ ongi agindu nai duanarentzat
· Una espina aguda o penetrante
Elorriaren besangatik zintzilika dago ezkila
· Colgado de la rama del espino
Elorrio andien bitartez sartu-bearrak gara zeruan... Zeruan ez gaitue ezarriko’ ondo
landuta ezpagagoz
· Por medio de grandes tribulaciones
Elorrio eldu jako
· Le ha llegado su San-Martín... Buena le ha caído encima!
Elorrio etorri jako
· Ya le ha llegado su San Martín...; ha caído de su buena situación
Elorrioko iturri nagusian ura erandakoa, a-be!
· N.B. Se dice de quien tiene un tanto de loco
Elorriora joan-etorria’ Zornotzara baxen eraz ez da egiten; baina eraz-samar dago
· Cómodo; a mano
Elorriotik Bilbora’ sail ederra dago
· Hay un buen trecho
Elorriuak dituz andra gaxo onek...: katua il gura’ ta ezin il ezetara
· Qué angustia la de esta pobre mujer!
Elorriuak dituz andra gaxo onek...: katua il gura’ ta ezin il ezetara
· No poder matarlo de ninguna manera
Elosuk urten dau Ibaizabalen jaube
· Hacerse responsable o fiador de
Elosutik aterata, baztarka-baztarka Nafarratera igo ginanean’ ilun-bixta zan
· Flanqueando
Elosutik aterata, bazterka-bazterka Nafarratera igo ginanean’ ilun-bixta zan
· Era ya el crepúsculo
Eltxarra egin zitzaion babarrunari... Xomorroa
· Gorgojo
Eltxo batek aina buru eztaukozue
· Tenéis menos seso que un canario
Eltxo gogaikarri oekin dagon zoramena!
 · Qué cargantes estos mosquitos!
Eltxoa bezela zetorren jendea alde guzietatik
· Una muchedumbre de gente
Eltze askotako burduntzalia
· Gran entremetido. Perejil de todas las salsas
Eltze au-bete ur bearko det
· Un puchero de agua
Eltze bakoitzek’ bere estalkie bear Mutil bakoitzak neskatoa
· Lo normal es que el hombre tenga su compañera
Eltze moskorra; aulki moskorra
· Que no se tiene bien; que cojea. Chueco
Eltze on bat egin bear zan egun artan
· Había que poner buena comida
Eltze on bat egin bear zan egun artan
· Preparar una buena comida
Eltze onak janak ditu orrek bere denboran!
· Ha tomado buenos ranchos en su vida
Eltze ori zertan da? Asi al da?.- Astez’ asia dago egosten; baina indar geiagorekin nai
guk!
· Todavía con poca fuerza
Eltze ta zartari ontzen’ lanik ez du egun aietan etxeko-andreak
· En preparar desayuno con puchero y sartén... Guisar ni freir
Eltze ta zartari ontzen’ lanik ez du egun aietan etxeko-andreak
· No tiene necesidad de
Eltzea, aundia ere’ bete-ezkero gainez asten da
· Todo tiene su medida, y al colmarse ésta se desborda
Eltzea gainez dohanean’ sutik hastan! Sutik aldara! Sutik gibela!
· Apartarlo del fuego!
Eltzea gainez dohanean’ sutik hastan! Sutik aldara! Sutik gibela!
· Apartarlo del fuego!
Eltzea gainez dohanean’ sutik hastan! Sutik aldara! Sutik gibela!
· Cuando va a desbordarse
Eltzea gal-gal jartzen asia zan
· Empezaba ya a hervir; entrar en hervor
Eltzea gir-gir dago irakitan
· Está en ebullición; borbotando
Eltzea ipurdiz-gora bota dute oiloak
· Volcar
Eltzea irauli bear zala asmatuko etzuan ba?
· Darle vuelta; revolver su contenido
Eltzeak luzaro edukitzen du’ berrian hartzen duen usaina eta kutsua
· Conserva largo tiempo
Eltzeak luzaro edukitzen du’ berrian hartzen duen usaina eta kutsua
· Cuando es reciente
Eltze-ipurdia’ ikatza baino beltzago jartzen da: egur-klasearen garrak esan naiko
du... edo eztakit zer
· Será debido a
El-tzeko dago... Ekiteko
· Está como para explotar; saltará en cuanto se le toque un poco
El-tzeko gogoarekin dago
· Está como para explotar... con ganas de acometer
Eltzekoa eta beste janariik saskin zituula’ bere bideen jun emen zan
· Llevando en la cesta el potaje
Eltzen bat-bete gazta beratza gordeko du Mikelek egun artarako: Kokok ain baitu
gogoko
· Un puchero de queso-pasta
Eltzen diot lepa-samarretik... jotzen det begi-ondoan’ ... ta zerraldo! lurrera!
· Le agarro del pescuezo
Eltzen diot lepa-samarretik... jotzen det begi-ondoan... ta zerraldo! lurrera!
· Le doy de mojicones
Eltzen dira arako ekaitz luzeak’ ... eta orduan pezetatxo oiek ondo egingo lukete
· Vendrían muy bien
Eltzen dira arako ekaitz luzeak’ eta orduan pezetatxo oiek ondo egingo lukete
· Las consabidas tempestades
Eltzen dira, eztakit nundik, jai orretara mutil astokoren batzuk
· Unos chicos abrutados
Eltzian azak egosten pil-pil...’ ez urdai ta ez olio...
· Sin condimento de ninguna clase
Eluke sinistuko’ ze ipurreri begira jartzen dan
· En qué defectillos repara
Elukete etsiko euskaldun jendeak alderdi ortan
· No se aclimatarían
Elukete nahi’ gobernuak egin dezan ixpilinga-xixta bat ere
· Que no aplicase ni la más mínima sanción
Elur arina nai izaten da: zopa aundiik bezelakoak bota’ ta, bertan urtzen dan hura
· La que conviene, la que se agradece; la que hace falta
Elur arina nai izaten da: zopa aundiik bezelakoak bota’ ta, bertan urtzen dan hura
· Nieve floja, poco compacta
Elur egin-berria’ ez da ain txuri. Zu-adina txuri
· Ni la nieve recién caída es tan blanca como Tú
Elur lapatxa zan, gaur goizean
· Nieve menuda
Elur-eroraldi bakotxak’ balio du ogi-urte
· Cada nevada vale tanto como un año de trigo
Elur-gainetik’ orma egin du arratsian
· Ha helado sobre la nieve
Elur-lapatsa egina zan gau artan...; bainan ala ere ankutsik korrika atera nintzan,
lapurrari aurrea artzera
· Estaba el suelo salpicado de pequeños copos
Elur-lumaz txuri-txuri jazten ditu mendiak elurrak
· Los viste de blanco con grumos de nieve
Elur-malua bezela dator jendia’ Ezkijo non dan galdian
· Viene la gente en tropel
Elur-matasa eta euri-tantoak bata bestearen gainean zerutik lurrera erortzen diran
 moduan
· Copos de nieve y gotas de lluvia
Elurpean inoizko jarri ginalakoan’ orra nun, ez-ustean, ego-aize biguna darraion
negute gogorrari
· De pronto; inesperadamente
Elurpean inoizko jarri ginalakoan’ orra nun, ez-ustean ego-aize biguna darraion
negute gogorrari
· Para mucho tiempo
Elur-pikorta ari da
· Nieve menuda
Elurra agertu da mendietan; eta au gosien laguna baita’ etxerako bidea artu dute
beiak
· Emprender el retorno a casa
Elurra agertu da mendietan; eta au gosien laguna baita’ etxerako bidea artu dute
beiak
· Es compañera del hambre
Elurra aldegina dugu, ustez era-bat
· Al parecer definitivamente
Elurra asi zan, gilboka ta matazaka
· Nevada copiosa
Elurra’ atari-atarian daukagu
· Nos ha llegado la nieve hasta las puertas mismas de casa
Elurra atari-atarian degu
· Ya tenemos la nieve en el mismo portal...; ya la tenemos encima
Elurra aztiatzen du aitonak anka-zaineko minean
· Barrunta nieve
Elurra bala-bala erori zan goiz osoan
· Cayó la nieve a grandes copos
Elurra bazan’ esanik dago... aien atzetik izango zirala liberalak, oin-aztarna artuta
· Dicho se está; no hace falta decir...; ni que decir tiene que
Elurra bazan’ esanik dago... aien atzetik izango zirala liberalak, oin-eztarna artuta
· Siquiéndoles la pista
Elurra bezain isil’ ba dator iluna
· Se acerca la noche silenciosamente
Elurra bezain zurbilik daude leitzarrak ankaz dardara, apustua galdu dutela etsirik
· Pálidos como nieve
Elurra denean’ artzainak uzkur
· Los pastores están encogidos
Elurra, etorri aiz...! Ba uan ordu!
· Ya era hora que vinieses!
Elurra’ jasa bizi-bizian eroritzen zan
· Caía copiosa
Elurra joan-gabeko lau egun aiek’ etxean egin bear izan genduzen
· Aquellos días en que no desapareció la nieve
Elurra laister kenduko du
· Pronto se derretirá la nieve
Elurra mala-mala jetxi zan gaubean, goiko gailurrean
 · Nevó copiosamente
Elurra mala-mala jetxi zan gaubian
· La nieve cayó copiosa
Elurra mara-mara ari du; eta giro otza dago guztiz
· Está nevando copiosamente
Elurra mardul ari du
· Nieva copiosamente
Elurra ta izotza degu egun oetan: epel-antzik bilatu nai bada’ sutondora joan bear
· Si uno quiere un poco de calor
Elurra ta zizerkora kazkabarra ari direnean’ goxo da su-ondoan egotea
· Da gusto estar junto al fuego
Elurra txuri-txuri nola ari dan begira geunden
· Cómo cae en blanquísimos copos
Elurr-aizeak’ ebaki bear...; nun-nai’ jeletan putzua
· Sopla una ventisca que pela
Elurrak gogorki eman zion andik sarri
· Empezó a nevar fuerte
Elurrak goitik ari baldin badu ere’ joan bearra daukat: ezurrak osorik eraman
ditzadan erregutu!
· Aunque nieva con fuerza
Elurrak goitik ari baldin badu ere’ joan bearra daukat: ezurrak osorik eraman
ditzadan, erregutu!
· Para que llegue con los huesos sanos
Elurrak oro hartu ditu lehenik; gero hormak
· Está todo cubierto de nieve
Elurrak’ ukaldi gogorra ematen dio zarrari
· Los viejos se resienten mucho de la nieve
Elurrak ere ba ziran ta... naierarik ez, etortzeko
· No había comodidades para venir
Elurraldi untako egun bortitzetan
· Los duros días de la nevazón
Elurrari erauntsi dio
· Ha empezado a nevar
Elurre ari du, elurre: artzai-kapelu makurre
· La nieve: mal abrigo para el pastor
Elurretan jaio ta izotzetan bataiatue... Jende zitalaz esaten da
· De mal carácter, terco, bellaco
Elurretan jaio’ ta izotzetan bataiatue. Zitala
· Dañino, ruin
Elurretara emango du
· Tenderá a nevar
Elurrez betea egon da bide ori egun otan; askatu da alare!
· Ya se ha despejado
Elurrik ari ote du?
· Estará nevando?
Elurrik aundiena’ eta... orduantxe izaten da jenderik geiena San-Sebastianetan.
Garinen.
 · Cuanto mayor la nieve, más concurrencia
Elurr-jasa ari du lodi, goietan
· Está cayendo una copiosa nevada
Elurrondo idorra dugu
· Tiempo seco tras nevada
Elurr-urte’ arto-urte
· Año de nieves, año de bienes
Elurr-urte’ patxaran eta gari-urte
· Año de nieves, año de endrinos y de trigo
Elurr-urte’ urte on
· Año de nieves, año de bienes
Elurtoki aundia beti Arantzazu
· Sitio de nieves
Elur-zopitak agiri dira mendi-gailurretan
· Trechos nevados
Elutsetako zelai-zokoetan’ ez dute abere beltzik sumatzen...; zuririk bai naiko
· No divisan ganado caballar...; pero sí mucho lanar
Emadak bakea, zozo handia!
· Calla, tonto! Déjame en paz!
Emaguzu, Garikoitz, zuk zinuen zeruko lekia! Gu ere, gure urats guzietan’ zerurako
lehiak gerabiltzala!
· Que en todo nos dirija el ansia del cielo
Emain diozu, -ta zinki ala ere!- gaizki-bide guziak uzteko itz osoa
· Todo camino de maldad
Emain diozu, -ta zinki ala ere! gaizki-bide guziak uzteko itz osoa
· Y muy de veras, por cierto!
Emain ote diozu zere itza nai osoarekin?
· Con entera voluntad
Emaiogun udaberriari’ merezi digun arrera
· Démosle la buena acogida que le debemos
Emaiok jostailua umeari!... Ea bekosko ori argitzen zaion!
· A ver si se le pasa el enfado
Emaiozu, Jauna, zure erriari’ gorputz-animako osasuna...!
· Concédele la salud de alma y cuerpo
Emaiozute erdoi-gabeko uso maitari oni semetxoa besartera
· A esta cándida y amorosa paloma
Emaiteari atsegin gehiago darraiko’ hartzeari baino...
· Mucha mayor dicha es dar que recibir
Emaitzak esker du’ bizi diren guzien aitzinean aurrean
· La dádiva es bien vista de todos
Emaitzak hausten ditu haitzak
· Dádivas quebrantan peñas
Emaizkiek eskumuinak guziei bakoizka
· Individualmente; a cada uno en particular
Emaiztetzu gorantzi asko!
· Muchos saludos de mi parte!
Emak zaretaz’ bila eztirok ahurretaz
 · Reparte beneficios a canastos...; y no recogerás sino a puñados
Emakuma biotz-bagako ori’ ezta, ez, zoritxarrez, intxaur bakarra gure artean
· Sin entrañas, despiadada
Emakuma biotz-bagako ori’ ezta, ez, zoritxarrez, intxaur bakarra gure artean
· No es excepción aquí
Emakuma bizi-antzekoak ikusi-arren’ bardin zan arentzat
· Maniquíes
Emakuma etxe-maitea eta elizkoia izan da beti... Eta erri guziak agertu dio Manuela
zanari bere oniritzia, elizkizunetara joanaz
· Le ha manifestado su cariño
Emakuma geienak egozan elizan bee-ganean jezarrita edo belauniko’ euren aurrean
argi-piloak ebezala
· Sentadas en el suelo
Emakuma guztiz erakutsi ederrekoa izan da bera
· Mujer modelo; espejo de vida
Emakuma pertxeta batzuen ederr-arren eginiko utsa
· Una falta en que se incurrió por quedar bien ante
Emakuma zoritxarreko batek’ lapurreta egin dau
· Una desdichada
Emakumak bakarrik ez euskuen uts emon; prakadunetan be larregirik etzan izan
· Tampoco se excedieron los del sexo fuerte
Emakumak bakarrik ez euskuen uts emon; prakadunetan-be larregirik etzan izan
· Fallar, no acudir
Emakumak’ berenaz ateratzeagatik’ mundua azpikoaz-gora jarriko lukete!...
· Serían capaces de revolver el mundo...; de volver el mundo al revés...; de hacer lo
imposible... por salirse con la suya
Emakumak, sukaldeak itxita, eskopeta lepoan, mendira? Eta artean, nok lapikoa
zaindu? Nok etxea itxuskitu?
· Quién barrerá la casa?
Emakumak, sukaldeak itxita, eskopeta lepoan, mendira? Eta artean, nok lapikoa
zaindu? Nok oiak astindu?
· Quién hará las camas?
Emakumak, sukaldeak itxita, eskopeta lepoan, mendira?... Eta artean, nok lapikoa
zaindu?... Nok semeak garbitu?
· Quién va a hacer la cocina?
Emakumak, sukaldeak itxita, eskopeta lepoan mendira? Eta artean, nok lapikoa
zaindu? Nok umeak garbitu?
· Quién hará el aseo de los niños?
Emakumakaz eta agurakaz aokadak esaten ibili-barik’ garerdiko gizonakana etorri
bear leuke orrek, orrelango gauzakaz
· Con hombres en el vigor de la edad
Emakumakaz eta agurakaz aokadak esaten ibili-barik’ garerdiko gizonakana etorri
bear leuke valiente orrek, orrelango gauzakaz
· En vez de chulearse con
Emakume aiek’ etzituzten itz oiek Sauli gaitz-naita esaten
· No los decían por mala voluntad contra S
Emakume aien edertasunaz liluraturik’ lasaikerian nastu ziran
 · Fornicaron
Emakume ain ondo eginaren inguruan’ arbi-lorak larrosen ondoan legetxe dira,
printzesa danak
· Quedan eclipsadas
Emakume ark, iritzi batean’ bere umeak baino obekixeago artzen zuen uga-semea
· Trataba algo mejor a
Emakume ark, iritzi batean’ bere umeak baino obekixeago artzen zuen uga-semea
· En cierto modo...; según como se mire
Emakume askoren min zorrotzak’ alderik-alde zulatzen dabez biotzak
· Atravesar de parte a parte
Emakume au’ etxe oneko alaba zan, eta guriro azia
· Criada con regalo
Emakume au’ etxe oneko alaba zan, eta guriro azia
· Hija de casa rica
Emakume aurr-egin berriak
· Que han dado a luz recientemente
Emakume bat iraun andikoa, inoz oinik atzera biurtu ez ebana
· Que nunca retrocedió; que nunca dio un paso atrás
Emakume bat iraun andikoa, inoz oinik atzera biurtu ez ebana
· Resistente, esforzada, tenaz
Emakume bategaz galdua ibili zan
· Perdidamente enamorado
Emakume batek eskuperatu ta amaitu eban Sisara gerragina
· Someter y suprimir
Emakume batekin bakarrean itzketan Jauna ikusteaz’ arrituak zeuden
· Hablando a solas
Emakume bati zalez begiratzen dionak’ bere biotzean pekatu egin du
· Mirar con deseo
Emakume batzuek’ gutxiago bear oi-dute aurra galtzeko, beste batzuek baino
· Suelen abortar con más facilidad
Emakume batzuk belarrondoratu jataz esaten’ olondoko gautxorioi tiro batzuk
botateko, uxatu daitezan
· Rogar discretamente
Emakume batzuk belarrondoratu jataz esaten’ olondoko gautxorioi tiro batzuk
botateko, uxatu daitezan
· Rondadores nocturnos de los rastrojos
Emakume beartsu batengana’ errege batengana baino gogotiago joango da bizitzera
· Más a gusto que
Emakume beltz batekin ezkondu-itxuran bizitzea naiago dute gure jende oiek askotan
· Prefieren vivir amancebados con
Emakume biotz gogorreko onek’ senarraz nai guzia egin zuen
· Todo lo que quiso
Emakume biurri au oitua zegoan’ gizonak ezer gutxigatik galtzen
· Hacerlos perecer por fútiles motivos
Emakume etxe-maitea eta elizkoia izan da beti... Eta erri guziak agertu dio Manuela
zanari bere oniritzia, elizkizunetara joanaz
· Muy de casa, hacendosa
Emakume ezkonduak-bere ba dagoz’ inoren upako ardaua edaaten dabeenak
· Que beben de cuba ajena. Que se permiten libertades reñidas con su estado
Emakume gaixo bat zetorren nere aldera’ eguzkia baino ederragoko aur bat besoetan
zuela
· Una criatura como un sol
Emakume gaizo hura elizatik ateratu zen’ buru guzia nahasia
· Toda azarada o turbada
Emakume galdu ak’ guzur andia jaso eutsan Jose-ri
· Le levantó una gran calumnia
Emakume galdutzat aotan zerabilden bekatari ezagun bat
· Mujer de mala vida
Emakume galdutzat aotan zerabilden bekatari ezagun bat
· Objeto de murmuración o de habladurías
Emakume garbia ta ondo itzegina dala’ ikusi uan
· De buenso modales; fina
Emakume gazte ameslariak: oroitzen zerate zein tirtiri egon zinaten, jantzi luzez ta ile
arroz apaindurik lagun-artera lenbizi erten-bearreko garaian?
· Al hacer vuestra entrada en sociedad; al mostraros en público
Emakume gazte ameslariak: oroitzen zerate zein tirtiri egon zinaten, jantzi luzez ta ile
arroz apaindurik lagun-artera lenbizi erten-bearreko garaian?
· Qué ufanas o presuntuosas estabais
Emakume gizakoi ari’ etzion lekurik eman
· No le dio entrada; no se lo consintió
Emakume gozoa da, zure anaiarekin dabilena
· Es una mujer muy amable, agradable
Emakume ikusmin asko izan ginan zuenean’ eraztun ori ikusten
· Muchas mujeres curiosas
Emakume izen-txarrekoakaz ebilen
· Con mujeres de mala fama
Emakume Jainkoak egina! zer ari zera?
· Pero mujer!
Emakume jantzitakoak’ artu makila bat’ eta bizkarreko narru-gorrian itzelak emon
eutsezan
· En sus espaldas desnudas
Emakume jantzitakoak’ artu makila bat, eta neu nok beidune esanaz’ bizkarreko
narru-gorrian itzelak emon autsezan
· Yo soy el de la vaca... al que le robasteis la vaca
Emakume kleitu entzute arinoneko baten etxean sartuten ikusi dozu
· En casa de una mujer de mediana fama
Emakume leunaren etxea da’ inpernurako bidea; ez zaitez joan aren bideti
· La mujer seductora
Emakume leunaren etxea da’ inpernurako bidea; ez zaitez joan aren bideti
· No vayas por allá
Emakume limuri bat erabili zuen kalez-kale andetan’ Jainkotzat, Paris-en
· Una mujer licenciosa
Emakume loiak’ prakadun lotsa-galdukoari ezarri eutsan bere pekatuaren errua
· Le echó las culpas al varón
Emakume lotsa andiko batzuek
· Mujeres muy respetables
Emakume lotsa-gaiztoko onek’ San Juanen esana onean ezin eramanik’ galtzeko
asmoak artu zituen
· Desvergonzada
Emakume lotsa-gaiztoko onek’ San Juanen esana onean ezin eramanik’ galtzeko
asmoak artu zituen
· No pudiendo soportar
Emakume maratza’ etxerako zorki ona da
· La mujer diligente es buen recurso para casa
Emakume men eta egititzat zeukaten
· Mujer seria y veraz
Emakume moduzkoa dirudi
· Atrayente, apuesta
Emakume oberik ez omen dauka lurrak
· Que no hay otra mejor en el mundo
Emakume onen izena’ Belenen gogoangarri izan dedin
· Para que sea famoso su nombre
Emakume ori ezta edozeinen eskutarako egina
· Es difícil de tratar; de genio difícil
Emakume orren miina!... Berba batetik bestera’ Manuri lapurra deitu deutsa
· De buenas a primeras
Emakume saiatua. -Etxerik eztu galduko!... Saiatuko da etxerako
· No arruinará la cas. Mirará bien por los intereses de la casa
Emakume sendo, indartsu ta askotako bat
· Hábil, competente
Emakume triste bat, bere bidean bizi dana-gatik, olakoak esan?
· Que no se mete con nadie
Emakume txaldan bat ingurutu zitzaion basarritarrari’ txanponik gabe zerbait erosi
naiean
· Se le acercó rondando
Emakume txaldan bat ingurutu zitzaion basarritarrari’ txanponik-gabe zerbait erosi
naian
· Sin cuartos
Emakume txit galtzaduna ta trebea zan: batek bai bear ere!
· Y gracias a eso! que si no?
Emakume txoraska batzuek’ apaindura andiakin indioiloak bezala estalkirik-bage
jartzen dira. Emengo emakumeak ez due onenbeste zorakeria agertu
· Se exhiben descubiertas como pavas
Emakume ura’ bera gaiztoa izanik’ gizona gaizto egiten ibiltzen omen zan beti
· Hablando mal de su marido
Emakume zoro arek arrapatzen zuan pertz, antosin edo ontzi guzia’ garbitu
bearraren bearrez’ azkenik zulatuta utzi oi zuan
· De tanto limpiar
Emakumea! bein edo-bein itxizuz uiuluok! beti emen egoteko ezkenduzan Jainkoak
egin-da!
· Acalla ya tanto suspiro!
Emakumea! bein edo-bein itxizuz uiuluok! beti emen egoteko ezkenduzan Jainkoak
egin-da!
· Que todos hemos de morir alguna vez
Emakumea bera agertu zaio andik laster’ adia izugarriakin, sua ta garra dariola
· Envuelta en llamas
Emakumea beti ikusmira-zalea izan oi-dala badakigu
· Curiosa
Emakumea buru-belarri sartzen danean liburuetan’ gauzarik asko azpikoz-gora
dagoz etxean
· Suele haber mucho desorden en el hogar
Emakumea! esan zazu euskeraz, esango dezuna...!
· Lo que tengas que decir
Emakumea! etzaidazula atera geiegi jarduna!
· No insistas demasiado; no persistas en razonar; no me importunes
Emakumea! etzazu bialdu umerik maisu gogorra-gana! Ebakitzen ditu makilka!
-Zerbait-zerbait, berak ere merezi due!...
· Los muele a palos
Emakumea! etzazu bialdu umerik maisu gogorra-gana! Ebakitzen ditu makilka!
-Zerbait-zerbait, berak ere merezi due!
· No creas,... no lo tienen a veces del todo inmerecido...! N.B. Curiosa respuesta dada
por la propia madre, hará unos cien años
Emakumea! Ez dago emen’ guk bear degunerako gauza danik ezer... Finagoak bear
ginduzke...
· Nada que valga para nuestro objeto
Emakumea, ez eidazu burutik eragin! nik eztot nai Mainasiren ezkontzea galduterik,
eta ezta orregaitik galduko
· No me marees! Me vas a volver loco!
Emakumea! ez ginan jaio, paret artean ezkutaturik, urdindurik edo oriturik
egoteko!... Gazteak’ bear du bere jolasa!
· La juventud necesita expansión
Emakumea! ez ginan jaio, paret artean ezkutaturik, urdindurik edo oriturik
egoteko!... Gazteak’ bear du bere jolasa!
· Para consumirnos de aburrimiento entre cuatro paredes
Emakumea! Eztaukazu denbora galdurik!
· Aún no es tarde mujer!
Emakumea!... eztezu ba ain txar-txarra ere mutil ori... -Ez ain on-ona ere!
· Pues no es tan malo que digamos!
Emakumea! gauza gutxiri oratzeko zaude zu ere!
· En qué pelillos reparas! Total que más da una cosa que otra? Qué quisquillosa o
exigente estás!
Emakumea: ia zoratu nazu zure uxuakin... Utzi nazazu pakean!... .-Eta bereak
aundiagoak! Auxen da’ jarri digun festa!
· Y todavía galleando! Aún querrá tener toda la razón!
Emakumea: ia zoratu nazu zure uxuakin... Utzi nazazu pakean!... -Eta bereak
aundiagoak! Auxen da’ jarri digun festa!
· Habráse visto el jaleo que nos ha armado!
Emakumea izan-arren’ gizonezko asko baino odol geiagokoa zan
 · Tenía más valor que muchos hombres
Emakumea nor dan tokian’ emakumearen gain dago geienetan’ etxe bateko zoriona
· Donde la mujer es consciente de su papel
Emakumea, onean’ ona ta zintzoa ei da. Baina gaiztakeri-kontuan asi-ezkero’ nok
aurrea artu emakumeari?... Mutilak doguz eurok!
· Aventajar, superar a la mujer
Emakumea, onean’ ona ta zintzoa ei-da. Baina gaiztakeri-kontuan asi-ezkero’ nok
aurrea artu emakumeari?... Mutilak doguz eurok!
· Buenas son ellas para dejarse aventajar!
Emakumea, ori ere esan?
· Cómo te atreves a decirlo!
Emakumea, pattatta batzuk prejitzeko, eztezu ba ainbeste sorginkeri bear...!
· A qué tanta copla?... Qué trabajo te puede dar eso? No requiere mucha habilidad
Emakumea: zaude poiliki! Eztezazula nigarrik egin!
· No pases pena, no te apures!
Emakumea: zein da zuk diozun Pepe ori?... .-Nere suia: zorigaiztoan neretzat agertu
zana
· El malhadado de mi yerno..., que en mala hora conocí
Emakumea: zuk eztozu ikusi zelangoa dan oial au, dinozuna esateko... au da gauzea!
· Esto es cosa fina...!
Emakumeai nola itzegin bear zaioten’ ongitxo dakitenak izaten dira
· Muy entendidos en el arte de
Emakumeak’ alako begi ezkutu bat oi-dute; beren seme-alaben etorkizunari usaia
aurrez artzeko
· Tienen una misteriosa intuición para
Emakumeak bere burua ondotxo apaindu nai duanean’ bilatuko du, inondik aal-
bada’ ebakiera berriko jantziren bat
· Sea de donde sea...; de donde le sea posible
Emakumeak beregandu dau barritsuaren ospea; baina gizonik askok daki berari
artzen aurrea
· Suele aventajarle
Emakumeak beregandu dau barritsuaren ospea; baina gizonik askok daki berari
artzen aurrea
· Lleva la fama de habladora
Emakumeak, biziko badira’ jarduna nai ta naiezkoa dabie
· No saben vivir sin conversación
Emakumeak etxea osatzen zuten bitartean’ Joainixiok bere sumaketak egin zitun
· Anduvo haciendo sus averiguaciones
Emakumeak etxea osatzen zuten bitartean’ Joainixiok bere sumaketak egin zitun
· Mientras ellas hacían la instalación de la nueva casa
Emakumeak ez due joan bear elizara gorputz utsean
· En cuerpo gentil. Sin nada sobre el corpiño
Emakumeak galdu daben seina, edo seinaren ernea bizirik badago’ bateatu egizu,
edozein sein ondo jaio-legez
· El embrión humano, o feto
Emakumeak oi dira geienean’ ezkontzeko berba emonaren bila juez-aurreti
dabiltzanak
 · Reclamar en juicio
Emakumeak, sukaldeak itxita, eskopeta lepoan, mendira? Eta artean, nok lapikoa
zaindu? Nok egin arrikoa?
· Quien fregará los platos?
Emakumeak ere laguntzen ziezaten’ sutan ari ziranai
· A los hombres que hacían fuego o disparaban
Emakumeakin’ gizasemeak gozoxeago bear duela esango du norbaitek
· Tratarlas con mejores modos
Emakumearen aurka’ prakadun batzuk txakurrenak esan dabez
· Algunos hombres
Emakumeari’ biotzera begiratu bear jako, ez surrera edo zizkura
· Es al corazón a lo que hay que mirar
Emakume-artean’ lotsa andi-barik sartuten zan; da emakuma askok, atan neska-
zarrak’ lotsa gitxiagoaz... ez eben eurakandik bialduten
· Sobre todo las solteronas
Emakumeekiko bat ere artu-emanik ezak’ asko lagundu zion lan ortan
· La falta de toda relación o trato con
Emakumeen agindua’ bete egin bear izaten da, batez-be gaurr-egunekoena... Agindua
beteta-be’ eurekazkoa eukiten’ naikoa zer-egin izango da-ta
· Complacerles, darles gusto, dejarlas contentas
Emakumeen gaitza dala’ jakin-mina..; neskazarrena berriz’ edertu-ezina
· Curiosidad
Emakumeen gaitza dala’ jakin-mina...; neskazarrena berriz’ edertu-ezina
· Hermosura perdida o irrecuperable
Emakumeen paparreko orratz eder bat
· Broche; alfiler de pecho
Emakume-kondo baten berbeak bildurtuta’ iru bidar ukatu eban bere Jauna
· Una mujercilla
Emakumeren bat aurgite gaiztoan arkitzen danean
· En parto difícil
Emakumezko zenbaiti ere’ itsatsi zate minantze lotsagarri au. Ordikeria
· A algunas mujeres
Emakumezko zenbaiti ere’ itsatsi zate minantze lotsagarri au. Ordikeria
· Se les ha pegado esta plaga o vicio
Emaldi aundia artu dute gariak egun otan eguraldi ederrari esker; baino aultxko dire
noski oraindio
· Han ganado mucho
Eman al zien adiskideai aparia? .-Eman bazien eman zien!
· En mala hora se la dio!
Eman al-diezu esker txarrik Jainkoari, naiz jainkozko gauzeri?
· Menospreciar
Eman bear die ogi biguina, ama batek aurrari ugatza bezela
· Como una madre da de mamar a la criatura
Eman bear diodanean’ txintxo ematen diot
· No dejo de dárselo
Eman behi esnadunari ur epela; ahur bat arto-irinekin’ hobe baizik ez duke
· Y mejor todavía con un puñado de
Eman dakizkiola eman-aal-adina esker!
· Gracias infinitas le sean dadas!
Eman dan baino geiago artzeko bide legezkorik ezpada’ ezin artu dezakezu geiago
· Si no hay causa legítima para
Eman darotzuet dizuet irakasbidea; nik nola’ zuek ere egin dezazuen hala
· Así como yo lo he hecho
Eman dedanaren agirik ere eztet
· Ni siquiera recibo o resguardo
Eman die astindu bat emakume gazteai ere sermolariak
· Zurra, reprimenda
Eman diogu, zorionez, noski, ez nolanaiko moztua, neguari!
· Por suerte ya le hemos quitado un pedazo regular al invierno
Eman diote izen bat, ozena eta begikoa: ondikotz’ axalaren mamirik ez du hitz horrek
· Nombre sonoro y simpático, pero al que no corresponde el contenido
Eman diote mutilari pixka bateko itzala
· Tiene cárcel para rato
Eman dit amaika damu zure esana eginak!
· Bien que me pesa..!
Eman dizutet argi-biderik aski
· Suficientes pruebas
Eman emen-zion motilak idi-puska’ eta dana batean aotik eztarrira sartu emen-zoon
legoiak
· Todo lo devoró de una vez; de un bocado
Eman genuen itza lenago bi aldiz’ etorriko ginala inoiz edo-berriz, zuek ikustera...
· Alguna vez que otra
Eman giozu pakea zure Elizari! Atera zazu deabruaren eskupe gogorretik!
· De la esclavitud o servidumbre
Eman gorantziak!... -Errax aski eramango ditut. Ez dute pisu aundirik’ eta aise
eramango ditut
· Cuestan poco... los saludos o recuerdos
Eman indar, Jauna! etsai gaiztoak erasoan baikabiltza!
· Que nos anda embistiendo el enemigo
Eman lenbailen zure izena, atzera begira egon-gabe
· Sin aguardar más; sin vacilar
Eman nahi ez duenak’ estakuru aitzaki frango
· Al mal pagador, todo son excusas
Eman naiko ote zion?... Galdetzeak etzuan kalterik
· Nada se perdía con preguntar
Eman nizun itzaren jabe agertuz’ una emen nere burua!
· Fiel a mi palabra
Eman omen zioten azkenean: ainbeste istilukin aal zebilen!
· Como no dejaba en paz con sus reclamaciones!
Eman ta kendu: apuk zapoak amar beatzak kendu
· Santa Rita Rita: lo que se da no se quita
Eman zazute dirua obari-gabe’ eta onela andia izango da zuen ordain-saria!
· Sin interés o rédito
Eman zazute dirua obari-gabe’ eta onela andia izango da zuen ordain-saria!
 · Vuestra recompensa
Eman zion etortzeko baimena; aren begietan ez jartzeko itzean, ordea
· Bajo promesa de no presentarse a su vista
Eman zioten bere erregerentzat ere koro bat’ urre eta harri-bizi zariona
· Resplandeciente de oro y piedras brillantes; cuajado de...; guarnecido de
Eman ziozkan besoak lepora ta ezpain zikinak arpegira Judasek Jesus-i
· Echar los brazos al cuello
Eman zite soineko arinekin!
· Ponte en ropa ligera
Eman zizkizun ondasunak, osasuna, jakinduria... ta gainerako guziak nai-ala. Eta
zertarako? Gaiztakerietan ondatzeko!
· A pedir de boca
Emana dago, ta berriz ta berriz ere ematen diot den guzia Jainkoari
· Una y mil veces... renuevo la entrega
Eman-aal guzia ematen diogu gure Jangoikoari’ Jesusen sakrifizioarekin batean
· Todo cuanto es posible dar
Eman-ahala ohore izanen dute errege-erreginek... Bai eskolek eta bai gobernuko
mutilek’ egun bat eskuko izanen dute
· Se les rendirán todos los honores
Eman-ahala ohore izanen dute errege-erreginek... Bai eskolek eta bai gobernuko
mutilek’ egun bat eskuko izanen dute
· Un día de permiso
Eman-al esker guztiak ematen dizkitzut, Jauna!
· Te doy gracias infinitas
Eman-ala esker, Jesus maitea, zor dizudan amoreagatik!
· Infinitas gracias a ti!
Eman-ala esker, Jesus maitea, zor dizudan amoreagatik...!
· Infinitas gracias a Ti!
Eman-ala guzia jango luke idi onek
· No se sacia nunca de comer..; tiene un apetito voraz
Eman-ala’ guziik jaten zituun
· Todo lo que se le daba
Eman-aldia arkitu ezkero’ ematen digu ar dezakegun adina
· Si encuentra a quien dar, u oportunidad de dar... Si encuentra disposición por nuestra
parte
Eman-da-kendu: inpernuko txerrenak ala egiten du
· Lo que se da no se quita
Emandako itza’ nekez iruntziten dute
· Difícilmente faltan a la palabra dada
Emandako itzari eusten’ inork aurrerik ez artzeko modukoak emen dira
· No se dejan aventajar de nadie
Emanean ona dabil itsasoa
· Se muestra generoso al presente
Emanez tipitzen da meta
· Dando, dando, se acaba el montón
Eman-gai jarrita dago jendea
· La gente está deseando vender
Eman-gai jarrita dago jendea lan ori aurrera eramatearren
· Está dispuesta o deseosa de dar
Emango al digute diru ori, ama? .-Gu emen auetatik izkutatzearren bakarrik’
emango zigunate... Ez al den ikusten etxeko lotsagarri bezela naukatena?
· Por que nos vayamos de estas tierras de estos barrios
Emango balitzaio aora beatza’ legorretikan luke egingo arrantza
· Si le pusieran el dedo a la boca. Si se le pusiera en la ocasión
Emango balitzaio aora beatza’ legorretikan luke egingo arrantza
· No dejaría de aprovechar la ocasión para sacar ventaja
Emango genioke bada diru ederra apaiz orrixe, pizti abek denak konjuratuko balitu.
· Se lo pagaríamos bien
Emango nioke garrondoko bat gustora!
· Un buen pescozón
Emango zaio papertxo agirizko bat’ bere eskubiderako
· Contraseña o acreditativo; documento
Emango zaio papertxu agirizko bat’ bere eskubiderako
· Para resguardo de su derecho
Emankizun askori arpegi-eman bearrean nago
· Teniendo que hacer frente a muchos compromisos o deudas
Emankizun eta gauza guziak aal dan zuzenena jarriko balira
· Poner las cuotas y demás en la forma más ajustada
Eman-naitasun aundia izan da erri guzian’ zorrai erantzuteko
· Gran generosidad
Eman-ondoan Jaunak kentzen badarotzu bere grazia’ zure gain egizu!
· Cúlpate de ello a ti mismo!
Emateko gogoa ba gendun guk ere’ baina poltsak eztigu agindu
· No nos lo ha permitido la bolsa
Ematekoz’ emazu!... Emen zetan gauzkazu?
· Si has de darnos, dánoslo pronto!
Ematekoz’ emazu!... Emen zetan gauzkazu?
· No nos hagas esperar tanto rato!
Ematen al diozu etxe oni orduko antzik, amona? Ordukoak, atariko ateak bakarrik
daude
· Le encuentras parecido al de entonces?
Ematen asi-ezkero’ eman dezazula laburkeririk-bage!
· Sin mezquindad o cicatería
Ematen bizi geldituek’ jai egingo dizute Jauna!
· Los supervivientes de la batalla de Emat te celebrarán fiesta
Ematen dizut itz osoa
· Te lo prometo formalmente
Ematen duenak’ ordaina ikusi nahi
· Amor con amor se paga
Ematen zaizkan fama guztiak’ oraindik dina ez ditu
· Toda su fama es poca para lo que se merece
Ematen ziozkaten kolpeakin’ txit moztutzeraino ekarri zioten makila
· Su palo había ido acortándose hasta el último extremo
Emaus-era alderatu ziran, eta Jesus-ek’ aurrera zijoalakoa egin zien
 · Hizo ademán de seguir adelante
Emazte arrek etzekien’ nik andregaia arkitu nai izan banu’ artarako ez nintzala
guzietan makalena
· No habría sido el más lerde para el caso
Emazte bat ba nuan zintzoa ta pina... Il zan gaxoa eta... au nere mina!
· Qué dolor el mío! cuánto lo siento!
Emazte bat baizik ez izateko legea’ bere lengo oinera itzuli zuen
· Restablecer
Emazte bat eratzeko asmoa artu zuen
· Procurarse, buscarse esposa
Emazte batek, erdi behar denean’ oinaze du; zeren etorri baitzaio bere muga
· Sufre; está triste
Emazte batek, erdi behar denean’ oinaze du; zeren etorri baitzaio bere muga
· Cuando está de parto
Emazte batek, erdi behar denean’ oinaze du; zeren etorri baitzaio bere muga
· Porque llegó su hora
Emazte baten jabe egin jaku neure anaje maitea. Nok uste izango eban orrelako
lanik?
· Quién iba a esperar semejante cosa?
Emazte baten jabe egin jaku neure anaje maitea. Nok uste izango eban orrelako
lanik?
· Casarse
Emazte begiratua, artu ebana; eta bai bear-be, irabazi laburrekoa zalako senarra
· Cortas ganancias
Emazte begiratua, artu ebana; eta bai bear-be, irabazi laburrekoa zalako senarra
· Esposa económica
Emazte: bioi joakunagaitik-bere’ ez eikion, gaur jazon dan zorigaitz onen barri inori
emon!
· Aun mirando por nuestro interés; por la cuenta que nos trae
Emazte edale’ etxe-galtzale
· N.B. Emazte edozein emakume
Emazte emakume aberats guztiak’ berdin prestu ziren
· De honradas, se llevaban poco todas ellas
Emazte emakume ezkondua’ eztu deusek ere hala giharran ukitzen, krozkan
erauzten’ nola bere senarra bertzerekin diabilkola jakiteak
· No hay nada que la hiera más en lo vivo
Emazte emakume ezkondua’ eztu deusek ere hala giharran ukitzen, krozkan
erauzten’ nola bere senarra bertzerekin diabilkola jakiteak
· No hay nada que le saque de quicio, como el saber
Emazte eta aurrakin’ eun mila ondotxo ba ziran
· Fácilmente llegaban a los cien mil
Emazte gizakoiak eta gizon emakoiak eztu deusetan ere sosegurik
· Hombres y mujeres lascivos
Emazte harekin nahi zen mintzatu plaza betean
· En la plaza pública
Emazte horrekin’ infernu gorria zinuke etxean... Enuke holakorik nahi
· Menudo infierno tendrías en casa!
Emazte: iretzat ezin euki dagikenat nik isileko gauzarik; barrua azazkateko-bere’
autortu bear daunat nire okerra...
· Siquiera para desahogarme
Emazte Katalin oian bero-bero utzita’ bere eper-zakurra ondorean zuela’ mendira
atera zan
· Seguido de su perdiguero
Emazte Katalin oian bero-bero utzita’ bere eper-zakurra ondorean zuela’ mendira
atera zan
· Bien abrigadita
Emazte kura ura’ oilo errule gaiztoa da
· Muy andariega, que no se sosiega nunca...; gallina mala ponedora...
Emazte on bat zeruak emanik duen gizonak’ Jainkoaren erregalo andi bat du
· Esposa recibida del cielo
Emazte ori’ bi neskatxakin etorri zan atsalde batean nere dendara’ neri alde aurretik
alakorik aipatu-gabe
· Previamente
Emazte orrek eztauko gasturik gogoan...: arte-arte eroan bear gizonak lepoan
· Cargar con los gastos pacientemente
Emazte orrek eztauko gasturik gogoan...; arte-arte eroan bear gizonak lepoan
· Es el marido quien tiene que cargar con el gasto... pacientemente
Emazte orrek eztauko gasturik gogoan...; arte-arte eroan bear gizonak lepoan
· No se acuerda del gasto; gasta sin cuidado
Emazte ta umeak bearren-bearren dituezan gauzatarako’ lauziri emon gura eztaben
gizon zekenak
· No quieren dar un céntimo
Emazte ta umeak bearren-bearren dituezan gauzetarako’ lauziri emon gura eztaben
gizon zekenak
· Para lo más imprescindible
Emazte tikia’ beti gazte
· N.B. Emazte edozein emakume
Emazte tristeak’ bere gaitzari goi artu zion; baina aitua eta ezereztua zegoen
· Superó la enfermedad
Emazte zilarra da
· Una mujer muy cuidadosa, muy aseada
Emaztea ao-zabalik eta seme-alabak diru-baga geldituta amaitu zan’ ango izan ta
izango guztia
· Así se concluyó todo este asunto
Emaztea aurbidean du
· Está en estado
Emaztea’ bere buruaz jabe da
· Puede disponer en esto por sí misma
Emaztea’ beti eukan asarre, ta agiraka baten
· Siempre regañando
Emaztea’ erne asi zan autsak kentzen
· Con diligencia
Emaztea, fede-gabe, ango artzaiakin pauso txarretan zebilela esan zioten Isidro-ri
· Que llevaba mala vida; que le era infiel
Emaztea il zitzaion-ezkero’ inondik ere poz-gabe bizi zan
· Sin poderse consolar
Emaztea’ lagun duzu, ez mendeko
· Compañera, no esclava
Emaztea nolakoa du? .-Ark bear bezel-bezelakoa
· Exactamente tal como a él le cuadra
Emaztea okerrean zabilelako kasketak eldu zion, senar itsutuari
· Se le metió en la cabeza que
Emaztea okerrean zebilelako kasketak eldu zion, senar itsutuari
· Se le puso en la cabeza que su esposa le era infiel
Emaztea ondo artzeko agindu eban erregek, gerrara joan bear izan ebanean
· Que le trataran bien a la esposa
Emaztea oso gaiztoa omen-zan’ da etzuan inundik inora eliz-sartzera joan nai...
· No quería de ningún modo ir a... la presentación o entrática
Emaztea ta biak an zeuden, negarra zeiotela
· Allí estaban desconsolados los dos
Emaztea ta iru-lau aurren jabea baldin bazera’ zer alderdia’ Caja-Ahorros-ean
mordo aundiak jartzeko!
· Si has de responder de tres o cuatro hijos
Emaztea ta iru-lau aurren jabea baldin bazera’ zer alderdia’ Caja-Ahorros-ean
mordo aundiak jartzeko!
· Buen consuelo para quien quisiera ahorrar!
Emaztea ta iru-lau aurren jabea baldin bazera’ zer alderdia’ Caja-Ahorros-ean
mordo aundiak jartzeko!
· Para llevar grandes cantidades a
Emaztea ta sei ume daukodaz gosearen gosez’ oean gaxorik
· Muertos de hambre...
Emaztea ta semea lagun artuta Urkiolara joango zala esan eutson’ baldin gaiso atatik
osorik urteten baeban
· Si sanaba de aquella enfermedad
Emaztea ta umeak naigabez, kezkaz ta atsakabez igartuak dauzka. Gizon edale ta
alferrak
· Consumidos, extenuados
Emaztea-bere’ gogor egiten asi jakon
· Oponer resistencia
Emazteak askoz egokiago ematen du etxe-lanetan, ez akuluarekin plazan
· En las tareas domésticas
Emazteak, beste sartu-aurre-gabe’ esan zion: Danbolina jo dizute
· Sin más preámbulos
Emazteak eta biak an zeuden, negarra zeriotela
· Derretidos en llanto
Emazteak ez dio ihardetsi nahi; bergako muturrarekin han dago ohean, atso mokorra
· Está de morros; amostazada; con un morro así de largo
Emazteak’ ezertako emakumea zirudin
· Mujer de valer
Emazteak ezin burutu du senarrarekin
· No poder hacer carrera con
Emazteak igarrita zeukan...: belarri biak moztuko zituzkean Joanes-ek’ Azkarragoko
semeak ondo ikusteagatik
· Estaría dispuesto a cualquier sacrificio
Emazteak igarrita zeukan...: belarri biak moztuko zituzkean Joanes-ek’ Azkarragoko
semeak ondo ikusteagatik
· Por el bien de
Emazteak ikusi zuenean’ garrasi eta deadarrari eman zion
· Se puso a chillar
Emazteak irri’ ahal duenean; nigar’ nahi duenean
· N.B. Emazte edozein emakume
Emazteak’ itzala diruri; segi zazu’ ihes doa; ihes egiozu’ ondotik duzu
· N.B. Emazte edozein emakume
Emaztearen aginduak bete-artean’ artega-be-artega nengoan
· Estaba muy intranquilo
Emaztearen aizpa, lengusu, bestengusu eta erengusuakin aide egiten da
· Primos segundos y primos terceros
Emaztearen errespeari jaramonik egin-bage, ta atsekabe andiren batek jo bear izan
baleu-legez’ mai-ganeko katiluari begira gelditu zan luzaro
· Como si le amenazara una gran desgracia
Emaztearen esan oiek bildurra biotzean sartu zioten’ arri eta zur eginik gelditzeraino
· Quedar despavorido
Emaztearen hirugarren zangoa’ nigarra edo gezurra
· N.B. Emazte edozein emakume
Emaztearen itz oiek berriz irakurri’ eta biotza batetik beste igaro zioten
· Atravesarle el corazón de parte a parte
Emazteari bere izen ona galdu nai etzion
· No quería perjudicarla en su buena fama
Emazteari burua estutu ta... gaizki egona da
· Gran quebradero de cabeza causado por una fuerte deuda
Emazteari naigabeak eman zion; semeari’ asarrealdi gaiztoak
· Le dio un desmayo
Emazteen gogoa’ iduri hegoa
· N.B. Emazte edozein emakume.- Hegoa egoaizea
Emaztek zedukaten San Agustin bortizki lotua; eta ezin etenduz ibili zen
· Le tenían fuertemente sujeto o apresado las mujeres
Emazteki korrek horrek ba ditu berrogei axkixalu...
· Está encinta... Tiene cuarenta uñas
Emazteki orrek’ berrogei askixal azkazal ba ditu
· Está encinta
Emaztekia ere ate-ondoan aurdiki dute, hil-gogorra
· La han dejado muerta; cadáver
Emaztekirik ez den lekuan’ auhenez intziriz dago gizona, beharrak joa
· En situación penosa
Emazu ezpata bere xixkuan
· Mete la espada en la vaina
Emazu kontu, zer hari zaren... Ba duzu hauta: hau, edo hura...
· Mira bien lo que vas a hacer. Escoge! Una de dos
Emazu mezaino bat ene xedetarat!
· A mi intención
Emazue lanean’ hor bidez-bide diru xahutzen eta denbora galtzen ibili-gabe!
· En vez de andar vagando y malgastando
Emazue lanean’ hor bidez-bide diru xahutzen eta denbora galtzen ibili-gabe!
· Poneos a trabajar!
Emazurtzari umezurtzari’ lurra ere ala
· Al huérfano, hasta la tierra le hace sufrir
Eme-emeki il zen bere oatzean, apezak otoitz ta erregu zeduzkatziela bere aldean
· Morir dulcemente
Eme-emeki il zen bere oatzean, apezak otoitz ta erregu zeduzkatziela bere aldean
· Orando
Eme-emeki itzali zaizkit basoaren marmariak; bainan oraindik etsirik ezin artu dute
belarriak
· No puede hacerse al silencio mi oído
Emeki emeki’ bizia apalduko da
· Abaratará la vida
Emeki emeki’ bizia apalduko da
· Poquito a poco
Emeki ta astiro euskalki orretara guztiok jo’ bai; muturrez ta datorrena betor-ka’ ez!
· A la aventura; a salga lo que saliere
Emeki-emeki bilduko dituela uste du hango jendeak lege horietarat
· Espera reducirlos poco a poco; ganárselos
Emeko bazterretatik bota eben
· Lo expulsaron de estas tierras
Emeko errien’ upinek ipuinek ez daukoie azkenengoko talo-burdinik
· Es el cuento de nunca acabar; no acaban nunca... Siempre andamos con historias de
éstas
Emeko guztion iguingarri izango gara’ luzaro andi-barik
· Antes de mucho tiempo
Emeko jentilak’ eztabe bear izaten sazerdoterik; bakotxa bera da sazerdoterik naiko
· Para sacerdote, se basta cada cual a sí mismo
Emeko mutilak arka-ostekoak eztira-ta, bein lanean asten badira’ gauzeari antz ona
emoten azkenengoak eztira izango
· Como no son unos ineptos; como no son nada lerdos
Emeko mutilak arka-ostekoak eztira-ta, bein lanean asten badira’ gauzeari antz ona
emoten azkenengoak eztira izango
· No serán de los últimos en adiestrarse; sabrán hacer bien las cosas
Emeko umien-bestien egiten dabenik’ urtez-urte ezta egongo eguzkien beien, beste
dantzari-aldra bat
· Tan bien como nuestros niños
Emeko umien-bestien egiten dabenik’ urtez-urte ezta egongo eguzkien beien, beste
dantzari-aldra bat
· De la misma edad; iguales en edad
Emekumea, zapatak estutxo zeuzkatzula-ta ez al zan zapata lasairik Donostian?...
-Poltsa lasai-duenentzat bai...
· Zapatos holgados
Emen abertzaleen artean dabilen ezbai onegaz’ oso nago makaldurik, ezetarako-ezean
· Sin ánimo para nada
Emen agiriko da, berba arroai itxita’ zein jakituna zarean
· Dejando a un lado ese lenguaje presuntuoso
Emen agortuten da gizonaren jakituria
· No alcanza a más la sabiduría humana
Emen aisa ta aserik bizi diranak
· En la comodidad y abundancia
Emen al zinen, Joxe-Martin? .-Aina-Marik, bai ta bai, atseden-alditxoa artzera
etortzeko’ ta... Alako eguna ere dago!
· Tanto se ha empeñado en que viniera a descansar
Emen al zinen, Joxe-Martin? -Aina-Marik, bai ta bai, atseden-alditxoa artzera
etortzeko’ ta... Alako eguna ere dago!
· Y a ello convida también el día que hace!
Emen aldapa-bera daukazu... Eman motorrari ditun guziak! -Baztarra jo-azi bear al-
diot, zuri atsegin emateagatik?
· Dale toda le fuerza!
Emen aldapa-bera daukazu... Eman motorrari ditun guziak! -Baztarra jo-azi bear al-
diot, zuri atsegin emateagatik?
· Pretendes que dé contra una esquina?
Emen amaikak arte egonda’ gero an beste aaldi bat egon zan, argia piztuta
· Un gran rato. N.B. Notar la prolongación de aldi en aaldi para significar lo largo del
rato
Emen amaitzen dot nire lana’ nagusitu eztidin lar librotxu au
· Para que no abulte demasiado
Emen arbola’ gogo aundiz egiten da
· Crece con mucho empuje
Emen argi itzegin bear degu... -Arrazoia du, don Anjel, ala gustatzen zait gizonak.
Itzegitea; izatea
· Así me gusta que hablen los hombres
Emen ari naiz kolpe eta zulaketan, ea igarkizun au somatzen dedan
· A ver si resuelvo este acertijo
Emen ari naiz kolpe eta zulaketan, ea igarkizun au somatzen dedan
· Haciendo de zapatero
Emen ari zerate zuek beti, jo-ta-jo lanean!
· Dándole firme al trabajo
Emen ari zinaten izerdi-patsetan lan-da-lan’ ni izan nintzan batean
· Sudando a mares...; bañados en sudor
Emen aritu gera lana ezin bukaturik... azka ta puzka
· Haciendo esfuerzos; haciendo lo imposible
Emen arkitzen geran guziok, norako ote gera?
· Cuál será nuestro destino?
Emen arkitzen zara, zaran guzia
· Todo entero, todo cuanto eres
Emen artalde ta abelgorri andiak egozan-lez’ esnea ugari ta zer-naozuan egoan. Zer-
nai-dozu-an
· Abundaba y la vendían baratísima. Estaba como tirada
Emen asi ta betiko bizitzan betiren-beti, aldarte-gabe izango degun atsegina
· Por toda la eternidad sin variación
Emen asi ziran berriro mormorretak
· Habladurías, chismorreo
Emen asten dira okerrak
· Aquí comienzan los trabajos o dificultades
Emen’ atzera-aurrera asko darabile arazo onezaz gure politiko andiak
· Se mueven mucho; hay mucha agitación
Emen ba da gizon bat’ nik ezagutzen dedana; anbat etzaio akordatuko’ ama-semiak
gerana
· A lo mejor...; posiblemente
Emen ba zan erretrato bat; nor edo-nork ankak eginaziko zizkion: ezta geiago agiri
· Llevárselo a otra parte
Emen bai aztu zirala amaren negarrak!
· Se acabaron
Emen baino apalago egiten da an, jai au
· Más modestamente; con más sencillez
Emen baino neurri obean mintzatzen zara, beste etxe artan
· Con más moderación; con mejores modos
Emen baitakigu, -ez zuek or- nun-nolako langileak dauzkagun eta bear diran!
· Qué clase de personal obrero tenemos y dónde
Emen bakarrik bera utzi-ezkero’ gauza onik ez
· No se puede esperar cosa derecha
Emen bakarrik ez gera nunbait, burua galtzen degunak: or atzerriko lurretan ere’
txori danak mokodun
· En todas partes cuecen habas
Emen bakarrik gaude, mundu gaizto ontan!...
· En este pícaro mundo
Emen baneduka’ ezpata sartuko nioke alderen-alde
· Le atravesaría de parte a parte
Emen batzuen-batzueri zertxobait esan neuskioe; baina ez naiz aurregi sartu-gura
· No quiero arriesgarme
Emen bean aren biotzak zer-erantzi gutxi arkitu zuen: Jainko guzia berea zuen’ eta
besteren bearrik etzuen
· Tenía poco de qué despojarse
Emen, bedarretan’ deabrukeriak egingo litzakez, ongarri ta satsagaz
· De hierba, aquí se obtendrían unas cosechas increibles
Emen bee ainbat dagoz lan-barik, non balegoke, ogia irabazteko pozik, dagozanak
· Ansiosos de ganarse el pan, si hubiese dónde trabajar
Emen beeko jaunok’ barregarriak gara..; edozein otzek eztul-eragiten deuskula
· El menor frío ya nos hace toser; no valemos para nada
Emen beeko Jerusalen-ek’ morroi-seme biurtzen ginduzen; Goiko Jerusalen, berriz’
bere esku da; ta au dugu ama
· Es libre
Emen beeko Jerusalen-ek’ morroi-seme biurtzen ginduzen; Goiko Jerusalen, berriz’
bere esku da; ta au dugu ama
· Nos engendraba esclavos
Emen begoan zeri ekin da zer esan
· No faltaba de qué hablar
Emen bertan arindu ditzakezue petxa oriek’ inora-gabe
· Sin moverse a ninguna parte
Emen bertan dauzkate beren toki jakin artuak’ umeak ateratzeko. Egazti oek
· Sus sitios fijos
Emen bertan dauzkate beren toki jakin artuak’ umeak ateratzeko. Egazti oek
· Para criar; para anidar
Emen bertan indar andi-andirik euki ez-arren-be’ ixildu leike jente txalua
· Imponerse a los intrigantes
Emen’ bi lanbide oek batetuta daude oraindik. Bat, bestea laga-ta, txuxentzea’ biak
naastea izango litzake
· Resolver uno de los problemas dejando en pie el otro
Emen’ bi lanbide oek batetuta daude oraindik. Bat, bestea laga-ta, txuxentzea’ biak
naastea izango litzake
· Los dos problemas siguen relacionados uno con otro
Emen, bide-nabar bezala’ gogoan arr-ezazu, esatera noana
· Dicho sea de paso
Emen bidez dabilenak behar du’ nondik artu ez dakieneko’ nori galdetu
· Qué dirección tomar
Emen, Bilbaon izan da gatxen’ aurrera eroatea geure lana
· Aquí es donde más difícil ha sido
Emen bizi al da Manu? -Ustez bai
· Sí, al parecer...; según pienso
Emen bizi diranak, berdintzekorik ezagutu eztuten lango laguntea
· Un gentío como nunca habían visto
Emen bizi geranok’ ez gera oso-oso geron indarrez aldatzen; gure adimena edo gogoa
ere’ atadiko gauzez erne-bearra da, bere bearrak egiteko
· Debe ser excitado a la obra por las cosas del mundo exterior
Emen bizi zaran arteko eman dizun-etxea
· Para toda la vida
Emen bizi zeino’ etzuen jan bear gizonak fruta artatik
· Mientras viviese aquí
Emen bizi zera beraz? .-Ementxe. Zerbaitetarako beartu-ezkero’ emen naukazu
· Si en algo puedo servirte
Emen bizitzeko’ gauz askoren bear gera
· Tenemos necesidad de muchas cosas
Emen da ba, nun ere-bait...!
· Pues aquí tiene que estar
Emen dabil Ekin euskaldunon eskurik-esku
· Corre de mano en mano entre los vascos
Emen dabil Ekin euskaldunon eskurik-esku
· Corre de mano en mano entre los vascos
Emen dabil eskontzeko garra aspaldi onetan! Igande bakotxean’ izen-metea irakurten
dau parroko jaunak
· Qué furia o entusiasmo por casarse!
Emen dabiltzkit orain txingurri oriek belarri-zuloan azkure ematen
 · Causar picor; hacer cosquillas
Emen dabiz oin’ jo batera, jo bestera
· Recurriendo acá y allá
Emen dago andreen andrea!
· Cuánta mujer!
Emen dago andreen andrea!
· Cuánta mujer hay aquí!
Emen dago’ bear zaituen bat
· Uno que te busca; que pregunta por ti
Emen dakargu bizi-bizirik azari buztan-arroa
· Zorro de esponjada cola
Emen darabilgun auzia irabazteko’ narru-jote itzelak egin bearko doguz
· Dar fuertes palizas
Emen dator’ eskuan galtzak eta zarpak dituela
· Los pantalones y otras ropitas de desecho
Emen dator gure gizona estura larrian, zer bear ote dioten ezin asmatuz
· Todo apurado
Emen dator gure gizona estura larrian, zer bear ote dioten ezin asmatuz
· Para qué lo necesitan? Qué quieren de él?
Emen dator’ gure zorrak bere gain arturik
· Cargar con las deudas
Emen daude geroztik ama triste oiek gau ta egun, eben beren semiak burutan
· Pensando continuamente en sus hijos
Emen daukagu ba, jauna, monjatxu sartu-barri bat’ latinean bape makurra eztana
· Nada torpe en latines
Emen daukagu esnea lo
· Inútilmente ?, esperando quién la tome... ?
Emen daukat zuretzat erari bat, ilak piztutzeko modukoa: ardo ondua, ontzen
urteetan egondua
· Vino rancio de largos años
Emen daukazu begira amabitxi... Erdu arin!
· Te está esperando
Emen daukazu orain, irakurle’ nere aizkoraz gaineko lan au, Jainkoaren laguntza
aundiz burutua
· Obra superior a mi propio esfuerzo
Emen degu orain ere lapazorri ori
· Ese pelma; ese importuno
Emen dek, mutilak, emen dek! Goazemak!
· Que viene, que viene! Vámonos de aquí!
Emen derautsagun gauzan’ geiegi eginetik utsegiten dau euskaldunak
· Peca por exceso de miramiento
Emen dezu orren karta itzik kendu eta iratxiki-gabe
· Sin añadir ni quitar una palabra
Emen diagu turmoia...!
· Va a tronar
Emen diran sagarrezkoak!
· La cantidad de manzanas que hay aquí!
Emen ditugunak’ inon ordainarik eztute, baldin sanatorium eta alakoetan ezpada
· Como no sea en
Emen ditugunak’ inon ordainarik eztute, baldin sanatorium eta alakoetan ezpada
· No tienen rival; son incomparables
Emen doazan barriak’ bertara joan diranai entzunikoak dira; onegaitik ba’ zeri
ikeratu ez dago
· No hay de qué asustarse
Emen egin geuntsazan azkenengoko berbak alkarri; emen laztandu neban azkenez
aita; emen bota zituzan errekaz negarrak
· Verter torrentes de lágrimas
Emen egin geuntsazan azkenengoko berbak alkarri; emen laztandu neban azkenez
aita; emen bota zituzan errekaz negarrak
· Las últimas palabras que nos dijimos
Emen egin geuntsazan azkenengoko berbak alkarri; emen laztandu neban azkenez
aita; emen bota zituzan errekaz negarrak
· Por última vez
Emen egiten dan gari guztia’ txit bikaina da, ore onekoa eta jate gozarotsukoa
· Que amasa bien
Emen egiten dan gari guztia’ txit bikaina da: ore onekoa eta jate gozarotsukoa
· De agradable sabor
Emen egiten zaio’ gaistuari agur... Ona kastigatzeko’ inor ezta beldur...: askoren
Jaungoikua’ alemana da gaur...
· Se rinde honor al malo
Emen egiten zaio’ gaistuari agur... Ona kastigatzeko’ inor ezta beldur...: askoren
Jaungoikua’ alemana da gaur...
· Nadie pasa pena por
Emen egiten zaioten ongi-etorria’ esker txarrakin ordaintzen dute
· Corresponder con ingratitud o malos modos
Emen egon balitz’ gure antzera bearko zuen ibili!
· Habría tenido que vestir como nosotras
Emen egon bear naiz, eta bakarrik joan bearko dezu
· Debo quedarme
Emen egon gara itxaron ta itxaron, ea noz agertzen zirean
· Espera que te espera
Emen egon zan etxe-aldi bat egiten
· Pasando una temporada en casa
Emen entzuten dan aoa bete-beteko euskera samur ta leuna
· Auténtico, genuino
Emen erderaz irakasteari jazorik emoten ezteutsena ba dakizu
· No les preocupa; les da lo mismo
Emen erderea erabiltea txartzat artzea besterik eztogu egin
· Reprobar, censurar
Emen eror, an altxa, beera ta gora... eskintxoka dijoa Karlosen denbora
· Pasa el tiempo huyendo de aquí para allá
Emen esan ditudan grazi guzietan’ ez du artukizunik batere animak’ bere egitez
lagunduz
· No toma ninguna participación
Emen esana’ oera-barik igaroteko makal-aldiak diranerako jarri dot ori
· Malecillos que se pueden pasar en pie
Emen esango jatzuena’ eginbidean ipini egizue!
· Ponedlo en práctica
Emen eskatu zioten jantzi santua aurreneko’ bere iru lagun aiek
· Aquí es donde le pidieron el hábito antes que ningún otro
Emen esnatu zan gure mutila, oe barruan, izerdi pitzetan
· Bañado en sudor
Emen etorri naz, sinistuta zororik’ zure azkaneko promesan promesaren zuloa izan
dala agirian ekartea, gorderik eukiten dana
· Creía ingenuamente que toda la gracia o mérito de tu promesa o manda consistía
precisamente en
Emen etorri naz, sinistuta zororik’ zure azkaneko promesan promesaren zuloa izan
dala agirian ekartea, gorderik eukiten dana
· Creyendo con toda candidez que
Emen etorriko dira’ alde oneek ikusteko gogoaz, eta bazterrai gogait-eragitera
irurogei makinista euren burdiokaz
· A molestar a todo el mundo
Emen etxe bat egitea darabilgu gogotan
· Proyectamos; andamos pensando en
Emen etzaude ongi...; bertzera jo zazu!... Etzaitut nik emen nai: kalterako dezu
· Aléjate de aquí; vete a otra parte!
Emen etzaude ongi...; bertzera jo zazu!... Etzaitut nik emen nai: kalterako dezu
· No te conviene
Emen eukitzen nuan titarea...; baina ankak egin ditu ark ere
· Ya ha volado...; ha desaparecido
Emen’ euria maiz nai du
· Hace falta lluvia frecuente
Emen ez al da elizarik? .-Ez emen’ eta ez amar legua bidean
· Ni a diez leguas a la redonda
Emen ez da gerrik?... -Ez ere bearrik!
· Ni falta que hace
Emen ez da onenbesteraino estutu gauza
· Aquí no se ha extremado tanto el rigor
Emen ez dago bada-ezpadako kontu arinekin ezer egiterik
· Aquí no se consigue nada con medias tintas
Emen ez dakigu alperreria zer dan’ ez eguna gau egiten, errietan askok legez
· Dormir de día
Emen ez jako inori gorrotorik
· No se le quiere mal a nadie
Emen ez-bezalakoak dira ango gauza guziak
· Mucho mejores que los de aquí
Emen ezkagoz ondo, Josepa! Eztozu ikusten zein dan aurreskularia?... .-Bai, neure
zera
· Mi... pretendiente. N.B. Expresión velada o discreta, en vez de decir abiertamente lo
que se quiere dar a entender
Emen ezpada, beste lekuren batean orobat ordiko lirakeala? Nondik dakizu zuk?
 · Se emborracharían lo mismo
Emen ezpada, beste lekuren batean orobat ordiko lirakeala? Nondik dakizu zuk?
· Tú qué sabes?
Emen ezpadauke begitasunik eurentzat’ zegaitik eztira ara joaten?... Bai joan!
· Si no se les guarda consideración
Emen ezpadauke begitasunik eurentzat’ zegaitik eztira ara joaten?... Bai joan!
· Buenos están para irse!
Emen ezta gose orren bildurrik; ez gaitu goseak etsaien mendera ekarriko: il bai,
baina menderatu ez
· No nos hará rendir
Emen ezta orai nabari otsorik
· No parece ningún lobo
Emen eztago atseginik! gauza onik!
· La cosa va mal
Emen eztago salda-garbirik...: gaur’ nola-ala igaro bearko dezu... .-Ezta ardura
· Por hoy, tendrás que pasar con lo que haya
Emen eztago txakur-txiki bat nun irebazi’ ta alde egin bear al dan lekuetara, ogie
irebazten
· A donde se pueda
Emen eztu ezeren egitekorik
· Aquí no tiene nada que hacer; esto no es de su incumbencia
Emen gabiltzela otzarekin burruka, denak garaile naiean...!
· Sin dejarnos acobardar
Emen gabiltzela otzarekin burruka, denak garaile naiean...!
· Mucho frío por aquí
Emen gagoz itxaroten, eskue zabalik, nok emongo
· Con la mano tendida, a ver quién nos da algo
Emen galestiago joko du egurrak, an baino
· Saldrá más cara
Emen gara etorriak’ bertsoetan nagusi zein dan ikustera
· A competir en versificación
Emen garbituko degu’ gu oinperatu nai gindukean jende ori... Iges egiten duten ale
banakak’ atzera begira egoteko asti-gabe joango dira emendik
· Aquí daremos cuenta de
Emen garbituko degu’ gu oinperatu nai gindukean jende ori... Iges egiten duten ale
banakak’ atzera begira egoteko asti-gabe joango dira emendik
· Los escasos que logren huir
Emen gari gutxi etortzen da...: lurra ez ibili
· Es que no se remueve la tierra
Emen gatoz zure umeak, guziok bat-bana
· Todos sin excepción; todos cuantos somos
Emen gaukaz lagun, urrengo baterako
· Con gusto le acompañaremos
Emen gauzak doazan bidean’ laster Bilbaon ezta zotz bat igituko’ nausitxo orrek itxi-
ezik
· A este paso; al paso que llevan las cosas
Emen gauzak doazan bidean’ laster Bilbaon ezta zotz bat igituko’ nausitxo orrek itxi-
 ezik
· Aquí nadie se mueve...; aquí nadie chista... sin permiso de él
Emen gelditu, gero igitu’ txarto joian bideti asta-eme gaixoa, batean-bestean... arnasa
ezin betean
· Sintiéndose mal a cada paso
Emen gelditzeko konturik ez dauka orrek
· No parece tener intención de quedarse
Emen gera, gure gustoko jana betaz bereiztera
· Escoger con tiempo nuestro menu
Emen geran lau mila jenden artean’ alde-alde izango gera 3.500 euskaldunak
· Aproximadamente
Emen gogora eikezuz zeure laguna-gazko aserre-aldiak, deungaro-esakaak, esku-
joteak eta onelangoak
· Improperios y golpes
Emen’ Goikoaren eskua zebilek... Goi ortan ez dek giro... Zigorra zetorkiguk
· El cielo está amenazador
Emen gure aldekoak ba euken burdi-bete atzerapide jartzeko asmo orreri
· Una cantidad de objeciones u obstáculos
Emen gure aldekoak ba euken burdi-bete atzerapide jartzeko asmo orreri
· Una gran cantidad de objeciones contra
Emen’ guztia itzulipurdika!
· Todo va al garete...; a la deriva
Emen ibili dira lauak, neguaren gerrian igeri...!
· Nadando en pleno invierno!
Emen ibili gera jo-eta-jo, arto-indibabak jorratuten, igaron dan astean
· Activamente
Emen ibili naiz egun batzuetan, zoroarenak egiten, jo batera, jo bestera, nere burua
gordetzeko leku-bila
· Despistado, desconcertado
Emen ibiliko gera berriz ere’ Anas-enetik Kaifas-enera
· Andar de Herodes a Pilatos, recurriendo a uno y a otro, llamando a una puerta y a otra,
rondando
Emen ibilten dira... bideak betean, nun eguna igaro eztakieela, arrantzale gizajoak
· En cuadrillas, llenando los caminos
Emen ibiltzen dira nai bezela, intza asten duenetik; eta goiz-aldera, patxara guztian
joaten dira beren txuloetara... Bareak
· Tranquilamente
Emen ibiltzen dira nai bezela, intza asten duenetik; eta goiz-aldera, patxara guztian
joaten dira beren txuloetara... Bareak
· Como Pedro por su casa
Emen igo, an jetxi, batean larrapast eta bestean erori’ an ibili zan inolako ere
egaztirikan ikusi-gabe
· Resbalando aquí y cayendo allá
Emen igo, an jetxi, batean larrapast eta bestean erori’ an ibili zan inolako ere
egaztirikan ikusi-gabe
· Sin ver traza alguna de aves
Emen ikusi da leenbizi-leenbiziko’ euskarazko jost-irudi ori
 · Aquí es donde se ha estrenado
Emen ikusiko dituzute argiro’ gure anaia onek esaten dituen egia garbiak
· Las grandes o evidentes verdades
Emen ikusiko gaituk zenbateraino geran!
· Ahora vamos a ver quién es más que el otro... o qué vale cada uno
Emen ikusten dodaz egunero, kaleak gora ta beera’ eskuak sakelean dabezala
· Calle arriba y calle abajo... Callejeando
Emen infernuko atea zabalik ikusiko banu ere’ oitura galdu orren indarrari ezin gain
artu nizaioke
· No puedo sobreponerme a; no puedo dominar su fuerza
Emen inguruetako aberatsena
· De estos contornos
Emen ingurumarietan ikusteko duin dan guztia
· Digno de visitar
Emen inok ezteutse ezer esaten eurai; bestetara bai: eurak goitik egiten deuskue
sarritan
· Viceversa; al revés
Emen inok ezteutse ezer esaten eurai; bestetara bai: eurak goitik egiten deuskue
sarritan
· Hablar con altanería
Emen ipiniko det beste itzaldi bat’ ez esateagatik lena berriz eta berriz lena
· Para no tener que andar repitiendo lo mismo una y otra vez
Emen ipiniko doguz zure barri orreek’ eskuarea zerbait ganetik igarota
· Después de retocarlos un poco
Emen... iratxoak edo dabiltzez...: aldegaiztoko guztiak baino txarragoak
· Duendes o lo que sea
Emen... iratxoak edo dabiltzez: aldegaiztoko guztiak baino txarragoak
· Espíritus malignos
Emen itzak ez du balio... mundu-legean
· Las palabras se las lleva el viento
Emen izan bear eban onek aspaldi’ baina oingoan ezina eldu jako; ta urrengo urte bi
edo igazi arte itxon bear
· Le ha resultado imposible
Emen izan direan jaiak eztauke zer-esan andirik
· No hay cosa particular que decir de ellas
Emen izan-berria degu zure lengusu ori; mutil bikaina dago; ia ni alako bi ba da
luzeran
· Ya casi me dobla en estatura
Emen jabilk, mutilak, artobero usaine!
· Qué manera de alabarse a sí mismos!
Emen jake-egalean daroidan orratz au
· En la solapa
Emen, jakiturian’ ule baten aldie eztaukogu: danok asto
· No nos llevamos un pelo de diferencia
Emen jarri nai izan ditut orduko gorabera guziak’ ongi jantzi zaitean’ gerra zer dan...
Beti ta beti ankapera-zazu!... Mesede ederra ba dezu!
· Aborrécela para siempre
Emen jarri nai izan ditut orduko gorabera guziak’ ongi jantzi zaitean’ gerra zer dan...
Beti ta beti ankapera-zazu!... Mesede ederra ba dezu!
· Para que te informes bien; para que te enteres debidamente
Emen, Jaunari eskarrak’ ondo zabalik daukoguz begiak
· Estamos muy despiertos..; no nos dejamos engañar
Emen jazo dana’ besterantza da
· Aquí ha sucedido todo lo contrario de lo que dices
Emen jendea lo zegok; eta esnaratu baino len bota bear dik arrie...
· Dar el golpe mientras la gente esté desprevenida
Emen kantauko ete juagu, mutilak? .-Bai bein!
· Sí por cierto!
Emen kantauko ete-joagu, mutilak? .-Bai bein! igaz-be emon jeskuean-da...
Urtebarriz
· Sí por cierto!
Emen kirik eta an kirik’ be ta goi ibili da ama; baina ez da nun arkitzerik’ pazi-
kondoan ezik
· Atisbando por todos lados
Emen kiskaltzen natza
· Estoy atormentándome en estas llamas
Emen kontatzea merezi duen gauza bat gertatu zitzaien bidean’ alerik uste etzutela
· Del modo más inesperado
Emen’ lanetik bizi bear da: ez egon orren zalantzan!... Soroan ezin baldin badezu’
saia zaite baratzan
· No lo dudes...!
Emen Lazaro’ atseginetan dago, eta zu or’ garretan
· Aquí él goza; es consolado
Emen’ munduko galbiderik eta ausi-mausirik-barik zagoze
· Estáis libres de peligros y ocasiones
Emen nabil errenka, makila lagun’ jaso-ezinik indarka, autsia belaunetik, eskubiko
anka
· Con ayuda del bastón
Emen nabil errenka, makila lagun’ jaso-ezinik indarka, autsia belaunetik, eskubiko
anka
· Haciendo esfuerzos para levantar el pie derecho
Emen nabil, ezin jaso burua, alegina guziik-gatik
· A pesar de los empeños
Emen nabil, ezin jaso burua, elegina guziik-gatik
· No poder salir del apuro
Emen nabil mendiak gora ta mendiak beera
· Arriba y abajo en nuestros montes
Emen nabil, urik bilatuko ote dedan’ egarriik nabil-eta...
· Pues estoy sediento
Emen nago ni bakarrik’ teilatuko zuloan bakarrik dagoan txoria bezala
· Guarecido en su agujero
Emen nago zueri deika, besoak zabalik
· Implorar con los brazos abiertos
Emen naiabilk, lana bilatu ezinik, barregarri
 · Hecho una calamidad
Emen naiko mama ba dagola eztegu esan bearrik noski?
· N.B. Alusión a la sidra
Emen naiz ba, Joxe-mari, beti zure bearrean!
· Una vez más, a pedirte un favor
Emen najatok gaur-be’ euk guraria agertu eustan-beste-bestean: garaiz eta adionez
· Exactamente tal como deseabas
Emen nator gero ere Zugana, Jesus’ nere pekatuen damuz eta lotsaz beterik
· Aquí me tienes por fin
Emen naukazute orain’ nai guzirako
· Para lo que se os ofrezca
Emen naukozu, euki, ordu bi luzean, zirkinik-be egin-barik, il baten antzean
· Llevas ya dos horas teniéndome inmóvil
Emen naukozue ni’ barriak baino obeak ziran galduriko gauza zarrakaitik erostaka
beti... Erosta gitxi ta lana sendo... izan daitela gure oiua, euskereari buruz!
· Menos lamentación y más trabajar!
Emen naukozue ni’ berriak baino obeak ziran galduriko gauza zarrakaitik erostaka
beti... Erosta gitxi ta lana sendo... izan daitela gure oiua, euskereari buruz!
· Siempre con lamentaciones
Emen nork kontu-egin ipinirik’ igeslarien ondoren joan ziran
· Poniendo centinelas o guardias
Emen nozu errukarri...; artu naizu barruan’ otzen otzaz il ez nadin
· Ya ves en qué situación tan lastimosa estoy
Emen nozu errukarri...; artu naizu barruan’ otzen otzaz il ez nadin
· Para que no me hiele de frío
Emen nozu ni, Jauna, ain gaxorik...: jaube egidazu, arin-bai-arinik!
· Socórreme
Emen nozu ni, Jauna, ain gaxorik...: jaube egidazu, arin-bai-arinik!
· Apresúrate a socorrerme!
Emen nuen zapia oraindik aistian. Nun da orain?
· Hace nada más un momento
Emen oetako aldiak egin ditu... Ondatu da emendik... Izkutatu da...
· Ya se fue; ya se largó
Emen oetan’ bero aundiik egin ditu aurten
· Por aquí; por estos contornos
Emen oetan’ seaska-moduan ibiltzen dira trenak, Frantzikoen aldean
· Parecen balancearse
Emen oetan’ seaska-moduan ibiltzen dira trenak, Frantzikoen aldean
· Por aquí, por estas tierras
Emen oneetan itxasorako dagon-beste zaletasun sortzen bada aize-goian ibilteko’ ...
azurretan ausiko da inoz’ Jaungoikoak bakarrik dakiana!
· Afición de volar
Emen oneetan itxasorako dagon-beste zaletasun sortzen bada aize-goian ibilteko’ ...;
azurretan ausiko da inoz’ Jaungoikoak bakarrik dakiana!
· Qué de huesos la van a pagar!... Qué de huesos se van a romper! Qué de descalabros
va a haber!
Emen oneitako euskaldun askok’ eztau jakingo ori zer dan
 · De por aquí; de estos contornos
Emen onetan’ eguraldi zerbait igerrak daroaguz
· Tiempo más bien seco
Emen onetan’ eguraldi zerbait igerrak daroaguz
· Por aquí
Emen onetan itxasorako dagon-beste zaletasun sortzen bada aize-goian ibilteko’
azurretan ausiko da inoz’ Jaungoikoak bakarrik dakiana!
· La de huesos que se van a descalabrar!
Emen’ Ortu-Santutik atera eragin eben ilarria
· Cementerio cristiano
Emen oso atzera bizi omen gera; ala dio. Eurak bai gure atzetik!
· Estar muy atrasados
Emen oso atzera bizi omen gera; ala dio. Eurak bai gure atzetik!
· Más lo están ellos
Emen otsein dagoan neskatila batek’ inoren eskutik eginda’ eskutitz bat bialdu eban
bere etxera
· Carta escrita de mano ajena
Emen’ txakolin onak beti du denbora
· Nunca falta aquí el buen chacolí
Emen’ ura, an odola; arako an’ sua dago
· Más allá
Emen urrengo argitaratzen dogu ipuin bat
· A continuación
Emen, ustu-betean’ bost egun joaten zaizka ontziari. Nolanai’ amargarrenean
itxasora aterako zerate
· Carga y descarga. De buques
Emen uztea ez nerizkion
· No me parecía bien
Emen uzten zaitugu zere goardiarekin .-Enedukan goardi txarra, etsaiez oso
inguraturik nengoan-da!
· Valiente cosa! Valiente guardia aquélla
Emen zan lengo eliza, nolabait ere
· Según parece; según las trazas
Emen zauden egun banaketan’ zere buruari kontu-egitea dezu onena... Beela dira
joanak egun oek
· Se pasarán en seguida
Emen zear ibilten direan batzuk ikusten dodazanean’ eskuak eurenez txaloka asten
jataz
· Me pongo a aplaudir instintivamente
Emen zegon ostro beltxa... Txapelduna
· Aquí estaba el campeón
Emen zelatan dagoanari’ zazpigarren belauneraino’ begiak erten begio
· Quédese tuerto
Emen zelatan dagoanari’ zazpigarren belauneraino’ begiak erten begio
· Hasta la séptima generación
Emen zer gertatu dan’ munduak arriturik jakingo du; ta erri guztiak gure lepotik
zintzotuko dira
 · Escarmentarán en cabeza nuestra
Emen zer jazo zan’ atzoko Correok dakar. Zertarako bigarrenez esango dot?
· Para qué repetirlo?
Emen zer pasatzen da, moteil? Zatoari ardoak alde egiten ziok!
· Se le sale el vino
Emen zergatik gazteleraz bakarrik eman itzaldiak?... Euli-kakak al-gera ba
euskaldunak, beste oien ondoan?
· Acaso nosotros no pintamos nada?
Emen zerua ta an zerua?... Orratiokan!
· Gozar aquí y gozar allá?... Lo dudo!... Que te crees tú eso!
Emen zerua ta an zerua?... Orratiokan!
· No será verdad! Dudo mucho
Emen-ainbean’ babarruna jaten zan etxe artan
· No menos que aquí; al igual que aquí
Emen-be ba dira epe-gitxikoak edo epe-bakoak
· Gente impaciente
Emen-be ba dira mutil ederrak bat baino geiago’ arek-besteko edo obeak... Beorrak
dagozan tokian beokak eztira jaioten-ala?
· Tan hermoso o más que aquéllos
Emen-be ba dira mutil ederrak bat baino geiago’ arek-besteko edo obeak... beorrak
dagozan tokian beokak eztira jaioten-ala?
· Donde hay yeguas nacen potros; a todo hay quien gane
Emen-be’ Erandio-n beste edo geiago jazoten da
· Ocurre igual que en E
Emen-be ezta dana poza ta barria barrea, parra
· No todo es dicha y contento
Emen-be olango zerbaitera jo bearko da’ gauzak doazan-lez jarraitzen badabe
· Algo de eso habrá que intentar
Emen-bere’ geroago eta eztasuna ugariago ikusten dot: nire atera’ geroago eta eskeko
geiago dator
· Cada vez mayor penuria
Emen-bere, tamalez’ euskeria orrotzkada andijek artuten doia
· Va retrocediendo mucho
Emendi aurrera’ ardura andi bat artuko dot, euskerea ondo baino obeto ikasteko
· Pondré un gran empeño en
Emendik aitzina’ Naparro guztia’ baileku
· Quedará hipotecada
Emendik aitzina’ Naparro guztia’ baileku
· En adelante
Emendik! aize artzera! Alde emendik!
· Vete al cuerno!
Emendik amar durokoa, andik ogeikoa aurreratuaz’ anima jaten an ibili zan gaxoa
· Pasando grandes apuros para vivir
Emendik Antzuolara’ ordu ta erdi bizi-bizi
· Hora y media como nada
Emendik apartian ibili zera geroztik
· Has andado lejos de aquí
Emendik ara joateko gogoak ematen dit eta eragiten dit
· Me viene y me impulsa el deseo de
Emendik ara ta andik ona dabilen jentearen jentea eroan-ezinik’ atzak-betean
dabiltzaz autobusak
· Sin poder dar abasto
Emendik ara ta andik ona dabilen jentearen jentea eroan-ezinik’ atzak-betean
dabiltzaz autobusak
· La gran masa de gente
Emendik arako bidea noiz egingo dan?... Egin baino len gauzatuko aiz, seme!
· Ya te harás hombre para cuando se haga. Tardará años
Emendik aria artuta esan zion’ Profeta aren esana nola bete zan Jesusen eriotzan
· Partiendo de aquí; tomando pie de aquí
Emendik artu zan bidea’ konfesio agirikoaren usadioa kentzeko
· De aquí se tomó ocasión para
Emendik artu zuan Elizak’ iru galde oek egiteko bidea
· De aquí tomó pie u ocasión para
Emendik artu zuan Elizak’ iru galde oek fedearen gainean egiteko bidea
· Bajo compromiso de responder con fidelidad
Emendik aurrera’ egun ederrak botatzeko gera!
· Qué buenos días vamos a pasar!
Emendik aurrera’ eztet itzik aterako
· Ya no chistaré una palabra
Emendik aurrera goitik beera joango gera
· Irá declinando la estación. Otoño
Emendik aurrera’ ilunkeran mundu guztiak etxean egon bear dabela agindu dau,
bera aurrenengo dala
· él mismo el primero; empezando por él mismo
Emendik aurrera’ ire ardurapean geldituko dek etxea zuzentzea... Nai dek? .- A, ori
ez! Ortarako ez naiz ni gizona
· No soy capaz; no valgo para eso
Emendik aurrera’ zipotz gutxi sartuko didate orrako oriek
· No me engañarán o engatusarán tan fácilmente
Emendik aurrera’ Zu bakarrik izan zakizkit gozo!
· Sé Tú mi única dulzura!
Emendik aurrerako aztarrenak’ arkituko ditut
· Los datos o noticias restantes
Emendik aurrerako gobernuetan’ ez ei-dira sartuko aldizkako alderdiak; andik
emetik jentea batuz baino
· Partidos turnantes
Emendik aurrerakoak’ ipuia dirudi, baina esango det, aditu bezela
· Lo que viene después...; la continuación
Emendik Basurtora’ kilometro bi orr-orren bateko bitartea dago
· Un trecho aproximado de
Emendik berrogei egunera’ Ninibe xeatua da
· Será destruida Nínibe
Emendik beste mundura salto arrigarri bat eman bear...’ ta an zer ostatu begira
dagokidan jakin ez!
 · Qué destino me aguarda allí
Emendik bialdu aal banitza’ ez nintzake aserre! Orra eman itza!
· Qué a gusto los mandaría a paseo!
Emendik bialdu aal banitza’ ez nintzake aserre! Orra eman itza!
· Te aseguro que sí!
Emendik biali al baleizke beste bost bei...! Baino, nundik jaten eman?
· Pero cómo mantenerlos?
Emendik dator’ askoren lanak iduri utsak izatea... Esan oi-dan bezala: itxura-bai’ ta
kemenik ez
· Mera apariencia
Emendik dator’ aurrekoen kontu eta ipuiaz lagun urkoaren izen ona itsustea
· Denigrar la fama del prójimo
Emendik datoz gero mila neke’ lan ori ongi egiteko
· Se originan mil molestias o inconvenientes
Emendik erri artara’ maatsa dago
· Todo son vides.., viñedos
Emendik esamesa andiak etorri ziran
· Esto dio lugar a muchas habladurías
Emendik eta... Ernialdera joatea nai dezu bada egualdi onekin?
· Nada menos que hasta E
Emendik ezta ezagun nor dan
· No se le distingue bien; no se le conoce
Emendik gitxi batera ikusiko dezute
· Dentro de poco tiempo
Emendik joaten naizen zoriz
· Tan pronto como me vaya
Emendik kanpora’ ez dot inongo lekutan gaur arte topetan alango bakerik
· En ninguna parte
Emendik laster’ ez da gaiztoarenik...
· Ya no quedará nada del impío
Emendik Pazkoa arte guzian zere burua zeatzen egoten bazera ere’ guzia utsa izango
da bekatua utzi-gabe
· De aquí hasta Pascua; durante toda la Cuaresma
Emendik puska batera’ enozue ikusiko
· Dentro de poco tiempo
Emendik sortu zaizkate’ dituzten piper-minak
· Sus berrinches
Emendik urreko baso-etxe baten itxi eben mutiko ori
· En un caserío cercano
Emendik urruti-bage dago
· No lejos de aquí
Emendik urte betera zer joko dun mutil orrek’ zer jo dezaken’ inork ez lezake esan
· Qué cambio hará...; qué dirección o rumbo tomará
Emendik urten ginanaz-batera... erdu ziran ezpata-dantzariak
· En el mismo momento en que salíamos
Emendik urtetea egizue mesede!... Niri ulerik artzekorik ez da jaio, ez emen, ez
Amerikan
 · A mí no me toma el pelo nadie!
Emendikan arainokoa’ nola edo ala egingo det
· Ya me las arreglaré de una manera u otra
Emendikan arainokoa’ nola edo ala egingo det
· Para la ida
Emendikan berreun legua bidean jaiotako senar-emazte iduriko batzuek zijoazen
· Nacidos a doscientas leguas de aquí
Emendiko gauzak entzunda’ zoro-zororik egin nituan amesak
· Incautamente, cándidamente soñé que
Emen ere asi dira erderaz gurasoak, batzuk-ez-besteak
· Salvo excepciones
Emen ere ba ziardun Jesus-ek’ erakutsi onak ematen
· Enseñando el bien
Emen ere edozein gaistakerietara kuturtuko lukee jendea’ agintari eta buru gaistoak
· Los gobiernos malvados
Emen ere irabazi gutxi, bertso-papeletatik: eztago besterikan: narru-gorrikua.
Txanpona.
· Calderilla; perra chica o perra gorda
Emen ere lanak eman ditu ubelde ugalde zakar orrek; errota ortzaz-gora botata utzi
die Arrosa-tar gaxo okeri
· Ha causado estragos o destrozos
Emen ere lanak eman ditu ubelde ugalde zakar orrek; errota ortzaz-gora botata utzi
die Arrosa-tar gaxo okeri
· Les ha derribado su molino
Emen ere’ sagarrik onenak izan oi dute ar-joa
· Suelen estar picadas del gusano
Emen ere sartu da dantza ipoin au
· Esa danza... malhadada ?; extravagante ?
Emengo alde orotan’ iratze-lanari jo-aldi ona eman diote
· Le han dado una buena batida
Emengo arakinak zilegi zuten’ diru jakin bat lanbide onetarako Frantziara eramatea
· Determinada cantidad
Emengo arin-bideak baino luze-zabalagoa da’ zure pena
· Más grande de lo que puedan abarcar los lenitivos de la tierra
Emengo arlo au gaur amaituko ete da? .-Ordu erdi barru lurra emon leio
· Podría concluirse en media hora
Emengo artzaiari ere’ neri ainbat gertatu zitzaion noski
· Le pasó otro tanto; lo mismo que a
Emengo artzainak’ egin barritan San Joan-eta arte’ 86 erreal arroia saltzen dabe
Urbieko gaztaia legortua; da andik gora’ eun errealen
· Desde recién fabricados los quesos, hasta San Juan. //De allí en adelante.../
Emengo atsegin zirtziletan ipini dezu biotza
· Vanos, despreciables gustos
Emengo baserritarrak ere’ giro-zai daude, arto ereiten asteko
· Están a la espera del tiempo propicio
Emengo bat-banakako kontuak’ zail da adierazten; or dijoazkitzun paperetatik
jabetuko zera guztiaz
 · Es difícil darte noticia detallada de todo
Emengo bazkideak, gazte ta nausi’ gogor dabiltz asmo barriren bategaz
· Andan afanosos; trabajan activamente en
Emengo bazkideak, gazte ta nausi’ gogor dabiltz, asmo barriren bategaz
· Jóvenes y mayores
Emengo dantzariak’ keia atarako dabe Zornotzan
· Se van a lucir; van a llamar la atención; van a dar el golpe...
Emengo edertasunak’ laster igartzen dira
· Marchitarse
Emengo egitekoak eginak zeudela’ eta lenbailen ostera biurtu nai zun etxe-aldera
· Que ya estaba cumplida nuestra misión
Emengo egon-bearra... ta ango joan-ezina’ etzan motza bide ua!
· Demoras y retardos en el viaje: escalas y dilaciones sin cuento
Emengo erreinurik nagusienak’ erlijioan okerrean dabiltz
· Llevan camino torcido; andan errados
Emengo eskola obea zuun: etorkizun obeakikoa; etorbide obekikoa. Maistra orrek.
· De mejor porvenir; más rentable, más lucrativo
Emengo gauzak’ eztira ixilik istekoak
· No son como pasarlas en silencio
Emengo giza-semeak mendi ta pisti tartean bizi diralako’ eizerako grina andia
zainetik dute
· Les viene de casta
Emengo gizonak’ itxaso gogorrean atara bear izaten eben euren bizitzea
· En las duras faenas del mar
Emengo intxaurra baino obetoago artzen omen du edozein lurrek, beste ori
· Se da mejor en cualquier terreno, que nuestro nogal
Emengo izan guziak’ gorotza bezala dira’ zerukoen pare ipintzen badira
· Si se comparan o ponen en parangón con
Emengo izan guziak’ gorotza bezala dira’ zerukoen pare ipintzen badira
· Son como basura o estiércol
Emengo izotzakaz’ egunen baten, lei-karraldotuta itzartuko ete garean nago
· Congelados
Emengo jairik aundienak dira’ Urtebarri eta andik amaboskarren eguna; au da’
lenengo iretargiaren betea
· El primer plenilunio
Emengo jauntxo orrek, inori ezer emon baino lenago’ errekara buruari itxiko leuskio
· Antes se tiraría al río
Emengo jauntxo-kumak maketerriko uri andietako bazter-zuluetan ikasiriko
txarrikeriak
· Señoritos
Emengo jauntxo-kumak maketerriko uri andietako bazter-zuluetan ikasiriko
txarrikeriak
· Antros o garitos
Emengo jauntxu direan orreek’ euskereagaitik eleukee lauzuriko zar bat emongo;
geure foruakaitik’ atzazalik-bere ez
· No darían un ochavo
Emengo jendeak pilotan jostatzen dira jai guztietan, andizki eta apaiz-etarainokoak
 langileakin batean
· Sin exceptuar los curas
Emengo kainue agirian ipinteko agindu dauskue, negarrik ete daukon ikusteko
· Para ver si se le filtra algo... si rezuma
Emengo meakan’ ilten dituez berrogei...; ango esturan’ larogei; bide-zigor baten’ eun;
beste ango baten berreun. Orrela gitxituaz erromatarren martiztia.
· En el desfiladero de aquí..., en la angostura de allá... etc. N.B. Ejemplo de estilo
descriptivo movido
Emengo mutilak eztaude oraintxe atzean egoteko!
· Buenos están para quedarse rezagados!
Emengo nekazariak’ gariaganako baino ere begiramen andiago dute artoarekiko
langintzara
· Ponen mayor interés aún en el cultivo del maíz
Emengo neke guzien artean arritzekoena
· El más increíble, desconcertante. Atroz
Emengo neke ta naigabeak dakarten damua’ nabarmenagoa eta aziagoa izaten da
askotan, bekatuen damua baino
· Más notorio y vivo
Emengo ninikeriakin txoratuta bizitzeko etzera
· Perdido el seso en las niñerías o futilidades de este mundo
Emengo seme bat, txarra dala’ ezin izan leiteke beste ori baino txarragoa: geienez-
bere’ bera bestekoa
· Tanto como él
Emengo seme bat, txarra dala’ ezin izan leiteke beste ori baino txarragoa: geienez-
bere’ bera-bestekoa
· Por malo que sea
Emengo soinua bera joten dabe txori orrek Indietan ta munduaren bazter guztietan,
alkar inoz entzun ta ikusi ez-arren
· Tienen el mismo canto
Emengo soinu-jolea’ erritarrak lotsatuta izteko-beste da
· Es como para dejar avergonzado a todo el pueblo
Emengo zerak biotza’ zerbait iduki dezakete; baino ez bete’ Jainkoak-bestek
· Lo pueden retener en parte; pero no colmar, fuera de Dios
Emengoa baino irabazi obekoa da Ameriketako aritz gorria: zura oso on ta txukun-
erreza
· Rinde más; es más lucrativo
Emengoa baino irabazi obekoa da Ameriketako aritz gorria: zura oso ona ta txukun-
erreza
· Fácil de labrar
Emengoa’ ikusita dago; goazan, gura badozu
· Aquí ya no hay más que ver...; esto ya está visto
Emengoai koipe emoten aleginak egin ebezan; baina amua laster ikusten joke’ ta,
amuzkia jan eta amua utzi egiten eutsen, umetxuak-be
· Adular
Emengoai koipe emoten aleginak egin ebezan, baina amua laster ikusten joke’ ta,
amuzkia jan eta amua utzi egiten eutsen, umetxuak-be
· Ni los niños picaban en el anzuelo...; ni los niños se dejaban engañar
Emengoak baino gorago ta ezkutuago dauden gauza andiak ditut, Aita! Nork esan-
al?... Zer nolako egiak! baina gure esan-al guziai askoz eragiten dienak
· Que superan con mucho a
Emengoak baino gorago ta ezkutuago dauden gauza andiak ikusi ditut, Aita! Nork
esan-al?... Zer nolako egiak! baina gure esan-al guziai askoz eragiten dienak
· Quién será capaz de decirlas?
Emengoak emengo’ dena utzita ara joan naiko du
· Desentendiéndose de todo lo de aquí. Con un ahí queda eso
Emengoak irabazi eben alde andiaz
· Con gran ventaja; por mucha diferencia
Emengoak-lakoak ete dira orko oiloak gangar ta anketan?... Urrik-bere ez!
· Ni de lejos! Ni mucho menos!
Emengoaz egiteko urrean gabiltz
· Ya llega casi a su fin nuestro quehacer en este mundo
Emengotik’ alderdi ura aunitz otzago da
· En comparación de esto
Emengoxe Jainko ber-bera da an ere...!
· No pases cuidado por mí, si me voy. Dios no me abandonará
Ementxe amaitu da orren izangoa
· Aquí ha terminado el destino de ése
Ementxe bai esan litekeala: ertzak ertzakin
· Los extremos se tocan
Ementxe dator’ gure joan-etorriaren alderik txarrena
· El lado o aspecto más desfavorable de
Ementxe dator’ gure joan-etorriaren alderik txarrena
· Nuestra excursión
Ementxe dauke, etorri gura dabenak’ zer-jana merke ta non-nai ostatu garbia
· Alojamiento confortable
Ementxe dauke, etorri gura dabenak’ zer-jana merke, ta non-nai ostatu garbia
· Pensión barata
Ementxe egingo diat nere uxua...!
· Aquí voy a dejar lo que me sobra. N.B. Gracioso eufemismo de hacer del cuerpo
Ementxe egongo zinake gozoena, lan oetarako
· Aquí es donde podrías trabajar más a gusto
Ementxe ibili don saramea-letxe, zirin-au... musturraz ondokin-da apurreriak batu ta
jan... katua; inoz bestelakorik etxon egin-da...!
· No ha hecho nunca otra cosa...; es lo único que sabe hacer
Ementxe ibili don saramea-letxe, zirin-au... musturraz ondokin-ta apurreriak batu ta
jan... katua: inoz bestelakorik etxon egin-da...!
· Como una mosca muerta
Ementxe lertu da ziri-suzkoaren mokoilua
· Explotar el petardo del cohete
Ementxe nago, ikusgarri eder orren zai
· Tu beldad
Ementxe nago’ zein agertuko-zai
· A la espera
Ementxe nago zeri nakio
 · Sin saber a qué decidirme
Ementxe ni bizi naz pozetan: etxeko abia onetan
· Aquí es donde me siento feliz
Ementxe niagok’ nere buruari iltze bat ezin ateraziz
· Sin poder aclarar una duda
Ementxe zorionean begiz ikusi nuen, gazte hura
· Aquí es donde afortunadamente hice conocimiento con
Ementxen bai izandu zela makur gaitza, ilabete unen lenean!
· Tremenda desgracia
Ementxen datoz amar libra okela!... Ezta birao-gura ene sabela...!
· No está como para protestar mi estómago
Emeretzi ba dira?... -Estu-estuan’ ogeita bat ere bai!
· Y en rigor hasta veintiuno!
Emeretzi urtean’ bitan-bestetan ez degu galdu!... Orion ba da indarra eta abildadea
oraindik!
· No hemos perdido la regata más que dos veces
Emeretzi urtetan sartu gara denda orretan; ta baten-bere ezer ez dogu erosi
· Ni una sola vez
Emetasuna’ gauza guziei garai jartzen zaie
· La afabilidad logra ventaja sobre todas las cosas. Supera todos los obstáculos
Emeti dator’ geure buruak jasoteko daukagun gogo aurreratua
· Alabarnos a nosotros mismos; enaltecernos
Emeti dator’ geure pentseta-moduak alkar ez artutea ta gauzai bardin ez eristea
· Discrepancia en apreciar
Emeti dator’ geure pentseta-moduak alkar ez artutea ta gauzai bardin ez eristea
· Discrepancia en el pensar
Emeti datoz arako pekatu-azi ta sustraiak: entzun-gurea, esan-gurea, ikus-gurea,
gozo-gurea, ta leun-gurea’ gorputzari bere sengarri guztietan naia emoteko
· Satisfacción de los sentidos
Emeti datoz arako pekatu-azi ta sustraiak: entzun-gurea, esan-gurea, ikus-gurea,
gozo-gurea, ta leun-gurea’ gorputzari bere sengarri guztietan naia emoteko
· Diversos apetitos o concupiscencias
Emetik asau-bako erritxu baten
· No lejano
Emetik aurrera’ beti dabiltz alkarragaz; erromeriarik bada’ batera doaz, eta batera
datoz; jolasik bada’ an dira batera
· Van y vienen juntos
Emetik Bermeora leorrez?... Esatea be!
· Qué ocurrencia!
Emetik Bermeora leorrez?... Esatea be!
· Qué ocurrencia!... A quién se le ocurre!
Emetik ikusten da agiri-agirian’ utsak direala denderu batzuen atxakiak, dendak
zabalik eukiteko jai-egunetan
· En esto se demuestra con toda evidencia que
Emetikorik bestekora dabil
· De aquí para allá
Emetzi emeretzi eun urte pasia, orain dua ogei ta bija... Ila ta beren tenoria’ otsailan
 erdija
· Mediados de febrero de mil novecientos veintidós
Emezortzi ilabete egin zitun an, Espainiara gabe: auzipean baitzegoan
· Pues estaba procesado
Emezortzi ildako izan dira
· Ha habido 18 muertos
Emezortzi serore eta bortz emagin’ buruz arindu eta sartu dire sorgin
· Aligeradas de cascos
Emezortzi urteko mutil totolo bat zan’ eun orriko larrosa baino ederragoa
· Gordinflón
Emezortzi urteko mutil totolo bat zan’ eun orriko larrosa baino ederragoa
· Lozano como una rosa
Emezortzi urtetik gora zituenik’ etzuen inork esango... Ez aurretik; baino atzetikako
mormorretan etzituen aditzen Marikitak
· No oía las críticas que le hacían por detrás
Emezortzika seme-alaba ditu Mari-Txindokik
· Tiene hasta dieciocho criaturas
Emogun beti ere hots gure bideari...!
· Prestemos atención a
Emoidazu bosteko ori!... Zu zara semea!... Baten-bati barruko gibelak estutu
deutsazuz, eguasteneko idazkiagaz!
· Qué bien le has puesto las peras al cuarto! Qué bien le has metido en cintura!
Emoidazu bosteko ori!... Zu zara semea!... Baten-bati barruko gibelak estutu
deutsazuz, eguasteneko idazkiagaz...!
· Vengan esos cinco!... Te felicito
Emoidazu bosteko ori!... Zu zara semea!... Baten-bati barruko gibelak estutu
deutsazuz, eguasteneko idazkiagaz...!
· Bravo!
Emoidazu, Jauna eske nazana
· Lo que os pido
Emoiezu, Jauna, gaur il diran guztiai’ beti-betiko nekerik-eza, atsedena; Zure argi ta
arpegi ederra ikustea!
· El descanso eterno
Emoistak ire nagosi-ordearen garbitasuna
· Dame cuenta de tu mayordomía
Emok aitor Jainkoari!...; ba zakiagu ezen gizon hura gaixtagin bat dela
· Da gloria a Dios! Di la verdad, en conciencia!
Emok orri korapilo bat!
· átame esas moscas por el rabo!... A ver cómo se entiende eso!
Emolari txarra zan, beste ori
· Nada abierto o generoso
Emon amarrak mauru finari!... eta balak, kristinau txarrari!
· Tendedle las dos manos!... en señal de amistad
Emon azkena, mutilak!
· Venga la copla final! la despedida!
Emon dabe erakusten mixiolari orreik’ danak dirala sermolari eder-ederrak
· Han puesto de manifiesto
Emon daigula Jaunak inpernuko erregarri nausiaren ta mundu-ondatzailearen
gorrotoa
· Del vicio que más almas lleva al infierno
Emon daigula Jaungoikoak iraun andiko gogoa ta biotza’ geure arerioen prestu-
ezkeriak ta azalkeria mingarriak... iragoteko
· Ruindades y villanías
Emon daigula Jaungoikoak iraun andiko gogoa ta biotza’ geure arerioen prestu-
ezkeriak ta azalkeria mingarriak... iragoteko
· Magnanimidad o grandeza de alma
Emon daiola Jainkoak’ osasun bete bat!
· Pleno restablecimiento
Emon deioela guztieri dotrinea’ errez iruntziteko-bestean
· En condiciones de fácil asimilación o comprensión
Emon deutsazuz itxaanean eun dukat? Eun dukatak atzera artuta’ kitu!
· Adelantar, prestar
Emon deutsazuz itxaanean eun dukat? Eun dukatak atzera artuta’ kitu!
· Recuperar
Emon dezoguten bietarik...’ eta dugun ikus zeini lotuko diren gogotikenik
· Veamos
Emon dezoguten bietarik...’ eta dugun ikus zeini lotuko diren gogotikenik
· Veamos cuál de las dos cosas toman más a gusto
Emon egiezu biok-gaiti’ ta gero alkar adituko gara
· Luego pasaremos cuentas
Emon ezik-be’ bein-be eztautsot inori arpegi txarrik ipinten: burua makurtu’ ta Beste
bein izango da... ta Jaungoikoa zeugaz!. Eskekoak
· Otra vez será
Emon ezik-be’ bein-be eztautsot inori arpegi txarrik ipinten: burua makurtu’ ta Beste
bein izango da ta... Jaungoikoa zeugaz! Eskekoak
· Otra vez será
Emon zetsan eutson betazalekoarekin’ joan zan lurrera
· Con la puñada que le dio en el ojo
Emon zetsan eutson betazalekoarekin’ joan zan lurrera
· Cayó redondo...; cayó rodando al suelo
Emon zetsan eutson gainekoa’ ontzako urrea
· La propina que le dio
Emon-alean emoten eutsen
· Con cuanta fuerza podían
Emon-alean zigortu ei juen agurea, odol gorritan ipini-arteraino-be
· Hasta hacerle sangrar
Emon-alean zigortu ei juen agurea, odol gorritan ipini-arteraino-be
· Lo apalearon de firme
Emonean begiratua da
· Persona parca en el dar
Emonean dagoz soloak
· Están produciendo o rindiendo mucho
Emon-emonak otsazan
· Le dio fuertes golpes
Emon-ezkero ixilik saria’ libre itxiko deutse gauzari pasaia
· Sobornar, untar la mano a alguien
Emongo daustala uste dot .-Nunbaite-be!
· No faltaba más
Emongo dosk aitak!
· Bueno te va a poner! Ya te va a ajustar bien las cuentas!
Emon-naitasun andikoa da
· De gran liberalidad
Emon-zalea da Jaungoikoa; jakituna, zuzena
· Generoso, liberal, pródigo
Emotea baino eskea’ bizibide obeagoa dala dino
· Mejor medio de vida
Emoteak eztautso gogo onik egiten
· No le gusta dar
Emoteak zorion geiago dau’ artzeak baino
· Tiene más ventura; trae más dicha
Emoteari itxita dagoz orreik
· No entienden de dar
Emotekoa egin dau, baina emon ez
· Ha hecho ademán de dar
Emoten dabena dala esaten dabe’ gaizki gura detsenak, deutsenak
· N.B. Eufemismo para referirse a una mujer libertina
Emoten ez badeutsue’ bertatik su emon eta erre egizue!
· Al instante
Emoten ezpadeuskue’ geuk artu! ta areago-bere!
· Nos lo tomaremos a la viva fuerza, y aún más
Emozu gogoari’ ikusten duzula hiri bat, ilunbez estalia
· Imagínate que estás viendo
Emozu lur alfer horri itzul-aldi bat: aro da orai
· Remueve esa tierra que descansa
Emozu lur alfer horri itzul-aldi bat: aro da orai
· Esta es la sazón para esa labor
Emozu ur’ eta emero sua iraungiko da
· Suavemente se apagará el fuego de la cólera
Emozute zure lagunei egun ona, nere izenean!
· Salúdales
Emperadoreak jakin nahi izan zuen’ zenbat jende zuken bere azpiko
· Cuántos súbditos tenía
Empleo eroso bana’ gaienak ba dute
· Cada uno con su pingüe empleo
Enada-abiak ikusten ziran sakapeetan; eta ez zan barik gure etxea
· No carecía de ellos
Enadak egaz lurren kontra dabiltzanean
· Acercándose mucho al suelo
Enagizu berotu zarean-orrek!... len-be naiko brixak urtenda nagolako!
· Qué ya estoy bastante excitada
Enagizu berotu zarean-orrek!... len-be naiko brixak urtenda nagolako!
 · Mujer! Hombre!
Enagizu berotu zarean-orrek!... len-be naiko brixak urtenda nagolako!
· No me exasperes!
Enago alako ziur-ziur’ emen agirian esateko bestean; baina egia dala uste dot
· No estoy tan seguro como para
Enago alako ziur-ziur’ emen agirian esateko bestean; baina egia dala uste dot
· No estoy tan seguro como para decirlo en público
Enago gauza andien eske... Edola-bere, auxe egizue!
· No pido cosas grandes
Enago indarka eske: oitua nago’ beti zerbait epe artzen
· Ya sé aguardar...; no soy impaciente
Enaiteke ibili: belaunek uko egiten datate
· Me fallan las rodillas
Enaiz ain aixa, orai gateko joateko
· No me es tan fácil ir ahora
Enaiz beinere izan inoren kuartoan ibili-zale
· Nunca me ha gustado husmear en habitaciones ajenas
Enaiz joan...; gogoan ibili ere...! Ezta gogoan ibili ere!
· Ni pasárseme por el pensamiento...!
Enaiz orain mintzagura
· No tengo ganas de hablar
Enaiz oroitzen emen izanik
· No recuerdo haber estado aquí
Enaiz ortarako buru
· No soy capaz para eso
Enaizu azaldu...; bestela nireak egin dau
· Estoy perdido... No me delates
Enaizu itxi, ezer artu-barik...!
· No te vayas sin comprarme algo
Enakutsue begiak edegi-ezinik?
· No veis que no puedo abrir los ojos? Ceguera
Enarak lurra ia-ia joan dijoaz
· Vuelan casi pegando el suelo
Enarea kokozalea dan bezela’ ormatxoria garauzalea
· La golondrina es insectívora; el gorrión granívoro
Enatxako begiratu
· No me he fijado en ello
Enau ni, esan dan gauzak’ ezertan artuten -esango dau nok edo-nok beregango
· No reza conmigo...; no me concierne
Enau ni juezak inoz ikusi aurrean
· Nunca he tenido pleitos
Enauk edan-gura
· No tengo ganas de beber
Enaz atara egon... Eztot ondo ikusi
· No me he fijado
Enaz bakarrik, damu-gatxez ori uste dabena
· Desgraciadamente
Enaz bildur esateko’ berau izango dala Bizkaiko batzokien artean politena
· Me atrevo a decir que
Enaz esku-utsean joango, lenago-lez
· Con las manos vacías
Enaz ezeren bildur
· Nada temo
Enaz il ondino; baie emen nago bildurturik’ arnasarik-bere atarateko bildurregaz...
Baie baina
· Sin atreverme a respirar
Enaz inos mukertu ta itzaltuko: beti ikusiko nabe’ modu ta txera argian
· Siempre me mostraré afable
Enaz lotsatuko, zuen artean ez-eze’ atzeagoen artean-bere
· Ni aun en presencia de otros más extraños
Enaz ni, askon antzera’ zartakoak emotekoa nere andreari
· No soy hombre capaz de maltratar a mi mujer
Enbeita ei-da’ Batxiri burutasun ori emon dautsona
· Sugerirle a alguien una idea
Enbeita erantzuten asi zalako’ jagi jagozak mutil petralok, eperditik suak artuta-lez’
esan-alak esaten; nik eztakit zenbat astakeri
· Levantarse furiosos
Enbeita ta Alkain dituk etortzekoak: zelako egune daukean, Pernando! Ire larruk
lasatze bat artuko dik!
· Qué día te espera!
Enbeita ta Alkain dituk etortzekoak: zelako egune daukean, Pernando!... Ire larruk
lasatze bat artuko dik!
· Qué hermoso día te aguarda!
Enbeita ta Alkain dituk etortzekoak: zelako egune daukean, Pernando! Ire larruk
lasatze bat artuko dik!
· Cómo vas a respirar de satisfacción!
Enbidiak akabatuko du mundua Elkar ezin-eramanak eta gora igo-naiak ekartzen
gizartera nasketarik aundienak
· La ambición, ruina de la sociedad
Enbor ori aurreratu zaiozu suari
· Acercar, arrimar al fuego
Endajako jendeak burutara eman nai izan zien plaza-barrukoai’ obe zutela
Frantzesa-gana berpertati errendatu
· Les quiso persuadir que
Endajan bizi izaten zan’ berak eginazitako jauregi izugarri eder batean
· En un bellísimo palacio
Enda-nastuko bei ta zezenak’ ugari zirean or
· Mestizos
Endore izan gurako orrein artean’ itzalak jazo dira
· Han ocurrido unas cosas increíbles: tremendas
Ene Aita’ betidanik hari da, eta bai ni ere
· Está actuando desde siempre
Ene aita eta zure aita’ eskuz-esku bizi izan dira
· Anduvieron estrechamente aliados
Ene aita maitea: burutan artu dodaz zure esanak
· Los he tomado bien en cuenta
Ene aita maitea, burutan hartu ditut zure solasak esanak
· He tomado buena nota de
Ene Aita, ordua da; gorets-araz ezazu zeure Semea, zeure Semeak ere gorets-araz
zaitzan
· Glorifica a tu Hijo
Ene Aita: zure eskutarat emaiten dut ene arima
· En tus manos encomiendo mi espíritu
Ene aita, zuretzat ezinik ez da
· Nada hay imposible para ti
Ene aitak ez eban alogeraz poltsa gizendu
· No se enriqueció
Ene aiztak: dinodan au gora andikoa da-ta, sartu ondo gogoan!
· Tenedlo bien presente; grabadlo bien en la memoria
Ene aiztak: dinodan au gora andikoa da-ta, sartu ondo gogoan!
· Va mucho en esto; es de gran consecuencia
Ene alaba: etzeukanagu zuritasunik etxean
· No tenemos nada de ropa blanca
Ene alaba: ez irten! Joan-etorri au’ laster aituko da-ta
· Pronto saldremos de esta incertidumbre o situación crítica
Ene alabatxu ederra! begiratuta-be kontuak dagoz!
· Hay para pensarlo bien!... No es fácil decidirlo
Ene alabatxu ederra! begiratuta-be kontuak dagoz!
· Hija de mi alma!
Ene alabea...! ixilik zagoz... Min ori non dozu?
· Qué haces, que no dices nada?
Ene alabea, miin ori nun dozu?
· Qué haces que no hablas?
Ene alabie!... itsurik zagoz-ala?... Bigarren bidarrez suertaten jatzu galtzerdiko
puntue galtzea
· Pero mujer!
Ene alabie!... itsurik zagoz-ala?... Bigarren bidarrez suertatzen jatzu galtzerdiko
puntue galtzea
· Ya es la segunda vez que te pasa lo mismo
Ene alde eztena’ ene etsai da
· Quien no está conmigo está contra mí
Ene alderakotzat erakutsi duzun borondate borondatetsua
· Gran voluntad o benevolencia
Ene alderakotzat erakutsi duzun borondate borondatetsua
· Para conmigo; hacia mi persona
Ene aldi izanen da laster
· Pronto me tocará a mí
Ene aldi izanen da laster
· Pronto me tocará a mí morir
Ene amaren begi samurrak’ betiko zaizkit estali. Begiko argia galdu
· Los tiernos ojos de mi madre
Ene anaie maitia: hitzaz hunik ezpalinbada’ ene semia juan da
· Si de ti no viene remedio..; si tú no lo socorres
Ene anaie maitia: hitzaz hunik ezpalinbada’ ene semia juan da
· Ya es muerto mi hijo
Ene andre ona, erruki zaitut... Ezkondu bear’ eta orra! nerekin egin zinan... Bainan
infernuko gure biziera orren kulpa nork du?
· Con alquien tenía que ser... y te casaste conmigo... N.B. Empleo del verbo egin para
evitar la repetición del que se acaba de usar
Ene andrea Maria’ ez da andre bat handia, bainan emazte garbia; irri batentzat’ ba
dut etxean’ nik behar dudan guzia
· Para sentirme feliz...; a cambio de una sonrisa
Ene andretxo, zurekikoa egiten ezta samurra!
· No es fácil acertar contigo
Ene arabera’ ez dugu Eskual-herrian, hurbilik ere, aski lur-sagar ereiten
· En mi opinión
Ene arabera’ hobe zinuke geroko utzi
· A mi juicio
Ene arimak eztu nahi bertze gozorik’ bere behazunetan
· En sus amarguras
Ene atsegingarrirako’ eutsi ta ekin neuntsan eginen oneri
· Emprendí esta tarea
Ene atsegingarrirako’ eutsi ta ekin neuntsan eginen oneri
· Para recreación o pasatiempo
Ene! Au da argien ederra! Egundo onakorik!
· Qué luz más hermosa!
Ene! Au da argien ederra! Egundo onakorik!
· Cosa nunca vista!
Ene aurtxo kutuna! -zion amak, berekiko- nola zenbaitek parr-egingo lizukeen!
· Decía entre sí, para sus adentros
Ene ba! ikusizu zein agertu dan emen!... Ene badata ba! Zer datorkigun gainera!...
Ene badatatxo ba! Il bear nabe saskar onek!
· N.B. Interjeciones de asombro, de angustia y de desesperación respectivamente
Ene bada!... -Zeren ikarea dakozu? -Zarata itzalgarri bat entzun da
· Un ruido espantoso
Ene baitan gozo onik orai ez da sekulan
· Ya no tengo el menor sosiego dentro de mí
Ene begiko niniari bezen atxikia naiz paper horitu horri
· Lo quiero como a la niña del ojo
Ene bekokian’ tximurrezko larra zabala erne jatan
· Me sentí preocupado: se me arrugó la frente
Ene beteko zama dakart
· La mayor carga que puedo soportar. Buena carga llevo encima!
Ene bidea segituz’ ez du etxea galduko Piarres seme gazteak
· No llevará a la ruina la casa
Ene bihotza’ atsegin-uharretan da
· Inundado de felicidad
Ene bihotza duzu zu-ganat erori...; eta zurea aldiz’ harria iduri; ene begi gaixoak’
 nigarrez iturri
· Deshechos en lágrimas; dos fuentes de lágrimas
Ene biloba biotzekoa, neu-barik inun egon-bakoa! Norako aiz? Zer ikusteko gagoz?
Txomintxu neurea!
· A dónde te van a llevar? Qué va a ser de ti?
Ene bizia itoa daukan gorputz huntarik noiz libratuko naiz?
· Que tiene agobiada mi vida
Ene boltsea arina beti; urrin neuganik dirua; nik neuk ere, dirua baneu’ ederra neuke
mosua...
· Parecería agraciado; gustaría a la gente
Ene buruari itauneka narraikon
· Seguía preguntándome a mí mismo
Ene burura’ eztator au baino izen oberik, orri emoteko
· No se me ocurre
Ene burutarik ezin dezaket nik deus ere egin
· No puedo hacer nada por mi cuenta
Ene burutarik eztut deus egiten
· Nada hago por propia cuenta
Ene egunak ez dute gozorik ikusi
· No han gustado la felicidad
Ene, ene galdua! Zenbat goitik-beerako betatu eragin dautzudaz!
· Cuántas columnas te he hecho llenar o escribir!
Ene etsaiarenganik asper nezazu, jauna!
· Hazme justicia de mi contrincante
Ene gain hartzen dut’ hor ixuri den odol hobengabe guzia
· Me hago responsable; cargo sobre mí
Ene gainean eskurik batere etzinuke’ gain hartarik emana izan ez balizaitzu
· No tendrías ningún poder sobre mí
Ene gauza lehiagarrienak eta ederrenak’ zuen tenploetara eraman dituzue
· Mis cosas más apreciables
Ene gizonak ez zion ene hitzari deus ihardesten: beti bere gogoari zagon
· Seguía siempre con su idea
Ene gogoa argi eman dautzuet lixkarre-bide hortaz
· Ya os he dado claramente mi opinión; ya os he dicho... lo que pienso sobre esa reyerta
o disputa
Ene gorputza au dot, au odola. Ta alan’ jan-edan berau, guztiok!
· Comed y bebed todos
Ene gorputza’ izerdi-uharretan da
· Sudando a mares; nadando en sudor
Ene guziak zure dirade, eta zureak ene; eta hekietan aetan naiz goretsia
· Todo lo mío es tuyo..., y lo tuyo mío
Ene haurttoak, apurtto baten naiz oraino zuekin
· Poco tiempo estaré ya con vosotros
Ene herrian’ gazte lagunak kantuz plazara doazi; eta ni beltzik’ etxe-zokoan... irri
egiten ahantzi... begia galdu ta itsurik
· Yo, mientras tanto, sombrío, debo recluirme en casa
Ene hitzak eztu hartzen zuen baitan
 · Mi palabra no cala no prende en vosotros
Ene hitzak lot-biderik ez du zuen baitan
· Mi palabra no cala, no prende en vosotros
Ene hurbilek bazterrerat utzi naute
· Mis parientes me han abandonado
Ene iduriko’ Hitleren gibelean zen bertze hori, soa beltz
· Con la mirada torva
Ene itzalean joan duk
· Confiado en mí
Ene ixilik egin dutenek ezkontza’ saldu nahi ninduten animalen gisa
· Quienes han concertado esa boda sin mi conocimiento
Ene izenarengatik begietan hartuko zituzte guziek
· Vendréis a ser aborrecidos de todos
Ene izenarengatik’ denen begietan izanen zirezte
· Seréis odiados de todo el mundo
Ene Jainko eta ene Jauna! ene alde jar zaite!
· Defiende mi causa!
Ene Jainko Jauna: uts nezazu ene atsekabeari geroago eta gehiago eragitera; ezen
min gaitza dut bihotzetik
· Estoy profundamente dolorido
Ene Jainko Jauna: utz nezazu ene atsekabeari geroago eta gehiago eragitera; ezen
min gaitza dut bihotzetik
· Deja que me entregue de lleno a mi aflicción
Ene Jainkoa zare Zu, Jauna: Zure eskuetan da ene zoria
· En tu mano está mi suerte
Ene Jaun eta Jainkoa! Jo ni-nerau, eta besteai utzi!
· Castígame a mí, no a éstos!
Ene Jaungoikoaren alabea!... zer dira gonok? Zer dira papar zabalok?
· Pero, hija de mi alma!... Pero, mujer!
Ene Jesus biotzekoa! oraintxe dozu errukiaren aldia!
· Esta es la hora de compadecernos... compadécete de nosotros!
Ene kaderak, arin egizu
· Pies, para qué os quiero!... A correr! N.B. Egizu, aplicado al plural kaderak. Forma ya
anticuada, que hoy se diría egizue
Ene kontra baldin badatoz’ auxe dok bide obea: orpoak erakustea jente orri
· Lo mejor que puedo hacer es huir
Ene lagunak ttutta-beltxa harturik eskura’ hartz-ama botatu du lau zangoez gora
· Echando mano de su revólver
Ene lana deus onik balin bada’ Jainkoak dituela eskerrak!
· Si tiene algún valor
Ene lana deus onik balin bada’ Jainkoak dituela eskerrak!
· Gracias sean dadas a Dios!
Ene laztana’ zurigorria da
· Es rubicundo; sonrosado
Ene lireak’ negar-soinua jo gura eustan
· Tañer lúgubremente
Ene maite poilita, zira xarmagarri: kolore xuri-gorri, arrosa iduri; mundurat jina
 etorria zira ene ihargarri
· Viniste al mundo para hacerme sufir; para ser mi tormento
Ene maitea: jo beza zure mintzoak ene beharria belarria
· Suene tu voz en mis oídos
Ene maitea! Nere biotzak zu zaitu nausi
· Tú eres el dueño de mi corazón
Ene maiteak ere’ bertzeak iduri: niri hitz-eman eta... gibelaz itzuli
· Se parece a las demás
Ene maiteak ere’ bertzeak iduri: niri hitz-eman eta... gibelaz itzuli
· Me ha vuelto la espalda
Ene maitetxuak: eztakigu zer ikusteko gagozan: dagonean’ eztagoaneko ardurea artu
bear da
· No sabemos lo que nos aguarda
Ene mamarra, ast-andia! besteena dakit, ez nerea!
· Tonta de mí!
Ene Marija! urak daroja garija!
· N.B. Un dicho muy usual, a modo de adagio
Ene mihi guztia’ hartara emana da: eztakit bertzela mintzatzen
· Inclinada del todo a
Ene mutikottoa haiz ni
· Tú eres mi queridín
Ene mutila morroia’ etxean da ohatua; eta oinazeak ematen dio gogorki
· Padece muchísimo
Ene mutilak! Peru ta Marijen alditik ona zabize, pelota-leku orregaz amesetan; eta
beti zagoze leku baten geldi
· Desde hace no sé cuantos años...; desde los tiempos de Mari-Castaña
Ene mutilak! Peru ta Marijen alditik ona zabize, pelota-leku orregaz amesetan; eta
beti zagoze leku baten geldi
· No avanzáis un paso
Ene nahiaren jabe naizenaz-gero, zer esku du jendeak niregan?
· Puesto que soy dueño de mi albedrío
Ene nahitikakoa ote da gaixtaginaren heriotzea? -dio Jainko Jaunak
· Acaso quiero yo la muerte del impío?
Ene neke-puskea ontzat emon dabe
· Mi pequeño trabajo o esfuerzo
Ene, Ojanguren! Zelako zatarto atara nozun! Zure erretratuan
· Qué fea me has sacado en la foto!
Ene ondorik’ beste batek argi geiagogaz amaitu dagiala sail au
· Después de este trabajo mío
Ene ondotik heldu da’ ni ez bezalako bat
· Uno que es más poderoso que yo
Ene ondotik heldu dena datorrena’ ni baino gehiagokoa da
· Es superior a mí
Ene ordua ezta oraino etorria, baina zuentzat beti muga da
· Cuandoquiera es la hora para vosotros; vosotros podéis hacerlo cuando queráis
Ene orena’ bakuna da
· Mi reloj no es de repetición
Ene orena’ bakuna da...
· No repito lo dicho... Mi reloj no da más que una vez la hora
Ene orena’ etortzekoa da oraino; zuen orena aldiz’ beti joa
· Vuestro tiempo, siempre está a punto
Ene! ori urez!
· Qué cantidad de agua!
Ene! Orrako orregaz onako neu dantzara atara? Ointxe gogorrago!... Ez ta ez!
· Yo bailar en compañía de ése?
Ene peskizan utzi dizie haur hori
· Lo han dejado a mi cuidado
Ene saltzeko, zonbat ukan du sari, ene arrebak?
· Qué precio ha cobrado por mi venta?
Ene San Antonio ta mutila!... Zek edo-zek, gatx andiren batek jo bear gauz, Maripa!
Inoz ez, da gaur onelango zoraldia!
· N.B. Curiosa exlamación: San Antonio bendito!
Ene San-Antonio ta mutila!... Zek edo-zek, gatx andiren batek jo bear gauz,
Maripa!... Inoiz ez, da gaur onako zoraldia?
· San Antonio bendito!
Ene San-Antonio ta mutila!... Zek edo-zek, gatx andiren batek jo bear gauz,
Maripa!... Inoiz ez, da gaur onako zoraldia?
· Nos espera alguna gran desgracia... Nos viene encima algo gordo!
Ene sehi morroi datena’ jarraik bekit
· El que quiera servirme, que me siga!
Ene seme, bear dana’ Jainkoak eratuko du
· Dios proveerá
Ene seme: begira ezazu denbora! Aitzinean duzuino’ zakitza zakiotza!
· Cuida del tiempo!
Ene seme: begira ezazu denbora! Aitzinean duzuino’ zakitza zakiotza!
· Hazlo valer mientras lo tienes delante!
Ene seme: begira ezazu denbora! Aitzinean duzuino’ zakitza zakiotza!
· Hazlo valer mientras lo tienes delante a tu disposición
Ene seme hori, ohera sartzean’ hil gogorra erori da
· Ha caído muerto
Ene seme laztana! Ona non mundura-bearra zinan! Orma beltz oen artean!
· Ya ves dónde te ha tocado nacer!
Ene seme, oraintxen atseginez ilko naiz
· Ahora sí que moriré contento!
Ene seme: zergatik holakorik egin darokuzu diguzu?
· Por qué nos has hecho esto?
Ene semea’ bihotzez josi da zuen alabari; emozue emaztetzat
· Ama de corazón a vuestra hija; está prendado de ella
Ene semea! Ez diguzu estuasun txikia eraman-azi! Naigabez urturik zure bila ibili
gera
· Qué apuro o congoja nos has hecho pasar!
Ene semea non dan?... Zeuk esan-arte egon da begire, etorteko
· Ha estado aguardando a que tú lo ordenases
Ene semea: oroit zaite erran hortaz; eta behar onik-gabe’ ez dezazula aurtik bota
 haritzik
· Sin verdadera necesidad
Ene semea! Zur-zurrean bizita-be’ kontuak dagoz!
· Aun viviendo parcamente; económicamente
Ene semetxoa: ezer bada-ta joan-etorri ori’ atsegin aundiz egingo det zurekin
· Bien a gusto que lo haré...! No hay cosa que vaya a hacer más a gusto
Ene senarra ohean eri’ uliak uztar emanik... Uztar emon pegar una coz.
· Un poltrón, que por nada se queda en cama
Ene soberak sobrak’ zuk asko dituzu
· Lo que a mí me sobra es bastante para ti
Ene sorbalden gainean egin zuten egur
· Descargar sus golpes
Ene sor-lekutik urrundua naiz... Zorigaitz eni!
· Infeliz de mí!
Ene ustez’ mundu guztiak eztau zuri bat balio
· No vale un ardite
Ene uztarria’ leun da; eta ene karga’ arin. Eta are karga delarik’ karga-arintgarri,
gutigarri baita
· Aligerador de carga; lenitivo, alivio
Ene xedeko gauza zen
· Era conforme a mis designios
Ene zeiherrean jarria zinela jakin-gabez’ bekatu egin dut
· Por no saber que eras tú quien me cerraba el paso
Ene! zerua izarratu jat, agertu da Ilargia; ipar-aizea gozo mee dator, Gaztel-eratu da
egoia
· Sopla con suavidad la brisa
Ene! zerua izarratu jat, agertu da Ilargia; ipar-aizea gozo mee dator, Gaztel-eratu da
egoia
· Cubrirse de estrellas el cielo
Enea behar diat, zakutik edo zorrotik
· Sea de donde sea; sea como sea; de un modo o de otro
Enea da, Ama, zure nekeen errua: nik ekarri dautsudaz’ ezin-geiagoko atsakaba ta
ala orreek
· Soy yo quien te ha causado
Enea da, Ama, zure nekeen errua: nik ekarri deutsudaz’ ezin-geiagoko atsakaba ta
ala orreek
· Yo tengo la culpa de tus sufrimientos
Enea da hobena
· La culpa es mía; yo tengo la culpa
Enea’ ene; zurea’ biene Nerea nere; zurea gure. Larramendi
· Lo mío para mí; lo tuyo para los dos
Enea enetako’ ta bertzena erdiz
· El reparto del egoísta codicioso
Eneban bein-bere ganoraz jantzita ikusi Martin; soineraz jantzita
· Vestido a la medida
Eneban bein-bere ganoraz jantzita ikusi Martin; soineraz jantzita
· Vestido decorosamente, convenientemente
Eneban esango, berori lango gizon batek ori egin eikeanik
· Jamás me hubiera imaginado que
Eneban esaten? Begien aurrean ez gendun izar ori, bere argiak itsutu-bearrez?
-Begien aurrekoak nekezen ikusten dira sarri!
· Lo que está a la vista es lo que más cuesta ver a menudo!
Eneban ezer entzun’ mendi aretan egon nintzan arte guztian
· Mientras estuve en
Eneban len baixen argi a ikusten
· Con tanta claridad como antes
Eneban orduan gomuta’ asko bizi dala gaur guzurrak salduta
· Que muchos viven del cuento
Eneban sinistu gura... baina damu gatxez... egia ei da
· Por gran desgracia
Eneban sinistuko ain txar zengozala
· Que estuvieras tan enfermo
Eneban sinistuko ezetara egia zanik; baina esan ta egin oso: ak eustan igarri
· De ninguna manera habría creído yo
Eneban sinistuko ezetara egia zanikf baina esan ta egin oso: ak eustan igarri
· Todo se cumplió al pie de la letra...; dicho y hecho
Enegoan txarra, adiskidea zinala-ta!
· Cándido de mí, que te creía amigo...!
Eneinke ikusi ilunetan
· A oscuras
Enekian baino ba nekian oba da, esakuneak dinoanez’ ezbearrik izan ezteitean; auxe
eskatuten deutsagu gaur erriko buru danari
· Más vale prevenir que lamentar
Enekian nik alako gauzarik: enekian inori kentzen zenkianik
· Hurtar
Enekin jaten hari denak’ emanen darot dit oindagoraz
· Alzará contra mí su talón
Enetako’ berdin du edozein bide
· Para mí, da lo mismo cualquier camino
Enetxoa, au zer da?... Atoz ona, nere aurra! Galdua zaude..., gaitzak eragin dizu...,
otsoak jan zaitu... Moskortu egin zera
· Qué te ha pasado, criatura? Te has emborrachado
Enetxuak: Zer ikusteko zagoze? Ni enaz ezetarako gauza... Nok elikatuko zabez
zuek?... -Jesus-ek! -erantzun eben bat-batera ume gaixoak
· Qué va a ser de vosotros?
Enetzat biotz-haust-garri da’ asko laborari horrela txarki bizitzen ikustea
· Es muy doloroso para mí
Enetzat ezta gozorik’ Jainkorik-gabe
· Para mí no hay satisfacción posible
Eneuke esango’ dozu ala dozue entzun neutsan
· No podría asegurar si le oí
Eneuke gura’ erderearen fabore inor asterik
· Que me saliese nadie partidario de
Eneuke ondo’ neuretzat-be gura neukean eskubide ori inori ukatu-gura banegio
 · No estaría bien en mí
Eneutsan gariari nabarmen eritxi
· No me llamó la atención el trigo
Eneutsen adietan emon’ nora nentorren
· No les di a entender
Eneutsun nik esan, letra batzuk eta areik-arako ezgauzatxuak ondo ipini-ezketino
gogoz irakurriko zala emen nire eskutitza?
· Y demás pequeños detalles
Engoitik eztu euririk eginen
· Ya no lloverá
Eniatok geiago leku ontara!
· Ya no vuelvo más aquí. Verbo etorri
Enien uste’ ain zentzakaitza izan zaitekela gizona
· Tan incorregible
Enijoala oartu zanean’ igarriko niola, esan omen zun
· Que ya lo iba a pagar... Amenaza
Enintzan etorri’ enintzalako on
· Porque no estaba bien
Enintzatekek izango astokilo txarra’ ori ukatuko bainok
· Bien tonto sería yo si
Enintzen etortzen aal
· No era capaz de venir
Enion aterazi zenbat pagatu zuun
· No conseguí que me dijera
Enion aterazi zenbat pagatu zuun
· No conseguí que me dijera
Enion ezer esan; nere artean pasa bai
· Aunque sí para mis adentros
Enitzan berealakoan jantzi
· Tardé en informarme o enterarme
Enitzeke beinere ixilduko ori adierazten’ ta aurrera bear det
· Pero debo proseguir adelante
Eniz gupida’ hemendik harat joateko
· No tengo miedo de
Eniz hunat zuekin ele-xuritzerat jina
· Yo no he venido aquí a perder el tiempo... contando cuentos
Eniz uste-gabeka edo zuen esku-zartek beroturik mintzo: ba dakit zer diotan
· No hablo a humo de pajas
Enkantia’ bei bat edo subastan saltzea da: zeinek geiago jo’ arek eraman
· Se la lleva el mejor postor
Enoiala esaiok...; begira ez egoteko
· Que no me esté esperando
Enozue ikusi olatu-artean, ardi zuriak batuten?... -Zetan edo atan abilena bai...!
· Ocupado en algo, sí. Que hacías algo, sí
Enparantzak ezin-artu-ala gizon ikusten ditut
· Tantos, que no caben en la plaza
Enparantzan bertan’ soinu-jole bi, inpernuko auspoari putz emoten; ta gazteak pozik’
 dantza nastuan
· Dándole al acordeón
Enparau guztia’ ezpatatu, txarrantxatu, irun ta... soinean jantzi arteko guztia’ etxean
egiten zan
· Todo lo demás, agramado, cardado...etc. hasta ponerlo a punto
Enparauak emen dagoz’ batzuk eritegian, osatzen; besteak kartzelan... eta orra bake
osoa!
· Y todo ha quedado en paz
Enperadore eroa’ hortzak hirriturik irriz, beha zegokan bere amoranteari
· Riéndose a toda boca
Enpleo bat nai du’ alper bizitzeko
· Para vivir sin trabajar
Enpo egin-artean jan zuten
· Hasta quedar bien hartos
Enpua bezela dabil jendia... Eltxua bezela
· Gran gentío
Entengaz josiak egongo dira gure ostatuak,... Canovas-entzat
· Jamás se le abrirán nuestras puertas; jamás le daremos hospedaje
Entierrotik zatoz beraz?. -Bai, jauna: luze baino seguru’ auzoko gizona’ jun da
· También a él le ha llegado por fin su hora indefectible
Entzuera andia dauko orrek gure errietan
· Goza de gran fama
Entzuizu!... .-Adarra! Niri ardura daust ba bost, orregaitik!
· Bastante me importa a mí!
Entzuizu!... .-Adarra! Niri ardura daust ba bost orregaitik!
· Déjame en paz!
Entzuizu, Antoni! Umea zelan dakozu ba? -Obetotxuago dago... Oin sikieran’ arnasie
artzeko-be ba gagoz!
· Ahora siquiera ya podemos respirar; ya hemos salido de cuidados
Entzuizu, Kosepa: Juan-Bizarren alabiegaz ezer euki dozu-ala?... -Gugaz eztau arek
ezetariko gora-berarik euki
· No ha tenido la menor cuestión, el menor roce o conflicto
Entzuizu, Kosepa! Neskatue nondik jabiltzu be?... Urtenegi dabilela esan dostie...
deustee
· Me dicen que anda muy suelta, que es muy atrevida; que está llamando la atención
Entzula geienen biotzak samurtu ebazan kanta orrek’ begietara negarra erakarri arte
· Conmover; enternecer
Entzula geienen biotzak samurtu ebazan kanta orrek’ begietara negarra erakarri arte
· Hasta las lágrimas
Entzuleak’ barre-eztanda andiak egin genduzan
· Nos desternillamos de risa
Entzuleak oso kupiturik arkitzen ziran, begietan malkoak ezin edukirik
· Sin poder contener las lágrimas
Entzuleak txaloka’ eskuak ondo berotu ebezan
· Aplaudieron a rabiar
Entzun arretaz nere esana!
· Escucha con atención lo que te voy a decir
Entzun bear jostazak egon-betekoak ba!... Aditu bear dizkik ederrak! G
· Las que me va a oir!... Ya se puede preparar! Buen sermón le espera!
Entzun beit bezat berba pozezkoa Zugandik, Jauna!: azur ausiok neuri birloran
jartzekoa...!
· Qué reanime estos huesos míos quebrantados
Entzun bezate zaldun prestuak’ nere senarrak zer dion
· Escuchen vuestras mercedes
Entzun bidea zur dauko etxera, basa-urde lapurrak’ otsik ete danez ango atean
· Presta oído atento a
Entzun buru daukon irakurki mamintsua
· Artículo que lleva por título Entzun
Entzun dagiodan, zer erreparri dinostan
· A ver qué noticias, qué recado me trae
Entzun daigun orain’ Anjelek amagaz euki eban izketartea
· El diálogo que tuvo con su madre
Entzun dezue zuek’ erausi izan dala: amatuko dezu zure lagun urkoa, eta gorrotatuko
dezu zure etsaia
· Que se os ha dicho por ahí... Habéis oído decir por ahí
Entzun dezue zuek’ erausi izan dala: amatuko dezu zure lagun urkoa, eta gorrotatuko
dezu zure etsaia
· Que se os ha dicho por ahí... Habéis oído decir por ahí
Entzun ditudan izketaldiak’ gogoan dauzkat jasoak... Bolara ontan gure eiztariak’ ez
dabiltz oso gozoak
· Tengo anotadas en la memoria sus conversaciones
Entzun ditudan izketaldiak’ gogoan dauzkat jasoak... Bolara ontan gure eiztariak’ ez
dabiltz oso gozoak
· Andan bastante disgustados
Entzun dituzte gure Amaren saminezko deadarrak
· Gritos de dolor
Entzun dodanez’ estu-estu dabil aspaldion, gari-joten
· Anda apurado, alcanzado de tiempo
Entzun dogu, bai, gauza onik egun orreitan! Misino-egunotan
· Cuánto de bueno hemos escuchado!
Entzun dogunez’ emengo abade-sakristauak larri dabiltz’ arpegi emon ezinik
ezkondu-gurarik eltzen jakezan guztiai
· Sin poder dar abasto
Entzun dok ori?... Onek belarri-motzok autsak jaukiezak!
· Qué te parece! qué listos! qué avispados!
Entzun dot zer edo-zer: gure praileak barregarri darabilezala’ geure erria maite
dabelaren antzik artzen badeutse
· Si les notan que
Entzun dot zer edo-zer; gure praileak barregarri darabilezala’ geure erria maite
dabelaren antzik artzen badeutse
· Los traen al retortero
Entzun dozue, emen inok arnasarik atera dabenik arazo onetan?... Gure umeen
arimak eztira ezetarako ala?
· Acaso no cuentan para nada?
Entzun dozue, emen inok arnasarik atera dabenik arazo onetan?... Gure umeen
arimak eztira ezetarako ala?
· Reclamar, salir al paso
Entzun dozue Esteban Bilbao nogaz egiten dan? ezkondu. A bai dok neskatilea! Jakin
dok zein begiten atzamarra sartu...!
· Tú sí que has tenido buena puntería!
Entzun dozue Esteban Bilbao nogaz egiten dan? ezkondu. A bai dok neskatilea! Jakin
dok zein begiten atzamarra sartu...!
· Os habéis enterado con quién se casa?
Entzun dozue ori?... arpegi lotsabagea ze ete-da!
· Qué cara dura!
Entzun dozue?... Zain ba!
· Pues mucho cuidado con lo que hacéis!
Entzun dozuez inoiz berba oneek?... -Jauna: zertarako dau olako gauzetan burua
austea?
· Para qué pasar cuidado por...?
Entzun duzu hitz bat zure lagunaren kontra?... Ito bedi zure baitan; gogoari emanik’
etzaituela leherr-araziko
· Sepúltala en tu pecho
Entzun duzu hitz bat zure lagunaren kontra?... Ito bedi zure baitan; gogoari emanik’
etzaituela leherr-araziko
· Estando bien persuadido de que
Entzun egizu ainbat gogorik oneenagaz!
· Prestadme la mayor atención
Entzun egizu gogo biziagaz!
· Escuchad con gran atención
Entzun egizu kontuz dotrina au: bat edo bat askori oratuko jatzu-ta
· Os concernirá a una porción de entre vosotros
Entzun egizu kontuz dotrina au: bat edo-bat askori oratuko jatzu-ta
· Pues os concernirá a una porción de entre vosotros
Entzun egizu zer jazo jakon gure lagun oneri’ oin ilabete t-erdi inguru danean
· Hará cosa de mes y medio
Entzun eikezu mezea debozinoz eta lotsaz; eta albazendu’ liburu on baten zagozala!
· Ayudado de un buen libro
Entzun eta isil’ baiezko biribil
· El que calla otorga
Entzun’ eta lenaz-gain minberritu nintzan
· Se renovó mi dolor con más fuerza
Entzun, gazteak, nere abixu au: beinere etzaizute kalteko
· No os pesará nunca; no os vendrá mal
Entzun gurako etzenduzanak esango eutsuzan’ ori jakin baleu
· Te habría dado alguna réplica nada agradable
Entzun, kristauak! Alkar gura izan zaitez, izena-n jabe izateko!
· Para justificar o acreditar el nombre
Entzun nai duenik bada’ erna bitza belarriak
· Aguce el oído; preste atención
Entzun nazazu onez, Jauna!
 · Escúchame benigno!
Entzun ona eginda’ asko’ lanean asi dira
· Hacer caso; escuchando dócilmente
Entzun onez, Jauna, nire eskea!
· Escucha, acoge... mi súplica
Entzun oraindik guztien azkarria! esan dodazan gauza dan-danen ilgarria
· Lo más sorprendente de todo
Entzun ta entzun baino egiten ez duen Konfesoreak nola largako du bakean, naaste
andiak dauzkan anima lotsatia?
· Que se limita a escuchar
Entzun ta ez-entzun egin deuskue. Ikusi ta ez-ikusi
· Se nos han hecho el sueco; se han hecho los desentendidos
Entzun ta ez-entzun egin deuskue. Ikusi ta ez-ikusi
· Hacer la vista gorda; hacer como que no nos han visto
Entzun usu ni, Jauna: arnasa baitut joana!
· Mi aliento desfallece...; el aliento me falta
Entzun utsak erdibi lezake biotz arrizkoa
· Es capaz de partir un corazón de piedra
Entzun zadazu piskatxo batean... Onean nago, ta gozoro-gozoro itzegingo dizut
· Escúchame un momento
Entzun zuk ere, nongoa baizera ere...!
· De dondequiera que seas
Entzunak entzunda gero’ ikasiak ikasi-ezkero’ ezin dezake arnasarik Zabaletan artu
Josek: ito egingo litzateke
· Se asfixiaría... de angustia
Entzunak entzunda gero’ ikasiak ikasi-ezkero’ ezin dezake arnasarik Zabaletan artu
Josek: ito egingo litzateke
· Después de las cosas que ha tenido que oir
Entzun-berri ditugun solas zozo horiek
· Que hemos oído recientemente
Entzundako guzia’ geiagoko eldu-lekurik-gabe egitzat artzen eta zabaltzen dezute
· Sin más razón o fundamento que eso
Entzundakoa besten-bateri esan arte’ estu ibili oi-da ara-ona
· Anda impaciente por
Entzungo ete dira barriro Sondikeko landan deabruaren putzak?
· Designación satírica del acordeón
Entzungo eztabenari berba egitea’ alperreko arazoa da
· Es trabajo perdido; es inútil
Entzun-gor egin du... Ez-ikusi egin du... Buruz-belarri egin du... Ez-jabetu egin du.
· Hacerse el sueco
Entzun-gorra egin dit
· Se ha hecho el sueco
Entzunik-bako umea ba dogu beintzat deabru au!
· Qué desobediente nos ha salido!
Entzuniko gauza guztien artean’ auxe baino beste esatekorik eneutsen entzun mutil
kantariai
· No les oí otra cosa digna de mención
Entzun-orduko’ nire esaneko jarri ziran
· Se me sometieron; se pusieron a mis órdenes
Entzute andiko aberats batek, era txarrak jota daukana galduten dabenean
· Bajo el golpe de la desgracia o infortunio
Entzute andiko aberats batek, era txarrak jota daukana galduten dabenena
· Famoso
Entzute andikoa da, baina... orrek-bere izango dau atzean zuloa
· No será tanto como dicen
Entzute au daukee ordiak lagun-artean
· Esta es la fama que tienen
Entzute aundiko euskalmaitetzat iduki ditut beti jaun oiek: bikainak ezpadira ba
oietako batzuen euskerazko sermoiak!
· Quién no admira sus excelentes sermones!
Entzute aundiko euskalmaitetzat iduki ditut beti jaun oiek: bikainak ezpadira ba
oietako batzuen euskerazko sermoiak!
· De gran fama o renombre
Entzute aundikoa zan Espainia guztian
· De gran fama
Entzute gaitzeko gizona da
· De gran inteligencia; muy competente
Entzute obea jaukeek, geuk baino
· Son más famosos o conocidos
Entzute ona dauka edurrak... Luzaro-luzaro ezpada’ betor ordu onean
· Si no viene para mucho tiempo
Entzute oneko askoren eritxian
· En opinión de muchos entendidos
Entzute oneko gizona izan da beti, bake-zalea
· Ha gozado siempre de gran consideración
Entzute onekoa da, errian
· De buen crédito
Entzute txarra dauka kurutze orrek
· Tiene mala fama
Entzute txarrik ez beintzat gure etxean...!
· Mala fama
Entzutea bakarrik’ keia da, gizonak!
· La fama sola no es más que humo; vanidad
Entzutea danez’ auzotegi orretako etzalde baten’ ateraldi baten zazpi mile langa atara
eudiezan aresduietati; ariztietatik.
· Según se dice; según cuentan
Entzutea daukadanez’ bestetan-be ba dabil gatx ori
· Según tengo entendido
Entzutea daukadanez’ bestetan-be ba dabil gatx ori
· También en otras partes
Entzutea daukadanez’ portuko jausten egoan etxe zar baten jaio zan
· Según tengo entendido
Entzutea daukadanez’ portuko jausten egoan etxe zar baten jaio zan
· En un caserón medio derruido
Entzutea daukat’ eze... laster etortekoa dala
· Tengo entendido que
Entzutea dogunez’ bederatzi jaio ziran lengo ilean, bederatzi il; eta ezkondu’ iru
buztarri
· Tenemos entendido
Entzutea dogunez’ bederatzi jaio ziran lengo ilean; bederatzi il; eta ezkondu’ iru
buztarri
· Tres parejas
Entzuteak berak’ larri-larri egiten nau
· Su sola mención me estremece; me espanta
Entzuteaz bakarrik buru guztia nastau bear daustazu-ta... zagoz ixilik!
· Me vas a volver loco; me estás revolviendo la cabeza
Entzuteko guztiak ez genduzen entzungo... Ondino olakorik!
· Lo que nos faltaba oir!... El colmo!
Entzutekoa izango da P.T. ogei uarte dituanean! Meila ta Castelarren zorrik eztu
izango... Ura zan azala!
· No le irá en zaga a
Entzutekoa izango da P.T. ogei urte dituanean! Meila ta Castelaren zorrik eztu
izango... Ura zan azala!
· Habrá que oirle a ése
Entzutekoa izango de P.T. ogei urte dituanean! Meila ta Castelarren zorrik eztu
izango...; Ura zan azala!
· Qué fenómeno, qué elemento! Qué desparpajo el suyo!
Entzutekoak entzuna da, baina etzaigu zapuztu
· Ha tenido que oir lo suyo; se le han cantado las cuarenta
Entzutekoak entzuna da, baina etzaigu zapuztu
· Pero no está resentido
Entzutekoak izaten ziran euren destainazko esanak’ aserre egozanean;... edo ez
entzutekoak
· Había que oir las cosas que decían!
Entzuteko-bestian esan neutsun zer nintzan
· Bien claro te lo dije!
Entzuten al dezu beeko erreka-ur-soinua?
· El murmullo del arroyo
Entzuten da au guztia’ baina jaramoten ezta
· Pero no se hace caso
Entzuten egozan guztiak’ barre-santsoka eztandak egin bear ebezan
· Parecía que iban a reventar de risa
Entzuten egozanak’ ez eben urrinean negarra
· Les faltaba poco para llorar
Entzuten egozanak’ gura-ta-gura-ez autortu bear’ ondo itzegin ebala
· Que tenía razón
Entzuten ez badizu’ lagun bat edo bi artu itzazu; bi edo iruk agiria eman dezaten
· Dar testimonio o fe
Entzuten eztabenari zergaitik ezer esan? Jo ezin leikienari ezin leikienari lezakeanari
zergaitik ezertan ziri egin?
· Para qué azuzarle o pincharle?
Entzuterik-be eztaukazu?
· No le conoces ni aún de oídas?
Entzuterrean geunden...; ikusterrean
· Al alcance del oído... Al alcance de la vista
Entzutez bederen’ ezagutzen duzue
· Al menos de oídas
Entzutia ba duzu nitaz lehen ere
· Ya has debido oído hablar de mí
Enuen, bat bear ta, tratu txarra egin, lan-emaile arekin! Bein bear ta...
· Vaya un trato desdichado el que en mala hora hice con aquel patrón!
Enuen gogorazio orrenik
· No tenía recuerdo de ése
Enuke entzun naiko inoren aotik’ dana ona etortzen zaigula kanpotik
· No querría yo que nadie me dijese
Enun jo...; gogoan ibili bai
· Aunque pensé en ello
Enüzü nahi egon alargün-zain
· No quiero quedar de guardiana de un viudo...; casarme con un viudo
Eonek ekartzak propio joanda baimen ori: ez besteri lanik jarri!
· No cargar al prójimo
Eotzeagatik’ anea bakoitzean sei libra arto artzen genduan: orri esaten zitzaion lakak
kentzea...: Artatik familia azi bear...
· Cobrarle su maquila
Epai bi oneetarik bata edo bestea’ nai-ta-naiezean emongo jako bakotxari
· Indefectiblemente; imponérselo quieras que no
Epaia beren aldekoa izan balute’ ito ez beste guzia egingo ginduzten
· Si hubieran fallado a favor de ellos
Epaia eman zanean’ goizeko bederatziak-aldea zan
· Era alrededor de las nueve
Epaia zuzen eman-bearra dago: bati berea eman-ezean’ kalte egiten zaio
· Al no dársele lo suyo
Epaikariak egiten eutsozan itaunetara’ garratz ukatzen eban
· Negaba con fuerza; con obstinación
Epailaren aurrenean, kuku-aurretik erein litezke ezkurrak ezitegian: etzinean, zearka
jarrita ondoen
· Tendidas o echadas, mejor que tiesas
Epai-maitara eroango dabela auzi ori
· Llevar a los tribunales
Epaipean dago gure adiskidea
· Está procesado
Epaipean ipini dabe gizon bero ori
· Hombre colérico
Epaipean ipini dabe gizon bero ori
· Lo han procesado
Epakia zeukan Frantzesak bidea’ berrogei oin ez-beste guztia
· Excepto un trecho de 40 pies
Epe galantekoa
 · Muy cachazudo
Epe gitxiren buruan’ atertu dala esango degu
· No tardaremos en decir que
Epe haundia du
· Tiene gran cachaza; se toma tiempo
Epe laburrik barne benedikatua izanen da eliza’ gai den osperekin
· Con la debida solemnidad
Epe laburrik barne benedikatua izanen da eliza’ gai den osperekin
· Dentro de poco
Epe luze onetan’ joan-etorri asko izan ditu gure Gipuzkoak, eta ausi-abartza
izugarriak
· Muchas vicisitudes
Epe onari begira zagoen egin behar zuenaren egiteko
· Andaba buscando la oportunidad para
Epea artu-iozu emazteari, Jose! .-Baina ari nok artu eperik, gizona?
· Tener paciencia con
Epea’ aste-bete da, izenak emoteko
· El plazo es de una semana
Epea duzuno’ bil behiereko ontasunak!
· Mientras tienes tiempo todavía
Epebako gizona da
· Impaciente
Epelak botatzen zizkien neskatxa gazteai apaizak sermoian
· Terribles reprimendas
Epelak’ ez dira onak Jangoikoarentzat, ta igui ematen diote
· Le repugnan
Epelean astea izango dogu onena. Oztu baino len
· En caliente; antes que se apaguen los primeros entusiasmos
Epelean jarriko dizut esnea, zatozenerako
· Conservarlo al calor
Epen-epen jarraitu diot.
· A duras penas
Eperdia bete-beteko prakak jantzita’ laster ikusiko dabe zezen-plazaren baten
· Con pantalones bien ajustados o ceñidos de torero
Eperdirainoko mozkorraz ikusi gendun ori, bart
· Con una borrachera fenomenal
Eperdiz-gora jausi dira garazkiak
· Hacer quiebra, bancarrota
Eperik eman-bage’ gogorkiro kobratu zion artzekoa zordun pobreari
· Sin concederle plazo, o demora
Eperik ere kasik aurkitzen ez dugu’ arimako zerez bildu-bilduki oroitzeko
· Casi no hallamos ni el tiempo necesario para
Eperra’ arras ongi umatu da aurten; eta heldu den urtetik’ ausarkian izanen dela
dirudi denentzat
· Ha criado muy bien
Eperra’ arras ongi umatu da aurten; eta heldu den urtetik’ ausarkian izanen dela
dirudi denentzat
 · Habrá en abundancia
Eperra baino zurragoa; erbia baino zurragoa
· Muy atento o diligente
Eperra berarengana zanekoz’ bere kurkuilan gorde zan bare ederra. Barakuilo
ederra
· Para cuando se le acercó la perdiz al caracol
Eperra’ bere miitik galtzen da
· Por su boca muere el pez
Eperra, eskilasoa, erbia ta abar’ buruen ulea lez dakarre mutil bizkor onek
· En gran abundancia
Eperrak binandutzen asita dagoz
· Ya han empezado a aparearse
Eperrak garbitu ondoren’ gatzaz igortzi’ eta astiro egosi ontzi baten
· Frotar con sal
Eperrak kantatzen du goizeko intzetan: Neskatxak! ez fiatu mutilen itzetan!
· No fiéis en las promesas de los chicos!
Eperrak’ lurrean ataratzen ditu umeak
· Cría en el suelo
Eperrakin ze itten degun? Azatan eosi-ta jan, jaune!-: A deabru tontoa! Oixek-baa
Orixe dek bada gauzea alperrik galtzea!
· Qué manera de echar a perder una cosa!
Eperraren umea’ mendikari
· De casta le viene al galgo ser buen corredor
Eper-txakur finak’ diru asko egiten dau
· Hace alto precio
Epetakoak egiten zaleak..., nik dakidan batzuk
· Aficionados a irse sin pagar
Epetan dirua artzen duanari geiago kentzea’ etzuen len ontzat ematen
· Recibir en préstamo
Epetan dirua artzen duanari geiago kentzea’ etzuen len ontzat ematen
· Exigirle más; pedirle interés
Epetan gauza ematen dezunean’ emazue geiago artzeko uste-gabe
· Cuando prestéis algo
Epetan zerbait eman dezunean’ goieneko prezioa baino geiago ez ote-dezu tiratu?
· Vender algo al fiado
Epetan zerbait eman dezunean’ goieneko prezioa baino geiago ez ote-dezu tiratu?
· El precio más alto
Epetxa edo txioa edo onek-lango gauze-eztan txoriren bat izango da berau
· O algún otro infeliz pajarillo
Epinalen bazkaldu da gure ministro nausia, -erran-gabe doa, eta ni baino hobeki-
· Ha comido ha hecho su comida en
Epini nuan naiean’ eta pozik eman nion ume gaixo ori aal nuen gaiean
· Según mis posibilidades
Epopeiari dagokio urbilenik nire poema
· Es a lo que más se aproxima o asemeja
Epurgainka, bi besoak zuti’ zuin-barrenean datza leitzarren aaria, il-adina-bizi
· Sentado sobre sus cuartos traseros
Epurgainka, bi besoak zuti’ zuin-barrenean datza leitzarren aaria, il-adina-bizi
· Más muerto que vivo Extenuado a causa de los golpes recibidos
Era bereko aldi guzietan’ zuzen egin naiez nago Jesusek erakusten didana
· En todas las ocasiones análogas
Era bitara da errosarioa
· Hay dos maneras de rosario
Era danean erortzen diranak
· Cuando se ofrece la oportunidad
Era dezunean egingo didazu
· Cuando puedas hacerlo oportunamente
Era eder oni’ ez itxi galtzen!
· No dejar perder esta buena oportunidad
Era ederra gaurko au’ barri iguinak aiztu, ta onai aurpegi argia emoteko!
· Para alegrarse con
Era ederra gaurko au’ barri iguinak aiztu, ta onai aurpegi argia emoteko!
· Para olvidar las malas noticias, los malos recuerdos
Era guziakin bizi zan aberatsa..: mai ugari zuan... Lazaro gaixoa’ eskean bizi zan
· Tenía mesa abundante
Era guzira bizi zaitezte emen!
· Vivid con toda comodidad!
Era guztietakoa zan Etxe-alai’ izena zuan bezela
· Dotada de todas las comodidades
Era guztiko lorak dituan Lorategi bat
· Flores de toda suerte
Era on bat daukogunean argitaratuko doguz ipuin onek, lantzean bat
· Cuando tengamos oportunidad
Era on bat daukogunean argitaratuko doguz ipuin onek, lantzean bat
· De cuando en cuando
Era onean egin bear dira Ejertzizio oiek, batetik bestera igaro-gabe
· Ordenadamente
Era onetan’ biziko ginake gozoro errietan, eta aziendak izango luke diru geiago
· Viviríamos felices, en grande
Era onetan elkortu, gogortu-ezkero’ nekez gozatuko da biotza
· Difícilmente se ablandará
Era orretan ezin dabilke
· Así no puede seguir adelante
Era-aldirik onenak izan zituen Dabid-ek’ Saul hiltzeko
· Las mejores oportunidades
Erabagi au’ eztau itsumustuan artu
· No la ha tomado irreflexivamente; a ciegas
Erabagi egizue, ta sendoro gero’ Jauna ez dozuela inoiz-be minduko
· Que no ofenderéis nunca al Señor
Erabagi ori’ Namur kainoikadaka artzea baino zer-ikusi geiagokoa da
· Es de mayor trascendencia o importancia que
Erabagi txalogarria derisku
· Plausible acuerdo
Erabagiak deadarka artzen dabeez orreek’ eta jakina: burrukari gaiztoak gura
 dabeen aldera joten dabee
· Se inclinan del lado de los más violentos
Erabagita dauken soldatea emon bear deutse otseginai, zuzen
· Dárselo fielmente. A los criados
Erabagita dauken soldatea emon bear deutse otseginai zuzen
· El sueldo contratado con los criados
Erabaki gogorra izan da asto gaixoarentzat: etxetik bialtzeko’ ederrak emanda
· Con una buena paliza
Erabaki gogorra izan da asto gaixoarentzat: etxetik bialtzeko’ ederrak emanda
· Cruel sentencia
Erabaki ori artu balute ere’ sor-sorrean egongo ninuan
· Me habría quedado bien tranquilo, sin decir nada
Erabaki ori artu balute ere’ sor-sorrean egongo ninuan
· No lo habría sabido nunca; no me habría dado cuenta siquiera
Erabaki zuten’ Gipuzkoak izan zezala bera bere gain gelditzeko eskubidea
· Derecho de quedar independiente
Erabakia dago gizonarentzat’ bein iltzea eta ondoren kontuak ematea
· Y después, el juicio
Erabakiro adierazi dizkigu San Paulok egi oiek
· Nos las ha explicado terminantemente
Erabat ango lanetara lotu zan
· Se dedicó de lleno a
Erabat artzen dituzu guziak
· A todos por igual; no haces distinción; hablas en general
Erabat egin zuen
· Lo hizo de un tirón
Erabat gaiztakeriari emanda agola zioea ziotek danak.. Ez al da ala?
· Que eres incorregible
Erabat gaiztakeriari emanta zaudela diote danak. Ez al-da ala? -Ez da ori egie...
· Que estás empedernido en el mal
Erabat garbitu egin nai nun, kaiola: ta orrena ere egin det... garbitasuna... Kilkerrak
iges kaiolatik
· Puesta a limpiarla, la he limpiado demasiado bien
Erabat mendira daramatzite beorrak, eultzi-ondoan: urtebeteko pakea!
· Ya han terminado sus faenas para todo el año
Erabat saldu ditu bere liburu zar ta berriak
· Todos en conjunto; todos sin excepción
Erabat utsa, aurtengo uda, arrantzalientzat!
· De rendimiento nulo
Erabateko al zatoz erri ontara?
· Vienes para quedarte?
Erabateko barkapena eskaintzen zien
· Amnistía general; o indulto general
Erabateko ezbearrak ditugu, beraz, seme!...: Guzialdunak antolatuko aal-gaitu!
· Ya ves que todo son contratiempos
Erabateko gauzak esaten jardun-gabe, asi gaitezen bat-banaka
· Decir generalidades
Erabateko legea’ maitasuna da
· La caridad es la ley en su plenitud; la ley definitiva; la ley suprema
Erabateko urtea izan degu aurtengoa
· Año de calamidades
Erabatekotan eman bear al-zaio botika au?... ala tarteakin?
· Todo de una vez...; o en varias veces
Erabatera asko izan ez arren’ lapurreta txikiak alkarri badautsaz’ pekatu andia
egiten dabe
· Sumadas una con otra
Erabatera asko izan ez arren’ lapurreta txikiak alkarri badautsaz’ pekatu andia
egiten dabe
· Tomadas las sisas una por una o separadamente
Erabatera batuta iminiko deutsudaz, erreztoago gogoan euki dagizuzan
· Reunidos
Era-batera bezala’ Ejertzizio guziak laburtxo eman nai ditut orain nik ere
· Como en compendio o resumen
Erabatera dana esatearren’ al izan eban dana emon eben egun atan Mungiarrak
· Para decirlo todo de una vez
Era-batera igaro daien oba da’ batak bestearen atzean igaro bear daben gatxa
· Una tras otra o sucesivamente
Era-batera igaro daien oba da’ batak bestearen atzean igaro bear daben gatxa
· Pasar de una vez; todos a la vez
Era-batera’ irakin beite ura gatzaz; eta irakiten diarduen artean’ bota barrura lau
edo bost arrautza
· Al mismo tiempo
Era-batera’ irakin beite ura gatzaz; eta irakiten diarduen artean’ bota barrura lau
edo bost arrautza
· Mientras hierve
Erabe ortara egingo ditugu emendik aurrerakoak
· A ese tenor
Erabili dezatela asto ori zorrotan! Indartsua da-ta
· Que le destinen a la carga
Erabili eben garraxirik!
· Qué manera de gritar!
Erabili eben garraxirik!
· Qué manera de gritar!
Erabili ontzia ara ta ona ardao gorriaz’ alboak eta azpi biak edo buru biak ondo busti
dakiozan
· Agitar en todas direcciones
Erabili ontzia ara ta ona ardao gorriaz’ alboak eta azpi biak edo buru biak ondo busti
dakiozan
· Las dos bases
Erabili zinduzten, batak batetik, bestetik besteak’ tira ta ukaldi
· A golpes y estirones cada uno por su lado
Erabili-bere egin neban iru urte inguruan, aitak ekarririko kapela; baina gero
txapelera nintzan’ aitan esanari itxita
· Desoyendo a mi padre
Erabili-bere egin neban iru urte inguruan, aitak ekarririko kapela; baina gero
txapelera nintzan’ aitan esanari itxita
· Luego me rendí a la boina
Erabilteko dirua
· El circulante; la moneda
Eraeneko soroak irabazi gutxi digute
· Las heredades de alquiler
Era-era nabilenean’ erdi-neke izaten det; nere ordutik aurrera nabilenean’ bi aldiz
neke
· Alcanzado de tiempo o con retraso
Era-era nabilenean’ erdi-neke izaten det; nere ordutik aurrera nabilenean’ bi aldiz
neke
· Andar ajustada al horario; a mis horas
Era-era nabilenean’ erdi-neke izaten det; nere ordutik aurrera nabilenean’ bi aldiz
neke
· Del mal el menos
Era-erara eta egin-egineko’ argitara urten da liburu au
· Muy oportunamente; muy a tiempo
Eragabeko gura au ezi ta neurri onean ipini-gabez’ asko utsegitetan erortzen da
· Por no moderar este deseo desordenado
Eragidazu, eragidazu: laster aziko naitzazu. Azi-saria kolkoan daukat’ ongi unitzen
banazu
· Si me nutres bien. N.B. Canción de cuna
Eragilerik ezpalu’ ez oin ta ez buru ibiliko lizake Eliza
· Sin orden ni concierto
Eragin daioegun euskeraz berba Tacito ta Ciceron-i
· Hagámosles hablar en vasco... Pongamos en vasco lo que ellos dicen
Eragin dautso ba botikeak... Atzoko aldean’ askoz obeto aurkitzen dot
· En comparación de ayer
Eragin dautso ba botikeak... Atzoko aldean’ askoz obeto aurkitzen dot
· Ha reaccionado el enfermo; le ha hecho efecto
Eragin guztiak usteltzen dira, euri onekin... Erein guztiak?
· Se pudren todos los sembrados
Eragin ondo gatz-ori urtu daitean
· Agitar el líquido
Eragin ondo ur oni, emon baino len!
· Agítese bien antes de usarlo...; antes de darlo al enfermo
Eragin ote dizkitzu etsaiak era onetako zenbait ibilera?... Ibileren txarrak!
· Funestas andanzas!
Eraginda’ bere-ortan ekarriko du, urrengo txandan ardoa
· En esa misma vasija
Eraginda’ bere-ortan ekarriko du, urrengo txandan ardoa
· Enjuagar ligeramente. La botella
Eragin-eragina dago
· Está muy ágil
Eragin-gabe ezin eman zuten jira, gure Joxeren erruberak: ixtantian indarra
zitzaioten iltzen
 · Al momento se les acababan las fuerzas; se paraban
Eragin-gabe ezin eman zuten jira, gure Joxeren erruberak: ixtantian indarra
zitzaioten iltzen
· No podían girar si no se las impulsaba
Eragiok, mutil, aurreko danbolin orri!...
· Dale vueltas a ese tamboril!
Eragiozu denborari, Jainko gure Jauna!
· Acelera la hora...! de nuestra salvación
Erago beti gauz onen bat!
· Ocúpate siempre en algo bueno!
Eragotz-biderik ekusi-gabe il zituzten
· Sin obstáculo o impedimento alguno
Eragotzia bazan ere emakumeak ara sartzea’ andre Jakoba legeak arrepatzea etzuan
nai izan Frantziskok; eta berak eman zion baimena’ legerik autsi-gabe sartu zedin
· Sin quebrantar la ley
Eragotzia bazan ere emakumeak ara sartzea’ andre Jakoba legeak arrepatzea etzuan
nai izan Frantziskok; eta berak eman zion baimena’ legerik autsi-gabe sartu zedin
· No quería que ella quedara comprendida bajo la prohibición
Eragotziriko gauzak gozoago dirudiela,... da esaerea
· Lo prohibido suele parecer más atractivo
Eragozpen ori’ erraz goituko ei da
· Superar el obstáculo
Erain geroko, tenorez porrua
· Ser previsor! no dejar las cosas para cuando sea tarde
Eraintxua izan da azkenengo merkatua; Arantzazu-ti asi dira ortu-ariekaz’ eta onek
beti eraiten dautse
· Un mercado animado, de mucha actividad
Eraintxua izan da azkenengo merkatua; Arantzazu-ti asi dira ortu-ariekaz’ eta onek
beti eraiten dautse
· Le da mucha animación
Erak dakarrenean’ mama goxora egin’ ta ardora oitutzen dira orrelako gurasoen
ume txiki gaitz-gabekoak
· Llegado el caso; presentada la oportunidad
Erak ematen dionean
· Cuando se le presente la oportunidad
Erako dago gaur gure gizona’ soinu-dantzarako
· Hoy está de vena para
Erakosmeneko itsaskia sortu zan
· Una imponente marejada
Erakus zakizko zeroni munduari
· Muéstrate al mundo
Erakusaldi labur batean’ ezin bear bezin zeoro edo banaka aditzera eman litezke
· Tan detalladamente como sería debido
Erakusla on guztiak autor dabee egia au
· Reconocen, enseñan como cierta
Erakusle guziak’ David jotzen dute lengusu bien sustraitzat
· Consideran a David como origen de la estirpe de ambos
Erakuslerik ere gabe ba dakigu’ gaizki egitea utzirik, Jainkoarekin eduki behar dela
· Estar en buena relación con Dios
Erakuslerik-gabe’ berak bere buruz biltzen du udan negurako behar duen bazka
· él por sí mismo; por su propia iniciativa
Erakusmen txarra emon deuskue
· Dar mal ejemplo
Erakusmen txarra emoten deutsozue
· Dar mal ejemplo
Erakusmeneko okaran ederr-ederrak emon dostez
· Unas ciruelas excelentes; ejemplares
Erakusmeneko truixuak euri-jasak ziran gaur goizean... Baina gernikarrak autsak
daukez eguraldi ona ekarteko; ta eguerdi-ordurako’ eguzki ederrak urten dau
· Tienen mucha habilidad para
Erakuspide oek eztuela ondamena egiten? Aundia, aundia...!
· Hacer estrago
Erakuspide onak’ eztau txarrik ekarten
· Un buen consejo nunca hace mal
Erakuspide txarra emon dau ontan gobernuak
· Dar mal ejemplo
Erakusten asi zitzaien Jesus, luze aina zabal
· Se puso a instruirles por extenso
Erakusten digu’ au ta ori... egiten: baita besterik ere
· Y no sólo eso
Erakusten dutena egiteko gogoz beterik nago beti
· Ansioso de
Erakustera ekarri dituzte idiak: bizkaitarren batzuk zaletu omen dira-ta... .-Dirua
bearko da ba... Neuk erosi al banitu...!
· Pues sus buenos dineros costarán!
Erakusterat eman zaiete’ heien jukutria tzarrez lepo-zintzurreraino aseak girela
· Que estamos ya hartos de sus villanías
Erakuste-saririk gabe erakutsi oi ziozkan’ jakin bear dituen guziak: ain ziran
alkarren adiskide mamiak
· Tanto era lo que se querían
Erakuste-saririk gabe erakutsi oi-ziozkan’ jakin bear dituen guziak: ain ziran
alkarren adiskide mamiak
· Sin paga por la instrucción
Erakustoki hoitara’ nor-nahik ba duke bidea
· Todos tienen acceso a esos museos
Erakustunak etzion uzten aurreratzen: Jo ortan! Ez adila aurrera! Laisterka
apustuan.
· Sigue así! No te precipites!
Erakuts diotzotzu zure arimako xoko-moko guziak...!
· Muéstrale todas las reconditeces de tu alma
Erakutsi au aituteko erara ekarteak’ lana dauka niretzat beintzat
· Exponerlos de modo inteligible
Erakutsi aundikoak izan dira aren itzaldi danak
· Muy instructivos; de mucha doctrina
Erakutsi bai, egin bear ginioke alkarri; baina ez beinere lepotik artu’ esanaz: nai
badek eta ezpadek
· Pero nunca acogotar para imponerse a la fuerza
Erakutsi daigun alperrekoa eztala’ Batxiren galtzeak eragin dauskun samina
· El dolor que nos ha causado
Erakutsi darotzuet bidea’ nik egin darotzuedan dizuedan bezala’ halaber egin
dezuentzat zuek ere
· Os he dado ejemplo para que
Erakutsi daukuzue berriki’ zoin eskualdun min zaudeten
· Cuán entrañablemente seguís sintiéndoos vascos
Erakutsi ederra emoten dautse’ inguruko askori
· Dar una buena lección
Erakutsi egin bear zaizkie gazteai geiegizko edariaren kalteak’ jakinduri onen erara
bizimoduan jo dezaten
· Para su gobierno o conducta en la vida
Erakutsi onean azi dituez umeak
· Educar con buen ejemplo
Erakutsi ortik-emetiko jakituri guztiak, eta gero zer?... Guraso koitaduai gusto bat
emoteko eztira izaten...! Gaurko umeok
· No son capaces de dar un gusto a
Erakutsi ortik-emetiko jakituria guztiak, eta gero zer?... Guraso koitaduai gusto bat
emoteko eztira izaten gaurko umeok
· Toda la ciencia habida y por haber
Erakutsi txaarra da au, umeentzat
· Es un mal ejemplo
Erakutsi txarrez ondatzen dodazala lagun danak?
· Echarlos a perder con malos ejemplos
Erakutsi txarrik eman diezu seme-alabai, batari baino besteari maitetasun geiago
bidegabero agertuaz?
· Darles mal ejemplo
Erakutsi txarrik eman diezu seme-alabai, batari baino besteari maitetasun geiago
bidegabero agertuaz?
· Injustamente
Erakutsia daukazu garbi’ ortarakoa zerala: zure indarrak, Euskalerrian’ berekin
dauka itzala
· Impone su prestigo por sí solo
Erakutsia emen dezu’ ta ezin ukatu inola... Zu zera sail ontako bertsolaririk onena
· Lo has demostrado bien a las claras
Erakutsie emon bear dabenak okerreko auspoari puzka asi-ezkero’ gatxa da gero
bakean biziten
· Los que deben dar ejemplo
Erakutsie emon bear dabenak okerreko auspoari puzka asi-ezkero’ gatxa da gero
bakean biziten
· Malo es comenzar los que deberían dar ejemplo
Eraman andikoa da Jaungoikoa
· Muy paciente
Eraman dio leitzarrari... amezketarrak
 · Le ha superado; le ha tomado ventaja. N.B. En la competición de aizkolaris
Eraman dute gure sagardia... naiz dala geza naiz dala gazia... Berentzako ona da,
sortzen dan guzia ... Ijitoentzako
· La cosecha de manzana
Eraman gutxiagokoa zan’ senarra baino
· Era más impaciente que su marido
Eraman nazu soin-soin!
· Llévame a cuestas
Eraman txarra det
· Soy impaciente; no sé sufrir
Eraman txea dute
· Tienen poco aguante
Eraman txikia zuen gaixoak: edozein gauzak zuen estutzen guztia
· De poca paciencia
Eraman zioten bein’ aragizko loiean arkitu zuten andre bat
· Mujer adúltera
Eraman-aal nekeren buruan atera ginduen etsaiaren eskutik
· A costa de todos los sufrimientos posibles
Eramandako erlijiotik’ apurrik ere eztakarte onuntzakoan
· No traen ni rastro a la vuelta
Eraman-ekarri’ atso ori ibili zuten
· De correveidile
Eraman-ekarria kendu-ezkero’ lan txarra dago dendan
· Si no se renuevan las existencias
Eraman-ekarriko beren ontziak’ gordeleku segurua daukate Getariako portuan
· Sus naves de comercio
Eraman-ezinakin daukazu kaltea
· Tu desgracia está en que eres envidioso
Eramangarriago izango da zuretzat gurutzea
· Será más llevadera o tolerable
Eramankizun andiak izan zituen
· Grandes trabajos o contrariedades
Eramaten ikasi bear da, seme!
· Aprender a aguantar, a ser sufrido
Eramazu alik emakiena kezka gogor ori
· Tolerar con la mayor sumisión
Eramazu orretan’ otoitz-denborako zatirik andiena
· Emplear la mayor parte del tiempo
Eran bizitzeko, errenta onaren pozean, izan nai dezu apaiz?... Ai zure zorigaiztoa!
· Con la ilusión o esperanza de
Erandioko arri-indarketan’ idi txikerrak irabazi ei dabe
· Apuesta de arrastre de piedras
Erandioko lurrean ezteu egingo etse barri ori. -Ein ez, Erandioko lurrean? Zer dala-
ta?
· Que no?... Por qué no?
Eranegun aitatutako aren berri’ Joainixio-rekin ez degu oraindik itzegin
· Aún no hemos tratado de aquello
Eranegun asi zan kupela sagardoa’ eta dagoeneko agortu zaioa bere barrena kupela
orri
· Y ya se ha vaciado
Eran-eran jarrita neuzkan zure paperak
· Disponer ordenadamente; o simétricamente
Erantsi edo jaso diozu inori gezurrezko gauzarik?
· Levantarle calumnias
Erantsi-itzak Beltxa ta Gorria’ ta oa inorkinetara!
· Uncir... las dos vacas
Erantzi zan’ aal zuen leenena
· Lo antes que pudo
Erantzi zuan soina’ ta, zegoan bezela gorri’ bere burua bota zuan
· Se quitó el vestido
Erantzi zuan soina’ ta, zegoan bezela gorri’ bere burua elurretara bota zuan
· Desnudo
Erantzuera arrez’ nagusia gozatu zan
· Se calmó o aplacó
Erantzuera au’ ezta nere burutik jaioa
· No es mía esta respuesta
Erantzuera au txit bidezko bazan ere’ Apaiz Nagusiak bekozko beltza ipini zion
· Le miró con rostro severo
Erantzuera lotsagabe onek’ Moisesen biotz goxoa osotoro laztu zuen
· Exasperar, indignar
Erantzuera lotsa-gabeko oni’ gazteak etzioten itzik trukatu
· No le replicaron nada
Erantzuera motz au aditzean’ gelditzen da gizajoa’ ez zerurako ez lurrerako
· Respuesta fría y seca
Erantzuera motz au aditzean’ gelditzen da gizajoa’ ez zerurako ez lurrerako
· Sin saber a qué santo encomendarse. Aturdido
Erantzuera zorrotzak itzetik-ortzera bota oi zituzten bertsolariak ziran biak
· De improviso. Improvisadores
Erantzu-izu orain, gauza bazara!
· Si eres capaz
Erantzun areik’ etxatazan joan gogotik egun askotan
· No se me olvidaron
Erantzun au eman zenidan itz batetikan bestera
· Sin vacilar; inmediatamente
Erantzun begi’ orretan zolia danak. Nik eztakit
· Quien sea capaz para ello
Erantzun egidazu zuzen ta toles-baga
· Sin dobleces, con franqueza
Erantzun guztiz gizabidetsua emon deutse
· Respuesta muy atenta, cortés
Erantzun lenbailen, oteko zaiken...!
· Si te va a ser posible venir
Erantzun minak egin diotza
· Le ha hecho amargos reproches
Erantzun onetati atarako dozue’ Juan-Domingo ze asmo onekoa zan
· Qué concienzudo era; cuán recto
Erantzun zazute bai, bai edo ez, ez; ezer geitu-gabe. Emendik igarotzen dana’ sustrai
txar batetik dator
· De mal principio proviene
Erantzun zazute bai, bai edo ez,ez; ezer geitu-gabe. Emendik igarotzen dana’ sustrai
txar batetik dator
· Sin añadir nada
Erantzungo al diogun? Bai, bai: arrazoez-arrazoe’ ez gera gizon bategatik atzeratuko
· Puestos a medirnos con razones
Erantzungo al diogun? Bai, bai: arrazoez-arrazoe’ ez gera gizon bategatik atzeratuko
· Arredrarse, echarse para atrás
Erantzungo dautsagu, al dogunik arinen eta ondoen
· Del modo más rápido que nos sea posible
Erantzungo dio..., erantzungo dion bai!
· Ya lo creo que le contestará!
Erantzuta eman dakot
· Le he dado a entender
Erantzute gaziak egin diotza
· Le ha hecho unos reproches acerbos
Erantzute handi egiten zerauen Ruben-ek
· Les reprochaba grandemente
Erantzuteko betarikan-gabe’ bere igesbidearen jabe egin zan eperra
· Puso pies en polvorosa...; se largó más que aprisa
Erantzuteko betarikan-gabe’ bere igesbidearen jabe egin zan eperra
· Sin tomarse siquiera tiempo para responder
Erara bizi dana da
· De situación acomodada; que vive con desahogo
Erara bizitzean ote dago gure zoriona?
· Consistirá la felicidad en vivir cómodamente?
Erara datorkion edozein bidez
· Por cualquier medio que se le presenta u ofrece
Erara jantzi-zu soineko ori, itxulitara daukazu-ta
· Ponte del derecho el vestido, pues lo tienes del revés
Erara ondo daukaz bere zatiak, utsik inon ez dabela. Erlejuak
· Tiene todos sus elementos perfectamente dispuestos u ordenados. El reloj
Erara ta gozatsu egon zan gure etxeko-andrea’ meza-bitarte guztian
· Estuvo muy a gusto
Erari itxedoten daude, lagunari txarkeria egiteko
· Aguardando la oportunidad u ocasión
Erariak bein artu-ezkero’ zaila da uztea
· Si se apodera de uno el vicio de la bebida
Erariari ematen diona’ sasoirik onenean, mundu au uzteko zalantzan ikusten da
· En trance de perder la vida
Erasan dio! nekeak
· Por fin le ha rendido el cansancio
Erasan egingo dion bildur dala’ jan du
 · Con temor de que le hiciera daño
Erasan egingo zion ardoak... baina ajola zitzaion beste orri!
· Hacerle daño el vino
Erasan egingo zion ardoak... baina ajola zitzaion beste orri!
· Pero a él qué! Bastante le importaba!
Erasia bat egin zion’ hura halakoa!
· Una tremenda reprensión o catilinaria
Erasia handi zen harengatik, ostearen artean
· Había muchos comentarios acerca de él entre la gente
Erasia horiengatik ere’ aintzina zohan bere bideari
· Proseguía su camino impertérrito
Erasian hasi ziren fraide batzu beren buruarekin’ ian bada hekien Aitak Benoatek
etzuen kontu pixka bat egiten?
· Murmuraban para sus adentros
Eraso aundian eman zion elurrak
· Se puso a nevar copiosamente
Eraso eutsan gogor’ aizto bat eskuan ebala
· La acometió con fuerza
Eraso gogor ari ezin burutuz’ igesari eman zitzaizkan
· Sin poder resistir o hacer frente a la embestida
Eraso nai balio bezela dago. Egualdia
· Parece que quiere llover
Eraso zien eta ondatu zituzten’ iges joan ziranetik ere elkarrekin bi ez gelditzeraino
· Hasta desbaratarlos por completo
Eraso zien Jesus-ek’ eta an t’ emen bota eta aienatu zituan beregandik
· En un momento los dispersó
Eraso zigun gero’ bere gertaerak esaten
· Le dio por contarnos sus historias
Eraso zion eskribauak’ legezko galderak eginaz
· Empezó su tarea
Eraso zion etxe aldera
· Se dio prisa a regresar
Erasoa alderatzen datorkigu
· Se acerca ya la tempestad
Erasoa etorri danean’ plaxta! erori zera: itz-erdi bat naikoa izan da’ zureak egiteko
· Para acabar contigo
Eraso-aldi guzietan ondo irteten zana nora da? zer egin du?
· Qué ha sido de...?
Erasoko dio oraindik
· Aún va a descargar. La lluvia o el pedrisco
Erasoko diozu! -esaten nun nere artean, aren arpegia ikusirik
· A que revientas!... A que te desatas por algún lado...!
Eraso-pean tente egon ezinik’ ez indar ta ez uste’ ilun ta aul dago
· Sin poder resistir a pie firme el embate
Eratu-ezinik nabil
· Ando desquiciada, de tanto trabajo
Erauntsia pasatu’ ta guardasola atera
 · Remedio tardío
Erauntsie aine estalki ematen du Jaungoikoak
· Dios da gracias para las pruebas que envía
Erausi alperrak, berriketak eta txorakeriak dirade beste guzi oriek
· Son cuestiones o pláticas ociosas
Erausi eroak dira erausi guzi oek
· Palabrería vana
Erausian diardu. Berritxukerian
· Charlar, cotorrear
Erausian igaro du denbora’ edo begi arroak darabiltzkiala batari eta besteari
begiratzen
· Paseando la mirada por la concurrencia
Erausiari eman zitzaiozkan
· Se pusieron a murmurar
Erausi-merausi gabiltza mingain-luxeak, eta ibiliko ere bai’ bide berri ori gure begiz
ikusten ez dugun bitartean
· Los parlanchines andamos cotilleando, chismorreando
Erausirako bidea ematen duenak
· Los que dan qué hablar
Erausitzen aritu dira iru lagunak...
· Han estado murmurando
Erausiz zeuden gainerakoak
· Murmurar, criticar
Erauzi beza Jaunak ezpain-zuri oro...!
· Aduladores
Eraz amaitu detsa deutso’ agindutako lana
· Se lo ha terminado oportunamente
Eraz bizitzeko bear ditugun etxe eta erriak
· Para nuestra comodidad
Eraz bizitzeko, errenta onaren pozean, izan nai dezu apaiz?... Ai zure zorigaiztokoa!
· Infeliz de ti!
Eraz bizitzeko’ errenta onaren pozean, izan nai dezu apaiz?... Ai zure zorigaiztokoa!
· Para llevar vida cómoda
Eraz datozan ogasunai’ abegi ta txera onaz edonok dakio biderdi
· Darles buena acogida
Eraz gozoro bizi nai duenak’ Donostira bear du bidea ikasi
· Quien quiera vivir vida cómoda y placentera
Eraz nundik atxitu’ beti zai daude
· Aguardando la coyuntura para atraparlo cómodamente
Erazekitzen diozu soroaren ertzean lasto-bati; onek besteari... ta onela soro guzira
zabaltzen da
· Prendes fuego a una paja
Eraztunak galdu’ bainan eriak gelditu
· No obstante la educación, los instintos perduran
Erbesteko israeldar aien antzeko dira oek: zerutar mana janez okitu’ ta Ejiptoko
porru ta tipula-gura biurtu. Ardo-truke, alajaina’ zerua galdu!
· Trocar, nada menos, el cielo por el vino!
Erbesteko ogi-kozkorrak’ gazi-geza asko ditu
· Qué amargo es el pan del destierro!
Erbestekoa, geiagoko-barik’ inok eztau txarto artu bear
· Sin más razón
Erbestekoai arpegiera ona egiten dakite
· Recibirlos afablemente; darles buena acogida
Erbestekoen uztarripean inoiz ere egon-bagekoak
· Nunca subyugados
Erbestera doazan gauzak’ ona joko dabe itxasoa artuten
· Se dirigirá acá
Erbestera doazen gauzak’ ona joko dabe itxasoa artuten
· Para embarcar
Erbestetu bear bazuten ere’ prest egoteko itxuratuak zeuden Loiolako jesuita gazte
aiek
· Estaban ataviados como para partir
Erbestetu bear bazuten ere’ prest egoteko itxuratuak zeuden Loiolako jesuita gazte
aiek
· Por si habían de partir para el destierro
Erbi bien jarraian doianari’ batak eta besteak iges egiten deutse
· A quien persigue dos liebres a la vez
Erbi gaxoak’ biziagatik saiatu bai; baina alperrik: Luis Lasaok ez omen zeukan
begietako makarrik
· Tenía los ojos bien despiertos
Erbi gaxoak daukate lanbide estuago!
· Peor lo van a pasar las pobres liebres! a causa de los cazadores
Erbia baino zoliagoa
· Muy ágil
Erbia baxen bizkor doaz’ atzera lengo bidetik, eguna zabaldu orduko
· Huyen a toda prisa; corriendo como liebres
Erbia’ beti izan da gaitzik-gabea
· Ingenuo, sin malicia
Erbia’ ebatsian joan da
· Se ha escabullido a la persecución de los perros
Erbia ekarri digu bizi-bizirik... .-Kontu itzul egin!
· Cuidado con que se os escape...!
Erbia nora joan da? .-Ixtiluak ikusijak zetik gaxuak: zazpi tiro tira’ ta ala ere zutik;
mendi-aldera laixter ankak jaso zetik
· En qué aprietos se ha visto la pobre!
Erbia nora joan da? .-Ixtiluak ikusijak zetik gaxuak: zazpi tiro tira’ ta ala ere zutik;
mendi-aldera laixter ankak jaso zetik
· Ha echado a correr
Erbiak baino zorrotzago ipini nituan belarriak’ arexen gatzbakokeriak entzuteko
· Aguzar el oído
Erbiak, jaiki bakotxean’ kanabete aurreratuten izan dok
· Suele avanzar una vara
Erbi-bila nebilen... Otzo! txakur aundi bat egoan... lo gogorrak egiten, iraren artean
· Profundamente dormido
Erbi-buztanak lakoxe biboteak astin-astin dauzala dabil batera ta bestera. Arro-arro
· Todo esponjado...; ufano, engreído
Erbie lotan ortxe dago... Ez daukazu arrapaturik lapur ori!...
· échale un galgo!... Ya no le pillas más
Erbija dijua lasterrez, eiztarijaren bildurrez... Tolosako inauteri-Kanta
· A todo correr; corre veloz
Erbiko xakurrak
· Perros lebreles
Erbi-lo bat eginik’ berriro bidean gora hasi zen
· Después de echar un sueñecito ligero
Erbi-txulo. Tolosako pasadizo bat
· Un toponímico de Tolosa
Erbi-zakurrak’ berez dakar erbitarako grina
· Inclinación instintiva para la caza de la liebre
Erbi-zakurren berri ondo zekiena zan
· Muy entendido en cuestión de lebreles
Erdaldun azten dabez umeak’ andi-itxura emon daioen erdereak
· Darles aires de grandeza
Erdaldun azten dabez umeak’ andi-itxura emon daioen erdereak
· Los educan en lengua extraña
Erdaldun baten izena gure kale orri? Ori eztek egia izango...! .-Egia? Begia
bezelakoa!
· Que si es verdad?... Como me estás viendo
Erdaldun izan baino lenago’ atxok nai dogu zelaitu; lur itxasuok biurtu
· Preferimos quedar arrasados
Erdaldun txikitxoak gera gu aren aldean
· Sabemos poco castellano; somos poco entendidos
Erdalduna al da? -Nai bai
· Eso quisiera él... Qué va!
Erdalduna izan da len, Bilboko semea dan lez; eta nagusitara elduta egin da
euskaldun
· Ya de mayor
Erdalduna jaramonik egin-barik joiala susmau ebanean’ urten dau Laka orrek
arnasa-ots baten, ikubila lakoxe begiakin’ eta emoteutsa deadarrari
· Sale de pronto como una exhalación
Erdalduna jaramonik egin-barik joiala susmau ebanean’ urten dau Laka orrek
arnasa-ots baten, ikubila lakoxe begiakin’ eta emoteutsa deadarrari
· Y la emprende a gritos
Erdalduna jaramonik egin-barik joiala susmau ebanean’ urten dau Laka orrek
arnasa-ots baten, ikubila lakoxe begiakin’ eta emoteutsa deadarrari
· Con los ojos desencajados
Erdaldun-aize tzar arekin’ ez daiteke sekula gauz onik egin. Ortakotz dugu maiteago
betidanik iparra
· Viento sur
Erdaldunak albo batera botarik, euskeraz berba egin baino egin-ez gurago dabenak
asko dira
· Descartando, prescindiendo de; dejando aparte
Erdaldunak albo batera botarik euskeraz berba egin baino egin-ez gurago dabenak
asko dira
· Preferir no hablarla que hablarla
Erdaldunak alkar jasoko dabe... -Ori da egia!
· Se apoyarán unos a otros a costa nuestra
Erdaldunak’ erauntsi luzeak bear ditue gure berba-joko oneetan dagoana esateko
· Largas retahílas o frases
Erdaldunak ez dira atzeratzen’ dotrina santuko libruak ateratzetik
· No cesan de... editar
Erdaldunak ezkarean guztiok’ erbesteko gagoz emen; belarri-motzak bakarrik
etxekoak
· Estamos en condición de extranjeros
Erdaldunak ikusten dodaz elizpean elizara-barik. Bapo da orixe! ta orrei eder-
egitearren’ egin erderaz elizako gauza!
· Por complacerles; por congraciarse con ellos
Erdaldunakaz artu-emonean ibili bear baiok... erderea bear!
· Tratar con; vivir en relación con
Erdaldun-antza ematen diot
· Me da la impresión de que es
Erdaldunen etorrerea
· Aflujo
Erdalerrian’ solo, mastegi ta beste gauza asko ta eder ei daukaz..; baina ara joateko
amesik-be ez
· Ni pensar en ir allá
Erdalerrietan urte batzuek igarorik’ aztu zaie amaren bularretik zekarten itzkera
· Su lengua materna
Erdal-erriko mandazaini ez begiratuteko? Batek esan bear leuke gauzea! nora begira
egon intzan eu’ Txantonen gura izateko?
· Dónde tuviste los ojos para enamorarte de Txanton? Pues en qué estuviste pensando tú
para casarte con...?
Erdal-erriko mandazaini ez begiratuteko? Batek esan bear leuke gauzea! Nora begira
egon intzan eu’ Txantonen gura izateko? Senartako
· Cualquiera diría!... Quién habló, que la casa honró!
Erdal-gaitzak jota gaudela esan bear ziezun
· Estamos contagiados de exotismo
Erdalkeriak bere zainak barren samar bota zituen aspaldi, erri untan
· Echar hondas raíces
Erdaltzaletu zareanetik-ona zuk ikasiriko berba izango da ori, ezta?
· Desde que te aficionaste a
Erdal-usai ta kutsua’ kendu-aalean kendu diet. Liburuaren itz-joskerai
· Los he despojado de... en lo posible
Erdaratik erakarria dugu hitz hori
· Trasladado o tomado de una lengua extraña
Erdaraz bearko omen dute ikasi dotrina... Ori ere ba degu!
· Lo que faltaba!
Erdera bear danerako itxita’ egigun geurean
· Dejarlo para cuando haga falta
Erdera bezin gogoz artzen badute, bai’ eutsiko zaio euskerari
· Tomarlo con empeño o calor
Erdera ez dakien euskaldunak’ Kristinautzako ikasian dira euskaldun gaistoak
· Sólo en catecismo estropean su lenguaje
Erdera ikasi ezinez’ buru guzia ausi-bearrez goizetik arratsera
· Rompiéndose la cabeza
Erdera orain entzuten dizutanean’ ... sutan jartzen naiz
· Cuando oigo hablar castellano
Erdera-izkuntzak’ aurrean dabilki muturra...; euskera galduko ote dan daukat nik
bildurra
· Prevalece, va predominando
Erderak’ arretu ta nabartua zeukan euskera
· Enturbiado y bastardeado
Erderak indar dauka gaurko euskal-errian; erdaldun biurtu da euskaldun odola
· Prevalece; prepondera; se va imponiendo
Erderak-alako bi ere ba ditu gure euskerak, atze-izkiak
· Doble número de sufijos que la otra lengua
Erderakeri zakarrena balitz ere’ ezer aldatu-gabe ekarri
· El más grosero barbarismo
Erdera-mordoilo oiek aditzean’ urkamendira dijoanak ere barre egin-bear!
· Quién no va a soltar la risa!
Erderan alkar garaitu-naian oi-zebiltzan
· Andaban en competencia, a ver quién sabía más
Erderan atzeneko dagoen itza’ aurreneko jartzen degu euskeraz
· En último lugar
Erderan atzeneko dagoen itza’ aurreneko jartzen degu euskeraz
· Lo ponemos en primer lugar
Erderara iges egiten eban euskeratik neure lagunak’ geroian autuan
· Se pasaba de un idioma a otro
Erderara iges egiten eban euskeratik neure lagunak’ geroian autuan
· En nuestra conversación
Erderarako apizioak eragin dit izen ori ematea
· Inducir a; mover a
Erderari emen bezela aurren-bidea ematen zaion erririk eztago’ Donostitik Bilbora
bitartean
· Darle preferencia; darle entrada
Erderarik arroena ta galantena euren ustez egiten daben euskaldunak
· El castellano más pretencioso y elegante
Erderarik ez omen du ikasi’ ... baina bai erdera bezin bearrak diran beste gauza
batzuek; eta... bata besteak daukala! berak dionez
· Váyase lo uno por lo otro
Erderatarrak oin-azpiraino sartu baino len’ buruz-gain altxa dezagun gure euskera
· Antes de que nos lo aplasten por completo
Erderaz alkar garaitu naian aritzen ziran
· Rivalizando, compitiendo
Erderaz asi bear izandu nuen; eta orduan jakin genduan alkarren berri... Bestela’
alperrik zan
 · Entonces es cuando nos pudimos entender
Erderaz baino gaiak larreago dauden-ezkero... euskeraz
· Los temas no están tan tratados como
Erderaz berbaz jardun-orduan’ eukizu ardura andia!
· Al expresarte en castellano
Erderaz bezela, solpan beste apurtxo bat ikasi izan banu’ Gajarrerentzako lanik ez
uan Europan!...
· Le habría desbancado al mismo Gayarre...; no me ganaba a mí ni Gayarre, a cantar;
Gayarre no habría tenido nada que hacer
Erderaz... edo frantsesez... -nola ari zan-’ ... beretzako aritu zan
· Como si hablase a la pared! pues yo no le oía
Erderaz... edo frantsesez... -nola ari zan-’ ... beretzako aritu zan
· En chino o en lo que fuera
Erderaz egiteko izpetua dagonak biali dizkigu
· Apalabrado, comprometido a
Erderaz ekanduta gagozanok’ zetara-ezean ibilten gara sarritan, euskeraz idazteko
· Solemos andar inciertos..., sin poder atinar
Erderaz ekinalean etozan, iru-lau neskatiletxu
· Venían hablando como cotorras; con desparpajo
Erderaz eskolatutako euskaldunok’ erderak mendean arturik gauzka; erderaren
zimurrenak ere’ sarritan dakartzkigu euskerara
· Estamos dominados o influidos por
Erderaz eskolatutako euskaldunok’ erderak mendean arturik gauzka; erderaren
zimurrik zimurrenak ere’ sarritan dakartzkigu euskerara
· Resabios; taras
-Erderaz ezerki ba daki?... .-Ezer? Ortan da ba mutila!
· Sabe al menos algo de...?
-Erderaz ezerki ba daki?... -Ezer? Ortan da ba mutila!
· Ese es precisamente su fuerte!
Erderaz ezerki moldatu zera? .-Gauzarik bearrenetan bai
· En lo más esencial sí
Erderaz ezerki moldatu zera? -Gauzarik bearrenetan bai
· Has podido defenderte salir del paso mal que mal?
Erderaz eztakie, asto-zarrok!
· Estos tontos
Erderaz ikasi badezu’ ondo gera sekulako...! -Orretara ba’ ondo nago
· Pues, sobre ese particular...; en punto a eso
Erderaz ikasi badezu’ ondo gera sekulako...! -Orretara ba’ ondo nago.
· Ya estamos al cabo de la calle... Felicitémonos! Dicho aquí irónicamente
Erderaz ikasi nai omen du .-Ori ondo!
· Bien me parece!
Erderaz mintzatzeko’ aurretik ikasi!
· Comienza por aprender!
Erderaz oso motx nago ni beinipein...!
· Lo que es yo, estoy muy torpe
Erderaz’ uste dezu zerala mutila... Nor geiago geraden’ ekusi dedila!
· Te crees muy ducho en lengua castellana
Erderaz ere egiten dezu...; ta beste bat ainbean irtengo zera, gogoz joan-ezkero
· Te defiendes en castellano
Erderaz ere egiten dezu..., ta beste bat ainbean irtengo zera, gogoz joan-ezkero
· No vas a salir menos airoso que otros
Erderazko berba ori zer zan’ berentzako ba ekian; inori esateko ez
· Pero no para explicárselo a otro
Erderazko erdaldunakin nai nikek mintzatzen ikusi... Etzekiat ba ire erdara ori ere
jator-jatorra ote dan...!
· Ya quisiera ver cómo se las ha con erdaldunes de verdad
Erderazko erdaldunakin nai nikek mintzatzen ikusi... -Etzekiat ba ire erdara ori ere
jator-jatorra ote dan...!
· No sé si será del todo genuino
Erderazko erlojua
· Reloj con números arábigos
Erderazko itzak usteltzen diola euskerari biotza? Ingelesen izkerak’ itzik erdiak
gutxienez ba ditu latinetik artuak
· La mitad por lo menos de las palabras
Erderazko jatorri agiri-agiria daukeen berbatzar orrek
· Barbarismos, terminachos
Erderazko jatorri agiri-agiria daukeen berbatzar orrek
· Derivarse claramente de extraño origen
Erderazko paperak’ laban eginda-legetxez joazan, saltzailearen kaltzerpetik erosleen
eskuetara
· Se le escurrían de debajo del brazo; tal era la demanda de los compradores
Erderea’ geure bearrerako bear genduke, ez atzerritarren bearrerako; baina
geienetan’ oso bestera ikusten da
· Se suele ver muy de otro modo
Erderea zabaldu ta euskerea ilteko egina dirudi, bestetarako baino, batzar orrek
· Más que para otra cosa
Erderea zetako dogun?... Esatea be!
· Cómo se te ocurre decir eso!
Erderia’ soldau doianean lepoko gitxiago artzeko baino ezta
· No sirve sino para recibir menos sopapos en el cuartel
Erdi bakailua dariotela etortzen dira beren erritik; ta bein agintzen jarri-ezkero nork
burutu oiekin?
· Quién los aguanta?
Erdi bakailua dariotela etortzen dira beren erritik; ta bein agintzen jarri-ezkero nork
burutu oiekin?
· Hechos unos desharrapados o harapientos
Erdi bat-bateko minakin il da
· Dolencia casi repentina
Erdi bi egin nai zuten-naigabe astunak
· Las penas que le desgarraban todo su ser
Erdi loo zaude; ta zere nagitasunak eztizu esnatzera uzten
· Medio dormido
Erdi ustelduan dauzka sagarrak
· Se le están pudriendo
Erdi zororik dabiz danak etxean... Pozaren pozez negarrez dago aita; semea barre
betean
· El hijo ríe de satisfacción
Erdi zororik dabiz danak etxean... Pozaren pozez negarrez dago aita; semea barre
betean
· Locos de contento
Erdia asmatuz, eta beste erdia alegintxo bat eginez’ oituko al dira irakurtzen!
· Haciendo un poco por su parte; con un pequeño esfuerzo
Erdia baino geiago’ artoa izango omen da gaurko ogia. .-Artoa balitz’ alare on!
· Contento con que al menos fuera maíz...!
Erdia baino geiago kendu bear jako, arek esaten dabenari: ao-bero bat dalako
· Porque es un exagerado
Erdia emoteko iri?... Laurdenakin pozik egon eike
· Contento puedes estar con... No te daré más que la cuarta parte. Y gracias!
Erdia jango badezu ere’ erdia jan!
· Aunque sólo sea la mitad
Erdia’ niretzat!... .-Nire ago-esanetik izango da
· La mitad para ti?... Eso será si lo permito yo!
Erdia ona izan da; ta ezin obea’ bigarren puska. Urtearena
· Su segunda parte
Erdiak baino ondotxo ere geiago dira or karlistak
· Bastante más de la mitad
Erdiak bederik’ etzerate euskeraz mintzatzen
· Sois por lo menos la mitad los que
Erdiak beretzat bear zuten; baina beldur zan’ ez erdi ta ez oso gelditzea
· Ni la mitad ni la no mitad
Erdiak euskeraz ta erderaz erdiak’ ez arrain ez aragi dira beintzat zure bertsoak
· No son ni una cosa ni otra
Erdi-arra ta erdi-droga’ ... kuarto apur batzuek egin zituen, mutilak
· Por buenas o malas artes
Erdi-artean dagoen aizeagatik ezpalitz’ kixkaliko lituzke eguzkiak batetan’ lurreko
bazter guziak
· En el espacio intermedio entre el Sol y la Tierra
Erdi-artean dagoen aizeagatik ezpalitz’ kixkaliko lituzke eguzkiak batetan, lurreko
bazter guziak
· Lo abrasaría todo en un momento
Erdi-asarre ontan arkitzen zirala’ ... ala dio bietan batek besteari
· Altercado, pendencia
Erdi-aserre ontan arkitzen zirala’ ... ala dio bietan batek besteari
· Dice el uno al otro
Erdi-aukeran jokatzeko bertsotan’ ez nau inork bildurtzen
· No temo a medirme con nadie a tema semi-libre
Erdi-baketan geratzen da orduan
· Se tranquiliza en cierto modo
Erdi-berdoztuta etxeratzen zan ia gabero
· Achispado, calamocano
Erdi-berriaren semea
 · Recién parida
Erdi-bilosik dot familia: ez dauke oinetakorik
· Casi sin ropa
Erdi-bilosik dot familia: ez dauke oinetakorik
· No tienen calzado
Erdi-duan egiten eben bazkaria
· Casi de balde
Erdi-erditik igarri dozu gizona! Zuk dozu burua! Zu-lako gizonak azi dagizala
Jainkoak euskalerrian!
· Dios nos dé muchos hombres como tú!
Erdi-erditik igarri dozu, gizona! Zuk dozu burua! Zu-lako gizonak azi dagizala
Jainkoak euskalerrian!
· Eso se llama discutir!
Erdi-erditik igarri dozu gizona! Zuk dozu burua! Zu-lako gizonak azi dagizala
Jainkoak euskalerrian!
· Has dado exactamente en el blanco; esa es la auténtica solución
Erdi-erditik orixe esan zidan: naikoa egin zuala neregatik
· Sin tapujos, sin andarse con rodeos
Erdi-erditik utsegin dabe’ baratxe-baratxe itzegingo ebala uste ebenak
· Que hablaría con toda calma; serenamente
Erdi-erditik utsegin dabe’ baratxe-baratxe itzegingo ebala uste ebenak
· Se han equivocado por completo
Erdi-erditik uts-egin dau orretan-bere Prieto-k
· Ha fallado por completo
Erdietan’ erdi-lo bezala irakurtzen nauzu; begiak hor dilindan, harat-hunat... eta
gogoa’ Jainkoak dakiela non...!
· La mitad de las veces
Erdietan ez ditugu jakiten ildakoen izenak. -Ezta laurdenetan ere!
· La mitad de las veces
Erdietan ez ditugu jakiten ildakoen izenak.- Ezta laurdenetan ere!
· Ni aun la cuarta parte de las veces
Erdi-etsian zegoen’ ez ote-zuan an eman bearko bere meza berria
· Ya estaba medio resignado a la idea de que
Erdietsiko-itut, atrapatuko-itut; aspertuko natzaie; guztiak ezpataren ahotik
iraganeintut
· Los pasaré a filo de espada
Erdietsiko-itut, atrapatuko-itut; aspertuko natzaie; guztiak ezpataren ahotik
iraganeintut
· Me saciaré en ellos; me vengaré
Erdieztu egizu sagar ori zeure arrebatxuaz
· Compartir esa manzana con
Erdi-farrez baztarrera begiratu du
· Sonriente; con una leve sonrisa
Erdi-farrez dator, eztarriari eju-eju eginaz
· Sonriente
Erdi-farrez dator, eztarriari eju-eju eginaz
· Carraspeando con intención
Erdi-giarrerik jan zituten umerriak
· Se comieron los últimos corderitos medio magros
Erdi-gitxirenduta egoan neskatoa zortzi urte andi aretan munduko barri jakin-barik
· Medio alelada
Erdi-gizon erdi-emakume diren jende-mota batzu
· Afeminados
Erdi-goseak bizi ziran biak..., potajearen dina ezin sorturikan
· Sin ganar ni para el cocido
Erdi-goserik, itxasoak austen ibilien ibiliaz sabela sarturik eukitea ezta gauza andia
· A fuerza de bregar...; de tanto bregar
Erdi-goserik, itxasoak austen ibilien ibiliaz sabela sarturik eukitea ezta gauza andia
· Tener el vientre encogido
Erdi-goserik, itxasoak austen ibilien ibiliaz sabela sarturik eukitea ezta gauza andia
· Bregar en el mar
Erdi-goserik, itxasoak austen ibilien ibiliaz sabela sarturik eukitea ezta gauza andia
· Pasando hambre
Erdi-hirriz ginauden; bainan gogoan ginuen’ zinez balitz, hirriak sar litezkela
· Si fuera de veras
Erdi-hirriz ginauden; bainan gogoan ginuen’ zinez balitz, hirriak sar litezkela
· Lo tomábamos casi a broma
Erdi-hirriz ginauden; bainan gogoan ginuen’ zinez balitz, hirriak sar litezkela
· Pronto cesarían nuestras risas
Erdiikin naikoa nuun
· Me habría bastado la mitad
Erdi-ilean ipini du piztia eiztariak; beintzat’ iges ez egiteko-bestean
· Por lo menos en la imposibilidad de huir
Erdi-ilik dagoan ardi baten begiakaz, egoten dira
· Con la mirada vaga, perdida; con ojos de carnero degollado
Erdi-inguruan’ atso bi egozan, buruko zapidunak biak, berbetan, etozanen ardura
andi-barik
· Sin importarles gran cosa de
Erdi-ixilka emaiten zen Meza Barcelonan
· Casi en la clandestinidad
Erdi-jakinez itzegitetik sortzen dira maiz nasteak
· De hablar sin fundamento
Erdi-janean nabil: ogi koskor bat ba al dezu neri emateko?
· Apenas he comido
Erdi-jarria oiean’ uste etzan galdera onekin asi zan
· Incorporado en la cama
Erdiko arbolatik jatea zorrotz debekatu zion
· Prohibir rigurosamente
Erdiko pareraino joan zan bein, ego guziik arrotuta: Oiloa
· Hasta casi la mitad del corral
Erdi-kraskatu zaigu boza
· Quebrarse la voz... Casi no nos queda voz
Erdilaririk bada zortziko-naiean’ baten urrena beste dituzu lanean zortzikoa
dantzatzen
 · Uno en pos de otro
Erdilaririk bada zortziko-naiean’ baten urrena beste dituzu lanean zortzikoa
dantzatzen
· Deseoso de danzar
Erdilaririk bada zortziko-naiean’ baten urrena beste dituzu lanean zortzikoa
dantzatzen
· Los ves pronto en acción
Erdi-liberal diran geienetan’ alderik onera jota’ zentzu laburra dutela esan liteke
· En el mejor de los supuestos...; juzgando con benevolencia
Erdi-lo dute oarra ezkonberri naparrak’ Urguil-mendian eserita, itsasoari begira
· Tienen la atención medio dormida
Erdi-lo zeuden
· Medio dormidos; soñolientos
Erdi-mendean’ erromeri asko egin oi-zuten abat-etxe artara
· En la Edad Media
Erdi-merkean eramanen gaitu
· A mitad de precio; con gran rebaja
Erdi-moldatuak daude geienak
· Ya casi listos
Erdi-morroi, erdi-etxeko-lez euken eurakaz gure Txomin
· Le tenían como medio criado y medio familiar
Erdi-nai eta ezin-erdi dagoan emakume gaixoa
· Le ha llegado la hora y no puede dar a luz
Erdi-negarrez, arterik artu-ezinik ibili ei-jatzuz gizajoak
· Sin poder tomar sosiego; desasosegados
Erdi-negarrez erran deraue’ behar luken indarra ahultzen diotela gobernuari
· Debilitan al gobierno
Erdiok’ lepoko jake ta txamarrak soineratu-baga daukaguz
· No los llevamos puestos o vestidos
Erdi-ordirik dabiltzan gazteontzat
· Medio borrachos
Erdi-paretik beera dator ur-negarra; ez goiko aldetik
· Desde la parte central
Erdipurdi dator
· Medianucho...; de medio lado... en cuanto a salud o a consistencia moral
Erdira esaten dan moduan ipini ditu beiak: artzaileak ongitxo gobernatuko ditu; eta
oinaren eta oinak umeetan dituan irabaziak’ erdi-bana
· Las conservará en buenas condiciones; las mantendrá
Erdira esaten dan moduan ipini ditu beiak: artzaileak ongitxo gobernatuko ditu; eta
oinaren eta oinak umeetan emango dituan irabaziak’ erdi-bana
· Las utilidades que dejen la res el pie y sus crías
Erditik josi dio biotza basauntzari, bere azkon zorrotzaz
· Le ha atravesado el corazón
Erditik josi ta ainbestez... nola jantzi galtza aiek? Azpirako galtzak ziran
· Cosido de arriba abajo, sin más
Erditik josi ta ainbestez... nola jantzi galtza aiek? Azpirako galtzak ziran
· Eran pantalones interiores
Erditik-gora zuun leioa, ateak
· Era una puerta-ventana
Erditsuak’ ber-berak egin ditu
· él hizo casi la mitad de los tantos del partido
Erditzean, erdi baino len, ta erdi-ezkero’ beti birgina izain da
· Antes, en y después del parto
Erditzeko epera heldu zenean
· Cuando le llegó el tiempo de dar a luz
Erditzeko minekin direnak bezala’ laztuak eta oinazeak josiak daude
· Presa de terribles dolores
Erditzeko muga baino lehen’ seme batez erdi da
· Antes de estar de parto
Erditzeko ume egiteko mugan’ ahardiari zerri-amari ongi begiratzeko da, jan edo
xahu ez detzan umeak
· Hay que vigilarla
Erditzekotan-besterik’ ogean ez zun egun bat egin, Garaziren amandre Matistek
· Nada más que para dar a luz
Erditzekotan-besterik’ ogean ez zun egun bat egin. Garaziren amandre Matistek
· Nunca había tenido que guardar cama
Erdi-utsean eman zioten, orain berrogei urte: gaur olako bat erosteko’ lepoa eman
bearko luke
· Hoy le costaría un ojo de la cara...; toda una fortuna
Erdi-zaragi dagon batekin ez aizala burrukan asiko?... Mozkor esan bear neri!... I
baietz lenik erori!
· Tener que aguantar uno que le llamen borracho!
Erdiz-bazter josi bear izaten dira maindireak; erditik meetzen astean
· Coser uno con otro los dos bordes laterales de la sábana, dejando para los lados las dos
mitades cortadas a lo largo
Erdiz-beera zeukan botila ardoa
· Menos de la mitad; más abajo de la mitad
Erdiz-beia erneta dauka, arbi-soroa
· La mitad inferior del campo...; del sembrado
Erdiz-erdi asmatu dezu oraingoan
· Completamente
Erdiz-erdi atzemanak izan dire ohoinak
· Han caído de lleno en el garlito, en el cepo
Erdiz-erdi beaztupatu zera
· Has dado en la diana o en el blanco
Erdiz-erdi egin zituen ahuntzak eta aharia
· Los partió por la mitad
Erdiz-erdi etzatean’ min artzen det; aldamenka jartzea obe izango da
· Acostarse de lado
Erdiz-erdi etzatean’ min artzen det; aldamenka jartzea obe izango da
· De cara, en posición supina
Erdiz-erdi jo du
· Ha dado certeramente en el blanco
Erdiz-erdi jo du
 · Ha dado en el blanco, ha dado en el quid
Erdiz-erdi naikotu dauz gobernadoreak
· Dar plena satisfacción
Erdiz-erdi sendatu zan
· Se curó no completamente
Erdiz-erdi’ ura ta ardoa
· Mitad por mitad
Erdiz-erdian utzi du bere lana
· Ha abandonado la empresa..; se ha plantado; a medio hacer
Erdiz-erdiz asmatu dute astronomo oriek
· Han acertado de medio a medio
Erdiz-erdizean itxi nabe
· Me han dejado empantanado
Erdiz-goia’ emakumearena du; erdiz-beea’ arraiarena
· De medio cuerpo para arriba; de medio cuerpo para abajo
Erdiz-goitik’ garbi uztea obe degu, apal ori. Erdiz-goiak garbi uztea
· La mitad superior
Erdi-zimelik daude orritan zugatzak
· Con las hojas medio marchitas
Erdizka landua’ oitura onik ez dun gizona, jakintsuena ere
· Nada más que semi-culto. El hombre sin moralidad; por instruído que sea
Erdizka urarekin nastuta ere edan liteke
· Aún rebajado a medias con agua el vino, chacolí, etc
Erdoi guztiak aldameneratu egin bear zitzaizkion lurrari’ urre soila agertu zedin
· Retirarle toda la escoria
Erdoiak arrapatu du aurtengo garia
· Le ha entrado o venido la roña
Erdoiak galduak dauzkate beren ezpatak
· Enmohecidas, comidas por la roña
Erdoi-egualdia dago; gorni-egualdia dago
· Tiempo que trae la roña a los cereales, la patata, etc
Erdoiek janik daude gure babak
· Consumidas por la roña
Erdu bata ta besteori, ezkaratzera!
· Entrad uno y otro...! a la cocina
Erdu biar, eguerdi beranduan!
· Pasado mediodía; al comenzar la tarde
Erdu emendik! Epeletara!
· Acercaos acá, a calentaros... al fuego
Erdu, Jauna, ene biotzera’ eta egin zaitez ene jabe oso-osoa!
· Aduéñate de mí enteramente!
Erdu maira!
· A la mesa! A comer!
Erdu nere biotzera! bada biderik geiena emon dozu... Jesusek arimeari.
· Ya te falta poco, ya has andado la mayor parte del camino de tu vida
Erdu ona, amagana erdu, ene semetxo kutuna!... Baba-lora ederra!... Nor dok maite,
neure-neure orrek?
 · Encanto! Preciosura!... -Prenda de mi corazón!
Erdu ona..., amagana erdu... ene semetxu kutuna!... babalora ederra...; erdu apa-
apa!... E! Ez akit jausi, semetxu laztan ori!... nor dok maite, neure-neure orrek?
· Tiernas expresiones de nuestras madres hablando al bebé
Erdu ona, apur baten!... Esango zeuntskit egi-egia?
· Querrías decirme la verdad?
Erdu ona, apur baten!... Esango zeuntskit egi-egia?
· Ven un momento
Erdu ona! Nozti onakoa dau zure semeak gatx ori? Umetati onakoa
· De cuándo data?
Erdu ona! Nozti onakoa dau zure semeak gatx ori?. -Umetati onakoa
· Desde niño; desde su infancia
Erdu, Udagoiena, sarritxotan urtean! Zu lakorik’ bat ez da sartzen gurean!
· Repite a menudo tu visita
Erdu, Udagoiena, sarritxotan urtean! Zu lakorik’ bat ez da sartzen gurean!
· En nuestra casa
Erdu udagoiena, zorionean! Erdu, ondasunokaz esku biok betean...!
· Trayéndonos tus bienes a manos llenas
Erdue edur, erdue euri ta urjolak’ gure mendi-basuok ezkotutera...!
· Venid... a regar nuestros montes y bosques
Erdue, erdue... ara emen nun dagoan Jauna! Ase zaiteze zeruko ondasunez; artu,
artu... naiko-beste!
· Tomad cuanto queráis
Ere arabera’ ez dugu Eskual-herrian, hurbilik ere aski lur-sagar ereiten
· Ni mucho menos
Ere ta ele gangardun eta marradunak
· R con vírgula, y L con tilde
Erea datorrenean egia esateko baino ezkabiltz gu
· Cuando se presente la oportunidad
Erea datorrenean egia esateko baino ezkabiltza gu
· No deseamos otra cosa sino decir la verdad
Ereak aginduten dabenean
· Cuando se presenta la ocasión
Ereak aginduten daun guztian’ maitatu daigun beti euskera
· En toda oportunidad
Ereak badakar jai-egun baten edo askaritxo bat lagunakaz egitea’ eztau atzera egingo
gure mutilak
· Si se presenta oportunidad de...; si se ofrece el caso de
Ereak badakar’ jai-egun baten edo askaritxo bat lagunakaz egitea’ eztau atzera
egingo gure mutilak
· No se echará para atrás
Ereari galtzen itxi baietz’ edozer jokatuko dautsoegu
· A que dejan perder la ocasión!
Ere-dina’ beinere ez dek egin... lanik
· No has ganado ni para ti mismo
Eredu guztietako bozak
· De todo tipo
Erein zuen Isaakek lur artan’ eta arkitu zuen eun bider ainbat
· El céntuplo; el ciento por uno
Ereindako aziak’ ... neguarentzako! Olako gauzarik!
· Siembra malograda
Ereindako aziak’ neguarentzako!... Olako gauzarik!
· Qué contrariedad!... Quién lo iba a pensar!
Ereinozu jo zuten artarako tokirik egokienetzat
· Les pareció Ereñozu el sitio más adecuado para
Ereintza horiek eginez’ ez gaitezke Petri-Santzen lotsa...; ez gaitu aurten goseak hilen
· No hay miedo de pasar hambre
Ereintzaren zuzmur artu-ezkero’ antxitxiketan an doaz gure oiloak, buruak arro,
landara. Marmarra ta maxia auzoan gero!
· En cuanto barruntan que hay siembra
Ereintzaren zuzmur artu-ezkero’ antxitxiketan an doaz gure oiloak, buruak arro,
landara. Marmarra ta maxia auzoan gero!
· Luego todo son críticas en la vecindad
Ereintzarik-gabeko lurraren pare utzi dituzue haur horiek
· Como tierra inculta
Eremu artan gauak artu zuela gezurrez ziola’ joan zan emakume galdua Santuagana
· Que la había sorprendido la noche
Eremu guziaren gozamena utzi zion’ bizi zen arte guziko
· El usufruto de todo el terreno
Eremu ta basoetan bizi oi-zen San Juan’ bere gorputza lazki nekatzen zuala
· Macerando duramente su cuerpo
Eren aitaren birtuteari’ ondo eta luzaro jarraio izan zioben Seten jatorrikoak
· Le siguieron con fidelidad
Eren artean jan zuten
· Entre ellos, en común
Eren artzaiai bezela entregatzen badizte eren ardiak, galdu-gorde guzia nagusiak
erentzat duela’ soldata pagatzea asko due
· Quedándose con todo el riesgo y toda la ganancia
Eren buruak edertzeko’ erak inori ezer asmatu eztiobela esaten due
· Que no han calumniado a nadie; que no han levantado falso testimonio
Eren buruak edertzeko’ erak inori ezer asmatu eztiobela esaten due
· Para justificarse a sí mismos
Ereztun batek artuko leuke aren garria’ orratz batek aria-lez
· Un anillo podría ceñir su esbelto talle
Ereztun batek artuko leuke aren garria’ orratz batek-lez aria...
· Una sortija bastaría para ceñir su cintura
Ergai ontan, mesedez’ on bear didazu egin
· Has de hacerme un favor
Ergela’ hainitzetan zakuan sar daite; zuhurra’ behin baizik ez daite
· N.B. Zakuan sartu hacerle caer en la trampa
Ergela, uxea!... Ergela alaena! Ergela, ez bestea! Ergela, ez besterena!
· Tonta, más que tonta!
Ergelkeria, jolasa eta bere antzeko buruakin egotea eta ibiltzea zan’ Magdalenaren
atsegin guzia
 · Divertirse con gente de su estilo
Ergelkeria ta apaindura baizik gogoan eztarabilte
· No sueñan en otra cosa más que
Ergobiko zubian, buruz bazterra jota’ zaurituta gelditu da
· Dándose un choque de cabeza
Ergoienak: zuekandik urrun bizi dira ta igesi dabiltz’ ... gaurko euskaldun izen-
zaleak
· Vascos que se pagan de nombres... de llamarse tales; y no cuidan de serlo
Eri auxen bear dezu sendatu arretaz’ nik nere lan-moduak Espain onetan egin-arte...
· Mientras hago yo mis diligencias por aquí
Eri bat, aizeetatik gordetzen ezpada’ erraz otzak igaro ta berriro gaitzera biurtzen da
· Coge frío y recae
Eri baten kontua artuta zai dagoanak egiten duana egin bear degu geren buruakin
· El que cuida de un enferno
Eri batzu’ berez-bere jiten ohi dira harat; gehienak’ medikuaren letra karta batekin
· Suelen acudir por propia iniciativa
Eri beratz’ il-gogor
· El enfermizo tiene la vida dura; resiste a la muerte
Eri dago, ta berari laguntzekoan eldu naiz
· Para ayudarle
Eri dagoenaren aurrean ari oi-dira sendagin oek beren erdara mordoiloan sisi-basa
ezin adierazorik nai dutena
· Farfullando en su jerigonza
Eri dagonak’ orduak luzeak
· Al enfermo se le hacen largas las horas
Eri delarik gorputza’ ez da gose: jatekorik ez du ikusi nahi-re
· No soporta ni la vista del alimento
Eri denean ere’ txantxa-gura da ori
· Es amigo de bromas
Eri gaizki zen
· Estaba gravemente enfermo
Eri gaizoa han dago beti, arras ahuldua; foltsua’ aria bezain mehe; eginkariak ez dira
gelditzen
· Un pulso muy débil, como un hilo
Eri gaizoa han dago beti, arras ahuldua; foltsua’ aria bezain mehe; eginkariak ez dira
gelditzen
· No cesa la disentería
Eri handi eta handi zen apezpikua
· Gravísimo
Eri handi zen Aita Saindua; bainan bihotz-ahultzeak’ egin du bere aldia
· Su debilidad ha cedido ya; ha desaparecido
Eri haren sendatzeak’ airean ezarri zuen hiri guzia; eta jendeak etzuen aski mihi,
Jesusen laudatzeko
· Puso en vilo a todo el pueblo, lo conmovió
Eri luzea’ aspergarrie
· El enfermo de largo tiempo llega a cansar a los suyos
Eri luzea’ bizi dela atzendurik
 · Al enfermo de largo tiempo se le olvida
Eria lo egon dan bitartean’ gaxo-zaiari sua itzali, eta ur berorik ez, bear-orduan: -Lo
egon baitzera! -Baizik eta euki den ur beroa pronto, esnatzerako!
· Qué te impedía tener lista el agua para cuando yo despertase?
Eria sendatuko dela esperatzen duenean’ erdi-gauzak debekatzen derautza diozka
midikuak
· Le prohíbe la mitad de las cosas
Eriak min artu badu ere’ esker asko zor diozka maisuari andidura lantzetaz ebaki
diolako
· Le debe estar muy agradecido al cirujano
Eriaren aldizkako jan-gogoak pozten duenak’ ezer-gutxi asko du
· Con bien poco se contenta
Erik ereak eta bat geiago artuko ttuk!... Ederrak artuko dituk!
· Vas a llevarte una gran paliza!
Eri-kontuan etorri da errira
· En calidad de enfermo
Erio artan’ eldu diote emakume biak lepotik eta naiko lanekin atera dira irurak
legorrera
· En aquel trance apuradísimo
Erio’ begik argik Azken-orduak’ asko esnarazten
· La muerte aguza la vista: enseña a ver claro
Erio beltza eldu zitzaion’ ustez osasun onean... Danak alperrik izaten dira’ ordua
datorrenean
· No hay manera de resistir a la fatídica muerte
Erioa bere begietan zedukala ta egiak errateko den ordurik onenean
· La hora de la verdad
Erioa eztiteke otoitzez ema
· No se la ablanda con ruegos
Erioa’ otz Eriotzak amets guziak ondatzen
· La muerte pone fin a nuestros fervores o entusiasmos
Erioak’ begi gorri
· En peligro de muerte, uno se agarra a todo para librarse
Erioak’ begiak argi
· La necesidad apremiante es pródiga en recursos; aguza el ingenio
Erioak’ begiak argi Ari etzaio inor izkutatzen
· La muerte no perdona a nadie
Erioak’ begiak gorri
· Con la muerte no hay bromas. La muerte asusta a cualquiera
Erioak’ begiak larri... Il bear, pekatariak; konfesatu bear’ ... ta zer egin, zer esan, edo
nondik asi jakin ez!... Bizia nola’ eriotza ala!
· Con la muerte no hay bromas
Erioak begiik argi izaten ditu... ta bildur bear beti
· La necesidad aguza el ingenio
Erioak jotzean’ estu ta larri egongo da anima
· Al herirle la Muerte
Erioak’ oinek azkar Laster iristen, gutxien uste den tokira
· La muerte tiene pies veloces: llega rápida a donde menos se piensa
Erioari aldetik darraikon kontu arrigarria
· Seguirle de cerca el terrible juicio
Erio-arnasetan dagona
· última agonía
Erio-gorrotoz urraturik zabiltzate
· Roídos de odio mortal
Erio-lur itzaltsura noa; joan-etorri-gabe
· Para no volver
Eriosuar aurreratu zaie besteai Getari: ark eramanen apustua. Arraunketan
· él va a ser el ganador
Erio-suar dago... Ez-egitekoren bat egiteko zorian...
· Está que arde
Erio-suar joan da. Burua naasirik bezala
· Hecho una furia
Erio-suarrean joan da
· Irse precipitada o atropelladamente
Eriotz arek’ dardaratu zitun koko ta malkorr-erriko
· Impresionó a riberos y montañeses
Eriotz ori da’ biotza geienik jo didana
· La que más me ha impresionado
Eriotza alde-aldean daukagu; eztago orretarako lekurik
· Se nos echa encima la muerte
Eriotza alderatu zitzaiola adiazi ziotenean’ poz aundian abiatu zan kantari
· Que se le acercaba la muerte
Eriotza bera baino ere astunagoak dira iru gauza oek
· Más penosas que la misma muerte
Eriotza gain-gainean ikustean’ izutu zan
· Al ver la muerte inminente
Eriotza gogorra ain aldean ikusi ta’ odolezko izerdi andi batek eman zion
· Tan cerca de sí
Eriotza gogorra ain aldean ikusi ta’ odolezko izerdi andi batek eman zion
· Le acometió un copioso sudor
Eriotza ikaragarriaz auzkan, itsasoaren bakarkasunean, zelango estutasuna ez ete
eben igaroko, gisajo andiak!
· Luchando con
Eriotza ikaragarriaz auzkan, itsasoaren bakartasunean, zelango estutasuna ez ete
eben igaroko, gisajo andiak!
· Los pobrecitos
Eriotza’ lege berdina: gizona’ etorri bezala joan Jaioak’ iltzea zor
· Todo el que ha nacido ha de morir
Eriotza ona irixtea ain atzera-aurrera aundikoa izan-arren’ zenbat bizi dira, iltzeaz
oroitu-gaberik!
· Aun siendo cosa de tanta trascendencia
Eriotza ondoan zutela uste zuten oinezkoak; eta zurtuta gelditu ziran’ askatu zitunean
· Veían la muerte cerca
Eriotza’ txit izugarria da; baina iltzea berez dan baino izugarriago egiten dute’
aldeko darraizkan lagunak
 · Sus circunstancias o concomitancias
Eriotza zure ondoren postaka dator; bularra estutu ta atzeneko asnase luzeetan’
izerdi otz batek ematen dizu
· Viene al galope
Eriotza zure ondoren postaka dator; bularra estutu ta atzeneko asnase luzeetan’
izerdi otz batek ematen dizu
· Oprimido el pecho
Eriotza-estuan bere bizi guztiko egin guztien kontu zuzena ta gogorra artuko deutse
· En el trance de la muerte
Eriotzak lurretik bota gaizanean’ izango dogu nok beregana jaso...
· Cuando muramos
Eriotzak lurretik bota nai gaitunean
· Al tiempo de la muerte
Eriotzako aldi-gaiztoren baten jazo leite penitentzia-baga absoluzinoa emon-bearra
· En caso de accidente mortal
Eriotzako asnasetan dago
· Está a la muerte
Eriotzako gaitzak eman zion bere senarrari
· Le asaltó la última enfermedad
Eriotzako gaixoaren zain egon-baga’ leenaz zuritu gura ditut nere gauzak
· Quiero poner en orden mi alma
Eriotzako ordu artan’ zure animari bear-bezala begiratzea dezu lanik asko, ta
bearrena!
· Harto trabajo tendrás con
Eriotzako ordu estu artako truke edo ordean’ ordutik ordura edolarik orazio gozo au
esan dezagun
· Para aquella hora crítica
Eriotzako ordu larrian bazengoze, iljantzia aburdikoan ta arimea urten-aginean’ ze
biotz-min andiaz esango zeuskioz Jesusi berari!
· Con la mortaja ya bajo el almohadón
Eriotzako ordu larrian bazengoze, iljantzia aburdikoan ta arimea urten-aginean’ ze
biotz-min andiaz esango zeuskioz Jesusi berari!
· En el trance de la muerte; a punto de expirar
Eriotzako ordua etorri baino len, Jainkoak leku ta era ona ematen badizu ere, ondo
prestatzeko’ lau pauso lenago eman bearrak dituzu
· Aunque te dé tiempo u oportunidad para
Eriotzako orduan’ ez dago palagu ta leunkeriarik; alan urteten dau egiak zintzo ta
garbi
· Así sale al descubierto la verdad, tal como es
Eriotzako orduan’ ori naiko dezu... Bertatik arr-ezazu lagun Jesus’ orduko ta betiko!
· Desde ahora mismo
Eriotzako orduan’ ori naiko dezu... Bertatik arr-ezazu lagun Jesus’ orduko ta betiko!
· Para entonces
Eriotzako ordu-artean ez dozu jakingo’ zeinbat arima deabruaren sareperatu dituzun
orrela
· Hasta la hora de la muerte
Eriotzako ordurako ona det: noiznaiko ere bai
 · Y para cualquier otra ocasión también
Eriotza-kontra kontran bizi zaree arrantzale gizagaisoak’ zur mee-mee bat bitartean
dozuela
· Rozando con la muerte
Eriotzarako galdu zun: biurria ta eskurakaitza zala-ta
· Rebelde, irreductible
Eriotzarako galdu zun: biurria ta eskurakaitza zala-ta
· Condenar a muerte
Eriotzarako guziz prest zegoan, esaten dan bezela’ barrengo ar-gabe; ta esan nai
bada’ pozkarri zan ark zeukan lasatasuna
· Y hasta si cabe decir
Eriotzaren beldur andi batek artu zuan
· Sintió un gran temor de morir
Eriotzaren eskupean jartzera zetorren
· A ponerse bajo el imperio de
Eriotzaren mendean ikusi zuen Seme gozoa
· A su amado Hijo
Eriotzaren mendean ikusi zuen Seme gozoa
· Le vió sucumbido a la muerte
Eriotzaren ortzetatik atera det
· Lo he librado de las fauces de la muerte; de las garras de la muerte...; de una muerte
segura
Eriotzaren oso urrean esan zidazuna gogoan det, aita! Geren animak salbatzea
gendula eginkizuna
· Muy próximo a la muerte
Eriotzaren zai, beti prest egon ezpazera’ munduko bearrena utsegin ta galdu dezu
· Lo más necesario de todo; lo más importante
Eriotzarik zor-gabe il zan, gugatik
· Sin estar sujeto a la muerte
Eriotz-bidetik atarata, bizitz-bidean jarririk ikusi gura geunke gure izkuntza
· Librarla de la muerte
Eriotzea bidean dator
· La muerte se nos acerca ya
Eriotzea jabetua da’ irago dedan bidean
· Ya la muerte es dueña de todo mi pasado. Todo ha sucumbido ante la muerte
Eriotzeak iruntsi dau gure maixu zana’ eta arrezkero gaixorik nago biotzean
· Se nos lo ha llevado la muerte
Eriotzeak iruntsi dau gure maixu zana eta arrezkero gaixorik nago biotzean
· Desde entonces estoy desconsolado
Eriotzeak soineko baltzez jantzi zinduan
· Cubrir de luto
Eriotzeak-baino eztauko indarrik’ askori kenduteko edateko garrik
· Sólo la muerte tiene eficacia para
Eriotzeak-baino eztauko indarrik’ askori kenduteko edateko garrik
· La pasión de la bebida
Eriotzearen mandataritzat’ bere-bizikoa da au!
· Dicho con referencia a una persona tardía... que se hace esperar
Eriotzeaz burruka baten ebilan, mutiko gaxoa
· Luchando con la muerte
Eriotzeko orduan’ beldur izateko baino poztutzeko bide geiago izan dezazun
· Tener más motivos para sentir gozo que temor
Eriotzeko orduan eriaren ondoan egon ziranai’ ez omen die onek beste munduan bein
ere arpegirik ukatzen. Ala da errian esaera
· No le oculta el rostro; no aparta de él la vista; no se olvida de él
Eriotzera galdu ninduten
· Condenar a muerte
Eriotzera galdua izango da, ta jentilen mende utziko dute. Gizonaren Semea
· Será condenado a muerte
Eriotzerainoko guzian’ zu-re geratzen da zure emazte leial Genoveva
· Tuya hasta la muerte
Eriotz-orduan dagonari’ leengo gauzak meetzen-da-meetzen dijoazkio
· Se le van desdibujando progresivamente las imágenes del pasado
Eriotz-zigorra eskatzen dute bostentzat; bizi dan arteko giltzapea, seigarrenarentzat
· Pena de muerte
Eriotz-zigorra eskatzen dute bostentzat; bizi dan arteko giltzapea, seigarrenarentzat
· Prisión o cadena perpetua
Eriozko gaitzak artu baino lentxeago
· Poco antes de asaltarle la última enfermedad
Eriozko izu-laborriak artu’ eta igesari eman zitzaiozkan
· Presa de pánico
Erio-zorian nago, goibelaren goibelez
· Triste de tristeza mortal
Erisko dabilen beste eper-jale ori
· Enfermizo, achacoso, valetudinario
Erisko ta erdi-gaizki dabiltzan zenbait
· Enfermizos, valetudinarios
Eritasun andiak edo beste edozein neke gogortskotek’ eskura dakar anima
· Reducir, sujetar, domar
Eritasun batek eraso’ eta gaixorik oean gelditu da
· Acometido por un mal
Eritasun batzuk, eriari hain jauntzen zaitzanak zaiozkanak’ bere izanez eta egitez
eztira sendakizun
· Enseñorearse de tal manera del enfermo
Eritasun gaizto zarkoen bidez oinen gainean txuti ezin egon direala etortzen diranak
· Sin poder tenerse en pie
Eritasun gaizto zarkoen bidez oinen gainean txuti ezin egon direala etortzen diranak
· Enfermedades crónicas, inveteradas
Eritasunak aldi egin ote du? Ori iritxi-ezkero’ indarrak etorriko dira
· Habrá ya hecho crisis?
Eritasunak’ ez dira beren baitarik pizten
· No nacen espontáneamente
Eritasunari begiak hesteak isteak’ deus onik ez du
· Cerrarle los ojos; no prestarle atención
Eritegira eraman dute’ burutik ondo dagon edo ez’ azterrenak ateratzeko
 · Para averiguar, explorar, indagar
Eritu dizut biotza, Jauna?... Ala ondo! Orrekin atea iriki det’ an sartzeko eta
bizitzeko
· Mejor! Me alegro!
Eritu zen’ ez sendatzeko
· Para no sanar ya; incurable
Eri-txar naiz, hiltzekotan
· Me siento morir
Eritxi baten baino zer-erantzun ez dakiee
· Sobre poco más o menos
Eritxi ontakoa nozue ni’ naiz-ta neure uste au obeago baten mende jarri
· Aunque someto mi parecer a otro mejor
Eritxia emon dabe, bakotxak bere burubide ginoan
· Cada uno según su criterio
Eritxikoa’ zuzentzat konteetan dabenak
· Contar lo dudoso como cierto
Eritxiz-eritxi’ zuk Mogel-enaz gelditu nai badozu’ burua nun dauken dakienak ba
dakie zer egin
· Las personas de buen juicio
Eritze handi bat zatzan: itsu, maingu, alderdi idortu
· Yacía una multitud de enfermos
Eritze handi bat zatzan: itsu, maingu, alderdi idortu
· Paralíticos
Eri-ustekoaren etxera joan zan Misionaria
· A casa de la presunta enferma
Erlakuma bat topau eben bidean
· Encontraron un enjambre
Erla-mandoak jaten digute nekazarien partea
· Se nos lo comen los zánganos
Erle batek eztena sartu etsan San-Pedro-ri... Bera geraka ta artega’ jo bat eta jo
bestea asi zan, erle-piloa banatuten
· Empezó a golpearlas y matarlas indistintamente
Erle denen artean eldurik’ oso elbarritu zuten baserri-zakurra, inoren beldurrik
etzuena
· Lo dejaron descalabrado
Erle joanak’ eztirik ez
· Agua pasada no muele molino- Ya se perdió la ocasión
Erle mutur-txorrotxak
· De afilada boquita
Erle pitin langileak, lantegi-bila edo lore gozuen kolkoan sartuta’ ixilik eta arlotsu ari
ziran, beren arazoari ezergatik utzi nai ezta
· Sin querer interrumpir su tarea
Erle pitin langileak, lantegi-bila edo lore gozuen kolkoan sartuta’ ixilik eta arlotsu ari
ziran, beren arazoari ezergatik utzi nai ezta
· Metidos en las corolas de las flores
Erle txintxuak’ guziak alkar laguntzen dute eztia egiten
· Las diligentes abejas... trabajan en equipo
Erle txintxuak’ zelaian danik lore obena biltzen du
· Las mejores flores del prado
Erle zaharrak’ etxeko lanen egiten; gazteak’ bere bizikaien garraion, kanpotik hari
dira
· Transportando sus provisiones
Erleak eztabiltz beste-baga’ lora batik bestera
· No andan sin más ni más...; sin objeto
Erleak inori usegiten badeutso’ galduago ifinten dau bere burua. Usegi eldu; eztena
sartu.
· Aún se hace más daño a sí misma
Erleak’ langileak dira...; kontuzkoak dira... Ez digute esango: Gero gerokoak
· No dejarán las cosas para más tarde
Erleak’ lupetz loiez balia dira, euren ezti-abia gozoak egiteko
· Para construir sus celdillas...; sus colmenas
Erlearen kozkazoa oso mintsua izaten zala’ ba nekian
· La picadura de abeja
Erle-belarra
· Orégano. ??
Erlejinoa ta Foruak! ostantzeko naste-barik
· Sin más historias
Erlejinoaren mamin-mamineko gauza bat izan da aurten’ Urkiolako erromerixa
· Algo profundamente religioso
Erlejino-gauzetan’ a ta larrarik-larra dabilen mandako bat’ aren baten
· Muleto salvaje
Erlejino-gauzetan’ a ta larrarik-larra dabilen mandako bat’ aren baten
· Poco se llevan
Erlejioko gauzak aotan ibiltzea
· Mentar, sacar a relucir
Erlejua aditzean’ batek edo bestek joko zituen bi edo iru txalo tabernako lagunen
artetik: Amabietakoa jo du!...
· El toque del Angelus!
Erlejua geldi ote dago?
· Parado
Erlejuari barrenak nastu’ ... ibiltze-eztala utzi’ ... ta dirua kobratu!
· Acabar de echarlo a perder
Erlejuari barrenak nastu’ ... ibiltze-eztala utzi’ ... ta dirua kobratu!
· Revolverle la maquinaria o interior
Erle-ontzia’ bero...; baina bildur naz’ erletan baino urebiotan erlabiotan geiago
dagozan!
· Más zánganos que obreras
Erle-ontzia’ bero...; baina bildur naz’ erletan baino urebiotan erlabiotan geiago
dagozan!
· Mucha actividad en la colmena
Erletegiak’ hurbil nahi du ura
· Requiere cerca el agua
Erle-toki bat zegoen andik ingurura’ ta bertaraino joatea bururatu zitzaion zakurrari
· En las inmediaciones
Erliek’ lilien kokotsetik ezti-geia biltzen dütie
· De la corola de las flores
Erlien iguin direan lora gerizetako zimel-zimelak dira’ ardau-bako ur-zale oskil,
gizon-antzeko gizon igelak...
· Flores aborrecidas de las abejas
Erlien iguin direan lora gerizetako zimel-zimelak dira’ ardau-bako ur-zale oskil,
gizon-antzeko gizon igelak...
· Hombres aguados o abstemios
Erlijinoari izen txarra ipinteko gauzak dira oneik
· Descalifican o desacreditan a
Erlijio paltso onek’ gain artu du
· Ha tomado mucha fuerza
Erlijioa kendu-ezkero’ lurrean al danik ondoen bizitzeari baino etzaio begiratzen
· Darse la mejor vida posible
Erlijioa zabaldu ta indartzea’ ezin ta obeko gauza da
· Es lo más excelente que cabe
Erlijioak’ gozabide asko dakar berekin
· Trae consigo muchas satisfacciones o consuelos
Erlijioari gerra eskaini zioten bein-beineko gobernu aiek’ eta Karlistak bai eduki ere!
· Recoger el guante; aceptar el reto
Erlijio-gerra zala sinistarazi zion bere buruari Santa-Cruz-ek; ta ala zan aldez-aldez
· Se persuadió o sugestionó de que
Erlijio-gerra zala sinistarazi zion bere buruari Santa-Cruz-ek; ta ala zan aldez-aldez
· Y lo era hasta cierto punto
Erlijio-izki oek ez dute barrua betetzen
· Esas insustanciales o menguadas formas de religión no satisfacen interiormente
Erlijioko joan-etorrietan’ gogoak dion bezela pentsatzen duena
· En las cuestiones religiosas
Erlijioneko egia nausiak
· Las verdades principales
Erlikia bezin maite-maiterik’ eskuan eroan
· Lo llevaba con el mismo cuidado con que hubiese llevado una reliquia
Erlisionea eta eskuara’ biak eskuz-esku, elgarrekin josiak etorri zaizkigu... menderan
barna... Elgar begiratzen dute; elgarren salbagarri dire... Bat galduz-geroz’
bertzearenak egin
· Al perderse lo uno, se pierde también lo otro
Erlisionea eta eskuara’ biak eskuz-esku, elgarrekin josiak etorri zaizkigu... mendetan
barna... Elgar begiratzen dute; elgarren salbagarri dire... Bat galduz-geroz’
bertzearenak egin d
· Se prestan mutuo apoyo
Erlisionea eta eskuara’ biak eskuz-esku, elgarrekin josiak etorri zaizkigu... mendetan
barna. Elgar begiratzen dute; elgarren salbagarri dire... Bat galduz-geroz’
bertzearenak egin d
· Nos han llegado estrechamente unidos
Erlisionea uste dut axal duen, jaun horreek
· Creo que anda escaso de religiosidad
Erloa asi’ ta sekula beste ertzeraino eraman ez... Oni ta ari eldu bai’ ... baino sekula
 pulamentuz ezer egin ez...: beti lan-berri, beti errex-kale
· Zascandilear: emprender esto y lo otro sin seriedad
Erloa asi’ ta sekula beste ertzeraino eraman ez... Oni ta ari eldu bai’ ... baino sekula
pulamentuz ezer egin ez...: beti lan-berri, beti errex-kale
· Emprender y no acabar
Erloa asi’ ta sekula beste ertzeraino eraman ez... Oni ta ari eldu bai’ ... baino sekula
pulamentuz ezer egin ez...: beti-lan-berri, beti errex-kale
· Zascandil, chapucero, chambón
Erloiu horren itzulika’ nehork ez du ezagutzen
· El funcionamiento o mecanismo de ese reloj
Erloju aundi ori kurpil koxkor baten akatsak zapuzten duen bezela
· La muesca o fallo
Erloju aundi ori kurpil koxkor baten akatsak zapuzten duen bezela
· Paralizar
Erloju berritsua dogu etxean
· Un reloj que da las horas muchas veces...; que da también los cuartos
Erlojuak’ amabi ots ditu emon
· Ha sonado doce golpes
Erlojuaren burpil bakotxak’ urrengoari zintzo laguntzen deutsa
· Cada ruedecilla hace bien el juego con la siguiente
Er-mamia etenda dauka. Azkazal-azpia
· Tiene rota la yema
Ermamiaren ondotik ziztatu dio sugeak beatxingarra
· Le ha picado el dedo meñique junto a la yema
Ermanua...? Orixe dek erderaz egin bearra Euskalerrian!
· Qué prurito, qué empeño de...!
Ermita aretan Mezarik emon eztala’ urte asko dira: auzunea bastertxu egiten dalako
· Porque el barrio está algo apartado; queda un tanto lejos
Ermita artan komentu bat egin zitekeala gogora zetorkion
· Se le ocurría que
Ermita orren ateetati’ ikusgarri ederrak agiri dire benetan
· Hermosas vistas en verdad
Ermitatxo sasiak eta larrak artu zuten
· Todo lo cubrió la maleza
Erna zite! Beranta gorria dugu!
· Despierta! Que es ya muy tarde!
Ernai-ernai joan!
· Vete con cuidado sin distraerte
Ernaietakoa dezu begia!... Ez jakin, gaba ala eguna dan!
· Vaya vista la tuya! dicho con ironía
Ernal-ardiak’ alorrez-alor deramazte bizkortzen... Erdi-bearrak argaltzen baititu’
naiz eman negua bizkor
· A las ovejas preñadas las llevan a los sembrados para que se fortalezcan
Ernal-ardiak’ alorrez-alor deramazte bizkortzen... Erdi-bearrak argaltzen baititu’
naiz eman negua bizkor
· La gestación las debilita
Ernaltzeko muga gaixtoan direnean ardiak’ nahi dira aharietarik urrundu
 · Cuando aún no están en época de criar
Ernamin nintzala’ Zure begiek ba nindekusaten, Jauna!
· Cuando estaba yo aún en embrión
Ernanira joaten ziran alabak dantzara’ ta jakina: askotan, Angelus jota’ artean’
etxeratu-gabe!
· Todavía
Ernari gelditu-ustean daukagu Adarmotza beia
· La tenemos en concepto de. Presumimos que está preñada
Ernari jarteko sasoiak arrapatzen dituen denporan. Abereak
· En la época del celo del ganado
Ernari zegoan beiak’ umea bota zun, zazpigarren ilebetean
· Abortó la vaca
Ernari-handi da behia
· Está muy avanzada la vaca en la preñez
Erne agokit beti, txori polita, abilen lekuan! libre bizi nai badek luzaro munduan
· No te descuides!
Erne daude artzaiak, ardura andian: Aingeru bat joan zaie gabaren erdian
· Prestando gran atención
Erne ez bazabiltza’ goseak ilko zera
· Si no te espabilas; si te descuidas
Erne ibili bear dute beren umeak zaitzen, galdu nai ezpadituzte egun ta betiko
· Ahora y por siempre
Erne, mutilak, olakoakin!
· Cuidado con...! Ojo con...!
Erne zaudete! otsegin die maiak arraunlariai. Etzuten len ere lorik
· Atención! Despiertos!
Erne zaudete! otsegin die maiak arraunlariai. Etzuten len ere lorik
· No había necesidad de despertarlos; bien despiertos estaban!
Erneagaz-batera’ bedeinka beie Jauna landarak!
· En cuanto brotan
Erneeratik, eta inoiz lenengotik’ asko eskeintzen duten urteak
· Años prometedores. De buena cosecha
Erne-erne igo bear da bide ori
· Con mucha precaución o tiento
Ernegatua nago nere artean ere
· Quemada interiormente de impaciencia
Ernegatzen gelditu dira lapurrak’ ez arako ez onerako
· Chasqueados; sin lograr su propósito; desconcertados
Ernegu-aldi gogorretan’ itz mingoztxoak esaten dizkit
· Cuando se enfada mucho
Ernegu-aldi gogorretan’ itz mingoztxoak esaten dizkit
· Me suelta unas palabras muy mortificantes
Erniak gertatu dira’ uste ziranak tontuak
· Han resultado ser los más listo o capaces
Ernialdeko aizeak’ oso gogortu omen zuten apaiz gaztea, aurrenetik zaldi-gainean
ibiltzen omen zana
· Fortalecerlo grandemente
Ernioko erromeria zan; da jendea bidea-betean zijoan
· Iba arracimada; en masa
Ernio-mendia aina’ emen biziko da gure jabetasuna, Kantabrorik bada
· Aquí pervivirá nuestra soberanía
Erniora begiratuta, ezin antzeman’ arriak ala lagunak ziran
· Si eran peñascos o personas
Erniora ez al da inor oinetako oiekin abiatuko! Farragarriren bat pasako zaio, andik
etorreran, etxera orduko
· Se va a llevar algún chasco desagradable
Erniotik beera, ebia zetorrek... .-Ebi ankamea dek ori... Etziok orrek artoari jeiki
aundirik eragin-aziko!
· Poco le hará crecer al maíz
Ero’ baino bero
· Ande yo caliente y ríase la gente
Ero’ baino bero. Nabilen ni bero’ naiz iduri ero
· Ande yo caliente, y ríase la gente
Ero behar da’ eguarditan iguzkirik ez dela errateko...; nihongo burudunek ez dute
ukatu Jainkoa’ bere gaizki handienen erdian
· Al mediodía
Ero behar da’ eguerditan iguzkirik ez dela errateko...; nihongo burudunek ez dute
ukatu Jainkoa’ bere gaizki handienen erdian
· Ninguna persona inteligente
Ero garbiak dira’ orrelako konfesio kalte andikoak egiten dituztenak
· Son unos locos de remate
Ero gelditu da azia, erneteko gauza-ez
· Quedar estéril la semilla
Ero guzijak ez gara naski Zaragozara juanak
· Cómo se conoce que no todos los locos están en el manicomio! N.B. En el pasado los
locos eran llevados a Zaragoza
Ero guztiak eztirala Zaragozan -esaten zan leen; orain Santa-Ageda esaten da baino
· No están todos los que son... N.B. Una manera indirecta de calificar de loco
Ero ta zoro garbiak izan ginala esango dabe, gure urrengo umeak
· Dirán que fuimos unos insensatos
Ero zoro bat aski, harriaren putzurat igortzeko; hamar zuhur behar’ handik haren
ateratzeko
· Un loco deshace la obra de cien cuerdos
Eroa behar litake’ Hitleren kontra egiteko
· Se necesitaría ser loco para
Eroa ni?... Ala ere, jokatuko egingo diat iri’ Goiara joan-da-etorri zein leenago
· A ver quién va y viene antes
Eroa omen zan, gizon ori... .-Eroa ta gaiztoa: biak
· Alocado y malo al mismo tiempo
Eroak’ bat; eta ura’ zart!
· Lo que se le ocurre, lo hace
Eroak’ ezteiak egiten; zuhurrak’ jaten
· El insensato prepara festines, y el sabio los aprovecha
Eroak ere beren buruai eztiotela arrika ematen, esan oi da
 · Nadie quiere hacerse daño a sí mismo
Eroak ere ikusi dezake’ zortziko eder aiek Dantza nagusiarenak dirala
· Hasta el más topo advertirá que
Ero-aldiak eman dio gure katuari. Jolaserako gogoak
· Le ha dado por hacer tonterías o locuras
Eroan eben otsoa basotik errira’ ta dandarrez erabili eben kale guztietan
· Lo arrastraron por todas las calles
Eroan gitxikoa da bera
· De poco aguante o paciencia
Eroan-ala arri’ danoentzat
· No hay quien se libre de sufrir
Eroan-ekarria zenbat da?
· El flete o costo del transporte
Eroan-sari laburrak daukoguz
· Cobrar poco por transportes
Eroan-txarrekoa, artu daben gizona
· Hombre irascible
Eroaren sinestea’ zuhurraren ustea
· Donde el fatuo cree, el cuerdo opina
Eroaren ustea’ zuhurra delako ustea
· El necio se cree sabio
Eroaten erraza dala dino Jesukristok, bere buztarria
· Suave, fácil de llevar
Erodias azpitik zebilkion Joan-i, bizia kentzeko
· Le acechaba a Juan
Ero-eginik emen ibili da, giltz orren bila
· Desesperadamente; como un azorado
Eroek eta haurrek’ egiak erraten
· Los niños y los locos dicen las verdades
Eroen etxerat’ guziek bidea jakin
· La casa de un pródigo, todo el mundo la conoce
Eroen kontua da’ nekez bizitzea
· Es una locura...; una tontería
Ero-ero egozan txoriagaz, ama-alabak... Pozez
· Estaban locas de contento
Ero-ero etortzen zaizkio oni gauzak
· Tiene mucha suerte
Ero-ero ibili izan banintz’ ori esateko bidea ba zukean
· Despreocupado; huyendo del trabajo
Ero-erorik gizendu zan oiloa; ta arrautza batekoa’ alpertu zan guztia
· Se engordó desmesuradamente
Ero-erorik gizendu zan oiloa; ta arrautza batekoa’ alpertu zan guztia
· La gallina que ponía un huevo diario dejó de poner en absoluto
Ero-galbaia!
· Ligero de cascos, alocado
Erokeri andia oi-dek, nerekiko’ akuiloa jotzea bortizki ostiko
· A mi parecer...; tengo para mí que
Erokeri andia oi-dek, nerekiko’ akuiloa jotzea bortizki ostiko
· Dar coces contra el aguijón
Eron nagik lagun, -inotsan negarr-antzean
· Llévame contigo
Eror-bideak eta gaitzerako beatz-topak kentzen ezpadiotza
· Ocasiones de caer
Erori bazan erori’ egin zun Pedrok negar ugari!
· Si bien es cierto que cayó o prevaricó
Erori da antxeta!
· Ya ha caído el pez... Ya le tengo cogido! Ya ha picado... No se me escapa
Erori’ eta anka nuen bigurritu
· Retorcérsele el pie
Erori ez baino’ oso zirikatua izan zan
· Aunque no cayó
Erori itsusi bat egin du
· Una mala caída
Erori’ ta... artu ipurdiko bat!... Ezer gutxiagokorekin’ izaten dira ausi-atereak!
· Por bastante menos se producen fracturas... etc
Erori’ ta... artu nuun ipurdiko bat!...’ Ezer gutxiagogokorekin’ izaten dira ausi-
atereak!
· Y me di un tremendo costalazo
Erori ta jaso ibili ginan
· A trancas y barrancas. ??
Erori zan amilka ol zarraren gainetik; eta lurra jota’ bertan il zan, bere lep-ezurra
autsirik
· Rompiéndose la nuca
Erori zan amilka ol zarraren gainetik; eta lurra jota’ bertan il zan, bere lep-ezurra
autsirik
· Dando en tierra
Eroria atera-berria du... bei-onek
· Ya tuvo recientemente otra mala época de aplanamiento
Eroriko dira, bai, eroriko, zuen eskuetatik errosarioak; baina guk jasoko ditugu...
gure beatzetan estutzeko. Guk beteko degu zuen utsuna!... Guraso maiteak!
· Para pasar sus cuentas en nuestros dedos
Erorikoaren beldurtzekoa duke laster, Jauna’ zu beraren besoari loturik ez dagona
· Está en gran peligro de caer
Erorita, bide-bidean gelditu da bestea
· En medio del camino
Erori-urren zegoen
· Estaba a punto de caerse
Erorixkoa dago X
· Desmejorado, alicaído
Eroriz eroriz ikasten da oinez
· Sólo se aprende a costa de escarmientos
Eroriz eroriz ikasten da oinez
· Errando errando se aprende a herrar
Erorka eta erorka’ gorputz guzia zauritu zuen
 · A fuerza de caídas
Erorka zijoan Kalbarioko bidean
· Cayendo a cada paso
Erorrek ere buruari egin badion kalte ori’ inori zer nai dion?
· A quién le quieres echar la culpa? Si eres tú misma la causante del daño?
Erortzeko minak hartzen zuen
· Le acometía el vértigo
Erosi bezala sal...
· Contar algo de oídas; sin responder de lo que se narra
Erosi bezala saltzen dut
· No hago más que repetir lo que he oído; no lo garantizo
Erosi dutan bezala saltzen dautzut
· No respondo de lo que digo: así me lo han contado
Erosi egin bear dot’ zer dan-eztan
· Por lo que pudiera ser
Erosi egin ginduan Jaungoikoak: ez nolanai’ baizik gure alde inolako saria emanik
· Dando por nosotros un precio incomparable
Erosiko al zaituzte, astoa, aurreko urtean!
· El año que viene. ??
Erosiko etziola esan bai’ amonak...; baina azkenean erosiko zion txapela. Ez erosi
bear, alajaina, bere iloba bakarrari!
· Cómo no se la iba a comprar!
Erosiz ere’ bakea on
· Todo sacrificio es bueno por la paz
Erosle biak kontuan jarri zituan ijitoak’ oilarrai egingo ziela nobedaderen bat leku-
aldatzeak
· Ya les previno que
Erosleak jakinaren gainean antxititik ontzat emana zan tratua
· Lo había dado por bueno de antemano
Eroso bizi izan naita-be’ ezin geintekez, inoizkoren baten izan ezean
· Fuera de alguna rara vez
Erosoago baizik eztaukate orain iturria, Etxeberrikoak lengo aldean
· Mucho más a mano, más próxima
Erosteko ta erosteko ekin deust gure mutilak... ta erosi bear!
· Tanto insistía en que lo comprase que
Erosteko ta erosteko ekin deust gure mutilak... ta erosi bear!
· No he tenido más remedio que comprarlo
Erosten duenak ahal ez duena’ sal dezake behar duena
· Cuidado con comprar adeudándose!
Erostera’ etorri amabost pezetarekin!... Estuan’ salduko det gutxiagoakin
· Si se me apremia...; en un apuro
Erostuna ba degu azkenean! .-Ez ari eskerrik!
· Mas no gracias a él
Erostunak agertzean’ zenbat larru saldu, ainbeste ardi iltzen dira
· Tantas ovejas como pieles
Erostunak’ obetoago artzen zuten alkar, saltzaileak baino
· Se entendían o ponían de acuerdo mejor que
Erostunik bazetorkien’ zezena begietatik kentzea pentsatu zuten
· Quitarlo de la vista; deshacerse de él
Erostura-erosturako lur-saila da... Lan errezekoa
· Tierras muy cómodas de labrar
Erotuak dire deputatu horiek egiazki’ edo hitz horrek mamirik ez dauka!
· O, de lo contrario, esa palabra no significa nada
Ero-txar burugaldu bat bezala hil zen Voltaire
· Perdido el juicio; demente
Erotzearren egon zan, alaba galdu zunean
· A punto de volverse loca
Erotzeko zorian ibili dira karriketan zarra eta gaztea...Pozez
· Locos de entusiasmo... viejos y jóvenes
Erotzeko zorian nago’ zu izketan aditurik... Pozez
· Loco de contento
Ero-usteko gizon-ura
· Tenido por loco
Erpa zorrotzak zabalik’ asarrez amorraturik dator, dragoetzar bat dirudiala
· Con sus garras amenazantes
Erpotik atera deikeo tiroa’ ... edozeini zer-nai sinistatzen dionari
· Puede salirle el tiro por la culata
Erra gaiztoa dauka
· Está de mala...; de malas pulgas
Erraari-labak zaartu edo jausi badira’ ez ibili barririk egiten...: ateetara dator
zeinbatgura ogi. Jan bigun-bigunik!
· Todo el pan que queráis
Erraari-labak zaartu edo jausi badira’ ez ibili barririk egiten...: ateetara dator
zeinbat-gura ogi..! Jan bigun-bigunik!
· Comedlo bien tierno!
Erradak norekin hadin, erranen deat nor hizan
· Dime con quién andas y te diré quién eres
Erradazu: zer duzu izena?
· Dime cómo te llamas
Erraguzu esaiguzu: nork emanik duzu esku hori?
· Quién te ha dado tal autoridad?
Errai estukoa da bera
· De mal genio
Errai estukoa da bera’ ta neuk-bere nire ar txarra daukat
· También yo tengo mi mal genio
Erraiak jaten egoan
· Se consumía, se recomía de rabia
Erraiak’ sukarrez erretzen daduzka
· La fiebre le abrasa
Erraiek puskatuko dizkiet!... Ama batek semeari, asarrean esana.
· Te voy a hacer pedazos!
Errai-estua da
· Impaciente
Errai-estua da gizon ori
 · Hombre de poca paciencia
Erraietako minez egoan
· Le dolía el vientre
Errain oiek eraskinak baitituzu’ beti ere alabarekin obeto konpontzen, ama
· Allegados, no de la misma sangre
Errainuaren gisa dabiltza beti zuen ondoren
· Os siguen como la sombra
Erraiok bearrien belarrien gibeleko aldean
· Díselo si te atreves!... verás cómo se pone! cualquiera se atreve a decírselo!
Erraiok, erraiok, begarrien egalera
· Vete a decírselo, si te atreves
Erraiten darotzuet dizuet’ Tenploa baino zerbaitago dena ba dela hemen
· Alguien que es superior al Templo; algo más que el Templo
Erraiten darotzuet’ ezen Jainkoa gai dela’ harri hautarik beretarik ere sorr-arazteko
umeak Abrahan-i
· Poderoso es Dios para
Erraiten duzunez’ bahi bai’ baina neholatan ere eztezakezu sal, arima
· Estás dispuesto a empeñar el alma, pero de ningún modo a venderla
Errak nor haizen, ba ziakiguk bertzeak nor diren
· Dinos quién eres, y con eso ya sabemos qué clase de gente son los tuyos
Errak nor haizen; ba ziakiguk bertzeak nor diren
· No te preguntamos por los demás, sino por ti mismo
Errak, to! Zenbat luze behar duk, Erromarat ni eramaiteko?
· Cuánto tiempo necesitarás para...?
Errakel’ bere aurrengatik negarrez ari da, ta ez du samin-agurrik nai
· No quiere ser consolada; no quiere demostraciones de pésame
Errakel haur-minetan zelarik’ ezin erdiz jarri zen hiltzeko menean
· Se puso a la muerte
Errakel haur-minetan zelarik’ ezin erdiz jarri zen hiltzeko menean
· Estando con los dolores de parto
Erralde galanta, agintzen daukagun nausia!
· N.B. Expresión irónica referida a un hombre físicamente poca cosa
Erraldeko’ onenbesteko bat eskatzen eban
· Tanto por ralde
Erramon’ ilberritxoa; ta Teexak ez zun geiegi kalera atera nai
· Demasiado reciente aún la muerte de E
Erramon-ekin’ urtebete besterik ez zun, Telex-ek; ta Erramonek eta aitak’ ortxe
ortxe
· Más o menos la misma edad
Erramon-ekin’ urtebete besterik ez zun, Telex-ek; ta Erramonek eta aitak’ ortxe
ortxe
· No se llevaban más que un año de diferencia
Erramun deitu zazu!
· Llámale a Ramón. N.B. Notar el régimen verbal de deitu
Erramu-osto bat edo beste suari eman ere egingo zuten’ trumoiak asten baziran;
tximistak etzuen ezeren okerrik egin bear’ ori egin-ezkero
· N.B. Anotar la expresión suari eman, como personificando el fuego
Erramu-osto bat edo beste suari eman ere egingo zuten’ trumoiak asten baziran;
tximistak etzuen ezeren okerrik egin bear’ ori egin-ezkero
· No habría el menos daño... N.B. Anotar la expresión suari eman, como personificando
el fuego
Erramurik-gabea duk itxe au...
· N.B. Se dice cuando ocurre algún siniestro en una casa. Aludiendo al ramo de laurel
que se pone en el tejado al acabar la construcción
Erramutik urrengo amabost egunak
· Los 15 días siguientes a Ramos
Erran badu erran’ bereak aditu ditu
· Quedó bien servido; qué de cosas tuvo que oir!
Erran badu erran’ bereak aditu ditu
· En mala hora se le ocurrió decir... Qué quiso decir!
Erran badu erran’ entzun ere du merexi zuena!
· En mala hora se le ocurrió decir eso...!
Erran bai...; baina egiteak, eta bere on-gaitz oroekin jasaiteak’ ba ditu bere zinak eta
minak usu-aski
· Tiene sus engorros o dificultades
Erran beza Aristotelesek nahi duena: gure kontuko’ denbora da’ lehen, orai eta gero
· Según nuestro cómputo
Erran bezate, batean bai eta bertzean ez ari-gabe’ ean fida diren, ala ez...!
· Sin andar fluctuando
Erran bezate erran-aal-adina’ aditzen zaienak
· Digan cuanto quieran
Erran bezate erran-al-adina’ aditzen zaienak
· Los doctos, los entendidos
Erran bezate gainekoek zer ikusi duten
· Díganlo los espectadores
Erran bitza’ bere bihotzak idarokitzen diozkan hitzak
· Sugerir, dictar
Erran daitad dit’ karek arek lagundu txikia egin dokela orri dezaizukela zuri lan
damanean
· Que puede prestarte poca ayuda
Erran dezatela nai dutena: ez iluntzen zaie, ta ez arintzen, arpegia
· Permanecen impasibles
Erran diogu gure apez xaharrari’ ez adio, bainan berriz-arte
· Hasta luego!
Erran diteke’ gizona egin baino leen’ ixilik, asmu anditan gelditu zela apur bat,
Jaungoikoa
· Que se detuvo como a deliberar gravemente
Erran diteke’ zuen ohoretan loretu direla bazterrak
· Todo está engalanado
Erran dituzu’ ez errateko obeak ziran zenbait ele ta berri
· Que no deberían haberse dicho; mejores para no dichas
Erran du’ zer hinka gaixtoan behar izan duen jarri gobernuaren buru
· En qué críticas circunstancias
Erran du’ zer hinka gaixtoan behar izan duen jarri gobernuaren buru
 · Ponerse al frente del gobierno
Erran duenez’ ez dire hein hortan geldituko: hasian-hasi’ serora eta fraide guziak
Frantziatik huiatuko dituzte; eta usuxko oraino!
· Y bien pronto, por cierto!
Erran duenez’ ez dire hein hortan geldituko: hasian-hasi’ serora eta fraide guziak
Frantziatik huiatuko dituzte; eta usuxko oraino!
· No se contentarán con eso
Erran’ eta egin! Itza’ itz!
· Aceptado el compromiso! Palabra!
Erran’ eta egin Itz-emana’ atxiki; itza’ ez jan ta ez autsi!
· Lo prometido hay que cumplirlo
Erran gabe doa’ zozialistak mutur zirela
· Resentidos, enojados
Erran gabe doa’ zozialistak mutur zirela
· Ni que decir tiene que
Erran gaiztoka aserretu zen
· Se enfadó hasta echar palabrotas
Erran, no! Aizan, i! ze bi zangotako axeria hi!
· Ah, pícara ladronzuela!
Erran, no, Katalin: diru puska bat norbeitekin jokatu dinat’ bi lagunekin husten
ditunala ehun pinta arno, argitik argirat... Hiri zer zaun?
· Qué te parece? Qué opinas tú?
Erran, no, Katalin: diru puska bat norbeitekin jokatu dinat’ bi lagunekin husten
ditunala ehun pinta arno, argitik argirat... Hiri zer zaun?
· De sol a sol
Erran’ ta egin Esan bezela egin
· Dicho y hecho
Erran zaroen zien Jesus-ek: Haizu zilegi dea larunbat-kari sendatzea?
· Es lícito curar en sábado..., o no?
Erran zioten’ etzitezela grina edo kexa harrengatik
· Que no se preocuparan por él
Errana bide zakoten’ preso harturik ere laster jaliko zela, osoki xuriturik
· Totalmente absuelto
Errana da: Bego axeria bere xiloan nausi! Eta haukien xiloa’ trinketa!
· No hay quien le gane al zorro en su propia madriguera. N.B. Haukiena auen; oen
Errana da’ bertzeak ez direla eri zikin batekin erakutsi behar
· El que ha de reprender ha de ser irreprensible
Errana da’ debruari berari esker’ zerbeit onik ba dugula
· No hay mal que por bien no venga
Errana da’ eskualduna ar litakela musean’ uraren gainean ere... Ari litekela
· Un proverbio sobre la gran afición del vasco al juego del mus
Errana da’ gizona ile-aldera ferekatu behar dela hartarik zerbait ateratzekoz; eta
zerbait emanez amoratzen dela
· Que hay que llevarle a su aire no violentarle
Errana da: jendeak ez du bekoz-beko so egiten ahal, bi gauzeri: iguzkiari eta
heriotzeari
· No puede mirar frente a frente
Errana da’ mihiak ez duela hezurrik hausten, bainan bai hauts-erazten
· Poder destructivo de la lengua
Errana da’ nolako jan’ halako lan
· A tal jornal, tal rendimiento
Errana da’ odolak ehun idi-parek baino gehiago tiratzen duela
· Tremenda fuerza de la pasión
Erranak erran, adituak aditu’ ... ez dezagun bederen sekulan gogotik gal hitz hau
· No olvidemos nunca
Erranak obratzen badituzu’ zer gizona zu!
· Valiente! Bravo!
Erranaren bidez, sinets-arazi diogu
· A fuerza de decírselo
Erranaren utsez egiten dituzte orrelako lanak batere gogorik gabe
· A fuerza de decírselo, mandárselo
Erranaren utsez egiten dituzte orrelako lanak, batere gogorik gabe
· Sin gusto
Erran-gabe doa’ gero eskuak ongi minberazi artio jo ginituela... txaloak
· Hasta hacernos daño
Errapean min du bei onek’ eta ostiko beroan dago
· No pára de dar coces
Errari zaporra’ osasunerako ta etxerako’ bietarako da kaltegarria
· Pan mal cocido
Erratea da errex; egitea da gaitz
· Criticar es fácil; lo difícil es hacer
Errateko baizik ezta, baino... famili aren lurrak’ errentan ditugu orai
· Dicho sea de paso...; entre paréntesis
Erraten baita biharamunaz ez girela oroitzen... are gutiago bezperagoaz. Batek
bertzea kuku: egungoak atzokoa, biharkoak egungoa
· Un recuerdo eclipsa a otro...; nos hace olvidar el precedente
Erraten baita biharamunaz ez girela oroitzen...’ are gutiago bezperagoaz. Batek
bertzea kuku: egungoak atzokoa, biharkoak egungoa
· No nos acordamos de pensar en el mañana
Erraten die Jesus-ek’ begira dutela; daudela kontuz eta erne
· Que estén alerta; que velen
Erraten dio zentzarazteko dina’ baina alferrik
· Lo bastante para que entre en razón
Erraten zioten Benoatek fraide hei’ etzirela on elkarrekilako: bainan azkenekotz
bildu zuten berenganat
· Que no eran llamados a hacer vida en común; que no eran propios para convivir
Erraten zioten Benoatek fraide hei’ etzirela on elkarrekilako; bainan azkenekotz
bildu zuten berenganat
· Por fin le ganaron a su idea; le persuadieron
Erratuko dodan bildur-arren’ baietz esan nei
· Aun temiendo equivocarme
Erratza bidearen erdian utzita etorri naiz
· En medio del camino
Erratz-girten gainean zaldiz doaz...
 · A caballo sobre mangos de escoba
Erraz atzituta’ naiera guzian jan zituzten gal-eperrak
· Con toda comodidad
Erraz azpiratuko genduzala igarri ebenean’ eurak etorri ziran eskura
· Ellos mismos se entregaron; se sometieron dócilmente
Erraz, eta alde-aldean biderik inork eman-gabe egiten due bekatua
· Casi sin que nadie les dé pie u ocasión
Erraz gerta liteke’ salokeria au bekatu larri izatea
· Excesiva curiosidad o avidez
Erraz irabazi uste eben’ baina biribil-biribilean guzurtau dira; gure errikoak jan
dautsie, askoren minagaz
· Se han equivocado de medio a medio
Erraz irabazi uste eben’ baina biribil-biribilean guzurtau dira; gure errikoak jan
dautsie, askoren saminagaz
· Les han vencido los nuestros
Erraz izango da atzeneko orduan arpegiz-arpegi konfesoreari esatea, sareta bateti
esan-ezinda euki dozuna?
· Lo que no te atreviste a decir a través de una rejilla
Errazago arnasa artzen genduen zuen etorrereaz
· Respirar mejor
Errazago da besteen gauzak atxakiatea’ gauza barriak egitea baino
· Sacar faltas a las obras ajenas
Errazago da on bahituaren ateratzea’ salduaren baino
· Es más fácil recobrar lo empeñado que lo vendido
Errazago eskuratuko dituzu geldi-geldika gogorkeriaz baino
· Dominarlos poco a poco
Erraz-aldera jo du jendeak
· Se ha hecho muy comodona
Errazkeriari alde!
· Fuera la condescendencia o el comodismo!
Errazki barraiatzen dira gogotik’ bein baizik aditzen eztiran gauzak
· Irse, dispersarse de la memoria
Errazki egin zuen bakoitzak makila bi erdi
· Partir en dos mitades
Errazkin al nun lekura bialdurik’ gu irurok gelditu ginan, mendi artan
· Desprendiéndome de él como pude
Errazkin eta Areso’ ardailan dabiltza: pilotan jarduteko’ aukera nai itza
· Andan alborotando
Errazkin eta Areso’ ardailan dabiltza: pilotan jarduteko’ aukera nai itza
· Buscan acuerdo sobre las condiciones del partido a jugar
Errazkin-go gaztaine’ gorringo baten pare
· Bien vale una yema de huevo
Errazoe da’ gizonak Jaungoikoaren bardin bere burua ez eukitea
· Igualarse a; medirse con Dios
Errazoe txarra esan eutzunagandik alderatu bazina’ bake obean egongo zinean
· Te habrías quedado más tranquilo; no habrías perdido la calma
Errazoe txarra esan eutzunagandik alderatu bazina’ bake obean egongo zinean
 · Dar un desplante
Errazoi ori akastuna dala’ edozeinek daki
· Razonamiento defectuoso
Errazoia daukak: onekin bakarrik’ jai daok jagok; bein eskailuak eruaten asi-ezkero
mediku bati’ eztok itxura, ain gutxi eruatia
· No se resuelve nada; no es solución
Errazoiagaz atzera eragiten ez badeutsa gurariari’ berekauten doa gizona, gauza aren
ondorik
· Si no frena el deseo
Errazoiagaz diardun, neska! baina ez egin alperrikan jardun!
· Pero no sigas hablando en vano!
Errazoien neurri-neurriko gurutzea besterik eroan nai eztuana’ nik eztakit zetako
dagon komentuan
· Una cruz del todo ajustada a la razón; muy puesta en razón
Errazu orduan’ erak dakarren bertze zerbait
· Según la oportunidad
Errazu, Perkain: esku-larru horiekin noradino joko zinuen zuk pilota? -Jauna:
Baigorrin hartu eta Errazurat gainez-gain igorriko nuela iduritzen zait
· En un voleo
Errazue esazue zuhaitza ona dela’ onik dakarkenean...; dakarkenetik ageri da’
zuhaitza zerik den
· Cuando su fruto es bueno
Errazue esazue zuhaitza ona dela’ onik dakarkenean...; dakarkenetik ageri da’
zuhaitza zerik den
· Por sus frutos se conoce el árbol
Errazue gizon onen gain’ errateko dezuena...!
· Todo lo que tengáis que decir
Erre eta puskatzen negoela sentitzen nuen: ito bear’ eta ezin
· Sentíame quemar y despedazar
Erre ta kixkaltzen zan’ ainbeste ume ala galtzen ikustean
· Se consumía, se requemaba por dentro
Erre ta puskatzen negoela sentitzen nuen: ito bear’ eta ezin
· Un continuo ahogo
Erre utsa da... Orixe polita daukagu!
· Bueno está estos días!... Está inaguantable
Erre utsa da... Orixe polita daukagu!
· Muy irascible
Erre utsa etortzen da batzutan, itz bat ezin eraman duala
· Muy excitado, irritable
Erre utsa etortzen da batzutan, itz bat ezin eraman duala
· No aguanta una palabra
Erre zuten biak pipada bana
· Fumar una pipa cada uno
Errea eman sokari. Amorr eman
· Aflojar, o dejar que remita de su tensión una soga tirante
Erreal bana saritu bear dabe; baina eztauke zetan txantelik artu
· No tienen para qué tomar entradas
Erreal bat edo besteren jabe egiten diraneko
· En cuanto se hacen dueños de
Erreal bat edo besteren jabe egiten diraneko
· Entrar en posesión de, hacerse dueños de
Erreal baten baitan zaude, tratu egiteko?
· Estás pendiente de un real...?
Erreal baten baitan zaudete, tratua egiteko?
· Pendientes de un real
Erreal baten okerra baino ezta
· No hay más que la equivocación de
Erreal bi urri balio dauz orain, laurlekoak
· Dos reales escasos
Erreal bi-na kenduko ziguten eguneko. Pentsa beza! Otxinak galduko genduzen!
· Figúrese la cantidad que perderíamos!
Erreal biren ustea bazenu Jesus onagandik
· Si esperases recibir de él siquiera una mínima cantidad de dinero
Erreal orren kanbioak... oraindik etorriko zaizka
· Ya lo pagará un día...! La cosa no quedará así
Erreal zidarra pagatu deuste bisitako
· Media peseta
Erre-ala’ zagi beltzak pike-tanta piztua dari an-emendik
· Le manan gotas de pez encendida
Erreari-labak zartu edo jausi badira’ ez ibili berririk egiten..: ateetara dator
zeinbatgura ogi... Jan bigun-bigunik!
· No penséis en reconstruirlos
Erre-arin dago..; egostarin..; bete-arin
· No bien asado..; no bien cocido;... no bien lleno
Erre-arinak, egosi-arinak daude gaztain abek
· A medio asar; a medio cocer
Errebeka-k, etzanaldi batetik’ bi seme izan zituen, gure aita Isaak-enganik
· De una sola gravidez; de una sola unión conyugal
Errebide-askan’ bertze orduz hemen egonikako gizon bat hatxeman dute, umatuxea.
Deus argirik ezin jakin da’ berak erranik
· En la cuneta de la carretera
Errebide-askan’ bertze orduz hemen egonikako gizon bat hatxeman dute, umatuxea.
Deus argirik ezin jakin da’ berak erranik
· Nada puede averiguarse de lo ocurrido
Errebolberaz eta gaizki-esanaz’ eskainka ari zitzaizkion
· Le amenazaban provocando
Erreboteko lanean ere ba daki ankak dantzatzen..: bola bezela’ beti ba dabil; ala ere
ez da nekatzen
· Tiene piernas ágiles
Erre-erre eginda ei-egoan gizona, au entzunagaz
· Dicen que estaba escocido o irritado
Erre-errean’ urten leio gizonari’ ostean esango ez leuken berba bat edo beste
· En otra ocasión
Erre-errean’ urten leio gizonari’ ostean esango ez leuken berba bat edo beste
 · En un momento de ira
Erregalatutako astoari’ ortzetara ez begiratu
· A caballo regalado... no le mires al diente
Erregalo andiak egin ak? Zagoz ixilik, gizona! Eskukada batzuk txakur-dirutan
· Unos puñados de calderilla
Erregalo au ekarri zuunak’ ondo opa zion beintzat!
· Qué generoso, espléndido, liberal!
Erregalo ederra egin dizute -Erregaloa? Ez: eskuun dirauakin pagatutakoa da
· Con dinero contante y sonante
Erregalo ederra galduko zendun!... A zer gauza!... -Orra ba! dunak duna galdu-
ezkero’ orra baterez!...
· Conforme! Pero menos sería nada
Erregalo etorria degu katu au, orain zortzi urte: nundik ez esateko beartu naute
· Me han puesto la obligación de
Erregalo lodiakin juezagazkoa egiten dabee
· Sobornan al juez con gruesos regalos
Erregalo-gai aiek guziak sortu zitunean’ zirauna baino okerrago zebilen: bereala
Amezketara joan nai zun
· No podía sosegar de impaciencia
Errege aiek baino agitz obeki ta ageriagoan ekusiko dezu
· Más manifiestamente
Errege Alontsok estu darabiltzki’ Galizi-aldeko moroak
· Los tiene en aprieto
Errege Antigono’ begi batetik okerra zan
· Era bizco de un ojo
Errege aren babesean’ lasaitasun andian eta eskurantza askorekin bizi ziran Israelko
katibuak
· Con muchas libertades o prerrogativas
Errege ari opari obenarekin mandatariak bialdu ziozkan’ pakean egoteko bideak adi-
eraztera
· Con la mayor deferencia
Errege ari oparik obenarekin mandatariak bialdu ziozkan’ pakean egoteko bideak
adi-eraztera
· Condiciones de paz
Errege aserretzen bazan’ Davidi gaztigatuko zion, onek bere bideak artu zitzan
· Para que tomara sus providencias
Errege au’ apuko-bilan dabil, neri erasotzeko
· Me busca querella
Errege au’ kontu onekoa zan
· Era hombre de mucha conciencia
Errege balitz eta oraino bizi’ ba luke zenbait zurikatzaile...!
· No le faltarían aduladores
Errege barri, lege barri
· Allá van leyes do quieren reyes
Errege batek herabe luke guduan sartzera’ liakinean lekienean bere soldaduak bere
kontra jaikiko zaitzala zaiozkala
· Se resistiría a... N.B. Ejemplo del uso de bere con relación al sujeto agente
Errege batekin’ etzinake Jaunarekin bezain labur ibiliko
· Mostrarse mezquino, tacaño con...; inconsiderado
Errege’ bere semearen minez dago
· Llora, se lamenta por su hijo muerto
Errege Dabidek berepekotu zituen jendaia guziak
· Las naciones que había sometido
Errege Davit-ek’ ahalkez lotsaz eta bere buruaren ez nabarbentzeagatik egin-gabe
utzten zituen sakrifizioak
· Por no llamar la atención; por no descubrirse
Errege Davit-ek, bekatu egin ondoan’ nahiago zuen, jendeekin baino Jainkoarekin
iharduki; nahiago zituen bere on-gaitzak harekin iragan
· Tratar con Dios sus asuntos tanto favorables como desfavorables; lo bueno como lo
malo de su conducta
Errege Davit-ek, bekatu egin ondoan’ nahiago zuen, jendeekin baino Jainkoarekin
iharduki; nahiago zituen bere on-gaitzak harekin iragan
· Habérselas con; tratar con
Errege Dionisiok ondasun-atsegin guztiak gura-betean eukazan egunetan’ etzan, ez,
zorioneko
· A la medida de sus deseos; a pedir de boca
Errege elkar-artuak osotoro ondatuta’ gizakume guzia il eta gerra-tresna guziak erre
zituzten
· Reyes aliados
Errege elkar-artuak osotoro ondatuta’ gizakume guzia il eta gerra-tresna guziak erre
zituzten
· Matar a la gente de tropa
Errege! -erantzun zion Danialek farra axal batekin ez itsutu eta gezur ori sinisturik
egon!
· No te engañes!
Errege! -erantzun zion Danielek farra axal batekinez itsutu eta gezur ori sinisturik
egon!
· Sonriéndose
Errege erotako’ artzen zuten Pilatosen etxean
· Tomarlo por rey de burlas
Errege eta mendekoak’ nork bere aldian’ Jaunari eskeintza andiak egiten ziozkaten
· Cada cual a su turno
Errege ez da bakar-izena. Gaur bakarr-askoa! -dio txoko artatik arako-ark!
· El de marras... N.B. Velada alusión a Alfonso XIII muy joven entonces y con pocos
partidarios en el País
Errege ez da bakar-izena. Gaur bakarr-askoa! -dio txoko artatik arako-ark!...
· Harto singular o... solo!
Errege ez da bakarr-izena... Gaur bakarr-askoa! -dio txoko artatik arako-ark.
· No es nombre singular
Errege eztai-emaile au’ Aita Eternoa da
· Quien convida al banquete de bodas
Errege gta ingurukoak’ aitearenka isten ebazala, igesi joan zan
· Dejándolos atónitos
Errege haren egunetan’ gure bidexkak alfer zauden
 · Los caminos estaban desiertos
Errege jauna, etzezazu artu gaizkitzat’ nik egin dedana!
· No lo lleves a mal
Errege jaunaren kontra gaizkikotzat jaikitzen direnak
· Para el mal
Errege Karlomanok ezin du loa bereganatu
· No logra conciliar el sueño
Errege ohartu zen’ batek etzuela ezteietako aldagarria jauntzi. Ezteietako soina
· No estaba vestido con el traje de bodas
Errege onek, alde-aurrea arturik’ israeltarrai eraso zien, alako gauzarik gogoan
etzeukaten garaiean
· Tomar la delantera
Errege onek, alde-aurrea arturik’ israeltarrai eraso zien’ alako gauzarik gogoan
etzukaten garaiean
· Cuando no se lo imaginaban; cuando menos se lo figuraban
Errege orrek puska ederrak saldu zituen..., etzuen ezer erosi...: naikoa bildu duenean’
Frantzira joan da igesi
· Vendió no pequeña cantidad de bienes
Errege prestu ori ezagutzeko atsegina izan det
· Tener el gusto, la fortuna de
Errege ta bere ingurukoak’ etzeuden artarakoxe: erotzat jo zituzten, eta gero itxian
sartu
· Los encerraron
Errege ta bere ingurukoak’ etzeuden artarakoxe: erotzat jo zituzten, eta gero itxian
sartu
· No estaban para eso, por cierto!
Errege zaharraz’ ez da nihoiz herrian aipurik
· Ya no se le menciona nunca
Errege zaitugu, Jauna, betikoera guzitik...; emona ez baidozu daukazun aginterria
· De toda la eternidad
Errege! Zaren beharren alderakotzat bihotz-bera!
· Sé misericordioso con los pobres... N.B. Zaren: forma imperativa o exhortativa
Errege: zaren beharren alderakotzat bihotz-bera!
· Sé misericordioso con...! N.B. Zaren forma imperativa o exhortativa
Erregea andrekoitu zan’ eta onen gaiztakerian mendekoak ere kutsutu ziran
· Hacerse mujeriego
Erregea, gajo onez kupituta’ eskatzen zion baino oparoagoa izan zitzaion
· Se le mostró más generoso que
Erregea, gajo onez kupituta’ eskatzen zion baino oparoagoa izan zitzaion
· Compadecido de este infeliz
Erregea gora-beera’ berdintsu zitzaion Santa-Cruz-i
· El rey era lo de menos para él
Erregea’ Martseilan odoletan ginuen... hil hotza
· Yacía asesinado
Erregeak ardoz kaskoa ondo berotuta zeukan
· Estaba ya ebrio
Erregeak etorri omen zitzaizkon adoratzerat, Buddari... Zer da omen hori?
 · Qué valor tiene ese se dice? Con qué fundamento se dice?
Erregeak’ etxaukeek gaur gauza onik..!
· Todo les sale mal
Erregeak ez deusku orrek-ainbestean lo egiten jauregi galantean!
· Tan bien como ése
Erregearen erabakia’ Israel guziari oniritzi zitzaion
· Agradó
Erregearen eskoatara egoan
· A la diestra de
Erregearen sui-gaiak izan zezakean-gauzarik gogokoena
· Lo más apetecible para
Erregeari baino Jainkoari bildurrago zitzaion Tobias
· Temía más a Dios que
Errege-arrazakoa al da emakume ori?... -Nondik eta norakoa dan’ eztakit
· No sé nada de su persona
Errege-eguna’ aundiro ospatu zen
· Se celebró con gran solemnidad
Errege-egunean izan gendun eguzki ederraz’ zer-ikusian egozan mendi ta bazter
guztiak
· Estaban preciosos; ofrecían un hermoso golpe de vista
Erregeek etzuten zin-itzik ematen’ Don Carlos etorri-arte
· No juramentaban Los Fueros
Erregeen eran bizi ziran orien-pekoak
· Súbditos
Erregeen etxeetako ta soineko urreria guztia’ berea dau Jaungoikoak
· Toda la orfebrería
Errege-etxe atarian zebilen beti’ erak agintzen zion guzian
· Según lo aconsejaban las circunstancias
Erregek auzia’ berehala Axularren alde hautsi zuen
· Zanjó el pleito a favor de
Erregek emandako eskubide andiakin asnasa artu’ eta berrien-berri erri-ginan abiatu
ziran mondragoitarrak
· Alentados o confortados con
Erregek garbi ateratu zuen’ gaixtakeria guziez hobendun zen gizona
· Lo absolvió como inocente
Erregek gogoz artu eban adibide au
· Recibió bien este consejo
Erregek jareiten ezpaeban’ ez neban ezeren egitekorik
· Ya no tenía yo nada que hacer
Erregek jareiten ezpaeban’ ez neban ezeren egitekorik
· Dimitir, dejar el trono
Erregela hura, berak zionez’ Jainkoak emana zuen bururen-buru
· De punta a cabo
Erregen aginduzko alkateak
· De Real Orden
Erregen aurretxuan zan
· Era poco antes de Reyes
Erregen-eguneko bezperan’ oinetakoak argi eraginda jartzen ziran sapailoan
balkoian
· Se ponían los zapatos lustrados
Erregenetan umieri’ opa izaten jakue gauza asko
· Se les regalan
Erregerekin esku andia duen orri zer ongietorri, zer begitarte eginen zenioke?
· Prestar acogida
Erregeren alabak’ bere seme-orde artu zuen aurtxo ura
· Lo adoptó por hijo
Erregeren alabari motil gazte orrek galdetu emen-zion’ ea zenbat soineko zeuzken
soinean
· Cuántos vestidos llevaba puestos
Erregeren aldean dabiltzanak
· En conpañía de
Erregeren baino Jainkoaren beldurrago zen Tobias
· Temía más a Dios que al rey
Erregeren etorrerak era ona ematen zien’ ain aier zitzaienak ondatzeko
· A los que tanto aborrecían
Erregeren etorrerak era ona ematen zien’ ain aier zitzaienak ondatzeko
· Les brindaba una buena oportunidad para
Erregeren gogoan sartu zan txit’ galai gazte onen izena
· Le quedó profundamente grabado en el espíritu
Erregeren kontra jazarri da’ eta bazterrak bere alde harrotu ditu, gerla luze bati
buruz
· Ha soliviantado los ánimos en el país
Erregeren lehenbiziko semea’ zuzenez eta etorkiz heldu da erresuma erreinu guztiko
jaun
· Por derecho y por herencia, llega a ser
Erregeren mendean bein jarri-ezkero’ onen uztar-pean bizi bearko zirala erantzun
zien Samuel-ek
· Vivir bajo su coyunda o yugo
Erregeren praketan ere sartuko lirake ume lotsagabe oek!
· Entrometidos, descarados
Erregeren semea’ neska orrezaz zoratu’ ta berarekin ezkondu emen-zan
· Se enamoró de la muchacha
Erregeren suari errekinak emateari baizik etzioten begiratu
· Echar más leña al fuego
Erregeri esan zion’ epea ematen bazion’ asmatuko ziola bere ametsa
· Si le concedía tiempo o plazo
Erregeri lapurretan egin eutsela, zabaldu zan
· Robarle; cometer un robo a
Erregetarrak’ ausi edo urratu egin bear ei-dabe oraingoan
· Echar el resto
Errege-uriko bidea artu eban
· Se dirigió a la Corte
Erregia-n arpegia agiri jakon fraka apurtutik
· Se le veían las posas... N.B. Expresión festiva
Erregien Errege emen degu sarri...: al dezun txukunena etxea jarri!
· Adecentar lo mejor posible
Erregien Errege emen degu sarri...: al dezun txukunena etxea jarri!
· Pronto llegará
Erregien ta Agintarien esanean dago mundu guztia
· A ellos obedece todo el mundo
Erregina’ aurr-egiteko emen-zegon; eta erregek aurrez jakin nai’ seme ala alaba
egingo zoon...
· Estaba encinta
Erregina baino apainago zijoan plazara jai-arratsaldean
· Elegantísima... Hecha una reina
Erregina bat bera baino zoriontsuago bizi zan
· Más feliz que la misma reina
Erregina gendun len, bide gaiztuan egina
· Reina ilegítima
Erreginaren baten autsak estalitako arria dala diote
· Las cenizas o restos de alguna reina
Erreginaren besoetako edo ponteko alaba zan
· Ahijada de bautismo
Erreginaren pauso geldia beretzat artuta dauka; markesen baten alaba dirudi. Ez
diozu antzik ematen nor dan?
· Un andar de reina
Erreginaren pauso geldia beretzat artuta dauka; markesen baten alaba dirudi. Ez
diozu antzik ematen nor dan?
· No atinas. No la reconoces?
Erreginaz etsitu zuenean’ bertze emazte emakume batzuetarik hasi zen
· Cuando se hubo desengañado de...; cuando hubo descartado de sus cálculos a
Erreginen eta panpinen pare apainduak dabiltza batzu; pilda txarrekin jantziak
bertze batzu
· Como reinas o como muñequitas
Erreginen eta panpinen pare apainduak dabiltza batzu; pilda txarrekin jantziak
bertze batzu
· Cubiertas de andrajos
Erregu anega bat gari elkarrekin jan-arte’ senarr-emazteak ez dute elkar ezagutzen
· Aun los esposos tardan un tiempo en conocerse
Erregu zazu nigatik, lurrean onik eztaukan senar ditxa-gabe onegatik!
· Desventurado
Erregu zazute, zuen kontra derauskienak-gatik!
· Por los que os calumnian
Erreguak’ erregu t’ erdi ez du kabitzen Zein bere neurrian bear dire gauzak
· N.B. Erregu robo, medida de granos
Erreguen erreguz’ artu zizkan diruak
· Ante sus insistentes ruegos
Erreguka edo zamaika gogo-bagako lagunagaz ezkontzera jiretan direanak
· Con quien no es del propio gusto
Erregutegiz eta kapila agirikoz betea arkitzen da Loiolako Etxe Santua
· Llena de oratorios y capillas públicas
Erregutu egiozu Jaunari’ ia betiko galdu-aginean edo orretarako bidean dagozanak-
gaiti!
· A punto casi de perderse definitivamente
Erregutu gurekin izan dedin pakea! -Txakur-katuk bezela zaudete beti..., ta neri esan
errezatzeko? Bestela ere ba det naiko nekerik!
· Estáis siempre peleando
Erregutu zaiozu Jainkoari guziak-gatik era-batera
· Por todos en general
Erregutu zazu, gurekin izan dedin pakea! .-Txakur-katuak bezela zaudete beti..., ta
neri esan errezatzeko? Bestela ere ba det naiko nekerik!
· Como si no tuviese otros temas de preocupación!
Erreinu batek zeinbat ardurakizun daukazan esaten’ ez da errez
· Motivos de preocupación; asuntos a que atender
Erreinu guzia jirabiratu zuenean’ Jerusalen-a itzuli’ eta gauza guziak bear bezala
eratuaz bizi zan
· Recorrerlo
Erreinu guzia jirabiratu zuenean’ Jerusalen-a itzuli’ eta gauza guziak bear bezala
eratuaz bizi zan
· Ordenarlo todo
Erreinu guzian goieneko andizkiai deitu zien
· A los nobles más principales
Erreinu oneetan irakoi dituan naibagaak’ ez daukee neurririk
· Son innumerables
Erreinu oneetan irakoi dituan naibagaak’ ez daukee neurririk
· Las desdichas que ha originado, o suscitado
Erreinu onetara alderatu zanean’ bildurrak artu zuen
· Se asustó; le entró miedo
Erreinua bera berez gobernatzeko modua
· Modo de gobernarse el pueblo por mí mismo
Erreinuko andizkiak’ leunkeriz beretarontz itzuli zuten errege gaztea
· Con halagos
Erreka bat lur ez izanik ere’ ba dute beti diru’ ehuneko hogoiean eskaintzeko...
Juduek
· Aun sin poseer un surco de tierra... ni un pañuelo de tierra
Erreka batek egiten du Altzo-azpi ta Altzo-muinoren arteko muga
· Un arroyo separa los dos Alzo
Erreka guztiak’ mar-marra ixildu ta ur-gabe agortuak ikusiko dira laster
· Acallar su murmullo
Erreka jo-menean ziren zorrak ezin pagatuz
· Al borde de la ruina
Erreka ori lurrazpira kukuldutzen dan tokian
· Ocultarse o agazaparse bajo tierra
Erreka ta ibai guztiak’ aundituta datoz: mendi-magal ta zelai igar aiek’ alaitu ziran
noizbait
· Aquellas faldas de montaña y aquellas llanadas resecas
Erreka-baztarretako sagatz, altz eta arantzai’ agur... gur... gur esanaz zijoan erreka
· Orillas del arroyuelo
Erreka-behera joan da bere zaldiarekin orga gurdi bat, hogoi metre goratik’ lurrak
amorr emanik
· Ha caído barranco abajo
Erreka-behera joan da bere zaldiarekin orga gurdi bat, hogoi metre goratik’ lurrak
amorr emanik
· Por haber cedido el terreno
Errekak’ asi dira makaltzen
· Decrecer los regatos, antes desbordantes por el temporal
Errekak gizendu dira; azi ta bete dabe euren arrua’ ta ganezka eginik zabaldu dira:
ujola izan da Bizkai-alde askotan
· Se han desbordado
Errekak gizendu dira; azi ta bete dabe euren arrua’ ta ganezka eginik zabaldu dira:
ujola izan da Bizkai-alde askotan
· Han crecido los arroyos
Errekak gizenduko dire lenaz-gain, eurite oekin...
· Crecerá aún más su caudal
Errekak gonburu datoz, iturriak ugari, Gorbei-etik
· Los arroyos vienen colmados, rebosantes
Errekak idortu dire toki askotan
· Secarse los arroyos
Errekak’ sendaro bitsa dariela doaz zezenduta, amorraturik
· Embravecidos como toros furiosos
Errekaldeko beste sutean bizi duzu Zimurrio: afal-ondoan urbilduko da’ lengoak
esanaz beti
· Repitiendo las mismas historias de siempre
Errekaldeko beste sutean bizi duzu Zimurrio: afal-ondoan urbilduko da’ lengoak
esanaz beti
· En el otro hogar de E
Errekaldera bide bat, Muno-txikira beste bat... Orien bien bitartean’ sortu da
sortzekoren bat...
· Ha ocurrido algún suceso imprevisto
Errekan datoz aurten sagarrak
· Se están echando a perder; abundan con tanto exceso, que no se pueden vender
Errekan jaio zala... ta nik eztakit zer geiago’ asmatu dute apaiz arengatik
· Que era un expósito o inclusero
Errekara bidean ari zan erri gaxoa
· El pobre pueblo que iba a su ruina
Errekara egin du gure nagusiak
· Ha hecho quiebra
Errekari behera doa gure dirua... Ez dakigu non nola baratuko den
· No sabemos en qué irá a parar
Errekari behera doa gure dirua... Ez dakigu non nola baratuko den
· Nuestra moneda va bajando más y más; va a la quiebra
Erreka-sagarra zerbait ba du. Sagardo onek
· Una clase de manzana: Errege-sagarra?
Errekatik jalitzen laguntzeko’ zortzi ehun mila libera hitzeman zaizko Alemanari
· Para ayudarle a salir de la ruina
Errekatik nolabait atera’ ta lenbiziko arrapatu zuan etxeraino joan zan gizajoa, otzak
mututua
· A la primera casa que encontró
Errekatiko arri larria ekarri bear destazu deustazu
· Cascajo del río
Erreka-txistor bateko ura’ len bezala zijoan
· El agua de un arroyuelo
Errekatxo bat ixil zijoan’ ondoko sasi-tartean
· Corría silenciosamente
Errekatxoak zapuztu dira..., ibaiak aserre datoz
· Los arroyos ya no quieren llevar agua
Errekatxu bat igarotea’ erraza da, baina ez ujolak jagi badira
· Si hay crecida; si el agua viene torrentosa
Erreka-zintzur ortan’ ura zer indarrean jausten den!
· Con qué fuerza baja!
Erreka-zintzur ortan’ ura zer indarrean jausten den!
· En la garganta de este regato; en esa vaguada
Erreka-zulo eta sasiak arin eta azkar igaroaz’ an dijoazkite ondoren gure mutilak
erpoz-erpo
· Corren tras ellos, pisándoles los talones
Errekea-betean dator sagarrez...
· Indescriptible abundancia
Errekien erdira joango zirean, aita-semeak
· Se arruinarían
Erreko deustazu, bear-bada; baina or doa iruko urrea’ uts edo bete!
· A la buena de Dios...; a lo que salga!
Erreko deustazu, bear-bada; baina or doa iruko urrea’ uts edo bete!
· Me la vas a matar la baza en la brisca
Errekok’ inoz ez letxe etozan, askatu bai-zirean mendiok
· Como si hubieran reventado los montes
Erremedio arek’ barri-barri laga nau
· Me ha dejado como nuevo
Erremedio-ginen dabiltzaz ganadu gaiso danari; segi beioe lanari
· Sigan con su oficio
Erremedio-ginen dabiltzaz ganadu gaiso danari; segi beioe lanari
· Dedicarse a curar al ganado
Erremediotan ari da’ baina aurrerabiderik ez, gajoak
· Está a tratamiento
Erremediotan ari da’ baina aurrerabiderik ez, gajoak
· No experimenta mejoría
Errementari gizajo au’ beti sutan kixkaltzen dabil, ketan da burni-koipetan
beltziturik
· Achicharrándose vivo
Errementari gizajo au’ beti sutan kixkaltzen dabil, ketan da burni-koipetan
beltziturik
· Tiznado de humo y escoria
Errementariak mailoa jaso’ ta otsean lurrean ezarri eban mandataria
 · De golpe
Errementaritzat ona zitzakean
· Podría valer para herrero
Erreminta ederra zaude, arranua-pola! Merezi zenduke’ ez lengorik eta ez oraingorik
pagatzea!
· Buena pieza estás hecho!
Erreminta ederra zaude, arranua-pola! Merezi zenduke’ ez lengorik eta ez oraingorik
pagatzea!
· Ni los consumos anteriores ni el de ahora
Erreminta onak dira errementariak, tripa-pesta-gabe igarotzeko San-Martin eguna!...
Aukerakoa aurten, astelena, berdindu bat artzeko!... On egin daizutela, mutilak!
· Para darse un buen atracón
Errena zan abadea’ ta pipermina-lakoxe sutsua
· Un cascarrabias; de genio avinagrado; gruñón
Errenak, esku-bakarrak eta itxuak
· Mancos
Errenak’ ibilpide ona nai luke; gorrak’ belarri zolia
· Capacidad de andar, agilidad
Errenak’ ibilpide ona nai luke, gorrak’ belarri zolia
· Oído despierto
Errenari, a gora-bera’ etxakon lotsaz arpegia jausi
· No por eso se le cayó la cara de vergüenza
Errenka gaiztoz asi zan zaldia, oin batean arantzea sarturik zedukala sinis-erazotzeko
· Falsa cojera
Erren-makilak kendu dizkio Asuero-k
· Le ha hecho dejar las muletas y a caminar sin ayuda de ellas
Errenta’ erdira degu
· Somos medieros
Errenta ordaintzeko garai-burua etorri da
· Ya ha llegado el tiempo o plazo de
Errenta ta irabazien kontuai jo-erazita’ ezagutzen degu, gastua edo artua geiago izan
dan
· Comparando las cuentas...; sumando rentas y ganancias
Errenta-pagatzeak’ beti lan txarra eman izandu zuen
· Resultó siempre muy gravoso
Errentarik ez diot nik azi inori -ala esan leikit gaur jauntxoren batek. Nik ezin ezer
esan: ez baita agiri
· No es cosa que se observe a primera vista
Errentarik ez diot nik azi inori -ala esan leikit gaur jauntxoren batek. Nik ezin ezer
esan: ez baita agiri
· No le he alzado la renta
Errentarik-gabe izango degula nun bizi?... Ezta berriketea! Ori ikusi arteko bizia
naiko nikek!
· No lo verán nuestros ojos...!
Errentarik-gabe, izango degula nun bizi?... Ezta berriketea! Ori ikusi arteko bizie
naiko nikek!
· Casi nada! Como quien no dice nada!
Errenteriko mozkor guztien’ ori da nagusi dagoana
· Es el número uno de
Errenteri-tik-be ba datoz?... Errenteri eztago gero or atearen ostean...!
· No está a la vuelta de la esquina
Erreparu pixka bat ematen zion’ alako ez-bidean baserritarrarekin trink egiteak...
Alako ez-lekuan basarritarrarekin topo egiteak.
· En aquella situación comprometida o embarazosa
Erreparuan jarrita nago, bai... ni eskaileretan gora joatean’ zu eztulka ta
eztarriondoka asten zerala
· Empiezas a toser y carraspear
Errepe-aundi-zalea da ori
· Un arribista; amigo de poderosos
Errepikiarekin eroango abe i’ alperrik irurogei urtean aurrera
· A ti te enterrarán con campana de párvulo... porque eres un niño a pesar de tus 60 años
Errepikiarekin eroango abe i’ alperrik irurogei urtean aurrera
· Aunque vas por los sesenta para arriba
Errepublika hemen jarriz-geroz’ ba dugu anitz ikusirik
· Ya hemos sufrido harto
Errepublikea’ bakartarra izango ei-da
· República unitaria
Errespeto onaren jabeak bear ziran, lanbide artarako zelatariak
· Respetables; capaces de imponer respeto; serios
Errespetoa izango duen, orrek?... Esango nuke!
· Ya lo creo que sí!
Errespetoa ere ausi da kalean
· Se ha perdido la noción de respeto
Errespetua orrek?... Amaren sabelean aaztuta lajea!
· En su vida lo han conocido!
Errestan doa beheiti gure dirua; eta nonbaitik beharko du Gobernuak atera’ bere
gastu izigarrieri buru egitekoa
· Lo necesario para hacer frente a
Erresuma erreinu arrotzek’ ez dute gehiago gure hitzaz, gure agintzez on-egiten
· Ya no hacen confianza a nuestra palabra
Erresuma horren esku hartu nahi gorrian ziren
· Tener a ese país bajo su arbitrio
Erresuma horren esku hartu nahi gorrian ziren
· Tenían vivas ansias de
Erresumetan’ Frantziak du agertu bihotzik mardoena
· Francia es la que se ha mostrado más sensible
Erresumina euki det arrezkeroz; oinazerik ez. Begian
· Escozor; no dolor propiamente dicho
Erreta atera zuten plazara: bear baino lau kilo gutxiagorekin. Urtain
· En malas condiciones; bajo de forma
Erretan dau zure semeak? .-Ez, ez! Eguno ez dau erretekorik artu
· Jamás ha probado el tabaco
Erreten-erreten!...
· Que te quemas!... En el juego de niños cuando el de ojos vendados está a punto de dar
 con el objeto escondido
Erretilu azalak eta sakonak
· Platos llanos y cóncavos u hondos
Erretilu baten, alkarren bakean jaten egozan bein, txakur-katuak...; eta etzirean ezer
kiskitu
· En buena paz y compaña. En buena armonía
Erretilu baten, alkarren bakean jaten egozan bein, txakur-katuak...; eta etzirean ezer
kiskitu
· No riñeron lo más mínimo
Erretira txarrean gabiltza, askotan gaban gau-erdi
· A horas intempestivas; a horas muy avanzadas de la noche
Erretora’ nehun ez dagoke; ez du segur gogoa saldua’ eta huna zer bururatzen zaion
· Ya no puede aguantar de impaciencia
Erretora’ nehun ez dagoke; ez du segur gogoa saldua’ eta huna zer bururatzen zaion
· No está para renunciar a su propósito
Erretoraren predikuak ez zituen gostukoak’ eta talo bat bezela lokartzen zen
lekuaren gainean
· Se dormía como un tronco
Erretore berriak’ ortik ziri eta emendik ziri, imitxak baino txarrago’ etzuen pakerik
ematen. Orlako zazpikirik!
· Habráse visto impertinente!
Erretore berriak’ ortik ziri eta emendik ziri, imitxak baino txarrago’ etzuen pakerik
ematen. Orlako zazpikirik! Konfesioan.
· Siempre pinchando por todos lados...; le mareaba con tantas preguntas
Erretore jauna, bedori oraindik berritxoa da emen
· Es algo novato; lleva aún poco tiempo
Erretore onen aurrekoarekin’ oso ondo oi zetorren: jo-ta-pasa; jo-ta-pasa. Konfesioan
· Se entendía muy bien con él: todo pasaba. No le estrechaba a preguntas
Erretrato au, eta emen letretan dagoen au norena da?
· Esta inscripción
Erretratu-ginaren errutzat dauko
· Culpa o descuido del fotógrafo
Erretxinak ixituta eta zurezko txilinak jota-be ezin legi bilatu, onek-lango gizonik
· Ni con la linterna de Diógenes. No habrá otro igual en el mundo
Erretxin-aldi batzuk izan ditut, jauna
· Rabietas
Erretxinen alderako eztago argirik ondioko...
· No hay luz comparable a la de la resina
Erretxinolen soinueteak zer dino?
· El canto del ruiseñor
Erretzea suari kendu zenion noizbait, San Xavier! Bekatuen gazia ken baledi
gugandik!
· Quitarle la virtud de quemar
Erretzea suari kendu zenion noizbait, San Xavier! Bekatuen gazia ken baledi
gugandik!
· El amargor del pecado
Erretzeko beroa ari zuen... Nihun iturri bat ez ageri, trago baten edateko
 · Hacía un calor abrasador
Erretzen derozkigu barren guziak
· Las entrañas
Erretzen du nere itzak...; eta ixilik uztea obe det
· Le irrita o exaspera cualquier palabra mía
Erretzen du nere itzak...; eta ixilik uztea obe det
· Mejor no decirle nada
Erretzen nau’ gazteagoaren edozein utsek, edo ez-ekusi egiteak
· Irritar
Erretzen nau’ gazteagoaren edozein utsek, edo ez-ekusi egiteak
· Preterición o desaire
Erretzen ta urratzen beti ta beti egotea
· Atormentado eternamente
Erreumak kentzeko ona dala lizarra?... Ez ateratzea obe,... ba-ez-pa ere!... .-Ateratzea
komeni da ba..., ez barrenen eukitzea...!
· Juegos de palabras con los dos significados de atera: manifestarse y expulsar
Erre-usaia dago
· Huele a quemado
Erreusak edo akats-dunak’ denda batean ere bazter batean egon oi dira, inork artu
nai ezik’ merke-merke ez izatekoan
· Artículos defectuosos
Erreusak edo akats-dunak’ denda batean ere bazter batean egon oi dira, inork artu
nai ezik’ merke-merke ez izatekotan
· Si no es a muy bajo precio
Errex baino errexago irabazi dute
· Con suma facilidad
Errex da ezagutzen zein-zeinentzat diren pilota-jokuaren ikusleak
· A favor de quién está cada uno
Errexago da bertzeen buztanaz ulien-kentzea
· Dejar a otro el sacar las castañas del fuego..; embarcar a otros y quedar en la playa
Errex-antzean arrapatzen al zaitu buruko minak?.. - Bai zera! Osasun gordinekoa
naiz
· De buena salud
Errex-antzean arrapatzen al zaitu buruko minak? -Bai, zera! Osasun gordinekoa
naiz.
· Eres propenso a...?
Errexean bizitzera jarri da
· La vida fácil, de poco trabajar
Errexean’ edozeinek ebakitzen du belarra; zailean du doaia, aita! Goazen oraintxe!
· La gracia está en hacerlo cuando la tarea es difícil
Errez al da ixilik egotea, guk daukagun ariakin?
· Verbosidad; ganas de charlar; cuerda
Errez deramakegu zama aundi au lepoen gainean’ elkar artu-ezkero maitez ta
pakean, Senar-emazte-gai biok
· Aviniéndonos con amor y paz
Errez egin-alakoa zan gaurko otordua
· Fácil de preparar
Errez esaten dek ik, berria egiteko... Zer uste dek? Zerua tipula dala? Zerua tipulaz
den? R
· Qué te figuras tú? que la cosa es tan fácil?
Errez etorritakoak’ errezago joaten ba dakite
· No forjarse ilusiones sobre la fortuna; contar con los imprevistos
Errez irabazitako dirua aisa gastatzen ikasia zegoen aita; eta Juanak eutsi bear izaten
zion etxeari’ lur jo etzezan
· Para que no se arruinara
Errezago da juramenturik ez egitea’ alako lor bildugarrietan geratutea baino
· Cargar con tales compromisos
Erre-zartzen danean’ zopatako balio izaten du ogiak
· Cuando se endurece o seca el pan
Errezatzen ba al daki? .-Aopean pasa bai Aitagurea. Itzak’ utzi egiten ditu
· Saltarse las palabras
Errezatzen ba al daki?.- Aopean pasa bai Aitagurea. Itzak’ utzi egiten ditu
· Mascullar sin pronunciar
Errezau egizu zer edo-zer agin-artean! -Etzara ori esaten lotsa?
· Entre dientes
Errezau egizu zer edo-zer agin-artean! .-Etzara ori esaten lotsa?
· No te da vergüenza decir eso?
Errezean emen oituak daudela, onik egingo dute an?
· Harán allí cosa de provecho?
Errezegi itzegiten da gai ontan; irudipena-beste biderik-gabe sarritan
· Sin más fundamento que la imaginación o fantasía
Errez-errez eta jasean berba egiteko eran agertu bear dau gizonak
· Hablar con expedición y con garbo
Errezetako eztau amesik’ ilteko baino geiago
· Tan pocas ganas tiene de rezar como de morirse
Errezetan asi-orduko’ begiak-be berez-berez gelditzen jakoz itxirik
· Espontáneamente
Errezetik gaude askotxo poztuak; ezin izanarekin gaude moztuak
· Algunos somos fáciles en consolarnos
Errezilko zapatariari bezela egin al zaik? Ari zala aaztu?
· N.B. Análogo a lo del Herrero de Pancrudo, que herrando herrando olvidó el oficio
Errezil-sagarra! -Errezila ori? Itzegin bear zerbait!
· Ganas de hablar!... Qué va a ser reineta!
Errezkadatik urtetako agindu eutson mutilari komandanteak
· Destacarse de la fila
Errezkadetan belauniko ta orpo-ganetan jezarrita agiri zirean turkiarrak
· En cuclillas
Errezki agur eingutsek sekulako, Aramaio-aldeari
· Ya nos puedes despedir para siempre de Aramayona. Pobre de ti
Errezki egingo dozu, agindu detsutena deutsudana!
· Más te vale hacer lo que te he mandado!
Errezoko liburua bakarrik lagun ebala joan zan
· Sin más compañía que
Erri andietan asko emakume arkituko dituzu’ zerbait baino geiago dirala uste
 duenak’ beranduraino jaikitzen ez diranak
· Que se tienen por muy importantes
Erri areetan’ etxeko zirean euskaldunak; eta oraindino eztabe an etxekotasuna galdu
· Se sentían como en su casa
Erri aretan aziak gara; baina ni’ Ameriketan egona nozu urterik askotan
· Durante muchos años
Erri aretan egozan euskaldun danentzat emon ditu ezteguak, ezkondu danean’
amabost egunean
· Ha dado convites
Erri aretara egun-argiz elduteko’ berandu zan
· Para llegar con luz del día
Erri arezaz zintzurreraino betea negoon
· Estaba harta de
Erri artako aundizkiak’ bata bestearen gorrotoan arkitzen ziran: eta bere burua
bitarteko jarririk’ paketu zituan
· Sirviéndoles de mediador
Erri artako aundizkiak’ bata bestearen gorrotoan arkitzen ziran; eta bere burua
bitarteko jarririk’ paketu zituan
· Estaban enemistados
Erri artako meza-nagusia bezain ederrik ez det ikusi’ andik ezkeroko ontan
· De entonces acá
Erri artan ala diote’ aipa zaituzten guzian
· Cada vez que te mencionan
Erri artan, euskaldunik’ ni bakarrik negoan
· Vascos, no había otro más que yo
Erri artan ezagutu nituan’ emen goxo jaten diran fruta oiek
· Esa fruta que aquí se come con gusto
Erri artan lurrak ez nindun ongi artzen
· No me probaba aquella tierra
Erri artara dute bereizki joera: an aurkitzen dute inon ainbat txera
· Sienten especial atracción hacia
Erri artara dute bereizki joera: an aurkitzen dute inon ainbat txera
· Encuentran la mejor acogida
Erri artara’ misionari bi eldu ziran igarobidez
· Llegaron allí de paso
Erri askotan’ abertzaleak eurak aurrenengo darabile atzerri-dantza atsitu ori.
Zetarako askatasuna, arrano gorri bat!... erdaldunak izatekotan elez ta ekanduz?
· Son ellos los primeros en promoverlo
Erri askotan’ abertzaleak eurak aurrenengo darabile atzerri-dantza atsitu ori.
Zetarako askatasuna, arrano gorri bat!... erdaldunak izatekotan elez ta ekanduz?
· Para qué diantre queremos la independencia, si...?
Erri askotan’ itzaliaz omen dijoa jaiera eder au
· Va disminuyendo, extinguiéndose
Erri askotan’ mutilak ez oi-dira dantzara emanak, batez ere pelota-lekurik badaukate
· No son tan dados o aficionados a la danza
Erri atako eskoletan’ bertako berbetea nagusi izan dadin
· Lengua vernácula o del país
Erri atako eskoletan’ bertako berbetea nagusi izan dadin
· Prevalecer
Erri atan’ bat-ez-batek eztau eliz-etxeetako ondasungairik erabili al-izango’ bertakoa
izan-ezik
· Ninguno que no sea natural de allí
Erri au’ Bizkaiko bazterrean aurkituten da’ eta eztauka entzute andirik
· No es muy nombrado
Erri au din famatzeko’ euskal-itzik ezta ia... Zeru-puxkaz egina diruri
· Para celebrarlo como se merece
Erri au erdaldundurik dago osoki; ta neurri berean eskuetik joana, bertzetan
gertatzen den bezala
· Desconcertada
Erri au’ Jerusalenen aurrez-aurre zegoen
· Estaba enfrente de
Erri aundiak! Etzazutela gaur indarra jarri lege!
· No impongáis la fuerza como norma de gobierno
Erri bakoitzaren oiturak eta azibideak dakar’ zenbait gauza an eder, eta emen ez ain
eder izatea
· Es consecuencia de la educación de cada pueblo
Erri bakoitzari bere eskura utzi bear zaiona da’ botoen gaineko joan-etorria
· Hay que dejarlo a la decisión de cada pueblo
Erri bakotxak jatorritik jatorrira daukezan ekanduak’ euren izaterako geien
datorketzen gauzak dira
· Las costumbres que le vienen de padres a hijos; tradicionales
Erri bakotxean’ eleizarik-edu zeru ikusteko zoriona eukiko dot
· Tantos cielos como iglesias
Erri banaka batzuek’ or-emen menderatzaka geratu zitzaiozkan, Josue-ri
· Le quedaron sin conquistar insumisos
Erri batean’ gizatxar batzuek besteren bizikide bat zikindu zuten
· La esposa ajena. La deshonraron
Erri batean’ gizatxar batzuek besteren bizikide bat zikindu zuten
· Mancillar, deshonrar
Erri bateko alkate’ ez da egiten utsen utsaren peskizan, gaurko egunean
· No es hoy una sinecura el oficio de alcalde
Erri baten arnasa’ mamitu dezadan!
· Darle cuerpo o forma al espíritu de...; plasmar
Erri baten guztiak bapat eginik egoteak; zer esan-gura daun!
· Cuánto puede! Qué peso tiene!
Erri baten guztiak bapat eginik egoteak zer esan-gura daun!
· Formar entre todos una piña
Erri baten jabe ez dira oiek geiago egingo munduan
· No llegarán a hacerse dueños de un suelo
Erri bat-legez izango dira aurrera laurok: ordu bat-garrengo egon leike lauretan
· En menos de una hora se podrá recorrer la distancia que los separa
Erri batzuetan’ gerrak indar-gabe iduki ditu lege oek
· Las ha tenido sin vigor o en suspenso
Erri batzuetan’ iru muetakoak izaten dira lurra-emoteak eta elizkariak
 · Entierros y funerales
Erri batzuetan’ orretarako etxe jakinak daude
· Casas especiales para ello
Erri betikotik’ aldamenera noakola deika daukat, maite naben arima bat
· Desde la eterna mansión
Erri betikotik’ aldamenera noakola deika daukat, maite naben arima bat
· Llamándome a su lado
Erri bi oriek eskuetara alkar joko ete daben’ bildur andia da
· Ir a la lucha; enfrentarse, venirse a las manos
Erri bi orreen adiskidetasunak ez ete leuke iraungo, euren buruzagiak alkarri
bizarrak ikusi-barik?
· Sin necesidad de enseñarse las barbas, sin necesidad de entrevistarse
Erri biak’ alkarri eltzeko asko bear eztabela ei dabiltz
· No les falta mucho para
Erri biak’ alkarri eltzeko asko bear eztabela ei-dabiltz
· A punto de acometerse
Erri bien arteko gaitz-iritzi orrek’ ba ziraben zirauen, Jesukristo etorri zanean ere
· Esa recíproca ojeriza persistía aún
Erri dana lur-joa utzi du ur-aldiak
· Arrasado, devastado
Erri danean jarri liteke mutil ori’ motel guztien alkate...: erotik ainbat indarrez balu’
egingo luke zerbait ere
· Rey o campeón de los flojos
Erri danean jarri liteke mutil ori’ motel guztien alkate...: erotik ainbat indarrez balu’
egingo luke zerbait ere
· Si tuviera de fuerte lo que tiene de loco
Erri eder hura arras lurra-joa ikusi zutenean’ lazki mindu ziran Frantzesak
· Se disgustaron mucho
Erri eder hura arras lurra-joa ikusi zutenean’ lazki mindu ziran Frantzesak
· Completamente derruida
Erri eder oiek’ jo zuten lur... Lengo oinian jartzen’ ezta oso samur!
· Quedaron destruidas, por la guerra
Erri eder oiek’ jo zuten lur... Lengo oinian jartzen’ ezta oso samur!
· Trabajo costará restaurarlas
Erri edo etxeren bat nun ikusiko zijoala’ erri txiki bat ikusi emen-zuen
· En busca de algún poblado
Erri gaiztoa zala?... Zuk etxe ona arrapatu zenduan ba, orratik ere!
· Pues lo que es a ti te tocó buena casa..!
Erri gaiztoa zala? Zuk etxe ona arrapatu zenduan ba, orratik ere!
· Sin embargo
Erri geienetan kutsatu den gaitza gurean ere gailenduko dan bildurrak gabiltza
· Temiendo que también aquí prevalezca
Erri gitxitan aldagoz, -gurea baizen txikietan beintzat- Euskalerrian-beste eskola
· En pocos pueblos habrá posiblemente
Erri guzia, au ikusirik’ auzpez etzin zan
· Se postró en tierra
Erri guzia ikaraturik zegon’ zer gertako ote zan, eliz-atzeko zelaitik begira, itzik-gabe
 · Sin habla
Erri guzia kixkali’ eta etzuten egin gauz onik
· No hicieron más que daño
Erri guzia laster kristautuko zan’ buru egiten zutenak besterik izan balira
· Si hubieran sido otra clase de gentes
Erri guzia oso-osoan emen ikusten det’ gaur zugana bildua
· Todo el pueblo unánimemente congregado
Erri guziak ba daki bialtzeko didatela
· Me lo van a enviar
Erri guziak gorroto artuko dizuete nere izenagatik
· Seréis odiados por todos los pueblos
Erri guziak jakin zuan kontuaren berri’ eta mutilaren pama beeratxo gelditu zan
· Su fama bajó bastantes puntos
Erri guziak oitura on au izan balute’ gure mendi-basoai, iturri ta errekai beste
txakurrek egingo zien zaunka
· Muy otra sería su suerte... Otro gallo les cantara
Erri guzian jakin zan’ bi oilarrak burrukara zijoazela; eta trabesak ere ondotxo egin
ziran
· Y se cruzaron no pocas apuestas
Erri guzian oni urrik ere ematekorik ez da
· No hay nadie que ni de lejos se le pueda comparar
Erri guziaren agirian eta begietan’ liburu guziak erre zituzten
· A la vista de todo el pueblo
Erri guziaren aurrean’ egin eta esanetan esku andikoa
· Poderoso en obras y palabras
Erri guziaren gogoa beren alde jartzen dute, gazte oiek
· Se ganan la voluntad o simpatía de todos
Erri guziari gaizki itzegiteko bidea eman ziolako’ bere gurari gaiztotik izandako
semea ilko zitzaiola, esan zion
· Dar lugar o pie a murmuraciones
Erri guziari gaizki itzegiteko bidea eman ziolako’ bere gurari gaiztotik izandako
semea ilko zitzaiola, esan zion
· Hijo nacido de su mal deseo; ilegítimo
Erri guziko kontuak eraman ta ekarri eta ekarri ta eraman... ibiltzen zituena
· Que traía y llevaba...; chismosa
Erri guztia goitik beera apainduten diardute
· De arriba abajo; de un extremo a otro
Erri guztia gripez kutsaturik dago
· Contagiado
Erri guztiak dabe, bai emengo ta bai andiko’ Sion gurea amatzako
· Tanto unos como otros; tanto éstos como aquéllos
Erri guztiak ekian ondo’ Josetxoren gizabidea Aristonen goitik ebilena
· Que la calidad moral de J. era superior a la de A.; aventajaba a la de A
Erri guztiak igoin dauzan gauzak egin dabez
· Cosas detestables a los ojos de
Erri guztiak iguin dabezan gazte txoro orreek dabiltz geure erri onen izen ederra
galtzen
 · Deshonrando a este digno pueblo
Erri guztian egia oso-osoan inok eztakielakoan zagoz oindino?
· Te figuras que nadie sabe toda la verdad de lo ocurrido?
Erri guztian etzan entzuten beste soinurik
· No se oía otra cosa: era la voz común
Erri guztian ez ditut amar lagun lengoak ikusi
· Apenas he visto supervivientes de mi tiempo
Erri guztiaren izenean’ esker andiak bialtzen deutsez
· Mostrarles mucho agradecimiento
Erri guztiaren jakinean ta zer-esanean’ alkarregaz bizi dira
· A la vista de todos
Erri guztiaren jakinean ta zer-esanean’ alkarregaz bizi dira
· Objeto de la crítica general
Erri guztien ganeko dago gure Jauna
· Excelso sobre todos los pueblos
Erri guztietan da inuzenteren bat’ danen txori-malo izateko
· Para ser juguete o irrisión de todos
Erri guztietatik’ piloka datoz erromesak
· En masa, en tropel; por grupos
Erri maitea! zu zera nere biotzaren jabea!
· Para ti es todo mi corazón
Erri oetako jende bikain-arki, oina jaso al zezan guztia’ Azpeiti-alderontz irten zan
· Todos cuantos fuesen capaces de marchar por su pie
Erri oietan izaten dira batez ere’ Gipuzkoako azoka ta demarik izentsuenak
· Las ferias más renombradas
Erri onek eztauko beste txarrik’ ... burnibidea ondoan eztaukola baino
· No tiene más que un inconveniente o desventaja
Erri onek’ ulizeingo auzuneagaz bat-egiten dau antxinatik
· Con el barrio tal
Erri onen izena? -Errezil.- Errez-il? Naiago diat errez-il baino nekez-bizi
· Juego de palabras
Erri!... Onenbeste gertatu liteke’ eta ez geiegi estutu!
· Hombre...! La cosa no tiene nada de particular
Erri onetako ezti-zaleok’ barri-oneko gagoz aurten
· Estamos de enhorabuena
Erri onetako semeak, batzuk euren begi biakaz ikusirikoa da, eta guztiok entzutez
beintzat dakizuena
· Algo visto con sus propios ojos
Erri onetako zar eta gazte guziak, bularreko aurrik ere utzi-gabe’ il-erazo zituen
· Sin exceptuar ni aun los niños de pecho
Erri onetan aspalditxo batetik ikusten degun gauza da
· Desde hace bastante tiempo
Erri onetan’ ba da jainkozko gizon ots andiko bat
· Muy renombrado
Erri onetan’ deadar baten zinoen, danak batera: arin bai arin, iltzale orrek’ eroan
urkatzera!
· A voz en grito
Erri onetan’ deadar baten zinoen, danak batera: arin bai arin, iltzale orrek’ eroan
urkatzera!
· Vamos! a prisa!
Erri onetan’ deadar baten zinoen, danak batera: Arin bai arin, iltzale orrek’ eroan
urkatzera!
· Ea! a prisa!
Erri onetan’ ederto orraztu dabe gizajo bat’ semea etxera ekarriko dautsela-ta
soldaduzkatik
· Timar, estafar
Erri onetan errepublikanoen burutzako dagozenak’ bizkor dabiltzaz, beiek eta goiek
joten
· Moviéndose por todas partes; moviéndose activamente
Erri onetan iratzita dago’ lapia atxari baino gogorrago
· Pegado como la lapa a la roca
Erri onetan’ ume txikietarainokoak dakite’ izen au zeren bidez datorkioten Jauregi
orretakoai
· Hasta los parvulitos lo saben; no lo ignora nadie
Erri ontako emakume zar, gazte eta adinerdiko guztiak
· De edad intermedia
Erri ontako zenbait atso’ gaur bezala atzo
· Genio y figura
Erri ontan beti festa da: non egun, nola gau
· Lo mismo de día que de noche
Erri ontan’ osasun-aldi aundia dago; aspalditxoan ia inor ez da il
· Reina salud
Erri ontatik naikoa bide luzean egonagatik’ jende asko etorri da festara
· A pesar de la gran distancia
Erri ori ezagututeko geroago gogo geiago neukan
· Cada vez más deseoso de
Erri orietako alkateak baino goiagoan daudela uste dute’ danbolin aundikoi oek
· Se creen en posición más alta que
Erri orietako alkateak baino goiagoan daudela uste dute’ danbolin aundikoi oek
· Tamborileros engreídos
Erri orretako gizadia’ joan ara ta etorri ona asi zan, txalupen barri jakin gurarik
· Empezó a dirigirse a un lado y a otro
Erri orretako idazkiak irakurrita’ ok egiteko iguina sumaten da: geroago ta beerago
doa euskotarra mailarik-maila
· Se sienten náuseas
Erri orretan antxinatik daukeen zaletasuna adar-usaineko zarraparretara’ eztabe
ondino galdu
· Su afición a las corridas de toros
Erri orretan’ etxe bat austu du suak
· La ha reducido a cenizas
Erri ortako saiets batean genbiltzala’ or ekin dio euri ta kazkabarrari
· Se pone de pronto a llover y granizar
Erri ortan’ beti ba dira bi-iru berri-jario
· Siempre tiene que haber ahí unos cuantos parlanchines
Erri ortan eztago arraunlaririk’ orijotarrak austeko
· Capaces de derrotar a los de Orio
Erri osoan’ kristal osorik gutxi dago...; teilarik ere’ gutxi osorik
· N.B. Notar, de paso, la soltura y gracia de la construcción
Erri polit atan eguna pozik igarotzeko asmoz doaz emengo jostunak: artazia bizkor
ibiliko da!
· Habrá que ver cómo andará la tijera!... -la crítica, la murmuración
Erri polita da... -Maldak bai ederrak!
· Lo que sí tiene es... buenas cuestas!
Erri polita da Pasaia’ urtan jaiotzen dan erriari ondo irizten dionarentzat
· A quien le gusta
Erri polita da; ta asko geiago aunditzen du’ ango euskera gozoak
· Todavía lo realza más
Erri politak dauz Gipuzkoak itxas-alboan ugari
· En la costa
Erri ta erbeste’ asko ziran egun orretan Itziarr-era azalduak
· Acudieron muchos, tanto del pueblo como de fuera
Erri txiki aetako aingerutasuna’ ... besterik da!
· Qué diferente, en cambio, la inocencia de...!
Erri txiki aetako aingerutasuna’ ... besterik da!
· Qué diferente, en cambio, la inocencia de...!
Erri txiki artako alkatea ezertan-asko etzeukan galai gazte arrotz bat
· Que tenía en bien poca consideración al alcalde
Erri txiki orrek’ eztauko ezetariko ikustekorik
· No tiene absolutamente nada digno de verse
Erri txiki orren izenaz’ ... ajola gutxi zuri
· No interesa aquí el nombre; no hace al caso
Erri txikietan ere arkituko dituzu jantziera arro ta geiegien kutsu piskak
· Ligeros indicios o rastros
Erri txikitako alkateak?... Jakinen-gainekoak izango dira orain...; leen ezjakinak
izaten ziran baino!
· Instruidos
Erri txikitan’ au ikusten da: Ni nagusi, bestela muturrak ausi
· La fuerza de los puños... Aquí mando yo!...
Erri urrenera joan zan’ bere burua gordetzera
· Al pueblo más próximo
Erri zaila da au’ deabruentzat. Izango al da alan beti!
· Es refractario, resistente a,
Erri zorigalduaren irri ta isten artean
· Desventurado
Erria erre eta alorrak soildurik’ larrugorrian utzi zuten. Donibane-Lohitzun
· Devastados los campos
Erria erre ziguten’ gauza on-aurki guztiak alde-aurrez ebatsirik
· Robándose antes todo lo mejor
Erria erriaren orpoka altxako da, ta nazioa nazioaren aurka
· Se alzará pueblo contra pueblo
Erria esitu eta itxi zion, irteteko tokirik ere utzi-gabe
 · Cercar por todos lados
Erria eta sort-etxea utzirik’ Ameriketara joan behartu zitzakon azkenean
· Tuvo que irse
Erria etzan jabetzen’ berau Jainkoaren Seme zanik
· No echaba de ver; no caía en la cuenta de que
Erria ez-ezik, erri onetako kaleak eta leku guziak’ urre garbia dira. Zeruko Erria
· Son oro puro
Erria gaur dagon era txarretik atara al leikenik bakarra’ bera dala dinoe
· El único que lo puede salvar
Erria gogorkiro artu zuen Roboan-ek
· Lo trató con mucha dureza
Erria’ lepa-luze eta ao-xabal egoten zitzaion
· Le escuchaba absorto el pueblo
Erria’ lepo-luze eta ao-xabal egoten zitzaion
· Le escuchaba con gran atención
Erria nola ornituko due orrela?
· Cómo van a abastecer así al pueblo?
Erria’ ukalondo onekoa nai degu...; era guztiko ondasunetan gainez; artu-emanetan,
fabrika-lanetan, jakingaietan...; inori ukabila erakusteko tajuzkoa
· Queremos que nuestro pueblo sea rico; próspero
Erria’ ukalondo onekoa nai degu..; era guztiko ondasunetan, jakingaietan...; inori
ukabila erakusteko tajuzkoa
· Capaz de defenderse, de medirse con cualquiera
Erria uztarripean ikusi-arren’ nor-bere dabiltz gure anaiak, alkar ikusi-ezinez’
zuribeltzkeri galgarriak utzi-ordez!
· En vez de dejar los partidismos destructores
Erria uztarripean ikusi-arren’ nor-bere dabiltz gure anaiak, alkar ikusi-ezinez’
zuribeltzkeri galgarriak utzi-ordez!
· Divididos entre sí, mirando cada uno por lo suyo
Erria zorpean ondatu bear genduala or ibili ziran besteak
· Diciendo que íbamos a entrampar al pueblo
Erria’ zorren zorrez beteta itxi dabe. Itxi utzi.
· Cubierto de deudas
Erria-beteko gizona! Zumaiaren inude leiala ? Jainkoak zeruan gerta dezala!
· Que Dios lo tenga en el cielo!
Erria-beteko gizona! Zumaiaren inude leiala! ? Jainkoak zeruan gerta dezala!
· Padre nutricio de Zumaya
Erriak aditzera eman du’ jai-goserik ez duela aurten
· Que no tiene ganas de fiestas
Erriak ateratzen duen ardoarekin’ arratsalde-gosaritxo bat egiten dute
· Costeado por el pueblo
Erriak ateratzen duen ardoarekin’ arratsalde-gosaritxo bat egiten dute
· El refresco de media tarde; pequeña merienda
Erriak ausnartu ez lezazken bertsoak egin baino’ naiago det geldi-geldi egon
· Prefiero estarme sin hacer nada
Erriak eskarra agiri eutson alkateari
· Le demostró su agradecimiento
Erriak ez omen zuen ortaraino kalte Pernandoren ardien lapurreta
· No era tan grande el daño que se le hacía
Erriak’ gogoak nundik jotzen dion jartzen ditu izengoitiak; eta alperrikan da’
zergatik-eta galdetzea
· Según su capricho
Erriak gogotik elduko diola nago liburu oni
· El pueblo lo buscará con interés; será del interés del pueblo
Erriak ots gogorra bialdu dabe gobernura
· Enérgica protesta
Erriak zertatik daukan bizia’ lagun bear zaio; eta arrantza da orko irabazia
· Según cuál sea el medio de vida de cada pueblo
Errialde bietako azaldariak
· Los corresponsales de noticias; gacetilleros
Errialde bietako azaldariak
· Los corresponsales de noticias; gacetilleros
Errialde Santura doazanak
· Tierra Santa
Errian agintzea daukeenak, eta erriko gauzak darabilezanak
· Administración pública
Errian agintzea daukeenak, eta erriko gauzak darabilezanak
· Autoridades
Errian aspalditik ondo itsatsita dauden itzak erabiltzeak ematen dio bertsoari bere
bizitasuna
· Palabras bien arraigadas en el uso común
Errian aurrenengo diranak’ ondo-bearrez, bai, baina buru gitxirekin’ ... ibili dira
jenteari oiu egiten
· Con el mejor propósito
Errian aurrenengo diranak’ ondo-bearrez, bai, baina buru gitxirekin’ ... ibili dira
jenteari oiu egiten
· Los principales del pueblo
Errian bala-bala dabil gauzea
· La noticia corre de boca en boca
Errian errikonak, eta bazter bakoitzean ara datozenen izenak artuko dituzte
· Los nativos
Errian ez da arri-jasotzen gaur ni aina ba danikan
· No hay quien me iguale a
Errian’ giza-saila azitzen da azitzen zijoan, eta giroa ozpintzen
· Iba aumentando más y más el gentío
Errian’ giza-saila azitzen da azitzen zijoan, eta giroa ozpintzen
· Iba excitándose el ambiente
Errian izan naiz; pentsatu zer egualdi egin bear zun’ enintzen etxetik aterako
· Si hubiera pensado qué tiempo iba a hacer
Errian izen ona utzita joan da
· Con buena fama
Errian litxarreririk bazan’ zurrumurrua beti aren gain oi zijoan
· Ratería
Errian litxarreririk bazan’ zurrumurrua beti aren gain oi zijoan
 · La sospecha o rumor público... recaía sobre él
Errian naiko zer-esan jarri zuten
· Dar que hablar
Errian neskatxen atzena nazala esaten dabe askok
· La ínfima de todas las muchachas
Errian orrutz-onutz bat egin ondoren’ batzokian sartu ginan gure lagunakin egotera
· Después de dar una vuelta por el pueblo
Errian pekatua’ osoan dabil nausitua
· Anda enteramente adueñado del pueblo
Errian sartu denetik’ ez du erabat jardun izketan Anton Kokok: axuriak aztatu ditu
tegietan
· No todo ha sido charlar
Errian zabal dabilena egia ete-da bada?
· Será verdad lo que se dice por el pueblo?
Errian-errikoak uste dok nik izentau bear leukeela erriko agintari ta jagoleak; ez
erbestetik bialdu, eurek gure dauriena egiteko
· Nativos del respectivo país
Erriaren alde batetik bestera ondo ezagutuak egiten dira
· De un extremo a otro del pueblo
Erriaren alderako’ egin dogu zerbait
· Por la salvación del pueblo
Erriaren aldez egiteko beti gertu dago; burutan izango deutso euskaldunak
· Se lo tendrá en cuenta
Erriaren aldez neke asko eroan dabezanak
· Sufrir muchas penalidades; trabajar mucho por
Erriaren buruzpidea daroenak
· Los responsables de la administración pública
Erriaren buruzpidea edo gobernua artzeko ez ei-dira gauza, oraingoz beintzat
· No pueden asumir el gobierno del país
Erriaren etorbidea
· Los recursos o hacienda pública
Erriaren gauzetan izan dituzun nekeak’ batari ta besteari egotzi diozkatzu, zere aua
neurri dezula’ nork jaso bear zituan begiratu-gabe
· Arbitrariamente; al buen tuntún; a capricho
Erriaren lepotik izango dira, beste ardura guzti-guztiak
· Todos los demás cuidados o diligencias
Erriaren lepotik izango dira, beste ardura guzti-guztiak
· Por cuenta del pueblo
Erriaren lepotik zala uste zuten, eta marmarrean ari zan jendea; oker zeuden ontan
· A expensas del pueblo
Erriaren lepotik zala uste zuten, eta marmarrean ari zan jendea; oker zeuden ontan
· Se equivocaban
Erriaren on oso ta bikainenari begiratzen bazaio’ oitura onak ipini bear, goieneko
mailan
· Hay que darles la primacía
Erriaren ondasunak eskutartean erabili dituztenak
· Manejar la hacienda pública
Erriaren ondasunak’ nai duen eran iragazitzen edo ondatzen ditue
· Derrochan, malgastan
Erriaren zati andi baten kontua izan balitz domekako astakeria’ etzan bakea
zuzenduko ain arin
· No se habría conseguido tan pronto la paz
Erriaren zorigaitz eta galdubearrak biotza naigabez josi zion
· La desventura y ruina de su pueblo
Erriaren zorigaitz eta galdubearrak biotza naigabez josi zion
· Le atravesó de pena el corazón
Erriaren zor-paperak’ bereala jatzi dira prezioan: inok artu gura ez
· Bajar las obligaciones; títulos de la deuda pública
Erriaren zor-paperak’ bereala jatzi dira prezioan: inok artu gura ez
· No las quiere nadie
Erriari gusto eman bear zaio -esaten da. Baina erria zein da? Or ez-garaietan
irrintzika baztarrak esnatuaz dabiltzanak bakarrik?
· A deshoras
Erriari gusto eman bear zaio -esaten da. Baina erria zein da? Or ez-garaietan
irrintzika baztarrak esnatuaz dabiltzanak bakarrik?
· No dejando dormir al vecindario con sus gritos
Erriari zer gogora zaion, zerk atsegiten dion, zerk su ta gar eragiten dion’ ikertu bear
dugu
· Qué es lo que le agrada
Erriari zer gogora zaion, zerk atsegiten dion, zerk su ta gar eragiten dion’ ikertu bear
dugu
· Qué es lo que le entusiasma
Erri-barruko arazoa eskini eustien
· El ministerio o cartera del Interior
Erribarrukoak eta basarrikoak
· Los habitantes del casco del pueblo y los de caserío
Erri-barrunbean obeki biziko ginake, beste alderdi ortan baino
· En el casco de la población
Erri-batzar oek zertako dira?... Ezer-gutxitako
· Para qué sirven? Para bien poca cosa
Erri-bertsuetan ere errez esan litezke ain gauza aundiak’ ezpainak asko arrotu-bage
· Sin ahuecar mucho la voz; sin aparatosidad, u ostentación
Erri-beteko gizona! Zumaiaren inude leiala! ? Jainkoak zeruan gerta dezala!
· Varón egregio, honra de nuestro pueblo!
Erri-bilduetako aiton-umeak ere’ azienda beltza azitzeari ekin zaiozka orain
· La cría del ganado de cerda
Erri-bilduetako aiton-umeak ere’ azienda beltza azitzeari ekin zaiozka orain
· La gente distinguida de las villas, los nobles
Erribitarteko Diru-etxea
· Banco Internacional
Errientak eskola-maisuak’ nahas-mahas zauzkan mutiko-neskatoak’ burasoen
arrengura guziengatik
· A pesar de las reclamaciones de los padres
Errientak eskola-maisuak’ nahas-mahas zauzkan mutiko-neskatoak’ burasoen
 arrengura guziengatik
· Los tenía en promiscuidad
Errientak herriko maisuak gogoan hartua zuen’ mutiko-neskatoen nahas-mahasa
emaitea eskolan; eta bere-hartan tematu zauku
· Se ha obstinado; ha seguido en sus trece
Errientak herriko maisuak gogoan hartua zuen’ mutiko-neskatoen nahas-mahasa
ematea eskolan; eta bere-hartan tematu zauku
· Instaurar la coeducación o promiscuidad
Errientak herriko maisuak gogoan hartua zuen’ mutiko-neskatoen nahas-nahasa
emaitea eskolan; eta bere-hartan tematu zauku
· Se había propuesto o decidido
Erri-errizko Euskara-bilan’ etzan ibili zu-gabe Bonaparte Printzipea
· En busca de la más genuina lengua vasca
Erriertan asiko lirake ukatuko banie: inork ez luke burutuko...!
· Nos harían la vida imposible; quién los iba a aguantar?
Erriertan ematen dio semeari su-txingarretan, bide txarretan dabilelako
· Andar por malos caminos
Erriertan ematen dio semeari su-txingarretan, bide txarretan dabilelako
· Echando chispas, furioso
Errietako jende zirtzil guzia’ bere banderapean artu zuen
· A todo el populacho
Errietan’ ainbesterainoko bildurrik eztago; baina uriko barrutian bai, aleginak
eginda-bere
· Aun poniendo todo el empeño
Errietan’ ainbesterainoko bildurrik eztago; baina uriko barrutian bai, aleginak
eginda-bere
· No hay tanto peligro
Errietan’ ainbesterainoko bildurrik eztago; baina uriko barrutian bai, aleginak
eginda-bere
· Pero en el casco urbano sí
Errietan alako pestak oinean iduki eta geitzen oi-dabiltzanak
· Los que se ocupan en conservar o mantener en pie y fomentar tales fiestas
Errietan asi zitzaion etxekoandrea, asarre betean
· Toda encolerizada
Errietan buruen edo aurrenen diran jaunak
· Los principales o más destacados
Errietan’ gaitza da, gauzak ixilik eukitzen
· Mantener en secreto lo que ocurre
Errietan obrarik sonatu ta beteenak zein izan oi dira?... Ara nere itz-gaia
· Tal es el tema de mi sermón
Erri-galtzaile bat zala esanaz eraman zuten, Pilatosen aurrera
· Revoltoso; sedicioso
Erri-gerra artan elkar-urratzen ari izatea’ erdiragarria zan; baino gure Fueroak
zerbait merezi zuten
· Destrozarse mutuamente
Erri-gerra artan elkar-urratzen ari izatea’ erdiragarria zan; baino gure Fueroak
zerbait merezi zuten
 · Guerra civil
Erri-gizon batzuk il-erazi zitun’ salatarizkoan arrapatu zitulako
· Sorprenderlos en espionaje
Erri-gizonen artean’ berau gendun ospetsuena
· Entre los laicos
Errigoitik Gernikarako bide zabala’ dana dago urek askatuta, zuloz beterik eta tripek
agirian
· Agrietado por las aguas
Errigoitik Gernikarako bide zabala’ dana dago urek askatute, zuloz beterik eta tripek
agirian
· Desconchado, estropeado
Erri-gurutzeak elkarri mun’ ta oro belaunez lurrera. Lekunberriko mugan, Aralarko
Aingerua dakartenean
· Todos caemos rodilla en tierra
Erri-ingurura irten zan artsalde batez’ aize garbitara
· A tomar el aire
Erri-ingurura urreratu ziranean
· Al aproximarse al pueblo
Erri-itsusia galdu du... Erri edo jenden aurrerako lotsa galdu. Ederr-itsusia?
· Ha perdido el respeto humano
Errik erriri dion gorroto utsaren eraginez’ gerrara joanak ba dira
· Al solo impulso del odio racial, o de casta
Errikal lau arkume’ irurogei ta amar eramaten ditute Larraun-dik
· A razón de cuatro por cada pueblo
Erriko aginduak euskeraz-be azaldutea’ bear-bearrekoa ta zuzenekoa dala aditu dau
noizbait gure alkateak
· De necesidad y de justicia
Erriko agintariak, aal duen arreta guzia egin-bagez datozen kalte guziak’ eren gain
izango ditue
· Ellos serán los responsables... los daños recaerran sobre ellos
Erriko agintariak’ etziran zokoan gelditu
· Se movieron; no permanecieron ociosos
Erriko aizeak artzera etorri zerala aditu degu... -Bai, alaxe da... Ala-bearrean ere’
oraintxe da sasoirik onena aizeak artzeko
· Precisamente; casualmente
Erriko alkate jarriko zaituela?... Egingo dezu mesede ainbat kalte!
· Ya se pueden preparar! Qué de disparates les irás a hacer!
Erriko alkate ustela!
· Cobarde, flojo, descuidado
Erriko artu-emonetatik bota ebezan
· Alejarlos de la administración pública
Erriko autuetan’ aurrenengua ei zan; berbetan zelebria, beti barria darixola; ta
erriko jai ta jolas guztietan’ aurrenengo tanbolina
· El animador n.1
Erriko batzarr-etxera joateko esan deust
· Ayuntamiento
Erriko baztar guztiak aren bila aratuta etsi zanian’ Txanbolini aitzen emon zetsan’
 pregoia joteko
· Cuando se desengañó de encontrarlo; cuando se dio por vencido
Erriko beartsuairi eskua luzatu deiela eskatzen deutse gotzainak bere barrutikoairi
· Que les socorran; que les tiendan la mano
Erriko bestak, aurtengotz’ asots gutiz doaz
· Se van celebrando con poco ruido
Erriko ekandu zar orreri berea emon gura ei-dautse. Etorri ba, gura dozuenok!
ostikadarik etxatzue emongo-ta!
· Seréis bien recibidos..! No tengáis miedo de venir!
Erriko ekandu zar orreri berea emon gura ei-dautse... Etorri ba, gura dozuenok!
ostikadarik etxatzue emongo-ta!
· Honrar esa antigua costumbre o tradición
Erriko eliza’ gainez zagon, erratzuarrez eta arrotzez
· Estaba rebosante de
Erriko enparantzan’ arin baten gertau eben denda polit bat; gauzea erdi-duan saltzen
zala’ izan zan antxe erosi bearra!
· Despachar medio de balde
Erriko enparantzan’ arin baten gertau eben denda polit bat; gauzea erdi-duan saltzen
zalata’ izan zan antxe erosi bearra!
· Qué afluencia de compradores!
Erriko enparantzan’ arin baten gertau eben denda polit bat; gauzea erdi-duan saltzen
zala-ta’ izan zan antxe erosi bearra!
· En un instante improvisaron o montaron un puesto de venta
Erriko erlejuak’ beren moduan dabiz
· Con mucha irregularidad
Erriko etxaguntzarik zabalenean, baztartsuenean senartu eban izekoak, Simon
· En la casa más acomodada y provista de tierras
Erriko etxalde obeneko nagusia zen; diruz ler zuena
· Un ricachón
Erriko etxalde obeneko nagusia zen; diruz ler zuena
· De la casa más acomodada
Erriko etxe onentxonera jo genun
· Nos dirigimos a una casa de las mejorcitas
Erriko euskaldun bikainak, aiko-maikotan ibili-barik’ beste banda bat ekarri dabe
· Sin andarse con triquiñuelas o pamplinas
Erriko ezerezkeri guzitzaz itzegin zuten
· De todas las fruslerías o naderías del pueblo
Erriko gauza guztiak goikoaz-bera ta azpikoaz-gora erabilita gero’ Mari-Errotaren
ezkontzeagaz zer egin zan itandu eban nor edo-nork
· Después de haber revuelto todas las cuestiones
Erriko gaxoak ikustera joan’ eta al zuenaz eskua luzatzen zien
· Los socorría; les daba limosna
Erriko gazte guztiak, zorigogorreko gramola orregaz’ masitan ibiliko dira
· Se sentirán en sus glorias
Erriko geienak’ oso maiterik euken mutila
· Le querían mucho; le tenían mucha simpatía
Erriko gizonik aurrenen-aurrenengoak
 · Los más principales
Erriko gora-beragaitik bata ta bestea esaten ibiltzea’ nor bere buruari arrika egitea
da
· Andar rezongando o criticando
Erriko gora-beragaitik bata ta bestea esaten ibiltzea’ nor bere buruari arrika egitea
da
· Es una forma de antipatrotismo
Erriko guzien begietan ilerazi nai zuen
· A la vista de todo el pueblo
Erriko guztiak neskatx indartsuaren alde irten zuan, belarrondoko otsa entzun
zanean; da inork ezertan lanik etzuan izan
· Nadie tuvo necesidad de intervenir en defensa de la joven
Erriko izenik onenekoen gurarien aurka ekarri zan, gramolea
· Contra el deseo de los más acreditados
Erriko jaiai begira daude’ erabat zar ta gazteak
· Todos están pensando en las fiestas
Erriko jaien pozean daude arrantzale ta kale-langileak orobat
· Ansiosos de que lleguen las fiestas
Erriko jaiok puska bat ilundu deuskuz, gure adiskide onen eriotzeak
· Nos ha ensombrecido las fiestas
Erriko jaunari’ ederra sartu diet!
· Cómo se la he pegado!
Erriko jendeakin’ oso bildua zan jaun ori
· Era muy corto o encogido; esquivo
Erriko jendearen guzirako eskua
· Libre facultad para todo
Erriko jente guztia’ adi-adi dago, nor izango ete dan endore
· Está en expectación
Erriko jolasak ikusten luzaro iraun-gabe’ zalantzak azkar artzen du; ta ostera etxean
sartu-artean’ kezkarik ezin banatu... Nekazariak
· Empieza pronto a inquietarse
Erriko kaleetako bazterrak argi eukitzea baino lenagoko’ ea zer dan!... Ikusiko aal
degu iluntzean alkar, kaleetan!
· Qué cosa hay más importante que el tener las calles bien alumbradas?
Erriko kaleetako bazterrak argi eukitzea baino lenagoko’ ea zer dan!... Ikusiko al
degu iluntzean alkar, kaleetan!
· Qué cosa hay más importante que el tener las calles bien alumbradas?
Erriko kargudunak
· Las autoridades
Erriko mina egin zitzaion
· Le acometió la nostalgia
Erriko musikalariak’ tartietan zaliak dira txurrutari emoten; ta inoiz’ azken-
ordurako atal makalak arrapatzen dituez. Atxur ederrak.
· Les gusta echar unas copas
Erriko mutiko biurrientxoenak’ zalaparta bizian sartu ziran baratzan
· Entraron en tromba
Erriko mutiko biurrientxoenak’ zalaparta bizian sartu ziran baratzan
 · Los más revoltosillos
Erriko mutil kaskar eta jostailu-zaleak
· Jovenzuelos; traviesos y amigos de bullicio
Erriko mutilik jasekoena’ narrua ondo berotu dautsie, batek biri
· Les ha dado una buena paliza
Erriko mutil-zarrak’ larri-larri aurkitzen dira euren praketan’ aguretzeko bildurrez
· Andan muy apurados
Erriko neska sudur-motz batek begi onez beitzen zion, bere usteen
· Le miraba con simpatía
Erriko neska-mutilek’ bikoka asiak ziraden, arta-zuritzekoan
· Habían empezado los emparejamientos de los jóvenes
Erriko pestak ba datoz... Orra itzalditxo onen aria
· Tal es el tema de mi alocución
Erriko pestetako agiria
· Programa de festejos
Erriko sarrera ontan’ esku bitara artzen zuan errekak
· El riachuelo se bifurcaba
Erriko semeak or dabiltz atzerritik, irabazi andien bila’ bazterra emazte ta umeen
pekora itxirik
· Dejando la hacienda al cuidado de
Erriko sendakina’ oso gizartekoa da
· Es muy sociable
Erriko zarata guztiak dantzudaz emendik urre-urre
· Los percibo como si llegaran de muy cerca
Erriko zarrak-oro’ batzarre egin zuten, Jesus eriotzaren mende uzteko
· Para condenar a Jesús a la muerte
Erriko ze-esana, danak ao-minean darabilena
· Lo que anda en boca de todos
Erriko zergai eta etxe-errenteari erantzungo deutsen zizkua
· La bolsa para pagar contribuciones y renta; para hacer frente a
Erriko zizak’ 5.000 pta. ta geiago eman dute, lengo ilean
· Dejar como utilidad
Erriko zizak’ 5.000 pta. ta geiago eman dute, lengo ilean
· El mes pasado
Erriko-etxetik joan bide-da eskario zabal borobilik Diputaziorat
· Buen número de francas y enérgicas reclamaciones
Errikuntza pixka bat egingo zendun. Zere erriaren alde ariko zinan...
· Mirar por el propio interés
Erri-lainoa zegoan alde guztietara
· Bruma o niebla baja
Erri-lekua utsik egon da zortziretako mezatan
· No había fieles a la misa de ocho
Erri-lurretatik alde-xamar zegoan baserria
· Bastante cerca de las tierras comunales
Erri-naia; erri-mina
· Nostalgia
Errira baino lenago aur-minak artu’ ta seme bat mundura zuen
 · La sorprendieron los dolores de parto
Errira ta ostera dabizenetatik bat
· Yendo y viniendo; viajando
Errirako bideak epaiten ari zan Frantzesa’ plazari su ta gar erasorik
· Atacar furiosamente
Errirako min aundia du gure mutilak
· Le tiene mucho afecto; le atrae mucho el pueblo
Errirako zein baserrirako ona dala baki Martinek neskatila ori
· Tanto para el campo como para la ciudad
Erririk-erri alderrai zebiltzan
· Iban de gente en gente peregrinos
Erririk-erri dabizkite gure dantzari txikiak’ guztiek jan-bearrean
· Agasajándolos a porfía
Errisketan bizi geranok’ bizar metu-latzakin luzaro ibili oi gera
· Barba áspera, mal afeitada
Errita-bideak izango ditugu, sobra ere
· Ocasiones de reyerta
Erritalaria ere ba da?
· Regañona
Erritan emain dizu batak, obenik-bage
· Sin culpa tuya
Erritan erriertan puskatzen egon da
· Sermonear con furia; echar rayos y centellas
Erritar antzean tajutua bear du, naiz bertsolariena baino jantzixeagoa
· Más esmerado o acicalado
Erritar batekin sartu zan mutil
· Se puso a servir a un ciudadano de aquella tierra
Erritar gorri izatea bear-bearreko da. Idaz-lan ori
· Es indispensable que ese escrito sea netamente popular
Erritar gorri izatea’ bear-bearreko da. Idaz-lan ori.
· Indispensable
Erritarkeriaren aldezkari amorratua
· Acérrimo partidario del laicismo
Erritarren oiu bizkorra’ eliz-etxe onek erantzun beza!
· Resuene este templo con las aclamaciones del pueblo
Erritik iges egin bear orain guk’ beste oriek bezela nai ez dogulako ibili zuri-zuri
ugazabaen aurrean!
· Por no querer proceder servilmente ante los amos
Erritik laster dago eleiza txikitxo bat
· A corta distancia del pueblo
Erritik oso alde’ ba ziran bi iturri txiki; baina ezin izaten zan bear bezela osatu,
auekin
· Muy cerca del pueblo
Erritik oso alde’ ba ziran bi iturri txiki; baina ezin izaten zan bear bezela osatu,
auekin
· No daban abasto
Erritik urruti etxea. Apaiz edo medikuarengana beartzen baziran’ ordu bete edo
 geiagoko bidea
· Si necesitaban acudir a
Erritik urrutiko mendi-egal batean bizi zan
· En una falda de monte, lejos del pueblo
Erritik-ara joaterik eztogu nai
· Salir fuera del país
Erriz erri ikusgarritzat ibili zituzten
· Los fueron exhibiendo
Errizainen babesean itzuli zirean
· Custodiados por la policía
Erriz-erri, buru-belarri, nora-gabe zebilen salastraja zan lapur au...; giro txarrak
batetik bestera zebilkien arlotea: nun ilundu’ an ostatu
· Un vagabundo o aventurero
Erriz-erri kantak joko deutsodaz, Jauna, zure izen orri
· Recitará cánticos a tu nombre
Erriz-erri’ Zeanuri ei-da munduan’ eleizgizon geien bizirik daukazana
· En igualdad de vecindario
Erriz-kanpoan izan al zera?
· Has andado fuera? Vienes de fuera?
Erriz-kanpotik etorriak ere’ etziran gutxi
· Forasteros
Erroak eri dituen zuhaina
· Planta de raíces enfermas
Erroak joko dituen bezala ezarri behar da, lurrean barna ongarria
· De modo que alcance hasta las raíces
Erroak utzirik adarrei lotzea izanen zen arnoaren debekatzea’ mahastiak ebaki-gabe
· Andarse por las ramas
Erroakaz oratu ta itsas-ondora eroango eban, amarratzen batek
· Apresar con sus tentáculos... el pulpo
Erro-errotik moztu bear ditiogu landare gaizto orri bere adar guziak
· Cortar de raíz todos sus brotes
Erroia’ ezta dan baino baltzago izango
· No hay que apurarse... No es tan fiero el león como lo pintan... Tomar las cosas como
son
Erroiak beleari: buru-beltz
· Dijo el cuervo a la corneja
Erroke lagun-artuta
· Acompañado de Roque
Errokeren eztul-aldi batek eten eban emen Kosantonen epaia
· Una tos de Roque interrumpió la sentencia
Errokeren koinata zarkotxa mutur-zorrotz bat
· Aviejada y arisca
Erroke-ri’ matraila-ertzak gorritu jakozan’ au entzun ebanean
· Le salieron los colores a la cara
Erroma aldean euskaldun izena toki goian ipini duan eskultore bikain bat
· Dejar bien alto en buen lugar
Erroma ba dala ta nontsu dan ere jakin-arren’ galdezka edo joan bear degu
 · Aun sabiendo poco más o menos dónde cae
Erroma etzen egun batez egin
· Santa María no se hizo en un día
Erroma-gaz doguzan artu-emonak etengo dira? -Ez asmurik-bere...; artu-emonik ez
da etengo, urrean-bere
· Ni mucho menos
Erroma-gaz doguzan artu-emonak etengo dira? -Ez asmurik-bere...; artu-emonik ez
da etengo, urrean-bere
· Ni pensar!
Erromak’ dirua bear zun; eta agintari-ordezkoak’ mutilak ziran diru-biltze ontan!...
Angoak eta emengoak narrutuko zituzten
· Eran capaces de expoliar a todo el mundo
Erromak’ dirua bear zun, eta agintari-ordezkoak mutilak ziran diru-biltze ontan!
Angoak eta emengoak narrutuko zituzten
· Expoliarían a unos y otros; a todo el mundo
Erromak itxian daukan Aita zar, urtez betea
· Al Padre que Roma tiene preso. Papa
Erromako Aita-Santua da’ San Pedroren oinordea
· Sucesor de S. Pedro
Erromako gortean bertan’ Frantziskoren Ordenak asko zeuzkan beste alderakoak
· Tenía muchos contrarios
Erromako korteak eta Erreinuak alkar idukitzeko batak besteari ematen diozkan
itzak
· Convenio de mutua inteligencia; concordato
Erromako zubi gainean eskribiturik omen dago: Bakotxak berea bere
· A cada uno lo suyo
Erroman bera ere’ etzitzaion jausten Benoati lezearen ahoraino: halakoak zirelakotz’
hekien arteko hitzak
· El compromiso que tenían contraído
Erroman bera ere’ etzitzaion jausten Benoati lezearen ahoraino: halakoak zirelakotz’
hekien arteko hitzak
· No solía bajar hasta la entrada de la sima
Erroman bizi-izatez gelditu ziranen ondorengoak
· Quedar de asiento; avecindarse
Erroman ikusirikako andre eder baten oroitzapena gogoan jarri zitzaion’ handik ken
etzezaken bezala
· Se le grabó en la imaginación
Erroman zuen fraide hark izena
· Aquel fraile se llamaba Román
Erromar bat bide onez azotatu dezakezute, zergatik esan edo ikusi-gabe?
· Legalmente, legítimamente
Erromara joan nai al dedan? Zer alderdirekin joan?
· Con qué medios, con qué recursos?
Erromari ta beste askori’ artu zioten neurria Lekobide-k!
· Bien les ajustó las cuentas!
Erromarrak gauza’ betaz eta astiz artu zuten
· Tomar la cosa con calma, sin prisas
Erromarrakin juduen arteko pakeak egin naiez’ bitarteko sartu zitzaien
· Hacer las paces entre romanos y judíos
Erromatar gizonak! ba zoazte igesi... Asko zinaten onontz; orrontz’ guztiz gitxi
· Al venir; al volver
Erromatarra ba dator aurrera... eta ba dijoaz gure mendi-mutilak banaka-banaka
erortzen...: eztu batek ere ukatzen. Ori ez: naiago dute il, ukatu baino
· No hay un solo que ceda o se eche para atrás; que deserte
Erromatarrak berak etzuten indar zurerik bigundu
· No consiguieron doblegarte, o rendirte
Erromatarrak, ia guziak’ erori ziran lurrera
· Sucumbieron, cayeron muertos
Erromatik ibar artara bitartean’ etzuten eraman beste izkuntzarik
· No hablaron de otra cosa; fue su tema único de conversación
Erromeria, beste auzunetako baino gitxiago ez izate-arren’ ez-ordurarte izango da
· Durará hasta horas avanzadas
Erromeriagaitik geiago zoratuten dan erririk ez dago, Bermio baino
· No hay pueblo que se exalte tanto
Erromeriari gora-bera bat egin’ eta agur egin neutsien lagunari
· Un pequeño recorrido o vuelta
Erromeri-eguna eltzen danean, zuk utsikan eman’ naiz astegunean?
· Aun en día de trabajo
Erromeri-eguna eltzen danean, zuk utsikan eman’ naiz astegunean?
· Faltar tú a la fiesta? Qué va!
Erromeri-egunetan bakarrik entzuten da Loiuko landan’ erdera-zaratea; erromeria
amaitutakoan’ arean-bere ez
· Rumor, guirigay de lengua extraña
Erromeri-egunetan bakarrik entzuten da Loiuko landan’ erdera-zaratea; erromeria
amaitutakoan’ arean-bere ez
· Ya no
Erromerietan’ makilari agertzen zan
· Hacía el bravo o matón
Erronka utsean dabil ori
· Es un fanfarria
Erronkak atera-arren’ etzaigu iruditzen gogorkeri aundirik izango duten gaurko
agintariak. Gero da bigar... -esan bearko! Gero agiriko, Peilo Agirreko.
· Ver venir... El tiempo lo dirá... Ya veremos lo que ocurre
Erronkak botatzea ezta aski...; aitortu dezake’ eroa ez danak
· Quien no haya perdido el juicio
Erronkak boteaz zijoazen, eztarriak urratzeraino
· Hasta desgañitarse
Erronkari-ibar osoa’ gizonez ustu zan; beste ainbeste’ Baretonts Biarno-koa
· Se vació de hombres para ir a luchar
Erronkari-ibar osoa’ gizonez ustu zan; beste ainbeste’ Baretonts Biarno-koa
· Lo mismo ocurrió con
Erronkaz ziarduala beingo batean’ Ataungo mendi-mutil indartsu bat jabetu omen
zitzaion, artzainari...: bera jarriko zitzaiola aren artzanora andiari atzapar
utsakin’ baldin zerbait on
 · Si quería apostar algo que valiese la pena
Erronkaz ziarduala beingo batean’ Ataungo mendi-mutil indartsu bat jabetu omen
zitzaion, artzainari..: bera jarriko zitzaiola aren artzanora andiari atzapar utsakin’
baldin zerbait on
· Le salió al paso; le sostuvo el reto
Erropa dariola dabil, beti zurrutean
· Rotoso, desharrapado
Erropak egin-eginean egiten dozuez gaurko gazteok’ eta... eten egin bear!
· Como hacéis los vestidos tan ajustados
Erropa-moduan bizi ziran aiek’ beren oker-bideak utzi dituzte
· Los que vivían hechos unos bohemios
Errora eskua eroan ezketino’ adarrak dantzan darabiz bei onek, zoli ostikoa
· En seguida tira la coz
Errora eskua eroan-ezketino’ adarrak dantzan darabiz bei onek, zoli ostikoa
· Agita los cuernos
Errora eskua eroan-ezketino’ adarrak dantzan darabiz bei onek, zoli ostikoa
· En cuanto se intenta ordeñarla
Errorik-arako esnea dozu: edaizu bildur-barik...
· Leche recién ordeñada
Errosa! Geiegia da zuk egiten dezuna... Etxeko-andrea’ seigarren egunean itzik egiten
eztuala dago
· Ya lleva seis días sin decir una palabra
Errosario bat itoka eta otz-otzik errezatzen da ilaren aurrean; eta gero? Zer hitz on
aditzen da, askotan?
· Qué de bueno se oye comentar?
Errosario bat itoka eta otz-otzik errezatzen da ilaren aurrean; eta gero? Zer hitz on
aditzen da, askotan?
· Precipitadamente y sin devoción
Errosario ordez, gaur askok’ soinu-jotzen radiua
· Tocando, sonando
Errosarioa’ batek eralki, besteak erantzun egiten eben
· Uno dirigía, los otros respondían
Errosarioa esandakoan’ bere betiko senera biurtuten zan Tramana: goi-goitik be-
beraino erasteban, eztakit nik zelan’ bere itza
· Volvía a su estado o tono normal
Errosarioaren otsa entzuten badu’ parra egingo dit best-etxekoak... -Ai, Jauna! Oik
entzun-bearrak!... Zer esango dutenagatik, otoitz egiteko beldurrak!
· Qué cosas tiene uno que oir!
Errosarioko amabost amarrekoak’ aldeerreskan esan leiz’ edo bakotxean bana
· Pueden decirse seguidas
Errosarioko amabost amarrekoak’ aldeerreskan esan leiz’ edo bakotxean bana
· O una cada vez; separadamente
Errota oratu zaio gizajoari
· Se le ha empachado el estómago
Errota oratu zaio gizajoari
· Tiene sed
Errota oratu zat
 · Se me ha atascado u obstruido el molino
Errota zarreko atartean... bere ametsetako Joxe ikusi zuen
· El José de sus ensueños
Errota zarreko atartean... bere ametsetako Joxe ikusi zuen
· En el zaguán
Errotabeko Marikrus ekarri eutsoen lagun Prakerreri dantzarako; ta sokan sartu
baino len’ arek izan ziran txotxolokeriak egin ebazanak, neskatileari eder-
egitearren
· Para ganar las gracias de la chica
Errotabeko Marikrus ekarri eutsoen lagun Prakerreri dantzarako; ta sokan sartu
baino len’ arek izan ziran txotxolokeriak egin ebazanak, neskatileari ederr-
egitearren!
· Le trajeron de pareja
Errotaetxek-beste lan egin baleu euskaldun jakitun bakotxak’ bizkarra guriago euken
euskera gaixoak
· Otro pelo le luciría
Errotako mutilari Joainixiok’ nekea oparo ordaindu zion
· Le dio una buena gratificación
Errotara daroe gari garbitu-ustekoa, zorroturik
· Dado ya por limpio
Errotara daroe gari garbitu-ustekoa, zorroturik
· Ensacado; puesto en sacos
Errotarako laborearen eraman-ekarrirako dauzkaten zamariak
· Para el transporte de
Errotaria’ esku-estu, zeken, diru-zale utsa zan’ eta erdi-janean eukiten eban bere asto
Txalin
· Lo tenía a media ración
Errotariaren asta-mutil? Eztauka orretarakoxe bere semea!
· Son otras las miras que tiene para su hijo
Errotariaren asta-mutil?... Eztauka orretarakoxe bere semea!
· Criado, acemilero
Errotarri bat erabiltzeko-beste indar
· La fuerza necesaria para
Errot-arriak’ larritu-bearra eukitzen dau
· Necesita ser picada para volverla áspera
Errot-arrija bezin gorputz arina... zuen dantzarijak ere
· Cuerpo baldado por el cansancio
Errota-zainak’ zil du ebastea egunean agur bat irin Ahur bat irin
· En cada oficio hay que contar siempre con un pequeño margen de tolerancia
Errotik egin dezagun Eliza!... Hala diote; horra zer hatsaren jabe diren!
· Ved que rencor o furia les posee!
Errotik egin dezagun Eliza!... Hala diote; horra zer hatsaren jabe diren!
· Extirpémosla!
Errotik einul behar ginuke, hortaz duda apurrik izaiteko
· Del todo idiotas, imbéciles
Errotik-arako esnea baino osasuntsuagorik ez dago
· Leche recién ordeñada
Errotik-arako eznea. Erre-beroa. G
· Leche recién ordeñada.- Reciente
Erroz gora bota dute lau lagunen artean txerria
· Lo han derribado patas arriba
Erroz-gora erori ziren
· Caer de espaldas
Erroz-gora eroriak ez nituzke ikusi nai
· Descalabrados, fracasados
Errozu bihotzez: Jauna, nauzun urrikari!
· Ten compasión de mí!
Errozue, beren nahigabe handiengatik bihotza joana duteneri’ pitz ditezela
· Decid a los pusilánimes o acobardados
Errozue Josep-eri’ haren ikusmin handi batekin hiltzen naizela
· Con un gran deseo de verle
Erru ematen du aizeak
· Sopla fuerte el viento
Erru ematen du gan an aizeak
· El viento sopla firme
Erru gaiztokoa zan
· Era rencoroso
Erru onekoa da gure mutila
· Es agradecido
Erru orretxek ekarri dituez’ askoren bizkar-gainean ausiko diran egurr-abarrak,
andrazkoen artazi zorrotzak lagun eginda
· Los palos críticas que van a caer sobre algunos
Erru orretxek ekarri dituez’ askoren bizkar-gainean ausiko diran egurr-abarrak
andrazkoen artazi zorrotzak lagun eginda
· Murmuraciones de las mujeres
Erru orretxek ekarri dituez’ lengo egunetan artu diran arazo, arin-aringa, alperreko
paper-gintza ta odolak-berotze ez gitxi
· Berrinches, alborotos
Erru orretxek ekarri dituez’ lengo egunetan artu diran arazo, arin-aringa, alperreko
paper-gintza ta odolak-berotze ez gitxi
· Papeleo inútil
Erru txarrikan etzazu artu’ au esan dedalako!
· No te ofendas por lo que he dicho... no me guardes rencor por lo dicho
Errua gazteari bota’ ta dana egina legoke orien ustez
· Todo quedaría resuelto con...; todo se reduciría a
Erru-bako aurreaz’ ezta azken txarrik
· De buena causa no puede seguirse mal efecto
Erru-barik olango berbak entzunda nok eztau beretik urtengo?
· Quién no va a perder los estribos? a salir de quicio?
Erru-gabe dabiltzanak’ ez ditu Jaunak onez uts utziko
· No les negará sus bienes
Errugabearen aurka eskupekorik artzen ez duana
· No recibe dádivas; no se deja sobornar
Errukarria da, ta ez birao-garria’ adina galduten daben gizona
 · Que pierde la razón
Errukarriak dira’ heriotzaz nondik aztuko diran dabiltzanak
· Tratando por todos los medios de olvidar la muerte
Errukarriena da’ bere lekutik kanpora ari dala
· Lo más triste de todo es que
Erruki da’ bainan nere gogoz-bestera egin zuten
· Lo hicieron a pesar mío
Erruki det, zaarrez il bear badu
· Morir de viejo
Erruki dituzute gabiraiaren atzapar-arteko txoriak?
· Os inspiran lástima?
Erruki dot umea, zigortuten dozunean: neu joko baninduzu-be’ elitzakit min geiago
egingo
· No me dolería tanto
Erruki dot zeregin-bako gizona: taketak baino mesede geiago eztau egiten-da
· Pues no hace más que estorbo en la sociedad
Erruki emotekoak dagoz indiar-landarak, zimel-zimel, euririk ezaz
· Están que dan lástima
Erruki geiegia’ danentzat kaltean. Danen kaltegarri
· La condescendencia excesiva
Erruki gu! emen arrapatzen bagaitu
· Pobres de nosotros, si...!
Erruki itzatzute zuen buruak!
· Compadeceos de vosotros mismos
Erruki zaitut, Paula!... -Bai, erruki nazazu, Jose!... A ze bi gauden gu! Bat izan bear
gendukeanak...
· Qué par de dos!
Errukia emotekoa dago...; aldatz-gora bat igoten asi daneko’ ... arnas-oska, ito-
bearrik,... ikaratuteko txurrunagaz
· Con espantosa asma
Errukia emotekoa dago...: aldatz-gora bat igoten asi daneko’ ... arnas-oska, ito-
bearrik... ikaratuteko txurrunagaz
· Está que da compasión
Errukiago dira aur jaio-berriaz abereak berak’ gizonak baino
· Sienten más compasión de
Errukiaren apur-bagarik daroie joka’ kurutze atan iltera
· Sin la menor compasión
Erruki-barik joko dauz albistariak bere orri-artetik
· Sacudirlos sin miramiento; fustigarlos
Errukiegi dogu gorputza, bear dan moduan ezteko ta eskuratuteko
· Le tenemos demasiado miramiento
Errukigarri egiten da’ orrelako ekandu gaiztoaren jabe ikustea emakume bat
· Dominada por esa mala costumbre
Errukiorra naz guztientzat: nigaz ez dago ez-ik jente meien artean
· No sé decir no; no sé rehusar
Errukiturik nauka Ama orren negarrak
· Movido a lástima
Errukiz urre-urretik begiratuta’ zirri egin eutsen umeari; baina etzan au itzartu
lotarik
· Le tentaron para despertarle
Errukizko barretzo bat egiten dabe, ori aitatu ezkero
· Una sonrisita de conmiseración
Errurik ezin eman zioten inori
· A nadie le podían echar la culpa
Errurik txikienik izan ez’ eta ala ere giltz-pean, itzalean iduki omen zuten iru egunez,
iduripen bategatik
· Sin la menor culpa
Errurik txikienik izan ez’ eta ala ere giltz-pean, itzalean iduki omen zuten iru egunez,
iduripen bategatik
· En chirona
Errusian atsegin utse dagoala sinestu-azo gureta dagoz
· Que aquello es Jauja; que aquello es un paraíso
Errusiaren mendape gogorrean bizi direanak
· Bajo el duro dominio de
Errusik ere, -nola ez?- sartu du muturra auzi ortan
· Ha metido las narices, como no podía menos
Errusi-tarrak egatutako trepeta bat’ ilargiaren sailetan sartua da. Jende bizkorra ba
daukatela’ orra garbi nabarmendu!
· A la vista está que
Errusi-tarrak egatutako trepeta bat’ ilargiaren sailetan sartua da. Jende bizkorra ba
daukatela’ orra garbi nabarmendu!
· Ha entrado en el espacio lunar
Errusitarrak-be’ txibitea ei-darabile, an beste aldean
· También reparten leña; pegan fuerte al adversario... En la batalla
Erruteko gogoa eta ahala emanen diote hazkurri hunek oiloeri
· Las hará más ponedoras
Errutxar denak gogorki eutsita bezela zauzkate
· Todas las desventuras
Errutxar denak gogorki eutsita bezela zauzkate
· Estrechada por
Erruz gizenduta etorri da
· Ha engordado sobremanera
Erruz omen dator jendea Donosti-aldera, bero obekin? -Gogotik! Eltxoa bezela ba
dator
· Una enormidad. Como moscas
Erruzko ijitoa zebilen peri-plazan
· Muchísimo gitano
Erruzko inastor-pilak jetxi oi-ziran egun gutxian: urte guzirako zakarra edo azpigaia
· Enormes montones de helecho
Erruzko jendetzak daude an’ egundo Jesukristoren itzik entzun ez dutenak
· Grandes multitudes de gentes
Erruzko jendetzak daude an’ egundo Jesukristoren itzik entzun ez dutenak
· Jamás han oído hablar de
Ertetera nijoala’ euriak eraso dio; ta etxean gelditu naiz
 · Ha empezado a llover
Ertz batetik su emonik’ ataraten dabe zarata bat’ mila gizon era-batera tiro-tiroka
asiko balira-legez
· Disparar a la vez, al mismo tiempo
Ertza beartua dauka burko-azalak. Saretua
· Gastado. Tejido muy enrarecido
Ertzak il-bearra dauka pieza onek
· Necesita rematar o achaflanar los bordes
Ertzaren mugan utzi det nere guardasol ori
· Lo he dejado apoyado en la silla
Ertzik-bagako itsaso eta zeru garbia zara
· Mar inmenso, sin orillas
Es uste izan’ orren lur-joak gaudenik
· No creáis que valgamos tan poco; que hayamos caído tan bajo
Esadazu, arrotza: nortarra zaitugu zu?
· De qué estirpe eres?
Esadazu, gaxoa: zeri negar egiten diozu?
· Por qué lloras?
Esaera bat antxina aterea da ori
· Un refrán que data de muy antiguo
Esaera dagoen bezala’ danbolinaren etxean’ guziak dantzari
· Como se suele decir
Esaera dan bezela’ arria bainan zurkaitzagoa zan’ gizon diru-gose ura
· Prieto, avaro
Esaera zar bat da, guraso zarrena’ Laster jausten dirala guzurra ta errena
· Pronto se coge al cojo y al mentiroso
Esaera zar batek dinosku’ Udea dala atorrea ta gainera gonea Neguko aldean
· En comparación con el invierno, el verano es el alivio del pobre
Esaera zar oiek’ agoz-ago ikasten zituzten aurrak, aiton-amandre ta gurasoengandik
· Aprender por tradición oral
Esaera zarra da’ sorginik ez danik ez dala esan bear, bainan danik ere ez... .-Ni larri
ibili nitxenen ba!
· Pues lo que es a mí, buenos sustos me dieron
Esaera zarra da’ txarrik aditu nai ez duanak’ ixilik egotea izaten duala ederrena
· Quien dice lo que quiere, se expone a oir lo que no quisiera
Esaera zarra dan bezela’ astoarengana ez da sorginik arrimatzen gurutzea sokakin
aurreko besoen artean egiten zaiolako
· Al burro no se acercan las brujas. N.B. Adagio folklórico
Esaera zarrak dionez’ bizi-bear onek lanak ditu
· Es arduo el problema de la subsistencia
Esaerak dinuan moduan’ sasian zarraparria danian’ zerbait izaten da
· Cuando el río suena, agua lleva Cuando corre esa fama, por algo será
Esaereak dinonez’ Jaungoikoak, otza noraino’ kapea araino dakiala emoten
· Dios da los medios para hacer frente a cualquier situación
Esagarri eztan gauzea da’ ori adierazotzea
· Es imposible de explicar
Esaidazu agirian eta argiro, egia dan
 · Públicamente y con claridad; con franqueza
Esaidazu bein’ ea etorriko zaran ala ez
· Dime de una vez
Esaidazu beraz: nor da bi orien artean obeki bizi dana?... -Orixe da ba!
· Hombre... qué quieres que diga? Evasiva de quien no tiene valor para decir lo que
siente
Esaidazu, Jose...! Beinere bada-ta, noiz datorkio bati ongi, zuta izatea?... Nerekiko’
burua zuritzen astean
· Ser recto; portarse bien
Esaidazu, Jose...! Beinere bada-ta, noiz datorkio bati ongi, zuta izatea?... Nerekiko’
burua zuritzen astean
· Cuándo, sobre todo, le corresponde a uno ser formal?
Esaidazu nolaz?... -Etzait gogoratzen.-Bereala konturatuko zaitut
· Pronto te lo haré recordar
Esaidazu zenbatera joten daben ostatuan egin ditugun. gabak eta goiz dontsuak
· A cuánto asciende la cuenta de
Esaidazu zer egin dezun, ezin egon naiz-da!
· No puedo más!...; estoy impaciente
Esaik, esango bok badok, txotxolo orrek!
· Termina de una vez! Di lo que tengas que decir!
Esaikezu zuk-bere mez-emoileagaz nastean, iru biderreko aldiz
· En unión con el celebrante
Esaikezu zuk-bere mez-emoileagaz nastean, iru biderreko aldiz
· Por tres veces
Esain dute nai dutena...; ordean, gogoan-bearrak artu bada-re egin bear lituzke’ bat
edo-bat ortzak berdindua izan ditekeela
· Puede haber llegado a la madurez o a la edad de la discreción
Esain dute nai dutena..; ordean, gogoan-bearrak artu bada-re egin bear lituzke’ bat
edo-bat ortzak berdindua izan ditekeela
· Deberían siquiera recelar que
Esaiok’ albistatzeko anaiari... au ta au
· Que le avise al hermano... lo que pasa
Esaiok apez jaunari’ ez dala sori, zabal utztea Mezako liburua; letra gorriek dioten
eran’ aoz-barne ta kanpora buru’ itxi dezala!
· Como mandan las rúbricas
Esaiok apez jaunari’ ez dala sori, zabal uztea Mezako liburua; letra gorriek dioten
eran’ aoz-barne ta kanpora buru’ itxi dezala!
· Borde para dentro y lomo para fuera
Esaiok apez jaunari’ ez dala sori, zabal uztea Mezako liburua; letra gorriek dioten
eran’ aoz-barne ta kanpora buru’ itxi dezala!
· No es lícito dejar el Misal abierto
Esaiozu arei’ enazela eurena, zeurea ta zeurea baino
· Totalmente tuyo; nada más que tuyo
Esaiozu’ aren bear naizela: bere bear oso
· Que lo necesito a todo trance
Esaiozu bein-baten baietz’ poztu dedin
· Dile de una vez que sí
Esaiozu nundik...; bestela’ berdin joango da aruntzko aldera...!
· Tomar la dirección opuesta a la debida; desviarse
Esaiozu ori anai Frantzisko-ri, zerorren izenean, gu aotan artu-gabetanik
· Sin mencionarnos a nosotros
Esaiozu’ presa nuela ta joan naizela... Eta etorriko naizela’ ... arkaitzak lorea ematen
dutenean
· El año que no haga viento...; cuando echen pelo las ranas... Nunca
Esaiozu zer aditu dezun’ eta zerutaraino goratuko da
· Se sentirá en la gloria; se henchirá de satisfacción
Esaiozue’ au dala nire azkeneko eskaria, ta ez besterik
· Que es lo único que le pido como último ruego
Esaiozue’ ba dozuela zuen legerik, ta lege ori gorde-bearra dozuela
· Decidle que no dejáis de tener vuestra ley
Esaiozue’ datorrela oneraino
· Que haga el favor de venir
Esaiozue nire seme biotzekoari’ bera ikusteko min andi bategaz ilten nazala
· Que muero con un vivo deseo de verle
Esaistazu erantzun onean
· Respóndeme con buenos modos
Esaizu Aita-gurea eta Gloria’ bekokiz zealian etxunda
· Prosternado lo más profundamente posible
Esaizu al daizun biotzik beroenaz Nere Jaun Jesukristo
· Di con el mayor fervor el acto de contrición
Esaizu, Batxi, zegaitik urten zenduan arrantzutik’ nai dan barrea egin daigun
· Para que nos riamos a gusto
Esaizu dakizun guztia, berba-erdi orretan itxi-baga... utzi-gabe
· No te contentes con medias palabras
Esaizu: egin zinaike lapurretan, askok eta askok egiten dabeelako?
· Acaso te sería lícito robar...?
Esaizu garbi esatekoa’ inguruka ibili-bagarik!
· Sin andar en rodeos
Esaizu Kredo bat belaunbiko’ begiak zerura eginda
· Con la mirada hacia el cielo
Esaizu ortaz zeozer: deuskunak gara
· Estamos interesados en el asunto
Esaizu zeinbat emongo dozun... .-Amar erreal kanakoa; andik gorakorik eztot
erosiko’ neure senarra alkate izan-arte
· Más caro que eso
Esaizue berba onek zer esan gura daben; da alako jai andiren baten’ bazkaria-be,
zelakoa edo alakoa, emongo jatzue
· Una comida mejor o peor
Esak, mutil, modu orretan zek arabil? -Iru deabruk’ lasta-zakua bainintzan ala
kendu jeuste zaiak
· Me han sacudido de firme, como se sacude un costal de paja
Esak, mutil, modu orretan zek arabil? -Iru deabruk! lasta-zakua bainintzan ala
kendu jeuste zaiak.
· Pero chico, qué te ha pasado? para que vayas así
Esakera danez’ gizonari burua artu bear zaio lenbizi
· Al hombre, lo primero, hay que empezar por convencerle
Esakera orren sustarra jakin bear da
· Origen, fundamento, raíz
Esakizun asko dago’ bekatu onen ganean
· Hay mucho que decir acerca de
Esakizun ezta’ bekatu oneri darraiozan kalteak
· Es imposible hacer recuento de
Esakizunik asko eman dezu
· Has dado mucho que hablar
Esakun zarrak’ guzurrik ez
· Sabiduría de las máximas antiguas
Esakuna bape-bako berbeteari, ezteutsazue lika eritxiten?
· No os resulta soso? un habla sin locuciones típicas
Esakune onekaz atera-bidea emon eutsanean bere asarrearen lurrunari’ nasaitu
jakon zerbait bere barrua
· Dar expansión a la cólera; desahogarse
Esakune zarra da: Agindua’ bat; emona’ bi; aginduaz poz izan adi
· De lo dicho no hay nada
Esale goixoa da
· Es un gracioso
Esalea’ entzula
· Quien dice lo que quiere, tendrá que oir lo que no quisiera
Esa-lege dana...: auntzak beti mendira
· Como dice el proverbio
Esamesa-bildurra ez baino geugangotasuna dok’ gure naia igitzen dabena
· Es nuestra propia convicción la que
Esamesarik asko ba zan errian ijito aiek agertu ziran-ezkerozkoan
· Corrían muchas habladurías por el pueblo
Esamesarik izan eztedin
· Para no dar lugar a quejas o habladurías
Esamina arretaz egin-arren’ bekatuen erdiak edo geiago aztu zaizkitzu, neke eta
arazoarekin
· Se te ha olvidado la mitad o más
Esan al baino larri ta bildur gogorragoak artu zuen Errege ori
· Un pánico indecible se apoderó de él
Esan al dedin guztia utsa da’ gurasoak kontura ekarteko, euren eginbear andi onetan
· Todo lo que se diga es poco
Esan al diozu aitari zer asmotan arkitzen zeran?
· Qué intenciones abrigas
Esan al diteken baino beroago artu zun erriak
· Con indecible entusiasmo
Esan al-daion guztia ezta asko’ zirkintxu bat-bere erazoteko: aintxe dago gogor-
gogorrik, arri bat-legez
· Allí se está inmóvil, como petrificado
Esan al-daion guztia ezta asko’ zirkintxu bat-bere erazoteko: aintxe dago gogor-
gogorrik, arri bat-legez
 · Nada de lo que le dice basta para conmoverle lo más mínimo
Esan baeban’ esan eban!... An sortu zan zaratea!
· Qué quiso decir!... Más le valiera no haberlo dicho
Esan bai, baina berak’ besteraka dabiltza
· Pero ellos no obran así
Esan bai, baina gero’ bakotxak bere modura egiten dau: ezkertia’ beti ezkerrera
· La cabra, siempre tira al monte
Esan bai buruak parraskeriaz Egin joat au ta beste, ain uritan, ene aldian... -Egizak
emen: ta ezertzat artuko aut ikusian!...
· Atribuirse por fanfarronería
Esan bai buruak, parraskeriaz, naiko-beste egin andi! Egin joat au ta beste, ain
uritan, ene aldian... -Egizak emen: ta ezertzat artuko aut ikusian!...
· Y te tendré en algo, cuando te vea en acción. Ver y creer!
Esan bai buruak, parraskeriaz, naiko-beste egin andi...! Egin joat au ta beste, ain
uritan, ene aldian... -Egizak emen: ta ezertzat artuko aut ikusian!...
· Hice esto y lo otro
Esan bai buruak, parraskeriaz, naiko-beste egin andi! Egin joat au ta beste, ain
uritan, ene aldian... -Egizak emen: ta ezertzat artuko aut ikusian!...
· La mar de proezas
Esan bai buruak, parraskeriaz, naiko-beste egin andi!...Egin joat au ta beste, ain
uritan, ene aldian... -Egizak emen: ta ezertzat artuko aut ikusian!...
· En tal ciudad...; en tiempos
Esan baino’ esan nai-ez, nago
· Prefiero no decirlo
Esan baneutsan’ esan neutsan
· Qué le quise decir! Qué pronto reaccionó!
Esan baneutsan’ esan neutsan
· En mala hora se lo dije!
Esan banion, esan’ gogorrak aditu nitun!
· Qué le quise decir!... En mala hora se lo dije!
Esan banion esan’ gogorrak aditu nitun!
· Tan pronto como se lo dije
Esan banion esan’ gogorrak aditu nitun!
· En mala hora se lo dije
Esan banion’ esan nion! Ura sermoia egin zidan konfesoreak!
· Qué le quise decir! En mala hora!
Esan banion’ esan nion! Ura sermoia!... Nork ekarri nau ni praile onen oinetara!
· Por qué habré venido yo a confesarme con este fraile
Esan banion esan, zuk zeukazula egun gorria idazten nizunean’ ekin zidan gaxoak, ...
nola gero!
· Buena te esperaba cuando yo te escribiese
Esan banion esan, zuk zeukazula egun gorria idazten nizunean’ ekin zidan gaxoak...
nola gero!
· No hice más que decirle que... en seguida la emprendió conmigo, y de qué manera!
Esan baterako’ menditik ez gera atera
· Por decirlo así; como quien dice... no soy más que una rústica aldeana
Esan bat ere ez dute egiten gaurko gazteak
 · No saben obedecer
Esan bear dana esaten dun zoriz’ ixildu dedila, ta kitto!
· En cuanto haya dicho
Esan bear det nere iritzia’ izango bada ere bazterrean utzia
· Aunque no vayan a hacer caso..; aunque sea desestimado
Esan bear deustazu’ zetan zan errudun gure Josetxo’ zeure etxeko atarian, jo jo-alak
eta kalera jaurti zenduanean
· Después de darle una gran paliza
Esan bear dira’ erri onek, dauzkan alderdiak
· Hay que hacer mérito de sus cualidades
Esan bear dizut’ asko naramala, euskerarentzako dakarkizun zeletasunak
· Me llena de satisfacción; me puede mucho
Esan bear-ezekoren bat esan izan balu
· Decir algo indiscreto
Esan bearko zaio..., ezin-da bestean
· Ineludiblemente. No habrá más remedio que decírselo
Esan bearrik ezta’ eskerrak eman niozkala lengusuari, gai zan bezela
· Como era razón que lo hiciese
Esan bearrik eztagonez’ etxe-aldera begira egina dago sariketa ori
· Mirando por casa... en provecho de los propios
Esan begie besteak gura dabena; baina nik dirautsuet’ inozkotan juramenturik
eztagizuela
· En ningún caso
Esan begie ze eratako adiskidea gogoan jausten jakoen
· Qué clase de amigo; de qué cualidades
Esan begie ze eratako adiskidea gogoan jausten jakoen
· Les gustaría tener
Esan beisku nor dan’ guztien lotsagarri ementxe agertu daigun
· Para sacarlo a la vergüenza pública; para escarmiento de todos
Esan bezaigu, Ama! Ez gaitza euki kezkez!
· No nos tengáis inquietos o preocupados!
Esan biezat esan begit nork-nai’ zenbat zor dioten zure Euskera onek’ beste hor
dabiltzan hizkundeen naspilai
· En qué les es inferior
Esan da egin’ Eladitxoren amagana joan zan atsoa: -Lotsea emon bear deutsazu zeure
alabeari, etxeratuten danean...
· échale una reprimenda a tu hija
Esan daiala berak’ ea ibili garan sekula lotsaz begiak baturik
· Tener que bajar la vista por vergüenza
Esan daiegun alda-batera: Eskerrik asko, gizonak!
· A la vez, a una voz
Esan daiela jostunak’ gurasoen soinekoakaz seme-alabentzakoak egitea zeinbat
neketsuago eztaben izaten’ dendarik-arako oialakaz egitea baino
· Con paños recién comprados, nuevos
Esan daigun beste Aita-Gure bat’ neke-preminetan dagozanak-gaitik!
· Por todos los atribulados
Esan daigun bigarrenean’ bata bestetzat artu eztaiezan letra biak
 · Confundir una letra con otra
Esan daigun bigarrenean...’ bata bestetzat artu eztaiezan letra biak
· Por segunda vez
Esan daigun zeozer beren-bererik’ ereziaren ganean
· Digamos algo en particular
Esan daikezu, bai, Maria’ biotza gainezka daukazula atseginez, Jangoiko maite-
maitean
· Te rebosa de gozo el corazón
Esan daizudan’ beste onexen-beste eskatzen dauskun, ala ez
· Si nos piden tanto o no
Esan dau, esan leikeanak...: eginak egin!
· Ya no hay más que decir; bien hecho está!
Esan dau? Ona bada...; eztul-aldi bat etorri jat’ eta orduantxe edo aren-baten esan
izango dau... Nik eztot entzun.
· Entonces o en un momento así
Esan dau? Ona bada...; eztul-aldi bat etorri jat’ eta orduantxe edo aren-baten esan
izango dau... Nik eztot entzun.
· Me ha acometido la tos
Esan deiala nai dabena! orrek ezteust ardurarik emoten... .-Ez, Masima: lotsa-
galduak eztauko ezeren ardurarik
· A los desvergonzados no hay nada que les importe
Esan deiodan, esan ez deidan
· Curarse en salud; atacar para no ser atacado en aquello mismo
Esan deiodan’ esan ezteidan Esan degiodan, esan eztegidan
· Curarse en salud; adelantarse a acusar al interlocutor del defecto de uno mismo
Esan deutsut bein baino sarriago
· Más de una vez
Esan diotenaren aldera kontatuko du orrek gauza
· Según se lo han contado a él
Esan diotenaren aldera kontatuko du orrek gauza
· Según se lo han contado a él
Esan diteke agiz... gutxiegi dala
· Quizá, tal vez
Esan diteke, bai’ batzuk itzen berritzeari beroegi ekin diotela; errian ez dira naski
beroegi artuko
· Se han entregado con demasiado afán a
Esan diteke, bai’ batzuk itzen berritzeari beroegi ekin diotela; errian ez dira naski
beroegi artuko
· No los acogerá con sobrado entusiasmo
Esan diteke’ orrela bizi diranak ez duela gauza onik egingo’ noizbait-noizbait zentza
ditezen artean
· Hasta que por fin algún día entren en razón
Esan ditzekun beti betaz’ Mariaren itz labur oek
· Digamos siempre despacio las palabras de María al Angel
Esan dizut len ere’ gu bezin kuperatia dala elea ganadua’ non-eta basatia ez dan.
kuperatikupera. B
· Es tan delicado como nosotros; tan exigente... tan necesitado de atención
Esan dodanaren sendagarritzat
· En apoyo de lo dicho
Esan dodaz’ esateko gogoan nebazanak
· Lo que me proponía decir
Esan doia’ Zeruun ots bat izan zala...: San Miel! ire deia dek munduun
· Se oyó una voz
Esan dot ipuin bat’ amaikatxok entzunda barre eginikoa
· Que ha hecho reir a no pocos
Esan dozunari’ egian antza artzen dautsat
· No me parece desacertado
Esan egidak: ba dok nire gomutarik?
· Te acuerdas de mí?
Esan egidazu zer bide artu bear dedan’ estura larri ontan
· Qué debo hacer
Esan egin bear lizaioke... Ala gogoak ematen dit
· Así me parece
Esan egin bear zion; zer ba, gurasoak ankazpian bear al due beti?
· Vivir sometidos, pisoteados
Esan egin dizkiot zarta-zarta
· Decirle a uno las verdades descarnadamente
Esan egin neutson barru-barrutik
· Con toda sinceridad
Esan egiozu gura-al guztia koldar bati...; ezteutsazu biotz barririk emongo: beti
izango da makal ta gauza-eza
· Un inútil
Esan egiozu gura-al guztia koldar bati; ezteutsazu biotz barririk emongo: beti izango
da makal ta gauza-eza
· Infundirle valor
Esan egizu: andik ona-beste bide eztago emendik ara?
· No hay la misma distancia?
Esan egizu’ nondik ta nora zagozan gaur orrenbestean galdua
· Cómo se explica que estés tan postrado o extenuado, tan decaído?
Esan eiezu seme guztiai’ bizirik nazala emen
· Que no he muerto; que estoy con vida
Esan eiok Kosepantoni-ri’ loak onduko dauela; eta eztaila arduratan egon
· Que el sueño le devolverá la calma
Esan eiok Kosepantoni-ri’ loak onduko dauela; eta eztaila arduratan egon
· Que no pase pena; que no se preocupe
-Esan! -Entzuzu! -Erdu ona! Atozea! G.
· N.B. Fórmulas para llamar la atención a una persona: Oye!
Esan eta egin: ekarten ditue burdi-soka sendo batzuek’ eta or dijuaz erdi-jolasean
frailiok eta baserritarrok Geizto-zulora
· Medio en broma
Esan eta esan aspertu-gabe egin-arren, nork bear bezela sinistu, gauza txiki ortan
dagola gure gaitzen osabidea?
· Por más que se insista incesantemente
Esan eta esan eragoioen, lapiko-bete baba emoteko
 · Le pedían con insistencia
Esan euskuen’ otso-pilo andiak ebizela edurtzetatik eta galdu bear genduela zaldi ta
guzti’ joaten baginean
· Pereceríamos con nuestras caballerías
Esan eustan bata ta bestea’ ta makurtu nintzan
· Me dijo que si esto y que si lo otro
Esan, ez esan’ bien arteko nago
· Estoy indeciso, si decir o no
Esan ezin-ainako buru-gabekeriak ikusi eta entzungo ditu apaizak; eta bare-bare,
gozo-gozo errian ibiltzen’ ez da errex-errexa
· Indecibles necedades
Esan genezake, beraz’ pontean izena ez-ezik bertso-etorria ere osabak erantsi ziola
ilobari
· Que le transmitió la vena poética
Esan geutsen’ naikoa zala negarrik ordurako, eta legortu daizala leen eginikoak
· Basta ya de llantos!
Esan gogorrean ekin zion nagusiak morroiari
· Reprendiéndole con dureza
Esan guziarekin agortu ezin dan gaia
· Por mucho que se diga
Esan guztiak dudan ta eritxian iminten dituan okerreria da guzurra
· Hace dudar de todo lo que se dice
Esan lei’ goia noiz edo-noiz urdindu bear leitekela...; baina ez: zerua’ egun eta egun
goibel dago
· El cielo sigue sombrío, un día tras otro
Esan leike’ abadeak amurrurik andienagaz dabizala uri azitxuetan’ Barri Ona baino
Gaztelako erderatxua zabalduteko
· El consabido idioma... El idioma amado
Esan leike’ abadeak amurrurik andienagaz dabizala uri azitxuetan’ Barri Ona ez
baino Gaztelako erderatxua zabalduteko
· Con el mayor coraje
Esan leike’ alako ezetz bat egiten jakola eguneko santu orri
· Hacerle un desaire
Esan leike’ bakeak egin gura dauzala eguraldiak, atzo etzan izan euririk
· Parece que quiere amainar el tiempo
Esan leike’ bera lango batek’ bazterren baten birrinduta azkenak egin bear ebazala
· Acabar su vida
Esan leike’ bera lango batek’ bazterren baten birrinduta azkenak egin bear ebazala
· Destrozado, descalabrado por ahí
Esan leike’ bien malkoak aitu-arte egon zirala ama-semeak, itzik egin-gabe
· Hasta agotárseles las lágrimas
Esan leike’ burutasun ederrak gogoratuten jatazala sarri neuri
· Que se me ocurren bellas ideas
Esan lekio au euskaldunari... Esan ez? Bai neuk-be... Baina eraz; era-barik ez
· Claro que se le puede decir; pero en debida forma; no de cualquier modo
Esan liteke’ onelako guraso batek ezin izan lezakeala etsairik; bainan ba zuan’ bat eta
bi osatzeko gai ederrekoa alare!
 · Tenía uno que valía por dos
Esan nai deutsut eretxi bat garbi...!
· Te voy a hablar con franqueza
Esan nai neukeana da’ Santa Agedaren zortziko ori erara etorriko zala bialdu gura
izan bazendu
· Habría venido muy bien; muy oportuno
esan nai nion’ baina etzidan barrenak laguntzen
· No me animaba o decidía
Esan nai’ ta ezin-esana dauka... Edo, esan bai’ baina erdizka, dan baino gutxiago, edo
atzekoz-aurrera
· Quisiera decir, pero no se atreve
Esan nazak egidak: lurpean zenbat sartu dituk?
· A cuántos has mandado al otro mundo? A cuántos has enterrado ya?
Esan netsanean neutsanean nere asmoa’ erantzun zestan artez bere ezetza
· Me contestó de plano que no
Esan nion’ zer bear zanarekin’ ekartzeko neri arraultza preskua
· Al precio que fuese; a cualquier precio
Esan nuen len’ bertso ipuizko oiek ez dirala nere burukoak
· No son originales míos; de mi invención
Esan oi da’ atso-agurak, bein goialde batera eldutakoan’ umetu egiten direala
· En llegando a cierta edad
Esan oi dute’ birunka ibiltzen dala beti mundua; jira oiekin noski nastu nai digu
etsaiak burua
· Trastornar la cabeza
Esan oi dute’ birunka ibiltzen dala beti mundua; jira oiekin noski nastu nai digu
etsaiak burua
· Anda girando
Esan oi zuan’ naiago zuala oin utsetan eta ileti erazekiz ezarritako bidean ibili...
Deabrua berriz ekusi baino
· A pie descalzo
Esan oni asko iritzita’ maiean zeudenak galdez asi ziran
· Pareciéndoles excesivo lo que acababan de oir
Esan ordukoxe damutu
· Pesarle al momento
Esan orrek’ egi-itxurea dau
· Tiene trazas de ser verdad
Esan orrek eztauka oinik’ adimen sendodun gizonentzat
· No tiene base o fundamento
Esan ote duen ala ez’ batere erabaki-bage geratu da
· Sin poder asegurarse a sí mismo; sin poder decidir
Esan ta egin: goiz artan, eguna argitzearekin bat-batean’ eraso zioten etsaiari portizki
· Al punto mismo de alborear el día
Esan ta egin: goiz artan, eguna argitzearekin bat-batean’ eraso zioten etsaiari portizki
· Dicho y hecho
Esan’ ta egin; ta gogotik artu zuen... Zegoena zegoen lekuan utzi’ ta andik igesi joan
zan
· Se decidió resueltamente; de veras
Esan’ ta egin; ta gogotik artu zuen... Zegoena zegoen lekuan utzi’ ta andik igesi joan
zan
· Dejándolo todo, sin más
Esan ta egin: urari emoten doaz buruak
· Van a tirarse al agua
Esan ta eginean’ amabi-amabietan agertu zan
· Fiel a la palabra dada
Esan ta esan arren’ nekez egoten dira ixilik
· Por más que se les diga
Esan ta esan’ aspertu ezinik egon zan Moxolo bere leloa azaltzen. Ura etorria! Etzuan
berealakoan amaituko’ Ana-Josepak itza kendu ezpalio
· Qué verborrea!
Esan ta esan’ aspertu ezinik egon zan Moxolo bere leloa azaltzen. Ura etorria! Etzuan
berealakoan amaituko’ Ana-Josepak itza kendu ezpalio
· Si no le hubiera cortado la palabra
Esan ta esan-arren’ nekez egoten dira ixilik
· Por más que se les diga
Esan ta esanda ere... ezin adierazi!...
· Por más que se le dice
Esan’ ta jazo
· Dicho y hecho. Así lo dijo y así sucedió
Esan zadazu: etzizun barrenak esaten, etzala ongi era orretan kristaua ibiltzea?
· No te decía la voz interior o conciencia?
Esan zadazu orain’ buruz ondo jantzita dagon gizon batek ori egin dezaken...!
· Un hombre cuerdo o consciente; ilustrado?
Esan zaiguzu, galdera okerra ezpada...: zer jaten dezu bakardade ontan?
· Si no es indiscreta la pregunta; si no es mala la pregunta
Esan zak ba orrela, lukainka!
· Pues por qué no lo dijiste antes! Zopenco!
Esan zazu bein’ esango badezu!
· Dilo de una vez, si has de decirlo
Esan zetsazen berba eztitsuegaz’ jarri eban beragana
· Le convenció, le ganó para sí
Esan zien ezen’ atseden zezatela donarioz egun artan
· Que descansaran tranquilamente
Esana’ aizeak eramaten du: eskribitua’ an gelditzen da txurian beltza
· Las palabras las lleva el viento; lo escrito permanece
Esana da’ goseak burua argitu egiten dabela
· Que el ingenio con el hambre se aviva
Esana da gure errian’ auzi-gizonen emazteak’ ez-ak eta bai-ak iraun dezaten egiten
dutela erregu
· Para que duren las contiendas o disputas
Esana dago: Antz-azturak’ obiraino
· Genio y figura, hasta la sepultura
Esana dago: egilea’ pentsatzaile
· Piensa el ladrón que todos son de su condición
Esana dago: Ekusten ez duan begiak’ negarrik ez
 · Ojos que no ven, corazón que no siente
Esana dago esaten’ emen oetako jendeak Ama Ujue-koagan uste aundia zutela; ta ba
dute zeri
· Y con razón
Esana dago esaten’ emen oetako jendeak Ama Ujue-koagan uste aundia zutela; ta ba
dute zeri
· Con eso está dicho que
Esana dago esaten’ emen oetako jendeak Ama Ujue-koagan uste aundia zutela; ta ba
dute zeri
· Las gentes de estas tierras
Esana egiten zerbait nagi agertu zan
· Se mostró algo remiso en obedecer
Esana’ erraz; eta egina’ garratz
· Del dicho al hecho hay gran trecho
Esana’ esan: bide oneko damu au-baga’ eztago parkazinorik
· Sin este arrepentimiento de buena ley
Esana’ esan: bide oneko damu au-baga’ eztago parkazinorik
· Lo dicho!
Esana ta izana’ gauza bi dira
· Del dicho al hecho hay gran trecho
Esan-aal-baino geiago dira izarrak’ gure buruz-goitiko sapai urdinean
· En nuestro firmamento
Esana-egitekoa, zuen morroia!
· Muy dócil
Esanago ta beroago egiten zirean arrantzaleak’ nik alde egin nebanean
· Iban enardeciéndose cada vez más, mientras hablaban
Esanago ta okerrago da orrekin
· Cuanto más se le dice, es peor
Esanak baino erakutsia beti da gauza obea
· Vale más el ejemplo que las palabras
Esanak esan!
· A lo dicho!... Atención a lo que queda dicho!
Esanak esan’ ... baina egia da’ ama dala, etxea zuzentzen dabena
· Dígase lo que se quiera
Esanak esan’ ... bateron batek legez eta bidez galde lezake: Ta? Egiten da ezerki-ala
Zegamako errian, Jesusen Debozio kontuan?
· Y a propósito
Esanak esan’ ... bateron batek legez eta bidez galde lezake: Ta? Egiten da ezerki-ala
Zegamako errian, Jesusen Debozio kontuan?
· Ya se hace algo?
Esanak esan’ ... bateron batek legez eta bidez galde lezake: Ta? Egiten da ezerki-ala
Zegamako errian, Jesusen Debozio kontuan?
· Con toda razón
Esanak esan’ bere gibelarekin gelditu duk
· Se ha quedado inmutable, tan fresco
Esanak esanda-be’ alperrik!
· Es inútil, por más que se le dice
Esanak esanda-be’ arrantzaleak ba daki’ gure Jauna arrantzaleakaz bizi izan zala...
· Dígase lo que se diga
Esanak eta eginak dauken alde andia!
· Lo que va del dicho al hecho!
Esanak eta eginak dauken alde andia!
· Lo que va del dicho al hecho!
Esanak ez al du balio?
· Cuántas veces hay que repetir las cosas?... Dicho con impaciencia
Esanak libre izaten dizkin olako buru-arinak
· Son capaces de decirte cualquier cosa
Esanak-gatik eztu kasorik egiten; baino... ixilik edo kantari... berak egin bearko dit
bigar lan au
· Lo mismo será que calle, como que se ponga a cantar
Esan-al baino geiago dira
· Incontables
Esan-al baino goriagoko sua
· Un fuego indeciblemente vivo
Esan-al guzia esanda ere’ ezin aditzera eman diteke
· Por más que se diga
Esan-al guzia’ geiegi etzeritzan
· Nunca le parecía bastante
Esan-al guziak’ ez dira au adierazteko dina
· Todo lo que se diga es poco
Esan-al guzien gaineko nekeak arturik’ ifini dizkit nere atseginera, itz neurtuak
· A costa de indecible esfuerzo
Esan-al guzien gaineko nekeak arturik’ ifini dizkit nere atseginera, itz neurtuak
· A mi satisfacción
Esan-al guztia utsa da’ naigabe au adierazteko
· No es nada todo cuanto se pudiera decir
Esan-al guztiaz ere’ andizkatu ezin leizke bear ainbat, izen maitagarri oek
· Por mucho que se ponderen
Esan-al guztien gainekoa da’ lore oen ugaritasuna
· Es indecible, incalculable
Esan-ala baino guriago ikutzen du Jainkoaren Itz onek gure zer-izana
· La toca con indecible suavidad
Esan-ala ezta’ zeinbat irabazten dogun, geure arerioari parkatuaz
· Es indecible cuánto ganamos
Esan-alak esaten asi zirean alkarri
· Empezaron a cruzarse palabras fuertes
Esanari nagokio
· Me atengo a lo dicho
Esanari nagoko
· Me atengo a lo dicho
Esan-barik dakizu neure barri’ eta ilteko bildurrak zelan naukan larri
· Ya sabes lo que me pasa; no hace falta que te lo diga
Esan-barik dakizu neure barri’ eta ilteko bildurrak zelan naukan larri
· Cuán grande es mi miedo de morir
Esan-barik doa zeinbat poztuko ginaken
· No hace falta decir...; ni que decir tiene
Esan-bear aundia zegoen jendearen aotik lapurreta au zala bide
· La gente se quejaba mucho
Esan-bear aundia zegon jendearen aotik
· La gente hacía muchos comentarios
Esan-bearrak nastu-azi nau...; natorren arira!
· Me he desviado del tema por la digresión
Esan-bezala’ Muru-aldera jo emen-zuan, ta an nunbait begittati izkutatu emen-zan
· Se ocultó de la vista; desapareció
Esan-bezela’ Muru-aldera jo emen-zuan, ta an nunbait begittati izkutatu emen-zan
· Tal como lo había dicho
Esan-bidea kentzeagaitik egin eban
· Por respeto humano; por el qué dirán...; porque no dijesen
Esanbidea kentzeagaitik etorri naz
· Porque no digan
Esanda’ jakiten da
· Hablando se entienden las personas.- Cómo lo íbamos a adivinar? Haberlo dicho!
Esanda-esanda-be’ barregarria da gero gure sakristau ori!
· Por más que se le corrige... qué salidas tiene!
Esandako oieri’ ez nien ajolarik eman; ezta ipitzik ere
· No les di la menor importancia
Esanean-esanean ezpada’ ezin lanik eginazi...!
· Si no es a fuerza de insistir
Esan edo-ez-esan egon nintzan ikusi nueneko
· Estuve por decírselo
Esanekoak dira gure umeak, jatorriz-legez
· Como por naturaleza
Esanekoak dira gure umeak, jatorriz-legez
· Dóciles, sumisos
Esanen esanaz’ zuritu eban Peru
· A fuerza de decir; a fuerza de insistir
Esanen esanaz’ zuritu eban Peru
· Le convenció o persuadió
Esanen esanez, eta ekinen ekinez’ alako baten ilintia artzera jarri nau Mari-Urrikak
· Ha conseguido que le tomase el tizón
Esanen-esanaz’ zuritu eban emazteak Peru: bion artean geri-geri zabalduko eben
kutxatxoa’ argi-aritxu bat sartzeko doi-doi
· A fuerza de insistir, le convenció
Esanen-esanaz’ zuritu eban emazteak Peru: bion artean geri-geri zabalduko eben
kutxatxoa’ argi-aritxu bat sartzeko doi-doi
· Abrirían la cajita a tientas
Esan-erantzunetan ei dabiz, bakeak egiteko
· En tratos o negociaciones
Esan-erantzunetan ei dabiz, bakeak egiteko
· Hacer las paces
Esan ere ba nion: etortzen bazaigu’ okasio bizia daukagu
 · Y aún le dije
Esan ere ba zion’ emakumeak noizbait burua lertuko ziola
· Aplastarle la cabeza
Esan ere ditezkean zatarkeri likits guziak egin ziezten
· Las más vergonzosas afrentas
Esan-esate-aldera ein eban ori beste lagunak
· Por decir algo; en broma. No para que se le tomara al pie de la letra
Esanetan biak bat etzetozela ikusirik’ gezurretan zebiltzala ezagutu zuten
· No eran acordes sus declaraciones; discrepaban
Esanetik eginera’ bitarte luzea emen-dago; emen ala ere’ esatea ta egitea’ bat bera
dire
· El decir y el hacer son una misma cosa
Esanetik geiago artu zuen
· Tomó más de lo que se le había dicho
Esan-ezin-adinbat mirari egin dituzu gure alde
· Incontables milagros
Esan-ezin-duna zan-legez’ danak barrezka ta txistuka ekin eutsen berari
· Tartamudo, balbuciente
Esan-gabe iduki dana’ esan liteke; baina ez, bein esana iduki esan-gabe
· La palabra soltada, ya no tiene vuelta; más vale no precipitarse a hablar que
arrepentirse de haber hablado
Esan-gabe iduki dana’ esan liteke; baina ez, bein esana iduki esan-gabe
· La palabra soltada, ya no tiene vuelta; más vale no precipitarse a hablar que
arrepentirse de haber hablado
Esan-gabe utzijak’ kontu asko dira
· Quedan muchas otras cosas por contar...!
Esan-gabeko gauzarik eztu egin
· No ha hecho nada a ocultas
Esangina zan gaztea, eroapen andikoa’ ta berbetan aurrerea
· De lenguaje atrevido
Esan-giozu’ diru guzi oek ez daukatela indarrik Jaungoikoaren aserrea gozatzeko
· Para aplacar la cólera de Dios
Esango dautsuet’ nundik eta nora ezagutu neban
· En qué circunstancias
Esango det gauza bat, egi eta zina
· Cierta y verdadera
Esango det nik garbiro, naiz orain eta naiz gero’ ... esan nuena lenago...
· Lo mismo ahora que después; en todo tiempo
Esango deutsut egia garbia: a da jantziten ederren; baina kantetan ei da bera bat
atzeren
· El más elegante en el vestir
Esango deutsut egia garbia: a da jantziten ederren; baina kantetan ei da bera bat
atzeren
· Pero también es él el último en
Esango diat nere zalantza bat
· Duda o inquietud
Esango diot, bai, nor naizen!... Ebanjelioko egia!
 · Lo juro!
Esango dizut ba argiro, nola dan
· Sin ambages
Esango dizut ba zer dion jendeak... Baina itz eman bear didazu’ etzerala aserretuko...
-Bo!... Bai: orrenbeste leku ba det nik kolkoan
· Ya tengo tanto aguante como para eso
Esango dizut berriz ere ezer!
· Ya me guardaré de decirte nada!
Esango doguna jazo zanetik ona’ aldi luzea igaro da: larogetaka urteak bai
· Ochenta años pasados
Esango dozue urrean’ jente orreik betartean sartu jakuzala; ta beti darabilguzala,
emendik zirri, ortik zirri
· Hostigar, pinchar por todos los lados
Esango dozue urrean’ jente orreik betartean sartu jakuzala; ta beti darabilguzala,
emendik zirri, ortik zirri
· Meterse entre ceja y ceja
Esango dute’ Azkoitin eztagola galtzadun asko
· Pocos hombres
Esango neuke’ bake gaistoa egiten dabeen senar-emazterik geienak direala’ zerbait
modu onean eukian dagozanak
· Mal avenidos
Esango neuke’ bake gaiztoa egiten dabeen senar-emazterik geienak direala’ zerbait
modu onean eukian dagozanak
· Bastante acomodados, de posición desahogada
Esango neuke, esatea ondo baletor’ nok eukan surrik gorriena
· Si hiciera al caso
Esango neuke zein erri zan’ baina zeure leporako izango litzakez egurrak, eta orren
baino maiteago zaudaz, adiskidea
· Los palos de la crítica serían para ti
Esango ziola?... Bai orixe orrek esan!
· Ya lo creo que se lo diría!
Esango ziola?... Bai orixe orrek esan!
· Decírselo ése? Cómo no! N.B. Dicho en sentido irónico, dando a entender lo contrario
Esango zun bi bider... emango zidatela aurrerako bidea... ta joateko!
· Que seguirían dándome trabajo en la fábrica. N.B. Ya era inútil que me lo dijese
Esango zuun bi bider... emango zidatela aurrerako bidea... ta joateko!
· Ya podía decir, si quería! Ya era inútil que lo dijese: era demasiado tarde
Esango ere dute, gure euskeraren lotsagarrirako, ez duela bertsoak etxeko izenik
· Para vergüenza de nuestro idioma
Esan-gura aundiak zituan; eta nausia etorri balitz’ ustuko eban barru guztia
· Estaba en vena de confidencias
Esan-gura aundiak zituan; eta nausia etorri balitz’ ustuko eban barru guztia
· Lo hubiera confesado o desembuchado todo
Esanik deutsut’ belarri onak dodazala
· Ya te he dicho antes
Esanik itzi eban Prieto-k’ erriaren beraren egitekoa zala gauza ori
· Que era incumbencia del propio pueblo
Esanik itzi eban Prieto-k’ erriaren beraren egitekoa zala gauza ori
· Dejarlo dicho
Esanik itzi gendun
· Dejarlo dicho o consignado
Esanik utzi nizun leendanik
· Ya te lo advertí de antemano
Esankizun geiago eztaukala dirudi, gai onek
· Ya no queda más que decir sobre ese tema
Esankizun onetan zenbat legokean... erakusteko!
· Cuánto habría que decir sobre este tema!
Esan-mesa andietarako bidea ematen zuala bizi zan Herodias-ekin
· Dando mucho qué hablar
Esan-ordukoxe’ damutu jakon
· Para cuando lo dijo
Esate batera’ erri guztia oso-osorik etorri zan, Jauna artzera
· Por decirlo así
Esate eutson’ sei urtekoa zala astoa, eta beteta egoala eta laster emongo eutsala
mandakotxu bat
· Que estaba preñada
Esate eutson’ sei urtekoa zala astoa, eta beteta egoala eta laster emongo eutsala
mandakotxu bat
· Que pronto le daría un mulito
Esate ona dauko, errian; entzute ona
· Goza de buena fama
Esate orreik’ biotz-azaletikoak dira
· Son insinceros
Esatea daukozu Erregeari edo Erreginari Tu’ Ikusikozu!
· Atrévete a tutearle... Ya verás lo que te pasa
Esatea daukozu Erregeari edo Erreginari Tu’ inozko denporan ezer esan bear
deutsazunean... Ikusikozu!
· Alguna vez
Esatea merke da
· No basta afirmar
Esatea mingarri bada ere’ euskera ez da osotara il, baino ba darama bide
· Aunque nos duela decirlo
Esatea mingarri bada ere’ euskera ez da osotara il, baino ba darama bide
· Lleva camino de ello
Esatea mingarri beda ere’ euskera ez da osotara il, baino ba darama bide
· No ha muerto del todo
Esateak ez dau balio, egiteak baino
· Obras, obras!... no palabras!
Esateko asko darabiz, zure aurka
· Se trae muchas censuras contra ti
Esateko bidea ba zuten!
· Motivos tenían para decirlo
Esateko itzelak dinoz paper orretan
· Cosas tremendas
Esateko minik etzuan inork artu
· No hubo lesiones de importancia
Esateko zaratarik ez dot entzun
· No he oío ningún ruido para el caso
Esatekoak esateko dauzkat oraindik
· Aun no he hecho mis rezos de costumbre
Esatekoak eztiran gauza itsusi asko ikusten dira an
· Que no son para contar
Esatekoak eztiran gauza itsusi asko ikusten dira an
· Que no son para contar
Esatekorik badozu’ amen nozu entzuteko
· Si tienes alguna queja
Esaten da, baina basarrietan’ alderdi gutxi gaur
· Dígase lo que se quiera
Esaten da, baina baserrietan’ alderdi gutxi gaur
· Los caseríos no son solución para vivir
Esaten daben erdia sinistu bear jako; asmatzaile aundi bat dalako
· Pues es un fantasioso
Esaten daben moduan esaten dabela, ta esaten daben-beste esaten dabela’ beti da
Mezea Meza
· Sea cual sea la disposición de quien la diga, y diga cuanto diga
Esaten dakinak’ entzuten jakin bear
· Quien dice lo que quiere, aprenda a escuchar lo que tal vez no quisiera
Esaten det ba...: zaitan zuur’ ta irinetan ero
· Economía escrupulosa en nimiedades, y derroche de lo más imprescindible
Esaten deutsat nik gure semeari’ ez izateko motzakoa, aurreregia izango ezpada-bere
· Que no sea demasiado encogido
Esaten dezunaren zerenganakoa ez det ikusten
· No sé a qué viene
Esaten dezunaren zerenganakoa’ ez det ikusten
· No veo a qué viene lo que dices
Esaten diot, jauna: gaurko egunean’ ezin atera lezake liteke ankarikan etxetikan...
Nik beinepein, oingo biajian’ ederrak artu ditut, ix-ixilik
· No se puede salir de casa sin que le aflojen la bolsa
Esaten diot’ or ez jartzeko... baina aditu nai ez!
· Pero es inútil: no hace caso!
Esaten ditu itxura bateko kontuuk!
· Sale con cada cosa...!
Esaten dizudan gauza’ isilik gorde zazu
· Reserva lo que te digo!
Esaten dizut garbi: ez nengoan entero atseginean!
· La verdad que no era como para envidiarme
Esaten doia’ Zeruun ots bat izan zala..: San Miel! ire deia dek munduun
· Te llaman del mundo; de la tierra
Esaten doia’ Zeruun ots bat izan zala...: San Miel! ire deia dek munduun
· Dicen que
Esaten dute’ orain plazara jotzen duala jendeak jokuagatik
 · Dicen que la gente se inclina por el frontón
Esaten eta esaten ezin naiz aspertu: lau-bat urtez beintzat’ azal-atxurtu metro bat
inguruan gure basoko zuaitzak!
· No me cansaré de repetirlo
Esaten ibili zan’ amari zer irudi ederra eginda joan zan gure mutil gizajoa!
· Qué dulce mirada de recuerdo dirigió en imaginación a su madre al morir
Esaten jake zaie kentzeko ordikeria’ baina aurrera daroe beti euren ekandu zitala
· Pero mantienen siempre su nefasto vicio
Esaten noiana esan-bearrak’ onako neure-arteko bat emoten daust; eztot uste euskal-
semerik dagoala, onenbeste eztakienik
· Se me hace algo violento... el tener que decirlo
Esaten zidan’ asko jarri zaiozkala begira izkuntza oni’ eta orain-aldian odeiaz-goiti
igo bearra dala Euskera
· Esta vez
Esaten zidan’ asko jarri zaiozkala begira izkuntza oni, eta orain-aldian odeiaz-goiti
igo-bearra dala Euskara
· Reparar en; llamarles la atención el idioma
Esaten zien guzia’ buruak ezin eman zien misterio bat zan
· Inconcebible
Esaten zuten, baino nola sinestatu?... Etxeko beiak diola adar on bat sartu!...
· Menudo chasco le ha dado su propia torpeza!
Esaten-be gaitz dan bide bat otu jakon bein’ atsakabe ain izugarriei iges egiteko
· Un recurso o procedimiento difícil de explicar
Esaten ere ba diot’ obe lukela lan ori alde batera utzi oraingoz
· No dejo de decirle que
Esatera nijoala’ aotik kendu didak
· Te me has adelantado; me lo has quitado de la boca
Esaterik eta izatera’ une andia dago
· Del dicho al hecho hay gran trecho
Esatetik eta burutasunetik, nai izatera ta egitera’ alde andia dago; eta
protestanteakandik aldendu-ezkero’ eztasun gogorrean ikusi bear eban beren
burua
· Había de verse en la mayor miseria o indigencia
Esatetik eta burutasunetik, nai izatera ta egitera’ alde andia dago; eta
protestanteakandik aldendu-ezkero’ eztasun gogorrean ikusi bear eban beren
burua
· Hay gran distancia
Esatez amaitu ezin legiz’ Eleizaren Gurasoak dakarreezan errazoe asarreak
· Imposible referir todas las severas sentencias de
Esau’ bereala artara jarri zan
· Se avino a; consintió en ello
Esau lenen-jaioa zalako’ onengana etxinagoa zan aita
· Sentía más inclinación por
Esauk bere aoari’ anaiaren kontra espa andiak erasan ziozkan
· Profirió grandes quejas
Esauren gozakaizkeriak’ atsekabe andia ematen zioten
· Brusquedades, destemplanzas
Esazu inguru-gabe!
· Dilo sin andar en rodeos
Esazue bai edo ez’ uts-utsik
· Simplemente; nada más
Esclavitas... Besterik esclava euki-aziko ditue oriek...!
· Será para esclavizar a otras, si es caso! Al prójimo
Eser zite jaun korren horren saietsean
· Al lado de
Eseri bedi, jauna! Berealaxe moldatuko diot amaiketako-legea
· En seguida le prepararé un aperitivo
Eseri zaite, amildu-gabe!
· Siéntate con cuidado para no caer...!
Eseri zitezela agindu oi-zien’ eritxo zeuden emakumeai
· A las mujeres que se sentían indispuestas
Eserita edo zutik; batez ere’ loak beartzen zaituenean
· Cuando a ello te obliga el sueño
Eseritzen orain ere! ez nekin. Jai-artsaldetan, Danbolina nun da?... bein bakarrik
ere!... Ogei bat suila brilo ederrakin!... katua lagun
· N.B. En breves y gráficos trazos describe mi testigo la trabajosa vida que le tocó vivir
en su juventud
Eserleku ta tarte guziak’ zoragarrizko neskatilez beteak zeuden
· Llenos de encantadoras muchachas
Eserlekua or?... Bearra ba zegoan!
· Buena falta hacía!
Esetsi gogor onek ez eutsan itxiten arterik artuten, ez egunaz, ez gabaz
· Esa tentación no le dejaba un momento de reposo
Esi batek aldentzen bagaitu ere’ euskaldunak bat gera’ alkarren beroan lana gogotik
egin dezagun!
· Al calor del común entusiasmo
Esi joanak gogortzen ari ginan, goiko belardian
· Estábamos reforzando los setos averiados
Esi ta lar ugari ba zituen bidean...!
· Iba a encontrarse con muchos obstáculos
Esia alki-ilara gain-biurrituz, utsartez-utsarte’ sugea belar-tartean bezala ari dira
dantzariak
· Culebreando por entre los huecos
Esiaren irrin-arteetatik begiratu zuen otsoak’ zer artalde zegoen barruan
· Por las hendiduras de la cerca
Esi-bagako solo baten-legez sartu dira
· Como Pedro por su casa. Invadir
Esitu ta landarea ifintea beste lanik ez daben lurrak dira
· Que no exigen más trabajo que
Eska baneza Jaunaren eskua
· La ayuda o auxilio de Dios
Eska gakitzan gakiozkan eta are lehia gakitzan’ nahi du Jainkoak
· Quiere que le pidamos y aun importunemos. N.B. Verbo eskatu con auxiliar
intransitivo
Eska genitzakeen zenbait gauza’ eztira gure onerako
· No nos convienen
Eska giozu’ gauza guzien ez-izana berak bezela maite izateko grazia!
· La privación de todas las cosas
Eska kupira-gabe zer desio dezun
· Sin reparo
Eska zagozu Jaunari’ molda dezala zure senarra!
· Enderezar, encarrilar
Eska zagozu Jaunari’ zabal ditzala andrearen errai estuak...!
· Que le dé más paciencia!
Eska zagozu Jaunari’ zuzen ditzala zure utsak eta beraa dezala zure humearen
bihotza
· Ablandar, o endulzar el corazón
Eska zagozu Jaunari’ zuzen ditzala zure utsak eta beraa dezala zure humearen
bihotza
· Remediar las faltas
Eska zaiogun Aur maite oni lendabizian’ ez gaitzala, arren, utzi gere bizian
· N.B. Notar el uso de gere por su relación con el gu de gaitzala
Eska zaiogun Jaungoikoari’ ez deigula aize gorririk gure mendira biraldu: au’ berak
bakarrik al du
· Sólo él lo puede
Eska zaiozu ilabeteko baimena...: eskatzeko ez dago lotsik...; emango dizu bear-bada
· En el pedir no hay engaño; nada se pierde con pedir
Eska zaitezte’ eta emanen zaitzue
· Pedid y se os dará. N.B. Uso ya anticuado del auxiliar intransitivo con Eskatu
Eska zakikioz Jaunari’ argitu dagizula burua...!
· Que te ilumine la inteligencia o mente. N.B. Un ejemplo del antiguo uso de Eskatu con
auxiliar intransitivo
Eska zakikioz Jaunari’ argitu dagizula burua...!
· Pídele al Señor. N.B. Un ejemplo del antiguo uso de Eskatu con auxiliar intransitivo
Eska zakikioz Jaunari’ arren, irrime josi deizula biotzean’ zeruko gozamenen
gomutea!
· Que grabe con fuerza en tu corazón... N.B. Verbo Eskatu conjugado con auxiliar
intransitivo
Eska zakizko Jaunari barkamendu!
· Pídele perdón a Dios! N.B. Uso intransitivo de eskatu
Eska zazu’ dizula gero baino gero gogotikago bera maitatzeko behar dezuna
· Para amarle cada vez más
Eska zazu nai dezuna...: zer eska’ ua emango dizut
· Te daré cualquier cosa que me pidas
Eska zedin guztia emanen zioen
· Le daría todo lo que pidiese
Eskabide aundia daukate’ andik datozen egaztiak
· Mucha demanda; gran estimación
Eskabiderik urriena da ori
· Lo menos que se puede pedir
Eskaera-eskaintean’ bi mila duroen aldea atera diagu
 · En el regateo
Eskaera-eskeintean’ bi mila duroen aldea atera diagu
· En el regateo hemos sacado una ventaja de
Eskaerak eskeinia berekin du
· En el pedir no hay engaño. Nada se pierde con ofrecer. N.B. Acerca de un trato
comercial
Eskailerak’ gora ta beera erabiltzen ditu Jainkoak
· En la vida alternan prosperidad y desventura
Eskailerak’ gorako ta beerako izaten dira
· A cada uno le llega su San Martin
Eskailerak’ gorako ta beerako izaten dira... ta polikiago itz-egitea obe luke
· Pueden volverse las tornas...; Algún día puede arrepentirse de lo que dice
Eskaileraren barreneraino jarraitu zion, senarrari
· Hasta el pie de la escalera
Eskaileren bat irixten ez zaion gainik ez da Goienera igota ere’ etsaia iritxi dakioke;
artarako eskailera izango du, nai badu.
· No hay altura donde pueda uno creerse seguro. A todo puede haber quien gane
Eskaileretan beera’ ipurdika jeixten dira noiznai, ume oek
· Bajar las escaleras a culadas
Eskaileretan usubilo andia sumau gendun
· Mucho bullicio
Eskailuak’ inoizko onenak
· Los mejores que jamás he comido
Eskaina ta agintzaria... Eskatu-eskiniak.
· Demanda y oferta
Eskainia diote gobernuak’ bortzetarik-batez gora ditzaten lan-sariak
· Aumentar los salarios en un 20 por ciento
Eskainkizunik etzan ezer geratu Nigan
· No quedó en Mí nada que ofrecer; todo lo ofrecí
Eska-iozu agerpide bat zure Jainkoari, naiz lurraren barnetik, naiz ortziaren
zeruaren goienetik
· Pídele una señal a tu Dios
Eskalapoin guziek’ ba dute beren negurriko zangoa
· Todo zueco encuentra un pie a su medida
Eskalapoinak estuegi izanez egin dauten tipulatik minez nago
· Me duele la ampolla que me ha producido el zueco
Eskal-buruan ekusi zuen’ Jaungoikoa
· En lo alto de, en la cima de la escala
Eskaldun odolekoa zen’ nahi bada Kaskoina bekaitz dadiela!
· Mal que les pese a los gascones
Eskale bat atean dago’ bar-barr otoitzean
· Mascullando oraciones
Eskale bat zan atean, lotarako toki-eske
· Pidiendo albergue para pasar la noche
Eskale batek jo dizkate ateak
· Llamar a su puerta
Eskale gaxoa utsik bialtzeko’ bizkorra zan gure nagusi au; baino praile motzen bat
 zetorrenean edo’ eman bear, estu arrek!
· Muy valiente, claro!
Eskale gaxoa utsik bialtzeko’ bizkorra zan gure nagusi au; baino praile motzen bat
zetorrenean edo’ eman bear, estu arrek!
· No tenía más remedio que dar, el avaro de él
Eskale hau’ aberatsaren atean zatzan, dena zauri
· Cubierto de llagas
Eskale joango naiz, eta zer edo zer emango didate
· Iré de mendigo
Eskale onak ditugu maiztarrak, bainan pagatzaile txarrak: batean’ ituitea dute oiera;
bestean’ aba zarra joan da lurrera; urrena berriz’ eztakit beste zer...
· Se les ha caído la viga
Eskale onak ditugu maiztarrak, bainan pagatzaile txarrak: batean’ ituitea dute oiera;
bestean’ aba zarra joan da lurrera; urrena berriz’ eztakit beste zer...
· Les caen goteras encima de la cama
Eskalea’ aberats Ez ain gutxitan ikusten dana
· Mendicidad puede darse con riqueza
Eskalea’ beti artzekotan Artzeko’ eskua luze; emateko’ beti motz
· Ventaja del mendigo: dispensado de dar
Eskalea Jainkoaren izenean zetorrenero’ etxe ontako etxekoandrearen alde Aita-
Gurea esanaz’ aurrera egiten zuan
· Pasaba de largo sin detenerse a pedir; proseguía su camino
Eskalea’ kux-kuxean egoten da. Zerbait onik emango zaiolakoan, zai
· En actitud expectante
Eskalea naiz, oso bearrean naiz, bidez-bide nabil lurrean, ez det eutsigarririk, ez
nora-bildurik
· No tengo asilo o refugio
Eskalea naiz, oso bearrean naiz, bidez-bide nabil lurrean, ez det eutsigarririk, ez
nora-bildurik
· No tengo sostén o apoyo
Eskaleari gosea joan zaion’ eta handik laster egin zuen
· Se le quitaron las ganas de comer
Eskalerak’ goiti-beiti ibiltzeko eginak dituk
· La suerte es muy voluble...: no olvidarlo!
Eskaler-ontan’ jatsi-igan zebiltzan aingeruak
· Subían y bajaban
Eskal-josteten lehenbizikoa da pilota: gorputza da hartarat gazte lehiatzen.
Eskaleuskal
· El cuerpo se va adaptando a ello desde los primeros años
Eska-meska eta geldiro-geldiro izanda-bere’ ari dira gure adiskideak geure deiari
erantzuten
· Aunque a fuerza de ruegos y poco a poco
Eskandalo bizia izango gendun, ori ikusi balu
· Armarse un tremendo escándalo
Eskapatzerik eztuela ikusirik’ lehenez-bertze gogoeta-molde batzuk hartzeintu
· Una clase de pensamientos muy diferentes de los de antes
Eskapau eutsan erdiz-erdizean
 · Se le escapó cuando iban en la mitad de la misa
Eskapeu-ixu emetik! Ezpabe’ deabruek itxartuten badire’ entsegida egingo dabe
zeure bakea
· Acabarán contigo
Eskarak Euskarak menditarat nondik nola jo du? Noiz eta nongo herri hustu du
mendetan?
· Qué países ha ido dejando atrás en la sucesión de los tiempos?
Eskarak Euskarak menditarat nondik nola jo du? Noiz eta nongo herri hustu du
mendetan?
· Por dónde y cómo ha llegado hasta estas montañas?
Eskaratz orrek egiten du etxea bi alde
· Divide la casa en dos
Eskaratz-aldea’ otza ta utsa egoan: katu bat’ apotz-apotz eginda, lo; su alperretan’
lapiko txiki bi, isil-isilik
· Todo esponjoso
Eskaratz-aldea’ otza ta utsa egoan: katu bat’ apotz-apotz eginda, lo; su-alperretan’
lapiko txiki bi, isil-isilik
· Cociéndose a fuego lento
Eskaratzeko morroiak emon daizuela jan da edan!
· Que te de
Eskarrak alkate jaunari’ maiterik artu gaituzalako
· Por su amable acogida
Eskarrak bateleko arraina naikoa dakarreena egunokaz!... Ostantzean’ eginda egoan
gure arrantzaleena
· De lo contrario, estaban perdidos o arruinados
Eskarrak jaun horri! Bihotzaren gainean idukiko du, bere sor-herriak
· Siempre lo recordará con afecto
Eskarrak zeuri, bai... itxura ederrean-be bizi garealako!
· Por la regalada vida que llevamos. Dicho con ironía
Eskarrak Zuri, Jauna’ oraingino laztan izan nozulako
· Porque me has amado
Eskatima zuten beren artean
· No se ponían de acuerdo
Eskatu ainbat eztizu ematen bein ere
· Siempre regatea
Eskatu behar diozu’ bereaz ta zure biohotzaz dagiala bat
· Hacer de ellos uno
Eskatu behar diozu Jainkoari’ bera gogotik ez galtzeko grazia
· La gracia de no olvidarle o perderle
Eskatu dagiguzan lelengo’ arimakoak; ta gero, ondo bada’ mundurakoak
· Si conviene
Eskatu daiogun Jaungoiko guztiz onari fede bizi bat... bizi garean arteko
· Para toda la vida
Eskatu daiogun Zeruetako Erreginari’ luurreko gusto ezain oneen gogobetea
· Hastío, repugnancia
Eskatu dezagun gaitz aien osabidea, Jesusen Biotza bitarteko ipinirik
· El remedio de aquellos males
Eskatu diot’ dagiela ark ere al-egina, egiteko onetan
· Que hagan lo posible
Eskatu diot’ dagiela ark ere al-egina, egiteko onetan
· En este asunto
Eskatu egiozue gogoz bere laguntasuna’ infernuko gaizkinak emoten deutsuen
bildurra goituteko
· Espíritus diabólicos
Eskatu eiezu Aingeruai’ lagundu deizuela eskerr-oneko izaten...; baina etzaitez geratu
esker utsetan
· Que te ayuden a ser agradecido
Eskatu sarri Jaunari’ arren sortu ta sartu deikezuzala zeure biotzean’ onelango
gogotasun ederrak!
· Tan bellas relexiones
Eskatu zakioz berari’ zu ta biokaiti!
· Ruega por ti y por mí! N.B. Un ejemplo del antiguo uso de Eskatu, con auxiliar
intransitivo
Eskatu zakioz Jangoikoari’ naien dituzan nekeak erakutsi deikezuzala’ gero
infernura bota etzaikezan!
· Que te haga padecer las penalidades que prefiera
Eskatu zakioz Jangoikoari’ naien dituzan nekeak erakutsi deikezuzala’ gero
infernura bota etzaikezan!
· Las penalidades que él prefiera
Eskatua dana emonik nik zuri oraindino-bere zer-esana daukazu?
· Aún te quejas?
Eskatu-ala guzia emongo dizu
· Todo lo que le pidas
Eskatu-eskeinia
· Oferta y demanda...; regateo
Eskatu-ezkero’ eginen digu onenbeste
· No nos lo rehusará
Eskatu-iozu Jaunari goiz eta arrats, egunak ditun uneetan’ luzatzeko zuri eskua,
arimaren larrietan
· En los apuros del alma
Eskatu-iozu Jaunari goiz eta arrats, egunak ditun uneetan’ luzatzeko zuri eskua,
arimaren larrietan
· En todos los instantes del día
Eskatuko diot; baina ez emango
· Pero no me dará
Eskatuko diozu etxeko guzientzat’ eriotz on bana
· Una buena muerte para cada uno
Eskatuko diozu’ lagun dakizula bera maitatzen
· Ayudar a
Eskatu-ta-ara emongo eutsoela uste eban
· Creía que se lo daría en seguida de pedírselo
Eskatu-zak aren tokia iretzat: berebizikoa aiz, lan orretarako
· Nadie más indicado que tú
Eskatzen badiozu’ eztizu ukatuko emen ta sekulan bera maitatzeko behar dezunik
 · En el tiempo y en la eternidad
Eskatzen balitzaio’ emango luke gure zorrak estaltzeko behar den guzia
· Cubrir, pagar las deudas
Eskatzen dana’ arrazoizkoa da; ta ateak irikitzeko aginduko duala uste det,
alkateak... Jaunari dakiola baietz!
· Quiera Dios que así sea...!
Eskatzen diot, baztertxo bat izango aal duala neretzat ere
· Reservarme un rinconcito
Eskatzen diozkat guzientzat’ gogora aaladina ondasun
· Todos los bienes concebibles
Eskatzen zuten baimena eman-gabe’ bere begietatik bialdu zituen
· Los echó de su presencia
Eske gagotzuz, Jauna’ ederr eretxi ta abegi ona egin dagiozula... Meza adoragarri
oneri
· Aceptar de buen grado
Eske gagotzuz, Jauna’ ederr eretxi ta abegi ona egin dagiozula... Meza adoragarri
oneri
· Te suplicamos que
Eske nator, zabal zazu sarbideko Atea!
· ábreme la puerta; dame entrada
Eske ona eduki dute arkumeak, aste ontan
· Mucha aceptación; mucha demanda
Eske ona zeukaten’ ta azkar altxatu dituzte ango sagarrak
· Se las han llevado o comprado rápidamente
Eske ona zeukaten’ ta azkar altxatu dituzte ango sagarrak
· Mucha demanda
Eske ta eskez egondu zen bere Aita maiteari
· Implorar, pedir con insistencia
Eske zagozu Jainkoari’ eskura dakarrela zure etsaia!
· Sujetar, reprimir
Eskea’ apurtsu Apur-ka’ asko biltzen
· La mendicidad puede ser buen negocio: muchos pocos hacen un mucho
Eskea libre, monjena!
· No se recatan en pedir
Eskeak’ jolasa galdu Olan da esakunea, atxina-atxinatik; baina oingotan eztator
eratara, erri ontan beintzat
· Al presente no se verifica
Eskean ari zitzaidan beti’ ... ta gogo txarretik agindu nion. Baietz esan nion
neskatxari
· Le di el sí, aunque de mala gana
Eskean bederen’ biziko gera!
· Siquiera sea mendigando
Eskean bezala bildua da
· Mendigado; dado como de limosna; no por espontánea generosidad
Eskean dabilenari’ al dana luzatu!...
· Darle lo que buenamente pueda dársele
Eskean dala neskazarren errematea?... Ezta seguru ezkonduak ere bide ortara ez
 joatea!
· Que su paradero es la mendicidad?
Eskean dala neskazarren errematea?... Ezta seguru ezkonduak ere bide ortara ez
joatea!
· Tampoco es seguro que las otras no vayan a parar en lo mismo, o sigan la misma
marcha
Eskean eltzen izan dan ate guztietatik’ bultzaka atara dabe
· A donde ha solido mendigar
Eskean eltzen izan dan ate guztietatik’ bultzaka atera dabe
· Sacarlo a empellones, con malos modos
Eske-bila ateratzen diran meza-mutilak
· Pasar la bandeja de la colecta
Eskeini bakoitzari, kandela arre baino len’ bat edo-batek bi edo bost geiago duro joko
zuen gora
· Pujaría unos duros más en la subasta, antes de expirar el tiempo hábil
Eskeini bearrean eskatu izan baleutso dirua’ zer egingo ete eban gizon orrek?...
Errekara buruari itxiko eutson!
· Se habría tirado al río
Eskeini nionean’ muturra zimurtu zuun
· Rehusó con el gesto o la mueca
Eskeini on bat egin zidazun’ eta zerbaiten ustean nago ordutik
· A la espera de algo
Eskeko asko ta langile gitxi egozan Errusi zarrean, batez-beste
· Relativamente; en proporción
Eskeko bati eskinten deutsa bere maia
· A un mendigo
Eskeko bat-legez idoroten da euskerea
· Se halla a modo de un pordiosero
Eskeko pobre bat, tresna txarrez jantzirik arkitu zuen eliz-atean
· Cubierto de andrajos
Eskeko pobreen mailakoa ezpazan ere’ etzan ain nasai eta zabal bizi
· No era la suya una vida de holgura
Eskeko pobreen mailkoa ezpazan ere’ etzan ain nasai eta zabal bizi
· No estaba al nivel de los mendigos
Eskeko zar bat joian, aldatsean goruntz
· Un viejo mendigo
Eskekoa’ andik lasterrean il zen
· De allá a poco
Eskekoak’ gitxitan izan doiaz ikusgei onak; bildrina darioela ibili doiazalako
· Pocas veces suelen ser agradables a la vista
Eskekoaren dedarrak, deiak, negar-soinuak’ gure biotzaren gogortasuna salatuten
dabe
· Los clamores y plañidos del mendigo
Eskekoen aoa’ sarritan izan doia esker-gaiztokoa eta nabarmena
· Lengua desagradecida y desenvuelta
Eskekoz garbi itxi arte kale ta bide guztiak’ garratz ekingo jako zeregin orri
· Hasta limpiar de mendigos
Eskekoz garbi itxi arte kale ta bide guztiak’ garratz ekingo jako zereginorri
· Se pondrá todo el empeño en
Esker, amak utzi etzionari abarka aiek erretzen!... Etorri zitzaien estimazioa! Pozik
jantzi zituan, bilatu zituanean!
· Gracias a que no le dejó quemarlas
Esker andiak!
· Muchas gracias!
Esker andiak eman ziozkaten, eta asko
· Gracias muy sentidas
Esker andiak gure Jainko ta Jaun onari!
· Bendito sea nuestro Dios y Señor!
Esker andiak Peruri emonda’ euren poza sinistu ezinik’ joan zirean euren bidean
· Rebosantes de contento
Esker andiak Peruri emonda’ euren poza sinistu ezinik’ joan zirean euren bidean
· Se fueron por su camino
Esker asko zor dio Coloni kristandade danak
· Le debe mucha gratitud
Esker aundiak San Benitoren semeai!
· Gracias sean dadas!
Esker bezaio Jaunari’ eman dionagatik!
· Agradezca al Señor
Esker diot Jaunari’ zeren zu bezalako seme bat eman darotadan’ ene zahartzeko
gozagarri
· Consuelo de mi vejez
Esker diot Jaunari’ zeren zu bezalako seme bat eman darotadan’ ene zahartzeko
gozagarri
· Doy gracias al Señor
Esker egiozu berari
· Dale gracias
Esker eta aitor duzula, Jauna, betiere!
· Gracias y alabanzas te sean dadas!
Esker gaiztoan etzan ibili, on egiten guztiori!
· Triste paga el que se dio a sus beneficios
Esker geiegi ematen zaie gertaera oiei, katoliko ez-jakinen artean
· Se les suele dar demasiada estima
Esker gutxiena dunak balio izaten du geiena, askotan
· A quien menos se le agradece o reconoce
Esker hori du Jesusek bere paguko!
· Ese es el pago que recibe... Ingratitud
Esker hotza eman dauku
· Pagar con ingratitud
Esker izaiteko ote-dio nausiak sehi morroi hari, zeren egin behar zuena egin duen?
· Acaso tiene que agradecérselo...?
Esker lukela iduri zaigu’ zerbait idazlari ortaz emen aipatzea
· Nos parece que sería útil
Esker mila dizut, adiskidea.- Ez beza eskerrik eman!...
· Muchísimas gracias!
Esker mila dizut, adiskidea .-Ez beza eskerrik eman!
· No hay de qué
Esker mila, Erretore jauna...! Eta esan beza orain: zenbat da berorren nekea?
· Qué le debo por la molestia?
Esker mile!... .-Beartzen zeralarik’ zato nere bile... Atoz
· N.B. Picante respuesta a la fórmula rutinaria esker mille. En caso de apuro ven a pedir
de tu crédito!
Esker natxako ongile andi orreri
· Le estoy muy agradecido
Esker on dio neskak Mikel-i: aren antzea gora nai luke’ ta iztxurikatzen ez daki
· Le muestra su agradecimiento
Esker on dio neskak Mikel-i: aren antzea gora nai luke’ ta iztxurikatzen ez daki
· No sabe lisonjear
Esker onagaz entzungo neuskio edozeini bere eretxiak; baita, erea datorrela, neure
sermoeak obatuteko ardurea artu-bere
· Le agradecería sus avisos
Esker onagaz entzungo neuskio edozeini bere eretxiak; baita, erea datorrela, neure
sermoeak obatuteko ardurea artu-bere
· Llegado el caso; si a mano viene
Esker onagaz entzungo neuskio edozeini bere eretxiak baita, erea datorrela, neure
sermoeak obatuteko ardurea artu-bere
· Preocuparme de mejorar mis pláticas
Esker onekoak izan dira, artu ditudan erantzunak
· Favorables
Esker onez artzen dot ontarte ori
· Aceptar agradecido
Esker onez artzen dut zure ele beroa’ ainbestez alki balitz nire gurasoa
· Acepto agradecida
Esker onez artzen dut zure ele beroa’ ainbestez alki balitz nire gurasoa
· Si se conforma; si está conforme
Esker onez erantzutekoz’ ondo litzake bere eginalai guk jarraitzea
· A fuer de agradecidos
Esker onik eman zion gizajoari, alabak!
· Vaya un pago que le dio al pobrecito!
Esker onik ere ez diote ematen zenbaitek’ ezin-bestekoari
· Al legado forzoso
Esker onik ere ez diote ematen zenbaitek’ ezin-bestekoari
· No le dan la menor estimación
Esker ori ematen diok gaur nausiari?
· Así le correspondes? Ese es el pago que le das?
Esker ugariak opa dizkiogu maisuari
· Reciba nuestro agradecimiento
Eskerako bidean iminiko nenduen lotsaari andiaz ezautu banendu’ kartzelan burua
ikusteaz-ostera
· Aparte de verme encarcelado
Eskerako bidean iminiko nenduen lotsaari andiaz ezautu banendu’ kartzelan burua
ikusteaz-ostera
 · Me habría reducido a la mendicidad
Eskerako bidean iminiko nenduen lotsari andiaz ezautu banendu’ kartzelan burua
ikusteaz-ostera
· Con gran oprobio
Esker-bage ezin utzi daiteke
· Imposible dejar de agradecer
Eskerdun onaren eran erantzungo diozu
· A fuer de agradecido
Eskerdun onaren legez bada ere
· A fuer de agradecido
Eskerdunari’ izaria mukurru, -errana den bezela. Gainezka neurri.
· Al agradecido, se le da con la medida bien colmada
Eskergabekeriaren bigarren maila da’ eskerrik ez ematea’ edo esker gaistoak ematea
· Devolver mal por bien
Esker-gaistoak eta arpegi iluna baizik ekusten eztitugunean
· Desaires y mala cara
Eskergaitza naiz guzia
· Soy todo ingratitud
Eskergaixtorik baizen ez dio erakutsi gizonak bere biziaren emaileari
· No le he mostrado sino ingratitud
Esker-gaizto eman zioten lur opagarriari
· Desdeñaron aquella tierra de delicias
Eskerka urturik gelditu bearrean’ ezer aditu ezpalute bezain berri ta otz gelditzen
dira
· Quedarse tan indiferentes y fríos como si
Eskerka urturik gelditu bearrean’ ezer aditu ezpalute bezain berri ta otz gelditzen
dira
· Deshacerse en acciones de gracias
Eskerr ona’ zilar eta urearen garai da
· Es más estimable que
Eskerra artuko dulakoan, bat...’ eta alako eskergabetasuna!
· Creyendo uno que había hecho un favor... y vaya una manera de agradecer!
Eskerra eman diote! Egin beza on, ez dakiala non
· Vaya un pago! Para que se fíe otra vez!
Eskerrago du Jainkoak’ aldarean eskeintzen zaion zezena baino
· Le agradará a Dios más que
Eskerrak ama-alabak alkarrekin ondo konpontzen zirana!... Bestela’ etzan giro gizon
aren ondoan!
· De lo contrario, cómo aguantar a aquel hombre!
Eskerrak beste batzuek zuezaz jabetu zirala!
· Gracias a que hubo quienes se hicieron cargo de ti!
Eskerrak darozkitzut, zeren ezpainaiz ni bertze gizonak iduri
· Porque no soy como los demás hombres
Eskerrak dituela Israel-go jainko Jaunak!
· Bendito sea!... Gracias sean dadas al Señor!
Eskerrak dizkitzut, Jauna, kastigu-gabe utzi ez dituzulako nere gaiztakeriak
· Gracias te doy
Eskerrak emaiozuz zeure bular bien erdian daukazun irudi zorioneko orreri...
Bestela’ galdu zinan gaurkoan
· De otra suerte, eras perdido esta vez
Eskerrak eman deizkiok, etorri aizen bezela atera aizenari; bestela’ emen gelditu
bearko uan
· Gracias a que
Eskerrak eman dizkit, zoratu-naiean
· Todo alborozado
Eskerrak emango dizkidate’ bertarako bidean jarri nituelako
· Porque les induje a ello
Eskerrak ematekoa da
· Merece gratitud
Eskerrak, emen ez dagoan!... Bestela’ atsegin izango lukek arekin!
· Ya nos podíamos preparar!... Buena nos esperaba!
Eskerrak emoitzik eskuko orri; eskerragoak golkokoari!...
· Gracias a lo que llevas en la mano; y más todavía a lo del seno
Eskerrak emon bear deutsedaz’ nire alde lanean ibili direanai’ atzen-on baino gogo
obeagoaz
· Con mejor intención que fortuna
Eskerrak emon beioz lurrak Jainkoari! Gora ta gora ekin deiola beti Ari!
· Bendiga al Señor...!
Eskerrak emon beioz lurrak Jainkoari! Gora ta gora ekin deiola beti Ari!
· Ensálcele por siempre!
Eskerrak eskeinia berekin du’ ta landarea garesti, bolara ontan
· Poca oferta y mucha demanda
Eskerrak estukorra etzarala; bestela’ gibela galtzeko ere naikoa zan
· Era como para perder la paciencia
Eskerrak estukorra etzarala; bestela’ gibela galtzeko ere naikoa zan
· Gracias a que tienes mucho aguante
Eskerrak eta eskerrak zuri!
· Gracias sin fin..!
Eskerrak, etorri zeralako...! Zu ikusteko pozak egon oi gera
· Solemos estar deseosos de verte
Eskerrak’ euritara eman zuenari egualdiak
· El tiempo se puso lluvioso
Eskerrak gure ajuntamentu zintzueri’ mile ogerleko urr geijago artu dire, lengo
urtien kopuruz gain
· Casi mil duros más
Eskerrak gure medikueri! Ostantzien mile bider ilde egongo zan oraingoz!... -Bakit
bera kalabera andiko gizona dana
· Ya sé que es muy listo
Eskerrak, Jauna, Zuri’ orain ta sekulako!
· Ahora y por siempre
Eskerrak mila, andra Joxepa! .-Zer esker eta zer adar!... Gaur etzerate joango...
lukainka-mutut bana jan eta txakolin zurrut bana edan-gabe. Alkarrekin busti
bear degu gure indiano
· Un millón de gracias!
Eskerrak mila, andra Joxepa!-Zer esker eta zer adar!.. Gaur etzerate joango...
lukainka-mutur bana jan eta txakolin zurrut bana edan-gabe. Alkarrekin busti
bear degu gure indianoar
· Tenemos que remojar... celebrar juntos
Eskerrak mila danori!
· Muchas gracias!
Eskerrak mila’ zeure gogoan aurkitu nazalako ni...!
· Porque te has acordado de mí
Eskerrak nere seme oni! Bestela, aurten darabizuzen irabaziok ez zenduzen izango
· Esas grandes ganancias que estáis haciendo este año
Eskerrak orreri’ ezta beingo-beingoan ilko gure berbetea
· No morirá tan pronto; seguirá viviendo
Eskerrak orri’ ortxe-nunbaiteko joanera egin zuten
· Hicieron un viaje pasable, menos desagradable
Eskerrak praile ari: hura det alderdi
· Es mi única solución.., mi refugio, mi sostén
Eskerrak... txarragora jo eztuela!
· Aún podría haber sido peor la cosa
Eskerrak Xan-pierri, laguntzen ziola! Gainerantzean’ lagun bat bakarrik etzun egin
· No hizo ningún otro amigo
Eskerrak Zeuri, Jauna, lan eder orren alderako
· Por tus hermosas obras
Eskerrak Zuri, Jauna, gu an aspaldi-asko ez eroriaz!
· De no haber caído allí hace ya harto tiempo
Eskerrak Zuri, Jauna urte eder onegatik; ta urrengo urtean’ beste ainbeste opa
zaiguzu onean
· Favorécenos de igual modo
Eskerrik asko!... .-Bai! Pasaitarrena, e?... Nik eskerrik asko esan bearrean, berorrek
esatea
· Eso sí que está bueno!... Adelantarse a dar las gracias quien ha hecho un favor. N.B.
Alusión al dicho que atribuye a los pasaitarras el anticiparse
Eskerrik asko;... baino enazu ni tutulikatuko
· No me vas a embaucar o engatusar así como así
Eskerrik asko deutsat, artezkari jauna!
· Mis agradecimientos a Vd!
Eskerrik asko dizugu, Jauna’ Zure Biotz onetan arkitzen degun atseginagatik...
· Gracias mil, Señor...!
Eskerrik asko! -Ez da eskerrik
· No hay de qué
Eskerrik asko... -Ez dago zeri
· No hay de qué
Eskerrik asko!... -Ez orregatik. Ez da zeri...
· No hay de qué..; no se las merece
Eskerrik asko. .-Inolaz ere!
· Hombre! no faltaría más sino que me dieses las gracias! De qué?... Je t’ en prie! en
francés
Eskerrik asko, mesedeagaitik
 · Gracias por el favor
Eskerrik asko mixiolariai, emon euskuen egun ederragaitik
· Por el buen día que nos hicieron pasar
Eskerrik asko! Nere Aita Zerukoak dizuela ordaina!
· Dios os lo pague!
Eskerrik asko! Urte askotan egin daizuela beste orrenbeste!
· N.B. Respondiendo a quien ha convidado a un trago
Eskerrik askorik ezpada izan ere’ orrela egin genduan
· Aunque no nos lo han agradecido
Eskerrik eztu izan etxe ortan
· No han sabido agradecérselo
Eskerrik-asko zor dizut
· Te estoy muy agradecido
Eskerr-onekoa da... Esker-txarrekoa, esker-gaiztokoa
· Agradecido.- Ingrato, desagradecido
Eskerr-onezko meza bat
· Misa de acción de gracias
Eskerr-onik-bere ez deutsee batzuk nora-ezekoari emoten. Ezin-bestekoari
· Ni lo agradecen siquiera
Eskerr-onik-bere ez deutsee batzuk nora-ezekoari emoten. Ezin-bestekoari
· No agradecen o estiman el legado forzoso; lo que se les da por necesidad
Esker-soinuak entzungo doguz alde guztietarik
· Todo serán aclamaciones de agradecimiento
Esker-txar egin daut; esker-beltz...
· Me ha dispensado mala acogida
Esker-txar egitea da... berak beretzat nai izaten ez duna’ besteri jartzea
· Es hacer un desaire
Esker-txarreko ta ezi-gaistoko seme-alabak
· Rebeldes, díscolos
Esker-tzar egiten badautzuete, edo zuen erraneri mutur’ atera zitezte hiri hartarik
· Si no os prestan atención
Esker-tzar egiten badautzuete, edo zuen erraneri mutur’ atera zitezte hiri hartarik
· Si no quieren recibiros
Esketik bizi nintzan’ lotsa gogorrean
· Pasando terrible vergüenza
Esketsu dago laian
· Trabajando... fácil y holgadamente. Es fácil de layar
Eskilara-buruan barriketan’ lapikoa erre jakue iru andreeri
· De cháchara en el descanso de la escalera
Eskilaretan laban eginda jausi zan beerainok
· Resbalar
Eskini egiozuz Jaunari’ zeure eskupeko bearrak!
· Lo que llevas entre manos; tus trabajos diarios; tus empresas
Eskini zakioz zarean guzti-ori, Ama Birjinari!
· Ofrécete enteramente
Eskoako eskutara dakust Angeru Gordetzailea’ biotza ilik
· A mi derecha
Eskoako eskutara dakust Angeru Gordetzailea’ biotza ilik
· Abatido, aplanado, descorazonado
Eskola andiak emon deutsazuz umeari
· Le has hecho cursar muchos estudios
Eskola andiak emon deutsazuz umeari...! -Umea? Neu baino andiago eginiko
neskatilea?
· Se ve que le has dado una formación distinguida a tu niña
Eskola andiak emon deutsazuz umeari...! -Umea? Neu baino andiago eginiko
neskatilea?
· Niña le llamas a una muchacha más alta que su padre?
Eskola andirik ezpadezu ere’ atoz ona; ta munduko askojakin aizezko askok baino
askoz obeto ikasiko dezu Zeruko liburu onetan
· Muchos seudosabios
Eskola andirik ezpadozu ere’ ainbeste ba dakizu
· Aun sin ser muy letrado
Eskola andirik eztaukat’ baina alan-bere neure burua daukat
· Pero no dejo de tener mi talento
Eskola aundiren bidez’ errian buru diraden jauntxoak
· Gracias a sus estudios
Eskola barria egitera doazela? Gauza obeagorik ezin!
· Lo mejor que podrían hacer!
Eskola bat egin du utsa
· He faltado a una clase
Eskola berria’ herriaren berexbide izanen dela dio
· Motivo de discordia
Eskola ematetik’ aspaldi gelditu zan
· Hace tiempo que dejó de hacer escuela
Eskola’ garai artako askok ez bezela zuana zan
· Era instruido como pocos en aquel entonces
Eskola handiak hartu zituen
· Recibió una instrucción completa; hizo grandes estudios
Eskola handiaren jabe da
· Es muy instruido
Eskola onetan ikasiko dezu’ bearren dezuna
· Lo que más falta te hace
Eskola onetan, orain bein-beinean’ aldra bitan bananduak egongo dira mutilak
· Separados en dos grupos o secciones
Eskola onetan, orain bein-beinean’ aldra bitan bananduak egongo dira mutilak
· Por ahora; provisionalmente
Eskola oriek ez dabiltza bide batetik
· No van por el mismo camino
Eskola txea, erdera txea ta aloger txea daukoz
· Txea: escaso
Eskola usia dutenentzat egin det liburu au; ta ez itzez-itz erderazkoari lotuta
· Para los que tienen poca instrucción
Eskoladuna da, baina beti dirutik arina
· Es instruido
Eskoladunenari ere pasatzen zaizka olako gauzak
· Al más pintado
Eskola-etxeak egin guk, eskola-emaileak ekar-arazi guk, lagundu gurez-gure’ ... eta
orai ez haizu futxo! hein hori ere gurearen jabe! Ez dea erogarri?
· No es algo peregrino, o irritante?
Eskola-etxeak egin guk, eskola-emaileak ekar-arazi guk, lagundu gurez-gure’ ... eta
orai ez haizu futxo! hein hori ere gurearen jabe! Ez dea erogarri?
· Por nuestros propios recursos
Eskola-izeneko oietatik muturra artuta’ otoitz-bide ontako ibilkera adierazi nai dizut
· Tomando pie de
Eskolak eta gainerako bear diran gauza guziak osatu nituenean’ dama arekintxe
ezkondu nintzan
· Suplir, procurarse
Eskolako umeak’ binan-binan joan dira elizara
· De dos en dos
Eskolamaisu andiak dira gai onetan zenbait zar
· Son grandes maestros en esta materia
Eskola-maixuak-be gogor esan eutson’ egia zala; ondo ikusi eutsola arpegia’ ta axe
mutila zala lapurra
· Le dijo con firmeza
Eskolan asko ikasten al dezute umeak? .-Nai ta geiago
· Más de lo que queremos...; demasiado
Eskolan aurrik ez... eta itxi-soinuak izan ziran
· Corrieron rumores de que se iba a cerrar
Eskolan eta eskolatik kanpora’ gaizto-usainetan dabil beti
· Anda siempre en travesuras
Eskolan ibili bear luke oraindik nexka orrek; baina irabaziarekin egon naiko du: ezta
aberatsetakoa izango
· Necesitará ponerse a sueldo para vivir
Eskolan ondo dijoalako arrastoak bialtzen badizkigu iru astez, bata-bestearen
urrena’ obari ontxo bat eskainirik nago
· Tres semanas seguidas... de buenas notas escolares
Eskolara asi-barritan’ ez ekien euskera besterik; agaitio’ gauzeak berez ekarrena
zan’ olango umetxokaz euskeraz astea
· Al empezar a ir a la escuela
Eskolara asi-barritan’ ez ekien euskera besterik; agaitio’ gauzeak berez ekarrena
zan’ olango umetxokaz euskeraz astea
· Era algo que se caía de su peso
Eskolara bear-bestean joan-eza’ bein baino sarriago damutu izan jatak
· El no haber ido a la escuela todo el tiempo que debiera
Eskolara dabilen ume bati’ arazo bat eragin neutsan antxina eztala
· A un escolar
Eskolara dabilen ume bati’ arazo bat eragin neutsan, antxina eztala
· Ho hace mucho tiempo
Eskolara dabilen ume bati’ arazo bat eragin neutsan, antxina eztala
· Le encargué un quehacer
Eskolara joan bear ez duan-ortan’ lasai dabil gure mutil koskorra
 · Con eso de que no tiene que ir
Eskolara-bidea artuko du umeak laster
· Pronto empezará a ir a la escuela
Eskolara-bidean’ bere laguntxo bat arkitzen du, bi atzaparrak gaztainez beteak
dituela
· Las dos manos cargadas de
Eskolarat haurrak akulatzea
· Estimular, animar a
Eskolarik ikasi-gabea naiz
· Hombre sin letras
Eskolatik ertenda’ lenbailen etorri! kontu-kontari ez geratu!
· No te rezagues en conversación; charlando
Eskolatik urrean bizi nazala ba dakizu
· En las proximidades de
Eskolatzea bat da; bainan nork behar ditu hazi haurrak eskola-urtetan?
· Lo de menos es instruirlos
Eskoletako Minixtroa
· Ministro de Instrucción
Eskoletan, edarikeria zer dan erakustea’ ez litzake artu bear bada-ezbadako
ikaskizun bezela, ez!
· Como una asignatura intrascendente o indiferente
Eskol-etxe ikustekoak jasoko ditugu!
· Magníficos, dignos de verse
Eskol-ume guztiik’ egunero arrika-aldi bat emate emen-zioten, piku-gaineko
deabruari
· Todos los niños de escuela
Eskol-ume guztiik’ egunero arrika-aldi bat emate emen-zioten piku-gaineko
deabruari
· Le apedreaban cada día
Eskomikuz jo zuen apeza
· Lo excomulgó
Eskomunio jaurti ezpadeusku’ urr-urrean ibili jaku
· Poco ha faltado
Eskontzati datorren senikereari’ iratsia esaten jako
· Parentesco por afinidad
Eskopeta au utsik daroat; aurrekoak bildurtzeko bakarrik daroat
· Sólo para asustar a la gente
Eskopeta au utsik daroat; aurrekoak bildurtzeko bakarrik daroat
· Descargado
Eskopetak artuta tipi-tapa juan ziran mendian gora’ eurak eta beste askok begia jota
euken leku batera
· Al que le tenían echado el ojo
Eskopetaz sorburuan’ atera zait markesa, gaztainadi batetik
· Con su escopeta al hombro
Eskortean, atetik-ez-ta beste-nondik sartzen dana’ lapurra ta arrapari da alakoa
· Quien entra al redil no por la puerta, sino por otro sitio
Eskriba eta fariseoak’ beren leian gogor zeuden
 · Obstinados en su empeño
Eskriba ta Fariseoak’ azaletik zuzenak ziran; agiriko gauzetan’ on-irudia egiten zuten
· Aparentar virtud
Eskriba ta Fariseoak’ azaletik zuzenak ziran; agiriko gauzetan’ on-irudia egiten zuten
· En lo exterior
Eskriba ta Fariseoak’ azaletik zuzenak ziran; agiriko gauzetan’ on-irudia egiten zuten
· Justos en apariencia
Eskriba ta fariseoak begira zegozkion’ erasotzeko
· Le observaban para atacarle
Eskribauak’ aurretiaz otsegin eutson, esanaz: Peru, ain egunetan joango gozak’
embargoa egitera
· Tal día iremos
Eskribauak’ aurretiaz otsegin eutson, esanaz: Peru, ain egunetan joango gozak’
embargoa egitera
· De antemano
Eskribauak bigarrenez agertuko jakazana igarrita egoan Peru; ardura andiz’ zerbait
gogoketan
· Gravemente pensativo, discurriendo algo
Eskribauak bigarrenez agertuko jakazana igarrita egoan Peru; ardura andiz’ zerbait
gogoketan
· Por segunda vez
Eskribitzen dienik ik’ nola gauden esan!
· Cuando les escribas
Eskritura Santak esaten digunaz-batean’ Jaunaren adiskide andia zan Noe
· Según nos dice; conforme nos dice
Eskritura Santako esanak’ eztira beti-bere berbatik berbara euskerara biurtu, liburu
onetan
· No siempre se han vertido al pie de la letra
Eskritura Santua astindua dauko
· La tiene bien repasada... la conoce bien
Eskriturak egi eginaz’ esan eban: egarriak nago
· Tengo sed
Eskriturako izkuntzak, eta oriei ditxezkon itzak
· Máximas de la Escritura y sus comentarios
Esku andiko Salbatzailea sortu deusku gure Jainkoak
· Nos ha suscitado un poderoso Salvador
Esku andikoa zeran bezela’ kupi zaite nizaz!
· Como poderoso que eres
Esku aundiko Birjina
· Virgen poderosa
Esku bakarrez gaztain-adarretik dilindan dabil atzera-aurrera, naiz buruz-beera,
zango biak gurutzera
· Se balancea colgado
Esku bakarrez gaztain-adarretik dilindan dabil atzera-aurrera, naiz buruz-beera,
zango biak gurutzera
· Cruzado de piernas
Esku bat eman’ ta bi artu...
 · Ofrecerle a uno la mano, y tomar el brazo. Abuso de la generosidad ajena
Esku batagaz joteko taiuan
· En ademán de pegar con
Esku bat-au emongo neuke, euskera jakiteagaitik
· A gusto me dejaría cortar esta mano
Esku batean ezin emon dot diru guztia
· De una vez
Esku batek garbitu dezake bertzea; biek begitartea
· Todos nos necesitamos mutuamente
Esku batek xahutzen bestea, bi eskuek begitartea Xahutu garbitu.
· Todos nos necesitamos mutuamente
Esku bateko beatzak ainbat egun juterako’ Urte-berri!
· Antes de cinco días
Esku duenak debekatzeko’ ba du zilegitzeko ere
· Quien tiene facultad para prohibirlo
Esku duenak debekatzeko’ ba du zilegitzeko ere
· También tiene poder para permitirlo
Esku garbikoa
· Honrado en el manejo del dinero
Esku geiegi artzen utzi diote
· Darle demasiada entrada; tomar demasiadas atribuciones
Esku latza du
· Tiene un tacto brusco..; pega fuerte
Esku oni ongi itsatsi ezkero’ ez da garaitzen ez den pauso gaizto edo aldapa gogorrik
· Asirse de la mano
Esku oni ongi itsatsi ezkero’ ez da garaitzen ez den pauso gaizto edo aldapa gogorrik
· Cuesta empinada
Esku orotako makila
· Acomodaticio...; oportunista ?
Esku osoa emon eutson orretarako
· Pleno poder
Esku ta besoetatik odola eriola joan zan’ burrukan ebagi batzuk artu ebazalako
· Por unas heridas que recibió
Esku txarretan artzeko aundia balute, eta zordunak ainbeste mila pezetako eskaini,
dan-dana ez izan arren. Ez al lioteke artuko?
· Gran crédito a cobrar
Esku txarretan artzeko aundia balute, eta zordunak ainbeste mila pezetako eskaini,
dan-dana ez izan arren ez al lioteke artuko?
· Mal deudor
Esku txarretan dabila aspaldian erria
· Está mal gobernado el pueblo
Esku utsetan joaten dira beste mundura, orrela bizi ondoren
· Vacíos de méritos
Esku zabal-aina aundiko pusketa zan
· Del tamaño de la palma de la mano
Eskua bekainean zearka jarrita edo’ begira bear diot eguzkiari
· Poniendo la mano a modo de visera...; de través
Eskua egina daukak, nik ez-bezela; ta segi zak ik lan ontan!
· Estás entrenado mejor que yo
Eskua emoiguzu, Jauna!
· Préstanos apoyo!
Eskua galdua zuun ordurako’ eta laguna bear izaten zuun, lukainkak egiteko
· Había ya perdido la práctica
Eskua luzatu ta artzeko moduan euki beti’ ilunetan bereala aurkitzeko lekuan
posporuak
· Al alcance de la mano
Eskua’ txangoa du
· Tiene una mano inválida
Eskua-bete erreal maietik artu’ eta eskaleari eman ziozkan
· Un puñado de reales vellón
Eskua-bete katu-mingain artu zitun
· Un puñado de lenguas de gato o galletas caseras
Eskua-bete lur arturik’ eraztu zuen Jaunak gizona
· Tomando un puñado de tierra
Eskua-beteko etxea da, gurea
· Una casa pequeñita
Eskuadra biak’ bata besteagana begira jarri ziran’ hi baldin ba aiz ni ba nauk
· Retándose, desafiándose
Eskuadra biak’ bata besteagana begira jarri ziran’ hi baldin ba aiz’ ni ba nauk
· Frente por frente
Eskuak alkarri emanda izkutatu ziran anai-arreba biak’ zeruko aingeruak zalez
beterik uzteko zorian
· Tomados de las manos
Eskuak alkarri emanda izkutatu ziran anai-arreba biak’ zeruko aingeruak zalez
beterik uzteko zorian
· Como para dar envidia a los mismos ángeles
Eskuak atzera loturik eroan eben
· Con las manos atadas a la espalda
Eskuak belarri-atzean zituztela egoten zitzaizkion entzuten
· Le escuchaban con suma atención; ansiosos de no perder una palabra
Eskuak beste ori eman balio’ orrekin egingo zuun
· Si en vez de esto, el azar hubiese querido lo otro
Eskuak ematen didan alderditik ibiltzen det kainabera
· Sin fijarme si por arriba o por abajo; al azar
Eskuak emon deustezan inorenak inoren ipuinak’ Bizkaiko euskeraratu ditut
· Fábulas ajenas que he tenido ocasión de haber
Eskuak eta oinak’ beti lanean, baino burua ez geldirik
· Siempre haciendo algo; en actividad
Eskuak garbi ditut onen odoletik
· Inocente soy yo de la sangre de ésta de Susana
Eskuak iratxeki badiatzote ohoinari’ gutienean bereak emanen derautzate
· Se llevará su castigo
Eskuak iratxeki badiatzote ohoinari’ gutienean bereak emanen derautzate
· Apresar al ladrón
Eskuak lanean, bihotza Jainkoarekin. Santa Zitak beti gogoan zuena.
· N.B. Sentido cristiano del trabajo
Eskuak laztutzea etzaio gustatzen, lanean
· No le gusta perder la finura de las manos
Eskuak luzatuta baztarrairi eusten’ laurak ipurdiz-beera nun-nai ziran jausten
· A tientas y apoyándose en las paredes
Eskuak luzatuta baztarrairi eusten’ laurak ipurdiz-beera nun-nai ziran jausten
· Caían a cada paso sobre sus posaderas; de espaldas
Eskuak potortu eta bekokia zimurturik asten danean’ Lasturko zezen bati ikara
sartuko lioke ezurretaraino!
· Sería capaz de meterle miedo a un toro bravo
Eskuak potortu eta bekokia zimurturik asten danean’ Lasturko zezen bati ikara
sartuko lioke ezurretaraino!
· Con los dedos encogidos en bola...; con los puños apretados
Eskuak puskatzeraino txalotua izan da
· Aplaudido a rabiar
Eskuak txaloka urratuko ginitu’ ori orrela balitz
· Aplaudiríamos a rabiar, si
Eskuak urratu-arte txalotua izan zan
· Le aplaudieron a rabiar
Eskuak zabalik eta begiak zuri-zuririk ipiniaz, asi zan sermolaria
· Con los ojos en blanco
Eskuak zekarkion guztia tiratzen zion artzaiak; baina usoa’ bertan beti
· Todo lo que hallaba a mano
Eskuak zerura xutiturik’ oihuz hasi zen
· Elevando las manos al cielo
Eskuak-bete diru artu bazuen ere’ negarrez gelditu zan, beia salduta
· Si bien ganó dinero a manos llenas
Eskuak-bete lan egin dut geroztik ona
· He hecho no poca tarea
Eskuakin maite-ka’ gelditzen etzitzaion mutila txakur-kumeari..., txiki-txiki deituaz
· Acariciar con las manos
Eskualde hau’ berez-bere nahi zen
· Quería independizarse
Eskualde hautan’ jaun handi daukate jendaila ontsa apalek, ez jende plantakoek
· Lo miran como a un gran señor
Eskualde hautan’ jaun handi daukate jendaila ontsa apalek, ez jende plantakoek
· No la gente que se estima, o decente
Eskualde hortako prefeta ere, -dudarik-gabe bertze prefeter zorrik ez nahi’
-komentuen miatzen hasia dugu. Prefeter Prefetei. A los prefectos.
· Por no querer ser menos que los otros prefectos
Eskualde hura beretzeko’ zernahi on zaio Hitler-i
· Todo le parece bueno; no repara en medios
Eskualde hura beretzeko’ zernahi on zaio Hitler-i
· Para apoderarse de aquella región
Eskualdeen aldizkatzea bezelakorik ez da
· Nada comparable a la rotación de los cultivos
Eskualdekako politika; legeen eskualdekatzea
· Política regionalista
Esku-aldera daukazu, nai izan-ezkero
· Lo tienes al alcance de la mano
Eskualdi au’ doan artu dezute, eta doan erabiliko dezute
· Recibir y ejercer gratis
Eskualdi au’ doan artu dezute, eta doan erabiliko dezute
· Este poder; estos poderes
Esku-aldi bakotxa’ luzea zan. Pelota-jokuan
· Cada tanto o jugada
Esku-aldi baten egin eban
· De un solo golpe
Eskualdun batek baizik ez dakike zonbat ihardesten duten lehen-mezako otoitzek eta
aholkuek’ jendearen bihotzean
· Cuánto impresionan; qué ecos despiertan en los corazones
Eskualdun buraso zozo batzuek nahi dute’ haurrek gain-gainetik ikas dezaten
frantsesa
· Que aprendan por encima de todo el francés
Eskualdun egon nahi dute: eskualdun’ mihi-puntaraino
· Un vasco que habla su lengua
Eskualdun giristinotasunaz ala jazko igazko haizeaz’ bardintsu axola dute
· Les importa un bledo de
Eskualduna deritzan astekarian hortzez eta haginez ari direnak
· Trabajar con ahínco, sin descanso
Eskualdunak behin-behin hun hartu zian gure galtua
· Por lo menos Eskualduna acogió bien nuestra petición
Eskualdunak eskualdunekin’ zoin goxo!
· Qué gusto daba!
Eskualdunaren berri nahi duenak’ hor ditu bi lekuko, gure egitekoetan mendez-
mende eskuak sartu dituztenak
· Quien quiera saber algo del hombre vasco
Eskualdunen gogo-bihotzak zerk atzemanen ditu gure eskuara maiteak baino hobeki?
· Qué hay que pueda cautivarnos más...?
Eskualdunentzat ere ez liteke kalte’ gure ohidura ederrak artarekin arretarekin
ohoratzen dauzkuten ikustea
· No perderían nada con ver
Eskualdunez mintzatu diren erdaldun gehienak’ amen-omen zenbeiten arabera
mintzatu direla uste dugu
· De oídas; haciendo caso a lo que cuentan
Eskualdun-seme jaun apez batek du mintzaldia
· Un sacerdote, hijo de nuestro país
Eskualdun-Semenario tipiarentzat’ ez dukegu patroin eskukoagorik’ eskualdun
saindu handi hori baino
· No podríamos tener un patrón más indicado que
Eskualerriaren etsai zitalen eskumakilak
· Dóciles instrumentos; dominguillos
Eskual-herri guzia’ oihan eta larre zen orduan: pesta zuten hemen gaindi otsoek eta
 basurdeek
· Bosque y tierra inculta
Eskual-Herrian alfer dagoen bortz mendi-zoko’ eder bezen mozkingarri bilakaraz
litzaken arbola
· Volverlas bellas y productivas
Eskual-Herrian alfer dagoen bortz mendi-zoko’ eder bezen mozkingarri bilakaraz
litzaken arbola
· Cuántas quebradas hoy yermas
Eskual-herrian ez dugu bakarrik ura edaten: arno-ttintta zenbait ere xurgatzen dugu,
tokikuak tokian
· También nos gusta sorber un poquito de vino
Eskual-herrian ez dugu bakarrik ura edaten: arno-ttintta zenbait ere xurgatzen dugu,
tokikuak tokian
· Vinos de cada localidad no comercializados
Eskual-Herrian zabilan orduan ere Jesus Jauna’ Jondoni Petri lagun
· En compañía de S. Pedro
Eskualtzale arrotz, eta Eskuara gaixoaren larrutzaileak mintza diten hola’ ... begoite!
Bailan eskualdun odolekoak ez ohartzea hizkuntza hori ez dela gurea’ ... zer diozue
hortaz? ez
· No es bien chocante?
Eskualtzale arrotz, eta Eskuara gaixoaren larrutzaileak mintza diten hola’ ... begoite!
Bainan eskualdun odolekoak ez ohartzea hizkuntza hori ez dela gurea’ ... zer
diozue hortaz? E
· Los expoliadores de nuestro desventurado idioma
Eskualtzale arrotz, eta Eskuara gaixoaren larrutzaileak mintza diten hola’ ... begoite!
Bainan eskualdun odolekoak ez ohartzea hizkuntza hori ez dela gurea’ ... zer
diozue hortaz? E
· Pase!... Se comprende
Eskuan dauzka Jaunak lurraren barrenak
· Las simas y honduras de la tierra
Eskuan erabil-errexak dira biziki. Liburuak
· Cómodos, manuales
Eskuan muin egin zaiozu!
· Bésale la mano
Eskuan orri-puska bat zekarren’ sokan gisa biurtua. Tabako-orria
· Retorcido como una soga
Eskuan orri-puska bat zekarren’ sokan gisa biurtua... Tabako-orria
· Una hoja de tabaco
Eskuan soinua artuten ez dakienari soinua joten itzi?
· Seguir el compás; ajustarse al compás
Eskuan urriz-makila duala’ kanporatu da,... andre xarrari laztan estu bat emanda
· Con su bastón de avellano
Eskuan urriz-makila duala’ kanporatu da... andre xarrari laztan estu bat emanda
· Dándole un efusivo beso
Eskuan zuana eman bear beti eskean zetorrenari
· No sabía negar nada de lo que tenía a su alcance
Eskuan zuen txoria... nola egatzen utzi? Noiz berriz arkitu alako erarik?
 · Cómo dejar perder aquella oportunidad?
Eskuan zuen txoria... nola egatzen utzi? Noiz berriz arkitu alako erarik?
· Cuándo encontrar otra vez semejante oportunidad?
Eskuan zuten xoria’ aidean joaten horla utzi! Pilotariak partida gal
· Cómo han dejado perder la victoria, ya casi alcanzada!
Esku-andikoa da Jaunaren aurrean
· Puede mucho ante Dios
Eskuar daukogu... Eskumendean.G
· Lo tenemos a mano
Eskuara da guretzat geroaren gakoa edo giltza
· La pieza clave del futuro
Eskuara derabilagu gure artean
· Hablamos vasco en nuestro trato
Eskuara errotik zakiena zen
· La conocía a fondo
Eskuara’ ezinago beretua zaukan: zumea bezala ba zerabilkan, gogo-bihotzak eta
aldarteak gidari
· Lo dominaba a la perfección
Eskuara hilez-geroz’ Eskual-Herria zer?
· Que queda ya de...? Qué es ya el país vasco? No queda ya nada de él
Eskuara iguindu ote dute haur horiek?
· Aborrecer, repudiar
Eskuararenak Armendaritzen egintxe duela beldurtzeko da beraz... nun-eta ez dituen,
denbora deno, norbeitek begiak idekitzen
· Antes que sea tarde
Eskuararenak Armendaritzen egintxe duela beldurtzeko da beraz... nun-eta ez dituen,
denbora deno, norbeitek begiak idekitzen
· Como no abra alguien los ojos
Eskuararenak Armendaritzen egintxe duela beldurtzeko da beraz... nun-eta ez dituen,
denbora deno, norbeitek begiak idekitzen
· Es de temer por la suerte del euskera en A
Eskuararenak laster egin behar du beraz Arbonan
· Pronto va a desaparecer
Eskuaraz erran balitu’ zer hatsean sartuko ziren solas hoik bihotzen barnean!
· Con qué fuerza o violencia
Eskuaraz mintza dakioke. Jaun midiku horri
· Habla vasco. Téngalo presente su clientela
Eskuarazko hitz garbiz, uste-gabean’ erdal-saltsa izigarria egiten daukute askok,
heien hitzen arrimua arrotza dela ohartu-gabe
· Nos presentan un repulsivo pisto exótico
Eskuareaz soildurik utziko du nekazariak gaztainaren inguru guztia’ arkitu al dezan
zabarra ta sats guztia okuilura eramateko
· Toda la broza y basura que pueda hallar
Eskuareaz soildurik utziko du nekazariak gaztainaren inguru guztia’ arkitu al dezan
zabarra ta sats guztia okuilura eramateko
· Despejar
Eskuarekin bizkarra legun-legun igurtziaz’ onela erantzun zion nagusiak
 · Pasándole suavemente la mano por el lomo
Esku-arrantza egin dute
· Tomarse la justicia por su mano; justicia catalana
Esku-arrantzan orain ere, gure katua! Lapurretan
· Robar, echar la zarpa
Eskuarte andiko gizonai ipui onek erakasten dioe’ biotz biguinekoak izan bear dutela
beti
· A los hombres que manejan grandes riquezas
Eskuarte andiko gizonak’ begira degiotela etorkizunari... gora-beera asko ikusten
dira lurrean...!
· Los poderosos
Eskuarte dunik’ inor ez litzake joan-gabe egon bear
· Nadie que tiene recursos...N. B. Notar el uso auxiliar intransitiva con bear
Eskuarte gutxiko jendea da
· De pocas posibilidades; de pocos recursos pecuniarios
Eskuarte ona dauke. Eskuarte onekoa da. Eskuarte pizkat badu
· Es rico
Eskuarte ona dauke... Eskuartean sartu da
· Está bien de fondos. Ha hecho fortuna
Esku-artea bear du nekazariak, ona izateko
· Necesita dinero disponible
Esku-artea bear du nekazariak’ ona izateko
· Necesita medios, recursos
Esku-artean diru gitxi darabilen langilea
· Manejar poco dinero; disponer de pocos recursos entre manos
Esku-artean nituun-diru guztiik gastatu nituun
· Todo el dinero que tenía a mano
Eskuartean sartu da. Diru asko egiteko bidean sartu da
· Ha empezado a ganar bien
Esku-artean zerbait izango zuun... il danak
· Tendría su capitalito
Eskuarterako dirua
· El numerario o dinero de las transacciones
Esku-arterako-be’ gaur diru asko bear dok
· Dinero de bolsillo
Eskuarterik ez danean’ igual etortzen dira eskean
· Cuando uno no lleva moneda encima
Eskuarterik ez danean’ igual etortzen dira eskean
· Mendigar
Eskuarterik ezta bukatu ote zan gerra?
· Por falta de recursos
Eskuarterik ugari ezpada’ meko-meko ibiltekoa izango dogu aurtengo au. Urte au
· Será un año flojo; difícil
Eskuarterik ugari ezpada’ meko-meko ibiltekoa izango dogu aurtengo au. Urte au
· Si no se allegan fondos abundantes
Esku-artetik igesi egin eustan denporeak
· Se me pasó el tiempo
Esku-asea da... Esku-luzea... Esku-zabala
· Es dadivoso
Esku-asea da zuen etxekoandre ori... Esku-zabala
· Es dadivosa
Esku-atsegina da Garazi’ ta atera da dantzara Gorritxok keinu egin dionean
· Es complaciente; no sabe hacer un desaire
Esku-atz ta ezpanak-bere miazkauko zendukez, gozoaren-gozoz
· Relamerse de gusto
Esku-aurrean daukazu
· Al alcance de la mano; a mano; a la vista
Esku-aurreko dirua
· Dinero de bolsillo; para gastos de momento
Esku-ausi gagoz... jokuan asi-ezinik
· Nos falta compañero
Eskuaz ahoa laguntzen zuela ari zen gizonttoa plazaren erditik
· Accionando, gesticulando
Eskuazpikoren bat emanda, sortuko dezula uste det
· Mediante alguna propinilla lo lograrás
Esku-azpiz’ diru asko eman dio
· En secreto; disimuladamente
Esku-bete artalerekin osatuko det zai-puska ori
· Un puñado de maíz
Esku-bete artalerekin osatuko det zai-puska ori
· Completar la ración
Esku-bete txanponek eztu zoriona ematen
· Un puñado de dinero
Esku-betean artu ditu. Diru asko jaso du
· Ha cobrado gran cantidad; a manos llenas
Eskubia jar zazu maigainean; bestea zintzilika....- Ez: nik dakit nola
· No: déjeme hacer. Ya sé cómo me conviene
Eskubi-aldera iraulikatu nai izan dute gauza
· Hacer girar
Eskubide geitxo artzen du gramatikaren aurka
· Se toma demasiadas libertades
Eskubide onen kontra da’ gurasoak nai beste edozeinek, euren ederrekoagaz inor
ezkontzera ekartea aren gogokoa ez dana
· Con quien a ellos les conviene o gusta
Eskubiko oina minez daukat
· Me duele el pie derecho
Esku-bildua’ asko garestitu da geroztik
· La cera de ánimas
Eskubitan, batetik besteraino’ ikuilua
· A todo lo largo, de un extremo a otro
Esku-diru erosi dogu..., lagun oneri eskerrak
· Comprar al contado
Esku-diru erosi nai izan-ezkero’ merkexeago emango zaio
· Comprarlo al contado
Esku-egokia da gure arreba, lan oetarako
· Habilidosa, diestra
Esku-ekusi bereizi batez saritu nai du maitea. Mikel-ek
· Obsequiar con un buen regalo
Esku-ekusien batzuk egingo zizkion’ eta orain oso bere alde dauka
· Hacer algunos regalos y obsequios
Esku-erakutsi andi bat bialdu zion’ bidez bere emaztetzat artzeko borondatea
agertuaz: ain gogoan sartu zitzaion, neskatxa
· De paso
Esku-erakutsi andi bat bialdu zion’ bidez bere emaztetzat artzeko borondatea
agertuaz: ain gogoan sartu zitzaion neskatxa
· De tal manera se prendó de ella
Esku-eran daukaguzan osabideak
· A mano, al alcance
Esku-eran daukaguzan osabideak
· Remedios
Esku-errexa da, laster egingo dezu orrekikoa
· Es dócil, fácil de ganar
Esku-eskuan daukazu
· Muy a mano
Eskuetako azala ukutu ta baldin lodi ta gogor idoroten bajakan’ bakean itxiten uzten
eban
· La piel de las manos
Eskuetan daukadan oial au zeinbategan izango da kanea, geien-bere? Sei errealegan?
-Andresa, zeure senean zagoz?
· A lo sumo
Eskuetan daukadan oial au zeinbategan izango da kanea, geien-bere? Sei errealegan?
-Andresa, zeure senean zagoz?
· Sabes lo que dices? Estás en tu sano juicio?
Eskuetan ikara-antza jarri zitzaion ama zarrari
· Le vino cierto tembleque de manos
Eskuetan lapurretan duela atxitu dute
· Lo han cogido en flagrante; con las manos en la masa
Eskuetan mun egin’ ta erretan ikusi-gura, esku mun-eginak
· Manos besa el hombre, que quisiera ver cortadas
Eskuetarik labaindu zait
· Se me ha escurrido de las manos
Eskuetarik odola dario... Odol-ixurle bat da
· Es un sanguinario
Eskuetatik arrapazka daroe egunkari au; ain dator gogo-pizgarria...!
· Tan interesante viene!
Eskuetatik arrapazka daroe egunkari au; ain dator gogo-pizgarria...!
· Arrebatárselo de las manos a porfía
Eskuetatik ateratzen asia dute seme gaztena ere
· Emancipárseles
Eskuetatik itxi egizu lan ori
· Deja esa ocupación! Eso que llevas entre manos
Eskuetatik tint lotu eben
· Le ataron fuertemente de las manos
Eskuetatik txit ondatua jarria zan Errekalde kanako egurrakin, aizkoran
· Muy lastimado de las manos
Esku-eutsia da: emoteak ez deutso gogo onik egiten
· No le gusta dar
Esku-gain handia eman zion Donibanek bozetan
· Le dio gran ventaja de votos en las elecciones
Esku-gane erosi doguz ontziok. Esku-gan
· De segunda mano
Eskuganean erosita’ beti merkeago izaten da
· Comprar de segunda mano
Esku-garbia izan da beti. Ez da lapurra
· Ha sido siempre muy honrado
Esku-gogorren belarrondokoak ataraten dotzuzan negarrak
· Las lágrimas que hacen derramar
Esku-gordea zan, asto aren jabea. Esku-eutsia; esku-itsia
· Tacaño, mezquino
Eskui-ezkerretan ipini ziozkaten-lapurrak
· A derecha e izquierda
Eskuiko aldetik sartzen zaio Oria-ri’ Amezketatik datorren ibai bizitxoa
· Bastante torrentoso
Eskuiko begiak gaiztorako bidea ematen badizu’ atera ezazu
· Si te es ocasión de pecado
Eskuiko bost beatzak kuzkurtuaz
· Encoger, juntar... hacer un ovillo con
Eskuiko eskua sortu ta ezin baliatu zala egon zan luzaro; inon ziran aleginak egin
ondoren’ etsita utzi zuten medikuak
· Después de poner en ello los mayores empeños
Eskuiko eskua sortu ta ezin baliatu zala egon zan luzaro; inon ziran aleginak egin
ondoren’ etsita utzi zuten medikuak
· Insensibilizada la mano derecha
Eskuiko oinaren barren-aldeko erdi-erdiko sakanean ifini bear du ezkerreko erpoa.
Dantzari orrek
· Frente al arco del pie
Eskuiko sorburuan markatu zuan aurra gurutzearen seinaleaz
· En el hombro derecho
Esku-ila da
· Manco; impedido de una mano
Eskuina azpi-sariz betea daukate
· Dádivas de soborno o cohecho
Eskuineko matelan jotzen bazitu nehork’ menean emozu ezkerrekoa ere
· Ofrécele; ponle
Esku-iturra apurtuta dago. Gure adiskidea
· Con la muñeca rota
Eskuka nai al dek?... Eskuka nauk ba mutil ona! Ar-zak mutur-zaineko ori!
· Ese es precisamente mi fuerte! mi habilidad
Eskuka nai al dek?... Eskuka nauk ba mutila ona! Ar-zak mutur-zaineko ori!
· Toma este mojicón para ti!
Eskuka? Ontan nak bada mutil ona!
· Qué más quería yo, sino eso! Ese es precisamente mi fuerte. La lucha a mano
Eskukada bat intxaur. Magalkada bat sagar
· Un puñado de... una haldada de
Eskukaldi gaixto guzietarik libratu nau Jaunak
· De todo evento malo
Eskuk-bete lanez ari degu leitzarra, su ta gar, koska berdindu naiean. Aizkora-jokuan
· Con harto trabajo
Eskuko atzak-be etzirean ikusten an
· Estaba oscuro: no se veía nada
Eskuko beatzak ere’ ez zitun Jainkoak berdinak egin... Ezta gizonak ere buruz ta
indarrez berdinak
· Grandes desigualdades entre los humanos
Eskuko bortz eriak begien aitzinera zabalduta ageri diren bezen gauza argiaren ez
ikusteko, zer gara gu?
· Cómo no vamos a ver lo que es tan evidente?
Eskuko bortz eriak diren bezen segur
· Positivamente cierto
Eskuko bost beatzak bezin segur
· Completamente seguro
Eskuko da beti Jauna’ Berak nai duena egiteko
· Tiene siempre poder para
Eskuko eriak iguzkitara bezen ageri den xedea da’ zangopean gauzkatela erakustea
· Su verdadera intención, tan evidente como la luz del día
Eskuko ezurrak’ beren tokitik aldaratuak utzi ziozkaten
· Descoyuntados
Eskuko izate au’ Kristok iritxi digu
· Esta libertad; el disfrute de esta libertad
Eskuko xori du apez berriak’ Bastidan gehienik mintzatzen den frantsesa
· Lo habla a la perfección; lo domina en absoluto
Eskuko xoria’ behin ere ez utz, airekoaren menturan
· Más vale pájaro en mano, que ciento volando
Eskuko zituen marinel guziak altxatu dira
· Se han sublevado todos los marinos que tenía a sus órdenes
Esku-laburra da; esku-eutsia. B
· Cicatero, agarrado
Esku-lan egokiren bat egizu’ bearraldian dagonari zer-eman izateko
· Para tener con qué socorrer al que padece necesidad
Esku-lanaren alde niz’ hura bezenbat; bainan etzait iduri’ buruzko lana gutietsi
behar denik
· Menospreciar el trabajo intelectual
Esku-lanari bezain gogotik eragin zenien isil ezpainei: egun guzian atertu-bage ari
zinan Jaunarekin
· Tan aplicada como al trabajo de manos
Esku-lanari bezain gogotik eragin zenien isil ezpainei: egun guzian atertu-bage ari
 zinan Jaunarekin
· Te dabas a la oración vocal con recogimiento
Esku-lanari bezain gogotik eragin zenien isil ezpainei: egun guzian atertu-bage ari
zinan Jaunarekin
· Todo el día sin interrupción ocupada con Dios
Eskularru oik askok arrapatu baditu’ ez dituzu ikusiko... izango geiago
· Si los ha cogido cierta clase de gente, cierta clase de individuos
Esku-libratzeko’ auzokoari ematen zioten umea, zaindu zezan
· Para quedar libres
Esku-loia da...; esku-makurra... Esku-kakoa. R
· Ladrón
Esku-luzea da
· Dadivoso
Esku-makil ontxoak ere ba ditu emen gobernuak
· Instrumentos dóciles
Esku-makila ori euki geldi-geldi! Bestela’ laster zoaz leiotik kanpora
· Quieto con ese bastón!
Esku-makila ori euki geldi-geldi! Bestelan’ laster zoaz leiotik kanpora
· O te tiramos por la ventana
Eskumako aldean laugarren dagoanari sei-bat urte leporatu-ezkero’ agurea abo-
batean esan leio
· Añadiéndole unos seis años
Eskumako ankea’ orkatiletan eraso jako gure Enbeita-ri, burditik salto eginda. Ez
eban askok egin’ beiaren adar bata sabeletik sartu etxakonean
· Se le ha dislocado el pie en el tobillo
Eskumako ankea’ orkatiletan eraso jako gure Enbeita-ri, burditik salto eginda. Ez
eban askok egin’ beiaren adar bata sabeletik sartu etxakonean
· Poco faltó para que...; por poco se le mete el cuerno
Eskumako beso-azurrak urten deutso bere lekutik
· Dislocársele el brazo
Eskumako oial zurizka onek, zegan dira? -Ai onek! Begi ona daukazu, Andresa!
· Ah, estos paños! Ya se ve que no tienes mal ojo!
Eskumar-ezkertarrak alkarren ostez-oste asten badira
· Luchar entre sí
Eskumatarren basatasuna, esaten dabe; baina nok irepai ezkertarrai?
· Quién les gana a brutos?
Eskumatarren lepora botaten dabez
· Culpar de ello a
Eskumatia da gauza batzuetarako; ezkertia beste batzuetarako
· Diestro; zurdo, torpe, inepto
Eskumuinak aruntzean!... -Zeini? -Beste arri. -Zein beste, gero? -Zuk ez jakin!
Manuel-i...
· A qué otro? No te entiendo
Eskumuinak denen izenean! Eta zuen senideak’ joateko ta joateko lenbailen!
· Os instan que vayáis
Eskumuinak emazteari!... .-Asko poztuko da
· Gracias de su parte... Las agradecerá mucho
Eskumuinak etxean..., eta denboraz alkar ikusiko degu
· Hasta pronto! No tardaremos en vernos
Eskumuinak etxean... eta, maizago etorri!
· Y que no se nos pierda! Que le veamos más a menudo por aquí!
Eskumuinak etxekoai!... .-Gauza bera!
· Lo mismo te digo... Igualmente!
Eskumuna asi da gero, bana-banaka
· Luego ha tenido lugar el besamanos
Esku-musuak garbitzeko ontzia
· Lavatorio, lavabo
Eskumuturretan’ bi aur-txapel jarri zijozkan
· Dos cofias
Eskumuturretan’ bi aur-txapel jarri zijozkan
· Para puños de camisa
Esku-oinak zulatu ditidate’ eta bat-banatu dezazket ezurrak oro...
· Puedo contarlos uno por uno
Esku-otarreak landarez edo egaztiz beteak ekarriko dituzte, aurrera ere
· Cestas
Esku-otarreak landarez edo egaztiz beteak ekarriko dituzte, aurrera ere
· Lo mismo que antes seguirán trayéndolas
Eskupean dituztenai’ eztie barkatu behar utsegite txarrik
· A sus subordinados los hijos que están bajo su potestad
Eskupeko baten zai gaudenean legeak baztartzen’ mutilak gera gu!
· Qué bien sabemos esquivar las leyes...!
Eskupeko ona emo-eutsen Ankokerr-eri’ ta txistuak eta tanbolinak bearrak egin
ebazan, portu-bazterrean
· Dieron harto juego
Eskupekoa artuten dabe erriko buruak’ joko- etxetako jaubeari baketan itxite-arren
· Para que les dejen en paz
Eskupekua jaso degu ta... agur, urrengo-artian!
· Adiós, hasta la próxima!
Eskupelarioak berekin ibiltzen ditu amonatxo orrek. Iljantzia .-Beste orrenbeste!
· Cosa más inaudita!
Eskupeta au utsik ala beteta daukazu?
· Cargada o sin cargar
Eskupeta zuzentzen du Santa-Cruz-engana: asmatuko ote du?
· Acertar o dar en el blanco
Eskupeta zuzentzen du Santa-Cruz-engana: asmatuko ote du?
· Apuntar la escopeta hacia
Eskupetak aztuta eizera’ ... baina etzuten erakutsi uso-sail makala! Auek ba dute gero
kopetan azala! Eiztari auek
· Se necesita tener cara dura!
Eskupetaren ipurdiz jo zun
· Le dio un golpe con la culata
Eskupetarentzako’ oraintxe tamaina ederrean txoria
· A tiro de escopeta
Eskupetik emaiten ba zekien’ nehor ohartu-gabe
 · Hacer limosna discretamente
Eskupetik eman dio dirua... Esku-azpiz. AN/b.- Esku-azpitik.L
· En secreto; bajo mano
Eskupetik zerbait emanaz’ etziren gauzak esan-arazi ziozkan
· Con sobornos
Eskupetikan txanponak emanik, azkar bialdu zuten begien aurretik
· Sobornar
Eskupetikan txanponak emanik,azkar bialdu zuten begien aurretik
· Mandarlo a paseo, alejarlo de la vista
Eskura datoz noizbait aragiaren naikunde makurrak
· Se someten
Eskura ote ditut, ito ta garaitu ote ditut aragi sutuaren naikunde makurrak?
· Dominar, frenar, sofocar
Eskura ote ditut, ito ta garaitu ote ditut aragi sutuaren naikunde makurrak?
· La carne sobreexcitada
Eskura zazu zure senarra
· Gánale la voluntad a tu marido
Eskura zetorkion-zerbait emateko eskatzen zion
· Algo que tuviese a mano. Que le socorriese con algo
Eskuratu-ahalikako liburu guziak’ bururen buru iragan ditugu
· Todos los libros que pudimos haber
Eskuratu-ahalikako liburu guziak’ bururen buru iragan ditugu
· De cabo a rabo
Eskurik, begirik... ez limurtzen utzi!
· No dejéis escurrirse al mal, manos ni ojos
Eskurik geiena zuten-apezak
· De mayor autoridad o poder
Eskurik-legez eroian
· Suavemente, como por la mano
Eskusatuko degu jotzea zure etxeko atea
· Ya nos guardaremos de llamar a tu puerta
Esku-soinuko dantzea
· Danza al acordeón
Eskutan ari dezun lan-ura ere’ bat ere gogo-gabe... egiten
· Aun lo que uno está haciendo, lo hace sin gusto. N.B. Notar el ari dezun referido a uno
mismo, no al interlocutor
Eskutatik ateratzen asia dago mutil ori
· A sacar los pies de las alforjas; a sacudir la disciplina
Eskutatik aterea da mutila, aspalditxotik
· Ya ha sacado los pies de las alforjas
Eskutatik aterea da mutila, aspalditxotik
· Ya hace bastante tiempo
Eskutatik joan omen zan Paulino. Uzkudun... Ez omen degu geiago gizonik... Otsak
ala dira
· Ya está para el arrastre
Eskutatik joan omen zan Paulino. Uzkudun... Ez omen degu geiago gizonik... Otsak
ala dira
 · Esos son los rumores que corren
Eskutatik joan omen zan Paulino. Uzkudun... Ez omen degu geiago gizonik... Otsak
ala dira
· Perder el equilibrio y zozobrar
Eskutik eroan eustan
· A fuerza de insistir se lo hube de dar
Eskutik eskura eramatea obe izango da
· Entregar en propias manos
Eskutik ez lotzen
· Lo tienen a la vista y no lo ven
Eskutik ezpanetara’ ahamena gal daite...
· No conviene adelantarse a cantar victoria
Eskutik loturik zaduzka etsai lapurrak
· Maniatado; te tiene sujeto, cogido
Eskutik ogeit’ amaika egiten zioten: pagatik onenbeste kendu, asegurotako
· Le descontaban cierta cantidad
Eskutik ogeita amaika egin ziguk
· Resarcirse o desquitarse. Tomarse la justicia por su mano
Eskutik utzia ikusten zuan bere burua
· Se sentía como abandonado
Eskutik utzi-gabe eskatu bear zaio
· Sin cejar; sin dejar de la mano
Eskutik-eskurako gauzakin dabiltza
· Comerciantes minoristas
Eskutitz au irakurtzean’ mutilagatik egundainokoak esan zituzten
· Dijeron pestes de él
Eskutitz bat dagoala guretzat? Nor gomutetan da, gu-lango bizidun makarrakaz?
· De tan míseras criaturas
Eskutitz bat edo beste neuk eragingo deutsedaz’ eta andik euskeraz erantzun daiela;
orretara ezteutsu inok jakingo zeure gauzarik’ eta eztozu zetan ibili inori
eskuetako munak emoten
· Y no tendrás que agradecérselo a nadie
Eskutitz egite-modu orrek’ ilunpean utzi gaitu
· Nos ha dejado a oscuras, desorientados
Eskutitz orrek daukazan gauza batzuk’ beti dira esatekoak, aste-bete aurrerago edo
atzerago izan arren
· Siempre son de interés
Eskutitz orrek daukazan gauza batzuk’ beti dira esatekoak, aste-bete aurrerago edo
atzerago izan arren
· Por una semana de más o de menos
Eskutitz orren jabea nor zan jakin-gabe, zer dator ori?
· El autor de la carta
Eskutitzaz itz egiteko gogoak’ an galdu ziran
· Se acabaron las ganas de
Eskutsik ezin joango zirala ba...’ ta dendarik denda, bakailoa, goxoak eta abar erosi
zituzten
· No habría sido decoroso presentarse con las manos vacías
Eskutsik gelditu zan
· Frustrado: a la luna de Valencia
Eskutur sendo ta ikara-gabeaz ateratzen deutsa odola gure barberuak gaisoari
· Con pulso firme y seguro
Eskuturra-bere minduta daukat, ainbeste eskribiduteaz... Ez aal dira minduko
irakurlak, eskutitz onen luzetasunaz!
· Dolorida la muñeca
Eskuturra-bere minduta daukat, ainbeste eskribiduteaz... Ez aal dira minduko
irakurlak, eskutitz onen luzetasunaz!
· No se cansarán los lectores...?
Eskuturrak ondo lotuta’ zorategi baten sartu eben errukarria... Aren nai-eza!
· Qué manera de resistirse!
Eskuturrak ondo lotuta’ zorategi baten sartu eben errukarria... Aren nai-eza!
· Al infeliz; al pobrecito
Eskutxo-bete uragaz jarri dozu orrenbeste baba baltz?
· Con un dedalito de agua
Eskuuk berotuko ditue orain batzu-batzuk, liburu orri eskerrak
· Buena ocasión para ganarse unos cuartos con la venta de ese libro!
Eskuuk libratzearren’ ari ematen zioten mutila, zaintzeko
· Para echárselo de encima; para descargarse de él
Eskuuk-bete lanekin nago
· Cargado de quehacer
Esku-utsean ezingo gara agertu aregana, besoetakoa dogun aldetik
· Con las manos vacías
Esku-utsean nenbilen beti, ta armarik-gabe
· Sin nada en las manos; desarmado
Esku-xaku on bat nahi zinuke?
· Un buen bolso
Esku-xuloa-bete irin besterik ez dut kantxin batean, eta olio-pixar bat oliontzian
· No tengo más que un puñadito de harina en la orza, y un residuo de aceite
Eskuz bildua’ baheaz barreia
· Escatimar por un lado y derrochar por otro
Eskuz ekarri’ ta oinez eraman. Nekez eskuratzen, norbaiti utzi zaiona, batzu-
batzuetan
· Objeto prestado, en ocasiones, objeto difícilmente recuperado
Eskuz eman’ eta zangoz ezin bil
· Prestar dinero y no poder cobrar
Eskuz ezkerra izanik’ oker darabil eragina Peruk; eta lanak ditu’ laguna ezin okertuz
ezin menderatuz, burrukan
· Aplica mal su esfuerzo
Eskuz ta biotzez garbiro dabilena
· Hombre de manos y corazón limpio
Esku-zabala da Baraibarko apeza: dirurik ark’ ezertan ez: ito-bearrez genbiltzan’
Meza ari denek lagundu nai ta
· No aprecia en nada el dinero
Esku-zabala da Baraibarko apeza: dirurik ark’ ezertan ez: ito-bearrez genbiltzan’
Meza ari denek lagundu nai ta
 · Nos disputábamos el favor de ayudarle la misa
Esku-zabalaz ematen den zafladako bat
· Con la palma de la mano
Esku-zabalean emango digu udaberriak, ontasunen mamietatik
· Nos dará en abundancia... generosamente
Esku-zapi batekin gerria lotu zuen
· Toalla
Esku-zarta ederrik entzun-arazi badiote ere’ bihotzak ilun gelditu dira
· Aunque le han aplaudido mucho
Esku-zarta galantak egin ziozkaten
· Le aplaudieron con fuerza
Esku-zarta onik bildu du
· Cosechar buenos aplausos
Eskuz-bekoki agur egin du Mikel-ek’ gudu-zaldunen antzera
· Saludo al estilo militar
Eskuz-esku arizan gira lanean; erran dezaket’ bihotzez-bihotz
· Unidos en la actividad y en el afecto. Codo con codo y enteramente compenetrados
Eskuz-esku ba dabiltza jadanik, Oxobiren Alegiak... Eskual-herriko zoko guziak joko
dituzte
· Se esparcirán por todo el país
Eskuz-esku egiten diren lanik nekeenak egin dituzte: ustelduak irriz, hertzeak
koropilatuak atxiki gaituzte... Zirkoan
· Nos han hecho desternillar de risa
Esna gaudela, eta buruko gaitzik eztegula, beste mundutik inor agertzen bazaku’ zer
egingo degu?
· Estando en nuestros cabales
Esna ibili, mutilak ezarri detsuen deutsuen lagun orregaz: bedori argi ibiliko da-ta
· Andad ojo avizor!... pues él no se dormirá
Esna zaite, Jauna! Ez gu iraitzi betikotan!
· No nos rechaces para siempre!
Esna zaite lo orretatik!... Arnasa baizik ez gera... Gaur bear-bada ilko zera
· No somos más que un soplo
Esna zaitezte, errukienak! Galdu zerate bestela
· Despertad, desgraciados!
Esna-aldi oietan zertara joko’ ... ta Merinoren bizitza irakurtzera jozak
· Qué hacer?... y va... y; a leer la vida del Cura Merino!
Esna-aldi oietan zertara joko’ ta Merinoren bizitza irakurtzera jo zak
· En tales horas de insomnio
Esna-aldietan etortzen zaizkit orrelako gogorazioak
· En los ratos de insomnio
Esna-aldin etortzen zaizkit orrelakoak; erdi-ametsetan
· Entre sueños, en estado de semi-consciencia
Esnaera zakarra izan oi du’ ziztakoa artutakoan
· Despertar desabrido, destemplado, a consecuencia de la inyección calmante
Esna-erazteko garaia etorri danean’ ... betiko loak artuta, gizajoa!
· Ya dormía del sueño eterno
Esna-erazteko garaia etorri danean’ betiko loak artuta, gizajoa!
 · Al ser ya la hora de despertar de la anestesia, resultó que estaba muerto
Esnatu da markesa estu-estu
· Sobresaltada
Esnatu nintzanean’ aritza bere tokian zegoan, geldi-geldi. Arrek etzuan itzik esan...
.-Ba nengoan ba... zuaitzak orrelako gauzak esatea...!
· Ya me parecía extraño que
Esnatu ziranean’ eternidadearen argiak eman zien begietan
· Alumbró sus ojos... Despertaron en la eternidad
Esnaxeago dago, beste hura baino
· Algo más alerta
Esne au’ sendoagoa da, beste ori baino
· Es más recia, tiene más grasa que
Esne geiagoren itxura jartzeagatik’ errapea aizatu zion nunbait bere beiari
· Le infló la ubre
Esne geiagoren itxura jartzeagatik’ errapea aizatu zion nunbait bere beiari
· Para darle apariencia de más leche
Esne geiagorik bearko al da?... -Ez: dina ba dago
· Ya hay suficiente
Esne lodia ekartzen du beste andre orrek: abarkatxoak egiteko modukoa
· De mucha nata; una nata que casi se podría cortar. N.B. Comparación festiva
Esne oiek’ su-gainetik kendu!
· Retirarla del fuego
Esne ta ezti darion lurra agindu zenien
· Tierra que mana leche y miel
Esne txarrak dabiltzala? Guk ere ba dakigu oinbesteren berri... beiak errape motzak’
eta kalera asko ekarri nai...!
· Ya sabemos tanto como eso...; ya sabemos cómo se hace
Esne txarrak dabiltzala? Guk ere ba dakigu oinbesteren berri...: beiak errape
motzak’ eta kalera asko ekarri nai..!
· Las vacas traen poca leche
Esne txarrak dabiltzala... Orri eldu diote... agintariak... Noiz irakiten duen ezin
igarri... Esne bataiatuak...
· A eso se agarran para sancionarlos. N.B. La leche aguada no acaba nunca de subirse
Esnea artzeko aldia zeukan nunbait gure katuak
· Se ve que esta vez estaba con verdaderas ganas de
Esnea ba dator... -Bai, arrotzen asi da
· Ya va a hervir... Empieza a subirse
Esnea bi alditan jatzia bada’ txit ongi nastu bear da, gazta egiten asterakoan
· Leche ordeñada en dos veces
Esnea daukaten ardiak’ zuek ere oso zaintzen dituzue...; baina antzuak’ uxo-egin eta
trabatik kendu, besteak jaixteko: bestela’ ezin gaztairik egin
· Las alejáis y echáis de encima
Esnea daukaten ardiak’ zuek ere oso zaintzen dituzue...; baina antzuak’ uxo-egin eta
trabatik kendu, besteak jaixteko: bestela’ ezin gaztairik egin
· Las cuidáis con esmero
Esnea gainez asi zanean’ ... kezuloti gora aldegin emen-zoon laminak; eta geiago apike
izan-zan aren azterrantzirik
 · Se escapó por el agujero de escape de humos
Esnea gainez asi zaneen’ ... kezuloti gora aldegin emen-zoon laminak; eta geigo apike
izan-zan aren azterrantzirik...
· Y ya no hubo más noticias de ella
Esnea gainezka asi zanean’ txurie gora! deadar eginez, tximiniti goora aldegin
ementzoon sorginak..., bere orrazia an utzitta
· Cuando empezó a hervir a subirse
Esnea gatzatu dan orduan’ txuka-lekuan ezarri bear da
· En el momento en que se ha cuajado
Esnea’ gaur ere bedeinkatu due
· Viene bautizada rebajada con agua
Esnea’ gogotik gogoz artzen du
· Toma gusto a la leche
Esnea gora asten bada’ zaindu!
· Si se empieza a subir
Esnea itzuli da. Esnea txoratu.G
· Se ha cortado la leche
Esnea urritu egin da surtan
· Reducirse, disminuir
Esneagana noa, egosten utzi det-eta
· Voy a atender a la leche
Esneak agortutako arto-zukua’ otza egoan; eta ak’ barru katiguaz’ jateko gogoa
motza eukan
· Unas sopas de borona en las que ya no quedaba leche. N.B. Esneak en plural
Esneak agortutako arto-zukua’ otza egoan; eta ak’ barru katiguaz’ jateko gogoa
motza eukan
· Ya no tenía apetito, empachado como estaba
Esneak’ ao-beratu egiten ditu. Aoa bigundu; gauza gogorrik edo kaskarrik jan-ezinik
utzi.
· Les lastima la boca
Esneak’ ekarri ditut; eztaukazu bila joaten lanik
· La leche del consumo. N.B. Notar la forma plural
Esneak igas egingo dizu!... Zaindu zazu!
· Se te va a escapar... a subirse
Esneak ordainduteko daukazuz, adiskidea!... -Esneak ez deuste emoten damurik; or
sartu ta galdu ditudan artoak ezpada!
· No es la leche la que me da pesar, sino... N.B. Al igual que otros líquidos, esne en
determinados casos suele ir en plural
Esne-arroza bezela
· Arroz con leche
Esneduna etorri arte’ ez eban patata-artetik zirkinik egiten katu ak
· No se movía de
Esneduna etorri-arte’ ez eban patata-artetik zirkinik egiten katu ak
· Hasta la llegada de la lechera
Esne-esnetan gelditu zan itsasoa Jesusen aginduaz
· Completamente en calma
Esne-esnetan neragoiola alako ames dontsuan’ dianearen soinu garratzak bota eragin
 eustan amesa bat-batean
· Me sacó de pronto de mi ensueño
Esne-esnetan neragoiola alako ames dontsuan’ dianearen soinu garratzak bota eragin
eustan amesa bat-batean
· Mientras soñaba tranquilamente
Esne-legorra zan oso, ta gogorra uztarrian bei ori
· Rebelde al yugo
Esne-legorra zan oso, ta gogorra uztarrian bei ori
· Tacaña para dar leche
Esnetan dauka biotza Garazik’ bere maitea sendo dakusalarik
· Se siente llena de gozo
Esnetan nola dago bei au? -Pitxar bi ba ditu.
· Qué tal da de leche?
Esnetan urtu ziran ardiak’ burua zuti ta jasez dabiltza udazkenean
· Las ovejas madres que quedaron chupadas por el ordeño
Esne-tanta oiek usteltzen diranean’ usai gaiztoa ematen diote guriari
· Le comunican mal olor, a la mantequilla
Esnetik higuindu-berriak; bularretik higuindu haurrak
· Niños recién destetados
Esnezalea ezta gaur etorri... - Menditik jeisteko atsegin dago! elurretan bizkarra
austeko!
· Romperse el espinazo; romperse las costillas...
Esnezalea ezta gaur etorri... -Menditik jeisteko atsegin dago! elurretan bizkarra
austeko!
· Bueno está el tiempo hoy para bajar por esos montes!
Esnezalea ezta gaur etorri... -Menditik jeisteko atsegin dago! elurretan bizkarra
austeko!
· Bueno está el tiempo!... Romperse el espinazo
Esola bezala gogortua gelditu zen
· Quedó yerto
Esola-esia zeukan egina zelaiak, guziz arreta aundian
· Hecho con mucho esmero
Esola-esia zeukan zelaiak’ guziz arreta aundian egina: iges-lekurik inora ez
· Empalizada
Esola-esia zeukan zelaiak’ guziz arreta aundian egina: iges-lekurik inora ez
· Imposible escaparse
Esol-esi bat dauka baratzak
· Seto de estacas
Espa andiakin dio Jesus-ek: autsi dezu nere Legearen uztarria
· Se queja grandemente
Espa zioten nunbait apaizari gizon aundi aiek
· Tenían celos o envidia del Cura
Espa-gabe esan dezaizula’ jaun orrek emandako itzetik etorri zaion kaltea: ba lezake’
ta nozitzea daukate!
· Que le resarzan, pues tienen medios
Espa-gabe esan dezaizula’ jaun orrek emandako itzetik etorri zaion kaltea: ba lezake’
ta nozitzea daukate!
 · Que te diga sin reparo
Espa-gabe sufritzen zuen mutiltxoak lar eta arantzen mina’ odola bazerion ere
· Sin proferir una queja
Espaina guztia’ bere esanen pentzura eukan
· La tenía pendiente de su voz
Espainako Errege gazterik gizon-egina edo beintzat eragina
· Llegado prematuramente a la condición adulta
Espainako Errege, gazterik gizon-egina, edo beintzat eragina
· O por lo menos declarado adulto
Espainako ordekarik mardulenetan bezin bikainak edo are obeak eta geiago, biltzen
dira emengo lurrean’ kanpoz-kanpo edo neurriz-neurri
· En proporción a...; relativamente
Espainan’ onelako estalkinak astogainean erabiltzen ziran kalez-kale’ tontor
farragarri bat zuela sinaletzat
· Cubierto con un capirote ridículo
Espainara leendabizi etorri izan zana
· Antes que nadie
Espainatar aurren-aurrenengoen odol garbiko jatorriak gerade
· De los primitivos españoles
Espainen’ edozen-bat patata dago sobra aurten
· Hay gran cantidad de
Espainera-puska ikasi-ezkero’ guztitarako giltza daukela uste izaten dabe orrek... Bai,
zeretik!
· Quia!... Qué va!
Espaini ontan bizi izan naiz’ inoizka juanaz Frantzira
· Yendo alguna que otra vez a Francia
Espaini osoan, erregea’ apur-apur egin dabe, errepublikanoak. Gobernua larri-aldian
da. Erregeak’ ez ei-dauko aldegin baino
· Lo han derrotado por completo
Espaini osoan, erregea’ apur-apur egin dabe errepublikanoak. Gobernua larri-aldian
da. Erregeak’ ez ei-dauko aldegin baino
· No le queda más solución que irse!
Espaini ta beste erbesteko erri nagusitxo geienak jirabiraturik’ biurtu zan noizbait
Altzora, aize-ezkutuan ibiltzeak naikoa makalduta
· Bastante debilitado por permanecer habitualmente encerrado
Espainia’ bi alderditan jarria zen
· Dividida en dos bandos
Espainia hortarik alemanak noiz gainerat eginen ote daukun, daude beldurtuak
· Cuándo se nos echará encima
Espainiako barneko zeren minixtroa
· Ministro del Interior, o gobernación
Espainiako bidea hartu zuen, sosik zarpan-gabe
· Sin ningún dinero en el bolsillo
Espainiako txapelketa’ or eraman digu Pedreina-k: beste tokitan ere semeak ba dira
amak eginak
· Donde nacen yeguas, nacen potros
Espainiako zerak eztitugu orok begi beraz ikusten
 · No los vemos con los mismos ojos; no los juzgamos con igual criterio
Espainian oindiok ez-jaukagu olakorik... .-Ezta biar-be
· Ni falta que hace
Espainian zirin dena’ Frantzian zirin
· Quien es inquieto en un sitio, también lo será en cualquier otro
Espainiaren laguntzat jarri ginan; ez mendekotzat
· Compañeros o asociados; no vasallos
Espainiatarrak argitu eben Ameriketako mundu barri au
· Descubrieron
Espainiko katolikotasuna apurtutea da aren asmu guztia
· Todo su afán, empeño
Espainiko katolikotasuna apurtutea da aren asmu guztia
· Destruir
Espaino osoan, erregea’ apur-apur egin dabe errepublikanoak. Gobernua larri-aldian
da. Erregeak’ ez ei-dauko aldegin baino
· Está en un momento crítico
Espainolak odol-bero direla nork ez daki?
· Violentos, irascibles
Espak piztu zitioten Jaunari beren sasi-jainkoen etxeekin
· Excitaron sus celos. Erigiendo adoratorios a sus ídolos
Espartinek’ zangoak piztu dazkit
· Me ha irritado los pies la alpargata
Espaz egoan itsu gaiztoa’ txuri-erdirik baino emoten eutsoenean
· Se quejaba
Espaz ikusten ditut inoiz, asko baserritar’ iru edo lau ala-moduzkok alkar artu
dutelako
· Tres o cuatro elementos... o tipos
Esperantza ba daukat txit indar betian’ libratuko naizela egunen batian
· Espero firmemente que
Esperantza bai’ bainan beldur naiz’ bortxaz egin beharko dugula atsegin hortarik
barur
· Temo que tendremos que privarnos de ese gusto; renunciar a él
Esperantza orrek dau poztuten munduko bizidun guztia: aberats andia, ezerdun
txikia, ta bardin ez-eukia
· De pocos recursos
Esperantza-gabeko esperantza da hori: fidantzia eroa, gainez egina
· Confianza desmesurada
Esperantzarik’ zugan-bestetan eztegu emen lurrean
· Fuera de ti
Esperantzetan bizi, maite gozoa! Gauza txarrik ez artu buruan! Lengoai utzi!
· Desecha malos recuerdos o pesadillas!
Espiritu Santuak ematen dion obetu ta obetu naia
· Deseo de una perfección cada vez mayor
Espiritu Santuak itzal egingo dizu
· Te cubrirá con su sombra
Espirituko atseginak’ aragiaren gozaldi guziai eraginak dira
· Superan a todos los deleites
Esposa-zak andrea, ez begitartea
· Más que al exterior, presta atención a la persona al ir a tomar esposa
Estadua artutean uts-egitea’ ez da edozein utsegite; zimentua edo oinean utsegitea da:
bizi guztiko utsegitea. Ez da beingoan adabetan. Berak erabagiten dau gienean
geure zerurako edo
· No es tan fácil de remediar
Estaduko uts-egitea’ ez da edozein uts-egite; ez da beingoan adabetan; berak
erabagiten dau geienean’ geure zerurako edo inpernurako bidea
· No es un error comoquiera
Estal itzazu itsas-marrumaz zure belarri minbera oek
· Ruido del oleaje marino
Estaldu daigun arerioa bein-da-betiko lurpean!
· Exterminarlo
Estalki on bategaz’ urten dagiala alde egin dagiala bereala alango etxeti!
· Con algún buen pretexto
Estalkiak
· Cubiertas de la cama
Estalki-baga dinot’ :gu, gu gara errua daukagunok
· Lo digo sin rebozo
Estalpe nolabaiteko bat
· Un cobertizo muy mediano
Estalpea besterik ez du desiatzen
· Sólo desea un refugio
Estarta estrata artatik joan-etorri dabiltzan lau-oinekoak’ erditik dijoaz, loia irauliaz.
Gu’ baztarragotik
· Los ganados
Estarta estrata artatik joan-etorri dabiltzen lau oinekoak’ erditik dijoaz, loia
irauliaz... Gu’ baztarragotik
· Los ganados que andan por aquel camino
Estarte sasidunetik dabilenak’ arazoa pranko ba du: soinekoa zarratatuko ote zaion
edo, larren batek begi aterako ote dion edo
· Lleva consigo no poca preocupación
Estazioan’ gutxi-gutxigatik etzioten eman Burdeos-erako biletea, Burgos-erakoaren
lekuan...! Esker, erakutsi zuan paperari
· Gracias a...!
Estazioan’ gutxi-gutxigatik etzioten eman Burdeos-erako biletea, Burgos-erakoaren
lekuan...! Esker, erakutsi zuan paperari
· Por poco le dan...; por un pelo no le dieron...
Esteak puztutzera’ Berastegira!
· A darse un hartazgo
Esteak zazpi lekutan zulaturik zeuzkan... Ta ala ere bizirik gelditu!... Nunbait ere
jenio gogorrekoa izan!
· Se ve que era de fuerte contextura
Esteetaragino sarturiko guztia’ okatu-eragin eutsan
· Se lo hizo vomitar
Esteetaragino sarturiko guztia’ okatu-eragin eutsan
· Todo lo echado al coleto
Esteilako suan’ apur bategaitik enenduen il
· En el ataque o combate de Estella
Este-muturra kendu bear izan diote
· Cortarle el apéndice
Estera txatar batzuek zituzten etziteko; eta arri gorria batzuek, besteak zur gordina’
belarri-aldeak berotzeko
· El duro leño
Estera txatar batzuek zituzten etziteko; eta arri gorria batzuek, besteak zur gordina’
belarri-aldeak berotzeko
· Piedra desnuda
Estera txatar batzuek zituzten etziteko; eta arri gorria batzuek, besteak zur gordina’
belarri-aldeak berotzeko
· Por toda almohada
Esterek begiak bete ziozkan Erregeri’ eta ederrentzat autu zuen. Asuero-k
· Le cautivó por su belleza
Esterrek Asueroren baitan izan zuen emazteki guzien gainetik esker eta begitarte
· Halló ante Asuero más gracia y favor que... todas las otras mujeres
Este-sobrea minak artuta’ kendu egin diote
· Atacado de apendicitis
Estiak garbitzen ekin zanian neskatilia’ este guziak errekara jauzi akon; eta berialaxe
negarrez ekin da
· Se echa a llorar
Estimazioa dariola ekarria da, ikatz txar au
· Con grandes ponderaciones o alabanzas
Estimazioa galtzeko bidean berariaz jartzea
· En peligro de perder
Estimazioa galtzeko bidean berariaz jartzea
· Exponerse adrede a
Estomaua kantsatua daukat, eta beelaxe erasaten dit edozer gauzak
· En seguida se resiente por cualquier cosa
Estomau-aldi txarrarekin nabil egun oietan
· Ando con indisposición de estómago
Estraperlua dala medio’ gazitu zaigu bizitza
· Se nos ha hecho más costosa la vida
Estrapozo bat egin det’ eta erroitzak beera amildu
· He ido rodando por el precipicio abajo
Estreina txarra izan det, eta ez noa aurrerago
· Mal comienzo
Estropada ta beste jolaspide askoren gainetik daude
· Superiores a otros muchos deportes
Estropada-egun aietan’ jendeak bero darabil barrena bezain sakela
· Se trata bien y anda no menos bien de bolsillo
Estropadak galdu dirala Euskalerrian?... Aize berriak ote ditugun entzuna nago
· Aires de renovación
Estropadak galduko ote diran’ sartua daukat larria
· Estoy muy inquieto o preocupado
Estropadak’ itz bat esaten dute: Opa ugari dirua!
 · Lo que se necesita para reanimar las regatas es dinero abundante
Estropadak oso urre ditugula, gogoan du
· Ya se acercan las regatas
Estropadako pasadizuak adierazteko bidean ipini naute
· Me han puesto en el caso de
Estropalarien izerdi-nekeak eskertzeko’ berdinean bear du sariak
· El premio debe guardar proporción con el esfuerzo exigido
Estroparak altxarazteko alderdi ona’ dirua dala diot lenbiziko: sari eskasa
parragarriak’ inor zaletzeko ez dira
· El medio o recurso para
Estroparak altxarazteko alderdi ona’ dirua dala diot lenbiziko: sari eskasa
parragarriak’ inor zaletzeko ez dira
· No son como para interesar a nadie
Estu arkitzen zaraneko, ta barrena irakiten dadukazaneko’ guztizkoa da otoitz-modu
hau
· Excelente, indicadísimo para
Estu arkitzen zaraneko, ta barrena irakiten dadukazuneko’ guztizkoa da otoitz-modu
hau
· Hirviendo de cólera
Estu baldin bada’ eztu urruti: eskatzea du!
· Si está en apuro
Estu baldin bada’ eztu urruti: eskatzea du!
· No tiene más que pedirlo
Estu bazaude edo barrena asaldatua badaukazu’ bilazkitzu Jesusen besoak!
· Acongojado
Estu bazaude, edo barrena asaldatua badaukazu’ bilazkitzu Jesusen besoak!
· Interiormente turbado
Estu biziko da praka nasaietan’ nasai leitekeana estuagoetan... Irabazi baino geiago
lujua daukana
· La holgura no está en función de lo que se posee, sino de lo que se gasta
Estu da gure Xurio dantzan’ gerrikoa baitario
· Pues le cuelga el cinturón
Estu dago trena: goazela aguro’ dirausku txistuka
· Se ve que tiene prisa por partir
Estu dagoanak’ al dana egiten jok
· Quien se ve apurado
Estu dagoz, mezea amaitu-artean’ etxeko arazoetara ainbat lasterren joateko
· Están impacientes
Estu dan denboran laguntza nai duenak’ lenaz prestu jarraitua izan bear du
· A la hora del apuro
Estu dan denboran laguntza nai duenak’ lenaz prestu jarraitua izan bear du
· Debe haberse portado honradamente
Estu erabilen txakurrek azerie
· Lo tenían en aprieto
Estu eta artega zaukaz buruko min batek
· Estás inquieto, desasosegado a causa de
Estu gengozan geure praketan’ barrabaskerien bat egingo ete-euskuen arerioak;
 geureak nausi dira. Diputazinoan
· No las teníamos todas; estábamos temerosos de que
Estu itzegin dedala usteko dezue bearbada
· Creréis que me he mostrado muy exigente o riguroso
Estu nago’ Asuero-gana joan dan orrek ze barri ekarriko dauskun
· Estoy impaciente por saber
Estu ta armin egoan, zer esan ez ekiala
· Apurado e inquieto
Estu ta larri dago amaitu-artean, luze deritxala an emoten daben denporea
· Se le hace largo el tiempo que allí pasa
Estu ta larri dago amaitu-artean, luze deritxala an emoten daben denporea
· Está impaciente
Estu ta larri elizara doa apaiza’ liburua non dun
· Todo apurado
Estu ta larri elizara doa apaiza’ liburua non dun
· En busca de su libro
Estu ta larri, ia ilean dago’ arnasaz bete ezinik
· Se sofoca, falto de aire para respirar
Estu ta larri ibili dituzte oriek San-Pedrotarrak. Estropadan
· Les han hecho pasar buenos apuros
Estu ta larri izan bear zun apaiza
· Debió de sentirse grandemente apurado
Estu ta larri zan bidezko gajoa
· Se sintió en gran apuro el viajero
Estu ta larri zebilen Marta, Maisuarentzat jatordua prestatzen, guztia esku-lanetan
arazotua
· Andaba toda apurada o afanosa
Estu ta larri zebilen Marta, Maisuarentzat jatordua prestatzen, guztia esku-lanetan
arazotua
· Preparando la comida
Estu ta lorr andiz baina’ bear eban dirua batu eutsan amak
· Aunque a costa de grandes apuros y trabajos
Estu ta nekez zegoen bularretik
· Respiraba con gran dificultad
Estu zan Saul: zer egin bear zuan jakin nai zukean
· Estaba en gran apuro
Estu zekiola ezin geiagoraino bere bihotza
· Llenársele de angustia
Estu zitun aspoak, gaina arrapatzerako... Arnaska
· Jadeaba al llegar a la cima
Estua da gure mutila; ezer esan bear etzaio
· No se le puede decir nada
Estua da umea
· Es muy exigente, o difícil de contentar
Estua izango da, baina au bezin zurkina ez beintzat
· Tacaño, cutre
Estuago agindu bear zeuntskio
 · Se lo deberías exigir con más rigor
Estu-aldi artan’ anka egin zioten
· Le abandonaron
Estualdi ta larriak artu nabe dana; baina gozo jat, Jauna, Zuk esana
· Tus mandatos son mis delicias
Estualdi ta larriak artu nabe dana; baina gozo jat, Jauna, Zuk esana
· Angustia y opresión han hecho presa en mí
Estualdia edo ez-bearra etortzean’ gaitzera bidea artzen dute
· Sucumben, fallan
Estualdia irago ta bildurra joan dedinean’ ez dauke konturik, esker onak emoteko-
bere
· Ni de dar las gracias
Estualdia irago ta bildurra joan dedinean’ ez dauke konturik, esker onak emoteko-
bere
· No se cuidan
Estualdia irago ta bildurra joan dedinean’ ez dauke konturik, esker onak emoteko-
bere
· Pasado el susto
Estualdiak larritzen gaituzten egunetan’ oroi gaitezen Gurutzearen oinean egon zan
Ama naigabetuarekin!
· En los días de mayor aflicción
Estu-aldietatik urteteko oturiko bideak
· Salir de apuros
Estuan artu du eginkizun orixe!
· Tomar a pechos
Estuan’ egingo neban
· Si lo hubiera tomado a pechos
Estuan’ egingo neban
· Si me hubiera apurado
Estu-antzean dauzkat zapata oek
· Me vienen un poco estrechos
Estuasun andiak sumatzen zituan sagarako unean’ doi-doian esaten zituala itz aiek
· Apenas podía pronunciarlas
Estuasun baterako’ a zer nolako morroia daukadan!
· Para un caso de apuro..., vaya un criado que tengo!
Estuasun larri artan sortu zan gatz-saltzaile batek’ bitarteko jarririk’ ekarri zituan bi
burrukalariak pake gozora
· Los apaciguó
Estuasun larri artan sortu zan gatz-saltzaile batek’ bitarteko jarririk’ ekarri zituan bi
burrukalariak pake gozora
· En aquel apurado trance
Estuasunean du gizonak burua argien
· En el momento crítico; en la hora difícil
Estuasunean du gizonak burua argien
· Es cuando el hombre ve más claro
Estuasunetik atera zera, Jainkoari eskerrak!-Tokirik eztago nunbait guretzat, beste
alde artan.., eta ementxe gaude... Ez ba toki aundia bear dedalako!... Baztartxo
 bat!... An bizi
· N.B. Palabras textuales de mi testigo, anciana octogenaria, al expresarle mi contento
por verla sana... Tales eran sus sentimientos ante la muerte
Estuasunik beltzenean zeuden
· En el peor apuro
Estuasunik-gabe, noiz ta zein ekarri’ zein apaiz zuk esango dezu
· Sin prisas o precipitaciones
Estudiotarako apeta jaiotzen ez... gure mutil orri!
· No se le despierta la afición al estudio
Estuen nengoan, gaba noz etorriko zan’ gure gizonok ikaratute isteko
· Estaba impaciente por
Estuen nengoan, gaba noz etorriko zan’ gure gizonok ikaratute isteko
· Para dejar asombrados a
Estu-estu agindua dauka’ eman dakizkiola eskerrak
· Rigurosamente prescrito
Estu-estu baldin bazera’ botika ontatik artu!
· Si te aprieta mucho el dolor, el apuro
Estu-estu esan eutsan
· Todo apurado
Estu-estu sartu’ ta bazter guztiak beteta... a zan gizaburutegi ederra, Andra-Mariako
eleizan!
· Qué hermosura de gentío!
Estu-estu sartu’ ta bazter guztiak beteta... a zan gizaburutegi ederra, Andra-Mariako
eleizan!
· Todo el templo abarrotado
Estu-estuan’ guziak deitzen dute Jaungoikoaren izena
· En último extremo; llegado el caso... O también: hablando en rigor
Estu-estuan’ zer-nai egiten da
· En un caso de apuro uno es capaz de cualquier cosa
Estu-estuko gaitz batek emanda ere’ or baino obeto biziko zera emen
· Para un caso apurado de enfermedad; de emergencia
Estu-estuko gaitz batek emanda ere’ or baino obeto biziko zera emen
· Para un caso de enfermedad
Estu-estuun’ egingo nuke nik ere
· En último caso...; puesto en el trance...; si se me apurara...; si a mano viene
Estu-gogor egoan orduaren begira
· Estaba muy apurado
Estukeririk gogorrena erabili dabe errikide guztiokin
· Ejercer violencia o rigor
Estukoa zan benetan bi mutilen joko au’ eta gogor jo eben alde bietatik. Pelotan
· Juego muy ajustado o equilibrado
Estura larri artan, atzaparrakin larrutu dute gizajoa’ eta lepo guzia odoletan
zeraman
· Todo ensangrentado
Estura larri au ikusirik’ bere jainkoak-gatik gaizki-esaka eta espa minak agertzen asi
zan. Joran erregea
· A quejarse amargamente de
Estura larri ontan’ inori gogoak emango etziona egin zuen
· Lo que no se le habría ocurrido a nadie
Estura larrian aztapoka zijoatzen igesi, Frantzesak
· Dando tropiezos por la precipitación
Estura larrian iges egin bear izan zuan frantsesak’ Ondarrabiko erria artu-gabe
· A toda prisa, con gran apuro
Estura onetan’ gure adiskide barru-barruko Boldro-gana jo dogu, ea zer dinon
· Acudir a nuestro entrañable amigo
Estura samin orretan ikusi arren’ ezer-ez utsa bazan-legetxe’ aurrera egin eben euren
bidean
· Como si tal cosa... Como si no hubiera pasado nada
Estura-bako gizona da, gure lagun au
· Impertérrito; imperturbable
Estura-ezkero’ egia eztala esango neuke...
· En rigor
Esturasun artan nora egin etzekila geratu zanean’ ikaragarrizko danbada eman omen
zion tarrantak, il-bearreko zauriak eginaz
· Sin saber a dónde dirigirse; desconcertado
Esturasun batean nere anaiari laguntzea’ nere bearra zan
· Estaba obligado a hacerlo
Esturasun bizin an joan nintzan, zulotik beera botatzera
· A echarlo al excusado
Esturasun bizin’ an joan nintzan, zulotik beera botatzera
· A toda prisa
Esturasun gogor-latzetan arkitu zan
· En grandes apuros
Esturasun gogorretan ipini ninduzun, ez gutxitan
· Me pusiste en tremendos apuros
Esturasun gorrian ikusi omen zun bere burua
· Se vio en el mayor apuro
Esturasun ontatik irteteko’ Jaunaren laguntza beste biderik etzeukan
· No tenía más salida que, más solución que
Esturasuna etortzen zaionean’ oinaze aundiak izaten ditu. Galtzak aska-bearra
· Cuando le aprieta la necesidad
Esturasunen bat emango digu, gaizki nai digunen batek
· Algún mal intencionado
Esturasunen bat emango digu, gaizki nai digunen batek
· Dar algún susto
Esturasunetik atera zera beraz!... - Bai! oraindik itzen batzuk aterazi bear ditugu!
· Aún voy a dar quehacer en el mundo... Dicho por uno ya restablecido en su salud
Esturik zeuden; baina zirriku gutxi aski zun ark’ iges egiteko
· Poca grieta le bastaba para escurrirse
Estu-ta-larri eman zizkaten elizakoak
· A toda prisa; con toda urgencia
Estutasun batzuetarako dira bataiordeko oek
· Son para ciertos casos de apuro
Estutu bat emon deutsat’ eta dana dan-lez autortu dau
 · Le ha dado un sofocón
Estutu gogorra izan zuen
· Tuvo un gran aprieto
Estutu txarren bat emango die
· Les va a dar algún susto
Estutzeak eztu galduko: beste zerbaitek galdu bearko du
· No se apurará por nada. No morirá de cornada de burro
Estutzen zuten andre alargun-au, artzeko zutenak’ bere zorren gain
· Urgir, apremiar
Estutzen zuten andre alargun-au, artzeko zutenak’ bere zorren gain
· Los acreedores
Estutzerik gabe, biotz zabal batekin’ Jainkoarekin ditu bere egitekoak
· Tratar sus asuntos con
Estutzerik-gabe, bihotz zabal batekin’ Jainkoarekin ditu bere egitekoak
· Sin pasar inquietud
Eta alere’ nazan bezalako lotsababe ni’ Jesus onarekiko!
· Por qué seré tan rebelde o altivo!
Eta alere’ nazan bezalako lotsagabe ni’ Jesus onarekiko!
· Para con
Eta an jira ta bira genbiltzala’ gutxigatik ez gaituk urtara erori
· Por poco nos caemos al agua
Eta Anjel? Apota! Lurrak eztik bere gainean ume obeagorik!
· Te aseguro!
Eta Anjel? Apota! Lurrak eztik bere gainean ume obeagorik!
· No hay como él otro... Esa criatura es un ángel de Dios
Eta aren erderaz-itzegin-naia!
· Y qué empeño de...!
Eta au’ ... mendi agerian egin zioten Jesus-i
· En pleno campo, públicamente
Eta au da ipuine... eta talo-burdina...
· Y aquí acaba el cuento... Colorín colorao
Eta au zertako?... -Gorosti-makila? Zintzo ez dabilenean’ beroak emateko
· Cuando se desmande; cuando no se porte bien
Eta au zertako?... -Gorosti-makila? Zintzo ez dabilenean’ beroak emateko
· Para calentarle las costillas
Eta ba dakizu zuk, zein bizi dan bi oien artean, seinoritoa ala zapataria? -Jakin bear
eza!... Seinoritoa!
· Cómo no voy a saber?
Eta begira inor ausarditu ezer esaten!
· Y cuidado con atreverse a...!
Eta beori nola ibili da?... Zorioneko berori! Ez nuke nai berriz aditzerik
· Dichoso beori! No me lo digáis más!
Eta bere-oek, zer jaten dute? Zaldi diralako oek
· Estos que llamáis caballos
Eta berorrek, ama, lo egin al du? .-Egin dedan aina’ egin det
· Un poquito, sí... N.B. Notar la forma discreta de responder, tan propia del vasco no
influido
Eta beste bideren batez ken ote dezake?... -Bai ta bestez ere!
· Y también por varios otros medios
Eta bidez’ eskarrik asko, zuen otoitzengatik
· De paso, aprovechando la ocasión
Eta denen gainekoa’ bortz pinta arno xeha-porroska eginak
· Y para colmo...; y lo que es peor...; y encima de eso
Eta etxeko alaba?... Naiago nuke... -alargun nago ta- balegoke arren antzekoa! Laister
egingo nuke eliz-sartu-ta ateratzekoa!
· Qué pronto me la llevaría al altar! Tiempo me faltaría para casarme con una así!
Eta ez duzu kasorik egiten, zure begian den ernaiari?
· A la viga que llevas en el ojo
Eta gu katolikoak geran ala ez erabakitzeko inor al dira, jaun oriek?
· Quién les autoriza para...?
Eta guretzat zer?... -Zaude baa!
· Ten paciencia, hombre!
Eta horiek guziak hola’ eguerdi’ aspaldi hartan joa
· Y a todo esto
Eta horiek guziak hola’ eguerdi aspaldi hartan joa
· Ya hacía rato que había sonado el mediodía
Eta ik zer nai uan? -Esango diot ba egi-egia
· Pues, se lo voy a decir francamente
Eta Joxe?... .-Ara! oraintxe piztu da!
· Ya viene por fin
Eta ona zer asmatu zuen’ geiago baino geiago orretara gizon au beartzeko
· Para obligarle más y más a
Eta orain?... Auntza etxean’ eta esnea... auzoan! Grina bat du txarra: duena emateko’
txit gogo txarra
· Cabra sí, pero que no da leche
Eta orain?... Auntza etxean’ eta esnea... auzoan! Grine bat du txarra: duena emateko’
txit gogo txarra
· Tacañería
-Eta orain’ itandu bat. -Betoz bi-be!
· Todas las que quieras; pregunta todo lo que quieras!
Eta orrek ditun gauza oiek, izatezkoak al dira?
· Son seres reales, existentes? de carne y hueso?
Eta orrelaxe jardunean, batek bat, eta besteak bestea’ iru lagunak sartu ziran erriko
karrika nagusian
· En estas y aquellas...; en estas pláticas; en estos diálogos
Eta Patxi nundikan dabil?
· Por dónde anda? que no le vemos.- Qué me dicen Vds. de P.?
Eta pilota-partida? Eskual-herriak bakarrik munduan emaiten du zoragarriko besta
hori
· Esa fiesta encantadora
Eta sasoi guziakin oraindik esango dezu, euskal-maiteak dirala apaiz oiek?
· Y aún tendrás la frescura de decir...?
Eta zenbat ardo izaten dezu urtean?... -Ondotxo!
· Bastante! No poco!
Eta zer da, ark ala esanagatik?
· Qué más da? qué importa...? qué tiene que ver?
Eta, zer modu daude alde aietan? .-Geroago ta zailago’ zerbait egiteko: amaika ba
daude’ naiz ontzien muturretan zankoloka etorriko lirakenak, al balute
· Aunque fuera a horcajadas sobre la proa o la popa de la nave
Eta zer zeaukagu orrekin? -Guk dakigu ba!
· Pues qué sé yo!
Eta zer zeaukagu orrekin?... Guk dakigu ba!
· Y qué tiene que ver eso?
Eta zergatik?... Egin ez diralako andre baten jabe
· Por no haber tenido una esposa
Eta zu nola zaude? Ez dezu gaitz itxurarik
· No tienes mal aspecto
Eta zu, ze eulik jota joan bear izan dozu eztegura?
· Qué te ha movido a ir...? A santo de qué...?
Eta zuk, adiskide, Gure Herria irakurtzearekin, zer duzu irri maltzur hori? Uste
duzu, bertzeak baino gehiago ba zirela?
· Qué quiere decir esa risa sarcástica?
Eta zuk, koitadu orrek, ez al-dezu ezer artu bear? Zerbait jan zazu, emakumea! -Obe
izango det arin-antzean oieratzea
· Será mejor que me acueste con el estómago ligero
Etarte urruti al dago? .-Ankazain onak dauzkanarentzat’ ordu-erdi bateko bidea
· Para un buen andarín
Etarte-n zantzurik izan baino lenago’ neronek joan bearko det aruntza
· Antes de que tengan noticias de mi llegada
Eten egingo zera; ler egingo dezu
· Te esfuerzas demasiado
Eten egizuez biotzak, ez soinokoak!
· Rasgad vuestros corazones
Etena egin’ eta lurra beera jun zan
· Abrirse una grieta
Etena egin’ eta lurra beera jun zan
· Correrse abajo la tierra
Eten-baga drangaka iru minutoan ekinda’ galdurik ankak eta galdurik burua’ lo
etzan zan landan
· Cayó dormido
Eten-baga drangaka iru minutoan ekinda’ galdurik ankak eta galdurik burua’ lo
etzan zan landan
· Empinar la bota
Eten-baga drangaka iru minutoan ekinda’ galdurik ankak eta galdurik burua’ lo
etzan zan landan
· Perdido el equilibrio y la razón
Eten-bagarik eukan etorria Alper-ek; baina, tabernariaz ez eutsan balio
· No paraba de hablar
Eten-bage drangaka minutoan ekinda’ galdurik ankak eta galdurik burua’ lo etzan
zan landan
· Perdida la razón
Eten-barik euria da... Onduko al dauz aguro denporok!
· Es de esperar que mejore
Etenda egozan Zornotzako inguru guztiak ainbeste jentez
· Rebosaban de gente; estaban atestados de gente
Etendakoak ez dau gauza’ lan gogorretarako
· El herniado no sirve para
Etenean egina dago orma ori
· Hecho a intervalos; interrumpidamente
Etengabe eskatzen zion
· No cesaba de rogarle
Etengabe zegoan mutil aiekatik zer-esana inguruetan
· Siempre estaban dando qué hablar por sus fechorías
Etengabeko lanean ari dan burua’ arindu egiten da. Ortaz ba’ gizonak noizpenka
bederik barrura sartu bear du’ lanari len-da-baino areago ekiteko
· Se debilita la mente
Etengabeko lanean ari dan burua’ arindu egiten da... Ortaz ba’ gizonak noizpenka
bederik barrura sartu bear du’ lanari len-da-baino areago ekiteko
· Para reemprender la tarea con crecido empeño
Eten-gabeko moskorra darabil egun auetan
· Anda borracho perdido estos días
Etenik-gabe dabil gizona, zorion betearen bila
· Sin cesar; continuamente
Etenik-gabe, plazarik-plaza or zabiltz jendea pozten; parre txikirik zeuk utzi-gabe’
bestiei eginerazten
· Sin dejar nunca la sonrisa de tus labios
Eternidade guziko berezi zioten’ bere nekatokia
· Su lugar de tormento
Eternitate guzian eztukegu bertze lanik
· No vamos a tener otro quehacer; no haremos otra cosa
Et-etean ibili gintzazan
· Anduvimos muy apurados
Etiopiar au, noizbait jentila izan bazan ere’ ordurako Moisesen legea artua zan
· Había recibido ya la Ley de M
Etorberri artan’ egin-al guztian bero-bero jarraitzen zien gure mendi-mutilai...
Octaviano-k
· Les perseguía con ardor
Etor-berrian gogorki asiagatik
· A los comienzos; a poco de llegar
Etorberriaren gurasoak’ mutilaren esanakin etziran batere lausotu
· No se dejaron ilusionar lo más mínimo
Etorkia deitzen zaio bekatu oni; gerok egin-gabe bestegandik datorkiguna
· No personal, sino contraído de fuera
Etorkiaz izan dut etxe hau
· La tengo por herencia
Etorkiz ditugun gure oitura maitagarriak
· Que nos han sido legados
Etorkizun bat ona neukala, iritxi naiaz obea’ urrundu nintzan euskal-erritik
 · En busca de un porvenir mejor
Etorkizun ederran esperantzan daude!
· Vaya un porvenir que les aguarda!
Etorkizun gaiztoai bideak ebaki nai ziezten
· Prevenir futuros males
Etorkizun gutiko lana da, nere ustez
· Trabajo poco rentable
Etorkizun guzian’ zaharrik zure etxean izanen ez da
· Nunca en el futuro
Etorkizun iluna ikusita’ zapuztu zitzaion
· Retraerse de; resfriarse las relaciones
Etorkizuna’ ikuskizun dago
· Eso, luego se verá!...; el tiempo lo habrá de decir
Etorkizuna naiz etxe ontan: ez bertan sortua
· Soy allegado, advenedizo
Etorkizuna zertaraino dan’ inork eztakigu aurrez
· No podemos prever lo que reserva el futuro
Etorkizunak dakartzan gora-beraak
· Los vaivenes del tiempo
Etorkizunari hobeki behaturik, erran zuen’ etzutela neholatan ere hiria desegin
behar: gerla bat iraungi-ustean’ bertze handiago bat pitztuko zutela
· Creyendo apagar una guerra
Etorkizunari hobeki behaturik, erran zuen’ etzutela neholatan ere hiria desegin
behar: gerla bat iraungi-ustean’ bertze handiago bat pitztuko zutela
· De ninguna manera
Etorkizunean’ eztakigu zertara joko degun
· Si seguiremos igual, o no
Etorko zara? .-Aixa!
· Claro que sí
Etorrera baino ondore obea erakutsi dabe gure nekazarientzat’ bi gertakari oek
· Mejores resultados que los que se podían augurar
Etorrera guzti oien pentsamentuakin egongo da ernai berori, lorik-gabe?
· Con el recuerdo de todos estos jaleos o conflictos
Etorrera guzti oien pentsamentuakin egongo da ernai berori, lorik-gabe?
· Estar desvelado
Etorri aiz, gaizto ori, alako ori? Zer esan dok, gaizto orrek, alako orrek?
· Malo, más que malo!
Etorri al da?... Franko egin du!
· No es poco! No esperábamos tanto
Etorri apurren bat dauke lortu-aginean
· Están a punto de lograr alguna pequeña fortuna o ganancia
Etorri argia lurrera, argi ederra ta alaia’ ... ta gizonak argiagandik eginalean igesi
ilunpera!...
· Huyendo a toda prisa de la luz a las tinieblas
Etorri aundiko gizona da
· De gran porvenir
Etorri azan bideetatik’ atzera joan bear izango dok
 · Por donde has venido
Etorri bedi nai duenean, jauna’ errebero pixka bat artu bidez...!
· Tomando de paso leche recién ordeñada
Etorri berriz ere, nai dezunean: ez lotsetan egon!
· No tengas reparo; no te retraigas por vergüenza
Etorri da beindanik-bein galdutzat gendukana
· Lo cierto es que ha venido
Etorri da denporea’ ez mendi onetara, ez Jerusalena joankizunik izango ez dana
· En que ya no habrá que ir a; en que ya no se irá
Etorri da, ez gure ederra egiteko
· No para favorecernos
Etorri da! Ez nahi baino lehen!
· Ya era hora
Etorri da gizon ori’ ta erasotzen dit berriketan... Nork ixildu?... Ez nik ere! ez nion
barkatu!
· Tampoco yo quedé corto
Etorri da gizon ori’ ta erasotzen dit berriketan... Nork ixildu?... Ez nik ere! ez nion
barkatu!
· Y empieza a enredarme con palabras...; a zaherirme
Etorri da Juan mingain-luxe
· Parlanchín, cotorra
Etorri da zorigaixtoko eguna
· El día fatal
Etorri da zuen lan txar onen egin-ordua
· Vuestra hora; la hora de vuestra fechoría
Etorri dalakoa daukat
· Estoy en que...; tengo la creencia de que
Etorri dalakoa’ ezta egia
· No es verdad la noticia de que haya venido
Etorri dek elurra!... Eztiagu berealakoan ikusiko azkena!
· Para rato tenemos!
Etorri ei-ziran noiz edo-noiz andra biak’ eta asi ei-ziran euren artean: pipe-sundea
dago emen...; gixonen bat sartu ete-jaku?
· Aquí hay olor a pipa
Etorri ei-ziran noiz edo-noiz andra biak’ eta asi ei-ziran euren artean: pipe-sundea
dago emen...; gixonen bat sartu ete-jaku?
· Por fin
Etorri ete-dira? .-Etorri izango dira
· Ya habrán venido
Etorri garean-ezkero’ irugarren anaia-be ikusi bear dogu, zelakoa dan: onen bat
izango da a-be’ besteon antzekoa bada
· También él será otro que tal
Etorri gero Andre-Marietan gurera! bazkari on bat emongo deutsugu-ta!
· No dejéis de venir a nuestra casa por la Virgen de Agosto!
Etorri guztiak, zar ta gazte, bat ala besteak, gure jaiera! Ondo ikusiak izango zaate!
· Seréis bien recibidos
Etorri guztiak, zar ta gazte, bat ala besteak, gure jaiera! Ondo ikusiak izango zaate!
 · Venid, todos sin distinción!
Etorri handitako gizon hau’ atze-herri urrun batera zihoan, erresuma erreinu batez
jabetzera
· Un hombre de familia noble
Etorri jakon ganera beste ontzia’ eta zearretara jo eban
· Chocar de soslayo
Etorri jakun Manu’ noz edo-nozko baten
· No tan pronto como era de desear
Etorri nahi direnek’ adi-araz bezate nor zein diren, eta zenbatsu haur ekarriko duten
berekin
· Cuántos niños poco más o menos traerán
Etorri nahi direnek’ adi-araz bezate nor zein diren, eta zenbatsu haur ekarriko duten
berekin
· Den sus nombres! Declárense!
Etorri, nai dezunean; eta itzaldi bat egingo degu
· Y charlaremos un rato
Etorri naizen bidean joango naiz
· Me iré por donde he venido...; me marcharé, y en paz
Etorri nintzan uri onetara’ egonarri ona aurkituko nebalakoan; baino oker jazo jat
· Mas no me ha sucedido como pensé
Etorri nintzan uri onetara’ egonarri ona aurkituko nebalakoan; baino oker jazo jat
· Pensando que hallaría un buen asiento... Tranquilidad
Etorri omen da beraz alaba? .-Bai, emakumea! ustez-uste gabe’ atzo etxean sortu
zitzaigun!
· Se nos presentó de pronto..; de sopetón
Etorri omen da beraz alaba?.. -Bai, emakumea! ustez-uste gabe’ atzo etxean sortu
zitzaigun!
· Inopinadamente; de sopetón
Etorri ona dute jaun oiek izketan
· Son muy elocuentes...; se despachan muy bien hablando
Etorri ona euki daroe urtero erriak’ ardan-etxeetatik
· Reportan mucha ganancia
Etorri’ ta jakingo dozue; bestelan’ gure kortako astoak goruetan dakian-gaine bez
· Si no, os quedaréis a copas
Etorri ta laxterreko artan’ etzuun orrelakorik esaten
· Al poco tiempo de llegar
Etorri ta lenengo’ orixe esan zuun
· Es lo primero que dijo
Etorri ta urtebete-garrenean’ oso beste gizaseme bat irudian; ain ondo artu eben bere
erriko aizeak eta urak
· Tan bien le probaron
Etorri ta urtebete-garrenean’ oso beste gizaseme bat irudian: ain ondo artu eben bere
erriko aizeak eta urak
· Parecía otro hombre
Etorri zait suia’ eta aitzaki ta abar’ atera dizkit nere eze-igarrak
· Se me ha llevado todo cuanto tenía
Etorri zait suia’ eta aitzaki ta abar’ atera dizkit nere eze-igarrak
 · Bajo un pretexto u otro
Etorri zaite biar, etxaguntzako eskubide ta argimen guztiakaz’ jaube-aldatzea egin
daigun
· Para hacer el traspaso del negocio
Etorri zaitzu txandea, alaba!... -Bai, ama: etorri zait. Bein edo-bein!
· Por fin! Ya era hora
Etorri zan baizen azkar alde egin eban
· Tan presto como vino
Etorri zan barriro negu baltza... Kurutzemendik’ laino-txapela jantzi eban
· Tenía su cumbre cubierta de niebla
Etorri zan bidean aienatu zan, Frantzesa
· Se alejó por donde había venido
Etorri zan bideetatik alde egin eban zaldunak
· Se fue por donde había venido
Etorri zan Jesukristo’ eta aitu zan Moisesen legea
· Caducó la ley de Moisés
Etorri zan Jonandon, Kroneren piztiak ikusten’ eta eurekandik begirik-be kendu-
barik egon zan luzaroan
· Sin apartar la vista de ellos un momento
Etorri zan lausoagaz’ estaldu zan eguna... Motel-motel, itzal, itzal’ ... a zan
iluntasuna!
· La niebla cubrió la luz del día
Etorri zan lausoagaz’ estaldu zan eguna... Motel-motel, itzal-itzal’ ... a zan iluntasuna!
· Todo se puso sombrío
Etorri zan Nikodemo ere, aurren-berri artan gauez Jesusi etorri zitzaiona
· Anteriormente, al principio de todo
Etorri zan noizbait gure Pepe ori’ eta esan nion nola egon ginan itxedotez gogaituak
· Fastidiados de tanto aguardarle
Etorri zanetik joanera’ egunik uts-egin-barik geugaz ibili da
· Desde que vino hasta que se fue
Etorri zauzkigu’ behar ziren argiak
· Los informes que hacían falta
Etorri zauzkigu’ behar ziren argiak
· Los informes que hacían falta
Etorri zen aita ta amarekin Nazaret-erat’ eta hekien aen nahi guziak egiten zituan
· Y vivía sujeto a ellos
Etorri zen Samariako emazte bat urketa
· A sacar agua
Etorri zera!... Ondo zai negon etortzeko!
· Ya estaba impaciente! Ya era hora!
Etorri ziran jaiotzeko zori-zoriraino’ eta ezuan amak izan erditzeko indarrik
· Estaban ya a punto de nacer
Etorri ziran larrapotiak’ eta ango larratza gorri utzi zuten
· Devoraron todo el pasto; devastaron el campo
Etorri ziren erditzeko pontura; ordea etziren erdi; etzen hartarakotzat indarrik aski
· No llegaron al parto
Etorri-alean gezurre... Beti gezurretan dabilenaz
 · Un saco de mentiras...; miente más que habla
Etorri-barria mindu leike arrazoiaz
· Puede darse por ofendido
Etorri-bear bat nuen’ eta zu nola zauden jakiteko esan dit zure amak
· Tenía un quehacer por aquí
Etorri-berrian’ ni ere alaxe egoten nintzan
· Al poco tiempo de venir acá
Etorri-bideaz bihurtu zen
· Se volvió por donde había venido
Etorri-ezako joana: irabazi ez, ta gastatu bai...! Etorririk ez daukana
· Hombre sin ingresos
Etorri-ezkero guztin’ jan-gabe dago
· En todo el tiempo que lleva desde que vino
Etorriko al nintzan?... da Ez jauna!, nik, garbi-garbi
· Le contesté que no, rotundamente
Etorriko al-zera? -Jun baino ez jun naiago!
· Preferiría no tener que ir
Etorriko da... batuen biltzailea...
· Lo allegado hoy acabará por dispersarse un día. A la prosperidad le seguirá la escasez
Etorriko da!... .-Bearretan gaude!
· Buena falta nos hace!
Etorriko da, etorriko..., egun ori!
· Estad seguros de que vendrá
Etorriko da gero’ ni baino esku andiagoko bat
· Otro más poderoso o fuerte que yo
Etorriko da kanpotik’ botako zaituena etxetik
· De fuera vendrá quien de casa te echará
Etorriko da noz edo-noz gure esku-aldia!... Gure txandea
· Ya sonará nuestra hora!... Nuestra oportunidad
Etorriko dala uste det, gaur... .-Ordu dik!
· Ya es tiempo! Hace días que debía haber venido!
Etorriko dalakorik eztio esan
· No le ha dicho que haya de venir
Etorriko den, bai, Malentxo’ ta berak alaituko gaitzin; berak jantziko din gure etxe
zarra...; bera izango den Azkarragako aingeru
· Ella devolverá su prosperidad a nuestro viejo caserío
Etorriko dira arerioen semeak’ Zure lorratzai mun egitera, makurrik
· A besar tus huellas, con reverencia
Etorriko dira egunak’ au esanez: Bai doatsu, aurrik erne ez duten erraiak!
· Bienaventurados los senos que no concibieron!
Etorriko dira gure mutilak, Josepa?... -Bai, Mainasi, -esaeban Josepak, ibilteari itxi-
barik- neure biotzak dinost-eta
· Sin dejar de andar; sin interrumpir la marcha
Etorriko dira iguzki-sortaldetik eta sartaldetik, eta iparretik eta hegoatik
· Vendrán del oriente y del occidente, del norte y del sur
Etorriko ete da? -Eleuke besterik bear!
· No faltaría más
Etorriko ete da? .-Etedan ba! Nunbait-be! Nunbaita-be! Nunbaite-be!
· Claro que sí! Por supuesto que sí!
Etorriko ete da?... -Ez... etorri-bagarik! Ez, etorri gabe!...G
· Cómo no va a venir!... Por supuesto que vendrá!
Etorriko ete zara?... .-Urrean’ etorriko naiz
· Probablemente, vendré
Etorriko jakuz agintaritzat’ gure odolik eztaukenak
· Extraños a nuestra sangre
Etorriko naiz ondorengo batean
· Más tarde, en otra ocasión
Etorriko ote da?... .-Bearko etorri!
· Ya se guardará de no venir!
Etorriko zaie eguntxoren bat’ gogoratuko zaiena! Orain lasa bizi badira ere.
· Ya les llegará un día en que...; ya se acordarán un día
Etorriko zaizula? Zuk bai uste!
· Que te crees tú eso!
Etorriko zala itza eman bai’ ... baino opor egin digu
· Pero falló; faltó a su palabra; no vino
Etorriko zara? -Eginen dut etortzeko
· Procuraré venir
Etorriko ziran, bai... arrajek ezpazun!
· Vaya que sí!... Te aseguro!
Etorri-nai zegon’ baina eztiogu etortzen utzi...
· Estaba con deseo de venir
Etorri-naikoak ba dira, ez gutxi
· Ya hay, y no pocos, deseosos de venir
Etorrizko poema egiten saiatu naiz; ez ekarrizkoa
· Espontáneo o natural; no rebuscado o artificial
Etortaldi andia dago andik ona
· Hay gran distancia
Etortasuna da zailenik eta bearrenik; eta nere poema ontan ori ager dedin nai nuke
· La espontaneidad es lo más difícil y más necesario
Etorteko esaten neutsan, baina... bizarrak-gaitik ezeban nai izan
· No quiso venir, ni por nada
Etorteko gogorik ez eukan’ da sutondoan bero-berotan gelditu eragin deutsat
.-Guzurra-bere berbea da!... Ez sinistu oni, gizonak!
· Qué cosas tiene uno que oir! qué manera de mentir!
Etorten jakuzan asmoak ezin azaldu errian!
· Los proyectos que se nos ocurren
Etortzea egin det
· No he hecho más que llegar...; acabo de llegar
Etortzea erabaki omen du... .-Bein edo bein!
· Por fin! Ya era hora de que se decidiese!
Etortzeko bidietan egongo da ura ere onezkero
· Pronto le tocará venir
Etortzeko esan nion...: berak ez nai
· No quiso
Etortzeko gogoa duela?... Etortzea du!
· No tiene más que venir...; nada se lo impide
Etortzekoak dira amalau ijito...; Ea egiten dezun oriekin kito! Ea oriekin egiten dezun
astoarekikoa
· A ver si consigues cerrar trato con ellos! que se te lleven el burro
Etortzekoen larritasuna somatzen zan zori-galduzko menditzarraren mugetan
· Expectación o presentimiento de lo que iba a suceder
Etortzekoez ez dute gizonek niholazko berririk
· De lo venidero
Etortzekoez ez dute gizonek niholazko berririk
· No tienen absoluta ninguna noticia
Etortzekorik eztio esan
· No le ha dicho que venga
Etortzen bazera’ zeretzat kaltean!
· Lo vas a pagar caro...; peor para ti
Etortzen danerako ere’ eskua luzatzeko izango du
· Tendrá con qué hacer obsequios
Etortzen gara, obra onak egin behar ditugun orenera ordura; ordea han ixtitzen eta
gibelatzen gara: han anu eta uko egiten dugu. Beharrenean
· Allí abandonamos la partida
Etortzen gara, obra onak egin behar ditugun orenera ordura; ordea han ixtitzen eta
gibelatzen gara: han anu eta uko egiten dugu. Beharrenean
· Allí nos echamos para atrás
Etortzen zaio noizbait’ au egiten asi-nai iduri bat
· Ilusorio impulso o capricho de...; veleidad
Etortzen zeran leenen asiko gera lanean. Zu etorri bezin laster
· Tan pronto como vengas
Etortzeratu balitz Santa-Cruz, esan zuten bezela’ Gipuzkoan etzan geldituko noski
anka jaso zezakenik’ ua ikustera joan-gabe. Alako jenderik etzun bilduko noski
Uzkudun-ek!
· Si hubiera llegado a venir
Etortzeratu balitz Santa-Cruz, esan zuten bezela’ Gipuzkoan etzan geldituko noski
anka jaso zezakenik’ ua ikustera joan-gabe. Alako jenderik etzun bilduko noski
Uzkudun-ek!
· Ninguno capaz de andar por su pie
Etsai askotxo sortu zaizkio etxe-alde ta kanpotik
· De casa y de fuera
Etsai bat eraiki darotazu
· Me has creado o suscitado un enemigo
Etsai danak ikara eukazan bere itzalaz
· Temblaban ante él, por el respeto que sabía imponer
Etsai ez duzuena’ alde duzue
· Está por vosotros; a favor vuestro
Etsai gaizto au’ beti etxapean daukagu
· Lo llevamos siempre dentro de nosotros mismos
Etsai gaiztoa eztago beinere lo
· Nunca está dormido el tentador
Etsai gaiztoak’ itsumustuan eldu zioten Jesus-i
· Le prendieron por sorpresa
Etsai gaiztoak Kristo bezela lotu ninuten katean...: ixtilu txarrak ikusi ditut’ andik
libratu artean
· Qué apuros he pasado...!
Etsai gutxi ditugula uste al du, jauna, basarritarrok? -Zuek guztia aukeran nai
dezute-ta...!
· Todo lo queréis a pedir de boca...; a la medida del deseo
Etsai guzi oiek batean ez dira nere erasoaren dina gai
· No son capaces de hacer frente a mi embestida
Etsai guziak lotatik ernatuta’ an etzegoan giro, alajainetan!... Mesede-bearrez’ kalte
izan gendun sake-ura
· Nos salió el tiro al revés
Etsai guzien artean’ zere burua dezu andiena
· El mayor de tus enemigos eres tú mismo
Etsai oiek garaitu zituen’ eta agintean betero jarri zan
· Se asentó en el poder
Etsai ori sartu eztedin’ jarri egizu inguru-inguru esia
· Por todo alrededor
Etsai oriek garaitzeko biotzik ez duana’ biurtu bedi etxera
· Quien no se siente con ánimo para
Etsai orien mene galgarrian arkitzen ote naz?
· Bajo la funesta servidumbre de
Etsaia alderatzen bazaizu’ begi biak itxi!
· No le hagas ningún caso! Al demonio tentador
Etsaia alperrik dabil leioa bezela inguruka’ ustez zerbait artuko duela
· En vano anda rondando
Etsaia ar zazu lenbailen onez-onean, bidean zoazen bitartean
· Haz las paces con el contrario
Etsaia artetik igarotzean’ Santa-Cruzen keinu batera’ tiro-jasarekin bere-biziko
zalaparta atera zuten
· A una señal o ademán de
Etsaia artetik igarotzean’ Santa-Cruzen keinu batera’ tiro-jasarekin bere-biziko
zalaparta atera zuten
· Andanada o descarga de fusilería
Etsaia artetik igarotzean’ Santa-Cruzen keinu batera’ tiro-jasarekin bere-biziko
zalaparta atera zuten
· Armar un gran estruendo o estrépito
Etsaia azkenetan dagonean’ gorroto-sua itzali egiten da geienean...; emen ordea’
batekoz-beste: gorrotoa eta burla-aizea indartu egin zan
· Aquí ocurrió al revés
Etsaia bein ere lo ez!
· El enemigo siempre en acecho! N.B. Exclamación al sobrevenir un contratiempo
Etsaia berriz ere hor duzue! Gogo emazue beraz, zer hari zareten!
· Mirad bien lo que hacéis!
Etsaia dabil emen! -Bai, aspaldi sartu zan...
· Aquí pesa una maldición
Etsaia eskuan’ nik ipiniko dizut, gogoak dizuna egiteko
· Para que hagas lo que te plazca
Etsaia ez dago lo
· El demonio siempre está en acecho
Etsaia gailendu egin zitzaien’ eta gogoetatik atera ziran
· Se desanimaron; desistieron
Etsaia gailendu egin zitzaien’ eta gogoetatik atera ziran
· Crecerse; envalentonarse
Etsaia gain jartzea’ beti da mingarri
· Ser vencidos por el enemigo
Etsaia’ gu baino askoz geiago etzan... Abiazioz nagusitzen zitzaigun
· Se nos imponía gracias a la aviación
Etsaia’ gu baino askoz geiago etzan... Abiazioz nagusitzen zitzaigun
· No nos aventajaba gran cosa en valor y táctica
Etsaia’ gure muga-barruan degu
· Lo tenemos dentro de nuestras fronteras
Etsaia’ oso aldean zegoan: berreun-bat metrora
· Muy próximo el ejército enemigo
Etsaiai erasoak ematen asi zanean’ ezagutu zuten’ auxe zala Jainkoak israeltarren
burutzarako zeukana
· Dar embestidas a
Etsaiai erasoak ematen asi zanean’ ezagutu zuten’ auxe zala Jainkoak israeltarren
burutzarako zeukana
· Destinado para jefe de
Etsaiak arrorik datozenean’ gorde gaitzazu, Ama!
· Cuando vengan arrogantes los enemigos
Etsaiak’ artu du mendiko bidea
· Ha huido al monte
Etsaiak artu nau aurrean’ eta zapaldu oinen pean
· El enemigo me ha perseguido
Etsaiak azti daude, Jesus arrapatzeko bide-bila’ ta on-otsekoak lo
· Los enemigos están alerta
Etsaiak beretua dauka doakabe ori
· Esclavizado por el demonio
Etsaiak beti zanpaka ari zaizkit...
· Me pisotean continuamente
Etsaiak: Egi-zak eta ager-zak Gaizki egin duenaz esaten dana
· El demonio induce a pecar y fuerza a confesar
Etsaiak esaten du’ egin-zak, egin zak; eta ondorean’ paga-zak, paga-zak!
· El diablo deja hacer; y luego pasa la cuenta
Etsaiak etzuen oraindik etsi... Muinatz goitu batera eraman zuen Jesus
· No desistió aún; no se dio por vencido
Etsaiak ez dau mendean inoz ikusiko
· Nunca lo sojuzgará, o avasallará
Etsaiak ez ikustearren’ zailen-zailenetik igotzen ginan tontor aietara
· Por lo más escarpado
Etsaiak ez’ ta geronak naute iltzen
 · Son los propios los que me dan muerte
Etsaiak ezin iruntsi-arren’ zu ainakorik ez dago
· Mal que les pese
Etsaiak ezin iruntsi-arren’ zu ainakorik ez dago
· No hay quien te iguale
Etsaiak’ ezin izar ezin neurtu; adiskideak’ bakar
· Innumerables los enemigos; qué pocos los amigos!
Etsaiak’ herri guzia soildu zuen
· Devastó todo el país
Etsaiak hiria eskuetatik ez utzi nahi
· No quiere soltar la ciudad
Etsaiak ikuseran’ atzera emonda Ondarroa-runtz, Ikaikan beera asi ziran, bildurrez
igesi balioaz-legez
· Retrocediendo
Etsaiak ixeka ari zaizkigu
· Se mofan de nosotros
Etsaiak kontra lanean ikusten ditut, gure erriko sustraiak ondo-ondotik urratu nairik
· Extirpar de raíz nuestro pueblo
Etsaiak lotu!... Orra zer eginda dauden oek!
· Empedernidos, entregados al mal
Etsaiak lotua bezela dago
· Obstinado en el mal; conciencia encallecida
Etsaiak nauka katetikan loturik; bainan zuek egiten badezue nik esaten dizuetana’
aska neike...
· El diablo me tiene atada
Etsaiak nondik eldu izan etzezan’ soineko guziak kentzen zituen
· Para que no tuviese por dónde asirle
Etsaiak utzitako armak artu bizkarrez’ eta aldegin zuten
· Cargando con ellas a la espalda
Etsaiarekin adiskideketan zebiltzala uste ziteken
· En inteligencias o tratos amistosos con
Etsaiarekin lehen-bai-lehen baketzea’ gogoan hartua du
· Tiene formado el propósito de
Etsaiaren ezpatari’ aobizarra makestu diozu
· Has embotado el filo de su espada
Etsaiaren inguru-ingurutik gentozela’ goizeko seiak aldean etzan ginaden, inor
mutilik esnatu-gabe
· Sin despertar a ninguno de los compañeros de guarnición
Etsaiaren inguru-ingurutik gentozela’ goizeko seiak aldean etzan ginaden, inor
mutilik esnatu-gabe
· Después de pasar por junto a las filas enemigas
Etsaiaren ordainak’ bereala asten ziran
· No tardaban en venir las réplicas del ejército enemigo; su contrataque; las represalias
Etsaiaren ortz eta atzaparretatik nork atera ginduan, Jesukristok ez-ta?
· Quién sino Jesucristo nos libró?
Etsaiaren sare ta biska onetan erori etzaitezen’ adiraziko dizut benik-bein’ zer bear
dan bekaturik-gabe jokatzeko
 · Lo primero de todo, en primer lugar
Etsaiaren talderia izu-ikaran arkitzen zala, atera zuen erritarretan berria
· Que estaba acobardado
Etsaiaren talderia izu-ikaran arkitzen zala, atera zuen erritarretan berria
· Mandó propalar este rumor
Etsaiaren talderia izu-ikaran arkitzen zala, atera zuen erritarretan berria
· Mandó propalar este rumor
Etsaiaren urrats galduak, pauso gaistoak
· Malas trazas
Etsaiari berriak emanez’ aspaldian Frantzia saltzen zuen
· Haciendo espionaje
Etsaiari gogor egiteko oinean jarri zan erreinua
· Ponerse en condiciones de poder resistir
Etsaiari zukaratz gogorra sartzen zion gure agintariaren irrintziak
· Le metía un miedo pánico
Etsai-bildurrik gabe’ an eseri ziran bazkaltzera. Bainan aien poza etzan luzarorako
· Libres de ataques enemigos; resguardados del enemigo
Etsai-bildurrik gabe’ an eseri ziran bazkaltzera. Bainan aien poza etzan luzarorako
· No iba a durar mucho tiempo
Etsaien amarroetatik onez atera gaitzazu, Jauna!
· Líbranos de las asechanzas de los enemigos
Etsaien armada heldu zitzaioen bidera; eta Jonatas’ buruz goan joan zitzaioten
· Fue a embestirlos de frente
Etsaien artean garenean behar dira buru-beharriak ernatu. Beti ere zelatan baitaude
· Ser todo ojos y oídos: estar alerta
Etsaien esi ta langak’ laixter apurtu zituen
· Los obstáculos y trabas de los enemigos
Etsaien eskuetan utzi-bildur zinaten-semetxoak
· Los hijos que temíais dejar en
Etsaieri buruz’ ez gaiten ahalaz gure onetik atera! Gauden gu!
· Mantengámonos serenos; no perdamos la calma!
Etsaietarik begira nazazu, Jauna!
· Guárdame de mis enemigos!
Etsaiezko oste bat ene kontra altxa baledi ere’ ez lite izi ene bihotza
· No temería mi corazón. N.B. Notar la forma verbal del tiempo hipotético sin sufijo -ke
Etsaiok azpian, lotsa gogorrean ikusteko ustea daukat biotzean
· Abochornados
Etsaiok azpian, lotsa gogorrean ikusteko ustea daukat biotzean
· Sometidos
Etsairik andienak bere eskura dakazki Jaungoikoak
· Los reduce o somete a su poder
Etsairik andienari ere gaitz opa izatea, debekatzen digun legea
· Desearle mal
Etsairik buruenari zati-aldiak ematen ikusi gendun
· Al principal de sus adversarios
Etserik-etse dandarrez erabili eben
· Le arrastraron de casa en casa
Etsetik urteten badau’ bietz-arriak beatz-arriak joko dau bidean
· Va a tropezar en el camino
Etsi al dezu Oinatin?
· Acostumbrarse a vivir en
Etsi batzuek esan duten ori’ gezurra da
· Unos descreídos
Etsi det’ zu etzerala izango automobilen zale. -Ordua uan etsitzeko!...
· Ya me he convencido de que
Etsi detsa jokoari’ erdia baino len. Detsa deutsa
· Ha abandonado el juego
Etsi du’ ekarri ez dutela arraia’ ta or dago txintxo-txintxo... katua
· Ya está en que... Es como si estuviese convencido de que... no le han traído su ración
Etsi genduan, ez ginan luzarorako: jo genduzan beste baga batek burutik beera;
kendu euskun txalopa esku-artetik; eta alde-banatu ginan irurok barriro
· Se nos echó encima otra ola
Etsi genduan, ez ginan luzarorako: jo genduzan beste baga batek burutik bera: kendu
euskun txalopa esku-artetik; eta alde banatu ginan irurok barriro
· Nos separamos otra vez los tres
Etsi genduan, ez ginan luzarorako: jo genduzan beste baga batek burutik bera; kendu
euskun txalopa esku-artetik; eta alde-banatu ginan irurok barriro
· No podíamos ya durar mucho tiempo, nos quedaba vida para poco
Etsi gentzan’ ez ebala artuko urrengo eguna
· Que no llegaría al día siguiente
Etsi gentzan’ ez ebala artuko urrengo eguna
· Descontábamos que...; dábamos ya por seguro que
Etsi nuen’ il bear nuela
· Ya me daba por muerto
Etsi nun orduntxe: etzegok nerekin gizonik!
· Ya me di por vencido
Etsi nun orduntxe: etzegok nerekin gizonik!
· De esto ya no me repongo; esto ya se acabó
Etsi zuten’ au berekin zuten-artean’ aientzat onik etzala
· Que todo les iría mal
Etsia artuta zuten’ semea il zalazkoa
· Ya estaban resignados a darlo por muerto
Etsia bear du, onezkero: orren mingainik ezta ixilduko
· Hay que dejarlo por imposible; ya no tiene remedio
Etsia bear du, onezkero: orren mingainik ezta ixilduko
· No hay modo de hacerle callar
Etsiak harturik’ huna zer gutun iskribatu zioten Juduei Antioko-k
· Perdida toda esperanza..; desesperando de su estado
Etsian bizi gara
· Vivimos resignados
Etsian gaude gu...; andik ez da onezkero dirurik etorriko
· Ya estamos persuadidos de ello
Etsian geunden, etorriko etzinalakoan
· Ya no esperábamos que vinieses
Etsien eran bukatuko dituzte beren egunak
· Como desesperados
Etsi-etsi eginda, goazen!
· Salga lo que saliere, adelante!
Etsi-etsian’ ba nator, naiz da edurra egin
· Decididamente vengo...; no tengo más remedio
Etsi-etsian’ bertan gelditzea erabaki degu
· Decididamente
Etsi-etsian’ bordara jo du buru-beorrak; eta besteak lerro-lerro doakoz, umilduz
buru ta begi
· Resignada; no teniendo ya otro remedio
Etsi-etsian’ bordara jo du buru-beorrak; eta besteak lerro-lerro doakoz, umilduz
buru ta begi
· Las demás la siguen en manada
Etsi-etsian egon bear degu’ eztala etorriko
· Debemos hacernos a la idea de que
Etsi-etsian gelditu nintzen joateko
· Quedé del todo conforme para marchar
Etsi-etsin’ bere-arekin joan zan
· Se volvió con lo que traía
Etsi-etsin’ bere-arekin joan zan
· Cansado de aguardar; resignado; decididamente
Etsi-gabeko gutxi zan emen une artan
· Casi todos habían perdido la esperanza
Etsigune handian jartzen naiz
· Perder la esperanza
Etsiko dezu, Joainixio, etsiko dezu! Zaude lasai! Zu’ lagun artera zatoz
· Ya te acostumbrarás; ya te harás a este género de vida. Estarás entre amigos
Etsimendu beltzak joa da, burua galtzerainokoan
· Loco de desesperación
Etsin dago bai, ori...!
· Ya está hecho a la idea...; ya sabe que es inútil esperar
Etsipena arturik gaude: ez dago mama gozorik..; dolareak aurten’ geldirik: ez dute
lanikan
· Ya estamos resignados: no hay sidra este año
Etsipena artuta, eriotzaren zai zegoen egun aietan Jerusalen-en’ andre aundizki bat
· Desahuciada
Etsipena artzeko modukoa zan, kontrarioaren jarduna
· La actuación del rival era como para desistir; para darse por vencido
Etsipena eman zion medikuak
· Desahuciar
Etsipena kendu zidan, ez nuala galduko begia
· Me devolvió la confianza
Etsipenarekin eukia det len ere, emaztea
· Desahuciada
Etsirik egon-bearrak ote dira zeruaz? Nere kristau onak: ez nuke nai esan’ inor geiegi
izutzeko gauzarik
 · Habrán de desesperar de la salvación?
Etsirik zegoan, inor etzuala beretuko
· Ya se había hecho a la idea de que
Etsirik zegoan, inor etzuala beretuko
· Ganar a su causa; persuadir
Etsita bearko dezu’ oen eskuetan uzten bada: beela ondatuko dizute
· Ya lo puedes dar por perdido si
Etsita geunden...; etorri zan ala ere!
· Vino, sin embargo... menos mal que vino
Etsita nengoala’ ezusteko zerbaitek beartu zitun nere artikulua argitaratzera
· Algún imprevisto, algo inesperado les obligó a
Etsita nengoala’ ezusteko zerbaitek beartu zitun nere artikulua argitaratzera
· Cuando ya estaba resignado a lo hecho
Etsita’ uretan bota eban burua
· Se tiró al agua, desesperado
Etxabe’ zoritxarreko egoan, eta galdu egin eban, irabazita eukan tantoa. Pelotan
· Estaba desafortunado aquel día
Etxabe-k, beti bezela’ besagain ikaragarriak jotzen zituen, baina alperrik: Irureta
zarrak ezpaitzuen utsik botatzen
· Daba tremendas pegadas a voleo
Etxabek beti bezela’ besagain ikaragarriak jotzen zituen, baina alperrik: Irureta
zarrak ezpaitzuen utsik botatzen
· No fallaba ni una
Etxaburuko kerex-ondora igonda, olako zer-barik jaten niarduala’ auzoko txakurra
ausika etorri jat.
· Tranquilamente; sin maliciar en nada; sin recelo de nada
Etxadi orretakoak’ Jangoikoaren gauzatarakoak dira
· Son gente devota; dados a la devoción
Etxagokit niri gaur’ lan ori aztertu ta erizpean artzea
· Criticar, juzgar
Etxagun, izen-onaren zalea nazan aldeti
· Amigo de mi honra
Etxaguntzakoak’ etxaguntzara joaten dituk, bosterik-lau
· De cada cinco, cuatro. En las cuatro quintas partes de los casos
Etxaitezte etxe-aldaketan ibili!
· No andéis cambiando de casa en casa
Etxakee itxasten biotzean’ umetati-bere irakasten jakeen egia au
· No se les queda grabado
Etxakiat makina onen barri... ta ezin nik konpondu!
· No sé cómo funciona
Etxako aserratuko’ zeuk gogatik egiten ezpadozu
· él no se enfadará
Etxako lotsa andirik artzen eleizari’ orrelako sermolariak ekarriaz
· No sale ganando mucho el respeto debido al templo
Etxako orain artean Astarloari zor geuntsan-legez jaramon
· No se le ha prestado toda la atención que se le debía
Etxakon ez jakon ikusten ez igarten, azkenik’ gizadi ikaragarri ari
 · Un gentío interminable
Etxaku eder egiten’ orregaz burua bat egitea
· El compararnos con ése
Etxaku eder egiten’ orregaz burua bat egitea
· No se nos hace decoroso
Etxakuz burutik urrun ibiliko
· Los tendremos presentes en la memoria
Etxalar-tarrok’ bizirik jaio ziren uso-eizirako
· Son muy vivos para; son especiales para
Etxalde oneko gizona zala’ ta edukitzeko, -agindu zien Lizarragak
· Que no le diesen muerte al prisionero
Etxaldean aukeraz sortu aizala uste duk?
· Escogiste tú el nacer en casa rica?
Etxaldeko, naiz maiztar’ i ainbat ba gaituk!
· No soy menos que tú. Qué le añade o le quita a uno su condición social; el ser
propietario o inquilino?
Etxaldeko seme odol-oneko galai aberatsa da bera
· Hijo de noble estirpe
Etxaldetako jaun eta mueta guzietako jendeak’ Asisko bidea artu zuten, al zuanak al
zuanakin
· Llevando o aportando cada uno lo que pudo
Etxamin tximini oneri nondik joaten zaio kea? Nondik eldu zaio ondamena?
· Qué es lo que va mal en su marcha?
Etxaminen pean tximini-pean ezagunduko dute jakingo dute nor den ori. Sukal-
ondoan jakingo dute nor dan: ezta ezaguna.
· Muy conocido en su casa
Etxaramon!... Isilduko dira barritsuok!... Ez jaramon!
· No hagas caso! No te apures!
Etxat opa egiten
· No me satisface
Etxat opa egiten
· No me satisface
Etxatera eske etorri zeikan zitzaion
· Mendigar a su puerta
Etxaurreko mota onetantxe lurra azalatu-ezkero’ ... beste nekerik eztot bear
· Escarbar el suelo
Etxe andi orretako diru-artzaile izatea, bizi dan arteko baleuko’ ... majo!
· Cargo vitalicio...; para mientras viva
Etxe andi orretako diru-artzaile izatea, bizi dan arteko baleuko’ ... majo!
· Cobrador
Etxe arek’ purrut egin zuen aspaldi
· Hacer quiebra; arruinarse
Etxe aren bigarrengo bizitzan arautu zuan Juan-Andresek bere kaiola... goi-beak
maizterrai utzirik
· Dejando en arriendo los pisos superior e inferior
Etxe aren teilatuak’ usterik gitxien danean joko dau lurra
· Va a caerse abajo
Etxe argala da, gure lengusu orrena...
· Casa de pocos recursos
Etxe artako eskumea zan andrea
· La mano derecha de aquella casa
Etxe artan’ ba zan espa ta negarra...: aura zan iskanbila ta galdu-bearra!
· Qué de lamentos y lloros!
Etxe artan ezin zuan Ana-Josepak ezertxo-re jan; etzekiten-da arrautz-opil on bat
egiten. Jaio egin bear orretarako ere!
· No todos nacen con habilidad para eso
Etxe artan lasai egon izan banintz’ aztarren geiago aterako nuan
· Habría sacado algo más en limpio
Etxe artan’ lurreko sua zuten; da arbolik aundienak suaren bi aldeetan oso-osorik
erretzen jarrita zeuden
· Tenían cocina baja
Etxe artatik kanpora jaurti dute’ ta beste aterperik eztauka!
· Y no tiene otro albergue
Etxe askori ikara eragin dautso itxasoaren aserreak
· Ha hecho estremecer a muchas casas
Etxe askotan izan dira bildur andiak lurr-ikaragaz: izateko da’ etxea zabunka
susmau-ezkero
· Tambalearse
Etxe askotan izan dira bildur andiak lurr-ikaragaz: izateko da’ etxea zabunka
susmau-ezkero
· No es para menos
Etxe askotan negarra izango da
· No faltará llanto
Etxe askotan’ umeak buru, ta mendean gurasoak...! Ez dakit nora elduko diran
gaurko gaztien pausoak
· Quienes mandarán son los hijos; y los padres a obedecer
Etxe atako neskeak’ batu eban seina norbaiteganik’ ta Prai Marinori ezarri eutsan
errua
· Quedó embarazada en complicidad con alguien
Etxe atako senar-emazteak’ seme-alaba-bagakoak zirean; eta jakina da: umerik
eztagoan etxean’ katuak izaten dira ume
· Los gatos suelen hacer allí de críos
Etxe atara doian bakotxeko’ barau bat egin bear dau
· Por cada vez que vaya
Etxe aundi artako alper-jendea ikusirik’ sutan jarri nintzan
· Aquellos gandulones de la retaguardia
Etxe aundi artako alper-jendea ikusirik’ sutan jarri nintzan
· Me puse en brasas
Etxe aundia...; ta, eskobakin pasatzen bertan’ izango dute naiko lan
· Y sólo el barrido de ella les dará no poco quehacer
Etxe baldar-samar bat’ jabe-gabe gelditu zan ia, lengoan
· Una casa bastante destartalada
Etxe bana arategi’ bi bider urtean. Larraun-en
· Cada casa se convierte en una carnicería
Etxe barri bat egin dau orrek... .-Zelango etxea gero!
· Y qué casa por cierto!
Etxe barria erosita ganez geratzen jakon diruaz zer egiteko asmoa ete-dau?
· Con el dinero sobrante
Etxe barria’ ur ta aukera askogaz ornidurik iragi dau
· Provista de todas las comodidades
Etxe bat beeraka datorrenean’ beiak jo baino len eutsitzekoz’ garaiz lan egin!
· Antes de que se arruine o caiga del todo
Etxe bat beeraka datorrenean’ beiak jo baino len eutsitzekoz’ garaiz lan egin!
· Cuando se viene abajo o se hunde
Etxe bat egiteko’ lur baztertzen ari ziren
· Despejando el suelo; sacando tierra
Etxe bat sarritan garbitzen bada’ erraz igarotzen du iuntziarekin garbitzaileak
· Fácilmente la barre
Etxe batean armiarma-sareak eta autsa ta itzasiak agiri diranean’ etxe artan ezta
buruzpide onik
· Se ve que no hay allí buen gobierno
Etxe batean sua lotzen denean
· Cuando prende fuego
Etxe batek zalu leher egina luke’ holako jostetari lotzen balitz
· Pronto se arruinaría
Etxe bateko gela banatan bizi ziran biak
· En cuartos separados
Etxe bati zimendua kenduz-geroz’ lurrerako da
· Se derrumbará
Etxe berri bat egin dute aruntzaxeago: ikusteko ederra
· Hermosísimo edificio
Etxe berri hortan’ laketzen hasia da
· Ya empieza a acostumbrarse
Etxe berria egin gendun’ baina zor berri aundiak ere bai: ez nintzan lasai bizitzeko
etxean sartu
· No entré en casa de vida tranquila
Etxe berriari estalia ematen ari gera
· Poniéndole el tejado
Etxe bikuntxa da gurea
· Casa donde viven dos inquilinos
Etxe eder aietako atarian ikusten dira galai panparroi asko’ beren erraztun begi-
aundiak beatzean dituztela, diz-diz eginaz
· Con sus sortijas de abultado engarce
Etxe ederra jarri dezu, Joana-mari: ondo bizi zera... -Eztaukat batere pozik:
Jainkoaren izeneko bat ez da azaltzen, bakarra dagon antzera. Limosna bat
ematen ez det izaten lanik
· Con eso de que el caserío queda aislado
Etxe ederra jarri dezu, Joana-mari: ondo bizi zera. Eztaukat batere pozik:
Jainkoaren izeneko bat ez da azaltzen, bakarra dagon antzera. Limosna bat
ematen ez det izaten lanik
· No me siento en modo alguno feliz
Etxe ederra jarri dezu, Joana-mari: ondo bizi zera. -Eztaukat batere pozik:
Jainkoaren izeneko bat ez da azaltzen, bakarra dagon antzera. Limosna bat
ematen ez det izaten lanik
· No tengo ocasión de dar una limosna
Etxe ederra jarri dezu, Joana-mari: ondo bizi zera... -Eztaukat batere pozik:
Jainkoaren izeneko bat ez da azaltzen, bakarra dagon antzera. Limosna bat
ematen ez det izaten lanik
· Pordiosero
Etxe eta bazterra’ ustez zuretzat neuzkan
· La casa y sus tierras
Etxe eta bazterra’ ustez zuretzat neuzkan
· Las tenía en proyecto para ti; destinados para ti
Etxe galant bat zuan, ala lurrez nola basoz; baina bere alperkeriaz galdu du guzia
· Rica en tierra laborable como en bosque
Etxe gejenari aurkerak barritu bear dituzte
· Renovar las fachadas
Etxe guzia lo egon zen gero, xoxoak oihanetik kantaz hasi-arte
· Hasta la madrugada
Etxe guziak batera eroriko diralakoan nago
· Todas las desgracias vendrán juntas... todos andamos aliquebrados
Etxe guzian gain-azpi ibiltzen dira gure umeak
· Por toda la casa, arriba y abajo
Etxe guzietako buruek behar zuten, nahi edo-ez’ zoin beren gora-beherak agertu:
nondik kontra edo alde zitezkeen
· Sus tendencias políticas
Etxe guzietan’ laratza beltz
· En todas partes cuecen habas
Etxe guzietan’ laratza beltza Etxe denetan izaten naigabeak eta ezbearrak
· En todas partes cuecen habas
Etxe guzietan’ laratzak beltzak Guzietan izaten aldi txarrak, beltzak
· En todas partes cuecen habas
Etxe guztia darda-ganean darabile
· Traen toda la casa al retortero; a mal traer
Etxe guztia jango die orrek
· Arruinar
Etxe guztiak’ itxuski-aurrean ondo garbiturik’ ondo-eukitasunaren usaina dauko
· Bien barrida
Etxe guztiak’ itxuski-aurrean ondo garbiturik’ ondo-eukitasunaren usaina dauko
· Da en todo sensación de casa bien tenida
Etxe guztian’ urrea ostikopetik kendu ezinik dabilkigu
· Tenemos el oro a patadas
Etxe guztietarik eleizako kanpan-torreak urteten dauan antzera
· Como sobresale o destaca de
Etxe guztitik dabil, zokoz-zoko’ zakurraren bila
· Anda recorriendo los rincones de la casa
Etxe hartan aterbez sartu nuzu
· Buscando albergue
Etxe hautarik altxatzen diren mozkinak idabazi hobean sal-arazteko
· Vender a mejor interés
Etxe hautarik altxatzen diren mozkinak idabazi hobean sal-arazteko
· Las utilidades o frutos
Etxe horrek’ bi sutegi ditu
· Tiene dos hogares
Etxe hunek ez ote ditu barneak hits eta hotz?
· Sus habitaciones o piezas interiores
Etxe hura, guraso zarren izenean zegoona’ pitzatu egin bear zala, atera zuun seme
gazteenak
· Particionar, repartir entre los herederos
Etxe hura, guraso zarren izenean zegoona’ pitzatu egin bear zala, atera zuun seme
gazteenak
· Alegar, pretender
Etxe hutsa’ aharra hutsa
· Donde no hay harina, todo es mohína
Etxe mando baten jabe dira
· Casa enorme
Etxe nagusiari lotuta’ bestetxo bi agiri ziran
· Otras dos cosas más pequeñas
Etxe oetan’ bakotxak bina pazia burnizko dauzkate, lendanaz jarriak’ gatza ziatzeko
· Dos calderas en cada casa
Etxe ona dauka-ta..., aberatsa da-ta... alkar artuko dabe. Ezkongeiak
· Ya sabrán entenderse...; ya se arreglarán
Etxe onean’ barri txarrik ez Etxeko sua’ etxeko autsaz estaltzen...
· Buena casa no deja traslucir fuera lo que la pueda desacreditar
Etxe onean’ barri txarrik ez Etxeko sua’ etxeko autsaz estaltzen...
· Buena casa no deja traslucir fuera lo que la pueda desacreditar
Etxe onek’ goien du goien sapailoa; aren alde banetan’ gorago leioa
· A cada lado del balcón
Etxe onek’ goien du goien sapailoa; aren alde banetan’ gorago leioa
· Tiene muy alto, muy alto su balcón
Etxe oneko dama zan, eta etzuten nai laja gurasoak’ mutil ezer-ezdun batekin
batutzen
· Unirse a un chico sin fortuna
Etxe oneko dama zan, eta etzuten nai laja gurasoak’ mutil ezer-ezdun batekin
batutzen
· De casa acomodada
Etxe oneko seme, oge-zuriduna! Suak kixkali zion gau batean, zuna: Ikuiluko bizidun,
ogeko laguna galdu zituaneko gauaren iluna!
· Qué triste la noche en que...!
Etxe oneko seme, oge-zuriduna! Suak kixkali zion gau batean, zuna: Ikuiluko bizidun,
ogeko laguna galdu zituaneko gauaren iluna!
· Hijo de casa acomodada
Etxe onen atze-aurreko ateetan tenkatu ziran, soldadu banaka batzuk
· A las puertas de salida
Etxe onetako arturen-emonak’ ugari dira
 · Créditos y deudas
Etxe onetan eztago Jaungoikoaren usainik
· Aquí no hay sentido religioso
Etxe onetan’ gura dozun guztian edan zeinke’ errotik-arako esnea
· Leche recién ordeñada
Etxe onetan, Jaungoiko-arren, eztau guretariko inok antzeko gauzarik gogora-be
ekarriko
· Ni se le ocurrirá pensar cosa semejante
Etxe onetatik urteniko ilen alde’ Aita-Gure bat
· Por los difuntos de esta casa
Etxe ontako andreak’ ez du etxaminetik tximinitik kea ere utzi nai ateratzen... Bear
diren gauzetarako ere ez du txanponik eman nai: ain da murritza
· Mezquina
Etxe ontako ikuskizun guztiak
· Todo lo que hay que ver aquí; lo digno de verse
Etxe ontan’ arratoiak ere txerrikume dira
· En esa casa reina la abundancia
Etxe ontan sartu nintzan-aurre artan
· Poco antes de venirme a
Etxe ontatik ertetzen badegu’ gaizki erabiliko gaituzten..; eta, degun suertea degula’
bertan geldituko gaitun
· Nos harán daño
Etxe ontatik ertetzen badegu’ gaizki erabiliko gaituzten...; eta, degun suertea degula’
bertan geldituko gaitun
· Ocurra lo que ocurra... Sea lo que Dios quiera
Etxe ori erosi?... Ukalondoa guk oso urruti, adiskidea!
· No hay con qué...; no tenemos dinero
Etxe ori’ errekara doaie
· Se hunde, se va a la ruina
Etxe orrek’ abea du
· Tiene buena sombra o estrella
Etxe orrek abea du
· Tiene mala sombra o estrella
Etxe orrek erreteila artuko luke
· Qué bien le vendría que la retejasen!
Etxe orren abea’ erori da
· Han venido a menos; la casa ha decaído
Etxe orren be-arriari ikara eragingo detsanik deutsonik
· No hay quien lo conmueva
Etxe orren gain’ dirua atera...: ori egingo nuke nik
· Hipotecar la casa
Etxe orren inguruan’ indarraldi andia gertau eban gobernuak, ze jazo-bere
· Concentró grandes fuerzas
Etxe orretakoak’ lapurrak dira; bestekoak’ ordiak. Agea dauka etxe orrek
· Les viene de casta; es el sino de esa casa
Etxe orretan’ alaba bataren adiskideago da’ bestearen baino; aita’ seme bataren
adiskideago, bestearen baino
 · Quiere más a una que a otra; al uno más que al otro
Etxe orretan erabagiten ei-ziren zintzine emengo ta albo-errietako gora-beerak
· Los asuntos o cuestiones locales
Etxe orretan’ ezta errosario bat errezetan; ezta kristinauen usainik-bere ikusten
· No se nota ni rastro de piedad
Etxe orri’ otoz-otoan goiak jausi jakozan
· Se le hundió el techo
Etxe ortan, bizitza bakarra dagoneko ontan beintzat, eztet sentitu inor etortzen arto-
zuritzera, Naparroan bezela
· Por lo menos desde que la habita una sola familia
Etxe ortan botiketan jun dan dirua!
· Cuánto dinero se ha ido en medicinas!
Etxe ortarako, nai bezelako jenderik ez al zegon Tolosan?
· Personas aptas. No había dónde escoger?
Etxe ta etxekoak’ ez-izanik gogorrenak artuko zituela, esan zitzaion
· Caer en la mayor miseria
Etxe ta umeak nolabait utzita, giza-lanetara joaten diran emakumeak. Laiara,
atxurrera
· Que van a tareas propias de hombres
Etxe ta zugatz’ ... ekatxak daroaz beren aurrean
· Se las arrastra la tempestad
Etxe ttiki hura ikusirik’ gure buruari egiten ginion’ Jainkoak nola non-nahi hartzen
dituen jendeak
· Reflexionábamos; nos decíamos para nuestros adentros
Etxe txarrak’ leihor txarra
· El hombre sin recursos tiene que ganarse la vida fuera
Etxe txiki baten gura nabil
· Ando suspirando por
Etxe txikia’ beila bereala gainez’ ta beila utsa
· Fácil de llenar y fácil de quedar vacía, la casa pequeña
Etxe ugaria da, gure lagunarena
· Casa opulenta
Etxe untan arnoa ba da; guk ez jakin zenbana... Zenbana den jakiteko’ bear dugu
ttantto bana...
· Para saber a cómo está... Antes de preguntar a cuánto nos costará
Etxe ura, ona izanagatik’ gain-beera asia zan
· Había empezado a decaer
Etxe uts’ asarre uts
· Donde no hay harina, todo es mohína
Etxe uts’ garr uts
· Donde no hay harina, todo es mohína
Etxe uts, gerra uts, esan oi dan bezela
· Equivalente a : Donde no hay harina, todo es mohína
Etxe utsa’ alagarri; betea’ kontsolagarri
· Causa de tormento o aflicción
Etxe utsa’ gerra utsa
· Donde no hay harina, todo es mohína
Etxe utsa’ gerra utsa... Bai; baina zerbait dan tokian ere’ partitzeko garaian, lanik-
asko izaten da
· No falta quehacer; no es tarea fácil
Etxe utsek’ arrautsek Utsik egotea’ kalte
· Casa vacía, la invade el polvo
Etxe zabala degu -Zenbat zulo?
· Cuántos locales tiene el piso?
Etxe zaharra eta handia da: ederra bere zaharrean
· A pesar de su antigüedad
Etxe zar orrek’ bat-bi-iru-lau-eun esan-orduko neuk erreko neukez, pipa onetakoxe
suaz
· Las quemaría antes de que cuenten ciento... en un tres por cuatro... en un dos por tres
Etxe zarrak’ ittute
· A la vejez, todo son achaques
Etxe zorri-zorri baten bizi dira
· Casa muy pequeña
Etxea aineko gizonak, eta...negarrez?
· Hombres hechos y derechos
Etxea, barrenik goien’ berea du
· De arriba abajo...; enteramente
Etxea beera ekarri bear eben
· Alborotaban toda la casa; se caía la casa abajo
Etxea’ bere jabe zuzenen eskuetarat eroriko zen, denbora laburrik-barne
· Vendría a parar a manos de sus legítimos dueños
Etxea’ beste ainbeste azi dot’ alabea ezkontzen danetik
· Puesto que se me casa la hija
Etxea’ beste ainbeste azi dot’ alabea ezkontzen danetik
· He ampliado la casa hasta el doble
Etxea beteko ixkanbilak ixtiluak atera zituzten
· Una escandalera de gritos
Etxea beti eske dago
· No acabamos de gastos
Etxea beti eske dago Bera zutik idukitzeko eta bertakoak bizitzeko
· Una casa tiene siempre mucho gasto
Etxea’ beti eske etxea’ beti aoa-zabalik
· Los gastos de una casa no acaban nunca
Etxea da leenbiziko...; eta kanpokoai jaramon gutxi. -Etxerako ustean egin det ba!...
· La caridad bien ordenada empieza por uno mismo
Etxea da lenbiziko...; kanpokoai jaramon gutxi... .-Etxerako ustean egin det ba!
· Creyendo mirar por lo propio
Etxea draulduta itxi deust
· Destartalada, estropeada
Etxea’ emon neutsun-legez atzera isteko egiunaan lotu zinan zu
· Comprometerse a devolverla
Etxea erre jakuenetik’ eskera urten-bearra euki dabe
· Han tenido que salir a mendigar
Etxea erriaren kontura utzi’ ta... an joan zan presko-presko... Atea zabal utzita
 · Dejando su casa abandonada
Etxea ezin ondo erabilita’ bigarrenez ezkontzeko asmoa izan eban
· No pudiendo gobernar bien la casa
Etxea galdu-bagarik ezin daikegu orrelakorik egin
· Sin grave daño de la casa
Etxea garbi itxita’ solora zintzo, atxur bategaz... gure etxekoandreak
· Hecho el aseo de la casa
Etxea’ garbitzeko da
· Está sin asear
Etxea’ gauza-gosea izaten zala esaten zigun gure Manuelak: gauza eraman... ta gauza
falta
· El gobierno de la casa exige mucho gasto; la casa es insaciable
Etxea gogoan egoten naiz
· Suelo estar pensando en casa
Etxea hustu behar izan dute
· Han tenido que salir a vivir fuera, exiliarse
Etxea idukitzen zuen’ espilu bat bezin argi
· Reluciente...; nítido
Etxea inoren egaberan itxita etorri gara
· Dejando la casa al cuidado de otro
Etxea ipurditik ateratzerainoko karraxiak
· Gritos desaforados, descomunales
Etxea jausi-aginean dagoala bazenki’ sartuko zinateke bertan?
· Si supieras que la casa está para caerse...; que amenaza ruina
Etxea jazten’ asko kostatzen da orain
· Poner la casa en condiciones...; amueblarla, habilitarla
Etxea’ mendi-gain dago
· Está sobre el monte
Etxea moldatzeko’ emakume baten bear ginan
· Nos hacía falta una mujer
Etxea moldatzeko’ emakume baten bear ginan
· Para el buen gobierno de la casa
Etxea ondatu dezu alper orrek, eta eskera zatoz neregana?
· A mendigar
Etxea oso baldar saldu izan-arren’ lau aldiz obeto bizi gera
· A pesar de haber vendido la casa de muy mala manera; en condiciones poco ventajosas
Etxea puskatzeko alako mutil sendoa zirudin
· Un Sansón, un Hércules
Etxea’ saltzera atera zun
· La sacó a la venta
Etxea su-hil utzi dute
· Han dejado abandonada la casa
Etxea ta obia’ munduan guztia
· La casa y la tumba: eso es lo único propiamente nuestro; lo único seguro. Refrán o
proverbio
Etxea urrez’ ... boltsa lurrez
· Mucha fachada y pobre interior
Etxea utsik gelditu zan-alderdira’ lengusuari eskeintzea iruditu zitzaioten
· Teniendo en cuenta que; mirando a que
Etxea zurituko degu’ eta inoren lotsagarri ez gutxiago ez gera arkituko
· Y no tendremos por qué pasar vergüenza ni mucho menos
Etxea-bere, adiskide-bagarik’ erbestea da
· Sin afecto de amistad
Etxea-bete janari ta edari aukazan
· La casa repleta de víveres
Etxea-bete jende bilduko zaigu
· Se nos va a llenar la casa de gente. Vendrán muchísimos
Etxea-bete kaiku’ ... ta eltzera beia jaizten
· Análogo al refrán: En casa del herrero, cuchillo de palo
Etxea-bete kaiku’ ... ta eltzera beia jeizten
· Aberración o avaricia
Etxeak alkarren inguruan izaten dira or
· Agrupadas; próximas unas a otras
Etxeak are iraun dezake’ sortu zutenez aurrera
· Puede durar más que la sucesión de sus fundadores
Etxeak’ ate bat du aurrean, eliz-kalera begira
· Que da frente a
Etxeak’ ate bat eta nagusi bat
· La casa no tenga más que una puerta y un dueño solamente
Etxeak atxik-ahala serora-gai etorri zitzaion
· Cuantas cabían en la casa
Etxeak banaka dagozan euskal-errietan’ emakume katiguak bear gatxak egin oi
dituee, katigu ez balegoz-legez
· Caseríos dispersos
Etxeak banaka dagozan euskal-errietan’ emakume katiguak bear gatxak egin oi
dituee, katigu ez balegoz-legez
· Como si no estuviesen encinta
Etxeak bear dituan gauzetan’ saiatua da
· Hacienda doméstica
Etxeak bear’ eta bideak ekarri Bi lagun gosetien ezkontzan
· Dios los crió y ellos se juntan
Etxeak bear’ ta bideak ekarri
· Surgir la oportunidad, cuando uno la estaba necesitando
Etxeak bear’ ta bideak ekarri... etorri zaiote txofer ori
· No podia venirle más a tiempo; más oportunamente. Les ha venido de perillas
Etxeak bearreko gauzetan bear luteke dirua gastatu: ez beste txintxili-txantxala oetan
· En cosas útiles para la casa
Etxeak bearreko gauzetan bear luteke dirua gastatu: ez beste txintxili-txantxala oetan
· No en estas chucherías
Etxeak behar’ eta bideak ekar...
· No podía venir la cosa con más oportunidad
Etxeak’ bere aldiak: batean egin, bestean ondatu
· Varia la fortuna o vicisitudes de los hogares
Etxeak bere du obia’ naiz alda esku batetik bestera
 · Aunque la casa cambie de poseedor
Etxeak bere du obia’ naiz alda esku batetik bestera
· La sepultura es propiedad de la casa
Etxeak’ bi buruetarik su
· La casa exige mucho gasto
Etxeak dakarren janaria emon bear deutsa ugazabak otseginari, gosez euki-bagarik
· De lo que produce la casa
Etxeak dakarrenetik’ emango diote beti zeozer arana, sagarra, marrubia...
· De los frutos cosechados en casa
Etxeak elkarren gainkatxo daude or; eta usai ta kea ugari: osasuna galtzeko naikoa
· Demasiado amontonadas
Etxeak erreka jo du
· Se ha arruinado
Etxeak eta lurrak’ kalegorrian erosi genduzan
· Casas y piezas muy deterioradas. sic
Etxeak inor-gabe ezin dautezke; ta ezin guziak Meza Nagusira etorri
· No pueden quedar sin nadie que las cuide
Etxeak jausi ta zakarpetan... ba dira batzuk galduak...; beste norbaitzuk’ lur-
erauntsiak bere azpian artuak
· Bajo los escombros de la casa derruida
Etxeak, lenengo jabearen izena aldatu-arren’ obia an dauka barrenagorik’ artan leku
dutenena
· Allá tiene más adentro la sepultura
Etxeak, lenengo jabearen izena aldatu-arren’ obia an dauka barrenagorik’ artan leku
dutenena
· La sepultura de los que ocupan la casa
Etxeak mantendu eta jazten zuala egon zan
· Mantenido y vestido por su familia
Etxeak oben egin dau
· Ladearse, inclinarse, ceder. Se ha vencido o torcido la casa
Etxeak su artu zuenean’ goi-beiak aguro alkar jo zuen
· Pronto se hundió de arriba abajo
Etxe-alde ederraren jabe’ antxe egingo da, gure alaba. Au gabe ere’ ba dago nere
irabaziak zeinek jana, ta nora partitua... Nere etxean
· Va a entrar en posesión de una hacienda considerable
Etxe-alde ederraren jabe’ antxe egingo da, gure alaba. Au gabe ere’ ba dago nere
irabaziak zeinek jana, ta nora partitua... Nere etxean
· No faltan bocas en casa...; no faltan hijos, aun yéndose ella
Etxealde oneko semea zan, eta Parisen aundiro eskolatua
· Hijo de casa noble
Etxealde oneko semea zan, eta Parisen aundiro eskolatua
· Muy instruido
Etxe-aldeko seme bakar bat bizi zan, bere gurasoen etxera ezkonduta
· Un hijo único de casa rica
Etxe-aldetik al-zera aste ontan?
· Permanecerás en casa? No saldrás fuera?
Etxean andika nai gitxika perretxikua azi gura dabenarentzat’ ezta ori aldi ona
 · Al por mayor o al por menor
Etxean aspertuxeak emen-zauden, mutil arekin
· Estaban ya bastante cansados de tanto fracaso del chico
Etxean ba daukagu este-bete-dina...; abere ta kristauak osasunez gaude; ez gara naski
bizi inoren bakeitzez
· Tenemos comida en abundancia
Etxean ba daukagu este-bete-dina; abere ta kristauak osasunez gaude; ez gara naski
bizi inoren bekaitzez
· Ganado doméstico y personas
Etxean ba daukagu este-bete-dina; abere ta kristauak osasunez gaude; ez gara naski
bizi inoren bekaitzez
· No tenemos por qué envidiar a nadie
Etxean baino obeto’ inun eztago
· En ninguna parte mejor que en casa
Etxean bazka guti xahutzen du ardiak; Jainkoak mendiari ematen dioen belarra’
nonbait-han aski du
· Le basta o poco menos
Etxean bear direanen ganetiko arrautzak’ merkatura bialduko dauz
· Los huevos sobrantes
Etxean beti’ arra baino geiago gelditu-gabe ariko zan, gizajoa
· Siempre en actividad
Etxean beti geldituten da norbait meza nagusitara-barik’ sukaldeko topina-lapikoari
begira
· Sin acudir a la misa mayor
Etxean bizibiderik ez ta’ Ameriketara joan nai omen zuten... Gizagajoak! An ere,
gerria makurtu ta eskua luzatu-besterik ez balego!
· Al no haber recursos de vida en casa
Etxean burutzerik etzala-ta’ gain-aldeko pagopera joan, ta etzanda zegoan
· Diciendo que no había manera de vivir en paz en casa
Etxean da Matrail-andi?
· Un apodo
Etxean daukan loba mutxurdinea?... Euli gosea baino txaplata inkakorrago da
· Es más molesta y pegajosa que
Etxean daukanak’ eztauko erosienik
· No tiene por qué comprar
Etxean daukenak’ eztauke erosienik zer erosirik
· Quien lo tiene de su propia hacienda no necesita comprarlo fuera
Etxean dauzka, eder askoak, andrea ta bost landare, naiko ogia jan-gabe
· La mujer y cinco hijos
Etxean dira Urlia ta?... .-Ez, basora dira gaur
· Hoy trabajan en el campo
Etxean’ egokierarik eztu izan
· No ha tenido gusto o favor en su casa
Etxean egon banintz nere pakean’ obe nukean: ez dek inor zentzatzen’ galdu-artean
· De los escarmentados salen los avisados
Etxean egon-behartu zaio mutikoari, aste osoan
· Ha tenido que permanecer en casa, sin salir
Etxean egotea baino naiago due gizartean laian eta atxurrean aritzea’ aurrak zai-gabe
utzirik... Emakume batzuek
· Dejando las criaturas solas
Etxean egotea baino naiago due gizartean laian eta atzurrean aritzea’ bazkaria
zakurren eta katuen kontura utzirik... Emakume batzuek
· Desentendiéndose de la cocina
Etxean egoteko etorri zinala? Etxean aritzeko bai! Gelditu-gabe ari zera-ta!
· Eso no es estar, sino ocuparse
Etxean ematen die gauean etzan-lekua alogerako neskatxai’ bide luzeko arriskuetan
ordu txarrean ibili ez ditezen
· Les dan alojamiento nocturno
Etxean ematen die gauean etzan-lekua alogerako neskatxai’ bide luzeko arriskuetan
ordu txarrean ibili ez ditezen
· Para que no tengan que andar a deshoras
Etxean eta errian egonda’ etsaiari muturrekorik ematerik etzegok
· No es posible asestarle rudos golpes... quedándose uno en la retaguardia
Etxean etzera kaltegarri; egon zaite lasa!
· No estorbas en casa
Etxean ez al den eltzerik?
· Qué haces por la calle parrandeando, chica?
Etxean ezer artzen ez ta... inori lots ematera joango naiz ba garai ontan merienda
eskatuz?
· Poner a alguien en compromiso
Etxean ezer zuunean’ ari deitzen zion
· Cuando le pasaba algo
Etxean eztau inok nai’ bakea baino besterik
· Lo único que quieren es vivir en paz
Etxean eztira geldituko... Jesus esan arte
· No paran un segundo en casa
Etxean gaingiro daude; ta zer nai ta hura ematen diote
· Gozan de prosperidad
Etxean gaingiro daude; ta zer nai ta hura ematen diote
· Le dan todos los caprichos
Etxean gelditu dire negar ta negar bortz aur gaxo’ ama alargunaren altzoan
· Sumidos en llanto
Etxean gelditu izan balitz’ zorrotz-zorrotz egingo ziona ba zeukan
· Hacer duro; tratarlo con rigor
Etxean geldituten da norbait meza nagusitara-barik’ sukaldeko topina-lapikoari
begira
· Cuidado de marmitas y puchero
Etxean’ gogotik egoten naiz
· Suelo estar a gusto
Etxean gorderik irago dau negua
· Sin salir de casa; retirado
Etxean gordeta geldi euki oi dau dirua
· Tenerlo ocioso, sin negociar
Etxean goza-ahala baino gehiago etortzen den urtetan... Gerezia, sagarra, intzaurra...
 · Más de lo necesario para el consumo doméstico
Etxean indar gutxitxo bazan’ auzoetatik lagun bat edo beste ekarriaz osatzen ziran
· Si no había bastantes brazos para el trabajo
Etxean indar urri dutela’ norbaiten bear maiz dira
· Faltan brazos en casa
Etxean izan degu Bizkaiko alaba: opor baitzuten iru egunekoa inauteritan’ ankari
eraginda etxeruntz, hura ere!
· Se ha largado también ella hacia casa
Etxean’ izketa gainez dute; atetik ara’ tutik ez. Asarre diranak elkarrekin
· Fuera de casa
Etxean’ izketa gainez dute; atetik ara’ tutik ez. Asarre diranak elkarrekin
· Hablan de sobra
Etxean’ izketa gainez dute; atetik ara’ tutik ez. Asarre diranak elkarrekin
· Ni palabra
Etxean jaiotako arrautza da
· Huevo puesto por una gallina de casa
Etxean jakiten bazuten itzaiaren sagardotegiko egona’ ... gizonezkoak kopetak zimur
ta ilun, eta andreak txipiritona!
· Reyerta, camorra
Etxean jakiten bazuten itzaiaren sagardotegiko egona’ ... gizonezkoak kopetak zimur
ta ilun, eta andreak txipiritona!
· La larga visita de la sidrería; el largo rato perdido en la sidrería con los amigos
Etxean jakiten bazuten itzaiaren sagardotegiko egona’ ... gizonezkoak kopetak zimur
ta ilun, eta andreak txipiritona!
· Malas caras
Etxean jazoten direan isilgauzak, laatzak ezkutau bear dituanak’ kanpoan ez esan!
Laatzalaratza
· Que pertenecen a la intimidad del hogar y no deben trascender
Etxean nere txirri-birriakin’ eta akabo: ez naiz inora ibiltzen
· Entretenida con mis cosillas o pequeños trabajos, mis chapuzas
Etxean nere txirri-birriakin’ eta akabo: ez naiz inora ibiltzen
· No salgo a ninguna parte
Etxean ondo?
· No tienes abuela? N.B. Se dice al que se está alabando a sí mismo
Etxean ondo al zerate? ainakorik etzuan galdetu
· No preguntó siquiera qué tal estábamos
Etxean ondo zerate? .-Jaiki-bidea ba degu-ta. ondo gerala esan bearko...
· Como podemos levantarnos
Etxean ongi ikasitakoak’ ez aztu!
· Las buenas lecciones de casa
Etxean oraindik bearra zan, mutila
· Aún hacía falta en casa
Etxean pakea galerazteko biderik jarri dezu?
· Dar motivos para perturbar la paz
Etxean pakea izateko’ gizona etxera etortzerako’ supinek garbi ta begiek argi
· N.B. Supiñak Sukaldea
Etxean pertza zuloakin’ ... eta auzoan eltze-konpontzen... Esaera
 · Consejos vendo... y para mí no tengo
Etxean sartuaz batera’ agur nire barruko bakea! Suetera badator’ gal-erazo baino
besterik eztaki egiten
· No sabe hacer otra cosa más que estorbar
Etxean sua oartzen dabenak baizen gora’ egingo dogu ojua
· Gritaremos con la fuerza de quien advierte fuego en casa
Etxean zer berri?
· Qué hay de nuevo? Preguntas de gente ociosa
Etxean zituzten eze-igarrak apurka aituaz joan ziran
· Todas las existencias de casa
Etxeandretu da Garazi; emazte da: au du poza, poz denen gainetik; geitua ala ere’ obi
aietatik zerura igoengandik
· Este es su gozo, superior a todos los demás
Etxearen abea jetxi egiten omen zan
· Perseguirle la mala suerte a la casa
Etxearen aurre-aldeko albo banatan
· A ambos lados
Etxearen gainean diru atera dezaket
· Pedir dinero hipotecando la casa
Etxearen izena’ Errekalde dute Iriarte-tarrek: bi izen ok’ elkar ezin eraio dezate
· No se avienen entre sí; no concuerdan
Etxearen izena’ Errekalde dute Iriarte-tarrek; bi izen ok’ elkar ezin eraio dezate
· No se avienen; no concuerdan
Etxearen izena gogoan har’ harat behartzen bazarete ere
· Retened bien en la memoria!
Etxearen izena gogoan har’ harat behartzen bazarete ere
· Por si os veis en el caso de ir allá
Etxearen joan-arazteko eta etxeko lanentzat’ ba zuten berekin gizon giristino behar
bezalako bat
· Para la administración o buen gobierno de la casa
Etxearen joan-erazteko eta etxeko lanentzat’ ba zuten berekin gizon giristino behar
bezalako bat
· Un cristiano ejemplar
Etxeari arnasa-artu-eragiteko emakumea dan emakumeak’ eztau goizerdiari begira
zeri-nakio egon bear
· No debe estarse sin saber qué hacer hasta media mañana
Etxeari askoz giro goxoagoa erasten dio’ zuenak bezelako emakumeak
· Le crea un ambiente más grato
Etxeari dardarizu eragiten dio gero orrek!... Turmoiak
· Cómo le hace temblar a la casa!
Etxeari etziok orrek aba berririk erantsiko...!
· Dicho con frecuencia a un haragán o mal trabajador
Etxeari eusteko abe txarra’ mutil-zarra ta neska-zarra
· Mal sostén
Etxeari kontu egite-aldera’ bertan gelditu ziran, Santa-Luziko maiztarrak
· A cambio de cuidar de la casa
Etxeari kontu egite-aldera’ bertan gelditu ziran Santa-Luziko maiztarrak
 · A cambio de cuidar la casa
Etxeari lur jo-eragin deutse
· Arruinar la casa
Etxeari lur-joazi...: orra zer egin nai dun orrek!
· Arruinar la casa
Etxeari ongi kontu egitea dagoka emazteari; ergelkerian eta ipui-biltzen ez ibiltzea
· Recogiendo chismes o cuentos en la vecindad; de comadreo
Etxeari puska aundirik etzion kenduko ark; erantsi baizik. Etzuun etxea galduko!
· No arruinaría la casa o familia; al contrario
Etxeari puska aundirik etzion kenduko ark; erantsi baizik. Etzuun etxea galduko!
· No hay cuidado de que arruinase su casa
Etxeari puska berria erantsi’ biok lurrak erdi-bana artu’ bakoitza bere aldetik
saiatu... Orra zer egin bear degun
· Agrandar la casa
Etxeari zirripi-zarrapa bat eman bear zitzaion
· Siquiera un barrido superficial
Etxe-atzetik barrena joan nintzan arreba oien bidera... aitak asarretuta jo etzitzan
· Les salí al encuentro
Etxe-aurrera eldu diranean’ atea zabalik ikusten dabe; barrua upea baino baltzago’
ta dana ixil-ixilik
· Oscuro como boca de lobo
Etxeaz-kanpora ateratzen zituzten eriak eta bularreko aurrak’ Frantziskok sendatu
edo bedeinkatu zitzan
· Los sacaban fuera
Etxebarri zelako erria dan jakiteko’ eztabe gure irakurleak arazo andirik artu bear
· No tienen necesidad de molestarse mucho
Etxe-barruan-barik egurasean eukiten direan sats-oietan’ satorra da arerio txarra
· No dentro de casa, sino al aire libre
Etxe-baztarrak zilar iduki zituen beti, goiz goizetik arratsera
· Tuvo siempre toda su casa limpia como la plata
Etxeberri zaarra, bere inku-mankuen artean’ egun ootan obeki da
· No obstante sus achaques
Etxeberria jaunak ekin zion bere sermoiari’ egunari zegokion gai erazko bat azalduaz
· Abordó su sermón
Etxeberria jaunak ekin zion bere sermoiari’ egunari zegokion gai erazko bat azalduaz
· Oportuno tema propio del día
Etxeberriak’ erdi-erditik asmatu dana; bestela’ danok garbituak izango ginan
· Nos habrían liquidado a todos
Etxeberriak’ erdi-erditik asmatu zuan dana; bestela’ danok garbituak izango ginan
· Acertó de medio a medio
Etxeberria-tarra zera, eta etxe berririk ez zarrik eztezu... Beraz izenak bakarrik...
-Bai, jauna: guk izenak eta berok gizenak...!
· Un juego de palabras por el sonsonete: Unos la fama y otros la lana
Etxeberriko artzaiaren gertaera’ berri daduka gogoan, aitonak
· Lo tiene bien grabado en la memoria
Etxe-beteko gizona da
· Todo un hombre; hombre de una pieza
Etxeen ondagarri eta kalteko diran eztai-jan geiegizkoak
· Ruinosos banquetes
Etxe-errentea’ gura-nai-gura-ez’ eratsi bearko dautzue
· Tendrán que bajaros la renta
Etxeetan, geienetan beintzat’ ba da emakumeentzat etxapean bertan lanik-asko
· No falta trabajo dentro de casa
Etxe-etxeraino etorri ziran otsoak urte artan
· Hasta la misma casa
Etxe-etxeraino lagundu eustan
· Hasta la misma casa
Etxe-gainetan ondo lotu-barik egozan teila zarrak’ lipar batean zatitu ziran, kaleko
arrien kontra
· Las tejas mal sujetas
Etxe-galtzailea
· Dilapidador
Etxegarai harotza etorri zaukun gero, ospeak handitan
· Rodeado de gran fama
Etxe-gizona hasi zen orduan bere buruarekin: Nausiak kargua kentzen-eta, zer egin
orai?
· Se puso a deliberar en sus adentros
Etxe-gizona hasi zen orduan bere buruarekin: Nausik kargua kentzen-eta, zer egin
orai?
· Pues mi amo me quita el cargo
Etxe-gorputz guzia erre da
· Se ha quemado todo el cuerpo del edificio
Etxeguren-go ama zarrak’ ba zerabilen naikoa kezka, errainari begira... Ainbeste
ilabete ezkondurik, eta ondorenik ez? Errain legorra ekarri ote zuten ba etxera?
· Una nuera estéril
Etxe-inguruko ihizi xeheak; etxeko ihiziak
· Cría doméstica. Corral
Etxeita jauna: barri ona zeuri! gure berbeta kutuna aberastu dozulako
· Enhorabuena!
Etxe-jabe au’ bere mingainez oso prestua da
· A juzgar por sus palabras
Etxe-jabeak opa lezake’ beraren jaiot-etxe zar-zarra orren apain ta txukunkiro jazten
duen maiztarra
· Contento se puede ver por tener un inquilino que
Etxe-jaubeak ez daukee erru gitxi, sail onetan
· En esta materia
Etxe-kalte baten ostikadak’ etxeak artzen dituz geienetan
· Derrochador
Etxekalte guziik’ an joan ziran nun zer arrapa
· Todos los vagabundos
Etxeko abeak mudatuta ere’ konforme dira oek
· Con tal de cambiar las apariencias...; con tal de poder aparentar
Etxeko abelgorriak izurri gaizto batek il zizkion eta, ain bear arkitzen zan!
· Se hallaba en tal aprieto...!
Etxeko alaba bata’ aldi-txarrak artu eban
· Le dio un desmayo
Etxeko alaba, nun zera? Inun ageri etzera... Ate ondora etorri zaite, guri iluna
kentzera!
· Ven a alumbrar nuestra oscuridad; ven a alegrarnos con tu presencia!
Etxeko alabak’ saieska begiratzen zioten; baino Joainixiok jostaketako gogorik ez
zeukan
· No tenía ganas de bromas
Etxeko Andrea nolako’ etxe-aldea alako
· La casa suele ser imagen de su dueña
Etxeko ardi sakabanatuak biltzera zetorren
· Ovejas dispersas
Etxeko artzanorak’ naiz bai ta naiz ez deitu nagusiak’ beti-beti ondotik segitu oi-zion
· Lo mismo que le llamase como que no
Etxeko atea ideki-nahian ari nintzalarik’ eria atza, beatza zimikoan hartzerat utzi dut
· Me he descuidado en dejarme coger el dedo
Etxeko ateak zabaldu-orduan’ arrituta geratu zan
· Al abrirse
Etxeko bat gaixotu-ezkero, ezer egin-barik isten deutse ilten? Ez arean!
· Claro que no!
Etxeko batasuna
· Armonía familiar
Etxeko berrik izango ttuzu oiek...
· Piensa el ladrón que todos son de su condición
Etxeko burubidea egiteko’ ez gendun inor oberik
· Para el buen gobierno de la casa
Etxeko danak’ gaitzaren mendetik atera ta sendatu ziran; bainan ama ez
· Sanaron de la enfermedad
Etxeko danak’ jan-eske ibili zuten erria
· Recorrieron todo el pueblo en busca de comida
Etxeko edo senikerako bakea galdu deutsu guzurragaz auzoak
· Perturbar la paz de la familia
Etxeko eleak’ etxean
· Los trapos sucios, lavarlos en casa!
Etxeko ez’ ta jauregiko...
· No puede lo menos y aspira a lo más... ??
Etxeko ezkaratzera sartzean, Joainixiok uste zun’ biotza lertuko zitzaiola: aik
zartatekoak!
· Que iba a estallarle el corazón
Etxeko garia’ onura obekoa dala dinoe, erraria ogia egiteko: laban erret-orduan’
obeto jagiten da
· Al cocerlo en el horno
Etxeko garia’ onura obekoa dala dinoe, erraria ogia egiteko: laban erret-orduan’
obeto jagiten da
· Da mejor resultado
Etxeko gari-ondarrak’ apezarenera joaten ziran, animen onean
· En favor de las ánimas
Etxeko gauzetan’ bere jabe ta jauna bezala serbitzen zuen Monikak senarra; eta ori’
erantzukirik-gabe. Eta gizona aserretzen zanean’ ixilik arria bezala ta erausi-gabe
beti egoten za
· Se estaba sin chistar
Etxeko gauzetan’ bere jabe ta jauna bezala serbitzen zuen Monikak senarra; eta ori’
erantzukirik-gabe. Eta gizona aserretzen zanean’ ixilik arria bezala ta erausi-gabe
beti egoten za
· Sin replicar
Etxeko guzik erotzeraino ekarri zitun
· Los mareó a todos; los trajo de cabeza
Etxeko guzik puskatuko ginuzen, itz bat atera bagendu
· Nos habría puesto de vuelta y media
Etxeko guziok’ sendatuko naizelako usteak eman nairik zabiltzate
· Tratáis de darme esperanzas
Etxeko guztiak etorriko ziran meza-nagusira’ bat etxe-kontu geldituta
· Al cuidado de la casa
Etxeko guztiak joten dabilala aita?... Ez al jakok zoratu izango!
· No se habrá vuelto loco?
Etxeko guztiik’ goitik-beera ibiltzen gaitu
· Nos trae a mal traer; nos trata a la baqueta, no nos deja en paz
Etxeko guztiok’ aldabatera apalduko dogu
· Cenaremos juntos, a la misma mesa
Etxeko jauna mindu ez daiten’ enoa larregirik luzatuten
· No sea que se moleste
Etxeko joan-etorria’ berak zeraman
· La marcha de la casa
Etxeko joan-etorrietan dauka begia
· Está siempre atenta a la buena marcha de la casa
Etxeko joste guztia’ amonak egiten du
· Todo el trabajo de costura
Etxeko kaltean dan ezkontzaren bat
· Perjudicial, ruinoso para
Etxeko kea auzoko sua baino obea baita’ askotzat euki ditzagun gure gauzak
· Saber apreciar las calidades de lo que se tiene en casa
Etxeko kontuak’ auspean itzal Etxeko sua’ etxeko autsaz itzali G-t
· Los trapos sucios, lavarlos en casa
Etxeko labatzak jakiten ditu etxeko berriak Labatzak Laratzak
· Cuántas cosas dirían las paredes si supiesen hablar!
Etxeko lanak baino leenago al dira urrutiko gorabeerak?
· Noticias o asuntos de fuera
Etxeko lanak egiteko’ andia da
· Tiene mucha habilidad para hacer los trabajos de casa
Etxeko lanak egiteko’ aundia da
· Es muy a propósito para
Etxeko lanak egiteko, oien baitean egon bear badegu
· Estar a merced de; estar pendientes de
Etxeko lanari utzita gizona gurdiarekin batera ta bestera astea’ izandu zan famili
 guztiaren ondamena
· Abandonando la atención a la casa
Etxeko lanari utzita gizona gurdiarekin batera ta bestera astea’ izandu zan famili
guztiaren ondamena
· Empezar a rondar a una parte y a otra
Etxeko lanetan aspertu-aldi bat ona artuta’ sorokoetara aterako zan askotan
nekazaria, eguardia bitarte
· Después de una fatigosa faena en casa
Etxeko lantxoetako balioko dau mutilak, eskola ta gauza ona ikasteko moduan
· Mientras recibe instrucción y buena educación
Etxeko lantxoetako balioko dau mutilak, eskola ta gauza ona ikasteko moduan
· Pequeños servicios domésticos
Etxeko lapurra’ txarrena
· El peor ladrón: el de dentro de casa
Etxeko laratzak etxeko berri
· En su propia casa es donde le conocen a uno...; no entre los de fuera
Etxeko laratzak ezagutzen zaitu zu-be, kanpo-larrosa-ori!
· Bien te conocemos en casa...! no engañarás a los de casa...!
Etxeko laratzak ezagutzen zaitu zu-be, kanpo-larrosa-ori!
· Obsequioso con los de fuera
Etxeko laugarren aldia ikusi zuen Tobias-ek
· La cuarta generación
Etxeko loak eztauzkan berealakoan arrapaturik, gaixo orrek!
· Ya quisieras tú poder dormir con la tranquilidad de casa!
Etxeko moduan jantzia
· En traje de casa, en traje de faena
Etxeko morroi mutur-zabala’ neri begira farrez lertzen
· De ancha carota
Etxeko nagusia, mauk-utsetan’ pipa belarrez betetzen ari da
· En mangas de camisa
Etxeko neskamea atzeragoti emen-zijoon zelatan’ Kanilo-txikik ze egitte ote zoon
jakin nai nunbait-eta
· Queriendo sin duda averiguar
Etxeko neskamea atzeragoti emen-zijoon zelatan’ Kanilo-txikik ze egitte ote zoon
jakin nai nunbait-eta
· Iba acechando de más atrás
Etxeko ogiak gogo-betetu dituala dirudi; eta gauza berrien naikundeakin daudela
· Que están hastiados del pan casero
Etxeko otsein batek zerbait ostu dabenean’ ezeri aitu-baga ateretan da etxetik
kanpora
· Sin comtemplaciones; sin atender a otras consideraciones; sin compasión
Etxeko otsein-nagosia
· Mayordomo
Etxeko pakeagatik’ ez du eskatzen bere premiak estaltzeko bear duana
· Por tener la fiesta en paz
Etxeko paretak irriz asten dire’ ori ateratzen delarik... Etxean onik ematen ez duenaz
esana
 · Qué descansada se queda la casa, cuando él se va!
Etxeko paretak izerdi ditugu
· Están húmedas; cubiertas de humedad
Etxeko pianoa ere, bertze asko zer bezala’ erdi-hutsean eman behar izan du
· Como muchas otras cosas
Etxeko pitxarratxoaren kirtena izango zera, bai, zu!
· Cómo se conoce que eres de tu casta! Cómo acreditas tu casta!
Etxeko pusken bat austen edo galtzen bazan’ Zitarentzat ziran beti nagusien aldetik’
bekosko ilunak eta itz garratzak
· Alguno de los enseres u objetos de la casa
Etxeko pusken bat austen edo galtzen bazan’ Zitarentzat ziran beti nagusien aldetik’
bekosko ilunak eta itz garratzak
· Malas caras
Etxeko puxkak dituzte ta... nola ez maite izan?
· Cosas o seres queridos, entrañables
Etxeko seme majorazkuak’ goiz ezin bazan berandu’ lege au bete-bearra zeukan
· Tarde o temprano
Etxeko semeari eskola ematearren’ berri-berritik istudiatzen asi naiz
· A estudiar de nuevo como un principiante
Etxeko sua’ etxeko autsaz estali!
· Los trapos sucios han de lavarse en casa
Etxeko sua’ etxeko autsez itzali
· Los conflictos de casa, arreglarlos en casa
Etxeko sua’ etxeko hautsaz estal
· Los trapos sucios, lavarlos en casa!
Etxeko sua galdu bazun ere’ an dago elizan, galdu-bagerik, ilen etxe-txoko mina
· Aunque perdió su hogar. Por haber pasado a otras manos la casa que fue suya
Etxeko sua galdu bazun ere’ an dago elizan, galdu-bagerik, ilen etxe-txoko mina
· El último refugio de los difuntos
Etxeko suari’ etxeko hautsa
· Los trapos sucios, lavarlos en casa!
Etxeko trapu zikinak’ ... etxean!
· La ropa sucia se lava en casa...
Etxeko txakurrari jaramon geiago egiten eutsen, aitari baino
· No le hacía ningún caso; lo tenía abandonado
Etxeko txarroaren kirtena dek ori. Gizatxar baten umea
· De casta le viene su mal genio
Etxeko umeak ez daude lotan egoteko’ txerriaren kurruxka entzun duteneko. Txerri-
iltzeko goizean
· No tienen pereza de levantarse
Etxeko zereginak egitearekin’ ez jako galduko eraztuna, doteduna izan-arren
· No se le caerán los anillos
Etxeko zeukaten, eta haurride bat bezala maite
· Le consideraban como de familia
Etxeko zoko guziak zaitu ondorean’ diru denaren jabe eginda’ saltoka joan ziraden
lapur biak
· Después de registrar toda la casa
Etxeko zoko guziak zaitu ondorean’ diru denaren jabe eginda’ saltoka joan ziraden
lapur biak
· Llevándose todo el dinero
Etxeko zokoak garbitzea da’ udan kukusoak igesi bialtzeko biderik onena
· Ahuyentar las pulgas
Etxeko zorrondoa ustutzen asi zan
· Empezó a faltar el sustento
Etxekoa da, ezetz uste badezu ere
· Aunque no te lo parezca
Etxekoago, maminago, gozoago zaio itz au, beste ori baino
· Le resulta más familiar, más suyo
Etxekoai aditzera ematera joan da
· A dar parte; a comunicar la noticia
Etxekoak esaten zioten’ etzala itxura, erbestean, edozeinekin, aide guraso-gabe, sasiko
baten irudian senartzea
· A la manera de un expósito o inclusero
Etxekoak esaten zioten’ etzala itxura, erbestean, edozeinekin, aide ta guraso-gabe,
sasiko baten irudian senartzea
· Que no estaba bien; que no era decoroso
Etxekoak etzuten orren sustraia errex atera
· Les ha costado averiguar su paradero, dar con su rastro
Etxekoak ez ezagutzeagatik’ satorretara joaten zan; eta antxe, atxurra eskuan zuala
satorraren zai’ bere buru-austeak ibiltzen zitun
· Se entregaba a sus cuitas o preocupaciones
Etxekoak ez ezagutzeagatik’ satorretara joaten zan; eta antxe, atxurra eskuan zuala
satorraren zai’ bere buru-austeak ibiltzen zitun
· Para que no se dieran cuenta los de casa de su emoción
Etxekoak ez omen-zuten Mariren esana aintzakotzat artu, ezta egin ere
· No tomaron en consideración
Etxekoak ezinean eta umeak gose dauzkanak’ laugarren agindua austen du
· Haciéndoles pasar hambre
Etxekoak ezinean eta umeak gose dauzkanak’ laugarren agindua austen du
· Pasando apuros
Etxekoak kanpoko’ ta kanpokoak etxeko izaten dira olako bazkari-egun aundietan
· Agasajos y privaciones que a la vez impone la hospitalidad
Etxekoak’ kezka aundian zituan
· Muy preocupados, inquietos
Etxekoak lo betean arkitzen ziran’ eta kanpokoaren amesik ere etzuten buruan
· No sospechaban lo más mínimo quién pudiera ser el que llamaba a la puerta
Etxekoak nola daude?... -Ala-ala ba..; don Jose’ oso lurra-jota dago
· Muy decaído; postrado, desfallecido. Ha envejecido mucho
Etxeko-aldi labur bat egin’ eta mendiz-mendi berritz Salamancara zoazin bi mutil
gazte koxkor
· Después de pasar una temporada en casa
Etxeko-andere xuhurra da
· Ahorradora, económica
Etxeko-andian dabiltz orreek
 · Se tratan con mucha familiaridad
Etxeko-andra’ noblea dogu; bear-bere ala nik
· Por fortuna para mí!
Etxekoandra sorginek’ ez emen-zoon inola-re nai uso ue arrapatzerik. Ea ze-egitteko
zoon uso sakatx ue? esate emen-zion senarrari
· Que para qué quería
Etxekoandre andia! onez ar beza seinale au’ gu guzion izenean
· Dignaos aceptar
Etxekoandre au’ emen ezaguna da; ta ez dezu beste ezaguera bearrik emen agertzeko
· No necesitas de más recomendación o aval
Etxekoandre, bekaigu basotxo bana ur presko!
· Tráiganos un vasito de agua fresca a cada uno
Etxekoandre! Bekaigu bi baxo-erdi,... inork edan-gabeak
· N.B. Una ocurrencia festiva, intraducible: para nosotros solos?
Etxekoandre berriaren bizilekuan sartzean’ erretratu eder baten itxatsi ziran
neskatxaren begiak
· Se clavaron sus ojos en
Etxekoandre maite! Txiki bat inapa! edo mutur okerra...
· Un chiquito de aguardiente
Etxeko-andre zabalak’ ba du zabala bear-izana!
· Buena necesidad tiene de ser generosa para mantener ciertas bocas. Por suerte que es
generosa!
Etxekoandrea’ alperra zan; ta alabaak’ amaren ozpalekoak
· De la misma madera o condición que la madre
Etxekoandrea ankaan gainean joateko moduun balitz’ an bilduko ginake igandean
· Si no estuviese baldada
Etxeko-andrea auzoan ipoinetan ipuinetan zan ordu artan: sarritako kontua
· Cosa frecuente
Etxeko-andrea auzoan ipoinetan ipuinetan zan ordu artan: sarritako kontua
· Estaba de palique en la vecindad
Etxekoandrea, gaztea-arren’ ezagun-ez-tako gaitzak laster eraman zun
· Aunque joven aún
Etxekoandrea, gaztea-arren’ ezagun-ez-tako gaitzak laster eraman zun
· Murió de una enfermedad desconocida
Etxekoandrea!... Kuartilu bat!... Pilipa-Antoini-rekin egindako mokilua
· Sírvanos un cuartillo... de ese mejunje de aguardiente... N.B. Pillipa-Antoñi: uno de los
apelativos jocosos del aguardiente
Etxekoandrea oartu zaneko’ bideak eginak ziran, aek
· Ya se habían fugado o largado
Etxeko-andreak’ beti, abetik ortzera: zeron begi aurrean dezute aukera
· A cada paso. Decía
Etxeko-andreak’ beti, abetik ortzera: zeron begi aurrean dezute aukera
· Ahí tenéis donde escoger
Etxeko-andrearen amona difuntaren aur-zai etorria zala esaten zuten, emakume
ximur ura; eta oraindik neskatxaren izenean zegoen
· Todavía estaba a título de chacha
Etxekoandrearen bekoki ilunaren igesi noa
 · Huyendo del enojo de
Etxekoandrearen burutik dabilen etxea’ auntzak jaten duen baratzea
· La casa gobernada al arbitrio de
Etxekoandrearen edo nagusiaren galdez etorri da norbait
· Preguntando por
Etxekoandrearen esanaz gainera’ berori egiten dute kulpagarri... -Gero esango du
nere andreak’ asko maite nauela..! Ez da ezagun!
· Por las declaraciones de la señora
Etxekoandrearen esanez gainera’ berori egiten dute kulpagarri... -Gero esango du
nere andreak’ asko maite nauela...! Ez da ezagun!
· Bien poco se conoce!
Etxekoandreari agur ilun bat eginda’ elizara joan ziran neskatila biak
· Despidiéndose tristemente de ella
Etxekoandreari berari ere’ neskametzako neskato apaintxoa zala iruditze emen-
zitzaion
· Parecíale aquella niña demasiado fina para sirvienta
Etxeko-andreari-be’ iketan egiten zetsan
· Le hablaba de tú; la tuteaba
Etxekoandretza guziik etxekoandreketa guziik zuk egiiten dituzu
· Tú eres la que dispones todo
Etxekoei’ gure doluzko goraintziak!
· Nuestro pésame o condolencia
Etxekoen artean izan daben galtzai andi batek euki dau ixilik gure adiskidea, ordutik
onainoko bitartean
· Una gran pérdida
Etxekoen artean izan daben galtzai andi batek euki dau ixilik gure adiskidea, ordutik
onainoko bitartean
· De entonces acá; hasta ahora
Etxekoen artean izan daben galtzai andi batek euki dau ixilik gure adiskidea, ordutik
onainoko bitartean
· Mantener en silencio
Etxekoen uste-gabetan il zan
· Sin que lo advirtieran los suyos
Etxekojaun batek’ mastia landatu zun, eta nekazarieri maiztergoan utzi zien
· Se la arrendó a ciertos labradores
Etxeko-jauna kanpotik danean’ etxean-etxean dauko nun pipea artu
· En cada casa tiene pipa en que fumar
Etxeko-jauna’ zut-zutik zegoen bere ateetan
· A las puertas de su casa
Etxeko-mina egin zitzaion
· Sintió nostalgia de su casa
Etxekonakin ondo etortzen dakiana da
· Se entiende bien con sus convecinos
Etxekonera begira zak!
· Aplícate el cuento a ti mismo
Etxekorik ez zan gauza beste inor’ Amatxiren aipuetara bertsuz agertzeko
· Entre los familiares no había otra capaz de
Etxekorik ez zan gauza beste inor’ Amatxiren aipuetara bertsuz agertzeko. Mikel
baizik
· A la velada fúnebre de la abuelita
Etxekoz-etxeko egin dituzte egun hortako itzuliak; dolu handitan baitziren,
ezkonberriak
· En la intimidad; sin solemnidad
Etxekoz-etxeko egin dituzte egun hortako itzuliak; dolu handitan baitziren,
ezkonberriak
· Las andanzas de su día de bodas
Etxekoz-etxeko egiten zituzten lan guziak
· En familia; entre los de casa
Etxe-lurrak bezala ezagutu dituenak
· Tierras solariegas
Etxe-muturrak ezpalitu zutik eutsi moskor biak’ zangoaz-gora ba zijoazen gizajoak
· A no ser por la esquina de la casa
Etxe-muturrak ezpalitu zutik eutsi moskor biak’ zangoaz-gora ba zijoazen gizajoak
· Caer patas arriba
Etxengo eztena’ jauregiko
· Descuidando su casa y atendiendo a otros menos necesitados
Etxe-ondoan’ ez da ageri metarik; ez eta len bezela pagota-pilarik
· Ni montones de haces de leña
Etxe-ondoko mendi-ganera eguzkia goratu-orduko
· Para cuando hubo subido el sol hasta
Etxe-ondoko putzu-zulotik xalburuak ekarririk’ azkena aterata zegoan-botilara sartu
zituan pila bat
· A la botella últimamente servida
Etxe-ondoko putzu-zulotik xalburuak ekarririk’ azkena aterata zegoan-botilara sartu
zituan pila bat
· Del pozo contiguo a la casa
Etxe-ondotik gutxitan alde egindako baserritar bat zan
· Que había salido poco de su casa
Etxe-ongarri orrek ez du bear-aina indar eta gozo, lurrentzat; uts bat ba du
· Abono animal
Etxe-ongarri orrek ez du bear-aina indar eta gozo, lurrentzat; uts bat ba du
· Tiene un inconveniente
Etxe-orde dun bazter artara’ laster etorriko da atzera
· Al cobijo que le hace las veces de casa
Etxe-orde egin nai genduke aurtengo udaran’ belarrak gordetzeko bederen
· Un cobertizo
Etxe-ostera zetan edo-atan urtenda, atzera etxera sartzen joan danean’ zarata itzelak
susmau ditu barruan
· Ha sentido unos ruidos tremendos
Etxe-ostera zetan edo-atan urtenda, atzera etxera sartzen joan danean’ zarata itzelak
susmau ditu barruan
· Habiendo salido para esto a lo otro
Etxepean egondakoa gendun
· Había sido convecino
Etxepeko izan zan, erri artan
· Residió en aquel país
Etxepekoak firmatu nai ezpadute, zertan asiko gera gu?
· Los convecinos del mismo inmueble
Etxepekoak kupitzerainoko istilua jartzen zuan
· Armaba escándalos que movían a compasión a los convecinos
Etxepera ezin joango nintzan esne-bila
· No me era posible ir donde el vecino
Etxe-petxa-garri ez izateko’ aleginean laguntzen saiatzen naiz
· Para no ser carga inútil, peso muerto, gravamen, un censo para la casa
Etxera alderatu ziranean’ iru txakurrak aidean atera ziran; Joainixiorena’ erotu
bear!
· Salieron volando
Etxera alderatu ziranean’ iru txakurrak aidean atera ziran; Joainixiorena’ erotu
bear!
· Loco de contento
Etxera alderatu ere baino lenago’ aitak ikusi zuen, semea
· Aun antes de que se acercara a casa
Etxera baino leen oartzen zaio urrutitik aita
· Lo atisba desde lejos
Etxera bear jendeak Aralarko elizatik’ eta asmatzen ere ez belauneri kentzen lurra
euriarengatik esker ta arren...
· No aciertan a despegar las rodillas del suelo agradecidos por el beneficio de la lluvia
Etxera bidean abiatu zan
· Se dirigió hacia casa
Etxera biurtu ziran bi lagunak’ eztai-ondoak oraindik zirautela
· Mientras aún duraban las fiestas de boda
Etxera doanean’ su-inguru otza... mutiltzarrak
· Frío hogar. Falta de cariño
Etxera doianean’ su-ingurua otza... Gizon alargunak...
· No tiene nadie que cuide del hogar
Etxera doianean’ su-ingurua otza! mutil-zarrak: ak larrituten dautso apur bat biotza
· Falta de calor en el hogar
Etxera ekarri bear dozu alabea ainbat arinen’ min-arinak ixildu daittezan
· Para acallar las malas lenguas
Etxera ekarri bearrean’ Iparragirreko Kosanton-eri bialdu dotsat arrain ori:
txikitako laguna-bere ba da-ta
· Amigo de la infancia
Etxera eldu ta oera sartzeko estu egoan Maritxu
· Tenía prisa por irse a acostar
Etxera eldu zanean’ bere ardurapean artu eban Peruk aparia egitea
· Tomó a su cuidado el aderezar la cena
Etxera joan batean’ auxe esan nion aitari
· Una vez que fui a casa
Etxera joan bearko det: andrearekin meza-truk egiten det-eta
· Pues nos relevamos ambos para venir a misa
Etxera joan besterik etzegok! orlako tratuak artzeko...
 · Cualquiera se anima a ir a vivir en casa!
Etxera joan besterik etzegok! orlako tratuak artzeko...
· Cualquiera se anima a ir a vivir en casa!
Etxera joatekotaz’ orain joan bearko dezu
· En caso de ir a casa
Etxera juatiari bertan-bera laga-ta’ lelengo bilau eban basarrian eup! eginaz’
sukalderaino sartu zan
· Abandonando su marcha hacia casa
Etxera noanean’ garbitu’ bear dot neure arimea kezka guztietarik
· Salir de dudas o zozobras
Etxera noizean bein bialtzen dau mutilak’ itxuraz egindako eskutitz bat’ esanaz: ondo
nago; ba daroat neure saila aurrera
· Sigo adelante con mi tarea o empeño; mis cosas marchan bien
Etxera noizean bein bialtzen dau mutilak’ itxuraz egindako eskutitz bat’ esanaz: ondo
nago; ba daroat neure saila aurrera
· Una carta escrita en muy buena forma
Etxera orduko’ oera sartu zan, gaitzezko katurik etzuala esanaz
· Diciendo que no era borrachera de cuidado
Etxera ots-emazu, aita gure ibilerari luzetsita egon ez dedin
· Vámonos a casa!
Etxera ots-emazu, aita gure ibilerari luzetsita egon ez dedin
· No sea que esté tardado o impaciente
Etxera sartu’ ta limosna ematen zitzaioten kantari oiei: bi pezeta, aundieneko
· Máximo...; cuando mucho
Etxera zetozela’ ilundu egin zitzaien bidean
· Se les hizo noche
Etxera-bearra eldu jat: agur, Peru neure biotzekoa! agur, osterako artean!
· Adiós, hasta la vista!
Etxera-bearra eldu jat: agur, Peru neure biotzekoa! agur, osterako artean!
· Tengo que volver a casa
Etxera-bidea artu zuten, anai biak
· Dirigirse a casa
Etxera-bidea bilatu ezinik ibiltzen da kalean, atzera ta aurrera
· Desorientada
Etxera-bidea utzirik’ bidetxiorra artu zuan
· Dejando el camino de regreso. El camino que conducía a casa
Etxera-bilera ori galdu degu geroztik
· Aquella atracción que tenía para nosotros el hogar..; el sentimiento del hogar, de
familia
Etxerako aina aterako du beinipein arrantzale zimelak
· Para el consumo doméstico
Etxerako baino kanpokoentzat mesedegarriagoak izaten dira
· Más útiles para los demás que para uno mismo
Etxerako bear dituen gauzak bere denporan erosi-bagez’ gero gorago erosi bearko
ditu
· Los habrá de comprar más caro
Etxerako bidea artu genuenean
 · Cuando nos volvimos hacia casa
Etxerako bidea galdurik negarrez arkitu zuan aur bat mendian
· Extraviado
Etxerako bidean ifini zituzten, iru zezenak
· Los encaminaron hacia casa
Etxerako’ gizaseme esangina bear dogu; asarrerik ez naibagerik ekarriko ezteuskuna
· Que no nos ocasiona disgustos
Etxerako mesederako ibili omen da beti; ala dio
· En beneficio de la casa; en bien de
Etxerako modukoa da galai ori
· Nos vendría bien para casa
Etxerako ta gurasoentzako gozo-gaistoa daukeenak
· Dar disgustos en la familia
Etxerako ustean ekarri genduan neskatilea
· Con miras a casarla
Etxerakoan’ begia argi eta urratsa arin zituen; gozoan zen gure Petiri
· Estaba contento
Etxerakoan’ lagun batzuk azaldu zaizkit bidean
· Me he encontrado con
Etxerakoan orratik, jiponduko diagu...! eta ikaragarriak emanda utzi zuten neska
gaixoa
· Ya la escarmentaremos
Etxerakoan orratik jiponduko diagu...! eta ikaragarriak emanda utzi zuten neska
gaixoa.
· La dejaron vapuleada
Etxerakoan’ uria danba-danba asi zaigu
· Nos ha empezado a llover recio
Etxerakoari-be, ainbaten emon bearko jautsogu, Nikaxio!
· Ya será hora de retirarnos a casa
Etxerako ere, arretakikoa izango zan hura! Zuen Mariatxo
· Diligente, activa para el trabajo
Etxerako ere ez dituk kontu txarrak!
· Aplícate el cuento a ti mismo! No te vendrá mal a ti mismo eso que dices
Etxerako ere ona lizake au
· Aplícate el cuento!... Médico, cúrate a ti mismo
Etxerantz arinak arin etorrela’ atzetik jarraitu eutsan neskatila sorginak
· Según venía a todo correr hacia casa
Etxerat doa jendea, gogoak berorik
· Contentos, gozosos
Etxerat etorria zuten nexka’ zintzurretik minez
· Con dolor de garganta
Etxerat joan-orde’ hartu zuen mendi-arte batzuetarako bidea
· En vez de ir a su casa
Etxeratu-izu ainbat arinen Eladi’ agoak ixildu deittezan
· Para tapar la boca a la gente; para acallar las murmuraciones
Etxeren bat beeraka datorrenean’ ezta erraz eustea
· Que se va a desplomar
Etxeren bat beraka datorrenean’ ezta erraz eustea
· Que va hacia la ruina; que se va a desplomar
Etxeri arnasa-artu-eragiteko emakumea dan emakumeak’ eztau goizerdiari begira
zeri-nakio egon bear
· Una mujer que se precie de buena dueña de casa
Etxerik ez duunak’ ez duula...; ta duunak ere’ orra zer txipiritonak!
· Qué jaleos o enredos!... Todo tiene sus contras: el carecer de casa y el ser propietario
de una
Etxerik geienak erri onetan’ ba dituzte nork bere iturri jakinak, atari-inguruan
· Cada cual su fuente particular
Etxeruntz asi zan mutila bildurrez, zearka ta okerka, zakurrari begirik kendu-gabe
· Sin perder de vista al perro
Etxetiarrak han dagode buruari lotuak’ nundik jina duketen haur gaixo hori.
Buhamiak belartegi batean utzia
· Andan intrigados, preocupados
Etxetik alde egin Josek?... Etzuan orrelakorik egingo!... Neri aitzen eman-gabe?
· Sin avisármelo? Sin decirme nada?
Etxetik alde ezkutatzea’ ez da gauza txukunena
· No es muy decoroso que digamos
Etxetik alde-aldean’ ostatua zan
· Al lado mismo de la casa
Etxetik anka atera-orduko’ an ditu mutil txikiak atzetik milaka
· En cuanto sale a la calle
Etxetik ateratzeko’ giro txarrak daude
· No convida el tiempo
Etxetik begira egokan auzoko Permin’ aotik adurra eriola pozarren
· Cayéndosele la baba de gusto
Etxetik elizara bakarrik ibilia da
· Que no conocen más que el camino de casa a la iglesia
Etxetik eraman zan, eta etxera dator: kolkotik magalera erortzea egin du
· Nada se ha perdido: todo queda en casa
Etxetik Ernanira’ oinez ginan, bidean itz potxolo ederrak esanez
· En grata conversación
Etxetik erten zuanean’ tutik etzekian erderaz; baina orain edozeinekin mintzatzeko-
beste ba zekian
· Ya era capaz de hablar en castellano con cualquiera
Etxetik erten zuanean’ tutik etzekian erderaz; baina orain’ edozeinekin mintzatzeko-
beste ba zekian
· No sabía una palabra de castellano
Etxetik igesi eginda egoan, mutil txiki bat. Etxekoak, bila ta bila’ aurkitu eben alango
batean ortuan zutun-zutunik
· De pronto
Etxetik igesi eginda egoan, mutil txiki bat. Etxekoak, bila ta bila’ aurkitu eben alango
batean, ortuan zutun-zutunik
· Después de haber andado buscándolo
Etxetik igesi eginda egoan, mutil txiki bat. Etxekoak, bila ta bila’ aurkitu eben alango
batean, ortuan zutun-zutunik
 · Huido de casa
Etxetik igesi joanda’ ikusteko planta ibili naiz Urruti aietan! Ez aitak esan-gabe!
· No sin que me lo hubiese prevenido mi padre
Etxetik igesi joanda’ ikusteko planta ibili naiz urruti aietan!... Ez aitak esan-gabe!
· Por qué tristes aventuras he pasado!
Etxetik ikusi al bagendu meza-emoilea’ ezkinate zirkinduko gatzazan lekutik
· De la cama
Etxetik ikusi al bagendu meza-emoilea’ ezkinate zirkinduko gatzazan lekutik
· No nos moveríamos; no nos desplazaríamos
Etxetik irtetean atsorik arkitzen badu’ egun artan gauz onik izango ez duala uste du
· Cree que todo le saldrá mal
Etxetik oso urrutira-gabe zeuden; bainan aitak etzuan pakerik izan’ danak ostera
etxeratu-arte
· Estaban no lejos de casa
Etxetik urrengo mugaren onduan’ lo-gogor zeguan erbi ori
· Profundamente dormido
Etxetik zegokan guzia gastatu zuan seme ondatzaileak
· Toda su herencia familiar
Etxetik zegokana arturik’ urrutietara joan zan seme ergela
· Recibida su parte de herencia o legítima
Etxetik zegokana arturik’ urrutietara joan zan seme ergela’ zuan guzia emakume-
zurrian ondatzeko
· Se fue a lejanas tierras
Etxetik zegokana arturik’ urrutietara joan zan seme ergela’ zuan guzia emakume-
zurrian ondatzeko
· Yendo tras de mujeres
Etxe-txar edo lur pixka baten jabe gerala agertzeko ere’ txartelak nai izaten
dizkitzugu. Nai izaten ditugu
· Ya se sabe que solemos pedir comprobantes
Etxetxo artan idukitzen zituzten’ atxur, laia, eta osteango joan-etorriak
· Y demás bártulos
Etxetxoko teilatuan’ nor edo nor dabil
· Anda alguien
Etxetzako estalpe zar batean artu zuten ostatu
· En un viejo refugio sustitutivo de casa
Etxe-xokoan gelditzeko, berri-eltzale ona naukazu!
· Qué cómodo gacetillero!
Etxe-zaar-zaleak izaten dira saguak
· Gustan de las casas viejas
Etxe-zai gelditu zan morroi ura’ etxea txintxo-txintxo zaindu-bearrean’ ardoz beteta
zebilen
· Andaba borracho
Etxe-zai gelditu zan morroi ura’ etxea txintxo-txintxo zaindu-bearrean’ ardoz beteta
zebilen
· En vez de cuidar la casa con toda diligencia
Etxe-zai uzten zuen zakurra atean
· Cuidando la casa
Etxez-etxe eta sukaldez-sukalde ibili oi-diran zenbait atso ipui-zale
· Murmuradoras, chismorreras
Etxe-zulo, laguntzara agertzen ez dan bat dozu gizona, ezkondu dan-ezkero.
Laguntzara lagun-artera
· Un hombre siempre metido en su casa
Etxe-zuloan kukildutzea’ ez da ona
· No es bueno vivir acurrucado en casa
Etxe-zuloan zaude beti, nere zai bezela
· Siempre estás metida en casa
Etxi detsa bere buruari’ eta ordi bat eginda dabil
· Ya ha perdido todo el control de su persona; ya se ha desmoralizado por completo
Etxoakit niri ezer
· No me importa nada
Etxoat nik bein izango jabe esku-ugaria?
· Un amo liberal, generoso
Etxola aprobetxatzen bederik’ ari gaituk
· Siquiera estamos aprovechando el refugio o caseta
Etxolak etxetu zuzten zituzten, larreak lur-berritu; bazterrak, bidez onturik’
poilikino herritu
· Roturar tierras
Etxolak etxetu zuzten zituzten, larreak lur-berritu; bazterrak, bidez onturik’
poilikino herritu
· Convertir las chozas en casas
Etxolak etxetu zuzten zituzten, larreak lur-berritu, bazterrak, bidez onturik’ poilikino
herritu
· Convertir tierras yermas en poblados
Etxonan ori lenengo kinuan bilau!
· Ya le costó lograrlo, o conquistarlo
Etx-ondo sasira jaurt egin ei-dau bere eztena, Patxiko zapatariak; orain’ etxebarri-
ginen daragoio oso garratz
· Está ocupado en levantar una casa nueva
Etx-ondoko sasira jaurt egin ei-dau bere eztena, Patxiko zapatariak; orain’ etxebarri-
ginen daragoio oso garratz
· Muy activa o afanosamente
Etxu gizon errateko-gaberik, ez malda itzal-gaberik. Etxueztuzu; ezta.
· No hay hombre sin defecto
Etxuek damurik gitxi izango, agure orreri emoniko lepokadeagaitik!
· Cuánto les va a pesar!
Etxura gaiztoko gizon bat asi zan gabaz gure etxera etortzen
· Un hombre de mala traza, sospechoso
Etzabiltza toki txarrean orrekin!
· Aviado estás, si te fías de ése!
Etzadazue gaizki artu’ garratz-txo mintzatu banaiz
· Si me he expresado un tanto acerbamente
Etzagoken gehiago bere zangoen gainean
· No podía tenerse en pie
Etzagoz artezean, ori uste badozu
 · Se equivoca Vd
Etzagoz bestelakoa, uste izan bozu’ etzaitoguzala ezagututen nor zarean, nundik-
norakoa zarean, andrazko arru-ori!
· Bien tonta tienes que ser, si te figuras que
Etzagun basarri-jabe orrek, gaurko preziotan ogei mile peseta artuko leukezala
esango bagendu’ gitxiti ibiliko gintakez
· Calcularíamos por bajo; nos quedaríamos cortos
Etzaidazu izkuta Zure aurpegia, Jauna’ estu naizan aldian!
· En el día de mi angustia
Etzaidazula gaitzez artu!
· Tomarlo a mal
Etzaie eliz-lurrik ematen, orrela iltzen diranai
· No se les entierra en sagrado
Etzaie entzuterik eman bear itz labain eta astingarriai
· Prestar oídos a adulaciones, lisonjas
Etzaie entzuterik eman bear itz labain ta astingarriai
· No se les debe prestar oído
Etzaie gogotik joaten’ denbora luzeetan ere
· No se les borra el recuerdo
Etzaiegun ondasun galkorrai biotza itsatsi: nai edo ez’ eriotzari utzi bear dizkagu-ta
· Se los tenemos que abandonar a la muerte. N.B. Observar la personificación de
Eriotza; como también es usual hablando de Ur, Itsaso, Su
Etzaiezu entzuterik eman’ asko-jakinen itz labain eta berriketai!
· Adulaciones de la gente marrullera
Etzaiezu entzuterik eman’ asko-jakinen itz labain eta berriketai!
· No les prestes oído
Etzaigu eskatzen’ batetik bestera mendiak aldatzea
· Trasladar montañas... Empresas imposibles
Etzaigu eskatzen’ batetik-bestera mendiak aldatzea
· No se nos piden imposibles
Etzaigu, ez, aurten mutil au larruberrituko!... Lenguari eutsita ere ez gera arrituko!
· No hay cuidado que vaya a cambiar de piel... Seguirá con la de antes... Es incorregible
Etzaigu kanta bikain au ilko inola
· No lo dejaremos perecer
Etzaik zilegi’ neska orri maite-lege egitea
· Pretender su amor; cortejarla
Etzaikioken eman egiaz baiarik
· No se le podía reprochar nada
Etzaiku buruko ilerik bat ere, Jainkoaren jakin-gabe galtzen..: hain xehero, bat-
banaka, beregainki eta bereziki daki’ gauza guztien berri
· Sin que lo sepa
Etzaio berealakoan aztuko gure izkuntza maitea jende oni!
· No será fácil que se le olvide
Etzaio beteko barrenik’ mundu ontako zer guziagatik
· Es insaciable
Etzaio geiago ara joateko gogorik egin
· Ya no le han venido más ganas de
Etzaio gure adinari zor’ alegiaka haritzea
· Usar de ficción, o simulación
Etzaio gure adinari zor’ alegiaka haritzea
· No es decoroso a nuestra edad
Etzaio itza bereala jaulkiko...!
· Dicho con referencia a una persona que guarda secretos
Etzaio Jainkoari gaitz-irizten bizilekua’ danik arloteena izan-arren
· No le desagrada; no desdeña
Etzaio Jainkoari gaitz-irizten bizilekua’ danik arloteena izan-arren
· Por miserable que sea
Etzaio oraindik erantzun’ joanerakoan aditu nionik
· Todavía nadie le ha echado en cara
Etzaiok ezer esan’ arik-eta ikusiago arte!
· Hasta ver qué pasa
Etzaiote behin ere burutik iragan’ behar zutela adinera-gabe aitasotu
· Llegar a ser abuelos antes de la edad normal; antes de tiempo
Etzaiote behin ere burutik iragan’ behar zutela adinera-gabe aitasotu
· Pasársele por la cabeza; ocurrírsele
Etzaiote beraz lurrai egotzi bear atxakia
· No hay que culpar a la tierra
Etzaiote gazte horiei begitartea ximurtu eta ezpainak luzatu. Soldadu joaiteko
kezkarekin
· No han perdido por eso su buen humor
Etzaiozka aldamenetik kenduko beraren aideak’ asnasa deban arte guztian, gau ta
egun alkarri txanda emanaz
· Turnándose uno tras otro
Etzaiozka aldamenetik kenduko beraren aideak’ asnasa deban arte guztian, gau ta
egun alkarri txanda emanaz
· Mientras viva; mientras respire
Etzaiozka aldamenetik kenduko beraren aideak’ asnasa deban arte guztian, gau ta
egun alkarri txanda emanaz
· No se apartan de su lado
Etzaiozu agertu norinai zure biotza
· A cualquiera
Etzaiozu, aitzaki txatar oiek-gatik, eriotzako patu-ona zure anima gaixoari ukatu!
· Una muerte dichosa; la dicha de una buena muerte
Etzaiozu erdoiak jaten utzi zure luma eder orri!
· No la dejes oxidar! Escribe a menudo!
!Etzaiozu ezer egin! -Eztiot elduko
· No te apures: no le voy a tocar
Etzaiozu ipini berealatik bekosko iluna liburutxo oni!
· No le frunzas el ceño
Etzait alere damuz lertzen nere biotz au!
· Partirse de dolor
Etzait arkitzen zure doaien laurdenik
· No poseo ni la cuarta parte de
Etzait aztuko bizi naizen arte
 · Mientras viva
Etzait batere gauza egokia’ inori neurri artzea
· Hacer reproches, criticar
Etzait biderako-ainbat denbora gelditzen
· No me queda tiempo para ese viaje
Etzait gogoratzen
· No recuerdo
Etzait iduritzen’ Jainkoa or beinere, emen bezin bertan sumatu nuanik
· Tan próximo como aquí
Etzait inoiz burura burutara etorri olako gauzarik
· Nunca me ha venido a las mientes cosa semejante
Etzait jaiotzen zale bizi bat, jai oetarako: ain gogobetetzen naute gezurrezko
euskaltasunak!
· Tal es el fastidio que me dan
Etzait jaiotzen zale bizi bat, jai oetarako: ain gogobetetzen naute gezurrezko
euskaltasunak!
· No siento en mí mucho entusiasmo por
Etzait usu agitzen Barkotxerat joaitea: oraino patarra ezpaita ordokiturik
· No me acontece a menudo
Etzait usu agitzen Barkoxerat joaitea: oraino patarra ezpaita ordokiturik
· Aún no han allanado la cuesta
Etzaite asi, Pepatxu, burua apurtuten: ezkondu nai dabena’ ezta bildurtuten
· No empieces a devanarte los sesos
Etzaite asi, Pepetxu, burua apurtuten!
· No me marees con tus sermonatas
Etzaite estutu, emakumea! Jendeak, irugarren egunerako’ begiak ortara jarriko ditu!
· Ya se acostumbrará, y no le llamará la atención tu verruga
Etzaite estutu, gizona: alkar ez degu galduko
· No iremos a perjudicarnos unos a otros
Etzaite estutu, gizona! Jaunak emango digu bizitzeko dina
· No nos faltará la ayuda de Dios
Etzaite estutu kerizpe andia dagolako
· Hace mucha sombra en el bosque
Etzaite estutu orregaitik!... Buru oneko gizona da’ ta neuk esango deutsat
· Es hombre que se da a razones; es hombre comprensivo
Etzaite ibili geiegietan’ zere buruaren kaltean
· No te entregues a excesos
Etzaite igeska ibili, au ta ori esanaz
· No te escurras; no te vayas por la tangente
Etzaite kendu, maitea; eztezu galaazten
· No te retires: no estorbas el paso
Etzaite lotsatu, gizona! Esan dodana’ ezta izan destaine bat baino
· No ha sido más que una broma
Etzaite mindu’ nik itz au esanda
· No te ofendas o molestes
Etzaite zere buruaz arrotu!
· No te envanezcas; no te engrías
Etzaiteala aurreregi sartu, jauna!
· No te propases
Etzaiteala egon gauz orren kezketan!
· No pases pena por eso
Etzaitela izan fiakaitza nerekin!
· No desconfíes de mí
Etzaitela kutsutu nerekin!... Ikutzen nauenak’ mina du berekin
· No sea que te vayas a contagiar
Etzaitez egon ortik kalera begira...; bestela’ zorabioak artuko zaitu
· Te va a ganar el vértigo
Etzaitez estutu, gizona! Pertsekuziorik bozu badozu’ neure lepora!
· échame a mí la culpa!
Etzaitez estutu larritu orrenbeste!
· No pases tanto apuro!
Etzaitez estutu orrenbesteraino, gizona! Txarrago izango zan istar bat austea ta
· Podía haber sido cosa peor...!
Etzaitez ikaratu txori batzun zaratakaitik: gizon batek’ ori baino biotz andiagoa euki
bear dau...; ez txori-biotza
· Ha de tener más valor o coraje
Etzaitez jardun orren ur! Jo-izu Iparra, jo-izu Egoa, Astarloaren otsa ereiten ur ta
lur...!
· Ve en todas direcciones!
Etzaitez jardun orren ur! Jo-izu Iparra, jo-izu Egoa, Astarloaren otsa ereiten ur ta
lur...!
· Esparcir su fama por mar y por tierra
Etzaitez jardun orren ur! Jo-izu Iparra, jo-izu Egoa, Astarloaren otsa ereiten ur ta
lur...!
· Esparcir su fama por mar y por tierra
Etzaitez joan medikutan, Jose!
· No vayas en busca de médicos!
Etzaiteze ibili eskuka!
· Manosearse
Etzaiteze urrun joan Amen magaleti..., neu-legez egoteko zizpuruka beti
· No os alejéis del regazo de la Madre
Etzaitezela elizara-gabe geldi, egitekoen artetik atera al bazaitez
· Si puedes interrumpir tus quehaceres
Etzaitezela eneganik itzul, Jauna!
· No te apartes de mí
Etzaitezela eskatzetik geldi!
· No ceses de...!
Etzaitezela gauz oetan urduritua izan: galde zaiezu gizon adituai!
· No seas precipitado en tales negocios
Etzaitezela grina’ biharamunean nola biziko zaren...
· No te preocupes
Etzaitezela joan arako etxe artara! Esanmesa gaiztoak zabaltzen dituzu
· Das lugar a habladurías
Etzaitezela ustela izan! Atoz! Jainkoa guztiri begira dago; eta etzaitu maldan-beera
 amilduko
· Dios es providente
Etzaitezela ustela izan! Atoz! Jainkoa guztiri begira dago; eta etzaitu maldan-beera
amilduko
· No te acobardes!
Etzaitezke jar zure alde emaztea utzirik
· No puedes divorciarte; no puedes separarte de ella
Etzaitezte jar hekien aen kideko
· No os equiparéis a ellos
Etzaitezte orrela ibili, bazter guzijak nasten! Gaztetan artu zazute bide zuzena!
· No andéis así metiendo desorden por todas partes
Etzaiteztela arazotan egon biarko...!
· No andéis solícitos por el día de mañana...!
Etzaiteztela arritu, gazte maiteok: era ortako zirika-aldiak’ Gesaltzak sarritan ditu
· Son frecuentes en él puyazos por el estilo
Etzaiteztela ibil begien azpiko itxuraren arauaz, bainan bai bidezki eta zuzenki
· No juzguéis según las apariencias
Etzaiteztela izan’ on iduri gura direnak bezala
· Como los hipócritas
Etzaiteztela izan sorrak eta gorrak, aurrak eskolara bidaltzeko
· No seáis descuidados, flojos, negligentes
Etzaitu askok ezagutzen bear-bestean
· No te conocen debidamente
Etzaitu biguntzen nire negarrak?
· No te conmueven?
Etzaitu, onek bezala, batek ere aterako zere neke-kezkaen urpetik
· No habrá ni uno que te saque
Etzaitut baiatzen deusetan
· No te reprocho o acuso de nada
Etzaitut kitaturen utziko egun, ez bizian
· Ni hoy ni nunca
Etzaituztet bortxatzen harat gaterat joatera: eza emaiten ahal duzue
· Podéis rehusar
Etzaitzaku azaldu burrukari txarra! Bildurti-samarra egiteko kamarra!... Kanpotik
indarra dakark arra-arra: Mikeleteak. Berriz izango dek ik oien bearra!
· Tenías miedo de meter bulla
Etzaitzaku azaldu burrukari txarra! Bildurti-samarra, egiteko kamarra!... Kanpotik
indarra dakark arra-arra: Mikeleteak. Berriz izango dek ik oien bearra!
· Valiente luchador estás hecho!
Etzaitzaku azaldu burrukari txarra! Bildurti-samarra, egiteko kamarra!... Kanpotik
indarra dakark arra-arra: Mikeleteak. Berriz izango dek ik oien bearra!
· Vienes provisto de contingente de fuerza ajena, falto de propia
Etzaitzala liluratu liburu-gilearen sonak
· No te vaya a seducir; no te dejes seducir por
Etzaitzate inork ele xuriz liluratu...!
· Que nadie os engañe con vanas palabras; con lisonjas
Etzaitzatela, arren, ikusi ez egun ta ez sekulan nere begiak! Infernuko suak
 · Que no os vean nunca jamás mis ojos!
Etzaitzatela tontotzarren erausiak ozpindu ta ikaratu!
· No pases mal rato por sus habladurías; no te aflijas
Etzaitzu atzendu noski’ erri au zein den
· Tendrás presente sin duda
Etzaitzu deusik, Jauna, ahizpak bakarrik uzten bainu lanean egiterat?
· No reparas que...? Te parece bien?
Etzaitzu horregatik bihotza erori behar
· No debes desanimarte por eso
Etzaitzu noski gogorako’ itsutuak bizitu dirala Santu ta on guziak
· No se te ocurrirá, desde luego, pensar que
Etzaitzu urriki izanen ori eginik
· No te arrepentirás de haberlo hecho; no te pesará
Etzaizkit aztuko orrenbeste mesede
· Le quedo a Vd. sumamente agradecido
Etzaizkit kontuak zuzen atera
· No me han salido bien mis cálculos
Etzaizu ba baliatuko!
· No te va a valer... No saldrás con la tuya
Etzaizu ez amarik ez anairik antxintxinka etorriko’ errukigarri oni laztan ematera
· Salir corriendo al encuentro de. A recibirte con los brazos abiertos
Etzak ba olako geiegirik egin berriz!
· No hagas más excesos así
Etzak makala mingainez, naiz eskola asko jakin ez!
· Aunque no era muy instruido
Etzakela gauz oien gainean buruko minik eduki!
· No pases pena por; no te preocupes por
Etzakien zein eskualdetarat har
· No sabía qué dirección tomar
Etzakien zer zerasan
· No sabía lo que decía
Etzalde orren atxineko basoetati, oin urtero ze etorri euki leike? Etzalde etxalde.
· Qué beneficio anual se puede obtener?
Etzan aditzen txintik, ez jendearen asnasarik
· No se oía chistar ni resollar
Etzan ain setatsua ere’ eta ixildu zan
· Terco, obstinado, testarudo
E-tzan alper-deadarrik entzun
· Gritos inútiles
Etzan Antoni’ amaren sinistekoa, ta entzungor egiteutson...
· No era del parecer de su madre
Etzan Antoni’ amaren sinistekoa, ta entzungor egiteutson...
· No le escuchaba
Etzan Antoni’ inoganako maitetasunak urtuko eban emakumea
· No era mujer que se derritiese de amor por nadie
Etzan aren burutik egin Erroma
· No fué él el inventor de la pólvora...
Etzan argitzen gogo-txarrik edo nai-ezik lan ortarako’ inoren aldetik
· Nadie mostraba ninguna oposición
Etzan argitzen gogo-txarrik edo nai-ezik lan ortarako’ inoren aldetik
· Nadie mostraba oposición
Etzan artean, ez motx ez luzerik, apareju aren berri zekienik
· Listo ni tonto
Etzan artean ordu-laurdenik’ meza nagusia bukatu zala
· Aún no hacía un cuarto de hora que
Etzan asarre etxeko nagusia gu ostatuz artzearekin
· Contento se vio el dueño
Etzan asarre gizona’ etxea berriro beregandu zuanean
· Rescatar o recuperar
Etzan asarre gizona’ etxea berriro beregandu zuanean
· Satisfecho se vio cuando
Etzan asarre gure gazteria...; eta zarteria ere ez... alajainetan!
· Con gran regocijo de jóvenes y no jóvenes
Etzan asarre Simonaren ama, berria eman ziotenean
· No se puso poco contenta!
Etzan aterik’ ark bilatuko etzionik maratila
· A todo hallaba siempre debida respuesta
Etzan atzeratu ainbestez, Frantziskoren aita
· No por eso desistió
Etzan aundi-txikirik; denak ziran berdinak, legeak egiteko an biltzen ziranak
· No había distinción de clases sociales
Etzan auxe aserre, San Juan bezperan!
· Poco contento que estaba...!
Etzan azartuten’ Mari-Jesusi ezkontza-berbarik egiten; baina ezin egon leitekean beti
ezbaian
· No podía seguir siempre en la incertidumbre; había que salir de la incertidumbre
Etzan azken atsegina’ bertsolariak apaiz bide-galduko ari opa ziona
· El final que deseaba a aquel cura extraviado apóstata
Etzan ba ain itsusi-itsusia ere gure Simona; baina ain ederr-ederra ere etzan
· Hay que reconocer que no era tan fea como decían. Pero tampoco tan hermosa como
ella se creía
Etzan bada epai ori gezurtatu? -Bai nai liberalak!
· Eso es lo que habrían querido
Etzan bada-ezpada nekatu! au egin zuna
· Buen trabajo se echó encima quien hizo esto!
Etzan bada-ezpadakoa’ artzai biak baserrietara eraman zuten poza
· No es para decir su contento
Etzan bat edo-bat lo egon’ Altzoko Aundiaren bizkarretik ogibidea sortzeko, izerdi
asko atera-gabe
· No se descuidó alguien..; bien se espabiló alguno para
Etzan bazkal-ondoko makala izan egun ortan, gure artean!... ttotta-ta guzi, kapea ere!
· Qué deliciosa sobremesa aquélla!
Etzan bazkal-ondoko makala izan egun ortan, gure artean!... ttotta-ta guzi, kapea ere!
· Café con copa y todo!
Etzan benetan’ jakintasun-bagako gizona
· Ignorante
Etzan bere denporan burutik mankoa izan
· No había sido nada tonto en su vida
Etzan bere etxeti irten geiago’ ankaz-aurrera atara zoen-arte
· Hasta que lo llevaron a enterrar
Etzan bereala atertuko’ asten bazan asi bertso zarrak kantari
· Como le diese por empezar a
Etzan bero-usai aundirik gain artan; antxe igaro gendun gaba’ otzak madarikatzen
· Tiritando de frío
Etzan bero-usai aundirik gain artan; antxe igaro gendun gaba’ otzak madarikatzen
· No se sentía calor, ni mucho menos
Etzan berriketa’ aren galderai erantzuteko jakin bear zana!
· No era una friolera lo que había que saber!
Etzan beste munduko gauza nere arrai-zopa... baina baztarretan txarragoa ere ba
dakite jartzen
· No falta donde la hacen peor
Etzan besterik bere ezina’ ez-gurea baino; geienean oi-dan-legez
· Lo que tenía era falta de ganas
Etzan beti ixilik egon: inoiz erantzun zuan; bera isil egotetik’ argalak gaitzerako bide
artu etzezaten
· Para que no se escandalizaran los débiles
Etzan biziro adiskide joango! Gozoa joango zan!
· Con qué humor iría!
Etzan biziro adiskide joango! Gozoa joango zan!
· Con qué humor irria!
Etzan buru andirik bear’ ezbear asko izango zala igarteko
· No se necesitaba ser muy inteligente
Etzan buruz makala Martin, baina etzan berak uste bezin azkarra ere
· No era lerdo... pero tampoco tan avispado como
Etzan egia, ezarten eutsoena
· Lo que le atribuían
Etzan egin areentzako igitea: gogokoago jaken biai’ intxaur-azpian josten jardutea
· Les gustaba más; preferían
Etzan egun batean egin Erroma
· Santa María no se hizo en un día Tiempo requieren las cosas
Etzan egun baterako etorri, zomorro ori!
· Cuánto tarda en irse o extinguirse! N.B. Expresión oída con ocasión del famoso
escarabajo de la patata
Etzan egunbiko etorri argi-jartzaile ori! Ez dijoakigu nai-orduko
· Cuánto tarda en realizar su trabajo!
Etzan egundaino adiskide bien maitetasuna urratu
· Nunca se había roto su amistad
Etzan elizarik; etzan, gurasoaz osterantzean Jainkoaren itza erakusten zuanik
· Fuera de los padres
Etzan erritan asi Perrando, beste asko bezela; baizik donario ederrean emazteari esan
zion: Goazemazu Erretore-etxera...
 · Le dijo con toda calma
Etzan esku txarrekoa gure Juana; eta etorkizunak garbi-asko erakutsi zuan’ irabazi
aundikoa zala, artutako lanbidea
· Era habilidosa; no era nada torpe
Etzan etorri egoteko betan...; Itz bi eginda aurretikan joan zan
· Venía con prisa...; sin tiempo para quedarse a hablar
Etzan etorri’ su-ondoan jarrita besoak tolostatuta egotera
· A estarse ocioso, cruzado de brazos
Etzan etorri utsaren peskisan... Ark ondo bai zekian gure premiaren berri
· No vino sin su razón de ser; sin objeto
Etzan etortzera eratuko
· No le habrá sido posible venir
Etzan, ez, mundu ontakoa, bonboilo hura! Bi erdi egin nai ninun!
· Quería partirme en dos... El fantasma
Etzan, ez, urruti ibili nere laguna!
· No anduvo desacertado en sus cálculos o previsiones
Etzan ezagun Zabaletan’ zein zan seme ta zein morroi: mai baten jaten zuten guztiak,
danak berdin-samarrean jantzi, ta bear zan orduan alkarri lagundu
· Vestían casi de igual manera
Etzan ezagun Zabaletan’ zein zan seme ta zein morroi: mai baten jaten zuten guztiak,
danak berdin-samarrean jantzi, ta bear zan orduan alkarri lagundu
· No se distinguía o aparecía a la vista
Etzan ezeren kinkikan
· No se oía una mosca
Etzan ezeren otsik entzuten
· No se oía ruido alguno
Etzan gauza, bere ito-bear artan’ osti santua iresteko
· No era capaz de
Etzan gauza esanda’ amar litrotzat bei zortzikoa ekarri didazu
· Diciendo una cosa por otra; falseando la verdad
Etzan gauza jazteko, gona zar hura
· Ya no servía para vestir; no se podía llevar
Etzan geiago jakin neska gaizto aren berri
· Ya no se supo más de ella
Etzan geiagoren bearrik izan’ gizonik bioztunenak elkarren leian eskeintzeko
· Los más esforzados o valientes
Etzan giro izango antxe!
· No daría gusto estarse allí
Etzan gizarajoa’ burutik txit argia
· No era muy inteligente; de pocas luces
Etzan gogotikoa aren biraoa
· No era intencionada
Etzan gogoz etorriko..., ta zertan esan diozu?
· No habría venido de buena gana
Etzan gora begira egon, denbora alperrik galtzen
· No se durmió entre tanto; aprovechó bien el tiempo
Etzan guk nai orduko etorriko arakina txerria iltzera
 · Aguardábamos impacientes su llegada
Etzan gure osaba’ atzean gelditzeko gizona
· No era hombre que se arredrase...; no era nada tímido
Etzan gutxi egin dezu
· Has tomado poco descanso en la cama
Etzan gutxi-gutxi arindu une artan aitaren samintasuna, Arrateko Amaren babesean!
· No fue pequeño el alivio que recibió su aflicción!
Etzan hura, ark zaitzen zuen xebera txikia
· La red que él cuidaba
Etzan ibili luzeak egiteko gauza, gaztetan bezela
· Ya no era capaz de largas caminatas
Etzan ikusten inun’ guardia edo soldaduen lorratzik-bere
· Ni rastro de
Etzan inguru abetan orlako baztarrik
· No había hacienda que se le comparase
Etzan inon obeto bearra egiten’ baserri artan baino
· En ninguna parte se trabaja mejor que
Etzan, inondik, oraingoaren berdina, gure lengo jendearen grina
· El carácter, la manera de ser
Etzan, inondik, oraingoaren berdina, gure lengo jendearen grina
· No era de ningún modo
Etzan inor kopeta beltzarekin, aurreneko artan; danok poz-pozik baizik. Bainan
ederki aztu ziran gure pozak’ laugarren egunerako
· Se acabaron nuestras alegrías
Etzan inor kopeta beltzarekin, aurreneko artan; danok poz-pozik baizik. Bainan
ederki aztu ziran gure pozak’ laugarren egunerako
· Nadie se mostraba ceñudo
Etzan izan inor’ aren kontrakorik
· No se opuso nadie a
Etzan izan kaltetan gure asarre-aldia
· No perdimos nada con
Etzan izango asko-txarrago, odoletan joan izan bazina?
· Si te hubieras desangrado; herido
Etzan izango’ Txominek ipui berri bat konta-gabeko gaurik
· Ninguna noche en que no contase un cuento
Etzan jakin ezer’ Santaren gorputza askatu zuen artean
· Hasta que abrieron el cuerpo de
Etzan Jaunari eskerrak nork emanik’ atze bat baizik
· Quien le diera gracias
Etzan joan...: ara joateko bildur
· Tuvo miedo
Etzan lanbide erraza, arraietan!
· La cosa no era fácil
Etzan larunbatean janik maneatzen, ez eta surik erazekitzen ere; etzan bidez ibili
bear
· Viajar
Etzan larunbatean janik maneatzen, ez eta surik erazekitzen ere; etzan bidez ibili
 bear
· Encender fuego
Etzan larunbatean janik maneatzen ez eta surik erazekitzen ere; etzan bidez ibili bear
· Guisar o preparar la comida
Etzan lo egondu’ Alda-txoro izentzat jarri zizubena!
· Ya supo bien lo que hacía... Bien que acertó!
Etzan luzeroko izan euren arteko bakea
· No duró mucho tiempo
Etzan maltzurkeriz gordean ibiltzen
· No tenía nada de tortuoso o solapado
Etzan munduan izan berera-zalea
· Egoísta
Etzan nai baino len iritxi gurera...!
· Por fin consiguió llegar
Etzan nai ordurako jaia etorri!
· Llegó por fin el suspirado domingo
Etzan neregana ailegatu talo aietako bat’ nik nai-ordurako!
· Con qué impaciencia, lo aguardaba!
Etzan neska azaldu aldi batean
· Durante un tiempo
Etzan neure eskua geratuten: eragozpen-baga ioan lumea’ gogora etortana iminten
· Mi pluma corría sin tropiezo
Etzan nolanaiko ezbearra izango’ peritik etxerakoan erriko ostatuan sartu-irten bat
egiten ez bazuten
· Algún contratiempo muy serio tendría que ser
Etzan oitura au beti era batera gorde
· De la misma manera; uniformemente
Etzan onenbestean geratu Jesusen guganako onginaia
· No se limitó a esto: aún hizo más
Etzan orduan oraingo gaingirorik
· Prosperidad o bonanza como la de hoy
Etzan orduko’ nasai-nasai nau loak artzen
· Me duermo en seguida tranquilamente
Etzan orratz-buru bat jartzeko toki
· No cabía un alfiler
Etzan orregatik makaldu
· No por eso se acobardó o echó atrás
Etzan piztirik, gogorrenik ere’ lau eiztari aeki arpegia emateko trebe
· Capaz de resistir o hacerles frente
Etzan piztirik, gogorrenik ere’ lau eiztari aeki arpegia emateko trebe
· Ni el más fuerte de los bichos
Etzan samurra gizajoa; baino arenak ere egin du
· No era fácil de vencer; era hombre de mucha correa
Etzan samurra gizajoa; baino arenak ere egin du
· Pero al fin, también él ha tenido que rendirse a la muerte
Etzan samurra laisterka-apustua irabaztea; baina amaan semeak jaiotzen dira
bestetan
 · Pero a todo hay quien gane...: donde nacen yeguas nacen potros
Etzan samurra laisterka-apustua irabaztea; baina amaan semeak jaiotzen
dirabestetan
· No fue fácil la victoria
Etzan sinisteko gauza’ baina ala gertatu da denbora doakabe oetan
· Parecía increíble
Etzan txabola zazpi oin zabal, amar ez luze, gorutz etzituan zortzi
· No tenía siete pies de ancho
Etzan utsaren truke joango!
· Por algo iría! No iría de balde
Etzan zaila izango: erreal biko batekin egingo zuan arekingoa
· Lo engañaría, o camelaría
Etzan-alderdira ari zitzaion’ batari ta besteari gauzak kontatzen
· Desfigurando las cosas
Etzara, ez Zu izarrak baino beeragotiko gauzea! Artagan-go Andra Maria
· Perteneces a un mundo superior
Etzara gaur egongo, nik egin dodanaren asarre
· No te disgustará lo que he hecho
Etzara gauza gure etxerako
· No sirves para
Etzara saiatzen’ Purgatoriora-bage zor oriek ateratzera
· Antes de ir; sin tener que pasar por el Purgatorio
Etzara sartuko elizara begi arinarekin
· Con la vista derramada, disipada
Etzara zu azaren azpirengo orria, ez!
· No tienes nada de tonta. N.B. Azak’ azpiko orrian ez baña; buru-koxkan du bere balioa
Etzara zu bakarrik’ berba batzukaitik arpegi artu daustana
· No eres el único en hacerme reproches
Etzara zure bekatuak dakizkitenen baten ere hain beldur’ nola zeure buruaren
· N.B. Tomar nota del uso diferente de los posesivos referidos o no al sujeto del verbo
transitivo
Etzarazte sartuko, ez, eskergaiztoko bide makurretan
· Caminos torcidos de ingratitud
Etzare begiratzen nor nor den
· No andas con respetos humanos; no tienes miramientos
Etzare ene aitzinean aurrean eskuak-hutsik agerturen
· Con las manos vacías; sin ofrenda
Etzare haren beldur behar
· No le temas
Etzare izanen gibeletik-jale
· No serás difamador del prójimo
Etzare jakin-gabe’ gure lurraz landan’ deus ere ez dugula
· Excepción hecha de nuestra tierra
Etzare jakin-gabe’ gure lurraz landan’ deus ere ez dugula
· No ignoras que
Etzare zu berri onaren eramaile izanen... Berri-ekarle ona da hori
· Ese trae buenas noticias
Etzare zu berri onaren eramaile izanen... Berriekarle ona da hori
· No llevarás una buena noticia
Etzareala oraindino zarra? Baina ni bai; ta gure etxean’ neke asko dago emakume
bakarrarentzat
· Hay mucho trabajo para..; demasiado quehacer
Etzarela zerori zeuretzat horrein etsai handia! Urrikal bekizu zeure burua!
· Ten piedad de ti mismo
Etzarela zerori zeuretzat horrein etsai handia! Urrikal bekizu zeure burua!
· No seas tan gran enemigo de ti mismo! N.B. Forma verbal exhortativa
Etzarete bada gaur muxinduko, ez duzute bekain gaizto jarriko’ nik bat edo beste
berritu badut
· No arrugaréis el entrecejo...; no torceréis el gesto
Etzat ardura munduaren erausiak-gatik; ez nabil munduari atsegin eman-naiez
· No me preocupo por las habladurías del mundo
Etzat gorputza askatuten alango gauzean
· No me siento a gusto
Etzate oleaziorik ematen’ itsasoan joan bear duenai. Beste aldetik gaixo ezpadaude.
· Navegar
Etzate umeai geiegirik eman bear; baina bai’ beren mailan bear duena, emateko era
danean
· Lo que necesitan según su condición
Etzatekeien hobe, obra on horion guztion zerorrek zeure eskuz egitea?
· Realizarlas por ti mismo. N.B. Notar el uso del demostrativo próximo
Etzaten zan gelara eraman’ eta bere oiean luze-luze ipini zuen, seme ori
· A su alcoba
Etzaten zan gelara eraman’ eta bere oiean luze-luze ipini zuen, seme ori
· Lo acostó
Etzatez, Josebarenean izango zara, ezta? Ez gurean?
· Te alojarás en casa de J.?
Etzatez, Josebarenean izango zara, ezta? Ez gurean? -Oba ez!
· No faltaba más... Por supuesto!
Etzatorduan’ oeari eraginda gero’ lotara joian mutila
· Disponer, preparar la cama
Etzaude zu elizan, andik usoak bazkatzen bezala, edo bear ez diren gauzei begira?
· Distraído, pensando en las avutardas
Etzaudezila behin ere alferrik!
· No estés nunca ocioso
Etzauntza artua zeukaten lekutik’ etzegoen urruti etsaia
· Del sitio donde acampaban
Etzauzkat saietsetik kotorra txarra zu! Gizona, laja-nazu! Bestela gaur’ anbat egingo
det beste egitekoren bat nere buruarekin
· Qué tabarra me estás dando!
Etzauzkat saietsetik kotorra txarra zu! Gizona, laja-nazu! Bestela gaur’ anbat egingo
det beste egitekoren bat nere buruarekin
· Igual soy capaz de hacer cualquier disparate
Etzauzkit laket itzalgaizka horiek
· No me gustan esos disimulos
Etzazaudaz zeure izenez; ta baketu garean ezkero’ jakin gura neuke zelan deritxun
· Cómo se llama Vd
Etzazaudaz zeure izenez; ta baketu garean-ezkero’ jakin gura neuke zelan deritxun
· No le conozco a Vd. por su nombre
Etzazkio ama bati begitan eman behar, haurraren hutsak
· Reprocharle
Etzazkio bereala joango burutik’ emen egin diran pesta ederrak
· No se le olvidarán...; no se le borrarán de la memoria
Etzazu ainbeste neke artu! Ez naiz ni Zu nere etxera etortzeko dina
· No te molestes; no te impongas tanta molestia
Etzazu aintzakotzat artu, orrek dionik: sakerre bat da-ta
· Tiene el espíritu de contradición
Etzazu aurren ardurarik eduki! Bertatik izango dira jasoak, lagunduak eta ondo
begiratuak
· Serán tomados a nuestro cuidado
Etzazu aurren ardurarik eduki! Bertatik izango dira jasoak, lagunduak eta ondo
begiratuak
· Los cuidaremos bien
Etzazu aurren ardurarik eduki! Bertatik izango dira jasoak, lagunduak eta ondo
begiratuak
· No pases cuidado por tus hijos!
Etzazu bada onlako baltsamorik kupitu ?
· No eches de menos
Etzazu eman zure gogoari’ hertsiegia dela edo xutegia’ komentutik zerura dohan
bidea
· No vayas a pensar que
Etzazu eman zure gogoari’ hertsiegia dela edo zutegia’ komentutik zerura dohan
bidea
· Demasiado empinado el camino que
Etzazu erruki mutil ori!... ez da galduko liorrez
· No hay cuidado de que se pierda. Ya sabrá gobernarse en la vida
Etzazu erruki mutil ori!... ez da galduko liorrez
· No pases cuidado por el chico! No le tengas lástima
Etzazu gorrota anaia: esatekoa agerian esaiozu
· Corrígele abiertamente
Etzazu jan eta ez edan’ ordu jakinaz kanpora
· Fuera de las horas
Etzazu kainabera aula’ zere abetzat artu!
· No te apoyes en la débil caña
Etzazu pentsa txantxetan ari naizela: zu baino gizon obeagorik ezta sartzen galtzetan
· No hay en el mundo un hombre mejor que tú
Etzazu uste’ eguzkitan erretako opilak janaz bizi geranik...
· No creas que no me cuesta lo suyo el ganar mi pan
Etzazu zakarretara bota, orrelako paperik!
· No eches a la basura
Etzazue ezertan egin geiegizko gauzarik! ez jan-edanean, eta ez gorputzaren beste
gozakaietan
 · No hagáis ningún exceso
Etzazuela xahu zuen dirua’ irabazi baino lehen
· No adelantarse a gastar lo aún no ganado
Etzazula andiagorik egin, gizona!
· No te des esa importancia!
Etzazula har zure habetzat, seska bat, haizeak darabilana
· No te apoyes en una caña
Etzazute artu bide gaiztoko martxarik!
· No emprendáis malos caminos!
Etzazute lotsarik biraldu gure arpegira!
· No nos cubráis de vergüenza
Etzazute mende ontako antzik artu!
· No os amoldéis a las normas del mundo del siglo presente
Etzazute neregatik negarrik egin, biotz nereko izarrak! Jesusek Jerusalen-go alabai
· No lloréis por mí, hijas mías...!
Etzazute sinistu euskaldunak gain-beera guazenik!
· No creáis que vamos hacia abajo; que vamos de vencida
Etze egon dan lur ori’ inguratu ere egin bear da esiz, paretez edo lubakiz
· Zanja o cuneta
Etze utziko det masti eskergabe au; ezta moztuko edo inausiko; ez eta ondeatuko ere
· Quedará hecha un erial
Etze utziko det masti eskergabe au; ezta moztuko edo inausiko; ez eta ondeatuko ere
· No será podada ni escardada
Etzebiltzan etxe onetako serbitzariak’ beti arrastaka, esklabo edo erosiak bezela
· Como esclavos
Etzebiltzen onen zentzu Departamentuko agintariak
· No procedían con tanta cordura... como aquellos otros
Etzedila izan inor’ ez irabazdun eta ez galtzaile
· Que no quedara ninguno como vencedor ni como vencido
Etzedukan eskubiderik ezertan
· No tenía derecho a participación alguna
Etzegoan apaizik erara gaixoari iltzen laguntzeko
· No había ningún sacerdote a mano
Etzegoan artean’ ezerren tirorik
· Todavía no se percibía ningún disparo
Etzegoan astoa lokatzatan! Ez orixe! Soineko zuri ederra, kortze berria, eta abaniko
Londrestik ekarria! Nork esango, Mai-loontxa Goizueta-koa zanik!
· Bien por la elegante señorita!
Etzegoan bere artean mutila: mila gogorazio txar jaiotzen ziran aren buruan
· Brotar malos pensamientos o ideas. En su corazón había una lucha horrible
Etzegoan bere artean mutila: mila gogorazio txar jaiotzen ziran aren buruan
· Estar desasosegado. Brotar malos pensamientos o ideas. Una agitación indefinible se
había apoderado de él
Etzegoan jarri ta kontu-kontari egoteko inor
· Todos afanados, activos
Etzegoan jarri ta kontu-kontari egoteko, inor
· Todos ocupados en su quehacer
Etzegoan ortarainoko esturasunik
· No corría tanta prisa; no había tanto apuro
Etzegoen inor gelditzeko
· Nadie tenía ganas de quedarse
Etzegoen urruti Txominen baserria’ eta oraindik egun argiz ailegatu zan bere etxera
· Aun era de día cuando llegó
Etzegok Aita San Frantzisko ankaen gainean!
· Más os vale que no esté en vida... S.F.! Que si no... buenos os pondría!
Etzegok amonarik lurrean, ni berdintzekorik erderaz!
· No hay quien me iguale...; no hay quien compita conmigo
Etzegok aurreragoko lanik-eta!
· Como si no hubiera cosas más importantes que hacer!
Etzegok ba ain zirriztuun erri ori!
· Pues no está tan encajonado como decías como pensaba yo
Etzegok batenbat anka’ n gainean! Ez dek aita bizi, astindu bat aixkide orri emateko!
· Así se libra ése de un buen sofocón
Etzegok batenbat anka’ n gainean! Ez dek aita bizi, astindu bat aixkide orri emateko!
· Lástima que ya no viva el padre!
Etzegok errez naikoa jaten, gaurko prezioan!
· No es fácil hoy comer a satisfacción
Etzegok gaixoa lurraren gainean!
· Lástima que no viva para ver esta escena!
Etzegok giro, orrekin!... Lurreko satorretarainoko guztiak astindu bear zetik...!
· Quién aguanta a ese hombre!
Etzegok giro, orrekin!... Lurreko satorretarainoko guztiak astindu bear zetik...!
· No va a dejar en paz a nadie
Etzegok mundua aiturik!... Ori ume saila!
· No hay miedo de que se termine el mundo... Qué de críos!
Etzegok San Frantzisko ankaen gainean!
· Más os vale que no viva...; que si no?... Buenos os pondría!
Etzegon astoa loiean!... Eztaukek arrapaturik!
· Se ha largado enseguida... Cualquiera la pilla!
Etzegon oraintxe musu-truke saltzeko, gure gizontxoa!
· Cualquiera le tosía... Con lo satisfecho o pagado que estaba de sí mismo!
Etzeguren-go ama zarrak’ ba zerabilen naikoa kezka, errainari begira... Ainbeste
ilabete ezkondurik, eta ondorenik ez? Errain legorra ekarri ote zuten ba etxera?
· No le faltaba motivo de preocupación; andaba harto preocupada
Etzeiok atera inori min emateko bertsorik! Niik bein atera nitxian... da egundokorik
ondoena damututa natxiok
· No le saques coplas que le puedan molestar
Etzeiok atera inori min emateko bertsorik! Nik bein atera nitxian... da egundokorik
ondoena damututa natxiok
· Bien que me pesa haberlo hecho
Etzeizkion, alde batetik, egoki’ au egitea; bestetik berriz, esaten zuan bere buru: Zein
dira ipurtargi oiek, neri neurriak artzeko, izanik ni zeru-argi guzien erregea?
· Se decía para sus adentros
Etzeizkion, alde batetik, egoki’ au egitea: bestetik berriz, esaten zuan bere buru: Zein
 dira ipurtargi oiek, neri neurriak artzeko, izanik ni zeru-argi guzien erregea?
· Astros luminosos
Etzeizkion, alde batetik, egoki’ au egitea; bestetik berriz, esaten zuan bere buru: Zein
dira ipurtargi oiek, neri neurriak artzeko, izanik ni zeru-argi guzien erregea?
· Fiscalizar, controlar
Etzekian inok zein aldetara artu ames oneek
· A qué atribuir; qué explicación dar a
Etzekian liburua noiz zegoan goikoz-beera, ta noiz ez
· Cuándo estaba al derecho o al torcido
Etzekiat ba asko-asko obeak ote diran ire zirikadak beste orrenak baino!
· Pues no sé hasta qué punto serán mejores
Etzekien nola etorrera onetatik begiak kendu edo gogoa aldaratu
· Apartar la atención de
Etzekinat attona beltz ua nundik norakoa den!
· Qué tal elemento será
Etzekinat attona beltz ua nundik-norakoa den!
· Alusión irrespetuosa a un cura desconocido
Etzekiten’ gure jendeak zer buruzpide artu zeban
· Qué determinación había tomado
Etzen au’ ark gogoan zerabilena
· Maquinar, tramar
Etzen, azken huntarat, gora-gora’ horrelako liburu handi baten agertzeko
· No andaba últimamente muy sobrado de dinero para
Etzen batere gupide’ giristino zela adiarazterat
· No se recataba en lo más mínimo de
Etzen behin ere tipus-tapas ahotik hortzera bertsuka ari izan, gure plazetako
bertsulariak bezala
· Nunca improvisó o repentizó
Etzen burutik maingu
· No era lerdo
Etzen burutik xuxen izan behar
· No debía de estar en su sano juicio
Etzen guti harritu’ bere burua oraino soinen gainean haztatu zuenean
· Al sentirse vivo. Con la cabeza encima de los hombros
Etzen halako premiarik erraiteko; bainan egiak bere bidea
· Nada se pierde con decir la verdad
Etzen halako sententziaren emaiteko premiarik: bera baitago emana
· Ya está dada sin más
Etzen han’ beldur izatekorik
· No había nada que temer
Etzen jende handiekin gertatzen’ beharrez baizik
· Si no era por necesidad
Etzen lanik-bage; zer-egin-bagarik
· En buen apuro se veía
Etzen naski biotz-hausterik-gabe urrundu bazter hartara
· Sin desgarramiento interior, sin gran pena
Etzen naski diru-apur haren ametsean joana toki hartara, lapurra
 · No había ido allá en busca de tan poca cosa. Esperaba encontrar bastante más
Etzen nihon inon’ hesturarik baizen ikusten
· No se veía otra cosa más que miserias
Etzen nihondik entzuten’ nigarrik eta nigarrik baizen
· Todo era allí llanto
Etzen oraino ere aski urrun, ez-eta aski toki gaitzean
· Ni tampoco en ningún lugar inaccesible
Etzen orduan Frantses, Espainol, Turkorik...: amesten ere etzen halako sortzerik...
· Ni soñaba nadie en tales entes
Etzen President makurra; bainan etzen ere nehun ez dena
· Pero tampoco tenía nada de extraordinario
Etzen trebe izandu’ begiak lurretik jasotzera
· No tuvo valor para
Etzen ustegabetarik mintzo’ Arts-eko erretor saindua
· No sin motivo lo decía... Ya sabía bien lo que decía
Etzen zaharrena: adinez nausi bertze laguna
· El compañero era de más edad
Etzen zuzenbiderik-bagekoa, Adanen bekatua
· Irremediable
Etzenduan asko txarrago izango, ni emendik kanpora ikustea
· No habrías perdido nada con...; más te habría valido
Etzenduan asko uste’ jendea orren ernai zegonik Tolosan’ egun gutxiz aurretik artu
dezun zaparrada emateko
· Estabas lejos de creer que
Etzenduan esan bear’ aurkez-aurke edo neure musu garbietan esan deustazuna
· A la cara, a mis barbas
Etzenduan zuk azi ona erein zeure soloan?... Nundik-nora dauka bada zoragaria?
· Pues cómo es que tiene cizaña?
Etzenduke esango zelako poza neban’ paper a Euskalduna zala irakurri nebanean
· No puedes imaginar
Etzenduke laguntzat artuko? .-Nor dan...- Noiz ta zelan dan.- Noiz ta nola... Ori’ zelan
dan
· Según quién sea...- Según dónde y cómo.- Según cómo sea... Según!
Etzenduke nire ganean eskurik’ baldin ezpaletortzu an goitik
· No tendrías poder sobre mí
Etzenduke siniztuko’ zein gogaikarria dodan gaba
· No te puedes figurar
Etzendun asko uste’ jendea orren ernai zegonik Tolosan’ egun gutxiz aurretik artu
dezun zaparrada emateko
· Para darte la zurra que has recibido
Etzendun bart errexegi lo artu!
· Ya te costó conciliar el sueño!
Etzendun gure etxean besterik entzungo: Jainkoaren alabearra zala besterik...
Naigabe ura
· Que así lo había dispuesto el Señor
Etzenekien zenbat txarkeri ekusi beharra zinan?
· Cuánto... había de padecer
Etzenuke gogoan orren sarturik erabiliko
· Tenerlo tan grabado en la memoria
Etzenuke izango mesede aundirik, gu an egonta
· No ganarías gran cosa con
Etzenuteke esango’ andik aurrera eriotzari zer begi zabalekin eta alaiekin begiratzen
zion
· No podéis figuraros con qué serenidad
Etzera ain makal-makala ere!
· Veo que eres listo
Etzera ba zeu izkutuan egoteko izakia! Txoriak izutzeko a zer nolakoa!
· Dicho a uno a quien le gusta llamar la atención; figurón..., farol
Etzera etorri, Martxua, betikua dezun bidetik
· Has sido muy diferente de lo que acostumbras
Etzera gaurgero Jakob deituko
· En adelante
Etzera inoiz nere gogotik joango!
· Nunca te olvidaré; nunca se borrará en mí tu recuerdo
Etzera ongi oroitzen, eta zabuan bezala zabiltza... egin nuan, ez nuan
· Estás dudoso, vacilante
Etzera oroitzen zer esan, zer egin... ta nola etxera zinan? Arrasto oetatik atera diteke’
otso zarra edo otsakumea zan...
· Si fue total o benigna la borrachera
Etzera oroitzen zer esan, zer egin... ta nola etxera zinan? Arrasto oetatik atera diteke’
otso zarra edo otsakumea zan
· Por ahí se puede sacar o deducir si
Etzera zerez gai’ Zerurako irabazirik txikiena egiteko
· No eres capaz por ti mismo de
Etzera zu bakarrik’ onelako itzbideai gorroto bizia diezatenetakoa
· De los que detestan estos temas o cuestiones
Etzera zu birigarro txarra, alajainetan!
· Estando tú, para qué mejor malviz? La mujer al marido que le trae del monte una
malviz, lo único que ha cazado
Etzera-bidean maiz ibiltzen gendun, gure semea gaxotu zanean
· Frecuentaba mucho nuestra casa
Etzeraman buruan’ au beste konturik
· No llevaba otro pensamiento
Etzerate berealakoan etorri!
· Cuánto habéis tardado! Cuánto os ha costado venir!
Etzerate zerenak, baizik Jesukristorenak
· No os pertenecéis a vosotros mismos
Etzerate zuek biok jan-aundikoak
· Sois de poco comer
Etzerizkion ain gaizki ere Agustinek’ iztun ederraren iritziari
· No le parecía del todo mal
Etzetik alde ezkutatzea’ ez da gauza txukunena
· Huir de casa
Etzetik ateratzen badira’ arpegi ilun batekin dabiltza, ta bakarrik
 · Andar con cara sombría
Etzetorkidan begi-aurrera eizerik’ baina zatoaren azal biak alkar jo-arte ez nuen etsi
· Hasta vaciarse totalmente la bota... mientras duró el vino de la bota
Etzeukak agin-ateratzailiak geigo arturikan, nik jaian artutako diru ederrikan!
· Este rato volverá a recibir! Que se despida de la esperanza de
Etzeukak gizajo orrek familia aterarik!
· Trabajo le costará sacar adelante a su familia
Etzeukan aldean artarako bear zuanik
· No tenía a mano
Etzeukan aztua bere anaia!
· Cómo lo recordaba!
Etzeukan aztua bere anaia!
· Cómo lo recordaba!
Etzeukan bertsotarako gogorik; nunbait artean’ bere onera etortzeko egongo zan
· No se habría repuesto aún de su emoción
Etzeukan dirurik, eta ez nora joanik bazkaltzera
· No tenía a dónde ir a comer
Etzeukan gose txarra! Eman-guziik arrapazka jan ditu
· Qué hambre tenía!
Etzeukan gose txarra! Eman-guziik arrapazka jan ditu
· Todo lo ha devorado ansiosamente
Etzeukan inork ainbestekotzat; artarako gauza zitekeana ere’ ezin zuan buruan sartu
· No le cabía en la cabeza
Etzeukan inork ainbestekotzat; artarako gauza zitekeana ere’ ezin zuan buruan sartu
· No le creían tan capaz
Etzeukatek anketako minik batzu-batzuk gure etxean! Goiko bizitzako umeak,
korrika, solairua dantzatuaz
· Cómo se ve que no sufren de los pies!
Etzeukatek or berriz arrapaturik Don Markosen itzala!
· Cómo van a echar de menos el prestigio o ascendiente de D. Marcos! N.B. El capellán
de S. Miguel de Aralar
Etzeukaten musu-truke emateko, bere erritarrak
· No estaban dispuestos a desprenderse de él; lo estimaban demasiado para cedérselo a
nadie
Etzeukaten saltzeko beren poza, Txomin eta Pelix-ek: Gabon-eguna zan’ eta etxera
zetozen, gabon-jaiak igarotzera
· No cambiarían su suerte por la de ninguno
Etzezakean ark lan au bere lepora artu’ eta nik artu bear izan dut
· Encargarse de; tomar sobre sí el encargo
Etzezaken toki atseginagorik amets
· No habría podido soñar sitio más placentero
Etzi doguz ama zanaren urtebeteak
· El funeral de aniversario
Etzi ekarriko omen du... .-Berankara ez al duk?
· No será algo tarde?
Etzi emongo deutsut... .-Agiriko da!
· Habrá que ver!... Ya veremos... quién sabe!
Etzi etortzekoa omen da... -Bai zera!
· Qué va!
Etzi, etziramu etziago ta etzikaramu-ostean etzidamuago-atzetik’ emen izango naz
· Pasado mañana, traspasado mañana, y dos días después de pasado mañana
Etzi izango dabe asikerea ejertzizio onek
· Dar comienzo
Etzi joango gera’ nonda datorren asterako uztea naiago eztezun
· A no ser que prefieras
Etziakien Filisteoak zer asmatu’ Santson beren mendean artzeko
· Para apoderarse de
Etzidak or sartzea barrenak laguntzen: preso gelditzea beldur nak
· No me atrevo; hay algo en mí que me retrae de entrar ahí
Etzidan eskeini, eta ezta bear ere
· Ni falta que hacía
Etzidan gogoak ematen nor zen
· No se me ocurría quién fuese
Etzien aurpegirik ematen, ez: bera mendietan zebilela egiten zien kalterik aundiena
· No les daba batalla a cara descubierta
Etzien begiratze andirik egin’ orien erausi guziei
· No les prestó gran atención
Etzien beinere bere izenik erantsi’ istilurik ekar zezaioketen bertsoai
· Crearle enredos o líos
Etzien beinere bere izenik erantsi’ istilurik ekar zezaioketen bertsoai
· Nunca firmó los versos que
Etzien ezertan ere gaizki esateko biderik eman
· Ningún motivo de crítica
Etzien Jaunak orduko bakarreko eman eskubide ori apostolueri; bai ta mundua
mundu daino
· No sólo para aquella ocasión
Etzin orduko’ lo eder eta goxo bat etorri zaitan
· Sueño tranquilo y placentero
Etzinan, ez, aurrenengo esanean ixildu!
· A la primera. Costó hacerte callar. No te quedaste sin chistar
Etzinan nai orduko zu sartu etxera!
· Qué larga se te hizo la hora de regresar!
Etzinan ona zu’ zalantzetan luzaroan egoteko: gerturik zeunden’ erabakiak zirt edo
zart emateko
· No eras hombre que se quedase largo tiempo vacilando o indeciso
Etzinda nengoana’ asi naiz zutitzen
· Yo que estaba ya tan postrado
Etzinioke ain argi ta garbi sail oni ekingo, Jainkoak eman ezpalizu...
· Tratarlo con destreza
Etzinion ba zedorrek kalean, aba-betean, deadar egin: itxura de mala mujer?
· Gritarle llamándola con todas las letras...; a toda boca
Etzin-ordukoxe’ kuluxkak pakean artzen nau
· Enseguida me coge el sueño
Etzinuke ene gainean ahalik den gutiena ere’ eman ezpalitzaitzu han garaitik
 · Si no te lo hubieran dado de allá arriba
Etzinuke ene gainean ahalik den gutiena ere’ eman ezpalitzaitzu han garaitik
· No tendrías absolutamente ningún poder sobre mí
Etziok geio etorririk!... Etzegok geiago etorririk!
· Este rato le vemos por aquí! No volverá
Etziokan barkatzen otso ark’ arrepatzen zuanari: ardia bazan, artzaia bazan’
arentzat guzia berdin zan
· Fuese una oveja, fuese el pastor
Etziokan orduan Frantziskok alako esanari belarria ernaitzen’ noiz ere-bait ori
aditzeak zerbait biotza kilikatu-arren
· Halagarle el corazón
Etziokan orduan Frantziskok alako esanari belarria ernaitzen’ noiz ere-bait ori
aditzeak zerbait biotza kilikatu-arren
· No le prestaba mucha atención
Etzion alderatzen eguzkiak etxeari’ Azaldegietan barrena ezkutatu artean
· No se le acercaba. ?? No le daba el sol
Etzion barkatzen Erregeri berari ere
· Ni aun al Rey mismo
Etzion bear bezela erantzuten ilargiak eguzkiari
· Ajustársele, obedecerle
Etzion bekozko alai-alaia jarri’ ain biotz-mamiko erriak
· Aquel pueblo tan querido, tan entrañable
Etzion bekozko alai-alaia jarri’ ain biotz-mamiko zun erriak
· No le prestó muy grata acogida
Etzion bekozko iluna jarri nagusi berriak
· Le dio buena acogida
Etzion egin esateko ezer oilarrari eiztari orrek; bainan gure ama armonin asi zan
· No le hizo apenas ningún daño
Etzion eramango emeretzi urteko mutil batek’ mendietan gora edo ibarretan zear...
Joanes artzaiari
· No le habría aventajado en
Etzion ezertan artu mandatua
· No le tomó en consideración el recado
Etzion gorrotorik lanari; eta arri utsezko ormak egiten’ etzan arginik, eramango
zionik
· No rehuía el trabajo
Etzion hirian nihork leihorrik eman nahi izatu
· Darle alojamiento o albergue
Etzion inori esan bear nun zanik
· No debía decirle dónde estaba
Etzion inori negarbiderik eman
· No hizo sufrir a nadie
Etzion inork ezetzik esan, nik dakidan aldetik
· Que yo sepa
Etzion itxura onik artu aitari’ bisitatzera joan zitzaionean... Gaizki zegoala ta gaizki
zegoala
· Le dio mala traza...; no le causó buena impresión
Etzion nagusiak bere barrena zabaldu nai, alperrekoa izango zelakotz
· No quería descubrirle su interior; lo que le pasaba
Etzion nagusiak bere barrena zabaldu nai, alperrekoa izango zelakotz
· No quería descubrirle su interior; lo que le pasaba
Etzion pikorik egin nahi nausiari, mutil kaskoinak
· No daba golpe el perezoso criado gascón
Etzioteken orri piparik jo...! Orrek atera zian baza!
· No se dejó tomar el pelo de nadie
Etzioten berri guziek atsegin bera egin Xabierr-i
· No le fueron igualmente gratas las noticias
Etzioten eliz-lurrik eman naiko
· Negarle sepultura eclesiástica
Etzioten erregien obian lurpetzea opa izan
· No quisieron sepultarle en
Etzioten gaten joaten utzi nai...: izigarriko maite
· Es que le querían muchísimo
Etzioten nolanaiko begitartea egin
· Le hicieron un magnífico recibimiento
Etzioten nonbait arpegiera eder andirik egin bere guraso eta erritarrak
· No le debieron de poner muy buena cara
Etzioten pakean uzten’ alditxo bat ere
· Ni un solo momento
Etzioten utzi nai izan irteten erririk inorako
· No le dejaron irse a otra parte
Etziran aek’ gure legeko Sakramentuen gereiza baizik
· No eran más que una sombra de ellos
Etziran aserratu izan oi, egundo
· Nunca habían acostumbrado reñir
Etziran aserre’ Frantziako lurrean erdiak bederik sartu ziradenean
· Contentos se vieron cuando
Etziran asko lotsatzen bertsolari biak gure erriko plazan: oska ibili ziran’
euskaldunik ba zan
· Anduvieron lanzando desafíos
Etziran bereak diru galduak; baina zoli negar egiten ei-eban andra gaxoak
· Dicen que lloraba amargamente
Etziran beti bide batekoak, onen artuerak
· No seguían el mismo camino
Etziran biotzez zuzen Arekikoan. Jainkoarekikoan
· No era fiel su corazón con él
Etziran erlijioso aiek oso ezeztatu lapurren ojua entzunik
· No se amilanaron
Etziran eskolara joan nai-ezikan mutilak
· No eran chicos que no quisieran ir a la escuela
Etziran etorri gabeko amabiak nai baina len... Baina noizbait ere jo zuten, zorionean
edo zorigaiztoan
· Estaba impaciente por que dieran las doce
Etziran etorri gabeko amabiak nai baino len... Baina noizbait ere jo zuten, zorionean
 edo zorigaiztoan
· Por fin sonaron
Etziran, ez, zurkerian ibili’ Arrateko eliz bikain au sortu zutenak. Etzuten izan
kupidik’ ez lanerako, ez poltsa ustutzeko
· No se mostraron tacaños, ciertamente!
Etziran ezeren beldur
· No tenían ningún temor
Etziran gaizki-esateari lekurik ematera benturatu
· No se atrevieron a consentir en la murmuración
Etziran gazte buru-arinak bakarrik etorri; eldu-samarrak-be bai
· Gente ya madura
Etziran geldituko, zelai guziak barrena dantzatzen arratsalde guzian; eta ala ere,
etxerako denboran’ etzuten danbolinari dirurik emankizunik
· Recorriendo los prados
Etziran geldituko, zelai guziak barrena dantzatzen arratsalde guzian; eta ala ere,
etxerako denboran’ etzuten danbolinari dirurik emankizunik
· No tenían nada que pagarle
Etziran ibili zu bezin zentzu
· No anduvieron tan despiertos; no fueron tan sagaces como tú
Etziran inoiz besteren joan-etorrietan nastuko
· Entrometerse en asuntos ajenos
Etziran inora bestetara joaten emakume aiek
· A ninguna otra parte
Etziran itxasorako errenak eta elbarrak gure soldadu aiek
· No eran torpes para la navegación
Etziran ixilik egotekoak bost lagunok; eta kaletan barrena’ erronka jotzen asi ziran
ezkerr-eskuitara
· Empezaron a lanzar desafíos a diestro y siniestro
Etziran ixilik egotekoak bost lagunok; eta kaletan barrena’ erronka jotzen asi ziran
ezkerr-eskuitara
· Eran muy habladores...; no sabían estar callados
Etziran izaten txantxetakoak aren galderak... Galdera sakonak, zorrotzak
· Eran preguntas que se las traían...; que tenían miga...! No eran preguntas
intranscendentes; de las que no van ni vienen
Etziran joango ixilmustu... ixil-ostuka
· A hurtadillas, a escondidas
Etziran lo egon amaren begiak
· No se le pasó inadvertido a la madre
Etziran luzaro egon’ arpegi-eman-beldurrez
· No estuvieron mucho tiempo titubeando en hacerles frente
Etziran motelak ugaldearen zati-aldiak...; bigai gazte bat ere an zeraman bazterrak
joka... Artu ditu epelak!
· Dándose trompazos o estrellones contra las orillas
Etziran motelak ugaldearen zati-aldiak...; bigai gazte bat ere an zeraman bazterrak
joka... Artu ditu epelak!
· No han sido pequeños los estragos de la riada
Etziran nagi ibili’ aurrak bataiatzera eramaten: goizean jaiotakoak’ arratsaldean
 pontera
· No anduvieron cortos ni perezosos para
Etziran naikotu orregaz: lepoa edo berotu gura eutsoen
· No se contentaron con eso
Etziran saiets-errien mende
· Depender de los pueblos vecinos
Etziran talo okerrak, ta gutxiagorik; baizik biribil-biribilak; erretzeko palaren
neurri-neurrikoak
· Exactamente del tamaño de la pala
Etziran-anitz gauza agertu zituzten
· Alegaron muchas falsedades contra
Etzirean alperrak izan’ ene zelan-alango lanak; beingoan, arrapaka-legez saldu
zirean guztiak
· Los arrebataba la gente de las manos del librero
Etzirean alperrak izan’ ene zelan-alango lanak: beingoan, arrapaka-legez saldu
zirean guztiak
· Mis mediocres o humildes trabajillos
Etzirean beela-beelakoan etorri... Beingo-beingoan
· Ya les costó venir... decidirse a venir
Etzirean naikoa nire begiak’ gerokoak bidean ekarrena ikusteko
· Para ver lo que iba a ocurrir, lo que gestaba el futuro
Etziren bakarrak otoizten zutenak’ har zetzala bere lagun
· No eran sólo unos pocos los que
Etziren batere elgar iduriak; guzizki’ ez elgarrekin uztartzekoak
· No eran aptos para trabajar juntos; para hacer causa común
Etziren batere elgar iduriak; guzizki’ ez elgarrekin uztartzekoak
· No se parecían uno a otro
Etziren berealakoan izitu euriagatik
· No por eso se arredraron
Etziren denak zaharrak; egiari egia zor: langile berriak ere ba ziren
· La verdad sea dicha
Etziren oinazen beldur: izatekotz ere’ ba zuten fraide hek beren bihotzetan’ oraino
gehiagoren pairatzeko gutizia saindu bat
· Si es caso...; muy lejos de eso
Etziren oraiko jendeak bezain aho-xuri
· No eran tan refinados en el comer
Etziren oraino loak hartuak
· Todavía no se habían dormido
Etziroguzu ikus Jainkoa’ arautsuz bezik. Baizik
· No podemos ver a Dios sino aproximativamente
Etzirudian Mainasik neskametarako jaioa; ta bere nagusi ta etxekoandreak’ begi biak
emongo euskioezan pozik neskatila ain azkar ta zintzo, ain leun, garbi ta itxura
ederrekoari
· Se desvivían por ella; no le habría negado nada
Etzitaken gehiago agerian sar hirian; eta xokoz-xoko zabilan kanpoan
· Andaba fuera por lugares solitarios
Etzitaken gehiago agerian sar hirian; eta xokoz-xoko zabilan kanpoan
 · No podía presentarse en público a la ciudad
Etziteken egon gehiago bere ez-ean’ apezpiku baten manuari jazarriz baizik
· No podía persistir en su negativa
Etziteken etorri’ eriotzaren pean
· So pena de muerte
Etziteken ixil erratetik’ etzela hura komentukotzat egina... Etzion bakerik ematen san
Benoat-i
· No paraba de decir que
Etziterakoan eskatuko diozu aingeruari’ dagoela goizeraino Jaunarekin zure oin-orde
ta partez
· Que esté él en tu lugar...; que te reemplace
Etzitezken senar-emaztek bi-alde har
· No podían separarse, divorciarse
Etzitezken sortu edo bizi izan bi gizon hek zuen artean’ ez balitz zuen zainetan ibili
eskualdun odolik biziena
· Si no hubiera corrido por vuestras venas
Etziteztela gogoetan jar’ nola edo zer erran...!
· No os preocupéis de cómo o qué diréis
Etzituan nai-orduko’ semeak entzun itz oiek!
· Qué ganas tenía de oir aquellas palabras!
Etzituen inolaz ere lau pauso eman ataritik kanpora’ ... ona nun otsegiten dion nesken
aitek leioti
· De seguro que aún no había andado cuatro pasos
Etzituun galdu-zarrak, leen ere; ta orain ere’ berriak erosi-bearrean
· No hace mucho que los había perdido
Etzituzten kupide beren buruak, eta ba zebiltzan ibili-ala
· Desplegar la mayor actividad
Etzituzten kupide beren buruak, eta ba zebiltzan ibili-ala
· No escatimaban esfuerzos por; desvivirse por
Etzitzaigun apurrik ere entenditzen bertsotan; baino, oraingo gixa’ txukunik izango
zan tartean... Bertsolari-festa aietan
· No entendíamos lo más mínimo
Etzitzaigun apurrik ere entenditzen bertsotan; baino, oraingo gixa’ txukunik izango
zan tartean... Bertsolari-festa aietan.
· No faltarían algunos... dignos de atención
Etzitzaioen bururatzen’ Jainkoaren asperra haren gainera erortzera zihoana
· No se esperaba la venganza o castigo de Dios
Etzitzaion agertu kontra-aritzailerik
· No se le presentó ningún contrincante
Etzitzaion amari ondo iruditu, ez gutxiago ere
· Ni mucho menos
Etzitzaion beste legerik burutara ta begien aurrera etortzen
· No se le ocurría; no tenía presente otra ley
Etzitzaion bihotza guti urratu’ Gobernuak Semenarioa alde-bat ebatsi zuenean
· Cuando se incautó definitivamente de
Etzitzaion inori bururatzen’ ain toki gogorrean baratza-gauzak ezer eman al
zezakeanik
 · En un paraje tan agreste o montaraz, tan ingrato
Etzitzaion inori bururatzen’ ain toki gogorrean baratza-gauzak ezer eman al
zezakeanik
· La hortaliza
Etzitzaion inori gogoratu’ sudur-mintzak autsitzeko zorian itzul-amilka abiatu bear
zebala Frantziara
· Fuga precipitada y desastrosa
Etzitzaion inori Meza entzuteko lekurik ematen’ beste elizakoa bazan
· No se le admitía a oir Misa
Etzitzaion ondo iritzi Erregeri esan ura
· No le agradó aquel aviso
Etzitzaion on-iritzi’ au jakin zuanean
· No le pareció bien
Etzitzaioten gustatu..., aldekorik ere...!
· Ni mucho menos
Etzitzaten gaitzik gogoratzen’ soinekorik-gabe egon-arren
· No les tentaba el mal
Etzizaioten joan eskuak hutsik San Benoat’ bere ongi-etorriaren egitera
· Con las manos vacías
Etzoaze bat-ori-bere Urkiolara?
· No vais ni uno a...?
Etzoazen naski apoaren uratsean
· No iban a paso de tortuga
Etzoaztela oherat’ mendekatzeko desirarekin! Akaba diferentziak iguzkiz iguzki!
· Dentro del mismo día: antes de la puesta del sol
Etzuan aitonak gaztetxo biai zerbait adierazteko mugaldirik beinere galtzen
· No perdía ninguna oportunidad de
Etzuan aotik-aora, Txirritak-eta bezela, bota ta bota aritzeko etorri ugaririk. Bertsoa
bota ta bota
· No tenía afluencia como para improvisar sin interrupción
Etzuan asko pentsatuko’ urte-bete baino len orixe esango zitzaiela umetxo aiei, beren
aitagatik!
· Bien lejos estaba de pensar que... Qué poco iba él a figurarse que...!
Etzuan begiz-argi ikusten
· Era corto de vista
Etzuan beinere beregana bildu, izebak iloba
· Nunca le ganó o conquistó para su causa o sus ideas
Etzuan ezer atera bide onetatik
· No sacó nada con ese procedimiento
Etzuan ezer-asko jango; baina jango zun pixka’ ortatik irabazi bear
· Gran cosa
Etzuan ezer-asko jango; baina jango zun pixka’ ortatik irabazi bear
· Aquello poco que hubiese de comer
Etzuan ikusi’ andik urte askoz geroagoraino
· Hasta muchos años más tarde
Etzuan inorekin bein ere ezer izan
· Jamás tuvo una cuestión con nadie
Etzuan izan lukainka eta urdai-azpikoarekin tximini-inguruak apaintzeko atseginik
· Nunca pudo darse la satisfacción de
Etzuan Jaunak egin gizona’ emengo izanen ondoren bere burua aunatzeko
· Para que se afanara tras de... los bienes de la tierra
Etzuan Luisak bizitza guztian ezkontzeko leia utzi, ezta tximak oso zurituta gero ere
· Aun con el pelo ya enteramente cano
Etzuan lurrean oina jarri’ an datozkio bere erriko lengo lagunak pozaren pozez
· Apenas puso pie en tierra cuando
Etzuan nai bere burua aitaren aurrean agertu; onen jardunak min ta lotsa ematen
ziotelako
· No quería presentarse ante su padre
Etzuan pentsatu ezkontzerik, naiz mutiltzartuko bazan ere
· Sin importarle quedar hecho un solterón
Etzuan poz txarra izango jendeak’ gaurko aukera oek izan balira
· Qué bien les habría venido!
Etzuan salduko musu-trukean
· Por una bicoca; debalde
Etzuan uzten Joanesek beta on bat bakarra’ bear zana semeai esan ta erakutsi-gabe
· No descuidaba ninguna oportunidad para
Etzuen aditu nai Jesusen dotrina; ta hau entzutean’ suak artzen zituan
· Se enfurecían
Etzuen arratsaldeak goizari deus zor izan
· No le cedió en nada; no le fue inferior
Etzuen auzoan beintxo ere’ zer-esanik ipini; ez batak eta ez besteak
· Dar que hablar
Etzuen auzoan beintxo ere’ zer-esanik ipini; ez batak eta ez besteak
· Jamás, ni una vez
Etzuen belarkirik beizik jaten
· No comía más que hierbas
Etzuen Benoatek gorde nahi izatu’ arrebaren galtzeak ematen zion bihotz-mina
· La pena que le causaba
Etzuen bertze deusik hartzen: ogia jakirik-gabe, eta haren gainera’ ur hutsa
· Pan sin otro acompañante
Etzuen bertze urratsik hartu nahi
· No quería cambiar de conducta
Etzuen biotzik izan gogor egiteko; eta egin-al guzian igesari eman zitzaion
· Huir a todo escape
Etzuen biotzik izan gogor egiteko; eta egin-al guzian igesari eman zitzaion
· No tuvo valor para
Etzuen elkar ongi artzen; beti auzitan bizi ziran bi nekazariak
· No se entendían o avenían
Etzuen emakume ark atzera begiratu bearrik izan’ baietz erantzuteko. Pozik
ezkonduko zitzakeala Altzoko Aundia-rekin
· No necesitó ponerse a pensarlo
Etzuen eperik, behin gogoan hartuz-geroz’ hura egin arte
· No se daba reposo hasta que
Etzuen ez jan ez lorik egiten... eta gaizki jarri zen, oeratu-bearreko
 · Hasta tener que guardar cama
Etzuen ezer jaten: salda-gauza ta edariakin bakarrik bizi zen
· Sólo se mantenía de alimentos líquidos
Etzuen gau artan begirik batu
· No pegó ojo; no pudo dormir
Etzuen gehiago zangorik ezarriko eskola hartan: gutixago jakinen bazuen ere’ nahi
zen baitezpada salbatu
· Quería a todo trance salvar su alma
Etzuen gehiago zangorik ezarriko eskola hartan: gutixago jakinen bazuen ere’ nahi
zen baitezpada salbatu
· Ya no pondría más el pie en...; no entraría más en
Etzuen geiago an sartzen lanik izan
· Ya no se le permitió entrar
Etzuen hainitz denbora’ apez hura han barna ibilia zela
· Que había andado por allí
Etzuen han nihor utzi bizirik, bainan hatsa zukeen guzia hil zuen
· Dio muerte a todo viviente
Etzuen ikusi beinere’ temak gauz onik ekarri zuanik
· No dar ningún buen resultado
Etzuen inork usteko’ motel bat gauza izaterik’ ain pizkorrari irabazteko
· Ser capaz de ganarle a
Etzuen irakurtzen Eskritura Santa’ belauniko ta buru-utsean baizik
· Con la cabeza descubierta
Etzuen izandu ongitorri-gilerik
· Quien le diese acogida. Hospitalidad
Etzuen jakin zer ihardets... Gelditu zen’ bi berga sudurrekin
· Quedó con un palmo de narices
Etzuen jateko eta edateko bear zuenaren kezkarik
· No les inquietaba
Etzuen Jesusek nora bildu lo egitera
· Donde cobijarse
Etzuen merezi gaizkirik Ernest-ek: joko ederra egin baitu. Pilotan
· No merecía reproches
Etzuen nahi’ ez mirikurik, ez miriku etzenik nihor sar zadin bera ikustera
· No quería que le viniera a ver nadie, médico o no médico
Etzuen nahi’ zori arteino, bere sasoinera eta mugara hel arteino’ nehork inork utki
zitzan belar gaixtoak
· Hasta que madurasen
Etzuen nahi’ zori arteraino, bere sasoinera eta mugara hel arteino’ nehork inork utki
zitzan belar gaixtoak
· Hasta que llegasen a su término
Etzuen nai’ arin zekiozkan nekeak
· Aliviar sus fatigas
Etzuen nai emailearen mende jartzea bere libretasuna
· Comprometer, hipotecar
Etzuen nihoiz huts-egiten mezaren ematea
· Nunca descuidaba la celebración de su misa
Etzuen nihork onik eta onik baizen errateko gizon gazte hartaz
· Nadie tenía sino elogios para aquel joven
Etzuen onek nai andik aienatu
· Irse de allí
Etzuen orrek ez gogorik, ez asmoren pitxik ere’ jarduera ori euskaldunari emateko
· Ni la menor intención
Etzuen parra gutxi eragiten!
· Poco que hacía reir!
Etzuen parra gutxi eragiten!
· Poco que hacía reir!
Etzuen sekula senarraren errana egin behar; zer den haatik kasko-tzar, tematsu
izaitea!
· Lo que puede la terquedad!
Etzuen uste’ Erreginak halako jokorik jokatu zukeiela; zukeala
· Hacer semejante jugada
Etzuen uste’ hain goizik galdu beharra zuela
· Tan pronto
Etzuen zeru bearrik’ ezin-geiagoraino doatasunez beterik bizitzeko. Jainkoak.
· Para vivir infinitamente feliz
Etzukean emango eskutitz uraxe ontzako urre bategatik!
· Ni por una onza de oro
Etzun alako lan aundirik izan’ Bordelera zijoala adierazten
· No le costó gran cosa
Etzun asnas bat geiago artu: an bukatu zan betirako
· Murió del golpe; ya no volvió a respirar
Etzun bere bururik galduko, ez!
· No se suicidaría
Etzun berealakoan etsi gizagajoak!
· Ya le costó darse por vencido
Etzun esatekorik... Etzun aserretzekorik
· No tenía nada que decir o alegar..., No tenía motivo de enfadarse
Etzun, ez lurrean erreal txikirik bilatuko: kokotza goitzen ba daki
· N.B. Dicho de una persona altanera
Etzun ezer sobratzen
· Ahorrar
Etzun templeu-templeu’ ta loari emon eutson
· Se entregó al sueño
Etzuten aiek Euskaldunikan menderatu inotara
· En modo alguno
Etzuten arengana begirik zorroztu ere. Ez gogoak eman ere’ izkutatu-gabe zegonik
· Ni ocurrírseles
Etzuten arengana begirik zorroztu ere. Ez gogoak eman ere’ izkutatu-gabe zegonik
· Ni siquiera le dirigieron la vista
Etzuten arkitu’ Jesus il-erazteko biderik batere’ bide au idiro naiez ibilirik
· Andar en busca de
Etzuten arkitu’ Jesus il-erazteko biderik batere, bide au idiro naiez ibilirik
· Causa ninguna de condenación
Etzuten arkitu orrenbesterainoko jakintsurik
· Quien supiese tanto
Etzuten bear adina biotz’ an izango zituzten neke eta ibilkizunai arpegi emateko
· Hacer frente a los trabajos y andanzas que les esperaban
Etzuten behin ahantzi herrikoek’ apez gaztearen lehen predikua... Ederren ederrez?
Ez: huna zergatik
· No lo olvidaron ya nunca
Etzuten bertute txarra behar’ atez-ate ibiltzeko hirian
· No necesitaban poca virtud para...!
Etzuten etxean artu nai izan
· No quisieron hospedarlo
Etzuten ezagutu inork zenbat balio zuan guzirako’ ta ezertakotzat etzuten artu
· No le tomaron en consideración
Etzuten ezertxo ere igaro Frantziara’ beren buruak baizik
· No salvaron más que sus vidas
Etzuten jateko eperik ere
· No les dejaban tiempo ni para comer
Etzuten’ lapurka izenak ikusteko biderik izan
· Para enterarse furtivamente de los nombres de los concursantes
Etzuten len, uri aundi ortan’ gauza zan urik
· No tenían agua que diese satisfacción
Etzuten luzaroan aren arrastorik izan
· Se les perdió de vista
Etzuten nai, baina etsiak dire eskolarako
· Se conforman a ir a la escuela
Etzuten nai izan sartu etzin-lekuetan’ alik eta beren Erregeren buruzpidea ikusi
zezaten arteraino
· Hasta ver qué había sido de su Rey
Etzuten nihor alde
· Nadie estaba a favor de ellos
Etzuten onelako orduetan baino negar beroagorik ematen’ orien begiak
· Nunca derramaban más ardientes lágrimas que
Etzuten poz gutxi artu, jakin zutenean!
· Poco que se alegraron!
Etzuten solas hori konprenitu, eta herabez etzioten galde-bihirik egin
· Tenían miedo de preguntarle...; no se atrevieron a
Etzuten uzten inoiz bat besteak bakar
· Nunca se separaban uno de otro
Etzuten zerbait esku-erakutsi egin-gabe utziko’ orrela zetorren apaiza
· Sin hacerle algún obsequio
Etzuun egun askoko onik izango..., zana zala!
· Poco le duraría la paz interior! No le dejarían en paz los remordimientos
Eu aiz aundina’ eta jarri adi buru
· Preside tú!
Eu az, Marte ederr-ori? Antxinako menduak aldean dozan oraindino...: ondo
apainduta ator’ arpegi tximur ta ule zuriak euki-arren
· No has perdido tus antiguas costumbres
Eu, mutil, i aiz! I bezalakorik ez duk!
· Bravo, muchacho!
Euberdi-aurreko amarretatik amabietara
· De diez a doce de la mañana
Eudi euri txikia egin du; baina une batzuetan’ lodi ere izan da, bai!
· Ha lloviznado. Pero a ratos también ha llovido copiosamente
Eudi-zaparra dator jasa bizian
· Aguacero fuerte
Eugazkoa egitearren, edo eu-bere pozik egon aitean’ eure irudia ezarriko jautsagu
liburuari, azpiko aldean
· Para que te quedes contento
Euk darabilnan-lez erabilgo jon ondo apaindurik buruko zapia, ule zuri ta guzti-be.
Antxina’ bat-orrek eta beste-orrek erabilten euezan ondo apainduta
· Tanto tú como la otra
Euk darabilnan-lez erabilgo jon ondo apaindurik buruko zapia, ule zuri ta guzti-be.
Antxina’ bat-orrek eta beste-orrek erabilten euezan ondo apainduta
· Aunque ya encanecida
Euk daukak ik lanik asko, eure beso bakar orregaz’ inoren ala inardu-barik!
· Sin tener por qué ocuparte de la aflicción o defecto físico del prójimo
Euk egin bona badona’ nok euken zer ikusi?
· Si lo has hecho tú misma, a quién le ibas a culpar? Quién sino tú tenía la culpa de lo
ocurrido?
Euk elikatu ezik’ urtebete etxok bizirik ekarriko ama errukarriak
· No durará con vida un año
Euk errua, ori egin badau .-Nik orren errua? Txotxo, enaik ipini nagoan baino
erreago!
· No me irrites más de lo que estoy
Euk gizon orren ago-minen ipini duana’ beruena kendute iruntsiko juegu
· Lo que le atribuyes a...; lo que cuentas como dicho por él
Euk gizon orren ago-minien ipini duana’ beruena kendute iruntsiko juegu
· Lo creeremos sólo a medias...; tiene que ser una exageración tuya
Euk gogaituko dok, nik baino lenago
· Antes te cansarás tú que yo de aguantar
Euk jan dok ordun, neretako zan meriandia? Ikusten dotenez’ guretako baino geiago
dakik
· Tú sabes demasiado... No nos convienes
Euk urteik urten egik! ez jaukat ba nik jokorik... Karta-jokuan
· No tengo juego
Eukan ardaua etzan ainbestekoa...’ ta aldatzea gura eban
· No era muy de su gusto...; no era muy bueno que digamos
Euki andikoa da orren osaba
· Muy pudiente
Euki aundiko gizona da zuen nagusia
· Muy pudiente
Euki ditu libru onek, non edo-an, lengo denporetan’ bere ekatxak, bere zerak
· Tuvo sus dificultades o trabas
Euki ditu libru onek, non edo-an, lengo denporetan’ bere ekatxak, bere zerak
 · En alguna parte!
Euki dogun gutxi’ euki dogun beti
· Aunque sea poco, que no nos falte nunca!
Euki gutxikoa da. Eztaki gauzak ixilik gordetzen
· Indiscreto, incapaz de guardar secretos
Euki gutxikoa da. Eztaki gauzak ixilik gordetzen
· Indiscreto, incapaz de guardar secretos
Euki iritzi batean orantza oean’ eta: jeikia egongo da esaten gendun
· Un tiempo prudencial
Euki iritzi batean orantza oean’ eta: jeikia egongo da esaten gendun
· Ya estará fermentada la masa
Euki leike arima-zainak zabal-zabal eta kezka-baga bere burua, eginen ori alde
batera itxirik?
· Vivir con la conciencia tranquila
Euki uste guztia zeure medikuaz!
· Ten plena confianza en
Eukiago ta gogorrago izaten dira batzuk
· Cuanto más ricos, más avaros
Eukiago ta gogorrago izaten dira batzuk
· Cuanto más ricos, más avaros
Euki-gura ta batu-gura zal bategaz, edo kastalari burugin bategaz ezkondutea’ beti
da arrisku andiko ezkontzea
· Vividor, derrochador
Euki-gura ta batu-gura zal bategaz, edo kastalari burugin bategaz ezkondutea’ beti
da arrisku andiko ezkontzea
· Avaro y codicioso
Eukiko dozu diru-zati bat biziten asteko? -Eztaukat jaztekotxu bi baino, ipingeirik-
barik.
· Tendrás algún dinerillo?
Eukiko dozu diru-zati bat, biziten asteko? .-Eztaukat jaztekotxu bi baino, ipingeirik-
barik
· Sin nada con que remendar
Eukiko dozu diru-zatiren bat biziten asteko? -Eztaukat jaztekotxu bi baino,
ipingeirik-barik
· Sólo dos vestiditos
Eukiko dozu entzutea, geure buruak lenen maite izatea lege dogula?
· Tenemos el deber de
Eukiko dozu entzutea, geure buruak lenen maite izatea lege dogula?
· Ya sabrás que
Eukiorra naz guztientzat: nigaz ez dago ez-ik jente meien artean
· Gente modesta o humilde
Eukitekotan’ ez euki bazter ilunen baten; leku agirian baino, arin aurkituteko
· En algún rincón o escondrijo
Eukiten emon dautsat diru apur bat
· Le he prestado
Euki-tokia ere ba du, polit-askoa
· Un mango, bien bonito
Euk-pe nai badok’ etorri eike afaitara...: gaur jan ezindako-beste jaukaguz-ta
perretxikuak
· Tenemos de más...; de sobra
Euli bat ilten ekandu-bako esku onekaz, nai zenduan nik bizia kentzea albistari maite
oni?
· Yo que soy incapaz de matar una mosca
Eulia baino epelagoa
· Muy cobarde
Eulia esnetara baino etzanagoak dituk zenbait emakume, diru-usaira
· Más aficionadas al dinero que las moscas a la miel
Eulia eztitan baino pozago egongo da albistari au’ zure eritxia argitaratueran
· Te lo publicaremos con el mayor gusto; encantados
Eulia ezti-usainera lez etorri ziran
· Como las moscas a la miel
Eulia’ lagun txarra oi da: beti traban, eta beti kendu-ezinik gainetik
· Es mal vecino, mala compañía... fastidiosa
Eulia neguan baino inkakorrago egin zan mutila; euskalduna ezetan ez irudian
· Más pegajoso o pelma que mosca en invierno
Euliak jo ez dezan esne ori’ ara zer egiten duten toki askotan
· Para que no la ataquen o dañen las moscas
Euliak jota, bazterka’ zelai-malkarrak irauli ditu nere bei ernariak
· Picada por una avispa... ha rodado por el precipicio
Euliari egoa eskatuko leuskio
· Sería capaz de pedir cualquier cosa a cualquiera
Euliari egoa kenduteko ezta
· Incapaz de matar una mosca..., por cobardía o por flojedad
Euliari egoa kentzeko ezta
· No tiene fuerzas para nada
Euliari egoak kenduteko ezta
· Dicho en relación con una persona cobarde, pusilánime o encogida
Euli-mandoa asi zan gero’ kilkerrarekin dantzari
· La mosca borriquera empezó a bailar con
Eulitxo bat ilteko etzan mutikoa’ ... gaur osagile!
· Aquel inútil
Eultzia zabal, ez zabal, keko-meko egon-arren noizpein’ urte aretan lasai zabaltzen
zuten, eguzkia agertzeneko
· Si extenderían o no la parva para trillar
Eultzia zabal, ez zabal, keko-meko egon-arren noizpein’ urte aretan lasai zabaltzen
zuten, eguzkia agertzeneko
· Aunque a veces solían estar indecisos
Eultzia zabal, ez zabal, keko-meko egon-arren noizpein’ urte aretan lasai zabaltzen
zuten, eguzkia agertzeneko
· Para cuando asomaba el sol
Eultzi-denboran agotz-gainean egiten zuten lo axala
· El ligero sueño que tomaban en el pajar
Eultziko beorrak pausoa lasatzen badute’ Mikelek zartailuz eta oiuz aizea jo’ ta
estutzen die arnasa
 · Si aflojan el paso
Eultziko beorrak pausoa lasatzen badute’ Mikelek zartailuz eta oiuz aizea jo’ ta
estutzen die arnasa
· Les hace respirar más a prisa; apretar el compás
Eun auxe bear det; baino lauan ematen ezpadidazu’ ni ba noa. Ain zuzen, nun erosia
ba dago
· No falta dónde comprar... por suerte!
Eun bakoitzeko’ iru ematen dizte urteoro
· Les dan el tres por ciento
Eun baserri-etxetaraino izango dira’ erostura berri oetan Ojartzunen eginak
· Ya llegarán a cien los caseríos construidos por ese sistema
Eun buztarri baino’ zan bat luzeago dala dinoe. Zan zain.
· Gran fuerza de la sangre; de la pasión por los parientes
Eun dukaten artuena egin eustan, kontua atara ebanak
· Me hizo alcance; aparecí deudor de cien ducados
Eun erralde baino geiago da idia
· Pesa más de cien raldes. 500 kilos
Eun erreal? Sei baino euki ez da, nik nondik emon al?
· Cómo voy a poder dártelos?
Eun errealekoa da’ baina libra esaten zaio... -Ai, enetxoa! Esatetik izatera’ bide andia
ziok...!
· Va mucho del dicho al hecho
Eun kaletarrak baino’ baserritar batek Jaungoikoari bialeku geixao emoten xak...:
batean eurieske, bestean egualdi onen eske...: sekula etxaozak konforme...
· Le da más quehacer que
Eun kana geiagoren jabe da Garazi, maindiretan: zortzialdia baitu, azal eta larri
· Tiene una serie de a ocho; ocho juegos de sábanas
Eun kana ta geiagoren jabe da Garazi, maindiretan: zortzialdia baitu, azal eta larri
· Entre sábanas delgadas y gruesas
Eun kilo arrapatzen lituzke bapo, jaun orrek’ zazpi geiago balitu
· Alcanzaría muy bien los cien kilos
Eun legua bide egin bear izan ditugu, legorpe bat ezinik, otzak ikaretan
· Sin poder dar con un refugio
Eun makilada, bizkar biloxian
· Sobre las desnudas espaldas
Eun mila peso saritzat!... Esnatu, mutilak!... ez dire auntzaren gau-erdiko eztula-ta!
· Que no es moco de pavo
Eun mila zatitan zeetuta baizik ezin sar diteke
· Desmenuzado en cien mil pedazos
Eun pezetako bat ganeratu deusku esku-sari
· De sobresueldo
Eun pezetako biletea zortzi egunean! Eztek, esan nai bada, mantxunga aundia...
Bainan eunekoa egin duanak’ milakoa ere egin lezakeala... Ezta ala?
· No es mucha ganga que digamos
Eun urte arrapatuko dituk ik, ezer egin-gabe!
· Llegar hasta los cien años
Eun urte joko dituzu zuk, gibel orrekin!
 · Tú llegarás a los cien años
Eun urte joko dituzu zuk, gibel orrekin!
· Con esa flema
Eun urtean emanda ere bukatzen ez dan soka
· El cuento de nunca acabar...; interminable
Eun urteko aritza bere zain luzearekin lurrean josirik dagon bezin irmo zegoan:
inolatan ere ezin atera!
· Firmemente arraigado
Eun urteko aritza, bere zain luzearekin lurrean josirik dagon bezin irmo zegoan:
inolatan ere ezin atera!
· Firmeza
Eunak eztu amor ematen, artileak bezela
· No cede, no afloja
Eun-bat mutil’ arbolak botatzen ari izan zitun gordelekutako
· Los ocupó en
Eunda ainbat gaztaina iruntsi ditu
· Ciento y pico castañas
Eunda bat urtean sartu da gure Joxepa-Antoni
· Ya va en los ciento un años
Eun-da berrogeita amar egunean’ urak gora-berarik egin-gabe iraun zuten
· Sin variación de nivel
Eun-da bi urtetarat zoaien, atxo bizkorra
· Iba a cumplir los 102 años
Eundaka batu dira emakumeak
· Por centenares
Eundakak izan ei-dira, eriotzak
· Por centenares
Eundalako bertso ona bota zion gure aiton orri
· Le echó una copla estupenda
Eundalako ixtilua zabaldu dute Juana-Joxepak eta Epizkar zaarrak
· Armaron una tremenda pelotera
Eunean euneko irabazia luteke
· El cien por cien
Euneko berrogei kenduten dituzana da
· Uno que cobra el 40 por ciento de interés
Euneko onen-beste; euneko orren-beste, euneko aren-beste... emongo dautsoe
· Tanto por ciento
Eungintzan ba daki nire alaba batek
· Ya sabe tejer
Eup, gazteak! Igandean’ danok Altzagaratera, inor aitzakitan gelditu-gabe!
· Sin que falte nadie con excusas
Eup, gizontxuak!... inoren errian zagozenik aiztu jatzue, ala?... Lotsea galdu badozue’
aren ordez lepo-betena topau-barik gero...!
· Que estáis en casa ajena
Eup, gizontxuak!... inoren errian zagozenik aiztu jatzue, ala?... Lotsea galdu badozue’
aren ordez lepo-betena topau-barik gero...!
· Cuidado, no vayáis a llevaros una buena zurra!
Eupa, mutilak! Nasaitu daigun geure arnasea, sendotu gogoa!
· ánimo! No perdamos ánimo!
Eurai ain lege estua artuten badeutse’ eztakit zelan ibiliko direan azkeneko kontuan
· En el tribunal de Dios
Eurai ain lege estua artuten badeutsee’ eztakit zelan ibiliko direan azkeneko kontuan
· Si les aplican tan rigurosa medida
Eurai atzera eragingo eutseenik’ ondinokoan etzala jaio, inoen
· Todavía, hasta entonces
Eurai atzera eragingo eutseenik’ ondinokoan etzala jaio, inoen
· Capaz de arredrarlos, amedrentarlos
Eurai entzutea da bat; beste bat’ nik azaldutea
· Una cosa es oir, y otra relatar
Eurak baino arinago datozala esan jake’ baina eztabe sinestuten... Txori onak dira
aurok!
· Buenos son ellos para dejarse engañar!
Eurak baino zarrago izan-arren’ lanari lotuta bizi zala erantzun eutsen
· Que vivía sujeto al trabajo; dedicado al trabajo
Eurak’ beti andi; ni barriz, mailak galtzen asi-ezkero’ lurra jo arte enaz gelditu
beeratuten
· Desde que empecé a fallar.., a bajar de posición
Eurak dira gaur izarrak’ lurrak daukazan bost aldeetan... Inazio gurearen seme
errotsuak
· Los primeros en todo
Eurak dira, Jaungoikoaren urrengo’ geure izatea emon deuskueenak
· Después de Dios
Eurak direan-legez artu bear dira gauzak; ta ez ibili atxean beorraren bila
· Tomar las cosas como son, y no pretender imposibles
Eurak egin-ezean, inok eztabela egin bear uste eben
· Reclaman la exclusiva; o ellos o nadie más
Eurak eleizarako jantzi jaso bat ez daukeela’ ez jagokoen moduan apainduta lotsa
gaistoan bialduten dituee umeak pekatuko ibilte nasaieetara
· Un vestido decente o conveniente
Eurak eleizarako jantzi jaso bat ez daukeela’ ez jagokoen moduan apainduta lotsa
gaistoan bialduten dituee umeak pekatuko ibilte nasaieetara
· Con la mayor despreocupación
Eurak erabili eben eskubidea’ geuk-be erabili gura dogu
· El mismo derecho del que usaron ellos
Eurak eureen artean ta eureen bakarrean lotsa-galdukotu edo deungatu ete dira zuen
seme-alabaak? -Ori ez: eurekauten
· Por sí solos, sin influencia extraña
Eurak eureen artean ta eureen bakarrean lotsa-galdukotu edo deungatu ete dira zuen
seme-alabak? -Ori ez: eurekauten ez dira gaistotuten
· Espontáneamente
Eurak euretara egingo dabe
· Lo harán entre ellos solos
Eurak ez ekiala’ otoz-otoan sartu nintzakoen ate-azpiko zirrikitutik, sorginen antzera
· Entré a su presencia sorpresivamente
Eurak ez eukeen orretan zer ikusi
· No era de su incumbencia
Eurak ezpadoaz dantzara’ gazteai emongo deutse aurrerabidea, joan ditezen
· Incitar, alentar, animar a
Eurak eztira eurentzako; ta guk’ esan lei zor dogula arentzako ta geurentzako egitea
· No son capaces de atenderse a sí mismos
Eurak ilundu ebeen errazoea; eurak ausi zituen geurezko argiaren lege ezagunak
· La ley natural; las leyes que descubre la razón natural
Eurak moroeri-barik’ moroak eurai sekulako egurkadak emoten dautsez; barregarri
darabilez
· Dar terribles palizas
Eurak moroeri-barik’ moroak eurai sekulako egurkadak emoten dautsez; barregarri
darabilez
· Hacen con ellos lo que quieren
Eurak moroeri-barik’ moroak eurai sekulako egurkadak emoten dautsez; barregarri
darabilez
· No ellos a los moros, sino los moros a ellos
Eurak nai dabenentzat’ neurri ona; neurri arin-ona bestentzat
· Medida escasa, no muy justa, mezquina
Eurak uste eben’ gogorrean ezebela gauza onik atarako
· A la viva fuerza
Eurak uste eben’ gogorrean ezebela gauza onik atarako
· No conseguir nada
Eurakaitik eztino ezer txarrik: igaroan bakarrik dakar maketo izen ori
· Sólo lo menciona de pasada
Eurakana urreratu nintzanean’ mirariz lur-jota geratu nintzan
· Confundido de asombro; sin saber lo que me pasaba
Eurak-be’ aoa-betean esaten dabe’ erriak nai dabena egin bear dala
· Andan diciendo a boca llena...; andan pregonando
Eurak-be’ aoa-betean esaten dabe’ erriak nai dabena egin bear dala
· Andan diciendo a boca llena...; andan pregonando
Eurak-be beste ainbeste egin gura izan dabe; baina ganora-barik
· Sin formalidad, sin fuste; sin cabeza
Eurak-be ez dabe sinistuten, inondik inora
· Probablemente.- De ninguna manera
Eurak-eureketean jasatzen dabe arrantzaleok euren zoritxarra: eztabe oindino inora
jo, laguntza-eske
· Entendiéndose entre sí unos con otros
Eurak-euretara joango ete zirean aurrerantz?
· Espontáneamente, por propio impulso
Eure aite-be’ olakoxe barritsue zuen uen... aritxek ospala’ bere erikue
· De tal palo, tal astilla
Eure amar-amabi urte laburretan ori-be ikasi dok?
· A pesar de tu corta edad
Eure antxinako kutuntxua ikustera etorriko az, orren apain?
· A ver a tu amiguito de los tiempos pasados
Eure bizikoa izango intzan i, sakristaukuntzan!
 · Te habrías pintado solo para sacristán!
Eure burua ain laginan zoratzen daben itz orrek
· Esas palabras que te intrigan hasta tal punto
Eure burutatik oa, ala aginduta?
· Vas por propia iniciativa?
Eure burutik oa, ala aginduta?
· Por propia iniciativa
Eure denboran, -esaidak!- zenbat giza-larru bildu dituk?
· Cuántas muertes has hecho?
Eure eltzeari gatz ematen asten aizelarik’ ikasko dun... Ire sakeleko diruz gauzak
erosten astean...
· Cuando tengas que administrar por ti misma tu hacienda
Eure esanen ganera’ argitasun eder baten sartu dok ointxe ene adimena
· A la vista de tus explicaciones
Eure lepo jasotxu ortatik naikoa barre egin dagigun
· Para reirnos a gusto de tu arrogancia
Eure senean ago?
· Estás en tus cabales?
Eureen odol zarra maite dabenak dira
· Fieles a su estirpe
Eurek ez eben ulertu itz oen mamina
· El sentido de estas palabras
Eurekaz bake-biderik ikusten ez-ta’ aguazila ostatutik beste norabait eroatea erabagi
eben azkenik, erritarrak
· Viendo que no bastaban para ponerlos en paz...
Euren aberrira jaurti dabez
· Expulsar a
Euren adiskide batzuen ezaugarria ekarri dabe
· Tarjeta de presentación
Euren aita ta ama besoetakori lotsa ona artutea jagokoe kristinau guztiai
· Tenerles respeto
Euren aldeko voluntario askok’ toton egin dabe: eztabela aurrera jarraitu nai
· Han fallado...; se han rajado
Euren alderako’ dubakoa baino txarrago izan leike
· Mirando al beneficio o provecho
Euren aleginakaz’ lortu eben amak eta arrebeak’ Matiren burutik alde-eragitea’
Bilbora joateko asmoa
· Consiguieron hacerle desistir de su propósito
Euren amai irudin bear dabe semeak
· Parecerse a sus madres
Euren arazoetan ez dabe garbi-garbi jokatu
· No proceder con limpieza u honradez
Euren arerio bat-legez nauke etxe orretan’ ezetariko zio-baga
· Sin el menor motivo
Euren arpegi orituak luurrera botata orazinoian egozan; auspaz luurrean jarrita
· Rostro en tierra
Euren arrotasuna da’ erdaldunen antza irabaztea
 · Lograr parecerse a
Euren artean asko garraztu ziran’ eta bein edo-bein urten zan, urten bear zana
· Se agriaron sus mutuas relaciones
Euren artean bat-eginago geratu dira bien arimak, alako berbaz
· Más compenetrados entre sí
Euren artean’ danerakoa dago
· Hay de todo
Euren artean gogorren ibili direanak itxi baleutsee’ etorri egingo zirean esnea
saldutera
· Los que más han destacado en la lucha
Euren artean sortu zan autu bat’ burrukarakoa
· Surgió una cuestión violenta
Euren artu-emonak’ betiko bidean eta ondo doaz
· Van normalmente, sin novedad
Euren atseginez ibilten dira mutilok
· Por su gusto; no por interés
Euren aurka jagiko litxakez’ arri koxkorretarainoko guztiek... alakorik egingo balebe
· Se alzaría todo el mundo contra ellos
Euren baietzagaz’ aurrera eroan eban arloa
· Con su consentimiento
Euren baietzagaz’ aurrera eroan eban arloa
· Llevar adelante el asunto
Euren barruko ar txarra ito ebela uste izan ebenean’ etxerantzko bidea egiten asi
zirean
· Sofocar el remordimiento
Euren barruko kokua zirika dauke
· Les remuerde la conciencia
Euren begiak oso-osoan beteko eutsoezan emakume bat’ bearbada ezin idoro izango
joen lenago ire aita-amak
· Una mujer que les satisficiera plenamente
Euren biotza’ etzan garbian Jaunarena
· No era sinceramente fiel al Señor
Euren biotza’ ezta zuzena Jaungoikoa-ganuzko
· Para con Dios
Euren bizibidea zelan edo alan aterateko ustean Bilboratu direan euskaldunak
· Ganarse la vida de alguna manera
Euren biziko zigorradea artu eben, aren eskutik
· Recibieron un tremendo castigo
Euren buru diranai’ etxake aitatu bear itunbenik
· A los que son dueños de su personalidad
Euren buruak apurtuten egozan, zelan egin
· Devanándose los sesos; prensando la cabeza
Euren buruak gorrak egiten badituzte’ bilatuko degu erremedioa’ gorraizea
sendatzeko
· Para curar su sordera... Para quitarles la sordera
Euren buruak osoan ukatuta daukezanei’ ez jake olangorik jazoko
· Las personas muy mortificadas
Euren buruari ezarri bearko deutse errua’ naparreriak artzen baditu
· Si les coge la viruela; si contraen la
Euren buruari ezarri bearko deutse errua’ naparreriak artzen baditu
· Echar las culpas a
Euren buruari lotsea emoten dakielako’ daukez gure emakumeak, euren arteko
batzarrak eta jan-edantxuak
· Porque saben hacerse respetar
Euren buru-bigarren izateko autatu dabe
· Vicepresidente
Euren buruti, edo lagun gaistoak erakutsita’ egin oi dituee alako negargarriak, euren
gurazko sein-iltzaileak
· Cometen tales iniquidades, atrocidades
Euren buruti, edo lagun gaistoak erakutsita’ egin oi dituee alako negargarriak euren
gurazko sein-itzaileak
· Abortadores voluntarios
Euren buruti, edo lagun gaistoak erakutsita’ egin oi dituee alako negargarriak, euren
gurazko sein-itzaileak
· Por propia iniciativa
Euren burutxu izpilatuak makurturik’ parkeska jarten jakoz oinetan. Txoriak
· Cabecitas moteadas
Euren burutxu izpilatuak makurturik’ parkeska jarten jakoz oinetan. Txoriak
· Postrarse pidiendo perdón
Euren buruz agindu deutse baserritarroi’ errealetik gora ez-eiela saldu
· Por sí y ante sí
Euren ederr-arren egin dogu
· Por consideración a ellos
Euren eguneroko maltzurkeriak azalduteak’ luze joko leuke
· Sería largo de contar
Euren entzutea’ leku askotan zabal-zabal ebilen
· Su fama se extendió en muchos lugares
Euren erabagiak gauza izateko’ bederatzi lagun gitxienez batu bear izango dira
· Para que tengan validez sus acuerdos
Euren erru-baga’ elexea txikia dalako’ edo jente andia dagoalako’ altara ikusi ezin
leien lekutik entzun bear izaten dabe mezea
· Porque hay mucha gente
Euren esanak gora-bera, oker edo zuzen’ munduak lengo bidetik jarraitzen eban
· El mundo seguía igual; seguía la misma marcha
Euren eskabideairi atseginik emoten ezteutse Gobernuak
· Dar satisfacción; acceder
Euren eskuarteko lanen barri emoteak’ naiez andia emon dautsela esan dauste
· Que les ha disgustado mucho
Euren etxalde zurietan bizi ziran len bizkaitarrak’ aukera bete-betean
· Vivían con toda holgura, en plena euforia; a sus anchas
Euren etxea’ infernuaren irudi bene-benetako bat da: auzo guztiak dagoz bertara adi
· Están llamando la atención de todos los vecinos
Euren etxien’ eurek dira euren buru; ta inori ez dautso ardurerik orretan
· Ellos son los que mandan en su casa
Euren ganora-bagako berba gangarrak, oinen ganean ezin-egonak’ guztiai adi-
erazoten deutse’ ardaoz aserik dagozana samaraino zintzurreraino
· Sus tontas palabras sin sentido
Euren ganora-bagako berba gangarrak, oinen ganean ezin-egonak’ guztiai adi-
erazoten deutse’ ardaoz aserik dagozana samaraino zintzurreraino
· Aquel equilibrio inestable; aquel no poder tenerse en pie
Euren gauzaak gorago salduteko’ ardura-bagarik juramentuagaz jasoten ditue
· Encarecer, sobreestimar, sobrevalorar
Euren gaztelu ta goiak itxita’ an etozen etsaiak, neure aurrean lau ikaratan auspez
jarten
· Venían a postrarse temblando de pies a cabeza
Euren gogoa or-emen zabaldurik darabildenak’ nekez beraganduko dira
· Los que andan disipados
Euren gogoaz-bestera ezkondu gura dozuz
· Contra su propio gusto
Euren gogoz-bestera eragin deutsie baserritar gizajoai, botoa emonazo
· Contra su deseo
Euren guraria egiten ez bada’ erriari su emongo deutsoela bururen-buru, esan dabe
· Que le pegarán fuego por los cuatro costados
Euren irabazte apurreraginokoa galtzen dabe’ euren erriko izkerea oinean
eukitearren
· Mantener en pie, conservar
Euren izerdiagaz irabazita euken puskea kendu artean’ berba labanak ta agintzari
andiak... Gero’ goseak ilten
· Hasta quitarles su hacienda
Euren izerdiagaz irabazita euken puskea kendu artean’ berba labanak ta agintzari
andiak... Gero’ goseak ilten
· Mucha lisonja y grandes promesas. Pero después
Euren izkuntza baztertua’ argitara atera dabe
· Sacarlo a la luz pública
Euren izkuntza baztertua’ argitara atera dabe
· Arrinconado
Euren jakite danak’ uts-emon dautse
· Les falló toda su pericia o habilidad
Euren jaube izan gura dabe Mazedoniako jenteak; ta ortik urten dau atralakeak
· Quieren independizarse
Euren kontzientziaren zotinak ta deadarrak isilduteko’ meza bat edo beste ateraten
dabee nozbait
· Acallar los remordimientos
Euren maixuak’ bertsotan emoten eutsen sarri-askotan ikastekoa
· Les daba la lección en verso
Euren mutikoak’ euskeraz jarrai-jarraian egiten dabe, geure moduan
· Hablar con toda soltura
Euren neurritik urten gura daben zoroko batzuk
· Unos fatuos que quieren subirse a mayores; salirse de su condición o esfera
Euren ondoan inok euskeraz badiardu’ irakiten egoten dira; ta indarra badira’
txakurkeriren bat esan-barik, nekez aldenduko dira
 · Si se sienten fuertes
Euren ondoan inok euskeraz badiardu’ irakiten egoten dira; ta indarra badira’
txakurkeriren bat esan-barik, nekez aldenduko dira
· Estar en brasas
Euren semeak joka erabiliko baleuz
· Maltratar
Euren semeari aida baten baietz erantzungo eutsala uste eben
· A la primera...; inmediatamente
Euren txalopetako arazo ta zereginetan jarraitu eben gizonak’ ezeri jaramonik egin-
baga
· Sin hacer caso de nada
Euren txistulari Erremon-ek-be’ keie atara eutson txilibituari
· Le sacó chispas. Puso toda su alma en ello
Euren umetxo maitien ogi ta soinekoa zan dirua... zelan erakarri etxera?
· El pan y el vestido de sus pequeñuelos
Euren ustekoak ta euretarrak zareala uste izango leuke
· Partidarios de ellos; de su cuerda
Euren ustez’ ez zan inor, berak ainakorik -azaleko itxuraz baintzat- ez dantzan ta ez
ostiantzekoetan
· Ni a bailar ni a ninguna otra cosa
Euren ustez zertxubait zirean neskatila batzuk’ gaberako ide-epailai jaseko apari bat
ingiratutea asmau eben
· Que se tenían en algo... engreídas
Euren ustez zertxubait zirean neskatila batzuk’ gaberako ide-epailai jaseko apari bat
ingiratutea asmau eben
· Disponer una cena lucida
Euren zorionagaz aseta egozan umeak, astaputza baino arroago
· Orondos, ufanos
Eurena ipini bai, ta geurea ez? Ipinten ezpadok’ ara gero...!
· Ay de ti, si no lo pones!
Eurendako’ ori zan biziaren garratza: biarra...!
· Eso era lo penoso de la vida: el trabajo
Eurentzako-beste eztaukie... baserri orretan, Ukulukoak egon bearko maiz-aski
pentsu-erdira
· El ganado
Eurentzako-beste eztaukie... baserri orretan. Ukulukoak egon bearko maiz-aski
pentsu-erdira
· No les llega bastante para ellos mismos
Euretariko berbuts barritxu batek’ inon zirean guzurrak esaten eragoion, euskaldun
ixil baino zuur bati
· Estaba contándole las mayores mentiras..., patrañas
Eurez gauza andirik ez az izango; baina guzur biribil-biribilak egirik mardulenak lez
esateko’ beste eulako ezetz topa!
· En realidad, no valdrás gran cosa
Euri ala ateri’ beti parasolekin dabiltza
· Llueva o no llueva
Euri ala ateri’ esku-huska ar ditazke gaurgoiti plaza estali hortan pilotariak
 · Pueden jugar a mano
Euri ala ateri’ esku-huska ar ditazke gaurgoiti plaza estali hortan pilotariak
· Con lluvia como con tiempo sereno
Euri andiak euki doguz’ aspertu-arteko beste
· Hasta la saciedad
Euri ankame onek’ eztigu utziko gauza onik egiten
· Lluvia calabobos
Euri ari du aspertu-gabe, lodi eta gogotikan
· Llueve pertinazmente
Euri asko bota zun
· Llovió mucho
Euri asko egin’ ta erreka azita zijoan
· El arroyo iba crecido
Euri asko ta otz andiak direanean’ bein banaan ilten dira, ardiak
· Una tras otra
Euri aundi batek artu ginuzen bein, mendian goiazela
· Nos sorprendió una gran lluvia
Euri dana jan du lurrak...; geiago naiko du... -Aixa!
· De seguro
Euri dana jan du lurrak...; geiago naiko du... -Aixa!...
· Ha absorbido toda el agua
Euri ederra egin dau’ orain onera egitea emoten badautso, artoak-eta ereiteko
· Si ahora le da por hacer buen tiempo
Euri ederrak bota ditu iru egunotan
· Ha habido fuertes lluvias
Euri ezti bat
· Una lluvia fina, placentera
Euri haizea’ ura duenean uherlo
· Viento lluvioso deja fango
Euri nai ateri’ egunero etorten da
· Llueva o no...; tanto si llueve como si no
Euri nai ateri’ egunero etorten da
· Llueva o no, viene diariamente
Euri onekin’ ez dakit nik oraingoixian igeletan bijurtuko ote geran ere...!
· A este paso; esta vez...; de esta hecha
Euri sarria bear da emen
· Aquí necesitamos que llueva con frecuencia
Euri sinistu nik?... Ez dok ikusiko beste egunik!... Burduntzira, zital galdua!
Arrantzaileak txibiari
· No te doy ni un día más de vida
Euri ta arritsuak ditugu egualdiak, aspalditxoan
· Llevamos ya buena temporada de
Euri ta arritsuak ditugu egualdiak, aspalditxoan
· Llevamos ya una buena temporada de lluvia y pedrisco
Euri ta ateri, eguraldi on da txar, landara-jorran edo ira batzen, beti gizonen albo
ibili-arren’ gure neskatileak eztaroe ain erraz eztulik atera
· Haga el tiempo que haga
Euri ta ateri, eguraldi on edo txar, landara-jorran edo ira batzen, beti gizonen albo
ibili-arren’ gure neskatileak eztaroe ain erraz eztulik atera
· Aun trabajando al lado de los hombres. Aun trabajando en las duras faenas de los
hombres
Euri ta eguzki ezkutuan egon bear dau perretxikuak aziko diran lekua
· Al resguardo de; defendida contra
Euri ta guzti-be’ mordo batek igo gendun Arrateko ganera
· Subimos un buen grupo o cuadrilla
Euri ta otzari’ obeto jarkiten jakoz auntzak, ardiak baino
· Resistir, hacer frente, aguantar
Euri txe au da okerrena... Ezerez bezela ari du, ta sartzen da gorputzean’
zainetaraino
· Parece que no. Ni parece lluvia siquiera
Euri zein aterri, otz nai bero, ilun zein argi’ errimeak izaten ziran, giz-alaba biak
egunaro egiten ebezan lanak
· Hiciera el tiempo que hiciera
Euri zein aterri, otz nai bero, ilun zein argi’ errimeak izaten ziran, giz-alaba biak
egunaro egiten ebezan lanak
· Los trabajos que realizaban las dos mujeres
Euri ziri, euri miri’ atertu-barik binotzo
· Está lloviznando sin escampar
Euri ziri-ziria egin eban egun aretan
· Lluvia muy fina; llovizna
Euria adarrez dator
· Aguacero de temporal
Euria amabost egunean errenkadan...! Ilaren lauean eguraldia asi zan ederrean
· Comenzó el buen tiempo
Euria ari zuan barra-barra’ gu atera ginanean
· Llovía copiosamente
Euria ari zuen zurrutan
· Llovía a cántaros
Euria asi du... Euria egin bearr ere!... beti errogatiba
· Al fin tenía que llover...; cómo no iba a llover!... después de tanta rogativa!
Euria asi zunean’ Inaxi, larritasun aundian ama izan! jaso zituan gonak burura,
aurtxoa estaltzeagatik; oroitu ere gabe’ atzekaldeak aidean laga zituanik
· Con gran apuro
Euria asi zunean’ Inaxik, larritasun aundian ama izan! jaso zituan gonak burura,
aurtxoa estaltzeagatik; oroitu ere gabe’ atzekaldeak aidean laga zituanik
· Al fin, madre
Euria asi zunean’ Inaxik, larritasun aundian ama izan! jaso zituan gonak burura,
aurtxoa estaltzeagatik; oroitu ere gabe’ atzekaldeak aidean laga zituanik
· Las nalgas, el trasero al aire
Euria astearekin batean’ eztulak eman zion
· Le acometió la tos
Euria ba dinotso... Orain baino erarago esakera zaar ori’ inoiz-be ez... Bete-betean
dator zoritxarrez, esakera ori
· Ya llueve
Euria ba dinotso... Orain baino erarago esakera zaar ori’ inoiz-be ez... Bete-betean
dator zoritxarrez, esakera ori
· Encaja exactamente
Euria ba dinotso... Orain baino erarago esakera zaar ori’ inoiz-be ez... bete-betean
dator zoritxarrez, esakera ori
· Nunca mejor aplicación que ahora el proverbio
Euria’ bai asi edo ez asi zegoan
· Estaba como para llover; a punto de empezar a llover
Euria bear, ateri bear’ Aspelats-era du Uitzik joera... Santa Garazira
· Lo mismo si necesitan lluvia que escampada
Euria’ bizi-bizi asi da
· Lluvia copiosa
Euria da ugari beietan; goietan’ edurra izango da, ausa
· Quizá, tal vez
Euria da ugari beietan; goietan’ edurra izango da ausa
· En el llano y en las alturas
Euria dakar
· Va a llover; está como para llover
Euria dakar
· El tiempo está de lluvia
Euria dan, ala aterri dagoan’ artara obeto igarriko omen diote
· Si llueve o si está sereno
Euria danean antzematen zaie orlako gauzai; ez eguzki dagonean. Ittuteak
· Cuando hace sol; en los días serenos. Entonces se advierten las goteras
Euria dogu barriro-be? -Bai, euriari inosten ekin dautso... Beti euria... edoiak bota-ala
euri
· Una lluvia torrencial; un diluvio
Euria ekarriko dik... Belarra zabaltzeari utzi egin bearko zioagu...
· El tiempo está amenazando lluvia
Euria erruz ari du
· Llueve copiosamente
Euria etortekotan’ eztaitela etorri geiegian!
· Que no sea en exceso
Euria gogortxo asi zan
· Empezó a arreciar la lluvia
Euria gogotik ari du
· Llueve sin parar
Euria gogotik ari zun
· Llovía firme
Euria goian-bean ari zuala etxeratu ginan
· Diluviando
Euria goian-beian zala’ dantzan txikitzen jardun zian
· Estuvo bailando a todo bailar
Euria goien bean inarduen
· Llovía recio...; torrencialmente
Euria’ jautsi-ala asi zun’ eta lastozko etxola baten aterbian sartu zen gizona
· Empezó a llover a torrentes
Euria landurea danean’ logura izaten gara
· Cuando la lluvia es muy menuda
Euria lodi asi zan, lenbiziko egunetik
· Empezó a llover copiosamente
Euria ote degu gaurr ere?... -Larri ibili!
· Fíate!... Bien se puede temer que sí
Euria purruztaka ari da
· Está lloviendo a cántaros
Euria sarde ari du. Zorrotz
· Llueven chuzos...; llueve con fuerza
Euria sartu da berriro
· Vuelve la lluvia
Euria sendo da
· Está lloviendo mucho
Euria’ suilaz bezela ari zuun
· Como a cántaros
Euria ta eguzkia: Azari-ezkontza
· El momento en que luce el sol y al mismo tiempo llueve
Euria’ zaparrada aundiz ari zan, ala ta ere’ gure mutilak, bere asmotan’ atzerarik ez
· Llovía copiosamente
Euria’ zaparrada aundiz ari zan; ala ta ere’ gure mutilak, bere asmotan’ atzerarik ez
· No cejaba
Euria zekarrek!... ni biltzen astera niak belarrak
· Va a llover
Euriagaitik edo solora ezin urten dogunean’ oporr-eguna dala esan daroagu... Oporr-
eguna da’ geldirik egoteko eguna
· Día de paro forzoso
Euriak ekin detsa aldi baterako
· Ya ha empezado a llover para un rato
Euriak eman zuen’ ta txabola zar batera eldu ginan denak
· Se puso a llover
Euriak etzuen uzten aterr-aldirik
· Llovía sin interrupción
Euriak garia-lez’ elorrioak arimea artzen dau
· Con la tribulación crece el alma, como con la lluvia el trigo
Euriak usteldu’ eta jalki egin da garia
· Se ha desgranado
Euri-aldi gogor bat atertu zanean
· Escampar; cesar un fuerte chaparrón
Eurian ura
· Mucha miseria. Llover sobre mojado
Euriaren bustitik gorputza jaboteko txartesa: euri-txartesa
· Impermeables: prendas contra la humedad
Euriaren-euriak bigunduta’ etxe bi erori dira kalean
· Reblandecidas por los aguaceros
Euri-arrainak azaldu dira
· Alusión festiva a los afiladores
Euri-aterrien arazoa zure pentzuda balego’ larri ibiliko ginatekez, bein baino sarriago
· Si dependiera de ti el disponer de la lluvia y el buen tiempo
Eurien euriaz’ atx-peietara joiazan beor ta bei gaisoak otzak kikildurik
· Obligadas por la violencia del temporal
Eurien-euriak zikinduta daukazan bideak
· Tanta cantidad de lluvia
Euri-jasa gogor baten otsa da
· Se oye el rumor de un fuerte chubasco
Euri-jasa ikaragarri bati eraso zion’ eta serora-etxean egon bear izan zuten,
arratsaldeko ordu biak arte
· Comenzó a descargar un terrible aguacero
Euri-jasa izugarria ari zun, mendi ilun aietan
· Caía un espantoso aguacero
Euri-jasak emanda aterpean zeuden atertu-zai
· Habiendo comenzado una fuerte lluvia
Euri-kara dago...: elur-kara dago
· Está como para llover...; está como para nevar
Euri-kumea asten du... Zirimiria
· Empieza a lloviznar
Euri-lanbro bat erori orduko’ iztila zeriokeon alderdi guztietatik tanga-tanga...
baserriak
· Goteaba el agua por todas partes
Euri-landurraz estaldurik egoan itxas-alde guztia’ ta etzirean ikusi txalupak inora
joaten
· Una fina llovizna impedía ver
Euri-lanpartxo bat bakarrik izan zan; gero’ argitu eban eguraldia
· Llovizna de niebla
Eurin ganeko leie’ eurin deie
· Hielo sobre lluvia, anuncio de lluvia
Euri-ondo batean, uztargi eder hura ikusi zuenean
· Cierta vez, después de cesar la lluvia
Euri-premia andia dago’ ezin-esan-ainbestean
· Hasta lo indecible
Eurira emon eban eguraldiak’ eta arkupeetako legorrera jo gendun
· Le dio por llover
Euririk egin al du zuenean gaur? .-Ixtila sortzeraino bai beintzat
· Hasta formarse charcos
Euririk eztakar
· No amenaza lluvia
Euririk-be ez eban egin’ naiz ta larri egon arratsaldea
· Tarde tristona
Euririk-ezak, edo suak edo urak artuten bagaitu’ orduan gomutatuten gara
Jaungoikoagaz
· Si nos sorprende...; si nos sobreviene
Euri-sarama onegaitik egongo ete gara mendira-barik?
· Por esta llovizna o lluvia menuda
Euritan goien-beean gentozen
 · Lluvia torrencial
Euritan joan ginan biderik geienean
· Con lluvia
Euri-tantoak asten ditu... .-Bai: ez dakar malezi aundirik’ baina obeko degu barrena
sartu
· Será mejor que nos cobijemos
Euri-tantoak asten ditu... -Bai: ez dakar malezi aundirik’ baina obeko degu barrena
sartu
· No parece que vaya a llover fuerte
Euritara egoan eguraldia goizean; baina zorionez’ arrats-aldera-arte iraun eban
aterri
· El tiempo amenazaba lluvia
Eurite luzea dijoa
· Se prolonga la temporada de lluvia
Euriteari eraso zion segiran
· De pronto comenzó a llover de firme
Euritza itzelak egin doskuz, zokondoak ganez eragin-arte
· Hemos tenido fuertes lluvias
Euritzeak ari ditu
· Está diluviando
Euriz murgildua ator
· Empapado en lluvia; hecho una sopa
Euri-zaparrada galantak bidean artuta etorri ziran, egualdi txarrari jaramonik egin-
gabe
· Sin hacer caso del temporal. A pesar del temporal
Euri-zaparrada galantak bidean artuta etorri ziran, egualdi txarrari jaramonik egin-
gabe
· Desafiando tremendos chaparrones
Euri-zaparrada’ mardul-mardul asi zuun; turmoia ere jo zuun
· También hubo truenos
Euri-zaparrada’ mardul-mardul asi zuun; turmoia ere jo zuun
· Lluvia copiosa
Euri-zaramea danean’ eztalakoan bustiago egiten gara’ euri-zaparradatzan baino...
-Bai, ta ez gitxi!
· Cuando llovizna
Euri-zaramea danean’ eztalakoan bustiago egiten gara’ euri-zaparradatzan baino...
-Bai, ta ez gitxi!
· Nos mojamos insensiblemente más que... Al no darle importancia
Euroen bidea artu begie beste etxagun guztiok!
· Imiten su ejemplo...!
Eurokaz beste-bagarik naz’ naiko-bestean aberatsa
· Me basta con ellos para ser todo lo rico que pudiera apetecer
Euron berbetan ekin-da-ekin etozan katalanok’ bilbotarron jakin-eza gogotan artu-
barik
· Sin tomar en consideración
Euron sakeletan’ diru-papera baino etxekotuago bizi dira albistari-paper-ondakinak
· Más familiares que; más fáciles de encontrar que
Euron sakeletan’ diru-papera baino etxekotuago bizi dira albistari-paper-ondakinak
· Papel moneda; billetes de banco
Eurontzat guztiz itxura txarragaz agertzen zan partidua irabazi eben
· Un partido que presentaba muy mal cariz
Europa-goiztiri aldeko erresumak
· Oriental, del Este
Europan batez ere’ guztia geratuko da guda-ostean, sustraitik eta burutik aldatuta
· Cambiado de arriba abajo, enteramente
Europan, Txinan, Ameriketan, munduaren zabalean’ eunka, berreunka dabiltza gure
mutilak pilotarekin bizibidean
· Se ganan la vida con este oficio de pelotaris
Europan, Txinan, Ameriketan, munduaren zabalean’ eunka, berreunka dabiltza gure
mutilak pilotarekin bizibidean
· En todo el anchuroso mundo
Eurren gauzaak goraago salduteko’ ardura-bagarik juramentuagaz jasoten ditue
· Para venderlas más caro
Eurrez esaten eban’ emen ez egoala’ diru puskabategaz arrapau ezin leikeanik
· Decía a menudo
Eurrez esaten eban’ emen ez egoala’ diru-puskabategaz arrapau ezin leikenik
· Sobornar con dinero
Eurrez-eurrez erein dabe garia
· En abundancia, profusamente
Euskal izenari zutinik eutsi dioten mendi gureak
· Mantenerlo con tesón
Euskalak armaz inoiz mendean inortxok artu ez gaitu
· No nos ha sojuzgado nadie por las armas
Euskal-alorrean’ azken-itza bere izan nai eztunik’ gutxi; emen’ olako apaiz izan-nai
gorriak jota ez ote-gabiltzan nago, denok ere
· Atacados de un frenético afán de... N.B. Referencia al dicho: Apezak’ azken-itza-bere
Euskal-biziera onek’ aldegin du: ori da mingarrienik
· Eso es lo más lamentable de todo
Euskaldun aizejo batek atera zigun aitzaki au: Unamuno-k
· Chalado, extravagante
Euskaldun apurrak egun gitxiren epean buruaz-beera ifinirik beretuko zituelako
pozean etorri zan, Octaviano
· Derrotándolos por completo
Euskaldun asko dagoz ileta jotzen aspaldion’ gerrate ori gogora dakarreen guztian
· No hacen más que lamentarse
Euskaldun baserritar motzen motzenak ere’ ondo daki zer esan nai deban izen ots-
andiko orrek
· Aun el último de nuestros caseros; el más lego o indocto
Euskaldun batek alako aomen txarrekoak izan bear dabela!... Ikusita-be ez
sinistutekoa da
· Tan mal hablado... de tan mal lenguaje
Euskaldun batek euskereari miina ukatutea
· No querer hablarla; resistirse a hablarla
Euskaldun baten aotik olakorik atera-izateak’ ez du gure burua oso edertzen
 · No nos honra mucho
Euskaldun da’ Artagani azpitik zear doakon Ibaizabal andia
· Irle bordeando sus faldas
Euskaldun egiaren zalea zareala? Orain-artean ezteustazu emon agiri andirik
· No me has dado muchas pruebas de ello
Euskaldun ele-ederrak urtero berritzen ditute lanean’ agoz-ago omen-ka gerora
bialduz
· Perpetuar las leyendas por tradición oral
Euskaldun erdoi-gabe guziek zorionduko zaituzte
· No contaminados
Euskaldun erri larrietan
· Poblaciones mayores
Euskaldun gixajoen paraderoa!... .-Berriz esan!
· Y que lo digas! Sí, por cierto!
Euskaldun iraungo dabe, mundua mundu, zuen izenak
· Hasta el fin del mundo
Euskaldun izenekoak diradela entzutea aski da’ zenbait aizebelatsek aintzakotzat ez
artzeko oitura oek
· Algunos casquivanos
Euskaldun mintzoa’ ez da uste bezen ikasten gaxtoa
· No es tan difícil de aprender como se cree
Euskaldun motelak
· Flojos, de poco ánimo
Euskaldun mundura naute gurasoak... Beti izango zaitut maite, Euskera, azkeneko
arnasak neri iraun-arte
· Hasta mi último suspiro
Euskaldun on eta garr-aundiko ori
· Fervoroso; entusiasta
Euskaldun txartzat bota gaitu
· Reputar de malos vascos
Euskaldun ustela dala entzun gura ezpadau’ nai-ta-ezkoa dau’ euskera oneko
paperak aleginez zabaltzea, beste aldetik uste txarrekoak izan-ezean
· Si no quiere que le llamen
Euskaldun ustela dala entzun gura ezpadau’ nai-ta-ezkoa dau’ euskera oneko
paperak aleginez zabaltzea, beste aldetik uste txarrekoak izan-ezean
· Vasco falso, degenerado
Euskaldun ustela dala entzun gura ezpadau’ nai-ta-ezkoa dau’ euskera oneko
paperak aleginez zabaltzea, beste aldetik uste txarrekoak izan-ezean
· Le es forzosamente necesario
Euskaldun ustela dala entzun gura ezpadau’ nai-ta-ezkoa dau’ euskera oneko
paperak aleginez zabaltzea, beste aldetik uste txarrekoak izan-ezean
· No siendo reprobables por otro concepto
Euskaldun utsak ginean; ta nik, ez euneko bik’ ez eben ulertu sermoia; ez genkien zer
inoan-be
· Ni el dos por ciento
Euskaldun zital batzuk, motzaren onagaitik Ama saltzekoak
· Capaces de traicionar a su Madre. Por congraciarse con el extraño
Euskalduna al da bera? .-Nai ta izan!
· Le gusta serlo y lo es; lo tiene a mucha honra
Euskalduna, al dunak al dun gaiean lagundu bear ginioke Euskaltzale-ri
· Cada uno según sus posibilidades
Euskalduna bera-bere’ itxia, edo makala, edo ardura-bagakoa edo zera da’
euskereagaz zer-ikusi dauken gauzetan
· Despreocupado o cosa así
Euskalduna bera-bere’ itxia, edo makala, edo ardura-bagakoa edo zera da’
euskereagaz zer-ikusi dauken gauzetan
· En lo referente a
Euskalduna, bere buruaren jabe izatekoa dala esanaz’ bukatu zuan itzaldia
· Autónomo
Euskalduna da; baina ezagun da’ erderak menderatua daukala
· Habla mejor el castellano que el vasco; con más expedición
Euskalduna izatez danak’ erakutsi bei bere izatea’ eginenetan, lanetan
· Muéstrelo con las obras
Euskalduna zan gainera, besterik ez aina
· Como ninguno
Euskalduna’ zipolari betikoa da
· Eterno provocador, satírico
Euskaldunai entzunaz biltzen zituan itz eta arauak urrengorik-urrengora ipini ta
ikasten’ gozaro jardun ebala dinosku
· Disfrutó en el trabajo de
Euskaldunai entzunaz biltzen zituan itz eta arauak urrengorik-urrengora ipini ta
ikasten’ gozaro jardun ebala dinosku
· Poner en orden
Euskaldunai Euskaraz egiten ez badiegu’ zapuztuko da Euskara, muixinduko dira
Euskaldunak, eta iges-egingo dute Fueroak
· Irá marchitándose, perdiendo su vitalidad
Euskaldunai Euskeraz egiten ez badiegu’ zapuztuko da Euskera, muixinduko dira
Euskaldunak, eta iges-egingo dute Fueroak
· Irán volviéndose desconfiados entre sí
Euskaldunak: atoze Gernikako Aretxaren aldera! Arek egingo dautsue egiteko
arrera!
· Vais a ver qué recibimiento os dispensará!
Euskaldunak ba dauko bide artan musturra nun busti. Edatetxeak. Ezta beingo-
beingoan ukatuta geldituko
· Tiene donde tomar refrigerio
Euskaldunak ba dauko bide artan musturra nun busti Edatetxeak. Ezta beingo-
beingoan ukatuta geldituko
· No se quedará rendido tan fácilmente
Euskaldunak bear leuke emen, inor baino beinago edozetarako
· Preferido a cualquiera
Euskaldunak’ beren arteko iritzi txar batzuengatik’ galdu dute beren elkartasuna
· Por causa de disensiones intestinas
Euskaldunak erbestean daukagun kristau leialen entzutea’ aundia da
· La fama que tenemos de fieles cristianos
Euskaldunak esnagaitzak dirala ba dakigu
· Difíciles de impresionar; poco impresionables
Euskaldunak eta beste edozeinek, lurretik ezer artu nai badau’ buruari-barik lurrari
berari atz egin bear dautso
· Si quiere sacar provecho de la tierra
Euskaldunak euskaldun geran denboratik’ ez degu izan beste bizi-modurik
· Desde que...; en todo el tiempo de nuestra existencia como pueblo
Euskaldunak gareala ago betean dinogu; orretzaz arrotzen gara; ta bien bitartean,
geure euskerea’ ipizki zatarra bailitzan’ zapuztu ta zapaldu egiten dogu
· Se nos llena la boca diciendo
Euskaldunak gareala ago betean dinogu; orretzaz arrotzen gara; ta bien bitartean,
geure euskerea’ ipizki zatarra bailitzan’ zapuztu ta zapaldu egiten dogu
· Como si fuera un estropajo
Euskaldunak gerala on-egitea asko da’ aen ondorengoak gerala adierazteko
· Acreditar
Euskaldunak ikusten dodaz nainun’ erdereari lotuak
· Apegados a, aferrados a
Euskaldunak ipurra’ noranai darama
· N.B. Resto de una canción tolosana, según la testigo. Ipurra: txapela?
Euskaldunak’ latza urteten badau bere erriarentzako’ eun belarrimotzek baino kalte
geiago ekarriko dau
· Si sale descastado
Euskaldunak lausenga guti dugu agixko; naparrak’ gutienik naski
· Poco aduladores
Euskaldunak onetariko arazoetan oraintsura arte bururik atera ezpadabe’ ezta izan
bururik ezagaitik
· Si no han descollado...; si no han llamado la atención
Euskaldunaren sustrai garbia det, gurasotik datorrena
· Heredado con la sangre
Euskaldunari min dio’ aiten etxea galdu-bearrak
· Gran pesadumbre le da al vasco
Euskaldunari ospe txarra ezarten jako sarritan: diru-zalea dala, ondo bizi-zalea, ta
onetarikoak
· Le ponen mala fama
Euskaldunen artean, batzuk’ txilibitu ziztrin baten soinua entzun-ezkero’ ankak
dantzari eukiten dabez
· Les bailan ya los pies
Euskaldunen artean meatz-meatz jazo izaten dana: gizon batek, zegaiti eztakigula ta
odol otzean’ beste bat il eban
· Cosa que rara vez ocurre
Euskaldunen Erri begiragarriaren arimea da euskerea
· Respetable, digno de consideración
Euskaldunetan’ geienak dute gure gizonaren berri... Txiki aundiak izaten dira; eta
bat’ Iruntxiberri!
· Hay grandes que no lo parecen
Euskaldun-ezak’ itsuka baizik eztakiten gauza
· Oscuramente
Euskaldunik-askok’ beti oinpean dauke euskerea
· Muchos vascos
Euskaldun-odolak irakingo al dotzue beingoan!
· Ya es hora de que sintáis hervir la sangre en vuestras venas...!
Euskaldunok bat ez gerala liokenari’ ... eskatu berri garbiak! Jantzi utsetik ez ditu
bakoiztatzen inork familiak
· Que dé explicaciones precisas! que lo demuestre!
Euskaldunok bat ez gerala liokenari’ ... eskatu berri garbiak! Jantzi utsetik ez ditu
bakoiztatzen inork familiak
· No las especifica o diferencia
Euskaldunok ez diogu inori ezer zor: alegina kendu besterik ez digute egin; bizi nai
genduke’ ta lanak dauzkagu!
· Quitar cuanto pueden
Euskaldunok ez gera itz-jario; gu baino iztunagoak ba dira or, beste errietan; baina
gutxik eramango digu, itza betetzen
· No somos parleros, palabreros
Euskaldunok, gerreaz’ geureak ikusita gagoz
· Ya nos ha tocado sufrir lo nuestro
Euskaldunok olerkietan’ beste errietakoen maila ondu izan degu
· Hemos logrado alcanzar el nivel de los otros pueblos
Euskaldunon gogoa betekeko-lakoa dala dinoe albistari barri ori; orrelakorik ezta
ikusi emen bat ez bategaz... Dana saldu da
· Con ninguna otra revista se ha visto cosa semejante
Euskaldunon gogoa beteko-lakoa dala dinoe albistari barri ori; orrelakorik ezta ikusi
emen, bat ez bategaz: dana saldu da
· De la plena satisfacción de todos
Euskaldunon gogoa beteteko-lakoa dala dinoe albistari barri ori; orrelakorik ezta
ikusi emen, bat ez bategaz: dana saldu da
· Con ninguna otra revista se había visto cosa semejante
Euskaldun-usainik eztaukee, geure lotsarako
· No tienen la menor traza de
Euskaldun-usainik eztaukee, geure lotsarako
· Para baldón o vergüenza nuestra
Euskalerri apurtua barriro jaso daigun
· Restaurar el arruinado país
Euskalerri guzia markatuko nuke’ eztagoela oek bezelako dantzaririk, urtez
berdinetan
· Apostaría que en todo el País Vasco
Euskalerri guzia markatuko nuke’ eztagoela oek bezelako dantzaririk, urtez
berdinetan
· Entre los de la misma edad
Euskalerri guzitik ere’ gero ta geiago lagun dator Aralarko Aingeruari mun egitera
· Cada vez en mayor número
Euskal-erri guztietarako zetara oba dan jakin-ezak’ era bietara imini eragin ditu
liburu onetan berba batzuk
· El no saber cuál será la forma más conveniente
Euskal-erri jaso onetan’ ez dau inoz ilunaren Agintariak... sinistute gaistoaren azia
 ereinda fruturik artu
· El Príncipe de las Tinieblas
Euskalerri zorigaiztoko onetan izan ezik’ bakotxak bere berbeteari eusten deutso.
· A excepción de este desventurado país
Euskal-erria’ dana artu du sastraka eta sasiak
· Se ha adueñado de nuestro país la maleza
Euskal-erria: etzoazela beste bidetan galtzera!
· No vayas a extraviarte dejando tu espíritu tradicional
Euskalerria’ ez da geiago bere buru... Jaun orren eskuko da
· Ya no dispone de sí mismo
Euskalerria’ ez da geiago bere buru... Jaun orren eskuko da
· Está bajo el dominio de
Euskal-erria’ txirringolan-legez joian eriotzarantza
· Bajar rodando
Euskalerria zuzitu-arren’ titilik-be eztautzue ardura: aonexen bestekoa dok zuek
zeuen erriari dautsazuen maitetasuna!
· Así es de sincero vuestro amor
Euskalerria zuzitu-arren’ titilik-be eztautzue ardura: aonexen bestekoa dok zuek
zeuen erriari dautsazuen maitetasuna!
· Os importa un comino
Euskal-erriagaitik ainbeste lor ta neke artu eban gizona
· Imponerse tantos sacrificios por. Que trabajó tanto por
Euskal-erriaganako kezka larriak jota bizi da
· Sufre de una angustiosa preocupación por
Euskalerriak bi begiak bezin maite zituen beretasunak galdu ditu
· Sus peculiaridades o leyes propias
Euskalerriak bi begiak bezin maite zituen beretasunak galdu ditu
· Aquellas peculiaridades que amaba como a las niñas de sus ojos
Euskalerriak eztau bein-bere batuten beren dina, edo berari jagokan-beste garau
· No produce lo bastante para sí mismo
Euskal-erriak kalterik asko ba du’ seme on au ila
· Gran pérdida su muerte para nuestro país
Euskal-erriak kanpo laburrak ditu
· Poca extensión
Euskalerrian artu zan-damu bizia erakustearren
· La profunda pena que sintió
Euskalerrian aska’ eta Madrilen errapea dun beja
· Trabajar para que se lleve otro la ganancia
Euskal-errian Atanok’ ez du oraintxen aitormen gutxi!... Ongi-etorria zeinek egina ba
zuen aldamenean! Egun ortan
· Qué prestigio el suyo!
Euskalerrian azi ta bizi izan naz ogetaz urteetan
· Veintitantos años
Euskalerrian baietz?... Euskalerriko zein lekutan dan!
· Según en qué parte del país; según dónde
Euskal-errian bi bertsolari orrelakorik ez ote dan izandu’ antzemana nago
· Tengo la impresión de que
Euskalerrian’ esaera au antxinakoa daukagu: ardiak egin pekatu’ eta bildotsak bear
pagatu
· Pagar justos por pecadores
Euskalerrian etxandretzerik etzeukaten emaztegaiak’ ilenik eskaini-bage
· Sin ofrecer su tributo a los difuntos
Euskalerrian’ euskaldunak beinengo!
· Sean preferidos a los demás!
Euskalerrian gaur entzute geien dauken izkiralariak
· Los más renombrados
Euskal-errian gorroto txarrik ez diogu bear alkarri
· No debemos guardarnos rencor
Euskalerrian’ ilek agintzen: ezkontz-eguneko jardun-bideak’ goitik ematen du fede
· Lo atestigua muy alto; da buena fe de ello
Euskalerrian’ ilek agintzen: ezkontz-eguneko jardun-bideak’ goitik ematen du fede
· Los muertos mandan
Euskalerrian jaun izentsu orrek egin duena’ denen begi-belarrietan dago
· Es cosa conocida de todos..; del dominio público
Euskalerrian lege orrek’ lan txarra eman du
· Ha dado mucha guerra; ha hecho mucho daño
Euskalerrian’ organo eder asko dagoz; organista onik’ banakaren bat baino ez
· Sólo alguno que otro
Euskal-erriaren amorioa’ etzenduen zuk ez erosi ta ez saldu; baizik zitzaitzun gorputz
danean sube bat bezela bildu
· Se te enroscó se apoderó de ti como se enrosca una culebra
Euskalerriaren aurrean’ erantzun-bear aundiaren jabe egin da. Bitoriko gotzai ori
· Ha contraído una gran responsabilidad... culpable
Euskalerriaren zimendua’ euskerea da
· Base o cimiento
Euskalerriaren zorionak baino geiago erretan dozak euraen sakelaren ardureak
· Les preocupa o inquieta más
Euskalerriarentzat’ eskubiderik zabalenak eskatuko dira, bere-berez erabilteko
· Para gobernarse autónomamente
Euskalerrietan egiten daben euskerarik ederren eta txukunenari-bere ezteutsagu
parkatzen: danak dira loiak, itxusiak: orpo-orpotik aldatu bear ditugunak... !!
· Cambiar radicalmente
Euskal-errietan elizak gogortzen asi baino lenagotik ere
· Aun antes de consolidarse aquí el cristianismo
Euskal-erriko aritz guzien pir-pirrak; lore-tartean gordea doan iturritxoaren mur-
murrak; teilatupeko enaratxoen txor-txorrak
· Rumor...; murmullo...; parloteo o cotorreo. Tres onomatopeyas
Euskalerriko gauzarik berekiena
· Lo más peculiar, característico
Euskalerriko sinistetasuna’ txukuna bezela’ ezer gutxik larritzen duena da
· Es muy susceptible; se alarma muy fácilmente
Euskalerritar itxutua zan bera, baino inorentzat gorroto-gabea; txit egizale
purrukatua
· Un apasionado vascófilo
Euskal-erritik kanpora’ euskerea ezta ezertarako
· No sirve para nada
Euskalerritik ostean’ irabazbide onak ere ba dira naikoa, norbera zerbait azkarra ta
langilea izan-ezkero
· Fuera del País Vasco
Euskal-festa aien aurretik’ ari zan jendea saioak egiten, apizioa zuanak apizio zuan
alderdira
· Según la afición de cada uno
Euskal-festa aien aurretik’ ari zan jendea saioak egiten, apizioa zuanak apizio zuan
alderdira
· Hacer pruebas; ensayarse
Euskal-gaiztoak bezela itzegiten zuan
· Hablaba un vascuence degenerado
Euskal-idazle guztiok egun batean alkartzeko asmoa agertu dau Batxik... Autsak
daukoz onek gure Batxik!
· Qué habilidoso es!
Euskal-izenetan asko daki’ ta aretxengana joan bear det, zer ipini jakitera
· Entiende mucho de
Euskalki guztiak daukez euren uts eta beteak
· Sus defectos y sus perfecciones
Euskal-lege zarrean’ gabon ematera gatoz
· Saludo de Nochebuena
Euskal-lege zarrean’ gabon ematera gatoz
· Según nuestra vieja usanza
Euskal-lurren odola bulartzen degunak... ?
· Mamar con la leche materna. ?
Euskal-maiteak ez diran apaiz oiek nai balute’ ez luteke maisu-bearrik’ noiz ta nola
egin bear dan jakiteko
· No necesitarían de maestro para
Euskal-oitura ta usarijo leenak
· Antiguos
Euskaltzalea bai’ baina gitxi-jakina
· Poco instruido
Euskaltzalea ta jakintsua da; eta ala dala esateko aina gauza egin ditu
· Ha dado muchas pruebas de serlo
Euskaltzalea zan, mendizalea, abertzalea... ta orti aurrera
· Para qué te digo más?... Con eso está dicho todo
Euskaltzaleak’ arrazoi daukate garratz-samar mintzatzeko ori dala bide
· Para quejarse con amargura
Euskaltzaleak, onelango liburuak egiteko’ oba leukee eurak eurenez jazoerak batu ta
paperetan iratsi
· Reunir las anécdotas ellos por sí mismos
Euskaltzaleok’ inok aintzakotzat artzen gaituzanean’ esnearen bitsa baino arroago
jarten gara
· Nos ponemos muy orondos o ufanos
Euskaltzaletzat agertu-nai, euskaldun asko’ gure izkuntza elbarritzen alkarren leian
emen ari gera egunero
 · A porfía!
Euskaltzaletzat agertu-nai, euskaldun asko’ gure izkuntza elbarritzen alkarren leian
emen ari gera egunero
· Estropeando el idioma; bastardeándolo
Euskal-usaina baino besterik jausten etxakon lorea da Aramaioko ibarra
· Exhalar, despedir aroma
Euskal-zale bati bere izen-egunean eskeinia
· En su día onomástico
Euskara, lekuan lekuko itzkerakin bere oin-oinean gordetzeko neurririk egokienak
· Con las hablas locales
Euskara, lekuan lekuko itzkerakin bere oin-oinean gordetzeko neurririk egokienak
· Para conservarla en su buen estado
Euskara piztea’ da gure etsaien mina; ez dakit nondik duten orrelako grina
· Lo que les duele
Euskararen alde’ aldi-bat lan egina degu Adema apaiza
· Uno que trabajó no poco
Euskararen erabiltzetik erabiltzera bide andia izan daitekela eta ba dela’ inork ez
dezake ukatu
· Que puede haber y hay gran diferencia
Euskararen erabiltzetik erabiltzera bide andia izan daitekela eta ba dela’ inork ez
dezake ukatu
· Que va mucho de un modo de usar el idioma a otro
Euskararen maixiatzaile guztiak’ itz-jario ez-jakin batzuk direala, -adierazi zeban
argiro
· Unos charlatanes
Euskararen maixiatzaile guztiak’ itz-jario ez-jakin batzuk direala, -adierazi zeban
argiro
· Críticos fustigadores
Euskararen zainetik datozen izen guztiak
· De raigambre euskara
Euskararik-bageko fueroak’ auntzaren gaberdiko eztula dira; esnaitako ametsak;
izketan utsaren alde jardutea
· Son la carabina de Ambrosio
Euskararik-bageko fueroak’ auntzaren gaberdiko eztula dira; esnaitako ametsak;
izketan utsaren alde jardutea
· Es soñar despierto; son una quimera
Euskararik-bageko fueroak’ auntzaren gaberdiko eztula dira; esnaitako ametsak;
izketan utsaren alde jardutea
· Perder el tiempo en palabras vanas; en pura palabrería
Euskariarrak gaingiro daude; gaur euskaldunak poz gera
· Están en grande; en sus glorias
Euskera’ askoz lasaiago zan gure aiton-amonen denboran; ezin bizirik dago gaxoa.
Iltzen bada’ gero nola piztu?
· Vivía mucho más holgadamente
Euskera’ askoz lasaiago zan gure aiton-amonen denboran; ezin bizirik dago gaxoa.
Iltzen bada’ gero nola piztu?
· Cómo volverla de nuevo a la vida?
Euskera baztartzeak ondatu zaituzte
· El relegar vuestro idioma
Euskera bear degula?... Euskeraz ta erderaz... bietara dakizuenen eskolak dira oriek!
· Prédicas, historias... teorías
Euskera’ besterik ez bezain ernazua da: izkuntza bizien artean bizienetakoa
· Una legua excepcionalmente productiva
Euskera bizkortu ta osasun onean ipinteko’ lorrik asko izango dogula deritxot
· Tendremos harto trabajo...; hartas dificultades... Nos va a costar mucho
Euskera degu oraingoz kezka geien ematen diguna: ea pixka bat xuxpetzen degun
gure izkuntza gaxoa
· A ver si conseguimos tonificarlo un poco
Euskera edatzeko’ bide bat ori da: bego abertzaletasuna nagusi’ lan ori egiteko!
· Hay que reconocerle la palma a...; no hay como
Euskera’ edozein lekutarako dina ba zan’ Jainkoak ala nai izan balu
· Ya era apto o apropiado para cualquier parte
Euskera’ edozeinek-beste eta geiago maite degu
· Tanto y más que cualquiera
Euskera’ eguzki-alderago bizi dana artu nai nun liburu ontan, beste euskalkietatik
laguntza artuz
· El lenguaje vasco más oriental
Euskera erderatsua
· Adulterada, viciada
Euskera erderatsua aboan darabilen ori
· Usar continuamente un lenguaje adulterado
Euskera erraza dauko, loia ez dala; onetariko liburutxoak-bearrean aurkitu izan gara
· Sin ser manchado de barbarismos
Euskera erraza dauko, loia ez dala; onetariko liburutxoak-bearrean aurkitu izan gara
· Nos hacían falta; estábamos faltos de
Euskera eta Euskaldunari’ Jainkoak indar deiola!
· Dios les dé fortaleza para subsistir!
Euskera galduko dala kontari daude...: gogor egiten ezpazaiote’ oientzat aina ez gera
· Van a acabar con todos nosotros...; no van a dejar rastro de nosotros
Euskera galtzen bada’ gure sinismena ere or-nunbait galduko da
· Poco más o menos
Euskera garbi onen bitartez’ Zeure bideetara jo gura dogu, Jauna!
· Dirigirnos hacia Ti
Euskera ikasteko maisu-bila ei dabiz kale orretatik zear, gibelak bota bearrean,
ainbat maketo
· Andar afanados, con toda su alma
Euskera ikasteko maisu-bila ei dabiz kale orretatik zear, gibelak bota bearrean,
ainbat maketo
· Por esas calles
Euskera ikasten’ beren-beregi ez naz ibili: asti-aldietan ekin dautsot, bai; baia beste
zeregin andi ta bearragorik izan dot
· Exprofeso; exclusivamente; con dedicación exclusiva
Euskera ikasten’ beren-beregi ez naz ibili: asti-aldietan ekin dautsot, bai; baia beste
zeregin andi ta bearragorik izan dot
 · Me he aplicado a ello a ratos libres
Euskera il-bizia aurrera aterako badogu
· Que está en peligro de muerte
Euskera jasoa, bestez-ganetikoa baino eztakianak’ zerbait leunagoa-be ikasi bear dau
· Uno más manejable o llano; más corriente
Euskera jasoa, bestez-ganetikoa baino eztakianak’ zerbait leunagoa-be ikasi bear dau
· Esmerado y no corriente; más elevado
Euskera maite, ta erderaz itzegin?... Jo zak adarra!
· A otro perro con ese hueso!... Mentira!
Euskera maitea: azken-mugetan ote dituzu indarrak?
· Estarán ya tocando a su fin tus energías? Será que te mueres ya?
Euskera maiteari’ bizi eder-eder. ?
· Viva!
Euskera maiteen dabenak’ elizgizonak irutarik bitan izaten dira
· En sus dos terceras partes
Euskera mamin-maminean azaldu deusku, zuztarretik asita’ Jesukrtsitoren pasinoa
· En genuino o castizo idioma vasco
Euskera mamin-maminean’ izkaldi ederra egin eban Aita Egainak
· En riquísima lengua vasca
Euskera’ mendean du jaun orrek
· Domina bien nuestra lengua
Euskera mendean dutenak bear genituzke ispilu artu
· Tomar por modelos a los que dominan la lengua
Euskera naskera-gabe eta garbian egintako obrak
· Sin mezcla de barbarismos
Euskera oso garbi ta ondo josirikoan egiten dauz bere bertsoak
· En un lenguaje bien trabado; en correcta sintaxis
Euskera oso mendeko zuun. ume-umetatik
· Desde muy niño
Euskera oso mendeko zuun, ume-umetatik
· Lo dominaba a la perfección
Euskera pizteko ere’ ez dira alderdirik makalenak izango aren bizitza ta izena. Santa
Cruz apaizarenak.
· No serán los peores recursos o remedios
Euskera’ toki aundia artzen ari da alde guzietan
· Va abriéndose mucho camino
Euskera zaarra ta berria’ batera
· Bien combinados
Euskera zaitzen’ makina bat neke egin det orain arte
· He trabajado con harto empeño en
Euskera zarra’ inork eztu zuk bezin goitara jaso
· Nadie la ha encumbrado a tanta altura como tú
Euskera zarrak indartsu dauka’ Brinkola alde ontako adarra
· Se mantiene fuerte en esta comarca
Euskera zinez maite badegu’ elkarrengandik luzarotxoan ikasiaz, ta elkarri
erakutsiaz bizi bearko degu
· Durante bastante tiempo
Euskera-antzik ez duten itzak...; zirriztu guzitan hache...; barkatu, baina nere ustetan
oker xamar daude ortxe
· Haches por todas partes
Euskera-bagako Euskalerri bat zelan gogotu daiteke?
· Cómo es posible concebir?
Euskera ere elorritara bota zuten gure asabarik askok
· Desechar, repudiar
Euskera-errietako Eleiza-gizonak
· Pueblos de habla vasca
Euskerak erderekin antzik ezertan ez du’ itz-elkartzen, itzak itzakin lotzen
· Trabazón de las palabras; sintaxis
Euskerak ez al du iraun lengo berean? Ez al du lengo tajua? lengo arnasa? lengo
anima?
· No ha permanecido en su mismo ser anterior? incólume
Euskerak inongo erderari ez dio zor Gramatikan
· No es inferior a ningún otro idioma
Euskerak zenbat urte dituen’ oso jakintsu ez nago
· No lo sé decir; no estoy muy enterado
Euskerarekin Euskalerrian’ ez gaitu inork autsiko
· No podrá nadie contra nosotros
Euskeraren ala-bearrez’ letra okerrak zuzentzeko eta egiak gezurren ordean ifiniteko
erarik’ lenago izandu ez det
· Por desgracia para nuestro idioma
Euskeraren ala-bearrez’ letra okerrak zuzentzeko eta egiak gezurren ordean ifinteko
erarik’ lenago izandu ez det
· Para corregir o rectificar las erratas
Euskeraren aurreneko lana’ sartu dizkagun izkuntz arrotzetako joairak ber-bertatik
kentzea litzake
· Lo primero de todo; lo primero que habría que hacer con
Euskeraren aurreneko lana’ sartu dizkagun izkuntz arrotzetako joairak ber-bertatik
kentzea litzake
· Los giros exóticos
Euskeraren batera-bidea, bila nai lukete
· Unificación del idioma
Euskeraren itz batzuk ba dira’ agirixkoan erderatik artuak; beste batzuk’ antza dute;
ta beste batzuk’ ba lutelazkoa
· Bastante notoriamente
Euskeraren laguntzaz urratu nitun’ ixiltasunaren esiak
· Romper el cerco que me impedía el habla
Euskerari ditxekala’ beti agertuko du bere burua’ Espainar lenbizikoen etorkia ta
ondokoa
· Aferrado a...; manteniendo el uso de la lengua vasca
Euskerari ditxekala’ beti agertuko du bere burua’ Espainar lenbizikoen etorkia ta
ondokoa
· Demostrará ser... descendiente de
Euskerari eren euren zertxoa emateko prest daudenak
· Dispuestos a ofrecerle su pequeña contribución
Euskerarik elkartuena’ Ameriketan egiten dutela nago
· El lenguaje vasco mejor combinado, o más ensamblado
Euskera-usaina dabeen gauzetan’ beti lagunduten dau jaun orrek
· En todo lo que dice relación con
Euskera-usaineko erderea
· Con deje o resabio de
Euskeraz al dogun-bestean garbi egiten aleginak egiguzan
· Hablar con la mayor pureza posible
Euskeraz asko irabazi dau, abade gazte orrek
· Ha hecho grandes progresos
Euskeraz ba al daki? -Bai, batere ba daki
· Se defiende. Algo sí
Euskeraz ba daki?... --Ez jakitea damutxo du!
· No es poco lo que siente el no saberlo
Euskeraz ba daki orrek? .-Batere ba daki; eta emendik urte-bete barru poliki-samar
itz-egin ustean da
· Espera hablarlo corrientemente
Euskeraz ba daki orrek? -Batere ba daki; eta emendik urte-bete barru poliki-samar
itz-egin ustean da
· Lo habla algo
Euskeraz bakarrik egingo balitz gure jai au’ ara nun azalduko ez liran aitzaki
jartzaile oiek!
· No acudirían... N.B. Tomar nota de la forma verbal
Euskeraz bakarrik egingo balitz gure jai au’ ara nun azalduko ez liran aitzaki-
jartzaile oiek!
· No acudirían... N.B. Notar la forma verbal
Euskeraz barriketan ganoraz ekiteko’ jakin egin bear!... Ta inardu-barik ikasiko
joagu ganoraz eta ondo dan-bestean?
· Sin practicarlo, sin ejercitarlo
Euskeraz barriketan ganoraz ekiteko’ jakin egin bear!... Ta inardu-barik ikasiko
joagu ganoraz eta ondo dan-bestean?
· Cual conviene; en debida forma
Euskeraz bear zukean gutun orrek; baina ba dakizu: beta gutxi danean’ errezkeriari
eskua luzatzen zaio
· Se opta por lo más cómodo o fácil
Euskeraz egitean barre egiten zidaten’ eta azkenean, ikasi egin det erdera, bear
ederragatik
· Por fuerza; por la cuenta que me traía
Euskeraz egiten al du jaun orrek? .-Era danean bai
· Llegado el caso; puesto en el caso
Euskeraz egiten zale-zaleak izanik, erdera dariela ibilten dira batzuk’ alkarren barri
eztakielako
· Por no conocerse bastante
Euskeraz eztakiela?... Jakin bai: egin egin nai ez, nazkagarri zikin oiek!
· Esos asquerosos; esos miserables descastados
Euskeraz eztakiela?... Jakin bai: egin egin nai ez, nazkagarri zikin oiek!
· Lo que pasa es que no quieren
Euskeraz garbi idazte onek bai ote du ainbat neke?... Artara jarri-ezkero’ errez iritxi
liteke
· Acaso es cosa tan difícil?
Euskeraz idazten ez dakit. Baina alan-da guztiz’ neure euskera motroiloan asi-ezkero
neu-neutarakoan’ asko ulertzen emoteko gertu ikusten naz
· A mi manera
Euskeraz idaztera jo bear dogunean’ sarritan baino sarriago buru-austeak izaten
doguz
· Cuando nos vemos en la necesidad de
Euskeraz idaztera jo bear dogunean’ sarritan baino sarriago buru-austeak izaten
doguz
· Muchísimas veces
Euskeraz ikasteko’ belarriak motzak gailego oiek
· Duros de oído; torpes de oído. N.B. Belarri motz en su origen no se refiere a un rasgo
anatómico, ni envuelve denuesto alguno
Euskeraz ipini deutsu Ortubek bere obi-ganean irakurkizuna; ta euskera-bere’ ez iru
lauko ta erdikoa
· Y no un euskera así como así...; de tres al cuarto
Euskeraz irakasten jardun eban: onetan-be nagosi zan bera
· También en esto descollaba
Euskeraz irakurten bape zalea eztanak’ onakoxe irakurgai errazak atseginez artu leiz
· Quien no tiene ninguna afición a la lectura
Euskeraz irakurtzen eztakigula utzi nai gaituzte... Berri-berriro eskol-ume biurtu-
bearrean!
· Habremos de volver a la escuela
Euskeraz jarduteko egarri betean egoten dira
· Ansiosos de hablar vasco
Euskeraz jarduteko’ sor eta motel nengoan
· Estaba torpe para hablar
Euskeraz mezea emotea Berriz-en?... Joateko gogoa kentzea, kastilanoentzat!
· Equivale a quitar las ganas de ir a misa
Euskeraz utsik dakitenak
· Vascos de sola lengua vasca
Euskeraz zeozer ba daki; baina azarri-azarri ezin egin dau
· Pero no puede hablarlo con expedición
Euskeraz ere esaten dira’ ain gogo-gogokoak ere eztiranak
· Cosas no del todo agradables
Euskerazko eguneroko bat nai genduke; baina nun dago txin?
· Pero dónde encontrar la pasta el dinero?
Euskerazko erlojua
· Reloj con números romanos
Euskerazko gramatika orrek’ arantza askotxo du
· Es muy engorrosa
Euskerazko hitzak ongi ezpadirudi’ hura utzi ta artu diteke’ ark esan nai duana
adirazteko adina dan beste bat
· Otro vocablo que sea capaz de dar a entender
Euskerazko itz-mordo bat ikasi-ostean’ or topo eginda aurrera-ezinik geldituten dira
 geienak
· Se quedan detenidos; sin poder avanzar; empantanados
Euskerazko liburuak egiten jardu-eban Uriartek beren bizitzarik- erdian: ta
euretarik asko dagoz’ argia ikusi-barik
· Durante la mitad de su vida
Euskerazko periodiku baten egarri zan gure erri au
· Sediento de
Euskerazko radioa jartzera goaz... -Aditzekotan zuritu zaigu burua
· Sin haberlo oído nunca: con la ilusión de oirlo algún día
Euskerazko radioa jartzera goaz...- Aditzekotan zuritu zaigu burua
· Hemos llegado a viejos
Euskerazko sermoiak’ lo-gurea, ta erderazkoak’ lozorroa, zuri...!
· Los unos te dejan soñolienta, y los otros dormida como un tronco
Euskerea baizen etxeko ez jaken beste izkera baten badarraitso’ bearbada ez da ain
urrun elduko orren entzute ona
· En otro idioma que no les sea tan familiar
Euskerea bearren dabeen orduan
· Cuando más falta les hace
Euskerea berez aberatsa da’ bagenki ondo: geuk eleiza-gizonok berba askotan
ezaindu dogu; geuri entzunda dakiez baserrietakoak... mandamentuak, dolorea; ta
beste onako berba euskalga
· La hemos afeado o desfigurado
Euskerea berez aberatsa da’ bagenki ondo: geuk eleiza-gizonok berba askotan
ezaindu dogu; geuri entzunda dakiez baserrietakoak... mandamentuak, dolorea; ta
beste onako berba euskalgai
· Y otros barbarismos por el estilo
Euskerea da’ Erri onen une ta arimea; beste erriak-gandik gurea berariztuten dabena
· La médula, el meollo
Euskerea entzuteak galtzen deutsoz zanak’ eta bereala bear dauz lepoan uzanak
· Le alborota los nervios
Euskerea entzuteak galtzen deutsoz zanak’ eta bereala bear dauz lepoan uzanak
· Necesita de sangría para evitar la congestión
Euskerea eskeinika erabili izan dogu; eta ezezka artzen ginduezan
· Hemos estado ofreciéndolo
Euskerea eskeinika erabili izan dogu; eta ezezka artzen ginduezan
· Nos lo rehusaban
Euskerea izan da beti gure alkargairik onena
· Vínculo o lazo de unión
Euskerea laster ilko dala dineudiek gero! Etxagok antz andirik!
· Pues no lleva muchas trazas de ello!
Euskerea’ saki eginik dabil, guztien ostikopean; inok-pere ikusi gura eztabela
· Hecho una lástima..; maltrecho
Euskerea sendotzen eta zabaltzen asi daitenean’ ikusikozuez arrotzok arrapaladan
igesi... Apatx-otsik izango da orduan!
· Qué manera de correr! Qué estrépito van a armar! Qué ruido de pezuñas va a oirse!
Van a salir pitando
Euskerea zelan dabil or?... .-Andikiaren artean’ urri... ia-ia agorril
 · Muy escaso...; casi casi desaparecido
Euskerea zoragarriz maite dogunok’ lekurik aurrenean ta goienean ikustea gura
genduke
· Quererla con delirio
Euskerea zoragarriz maite dogunok’ lekurik aurrenean ta goienean ikustea gura
genduke
· Verla lo más encumbrada posible
Euskereak alde egin-ezkero’ Jaungoikoa lagun euskaldunak eta euskalerria!
· Ay de los vascos y del pueblo vasco...! Pobres de ellos!
Euskereak beregan daukazan doaiak’ agirian jarri gura leukez
· Mostrar, poner a la vista
Euskereak dauka Euskalerria ondino bizirik
· Si vive, es por su lengua
Euskereak daukana da’ irakurle gitxi ta sasi-jakitun asko
· Sobra de pedantes
Euskereak eztauela ogia irabazteko balio? Zelan irabazi dozu ba zuk, geldotzar
orrek? erderaz jardun ederren batzuk eginda?... Ezagun dozu!
· Echando unos buenos discursos en castellano
Euskereak eztauko bapere loirik ez latzik
· Mancha ni aspereza
Euskereak’ onelako koko-marro jantzi asko dauko, toki-izenetan
· Tiene mucho camuflaje por el estilo en Toponimia. Muchos vocablos disfrazados
Euskereak zer egin ete dautso neskazar orri? Euskalduna edo-da bera, orpotik-
orpora jatorko euskerea... ta euskerari gorroto, alan-be!
· Le viene de toda su casta o linaje...; es vasca por los cuatro costados
Euskerearen aberastasunak’ eztagoz toki batean esiturik
· No están confinados en una sola zona
Euskerearen alaba berarizkoa dirudizu
· Hija privilegiada
Euskerearen azala-be zelakoa dan jakin-barik
· Sin tener la menor idea de
Euskerearen bizia sendotu daigun’ aal dan bide guztietatik
· Por todos los medios
Euskerearen bularr-artea arnasa barriz indartuteko’ ez dogu naikoa, guk etxean ikasi
doguna
· Para darle nuevo aliento
Euskerearen ederra!
· Qué hermoso es...!
Euskerearen lotsik eztabe morroiok
· No respetan nuestra lengua; no le guardan ninguna consideración. Estos tipos
Euskerearen zokondo ta bazter guztien barri jakiten oso gaitz dala’ ba jakiat!
· Todos los rincones y escondrijos; todos los secretos o recovecos
Euskerearen zorigatxak negarra emongo ezpaleu-be
· Dar ganas de llorar
Euskereari bere zera, bere gazitasuna ta koipea kentzen deutse’ esakerarik erabili-
ezak
· Le quita todo su quid, su gracia y su salsa
Euskereari egal guztiak ikasi arte’ urkatu ez beste guztiak egin bear doguz
· Estudiar todos sus aspectos
Euskereari egal guztiak ikasi arte’ urkatu ez beste guztiak egin bear doguz
· Hacer los imposibles por
Euskereari ez dakio inok etorrerarik
· No se le conoce origen
Euskereari ez dakio inok etorrerarik
· No se le conoce origen
Euskereari geure gogoak zelanbait emonda gabiltzanon artean
· Dedicados de algún modo a
Euskereari indar emoten alegindu daitezela!
· Fortalecer, vigorizar
Euskereari mamin geiago atarako dautsazue; erdereari barriz’ azurrik-be ez
· Sacar provecho; sacar en limpio; entender mejor
Euskereari ukutzen dautson edozek’ nire gogoa lotzen dau
· Todo lo que dice relación con
Euskereari ukutzen dautson edozek’ nire gogoa lotzen dau
· Me cautiva
Euskereari-be leku emotea erabagi dau alkateak erriko aginduetan... Obe litzake’
erbestekoak ez, eta errikoak euren errian interpretea bear izatea!
· Estaría bueno! A eso podríamos llegar!
Euskerien ganean niri destrainia zelan botako zabiz, ia larregian
· Tratas de desacreditarme por todos los medios
Euskerien ganean niri destrainia zelan botako zabiz, ia larregian
· Ya casi por demás
Eusko-Gaztedi bizigarri dutela’ jai-aldi bat eratu dute
· Con el estímulo de...; con el incentivo de...; con E.G. de animador
Eusko-Gaztedi bizigarri dutela’ jai-aldi bat eratu dute
· Organizar una función
Eusko-langileak!... Gaur da eguna’ zuen buruak erakusteko Eibarr-en!
· Hacer acto de presencia...; dejarse ver
Eustaki: etzaite etorri ona barriketetan! Ezteutsagu itxiko mutil orregaz ibilten
· No me vengas con coplas!
Eusten errezago izaten baita diruari, ekartzen baino!
· Es más fácil retenerlo que procurárselo
Eutsi au’ eta betor neure zaldi ori! .-Ze zaldi ta zaldi-zain dakartzu nigana? Zaldi au’
neurea izan da beti!
· Qué me vienes a mí con esa historia...? Qué es eso de caballo tuyo?
Eutsi au gure izenean, sabel leortu orrek busti daizuezan!
· N.B. Convidando a un trago a los hombres de la ferrería
Eutsi daiogun gogor geure albistariari’ gutxiz gora beera
· Sin hacer caso de que seamos pocos
Eutsi daiogun gogor geure albistariari’ gutxiz gora beera
· Sostener con firmeza
Eutsi egiozue, arren, gizonaren beso-zuztarrari’ eroaldi batean gure lan guztia
purrukatu ez dezan!
· Detened el brazo del hombre
Eutsi euskerari... bestela’ galdu gera euskerarekin nasi
· Juntamente con; a una con
Eutsi goiari!
· No perdáis de vista los ideales!... que no decaigan!. N.B. Expresión tomada
metafóricamente de la labranza; cuando la yunta tiende a ceder a la cuesta
Eutsi makila bat, basarri-txakurren batek usigi etzaizan; ba dakie bestelan atzeti
bestela-baitakoan oratuten
· Sigilosamente, disimuladamente
Eutsi, mutil, laster dok ba irabazi!
· Resiste, que la victoria es tuya!
Eutsi sendo! zenbat estu’ obe!
· Agarrar con firmeza!
Eutsi sendo! zenbat estu’ obe!
· Cuanto más prieto, mejor!
Eutsi, urratu dozun neure biotz au!
· Este corazón que has herido de amor
Eutsia dala diote... .-Gauza bat du bakarrik azal ta ugari...: erdera!
· Sólo una cosa le sale en abundancia
Eutsia zan gauza batzutan .-Ortatik ba dezu pixka bat
· Algo de eso te toca también a ti. Médico, cúrate a ti mismo
Eutsi-eutsi egin dio...; baina azkenean’ lertu du! Euriak
· Se resistía a llover
Eutsi-eutsi egin dio... baina azkenean’ lertu du! Euriak
· Por fin ha descargado
Eutsigarri argala gurea’ geien bear genduan orduan!
· Menguado apoyo el nuestro...!
Eutsin geure izkuntzari! Auxe da belarrimotzak uxatzeko itxuskirik onena
· Esta es la mejor escoba para ahuyentarlos
Eutsiozu maindire oni, gixajo orrek; orain ere zure bear naiz-ta!
· Necesito de tu ayuda
Eutsiz lau ogien laukuok’ eta zoaz Jainkoagaz!
· Tómate los dineros de los cuatro panes
Euzkadi irakurtzeko aukerak’ ez du gutxi esan nai
· Supone mucho; es gran ventaja
Euzkadi irakurtzeko aukerak’ ez du gutxi esan nai
· El hecho de poder leer E
Euzkiak berotu baino leen artu gura genduan goia
· Queríamos llegar a lo alto
Exeri bedi, ama! -Ez naiz altxa-zarra
· No hace mucho que me he levantado
Exerita ba ago ni etorri orduko’ atzeko aldea minberatuko zaik!
· Van a pasarlo mal tus asentaderas!... Es inútil que me esperes
Exerita nengoan leio-bazterrean trenean
· A la ventanilla
Exeritzeko masailak erdi-agerian’ igasi... Orra zer dakiten egiten’ gu ez-bezelako
beste kaskarin oriek!
· Retirarse por el foro, haciendo el ridículo quedando mal ante la gente
Exkalu galanta, ori...! Ergela
· Un alocado o insustancial
Exkax eta mee ordaintzea da ori! exkax eta mee!
· Tacañería, mezquindad en la retribución
Exkaxten ari zaigu etxean zer-jana
· Nos va faltando el sustento
Exur-berrik aurrera-xamartuuk dauzkadala iruditzen zait
· Me parece que está bastante avanzado mi embarazo. N.B. Exur-berriak eufemismo del
embarazo, explicable por una adaptación del vocablo y significado:
Exur-huts eginak diren horrenbeste azienda gaixo
· Macilentos, escuálidos; famélicos
Exurra ta axala beste askorik ez degunontzat’ zaldiz ibiltzea ez da asieran orren
atsegina; baina beelaxe zailtzen da larrua
· Piel y huesos; de poquita carne
Exurra ta axala beste askorik ez degunontzat’ zaldiz ibiltzea ez da asieran orren
atsegina; baina beelaxe zailtzen da larrua
· Pronto se endurece la piel
Exurretatik ez da libratu. Oiloa eltzean
· No se han soltado las carnes de los huesos
Ez aal dut berriz, onelako utsik eginen!
· Semejante pecado
Ez aal dute uste buru-arro oek, lotsagarrizkoren batzuek diradela gure soinu zar
gozoak!
· No vayan a creer que...!
Ez aal duzu bide au utziko! Ez baldinbere!
· No, por Dios!
Ez aal zait berriz’ era bereko utsegiterik agituko!
· Acontecer
Ez aal zera bainepein ixilik egon! Ez aal zinan beinepein ixilik egongo!
· Ya podías haberte ahorrado lo que has dicho! Mejor sería que te hubieses callado
Ez aal zerate inor... ara-gabe geldituko!
· Es de esperar que no faltaréis ninguno
Ez aal-dek bada gauza onik izango!... Ikusiko aal-aiz bada ni nagoan premian!...
-Arrano gaiztoak akabatuko aal-zaitu!... Eztanda egingo aal-dek!... Ainbeste da
iltzen bazera!
· N.B. Fórmulas de maldición o imprecación
Ez aal-zuan berak egin...!
· A saber si no lo habrá hecho él mismo!
Ez aaztu’ bearbada egunen baten’ eleiza onetara ilik ekarriko zaituezala!
· Te traerán muerto
Ez aaztu!... leenago begiratu-eza damu dutenak ba dira-ta
· Pesarosos de no haberse prevenido
Ez aberatsen leirik artu! Iltean’ ez dabe emendik ezer eroango
· No anheles la suerte de los ricos
Ez adi beste bein mutil orregaz batu!
· No vuelvas a juntarte con
Ez adi estutu, moteil! Etzeramakiguk garia egoiak ego-aizeak
 · No corre tanta prisa, hombre!
Ez adi ito, Matxin, orren ur txikitan!
· No te apures por tan poca cosa!
Ez adi umea izan, Txanton! Ori baino gora-bera ta lor geiago dauko ak biotzean
· Tiene mayores preocupaciones o sinsabores que eso que dices
Ez adila Amezketatik kanpora ezkondu! Nik sermoietan amaika reprimenda bota
zizkioteat; baino emengo neskak bezelakorik inun ez zegok!
· No se te ocurra casarte con mujer que no sea de aquí
Ez aditzeagatik’ belarriak itxi zituzten; bestela’ lertu nai zituen farrak
· Se reventaban de risa
Ez ago oraindio burutik joanik
· Ya se ve que no eres tonto
Ez ago txarra, goiz guztian agura-ka ta magura-ka!
· Qué impertinente estás!
Ez ago txarra, goiz guztian agura-ka ta magura-ka!
· Qué impertinente estás! tratando de agure viejos a todo el mundo
Ez ago txarra, goiz guztian agura-ka ta magura-ka!
· Viejo arriba, y viejo abajo... Motejando a todo el mundo, continuamente, de viejo
Ez ago txarra, ori uste badok!
· Cómo se te figura que sea eso posible! Qué infeliz!
Ez ahal zauzku lepotik lotuko hain berehalakoan!
· Es de esperar que no conseguirán reducirnos al silencio
Ez ahalka ungi-bidean! Ongi-bidean
· No te avergüences de seguir el camino del bien
Ez ainbeste beldur izan ezeri ere!
· No temas tanto cosa alguna
Ez aisa, bainan zulatu zaiete zakua
· Por fin se ha descubierto el secreto que llevaban
Ez aisa, bainan zulatu zaiete zakua
· Por fin se ha descubierto el secreto que llevaban
Ez, Aita Abrahan! Nere anaiak ez due Moisesen eta Profeten esanetara begiratuko
· No les harán caso
Ez aitarik, ez amarik, ez aiderik, ez dirurik, ez zeri eldurik... gelditu naiz: goian zerua
ta beian lurra
· Sin amparo en el mundo
Ez aite izan ain arroa, ainbesteraino altxaturikan lerden-lerdenik burua
· Erguirse con arrogancia
Ez aiz egosberaa...!
· Qué terco eres!
Ez aiz egosberaa...!
· Qué terco eres!
Ez aiz i, bein-ez-bein, da baten-ez-baten bildur izan?
· No has sentido miedo de nadie?
Ez aiz i, bein-ez-bein, da baten-ez-baten bildur izan?
· Nunca; ni una sola vez
Ez aiz mutil txarra i’ Erromara bulda-diruakin bialdu ta zuzen entregatzeko!...
· Cualquiera se fía de ti!
Ez aiz nere urrik... Eztaukak adurrik: mingaina bakarrik, ta bera alferrik
· Mo me puedes... No eres capaz... No eres valiente más que de pico
Ez aiz nere urrik; eztaukak adurrik: mingaina bakarrik, ta bera alferrik
· No me puedes...; no puedes conmigo
Ez aiztu gero...!
· Cuidado con olvidarte!
Ez aiztu gugaz! geu-bere ezkara egingo zeurokaz-ta!
· Tampoco nosotros os olvidaremos
Ez aiztu, Jon-mari! Ezkontzan-be bai jagozak arantzak: gero esango deuez etxeko
laratzak
· Ya te lo irá enseñando el llar de la cocina..; la experiencia del hogar
Ez akit asarratu, Katalin! ez sumindu, ez gora-goraka asi...!
· Ni te pongas así, excitada!
Ez akit etorri, eure ganorabakokeriakaz alamenik emoten!
· No vengas a darme la lata con tus bobadas!
Ez akit etorri niri, baserritarren azerikeriakaz!
· Tretas, artimañas de aldeanos
Ez al aiz bizirik etxerako!
· Ojalá te mueras! Maldición
Ez al aiz gauza Etxealairaino joateko? .-Beldur naiz elduko ote naizen’ nik txit opa
izanagatikan
· Aun deseándolo vivamente. A pesar de tanto como lo deseo
Ez al aiz gauza Etxealairaino joateko? -Beldur naiz elduko ote naizen’ nik txit opa
izanagatikan...
· No te sientes con ánimo de...?
Ez al aut noz edo-noz eskupetuko?
· Será posible que no te pille alguna vez?
Ez al da aien naiekoa, emen esan dana?
· Ser de su gusto
Ez al da aren kartarik? -Esan zuun, bai, oso nekez jartzen dala eskribiten: amuuk
bota zitun orduun... ta ez arritu!
· Que le costaba mucho ponerse
Ez al da aren kartarik? -Esan zuun bai, oso nekez jartzen dala eskribitzen:amuk bota
zitun orduun.. ta ez arritu!
· Como ya se curó en salud... Diciendo eso
Ez al da aur arendako izango euskera, bere anima-animaraino sartuko zaion
izkuntzarik egokiena?... Garbi-garbi dago baietz
· Es evidente que sí
Ez al da egia? .-Bai, ezin ukatu!
· No hay más remedio que confesarlo
Ez al da ezeren berririk?
· No hay noticias aún?
Ez al da geiagorako gauza?
· No sirve ya? No vale ya?
Ez al da geure euskerea zori obeagoren duin?
· No se merece mejor suerte?
Ez al da polita? -Politez’ polita da; baina garestitxoa
 · Como bonito, sí lo es
Ez al dago aurreragoko lanik?
· Cosa más importante o urgente que hacer
Ez al dago euskaldunik, Gernikako Junta-etxea euren ardurapean eukitekorik?
Euskaldunak lotsa gara’ ala ezkara?
· Tenemos vergüenza dignidad, o no la tenemos?
Ez al daki, aita, berrogei orriko liburuen adiskidea dala Txomin ori, eta sarritan
gaberdiko mezatan izaten dala?
· Naipe; juego de cartas
Ez al daki, aita, berrogei orriko liburuen adiskidea dala Txomin ori, eta sarritan
gaberdiko mezatan izaten dala?
· Parrandear
Ez al daki emakume orrek gurasoeri lotsa artzeko dinola Jaunaren laugarren
aginduak?
· Honrar, respetar a los padres
Ez al dakiguz Jaunaren esanak, jazo direan goibera andietatik?
· Por las grandes vicisitudes de la Historia
Ez al dakizu, gaur erdaldunak daroala saila aurrera, biderik inon galdu-baga?
· Sin dar un paso en falso
Ez al dakizu, gaur erdaldunak daroala saila aurrera, biderik inon galdu-baga?
· Lleva adelante su empeño, su marcha
Ez al dakizu Jaungoikoa lenen izaten dala beti, santuak bigarren? Alan, nik-bere
lenen maite dot burua, ilten ikusi-arren gosez albokoa
· Antes es Dios que los Santos
Ez al dakizu Jaungoikoa lenen izaten dala beti, santuak bigarren? Alan, nik-bere
lenen maite dot burua, ilten ikusi-arren gosez albokoa
· El prójimo, el vecino
Ez al dakizu, orrelan alperrik galduko doguna osasun guztia?
· Dañar la salud
Ez al daukagu eskubiderik orretarako? .-Euki ez ostera!
· Cómo no vamos a tenerlo!
Ez al degu geiago inun alkar ikusi? .-Nik etzaitut geroztik begiz jo
· Ya no te he vuelto a ver
Ez al dezu aditu nai?... Etzaitut ba orrekin geiago aspertuko
· No te voy a dar más tabarra con ese asunto
Ez al dezu jan bear? -Gogo txarra
· Estoy inapetente
Ez al dezu nai? Zu ez-ago’ ni pozago
· No quieres? Mejor para mí
Ez al dezue itz egin oraindik? .-Itzak bai naiko, baino zuen asmo aien berri’ ezertxo-
re ez
· De aquellos proyectos vuestros
Ez al dezute inoiz ikusi gau-giro eder batean izar-taldeak argi-egiten, bakoitzak bere
sailean!
· Constelaciones
Ez al dezute inoiz ikusi gau-giro eder batean izar-taldeak argi-egiten, bakoitzak bere
sailean?
 · En noche serena
Ez al dezute utseginik izan biziaro guzian?
· En toda vuestra vida
Ez al didazu zerbait esango? Nere Maritxu, itz bat egizu, asnas apur bat eman
zaidazu!
· Dame un poco de esperanza!
Ez al dio berak argi-argiro?
· Decirlo con toda claridad
Ez al dira oek Erromako Eliz-batzarrean ostoberritzen ari dan Elizaren biotz-
taupadak?
· Los latidos de la Iglesia que rejuvenece
Ez al ditu edarikeriak gizonaren zentzunak gexaltzen, grina txar guztiak arrotzen?
gure erri osoa motxaltzen?
· Soliviantar o alborotar los malos instintos
Ez al ditu edarikeriak gizonaren zentzunak gexaltzen, grina txar guztiak arrotzen?
gure erri osoa motxaltzen?
· Degradar o rebajar nuestro pueblo
Ez al ditu edarikeriak gizonaren zentzunak gexaltzen, grina txar guztiak arrotzen?
gure erri osoa motxaltzen?
· Embotar o atrofiar los sentidos
Ez al dituzte artzen askotan zurikeri aunditxuak’ orain-aldiko kitarra-jole ile-luze
bizartsuak?
· Prodigárseles adulaciones excesivas
Ez al dizugu, arren, seme edo alabarik sekulan ikusiko, senar-iltzaile orri!
· Ojalá nunca tengas hijos! asesina de maridos!
Ez al du eraman bear baserriko kutsurik, jauna?... Artu bitza arrosa batzuek... Oiek
ez: zabalduegiak daude. Ara! abek, abek
· No querrá vuestra merced llevarse un pequeño obsequio de nuestro caserío? Algo
como recuerdo
Ez al du nai? Anbat gaiztuago!
· Peor para él! él saldrá perdiendo
Ez al gara sartuko noiz edo-noiz zentzabidean?
· Será posible que no escarmentemos alguna vez?
Ez al geniken obe, guzion artean mila pezetako bat bildu ta emendik Errioxara
bialtzea gizon ori? -Joango al-den ordea? .-Bai atzeko otzagatik!
· Ya lo creo que irra!... y pitando!
Ez al gera gu Ibero zarren odol garbiko semeak?
· Legítimos descendientes de
Ez al jakee aserratuko!
· Espero que no vayan a disgustarse
Ez al jako lizunik jarioten bedar orri? -Bai, jarioten jako; baina bertan geratzen da,
bedarrari kalte egin-barik... .-Ikustekoa!
· Qué curioso... Qué notable!
Ez al naiz ni ilen’ gure zeru au goi-argi ikusi-bagetan! Euskalerriaren zoria
· Hasta ver despejado nuestro cielo. La perspectiva de nuestro futuro
Ez al nak ezagutzen, i, zarpa? -Oi, Tomax bibotiakin! Mutil, ken zak eskoba zar ori
ezpainetik, aguro!
 · Quítate esa brocha... de encima de los labios!
Ez al nak ezagutzen, i, zarpa? -Oi, Tomax bibotiakin! Mutil, ken zak eskoba zar ori
ezpainetik, aguro!
· No me conoces, perillán?
Ez al nizun esan, nitaz ez maxiatzeko?
· No te dije que no me engañaras? que no te burlaras de mí?
Ez al unan ezer jakin, neska? Asko den ba iretzat’ ez geiago jakitea!
· Ya es extraño que no averiguases más
Ez al zaiote iruditzen aizebelats oei’ agiri-agirian gelditzen zaiotela beren ezer-
ezkeria?
· A esos mequetrefes; esos botarates
Ez al zaitu antusteak amilduko!
· Espero que no te precipite pierda la vanidad
Ez al zaitut euskalduna bederen?
· No será Vd. vasco por ventura?
Ez al zan zigor bat an, lotsagabe ari bizkarra berotzeko?
· Para calentarle las costillas a aquel atrevido
Ez al zan zor, lenbiziko senarrari laguntzea?
· Acaso no era de justicia?
Ez al zendun beinere entzun? Tolosa-Tolosakoa da ba, itz orixe!
· Pues es una palabra bien tolosana!
Ez al zera oroitzen nola txuliatzen zenduen eskutitz batean, au ta ori ta bestea esanez,
danoi gainak arrapatuko dizkitzuela ta abar?
· Diciéndole que os iba a superar a todos vosotros... a daros quince y raya
Ez al zerade kupitzen? Gizonik ezta atal-onduan onela edukitzen... Nere burua
galtzera nua’ ezpadidazu irikitzen
· Me voy a quitar la vida
Ez al zinake onela pozago bizi izango?
· Vivir más contento
Ez al zinaten, gero, norbait maixeatzen ari?
· No será que estabais murmurando de alquien? despellejando a alguien?
Ez al zituan Don Josek Etxealai-tarrak ikusi’ gelditu zan mandoa
· Apenas hubo visto...; en cuanto vio...; apenas los vio
Ez al zuan au esan Inaziok’ danak alkarri elduaz asi ziraden
· Darse abrazos
Ez al zuan au esan Inaziok’ danak alkarri elduaz asi ziraden
· No bien hubo dicho esto... cuando
Ez al zuan Patxik aditu kontu ori’ alderandu zan anaiagandikan, izurriaz edo atsez
beterik etorri balitz bezela
· Se apartó de su hermano
Ez al zuan Patxik aditu kontu ori’ alderandu zan anaiagandikan, izurriaz edo atsez
beterik etorri balitz bezela
· No bien hubo oído... cuando
Ez al zun Txipilok Doministiku itza atera’ ... ura zan deabruaren amorrua!... An joan
zan igesi, atzeko otzagatik...!
· No bien hubo pronunciado la palabra Doministiku
Ez al zun Txipilok Doministiku itza atera’ ura zan deabruaren amorrua!... An joan
 zan igesi, atzeko otzagatik...!
· Pies, para qué os quiero!
Ez al zuten bidean okerren bat izango, ama? .-Naiko okerra, seme’ Azpeitirako
asmoan aterata, aruntz iritxi-gabe etxera etortzea...!
· Contratiempo?... Y no pequeño, por cierto!
Ez albora adi egon, eleizan! begitandu’ zeruan bertan zagozala
· No estés mirando a los lados!
Ez alde batera, ez bestera etsigirik’ emon zan albistea
· Sin inclinarse a una ni otra parte; con objetividad
Ez alderik ortik, seme, ni bizi nazan artean!
· No te apartes de mi lado, no te vayas lejos!
Ez al-dezu ezer erantzuten? Ikus zenbat gauza erantsi dizkizuten
· Mira de cuántas cosas te acusan
Ez al-ditugu ezagutu, lotsaren-lotsez beren burua il dutenak?
· De pura vergüenza
Ez, ama: ni Manuel-entzat ez naiz izango; barruak eztit agintzen. Oberik eztuan
mutila izan-arren, bera
· A pesar de ser un joven óptimo
Ez, ama: ni Manuel-entzat ez naiz izango; barruak eztit agintzen. Oberik eztuan
mutila izan-arren, bera
· No me lo consiente el corazón
Ez amabost egun, eta ez zortzirik ere’ sala garbitu-gabe nai eztezu...; ta zure animak,
oin-peko lurrak baino gutxiago merezi dizu?
· Acaso vale para ti menos consideración el suelo que pisas que tu alma?
Ez amesetan egin’ jaube guztiek batzarretara etorten diranik!
· No te hagas ilusiones de que..; no sueñes en que
Ez amesik egin, ama!... Malen ezta gurera etorriko
· No se haga ilusiones, madre!
Ez andik, ez txikik, ez errikok, ez auzok, ezda-bere koru-baztarrean belauniko
dagoan monjeak-bere’ ez dauka seguru bere ondrea, erriko gaizki-esala baten ao
galduan
· En la nefasta boca del murmurador
Ez ara joan’ asko-garaitan!
· A ciertas horas
Ez arduratu!... Aolan bardindukoguz lengoak eta gerokoak!
· Así haremos el gran negocio!... Dicho con ironía
Ez argi, bai argi... zen
· Entre dos luces...; a punto de amanecer
Ez, arren, berriz bekatu orietara Ez artu Judasen bideak!
· No imites a Judas!
Ez, arren, berriz bekatu orietara! Ez artu Judasen bideak!
· No vuelvas a cometerlos...!
Ez, arren, erriertarik jaso’ bakoitzaren iritzira itzak jokatzen ez badira. Maitea,
maitia; burua, buruba... Gizon aituak ez dira geldituko uskeria oietan
· No promováis querella por cosa tan baladí. N.B. Alusión a las polémicas sobre
fonetismos vascos
Ez, arren, minduko daben berbarik esan, ez batari, ez besteari!
 · Cosa que les pueda molestar u ofender
Ez, arren, Ziberutar maitiak, utz haboro zien plazetan belarrik sortzera: ezta fobalik
ez besterik’ pelota balio dienik. Haboro geiago
· No dejéis crecer la hierba en vuestros frontones...! No abandonéis el juego de la
pelota!
Ez arrenik niri egin! Ik dok errua’ egin bajak min: ik aditu bear endun ondo’ nori
oratu, ez jausteko
· Tú debías haberte fijado bien dónde te agarrabas
Ez arrenik niri egin! Ik dok errua’ egin bajak min: ik aditu bear endun ondo’ nori
oratu, ez jausteko
· No me eches maldiciones a mí!
Ez arritu, adiskide’ nere alde iduki badet zoriona
· No te extrañe el que me haya favorecido la fortuna
Ez artu’ bihotzaren jabetasuna kenduko dizun egitekorik!
· Privar de la libertad o señorío del corazón
Ez artu bildurrik’ bildurrik zetan izan eztan lekuan!
· Dejaos de temores
Ez artu bildurrik, mutil-zartuko dala karabinerurik
· Quedar soltero
Ez artu bildurrik, mutil-zartuko dala karabinerurik
· No hay cuidado
Ez asarratu, ene Sorgina’ arrokeri asko badarabilt heure erri onegaz: zeuk zirikatu
nozu-ta. Bakotxak eldu eragiten darotzo ausperoa bere opilari
· Cada cual arrima el ascua a su sardina
Ez asarretu! Errezetak izan lezakean piperragatik esaten dizut
· Amargar, mal sabor de la receta que te doy para tu gobierno. Por la ironía que encierra
Ez aserretzeko biderik artu, zeozertxu entzun-bearra badaukazu-be
· No te des por ofendido
Ez asi bila’ nor dan iruretatik besteak baino ezer-ezertan ere geiago...!
· Superior en absolutamente nada
Ez asi bila’ nor dan iruretatik besteak baino ezer-ezertan ere geiago...!
· No te pongas a escudriñar
Ez asi emen atzeaz aurrera’ gizon ziri-sartzaila diranen legera!
· No vengas aquí con embrollos o confusiones, falseando las cosas
Ez asi orregatik buruari azka...!
· No te pongas a discurrir mucho
Ez asko iritzi’ orrenbeste eraman bear badezu
· No te extrañe si
Ez aspertu’ artu dezun bide legezko ortan!... Aurrera beti zure pausua!
· Recto camino
Ez aspertu’ artu dezun bide legezko ortan!... Aurrera beti zure pausua!
· Siempre adelante!
Ez astorik, ez txakurrik etzan emen’ gure gaztetan: norbera asto eta norbera txakur
izan bear
· En nuestra mocedad
Ez atan bururik austeko’ agindu deutsa abadeak
· Que no se preocupe o devane los sesos, pensando en ello
Ez ator leku txarrera, gizajo ori!
· A buena parte vienes! Cómo te compadezco!
Ez atseginik nahi du utzi nagiak’ eta ez penarik hartu: herabe du bideari lotzera
· Tiene pereza, se retrae de
Ez atseginik nahi du utzi nagiak’ eta ez penarik hartu: herabe du bideari lotzera
· Ni quiere dejar..., ni quiere tomar
Ez atzeratu, mutilak! oraindino gora igoteko bidean zagoze... ta gogor jokatu! Pelotari
biri
· Podéis avanzar, subir muy alto
Ez au i aizeak beingoan eroango!
· Qué seguro vives tú!
Ez aurrera ez atzera ezin ebala’ antxe geratu zan urrengo gabean
· Sin poder moverse...; avanzar ni retroceder
Ez auts eta ez iketz. Ez ur eta ez ardo...
· Ni chicha ni limonada; ni fu ni fa
Ez auts, ez ikatz... idurie. Ez-baian dabilenaz
· Indeciso, vacilante
Ez autsi ta ez urratu dago. Ezbaian, zalantzan; ez atzera ta ez aurrera...
· Indeciso, vacilante
Ez az i, bein-ez-bein, da baten-ez-baten bildur izan?
· Ni una sola vez
Ez aziera onak, ez amandrek galezaroten dau euskera egiten
· Qué educación, ni qué niño muerto va a prohibirlo! Vanos pretextos!
Ez azkenera begira egon, geugaz joateko asmoa daukana!
· Que no aguarde a la última hora para inscribirse
Ez aztu’ guretzat gauza bat bera dala’ naiz gutxi, naiz asko!
· El número no nos importa
Ez aztu, nik esandakoa!... .-Bai, egon zai! Denboraz izango naiz emen, eskupekoa
kolkoan dedala
· Pronto volveré con el regalito
Ez aztu, nik esandakoa!... .-Bai, egon zai! Denboraz izango naiz emen, eskupekoa
kolkoan dedala
· Sí, aguarda un poco!
Ez aztu’ okerreriak atzea beti daukola!
· Las malas acciones al fin se pagan
Ez aztu sekulan’ Zerurako zeratela!
· Que vuestro destino es el cielo
Ez ba!... zainduko aut ba’ ... ta ardau ori eztozue errian sartuko...!
· Yo me cuidaré de que no traigáis ese vino...!
Ez badauka aurrean nok belarriak zabaldu, nok entzutea emon, nok barre egin bere
gaiski-esanai’ berekauten ixilduko da
· Celebrar
Ez badauka aurrean nok belarriak zabaldu, nok entzutea emon, nok barre egin bere
gaiski-esanari’ berekauten ixilduko da
· Por sí solo; espontáneamente
Ez badauka aurrean nok belarriak zabaldu, nok entzutea emon, nok barre egin bere
gaiski-esanari’ berekauten ixilduko da
 · Prestarle oídos
Ez badit Aragoitik dirurik ekarri’ matsetan jarriko det txori-izugarri
· Le pondré de espantajo en el parral
Ez badot zure erantzunik, ene Jauna’ laster lurpea joko dot nik
· Pronto bajaré a la tumba
Ez badu ogenik egin’ behar lüke bere büria xuritü
· Debería defenderse o justificarse
Ez bagera jausi guztiok burutik’ batu gaitezen euskaldun guztiak, morroi-nagusiak,
beltz eta zuriak
· Si no hemos perdido el seso
Ez bagine libro’ ez ginuke hartze, ez gaztigurik ez saririk
· No mereceríamos premio ni castigo
Ez bagituzte gure kideek laguntzen’ beren buruari guhauri bezenbat ariko dira
harrika
· Se perjudicarán a sí mismos tanto como
Ez baitzuten bi zordun hoik ordaintzekorik’ kito utzi zituen biak
· Les perdonó a ambos la deuda
Ez baketan istearren eta ari zer erazoko’ esan eutsen: Zuk’ ezkondu egin bear
zenduke, olan beti egon-barik...
· Para ver con qué salía...; bromeando
Ez baligute sartzen utziko’ ez genuke kalterik
· No perderíamos nada
Ez baliz bezala igaran da gure Martina: mundia piaz-goratü-gabe
· Sin trastornar la marcha del mundo. Sin meter gran ruido en el mundo
Ez balute listoak egiten utsik’ ez lukete tontoak eginen irririk
· Son los descuidos de los listos los que dan armas a los tontos
Ez banintzan zuretzako ona’ ez beartzea zenduan
· Por qué me solicitaste? Por qué me pusiste en la ocasión?
Ez barriz gelditu, mutilak’ danak luze-luzean imini artean lurraren ganean...!
· Hasta dejarlos a todos tendidos en el suelo
Ez bat eta ez bi
· Ni una cosa ni otra
Ez bat eta ez bi’ ... beste medikugana bialdu nindun
· Sin más tardar
Ez bat eta ez bi agertu zitzaigun
· De improviso; inopinadamente
Ez bat eta ez bi... Inork uste etzuela
· Inopinadamente
Ez bata ta ez bestea etziran izan gai’ ni idazle aren alderdira eragiteko
· No fueron capaces de ganarme a favor de
Ez batak ez besteak’ onetariko arazoetan ez eben ikasterik egin
· No hicieron estudios sobre estas cuestiones
Ez batek eta ez besteak ez emen-zoen alkar menderatzen. Burrukan
· Ni uno ni otro conseguía vencer
Ez batera, ez bestera dago
· Está indiferente
Ez batzuen ez bestien alde ez egozanak aari-topekan’ barre egin eben gogotik
 · Rieron con ganas
Ez bazirezte haur ttipien idurikotzen’ zeruko erresuman erreinuan ez zirezte sartuko
· Si no os hiciereis como niños
Ez bedi atera zure ahotik’ hitz behar-gabekorik! Zure bihotzeko erresumin guzia’
gozatuko da
· No digas ninguna palabra inconveniente
Ez bedi berotu, jauna!
· No se excite Vd!
Ez bedi inor izutu; nik’ joan eta erasoko diot orri
· Yo iré y le combatiré
Ez bedi irten zure aotik’ bear ez bezelako itzik!
· Ninguna palabra inconveniente
Ez beie uste emazteak’ Jaungoikoaren borondatekoa dala goix guztia mezak entzuten
emotea, etxe-zereginak azturik
· Olvidando los quehaceres domésticos
Ez beingo baten esetsi uts guztiai erabatera! ezpada banaka ta bakotxa berez!
· Uno por uno; a cada uno en particular
Ez beingo batez, ezpada gitxika atrapetan gaituz deabruak
· No de golpe o en una acometida
Ez beingoan’ baina betiko galdez ariarekin agerr-erazo zion Dalilak Santsoni
misterioa
· A fuerza del continuo preguntar
Ez beingoan siniztu’ itxi deutseela guztiz pekatuari! Atsereten dagoz’ ta jagiko dira
laster, aurrera ibilteko gogo barriagaz
· Con nuevos bríos para seguir adelante
Ez beingoan siniztu’ itxi deutseela guztiz pekatuari! Atsereten dagoz’ ta jagiko dira
laster, aurrera ibilteko gogo garriagaz
· No vayáis por eso a creer que
Ez beite joan, ta ara-be gitxiago’ bertan geratu
· Y menos aún
Ez beitez asi, zer dan edo zer eztan aztertu naiez: gogoa nastau baino ez dabe egingo-
ta
· Perturbarse
Ez beitez gal zure gogotik ikusi dituzun gauzak zure bizitzeko egun orotan
· No las dejéis escapar de la memoria
Ez bekio biotza erori’ onelako premia estuan dagokeanari
· No se desanime
Ez bekizkitzu gogora, Jauna’ ene hobenak!
· No te acuerdes de mis pecados...!
Ez bekizu damu’ adiskide batek uzten zaituenean
· No te pese; no te aflijas...!
Ez bekizu eror bihotza!
· No te desanimes...; no decaígas de ánimo
Ez beldurtu! zeren ni zurekin, eta zure alde naizan
· Estoy de tu parte; a tu favor
Ez berak inor, ez bestek bera ezagutu ebeen konbentuan
· Ni él conoció a nadie, ni nadie le conoció a él
Ez berak inor’ ez bestek bera ezagutu zuen
· Ni él a nadie, ni nadie a él
Ez berba-lekurik imini errian!
· No dar qué hablar...! No escandalizar!
Ez berdoztu ardoz! ardoak aragikeria du kolkoan
· No os embriaguéis
Ez bere kabuz, ez besteren bitartez’ ez eutsan ordurarte bere gogoa erakutsi
· Ni directamente ni por mediación de otros
Ez berealakoan... baina iritxi gera noizbait gure mendira!
· Ya nos costó
Ez berealakoan baino’ taju eman dio. Tankera eman
· Lo ha reconocido; ha acertado a reconocerlo. Ha dado con la clave...; con la solución
Ez berrogei egunen, baina baten ere segurantzarik eztugu
· No ya de 40, pero ni aun de un solo día
Ez bertan-bera utzi eskuetatik, izututa, liburu au!
· No deseches este libro
Ez bestegatik: urrengo ikasi dezaten, -esan diet
· Aprender para otra vez
Ez bestegatik: urrengorako ikasi dezaten, -esan diet
· No por nada, sino para que
Ez beza geiago itzik atera, jauna! Bigar itzegingo degu gainerakoa
· Mañana trataremos lo demás
Ez beza geiago itzik atera, jauna! Bigar itzegingo degu gainerakoa
· Ni una palabra más. No diga Vd. más
Ez beza ukatu! Ila izango da? -Bai ba, zorigaiztoan!... urte bi izango dira il zala
· Pues sí, desgraciadamente
Ez biarkoaz larritu!... Egun bakoitzak aski du bere nekea
· Bástale a cada día su propia angustia
Ez biarkoaz larritu!... Egun bakoitzak aski du bere nekea
· No os afanéis por el día de mañana
Ez bide da nehor inor’ argi bat piztu-ondoan untzi batez kukutzen duenik
· No hay nadie que la cubra con una vasija
Ez bide dau aditu Frantzes onen euskerea
· No ha debido de entender
Ez bide eban izan ganez nire nagosiak janaria, gau atako aparian
· No le había sobrado la comida..., al parecer
Ez bide zaie eder bat ere jokaera au
· Parece que no les ha gustado nada
Ez bide zuen kapitain harek aurkitu ordu-arteraino, bere aintzinean’ halako begirik
ez begitarterik
· Nunca había encontrado tales ojos ni tal acogida
Ez bidegabe juzkatu’ besteen esan-eginak!
· Las acciones y palabras
Ez bidegabe juzkatu’ besteen esan-eginak!
· No juzgues temerariamente...; a la ligera
Ez bila’ zutaz-goragoko gauzak!
· No inquieras lo que es demasiado difícil para ti
Ez bildurrik artu, mutilak! joan lasa!
· No temáis!
Ez bildurrik izan, amandre! Geienez ere’ alditxar gaistoren bat egingo zatzu; eta obe
zuretzat
· A lo más, sufrirás algún desmayo
Ez bildurrik izan, nik esanda inor joango danik Ameriketara!
· Por indicación o exhortación mía
Ez bildurtu!... atarako dabe onek euron bizia
· Ya sabrán gobernarse o defenderse
Ez bildurtu! bakoitzak berea jasoko du
· Cada cual se llevará su merecido tarde o temprano
Ez bildurtu! etsaiarekikoak egingo dituzu
· Darás cuenta de tus enemigos; los vencerás
Ez bildurtu gurekin! ezagunak gera
· No hay cuidado...: somos gente conocida
Ez bildurtu inor! bakezko gizonak dira onek!
· Hombres de paz; gente de bien
Ez bildurtu, Mari, Jainkoaren ederra daukazu
· Has encontrado gracia ante Dios
Ez bildurtu, neskatilak! Zuek ba dakizue mutil gazteari begie betetako arpegia zelan
ipini bear dan
· Qué cara poner para agradarles
Ez burdiakaz, ez abereakaz, ez oinez, ez edozetara’ inor ezin izango da ibili or
· Ni de ningún modo
Ez buru ta ez belarri egindako gauza
· Cosa hecha sin pies ni cabeza
Ez buru ta ez zango... Ez buru ta ez belarri... R
· Ni fu ni fa...; cosa o persona inútil
Ez burua galdu orregaitik, emakumea!
· No te quiebres la cabeza por eso! No pases mal rato!
Ez da agiri Aina-Mari... ta garaia ba zuen! .-Etorriko da... Ez berant-etsi!
· No te apures! Ten paciencia!
Ez da ain nekeza’ neurriak artzea
· No es tan difícil el remedio
Ez da Aita au bezain aitarik inor, guretzat
· No hay padre tan Padre
Ez da alperra’ Ama Mariaren biotza urratzen dabilen atsekabea!... O, Ama gazitua!
O, negarrak nun-nai bilatzen zaituan Ama!
· No es una aflicción como quiera!
Ez da alperra’ Ama Mariaren biotza urratzen dabilen atsekabea!... O, Ama gazitua!,
O, negarrak nun-nai bilatzen zaituan Ama!
· Oh, Madre acosada por el dolor!
Ez da alperreko gauzea’ Salmoak ulertuteko artzen dan nekea
· No es nunca vano o inútil
Ez da amesa, urrik emon-be
· Ni mucho menos
Ez da anitz; ontsa itzulikatzeko aski, halarikan ere
 · Aunque sí lo suficiente para desenvolvernos holgadamente
Ez da ardura izateko gauza’ parlamentu biak zelan eratu daitezken
· No es cuestión preocupante
Ez da ari onekoa, gizon ori. Setatsua da
· Desabrido, intratable
Ez da aril onekoa. Toki edo lanbide batean egoterik ez du; beti aldatzen
· Inconstante; de mal asiento
Ez da arkituko Gipuzkoa guztian’ bera ainbat bidean ain garbi jatxitzen dan ibairik
· En tanto trecho como él
Ez da arririk’ ain aldagabe dagonik
· Nada tan inmutable
Ez da arritzeko ta... langileak ez dira artaratu
· No se han allanado a las condiciones
Ez da artzairik gelditu inguru guzian; diranak emen datoz elkarren leian
· Aquí vienen todos ellos
Ez da asko bularrari ots batzuk emon, burua makurtu ta azaleko malkoak botatea’
damu zintzoa eukiteko
· Darse unos golpes de pecho
Ez da asko bularrari ots batzuk emon, burua makurtu ta azaleko malkoak botatea’
damu zintzoa eukiteko
· Derramar unas lágrimas aparentes, o superficiales
Ez da asko’ burua makurtu eta azaleko malkoak ixurtzea
· Derramar lágrimas de cocodrilo que no salen de dentro
Ez da asko, eskeini dutena; dana ere on da
· Menos sería nada. Algo es algo
Ez da asko-adina’ edozein argi: goikoa bear degu, zerutarra, Jaungoikoaren eskuti
datorkiguna
· No basta cualquier luz
Ez da asko-dina’ Jesusen dotrina ikastea
· No basta
Ez da askok uste daben baixen zer-egin gatxa
· No sería tarea muy difícil
Ez da asmo txarra, ez...! Zuk orain ere beintzat’ etxeari puska erasteko modua!
· Buscando modo de hacer negocio; mirando por la casa
Ez da asmo txarra, ez...! Zuk orain ere beintzat’ etxeari puska erasteko modua!
· No es mala idea tu proyecto de casamiento para la hija
Ez da au eroa baino eroagoa izatea?
· La mayor de las locuras
Ez da au errian bertakoa
· No es nativo u originario del lugar
Ez da au’ gure Ama Kalbarioan geiena gazitu zuana
· No fue esto lo que más le hizo sufrir; lo que más la acibaró
Ez da au ista ta irri egitea Jaunaren itzez?
· Burlarse de
Ez da au nere erausia: Santo Tomas Aingeruak dion egia bat da
· Esto no es una afirmación o palabrería mía
Ez da au’ zuk uste dezun bezein egiteko andia
 · No es tan difícil como piensas
Ez da ba... errez biguntzeko gizona...!
· No es fácil de reducir
Ez da ba ezertxo ere!
· Como quien no dice nada!... Pues no es poco importante o grave la cosa!
Ez da ba ezertxo-re!
· Como quien no dice nada!... Pues no es poco difícil!
Ez da bakarrik Paris-eko hiria’ ministro hoitaz leporaino asea
· Harto de; aburrido de; hasta el cogote
Ez da bardin ta ora batekoa’ areen ta gure zoia
· No somos de la misma pasta; no es el mismo caso el de ellos y el nuestro
Ez da bat’ Jesus-ekin izar neur ditekenik: utzi behar da bere alde; orok nausi dute
· Es superior a todos
Ez da bat’ Jesus-ekin izar neur ditekenik: utzi behar da bere alde; orok nausi dute
· Hay que hacerle lugar aparte
Ez da, bataz-beste, egunik igarotzen’ eliza ortan mezarik eman-gabe
· Por término medio; un día con otro
Ez da bat ere lur eskeinian sartuko
· Tierra prometida
Ez da batere zer berandetsi Jaunaren etortzeaz
· Impacientarse por su tardanza
Ez da bearbada aspertuko artzaia bazkal-ondoko etzan-aldian, bere ardi aiei
begiraka; baino gogoa beste gauzetara iges dijoa..., ta aldatzen da noizean-bein
· Durante el reposo del mediodía
Ez da bearbada aspertuko artzaia bazkal-ondoko etzan-aldian, bere ardi aiei
begiraka; baino gogoa beste gauzetara iges dijoa.., ta aldatzen da noizean-bein
· La atención se distrae hacia
Ez da bearra bezalako mutilik morroirik Bearrak beartzen lanera, ta gauzai kontu
egitera.
· No hay estimulante como la necesidad
Ez da beartu neregana’ ta ni ere ez arengana
· Así como él no se ha dignado recurrir a mí
Ez da beingoan ta urreetan topetan alako emakume burutsua
· Ni a precio de oro se encuentra
Ez da beintxu ere ezagutu izan emen’ izurrite aietakorik batere
· Jamás se ha conocido
Ez da bekatu’ komunio-aurretik tabako-orria pipa edo papeletik kean artzea
· Fumar hoja de tabaco
Ez da beluaren zain egon bear, gauzaren bat egiteko
· No esperar hasta que sea ya tarde!
Ez da bere buruaren jabe’ eskuak bide okerreko irabazietara dijoazkion kristaua
· Cuyas manos se extienden a ganancias ilegítimas
Ez da bereala bideratzen
· Ponerse en camino
Ez da berealakoan aztuko’ egun orretan egin zan eleizkizuna
· Tardará en olvidarse su recuerdo
Ez da berezitzen otoitz eder ori’ soinuan-bestetan
 · No se distingue más que en el sonido de las palabras
Ez da berri pozgarria’ baina Euskalerrian ere gero baino gero geiago edaten omen da
· Se bebe cada vez más
Ez da beste munduko gauza, saritu duten lana; baina saritu duenerako’ besteai zer
ere-bait eragina izango da, epaileen arterako
· Ya será algo superior a los otros
Ez da beti erraz ezagutzen’ noiz dan ordikeria osoa, noiz bitartekoa edo erdi-merdi
esaten zaiona
· Ponerse entre Pinto y Valdemoro
Ez da beti ez eta bai ariko
· No estará siempre porfiando o altercando
Ez da bide’ Jainkoaren hitza utz dezagun, mahainen zerbitzatzeko
· No está bien que
Ez da bila saiatu’ ta etzitzaion eskutara etorriko; esku-aurrean zuun-arren. Papera.
· Tener una cosa ante las narices
Ez da bila saiatu’ ta etzitzaion eskutara etorriko; esku-aurrean zuun-arren. Papera
· Encontrar una cosa; dar con una cosa
Ez da bila saiatu’ ta etzitzaion eskutara etorriko; esku-aurrean zuun-arren. Papera
· No ha puesto interés en buscar
Ez da biribila: lau barrenekoa da
· Es cuadrangular; no redondo
Ez da birjina egiazkoa’ gorputz ta arima oso ta garbi bizi dan artean, gordetako gogo
edo uste betea ez daukana
· Intención deliberada
Ez da bizimodu erosua guria...: deabruari ez diot opa onelako arazua
· No se la deseo ni a mi mayor enemigo
Ez da buruz betea, inundik ere, mutil ori
· No está del todo en sus cabales; debe de tener la cabeza averiada
Ez da deus harritzekorik!
· Nada tiene de extraño
Ez da deus kutsakorragorik’ marranta baino
· Nada más contagioso que la gripe
Ez da doarik ematen dan gauza
· Dar de balde; no es don gratuito
Ez da dudarik’ ez dutela onik gogoan
· No van de buena fe
Ez da Ebro-z auzkaldera joan bearrik’ Aitorren alaba galdu oriekin topo-egiteko
· Al otro lado del Ebro
Ez da Ebro-z auzkaldera joan bearrik’ Aitorren alaba galdu oriekin topo-egiteko
· Vascas pródigas descastadas
Ez da eder’ gizonen izkuntzagatik Jainkoarena ilun uztea... Ontan ez dut
erantzunbearrik nai
· No está bien
Ez da eder’ gizonen izkuntzagatik Jainkoarena ilun uztea... Ontan ez dut
erantzunbearrik nai
· No quiero merecer reproches sobre ese particular; no quiero cargar con esa
responsabilidad
Ez da edozein sartzen gogotik su-gar-ezpaten artean gaztelu artzera
· En la línea de fuego
Ez da egia Eropako jende zahar guzia galdu eta urtu zela’ arrotz hekien artean; ezen
Eskualdunak ere Eropan ziren, bainan etziren galdu ez urtu
· Ni perecieron ni se disolvieron
Ez da egoki’ besteri txanda kendu naiez ibiltzea
· Quitarle al prójimo su vez o turno
Ez da egun guziez horlakorik gertatzen: ez eta behar!
· Ni falta que hace!
Ez da Eliza bat baizen; egiak ez detzake izan bi alderdi
· No puede estar dividida; tener dos caras
Ez da emen gauz onik!
· La cosa va val... Desgracia!
Ez da eri egon hanbat: goiz-arrats’ xuxen elizan zen, mezak hasi-gabe’ azken
egunetarat artino
· Por decirlo así
Ez da eri egon hanbat: goiz-arrats’ xuxen elizan zen, mezak hasi-gabe’ azken-
egunetarat artino
· Antes de que empezaran las misas
Ez da erraz erdizka edo laurdenka ere adiraztea
· Explicarlo aun parcialmente
Ez da erraz esatea’ Atenasko andi aren denbora aietako galgiro eta gaitz-bideak
· Peligros de perversión
Ez da erraz izango bilatzen, beste bizikai bat’ gai guztietara artoari alderatzekorik
· Capaz de rivalizar con; comparable a
Ez da erraz izango bilatzen beste bizikai bat’ gai guztietara artoari alderatzekorik
· Por todos conceptos; por cualquier lado que se le mire
Ez da errex jakitea’ bat ala bia izan diren izen hortako
· Si han sido uno o dos los que llevaron ese nombre
Ez da errez’ holako biligarroen eztitzea
· No es fácil reducir a bichos o truhanes así
Ez da errezagoko gauzarik munduan
· Es la cosa más fácil del mundo
Ez da esan bear’ gaitz onek pinua bereala galtzen duanik: ba daki iru edo lau urte
irauten’ gaitzak urtero jo-arren
· Es capaz de durar o resistir con vida tres o cuatro años
Ez da eskerdun-on ena lan ori
· No es propio de agradecidos
Ez da estututa galtzen: gauza guziri or konpon egiten daki. Beste zerbaitek galtzen du
· Es un despreocupado
Ez da estututa galtzen: gauza guziri or konpon egiten daki. Beste zerbaitek galtzen du
· No pasa apuro por nada
Ez da etorbide eskasik izanen Baionatik Hazparnerat... heldu den igandean
· No faltarán medios de locomoción
Ez da ez beti egia, erran zaharra
· No siempre acierta el refrán
Ez da, ez, nehon ez dena; bainan, herriko arno garbi xorta bat hola zortzitik behin...,
 bazinaki zer besta den gure etxean!
· No es, desde luego, ninguna cosa del otro mundo; nada extraordinario
Ez da ezagun’ artu zenduan gatz aren kutsurik ere
· No se conoce o nota ni rastro de
Ez da ezagutzen munduan tokirik’ zeri edo ari euskarazko izen egokia arkitzen
etzaionik
· En donde no se encuentre un nombre vasco para designar una cosa u otra
Ez da ezer Jainkoaren naia betetzea baino bearragorik, irabazkorragorik, nai-ta-ez-
ago danik
· Nada más imprescindible
Ez da ezkontzako bat-egitea’ gaur baikoa ta biar ezekoa
· Pasajero, efímero, transitorio
Ez da gai inor ere’ euskaldunari bere sendagaila ukatzeko
· No hay nadie capaz de
Ez da gaitzik’ on ez dakarrenik
· No hay mal que por bien no venga
Ez da gatz gutxiagoko ipuia’ Midasen bizargilearekin gertatua
· No es menos graciosa la fábula de
Ez da gaur arratsaldean erabakitzeko gauza; ta ez itotzeko zorin egitekoa ere
· Ni que se haya de hacer con prisas
Ez da gauza gaitza’ atsegin ori zuri ematea
· No es cosa difícil
Ez da gauza garbia S. Agustinek diona; ta autoreak bi aldetara daude: baietz eta ezetz
· Están divididos en dos sentidos
Ez da gauza sarriago ekusten danik
· No hay cosa más frecuente
Ez da gehiago duda-mudarik: argi zabaleko egia da
· Es una verdad patente
Ez da gehiago lur hartan nihor inor bizi izanen’ beti guziraino
· Quedará inhabitado para siempre
Ez da geiegian egongo gure anaia’ ta bat erosiko diogu. Alkandora bat
· No le vendrá mal; no andará muy sobrado
Ez da geienean jikara erdi bat esne’ baso-ondarrean
· En el fondo del vaso
Ez da geldirik egoteko jaioa’ ta ez du utziko
· No es hombre como para estarse quieto; es inquieto por naturaleza
Ez da gero nor-nahi pilotari!... Behar da hartako zain, begi eta zango!
· Que no vayan a creer que es pelotari uno cualquiea
Ez da geuganik inoz aldenduko’ geu beraganik aldenduten ezbagara
· Nunca se apartará
Ez da Gipuzkoan eskola-etxerik eta ez maisurik, ortarako
· No hay local escolar
Ez da giro izan gure batzarre artan
· Ha sido una reunión agitada o tumultuosa
Ez da gizartean agertu’ bera baino andiagorik
· Entre los hombres; en el género humano
Ez da gizon txarra’ baina bai jarduntsua
 · Pero sí hablador...; murmurador
Ez da gizona ogi utsean bizi
· No de solo pan vive el hombre
Ez da gizonaren eskuko’ bere bidea
· No depende del hombre su camino
Ez da gogora ekartzea besterik’ nolako naigabea artuko zuan au ikustean
· No hay más que ponerse a pensar
Ez da gogormeneko karga, ta aixa eramango det bizkarrean
· Es fácil de llevar; no es tan mala carga
Ez da gomutetan inor zoritxarrakaz’ jazo-artean
· Nadie se acuerda de las desgracias
Ez da gorputz guzian zatirik bat ere’ nola edo nola gure pasioneei eskua ezin eman
dezokenik
· Prestar ayuda
Ez da gorputz guzian zatirik bat ere’ nola edo nola gure pasioneei eskua ezin eman
dezokenik
· Prestar ayuda de un modo u otro
Ez da gure bear Jauna’ neurririk eta mugarik-gabe doatsua beregan izateko
· No necesita de nosotros
Ez da gure etxean giro, oraingo aldian!... Neskame berria bear’ ta ezin inun arkitu
tajuzkorik!
· Buen conflicto tenemos en casa!
Ez da gure Jainko Jauna baitan’ nor-nor-dan berezgorik
· No hay en Dios acepción de personas
Ez da gure Jainkoaren ekuste garbia eragoz dezaken ilunberik
· Impedir su clara visión
Ez da gure Jaungoikoa zurezkoa: kastigauko ditu gurasoen pekatuak laugarren
belauneragino
· No es insensible... No es de mármol
Ez da hain bakan ikusten den gauza
· No es cosa que se vea tan raras veces
Ez da haizu etxe beretik bost pottoka baizik; gehiagoko guziak’ bahituak izanen dira
· Todas las demás jacas serán prendidas, multadas
Ez da haizu gezurrik: hilik ere’ erranen dut hala dena, garbiki
· Aunque me matéis, diré la verdad
Ez da haizuko!... Horra zer irakurtzen zen artikulu bakotxaren buru-buruan
· En el encabezamiento de
Ez da harat ez hunatik: zuzen-kontrako lege horien azpian ez gitazke ukur
· No le demos vueltas
Ez da harat ez hunatik: zuzen-kontrako lege horien azpian ez gitazke ukur
· No podemos someternos a esas leyes
Ez da haratik ez hunatik
· No hay que darle vueltas... No hay más... La cosa está clara
Ez da haratik, ez hunatik...: Jainkoak maite nu!
· No cabe la menor duda... Está visto que
Ez da harenganik heldu zure gaitza... Zakizko zure bihotzari!
· Atiende a lo que te dice tu conciencia!
Ez da hor egiaren itxurarik
· Es inverosímil
Ez da hor hitz bat egiarik
· Todo es falso
Ez da hor irri-mirririk
· No es cosa de risa; es algo serio
Ez da hori’ zuen ez ene gogotikako zerbait: Eskuara da hori; ez guk egina, bainan
aitzinekoetarik ukan bezala beiratu behar duguna
· No es esa norma algo nacido de tu capricho o del mío
Ez da Indietara joan bearrik...: alderagotik ere ba dator, seda. Urragotik, B
· Viene también de más cerca
Ez da inoiz dirutan saldu gure Joxe-Joakin pelotaria
· Nunca se ha dejado sobornar. Nunca ha hecho tongo
Ez da inor ere’ bat-batez asko egitera datorrenik: gutxitxoz asi ziran’ asko ta asko
egin dutenak ere
· De repente, a la primera
Ez da inor ere’ bat-batez asko egitera datorrenik: gutxitxoz asi ziran’ asko ta asko
egin dutenak ere
· Empezaron por poco
Ez da inor ere, Jauna, Zuri alderatzekorik
· No hay nadie comparable a Ti
Ez da irteten egunaz agirian dantzatzera erri andietan’ bere buruari zerbait
derizkionik: ilun-alderontz atera oi-dirade
· Quien se precie o se respete. Pagado de sí mismo
Ez da irteten egunaz agirian dantzatzera erri andietan’ bere buruari zerbait
derizkionik: ilun-alderontz atera oi-dirade
· Al oscurecido
Ez da itz lotsagarririk’ ao gaizto ari jaulkitzen etzitzaionik
· Que no profiriese aquella boca
Ez da izan inon jende ain basati eta ezigaberik
· No ha existido gente tan inculta
Ez da izan ta izango munduan andrerik’ edertasunean urr emango dionik. Maria-ri
· Que se le acerque o compare en hermosura
Ez da Jainkoa entzungor’ zoribakoen oiuari
· No desoye el clamor de los infortunados
Ez da Jainkoaren beldurra bezalakorik tzarkeriatik zaintzeko. Hura-gabe’ nihor guti
izanen da behar bezalako’ ikusia ez bada eta beharrak joa
· A no ser obligados por la necesidad. N.B. Ikusia probado por la tribulación
Ez da Jainkoaren beldurra bezalakorik tzarkeriatik zaintzeko. Hura-gabe’ nihor guti
izanen da behar bezalako’ ikusia ez bada eta beharrak joa
· Pocos se conducirán debidamente
Ez da Jainkoz’ Ni-besterik
· No hay otro Dios fuera de Mí
Ez da jaun hori pikaren azken umea!
· Se ve que no es un cualquiera
Ez da’ jorratu behar ez den landarerik: lurrean heldu denik, ez eta bertzerik... Uzta
nahi duenak’ behar du lan-egin
 · No hay planta ni ideal que no necesite cultivo
Ez da komunione gaistoaren aldera diteken gaitzik
· Comparable a
Ez da kontu txarra, jauntxo onen pentzura geratu baleiteke gure erria!
· Aviados estaríamos si...!
Ez da lan bat’ nehork egin-ezina. Presidentena
· No es cosa del otro mundo... algo superior a las fuerzas humanas
Ez da lapurrik’ estekinik-gabe Estekina estalkia
· No hay ladrón sin algún encubridor
Ez da libururik, txarrenik-bere’ zerbait onik ez dabenik; izan-bere, nok bere agoa
izaten dau-ta
· Los gustos no son todos uno; cada cual tiene el suyo
Ez da lo egon bere mendean! Leon XIII Aita-Saintua
· No es poco lo que ha trabajado en su vida o en su papado
Ez da lotarako’ lan ori bukatu arte
· No se irá a dormir; no se retirará
Ez da mintzo jendea deusez gehiago’ zer ere baita egunero berri: hartaz eta hartaz eta
hartaz bakarrik
· No sabe hablar sino de la noticia del día
Ez da mintzo Moises zurru-burruka, eta nihork ezin ezagutuzko gisan
· No habla de modo confuso
Ez da mirari’ gabaz non da nere gogoa, an da nere zankoa ibili-ezkerotz’ goiz-aldera
jeikiera nagia izatea
· Sin negarse ningún capricho o antojo
Ez da moskor arrailik emen, naiz aldarotxo eginik... Ilunabarrez etxera dira’ geldi
diranak zintzorik
· Aunque vaya bamboleándose
Ez da moskor arrailik emen, naiz aldarotxo eginik. Ilunabarrez etxera dira’ geldi
diranak zintzorik
· Borracho perdido
Ez da moskor arrailik emen, naiz aldarotxo eginik. Ilunabarrez etxera dira’ geldi
diranak zintzorik
· Los que han quedado serenos o cuerdos; no ebrios
Ez da motela, nolanai engainatzeko!
· No es ningún tonto para dejarse engañar así como así
Ez da munduan alakorik!... Ni bezelakoa’ ni!
· No hay nadie que me iguale... N.B.: reflexión atribuida a una persona infatuada
Ez da munduan eperik’ betetzen ez danik
· No hay plazo que no se cumpla; a todo le llega su hora
Ez da munduan ez legorrik, ez itxasorik’ eguzkiaren beroak jo-bakorik
· No hay nada que se sustraiga a su ardor
Ez da munduan ezagutzen ezer tinka dagoenik
· No hay nada firme, o estable
Ez da munduan nihor ondikorik-gabe’ lizela ere Errege
· Ni aunque fuese el Rey. Nadie sin infortunios
Ez da munduan nihor ondikorik-gabe’ lizela ere Errege
· Ni aunque fuese el Rey. Nadie sin infortunios
Ez da mutiko hori zazpi etxetako herrian galduko
· Es espabilado
Ez da mutil auxe, toki batera begira egotekoa! Azkarra da, ernea
· No tiene nada de tonto; es espabilado
Ez da naiko asporik, suburu-ondoan, sua bizkortuteko, amonak eskegite esekita
daukona?
· Acaso no basta como fuelle... el que
Ez da naiko asporik, suburu-ondoan, sua bizkortuteko amonak eskegite esekita
daukona?
· Para atizar el fuego
Ez da naikoa lotsagarririk’ danak euskaldunak, eta elizako bederatziurrena erderaz?
· No es ya harto vergonzoso?
Ez da nehor behin ere haren ahotik galdu
· Nadie ha sufrido nunca daño por palabras suyas
Ez da nehor onik’ Jainko Jauna baizen
· Nadie es bueno, sino Dios
Ez da neke andiren bearrik’ Daviden erregua zeri zegokan ezagutzeko
· A qué venía; a qué obedecía
Ez da neke sinesteko’ halako mutikoak besteak beno haboroxo jan behar ziala; eta
semenarioko bizigarria’ mehe eta xuhur zen
· Fácilmente se comprende que
Ez da neke sinesteko’ halako mutikoak besteak beno haboroxo jan behar ziala; eta
semenarioko bizigarria’ mehe eta xuhur zen
· La comida era floja
Ez da neke sinesteko’ halako mutikoak besteak beno haboroxo jan behar ziala; eta
semenarioko bizigarria’ mehe eta xuhur zen. Haboroxo geixeago
· Algo más que los otros
Ez da nere gogokoa izan
· No me ha gustado
Ez da nik erraitea puilit...; bainan ene etxe huntako puskak bezen ederrik’ ez da usu
maiz ikusten
· El amueblado
Ez da nik erraitea puilit..; bainan ene etxe huntako puskak bezen ederrik’ ez da usu
maiz ikusten
· No está bien que yo lo diga; pero
Ez da nik sortua: ori asmatu zunak’ zerbait ba zekin
· No es afirmación mía...; no lo inventé yo
Ez da nitaz gai’ bere aita edo ama ni baino maiteago duena
· No es digno de mí
Ez da nola-nahizka eskuetan ibili behar ainara-belarra
· No hay que manosearla imprudentemente la celedonia
Ez da nolanaikoa izan aurten’ Oriotarren joera. Estropadetan
· Brillante actuación
Ez da nolanaikua, ala-fedetakua! txardin bizkar-urdina, atze aldetik ondo okertuba...
Galizijan kapoitzat jaten dana!
· Qué regalo incomparable, cielos!
Ez da nora-ezekoa’ proximoari beti emotea; baina nora-ezekoa da’ emon jakon baino
 geiago ez kendutea
· Cobrarle más de lo que
Ez da nora-ezekoa’ proximoari beti emotea; baina nora-ezekoa da’ emon jakon baino
geiago ez kendutea
· No es forzoso o necesario
Ez da norako-nai egina’ bere Jaunaren bidean arin, erne ta bizi dabilen anima
· No puede tener mal paradero...; no se perderá
Ez da noski ogi au’ zuen gurasoak basartean jandako manna bezelakoa
· En el desierto
Ez da nunbait pekatu-bildur’ laguna galtzeko
· Por lo visto no tiene escrúpulos para
Ez da ona’ keriza-azurrak barrura aintzea agintzea, bialtzea
· Tragar
Ez da ondra galdua atzera batuten beingoan
· No se recobra así como así
Ez da ongi’ gizona emakumeen egitekoetan sartzea; bestela’ aserretuko zate, eta ez
due gauza zuzenik egingo
· No harán cosa derecha
Ez da on-harturik izanen. Aitzakirik
· No se admitirán excusas
Ez da onik’ Jainkoaz-besterik
· No hay nadie bueno más que Dios
Ez da or topatzen’ gure artzainak alkarren artean erabilitako auzi-paper anitz
· Expedientes judiciales; papeleo
Ez da oraikoa’ makur dabilanak xuxen doana higuin ukaitea: egundainokoa da hori
· Eso es de todos los tiempos
Ez da orain aize fitsik: lizar-gainean ez orririk kulunkatzen
· Ni una hoja se mueve o mece
Ez da orain aize fitsik: lizar-gainean ez orririk kulunkatzen
· No corre un pelo de aire
Ez da oraingotxia Elgoibarko komentu ori
· Es antiquísima
Ez da ordua lo egoteko... Zabaldu danok begiak!
· Alerta todos!
Ez da ori anbatek eta anbatek egiten dutena?
· Lo que hacen tantos y tantos
Ez da ori baztarretan lo egon dan alakoa... Mutil langile ta zintzoa izan da
· No se ha estado ocioso en ninguna parte
Ez da ori guretzako egiten dan bidea
· Eso no lo podemos hacer nosotros
Ez da ori nere etxera bidea... Ori ez da egoki neretzat
· No me conviene; no me trae cuenta
Ez da ori zangotik eroriko... Uste duten baino biziago da ori...
· No tiene nada de tonto
Ez da orrelakorik berriz gertatuko: beste bein ez det nik artuko lotsari au
· No pasaré por esta vergüenza
Ez da ortarako jaioa
 · No es para eso; no tiene condiciones para eso
Ez da ortu au’ baseak edo ur-ondoetako lausoak eta laino astunak zimeldua
· El vaho o niebla pegajosa de las marismas o ribazos
Ez da oso baldarra nere auntza; grinatxo bat du bakar-bakarra: esnea emateko’ txik
gogo txarra
· No tiene nada de torpe o desmañado
Ez da oso baldarra nere auntza; grinatxo bat du bakar-bakarra: esnea emateko’ txit
gogo txarra
· Muy reacio a; muy rebelde a
Ez da oso baldarra nere auntza: grinatxo bat du bakar-bakarra: esnea emateko’ txit
gogo txarra
· No tiene más que un pequeño defecto
Ez da osoki gure aldekoetarik; bainan joko garbia egin du oraikoan
· No es enteramente de nuestro bando
Ez da ostiko txarra!
· Menuda ganga!
Ez da posible, zure etorkizun gogozko itz oiekin nere barrena lertu-gabe gelditzea
· No puedo menos de declararme rendida a tu afecto; no puedo quedar insensible a tu
amor
Ez da posible, zure etorkizun gozoko itz oiekin nere barrena lertu-gabe gelditzea
· Esas dulces promesas
Ez da segurua’ urdinak irabaztea: zer-ikusi aundia dauka ondiok oraindiok
partiduak
· Aún tiene mucho por delante
Ez da sekulan bizia orai den bezain neke izan
· Nunca ha sido la vida tan difícil o penosa
Ez da sinist-garri bila ibili bearrik
· No hay necesidad de buscar pruebas
Ez da sona gutxikoa’ aurreko udaran Bizkaian aizkolariak erabili duten pagoa: sei
metro ba zan inguruz; Nabarniz-koa bera
· No es poco famosa el haya que
Ez da tarrapatan egiten ahal den lana: ontsa behar da miatu, eta burua xuxen ibili
· Pensar bien lo que se hace
Ez da tutulua jaun hori, ez eta aldekoa ere
· No es lerdo ni mucho menos
Ez da txarra’ noizik bein astin-aldi bat gorputzari ematea, izerdi-azirik
· Darle una sacudida al cuerpo: hacer ejercicio
Ez da txikia izango’ euskerak ortik artuko dun jasoa!
· El gran empuje que va a recibir con eso
Ez da umea: egina da
· Es ya maduro; mayor
Ez da urde baten altxatzea eta eremaitea’ lagun bakar egin ditaken lana
· Por un solo hombre sin cómplices
Ez da urruti...: juanik dago ija gure baserrija
· Ya está a punto de irse a pique, a la ruina
Ez da urte aunitzik auxe erran niela
· Aún no hace muchos años que
Ez da’ urteegaz mazkaltzen ez danik
· No hay quien no se marchite
Ez da utsik-gabeko gizonik lurrean
· Nadie es perfecto
Ez da uzkur’ arropa zarrak jazteko
· Viste sin repugnancia...; no se retrae de vestir
Ez da zer ajolarik artu batere, orregatik
· No hay por qué preocuparse
Ez da zer egin bidegaberik txikiena ere munduan deni’ naiz dela zure etsairik andiena
· A persona alguna
Ez da zer ekarri barberurik...! Neu naz barberurik asko!
· Me basto y sobro como practicante
Ez da zer esanik’ aien orduko poza
· No hay para qué decir...; es fácil imaginar
Ez da zer etsi’ nik zuen alde len adirazi nuenaz
· No hay por qué desesperar de
Ez da zer kezkatu lurreko gauzak-gatik
· No hay que pasar inquietud por
Ez da zer utzi guzietatik bat bera’ bein ere
· No omitir ni uno solo
Ez da, zeruan sartzeko, alderdi oberik
· No hay mejor recurso para
Ez da zetan esan’ zelango atsakabea emoten daben
· Ni qué decir tiene
Ez da zetan ezarri inori errurik: Norbera bere guraz da betiko galduko
· Cada cual se perderá por su voluntad
Ez da zorakeria itsua, munduko gauza on iskien bila ibiltea?
· Insignificantes bienes de la tierra
Ez da zu tentatzez aseko: zuganako da berriz ere
· Volverá de nuevo a la carga
Ez da zuen berdinikan...: edozein jartzeko ezta on’ zuen bijon aurrian!
· No cualquiera puede competir con vosotros
Ez da zuzen’ sail hori Gobernuak bere gain har dezan
· Que el gobierno se encargue de esa tarea
Ez da zuzen’ sail hori Gobernuak bere gain har dezan
· No es justo; no es admisible
Ez dabe askok nai dabena egiten etxean, gurasoen esker gaistoan?
· Con desprecio de sus padres
Ez dabe bein bakarrik topau neskaak diruagaz’ dantzara nok eroan
· Quien las convide a danzar
Ez dabe berba bakezkorik; bai bake-txarra jartzekorik!
· Sí más bien palabras de discordia
Ez dabe esku-arte aundirik bear, zintzoak diralako ezkon-barri biak
· No necesitan gran disponibilidad de dinero
Ez dabee guraso askok ondo gogoan’ ze gauza biguna, urtsua, ezer-eza ta alkarri ondo
ez dautsana dan’ amaren sabelean dagoan seina
· Inconsistente, frágil, deleznable
Ez dabee guraso askok ondo gogoan’ ze gauza biguna, urtsua, ezer-eza ta alkarri ondo
ez dautsana dan’ amaren sabelean dagoan seina
· No tienen bien en cuenta; no tienen bien presente
Ez dabil alderoka ibileran
· Sus pasos no vacilan
Ez dabil bide batez guzien maitatzea
· Sigue caminos diferentes; no se manifiesta por igual
Ez dabiltz gurekin gure begi edo aho ederraren gatik, bainan beren onagatik
· Por nuestra bonita cara
Ez dagiela atzeti esan geugaiti’ biotz zimel edo tximurtuak daukaguzala
· Que no digan que somos ruines, tacaños
Ez dagiozula inoz ezkontzarik aitatu inori’ bere nai osoko, gogo oskoko... lagunagaz
ez dala!
· Como no sea con persona de todo su querer
Ez dagiozula inoz inori, ez umeri, ez otsegini, ez besteri’ esirik edo munarik... imini
sail onetan
· No oponer jamás a nadie vallas o diques en materia de
Ez dagizula arein gozoen leirik izan!
· No codicies sus dulzuras o halagos
Ez dagizula holako behargaberik!
· No hagas tal disparate
Ez dago antzina beinere aserre’ aurrerapen berriakin: biak bear dute anaitu ongi’
txarrik-gabe elkarrekin
· Deben hermanarse entre sí, sin pugna
Ez dago behin ere lo Gaineko Hura. Jainkoa; behin ere ez ditu harek ahantzten bere
aldekoak, ez eta bere etsaiak
· Dios no duerme
Ez dago behin ere lo Gaineko Hura Jainkoa; behin ere ez ditu harek ahantzten bere
aldekoak, ez eta bere etsaiak
· No olvida a los suyos
Ez dago berbarik’ alako gizonak nai emakumeak Jesusi egiten deutsan aintzat-eza
aditu-eragiteko
· Para dar a entender el desprecio o desconsideración que le hace
Ez dago beste erri bat’ ariora emengo-beste edari edaten dabenik
· Tanta bebida como aquí proporcionalmente
Ez dago’ beteko ez dan eperik
· No hay plazo que no se cumpla
Ez dago bitaarterik; argiak eta ilunak’ ez daukee bat-egiterik
· No hay término medio posible; hay que tomar partido
Ez dago biziro santua gaurko ogia
· No está muy católico que digamos
Ez dago denpora erabagirik orretarako
· No hay tiempo fijado para
Ez dago diru utsean lur ontako zoriona
· No consiste en sólo el dinero
Ez dago emen dudaren apurrik
· Ni la más mínima duda
Ez dago emen jende orren esanetan ibiltzerik; oiek aina aldiz beatz txikiari mun
egiterik
· Aquí no valen las teorías de ésos; sus doctrinas no sirven
Ez dago emen jende orren esanetan ibiltzerik; oiek aina aldiz beatz txikiari mun
egiterik
· No somos tan cándidos...!
Ez dago emen senitartekoai ezer orde emon-bearrik
· No hay por qué darles nada en compensación
Ez dago etxea Errege artzeko eran: paretak agerian ta gelak utsak daduzkala
· Con las paredes desnudas
Ez dago ezer izkuturik’ ageriko ez danik
· Nada está encubierto que no se haya de descubrir
Ez dago gauz onik, Udarregi!... Zuk ere izan dezu lagun zuzenik!
· Vaya unos compañeros que te han tocado en suerte!
Ez dago gauza itxusiagorik’ edan-ala edanda neurriz-gainezka jartzea baino. Onela
geiegituta egiten diran okerrak’ ezagueradun jartzean lotsagarri dira
· Al recobrar la conciencia
Ez dago gauza itxusiagorik’ edan-ala edanda neurriz-gainezka jartzea baino. Onela
geiegituta egiten diran okerrak’ ezagueradun jartzean lotsagarri dira
· Beber sin tasa
Ez dago gauza itxusiagorik’ edan-ala edanda neurriz-gainezka jartzea baino. Onela
geiegituta egiten diran okerrak’ ezagueradun jartzean lotsagarri dira
· En estado de ebriedad
Ez dago gauza itxusiagorik’ edan-ala edanda neurriz-gainezka jartzea baino. Onela
geiegituta egiten diran okerrak’ ezagueradun jartzean lotsagarri dira
· Pasarse de la raya hasta perder la razón
Ez dago gauza jakinagorik
· Nada más claro o evidente
Ez dago gizonaren gain’ ezin leikeanik egitea
· No depende del hombre...; no está en manos del hombre
Ez dago gorputzaren andi-txikian’ anima idukitzea
· No depende del tamaño
Ez dago guretzat beste bitarterik’ zeru eta infernuaren artean lurreko egoera au
baino
· No hay otro espacio intermedio
Ez dago guziei ibilkera bat ematerik, bakoitza bere erara dabilke lan ortan: bakoitza
bakoitza baita
· Pues cada cual es cada cual...; cada uno es un caso singular
Ez dago inorako zabal-itxurarik...; eta ainbat litzake
· No parece que vaya a extenderse la enfermedad
Ez dago inorako zabal-itxurarik...; eta ainbat litzake
· Por suerte...; menos mal
Ez dago itz nabarmen orietan erlijioaren izpirik
· En esas atrevidas palabras
Ez dago lagunaren egitade bat, ainbat zuzenena izanda-bere’ alde txarrera juzgetan
ez danik
· Juzgar a mala parte
Ez dago lagunaren egitade bat, ainbat zuzenena izanda-bere’ alde txarrera juzgetan
ez danik
· Por recta que sea
Ez dago lan nekerik emen, urte-sasoi ontan: lasai artzen da arnasa
· Se respira con holgura
Ez dago lan nekerik emen, urte-sasoi ontan: lasai artzen da arnasa
· No hay trabajos penosos que hacer
Ez dago legorrik aldi baten
· Llevamos mucho tiempo de humedad
Ez dago norberaren gain’ gura eta ez gura izatea
· No está en uno; no está en nosotros... el querer o no querer
Ez dago pekatu txatxarragorik, ez zoroagorik’ gurari utsezko pekatua baino
· Ni más irrisorio o menguado; ni más insensato
Ez dago santutasuna’ zarata andiko gauzak egitean
· Cosas de gran aparato; de mucha apariencia
Ez dago Zaldubj izena behin eta behin ahantzirik Eskual-Herrian!
· No se olvidará así como así ese nombre...!
Ez dago Zamora-rik, ez Eizagirre-rik’ atea zaitzen orri kenduko dionik9 Foot-bail
· No hay quien le gane a portero
Ez dago zer esanik’ nola zaldiz ikasi zun: zaldia’ bere puska bat izan balitz bezela
ibiltzen zan
· Como si formara parte de su ser; como si fuera un miembro suyo
Ez dago zer-ikusi geiago’ au ikusi-ezkero
· Ya está todo visto
Ez dago zuretzat bekatuen barkaziorik’ sarrera ori utzi dezazun artean
· Hasta que cortes ese trato o frecuentación
Ez dagoena erneki’ ohartzen da berantegi
· Quien no está atento, cae en la cuenta demasiado tarde
Ez daiala esan Prieto-k’ Ibai-ertzetik dakarren zaborreri ori euskotarra danik...!
· Ese zurriburri...; esa gentuza
Ez daigun biurtu lurreko maitagarrietara’ Jesus maiteari zor deutsagun amodio
nausia
· A los ídolos terrenales
Ez daigun inorgaiti deungarorik esan!
· Hablar mal de
Ez daigun jaso larregi geure burua; ez dogu inok zetan ibili bestei emoten errua
· Echar la culpa al prójimo
Ez daiguzan berba onek batekoz-beste artu
· No las entendamos al revés
Ez daiguzan saldu edo galdu ain merke, edo obeto esateko, ain gora’ geure osasuna ta
bizitzea
· A tan bajo, o mejor a tan alto precio
Ez daiteke xuxen-xuxena ezagut idien adina; baina makur guti batekin: urte batena
edo biena gorenetik
· Con poco margen de error
Ez daiteke xuxen-xuxena ezagut idien adina; baina makur guti batekin: urte batena
edo biena, gorenetik
 · Conocer con exactitud; a punto fijo
Ez daki inok ondo’ nor dan gure Inazi: aren senar ez dana’ ez da bizi gaizki
· Dichoso aquel que...!
Ez daki inok zuzen’ arimea gorputzagaz noz bat-egiten dan
· Cuándo se unen o juntan
Ez daki Manex-ek’ nola lot solasa
· Cómo trabar conversación
Ez daki nondik-norat ari den
· No sabe lo que se hace
Ez daki ze sailetan bere burua sartuten daben
· No sabe dónde se mete; en qué faenas
Ez dakianari erakustea’ on-utsezko egitea da
· Es una obra de caridad
Ez dakie zer ari diren
· No saben lo que hacen
Ez dakienak baleki’ konponduko liket poliki
· N.B. Adagio para ridicularizar a quien se escuda en una hipótesis irrealizable
Ez dakienak’ ez daki
· Quien no ha pasado por ello, no está en condiciones de hablar
Ez dakigu alde duen edo
· No sabemos si le conviene
Ez dakigu halakorik erran ote zuten. Bainan erran bazuten eta ezbazuten’ juiearen
aintzinera deituak izan ziren
· Que lo dijeran o no
Ez dakigu, Jauna, norat ari ziren; harateko bidea nondik dakikegu?
· No sabemos a dónde vas
Ez dakigu noiz hartu zuten larru-puska ttiki hura gure pilotariek... Aspaldi duke
· Debió de ser hace mucho tiempo
Ez dakigu noiztik erasten dion Jaungoikoak gorputzari anima
· Desde qué momento le une Dios
Ez dakigu nolakoa izango dan gure eriotza: edo supitokoa’ edo geldika-geldikakoa
· Muerte lenta o paulatina
Ez dakigu norainokoak ziran’ orien Jesus ekusi-naiak
· Qué tales eran sus deseos de
Ez dakigu’ sekulakoa bildu behar duen oraikoan Eskual-Herriak...’ ala hertstura
guzietarik aterako den, behin baino ederrago eta azkarrago
· Si viene para él la catástrofe definitiva
Ez dakigu, xuxen errateko’ noiz egin zituen ezagutzak Printze handi horrekin
· No sabemos exactamente cuándo
Ez dakigu zer amets egin zun Pilatosen emazteak: etzan gozo-gozoa izango’ ez
beretzat, ez bere senarrarentzat
· No sería muy agradable
Ez dakigu zer ziren’ nun ez daukuzun zure gogo-zola agertzen
· Mientras no nos descubras el fondo de tu pensamiento
Ez dakigu zer ziren, nun ez daukuzun zure gogo-zola agertzen
· Mientras no nos descubras el fondo de tu pensamiento
Ez dakigu ziur ze neurri eukan Anton-ek; baina bai’ kaneari emon eutsala urr
 · Que se aproximaba a una vara
Ez dakigu’ zurekin joan naiko duen; galdetuko diogu’ dadukan esparik
· A ver si tiene inconveniente; si tiene algo que objetar
Ez dakik orain Euskal-herriko gizon guzien berri! Ikusiko diagu nork eginen duen
oraino gorenik kukurruku!
· Ya veremos quién canta al fin victoria!
Ez dakinak baleki’ arrotuko ninuke ederki
· Si me oyera, pobre de mí!
Ez dakit bakezko egun bat igaro ebenik
· No sé si tuvieron un solo día de paz; si tuvieron paz un solo día
Ez dakit beste errietako berri; baino emen beintzat San Juan eskean ibili-bear izatea’
jakina izaten dute
· No sé qué será de los otros pueblos
Ez dakit esateko’ zeinek jarriak ziran bertso aiek... Aita-Santuak ere’ ilda gero
jartzen ditu aldarean santuak
· No sé decir por ahora
Ez dakit nere txiorik entzungo ote dezuen ere’ neretxo oiek!
· Queridos de mi alma
Ez dakit neregandik zer nai ote duen bertsolari xital orrek: ez naiz ni aren men, ez
orain ta ez len, zenbat uste duen
· No soy menos que él
Ez dakit neregandik zer nai ote duen bertsolari xital orrek: ez naiz ni aren men, ez
orain ta ez len, zenbat uste duen
· Por más que él se crea
Ez dakit noiz izango dan aren ogeratzea’ giltza aldean dabela
· Teniendo la llave consigo, como la tiene
Ez dakit noiz-arte egongo nitzan ala beti asmotan’ baldin jaun oiek ezpaliote erantzun
on bat eman nere gogoari
· No sé cuándo habría pasado de los proyectos a la realidad
Ez dakit nola zauden’ zauden bezain aixola-kabean
· Cómo puedes estar tan despreocupado
Ez dakit nolakoa natorren gaur: ez det arkitzen zeru guzian’ gauza baterako bear
dedan-dinako argirik
· No sé lo que me pasa hoy
Ez dakit nondik barrena dijoan nik ixilik daukadan burutapena’ ta zein zubitatik
igarotzen dan’ mingainera andik atariratzeko
· Para exteriorizarse de la mente a la lengua
Ez dakit nondik barrena dijoan nik ixilik daukadan burutapena, ta zein zubitatik
igarotzen dan’ mingainera andik atariratzeko
· Por dónde va; qué camino toma
Ez dakit nondik-nora nabilen...: antzik ezin ezeri eman... Non dira nere jaiot-etxea,
kalea eta auzoa?
· Ando totalmente desorientado; todo me resulta desconocido en mi derredor
Ez dakit nor nongoak zirezten
· No sé de dónde sois
Ez dakit nora egin duten
· No sé a dónde fueron
Ez dakit nundik nora ezkutatu ziran dama-galaiak’ ori aditu zutenean
· Por dónde se escabulleron
Ez dakit nungo kalparr-arro batek aterazi nai baltsean dantzara Aina-Mari’ ta gure
onek uka
· Un desgreñado de quién sabe dónde
Ez dakit obea ala txarragoa...; bestelakoa
· No digo si es mejor o peor; sino que es diferente
Ez dakit, oitu eder ori galdu ote duen’ ni erritik atera-ezkerokoan
· Desde que salí del pueblo hasta el presente
Ez dakit’ udazken-alderako on handirik igurika dezakegun
· Esperar gran cosa de bueno
Ez dakit ze aixek jota, baina, itsututa legez geratu oi dira batzuk, ezkontzen uts-garri
nausienekoen gainean
· No sé qué mal viento les ciega; qué fatalidad
Ez dakit zendako’ bainan egiazki, nahiago niz eskualdun’ Parisino baino
· Prefiero ser lo que soy, que no
Ez dakit zer asmo aterako ditun
· Qué irá a hacer; qué determincaión irá a tomar
Ez dakit zer egin’ zuri egiteko aal dukedan ongietorririk onena
· El mejor recibimiento de que soy capaz
Ez dakit zer gaitz egin diotan gizon orri’ ni ainbat minberatzeko
· No sé qué le habré hecho
Ez dakit zer gerta lekikedan’ sendatzen banintz
· Si me curara
Ez dakit zergatik’ baino aundi zait alderik-alde Aralar-mendi
· Me resulta grande, mirando a su extensión
Ez dakit zertarik has... .-Emazu lehen jina! Hasiz-geroz’ batak bertzea ekarriko du
· Di lo primero que se te ocurra!
Ez dakit zertarik has... .-Emazu lehen jina! Hasiz-geroz’ batak bertzea ekarriko du
· Lo uno llamará a lo otro; una cosa recordará otra
Ez dakit zetan dagoan au: baserriko bear garbiagaz’ ez dot nik inor alan aberastuten
ikusten
· Con el honrado trabajo del caserío
Ez dakit zetan dagoan au: baserriko bear garbiagaz’ ez dot nik inor alan aberastuten
ikusten
· No sé en qué consiste, o cómo puede ser eso
Ez dakit zoin oteletara tarrapatan ereman omen dute, doi-doia hats-bizi
· Ya casi exánime
Ez dakizu, gaur goizean jazo jakun kontu bat, guretik berbertan?
· Muy cerca de casa
Ez dakizu, gizajo orrek, zelako lanetan asi zeran!... Patrikara urratuta gerako zera’
eta ez dizu inork ere lagun egingo
· Te quedarás sin un céntimo
Ez dakizu Jainkoari zor diozkatzula egunoro, zure itzen estreinak?
· Tus primeras palabras
Ez dakizu lehengo legea zela hori?
· Eso era antes...! Eso ya pasó a la historia
Ez dakizu nolako gogoa daukadan, zurekin jardun bat egiteko
· De tener una conversación contigo
Ez dakizu zeinen ogi mina jan dedan nik
· Qué pan tan amargo he tenido que comer. Cuánto me ha tocado sufrir
Ez dakizu zeinen puxunitua dagon’ esan ez niolako
· Qué resentido está
Ez dakizu zer pasatzen da, Prantxixku?... Zerain-go zera’ zertzen omen da zereko
zerarekin; eta aiek zertzen badire’ inolaz ere zereko zerera zertuko dire...
· N.B. Lenguaje sincategoremático, completamente intraducible, pero muy sugestivo a
pesar de su total imprecisión
Ez dakizue norekilakoak zirezten
· No sabéis de qué espíritu sois
Ez dakizula gogora... ongi-egitez nekatuko dela!
· No vayas a pensar que...!
Ez dakizula gogotik erori’ Jesusek zugatik egin ta eraman duena
· No dejes caer en el olvido
Ez dakizula iduri’ eztutela naigaberik ekusten’ bestek nekabideak ematen dieztenean!
· Sentir o sufrir
Ez dakizula iduri’ eztutela naigaberik ekusten’ bestek nekabideak ematen dieztenean
· Causar disgustos o aflicción
Ez dakizula iduri’ eztutela naigaberik ekusten’ bestek nekabideak ematen dieztenean!
· No vayas a imaginar que
Ez dakizun gauzatan’ ez beinere asi!
· No te metas en lo que no entiendas
Ez dakizute alabaindan ere, aotik sartzen danak ez duela anima loitzen?
· No sabéis por ventura que...?
Ez dakizute’ nik nere Aitaren joan-etorrietan jardun bear dedala?
· Emplearme en las cosas de mi Padre
Ez dakizute zeren eske zaudeten
· No sabéis lo que pedís
Ez dala ederra?... Moko-truke ba eunko!
· Ya la quisieras para ti!
Ez dan gauzarik ez det esan
· No he forjado o inventado nada; todo es verdad
Ez dana jan zeuk bakarrik! Bestela’ tripalakaz atzera-aurrera ibili bearko zara
· Andarás fastidiado del vientre
Ez danik ez da esan bear!
· El octavo, no mentir!
Ez dantzut oletan gabi-soinurik
· Ya no resuena el ruido de los martinetes; ya se paralizaron nuestros ferrones
Ez darabilee alperrik gerrian ezpatea
· Ceñir espada
Ez darokat nik hortan haurkeriarik egin dudala
· No pienso que
Ez darotzue Moisesek hori agindu bere burutik; bainan lehenagokoetarik ikasirik
· No os lo preceptuó por propia iniciativa
Ez datorkit gaurkoz besterik esan-gai
 · No se me ocurre más que decir
Ez datoz berdin guzien iritziak
· No coinciden.- No son todos del mismo parecer
Ez dau arazo makala artu etxeko-andreak’ etxekalte ari atea zabaltzearekin!
· Con darle entrada a aquel manirroto
Ez dau arazo makala artu etxeko-andreak’ etxekalte ari atea zabaltzearekin!
· No es broma la carga que se ha echado encima
Ez dau arrokeriak onik egiten etxean, eta bai etxekoak ondatu geienean
· Llevar a la ruina
Ez dau askok pentseetan, ezkontza egin bear danean’ jazo-txarrekoa, ala ona izateko
bidea daroian, edo ez
· Infortunado, desdichado
Ez dau askok pentseetan, ezkontza egin bear danean’ jazo-txarrekoa, ala ona izateko
bidea daroian, edo ez
· Llevar trazas de; tener visos de
Ez dau baietzik esan... Ez, esan-barik!
· Que no? Vaya si lo ha dicho!
Ez dau Erri onetan inoz oinik geratu, ez Judeguk, ez Morok, ez Jaungoiko-bagakok
· Nunca se ha asentado aquí ningún
Ez dau etxerik galduten onelako prestutasunak
· No arruinan la casa tales amabilidades o agasajos hechos a los huéspedes
Ez dau ezer-bere irago bear eztarrian beera, komulgau artean
· No debe tomarse nada tragarse
Ez dau geiago gerrarik gura: bake-opaka dago, ta gogo-gogotik’ baster txiki oni
· Ofreciendo la paz
Ez dau gura Jaungoikoak’ bere ordeko ez danek inor juzgau dagian munduan
· Que quien no sea su representante
Ez dau gura Jaungoikoak’ onetan inok esku artu dagion
· Que nadie se le imponga
Ez dau guztiz ondo atara’ baina itxurea emon detsa deutso
· Le ha dado trazas a la cosa
Ez dau inok irago mingarririk’ leenago Jesusek irago ez dabenik
· Nadie ha padecido sufrimiento moral que
Ez dau inok uste’ ezkondu-ezkero, gatxak joko dituanik
· No les ocurre pensar que les pueda venir ningún mal
Ez dau Jaungoikoak ontzat emoten’ lagunaren lotsarizko barrerik
· Escarnios, mofas
Ez dau lurrak emoten berez ondasunik’ atxur ta laiagaz eragin-bagarik
· Sin labrarla
Ez dau luzaro poza barruan itorik gordeko
· Frenar o mantener oculto su gozo
Ez dau onezkero kalterik erri onetan egingo’ inor-ez-legezko gaiztotzar ak
· Aquel insigne malhechor
Ez daude ero guziak Zaragozan Ero-etxean
· Ni son todos los que están, ni están todos los que son. Son muchos los locos que andan
sueltos. N.B. Lenago’ eroak Zaragoza-ra eramaten ziren Napa
Ez daude etorririk berriz Donostira, emengo itxasuak agortzen ezpadira!
 · Este rato vuelven ésos por aquí!
Ez daude gure luginak ango aek bezala supazterrean pipa erre ta erre, edo eguzki
artzen
· Fuma que fuma
Ez daude itxusi Bernardoren bertsoak...; Udarregi ixildu balitz’ ori nagusi!
· Ese habría quedado vencedor... si el otro no hubiese replicado
Ez dauka berehalakoan eskualdunen gogo-barnea bereturik gizon horrek
· Harto le costará ganarse la estima o afecto de los vascos!
Ez dauka fedeak beldurrik inongo aldetik
· Se siente defendida por todos lados
Ez dauka gogoan galdua
· No ha abandonado su propósito...; sigue con su tema
Ez dauka inok’ Jaunari zorra garbitzerik
· No hay quien pueda pagar a Dios su rescate
Ez dauka irudi au utsean saltzeko
· No lo daría a cualquier precio
Ez dauka jantzi onek inorako lotsik
· Puede presentarse en cualquier parte; no tiene por qué avergonzarse
Ez dauka lanaren saria behin eta behin eskuraturik!
· Ya le costará cobrar el pago de su trabajo! Espere sentado...!
Ez dauka orain zer kendurik ama gaxoaren bular len oparoak
· Ya están exhaustos sus pechos
Ez dauka orrengatik txarra ao-sapaia beorrek arria baino gogorragoko ogi-puska
oriek jateko!
· Qué envidiable paladar! Qué resistente!
Ez dauka zorion au’ nai duen guztiak!
· Ya quisieran otros para sí esta suerte!
Ez daukagu ardurarik’ etsairik okerrenenik
· Ni aun del peor enemigo
Ez daukagu aren bila urrin zetan joanik
· No hay para qué irse a buscar lejos
Ez daukagu guk eleiza-atarietan soineko urratuakin eta lepotik beerako sokaakin
egon bearrik
· Con sogas colgando del cuello
Ez daukagu guk zertan izanik arro ta egosgorrak!
· No tenemos por qué ser obstinados
Ez daukat berriketarako gogorik, ez’ ta utzi nazazu pakean!
· No tengo ganas de perder el tiempo
Ez daukat gogo onik’ aurtengo urtean pozagaz kantetako suaren aurrean
· No tengo muchas ganas de
Ez daukat nik eskurik’ hura etxetik botatzeko, eta aren etorrerak eragozteko
· No tengo autoridad o poder para
Ez daukat nik inondik etorririk
· No tengo renta o ingreso de ninguna clase
Ez daukat zorrik’ pagua edo palagua egin-bagakorik
· Sin pagar en todo o en parte
Ez daukate auzoek eta ez bestek jakin bearrik
 · No tiene por qué saberlo nadie
Ez daukate gogotan’ baina neretzat ona da
· No les gusta, no le aprecian
Ez daukazula astirik, orazinoe egiteko? Gogoa badaukazu’ astia artuko dozu
· Ya encontrarás tiempo
Ez daukete ur garbia aterarik!... Ez da erraz egia ateratzen naspila aundi ortan!
· Trabajo tienen en sacar algo limpio de ese embrollo!
Ez dauko zer ukutu, soineko orrek
· No tiene tacha; no hay nada que reprocharle
Ez daukute Alamanek irri xarra egiten!
· Poco que se ríen de nosotros!
Ez dauskuez geuri sartuko euren mamorrokeriak artista barri orrek
· Sus mamarrachadas
Ez daustazu burukomin txarr-txarra ekarri!
· Vaya enredo en que me metes!
Ez daut ele motzik eman
· No me ha dicho una sola palabra
Ez dautse emondakoa osoan kentzen
· No se lo quita por completo
Ez dautsoe erantzun orko gizonok’ aldean darabilezan prakaeri
· No han sabido portarse como hombres
Ez dautsot txarrik opa, ez arren!
· No por cierto! No es por eso
Ez dautzue poztasunik gitxi emongo’ ta neure ustez on andirik egingo dautzue
· Os aprovechará mucho
Ez dauzka Euskal-erriak Kantabri-itsasoan mugarri txarrak!
· Menudas fronteras que tiene...!
Ez dauzka orratik asmo txarrak, gure nausiak!
· Vaya qué pretensiones!
Ez dea hau, delako eskale hura? -Hura eta bera
· Sí, el mismo
Ez dea hura Inazio? .-Hura ta bera!
· El mismo
Ez dedila, arren, galdu inoren zapuzkeriz’ kristau-izeneko eliz-artean ernetzen asi
dan batasuna
· Por esquivez, por cerrazón o intransigencia de nadie
Ez dedila beintzat auzoan zabaldu gertatua!... Eta orrela’ bere itxura batean
geldituko dira gauzak
· Así quedará la cosa en cierto modo disimulada
Ez dedila Durangon zerbaitakoa dan etxerik ori egin-baga geratu!
· Ninguna casa que se estime
Ez dedila estutu inor’ jatekoari dagokionez! Izango da taloa
· No se apure nadie por cuestión de la comida!
Ez dedila geien-da-geiago nere begien aurrean agertu!
· Que no se me ponga delante nunca más
Ez dedila goibeldu zuen biotza’ itxura gutxiko gizonak geralako...!
· Hombres de humilde aspecto
Ez dedila goibeldu zuen biotza’ itxura gutxiko gizonak geralako!
· No os entristezcáis!
Ez dedila gure artean esker-txarrekorik izan!
· Desagradecidos
Ez dedila inor izan jakintsu bere begian...!
· A sus propios ojos; en su propio concepto
Ez dedila izan bizi-laguna mukerra eta gozakaitza, baizik samurra gozoa, erraza
· Desapacible, desabrido, intratable
Ez dedila lotsaz gelditu etorri-gabe!
· Que no se retraiga de venir por vergüenza!
Ez dedila ustel atera oraingo nere ustea!
· Malograrse, frustrarse
Ez degu alkar artzen’ eta orretxek dakar gure miseri dana
· No vamos a una; no nos aliamos
Ez degu bear’ itz emanik ukatu
· Faltar a la palabra dada
Ez degu gaizki-esateko biderik aren kontra
· No podemos quejarnos de él
Ez degu galdu bear leengo legerikan
· No debemos romper con la vieja tradición o costumbre
Ez degu geiago ikusi nai’ gerrak dakartzkin okerrik
· Los males que trae la guerra
Ez degu ikusiko gauza onik begiz...!
· Ya nos podemos preparar! Qué va a ser de nosotros!
Ez degu ikusten, gu motelegiak geralako bizkarretik gora igotzen ari zaizkigula?
· Se nos están montando encima
Ez degu il nai’ egiteko ori betetzeke
· Sin haber cumplido esa tarea
Ez degu inongo ziraunik gure alorretan sartzen utzi bear
· A traidores de ninguna clase
Ez degu inongo ziraunik gure alorretan sartzen utzi bear
· No darles entrada
Ez degu inorentzako ezeren okerrik nai
· Ningún daño les deseamos
Ez degu lanik asko izan’ liburu batentzako-ainbat bertso biltzen
· No nos ha costado mucho trabajo
Ez degu mutur-joka asi bear oiekin; ezta ere rekete-ka, launaka ilaran jarrita, ezker-
eskubietara kopet ilunakin begirada zorrotzak boteaz
· A mamporros
Ez degu mutur-joka asi bear oiekin; ezta ere rekete-ka, launaka ilaran jarrita, ezker-
eskubietara kopet ilunakin begirada zorrotzak boteaz
· De a cuatro en fondo, en formación
Ez degu mutur-joka asi bear oiekin; ezta ere rekete-ka, launaka ilaran jarrita, ezker-
eskubietara kopet ilunakin begirada zorrotzak boteaz
· Lanzando miradas iracundas
Ez degu nai emen niork agintzerik’ Zuk-bestek
· Nadie más que Tú; fuera de Ti
Ez degu uste izan’ onako bertso-sail au baztarrera utzi bear zanik
· Relegar
Ez degu zentzatu nai’ eta aurrera goaz geren animak galtzeko bidean
· Y seguimos por el camino de perdición
Ez degu zer nekatu asmatzen...; eta alferrikako arazoa izango litzake, jakin nai izatea
· Sería perder el tiempo
Ez degu zer nekatu asmatzen...; eta alferrikako arazoa izango litzake, jakin nai izatea
· No hay por qué cansarse en discurrir
Ez degu zertan ezeren beldur izan’ Ama gozo onen mendean eta bere ardurara egon
ezkero
· No tenemos por qué temer nada
Ez degu zertaz ikaraturik: berritik bigar goizean azalduko da beti bezela sortaldean
eguzki ederra
· No tenemos por qué temer
Ez deiola gure biotzak diruari begia argitu!
· No nos aficionemos al dinero
Ez deizutela eman egunak argirik, ez lorik gabak, ez Jaunak pakerik...!
· No tenga luz para vosotros el día...!
Ez dek ezkonduko orrekin’ zeinen-da alegin gogorrak egiten dizkan aitak
· Por más que se empeñe su padre; por más que le inste
Ez dek gauza onik!... Al dunak al duna!
· Sálvese quien pueda! S.O.S
Ez dek gauza onik!... Al dunak al duna!
· Estamos perdidos!
Ez dek giro egongo gaur gure etxean... aita asarre-ta...!
· Hoy tormenta en casa!
Ez dek peril’ geiegiz ler ditzan esneak’ ardi gaixo oien errapeak: beti jaixten ari aiz’
eta ezurr-uts biurturik zeauzkak arkumeak goseak
· Están hechos unos esqueletos
Ez dek peril’ geiegiz ler ditzan esneak’ ardi gaixo oien errapeak: beti jaixten ari aiz’
eta ezurr-uts biurturik zeauzkak arkumeak, goseak
· No hay miedo de que revienten de leche, sus ubres
Ez den lekutik’ erregek errementaririk ez
· De donde no hay, imposible sacar nada
Ez den lekutik’ ezin atera
· De donde no hay no se puede sacar
Ez den lekutik’ ezin eman Ezerezetik’ Jainkoak bakarrik atera dezake eta eman
zernai
· De donde no hay, no puede sacarse
Ez derabilkagu deusere gaixtorik
· No tramamos nada malo; somos hombres de bien
Ez deritxot sustrai-bagako eretxia
· Opinión infundada
Ez deritzat anitz’ S. Bernardok diona
· No me parece excesivo o exagerado
Ez deritzat gure arterako txit egokia dala’ orrenbeste arazorekin datorrena
· Que viene con tanta aparatosidad; con tanta ostentación
Ez desta aurrerapenik emon’ aretxen jarkereak
· Su actitud no representaba para mí una invitación
Ez det arkitzen gauza larrian uts-egin dedanik
· En cosa grave
Ez det aukera ori askotan arrapatuko: obe diot eldu itxu-itxuan
· Más me vale aprovechar resueltamente la ocasión
Ez det aukera ori askotan arrapatuko: obe diot eldu itxu-itxuan
· No se me ofrecerá muchas veces esa oportunidad
Ez det barrenik, geiago esateko
· No tengo valor, ánimo para...; no me atrevo moralmente para
Ez det batere gezurrik esan: alaberean pasea
· Exactamente tal como ocurrió
Ez det batere gogokoa, andre ori.., egun bat-ezkeroz
· No me gusta nada; no es de mi devoción
Ez det berealakoan topatu’ bainan ba dakart
· Ya me ha costado dar con él
Ez det bilatzen liburuetan bat’ zure ondoan jartzekorik
· Digno de parangonarse contigo
Ez det damu, ez, Kordobara joana
· No me pesa por cierto
Ez det esan nai’ guraso ta agintariak bakoitza bere bidetik ibili bear duala, alkarren
berri jakin-gabe, alkarrekin zer-ikusirik ez balute bezela
· Sin hacer caso unos de otros; sin tenerse mutuamente en cuenta. Cada uno por su lado
Ez det esaten zuri eder egiteagatik, egia dalako baizik
· Por alabarte
Ez det esker aundirik izango’ baino borondaterik onenaz egin diot
· No me lo agradecerá mucho, pero
Ez det esparik izateko’ ez gairik, ez biderik
· Ni motivo ni derecho para quejarme, para reclamar
Ez det ezergatik ori egingo: lenago lepoa eman!
· Antes me dejaría cortar el cuello
Ez det geiagoren geiago bekaturik egingo
· Ya nunca más
Ez det gogoan igaro ere’ orrelako gauzarik egitea
· Ni me ha pasado por el pensamiento
Ez det gogokoa Ximona ori, egun bat-ezkeroz
· Desde cierto día
Ez det gogorrean artuko, ez: nai duna egin dezala!
· No le haré fuerza
Ez det ikusirik orien begietan beinere malkorik
· No recuerdo haberle visto llorar
Ez det ikusten itxurarik’ urteberrirako irikiko dutenik batzoki ori
· No veo probable que
Ez det korapilo txarra somatu, ustekabean!
· Vaya intriga o chanchullo que he descubierto!
Ez det luzeagotu nai nere esankizuna
· No quiero alargarme más
Ez det milagro’ edukitzea malkoz beteta musuak
· No es de extrañar que tenga la cara bañada en llanto
Ez det nai-orduko atera etxetik, gizon ergel ori!
· Ya me ha costado echarlo fuera...!
Ez det nik ezagutzen, gustatzen etzaionik bakar bat, esateko
· Ni uno para muestra
Ez det nik zer egin besteren utsegiteakin; nere buruarekin daukat zer-eginik asko;
nekerik asko...
· Bastante quehacer tengo conmigo mismo
Ez det ogeita lau orduen bearrik, erabakitzeko: esana esan
· Me atengo a lo dicho; repito lo dicho
Ez det senide’ baina seme bati aina nai diot, erantzun zuan Marik txiki baino arroago
· Ufana, llena de satisfacción
Ez det senide’ baina seme bati aina nai diot, -erantzun zuan Marik txitxi baino
arroago
· No es pariente; no tengo parentesco con él
Ez det txarrik esango garien gainean
· No hablaré mal de; no diré nada malo de
Ez det Txirritaren kontra bertsorik jarri...; dakidan aldetik ez dit ezer zor’ eta eldu-
bide aundia letorkean or
· Nada malo me ha hecho, que yo sepa
Ez det Txirritaren kontra bertsorik jarri...; dakidan aldetik ez dit ezer zor’ eta eldu-
bide aundia letorkian or
· No me ha hecho ningún daño
Ez det uste’ beste bidetik ondoren onik dagonik
· No creo que se siga nada de bueno
Ez det uste esan dedala geiegirikan
· No creo haber exagerado
Ez det uste gure artean dagoanik’ gai onetan bertsolaritzari txapela kenduko dionik
· No habrá nada que le gane a
Ez det uste’ nere bertsuak bide okerrik daraman
· No creo que ande descaminado
Ez det uste zilegi dala’ emen xexio orietan sartzea
· Entablar aquí esas disputas
Ez det zer esanik orren kontra
· No tengo nada que objetar a eso
Ez detsa deutso opa tximiniako kedarrea
· No le tiene ni pizca de buena voluntad
Ez deu balio or’ luki-bearrak azpitik egiteak Luki azeri.
· Ahí no valen las marrullerías
Ez deukegu artzaren bildurrik: neuk egingo dot aren bakea
· Yo acabaré con él; yo le quitaré de en medio
Ez deusku bakerik emon’ esan-arte
· No nos ha dejado en paz
Ez deusku inoz txit bat erantzun
· Ni la más mínima réplica
Ez deust eguno gogoak emon’ obe eukeela beste era orretara
 · Nunca he pensado que
Ez deust ezek gorroto ta iguin geiago emoten’ nekazale edan-sarri ta ardao-zaleak
baino
· Bebedor
Ez deust ezek gorroto ta iguin geiago emoten’ nekazale edan-sarri ta ardao-zaleak
baino
· No hay nada que deteste tanto
Ez deutsa aragiak lotsarik ekarten, ez zaarrari, ez gazteari: bati-bere ez!
· No respeta a nadie
Ez deutsa begi bigunagoakin begiratuko aberats bati’ aberatsa dalako
· No le mirará con mejores ojos
Ez deutsa loa gal-erazoten ola-gizonari errota-soinu jarraituak
· No le impide el sueño
Ez deutsagu eskatuten, beti-beti gane-itzulitara, ezeri begiratu-barik, itsu-itsuan gure
alde egin daiala, ez. Arteza izan daitela!
· Que sea recto
Ez deutsagu eskatuten, beti-beti gane-itzulitara, ezeri begiratu-barik, itsu-itsuan gure
alde egin daidala, ez. Arteza izan daitela!
· Por sistema, a ciegas
Ez deutsat berba bat-bere geituko aren esanari
· No le añadiré ni una palabra más
Ez deutsat lotsarik galdu zure emaztegeiari’ ta bere garbitasunaren kalte-baga gorde
dot
· No he deshonrado; no he faltado al respeto debido a
Ez deutsazu inori kalterik egingo... ezetara-bere
· De ningún modo
Ez deutsazu jarraitu bear tegiari’ gauza txarra egiteko
· No debes seguir a la turba...; a la masa, a la gente
Ez deutsazue ezeri lotsarik gorde: ez jente zuzenen arteko lege artuai’ ez arerioei
· Derecho reconocido de gentes
Ez deutsazue ezeri lotsarik gorde: ez jente zuzenen arteko lege artuai’ ez arerioei
· No respetar nada
Ez deutse Eleizeak alkarregaz ezkongei egiteko eskubidea emoten’ atarako-duinako
preminea-bagarik
· Sin una razón suficiente
Ez deutso Jaunak ez-eukiari egin iguinik
· No ha despreciado la miseria del mísero
Ez deutso kontzientziak igorditen
· No le escuece la conciencia
Ez deutsue eskatuten’ nai ta nai ezean egun atako ebanjelioa erakusteko
· Forzosamente
Ez deutsut sinistu nai’ dinostazun beste
· En todo lo que dices
Ez dezadala nik beste zerik entzun’ bizi naizan arte
· Ninguna otra cosa escuche ya
Ez dezadazuela egiteko onetan bururik geiago autsi...!
· No me importunéis más sobre este asunto
Ez dezagun okerrera jo
· No nos abandonemos al mal
Ez dezaidan ebiik jo’ zatarra jarri diot gainetik zabalduta. Oiloari
· Para que no me la dañe o remoje la lluvia
Ez dezake gorde Alemaniak’ nekez dabilela bere aferetan
· Tropieza con dificultades
Ez dezake lana gaizki egin’ aldebaterat hari denak
· Quien trabaja a destajo; a un tanto alzado
Ez dezake lana gaizki egin’ aldebaterat hari denak; ez luzeki’ egunka denak
· No debe trabajar morosamente quien está a jornal
Ez dezaket nere gosea hil
· No puedo saciar el hambre
Ez dezaket neronek harr ene gain’ gehiago ez barurtze hori
· No puedo comprometerme a
Ez dezakete marru aundirik atera
· No tienen por qué quejarse. No tienen razón para protestar
Ez dezala gizajoak ikusi bere gurasoen etxea inoren mende
· En poder de otro; en manos ajenas
Ez dezala gizonak uste’ Jainkoari’ ez trukean eta ez musean irabaziko dionik
· Dios no se deja nunca ganar de nadie. Con Dios no valen trampas
Ez dezala izan emen bere buru bera batere kupide...!
· No tenga compasión ni de sí mismo
Ez dezala nai Jaunak’ ni emen triste ta bakarrik arkitzea, gaba zabaltzen danean
· Al cerrarse la noche
Ez dezatela nehoren bizkarrerat harririk artik’ baldin ez badute nahi sudurrera berei
eror dakioten!
· Que no tiren piedras al prójimo
Ez dezazuela egundaino geiago Jesusen itz edo esanik errespeto-gabe aotan artu!
· Nunca más en lo sucesivo
Ez dezazuela esan’ nik gogor itz-egin dizuedala; baizik zerengan deritzazuena
· Lo que pensáis en vuestro adentros
Ez dezazula begiratu, zere gogarakoa den edo ez’ egin behar dezun lana
· Si es o no de tu gusto
Ez dezazula beinere inor ojuka erabili!
· No maltratéis a nadie a gritos
Ez dezazula bururik autsi’ guri asmo au galerazi naiez
· Disuadir
Ez dezazula bururik autsi’ guri asmo au galerazi naiez
· No te empeñes, no te obstines
Ez dezazula eman, arren, ain itsusia dan apuko au!
· No saques tan fea excusa
Ez dezazula eman erran-biderik!
· No des qué hablar
Ez dezazula etsi, ez gogoa gal...!
· No te desanimes...!
Ez dezazula zere biotza edo besterena jostatze lizunetan erre-erazi
· Comprometer
Ez dezazula zeregan bidean ezer ere eraman
· No lleves nada contigo
Ez dezazute pentsatu’ erregeak beste munduko itxurak dirala
· Seres del otro mundo
Ez dezu adituko’ alperra naizenik...: nere partetik ezta galduko gizonik
· No se dirá de mí que
Ez dezu aditzen orra-or diotena?
· Lo que andan diciendo por ahí
Ez dezu barkazioaren usterik zer artu’ aitortu nai ezpadezu bekatua
· No debes esperar perdón
Ez dezu bear-adina bide’ onetarako
· No tienes bastante razón
Ez dezu belaun gogorrik!... A zer belaun gozoak!...
· Qué agilidad la tuya!
Ez dezu beraz nere bearrik?... Ez da ezeren okerrik...; alperrik galtzen ba dago zu
zeran bezin ederrik...!
· No importa; no se me sigue ningún daño... No faltan por ahí otras tan hermosas como
tú
Ez dezu beraz zori-gaiztoan nai gizon onekiko ezkontza? Arren ta arren! bigundu
zazu biotza! Ez, aita! ez det nik maite, nere galai ederra besterik: au-gabe’ ez da
neretzat gauzik
· Sin él, no hay cosa que valga para mí
Ez dezu beraz zori-gaiztoan nai gizon onekiko ezkontza? Arren ta arren! bigundu
zazu biotza! -Ez, aita! ez det nik maite, nere galai ederra besterik: au-gabe’ ez da
neretzat gauzik
· En mala hora te obstinas en no querer?
Ez dezu bide ez danik egingo
· No cometerás injusticia
Ez dezu ez-danik inorgatik esango
· No levantarás falso testimonio
Ez dezu gai onetan zer kezkatu
· No tienes por qué inquietarte sobre el particular
Ez dezu gaur nere konbitea artu-gabe etxera bear...
· Hoy no te vas sin aceptar
Ez dezu geioren geio geiagoren geiago eguzkirik argitako izango egunean... Jauna
izango zaizu argitako beti
· El Señor mismo te servirá de luz
Ez dezu geioren geio geiagoren geiago eguzkirik argitako izango: Jauna izango zaizu
argitako
· Ya nunca más
Ez dezu ibili bear zere burua berotzen esanaz: nola barkatuko dizkit Jaunak
onenbeste bekatu?
· No debes andar acongojado
Ez dezu inola ere nere aurrean’ ni-beste Jainkoarik idukiko
· No tendrás en modo alguno otro Dios
Ez dezu izan egiaz ontzeko asmorik’ naiz golpeka urra dezazula bularra
· Aunque te hieras el pecho
Ez dezu neke andiren bearrik’ zor ori ezagutzeko
· No necesitas de mucho esfuerzo para
Ez dezu ondo ematen lotsaz bezela gordean: goititu eta zabal zaitea
· En sitio escondido
Ez dezu ondo ematen lotsaz bezela gordean: goititu eta zabal zaitea
· Levántate y manifiéstate
Ez dezu orregatik geiago orrelakorik neri egiten lanik izango!
· Ya no me lo harás más!
Ez dezu pentsatu bear’ Ama Birjinari aserretuko zaionik orrengatik
· Que se vaya a enfadar por eso
Ez dezu ustelak artzen utziko
· No le dejarás corromperse bajo tierra
Ez dezu zer-geiago erantzunik neri?... Zuk ere zerbait izan zentzake zerekin
· No tienes ninguna otra cosa más que reprocharme?
Ez dezu zorion andi au zere irabaziz
· Por tus méritos. No te lo debes a ti mismo
Ez dezue ala ere nigana nai?
· No queréis venir a mí?
Ez dezuela nai tratalari onekin alaba ezkondu? Gipuztarra dezue tratalaria, ez
erbestekoa... .-Bai nai badu!
· Aunque así sea!... Qué más da?
Ez dezute lapur beldur aundirik, ikusten danez... .-Beiak eraman-ezenean’ gure
baserritik zer eraman?
· Como no se lleven las vacas
Ez dezutela nai zeren buruai orrelako lorrik eman?... Gogoango dezute noiz edo-noiz.
Or konpon!
· Ya os pesará un día!... Ya os acordaréis!
Ez diat ezer esan gaizki-ustez
· Con mala intención
Ez diat nik oraindik aora eraman, erratilu eder ori: mokanesan bildurik zeakadat
kutxan
· Aún no lo he estrenado... llevándolo a los labios
Ez didak sartu ziri txarra!
· En buen compromiso me has metido!
Ez diete bildur txarra ematen diru-zigor oiek!
· Bastante les importa por esas multas!
Ez diezu arpegi ona agertzen? parretxo egiten?
· No les sonríes condescendiendo?
Ez digu aurten kosterak arrantzak osatu’ bear gendunaren erdirik!
· No nos ha alcanzado ni para la mitad de lo que necesitábamos
Ez digu ezer erosten, jauna? Ona nun duen, inon ekusi badu-ta, lientzo preziatua!
Begira!...
· Como no habrá visto vuestra merced en ninguna parte
Ez digu geroztik pozbide askorik eman
· No nos ha dado muchos motivos de consuelo
Ez digute lanbide gaiztoa eman, lugartzak!
· Buen quehacer nos han dado!
Ez digute paratu lanbide makurra!
· Buen problema nos han creado con ello!
Ez diguzu gurekin egonarekin ainbateko pozik ematen
· No puedes darnos mayor contento que el de estar con nosotros
Ez dijoaz ondo’ ala uste dutenak
· Se equivocan
Ez dik bear zeruak aberik tenk egoteko
· El cielo no necesita de postes para sostenerle. N.B. Se dice al que se rezaga o se para
en el trabajo de la heredad
Ez dik ezer balio ire aleginak: kamustuko dizkiat ortz eta aginak... Ez at utziko
ortzetako minez
· No te voy a dejar en paz con el dolor de dientes
Ez dik ezer balio ire aleginak: kamustuko dizkiat ortz eta eginak... Ez at utziko
ortzetako minez
· No vas a sacar nada por más que te empeñes
Ez dik gajoak pozgiro aundirik izan!
· Qué pocas satisfacciones ha tenido en su vida!
Ez dik horrek etxea leihotik botako
· No hay cuidado que arruine la casa
Ez dik katilupean eukiko, ez! Ez daki ezer ixilik idukitzen; dena esan bear!
· En seguida lo divulgará
Ez dik katilupean eukiko, ez! Ez daki ezer ixilik idukitzen; dena esan bear!
· En seguida lo divulgará
Ez dik lotsik asko, ola dabilanak!
· Qué poca vergüenza
Ez dik ortzik geiago zorroztuko, diote. Txerria iltzen ikustean, umeak
· Se acabaron para siempre sus fiestas
Ez dio barkatzen, orrela asten danean. Aurrari
· No se lo aguanta
Ez dio bat ere zorrik legatzak bixiguari
· No le es nada inferior; no le cede en calidad
Ez dio bere sakelari su emanen...
· Ya sabe mirar por su negocio; por sus intereses
Ez dio erakusten’ dantza bakar bati ere soinua nola jo bear zaion
· Cómo hay que acompañar musicalmente una danza
Ez dio ezerk ere irabazi geiago ematen’ ganaduak baino
· No hay nada que le rinda mayor ganancia
Ez dio gaizkiari ematen bakerik apez hunek
· No da tregua al mal; no cesa de combatirlo
Ez dio kentzen bere begirik’ artua daukan lanari
· No descuida un momento su atención a
Ez dio niork ere bere zaurietan olioz eman nai
· Untar con aceite
Ez dio onik egiten ixkindoi orrek
· No puede sufrir que esté ahí ese gallinero
Ez dio onik egiten orrela nekatzeak; gero’ ango mina... ta emengo mina!... esaten
aritzen da
 · Cómo me duele esto... cómo me duele lo otro!
Ez diogu geron atseginari ta erraz-aldeari bakarrari begiratu bear
· A sola nuestra comodidad
Ez diogu guk kalterik, al bada on besterik, egiten inori
· No hacemos daño a nadie; sólo bien en lo posible
Ez diogu’ merezi duen eskerra
· No lo apreciamos debidamente
Ez diot arkitzen auzi-gairik gizon oni
· Ningún delito encuentro en este hombre
Ez diot eskerrik ematen olako loari
· No me interesa. No vale para mí
Ez diot eskerrik’ itoka janari
· No me gusta
Ez diot ezer esan, bada-ezpada... -Beraz!
· Sólo habría faltado que se lo dijeses!
Ez diot inori alako naigaberik egin nai
· No quiero darle a nadie tal disgusto
Ez diot inori ere ezer asmatu edo egotzi
· No le he levantado ningún falso testimonio
Ez diot nik, ez, indarra bera goraldu bear dugula: nonbait dago!
· Bien lejos de eso!
Ez diot nik’ niri berak egin didan adina gaitz baizik opa izan...: Bazinaki nolako
mentua dan!
· Si supieras qué bicho es...! Si supieras qué púa es!
Ez diot nik ongi ematen didanari doilorkeria ta ixil-saltzerik egin nai
· Hacerle traición
Ez diot orregatik’ gurasoak, daukaten guzia eman ta umeen bearrean gera ditezela
· No quiero decir que los padres hayan de quedar a merced de sus hijos, por despojarse
en vida
Ez diot segur jaun horreri lorerik zor
· No tengo nada que agradecerle
Ez diot tutik ere antzik ematen kontu orri
· No me parece verosímil
Ez diote Jainkoari berari bakarrik men-egiten Aingeruek; baizik besteri,
Jainkoagatik: batzuek bestepean daude’ semeak aitapean bezela
· Están jerarquizados, los unos bajo los otros
Ez diotet Juduei bidegaberik egin
· No les he hecho ningún agravio
Ez diozala batek ere eskurik eman bere buruari’ gauza txar galduetarako
· Nadie
Ez diozala batek ere eskurik eman bere buruari’ gauza txar galduetarako
· Permitirse
Ez diozkate bekatuak erraten konfesariari’ beren saiets guziekin
· Con todos sus aspectos
Ez diozu begiratu’ agertu nai lizkitzun gauzei
· Que querría manifestarte
Ez diozu dirurik irabazitan emanen
 · No le prestarás dinero a usura
Ez diozu eman bear emazteari zeloak artzeko biderik’ usai txarreko emakumeakin
itz-eginaz
· Con mujeres sospechosas
Ez diozu zuk eskurik eman beinere esku-beltzari
· Las fuerzas ocultas; los intrigantes; la mano negra
Ez diozu zuk eskurik eman beinere esku-beltzari
· Nunca te has aliado con
Ez diozue buru ematen-da’ ... aspertu egiten da zuen artean
· Como no le hacéis caso; como le tenéis olvidado
Ez diozute ezurrik txikituko
· No le quebrantaréis hueso alguno
Ez dira agerian kontra; alde ere ez: beha bazterretik
· Se abstienen de opinar. Ni en favor ni en contra
Ez dira amabi ate oek puskaz eginak
· Son de una sola pieza
Ez dira andra danak alan: Jaungoikoak’ ona ta obea bestelan egin ebazan
· Estableció distinción entre lo bueno y lo mejor
Ez dira anitz’ erregearen aldea daukatenak
· Los que defienden el partido del rey
Ez dira asko oartzen gizagaxo inor-ez oek beren ezer-ezkeriaz
· Esos fantoches
Ez dira aspertu jardunez’ baina... basora joan-bearra...! Bidean diran arte’ ba dute
ilargiaren adarra
· Es noche de luna... de modo que no irán a oscuras
Ez dira aspertu jardunez’ baina... basora joan-bearra...! Bidean diran arte’ ba dute
ilargiaren adarra
· No se han cansado de conversar
Ez dira atzo goizekoak Arrateko bideak... Eliz onen zurezko sapai ori bezelaxe’
gizaldiz urratuak agiri dira bide oiek
· No son por cierto de ayer...; datan de antiguo
Ez dira bardin nire ta zure geixoa; nigandik alde andikoa da zurea
· Es grande la diferencia que hay entre
Ez dira batere nekatzen’ soinerako bear duenaren bila
· Lo que necesitan para cubrirse
Ez dira behin ere izan’ gibelkarga egiteko baizik
· Que sólo han servido de rémora
Ez dira ber egatzpean oatzen
· No hacen buenas migas; están reñidos
Ez dira bereis ditezken bi gauza: bakar-bakar bat dira Jesusen bi tasun oriek; eta
tasun bata dagoen tokian egon bearra da bestea
· Cualidades
Ez dira beti tontorretan egoten artoak Santioetan
· No siempre están bien crecidos... para el 25 de julio
Ez dira etorten gure alabagaitik mutil biok; ondo dakie’ gure alabak Bermeon
daukana bere kutuna
· Que el objeto de su amor está en Bermeo
Ez dira, ez, gutxiena’ ... azkeneko abetatik
· Y no son los menos los de ese grupo
Ez dira geienean ain ugariak laguntza oek; baina bai asko-adina’ bere aldetik alegina
egin nai duanarentzat
· Pero si lo suficientes
Ez dira gizonak kanaka neurtzen... Esaera zarrak diona
· Al hombre no se le mide por su estatura
Ez dira gozuak, ezkerr-eskubi, Uzkudun orren ukabilkazuak...!
· Vaya guantazos los que da a diestro y siniestro!
Ez dira gutxi-gutxi! bildu diran dantzariak
· Qué cantidad! Oh, cuántos!
Ez dira itz gutxitan esaten samurrak
· No son fáciles de contar en pocas palabras; sería muy largo de contar
Ez dira izango eunetatik lau
· El cuatro por ciento
Ez dira izutuko egun beltzean
· En tiempo de desgracia
Ez dira lan-gose deputatuak: arin da aspaldian horien lana
· No se dirá que se matan trabajando
Ez dira lasaiagoak’ eliza-nagusietan berezten zaizkan gelak
· Que se le asignan en las parroquias
Ez dira motel aietakoak, gaur ekarri ditun anpolaiak
· No son de aquellas otras insípidas
Ez dira oiek bi sinisbide, alkarren orpoz-orpo daudenak; baizik-eta bi bide’ bata
besteren ondotik dijoazenak
· Son dos caminos paralelos
Ez dira oiek bi sinisbide, alkarren orpoz-orpo daudenak; baizik-eta bi bide’ bata
besteren ondotik dijoazenak
· No son dos creencias contrapuestas
Ez dira oraindo inora zabalduak gure alabak
· Aún no han asistido a bailes, romerías, etc
Ez dira oro gal’ atsegabeak maiz gainerat ditutzulakotz...: gizon zira, ez Jainko;
gorputz zira, ez aingeru
· No todo está perdido
Ez dira oro gal’ atsegabeak maiz gainerat ditutzulakotz...: gizon zira, ez Jainko;
gorputz zira, ez aingeru
· Porque se te echen encima las aflicciones con frecuencia
Ez dira orrelakoak nere asarrean eta Elizakoak artu-gabe ilko...
· No morirán en mi desgracia o enemistad
Ez dira sekula egiatuko hiru gezur horiek
· Nunca serán verdad
Ez dirade lo egonak balearen kontra, gure mutil oek..: dinamita ikusi zuen an
zeudenak!
· No se estuvieron mano sobre mano
Ez dirade urruti izango tximino-gileak ere
· Payasos de circo ?
Ez diran gauzak esan dituzu
 · Decir falsedades; inventar acusaciones falsas
Ez dire agitz gezur aundijak lengo zarraren erranak
· Cuánta razón tenía el adagio...!
Ez dire gaitz guziek gaitzera artu bear
· No hay mal que por bien no venga
Ez dire galduan gelditzen Baionako ostatuak’ holako egun baten ondotik
· No salen perdiendo
Ez dire joanen jokatzera: nausi uzten dituzte gureak. Berdin on dute: galdu baitzuten
· Renuncian al campeonato; reconocen campeones a los maestros
Ez dire joanen jokatzera: nausi uzten dituzte gureak. Berdin on dute: galdua
baitzuten
· Lo mismo da; viene a ser igual
Ez dire oiek afalondoko kontuak... Ba da oietan egia ederrik
· Estos no son cuentos...; son cosas serias
Ez dire zuentzako denbora obeak etorriko
· Los años no perdonan; el tiempo de juventud pasa y no vuelve
Ez direa bata bertzearekin bizitzeko eginak? Gorputza eta arima
· Llamados o destinados a vivir juntos
Ez diru ta ez agin, gelditu nak
· He perdido el dinero y la muela
Ez dirudi ondo’ ao kiratstuarekin inoren sudurrai igui ematea
· Ofender las narices del prójimo...; causarles repugnancia
Ez diruri duenik ezurrik berekin... Izatekoz’ artuko lukela nago min...
· Parece como si fuera de goma... N.B. Hipérbaton convencional. En verso
Ez diruri duenik ezurrik berekin... Izatekoz’ artuko lukela nago min...
· Pienso que se haría mal si tuviera huesos... N.B. Hipérbaton convencional en verso
Ez diruri ondo, jantzi maskalagaz ta lisiba-bearrekoagaz, eleizan. Ze lotsa
Jaungoikoari!
· Vaya un respeto para con Dios!
Ez diruri ondo jantzi maskalagaz ta lisiba-bearrekoagaz, eleizan. Ze lotsa
Jaungoikoari!
· Vestido deslucido y sucio
Ez dit biotza pozak jasoko berriz’ aien itz gozoak
· Ya no volverá a dilatar de gozo mi corazón la dulce voz de ellos
Ez dit gogoak ematen’ zer izan ditekean
· No se me ocurre
Ez ditake bihozminik-gabeko amodiorik
· No hay amor que no haga sufrir
Ez diteke gezurti’ Jainkoak eskutik ibili duen gizona
· A quien Dios ha asistido o llevado de la mano
Ez diteke holakorik... .-Izankidin baino gehiago da: hala baita!
· Es más que posible: es efectivamente así
Ez diteke inor bi nagusiren morroi izan
· Nadie puede servir a dos señores
Ez diteke kontu xuxenik atera; bainan 300 mila pezetaren aitorra egin du lapurrak
berak
· No se puede calcular exactamente
Ez diteke luzatu’ diruaren balioa bere einera ekartera
· No puede diferirse la reevaluación de la moneda
Ez ditezala larregi piau euren tratu txaarretan, azkenean zer jazoko jakoen-bere!
· Que no se fíen... por lo que pudiera ser
Ez ditezke lanik-gabe Hazpan-darrak jokua irabazteko. Egun hortan ikusiko’ zein
diren jaunen jaunak!
· Su trabajo les costará
Ez ditezke lanik-gabe Hazpan-darrak jokua irabazteko. Egun hortan ikusiko’ zein
diren jaunen jaunak!
· Entonces se verá quiénes son los primeros entre los ases
Ez ditu aldi igualak izaten, gure katuak: batzutan’ epela; bestetan’ otza naiago du
esnea
· No está siempre del mismo temple
Ez ditu aterako beren nekepe gogorretatik
· De sus duros padecimientos
Ez ditu bear ugazabak otseginak alperrerirako; baina ezta gau ta egun etenaz
arrastaka, bitsa darioela bearrean erabilteko-bere
· Rendidos o aporreados, día y noche
Ez ditu bear ugazabak otseginak alperrerirako; baina ezta gau ta egun etenaz
arrastaka, bitsa darioela bearrean erabilteko-bere
· Hacerles trabajar sudando la gota gorda, echando los bofes
Ez ditu bear ugazabak otseginak alperrerirako; baina ezta gau ta egun etenaz,
arrastaka, bitsa darioela bearrean erabilteko-bere
· Para que estén ociosos. Los criados
Ez ditu Benoatek etxerat igorriko eskuak hutsik’ goseak iharr-arazten hari dituen
erromes hek
· Extenuados de hambre
Ez ditu beti gizon handienak oihu handienak
· No se mide la grandeza del hombre por la fuerza de su voz
Ez ditu bilatzen gorputzaren gozaldiak
· No busca las dulzuras sensibles
Ez ditu edozeinek gelditzen’ gure mutil oken ostikuak... Ostikozko pelotan
· No pára cualquiera los shoots de nuestros chicos
Ez ditu guti-guti poztutzen doneztebe-arrak’ eben beren artzai maitea orren zail-zaila
ikusteak. Orren sendo
· Verlo tan sano, tan fuerte
Ez ditu inok askatuko senar-emazteak’ eurak lotu dabeen buztarriti
· Desatar la unión conyugal
Ez ditu mutil oiek asko izutu orko aldapa zakarrak
· No se han arredrado por esa empinada cuesta
Ez ditue -guztiak-eze, gitxiagok-bere- ezaututen, Jaungoikoa ameetako daukaguzan
errazoe andiak
· No ya todos, sino ni aun muchos
Ez ditugu eskualdunak’ diren baino gutiago egin nahi
· Tenerlos en menos de lo que se merecen; subestimarlos
Ez ditugu guk goretsiko’ herri xumeen ostikatzaileak
· Los opresores de los pueblos minoritarios
Ez ditugu guziik berri txarrak, ez
· No todo han de ser malas noticias
Ez ditugu nahi baino lehen jaurtikiko
· Ya nos costará echarlos
Ez dituk atik Sevila-aldean mingain-luze ta abo-bero guziek!
· Ya se ve que también hay por aquí amigos de exagerar!
Ez dituk naski galtzetan lasai, galdun naiz irabaztuna... Apustu-zale biak
· Se ve que no las tienen todas consigo
Ez ditut alper gaiztoan egin, orain arteko ametsak...!
· Para qué me he forjado ilusiones!
Ez ditut artu izandu nere txarr-aldiak’ bear zen eran
· Desgracias o infortunios
Ez ditut ene gainak ene eskugaina hortan xahutuko
· No gastaré en eso mis economías
Ez ditut ezagutzen ere, izen horiek... .-Errazu beraz’ xoro bat zarela, eta ez bertzerik
· Pues entonces di que eres un necio y nada más
Ez dituzu etsaiak nere lepotik pozten utzi, Jauna!
· No les dejaste que se gozasen en mi daño a mi costa
Ez dituzute Israelko uri guziak onduko’ Gizonaren Semea datorren arte
· No acabaréis de recorrer...
Ez ditzatela seme-alabak begietatik utzi!
· Perderlos de vista. No dejen de vigilarlos
Ez dizkinagu aditzeko guziak aditu!... Euskeraz aztu!
· Lo que nos faltaba oir!
Ez dizkinagu aditzeko guziak aditu!... Euskeraz aztu?
· Lo que nos faltaba oir!
Ez dizu aorik erreko!
· No hay miedo de que te queme la boca... Es tan poco lo que te sirves en la comida
Ez dizut adituko: ez egin negarrik! alperrik daukazu ondotik ibiltzia...!
· No te voy a hacer caso...; es inútil que me vengas rondando
Ez dizut ba gaitz-bearrez egin...!
· Con mala intención; o creyendo hacer daño
Ez dizut bidegaberik egiten: ez al zenun denario batean itza artu nerekin?
· No te ajustaste conmigo en un denario?
Ez dizut erritan erriertan esan: onean esan dizut
· Con buenos modos
Ez dizut nik erantzungo arpegi beltzez
· No te responderé con malos modos
Ez doakiola, aal duenari’ mezarik entzun-gabe, haste guzia!
· No se le pase...!
Ez doaz bardin gauza onetan, munduko legeak eta Jaungoikoarenak
· No van a una; no son acordes
Ez doaz mundutik, erria ondorengo gaistoz beterik utzi artean
· Perversa descendencia
Ez dogu aitatuko ez nor-ik, ez noz-ik, ez nun-ik; baina egia da ori egin dabela
· No vamos a dar otras indicaciones
Ez dogu beti bat kantatzen, kukuak-lez; ezpada gaur batera, biar bestera, etzi eta
 etziramon’ andikora
· Hoy de una manera, mañana de otra,... pasado y al otro de otra
Ez dogu euki bear biotz txarrik edo gorrotorik inorentzat
· Aversión
Ez dogu ezer jakiten emen aldeetan
· En estos lugares...; por aquí
Ez dogu irakurten, inogaz auzi txarrik edo gorroto agirikorik euki ebenik
· Fuerte desavenencia, conflicto
Ez dogu irakurten, inogaz auzi txarrik edo gorroto agirikorik euki ebenik
· Odio manifiesto
Ez dok entzun zer egin daben? .-Nik neuk etxakiat ezer
· Lo que es yo
Ez dok gauza onik egingo, gaizto orrek, alako orrek!
· Malo, más que malo
Ez dok ipuina, erri onetan antxina-samar jazoa; gaur-be bizi dok gizon ori: urtetan
bereak aldean jituk, larogeitik gora
· Ya tiene más de ochenta años
Ez dok luzaroko aitarik -barruak esan jeustean; eta jazo-be’ alantxerik egin zuan
· No te queda padre para mucho tiempo; pronto se te va a morir
Ez dok oin erreza izango’ zeinek zenbat urte daukazen erabagitzia
· Cuántos años tiene cada cual
Ez dot ekarri dirurik aldean
· No he traído dinero conmigo
Ez dot etxean izango’ azpi-lanean dabilanik
· Agente de fraude o engaño; intrigante
Ez dot euki inoenganako gorrotorik
· No he tenido rencor para con nadie
Ez dot gura’ aregaz jardun eta berotzea
· Discutir con aquél y acalorarme
Ez dot ikusi beste bat aren moduko esku-onekoa’ gaixoa zaintzeko
· De tan buena mano; tan hábil como
Ez dot ikusi gizon nasaiagorik, a baino
· No he visto hombre más despreocupado o tranquilo
Ez dot inon zapaldu lur bat ain dontsurik
· En ninguna parte he pisado un suelo tan dichoso
Ez dot meza jadetsi
· No he alcanzado la misa
Ez dot nik izan’ ez gorderik, ez galdurik
· En nada me he metido; no he intervenido para nada
Ez dot nire lan au beingo-beingoan garaitu al izango
· No lo solucionaré a la primera; ya me costará tiempo llevarlo a cabo
Ez dot orainginokoan’ monja izateko amesik egin
· Aún no me ha pasado por el pensamiento
Ez dot orrelangorik esan’ jakinen ganera. Jakinaren ganera
· A sabiendas
Ez dot uste, arratsalde aretan baino pozagorik inoiz ikusi ebenik Txomin-txiki
· Contento
Ez dot uste’ udaberrian baino beerago joango danik artulea
· Abaratar más aún
Ez dozak gauza, mats orreek; ez dozak elduak
· No valen para comer... Están verdes
Ez dozu emen ikusiko etzun-toki jaso ta adardunik
· Lechos o camas altas propiamente dichas
Ez dozu eukiko’ Neu baino beste Jaungoikorik
· Otro Dios fuera de Mí
Ez dozu ikusten igandeetan jentea autzez-eperdi, gure asterokoa zuzendu-ezinda?
· Afanándose por conseguir nuestro semanario
Ez dozu ikusten igandeetan jentea autzez-eperdi gure asterokoa zuzendu-ezinda?
· Engolfados en el empeño de
Ez dozue bata-bestearen jarraian joan bear
· Uno en pos de otro
Ez dozue sinistuten? Neu ez nozue astronomu, ala? .-Bai bat!... Itxurea ba dozu
beintzat!
· Vaya qué tal! Vamos, hombre!
Ez du aditzen’ bere on-ustean esaten zaiona
· Mirando por su bien
Ez du aldeko eskasik gure eskualdetan
· No le faltan partidarios por aquí
Ez du asko uste nere atxuak’ nun daukadan izkutatua bi pezetako zilarra!... Baleki,
mantalpekoa ekartzeko’ eta nere parterik-gabe ixilikan garbitzeko!
· Qué bien le vendría para procurarse su aguardiente clandestino
Ez du asko uste nere atxuak’ nun daukadan izkutatuta bi pezetako zilarra!... Baleki,
mantalpekoa ekartzeko’ eta nere parterik-gabe ixilikan garbitzeko!
· Lejos está de pensar... o figurarse... mi mujer
Ez du asko uste nere atxuak’ nun daukadan izkutatuta bi pezetako zilarra!... Baleki,
mantalpekoa ekartzeko’ eta nere parterik-gabe ixilikan garbitzeko!
· Para bebérselo a escondidas
Ez du beharrak sekulan jotzen gure etxeko atean’ non ez duen mahainean leku bat
gure aldean
· Sin que se le dé asiento a nuestro lado
Ez du beharrak sekulan jotzen gure etxeko atean’ non ez duen mahainean leku bat
gure aldean...
· Nunca llama el pobre a la puerta de mi casa... sin que
Ez du bein ere oinik sartuko bere buruaren galbidean
· Exponerse al peligro de su perdición
Ez du bere burua urrikalduko apez saindu horrek’ bertzen ungitzeko besteri ongi-
egiteko
· Se entregará sin escatimar sacrificios. Se desvivirá por hacer el bien
Ez du beregan geiago aitzurrik ekusiko masti eskergabe orrek...
· No la labrará ya jamás nadie
Ez du berri onik... Arpegi asarrea dakar
· Se ve que le ha ido mal
Ez du bertzerik egiteko, Vichnu-k... Ez da jainko zelataria: ez alaintxe!
· No tiene nada más que hacer
Ez du beste alkandorarik’ soinean jazteko
· Para ponérsela
Ez du dena kukutu hemen ilargiak iguzkia; hurbil ba, hargatik
· Aunque sí casi del todo
Ez du dena kukutu hemen ilargiak iguzkia; hurbil ba, hargatik
· No lo ha eclipsado del todo
Ez du deusik aditzen, ez arre ta ez so
· Terquedad del obstinado
Ez du ene emazteak, mehe-egunean, sartuko uste-gabean’ xingar hezurrik eltzean
· En día de abstinencia
Ez du ene emazteak, mehe-egunean, sartuko uste-gabean’ xingar hezurrik eltzean
· Por descuido
Ez du ene gainean ikustekorik batere
· Nada puede contra mí
Ez du erakusten apendu-nairik
· No muestra ningún deseo de venganza
Ez du errana bere azken hitza: ba zuen bertze lanik!
· En eso piensa!... Para eso está!
Ez du erresuma horrek bere hitza jan-gogo
· No tiene intención de faltar a su palabra
Ez du erresuma horrek bere hitza jan-gogo .-Deus zuzenagorik
· Nada más justo
Ez du errik erriren aurka ezpatik aterako
· No levantará espada nación contra nación
Ez du eskurik zuen gainean
· No tiene autoridad sobre vosotros
Ez du, ez, hortan jaun horrek, gogoan duena erran
· No ha sido sincero; no ha dicho lo que piensa en sus adentros
Ez du ezagutu nai izaten’ bere erara ez datorkion obligaziorik
· Que no le conviene; que no se le acomoda
Ez du ezer egin eriotzerakorik... Zigorrak emanda’ bere esku utziko det
· Después de castigarlo
Ez du ezer egin eriotzerakorik... Zigorrak emanda’ bere esku utziko det
· Lo pondré en libertad
Ez du ezer egin eriotzerakorik... Zigorrak emanda’ bere esku utziko det
· Nada ha hecho que merezca la muerte
Ez du ezer esan nai’ aurrak denbora gutxi edo asko izateak... zuk alik ongiena
beraren zorionari begiratzeko
· Es indiferente el hecho de que...; no importa nada el que
Ez du Frantziak atzo ta egun sartutako mina’ Gipuzkoa betiko beretu ezina
· Le viene de antiguo su pena...; no es de ahora
Ez du gainez egin nai Sukuntzak’ len berak autsitakoarekin. Sukuntza bertsolariak,
beste arekin
· Abusar de la victoria con aquel a quien venció antes
Ez du gainez egin nai Sukuntzak’ len berak autsitakoarekin. Sukuntza bertsolariak,
beste arekin
· No quiere abusar de la victoria
Ez du gaur goizeko intzak erantsia... ori esateko oitura
· Es costumbre inveterada en él; le viene de antiguo
Ez du gaur pestarako... alako gogorik erakutsi
· No parecía tener muchas ganas que digamos
Ez du gauza aundirik bear izaten orrek, irakiteko
· Para sulfurarse
Ez du gizon orrek’ il-gairik batere
· No es reo o merecedor de muerte
Ez du gizona alperrontzi bat izaiteko egin, Jainkoak
· Para ser un haragán
Ez du gordetzen diru-beharra Rejnaud-ek
· No oculta la falta de fondos
Ez du gure gizonak bere parerik, beargilerik: inork ikusi ez du beintxo geldirik
· Jamás le ha visto nadie ocioso
Ez du guti erran nahi’ lan hori behar den bezala egiteak
· Importa mucho
Ez du gutxi uste neska orrek’ Arantzabal-go semearekin ezkonduko dala uste badu!...
Zorra ta lorra besterik ez dagon etxera’ ez dijoa nere semerik... Ez orixe!... Ederki
eman ere!
· A una casa abrumada de deudas y cargas
Ez du gutxi uste neska orrek’ Arantzabalko semearekin ezkonduko dala uste badu...
Ez orixe!... Ederki eman ere!
· No faltaría más...! Estaría bueno!
Ez du hark apalduko’ sortu den herria
· No dejará en mal lugar a su país natal
Ez du hedoirik ene galdeak
· Mi pregunta es clara
Ez du horrek zeren ahoa ideki
· No tiene por qué jactarse
Ez du iduri gizon horrek bere buruaren jabe dela
· No parece que esté en sus cabales
Ez du iduri gogo-eman diotela jauntto horren ele ederreri
· Que les haya dado crédito o hecho caso a sus bonitas promesas
Ez du ikusi inoiz bera ainbatekorik
· Nadie capaz de rivalizar con él
Ez du inon arkitu bat bakarrik alderatzekorik ez ezik, galtzarbeaz gora igarotzen
zaionik ere. Altzoko Andiak
· No ya que se le pueda comparar, pero ni aun
Ez du inon ere egonarririk
· Inconstante; de mal asiento
Ez du inork gogoan’ bere elizatik ateratua izan zanik imajina au, artean
· Nadie recuerda que
Ez du inork onela itzegin... -esaten dute erritar maltzurkeri-bageak
· El pueblo sencillo
Ez du inork zer itxatsirik niri’ kirten orretatik
· Nadie puede atacarme por ese lado; no me pueden agarrar por ahí
Ez du inork ere zer uste izan’ apaingarri ustelakin edertu nai dedala gure artzaien
 ondradutasuna
· Embellecer con adornos falsos o postizos, con oropeles
Ez du inork ere zer uste izan’ apaingarri ustelakin edertu nai dedala gure artzaien
ondradutasuna
· Nadie vaya a imaginar que
Ez du irutxurrik egin; inoren begiratu txarrik merezi ez duana da
· Nadie tiene derecho a mirarle con malos ojos
Ez du irutxurrik egin; inoren begiratu txarrik merezi ez duana da
· No ha hecho ninguna trampa
Ez du izango inok kalte’ ni naizen bitartean erriko alkate
· A nadie le irá mal
Ez du jai-egunik ausiko
· Quebrantar el descanso del día festivo
Ez du jatekorik izango etxean; ez ere jakirik’ eltzean sartzeko
· N.B. Diferencia entre Jateko: cosa de comer, alimento; y Jaki: cosa de sustancia; para
dar vida a la comida
Ez du Jaunak gaiztoaren eskuan utziko; ez du galduko auzikoan
· No dejará que le condenen al ser juzgado
Ez du Jesusek bere itzegite mee onetarako’ ori bezalako ordu-aldirik
· Un rato tan propicio como ése
Ez du jokatu nai bere buruaren kalte
· No quiere salir perdiendo; obrar en su propio daño
Ez du kantari horrek bozaren bila hauzora joan beharrik!
· Tiene gran voz; no le falta voz!
Ez du kontzientzia kilika, jende horrek
· No es muy delicado de conciencia
Ez du lakarik atera bestek’ euskaldunak ezpada
· Nadie más ha salido con la suya; nadie más ha sacado provecho
Ez du legez ainbeste balio gazta orrek: gezalaren tantoa dario nun-naitik
· No hay derecho a hacerlo pagar tan caro
Ez du lehena: ba daki holako baten berri
· No es la primera vez que le pasa esto; ya tiene experiencia de ello
Ez du lo onik egingo kezka oekin dabilenak
· No dormirá tranquila
Ez du merke jotzen, etxean egindako txokolateak!
· Hay que ver cuánto cuesta...!
Ez du nahi izan neholere mahasti-zainekin makurtu
· No ha querido condescender con
Ez du nai Elizak’ ezkonduak denbora luzean paramendu-gabe egotea; orregatik’
lenbait len etorri bear due onetara paramentatzera
· Sin recibir la velación
Ez du nai Jaunak’ nolanai autan erabiltzea autan ekartzea Beraren izen santua
· Tomar en labios; mentar
Ez du nehork zehe bat lur han, bererik’ jaun apezpikuak baizik
· Fuera del obispo, nadie tiene allí un palmo de tierra propio
Ez du nekazariak lur landu-gaberik iduki bear, albait. Al dabela, B
· A poder ser
Ez du nere gizonak bere parerik, bear-gilerik: inork ikusi ez du beintxo geldirik
· No hay quien le iguale...; como trabajador
Ez du nihork zer zin-egiten ari’ egia laket ez duenari
· Es inútil decírselo con juramento, a quien no gusta la verdad
Ez du orai beldurrik Hitler-ek, iguzki-aldetik
· Por el Este
Ez du oraino hiru hilabete’ gizon berari bi zaldi erori zaizkon leizea-behera
· No hace aún tres meses
Ez du ori bere aria, Jaka olerkariak
· No es ése su género; no es ésa su manera
Ez du orrek iturri txarra!... Irabazbide ona du
· Menuda mina o prebenda la suya!
Ez du orrek iturri txarra...! Iztun ona da
· Qué labia tiene! Qué cotorra!
Ez du pipa bat tabako balio!
· No vale un bledo...; no vale un pito
Ez du saietsik’ min ar ez dezakenik
· No tiene parte del cuerpo que
Ez du sorgin aundia bear noski’ ori ezagutzeko
· No se necesita ser un adivino
Ez du sudurretik aborainoko astirik... Entzun duena’ ezin ixilik iduki
· No sabe guardar para sí un secreto
Ez du sudurretik aborainoko astirik... Entzun duena’ ezin ixilik iduki
· No sabe guardar para sí un secreto
Ez du urte hanbatik gure Patin sorr-herritik joanik
· No hace muchos años que se fue
Ez du utziko bere odolekorik, ez ondorerik
· No dejará prole ni heredero
Ez duala nai? Nai-eraziko diogu: datorrela!
· Ya le reduciremos. Ya le haremos querer
Ez due apaiz katolikoak an bizitzeko ere eskurik
· No tienen derecho ni aun de residir allí
Ez due arpegirik’ bear danean sendoro kontra egiteko
· No tienen valor para
Ez due biotzik’ beren grina kutuna utzitzeko
· Su pasión dominante; su pecado favorito
Ez due egazti oek ereiten eta aletegietara ezer biltzen
· No almacenan en graneros
Ez due oek, eren buruak apaintzeko’ ardatzean egiten
· No hilan
Ez due utziko biotzaren sasoi gaizto au’ ez Pazkoetan, ez misioetan, ez bizitzan eta ez
eriotzan
· Esta mala disposición de ánimo
Ez due zer-egin andirik eman oi gai onetan emengo gizonak
· No dan motivo de reproche
Ez duena’ arria baino gogorragoa da
· Nada puede dar quien nada tiene
Ez duenari eman nai izatea, ta duenari ukatu nai izatea alper-alperrikako lanak dira
· Es inútil empeñarse en no reconocer la evidencia
Ez dugu apur eder batean ango xekor guririk ikusiko
· Durante un tiempo considerable
Ez dugu asmatzen ahal zer zorion duen Liberte, egalite, fraternite delakoez jabe
denak
· Qué provecho saca?
Ez dugu geroztikako berririk
· No tenemos noticias posteriores
Ez dugu nahi izan’ ez zuen, ez bertze gure adiskideen behargarri
· No hemos querido serviros de carga; seros molestos
Ez dugu nondik eman hari esku
· No tenemos con qué socorrerle
Ez dugu, orainokoan bezala’ zuen hirri-bide nahi
· No queremos ser objeto de irrisión o de burla para vosotros
Ez dugu zeren erran’ ikara saindu batek hartu zituela fraide hek’ hobi maite haren
idekitzen hasi zirenean
· Fueron presa de un santo temor
Ez dugu zeren erran’ Maorek fraide hari eman zioken penitentzia etzitekela handia
· La penitencia que debió de darle Mauro
Ez duguna baginu’ txerria il baginu’ zartarie ekarrita urdaie erreko ginu
· No tenemos nada que ofrecerte
Ez duk hauzo guzien behar!...
· Salir triunfante
Ez duk i ainakorik mundu zabalean!
· No hay quien te iguale
Ez duk oraikoa, ele zozo horixe!
· Ya hace tiempo que conocemos esa cantinela
Ez duk ori auntzen gauerdiko eztula... Ez da ori txantxetako gauza!
· No es cosa de broma. Friolera!
Ez duke gauza handirik, gizon horrek
· No es probable que tenga
Ez dut, egiaren erraiteko’ begirik apalduko
· No me recataré de...; no me avergonzaré de
Ez dut egiten lorik, ez jan-edan onik’ maitia, zuregatik
· Ni duermo ni como a gusto
Ez dut egun-eta-behinere ene patua hautsiko
· Nunca jamás
Ez dut erran’ guziek ikuste bera dugula gauza guzietan, Elizan
· No he dicho que todos tengamos el mismo modo de ver
Ez dut esaten bihotzean dadukadana baizik
· Lo digo con sinceridad
Ez dut galdu begietatik asmo ori
· No lo he perdido de vista
Ez dut gogorik hari aspertzeko
· No quiero vengarme de él
Ez dut ibiltzen sakelan kontrako giltzarik
 · No acostumbro llevar llaves falsas o ganzúas: no soy ningún caco
Ez dut ikusirik baizik sinesten
· No creo sino lo que veo
Ez dut ikusten’ zertako zer dala-ta izarr-ihintza on duten gizentzeko ardiek’ eta
bertzeek kalte
· Por qué a las unas les conviene el rocío matutino, y a las otras no
Ez dut nahi’ Jauna behin etorriko hunat’ eta gosea doan hemendik
· No quiero que se vaya de aquí con hambre
Ez dut nahi’ Jauna behin etorriko hunat’ eta gosea doan hemendik
· Para una vez que viene el Señor
Ez dut nahitara egin
· Adrede; queriendo; intencionalmente
Ez dut nai orietatik batekin ere joan etorririk: izan bitez diran andienak
· No quiero ninguna relación con
Ez dut nai orietatik batekin ere joan-etorririk: izan bitez diran andienak
· Por grandes que sean
Ez dut nik egin...: bertzen lana da
· Han sido otros, no yo
Ez dut ogi ardurakorik eskuan, bainan bakarrik ogi saindua
· No tengo a mano pan ordinario
Ez dut pisuz-pisurik gaur nik aipatuko; ez txapela dun ez dun nik baino gerago...
Galtzadunik balitza’ betor!
· Si tiene valor, que se atreva conmigo!
Ez dut pisuz-pisurik gaur nik aipatuko; ez txapela dun ez dun nik baino gorago...
Galtzadunik balitza’ betor!
· Tampoco le pongo condiciones de estatura
Ez dut pisuz-pisurik gaur nik aipatuko; ez txapela dun ez dun nik baino gorago...
Galtzadunik balitza’ betor!
· No le haré mérito de la categoría de peso. Para el lanzamiento de barra
Ez dut seigarren mandamentua urratzen
· Quebrantar, infringir
Ez dut sekula ikusi zintzoa baztarrean...
· Nunca vi al justo abandonado
Ez dut ukatzen nik’ izena duen oro zerbait ere ez danik
· No niego que a un nombre corresponda siempre algo real
Ez dut zer ekusi lur gainean’ au ekusi-ezkero
· Ya no me queda nada que ver... Todo está de más para mí
Ez dut zure aitorra-gabe nahi izan deus ere egin
· Sin tu consentimiento
Ez dut zuzen ez dabilen gauzarik egiten
· Nada injusto
Ez dute ala apaindu nai, ezkutuan egoteko; eta soineko arroak berak ematen diezate
ibiltzeko aizea’ nora ez nola begiratu-gabe
· Les impulsa a corretear
Ez dute ala apaindu nai, ezkutuan egoteko; eta soineko arroak berak ematen diezate
ibiltzeko aizea’ nora ez nola begiratu-gabe
· Para estarse en casa sin dejarse ver
Ez dute antz-pitinik beste oekin
· No se le parecen en nada
Ez dute arrapatu-ala arrai jaten, egazti oiek
· No comen de una vez todos los peces que pescan
Ez dute artuko zure sudurrak loreen usairik...; ez dute ortzak txikituko jatekorik
· Masticar, triturar
Ez dute artuko zure sudurrak loreen usairik...; ez dute ortzak txikituko jatekorik
· Percibir olor
Ez dute aski bekoki, aitzinat agertzeko
· No tienen bastante valor para presentarse
Ez dute bada erraten euskaldunok bertzek baino buru-ezurra gogorrago dugula?
· Más testarudos que otros
Ez dute balio izan pelapat pelat bat’ gizon andi-usteko askok egin dituzten azka,
puzka, ixarre eta aztarrika guztiak
· Todo su afanoso bregar
Ez dute balio izan pelapat pelat bat’ gizon andi-usteko askok egin dituzten azka,
puzka, ixarre eta aztarrika guztiak
· No han servido para nada
Ez dute behin ere beren burua aiparazi
· No han dado qué hablar. Han observado buena conducta
Ez dute beren burua edertzen, gisa hortako lana egiten dutenak
· No quedan en buen lugar; nada gana con ello su prestigio
Ez dute bertso horiek Euskal-Herrian kalterik egingo...: au behar gure artean
eskuararik nahasiena!
· Ojalá fuera como éste...!
Ez dute beti labeain labearen gainean... Dioten aina’ eskura eztaukate
· No tienen tanto como dicen
Ez dute bururik altxatzen...: larre ona idoro dute nunbait ardiak... Gozatu ederra
eman bear diote sabelari!
· Qué hartazgo se van a dar!
Ez dute eman nai sos bat ezerentzat
· No sueltan una perra chica por nada
Ez dute esaten, mudantza asko txit bearrak dirala, beti lengo pausuetan ibili-gabe?
Ara bada or, mudantzak egiten asteko gaia
· Sin atarse a la rutina
Ez dute esaten, mudantza asko txit bearrak dirala, beti lengo pausuetan ibili-gabe?
Ara bada or, mudantzak egiten asteko gaia!
· Una buena oportunidad; una materia muy propicia para
Ez dute ezer erabakiko’ elkar aditu-gabe
· Sin haberse puesto de acuerdo
Ez dute gauz onik aterako’ arantz-artean erori diran gari-aleak; jaioko dira, bai jaio’
baina arantz-artean itota geldituko dira
· Nacer, sí que nacerán
Ez dute gauz onik aterako’ arantz-artean erori diran gari-aleak; jaioko dira, bai, jaio;
baina arantz-artean itota geldituko dira
· No darán ningún resultado
Ez dute gauza handirik ikasi’ omenka baizik
 · Como no sea de oídas
Ez dute geiegizkorik esan Eleiz-Gurasoak’ berdozten danari bere buruaren naiezko
etsai deitzean
· No han exagerado
Ez dute gerlaz baizik ametsik
· No piensan más que en; tienen su ilusión puesta en
Ez dute gogora ere nai ori egiterik
· No quieren ni pensar en
Ez dute gorri-beltzen zaku handian sartu nahi
· No quieren verse confundidos con la chusma roja
Ez dute horiek ezarriko beren etxea gainekoz-azpi
· No arruinarán su casa
Ez dute iduri hain bero... Eskola berria egiteko
· No parecen muy entusiastas o decididos
Ez dute indarrik egin nai’ grina makurrak eskuratu eta tentazioai burutzeko
· Resistir a las tentaciones
Ez dute indarrik egin nai’ grina makurrak eskuratu eta tentazioai burutzeko
· Tener a raya, sujetar los malos instintos
Ez dute izan egundaino aldi hoberik. Pilotari horiek
· Nunca han tenido mejor suerte; nunca han jugado mejor
Ez dute kopetarik, etsaiari ihardokitzeko; ez dute zainik, ez odolik
· No tienen audacia para
Ez dute nahi Elizaren nausitasunik gure etsaiek; iduri’ Eliza gizon itsu edo ezpata
gorri bat dela
· Una espada desenvainada
Ez dute nahi Elizaren nausitasunik gure etsaiek; iduri’ Eliza gizon itsu edo ezpata
gorri bat dela
· Como si
Ez dute nahi Rusianoek’ nehork zangorik sartzea heien lurretan
· Pisar su suelo; entrar en su país
Ez dute nondik bil jatekoa eta soinekoa
· No tienen recursos para procurarse
Ez dute orrelakorik egiten zure sukaldariak eta barazkalginak
· Cocineros
Ez dute politikarik aipatzen; azpiz dituzte joko guziak
· Todo son maniobras ocultas, o intrigas
Ez dute ume gaxoak zerekin ixildu beren gosea
· Con qué acallar su hambre
Ez dutelarik berek zangoaz estal-ahal lur nihun ere inun ere’ hek dute egiten bihiaren
garaiaren gora-behera guzia
· Aunque no poseen ni un palmo de tierra en ninguna parte
Ez duzu bortxatzeko eskurik
· Derecho a forzar
Ez duzu ezagutzen zerikakoa den tentazionea?
· De qué proviene la tentación
Ez duzu gan joan bear...: galduko zintuzket, ene biotz izar!
· Oh, amor mío!
Ez duzu jendaia jende hekiekin ezkontzarik josiko
· No contraerás parentesco con
Ez duzu nerekin batean Gora Eskualduna! oiu egitea kupide izanen
· No tendrás inconveniente o dificultad en
Ez duzu ukatzen? Geroz’ ori egia zan. Geroztik
· Luego...; por consiguiente
Ez duzu ur garbirik aterako, atxurrakin emanez; utzi bere kasa: berez argituko da.
Alperrik da eztabaidaka aritzea; berez argituko da ta oneratuko gauza.
· Déjate de polemizar; así no sacarás nada
Ez duzue ahantzia’ hango jendeak elgarren artean ari direla gerla gorrian
· Sostienen cruda guerra
Ez duzue holako lanik nahiko zuen gain hartu
· No querréis cargar con semejante responsabilidad
Ez duzun buruperik’ zure obra onengatik!
· No te jactes de...!
Ez ebaki orrela ogia, bide-gabe! Ala nai bada’ artuko dezue berriz
· No partáis el pan sin necesidad; sin ton ni son
Ez eban Anjelek orretarako bein-be astirik artu’ gauza danak berenez, euren bidetik,
nai eban erara etorriko jakozalakoan
· Esperando que las cosas vendrían por sus pasos contados
Ez eban Anjelek orretarako bein-be astirik artu’ gauza danak berenez, euren bidetik,
nai eban erara etorriko jakozalakoan
· Nunca se detuvo a pensar en ello
Ez eban aurrerantzan’ gaixo-konturik aitatu-be egiten
· De allí adelante
Ez eban aurrerantzan’ gaixo-konturik aitatu-be egiten
· Ni mencionar para nada la enfermedad
Ez eban eroango’ gizartean lagunak baino gitxiago izaterik
· No soportaría; no consentiría
Ez eban ezer ulertu’ ta len-bestean joan zan, edo len baino txartoago: buru-barruan
naste ilun bat eroiala
· Se quedó como estaba
Ez eban geiago entzun aal izan Txanton-ek: aldi gaizto batek adore-baga itxi eban
· De un desmayo quedó sin conocimiento
Ez eban geiago entzun al izan Txanton-ek: aldi gaizto batek’ adore-baga itxi eban
· De un síncope, quedó sin sentido
Ez eban gura’ begirik-be gora jaso
· Ni levantar los ojos. Por humildad
Ez eban gura bere etxerako begirik; kanporako nai zituan direanak
· No quería observarse a sí mismo; examinarse a sí mismo
Ez eban inok uste’ senarraren ondo-eztxuak alango zauskadea egin bear eutsanik
Maripa-ri
· Que le iba a causar tanta impresión
Ez eban itxiko zutunik ezer
· No dejaría nada en pie; devastarlo todo
Ez eban itxiten bere birao zitalez ezaindu-bagarik’ ez goirik ez beerik: ain zan
miinean loi ta itxusia
 · Su lengua blasfema no perdonaba nada, divino ni humano
Ez eban izan izerdi asko bota bearrik’ gure gizon ori idoroteko: tabernan aurkitu
eben, guztizko umore ederraz txikerdi batzuk papar-lepo bitartera ustuten
· Echándose al cuerpo unos chiquitos
Ez eban jakin bear gauz au’ batek-bere
· No debía saberlo absolutamente nadie
Ez eban lorik egin aal izan, tautik-be
· Ni lo más mínimo
Ez eban nai andigurako emazterik: diru edo ondasunduna’ bai; baina andigurakorik
ez
· No quería mujer presumida o vanidosa
Ez eban orregaitik adorea galdu: ez ebazan itxi aldebatera bere egikizunak
· No por eso se desanimó
Ez eban uste’ inok ikusi ebanik...; baina esakunea dan lez’ Sasiak-be begiak eta
belarriak daukez
· Las paredes oyen
Ez eban uste orrelakorik: Maritxuk ba eukan zentzun geiago
· Era demasiado cuerda para creerlo
Ez eban, zugatz aen artean’ bere gogo-betekorik bat-txo be idoro
· Ni uno solo de su gusto; de su plena satisfacción
Ez ebazan ba jango oiloak ore bero ta arta-garauna?... Bai gozo-be!
· Y bien a gusto, por cierto!
Ez eben eskurik artu sozialistak
· Tomar parte en
Ez eben ezer ulertu’ ta len-bestean joan zan, edo len baino txartoago: buru-barruan
naste ilun bat eroiala
· Con un gran lío o embrollo
Ez eben geiago eskatu’ inoren lapikoan burruntzalia sartzerik
· Entrometerse; meterse en asuntos ajenos
Ez eben geiago ikusi gizonon gerizperik...; anka egin eutsen bada-ezpadan-be
· Se les escapó por si acaso
Ez eben geiago ikusi gizonon gerizperik...: anka egin eutsen bada-ezpadan-be
· No se les vio más
Ez eben sei gautan begirik itxi’ barru estua nasaitu ezinik
· Sin poderse sosegar o consolar
Ez eben uste’ emen inok ain ondo joten ekienik organoa; baina entzun debenean’
zurtz egin dabe
· Han quedado asombrados
Ez ebilen tentazar, ezpada jakin-naiagaz
· No es que anduviese tentado
Ez edan errekan’ ahal baduk iturrian
· Acude a la fuente... en vez de beber en el arroyo!
Ez egidak neri burutik eragin geiago’ eure ergelkeriokaz!
· Me vas a volver loco...!
Ez egidazue egin guztiok batera gora, bana-banan-be naikoa da-ta
· Uno a uno
Ez egidazue egin guztiok batera gora, bana-banan-be naikoa da-ta
 · No me empentéis a una
Ez egiezuz ederrak bota lau-oinekoen artera
· A los cerdos
Ez egin besteri’ zuretzat nai ez dezunik
· No hagas a nadie lo que no quisieras para ti
Ez egin errietarik’ paper onetako erbi-oinatzakaitik!
· No me riñas por estos garabatos! por mi mala letra
Ez egin gehiago bekaturik, zerbait are lehen baino gaitzagorik gerta eztakizun
· No sea que te suceda cosa peor
Ez egin horrelako lanik...: zinetsazu ene errana
· No hagas tal; créeme a mí
Ez egin juramenturik’ arin-aringa; ez egin lendanaz ondo jakin-bagarik
· Sin estar bien informado
Ez egin juramenturik’ arin-aringa; ez egin lendanaz ondo jakin-bagarik
· Precipitadamente
Ez egin lekurik gutizia nabarr horiei!
· No consintáis en esos deseos impuros
Ez egin niri gorrarena, Jauna!
· No cierres tu oído a mi oración!
Ez egin niri otoitzik horien alde! Ez egin niri zeiherrik; ez baitzaitut entzunen
· No insistas cerca de mí; no te me opongas
Ez egin oihu, ez igi... zure onetan! Zaude han, bi besoak eta mihia sakelan!... Hobe
duzu ez makurtzea nehorekin
· Más te vale no reñir con nadie
Ez egin oihu, ez igi,... zure onetan! Zaude han, bi besoak eta mihia sakelan!... Hobe
duzu ez makurtzea nehorekin
· Por tu bien te lo digo
Ez egin zin gaizto Jainkoaren izenean!
· No jurarás en falso
Ez egiozu emon zeure gogoan lekurik emakume loiari
· No le des entrada en tu alma
Ez egiozu entzuterik emon! Lotsatu egizu! Begien aurreti joan dedila esan egiozu!
· Sácale los colores a la cara!
Ez egiozu entzuterik emon! Lotsatu egizu! Begien aurreti joan dedila esan egiozu!
· Dile que se largue! Mándalo a paseo!
Ez egitera balitz erderaz berbarik’ ukatu eragingo neuskizu laster nik..; bereala
zeunkake iturria agorrik ta laster baino laster geratu ixilik
· Pronto te haría caer o fallar; pronto perderías la apuesta
Ez egitera balitz erderaz berbarik’ ukatu eragingo neuskizu laster nik...; bereala
zeunkake iturria agorrik, ta laster baino laster geratu ixilik
· Si nuestra competición fuese a no mezclar voces exóticas
Ez egitera balitz erderaz berbarik’ ukatu eragingo neuskizu laster nik...; bereala
zeunkake iturria agorrik ta laster baino laster geratu ixilik
· Pronto se agotaría tu inspiración; pronto te reduciría yo al silencio
Ez egitera baliz erderaz berbarik’ ukatu eragingo neuskizu laster nik...; bereala
zeunkake iturria agorrik ta laster baino baster geratu ixilik
· Bien pronto enmudecerías
Ez egizu arnasarik atara! Egon ixilik, eta ez ebagi gure esanik!
· Chitón! No chistes!
Ez egizu arnasarik atara! Egon ixilik, eta ez ebagi gure esanik!
· No nos interrumpas!
Ez egizu barrerik inoren gatxean’ bestek egin ez daizun’ zeuk daukazunean...!
· No te rías en la desgracia ajena!
Ez egizu bein-bere utsegin meza; eta albaitanez’ barautan entzun! Bada bein da
arima il-ezina’ gorputz ustela baizen
· Antes es el alma que
Ez egizu bein-bere utsegin meza; eta albaitanez’ barautan entzun! Bada bein da
arima il-ezina’ gorputz ustela baizen
· En ayunas
Ez egizu beste bein esan!
· No lo vuelvas a decir!
Ez egizu burua bat-egin’ kaskarin aregaz...!
· No te juntes con
Ez egizu ezer ekarri etxera zorrean zorretan, zorkoan!
· Al fiado
Ez egizu gizajo ori gezurretan erabili!
· No le andes engañando al pobrecito!
Ez egizu miraritzat artu’ eskutitz au modu gitxigaz egina ikusteaz
· De modo imperfecto, defectuoso
Ez egizu miraritzat artu’ eskutitz au modu gitxigaz egina ikusteaz
· No te extrañe
Ez egizu okerreko biderik artu gero!
· Cuidado con extraviarte!
Ez egizu olako begirik ipini, gizona!
· No pongas esa cara de extrañeza!
Ez egizu urten neurritik edanean
· No te propases
Ez egizue inorgaitik dongaro esan
· No murmuréis de nadie
Ez egizue jaramonik egin orretariko eskilkeriari! Ezta zerurik, ez inpernurik
· No hagáis caso de tales paparruchas
Ez egizue uste’ agiraka, diadar eta mukerkeriakaz ekarriko dozuela gizona bear dan
bidera
· No penséis que lo vais a reducir así al buen camino
Ez egizuz gomutara ekarri nire gaiztakeriak, ene Jaungoiko orrek!
· Olvidad mis maldades!
Ez egoan aren biotzean samurtasunik; ez egoan aren begietan negarpulurik. Axe zan
nekea! Nok azaldu daike zelakoa dan negar-bagako atsakabea?
· Sus ojos estaban enjutos
Ez egoan aren biotzean samurtasunik: ez egoan aren begietan negarpulurik. Axe zan
nekea! Nok azaldu daike zelakoa dan negar-bagako atsakabea?
· Una aflicción sin lágrimas; un llanto interior
Ez egoan beste alderdirik
· No cabía otra solución
Ez egoan Ingalaterra guztian beste zer-esanik
· No se hablaba más que de eso
Ez egon atzera begira! Zer nai dezun’ lenbait-len esan!...
· Y muévete! Date prisa! Decídete pronto!
Ez egon guziak batean atzarriak esna; bainan aldizka zaudezte atzarriak eta lo!
· Estad alternativamente despiertos y dormidos; por turno
Ez egon hor bide-erdian!... Bazter!... eta askal!
· Apartaos a un lado,... y a merendar!
Ez egon hor bide-erdian! Bazter! eta askal!
· Apartaos a un lado, y merendar!
Ez egozan Jesusen berba onak entzuteko, judeguak
· No estaban bien dispuestos para
Ez egun eta ez gau izango dan eguna; aituko ez dan argiera bat izango dana
· Una claridad sin fin
Ez ei dabe paperezko etxe barri orrek urik artuten; orregaitik’ eztabe bustitzarik
izaten... Egia ete da?
· No les penetra el agua
Ez ei daki nok egin daben... .-Ez, zera!
· Ya lo creo que sabe...!
Ez ei dakie euren eretxiari sendo eutsiten
· Mantener firme su opinión
Ez ei dau ezer esan gura .-Orixe txarra!
· Eso es lo malo
Ez ei dauke amesik’ atunetan joateko
· A la pesca del atún
Ez ei dauke amesik’ atunetan joateko
· No tener intención
Ez ei dira luzaroko, emengo meatzak
· No durarán ya mucho, según parece
Ez ei ekien labako-surik egiten... Bai amak arduraz erakutsi baleutse!...
· Cocer el pan
Ez ei zetsan ezerk su geiago emoten’ berari Auspua deitziak baino
· No había nada que le diese más coraje
Ez ei-da egia....- Ez alda!
· Por supuesto que no
Ez ei-da Errepublikea alkartua izateko biderik
· No parece probable que sea República Federal
Ez ei-da etorriko... -Ba nengoan ba!
· Ya me parecía raro que viniese!
Ez ei-da komeni ezkor izatea
· Pesimista; desconfiado
Ez ei-dabe erantzukizunik gura
· Sin compromisos
Ez ei-dago erri areetan’ euren odolari eldu al-leikionik
· Que no hay quien pueda rivalizar con ellos en nobleza de sangre
Ez ei-dakar euririk Gabonetarte
· Parece que no se augura lluvia
Ez ei-dau ezer entzun... -Ez dok gauzea ixilezkoa-be ba!
· Pues no es ningún secreto
Ez ei-dautzu begirik beteten’ nik asmau dodan berba barri onek... Itz batek gogoa
bete-ezik’ beste bat asmatzeko bidea zabal dago beti
· Parece ser que no te agrada o satisface
Ez eidazu ba, ori esateko, saputzetik eldu,... katarra enaz-da!
· Para eso no me agarres del pescuezo!
Ez eidazu esan: nora jo bear dozun ba dakit-eta!
· Ya se qué quieres decir; ya sé a dónde vas
Ez eidazu geiago esan! burue galdu eztaidan
· Que voy a perder el juicio
Ez eidozue jaramonik egin neskato oneri: .belarri minberaduna da-ta
· Que es muy susceptible
Ez eiok bertokori itandu’ nondik jatorkoan Tronp-erri izen ori!... Batez-bere
andrazkoak’ amorruz ixetuten dozak
· Se ponen furiosas; se encienden en ira
Ez eiok jaramon! orrek koplok’ amabostako ekinak izaten dittuk...; gero ezebez
· No duran más de quince días
Ez eiozu gora andiegirik emon andra orren asmeari
· No le deis demasiada importancia
Ez eiskuzue asarrerik egin!
· No nos riñáis!
Ez ei-zan izan’ esan dan-beste jente
· Tanta gente como se ha dicho
Ez eizu aurrerantzean moskorrik artu, gizona! Ardao-zalea bazara’ edan erdiz-erdi!
· Bebe rebajado a la mitad; con mitad de agua
Ez eizu aurrerantzean moskorrik artu, gizona! Ardao-zalea bazara’ edan erdiz-erdi...!
· No te emborraches!
Ez eizu ori esan! Nik ezteutsat Josetxori inoiz izan gogo txarrik
· Nunca le ha tenido mala voluntad
Ez eizue uste’ au nire burueraren bat dala
· No creáis que esta es una ocurrencia mía
Ez eizue uste izan’ nik txar-bearrez esan nuala
· Con mala intención
Ez ekarden iru neskatilak aririk’ etxaguntzarako: euren egarria’ dana zan kalerako
· Todo su afán
Ez ekarden iru neskatilak aririk’ etxaguntzarako: euren egarria’ dana zan kalerako
· No traían ninguan afición a
Ez ekian isilik berba egiten, Txanton orrek; zuzen ibilten-bere ez
· No sabía hablar bajo
Ez ekian Txantonek euren artu-emonen barririk; eta Errokeri itandu eutsan’ zegaitik
ebiltzan arek orratza ta aria, edo argia ta gerizea-lez
· Por qué andaban siempre juntos; inseparablemente juntos
Ez ekian zelan azaldu’ zegaitik edo zerik-zetara erabilen burua albo-alboka, kristal-
arteko irudiak
· Por qué razón?
Ez ekian zer egin’ bere etxeak lurra jo ez eian eragozteko. Ez eian ez egian; etzezan.
 · Arruinarse, irse a pique
Ez ekian zer erabilen esku artean
· No entendía lo que él mismo iba repitiendo
Ez ekien altsaziarrak zer egin patari ondagarri arek kenduteko
· Para acabar con aquellas alimañas dañinas
Ez ekusteko obeak dira anitz gauza
· Más valdría no verlas... Indignantes
Ez eman huts hori’ gure lagun beharri-kilikaren bizkar!... Harek ez du hobenik
· No se lo achaquéis a
Ez eman huts hori’ gure lagun beharri-kilikaren bizkar!...: harek ez du hobenik
· No se lo achaquéis a mi colaborador de delicado oído
Ez eman urkoari aserretzeko biderik! Berarekin beti alkar ondo artu!
· Vivir en buena armonía con él
Ez emen itzik atera! Eta Anton gizarajoa sendatzeko bidean jarri!
· Tú a callar!
Ez emen-zeuken ogi bat beste jan-gauzarik
· No tenía más que un pan por toda comida
Ez emen-zon ezer ere irabazten’ eta gizaixoa oso bearturik bizi emen-zan
· Vivía en gran estrechez; pasaba gran necesidad
Ez: enaioek beste bein arrapatuko beingo-beingoan!
· Este rato me pillan otra vez!
Ez, ene alaba! Etzaituzte deabruak eramango: ori Santo-Kristo au; onegana biur
zaite!
· Toma este crucifijo!
Ez entzuterik eman erauntzi, berriketa ta esamesai!
· No prestéis oído a las habladurías
Ez entzuterik emon asmugila ero askori...!
· No les prestéis atención...!
Ez eo-bearrik dauka, ez laka-emakizunik, eta ez beste arazorik batere gaztainak;
ezpada, morkotsetik artu, pazian egosi, edo zartanen erre’ eta jan zaka-zaka!
· Ni necesita de molienda
Ez eo-bearrik dauka, ez laka-emankizunik, eta ez beste arazorik batere gaztainak;
ezpada morkotsetik artu, pazian egosi, edo zartanean erre’ eta jan zaka-zaka!
· Ni hay que pagar por la molienda
Ez eo-bearrik dauka, ez laka-emankizunik, eta ez beste arazorik batere gaztainak;
ezpada morkotsetik artu, pazian egosi, edo zartanean erre’ eta jan zaka-zaka!
· Ni ocasiona otro engorro alguno
Ez eo-bearrik, ez laka-emankizunik, eta ez beste arazorik batere gaztainak; ezpada
morkotsetik artu, pazian egosi, edo zartanean erre’ eta jan zaka-zaka!
· ...Y a comer, se ha dicho!
Ez eraunts eztabadaka: hori ez da on deusetako’ ezpada entzuleen galgarri
· No disputéis
Ez eroian aldean diru askorik
· No llevaba consigo
Ez eros’ abere irabazikorik baizen!
· Reses que prometen
Ez erran eginen dela!... Errazu eginen duzula. -Hitza-hitz! Egizu gero, erran bezala!
 Egizu, eta egina izanen da
· Lo prometido es deuda!
Ez erran’ ikatzaren agertzeko, hautsa harrotzen dugula...!
· No es que tratemos de atizar el fuego...; de agitar una cuestión candente
Ez erran nihortaz gaizkirik: ez xuxen, ez makur!
· Ni justa ni injustamente
Ez erre maindire zagar zaar ori: zatarko on da
· Vale para trapo o estropajo
Ez errez, baino irten ziran. Joainixiok etxeari azkenengo begiratua’ sagastitik egin
zion. Sagar batengana etzanda, aik marruk!
· Qué manera de llorar!
Ez errez, baino irten ziran. Joainixiok etxeari azkenengo begiratua’ sagastitik egin
zion. Sagar batengana etzanda, aik marruk!
· Recostado en un manzano
Ez erronkarik jo, indarrik ezpada! Eztidak ezegatik jo-aziko lurrik
· No andes provocando! No chulees!
Ez erronkarik jo, indarrik ezpada! Eztidak ezegatik jo-aziko lurrik
· No me derribarás por más que hagas
Ez esan bein-be umeen aurrean berba txarrik, ez bada-ezpadako gauzarik...!
· Ninguna cosa inconveniente
Ez esan neri gizendu naizela...; medikuak jan-gutxian naukak-eta
· Pues me tiene a dieta
Ez esan; nik gogor itzegiten dizudala!
· No digas que te hablo con dureza
Ez esan zeuon kolkorako: Ni inok ontzat joterik eztot gura...
· No quiero que me tengan por bueno
Ez esker-gaizto neri maite-orrek!
· No quieras despreciarme...!
Ez eskueran utzi, olako tresnak!
· No dejarlos al alcance de cualquiera!
Ez estutu, ama! Afrikan ere emen baino arraisku aundiagoa egon-arren’ asko
etorriko gera berriz asnasearekin
· Muchos regresaremos vivos
Ez estutu’ asko irakurtearren! ezpada, irakurten dozuena ondo iruntsi ta egotearren!
· No os afanéis por
Ez estutu! Egizu nik-lez: otuten jatana esan, eta gerokorik baletor’ aurre egin
gerokoari-be, al badaiket
· Si de ello se originan consecuencias
Ez estutu! Erroia eztok orregaitik dan baino baltzago izango...!
· Qué importancia tiene eso? Qué más da?
Ez estutu, gizona! biar ere egun-sentia izango da-ta!
· No faltarán días para hacerlo...; hay más días que longanizas...
Ez estutu! Jaungoikoaren esku daude gure gorabera guziak
· Todas nuestras vicisitudes; todo cuanto nos concierne
Ez estutu orregatik! ez estutu, afaldu-gabe banoa oera! Ba dakit nere berri...
· Ya sé lo que me conviene hacer
Ez estutu, Perrando!... bigar ere Jaungoikoak eguna zabalduko dik, bizi danarentzat!
 · Déjalo para mañana! No hay prisa
Ez estutu, seme!... Nekepe ontatik Jainkoak aterako gaitu!
· Ya nos sacará Dios de esta tribulación
Ez estutzeko?... Errezago esaten dezu zuk ori! Bildurrak nago’ garairako ez ote
ditugun bukatuko! Egunak ordu egiten zaizkit
· Con qué facilidad lo dices!
Ez eta bai ari nintzan batekin’ begia bainon areago ote zan belarria... Ni’ belarriaren
alde mintzatu nintzan, artzaikondo izaki
· Discutía yo con uno
Ez ete da Bilbao-n, eleiz ori bete-bete egiteko-beste euskaldun?
· No habrá vascos bastantes para llenar por completo esa iglesia?
Ez ete da gure dantzarientzat soineko edo beste zeozer emongo leuskigunik? Or
bearbada batezen baten egongo diranak, sitsak jaten
· Arrinconados, arrumbados
Ez ete dabe onetariko idi-probaak, pelota-jokoak daben atzea emongo? Bildur bear!
· La triste secuela que ha traído el juego de la pelota
Ez ete dago emen, lau laukoren jaube dan gizonik?
· Que tenga siquiera cuatro perras chicas...?
Ez ete dago Gernikan inor, elizara joateari neke deritxonik8 erderazko sermoia
dagonean?
· A quien le resulta molesto
Ez ete dator? .-Bai, gizona...! Emen da, alako baten
· Ya debe de estar llegando
Ez ete dauke zeri erantzun, arazo onetan?
· No tendrán alguna responsabilidad o culpa?
Ez ete deutsu erbia bialdu? -Gurera erbia bialdu orrek...? Ezta gorantzirik-be! Niri
neuri beintzat
· Ni recuerdos!
Ez ete gara euskaldunok, legerik egiteko duin?
· Capaces de hacer leyes
Ez ete jako euskeraz aztu?... .- Ikasi ezta aztu ez!...
· Cómo se le iba a olvidar si no lo aprendió?
Ez ete jat norbait bere eskua luzatutera urreratuko, jagiko banaz?
· A tenderme una mano o ayudarme
Ez etorri ba barriketan!... Lorea dagonean’ gure erleak egingo dau eztia
· Déjame en paz de bromas..!
Ez etorri gure aterik joten! Geu joango gara zeuekana, egundoko arinen
· A llamar a nuestra puerta
Ez etortzeko eskurik’ etzuen erdisten batek ere
· Nadie obtenía dispensa,... o exclusión
Ez etxean ez kanpoan’ egundo okerrik inorekin etzun izan
· Jamás tuvo desavenencia o reyerta con nadie
Ez eukan Anjelek enparantzan bapere zereginik eta zer-ikusirik..; baina
Arranondoko enparantzeak zer-ikusia beukan, ta bebiltzan bertan zer-egindunak.
Ango gizadia, ango emakumetea,
· Cuánto qué ver en la plaza!... No faltaban allí cosas dignas de atención
Ez eukan Ankelek enparantzan bapere zereginik eta zer-ikusirik..; baina
 Arranondoko enparantzeak zer-ikusia beukan, ta bebiltzan bertan zer-eginduak.
Ango gizadia, ango emakumetea,
· Ni faltaba gente que supiese qué hacer
Ez eukan arek beste egarririk munduan: aberats izatea bakarrik
· Su único afán
Ez eukan arpegirik’ egunaz urteteko
· No se atrevía a; no tenía cara para
Ez eukan bere zazpi umeentzat’ zer jaten emonik
· No tenía nada con qué sustentarlos
Ez eukan beste akatsik’ gor apurtxu bat baino
· Un poco de sordera
Ez eukan errazoia makala gure Kajetanok!
· Cuánta razón tenía... al decir esto!
Ez eukan gozamenik’ ... eta bardin zetsan eutson ogia, zein artoa
· No tenía sentido del gusto
Ez eukan jateko gogorik’ litxarreriak baino
· Sino golosinas, antojos
Ez eukan nun sartu burua..., ortxe ebilen batetik bestera’ ... eta erruki emon deust;
orregaitik esan dot guzur ori: euki eian zer jan
· Me ha dado lástima
Ez eukan nun sartu burua..., ortxe ebilen batetik bestera’ ... eta erruki emon deust;
orregaitik esan dot guzur ori: euki eian zer jan
· No encontraba colocación en ninguna parte
Ez euken bitarterik’ berbaldi luzerik egitteko
· No hallaban ocasión o coyuntura para
Ez euki bildurrik! nik lagunduko dizut lanbide ortan...
· En esa empresa
Ez euki uts-egiterik gauza orretan! Nai errikoak, nai erbestekoak, nai senideak, nai
atzeak’ guztiak dira zeure proximuak
· No erréis, no andéis equivocados. Cuidado con equivocaros!
Ez eukien semerik, bat-bera-be
· Ni uno solo
Ez eurak nai leukeen-beste arin’ baia baina apurka-apurka aurrera doa gure arazo
au
· Tan de prisa como quisieran
Ez eurik, ez izotzek, ez aizek botako dute’ beren indar guziaz jo arren... Etxea
· Aun dando contra ella con todo su ímpetu
Ez eurok loxinetiarren baina... autsak daukiez gero onetan, Elantxobe-tarrak!
· Hay que reconocer que saben hacer bien estas cosas
Ez eurok loxinetiarren baina... autsak daukiez gero onetan, Elantxobe-tarrak!
· No lo digo por adularlos
Ez euskuen itxi’ zegaz lotsatu ta zegaiti negar egin baino beste onik munduan
· No nos dejaron otra herencia que
Ez eustan ainbeste abegi egin
· No me recibió muy bien
Ez eustan ainbeste arpegi egin
· No me demostró mucho agrado; no me dio muy buena acogida
Ez eustan eragin edanaren zorrak
· No fue el exceso de bebida lo que me hizo hablar
Ez eustan Sasitxuk murtik-be egin geiago... Oba izan eban!
· Más le valió
Ez eutsan entzun baten, ez bigarrenean
· Ni a la primera, ni a la segunda
Ez eutsan igarri’ lapurtzar bat zala garbi-garbi
· Que era un cínico ladrón
Ez eutsan inundik-bere atseginik emoten bere aragiari; eta alan-bere estu-estuan
erabilen bere tentazinoiakaz San Jeronimo
· Le apuraba o daba mucha guerra la carne
Ez eutsan ondo eretxi’ sariak bardinean banatutea
· Repartir a partes iguales
Ez eutsan senarrak emazteari arpegi artzen alperreriagaitik..., ez min-askatuegia
zalako
· No se encaraba con su mujer por perezosa
Ez eutsan ukatuten buruari joko-modurik, erririk-erri ebilela... Baina aztuten jakon
bere pekatua? Bai bear-bere! Beti eukan begien aurrean; ta biotza arantzaz beterik
· Qué va? Eso quisiera!
Ez eutsan ukatuten buruari joko-modurik, erririk-erri ebilela... Baina aztuten jakon
bere pekatua? Bai bear-bere! Beti eukan begien aurrean; ta biotza arantzaz beterik
· Lleno de remordimientos
Ez eutsan ukatuten buruari joko-modurik, erririk-erri ebilela... Baina aztuten jakon
bere pekatua? Bai bear-bere! Beti eukan begien aurrean; ta biotza arantzaz beterik
· No se privaba de ninguna diversión
Ez eutseen emoten sinisterik’ entzuterik-bere ez eukelako
· Porque ni habían oído hablar de él
Ez eutseen gorputzaren onari begiratuten
· No se preocupaban por la suerte o comodidad del cuerpo
Ez eutsen alde andirik atara alkarri aizkolariak
· No se llevaron mucha diferencia
Ez eutsen bestek aginpiderik arrapau etxean. Eurek izan ziran beti bazter onetan
etxeko-andra
· Nadie les había arrebatado el mando
Ez eutsen zer-eginik emoten goruak’ gonadun barritsu biai; baina guztiz andia’
auzoko kontuak
· Poco cuidado les daba la rueca
Ez eutson askorik balio izan... Zer balioko gero?
· Cómo le iba a aprovechar!
Ez eutsuen zure errukiz emon Zirineoa lagun; eta bai kurutzean gogor ilten ikusi-
guraz
· Por el deseo de verte morir cruelmente
Ez: ez dizut nik lotsarik galdu, ez gaizkirik esan
· No te he faltado al respeto
Ez, ez... Giristino bizi eta alfer bizi’ horiek ez doazke elgarrekin
· Vivir en el ocio
Ez, ez...! Giristino bizi eta alfer bizi’ horiek ez doazke elgarrekin
 · No se compaginan
Ez, ez! Oraingoan nolabait ere’ eskuratu bear degu! Baldin! ainbeste aztarka eginda
gero’ nai litzake!
· Qué menos! Es de esperar! Lógico!
Ez, ez! Oraingoan nolabait ere’ eskuratu bear degu! Baldin!... Ainbeste aztarka
eginda gero nai litzake!
· Sea como sea, en una forma u otra
Ez, ez! Oraingoan nolabait ere’ eskuratu bear degu! Baldin..! Ainbeste aztarka eginda
gero’ nai litzake!
· Después de tanto bregar
Ez, ez! Oraingoan nolabait ere’ eskuratu bear degu! Baldin... ainbeste aztarka eginda
gero’ nai litzake!
· No faltaría más!
Ez, ez...! Orrek berea dik sudurra!
· No tiene mal gusto! Ya sabe escoger; ya sabe buscar lo que le conviene
Ez, ez: pozik nago, ta gure Jainko maiteari eskerrak eman-bearrean
· Y debo darle gracias a Dios
Ez ezazu iduki nere mezaren ardurarik!
· No te preocupes por
Ez ezeati ezergati itzik egin!
· Guárdate de hablar en absoluto!
Ez ezer erantzun gaiski-esaleari’ lotsatutekoa bada lotsatu dedin, min gaistoaren
jaubea
· Para que se avergüence si es capaz
Ez ezertara ibili! Moldatuko naiz
· No andes molestándote por mí
Ez, ezta au olanik geldituko. Zelan edo alan’ artuko dot nik neurea
· Cobraré lo mío; saldré con la mía
Ez, ezta au olanik geldituko. Zelan edo alan’ artuko dot nik neurea
· Esto no va a quedar así como así
Ez ezur ta ez mami dabil gaixoa
· Escuálido, esquelético
Ez fia inori, fuero-kontu ori: gure buruari, ikusiak ikusi’ fia gauz ori!...
· Escarmentados por la experiencia
Ez fida emazte ederrari’ ez mandoaren gibel-aldeari
· N.B. Emazte mujer en general
Ez fida emazte ederrari’ ez mandoaren gibel-aldeari
· No fiarse demasiado de la mujer bella
Ez gabiltz zain onen adartxo bati edo besteari mokoka...; ez! Zain-zainera goaz: Jesus
Jaungoiko da’ ala ez?
· Vamos al nervio mismo de la cuestión
Ez gabiltza ederrez, ez eta ere beharrez eskean
· No venimos a lucirnos
Ez gabiltza’ ibili gindezkean bezain biziro
· Con tanta celeridad o presteza como
Ez gabiltza inoren lotsak berritzeko asmotan’ eta ez degu bertso ori argitaratzen
· No es nuestra intención avergonzar a nadie
Ez gabon eta ez berri-on’ zokoan zegoan aulki batean eseri zan
· Sin dar las buenas noches ni decir nada
Ez gagoz bat-eginik, arerioai aurre-emoteko
· No hay unión entre
Ez gagoz bat-eginik, arerioai aurre-emoteko
· Para hacer frente o resistir a
Ez gaitean izan, arren, ain geron buru-kaltekoak!
· Tan enemigos de nosotros mismos
Ez gaitezala orrekin geiago nastau aurrera!
· Ya no más en adelante
Ez gaitezan geure buruak urkatuten ibili!
· Trabajar en nuestro propio daño
Ez gaitezela antsiatu geiago’ baldin badegu soinerako bear deguna
· Con qué vestirnos
Ez gaitezela beintzat ibili alkar ezin ikusian!
· No vivamos enemistados
Ez gaitezela beintzat pekatu aundian’ Jaunaren aurrera erori!
· Que no nos toque llegar en pecado a la presencia del Supremo Juez
Ez gaitezela izan leialak... ertzetikan bakarrikan!
· Sólo de labios afuera
Ez gaitezen atzendu’ pobreak gerala...!
· No echemos en olvido que
Ez gaitezen, beharrez baizen’ gure onez mintza!
· Si no es por necesidad
Ez gaitezen, beharrez baizen’ gure onez mintza!
· No nos alabemos
Ez gaitezen egi mardul oetzaz atzenduta bizi
· Descuidar prácticamente esas grandes verdades
Ez gaitezen egi mardul oezaz atzenduta bizi
· Estas saludables verdades
Ez gaitezen egi mardul oezaz atzenduta bizi
· Olvidados de
Ez gaitezen geiegi onetan luzatu...!
· No nos detengamos demasiado
Ez gaitezen sar gauza goregietan; gutaz-gorago diren gauzetan: gizon gare, ez Jainko
· En cosas superiores a nuestra capacidad
Ez gaitezen sarr xehekerietan
· No entremos en los detalles
Ez gaitu berak gogotik uzten beinere
· No nos olvida
Ez gaitu ezertxok ere au sinistatzetik atzeratu bear
· Nada nos debe retraer de
Ez gaitu gu’ Aingeruak baino batere bearrago. Jainkoak
· No le somos más imprescindibles que los ángeles
Ez gaitu horrek harritu behar
· No hay de qué sorprenderse
Ez gaitu izutzen balak... Deus ez dira Frantzesen egin-alak
 · No van a conseguir nada; es inútil todo su empeño
Ez gaitu Jesusek ain lan gatxeko legepean imini
· No nos ha sujetado a una ley tan difícil de cumplir
Ez gaitu oindiokarren bialdu etxetik kanpora; baina bidean garala-ta nago
· Pero pienso que la cosa viene ya
Ez gaitu pekatu mortalak baino bestek alderatuten zeruko erreinuti
· Sólo él nos aparta de
Ez gaituk alperrik aritu lan-da-lan! -zion nekazari gizajoak, negarra begi-ertzean
zuala, arriak txikitutako sorora begiratuaz!
· Asomándole las lágrimas en los ojos
Ez gaituk alperrik aritu lan-da-lan! -zion nekazari gizajoak, negarra begi-ertzean
zuala, arriak txikitutako sorora begiratuaz!
· El sembrado devastado por el pedrisco
Ez gaituk alperrik aritu lan-da-lan! -zion nekazari gizajoak, negarra begi-ertzean
zuala, arriak txikitutako sorora begiratuaz!
· Para eso hemos estado trabajando con tanto afán?
Ez gaituzte ezagutuko gutarikoak gerala: geron buruak erdaldun egin’ eta... adelante!
· Que somos de la cuadrilla, del gremio de los gitanos
Ez gaituzte ezagutuko gutarikoak gerala: geron buruak erdaldun egin’ eta... adelante!
· Fingirnos castellanos
Ez gaitzala azpiratu tentazio batek ere!
· No nos venza la tentación
Ez gaitz-iritzi, ta etzaituete gaitziritziko
· No juzguéis y no seréis juzgados
Ez gaizala nastu ta azpikoz-gainera ipini’ Jaunak emen alkarregaz biziteko batu
gaitun oneik!
· Que no nos perturbe
Ez gal gogoa: hesturako egunak etorriko direnean’ bozkariotan izanen zare zu
· No pierdas el ánimo; no te desanimes
Ez galdu’ Jaunak opa deutsun abegune eder au!
· Esta buena oportunidad que te brinda el Señor
Ez gara ardura-eske ibiliko Diputazinoan’ ezbai bat aurrera eroateko
· Para sacar adelante un pleito o desavenencia. No andaremos mendigando
recomendaciones
Ez gara ardura-eske ibiliko Diputazinoan’ ezbai bat aurrera eroateko
· Pidiendo recomendaciones; que nos atiendan por favor
Ez gara diru-aldian bizi aspaldi guztion
· Andamos escasos de dinero
Ez gara Frantzian sobera gora itsas-untziz
· No estamos bien provistos de barcos; no estamos a la altura deseable; no andamos
sobrados de barcos
Ez gara gu esku-tximurrak...: liburutegia zabaldu dogu errian...
· No somos tacaños..: no andamos con chiquitas
Ez gara ilgo’ bakotxa bein baino: beingo eriotzako utsegitea’ betiko utsegitea da
· Una vez cada uno
Ez gare gu likiskeriatik sortuak; aita bakar bat dugu: Jainkoa
· No hemos nacido de fornicación; no somos unos bastardos
Ez gatxakoz bildur izango gaiztotzar orreri
· Ya no le tendremos miedo
Ez gatxiok esperantza txarraren begira’ zuei begira egon bear badegu!
· Aviado está quien sólo en vosotros confía!
Ez gatzaizka urrikaltzen Jesus-i
· No nos compadecemos de
Ez gaude’ Irun-a joateko asmoak galduta
· No renunciamos al propósito de
Ez gaude ukatzeko’ artu degun bidea
· No estamos dispuestos a abandonar el negocio emprendido
Ez gaude zentzu onean’ burruka ta bekaitza maiz darabilkigunean
· No estamos en nuestro sano juicio; no somos cuerdos
Ez gaudela gaizki?... Ondo-ondo-re’ eztakit ba ote gauden!
· Pues no creo que estemos tan allá
Ez gauden beti atzeneko mailean! Ea bizkortzen geran, ia-ilean gaudenak!
· No vayamos siempre a la cola
Ez gaurgero nik orrelakorik!
· Ya no más volveré a hacerlo
Ez gazi ez geza
· Silencioso; taciturno
Ez geiago jokorik!
· Se acabó para mí el juego!
Ez geiago kantatzekotan mila duro eskeinita ere’ ezin artuko nituan; kantatu-gabe
ezin etsiko nuen
· No podría resignarme a no cantar
Ez geiago orrez itzegin, senar maitea!
· No hables ya más de eso
Ez geiagoren-geiago nik, orrelakorik!
· Ya nunca más lo haré
Ez gelditu bidez-erdian berriketan!
· No os rezaguéis charlando
Ez genduan bear oin orain orixe baino!
· Ya no nos faltaba más que eso
Ez genduen pizti gaiztua arrapatu’ baina pakiak orduan egin ziran, txakurrai
eskerrak: geiago etzan etorri ipurtatxa
· Se acabó la pesadilla que nos causaba la alimaña
Ez gendun ba esku-utsik utzi! Nolatan ez du ezer egin?
· Pues buena propina se le dio!
Ez gendun uste orren mendi zanik berori
· Tan aficionado a andar por el monte. Tan resistente a las caminatas por monte
Ez gengozan moskortuta, ez ezer-be edanda
· Ni borrachos, ni bebidos siquiera
Ez genion batetan igarri’ zer dala bide zeukan ile luze hura gure galaiak
· Ya nos costó averiguar
Ez gera ain burugogorrak, nolabaiteko iritzietan
· Para ciertas cosas no nos faltan ganas de entender...; no somos tan irreductibles
Ez gera aurrak, dotrinara joateko...: ba dakigu gure dina... Egingo bagendu dakigun
 onek erakusten diguna!
· Ya sabemos bastante, hombre!... Contento con que lo practicáramos...!
Ez gera azpeitiarrok albistari orri lan-eman-zale aundienetakoak, ez!
· De los que más quehacer dan a
Ez gera bederazka zoin gure gain
· No somos aisladamente independientes unos de otros
Ez gera emendik joango’ zuek Augustoren eskupean bortxaz ipini-gabe
· Sin haberos sometido a la fuerza
Ez gera eratzen, nai-guzia egiteko... Lan geiegi
· No alcanzamos a dar abasto; nos falta tiempo
Ez gera etorri’ bero egongo zala
· Por creer que haría calor
Ez gera, ez, betikoak... Itxu ta mutu joan bearko degu:... Ordua ez dakigu
· A todos nos espera el cementerio...; lo que no sabemos es la hora
Ez gera gu frantzes musumerke orietakoak
· De esos franceses zalameros
Ez gera igaz-ainbat aldiz joango’ erguen alde ortara. Zergatik? Argatik
· Que por qué?... Por algo será!
Ez gera igaz-ainbat aldiz joango’ erguen alde ortara.-Zergatik? .-Argatik
· Al barrio alto
Ez gera mundu ontarako eginak, berorrek ondo dakina
· Cosa que bien sabe su merced
Ez gerala, ez gerala esaten dute... bainan amalau mila Nikolas emen gaituk orratik!...
Amalau mila gaizkin
· Andan por ahí insistiendo que no existimos... los demonios
Ez gerala, ez gerala esaten dute... bainan amalau mila Nikolas emen gaituk orratik!...
Amalau mila gaizkin
· Andan por ahí insistiendo que no existimos... los demonios
Ez gero arrantzarik jo’ etxe-sariaz edo errentaz zuzituta zabiltzatela-ta..! Eutsin
zoritxarrari!
· Abrumados por la renta; atosigados
Ez gero arrantzarik jo’ etxe-sariaz edo errentaz zuzituta zabiltzatela-ta...! Eutsin
zoritxarrari!
· Aguantar! Fastidiarse! Ya estáis avisados
Ez gero arrantzarik jo’ etxe-sariaz edo errentaz zuzituta zabiltzatela-ta...! Eutsin
zoritxarrari!
· No vengáis después vociferando o protestando
Ez gero axeri zarra bezela, inor zirikatzen ibili, ta norbera ixilik egon...!
· Cuidado con hacer de Patrón Araña: embarcar a otros y quedarse en la playa...!
Ez gero inori ezer esan, Josepa!... -Esatea-be! Ez al dogu alkar ezagututen?
· Por supuesto que no! No faltaría más!
Ez gero justu orrekin ikuskizunik artu!
· No te metas con ese hombre justo!
Ez gero ori orrela jateko asmorik artu!
· No se te ocurra comerlo así...!
Ez gero uste’ naiz exeri-aulki ederra eduki’ bat ez dala nekatzen, ez!
· No vayan ustedes a creer que
Ez geunke egin bear inok olangorik: gauza txarrak ez dakar inondik-be onik
· El mal jamás acarrea ningún bien
Ez gibelaren gainerat eror, otoi, hauxe irakurtzearekin! zaudezte jarririk!
· Teneos bien de pie!
Ez gibelaren gainerat eror, otoi, hauxe irakurtzearekin! zaudezte jarririk!
· Ojo con caeros de espaldas, de susto!
Ez ginakien guhauk ere’ berriki artio
· No lo sabíamos hasta hace poco tiempo
Ez ginan, ez, izaten emakume-gaitan’ abioiak asten ziranean: neskatxai eman bearrez
musu’ lurrari ematen genion
· No estábamos para pensar en bromas con mujeres. N.B. Una salida jocosa: tenían que
echarse cara al suelo al comenzar el fuego de la aviación
Ez ginan Jauna-ganako’ eskua guri onek ez ematera
· No nos llegaríamos hasta el Señor
Ez ginan zabal bizi geure esparruan?
· Vivir holgadamente, con libertad
Ez ginen oro itsasjoak
· No estábamos todos mareados
Ez ginizkian oraindioko guziik ikusi!
· Esto nos faltaba!... Lo que nos faltaba!
Ez ginoaie ortik
· No vamos bien por ahí, vamos equivocados
Ez ginuke beharragorik, gerla gorria pizteko
· Eso faltaría para acabar de enzarzarnos
Ez ginuke gure gogoari eman behar’ ba dakigula zer den egiteko’ manatzen
daukutenek baino hobeki
· No deberíamos ponernos a pensar que
Ez ginuke hortan utzi behar
· No deberíamos contentarnos con eso
Ez gira gizonari joka ari; gogoa dugu partida
· No atacamos a la persona sino su idea
Ez gira gu ezkerretikako haurrak
· No hemos nacido de prostitución; no somos unos bastardos
Ez gira hein hortan oraino
· No hemos llegado todavía a ese extremo; a esa situación
Ez gitie ongi ezagutzen’ uste balin badie hoin guti aski dugula izitzeko
· Que nos asustamos por tan poca cosa
Ez gitxian ez askoan’ inoren gauzeari ez deutsa ikuturik egingo
· Ni en lo poco ni en lo mucho
Ez gitxian ez askoan’ inoren gauzeari ez deutsa ikuturik egingo
· No menoscabarle
Ez gizon aragikoiak; barrunkoiak dauka berekin pakea
· No el hombre carnal, sino el hombre de vida interior
Ez gizon’ ez emazte
· Ni chicha ni limonada; hombre de poco fuste
Ez gizona! Guk bekokia zabal-zabalik esaten dogu nainun’ baserritarrak gareala!
· Con la frente bien alta
Ez gogo onakin baina, ikuste-alde besterik ezian’ juango zan berbia emon zetsan
· Aunque no fuera más que por ver lo que pasaba...; por curiosidad
Ez goien ez bean inor biziren zantzurik ageri etzanean’ usain txarra artu neutson
· Vi en ello mala señal... Me dio mala espina
Ez goienekoa, eta ez berenekoa, eta ez erdi-erdikoa; baizik bitartekoren bat
· Uno intermedio
Ez goienekoa, eta ez berenekoa, eta ez erdi-erdikoa; baizik bitartekoren bat
· Ni el de más arriba, ni el de más abajo
Ez goizean eta ez bazkalondoan’ etzuan ezeren bearrik, ordu-orduan esnatzeko; loak’
bere garaiean, bat-batean alde egiten zion
· Para despertarse a la hora precisa
Ez gora ta ez beera gelditu ziran, lokarri zarrari lotuta; biak buruz-beez, estura
larrian
· Sin poder subir ni bajar; quedos
Ez gora ta ez beera gelditu ziran, lokarri zarrari lotuta; biak buruz-beez, estura
larrian
· Cabeza abajo
Ez gorako ta ez beerako gaude
· Sin saber qué determinación tomar
Ez grina batere’ nor duzun alde edo aiher...!
· No te preocupes lo más mínimo por saber
Ez grina’ bizitzeko zer janen duzuen, eta gorputzari zer soineko emanen
· Con qué os vestiréis
Ez grina’ bizitzeko zer janen duzuen, eta gorputzari zer soineko emanen
· No andéis preocupados por
Ez gurea zalako, baino aur zoragarri bat zan: begiko ura bezin maite genduana
· Le queríamos con toda el alma
Ez guri orrelako gauza gogorrik esan!... baizik gauza beratxoak, eta gustokoak!
· No nos digáis cosas tan fuertes...; tan terribles
Ez gutiz utz zaharr-hitzak! ez baitira itsurat erranak izan
· No desdeñes
Ez gutxik jardungo dute esanaz’ inoren lumaz jantzi nai duela bela txikiak
· Meterse en camisa de once varas; emprender una tarea superior a sus fuerzas
Ez haiteke izan gure aitaren ondore, bertze ama batenganikakoa haizelakotz
· Tú no puedes heredar de tu padre
Ez har deus ere’ manatua agindua zaitzuenaz-gehiagokorik!
· No exijáis más de lo que os está fijado
Ez har sekula holako gauza zuen gain!
· No carguéis con tal responsabilidad!
Ez hau gogotik utzi! ta, eroa ezpazera’ etzara Jainkoarekin labur ibiliko
· Ser mezquino con
Ez hau gogotik utzi! ta eroa ezpazera’ etzara Jainkoarekin labur ibiliko
· Echar al olvido
Ez haut soineratzen ere
· Mo me llegas siquiera al hombro
Ez hauts, ez ikatz
· De uno que no se sabe cómo definir.- Ni chicha, ni limonada. Ni fu ni fa
Ez Herodes ikusgurari laketu eutsan bere naikeri zoroa’ ez judegu salatzaileai ao-bete
arnasa atera
· Ni accedió a su necio capricho, ni les respondió palabra
Ez Herodes ikusgurari laketu eutsan bere naikeri zoroa’ ez judegu salatzaileai ao-bete
arnasa atera
· Ni les chistó, ni les replicó lo más mínimo
Ez hori bakarrik: gehiagokorik ere egin dugu
· Aún hemos hecho más. Y no sólo eso
Ez ibil etxe batetik bertzera
· No andéis pasando de casa en casa
Ez ibil, seme, omen handi baten itzalaren ondotik; ez eta adiskide hanitz beharrez
· Ni te afanes por tener muchos amigos
Ez ibili azal-frintz txit ederraren bila! Ezkontzarakoan
· No busques sólo la bella apariencia
Ez ibili emen aiko-maikoetan! Kana bategaz neurtu danak!
· Déjate de coplas!
Ez ibili emen aiko-maikoetan! Kana bategaz neurtu danak!
· Medir a todos con la misma medida!
Ez ibili estu, zer jango, zer edango...!
· No andéis inquietos
Ez ibili galdeka: zer jan eta zer edango degu?
· No andéis preguntando
Ez ibili geiago neri mandataritan! Ez dakite mintzatzen nik nai nuken neurritan
· No te valgas ya más de mensajeros
Ez ibili Jesus-egaz pildinka!
· No seas mezquino con Jesús!
Ez ibili koipekeri ta azalkerietan... bera eztala inoren aldekoa ta onango
barriketakaz!
· Diciendo que es independiente
Ez ibili koipekeri ta azalkerietan... bera eztala inoren aldekoa ta onango
barriketakaz!
· No vengais con hipocresías!
Ez ibili orrela lurrian, maite! Nik emango dizut pipi ta inoinua, ajekin josta dedin
nere moinoinua... Gero inainan egin... ta ilaila ta txitxia... Nik ekarriko diot aurrari
pit
· Pipi: ollua.- Ñoñua: txakurra. Juguetas infantiles -Ñañan: jan.- Llalla: aya.- Txitxia:
aragia. Pitxia: una cosa muy bonita, un dije, alg
Ez idigi beingoan aterik, inor bada oles egiten! Ago zururrik zuhur ta begiak zebalik’
ea ni ete noan
· Estate bien espabilada y ojo avizor!... para ver si soy yo
Ez iduri-arren’ mandoa beti antzu
· Tacañería habitual
Ez iduri-arren’ mandoa beti antzu
· Es inútil el empeño, si no hay capacidad natural
Ez idurika’ hamabortz kilok’ neke handia emaiten du, laster egiteko
· Aunque no lo parezca...; parece que no, pero
Ez igaro bigarren puntura’ arik eta ustu artean’ lenengoaren debozino ta un gozoa!
 · Hasta haberle sacado o agotado su dulce sustancia o meollo
Ez iharduk horrekin: mokoduna da...!
· Menudo pico tiene! Menuda lengua!
Ez ikaratu ba!... ta ez erabili aboko Mari-Laban, euskera deabrua ipinten dogula-ta
· Un vascuence endiablado, difícil
Ez ikaratu ba!... ta ez erabili aboko Mari-Laban, euskera deabrua ipinten dogula-ta
· Dejaos de murmurar
Ez ikaratu! Ez dizu koskik elduko...: lepo-lepotik artuta daukat-eta
· No te morderá
Ez ikaratu! Jainkoak zuek-gatik egingo du; ta ixilik zaute!
· Dios luchará por vosotros; mirará por vosotros
Ez ikaratu, Maria, Jainkoak bere gogokoa zaitu-ta
· Has hallado gracia ante Dios
Ez ikaratu, mutila! lasterr-asko egingo degu jende txar orrekikoa
· Bien pronto acabaremos con ellos
Ez ikaratu, mutilak! Geldi berton! Nor noraginokoa dan’ laster ikusiko dogu
· Pronto veremos la capacidad de cada uno... a ver quién puede más: ellos o nosotros
Ez ikaratzeko? Deus eztala nere ezur gaixoena?... Nere gogoan Nere artean: Naiago
nuke atzo bezela baneuzka!
· Yo decía para mis adentros
Ez, ikusi bear dut zer dan ori... -esan zuan bere artean
· Tengo que mirar a ver qué es eso
Ez ikusi nai pixka bat bai’ ... baino gorroto gogorrik ez
· Odio profundo
Ez ikusi-iduri eginik’ ateak kertsten zaizte halakoeri
· Fingiendo no haberlos visto
Ez il ta ez bizi bezala arkitzen zara: ez otz eta ez bero zaude; ta zure epeltasunak’
nasten darozkit errai guziak
· Tibieza que da náuseas a Dios
Ez iltzeko-bestean zer edo-zer janagatik’ oinen gainean argal, erkin eta itxuratik
irtenda dabiltza
· Aunque comen algo, lo bastante para no morir
Ez inoiz uste izan’ aien irabaziak etxeari abe berririk erantsiko diotela, ez! Bestera,
len dauzkanak kentzea, ziurrago!
· No añadirán nuevo puntal a la casa; no mejorarán su economía
Ez ipini biotzeko samurtasun orretan zere ustea! joan-etorrikoa da ta
· Pues es contingente o inestable: va y viene
Ez ipini zure ustea adiskideetan, esku andikoak izan-arren
· Aunque sean poderosos; influyentes
Ez irakatsi’ ezin dan gauzarik!
· No enseñes absurdos o utopías!
Ez irakin, bai irakin dago oraintxe eltzea
· A punto de hervir
Ez irakurten, ez aituten zan erraz, gauza batzuetan liburua
· No era fácil de leer ni de entender
Ez iratzar-araz’ lo dagoen zakurra!
· Cuidado! no mover el asunto, que saldrías perdiendo
Ez irudi-arren’ birtutea ere, luze-laburrean itxaskorra da
· También la virtud es, a la corta o a la larga, contagiosa
Ez itsu eta ez lotsa: horra nola gauden bakeari buruz
· Ni ciegos ni acobardados
Ez itto... urik-gabe!
· No pases apuro donde no lo hay
Ez itundu-baga egin!
· No lo hagas sin consultar
Ez itxi albora, Jaungoikoaren bidea!
· El recto camino; la senda del bien
Ez itxi albora, Jaungoikoaren bidea!
· No dejéis a un lado! No os apartéis de
Ez itxi esku arterik liburutxu au!
· No dejes de la mano!
Ez itzal-gabeko arbolarik’ ez baia-gabeko gizonik
· Ni hombre sin defecto
Ez itzal-gabeko arbolarik’ ez erru-gabeko gizonik
· No hay hombre sin defecto
Ez itzazu ezertan artu mundutarren erausiak!... Egin zaite entzun-gor!
· Hazte el desentendido
Ez itzazu ezertan artu mundutarren erausiak!... Egin zaite entzun-gor!
· No hagas caso de...; no tomes en consideración
Ez itzik atera ari’ ezeren gainean!
· No le hagas ninguna alusión
Ez ixiltzeak’ eztau ezer esan gura
· No está el mérito en no quedarse callado
Ez izan beldur! Nik laguntzen zaitut
· No temas
Ez izan’ eta bai uste
· Llevarse chasco
Ez izan’ ta bai uste
· Presunción
Ez izan’ ta bai uste, kanka tzarreko jaun gazte
· Engreído sin haber por qué
Ez izan zuen gerrikoetan’ ez ure, ez zilar, ez diru
· No llevéis oro, ni plata, ni dinero
Ez izanik ere gauzadun lurreko ontasunen aldetik’ aberats ziren gisakotasunez eta
giristinotasunez
· Aunque no eran ricos en
Ez izanik ere hitz-bereko gauza guzietan’ elkar maite zuten
· Aun sin ser de la misma opinión
Ez izanik ere izatetan maitena’ handiena izanen da. Jesukristo gure Jauna
· Aunque no sea el más amado
Ez izatea naiago izaten nuun, alako korridak: txorabio batek emanda goitik-beera
egiteko! gure aitak, teilatutik
· Capaz de caer rodando del tejado. N.B. El padre de mi testigo solía encaramarse al
tejado para ver los toros en la Plaza Nueva de Tolosa
Ez izatea naiago izaten nuun, alako korridak: txorabio batek emanda goitik-beera
egiteko!... gure aitak, teilatutik
· Capaz de darle el vértigo... N.B. El padre de mi testigo solía encaramarse al tejado
para ver los toros en la Plaza Nueva de Tolosa
Ez izatea naiago izaten nuun, alako korridak: txorabio batek emanda goitik-beera
egiteko!... gure aitak, teilatutik
· Habría preferido que no hubiese... N.B. El padre de mi testigo solía encaramarse al
tejado para ver la lidia de toros en la Plaza Nueva de Tolosa
Ez izatea...: ori duk beltza!
· Esa sí que es cosa triste!
Ez izatea...: ori duk beltza!
· La indigencia o carestía
Ez izit!... Jainkoa alde dukezu
· Dios estará a tu favor. No te asustes!
Ez izkuntza, ez oitura, ez fede’ ez izenik bere-bererik ez duela geldituko litzake gure
erria
· Ni nombre propiamente suyo
Ez Jainko t’ ez lur dago gizajoa
· Ha quedado totalmente arruinado
Ez jakin nehork’ noren beharretan izan diteken!
· Nunca se sabe de quién va a necesitar uno algún día
Ez jakin-arren noiz, nun eta nola izango dan’ danok dakigu, leentxo-gerotxo’ ori
seguru dagoala. Eriotzako eguna
· Más tarde o más temprano
Ez jakinat etzekinat zer dedan: aspaldian emen nabin natxebilen nere buruoni arterik
artu ezinda, purgok eta inun direnok artzen
· Ando sin lograr sosiego
Ez jakinez egin dau
· Por ignorancia
Ez jako etxagun begiratu bati ondo egiten’ burua bat-egitea gizon alper ta baldanakaz
· Asemejarse a; equipararse a
Ez jako etxagun begiratu bati ondo egiten’ burua bat-egitea gizon alper ta baldanakaz
· No le cuadra bien
Ez jako falta jardun-gurea’ arek egiten daben guztiaren kontra
· No le faltan ganas de censurar
Ez jakoe imini bear seina besoetan kristinautza-bagakoai
· Permitirles apadrinar a la criatura
Ez jakon mutilari beste gaitasunik, esatekorik baintzat, ezagutzen’ eizarakoa izan-
ezik
· No se le conocía otra aptitud digna de mención
Ez jan, ez edan... japitartetan!
· Entre horas...; entre comidas
Ez jan ongi eldu-gabeko frutarik!
· Fruta no bien madura
Ez jaoka zu-lako bati’ urri, estu ta esku-laburrekoa izatea
· Poco generoso! avaro
Ez jaramon egiten dionari’ sankarik ez dio egitten txakurrak
 · A quien no le hace caso; a quien le deja en paz
Ez jaramonik egin ezeri! Ondo eginek ondo emoten dau
· Lo bien hecho, siempre está bien
Ez jaramonik egin’ gangarren batzuk esango dautzuezanai!
· Algunos fatuos
Ez jarri asma-ezinik, burua nastean
· No te rompas la cabeza discurriendo
Ez jarri, grina oriek gogo dutenera!
· No cedas al capricho de...!
Ez jata mira egiten’ zuk orretara iriztea
· No me extraña el que
Ez jateko, ez lo egiteko, ez berba egiteko, ez barre egiteko’ argituten jako gogoa
gaixoari, gatxak itxi ta lasterreko egunetan
· Apenas le queda ánimo para
Ez jateko, ez lo egiteko, ez berba egiteko, ez barre egiteko’ argituten jako gogoa
gaixoari, gatxak itxi ta lasterreko egunetan
· En los días inmediatos a la enfermedad
Ez jatzu gaineko konpesinoe batzuetan ezer gogoratu?
· Confesiones ulteriores
Ez jauna, ez! Emen danak gera alkarren ezagun
· Todos nos conocemos
Ez, Jauna,... ez nik sekulan orrelako lanik! Naiago det’ lurreko ezerezkeria guziak
galdu’ Zu pekatuaz galdu baino...!
· Nunca jamás haré yo semejante cosa!
Ez jaune, ez! -esan nion, bekozkoa beltz-beltz einda
· Mirándole con rostro bien ceñudo
Ez Jaungoikoa danez..., baina bai gizona danez
· En cuanto Dios...; en cuanto hombre
Ez: Jaungoikoak eztitu’ ez argizaizko begiak’ ez ezpalezko belarriak ere...: gure
bakotxaren esate-egiteaz’ gerok, nork-berak baino ardura geiago artzen du
· No tiene ojos para no ver, ni oídos para no oir. Todo lo ve y oye
Ez jenden’ bainan nere beldur izan zaite bakarrik...!
· Témeme a Mí; no a la gente
Ez Jesus ez Amen... izkutatu zan gure begietatik
· Sin decir oxte ni moxte
Ez Jesus ta Amen’ otz-otzik geratu da, beingo-beingo baten
· De la manera más inopinada
Ez Jesus ta Amen’ otz-otzik geratu da, beingo-beingo baten
· Instantáneamente
Ez joan atsegin-bila kanpora’ inondik-inora!
· De ningún modo
Ez joan lagun hekien artera, zuen nahitarat eta gehiagoko beharrik-gabe!
· De no haber particular necesidad
Ez, Kardantxilo, ez: ni enoia batzar orretara... Gero esango daustazu ze erabagi artu
dozuen... .-Perretxiku zarra esango dautzut!... Ori ez da egiten! Lanak itxi’ ta
etorri!
· Qué porras! Para eso estoy!
Ez, Kardantxilo, ez: ni enoia batzar orretara... Gero esango daustazu ze erabagi artu
dozuen... .-Perretxiku zarra esango dautzut! Ori ez da egiten! Lanak itxi’ ta etorri!
· Déjalo todo y ven!
Ez kartzelara sartuta, ez tiroka ilda, ezta auts eginda-be’ ezkozuez egingo zeuenak
ezetara-be
· De ningún modo
Ez kartzelara sartuta, ez tiroka ilda, ezta auts eginda-be’ ezkozuez egingo zeuenak,
ezetara-be
· Ni haciéndonos pedazos
Ez kendu, Jauna, zure laguntza! Ez bota ni baztarrera!
· No me rechaces!
Ez kezka geiegitan ibili, jan-edanerako ta jantzirako bear dezunaren gainean
· No andéis demasiado solícitos por
Ez kezkarik artu, guk bear degun janaz eta jantziaz! Ori guzia gure gain geratuko da
· No te preocupes por
Ez kezketan ibili jan-edanerako bear dezuenaz!
· No andéis solícitos o preocupados por
Ez koipe’ ta ez ezeren arrasto izaten zuun eltzekariak
· Sin condimento alguno: insípido
Ez korriturik, ez domurik eztabe ikusiko: molokot egingo deutse-ta... Molokot porrot.
· No cobrarán ni interés ni capital
Ez larritu, adiskidea: zure alaba ori-be’ ba dago nok artu
· No le falta quien la pretenda
Ez larritu!... joan dira .-Joanaz berri on!
· Pues que les vaya bien! Bien idos están!
Ez larritu! neronek aterako dizut arantza oinazagarri ori
· Esa dolorosa espina
Ez leike izan an pasa-bidea
· No puede haber paso por allí
Ez lekurik emon epeltasunari!
· No cedáis a la flojedad o tibieza
Ez leukee onera geiago eukiko au-gaiti, ene ustez
· No por eso resultarían más provechosos
Ez lezake ez gizon horrek horrelako ausartziarik har’ baldin Jainkoak esku emaiten
ezpalio
· Si no le diese poder
Ez lezake, naita-re, ur preskuak zaartu
· Aunque se empeñara... No prueba el agua
Ez lezake orrelakorik esan’ Jainkoaren legeko zortzigarren aginduarekin asarretu-
gabe
· Sin chocar con el 8 mandamiento; sin mentir
Ez lioke bere lagunari hoinbertze pilota ahotik kendu behar, Ignaciok
· No debería quitarle tantas pelotas al compañero; no debería ser tan monopolizador
Ez lirake aski ortarako zeruko izar argigileak’ naiz letozela beren eguzkiarekin!
· Aunque vinieran con
Ez lirake aski ortarako zeruko izar argigileak’ naiz letozela beren eguzkiarekin
· Aunque vinieran con
Ez litake laguntza ilauna, etorri nahi balu
· No sería ayuda desdeñable
Ez liteke eder’ besteri eskaintzea. Zuri-besteri, nere ipui oek
· No parecería bien
Ez litzake biziko gu-gabe... Gure begitatik ez bada, ezpaitu gaxo orrek ikusten!
· Para todo, está pendiente de nuestros ojos
Ez litzake gauza gaitza izango kentzen
· No sería muy difícil; no costaría mucho
Ez litzake gauza itxuratsu’ Jaunak eskintzen dauskuna guk artu nai ez izatea
· No sería razonable
Ez litzake gogorra emengoak arat joatea, ta angoak unat etortzea
· No sería pedir demasiado... Sería muy puesto en razón
Ez litzake izango lapurrik’ ezpalitz tapatzailerik
· No habría ladrones si no tuvieran algún cómplice
Ez litzake kalte izango ezela’ berria erostea: danen artean samur pagatuko da
· De ningún modo causará perjuicio
Ez litzakez mamu makalak eta kaiku txiker-txikerrak izango!
· Valientes bobos serían si
Ez lizate Jaungoiko egiazkoa izango’ gezurrik esan balezake
· No sería Dios verdadero si
Ez lizateke bat ere, egiteko hartan sar litekeienik: ez behintzat, zentzua buruan
duenik, zoro eta itsu eztenik
· Ninguno que esté en su sano juicio
Ez lorik dagit’ ez atsedenik daukat...; beti ikara, beti urduri, beti leiza gorria neugan
· Un infierno por dentro
Ez lotsatu, neskatilatxua, ez lotsatu! garaian zagoz-da... Aukerakoak zarie zuek bata
bestearentzako... Neska-mutil biok
· Formáis muy buena pareja
Ez lukainka ta ez mutur gelditu. Dena nai ta guzia galdu
· Quien todo lo quiere todo lo pierde
Ez luke aukera ori bere eskuan aurrak
· No estaría en su poder... No sería capaz de
Ez luke emango orrek’ tximinin gora dijoan kea ere
· Es de los de puño prieto; muy tacaño
Ez luke erantzukia txikia izango’ ori egingo balitzaio!
· Motivo de queja
Ez luke, ez, galduko Adanek, galtzeko baleduka’ bere Paradisua!
· Si aún no la hubiese perdido
Ez luke ori egin-bearrik’ buruan zentzunik balu
· Si fuera sensato
Ez lurreko gauzetan begia ipini!
· No pongáis los ojos en
Ez luteke farra gutxi egingo, ori entzunik!
· Poco que se reirían...!
Ez luzatu lan au egunetik egunera!
· No vayas difiriéndolo de un día para otro
Ez luzatzearren: batena esatea askoko da’ beste guziena gutxi gora-bera ezagutzeko
 · Para muestra bastará un botón
Ez, maitea, orain ez...; baina masailean bizarra ateratzean zuretzat izango da
· Cuando seas mayor
Ez, maitea, orain ez...: baina masailean bizarra ateratzean’ zuretzat izango da
· Dicho al niño pequeño, para contentarlo, dando largas... -Cuando seas ya mayorcito
Ez, maitea! Zure aita’ orrenbat baino prestuagoa da; on-puska bat da
· Es más bueno que todo eso
Ez maiz ibil adiskidearen etxean! ase eztezazun, higuin etzakitzan, eta gaitz-ets
etzaitzan
· Para que no le canses o fastidies
Ez maiz ibil adiskidearen etxean! ase eztezazun, higuin etzakitzan, eta gaitz-ets
etzaitzan
· Para que no te le hagas aborrecible
Ez maminik, ez azurrik ez eutsen itzi’ ondo jorratu-bakorik
· Tundir a golpes todo el cuerpo
Ez marmaririk atera!
· No andéis murmurando
Ez, Masima! Ori ezin egin leike’ gizabide ona erakutsi nai daben gizalabeak
· Ninguna mujer que demuestre abrigar buenos sentimientos
Ez, Masima! Ori ezin egin leike’ gizabide ona erakutsi nai daben gizalabeak
· Ninguna mujer que demuestre abrigar buenos sentimientos
Ez meza arin bategaz geratu, domeka eta jai nagusietan!
· Fiestas mayores
Ez meza arin bategaz geratu, domeka eta jai nagusietan!
· No contentarse con una misa ligera...; con una simple misa rezada
Ez mozkor’ ez gonazale da gure mutila
· Ni bebedor ni mujeriego
Ez musturrik okertu’ ilunetik argitara atera dogun berba oneri!
· No tuerzas el gesto a...!
Ez muzinga ibili, mukerrak erakusten’ konfesoreak ezer gal-erazoten deutsunean!
· No te muestres huraño, disgustado, malhumorado
Ez nabil gaizkian, nere iritzian...; alare aotan nabil, naizen tokian
· A pesar de ello ando en lenguas; me critican
Ez nabila, Jauna, zure emaitzen bila, bainan Zure: etzait Zurerik deus on’ Zu-gabe
· No busco tus dones, sino a Ti mismo
Ez nadin izan’ bi aldetara aizeak daragin lezka
· Caña que el viento mueve de una lado a otro
Ez naduka ez, bertzeren beldurrak’ ihes egina: neure beldurrak naduka
· Es el miedo de mí mismo lo que me vuelve esquivo
Ez nagizue atx arrizkotzat inok bota!
· No se crea que soy de piedra, insensible
Ez nago geiegia!
· Me siento muy decaída... Ya valgo bien poco
Ez nago gezurra danik
· No creo que sea falso
Ez nago gizarterako
· No me siento en forma
Ez nago guztiz gogo onez’ gai orren gainean eskribatzeko
· No tengo muchas ganas de
Ez nago lengoa, neroni bai baino
· Aunque soy el mismo, estoy muy cambiado
Ez nago luze jarduteko...; etzaituztet aspertu nai
· No estoy en condiciones de alargarme hablando
Ez nago ni Berangoko Egi orren esanetan
· No estoy de acuerdo con
Ez nago osasun oso-osokoa
· No me siento del todo bien
Ez nagoke’ eskerrak zuri eman-gabe
· No puedo menos de darte las gracias
Ez nai baino leen’ baino iritxi du
· Al fin, después de mucho esperar
Ez nai baino lenago!... eguna iritxi zan
· Por fin...!
Ez nai-orduko’... baino eskuperatu dute
· Lo han sometido o traído a raya
Ez naiteke eskuko dirurik-gabe geldi
· No puedo quedarme sin dinero disponible
Ez naitzatzu ni gaitzez etorri; bide zuzenez baizik...
· Vengo de muy buena fe
Ez naitzatzu ni gaitzez etorri; bide zuzenez baizik...
· No vengo con mala intención
Ez naiz aberatsa’ baina zuretako dina soineko eta oinetako eta gosari ba da nere
etxean
· La ropa y el calzado que necesitas
Ez naiz aski burutik maingu’ hola paper-beltzatzen artzeko aritzeko’ ametsetako
lukainkaz
· Con utopias o castillos en el aire
Ez naiz aski burutik maingu’ hola paper-beltzatzen artzeko aritzeko’ ametsetako
lukainkaz
· Estar emborronando papel
Ez naiz aski burutik maingu’ hola paper-beltzatzen artzeko aritzeko’ ametsetako
lukainkaz
· No soy tan falto de inteligencia como para
Ez naiz asko moduz kontatzen arituko, ikusi dedana: ez al dakizu itzak bideak egiten
ditula?
· Ya tendré cuidado cómo lo cuento!
Ez naiz asko moduz kontatzen arituko, ikusi dedana: ez al dakizu itzak bideak egiten
ditula?
· Las palabras vuelan..., van lejos
Ez naiz aurreragi sartzen mediku oiekin!
· No me fío mucho de los médicos
Ez naiz bearbada ara iritsiko’ meza entzuteko garai onean
· A tiempo para llegar a Misa
Ez naiz beinere an izan; bainan sumatuko det
 · Espero acertar el camino
Ez naiz entenditzen: ez neri galdetu!
· No soy entendida; no entiendo de eso
Ez naiz ezeren bearrez..: ala zion ume gurasotiak
· La niña amante de sus padres
Ez naiz gai bestetarako
· No soy apto para otra cosa
Ez naiz gai onetzaz zerbait azaltzera deituena, alderako ere; baina ezer esan-gabe ezin
gelditu nindeke
· Ni mucho menos
Ez naiz gauza ezertako... .-Nola etzera ba lertua egongo? Nola gauzako zera ba?
· Cómo no vas a estar agotado, rendido?
Ez naiz gauza’ zugaz apain mintzatzeko
· Para hablar de ti con la debida elegancia
Ez naiz geiago!
· Ya no puedo con mi alma! Me siento acabada!
Ez naiz geiago etorriko... .-Ori egin bear zenduke!
· No faltaría sino eso! Quedaríamos ofendidos si fuese así
Ez naiz geiago, seme! Nereak egin du...
· No puedo más; me fallan las fuerzas
Ez naiz geiagoko erreguka ibiliko arekin
· Ya no le insistirá más; ya no volveré a importunarle con ruegos
Ez naiz herabe izanen’ hura zuri hedatukiago esplikatzera
· No tendré inconveniente en
Ez naiz hortan den gutienekorik hobendun
· Soy completamente inocente; no tengo la menor culpa
Ez naiz ikusten mendi goietan; baina bai, inoiz, eliz-oinetan
· No se me ve
Ez naiz inor, apaiz jaun oeri salakaiak artzeko
· Pedirles cuentas; lanzarles acusaciones
Ez naiz inoren bekaizti
· No tengo envidia a nadie
Ez naiz izanen’ nintzen hura... Ez gare gehiago izanen’ ginen berak
· Ya no volveremos a ser lo mismo que éramos antes
Ez naiz izango ni, atzera egingo dedana... Au ta ondotxoz geiago egiteko prest nago
· Esto y bastante más
Ez naiz izango ni, atzera egingo dedana... Au ta ondotxoz geiago egiteko prest nago
· No seré yo quien rehúse...; quien se niegue
Ez naiz jendarteko gai; berehala linburtzen eta kilikatzen naiz; errea naiz: aierurik
gutiena asko dut’ muturtua jartzeko
· Para quedar amoscado, resentido
Ez naiz jendarteko gai; berehala linburtzen eta kilikatzen naiz; errea naiz, jauzkor
naiz: aierurik gutiena asko dut’ muturtua jartzeko
· Soy poco sociable
Ez naiz jendarteko gai; berehala linburtzen eta kilikatzen naiz; errea naiz, jauzkor
naiz: aierurik gutiena asko dut’ muturtua jartzeko
· Irascible
Ez naiz jun-zarra, emakumea!... Zer dezu orren larri egoteko, nere zai?
· Pero si hace muy poco rato que había salido...!
Ez naiz nai bezin laster bakarrik gelditu. Ez orixe! Ez det berealakoan biali!
· Ya me ha costado echarlo de encima...!
Ez naiz nere burutik ezten gauzarik asmatzen ari
· No estoy inventando ninguna falsedad
Ez naiz nere buruz etorri; Aitak bialdu nau
· No he venido por mi cuenta
Ez naiz neretzat ezer ere gorde-zale
· No deseo reservar nada para mí
Ez naiz neure burutik mintzo: hala erraiten du San Agustin-ek
· No lo digo por mi cuenta
Ez naiz ni andre onen odolean kutsutzen
· No quiero mancharme en la sangre de. No quiero comprometerme en
Ez naiz ni din Jaunaren aurrerako: zuek izan zaitezte nere jabe! Egin zaitezte...
· Valedme vosotros!... ante él, santos del cielo!
Ez naiz ni din Jaunaren aurrerako: zuek izan zaitezte nere jabe! Egin zaitezte...
· Ante el Señor; en su acatamiento
Ez naiz ni emen egon-gura
· No tengo ganas de
Ez naiz ni gai’ ene aterbean sar zaitezen...
· No soy digno de que
Ez naiz ni hargatik bekaiztuko, eta ez mutturturik gaitzez jarriko
· No por eso me ofenderé
Ez naiz ni hargatik bekaiztuko, eta ez mutturturik gaitzez jarriko
· No por eso tendré celos; no me resentirre
Ez naiz ni, Jauna, zure begietan’ lurrik eta herrautsik baizen
· No soy más que polvo y ceniza
Ez naiz ni, Jaunari eskerrak’ burutik bero
· No soy ningún exaltado
Ez naiz ni nor’ Zu nere etxepean sartu zaitezen
· De que entres bajo mi techo
Ez naiz ni nor’ Zu nere etxepean sartu zaitezen
· No soy digno
Ez naiz ni sartzen’ errazoia zein aldetakoak zuten erabakitzera
· Cuán de los partidos en presencia
Ez naiz ni ere atzo goizeko bildotx... Nik ere urteak ba ditut...
· No creas..., ya tengo mis años
Ez naiz oartzen zein dan
· No caigo en la cuenta
Ez naiz on aitzurrerako; eske ibiltzea’ lotsa
· No tengo ya fuerzas para cavar
Ez naiz oroitzen buru-eman zionik bere lan orri
· No recuerdo si lo terminó
Ez naiz osatzen; bigar ekarriko dizut gainerakoa
· No me alcanza el dinero; no tengo lo suficiente
Ez naiz pertsularia, aitor dut egia
 · Lo confieso
Ez naiz prestuen deitzerat etorri; bai ordean bekatoreen
· No he venido a llamar justos
Ez naiz zimendurik-gabe mintzo
· No estoy hablando sin fundamento..; ya sé lo que digo
Ez naiz zure errian izan-zarra
· No hace mucho tiempo que
Ez naiz zure sehietarik neskameetarik baten bete
· No soy comparable a
Ez naizela etorriko?... Baita bai-be, danen gainetik etorriko naiz!
· Sí, por cierto!
Ez naizela zurekin neurtzeko gauza? Atoz, nai dezun tokira! Etzaitezela izan nere
kupira!
· No tengas miramientos por mí! No me compadezcas!
Ez naizu jaurti, Jauna; Zu zaitut nire abaroa
· Tú eres mi defensa...; mi salvación
Ez narama ba salda orrek; baina zeozer artu bear’ eta artuko det
· No me entusiasma gran cosa ese caldo
Ez nator ez, zuen ondasunen bila. Ez egieki, nere jaunak: ez orrelakorik uste. Len
ezer izan badet’ orain gogo ori ere kendu zat
· No por cierto...!
Ez natxako jabe egin
· No lo he tomado como dicho para mí; no me he dado por aludido
Ez natzaika natzaio mintzatu nahi; eta eztut nahi mintza dakidan
· No quiero hablarle, ni que me hable
Ez nau batere poztu gure Lutxiren kantak
· No me ha gustado nada... No me dice eso nada de bueno
Ez nau ezertan artzen
· No me toma en consideración; no hace caso de mí
Ez nau ikusi nai’ begiko zakarra baino
· No puede verme; me odia
Ez nau ikusiko geiago arinik-arin
· Ya tardará en volverme a ver
Ez nau inok ikusi ardaoak gatx-eginda, zabuka, oinak lokaturik, asko-legez, euren
osasun da arimen kaltean
· Tambaleando, dando traspiés
Ez nau inok ikusi ardaoak gatx-eginda, zabuka, oinak lokaturik, asko-legez, euren
osasun da arimen kaltean
· Pasado del vino, indispuesto
Ez nau inok larrituko; ezteust inok atzerantz-erazoko
· Nadie me acobardará
Ez nau inok larrituko; ezteust inok atzerantz-erazoko
· Nadie me hará retroceder
Ez nau ni gaurko sermoiak ezertan artzen
· No me concierne en nada...; no reza conmigo
Ez nau sekula nahiko zure aitak... .-Bilduko dut
· Yo haré que te quiera
Ez nauk ba egongo aurtengo udan tren orixe ikusi-gabe!... Zer derizkiok, Joxe? .--
Gazteago zeralarik eztezu ikusiko
· Si tienes ocasión, aprovéchala; no la pierdas
Ez nauk ezer-asko gauza!
· Qué poco valgo ya!
Ez nauka berriz arrapaturik fraile orrek!
· Este rato me pilla otra vez!
Ez naukan hainitz zela herritik joaitea
· No me parecía gran desgracia
Ez nauke nagoke’ begien aintzinean dudana erran-gabe
· No puedo menos de decir
Ez nauke nagoke hitz bat erran-gabe...: huna zer!
· No puedo menos de decirlo
Ez naute berealakoan arrapatuko!
· Para rato me cogen a mí!
Ez naute jazten’ gizon askoren abilidadeak
· No me entusiasman...; no me dejo seducir por
Ez naute nonbait aintzat artu Argia-n
· No me toman en cuenta
Ez naute nonbait aintzat artu Argia-n
· Por lo visto
Ez nautzue mintzo amen-omenka
· No estoy hablando de memoria, a humo de pajas. De oídas
Ez nauzue behingotz ikusiren
· Ya no me veréis más
Ez naz asetzen’ nere zorrak ateratze utsarekin
· No darse por satisfecho con
Ez naz asetzen’ nere zorrak ateratze utsarekin
· Pagar las deudas
Ez naz bizi neu inoren kaltean; bizi nazala’ ba naz zerbaitako; ilten banozue’ ez
ezetako
· Sirvo para algo
Ez naz bizi neu inoren kaltean; bizi nazala’ ba naz zerbaiteko; ilten banozue’ ez
ezetako
· No hago mal a nadie
Ez naz geiago etorriko; bakea emongo deutsut
· No te molestaré más
Ez naz inoren lotsa
· No me tengo por inferior a otros; a nadie cedo
Ez naz lotsa izan’ ori esateko; eta eztot lotsarik bear’ izan dodazan etenak eta obenak
autortuteko
· Las transgresiones y faltas que he tenido
Ez naz lotsa izan’ ori esateko; eta eztot lotsarik bear’ izan dodazan etenak eta obenak
autortuteko
· No debo avergonzarme de
Ez naz lotsa izan’ ori esateko; eta eztot lotsarik bear’ izan dodazan etenak eta obenak
autortuteko
 · No me he avergonzado
Ez naz nagoen tokitik goratuko’ zure bendizioa artu artean
· No me levantaré de aquí
Ez naz neure jakinagaz asko pietan
· No me fío de mi ciencia
Ez naz ni agaz ondo etorten
· No me entiendo bien con él
Ez naz zokoz-zoko dabiltzan gizatxar orietatik
· Andar escondiéndose, en la clandestinidad
Ez nazate azpiratu aragiak eta odolak! Ez naza amilerazi deabruak!
· No me haga caer al abismo
Ez nazazu eskutik utzi, Jauna! Zure indarra iragarri nai diot geroaren geroari
· A todas las edades venideras
Ez nazazula aipa’ ba naizenez ere!
· No me cites para nada! Haz como si yo no existiera
Ez nazazula dei neure egunen erdian; utz nazazu zahartzera, umotzera, urdintzera...,
azken-adinera heltzera
· No me llames
Ez nazazula haserre-araz eta joan araz burutik!
· No me hagas perder los estribos!
Ez nazu izutzen...: aldera zaitez!
· Acércate
Ez neban esan orren biribil!
· No lo afirmé tan categóricamente
Ez neban itzik egin, ez lurrunik
· No chisté lo más mínimo...; no hice el menor gesto
Ez neban mezea ainbestean entzun
· No la oí con mucha atención
Ez neban nere burutik esan...; atera
· No me lo inventé yo
Ez negarrik egin, ama! Zu guziak utzia zauzkate; baino Jaungoikoak guzirako eskua
dauka, eta berak gordetzen gaitu
· Todo lo puede
Ez negarrik egin, maitea! Ni bizitzea’ nere naiera eztago
· No depende de mi voluntad
Ez nekien’ liburu zar aundien gainean betazalak erretzeraino gau ta egun egon
zeratenik
· Quemarse las cejas estudiando
Ez nekin gauzako nintzan ori egiteko
· No sabía si tendría fuerzas
Ez nengoan nere onean’ berriz osorik ikusi-arte, bialdu genduan gizona
· Hasta verle sano... y salvo
Ez nengoan nere onean’ berriz osorik ikusi-arte, bialdu genduan gizona
· No estaba tranquilo hasta que
Ez nengon xor, ez, Jauna: Zurekin nengon gogo-betean
· Estaba enteramente engolfado en Ti
Ez neri bekozpe ilunik jarri!
 · Mala cara
Ez neri berriz eskeini kirten okerrik zuzentzat, kontsejuak ematean!
· No vuelvas a engañarme con torcidos consejos
Ez neri ikuturik egin!
· No me toques!
Ez neri negarrik, Jerusalen-go alabak!
· No lloréis por mí!
Ez neronek diodalako baino, eztit oraindik inork ikusi gezurrik!
· No hay quien me pueda tachar de embustero
Ez neuk esatearren baina... bein etxetik urten ezkero’ neuk-be ondo ibilteari emoten
deutsat
· Me gusta tratarme bien
Ez neuk esatearren baina... bein etxetik urten ezkero’ neuk-be ondo ibilteari emoten
deutsat
· No está bien que yo lo diga, no es por alabarme
Ez neuk esate-arren’ ni gibel andikoa naz; eroapen andia daukat’ eta ganera lepo-
zabala
· Hombre de mucho aguante, de anchas espaldas
Ez neukan asmo galdua’ zure berriak irakurri-bage gelditzeko
· Ya tenía intención de leer
Ez neukan asmoa galdua; ta osasunarekin’ joatekoa naiz
· Ya tenía intención; en ello estaba
Ez neukan neronen mende’ nere minaren aukera
· No estaba en mi mano la opción
Ez neuke kokadarik egingo maiean’ ikazgin onen esku zetakatuak ikusi-arren; ta
euren jan-gureak neurea geituko leukela deritxat
· Su apetito excitaría el mío
Ez neuke kokadarik egingo maiean’ ikazgin onen esku zetakatuak ikusi-arren; ta
euren jan-gureak neurea geituko leukela deritxat
· No me daría empacho
Ez neuke nik, andrea, berorregaz ixileko gauzarik euki gura
· No quisiera tener secretos con Vd
Ez neuke osoz esango euskeraz kredoa
· No sabría decirlo entero
Ez neurea dalako..., baina mutil esanekoagorik’ gitxi! Egongo dira banakak... Nik’
zetarako da bestera esatea? eztot bat oindiokarren ezautu
· Para qué voy a decir lo contrario?
Ez neuskio neure usteari eutsi nai’ neurea dala-ta beste-barik
· No quería aferrarme a mi parecer sólo por
Ez neutsen belarririk zabaldu aren ipuinai
· No les presté atención
Ez neuzkan txartel aiek utsaren truke emateko!
· No estaba dispuesto a regalárselos a nadie
Ez nezake esan, nai izan-arren’ oen alde gauza onik
· No sé decir nada bueno de ellos
Ez ni geiago Urlia-gana, txartela artzera: dotrina berria ta okerka galdetzen du...!
· Ya no vuelvo más donde Don Fulano al examen de Catecismo
Ez ni geiago Urlia-gana txartela artzera: dotrina berria ta okerka galdetzen du
· Yo ya no voy más donde Fulano al examen de Catecismo para la Comunión Pascual
Ez ni geiago Urlia-gana txartela artzera: dotrina berria ta okerka galdetzen du...!
· Pregunta salteado. No según el orden del libro
Ez nigatik negar egin; baizik zuen buruak-gatik
· Por vosotras mismas
Ez nik errukirik zuri ta beste onako izerdi-koipetan dagoan oni; mukertxo dakust
berau baina
· Aunque veo que está bastante displicente
Ez nik errukirik zuri ta beste onako izerdi-koipetan dagoan oni; mukertxo dakust
berau baina
· Este que está sudando la gota gorda
Ez nik gorrotorik!... Baina biotzean ezkutatua daukee’ txingarra auspean egon oi dan
eran
· Como la brasa bajo el rescoldo
Ez nik gorrotorik, jauna! Baina niri eman dizkidan egunak’ berari ere etorriko al
zaizka Amen!
· Los días que me ha hecho pasar...; los sufrimientos que me ha causado
Ez nik inoren egunetan...! San Agustinen arratsetan bai ditudala nik nere atseginak
eta poz-aldiak!
· No es en la claridad de otros, sino en las oscuridades de S. Agustín donde encuentro
mis delicias
Ez nikek orren narruan egon nai; beste munduan begira dagokion suertea’ neretzat
nai ez nikek
· La suerte que le espera
Ez ninduen zeruak doaiez jantzi
· No me dotó de especiales talentos
Ez ninduzuen etxera hartu; etzenidaten aterbe eman
· No me acogisteis; no me albergasteis
Ez nintzan asko beartu releju arezaz
· Poco provecho le saqué
Ez nintzan atrebitu berari ezer esaten; sudurretako aizeakin ere botako nindun-da!
· Con un bufido... Echar a cajas destempladas
Ez nintzan azkeneraino zer egiten nun jabe
· No me percaté de lo que decía
Ez nintzan etorri gogoak ematen zidana egitera
· A hacer mi capricho
Ez nintzan nai-ordurako iritxi arta-sorora’ nere galtzak askatzera...!
· Qué contento me vi cuando llegué a...!
Ez nintzan ni artara batere oartzen
· No caía en la cuenta
Ez nintzateke natorrenera etorriko’ neure bular-barruan egon al baledi ixilik utsegin
au
· Si pudiera conservarse secreto en mi pecho
Ez nintzen egundaino Bilbao-n izana; aurkitu dut’ erderak izigarri jana
· Terriblemente invadida por la lengua extraña
Ez nioke minik eman nai, ama; ta ala ere’ biotzak biraltzen dizkit itz auek aora
 · Es el corazón el que me las dicta
Ez nion eskatu arrebari pezeta baten jaso-agiririk
· No le pedí recibo alguno
Ez nion ezer nabarmendu, ekarri zutenean
· No le noté nada de particular
Ez nion geiago aitari gauza orren gainean ezer ere berritu
· Ya no volví a hablarle más de esto
Ez nion inori opa nere patua
· A nadie le deseaba una suerte tan triste como la mía
Ez nion ori egiten utzi’ esan dedana zala bide
· Por la razón que he dicho
Ez niri berriztu zuen karrika-dantzarik!
· No me mentes otra vez...!
Ez niri errurik ezarri!
· No me eches la culpa!
Ez niri esan ezin dezula, edo lekurik ez dezula meza entzuteko!... Goiz jaikitzen
bazera’ izango dezu
· Que no tienes tiempo
Ez niri eskerrik; ta bai Jaungoiko, doe guztien emoileari
· Las gracias no a mí, sino
Ez niri hola mintza! Ez naiz ele-eder gose
· No me gusta la lisonja
Ez niri negarrik egin!
· No lloréis por mí
Ez nituke esan bear olako gauzak; baina dana ezin eduki det... eta lertu!
· Al fin acaba uno por estallar..; por desahogarse
Ez nitun gogoz jango...; ta zertan baietz esan?
· Comer con gusto
Ez nitzake ezertara fiatuko orrekin
· De ningún modo; para nada
Ez niz deusen beharretan
· No me falta nada
Ez nizkian azkar pasa malkar aek!
· Menuda marcha que llevaba yo por aquellas breñas!
Ez nizuke esango zer egin zuun, geroztik
· No sé qué ha sido de él
Ez nizuke pena berrietarako gairik eman nai
· Motivo de nuevos sufrimientos
Ez noa alako gauza ederra zorretan saltzera
· Venderlo al fiado
Ez noa erantzun Marik’ eta ez emen-zan jun... Bertan egoala ba!... esan emen-zion
amak
· Pues ahí te quedes fija!
Ez noa esatera astoaren edadea’ ez galtzeagatikan saltzeko bidea
· Para no perder la oportunidad de venderlo
Ez noa inongo-inortxoren kontra
· No voy contra absolutamente nadie
Ez noa itzbide mingarri onen saiets guztiak agertaratzera
· Todos los aspectos de esta lamentable cuestión
Ez noha burutik: egiazko solasak itzak ateratzen ditut
· No estoy delirando
Ez noia itz bat bera kentzen, idatzi nebanetik
· No retiro ni una sola palabra
Ez nok, ez nok egarri; baino bai goseak larri
· Pero sí acuciado por el hambre
Ez nora ez ara... dago
· Indeciso
Ez nora ta ez ona dabil
· Sin dirección fija
Ez noski: monja joaten bazera’ prakak tajutzen ez dezu lanik izango...
· Remendar o arreglar pantalones
Ez noski: monja joaten bazera’ prakak tajutzen ez dezu lanik izango...
· Claro que entonces no tendrás para qué molestarte en
Ez nuan asko uste garai batean, berriz burua jaso bear zuanik gure osaba arek!
· Cuán lejos estaba de imaginar que...!
Ez nuan asmorik amari berri kezkagarri au emateko, zortziak aldera-arte, loa gal
etzezan... Baina nolatan egon ixilik?... Ezin nun’ eta zapla!
· Para que no se desvelara
Ez nuan beste inun arkitzen’ nere alde egingo zuan jaunik
· Nadie que me valiese; que intercediese por mí
Ez nuan esango orren ezereza zinanik!
· Tan imbécil
Ez nuan esango orren ezereza zinanik!
· Nunca hubiera creído que
Ez nuan joaterik izan, Andoain-go jaira
· No me fue posible ir
Ez nuan nik artorik saltzeko asmorik’ San Juan-alderaino
· Hasta fines de junio; hasta los Sanjuanes
Ez nuan nik bertso aietan inor zulatzeko ustea
· No pensaba en pinchar a nadie
Ez nuan uste adituko zuanik inoren esana
· No creía que fuese capaz de obedecer a nadie
Ez nuan uste oinbeste aize zenduenik buruan
· No creía que fueras tan ligera o insustancial
Ez nuan uste’ orren odol txarrekoa zinanik
· De tan mal genio. ?
Ez nuben salduko... ezta... -Naiz urretan pagatu larogei pezeta!
· Ni por nada!... Ni aunque me pagasen 80 ptas. en oro
Ez nuen asko pentsatzen orrelakorik...; bainan ala komeniko zan, nola ere-bait... Eta,
esaerak dion bezela’ alabearrari ezin aldegin!
· Seguramente...; por lo visto
Ez nuen asko pentsatzen orrelakorik...; bainan ala komeniko zan, nola ere-bait... Eta,
esaerak dion bezela’ alabearrari ezin aldegin!
· No vale sustraerse a la necesidad
Ez nuen eginen; ez beintzat anbestetan
· Tantas veces
Ez nuen ezpainik erabili’ itz bat ateratzeko nere alde
· No chistar una sola palabra... de defensa
Ez nuen ezpainik erabili’ itz bat ateratzeko nere alde
· No moví los labios...; no despegué los labios
Ez nuen geroztik nere gurasoen berririk ikasi
· No tuve noticias de mis padres
Ez nuen inorengatik farra egiteko asmorikan
· Reirse de, burlarse de
Ez nuen salduko txakur ura’ ezeta naiz urretan pagatu larogei pezeta
· Ni aunque me pagasen en oro
Ez nuen sinistatuko sekulan’ esker oietakoa zinanik
· Que fueses tan desagradecida; que correspondieses así al bien que se te hace
Ez nuen uste ain gogor egongo zinatela... baino nik samurtuko zaituztet
· Yo me encargo de reducir vuestra resistencia; de convenceros
Ez nuen uste ain gogor egongo zinatela... baino nik samurtuko zaituztet
· No esperaba que os mostraseis tan rebeldes o resistentes
Ez nuen uste’ belar ontatik dagoen bezin usu zegoanik
· Que hubiese tanta abundancia de
Ez nuen uste zinala orren naspila...: neri itz onak’ eta besteri biotza... Orai’ juaten al
zera lenguaren bila!
· No te creía tan falsaria
Ez nuen uste zinala orren naspila...: neri itz onak’ eta besteri biotza... Orai’ juaten al
zera lenguaren bila!
· Vete, si quieres, donde el otro
Ez nuke atseden bear’ zu ekusi artean: ez eta kendu ere bear zure begietatik’ ezin-
bestez baizik
· Sino a más no poder
Ez nuke atseden bear’ zu ekusi artean; ez eta kendu ere bear zure begietatik’ ezin-
bestez baizik
· Apartarme de tu presencia
Ez nuke atseden bear’ zu ekusi artean; ez eta kendu ere bear zure begietatik’ ezin-
bestez baizik
· No debería yo descansar
Ez nuke beila onduko argibide ori
· Yo no avalaría así como así
Ez nuke beila onduko argibide ori. Beila bereala
· Esa manera de razonar
Ez nuke besteren bizkar-gain egon nai
· Vivir a expensas de otro
Ez nuke erantzupiderik izan nai diru orregatik
· No quisiera que me echaran en cara
Ez nuke etsiko ontzi txiki onekin
· No me acostumbraría a trabajar a gusto
Ez nuke idukiko biotza ain triste’ naitasun eltzakea baldin banizu
· Si el amor que te tengo no fuera bien verdadero maduro
Ez nuke ikusi nai nere inguruan kuku alper ori
· Que se vaya lejos de aquí!
Ez nuke kendu-ezinik biotzean izango
· No sentiría mucho tener que dejarlo
Ez nuke nai beinipein inongo berriketik berriketarik etortzea gauz oien gainean
· No quisiera ningún compromiso o disgusto
Ez nuke nai nere tartekorik orrela ikusi: belarritako gabe, Mari-mutilak bezela...
· De mi parentela
Ez nuke naiko’ arazo auxe erdizka uztea
· Dejarlo a medio hacer
Ez nukela joan bear?... Orixe bai joango naizela!
· Vaya que sí!... Ya lo creo que iré!
Ez nun ezagutu. .-Ez dakin zer utsegin unan! -Zer utsegin uan
· No sabes, chica, lo que te perdiste!
Ez nun-da ez an asi zan, kontu orrekin
· De pronto, sin ton ni son
Ez nun-da ez an’ ezkondu egin zan gure neska ori
· De pronto, impensadamente
Ez nundik eta ez andik, inork uste etzuala’ gazte arrotz bat eskaini zan, aurra
jasotzera
· Apadrinar al niño
Ez nundik eta ez andik, inork uste etzuala’ gazte arrotz bat eskaini zan, aurra
jasotzera
· No se sabe de dónde
Ez nundik eta ez andik’ San-Bartolome degu santu bat’ probintzian oin onarekin
sartu zana
· Nadie sabe cómo ni por qué
Ez nuun izango ainbesteko eskuartzerik’ neska izan banintza
· No hubiera tenido tanta libertad o atrevimiento
Ez nuun utsik utziko; baina etzidan biderik eman
· No la habría dejado sin nada, sin gratificación
Ez nuzu zure gogoaren jakile
· No conozco tu pensamiento
Ez odol, ez ondasun’ neskak ni neuk maite, ez i; erriko zoko denek’ ori ba zekitek
· Sin parar la atención en alcurnia ni en fortuna
Ez odol, ez ondasun’ neskak ni neuk maite, ez i; erriko zoko denek’ ori ba zekitek
· Lo sabe todo el pueblo
Ez odol gaixtorik egin! Nik erranen diot guzia
· No pases pena! No tengas cuidado!
Ez oi naz sartu andantegietan’ nora-ezean, premiaz eta ezin-bestez baino
· Sino por absoluta necesidad
Ez oilotu tentazinoetan!
· No os amilanéis!
Ez olakorik, mutil! Kartzelan sartuko gaioezak, eta nik’ lotsarien ganean’ etxerako
bidea galduko joat
· Además de pasar vergüenza
Ez olakorik, mutil! kartzelan sartuko gaioezak; eta nik’ lotsarien ganean’ etxerako
 bidea galduko joat
· Me quedaré sin poder volverme a casa; no me admitirán ya en casa
Ez omen da berriz etorriko .-Zergatik ote?
· Por qué será?
Ez omen da egia... -Orren mingainean bai!
· Al decir de ése sí
Ez omen da etoeiko geiago.- Obe ere ba du!
· Más le vale!
Ez omen da komeni era ortan egoterik; baina oraindik ere ez dute artu
konponketaren biderik
· No han hecho nada por lograr el remedio
Ez omen dago munduan, aren txakolina berdintzekorik
· Que no hay chacolí comparable a...; capaz de competir con
Ez omen daki nun bizi zeraten... .-Ustez esan nitxoan barren ba, arren!
· Pues ya creo que se lo dije!
Ez omen dio, mutilak nai lukean bezela, arpegirik ematen Malentxok
· Según parece, no le mira como quisiera el chico
Ez omen du begitako-bearrik
· No necesita gafas
Ez omen du ekarri nai .-Onen begira negon!
· Ya me lo esperaba
Ez omen du ematen irakurtzeko gogorik gure albistariak
· No convida a leer
Ez omen du gaur arraultz egin-berririk.- Asko da ba!
· Qué raro! Pues es extraño!
Ez omen du geiago orrelako lanik egingo, euskera euskera dan arte. Polita baita au!
· Qué gracioso, eh? Tiene gracia! Irónico
Ez omen du geiago orrelako lanik egingo, euskera euskera dan arte... Polita baita au!
· Mientras viva la lengua vasca
Ez omen du geiago orrelako lanik egingo, euskera euskera dan arte... Polita baita au!
· No lo volverá a hacer
Ez omen dute bizitzekoa irabazten
· No ganan para vivir
Ez omen dute gutaz axolarik: eskupeko xori gauzkate
· Nos creen acoquinados; a su merced
Ez omen dute irabazten bizitzeko-doia
· Apenas lo suficiente para vivir
Ez omen dute orai nehor italianoek’ gu baino maiteagorik... Hobe, hobe! Ba dugu aski
beltzuri eginik elgarri’ behar-ordu handirik-gabe!
· Sin haber gran cosa por qué; sin gran motivo
Ez omen dute orai nehor italianoek’ gu baino maiteagorik... Hobe, hobe! Ba dugu aski
beltzuri eginik elgarri’ behar-ordu handirik-gabe!
· Hartos agravios nos hemos hecho
Ez omen dute orai nehor italianoek’ gu baino maiteagorik... Hobe, hobe! Ba dugu aski
beltzuri eginik elgarri’ behar-ordu handirik-gabe!
· No quieren a nadie más que a nosotros
Ez omen dute santu-jantzitzaile gelditzeko bokaziorik
 · Para vestir imágenes Quedarse para tía
Ez omen zan ezer, esan ziguten gero; baino muturrekoa artu gendun beintzat
· Pero del disgusto no nos libra nadie
Ez omen zan sasoiko kristaurik gelditu ara etorri-gabe
· Ninguna persona de edad madura
Ez omen zan’ ura azpiratuko zuen jenderik
· Decían que eran invencibles
Ez omen zekien San Pedrok’ zer zeraukien Tabor-eko mendian; eta ez bide-daki San
Agustinek zer darauzkion: zorabiak artu du, bai, baina amorezko zorabiak
· Está desvariando o delirando
Ez omen zekien San Pedrok’ zer zeraukien Taboreko mendian; eta ez bide-daki San
Agustin-ek’ zer darauzkion: zorabiak artu du, bai, baina amorezko zorabiak
· No sabía lo que decía.- No sabe lo que dice
Ez omen zekien San Pedrok’ zer zeraukien Tabor-eko mendian; eta ez bide-daki San
Agustin-ek’ zer darauzkion: zorabiak artu du, bai, baina amorezko zorabiak
· Probablemente no sabe lo que se dice
Ez omen zerabilen arrotasun gitxi’ Donostia itxi zebanean...!
· Poco orgulloso que andaba!
Ez omen zioten zizkurik’ miatu-gabe utzi
· No le dejaron un rincón por registrar
Ez omen zitezken ase aditzaleak: gure kantu zaharrak entzun eta nahiago
· Cuánto más los oía, más los quería oir
Ez omen zuen Frantzian nehork lan-zotzik egin behar, egun hortan
· Que nadie debía dar golpe... o trabajar lo más mínimo
Ez omen zuen gehiagoren amentsik Hitler-ek
· No aspiraba a más; no pretendía más
Ez omen zuun ori esan... .-Lau salto atzeraka egiteko aitzeki ederra! Ez etortzeko
· Buen pretexto para echarse atrás
Ez on ta ez gozo arraultz-parea zurrutaka sartu’ ta an joaten zan presaka
· Sin sacar gusto ni provecho al alimento
Ez on ta ez gozo, beti presaka ibiltzen da
· Sin tiempo para disfrutar de nada
Ez on ta ez gozo egingo dio orla jandakoak
· No le dará provecho ni satisfacción
Ez on ta ez gozo egingo dio orla jandakoak
· No le dará provecho ni satisfacción
Ez on ta ez gozo. Ez lanik’ eta ez aurrerapiderik
· Sin oficio ni beneficio..; sin nada que hacer
Ez on ta ez gozo zopa batzuk janda’ berriz ere soroko lanetara
· Sin gusto ni provecho... De prisa y corriendo
Ez onean, ez gatxean eroan al zaitu Jaunak beragana
· Ni por las buenas ni por las malas...; ni de grado, ni de fuerza
Ez onez eta ez gaitzez atzituko gaituzute... Ez, ala Jainkoa!
· Ni a las buenas ni a las malas
Ez onez ez gaitzez ez det olakorik egin nai
· Ni a buenas ni a malas
Ez: oraindik eztu zeruak lur jo..., Jaunari eskerrak...; baina gure paotx-soroa jorratu
 digu akerrak...
· Aún no está todo perdido
Ez: oraindik eztu zeruak lur jo..., Jaunari eskerrak...; baina gure paotx-soroa jorratu
digu akerrak...
· Pero el enemigo ha hecho estragos en nuestro campo. N.B. Expresión metafórica
Ez ordi bat ikusi zan, eta ez itz loi bat aditu zan mendi artan, jende asko inguratu-
arren
· Ni se vio... ni se oyó
Ez, ori eztago ondo; baino beste ainbeste oker egingo al zun inork...!
· No es como para escandalizarse tanto. Cualquiera habría incurrido en lo mismo
Ez ori! Jainkoari ez dakiola nai!
· Dios no lo quiera!
Ez orixe! ez gara joango ezertara-be!
· De ninguna manera...! Eso sí que no!
Ez orixe! Eztigue olako adar-jotzerik egingo legazpiarrak!
· No nos van a hacer esa jugada
Ez orregaiti makaldu! ez epeldu! ez emon eriotzea motelto ta adore-baga! Ilaz il bear
da!
· Hay que morir matando
Ez orregaiti makaldu! ez epeldu! ez emon eriotzea motelto ta adore-baga! Ilaz il bear
da!
· No os entreguéis a la muerte cobardemente!
Ez orrek eta ez besteak kinkik atera-gabe’ joan-etorria pake-pakean egiten utzi
ninuten
· Sin que chistaran; sin que opusieran la menor objeción
Ez orrenbeste estutu neregatikan!... Topatuko det zeinek begiratua!
· Ya habrá quien se fije en mí...; quien me quiera
Ez orrenbeste estutu neregatikan!... Topatuko det zeinek begiratua!
· No pases tanto cuidado por mí!
Ez orretara, ez onetara da ondo’ eskola ori
· Ni de esa ni de la otra manera está bien
Ez ostu-alderako mezaak, ez argitakoak, ez buldea artuak’ ez ditu libretan pekatuti
· Ni las misas encargadas en reparación de los hurtos
Ez ostu-alderako mezak, ez argitakoak, ez buldea artuak’ ez ditu libretan pekatuti
· Ni la ofrenda de cera de ánimas
Ez ote da au guzia asko-adina’ zein bekatu itsusia dan zuk igerritzeko?
· Acaso no es bastante lo dicho para...?
Ez ote da egiaz eta bidez orixe esango zuzaz ere?
· Con toda verdad y razón
Ez ote da etxean orrelakorik? .-Ez dizu egongo
· Sospecho que no habrá
Ez ote da etxeetan izan oi emakumeen-dina lan, gizonen nekeetara joan-gabe ere?
· Acaso no tienen bastante trabajo en casa?
Ez ote da etxeetan izan oi emakumeen-dina lan, gizonen nekeetara joan-gabe ere?
· Sin necesidad de ir a las labores propias de hombres
Ez ote da guretzat goraxko manamendu hori? Etsaien barkatzea.
· No es algo superior a nuestras fuerzas?
Ez ote da Praka-gorriren lana izan ori?
· Obra del diablo
Ez ote da zuzen, guk jakitea, egun hautan bederen, xuxen nor norat dagon?
· Saber a punto fijo
Ez ote da zuzen guk jakitea, egun hautan bederen, xuxen, nor norat dagon?
· Hacia qué lado se inclina cada cual; qué postura adopta cada uno
Ez ote da zuzen guk jakitea, egun hautan bederen, xuxen, nor norat dagon?
· No es justo? No hay derecho a saber?
Ez ote dabiltza guziak batetik, ezetz erraiteko?
· No se habrán concertado todos...?
Ez ote degu ezkontzeko asmorik?... Gaiean gaude zerbait pentsatzeko
· Ya estamos en sazón...; ya es hora de que
Ez ote degu Jauna gure alde, aurrerakoan?
· En lo sucesivo
Ez ote digu eragingo guri Jainkoaren naia egiteak? alako irabaziko ta ajolako zerak?
· Un negocio de tanto provecho y trascendencia
Ez ote digute zerbait-txo nasten gure adimentua aragiaren keak?
· Perturbarnos algún tanto
Ez ote diozu ba anaiari oinbeste adieraziko?
· Tanto te costará convencerle?
Ez ote dira emakume asko senar-gai bila asitzen, eltzeari gatza ematen, ogi ona egiten,
ikasi baino len?
· Antes de aprender a cocinar
Ez ote dira gizon asko mundu onetatik irteten, gusto oneko eltze bat progatu ere-
gabe?
· Sin haber podido darse el gusto de probar un buen potaje
Ez ote dira gizonen artean ere gizantx edo anjere biurtu diranak?
· Afeminados, mariquitas
Ez ote dira or gure lengo batzarre aiek berri-berriro bilduko?
· No volverán nuevamente a reunirse?
Ez ote dit utzi bear, Andre-Marietan, bi egunerako etxera?
· Licencia para dos días, por la Asunción
Ez ote du biarko onduko?
· No irá a mejorar el tiempo?
Ez ote du Jainkoak, gau eta egun oihuka ari zaizkon bere hautetsien aldea hartuko?
· No hará justicia a sus elegidos?
Ez ote du kontu-zar usairik?
· No será una noticia trasnochada?
Ez ote du kontu-zar usairik?
· No será una noticia trasnochada?
Ez ote dugu beltz-moroek bezanbat zuzen?
· Tanto derecho como
Ez ote dute amarengana makurtu nai zuen biotzak?
· Doblegarse los corazones..; volverse hacia
Ez ote?... -Ez, eta oterik-gabe, oraino!
· No! En absoluto, no! Sin lugar a duda
Ez ote gara gauza orien sare galgarritik aterako?
 · Librarse de esas redes de perdición
Ez ote gara saiatuko, etsaiaren eskuak garaiturik... Jainkoaren arpegi ederra
ekustera?
· Venciendo el poder del enemigo
Ez ote gera bein edo bein buruz almenduko? .-Obe bai, ori!
· No vamos a entrar en juicio alguna vez? Ya es hora de escarmentar
Ez ote gera bein edo-bein buruz almenduko? -Obe bai, ori!
· Ojalá que así fuera!
Ez ote litzake ori egiteko bide oberik? .-Bai: eutsi bat!
· Quieres un procedimiento mejor? Ahí va uno
Ez ote naiz ni aberastuko?... -Bai! urterik eztan aizian... Aizerik eztan urtean
· El año que no haga viento... Nunca
Ez ote naz gorde beinere zure begietatik?
· Ocultarme de tu presencia
Ez ote niz bada ni hire deina ire dina. G.; hire doia
· Acaso no soy yo tanto como tú?
Ez ote zaigu etorriko? .-Ez litzake ezeren okerrik etorri-gabe ere
· Nada perderíamos aunque no viniera
Ez ote zan mutila ura burutik egina? Ba da gaur lege-gizonik, ala derizkionik
· No falta quien así opine
Ez ote zate gozagarriren bat eman bear anima zintzo oei’ alaitu ditezen zerurako
bidean? Baietz dirudi
· Para que se animen
Ez ote zate gozogarriren bat eman bear anima zintzo oei’ alaitu ditezen zerurako
bidean? Baietz dirudi
· Darles algún alivio o consuelo
Ez ote zekien Jainkoak zein zan gauza guzietan onena? Nola-nai ere’ ba zekien
· Sin duda que sí sabía
Ez ote zen hor Jainko-lanik?
· Intervención divina; obra de Dios
Ez ote zenduke obe, norbaitekin erdibana sartzea?
· Asociarte con alguien a medias; entrar en sociedad con
Ez ote zera lo astun orretatik esnatuko?
· Despertar de ese profundo sueño
Ez ote zerien negar-malkorik aren begiei?
· Derramar lágrimas
Ez ote zinan bearrekoa, gure aiten Euskal-erri, erri-lurretik alde egin-bage biur
zindezen mende-erri?
· Que te convirtieses en pueblo dominado
Ez ote zinan bearrekoa, gure aiten Euskal-erri, erri-lurretik alde egin-gabe biur
zindezen mende-erri?
· No mereciste acaso...?
Ez ote ziran nere gain ere Jesusen negar aiek?
· No lloraría también por mí?
Ez ote zizun zure barrunbeak esaten etzala egoki?
· No te lo reprochaba la conciencia?
Ez ote zoan batzutan urruntxegi gure apeza? -Bego hori Jainkoaren gain!
 · Dejemos el juicio de esto a Dios!
Ez ote zuen gure diruak indarrik, berez-bere xutik egoiteko?
· Para sostenerse en pie por sí mismo
Ez ote zuten barrenean zimikorik, ori egin zutelako?
· No les remordería la conciencia?
Ez ote zuten itz oek koixkarik-koixka, letren bat utzi bidean?
· Paulatinamente, por grados
Ez ote-dan edo etorri ibili naiz
· He estado dudando si habrá venido
Ez ote-daroe die Jainkoak emanen bere zuzena? ala berantuko ote-zaie?
· Acaso les va a hacer esperar?
Ez ote-genduke okergarri’ biaramonera-arte or gelditzea?
· No te parece que nos traería algún inconveniente...?
Ez otz ta ez bero, gaur bai ta biar ez, txapel batekin bi buru estali nairik bizitzea’ ez
da Kristoren jarraitzaile izatea
· Querer jugar a dos cartas; servir a dos señores
Ez otza, ez bero’ dira geiegizkoak emen
· No hace aquí fríos ni calores extremados
Ez otzagoa ta ez beroagoa: lengo urteetako galgan etorri da negua
· Más o menos por el estilo de los años pasados
Ez otzean ez beroan geiegia da lur ori
· Temperatura moderada
Ez otzitu beinere, mutilak! Jarrai aurrera!
· No desanimarse!... No perder el entusiasmo
Ez pentsa gero, jolasa dagoala emen!
· No creas que es cosa de broma lo que pasa aquí
Ez pentsatu, espik esparik daukadanik lan egiteko
· No tengo inconveniente; no objeto nada al trabajo
Ez punpaka ibili orrela lurrian! Atoz, aupa zaite! Nere magalian artuko zaitut, eta
gero kiriketan ibiliko gera
· Punpaka: Kolpeka.- Kiriketan jugar al escondite. Vocablos infantiles
Ez puztu zere izatezko doaiez, Jainkoari gaitz-iritzi ez dakion
· No sea que vayas a desagradar a Dios
Ez puztu zere izatezko doaiez, Jainkoari gaitz-iritzi ez dakion
· No te envanezcas
Ez salda ta ez ur..., ekarri zidan
· Algo que quería ser caldo
Ez saldu, ondotxo eskeintzen ezpadizute!
· Si no te hacen una oferta considerable
Ez sartu adiskidearen etxean sarri’ aspertu ta gogaitu eztagizun, ateaz jo ta ordu
gatxean bota etzaizan
· Para que no te eche de mala manera
Ez, seme, ez: zerorrek nai dezuna egiteko daukazun eskurik’ kendu nai ez dizut nik
· No quiero usurparte tu derecho a...; tu libertad para
Ez sermoiean eta ez besteetan ere’ ez omen zan apaiz ori zurikerian ibiliko...; etzan
inorengatik ikaratzen: esan bear zana esan’ ta kito
· No se andaría con adulaciones
Ez sinestekotz Eliza’ ez da behar nihor sinetsi; predika diteke nahi dena... Bakotxa
bere!
· Cada uno es dueño de pensar lo que quiera
Ez sinistu! esamesak baino eztira-ta
· No son más que habladurías
Ez sinistu nolanai, esaten dizkiguten gauzak’ nork esaten dizkigun lenago aztarnatu-
gabe
· Sin antes averiguar o examinar
Ez siniztuteko gauzea! Nazino guztiak maite dabenean euren berbetea’ euskaldunak
ez maite izatea berea
· Increíble!
Ez sua piztutzeko esan’ ez zer egin bear dedan esan’ ta kristaua emen euki
ernegatzen!... Aginte txarrak!
· Un desgobierno!
Ez txarrera artu, esan dizudana!
· No lo tomes a mala parte, en mal sentido
Ez txiki ta ez aundi’ orain bat ere ez arrautzik, atak
· Ya ni grandes ni pequeños; no pone ya huevos nuestra pata
Ez txukunketarik egin’ ez ezer egin... eguardi-arte guztian... Alperkerian egon da.
· Ni hacer aseo, ni cosa de provecho
Ez uan, arraietan, nagusi txar-txarra-re, nagusi orixe! Gaurko eguneko zenbait baino
obea!
· La verdad que era bueno el amo ése!
Ez uan ba erdaldun aundi-aundia ere, ori esan zuana!
· Pues no era hombre que calzase muchos puntos en castellano
Ez uan esan, Jainkoaren Eliza iru egunean berriro jasotzeko eskuduna intzala?
· Que eras capaz de
Ez uka aiteen siatsa!
· Acuérdate del pasado!... No defraudes a tus mayores! Acredita el temple de tu casta!
Ez uke merezi, baina artu zak urdai-zati au
· No te lo debería dar
Ez unan ik ere ori esaten, mutilen atzetik ibiltzen intzananean... epur-dantzari
arrotzar orrek!
· Desenvuelta e infatuada
Ez ur, ez ardo
· Ni fu ni fa
Ez ur, ez arno
· Ni chicha ni limonada...
Ez uretarako ez sutarako balio dun bat
· Un inútil
Ez urrun bila!... eskupean duzu
· Lo tienes muy cerca...; al alcance de la mano
Ez urten konfesorearen eretxiti’ mundukoen irauntsi ta iraun-emote guztiakaiti
· Reproches o críticas
Ez urten konfesorearen eretxiti’ mundukoen irauntsi ta iraun-emote guztiakaiti
· Habladurías
Ez urten konfesorearen esaneti! Egin zeatz’ berak emoten deutsuzan buru onak!
 · Cumple exactamente sus consejos!
Ez urten konfesorearen esaneti! Egin zeatz’ berak emoten deutsuzan buru onak!
· No te apartes de sus instrucciones!
Ez uste’ egun-lanaren kaltetan ezer egin degunik
· En detrimento de la tarea diaria
Ez uste izan’ asmauriko gauzen bat dala
· No es invención mía
Ez uste izan’ atsoak-legez zeri eztaukadala berbetan asiko nazala
· Sin ton ni son
Ez uste izan’ au luzaroan izango danik
· Durar mucho tiempo
Ez uste izan augaitik’ epe galantekoa nazala
· No pienses que soy un cachazudo
Ez uste izan’ aurtengo negua guztiz amaitu dala; ba ondino azkenengo ostikadea
jaurti-barik dauko; ta uste dot’ datorren ilean bizarrak erakutsiko ditula
· Todavía está por dar el último ramalazo
Ez uste izan’ aurtengo negua guztiz amaitu dala; ba ondino azkenengo ostikadea
jaurti-barik dauko; ta uste dot’ datorren ilean bizarrak erakutsiko ditula
· Va a hacer de las suyas
Ez uste izan’ aztuta dagoenik euskal-abizena duela adierazteko!... Ortarako ba dakie
leunketan, batek ezpaleki bere berri!
· Ya saben cómo hacerse los obsequios; cómo pasar la mano por el cerro
Ez uste izan’ bestien txarrik esan gura dodanik
· Hablar mal de; difamar
Ez uste izan’ jaiak artuta etorri geranik emen bertsotan jardutera
· Abandonando el trabajo
Ez uste izan’ jungo danik ontzietara bearrean... Arinago erre!
· A trabajar
Ez uste izan’ jungo danik ontzietara bearrean... Arinago erre!
· Antes se dejaría quemar
Ez uste izan makala danik’ arazo ontan daukagun zer-ikusia!
· No es poca cosa lo que en ello nos va
Ez uste izan’ nik irabazi banu, dirurik artuko nizuenik: non edoan bilatu bearko
zenduan zuk ere ontz onen antzekoa
· Fuese donde fuese...; en alguna parte
Ez uste izan’ ontan pekatuaren kutsu-gabe zaudenik!
· No te creas del todo inmune de pecado
Ez uste izan, zauzkadanik utsaren truke saltzeko
· No vayas a creer que te estime en poco
Ez uste izan’ zerurat heltzeko, har edo utz diteken gauza dela. Ezta holakorik
· No creáis que sea indiferente
Ez uste izan’ zuen izenak gaizki nai ditugula jarri
· Desacreditaros
Ez uste’ moko-truke emongo jakezala!
· No se lo darán por su bonita cara así como así
Ez uste, mutil makalak diranik ingelesak
· No tienen pizca de tontos
Ez uste, negozioa txarrago erabiliko ebenik: buru-ezak-be ba zirean-da!
· Buenos eran ellos para salir perdiendo!
Ez uste ukan izan’ bakea mundu huntan aurki!
· No esperes hallar paz en este mundo
Ez uste ukan izan’ begietako lilura bat dela!
· No creas que sea una ilusión
Ez utz adiskide zaharra’ berriagatik
· No dejes al viejo amigo cuando hagas uno nuevo
Ez utz horri sobera sobra, gehiegi esku; ez baita hanbat hobea, Hitler baino
· Se lleva poco con H.; no es apenas mejor que H
Ez utz horri sobera sobra, gehiegi esku; ez baita hanbat hobea, Hitler baino
· No le deis demasiada entrada o confianza
Ez utzi biderik pixti gaiztuari!... artaldera
· No le deis entrada
Ez utzi irakurri-barik, batez-be zuek mutiltzarrok’ gure apaiz azkar orrek
ezkontzeatzaz darabilan erpil-jua
· Su laborioso estudio acerca del matrimonio
Ez utzi kontzientzian zakarrik! berriz gure biotza zulatzeko arrik... Aitortu guztia,
ezer gorde-gabe!
· No dejar basura sin barrer; nada que puede remorder la conciencia
Ez xuri ez gorri da
· Ni fu ni fa...; ni chicha ni limonada... No sirve para nada
Ez zaitez konfesionean akusa’ deus ere ez dakarketen gauzez...!
· De cosas que ni van ni vienen
Ez zaitu ez jasotzen asko’ orain arteko zeure ibilereak
· Ciertamente que no te honra mucho
Ez zakiat, Peilo’ ez ote narokan liburua buruz-behera
· No sé si no tenía el libro al revés
Ez zamaiagaz, ez ondo-esanagaz eskura ta agindupera etorri gura ez dabena
· Someterse, doblegarse
Ez zan agertu, bestea aurrean zan artean’ eta, ez on-be!
· Y mejor que así no haya sido!
Ez zan asterik, sendagileak etxe artan agertu-gabekorik
· No había semana en que no apareciese
Ez zan aztarrenik atara’ zein zan pekataria
· No se consiguió ningún indicio
Ez zan errez moldatu zaldi-gainean
· Le costó manejar; aprender a cabalgar
Ez zan oker egon ori esan ebana
· No se equivocaba
Ez zan ostatu-etxe aundi-aundia...; baina an etorri-ala danentzako lekua izaten zan
beti
· Solía haber sitio para todos los que viniesen, por muchos que fueran
Ez zan pozgarri txikia sasoi artan’ bearra lana eukitzea, ainbeste geldi ziran artean
· No era poca suerte o ventaja
Ez zan zatarra neskea, baina gatz-bakoa
· No fea, pero sosa
Ez zara onegaz zurtuko zu
· No te sorprenderá esto
Ez zara zu beintzat esana egitekoa!
· No conseguiremos que obedezcas
Ez zaut batere gaitzitu zuk errana... Zuk eman duzu orratzean haria’ eta nik josi
· Tú me has dado pie, y yo lo he tomado
Ez zauzkigu gure gerlako lagun arrotzak’ gerlan bezein adixkide on agertu: beren
beharr-orduetan’ musu; gureetan’ beltzuri; bakotxa bere!
· Cada cual a lo suyo
Ez zazula barna har’ noiz edo noiz lagunen bat jazartzen bazaitzu eta oldartzen
· No te aflijas si alguna vez
Ez zeden, ez gorrina, ez sits, ez gardamu’ erdal-maixuteria baizen doguz damu...
· No hay polilla ni carcoma que nos perjudique tanto como
Ez zedukan ardi gaixoak zuriko erre bat ere ogi orren zorrari erantzuteko
· No tenía ni un mal ochavo
Ez zegon biziro ikusgarria’ ta zuritu egin due etxea, gure mutil oik
· No estaba muy decente que digamos
Ez zen lan errexa hango jendeari gauza hoien erraitea; bainan Landek ba daki holako
baten berri; eta bere herria bihotzez maite duena’ ez dago nekeari beha
· Ya sabe cómo se hacen estas cosas
Ez zen lanerako ona; bainan gosearekin azeria ere ateratzen da bere zilotik’ eta Juan
Soldado mutil sartu zen arotzarekin
· No hay como el hambre para espabilar
Ez zen Lapurdiko probintzian’ Hazparne bezain herri poilitagokorik,
eskualdunagokorik hautatzen ahal, bilera horietarako
· Una población más linda y más vasca
Ez zera!... I bezela izango duk, atxur-kerten ori!
· Piensas acaso que va a ser como tú? pedazo de alcornoque?
Ez zeri ekin eta ez nora jo ezin asmatuz jarri ziran
· Indecisos sobre lo que debían hacer; desconcertados
Ez zer-ikusirik izan lapurretan!
· No tengas ninguna participación... en
Ez zer-jan ta ez zer-lan dago gizajoa
· Sin oficio ni beneficio
Ez zer-jan ta ez zer-lan dago gizajoa
· Sin trabajo
Ez zerurako ta ez lurrerako zala’ an zegoan basarritar gizajoa
· Todo afligido sin saber qué partido tomar...; perplejo
Ez zinun utsik bein ere biali eskalea ate-ondotik, sukal-barnera sartu eta maiekotik
eman-baga
· Sin repartir con él tu mesa
Ez zinun utsik bein ere biali eskalea ate-ondotik sukal-barnera sartu eta maiekotik
eman-bage
· Jamás despediste con las manos vacías al mendigo
Ez ziran zailak sukaldeko lanak; etxe-garbiketa’ utsa; maindirerik ez, lastaira
gainean lo; astean alkandora bana, ta kito. Mukama arrek, egia esateko’ ez zeukan
lan aundirik
 · El aseo de la casa no suponía ningún trabajo. N.B. Notar la concisión y viveza de la
descripción
Ez ziren haizuko’ bertze nehun biltzera
· No se les permitiría
Ez zitzaion geiago mingaina limurtu... gaiztakerira
· Ya no se le deslizó más la lengua
Ez zor garbiak, ezbada logreriako irabazi ostuak daroia denpora gitxi barru’
pobrearen eukia
· La hacienda del pobre
Ez zor garbiak, ezbada logreriako irabazi ostuak daroia denpora gitxi barru’
pobrearen eukia
· No una deuda manifiesta, sino
Ez zuek, ez zuen umeek’ ez dute arnorik edanen egun-eta-iguzki
· Nunca jamás
Ez zuen adixkiderik baizik, Manex zaharrak
· Era amigo de todos; no tenía enemigos
Ez zuen sekulan jaten’ esne-izpi bat beizik; eta bakarr-aldi batzuez’ lurtsagar egosi
zonbait
· Por excepción... alguna que otra vez
Ez zuena bada jaun horrek Eskualdun arraza gain-gainetik errespatatzen bere zuzen
guziekin?
· Pero no estábamos en que respetaba...?
Ez zuena bada jaun horrek Eskualdun arraza gain-gainetik errespetatzen bere zuzen
guziekin?
· Con todos sus derechos
Ez zun geiago argitu Joainixiok’ bainan zerbait ba zala ikusi zuten
· No dio más explicaciones
Ez zure seme orri golperik ezarri!
· No le hieras; no le asestes el golpe
Ez zure serbitzari oni orrelako gaintxuritzekeriarik loseintxakeriarik egin!
· No engañes con lisonjas
Ez zuten handiek, ez handi-beharrek izitzen
· No le asustaban ni los grandes ni los engreídos
Ez zuten naski saltzekoa’ gurekin pasatu ordua
· No les pesaba el rato pasado con nosotros
Eza’ arria baino gogorragoa Ezertxo ere ematen ez
· De donde no hay, no es posible sacar
Eza beti ahoan duenari’ atera zakozu zuk zerbeit!
· Quién le saca nada a quien se empeña en decir que no a todo?
Eza nazazu’ nere amorez darizun odolarekin
· Dame refrigerio
Ez-aditu baino geiagorik ez nion egin
· No le hice ningún caso; me hice el sordo
Ez-aditu eginda’ ezkerreko bidea artu du
· Sin hacer caso; fingiendo no oir
Ez-aditu paperean’ aurrera dijoa eztulka, eju, eju
· Haciendo como que no oye
Ezaguera degun-artean aztuko etzaigun eguna
· Un día inolvidable
Ezaguera laburreko gaztetxoak
· Jovencitos inexpertos, irreflexivos
Ezaguera ona duen guztiak dakien gauza da
· Toda persona que tiene dos dedos de frente; toda persona que tiene sentido común
Ezaguera onaren mendean ipintzen det nere gorputza’ besteai zeruko bidea
erakutsirik’ nerau galdu ez nadin
· Someto mi cuerpo al imperio de la razón
Ezaguera onaren mendean ipintzen det nere gorputza’ besteai zeruko bidea
erakutsirik’ nerau galdu ez nadin
· Para que no me pierda yo mismo
Ezaguera oneko seme-alabak
· Agradecidos; que saben reconocer
Ezaguera-gabeko jende ark eman zion ordain gaiztoa
· Gente desconsiderada
Ezaguera-izpi bat duen guziak aitor du’ atzaparka ta gogorkeriari lajata, azpi-jateari
ekin diotela gure etsaiak
· Todo aquel que no está ciego
Ezaguera-izpi bat duen guziak aitor du’ atzaparka ta gogorkeriari lajata, azpi-jateari
ekin diotela gure etsaiak
· Han optado por el trabajo de zapa
Ezaguerak, argi ta zentzudun zegonean entzuten zituen damu-oiuak’ ixildu dira orain
· Cuando estaba clara y despierta la conciencia
Ezaguerak bereala artu zituzten’ eta adiskide egin ziran
· Entraron en relación
Ezagueran sartu-gabeko aurrak
· Que no han llegado al uso de razón
Ezagueran sartzen danetik’ kristauak jakin bear dituan lau gauzak
· Desde que llega al uso de la razón
Ezaguerara baldin badator gure jokoaz’ ... zu arin ixildu!... ta bere arira jo...’ ta
geroago aurrea artu!
· Si llega a caer en la cuenta
Ezaguerara baldin badator gure jokoaz’ ... zu arin ixildu!... ta bere arira jo...’ ta
geroago aurrea artu!
· Síguele la cuerda...; haz como que le das la razón
Ezaguerara etorri zanetik azkeneko asnasa eman arterainoko joan-etorri guziak
· Desde que llegó al uso de la razón
Ezagun andia dot
· Muy conocido mío
Ezagun batzuek ikusi ditut’ baino ezpainetatik ezpainetarako izketarte otza izan degu
alkarrentzat
· Una conversación formularia; de labios afuera
Ezagun da’ begiak zentzu guztiakin ipiniak izan dituzula nere lan orretan
· Se ve que lo has leído con toda atención
Ezagun da’ bere biotza diruarekin josirik eztaukala
· No tiene el corazón asido al dinero
Ezagun da’ Donosti-alde onek ondo artu zaituela
· Te han probado bien estas tierras
Ezagun da’ emakumeen eskuak bitarteko edo aurrenengo ibili dirala; gai arek bear
dan moduan jartzen
· Que han intervenido, o que han dirigido aquello
Ezagun da’ gatxak artu dabela aberea
· Contraer enfermedad
Ezagun da, mutilak, bular onak edanak zatela zeratela zuek... Jainkuak bedeika
detzala zuen aitak eta amak! Gartziarena ta Korta aizkolari biai esana
· Cómo se conoce que os criaron buenos pechos!
Ezagun da’ negu gogorren baten, baso-piztiren batek’ estualdiren bat emon deutsula
· Que te ha dado algún susto
Ezagun da nor il zan!... Gure ama Okelatxu Arratzuko bizi balitz, eztot esan-be egin
gura...!
· Bien se conoce que falta aquí mi difunta madre
Ezagun da nor il zan!... Gure ama Okelatxu Arratzuko bizi balitz, eztot esan-be egin
gura...!
· Más vale no decir lo que haría si aún viviese
Ezagun dek ondo’ astoa ispilu iduritzen zaioten basatietakoa aizala!
· Cómo se ve que eres tonto de remate!... Tú ves visiones!
Ezagun don, bai’ mailarik-maila, bertsolarietatik zuzen etorria azala!...
· Cómo se conoce que desciendes en línea directa de bersolaris!
Ezagun du’ Jainkoak ortarako egina dala
· Se ve que esa es su vocación; que tiene vocación para eso
Ezagun du munduak’ Jesus jaio dena: ain dago mudatua, ez dirudi lena
· Ya no parece el de antes
Ezagun egin bada txakurra kanpokoaz’ ezteutsa gatxik egiten, ta bai pozkariak
· Familiarizarse
Ezagun egin bada txakurra kanpokoaz’ ezteutsa gatxik egiten, ta bai pozkariak
· Hacerle fiestas
Ezagun zaharrak ditugu gehienak
· Nos conocemos de antiguo
Ezagun zan’ aize arek ekatxa ganera ekarrena; baita etorri-be, gogor gero!
· Y vaya si llegó la tempestad!
Ezagun zan’ aize gogorra urre-samar egoana
· Que se acercaba el vendaval
Ezagun zen, gure apez gazteak gaina hartuta zuela
· Tener ya ganada la partida
Ezagun zuten gizajo askok’ esperantza ona zutela beren mutilaren alde: kupira-gabe
botatzen zuten ezkurra edo orbela... Laisterka-apustuan
· No escatimaban dinero a favor de su preferido
Ezaguna zan errian’ gizon baketsua eta inori min andirik egiteko etzalako
· Incapaz de lastimar a nadie
Ezagun-bage estropada bein begiratuz’ beta galtzea litzake
· Sería perder el tiempo
Ezagunen artean’ gaua igarotzeko zokotxo bat eskatu zuten
· Un rinconcito para
Ezagunen ista ta beren lotsa beste ondasunik etzuten erditsi
· Las burlas de sus conocidos
Ezagun-ezagun izaten da, bestea kanpora dijoanean
· En seguida se conoce por los efectos; en seguida se nota la diferencia
Ezagun-ezaguna etortzen da orrelakoetan, inork kasorik egin ezpadio
· Se le nota en seguida en la cara
Ezagungo dute ondo gobernatuak dirala, oilo oek
· No hará falta decirlo...; a la vista estará
Ezagupideak egin ditugu, ez gutxi
· Trabar relaciones; hacer conocimiento
Ezagut-araz diozozute ezaiezu zure ahaideei’ zenbateko gauzak egin dituen zuretzat
Jaunak
· Qué grandes mercedes te ha hecho Dios
Ezagutu bear zenduke, Madalen’ itz batean nagola ta fina naizela
· No soy hombre de dos palabras... Sigo fiel a mi palabra de siempre
Ezagutu dituzue’ errikotik eta auzoetatik litxarrerian gau ta egun ari diranak
· Estafando al municipio o a los pueblos vecinos
Ezagutu ez nuen; baina entzuera ba det arena
· Pero ya tengo oído; lo conozco de referencias
Ezagutu nuan nik alakoxe bat’ auzotik atera-gabe
· Sin salir lejos de mi casa
Ezagutu ortik, nolakoa egongo dan bera
· Sacad de ahí la cuenta; figuraos
Ezagutu ote zaitut, Jauna, oraindainokoan, zaranetako?
· Reconocerte por quien eres
Ezagutu zebanean ezin zebala lakarik atera Gipuzkoa-tarretatik, ez goitik ez beetik,
zearka ta zuzenka’ erreten-aska andiak irikirik gorde-tokiak egitera beartu zan
· Abrir trincheras
Ezagutu zebanean ezin zebala lakarik atera Gipuzkoa-tarretatik, ez goitik ez beetik,
zearka ta zuzenka’ erreten-aska andiak irikirik gorde-tokiak egitera beartu zan
· De ningún modo; directa ni indirectamente
Ezagutu zebanean ezin zebala lakarik atera Gipuzkoa-tarretatik, ez goitik ez beetik,
zearka ta zuzenka’ erreten-aska andiak irikirik gorde-tokiak egitera beartu zan
· No podía obtener resultado; no podía con ellos
Ezagutu zuan bere utsegitea’ eta zentzatu zan gerorako
· Se corrigió o enmendó con el tiempo
Ezagutu zuen nere erakeri ezin-galgarriagoa
· Funestísima locura
Ezagutu zuen orduan’ bake ezti gozo batek hartzen ziola barne guzia
· Que le invadía una dulce paz
Ezagutu zuten guziek’ ba zela harri haren gainean’ zerbeit behar etzenik
· Que había allí algo malo, algo nefasto
Ezagutu zutenak diotenez’ guztiz prestua ta gizarte ta oitura onetakoa izan zan
· De muy buen trato y buenas costumbres
Ezagutu-bearra zeukan, eta ezagutzen zuan’ jende ona zala
· No podía menos de reconocer o confesar que
Ezagutuko dozu ulijain? -Ezagutuko eztot ba?
 · Ya le conocerás a Fulano?
Ezagutuko duzue’ nola diren onak, are mundu hunetan ere’ gaixtoek uste duten baino
bere-gogarago
· Viven más a gusto
Ezagutuko zenuke’ Jainkoaren begietan’ deritzazun-adina balio eztezula
· Tanto como te crees
Ezaguturen ezagutuko duzue egia’ eta egiak ezarriren zaituzte zuen buruen jabe
· La verdad os hará libres
Ezaguturik norekin zuen bere egitekoa’ Sainduak erran zion: Norat oha!
· Con quién se las había
Ezagututen nozu?... .-Oba ez!
· Cómo no te voy a conocer!
Ezagutzakoak gera.., ta au etorriko zaizu astelenean nere diruakin
· Ya nos conocemos; es gente conocida nuestra
Ezagutze al nauk?... -Ez aiz ba errez-erreza..., baina ezagutze aut
· No es tan fácil conocerte...; eres bastante enigmático
Ezagutzekoa da, baino atsekabe aundia izango det
· Comprendo que es muy razonable lo que decís
Ezagutzen al nauk? -Ez aiz ba ezagutzeko biziro samurra, baino ezagutze aut, bai!
· Aunque no eres tan fácil de conocer... Cualquiera te conoce a ti!
Ezagutzen det zenbat aienatzen zeran, orririk eztezunean pipa betetzeko; eta
laurdentxo bat belar erosi nuen atzo’ zuri ezaldiak betetzeko
· Un cuarterón de tabaco
Ezagutzen det zenbat aienatzen zeran, orririk eztezunean pipa betetzeko; eta
laurdentxo bat belar erosi nuen atzo’ zuri ezaldiak betetzeko
· Cuánto te incomodas. Ya sé cuánto padece Vd
Ezagutzen det zenbat aienatzen zeran, orririk eztezunean pipa betetzeko; eta
laurdentxo bat belar erosi nuen atzo’ zuri ezaldiak betetzeko
· Para cuando te falte
Ezagutzen dezu au? -Tripa-zaku galanta..: ezagutuko ez det ba?
· Barrigón, panzudo
Ezagutzen dezu nere adiskide au? .-Nundik ez!
· Cómo no lo voy a conocer!
Ezagutzen ditu Jaunak giza-asmoak’ zein diran utsezkoak...
· Cuán vanos son
Ezagutzen dogu alkar, zer edo-zer
· Nos conocemos un poco
Ezagutzen dogu zure barru ona
· Tu buen fondo; tu buen corazón
Ezagutzen dot’ denporak txandan txar eta onak dirala
· Sucederse alternativamente
Ezagutzen du berekiko’ ez duela biotzik ortarako...; gaitz deritzo
· Reconoce para sus adentros que...; en su fuero interno
Ezagutzen dugu orai’ gauza guziez jakintsun zarela
· Ahora vemos que lo sabes todo
Ezagützen düt ihizlari bat, Ziberu gaineko handienetarik bat; ezpeitu seküla Meza
saihetsialat üzten
 · Jamás deja de oir la Misa
Ezagutzen dute’ ez bide dela urrun eriotza
· Que no debe de andar lejos
Ezagutzen ez badiagu nola konturatuko gaituk zein dan?... -Aska-zak bada burua!...
Ez al dek somatzen?
· Pues ponte a discurrir!
Ezagutzen ez ta... nik zer esan bear nion?
· Si no le conocía siquiera
Ezagutzen hautan? Bai, sobera ongi! Hi haiz’ debruaren seme gehiena...!
· El hijo mayor del diablo
Ezagutzen ote dituzu zerik diren Jainkoaren bideak?
· Pretendes escrutar los designios de Dios?
Ezagutzen zuen Faraon-ek’ inoren emaztez kutsutzea zein itsusi dan
· Mancillarse con mujer ajena
Ezagutzen zuten’ etzirala ostikopetu bear mirabeak, beartsuak ziralako: oraindik
errukiago bear zirala
· Eran más dignos de lástima
Ezagutzen zuten’ etzirala ostikopetu bear mirabeak, beartsuak ziralako: oraindik
errukiago bear zirala
· Maltratar o atropellar a los sirvientes
Ezak berekin ditu naigabeak...! Negu beltzean ezta girorik’ itxas-lanetan asteko: etxe-
aldetik ibili bear!
· No queda otro recurso que ocuparse en casa
Ezak’ sarritan zain luzea du
· Con frecuencia la miseria deja larga herencia
Ez-akin ta bai-akin ateratzen ditu kontu guziik
· No sale de sus trece; no se vuelve atrás de lo una vez dicho
Ez-aldiik ere izan ditu batzutan eguardiko tren orrek
· Temporadas de suspensión o cese
Ezari emana’ ezak eraman
· Lo mal ganado se lo lleva el diablo. N.B. Quien cree ganar mediante el fraude termina
por perder aquella ganancia
Ez-arian, ez-arian... gozo-gozo esan zizkion egi galantak
· Con toda suavidad, como quien no dice nada
Ezarian-ezarian sartu zaio eritasuna
· Insensiblemente
Ez-ariko, bai-ariko...... Nagiengatik erraten da
· Perezoso, indolente
Ezarr-azu mihisea maindirea’ zabalaz
· Pon la sábana a lo ancho
Ezarri dü emaztik ore buchi bat labin’ eta hainbestanareki’ egiten zaio ogi eder bat;
labeti elki-ahaleko ogi bat
· Un pan que apenas cabe por la portezuela del horno
Ezarri dü emaztik ore buchi bat labin’ eta hainbestenarekin’ egiten zaio ogi eder bat;
labeti elki-ahaleko ogi bat
· Y al punto...; inmediatamente
Ezarri duzu lurra bere orpoetan...: ez da kolokatuko mendeen mendetan
 · Asentaste la tierra sobre sus bases
Ezarri gogoan beste oarkizun au-be
· Notad este otro aviso
Ezarten deuskuena guzurra bada-be’ inor-be ez gara bape erru-barik, gure Jesus
egon zan lez
· Lo que nos imputan
Ezatasun utsa den egurra onela erratzen badu suak
· El leño todo verde
Ezatua gelditu den egurra’ ezta aisa erretzen
· Leña húmeda
Ezauera-bagarik, gatx-nai-bagarik, geiagoko-bagarik gizona iltea’ ez da esaten
pekatu dala
· Sin malicia o mala voluntad
Ezauera-bagarik, gatx-nai-bagarik, geiagoko-bagarik gizona iltea’ ez da esaten
pekatu dala
· Inadvertidamente
Ezaun-antzera berba egin euskun lenengo
· Familiarmente; como entre conocidos
Ezaupiderik onen eta egienak
· Señales
Ezaupiderik onen eta egienak
· La más ciertas y verdaderas
Ezausitzen aritu gera
· Hemos estado murmurando
Ezautu dodanean zekorrak nire atzetik ekarren asmoa’ tiro bategaz kendu deutsat
amorrua...
· Al darme cuenta de sus intenciones
Ezbai- bagarik’ zeru goitsuetan izango gera gero
· Sin duda ninguna
Ezbai batengatik aserretu gara
· Por una nada
Ez-bai garratzak egin zituezan biak
· Fuertes disputas entre sí
Ez-bai oek kentzeko’ garbiro erabaki bedi bear dezun soldata
· Para acabar con estas disputas
Ezbai onetan egon ei zan
· En esta incertidumbre
Ezbai zorrotzen bat bide zuten, elkarren artean
· Alguna fuerte discusión o desavenencia
Ezbaian nago’ ez dakidala nora jokatu
· Sin saber a qué atenerme
Ez-baiarekin biar etorriko naiz
· Mañana traeré la contestación. El sí o el no
Ez-baien ipinten dau orrek’ gizonaren azkena
· Pone en riesgo
Ez-baietan nago’ nola den ori
· No me explico...; no acabo de entender
Ez-baiezkoa da gauza ori’ ta nik ezin erabaki
· Eso es cosa dudosa
Ezbaiko euria da
· Lluvia menudísima, indecisa
Ezbear andi orren errurik eztauko inok
· Gran contratiempo
Ez-bear artan galdu zan aren iloba bat
· En aquel revés o accidente adverso
Ez-bear bat gertatu zaie jaun batzueri: iru lagun elbarritu dira; nagusia geien
· Accidentarse
Ez-bear bat gertatu zaie jaun batzueri: iru lagun elbarritu dira; nagusia geien
· Ocurrir una desgracia, un accidente
Ezbear gaitzak artu du mendean Muxikako Txindorra
· Es víctima de una gran desgracia
Ezbear latza izan degu errian
· Una gran desgracia; un triste accidente
Ezbear ontan danok alkartuz gizon jokatzen bagera’ Jaungoikoaren begirapenez
irtengo degu aurrera
· Si sabemos obrar con valor y cordura
Ezbear untaz’ erraiteko aunitz ba nuke
· Tendría muchas cosas que decir
Ezbear untaz’ erraiteko aunitz ba nuke
· Tendría muchas cosas que decir
Ez-bearra’ askotan izaten da beartsuen artean
· Sobrevenir la desgracia, el contratiempo
Ez-bearra batetik, bestetikan otza’ nortaa-nai nortara-nai ere’ beintzat erremate otza
iru mendizale oiena: irurak mendian il
· Comoquiera que sea
Ezbearra sortu jako, bidean datorrela
· Ha tenido un contratiempo
Ezbearrekoa zan’ azaltzen zan toki guztietan
· Era indeseable
Ezbearren bat edo zer jazo jatzu?... .-Naiko ez-bear! Bosteun laurleko kendu daustiez,
or Bilbo-n gizon ondo jantzi bik
· Desgracia? Harta desgracia, por cierto!
Ezbearren bat oni etorri-ezkero’ onen minez ila nintzake
· Me moriría de pena
Ez-bearren baten bidez, ezin-eginera etorten direanean gure idi-beiak
· Cuando quedan imposibilitados
Ez-bearrez ontziak su artu’ eta jenderik geienarekin Kapitana bera erre zan
· Por una desgracia o percance; se incendió el barco
Ezbearrik ez-ta jazo
· No ha habido desgracias
Ezbidean dago ori egin dabena
· No tiene razón
Ezda berez gaizki dan gauza
· No es de suyo malo; no está mal en sí
Ezda-badetan ibili-gabe’ gizon jakintsu baten esanari jarraitzea izango da ondoen
· Sin andarse en disputas
Ez-dena asmatu dizute
· Falso testimonio; calumnia
Ezdeusetan izanen dire bizigarriak egun hekietan aetan; eta gizonek usteko dute’
bake betean direla
· Se creerán en plena paz
Ezdeusetan izanen dire bizigarriak egun hekietan aetan eta gizonek usteko dute’ bake
betean direla
· Los víveres estarán a bajo precio. Tirados
Ez-deusetarik eginak zarete: etzenetikakoa da zuen egintza
· Procede de la nada
Ezdot uste’ arduraz ezeri begiratu eutsanik
· Fijarse con atención en
Ez-dunari eskuzuloa zabaltzen dakiana da
· Amiga de abrir su mano al indigente
Ezeak eta igarrak erre ditu
· Lo ha derrochado todo
Ezeak eta igarrak jan ditu orrek
· Ha consumido cuanto tenía
Ezeak eta igarrak zupatu ditugu... Denak
· Ya no nos queda nada
Ezean eta ukoan zaudeno
· Mientras persistas en negar y rehusar
Ezeban astorik bear ezetara-bere
· En absoluto; para nada
Ezeban euki ausirik
· No sufrió ninguna fractura
Ezeban euki beste onbiderik, ori baino
· No tuvo otro remedio; otra solución
Ezeban gura ezetara-be
· De ningún modo
Ezeben alkar ikusten’ egun baten, alkarren ikusbidean jarri zirean arte
· Hasta que un día se encontraron a la vista uno de otro
Ezeben ordukoak sendabiderik artu gatxarentzat; guk eztaukagu errurik berandu
jaioaz
· Aplicar remedios para
Ezebez bategaitik ezta jatsi muna batetik beera burdia..., bidetik urtenda
· Le ha faltado una nada para caer monte abajo
Ezebezkeriko orregaitik arrantzaka?... Zer izango ete zan, gibela edo garaunak
eguzkitara atara izan baleutsozan eskupeta orrek?
· Si le hubiera sacado los sesos
Eze-ezea arrapatu gendun Obispoaren firma
· Aún húmeda la tinta; reciente
Ez-eginean dabil
· Está dejando pasar el tiempo, haciendo las cosas sin prisa; matando el tiempo
Ez-egiteko hura egin zuen lekutik’ bi mila pausora
 · Del sitio donde cometió aquella fechoría
Ez-egitekoren bat egingo digu
· Algún disparate... Nos va a dar algún disgusto
Eze-gurian sasoia artu nai die odolkiei amonak’ legortxo gertatu ez ditezen, igaz
bezala
· Quiere darles el punto
Eze-gurian sasoia artu nai die odolkiei amonak’ legortxo gertatu ez ditezen, igaz
bezala
· Las quieren más enjundiosas
Eze-igarrai su emanik’ guzia kiskaldu eta auts-egin zuen, zaborrak eta pareta erre-
zarrakatuak baizik utzi-gabe
· Escombros y ruinas
Eze-igarrai su emanik’ guzia kiskaldu eta auts-egin zuen, zaborrak eta pareta erre-
zarrakatuak baizik utzi-gabe
· Pegando fuego a todo
Ezeiozu jaramonik egin! Olangoxea dozu ori beti!
· Siempre lo mismo!... Son cosas de él
Ezek ez ditu artega, ez ezek kezka
· Nada les turba o inquieta
Ezekeriak eztu gauza onik ekarriko
· La obscenidad
Ez-ekusi egiten du’ egin dakiola edozein txarkeri
· Hacer como que no ve, por más que se le haga...; disimular
Ezela ezin eban indarrez zabaldu atea
· No podía abrirla de ninguna manera
Ezer aditu dozu? .-Lengo lez geratu naz
· Me he quedado como estaba. A copas
Ezer askotarako gauza etzan, neskame gaxoa
· Apenas valía para el servicio
Ezer atzera eskatu-bagarik, emoten deuskun guztia emoten deusku doarik
· Sin pedir retorno; desinteresadamente
Ezer bada-ta, sagardoa bear izaten du gure nagusiak otordurako
· Más que nada... Como algo imprescindible
Ezer badauka onik nire liburu txikiak’ zeurea da, Jauna; bestea’ neurea
· Si hay en él algo de bueno
Ezer badozu aregaz’ esan artez-artez berari, orrenbeste barriketa-barik!
· Díselo a él mismo directamente
Ezer baten saldu diote
· Por una nada; por una friolera
Ezer bear eztet... eta oinbeste berritzukeri?
· A qué tanta historia...?
Ezer bear eztet... eta oinbeste berritzukeri?
· Si me contento con menos que nada...! Si soy tan fácil de contentar! Si es tan poca
cosa lo que te pido!
Ezer bear eztu, asarretzeko
· Por nada se enoja
Ezer dan onena izaten da baratzuria, orretarako
 · Lo mejor que hay; lo más indicado
Ezer duanerako’ ... ooola jarrita egoten da. Lepoa makurtuta.
· En cuanto tiene el menor dolor
Ezer egin badiet, edo iltzeko biderik zerbaitegatik eman badet’ ara ni emen
· Si he incurrido en pena de muerte
Ezer egin-gabe pozik bialduko zukean Pilatok Jesus; bada bere uste guzian’
ikuskizunik etzuen
· Estaba convencidísimo de que
Ezer egin-gabe pozik bialduko zukean Pilatok Jesus bada bere uste guzian’
ikuskizunik etzuen
· No tenía ninguna culpa
Ezer egiterakoan’ gogoari emoikiozu, zelan gurako neuke au eginik euki, eriotzako
orduan?
· Discurre contigo mismo!
Ezer ekarri ote du plazatik? -Eztu ezer agiri
· No se ve qué haya podido traer
Ezer eman-gabe’ kito geratu zera
· Quedar uno en paz, como si hubiera cumplido con todos
Ezer emoten ezpajake’ auzoko txakurrari-legez azpitik begiratuten dabe
· Mirar con malos ojos; con ojos aviesos; con mirada torva
Ezer erabaki-bagarik il zan aita
· Sin testar
Ezer errazagorik!
· Nada más sencillo
Ezer esan ez... deadarka ibili gora ta beera kaikukerian...: orra zer egin zuten
· Vociferar haciendo el gamberro
Ezer esan-gabe eztezu beinipein egingo!
· Siempre tienes algo que alegar; nunca estarás conforme con lo que se te ordene
Ezer esan-gabe joan da: ez banoa ta ez banator
· Sin decir oxte ni moxte
Ezer esan-gabetan ez det aldegin nai erri ontatik
· Sin haber dicho algo
Ezer esateko biderik euki eztau gaxo onek
· No ha podido explicarse
Ezer etzitekela jalki baserritarren abotik, Santa-Cruzen bildurrez? Merke-samar
asmatua ori!...
· Que no se conseguía hacerles hablar o declarar
Ezer etzitekela jalki baserritarren abotik Santa-Cruzen bildurrez? Merke-samar
asmatua ori!
· Cuento, invención, patraña
Ezer ez’ ... da zaratea... inor ez’ ... da gerizea
· Dicho referido a los inútiles
Ezer ez bezela, ta buruari atz-eginaz’ erdizka esan ta osorik adi-azitzeko gisan’ ziri
onak sartzen dituzute zuek ere!
· Burla burlando; como sin darle importancia
Ezer ez bezela, ta buruari atz-eginaz’ erdizka esan ta osorik adi-azitzeko gisan’ ziri
onak sartzen dituzute zuek ere!
 · Insinuando solapadamente; con medias palabras
Ezer ez bezela, ta buruari atz-eginaz’ erdizka esan ta osorik adi-azitzeko gisan’ ziri
onak sartzen dituzute zuek ere!
· Lanzar indirectas o buenas puntadas
Ezer ez du bear’ asarretzeko; nekatzeko...
· Por nada se enfada; cualquier esfuerzo le abate
Ezer ez duena’ emateko prest
· Muy dadivoso de lo que no tiene
Ezer ez’ ta pesta
· Mucha bulla, y total para nada...!
Ezer ezkutau-baga’ esan lei egia, garbi erakutsirik bere arpegia
· Con toda franqueza y lealtad
Ezer ez-legez maitatzen zaitut
· Te quiero como ninguna otra cosa; con amor incomparable
Ezer ezpadakie’ ez due ezer esateko biderik
· No tienen por qué decir nada
Ezer eztagon etxean’ asarrea seguro
· Donde no hay harina, todo es mohína
Ezer eztagon tokian’ atzamar garbi. Esaera
· La ocasión hace al ladrón
Ezer eztala’ jazo leike orretara gorrotoa ipintea anaien artean
· Sin haber de qué
Ezer eztan lekuan’ eskua garbi ... orreik
· Muy honrados... si no hay ocasión
Ezer ezteuskunak ezpagara’ esaigun garbi
· Si no somos unos despreocupados
Ezer eztok entzun, Peilo? .-Bai: Txominek emon eustazan periodiku batzuk..., eta an
jakardezak ekartekoak!
· Qué de cosas trae!
Ezer eztu bear izaten, orrela jartzeko
· Por una nada se pone así
Ezer eztunak’ ezin izan olako buruko-minik
· Tales preocupaciones o quebraderos
Ezer gaiztorik egin-barik bialdu dabe mugatik aruntza
· Lo han expulsado del país
Ezer galdetzen badizu’ lanerako guztizko giro dagola esaiozu...
· Que es buena sazón para el trabajo
Ezer gauza danik egingo bajoagu
· Cosa de provecho
Ezer gitxi zitzaion’ ainbeste odol ixuriagatik gizon galdu ari
· Hombre perverso
Ezer gitxi zitzaion’ ainbeste odol ixuriagatik gizon galdu ari
· Poco le importaba
Ezer gutxi asko omen zuan, bertsotan asteko
· Poco le bastaba para...; no necesitaba mucho para ponerse a
Ezer gutxi bearko luke orrek, emen gelditzeko!
· No habría que hacerle mucha fuerza
Ezer gutxi da, baina ar bitza, jauna, amar pezeta oek
· Perdone Vd. que sea tan poca cosa
Ezer gutxi da, baino artu! -Dana estimatzen da
· Ce n’ est pas de refus. N.B. Expresión usual para agradecer una propina
Ezer gutxi degu gerok ere, aurten, etxerako
· Hemos recogido poco en la cosecha
Ezer gutxi gera, Jauna’ Zurekin geure burua alderatu nai badegu. Ezer ez bezelatsu
· Si queremos compararnos contigo
Ezer gutxik egiten du askotan, onik aundiena
· Desproporción entre medios y fines
Ezer gutxitxo bada ere’ ar zaidazu, arren!
· Poca cosa, pero no me lo rehúses.- Excusez du peu
Ezer ikusi-gabeko eta munduko berri etzekiten-gazte aiek
· Sin experiencia de la vida
Ezer ikusi-gabeko eta munduko berri etzekiten-gazte aiek
· Ingenuos
Ezer iritxiko etzuenez etsita’ bazter batera bakartu zan
· Desesperando de conseguir nada
Ezer itanduten badot, zertxubait jakin-gurarik’ begitanduten jat diraustela: Zuk
eztaukazu orain zer jakinik...
· Tú no tienes ya necesidad de saber nada
Ezer izan baino len’ goien goienekoaren abotik atera nitzan
· De la boca del Altísimo
Ezer izan leitekean damugarriena dok au
· Lo más triste o deplorable de todo
Ezer izango ez ginan pranko’ gizon egin gaituzte maixu oriek: makinatxo-bat bizi-
bidean sartu ere bai, nik uste!
· Encauzar en la vida
Ezer jakin al dozu aren barri?
· Has sabido algo de él?
Ezer jakin ezpanu’ sor-sorrean ederki asko egongo nintzan orain
· Vivir tranquilamente despreocupado
Ezer oberik ez ote neunkeanentz idoro?... Bai urrean! Ba dira baztarretan
ederragorik asko liburuak’ nok euskeraz ipinikoren begira
· De seguro que sí!
Ezer oberik ez ote neunkeanentz idoro?... Bai urrean! Ba dira baztarretan
ederragorik asko liburuak’ nok euskeraz ipinikoren begira
· Esperando que haya quien los traduzca
Ezer okerrik gertatzen bada’ lasai etorri nigana, semea! aitak lagunduko dik, zerbait
zuzentzen!
· Si te pasa algo
Ezer txarrik gertatuko balitzaio ni naizela bide’ zer erantzukia izango nuken!
· Qué reproches me merecería a mí mismo!
Ezer txarrik jazo ez eiten
· En previsión de desgracias o de desórdenes
Ezer utsetik erregetzara igo zana
· De la nada
Ezer zuzen ikasi gogo dabenak’ erderea bear dau
· Aprender algo debidamente
Ezer-barik joan bearko zeunkee atzera etxera
· Volver con las manos vacías; defraudado
Ezer-bere esan-bagarik luzatu jat sermoe onetan, oi dodan baino geiago
· Me he alargado en el sermón
Ezer-bere ez dot esan geituta; bai asko gitxituta
· Nada he exagerado; aún he quedado corto
Ezer-bere ez joako’ baztarretako guzur ta saltsa guztiak batuta, bake on guztia
galdutea
· Sembrar la discordia, destruir la buena armonía
Ezer-bere ez joako’ baztarretako guzur ta saltsa guztiak batuta, bake on guztia
galdutea
· No le importa nada
Ezer-bere-ezeti atera zituan, bere Nai bategaz’ zeru-lurrak
· Sacó de la nada
Ezeren alderdirik eztet
· Ningún provecho o ganancia
Ezeren arrastorik etzanean’ etxe aldera emen-zetorren, bere-buru esanez: ze beor ote
zan ori?
· Diciéndose para sus adentros
Ezeren barririk ez-ekiala’ etorri jakon arik geroago, difuntuaren emaztea
· Ignorante de todo lo que había ocurrido
Ezeren barririk ez-ekiala’ etorri jakon arik geroago, difuntuaren emaztea
· Poco después
Ezeren bear etzeran-Orrek’ gure artean bizi nai izan dezu
· Tú que de nada necesitas
Ezeren buru-austerikan-gabe’ itzalean lasai jarrita zaude
· Sin el menor quebranto de cabeza
Ezeren errugabeko pekatua
· Pecado involuntario
Ezeren eskubiderik etzuten gizon aiek ortarako
· No tenían el menor derecho
Ezeren etekin eta irabazirik ematen ez duan eta emateko itxurarik ez daukan lurr
ukatu ta galdurik badaukazu’ zer egin esango dizut.
· Si tienes algun terreno arisco o imposible
Ezeren kezka ta iguin-barik artu eban katiluko zukua
· Sin el menor escrúpulo ni aprehensión
Ezeren kezka-barik egin zeinkie ori
· Con toda tranquilidad de conciencia
Ezeren lanik-gabe zaude?
· Desocupado del todo
Ezeren okerrik ez dala’ igandean joango naiz
· De no haber contratiempo
Ezeren okerrik ezpada’ berreun-bat osatuko gera gutxienez
· Si no ocurre ningún contratiempo
Ezeren okerrik eztala’ martxoaren iruan izango da
 · Si no hay contratiempo
Ezeren otezkorik gabe’ sinisten degu
· Sin la más mínima duda
Ezeren peku ta bildur-barik eldu ziran arrain-tokira euren txalopetan
· Sin el menor recelo
Ezeren pozik eztaukat
· No tengo ganas para nada; ilusión por nada
Ezeren txarrik eztu arkitzen bere baitan
· Nada que le remuerda
Ezeren zantzurik itzi-baga’ Madril-dik anka egin dabe biak; atzerrira joan edo dira
· Sin dejar rastro; secretamente
Ezeren zerik bada’ aditzera emango dizugu, zoaz lasa
· Si ocurre novedad
Ezeren ere gaitzik zakurrari egin-gabe’ bere lengo bideari segitu zion basaurdeak
· Sin hacerle el menor daño
Ezer ere ez da egiten munduan’ Zuk nai eta erabaki-gabe, eta ezeri ez dagokiola
· Sin causa
Ezer ere ez da egiten munduan’ Zuk nai eta erabaki-gabe, eta ezeri ez dagokiola
· Sin tu consejo y providencia
Ezer ere seinalatu-bage’ esan-al-baino geiago esatea gerta diteke
· Sugerir más de lo que se dice
Ezer-ez bat asko dute’ barren guzia erretzen zaiela gelditzeko
· Exasperarse, encenderse en ira; desasosegarse
Ezer-ez bat asko dute’ barren guzia erretzen zaiela gelditzeko
· Les basta el más mínimo motivo para
Ezerez bat dela diote, egiten duten edozein txarkeri
· Una insignificancia. Que no tiene la menor importancia
Ezer-ez batean saldu omen du alako basarri ederra
· Por una friolera o bicoca
Ezerez baten aldera dauka orrek bazterrik onena
· La mejor hacienda a cambio de una bicoca
Ezerez baten egin oi dira gaur orrelako erretratoak... Duan ere bai, norberak
eztakiala
· Por una insignificancia
Ezer-ez baten saldu dabe etxea
· Casi de balde
Ezer-ez bererako ginake’ eskutik Jainkoak utzi ezkero
· Nos reduciríamos a la misma nada
Ezer-ez orretan uzten ditu’ beste konta-al baino asko ta asko geiago. Jainkoak
· Incontable número
Ezereza da’ zuek orrenbeste neke ta lorren ordez lurrean jaristen dozuen saria: ogi-
zati bat, bera geienean zorrean
· Y aun ese mendrugo comprado a crédito, al fiado
Ezereza naz, Jauna, dena-bearrez nagoana
· Mísero y desvalido
Ezer-ez-dakoen buru jarri zan
· Se puso a la cabeza de los desheredados
Ezerezean dago gaur artoa
· No se le estima en nada
Ezer-ezean gelditu da guztia
· Quedar en agua de cerrajas
Ezer-ezean gelditu zan ama
· Sin nada
Ezerezean itxiko ete dauz leiak zugatzen lora zuri ederrak? Bildur bear!
· Malograr, frustrar
Ezer-ezean nengoan
· Indeciso, sin saber a qué resolverme
Ezer-ezean nengoan
· Me estaba sin hacer nada
Ezerezean saldu dozu, bai, zure erria
· Lo has vendido a vil precio
Ezerezen alderako eraman zituun oazurak
· Por una bicoca o fruslería
Ezerezen alderako ezta ibiliko, ez, fraile ori, funtziotan!
· Por algo será... Alguna ganancia esperará
Ezerezen arrokeria ta txorokilen sua’ laster amaitzen dira
· Poco dura la arrogancia del inútil
Ezerezera biurtzen ziran jaboi-urezko gurguilutxoak; geldi-gabe arrastorik
· Se deshacían
Ezer-ezetan euki gura eban Anibal andiak’ euskalduna
· Pretendía desdeñarlo
Ezerezetik andi eginagaitik esaten dana: zorri biztua... txarrena
· No hay peor que el piojo resucitado... que el rico improvisado
Ezer-ezetik batere gairik-gabe egin zituan Jaungoikoak gauza guztiak
· Sin ninguna materia preexistente
Ezerezetik egin zituen Jangoikoak alako gauza andiak, beingo batean, eta neke-gabe
· Sin dificultad ninguna
Ezer-ezetik sortu ginduzen Aita maitagarria
· Crear de la nada
Ezerezkeri bategaitik’ katigu geldituko lirake
· Por una futilidad o bagatela
Ezerezkeri oietzaz’ Jaungoikoari etzaio ajolaren izpirik
· No le importa lo más mínimo
Ezerezkeriik esateko bakarrik itzegiten gendun
· Para decir banalidades
Ezer-eztarako frutak
· Inútiles
Ezer-gabe inor ate-ondotik bialtzea’ lotsa da lotsa
· Es verdaderamente vergonzoso
Ezer-gabe nola etxera biurtu?... Saio bizi bat egin-artean’ ez; lenago il
· Imposible, hasta haber hecho un esfuerzo de verdad
Ezer-gabeko gizon, guraso bear batzuen semea zala ikusteak’ sinistetik atzeratzen
zituen; eta etzitzaiozkan txit jartzen
· Falto de todo
Ezer-gabeko gizon, guraso bear batzuen semea zala ikusteak’ sinistetik atzeratzen
zituen; eta etzitzaiozkan txit jartzen
· Los retraía de
Ezer-gabeko gizon, guraso bear batzuen semea zala ikusteak’ sinistetik atzeratzen
zituen; eta etzitzaiozkan txit jartzen
· No se decidían por él
Ezer-gabeko gizon, guraso bear batzuen semea zala ikusteak’ sinistetik atzeratzen
zituen; eta etzitzaiozkan txit jartzen
· Padres pobres
Ezergaitik estutzen ez dan artopila, gure morroia
· Un pánfilo que no se apura por nada
Ezergaitik-be ezteutsena izatea’ ezta ondo
· Ser un despreocupado
Ezergatik ere oinik atzeratzen etzekiena zan
· Ya no cedía; ya no volvía atrás
Ezeri adi egoteko gauza eztana
· Incapaz de asentar en nada el entendimiento
Ez-eri, bai-eri dabil
· Medio malucho..., achacoso
Ezeri begiratu-barik, ezetariko bigunkeri-barik’ gogor joteko baserritarra... eskatu
deutsee aginbidea daukeenai
· Sancionar duramente
Ezeri begiratu-barik, ezetariko bigunkeri-barik’ gogor joteko baserritarra... eskatu
deutsee aginbidea daukeenai
· Sin miramiento o contemplaciones
Ezeri begiratu-barik, ezetariko bigunkeri-barik’ gogor joteko baserritarra... eskatu
deutsee aginbidea daukeenai
· Autoridades
Ezeri begiratu-barik, ezetariko bigunkeri-barik’ gogor joteko baserritarra... eskatu
deutsee aginbidea daukeenai
· Con todo rigor
Ezeri beitu-gabe arpegija erakusten dije gure alkartiak
· Les hace frente
Ezeri eragiten ezteutsala gelditu zan
· Quieto; sin movimiento alguno
Ezeri ez dagokala aserretu jaku
· Sin haber por qué
Ezeri ez dagokala’ eragabeko farra, algara, deadarrak ta iru oiduak egiten ekusiko
dituzue batzuek edanaren puzoiagatik
· Sin haber por qué
Ezeri ez dagokion farra
· Risa tonta, sin ton ni son
Ezerian-baierian’ gauza garratzak esan deutsoz; dalakoan-eztalakoan; bestela-
baitakoan
· Disimuladamente; burla burlando
Ezeri-ezagoka aserratu jakuz... Ezeri ezako
· Sin más ni más
Ezerk etzidan onen nola-oterik agertzen
· No encontraba explicación de
Ezerk galerazi-gabe egin liteken gauza da
· Sin impedimento alguno
Ezerki jan al du zopa?
· Poco o mucho; siquiera un poco
Ezerkin ez lotsatzeari emonda dago
· Ya se ha hecho a no avergonzarse de nada. Ha perdido toda vergüenza
Ez-eror, bai-eror... Ez eroren, bai eroren
· Inseguro, si caigo o no caigo...
Ezertako danak’ axe ostu bear leuskeo! -esaten deutsazu. Ta besteak’ zure esanaren
gainera ostuten dau, auzoaren bildotsa
· Quien se precie de hombre...
Ezertako danak’ axe ostu bear leuskeo! -esaten deutsazu. Ta besteak’ zure esanaren
gainera ostuten dau, auzoaren bildotsa
· Fundándose o animándose con tus palabras
Ezertako egoki eta berarizkoa zan neskatxa’ ta guzia ondo eskuetara zetorkion
· Era hábil y bien dotada para todo
Ezertako emakumea dirudi
· Mujer de mucha disposición
Ezertako etzala’ alde-aldean korde-gabe’ zuaitz baten oinean eseri zan
· Sin fuerzas ya para nada
Ezertako etzala’ alde-aldean korde-gabe’ zuaitz baten oinean eseri zan
· Casi sin sentido
Ezertako etzan eran utzi zuan, gaitzaldi ark
· Incapacitado para todo
Ezertako ez danari, lur-jota dagoanari’ entzute gitxi emoten deutsagu
· A la persona inútil
Ezertako ez danari, lur-jota dagoanari’ entzute gitxi emoten deutsagu
· Al arruinado o caído
Ezertako ez danari, lur-jota dagoanari’ entzute gitxi emoten deutsagu
· Poca atención se le presta
Ezertako ez diran eleak
· Conversaciones inútiles
Ezertako ez diran oroitzapen guziak utzirik
· Inútiles
Ezertako eztala utzi dute
· Lo han dejado inutilizado; incapacitado para todo
Ezertako eztenik’ ezta
· No hay nada que no sirva para algo. Todo es útil para algo
Ezertako eztiran belarri motx-dunak
· Inútiles, holgazanes
Ezertako eztiran zenbat tolare, gure etxe zarretan!
· Cuántos lagares ya inservibles...!
Ezertako gai etzala zegoen
· Incapaz para todo
Ezertako gauza eztan bat
 · Inútil para todo
Ezertako gogorik gabe nago: eztaukat ezeren aurrerabiderik
· Voy decayendo definitivamente
Ezertako kemen-gabe gelditu ziran filistin-tarrak
· Sin ánimos para nada
Ezertakoak diran mirabeak’ arin egin bear dituzte gauza guziak
· Sirvienta de disposición, de remango, de iniciativa
Ezertakoak direan otseinak’ arin egin bear ditue gauzak
· Diligentes, solícitos, espabilados
Ezertan asterako’ esaidazu zer ordu dan
· Antes que nada; antes que empieces a trabajar en lo tuyo
Ezertan asterako’ mingainak eztarri-zuloa isten ote dion begiratu! Itoari
· Antes que nada; por de pronto
Ezertan erabili-gabeko zazpi sokaz. Lotu zuten
· Nuevas, no usadas
Ezertan mugarik ez duen Egilea
· Infinito en todo
Ezertan ere maxiatzeko eta gaizki esateko biderik eman-gabe bizi zan. Judit
· Sin dar motivo de malicioso comentario en nada; irreprochable
Ezertara saiatu eta eman-gabe’ erraz bizi nai dutenak
· Sin ocuparse en nada; en la ociosidad
Ezertara zan gustoena’ sagar biltzera joaten ziran auzora
· No había trabajo al que fuesen más a gusto
Ezertara-b’ ez genduke laga bear geure izketea
· De ninguna manera
Ezertara-be ez dot gura’ aregaz asarratzea
· De ninguna manera quiero
Ezertarako ez eukan adorerik; eta aotik bitsa eriola, damu dot, Jauna, damu dot,
Jauna esanaz’ an joan zan ondora
· Se fue a pique
Ezertarako ez eukan adorerik; eta aotik bitsa eriola, damu dot, Jauna; damu dot,
Jauna esanaz’ an joan zan ondora
· No tenía fuerzas para nada
Ezertarako eztala gauza
· Incapaz para todo; inservible
Ezertarako gogorik-eza’ benetako gaitza
· La desidia para todo
Ezertarako kemenik-gabe’ uka-uka eginda dago’ oitura txarrak atzaparpean
daukanaren naimena
· Agotado, reducido a la impotencia más absoluta
Ezertarako ordurik etzuala ibili oi zan, bazterrik bazter, zulorik zulo, guztien morroi
· Sin horario fijo para el trabajo
Ezertarako ere balio ez du’ ostikopean erabiltzeko baizik
· Para ser pisoteada
Ezertarako ere leku-gabe, erdi-orratua zeukaten-irina burusietan sorbaldan artu’ eta
bideari ekin zitzaiozkan
· Se pusieron en marcha
Ezertarako ere leku-gabe, erdi-orratua zeukaten-irina burusietan sorbaldan artu’ eta
bideari ekin zitzaiozkan
· Sin tiempo para nada
Ezertxoren bila eztira joango geiago’ orrelako denda edo artu-eman tokietara
· Tiendas o negocios
Ezertxu-be aldatu-barik’ amar itzotan agiri-agirian dago’ iz sustraia’ ura dogula
· Está patente que
Ezertxuren eske inora joan bearrik ez dute, apainik inon agertzeko
· Se bastan por sí solos
Ezertzat etzedukan ala sartzea elizan gobada-xextera buruan zuala
· Iba tan fresca...; no le importaba nada
Ezertzat eztaukeez bioz bakarreko pekatuak
· Pecados puramente internos
Ez-esatekoren bat entzungo didazu
· Algún disparate; alguna barbaridad
Ezetako-ez bat eginik dago
· Hecho un inútil
Ezetan baino pozago ibilten dira euskeldunak onetariko arazoetan
· Disfrutan más que en ninguna otra cosa
Ezetan eukitekoa bada errazoe ain bildurgarri au’ antxinatxutik atera bearko zan
Azkue jauna Santiagoko elizatik
· Digno de tomarse en consideración
Ezetara ez-arren txanpon bat balio’ txapela galduak min emoten deust oraindino-
bere!
· Aunque no valía ni un ochavo
Ezetara librau al badedi alako arerio gaistoaganik nor bera bizirik’ ez dau il bear
· Si de algún modo puede verse libre de
Ezetara-be eroan-ezina ei-da, guk darabilgun lana..; eztabe agertu gura euren eretxia;
baina neuk dakit euren barri’ ta esango dautzut
· De todo punto insoportable
Ezetara-be eroan-ezina, guk darabilgun lana...; eztabe agertu gura euren eretxia;
baina neuk dakit euren barri’ ta esango dautzut
· Yo los conozco bien
Ezetara-be ez nabe ni indarrez-indar ezkonduko. Enintzake bestelako zoroa izango’
olakorik egiteko!
· A la fuerza
Ezetara-be ez nabe ni indarrez-indar ezkonduko. Enintzake bestelako zoroa izango’
olakorik egiteko!
· Bien necio sería
Ezetara-bere ez da libretan kastiguti
· De ninguna manera; en absoluto
Ezetarako adore-barik egozan’ bakotxa bere etxean
· Acobardados
Ezetarako bear banindukezu’ deitu!
· Si algún día me necesitas
Ezetarako ezertxo ez izanda-be’ au esango dautsagu barriro
· Aunque sea completamente inútil o en vano
Ezetarako eztan zatar-puska
· Pingajo, colgajo
Ezetarako gauza izan ez arren’ badaukee nok begiratu
· No les faltan cuidadores
Ezetarako gauza izan ez arren’ badaukee nok begiratu
· No servir para nada
Ezetarako lekurik-bere emon-bagarik’ esku biakaz gora daroa arerioa
· Sin darle tiempo para reaccionar
Ezetarik ezetara-be ez dau autortuko
· Por nada de este mundo
Ezetariko bildur-barik’ egia esan dau: eztautso koipekeririk egin’ indarra daukonari
· No ha adulado a
Ezetariko etorri edo ogibide-barik gelditu dira umezurtzak
· Sin ningún recurso de vida
Ezetariko zarata-barik, lan-da-lan dinardu
· Sin hacer el menor ruido
Ezetasun aundia dago bolara ontan
· Hay mucha humedad esta temporada
Ezetatik ere eluke egingo
· Por nada del mundo
Ez-etik bai-era’ asko dago Deus ez denean’ zerbait duenak asko du.
· De no tener nada a tener algo, la diferencia es mucha
Ez-etik bai-era daudenak dira
· Están a la cuarta pregunta: no están bien enterados
Ezetz asmatu norena dezun eskutitz au? -Al dakit!... Nundik dator?
· Qué sé yo?
Ezetz baino baietz’ ... otsailak elurra ekarri digu
· Aunque parecía que no
Ezetz baino geiagorik eztizu esango
· Nada pierdes con pedir
Ezetz dinozu? Bilbon bertan’ ordu-bai-ordu egongo dira guztiak, aua zabalik, zerura
begira’ noiz izango dan izarren euri ori...
· Horas y horas
Ezetz diogularik’ hobendun egiten gitutzu; zer litake baietz erran baginu?
· Juzgar culpables; reprobar
Ezetz diote or; baina nere buruan ala da
· Tal es mi opinión
Ezetz?... Emen nagola ere ukatu egingo didazu!
· Me vas a negar la evidencia?
Ezetz esan digu... .-Ba negon ba, egia ote-zan
· Ya me extrañaba que...; con razón dudaba yo de que fuese verdad
Ezetz esan dogu... ta Jaungoikoa lagundu dakiola!
· Y con eso se acabó la cuestión
Ezetz esan! .-Esan ez? Bai orixe! Gora Euzkadi! Ta azaria atzean!
· Y resulta que estaba acechando detrás el policía. El chivato
Ezetz esan nai dunak’ bere iritzia zuritu dezala!
· Que se explique!... que defienda su opinión!
Ezetz eta baietz asi omen ziren elkarrekin
· A disputar
Ezetz etsia egon liteke, jauna: ni emen gelditu ezin niteke
· Desengañaos, señor!
Ezetz gurok, Bartolok bere semeorri olako burubide gaiztorik emon?
· Qué te apuestas a que no le da...?
Ezetz ta ezetz dinoskue
· Insisten en que no
Ezetz? Zerbait izango da, bai! Sua dagon tokitik’ kea ateratzen da-ta
· Cuando el río suena, agua llevará
Ezetz zioten’ baino etorri da... -Bearko!
· Qué remedio!... No podía menos
Ezetzean egon da beti’ gure alegin guztiaren ganetik
· A pesar de todos nuestros empeños
Ezetzean gogor zegoen, bainan azkenean bildu dugu
· Por fin hemos podido reducirlo o persuadirlo
Ezetzean zegon; baina berotu zan etortzeko
· Pero se animó a venir
Ezetzean zeuden apustulariak’ parre lasai egiten zuten; baina ordubetea inguratu
zanean’ estutu ziran mutilak!... Etzan orduan parre-gurarik
· Se reían a sus anchas
Ezetzean zeuden apustulariak’ parre lasai egiten zuten; baina ordubetea inguratu
zanean’ estutu ziran mutilak!... Etzan orduan parre-gurarik
· Entonces fueron los apuros
Ezetzik inork eztigu-ta... kanta, mutilak, aurrera!
· Puesto que nadie se opone a nuestro propósito
Ezetzko kontuan bezala galdegiten du San Mateo ebanjelistak
· Como dando a entender que no
Ezeukien artean jaio ziran orrek-bere beartsu’ goian zeruaz, beian zoruaz, utsagaz
aldamenean
· Faltos absolutamente de todo
Ez-ezagunak erosi dezala, gure mando urdina Ez bide zen ain fina...
· Quien no te conozca te compre
Ez-ezagutu papera egingo diat
· Haré como que no lo conozco
Ezezka datozenai’ baietz esango diet nik
· A los escépticos; o incrédulos
Ezezko gelditu dira
· Han quedado en que no; en la negativa
Ezezkoa aditurik’ neronen jiran begiratu nuan, gozo guzia galduta
· Todo desconsolado
Ezezkoa beti dabe aldean, ta eskatu leie
· No pierden nada con pedirlo
Ezezkoakaz lotsariak artu’ eta gauza txarrak zutunik iraun: orra zer lortu dogun!
· Quedar en pie lo vicioso que había
Ezezkoakaz lotsariak artu’ eta gauza txarrak zutunik iraun: orra zer lortu dogun!
· Pasar vergüenza o bochorno por
Ezezkoaren bildurrik-gabe ba zoazkioke
· Sin miedo a recibir ninguna negativa
Ezezkorik erantzuten badau alabak’ eztau gurean geiago ankazurrik sartuko..; ez
oraitino!
· No pisará más nuestra casa
Ezezkorik erantzuten badau alabak’ eztau gurean geiago ankazurrik sartuko...; ez
oraitino!
· No por cierto! Te aseguro que no!
Ez-gauzakeri oek guziik’ arentzat izaten ditugu
· Todas estas golosinas o exquisiteces
Ez-gauzaren bat nai badu’ Zeru-Aunditik ekarri bearko zaio
· Algún plato desusado, extraordinario
Ezgoakizu orregatik arrikatzera; blasfemaria zeralako baizik: gizona zeralarik’ zere
burua Jaungoikotzat salduaz
· Queriendo ser tenido por Dios
Ez-gurea dauket
· Tengo desgana
Ez-gutxi’ biurtu dira gure erlijiora gerra-ondoan; ta enparauak ere’ ez daude len
bezin biurgaitz
· Ya no están tan refractarios a la conversión
Ezi begie gurasoak euren umea; baina ez arako aserreen-aserrez zer egiten dabeen-
bere eztakienean; ezpada atsegin onean
· Con buenos modos
Ezi begie gurasoak euren umea; baina ez arako aserreen-aserrez zer egiten dabeen-
bere eztakienean; ezpada atsegin onean
· Pero no hasta el extremo de cegarse de cólera
Ezi-bagako zezen indartsu bat-legez’ amorruz eta asarre abil
· Toro bravo, toro indómito
Ezibageko zaldi bero-bizi bati itsasten bazaizka zenbait mand-euli’ ematen dio
bertatik lasterrari ta irrintziari
· Echársele encima, pegársele
Ezibageko zaldi bero-bizi bati itsasten bazaizka zenbait mand-euli’ ematen dio
bertatik lasterrari ta irrintziari
· Emprender en seguida a correr y relinchar
Ez-idurian’ beste zulo bat egiten dio kabiari txepetxak’ andik joateko, aurrekoa
tapatzean
· Disimuladamente, sin que lo parezca
Ez-idurian’ beste zuloa egiten dio kabiari atzean. Txepetxak
· En forma disimulada
Ezi-gabe utzi diranean’ neke da gero gura txar oek eskuratzea
· Es difícil reprimirlos
Ez-ikasia balin bazera’ utzi ezazu aurren-berriketa au...; ta sar zaite bete-betean
bertsuetan
· Si eres iliterato; iletrado
Ez-ikasia balin bazera’ utzi ezazu aurren-berriketa au..., ta sar zaite bete-betean
bertsuetan
· Entra de lleno
Ez-ikusi andiak egin-arren’ ez eben beintzat asarreka erabilten, ordura arte
· Si bien le hacían grandes desprecios o desaires
Ez-ikusi egin digu
· Ha hecho como si no nos viera
Ez-ikusia egin zion asto ajolakabeak’ nagusiaren kinuari
· Se le hizo el desentendido; hizo como si no lo hubiera visto; no le hizo caso
Ez-ikusiarena eginen zuen Benoat-ek’ ez balitz saindu bat izatu. Bainan ez! Gure
Aitaren bihotza onegia zen’ holako lanik egiteko
· Habría hecho la vista gorda
Ez-ikusiarena eginen zuen Benoat-ek’ ez balitz saindu bat izatu. Bainan ez! Gure
Aitaren bihotza onegia zen’ holako lanik egiteko
· Para hacer una cosa semejante
Ez-ikusi-nai pixka bat bai’ ... baino gorroto gogorrik ez
· Un poco de aversión
Ez-il bai-ilean, luze-luze etzinik zegoan lurrean leoi aundi bat
· Más muerto que vivo
Ezin adiraz-aal-adina on egin izandu zuen
· Imposible explicar todo el bien que hizo
Ezin aditu zaizte’ beren adimentua baino goragoko gauzak
· No pueden entender
Ezin aditzera eman litezke’ Patxik Inaziori egin ziozkan pozkeriak
· Las fiestas o lisonjas interesadas que... Los extremos que hizo por demostrarle cariño
Ezin aitu aditu dot’ zelan lur joten ez dabeen orrelangoek bildur ta ikaraz
· Cómo no se desploman
Ezin al degu beste edozeinek ainean itz-egin?
· No tenemos tanto derecho como cualquiera?
Ezin aldegin badezu’ ipintzu kopeta beltz!
· Pon mala cara! Muéstrate disgustado!
Ezin aldendu zituen bere gogoraziotik bi lagunak
· No podía apartar del pensamiento
Ezin alderazi degunari gogorrik ez eginez’ obeago da naita artzea, ta bearrekotik
irabazia ateratzea
· Hacer mérito de la necesidad; de la necesidad virtud
Ezin alderazi degunari gogorrik ez eginez’ obeago da naita artzea, ta bearrekotik
irabazia ateratzea
· Lo imposible de evitar o eludir
Ezin alkarregaz egin eben
· No podían avenirse o entenderse
Ezin altxa zan nere eginalak-gatik; eta bere bostean gelditu da azkenean, txabal-
txabal. Oilo gaxoa
· Quedarse en su postura, sin reaccionar
Ezin amestu leie, auteskundeetan burua jasotzerik. Ezkertarrak
· Levantar cabeza
Ezin amestu leie, auteskundeetan burua jasotzerik... Ezkertarrak
· Ni pensar en...!
Ezin antz-eman nion zer min zuen
· Qué enfermedad tenía; cuál era su mal
Ezin antzeman zion’ nolatan il ez zan. Gogorra zan nunbait’ eta iraun zun
· Era de robusta salud, por lo visto
Ezin antzeman zion’ nolatan il ez zan... Gogorra zan nunbait’ eta iraun zun
· No se explicaba cómo
Ezin antzik emon neutsan
· No pude entender cómo es eso
Ezin aoan artu neiz: alango pekatu ikaragarriak dira nireak!
· Ni me atrevo a decirlos
Ezin aoan artu neiz: alango pekatu ikaragarriak dira nireak!
· Ni me atrevo a decirlos
Ezin aotan artu ditezkean gauza itsusiak
· Que no se pueden ni nombrar
Ezin apaindurik ariko da gero bere burua!... Orain beltztu naiean ari dan bat
· Luego querrá embellecerse y no podrá... N.B. Se ve que para mi testigo, beltztu era lo
contrario de apaindu
Ezin argirik ikusita euki dogu albistaria
· Sin poder salir a luz
Ezin arpegirik eman izan nion
· No le pude abordar
Ezin arterik artu neban... Ze ots zan a?... Ta alboko gelan egoanari itandu neutsan:
Zer dauko kanpai orrek?
· No podía sosegarme por la extrañeza
Ezin artu-erazo geuntsan botikarik’ eta nai-noz erautsan bizkotxoa jaten
· Cuando quiera se ponía a
Ezin aserik daude begijak
· No se hartan de ver
Ezin asi ziteken asi den bezain biziro’ lan ori
· Tan precipitadamente
Ezin asiko naiz eztabaidan... Euskeraz ere elbarria naiz... Laburra da nere alderdia
· Soy poco hábil en vasco
Ezin asiko naiz eztabaidan... Euskeraz ere elbarria naiz... Laburra da nere alderdia
· Tengo poco talento
Ezin aska ditekeana da’ ezkontzaren lokarria
· Vínculo indisoluble
Ezin askatu leiken lokarriz elkartu dire, batasun ederrean... Semeak zerurako’ ... eta
alabak ere bai izango al dituzue! Abertzale-kutsue ere emango al diezue!
· Vínculo matrimonial
Ezin askatu leiken lokarriz elkartu dire, batasun ederrean... Semeak zerurako’ ... eta
alabak ere bai izango al dituzue! Abertzale-kutsue-kutsue ere emango al diezue!
· Comunicarles sello o dejo de...; formarlos en sentido patriótico
Ezin asko daukagu
· Muchas dificultades
Ezin asmatu du lotsa ankapean sartzen, buru-begiak lurrera, lanean
· Corrido de vergüenza
Ezin asmoratu det giltza... zein ote dan
· No acierto a dar con la llave
Ezin asmoratu izan zuten’ nork egin zun azioa!
 · No pudieron averiguar
Ezin atsegin niozake. Berorri
· No le puedo complacer a vuestra merced
Ezin aurkitu zuten haren hitzetan erraitekorik
· No pudieron encontrar nada digno de censura
Ezin azaldu diteke itz gutxian bear aina’ Frantziskoren biotzeko gozotasuna bere
semeakiko
· Su ternura para con sus hijos
Ezin azaldu diteke itz gutxian bear aina’ Frantziskoren biotzeko gozotasuna bere
semeakiko
· No es posible exponer debidamente
Ezin azaldu diteke itz gutxian bear aina’ Frantziskoren biotzeko gozotasuna bere
semeakiko
· No es posible exponer debidamente
Ezin azartu naz’ bigarren esateko neukana aitatuten
· Lo que me proponía decir en segundo lugar
Ezin azken onik emon’ gaiztoen bideak!
· No pueden tener buen fin
Ezin aztu zait: ainbeste txar egin zidan!
· Me hizo tanto daño!
Ezin badozu garbiro aditu zer esan gura dodan
· No poder entender bien
Ezin baititzakegu guziak aipa’ bego hortan!
· Hagamos punto ahí
Ezin baketu dira gero’ esan guztiakaz
· Por más que se les diga
Ezin baliatu ginan geren oin-eskuz
· De nuestros propios miembros
Ezin bat balitz, garaiz adiraziko dizugu
· Si ocurriera algún contratiempo; si no pudiera ser
‘Ezin batera etorri!... ezta asnasa estutzen ari zaigula ikustean ere!
· Ni aun viéndonos en trance de perdernos
ezin batera etorri!... ezta asnasa estutzen ari zaigula ikustean ere!
· No hay manera de que nos pongamos de acuerdo
Ezin begitandu zinaikee an ikusten dana
· Imaginarse, figurarse
Ezin bere aurpegira esango zaio’ baina orra mingain gaiztoak daraustena
· Eso es lo que andan diciendo las malas lenguas
Ezin besarka ditzake zure izate-irauteak nere adimentu zirtzilak
· Abarcar, abrazar tu esencia y duración
Ezin buruak eman dit nor dan
· No puedo recordar
Ezin bururik egin zuten’ eta ez jasan hain karga handia
· No podían resistir o aguantar
Ezin burutu, aur txarr ok!
· No se puede con estos chiquillos!
Ezin burutu degu mutil koxkorrekin, igande-arratsaldetan: itxuak dira loretara; ta
 bata-bestien bizkarrera igota eramaten dizkigute, nai dituzten guztiak
· Son ciegos para las flores
Ezin burutu degu mutil koxkorrekin, igande-arratsaldetan: itxuak dira loretara; ta
bata-bestien bizkarrera igota eramaten dizkigute, nai dituzten guztiak
· Aupados unos encima de otros
Ezin burutu dut aur oken ailaska
· No puedo aguantar su bulla
Ezin burutu negieke nere grina okerrai’ Zuk laguntzen ezpadidazu
· No puedo vencer mis perversos instintos
Ezin burutu sakristauek asto orrekin’ eta puinal bat sartu emen-zion bizkarreti...
· No podía hacer carrera con...; no podía conseguir que le obedeciese
Ezin burutuz berexi dira... senarr-emazte biak
· No pudiendo aguantarse
Ezin burutuz ibili oi da gau-egun ta anitz aldartez
· Sin poderse sosegar, sin encontrar salida a su situación
Ezin burutuz ibili oi da gau-egun, ta anitz aldartez
· En muchas coyunturas
Ezin dabe arterik artu egun andi orren begira...
· están todo impacientes
Ezin dabe gauza onik egin; galduaz doaz
· Están perdidos... No hay nada que hacer. No hay remedio
Ezin dabe lagunakaz zurikeririk erabili
· No pueden tratarlos con doblez
Ezin dabee ain gauza gozorik jan euren etxeetan, andikiak
· Nada tan sabroso
Ezin dabelako ete da?... Ezetzean nago
· Opino que no
Ezin dagiket orrelakorik
· No puedo hacer semejante cosa
Ezin dagikezu zere zorren alde’ anbatetan eskatu dizudanak-adina atsegin emain
didan gauzarik
· Tantas veces
Ezin dagikezu zere zorren alde’ anbatetan eskatu dizudanak-adina atsegin emain
didan gauzarik
· Tanto agrado como lo que te he pedido
Ezin dago alperrik; pozik lotutzen zaio lanari
· Abraza gustosamente el trabajo
Ezin dago bere lagun aetara joan-gabe
· No puede aguantar sin
Ezin dagoke bat hura entzuten’ oharkera andi batekin baizik
· Con gran atención, suspenso
Ezin dagoke Jesus dagoen baino zure alderago
· Más cerca de lo que está
Ezin dagoke Jesus dagoen baino zure alderago; ta orrela dago’ alderagotik zuri
ontarteak egin naiez
· De más cerca
Ezin daidiket oraino zuk diozuna: apur bat ase behar dut, aspertu behar dut
 · Quiero hartarme hasta no poder más
Ezin daidiket oraino zuk diozuna: apur bat ase behar dut, aspertu behar dut
· Aún no puedo hacerlo
Ezin daiket ukatu’ kontzientziak joten nabela
· Que me remuerde la conciencia
Ezin dan gauza iruditzen zait
· Me parece algo imposible
Ezin danean’ ez dago eginkizunik
· Lo imposible no obliga
Ezin dateke behar den bertze urrikimendurik’ kofesatu-gabe
· No se puede tener la contrición suficiente
Ezin datekela diozu ori egitea; baina ezin andiagoak egunoro garaitzen dira, itza
eman dalako
· Dices que es imposible
Ezin dauka negarra, pozaren pozaz, aurrari begira, aguretxo orrek... Inoiz malkoak’
farra baino gozoagoak dira
· No puede reprimir el llanto, de puro gozo
Ezin dausku artu paperak’ guk emen atonduten dogun guztia
· No cabe en el papel
Ezin degu bide zuzena jo’ Jesusek berak bere izarraz laguntzen ez bagaitu...
· No podemos dar con el camino verdadero
Ezin det begirik bildu, kaleko zarata orrekin
· No puedo conciliar el sueño
Ezin deu itzik atara, barrien barrez
· De tanta risa
Ezin deu itzik atara, barrien barrez
· No puede hablar. De tanto reir
Ezin deus erran dezaket egiagorik: ez daikedala deus; eneganik eztudala deus onik...
Zertaz dauket ene baitan buruipe?
· No puedo decir nada más cierto
Ezin deus erran dezaket egiagorik: ez daikedala deus; eneganik eztudala deus onik...
Zertaz duket ene baitan buruipe?
· De qué puedo ensoberbecerme?
Ezin dezakete bihi gari hori hemeretzi liberetan franko-tan hemen eman’ galtzetan
ariz baizik
· Si no es con pérdida
Ezin dira geldi egon euren lekuetan, inori zereginik emoten joan-barik
· Sin molestar a alguien; sin dejar en paz a los demás
Ezin diteke guziei’ berexkorik egin-gabe kontseilu hori eman
· Indistintamente; sin excepción
Ezin ditekek sartu arrian iltzea; alperrikakoa dek neri jardutea
· Es inútil empeñarse en lo imposible
Ezin dot arildu ta eskuratu’ buruauste onen korapiloa
· No puedo desenredar este lío
Ezin dot arterik artu’ zer edo-zer idatzi-barik
· No puedo pasar sin
Ezin dot ekarri burura’ non aurkitu ginean lenengoz batera
 · Dónde nos encontramos
Ezin dot ekarri burura’ non aurkitu ginean lenengoz batera
· No puedo recordar
Ezin dot euskeraz ezer erakatsi...; ikara gogor batek artuten nau; izerdi-larriak
urteten deust
· Se apoderan de mí sudores de muerte
Ezin dot euskeraz ezer irakatsi...: ikara gogor batek artuten nau; izerdi-larriak
urteten deust
· Me asalta un miedo terrible
Ezin dot ezetara-be ikusi begien aurrean
· No los puedo soportar
Ezin dot inon pozik artu
· No hallo consuelo en ninguna parte
Ezin dozue igargei onegaz?... Azak eta porruak jan dozuez?
· Os dais por vencidos? No dais con el acertijo?
Ezin du burubide onik entzun’ edarian geiegiztuta dagonak
· El que está bebido
Ezin du burubide onik entzun’ edarian geiegiztuta dagonak
· No atiende a buenos consejos
Ezin du ikusi, begiko zakarra baino!
· No le puede ver en pintura!
Ezin du Iztuetak onez ikusi’ euskaldunek onetan duten zabarkeria
· No puede soportar el abandono de
Ezin du Jesus batean bakarrik utzi
· Ni por un instante
Ezin duenak oinez igo’ beti errenkura
· Siempre tiene queja contra algo; pretexto
Ezin duke bake luzerik horrela dabilanak
· No puede tener paz duradera
Ezin dukee juduak’ zu or bortxaz idukitzeko dina indar
· No es posible que tengan tanta fuerza como para
Ezin duket zorion osorik’ Jainkoa baitan baizik
· No puedo tener plena felicidad
Ezin dut aaztu, Jauna’ Urlik bide erdian ipini zidan zoztorra
· El obstáculo o tropiezo que me puso... Fulano
Ezin dut aaztu, Jauna’ Urliren bidez erauntsi zenidan lorra
· La tribulación que me mandaste!... por obra de fulano
Ezin dut besoa jaso’ baldin bertzean abetzen ezpadut
· Si no es sosteniéndolo con el otro brazo
Ezin ederdiago egon zen Aitzol, itzez eta mamiz
· De fondo y forma
Ezin ederkiago egon zen Aitzol, itzez eta mamiz
· Estuvo insuperable
Ezin egin dot ondo, edo bear-bestean
· De modo conveniente
Ezin egin leikeala lezakeala badino ire adiskideak’ ba dakik orain zer erantzun:
burua ausi daiala!... bestela gauza onik eztabela egingo
 · Que se las arregle! que se ingenie!... que discurra!
Ezin egingo dau inora
· No podrá huir
Ezin egon neinde’ arteetan edan-baga
· Sin beber algún trago de cuando en cuando, en la comida
Ezin egon neite’ gaurko kristinau asko zelan dabilen esan-baga’ neu aurrenengo
nazala
· Yo el primero; empezando por mí mismo
Ezin egonez egon da debarra oiean’ eguna noizko zabaldu. Estropada ikusteko larri
· Impaciente esperando el amanecer
Ezin egongo gera orrela: atze-aurre egin bear da
· Decidirse a una cosa u otra
Ezin ei-eban euskeraz josi ondo’ esangura ebana
· No podía expresar con acierto
Ezin ekusi dute neketan sartua bere umea
· No pueden verle sufrir
Ezin eman eraman’ bigarren izatea..: aurrenengo nai!
· No se resigna a
Ezin emon negizu’ zuri opa dakizunik
· Nada que se te pueda ofrecer; digno de serte ofrecido
Ezin eragin diot lan bat zuzenik...; sekulan ez dit eman egun bat onik
· No consigo que haga cosa alguna a derechas
Ezin eragin diot lan bat zuzenik...; sekulan ez dit eman egun bat onik
· No me ha dejado vivir en paz un solo día
Ezin eraman ditut’ ni utzi ta besteri egiten zaizkan agurrak eta begitarte onak
· No poder sufrir por envidia
Ezin eraman ditut’ ni utzi ta besteri egiten zaizkan agurrak eta begitarte onak
· Agasajos hechos al prójimo
Ezin eraman du inor ere; ta ezin lertu da: beti errea
· No se aguanta a sí mismo, ni se desfoga: siempre agriado, disgustado
Ezin eraman du inor ere; ta ezin lertu da: beti errea
· No soporta a nadie
Ezin eraman zuen’ bere erreinua Asiriako erregearen zordun bezala egotea
· Tributario de
Ezin erantzungo dizut’ zuzen jakin-gabe nolakoa dan zure bizitza
· Sin saber a punto fijo
Ezin eraso dio inork lanean
· No hay quien consiga hacerle trabajar
Ezin eratu naiz, nai nuken bezela egiteko
· No puedo arreglármelas para...; no logro
Ezin erein liteke’ gaztaina-arbolak sagubelarritu-artean
· Hasta que las hojas de los castaños empiecen a tomar forma de oreja de ratón
Ezin esan al-adina jenderen guraso eta aiton egingo zaitut
· Padre de incontables gentes
Ezin esan diteke zer naigabeak, zer goraberak, zer aldarteak, zer ara-onako ibilerak
eraman bear izan zituen orretarako
· Qué de idas y venidas
Ezin esan ginai orrelakorik’ utsegite andi baten beian
· Sin incurrir en gran error
Ezin esan gure ordua non dagon Gure azken-ordua
· Hora incierta de la muerte
Ezin esan leike igaitik’ askogaitik esan daroaguna: Bein joango elizara’ ta bertan
iperdiz altarara
· De espaldas al altar
Ezin esan liteken-ainbateko ona
· Indeciblemente bueno
Ezin esan-adina pertsona Jesus-gana ipini zituen, urte bete-orduko
· Convirtió a Cristo; ganó para Cristo
Ezin esan-adina pertsona Jesus-gana ipini zituen, urte bete-orduko
· Para antes de un año
Ezin esan-aina gozo..., dana zera, Jesus, opagarri
· Infinitamente deseable
Ezin esan-ala algara gozo ta umore txirria ba zan antxe
· Alegres risotadas
Ezin esan-ala algara gozo ta umore txirria ba zan antxe
· Humor festivo
Ezin esan-ala dira’ etxaldeko osagarriak
· Son incontables los remedios caseros
Ezin esan-ala lan ditu sutegian urtzaileak
· Tiene innumerables tareas
Ezin esan-alako poza izan zuten aurraren gurasoak’ baina dardarako ederra artuko
zuten, urrengo itzak entzutean
· Qué estremecimiento los sacudiría...!
Ezin esandako-beste irabazi eban gizonak’ zaldia ezitzeagaz
· Ganó lo indecible
Ezin eta ahalka ari zen, buru-fuinak ihauskatuak’ latin puska bat ezin bipilduz
· Se esforzaba haciendo los imposibles por descifrar un texto latino
Ezin eta ahalka ari zen, buru-fuinak ihauskatuak’ latin puska bat ezin bipilduz
· Sin poder esclarecer un texto latino
Ezin eta ahalka ari zen, buru-fuinak ihauskatuak’ latin puska bat ezin bipilduz
· Con los sesos revueltos...; rompiéndose los cascos
Ezin eta ahalka leihotik sartu zen
· Con gran trabajo, a duras penas
Ezin eta geiagoko barrungo atsegina sentitu zuan, bidean zijoala
· Un inefable gozo interior
Ezin etorri izan naiz orain arte. -Aurreragokoak izango zituzun-da!
· Tendrías cosas más importantes o apremiantes
Ezin etsi det erri onetan
· No me hallo; no me acostumbro
Ezin etsi du Gerriederr-ek’ Mikel-gandik begi-kentzera
· No se resigna a apartar los ojos de él
Ezin euki legi erabatera gogoa’ gauza oneetan ta beste beargei orreetan
· Atender al mismo tiempo
Ezin ezetariko jasik artu dotzat abizen orreri
 · No me dice nada; no le hallo ningún rastro indicador
Ezin gaitekez erara egon uskeri orregaz
· Conformarse, darse por satisfecho
Ezin gaudezke beti batean, emen gauden artean
· En la misma disposición de ánimo; del mismo temple
Ezin geiago maitatu dituen Bihotzak zer uste dezu zor diela gizonai?...’ Geienai’
eskerrik-asko bat ere ez
· Recibir en retorno
Ezin geiagoan onak bazirean-bere’ on baino kalte geiago egiten eutsen Dabid-i,
erregearen armak
· Aunque eran buenas a más no poder...; excelentes
Ezin geiagoraino alegindu ziran’ egun aundi au bear zan omenaz igarotzen
· Pusieron todo su empeño en
Ezin gendun gogotik kendu’ gutxi gura jakela or gure jenteari
· No podíamos apartar el pensamiento de
Ezin gentzake esan zer erlijio duen; baina gauzak dirudienez’ ez dira beintzat
protestanteak
· A lo que parece
Ezin gentzake une bat lasairik izan’ onela alkar menderatu nairik bagabiltz
· Tratar de imponerse unos a otros
Ezin gogorren batek jotakoren bat izan-ezik’ beste euskal-idazleok an izango ziran
· De no ser alguien absolutamente impedido
Ezin gurera ekarri, inondik-inora!
· De ningún modo
Ezin igarri lei’ nok nor azpiratuko daun, beingo-beingoan beintzat
· Al menos de inmediato
Ezin igarri lei’ nok nor azpiratuko daun, beingo-beingoan beintzat
· Quién vencerá a quién
Ezin ihesik zeidiketen bezala’ ustez atrapatuak zedutzan Faraonek Israel-go semeak
· De manera que no podían huir
Ezin ikusi begiz...: ori du orrek, ez besterik
· Envidia, ojeriza
Ezin ikusi det’ begiko zakarra baino!
· No le puedo ver ni en pintura
Ezin ikusi ditu biotz arrozko gizonak
· De soberbio corazón
Ezin ikusi du’ begiko zikina baino
· Le tiene ojeriza; no lo puede ver
Ezin ikusi nabee, begitan artuta naukee
· Me tienen inquina; ojeriza
Ezin ikusi zuen bera baino geiagorik
· A alguien superior a él
Ezin inongo etsaik gaitzik egin legizuke
· Ningún enemigo. N.B. Forma indeterminada del nombre
Ezin inork ondo iritzi leikio besteren gaiztakeriari; baina gaitz egin duena bera’
erruki izan bear degu
· Nadie la puede aprobar o dar por buena
Ezin irago dan-bestean beteta dator
· Hasta no caber por la puerta
Ezin iritxi diteke, gogoan dezun ori? .-Iritxi bai’ denok batera etorriko bagina
· Si todos nos pusiéramos de acuerdo
Ezin irozo ditzakean gastuak egiten ditu, dala jantzian, dala erriz-erri dabilela
· Gastos insostenibles
Ezin itxi leike lezake senarrak dongaro txarto galtzen, etxean bear dana
· Derrochar, dilapidar
Ezin ixildu apal-ondoan, arratsaldeko gora-berak kontatzen...; begietan logurerik ere
ez
· Ni siquiera teníamos ganas de dormir
Ezin ixilik egon bat egiten zaio mingainari edanarekin’ erlejuari olio geiegirekin
egiten zaion bezala
· Verborrea, locuacidad
Ezin izan dira konpondu’ eta... eskuetara barriro...! Alkar jotera.
· Y vuelta a luchar!
Ezin izan diteke etxeko-andre ona’ bera bada fraka ta bera bada gona
· Si tiene que hacer al mismo tiempo el papel de padre y de madre; si absorbe todos los
poderes
Ezin izan omen zitekean beste bat inon ere’ esti-eragingo zionik Frantzes uanditu oni
· A este francés engreído
Ezin izan omen zitekean beste bat inon ere’ esti-eragingo zionik Frantzes uanditu oni
· Hacerle retroceder
Ezin izango dabe inondik inora Eliza Amaren kontra ezer agertu
· De ningún modo
Ezin izaten dau itxaron, berak gura izango leukean ordurarte
· No suele tener paciencia o tiempo para aguardar
Ezin izaten eben alkar artu ezetan-be; beti batak baietz eta besteak ezetz
· Eran incociliables en todo
Ezin izenda hezaket’ laztu-gabe adatsa
· Sin que se me pongan los pelos de punta
Ezin jakin zer ordutan nebilen..., baina atsaldea oso aurreratua
· Imposible calcular la hora
Ezin jan leike lezake aragirik ogeta bat urtera eldu ez-arren’ eragotziriko egunetan
· En los días prohibidos
Ezin jasainezko sortak emaiten ditutzue bertzeren bizkarrera
· Cargas insoportables
Ezin jasainezko sortak emaiten ditutzue bertzeren bizkarrera
· Cargas intolerables
Ezin jasanezko kargak bertzeri bizkarrera jaurtitzen diozkatzue
· Insoportables
Ezin jaso-al arrai sartu ziran sarean: eun-da berrogeita amairu puska
· Una cantidad de peces que no podían levantar
Ezin jaso-al arrai sartu ziran sarean: eun-da berrogeita amairu puska
· Piezas, unidades... Grandes peces
Ezin jaso-alako kargak etorri zitzaizkien
· Cargas insoportables
Ezin jaulki-ala eskubide eder dakazkigu lege orrek euskaldunoi
· Incontables ventajas
Ezin joan leike ainbeste bidean, euri onekin; egualdia ontzean joango nauk...
· Cuando mejore el tiempo
Ezin joan leike ainbeste bidean, euri onekin; egualdia ontzean joango nauk...
· No se puede hacer tanta caminata
Ezin joan naiteke gaur.- Aitzaki-maitzaki ugari, zuk! Aiko-maiko naiko zuk
· Demasiadas excusas
Ezin joan zan aren burutik
· No poder apartar el pensamiento o recuerdo; obsesión
Ezin joat geiago... Au dok lorran zorra!... Enok geiagoko!... Parkatu, Txindorra!
· Ya no puedo más... Ya no puedo con mi carga
Ezin kendu ginaio neurri oni izpirik: geure buruari deutsagun ondo-gurea zor
deutsagu lagunari
· Amor
Ezin kendu ginaio neurri oni izpirik: geure buruari deutsagun ondo-gurea zor
deutsagu lagunari
· Disminuir en lo más mínimo
Ezin kendu zituen gogotik’ amaren negarrak
· Le perseguía siempre el recuerdo de
Ezin kendu zitzaidan inola burutik’ gaitzak emanda ere’ urruti geundela
· En un caso de enfermedad
Ezin kendu zitzaidan inola burutik’ gaitzak emanda ere’ urruti geundela
· Me asediaba el pensamiento
Ezin konta al bider eskeini dakikeo Jaunari Meza
· Innumerables veces
Ezin konta al eta geiago aingeruk adoratzen dute Jaun eta Jaungoiko iruki au
· Dios trino en personas
Ezin konta al-adina elizetan egunoro jartzen da
· En innumerables iglesias
Ezin konta-ala etxetan ei-dagoz onetarikoak
· En innumerables casas
Ezin kontau neiz’ uste-baga beingo-baten ilten diranak
· Los que mueren inesperada y súbitamente
Ezin korderaturik zeukaten mutil gizajoa
· No conseguían que volviese en sí; que recobrara el conocimiento
Ezin legike onenbat indar ez duenak’ onen lan andirik
· Quien no tiene tanta fuerza
Ezin legike onenbat indar ez duenak’ onen lan andirik
· Una tan gran obra
Ezin lei kendu ezer, eztagon lekutik
· Sin ocasión, no hay ladrón
Ezin lei olakorik onez ikusi
· No se sufre; no es posible tolerarlo
Ezin leike izan ain zentzun gitxiko gizonik
· Ningún hombre de tan poco juicio
Ezin leike nai-nogaz bat-egin burua
 · No se puede uno fiar de cualquiera
Ezin leikee emen ezer egin: euren alegin guztiak’ utsean edo ezerbere-ezean geratuko
dira
· Quedarán en nada
Ezin leikee maisu orreik’ umien buruak apurtu baino
· Fastidiar, marear, embrollar
Ezin leikek gizon baten garaunetan sortu’ Martin-Txori dalako ori Gorbei-inguruan
jaio danik. Mutil ona zan ba praketan!
· Vaya un elemento!
Ezin leikek gizon baten garaunetan sortu’ Martin-Txori dalako ori Gorbei-inguruan
jaio danik. Mutil ona zan ba praketan!
· No se concibe que; no es posible imaginar que
Ezin leikez beingoan esan’ osalari onek zazpi urte onetan emen egin dauskuzan egin
onak
· No es fácil decir en pocas palabras
Ezin leiteke sinistu’ Txapastak eroaten zituan pelotak eroan leikeanik
· Que se pudieran restar las pelotas que restaba Tx
Ezin lo onik egingo zenduke’ auzi ura erabaki-artean. Kezkaz eta bildurrez
· No podrías dormir tranquilo
Ezin lorik egingo dot’ azeria buruan artuta
· Pensando en el raposo de que habéis hablado
Ezin luza ziteken
· Imposible demorar o aplazar
Ezin nagoke erran-gabe
· No puedo dejar de decirlo
Ezin naiteke egon jakinaz-gainera jarri-gabe zuek zer gertatu dan
· Sin poner en conocimiento vuestro; sin informaros
Ezin naz egon..; bildur naz, bildur-be bildur. Eldu egidazu gogor!... Nire aizta bazina
ta umeago izan’ a zelako matrail-azurreko bi artuko zendukezan!... Bai bein!
· Qué par de bofetones te ibas a llevar!
Ezin naz egon...; bildur naz, bildur-be bildur... Eldu egidazu gogor!... -Nire aizta
bazina ta umeago izan’ a zelako matrail-azurreko bi artuko zendukezan!... Bai
bein!
· Vaya que sí! Sí por cierto!
Ezin neurri ditekena, ta ezin-andiagoa
· Inmensamente grande
Ezin nezake isilean utzi santu aundi au
· Silenciar, pasar en silencio
Ezin niteke emen mututu’ ari onetan egi samin batzuk esan-gabe
· Sobre este mismo tema
Ezin ondo egingo zuen ba, ikusi baino len? -Ez alegia!
· Por supuesto que no
Ezin opa du, aizpak eraman duala saria
· No puede soportar de envidia
Ezin opako dute oraingo sarietara’ iru bider sari bat bera irabazi dutenak
· No poder aspirar a... Fuera de concurso
Ezin pentsa liteke zertara joko lukeen’ inoiz ere asetzen ez diran gogo galdu oek
 · Estos malos instintos
Ezin pentsa liteke zertara joko lukeen’ inoiz ere asetzen ez diran gogo galdu oek
· Hasta dónde podrían llevar
Ezin sartu ta ezin atera omen zuun, soineko berria
· Tan estrecho, que le costaba poner y quitar
Ezin sartuko da inor zerura’ samarrik txikarrenik euki-ezkero
· Teniendo la menor mota de culpa
Ezin sendatuzko gaitz luzakor batek dauka gaixoa
· Se ha apoderado de él una enfermedad
Ezin sinets dezaket’ Jainkoak bazterrerat utziko dituela bere ume leialak
· Que vaya a abandonar
Ezin sinistu gendun sortuko zanik’ napar-seme ori bezela zaildua dagon gizonik
· Tan bien curtido como ese navarro
Ezin sinistu leikean ainbateko zorra daukazu jaun orrekin... Etzidan oraintxe esan’
etzuala zure berririk, batetxo ere!
· Pues no hace poco tiempo que me dijo!
Ezin sinistu nuen’ apaiz oiek erderarekin ain itsutuak zeudenik
· Estar tan ciegamente encaprichados
Ezin sinistu, umekondo batzuek orren ederki itzegin bear zutenik
· Quién iba a imaginar que unas criaturas así...!
Ezin sufridu dot an dagoan atsa eta usain astuna: gorantzkoak emoten deust
· El hedor que allí se siente
Ezin sufridu dot an dagoan atsa eta usain astuna: gorantzkoak emoten deust
· Me da nauseas
Ezin sumatuuz’ ba dago naiko lana!
· No se sabe cómo acertar
Ezin ta egokiago dagokizu liburu au
· Te cuadra perfectamente
Ezin tokitu-aina eri; etortzekotan dauzkite uda guzian Elgorriagarrak
· Un contingente de enfermos imposible de albergar
Ezin txutik egon naiz
· Me caigo...; no me puedo tener de pie
Ezin uka dezake inork bide onez
· Con razón; legítimamente
Ezin ukatu diteke’ errietako jaieraren geiena emakumeetan dagoala
· La mayor parte de la devoción reside en las mujeres
Ezin ukatu leike’ guztiz zorrotzak dituztela aginakin ortzak. Auntzak
· Dientes y muelas
Ezin ukatu: tartean-tartean’ zertxobait idazten asti apur bat urratzen dogu
· Es cierto que pasamos algún ratito escribiendo
Ezin utz nintzakeen egitekoak’ eraman didate gerozko denbora
· Me han absorbido el tiempo de entonces acá
Ezin utzi dezula esan-gabe?... Ba, bearko utzi’ nerekin adiskide nai badezu
· Pues no tendrás más remedio que dejarlo
Ezin utzi dezula esan-gabe?... Ba, bearko utzi’ nerekin adiskide nai badezu
· Si no quieres que me enfade contigo
Ezin utzi gentzake ixilik’ sarrienetako bat orixe dala
 · No podemos pasar en silencio
Ezin utziko dut erri au zokoan’ bere usategi aipa-aipatuekin
· No podré dejar de mencionarlo
Ezin zaduzkat geiago: bota bear zaitut neregandik
· Ya no puedo tenerte por más tiempo
Ezin zaio naira sartu, txerri gaxo oni
· No come con apetito
Ezin zait ao-zartatu, esango nizuna
· No me puede salir...; no acierto a expresar
Ezin zaitezkete jarraik Jainkoari eta diruari
· No podéis servir
Ezin zan inun gelditu, ezin artu eban ezertarako astirik; eta orduak baino lenago
sartu jakon bere lo-gelan Josepa-ri, albiste onagaz
· Sin aguardar la hora de levantarse
Ezin zan inun gelditu, ezin artu eban ezertarako astirik; eta orduak baino lenago
sartu jakon bere lo-gelan Kosepa-ri, albiste onagaz
· No podía sosegar
Ezin zan ixildu bere aspaldiko jardunean
· Siempre con su misma cantilena
Ezin zan joan bideetan kilometro-bete’ buruz-kanka edo ankaz-gora ibili-barik iru
edo lau bider... Bizikletan
· Sin dar una voltereta o caer patas arriba
Ezin zaude zu ixilik, eta... besteak inori ez esatea nai dezu zuk agertua?
· Tú mismo no has sabido callarlo
Ezin zeruan sartu ginaitekez’ zor guzti au bete-betean azkenengo zurikoraino pagadu
artean
· Mientras no lo paguemos hasta el último cuadrante
Ezin zerurako dira, olako animak
· No podrán salvarse
Ezin zetsan eutsi arek min gogorreri’ ulua egin-barik
· No podía aguantar aquellos fuertes dolores
Ezin zinauzken, agin usteldu batetik minez
· De un dolor de muela picada
Ezin zinauzken, agin usteldu batetik minez
· No podías sosegar
Ezin zineist ezetariko zigorrik ezarri
· No puedes imponerme ningún castigo
Ezin zuan aserrea gorde mutilak, ta arpegi errean igartzen zitzaion naigabea
· Se le adivinaba el disgusto en su agriado rostro
Ezin zuen begirik batu gau artan Agustin-ek
· No podía conciliar el sueño
Ezina aitzeki’ ezingo du batek ere jarri
· Nadie podrá alegar que es imposible
Ezina’ arria baino gogorragoa dala esaten eban gure aititak
· Nada más imposible que la imposibilidad
Ezina da gaiztoena
· Lo peor es la imposibilidad; la extrema miseria
Ezina dan-legez, aal-izana balitz
· Si por un imposible... fuese posible
Ezina jartzen zait besoan, iztarrean, etc.
· Siento molestia en mover el brazo...etc
Ezin-aditu batean gaude geroztik
· Sin poder salir del punto muerto
Ezin-aditua daukat egun oetan
· Tengo sordera
Ezinago gaitzitu zitzaizkon lerro hoik
· Le molestaron o disgustaron sobremanera
Ezinagoko izigarrikeria hori ikusiko duzuenean
· Cuando veáis esa horrenda abominación
Ezin-alderagotik itzegiten digu Jaunak
· Hablar en la mayor intimidad
Ezin-antzak eta guzurr-aleginik asko erabilirik’ itxi dautsoe gure mutilak abade
naparrari partidua irabazten; eta lau bidar geiago diru jaso dabelako’ pozen pozaz
praketan artu ezini
· Fingiendo no poder, y con mucho despliegue de esfuerzos aparentes
Ezin-antzak eta guzurr-aleginik asko erabilirik’ itxi dautsoe gure mutilak abade
naparreri partidua irabazten; eta lau bidar geiago diru jaso dabelako’ poza pozaz
praketan artu ezinik d
· No cabiendo dentro de su camisa, de satisfación
Ezinaren ezinean arkitzen diran gizon gaixo oiek
· En la extrema indigencia
Ezinaren ezinez nekepean bizi diranak
· Los reducidos a la extrema necesidad
Ezinbertze gorriak gaitu, nahi eta ez, hortaratu
· Nos ha forzado a ello una imperiosa necesidad
Ezin-bertze gorrian gelditu ziren
· En la más crítica situación
Ezinbertze handi huntan’ lot zakizko Jainkoaren eskuari
· Sujétate a la mano de Dios
Ezinbertze handi huntan’ lot zakizko Jainkoaren eskuari
· En este gran apuro o necesidad
Ezin-bertzea da’ eta Gobernuaren alde behar dugu
· Estamos en un trance apurado
Ezinbertzeak’ handik edo hemendik nunbeitik zerbeit behar du
· La necesidad no perdona; carece de ley; no repara en medios
Ezin-bertzean bederen’ Estatutoaren alde eman izan ziren
· Aunque de mala gana; por no haber más remedio
Ezinbeste da gerta ditezen gaitzbideak
· Es inevitable...; es forzoso o necesario que
Ezinbeste huntan zer egin?
· Qué hacer en este apuro o conflicto?
Ezinbestean egiten dan gauza
· Por fuerza mayor
Ezin-bestean eskatu zion Jaungoikoari’ bigundu zezala gizon aren biotz gogorra
 · Con todo ahínco; con vehemencia
Ezin-bestean eskatzen dizut
· Forzado por la necesidad
Ezin-bestez bezala ematen du Jaungoikoak betiko kastigua
· Como a pesar suyo
Ezin-bestez egin det
· Porque no tenía más remedio
Ezin-bestez eta damuz-legez egin daroez orrek jaunaren esanak ta bearrak
· Forzados, constreñidos: contra su voluntad
Ezinbestez gelditzen ziran, apurren bat gelditzen ziranean
· Si hacían alguna pausa
Ezinbestez gelditzen ziran, apurren bat gelditzen ziranean
· Cuando no podían menos; forzados por la necesidad
Ezin-bestez’ neu-bere itxasoko egingo nintzake
· Si no tuviera más remedio; a no poder otra cosa...; en último caso
Ezin-bestezko makurtasuna da sugearena; berariazkoa, gaztearena
· Voluntario
Ezin-bestezko makurtasuna da sugearena; berariazkoa, gaztearena
· Inevitable, forzoso
Ezin-bestezko nekeetan arkitzen diranei laguntzeko daude. aingeruak
· En apuros o trances ineludibles
Ezin-bizia degula’ ... baino... gere nekepe ontatik ere’ emen segitu nai beti, geroxeago
arte
· Aun con todos sus agobios... nadie tiene prisa por morir
Ezin-bizia degula’ ... baino... gere nekepe ontatik ere’ emen segitu nai beti, geroxeago
arte
· Imposible vivir así!. Nos quejamos continuamente
Ezin-biziko maiztarrik balin bada’ urte-zorra ateratzen bereala asi daiteke
· Algún inquilino menesteroso
Ezin-biziko maiztarrik balin bada’ urte-zorra ateratzen bereala asi daiteke
· Pagar sus deudas del año
Ezin-da bestean etorri dira
· Porque no tenían más remedio
Ezin-da-geiago andik edanez’ kendu zuten egarria
· Bebiendo hasta más no poder...; hasta la saciedad
Ezindura-mota guziez joa da apez gaixoa: bixta laburtua du, motelka mintzo da; esku
batez eskaler-besoari lotua ibili-beharra
· Tartamudea al hablar
Ezindura-mota guziez joa da apez gaixoa: bixta laburtua du, motelka mintzo da; esku
batez eskaler-besoari lotua ibili-beharra
· Tiene que sujetarse a la barandilla
Ezindura-mota guziez joa da apez gaixoa: bixta laburtua du, motelka mintzo da; esku
batez eskaler-besoari lotua ibili-beharra
· Ha perdido vista
Ezindurik naz, aienez eta minez beti...; gabero nago negarretan
· Con llanto cada noche
Ezindurik naz, aienez eta minez beti...; gabero nago negarretan
 · Desfallecido por el gemir y sufrir
Ezinean bezala zabilen
· Casi sin poder andar; andando con gran dificultad
Ezinean bizi dira
· Viven en la miseria
Ezinean dabiltzanak
· Los que andan apurados, con escasos medios de vida
Ezinean’ denok joan bearko degu
· Si no es posible otra cosa
Ezinean dijoan onako au ere’ nerekin daramat
· Esta pobrecita cabra que apenas puede consigo
Ezinean ezinez etortzen utzi zuen
· Dejó de venir por imposibilidad
Ezinean gelditzen diran gaxoak ere’ poz au bederen izango dute
· Los que se queden sin poder ir
Ezin-edena du
· Está fuera de sí; no puede contenerse; inquieto
Ezin-egon aundiak zeukazkian astokume gaxoak
· Se sentía muy desasosegado
Ezin-egona daukat oiean
· Desasosiego
Ezin-egonak ditu, ta indarrak zaizkio aitzen
· Siente desmayos
Ezin-egonean daude oraintxe gure arrantzaleak’ itsasora atera-naian: zenbatekoa
litzake oien poza’ arraia agertzearekin!
· Están impacientes por salir a la pesca
Ezin-egonez’ an da Ezkurrako Makil; biaramon-artsaldean ba du norekin bil
· Allí está inquieto
Ezin-egonez’ an da Ezkurrako Makil; biaramon-artsaldean ba du norekin bil
· Ya tiene con quien medirse a la barra
Ezin-egonez daukagu biotza, Jauna’ Zugan atseden dezan-arte
· Nuestro corazón está inquieto
Ezin-egonez zeuden Beltxaren begira: eder mintzatzen baitzan gaiaren arira
· A tono con las circunstancias
Ezin-egonez zeuden Beltxaren begira: eder mintzatzen baitzan gaiaren arira.
Bertsolaria
· Se expresaba galanamente a tono con las circunstancias
Ezin-egonik negoon
· Desasosegado
Ezineike; eztanean’ ezta .-Ba dezakezu; nai danean’ al da
· Querer es poder
Ezineike; eztanean’ ezta.- Ba dezakezu; nai danean’ al da
· No me es posible, en absoluto
Ezinekotzat daukogu ortik ibiltea: bide orretatik etxaku etorri’ gatxa ta gatxa baino
· No nos han venido más que males
Ezinekotzat daukogu ortik ibiltea: bide orretatik etxaku etorri’ gatxa ta gatxa baino
· Nos parece imposible
Ezinekotzat utzi duguna
· Dejarlo por imposible
Ezin-emaileagoa da gure Jauna
· Infinitamente generoso
Ezin-emonaren bildurrez dagoz
· Temen no poder cumplir lo prometido
Ezin-entzun batean dirade. Bakotxa berea gogoan geldituak dira
· No pueden ponerse de acuerdo
Ezinerainokorik ez dakizu ba Zuk ematen, Jesus! Kupitu zaite!
· No sueles enviar pruebas insoportables
Ezin-eraman alako bidebagekeri oezaz beroturik’ ausardi andian eraso zioen
Gorritiko gazteluari; baita menperatu ere’ ordu bat eta erdigarrengo
· Insufribles injusticias
Ezin-eraman orrek’ sarritan komeri txarrak ditu
· La envidia trae malas consecuencias
Ezin-eraman-alako bidebagekeri oezaz beroturik’ ausardi andian eraso zioten
Gorritiko gazteluari; baita menperatu ere’ ordu bat eta erdigarrengo
· Para antes de hora y media
Ezin-eramanez egoten naiz, tranpa oek ikusita
· No puedo sufrir o aguantar... Me indigno
Ezin-eramanez egoten zan, etxeko gorabeera ikusirik
· No podía sufrirlo; padecía mucho a la vista de
Ezin-esana eukan, eskolara-aurretik
· Era tartamudo
Ezin-esan-adina pertsona Jesus-gana ipini zituen, urte bete-orduko
· Innumerables
Ezin-esan-ala bider geiago balio du
· Incomparablemente más
Ezin-esan-alako erasoaldiak eraman bear izan zituan
· Sufrir terribles acometidas o tentaciones
Ezin-esan-alako onez bete nau... ta nik Jesukristo madarikatu?... Zaude ixilik!
· Me ha colmado de indecibles bienes
Ezin-esan-beste zer-egin ditu sutegian, urtzaileak
· Innumerables tareas o funciones del fundidor
Ezin-esan-bestekoak ziran ango ontziketak
· Indescriptibles
Ezin-eta agur gozoena egin bazioten ere bere semeak’ baita ere bedeinkatu berak
gogoz ta biotzez!
· Si es cierto que le dispensaron la mejor acogida
Ezin-etsi aundia degu, leku arrotz oietan
· Sentimos gran nostalgia
Ezin-etsiz nago, zu ikusi-gabe
· No puedo pasar sin verte; no puedo vivir
Ezinez maiztar egina zan
· Había venido a ser inquilino por fuerza mayor
Ezinezko deusik ez da’ sinesdunarentzat
· Todo es posible para quien cree
Ezin-gaitzez da on
· Es bueno porque no puede ser malo; no por virtud
Ezin-gaizkiago ibiliak dira judioak Alemaniako lurretan
· Han pasado las mayores tribulaciones
Ezin-geiagorainoko eskua duena da
· Infinitamente poderoso
Ezingo dau biar artzainak txabola atan sugarrik samur barriztatu, ilinti busti onekaz
· No podrá fácilmente volver a encender el fuego
Ezingo ditut ixilean laga Santu orren itzak
· Pasar en silencio; silenciar
Ezingo dogu edan ezne ganorazkorik
· No vamos a poder beber una leche digna de este nombre
Ezingo naiz mutil-zar gelditu
· No puedo pensar en quedar soltero
Ezin-gorago altxatu dira salgeiak
· Encarecer desmesuradamente
Ezin-hartuzkoa zen gaztelua, eta hurbil-gaitza, inguruko atekengatik
· Inexpugnable y de difícil acceso
Ezin-ibiliz’ belaunak klisk egiten ziotek
· Le flaquean o ceden las rodillas
Ezinik ez daukazuten guztiok’ igandean geugaz etorri!
· Todos los que no estéis impedidos
Ezin-ikusi bat artu diot
· Le he tomado ojeriza
Ezin-ikusi gaizto batek jo du
· Se ha apoderado de él la envidia
Ezin-ikusi orrek ba du mila neke, nere gizontxua! Bi begietatik bat emango nizuke
· Cuánto quehacer da tu ceguera!
Ezin-ikusia dago oen artean... .-Ez! ikusi nai-eza!
· No es que no se puedan ver; no se quieren ver: que no es lo mismo
Ezin-ikusia dauka, aundia... -Bai aundia bezela! Baina guk zer egingo diogu?
Jainkoak nai dun arte’ ikusi egin bear!
· Bien grande por cierto!
Ezin-ikusia dauka, aundia... -Bai aundia bezela!... Baina guk zer egingo diogu?
Jainkoak nai dun arte’ ikusi egin bear!
· Llevarlo con resignación
Ezin-ikusia sartua daukanarentzat’ ondo-esanak alperrik dira
· Los buenos consejos
Ezin-ikusia zeukan ark ere, amarengana
· No le podía ver a su madre
Ezin-ikusiak zerabiltzan
· Era la envidia lo que les movía
Ezin-ikusi-antz bat agiri zuen aizparentzako
· Mostraba cierta aversión hacia
Ezin-ikusirik ez da gure artean
· No hay discordias; rencores
Ezin-jaikia botaz’ jantzi-arin datoz etxeko bi gaxteenak, otzak bildurtzeke...
 txerriaren kurruxkak entzunik
· Ligeros de ropa; a medio vestir
Ezin-jaikia botaz’ jantzi-arin datoz etxeko bi gazteenak, otzak bildurtzeke...
txerriaren kurruxkak entzunik
· Sacudiendo la pereza
Ezin-jana daukat egun oetan
· Estoy inapetente
Ezin-jeikia daukat
· Tengo dificultal en levantarme
Ezinkizun andiagoetara eraman etzaitzan pixkaka
· Conducir a mayores dificultades
Ezinkizun bategatik utzi det geroko
· Por una causa legítima; por imposibilidad, por impedimento
Ezinkizun berriak jaiotzen zitzaizkan, au egiteko
· Le surgían nuevos obstáculos
Ezin-nastua degu gaur. Ezin-nastuko egunak
· Días de abstinencia
Ezin-nastua gendun egun artan
· Día en que no se podía promiscuar
Ezin-obea da; egiten badezu’ etzaizu damutuko
· No hay nada mejor
Ezin-okerrago kondenatu eben
· Del modo más injusto
Ez-izana’ izen txarra
· Mala estimación corriente del nombre de pobre
Ez-izana’ izen txarra
· Mala estimación del nombre de pobre
Ez-izanik negargarrienean arkitzen ziran, non eta nola irabazirik etzutela
· En la más triste indigencia
Ez-izen orren osteko izena zein dan’ jakin gura leukee... Nire aotik eztabe jakingo
· No lo sabrán de mí... No seré yo quien se lo descubra
Ez-izen-bako euskaldun uts-utsak gara gu; gu ezkoaz inora ez-izen bila
· Vascos netos, sin apodos adicionales
Ez-izentzat’ zozoa ipini eutsen, beti gauza bat albokan joten ebalako
· Le apodaban el tordo
Ez-jakin artan’ beren buru egiten zuten, batzuk eta besteak
· Cada uno obraba según su propia iniciativa
Ez-jakin egin euskun
· Se nos hizo el desentendido
Ez-jakin egiten dezu baina etzaude jakin-gabetanik
· Haces como que lo ignoras
Ezjakin txoraburuen begietan ala ezpadirudi ere’ ezin utsegin lezake
· A los ojos de los necios
Ez-jakina egiozue
· Aparentad ignorarlo
Ez-jakinagaitik edo ez gureagaitik’ nik emen ikusten dodana da’ gauzak dandarrez
dabiltzela
 · Las cosas no marchan...; van mal
Ez-jakinagaitik edo ez-gureagaitik’ nik emen ikusten dodana da’ gauzak dandarrez
dabiltzela
· Por ignorancia o por desgana
Ezjakinak ausi-erazo eztaioen Jaungoikoaren agindua
· Para que no quebranten por ignorancia
Ez-jakinean baldin bazaude’ on zenduke jakitea
· Si no estás todavía enterado
Ezjakinean egindako okerrak’ ez dau pekaturik
· Los yerros cometidos por ignorancia
Ezjakinean zegoon
· Lo ignoraba; estaba ignorante de lo ocurrido
Ez-jakineko lekuan ipintzen ditu arrautzak oilo onek
· En lugar desconocido
Ez-jakinen ez-jakinaz gaude itxututa
· Es la ignorancia la que nos ciega
Ezjakinen kontuak
· Cosas de ignorantes
Ez-jakinez bekatu egin du; ustekabezkoa da haren hutsa
· Ha pecado por inadvertencia
Ez-jakinez gauzea oker esaten danean’ balioko gauzea bada’ utsegiteti atera bear da
laguna
· Sacarle de su error
Ez-jakinian’ diru-mordo barik gelditu zarie
· Sin darse cuenta; por no caer en cuenta
Ez-jakinian’ diru-mordo-barik gelditu zarie
· Un capitalito
Ez-jan ta ez-lan’ ... aurki da munduaren erdia
· Sin pan ni trabajo
Ez-jaramon egiten badiozue Jaungoikoaren deiari’ gogortzen bazarate’ ... zuen
zorigaiztokoak!
· Desgraciados de vosotros!
Ez-jaramon egiten badiozue Jaungoikoaren deiari’ gogortzen bazerate’ ... zuen
zorigaiztokoak!
· Si os hacéis sordos a
Ezkabi lizun eta minatza lotsagarri askorekin begi bietaraino beteak datozen aek
· Los que vienen plagados de pies a cabeza
Ezkagoz, ez, abadeen kontra gu...: zelan egon?
· Cómo vamos a estarlo?
Ezkagoz inori oinoten
· No estamos murmurando de nadie
Ezkagoz orren zoroak: eztakit nik zetarako naukan Jaungoikoak’ baia orain beintzat
eztarabilt olango amesik
· No sé qué tendrá dispuesto Dios de mí
Ezkagoz orren zoroak: eztakit nik zetarako naukan Jaungoikoak’ baia orain beintzat
eztarabilt olango amesik
· No tengo semejante ilusión
Ezkaiezala imini barriro aza-kurkutzak jaurtiteko zorian...!
· Que no nos pongan en el caso de
Ezkaitezan barriro sasirantza abiau!
· No volvamos a ese tema candente...!
Ezkaitezan egon loak gogortuta!... arerio andia ganean dogu-ta!
· No sigamos aletargados!
Ezkaitezen egon loak gogortuta!... arerio andia ganean dogu-ta!
· Que se nos echa encima...!
Ezkaitu abo-bete azurregaz itxiko
· No nos dejará defraudados
Ezkaituk alperrik lanean ari!
· Vaya un negocio que estamos haciendo!
Ezkaizan ibili’ panparroikeria dariogula
· Jactanciosos; haciendo alardes; fanfarronear
Ezkaizan joan atzerantza, beti aurrerantza baino
· No vayamos hacia atrás
Ezkara banakoak; beste guztiak lakoak baino
· No somos una excepción; no somos diferentes o singulares
Ezkara bi mendetako, eta zuk zeurea hain ongi iragan duzu
· Ambos somos coetáneos
Ezkara gu atzera egitekoak; aurrera baino
· No nos arredramos, al contrario
Ezkara gu lohikeriatik sortuak; aita bakar bat dugu: Jainkoa
· No hemos nacido de fornicación; no somos unos bastardos
Ezkara ur batetan bietan sartzen
· Dos veces
Ezkara ur batetan bietan sartzen
· En una misma agua
Ezkaratzean sartzeko itxura egin du’ baina sartu-gabe joan da
· Hacer ademán de dirigirse al portal
Ezkaratzeko apaltegia, larru-zolu eta guzi’ lengusuari nai niozkake utzi
· Estantería del zaguán
Ezkaratz-ero dendak izango zirala?... Jarria dago!
· Ya hemos llegado a eso. A eso que se anunciaba y que nos parecía extraño
Ez-keinu egin zidan
· Hacer ademán de denegar
Ezkenduan esaten? Gogorrean’ Goi-Amerikarrak eztabe nagosi urtengo. Pastelen
bat, gizon-eroste bat egiten ezpada’ tagaloak goitik urtengo dabe
· Si no hay algún enjuague o soborno
Ezkenduan esaten? Gogorrean’ Goi-Amerikarrak eztabe nagosi urtengo. Pastelen
bat, gizon-eroste bat egiten ezpada’ tagaloak goitik urtengo dabe
· No lograrán imponerse. Saldrán victoriosos
Ezkenduan esaten? Gogorrean’ Goi-Amerikarrak eztabe nagosi urtengo. Pastelen
bat, gizon-eroste bat egiten ezpada’ tagaloak goitik urtengo dabe
· Por la fuerza o la violencia
Ezkenduan inoiz amesetan-be uste izango’ eleizara joateko zubia bearko genduanik
erri onetan
 · Jamás habríamos imaginado que
Ezkenduan uste, ez erdi-uste bere’ ango gauzak antolabiderik eukanik
· No pensábamos ni mucho menos
Ezkenduan uste, ez erdi-uste-bere’ ango gauzak antolabiderik eukanik
· Que el asunto tuviera solución
Ezkendun aldebateratu inor
· No excluimos a nadie
Ezkendun sinistuten’ besteak onduko ebala lagunaren marka
· Mejorar la marca; batir el record
Ezkendun uste etorriko zanik...; beintzat izan dala!
· Por lo menos, ya ha estado
Ezkenun ondo ikasi leetzen... eta orain damu!
· Y ahora nos pesa
Ezker balin bazohazi’ nik hartuko dut eskuin; eskuina hautatzen baduzu’ nik eginen
dute ezker
· Si tú vas hacia la izquierda... Yo iré hacia la izquierda
Ezker edo eskuin’ aukera zak zer-o-zer...; ausi-osorik ez duk ik bein ere artzen...!
· No te decides nunca; decídete por fin!
Ezkera etorri...: alpertzen
· Nos vamos volviendo perezosos
Ezkera gauza guztietan berdinak, ezta urrik eman ere...; baina alkarren itxurak ba
ditugu
· Ni mucho menos
Ezkera gauza guztietan berdinak, ezta urrik eman ere...; baina alkarren itxurak ba
ditugu
· Pero no dejamos de tener parecido
Ezkera oiek aina: alperrik da bekaina ilun jartzea
· Pueden más que nosotros
Ezker-alderat dute beti ixurgia, radikalek
· Tienden siempre hacia la izquierda
Ezker-eskua, arek ere’ lotua dauka luzeko
· La tiene impedida
Ezker-eskubi bialtzen zituen ontzako batzuk... An zan giro, mutilak!
· Repartir onzas a diestro y siniestro
Ezker-eskubi bialtzen zituen ontzako batzuk... An zan giro, mutilak!
· Daba gozo aquello... Qué gusto!
Ezker-eskubi’ zartako ederrak emanaz
· A diestro y siniestro
Ezker-eskubi’ zartako ederrak emanaz
· Propinar cachetes
Ezker-eskuiera begiraka jarri naiz; lenbizi urrutira’ ta gero urrera
· Lejos y cerca
Ezker-eskuiera begiraka jarri naiz; lenbizi urrutira’ ta gero urrera
· Ponerse a mirar a diestro y siniestro
Ezkerkada bat emon’ eta bialdik bialdu-egik baldar ori...!
· Dale un sopapo..., un revés
Ezkerragaz buruan atz-eginda ixilik egoan
 · Rascarse la cabeza, pensativo; cavilando
Ezkerrak eta eskubiak erdi-bidera etortzen dakite’ Eliza zapaldu nai dutenean
· Suelen acertar a avenirse; a acortar sus distancias
Ezkerrak’ ezetzean jarri ziran
· Obstinarse en la negativa
Ezkerrarekin emandako zartadaz betondoa autsirik’ lurrera erori zan guziz
gelbendua
· Totalmente aplanado
Ezkerreko begikoa dau, auzoko ori
· Le tiene ojeriza
Ezkerreko besoan sartu zaio tiroa, eskuko bidetik hasirik eta ukondoraino, barnez-
barne
· Se le ha metido a todo lo largo
Ezkerreko oina bete-betean jarri bear du lurrean
· Asentar del todo el pie
Ezkerreko ormeak albora egin dau, eta laster da lurrera
· Se ha inclinado
Ezkerreko zango-sagarreko bi hezurrak’ hausiak: ba duke behingo!
· Tiene para rato, seguramente! Tardará en restablecerse
Ezkerrera du ostikadea arkuak
· Tiene su inclinación hacia; cede hacia el lado izquierdo
Ezkerrerakoa izan zan bere bizi guztian
· Fue izquierdista
Ezkerr-eskubi sendoak dauzka Ogeta-k; oker txarren bat izan-ezean’ orrekin ez da
atsegin!
· Mal lo han de pasar sus contrarios
Ezkerretako tontor hura begiz-utzi gabe begiz galtzeke’ beti aurrera joan bear dezue
· Sin perder de vista
Ezkerretatik ere ez dek erreka aundia; bainan zerbaiten erreka ba zetorrek onera
· No dejará de haber algún manantial que vierte ahí sus aguas
Ezkerretik jaiki niz
· Me persigue la mala suerte; no hago cosa a derechas
Ezkerri-eskubi sendoak dauzka Ogeta-k; oker txarren bat izan-ezean’ orrekin ez da
atsegin!
· De no sobrevenirle algún gran contratiempo
Ezker-samarra da gizon ori
· Es bastante esquivo, hosco
Ezker-samarra da gizon ori
· Esquivo para el trabajo
Ezker-samarra dezu lanerako mutil ori
· Hay que tener presente que es esquivo para el trabajo; remolón
Ezkertar aditzerakoa zan
· Tenía fama de izquierdista
Ezkertarrak baino jente-modu itxurabakoagorik eztagoala, esan dau
· Gente disparatada, insensata
Ezkertarrak iruntsi bear ei-gaitue
· Nos van a apabullar...; nos van a tragar vivos
Ezkertxo-ka eta ezkutuka bezela sartzen ziran emen dotrina oek
· Como de contrabando; clandestinamente
Ezkila’ egon bedi ixila!... Bestela’ bizkarra egur!
· Tente, lengua!... No hablemos de esto
Ezkila gau-erditan entzunik’ bideari eman zioten; beharrik’ etzen haizerik gau
hartan
· A media noche
Ezkila gau-erditan entzunik’ bideari eman zioten; beharrik’ etzen haizerik gau
hartan
· Por suerte
Ezkilak aditzera ematen dutenez’ urbildu da eleizkizuna asteko muga
· El momento de dar comienzo a la función
Ezkilaren sokari itsatsirik’ danba-danba ekin zitzaion’ erriko jendea iratzartzeari
· Tocar a rebato la campana
Ezkil-dorrean bi mutil daude’ gurutzea noiz agertuko begira
· Acechando la aparición de la Cruz
Ezkil-dorrean egun-sentia jo-ordurako’ abiatzen da andre zintzoa etxeko lanak
zuzentzen
· El gobierno de la casa
Ezkil-dorrean egun-sentia jo-ordurako’ abiatzen da andre zintzoa etxeko lanak
zuzentzen
· Para cuando suena el toque del alba
Ezkilen otsak entzun nituen’ ... alakoxeko alaiak
· No te puedes figurar qué alegres
Ezkio-ri’ aldegiten dio orrek, maiz-asko...!
· Sale mucho de su aldea... de su parroquia de E
Ezkoa’ izarr ihintzean xuritzen ohi da
· La cera se pone blanca al sereno
Ezkon-aurrean txoratu egiten omen da... .-Orratx ba, Inaxi... nik ez nekien
ainbestekorik
· Pues ahí tienes! Yo sin enterarme!
Ezkon-barriak’ ezkon-zaartu eran legez’ zer-esan barik gelditu ziran
· Enmudecerse; quedar taciturnos
Ezkon-barriak’ ezkon-zaartu-eran-legez’ zer-esan-barik gelditu ziran
· Como cuando a los recién casados se les acaba el pan de bodas
Ezkonberri aien eztaietan’ oraingoetako ase-ta-bete edo ordikeriarik etzan
· Comilonas
Ezkonberriak pozgiroz daude’ egin diralako alkarren jabe, Elizan...: gauza
ederragorik ezin izan
· Ya son poseedores uno de otro
Ezkon-deietan daude
· En vísperas de casarse; en las proclamas
Ezkondu baino naiago omen zuen Erregeren alaba orrek’ gizon batek eraman-al aina
urre lasterkari arri eman
· Darle todo el oro que pudiese llevar encima o cargar un hombre
Ezkondu banintzan’ bai neri zazpi bider damutu! Bizimodu au eramatekotan’ egon
nitekean bai ezkongai, egun da santa sekularaino!
 · Más de una vez me ha pesado
Ezkondu banintzan’ bai neri zazpi bider damutu! Bizimodu au eramatekotan’ egon
nitekean bai ezkongai, egun da santa sekularaino!
· Para siempre jamás
Ezkondu dituzu ba gure lagun oiek... eta nora joango?... ta Bilbora! Egun batzuk pasa
dizkitzue ba Bilbon... Aspertu dituzu an kalietan gora ta bera... ta... poltsan dirurik
ez
· N.B. Fragmentos de una anécdota. Notar la manera de usar el verbo con referencia al
interlocutar. Análogo a lo que ocurre con el tratamiento de Ika
Ezkondu eta ezkongai’ guziok ondo bizi nai: dirua degunean’ jai
· A todos nos gusta pasarlo bien
Ezkondu ginan gustora, baina... ez det geroztik egun on asko ikusi...
· No he tenido apenas un día feliz
Ezkondu?... Lan ortarako’ oraindik gaztea nago
· Para pensar en eso
Ezkondu nai bagenuke’ ez gaude baten faltean...!
· No nos faltarían pretendientes
Ezkondu naiz’ eta ezin noake zure afarietara
· No puedo acudir a tu cena
Ezkondu zaiteze, gazteok, albora begira egon-barik!
· A no dormirse! Daos prisa...!
Ezkondu zan seme zarrena; baina kabia apaintzeko betarik eman-gabe’ biraldu
zituan Kaskiluk etxetik kanpora, gure ezkonberriak
· Sin darles tiempo para proveer su nido... de hijos?
Ezkondu zanetik urtebete-garrengo’ bere irabaziakin aurratu zuan diruren bat
· Para antes de un año
Ezkondu ziran’ eta alkarren begietatik ikusten dute senar-emazte finak dira gaurko
egunean
· Totalmente identificados
Ezkondu ziran noizbait; eta gaurko egunean’ alkarren begietatik ikusten duten
senarr-emazte finak dira biak
· Enteramente compenetrados
Ezkondua al da? -Naiean dabil
· Tras de eso anda; a eso aspira
Ezkondua ez da ba gizon ori? .-Andrea bauko, euki
· En realidad sí que tiene mujer
Ezkondua, semea? -Soinutan orain da
· Ahora se rumorea que anda en tratos
Ezkondua zan’ alaba berekin eraman zun etxeko-andre ori? .-Orixe eztakit
· No sé contestar a esa pregunta; eso sí que no sé
Ezkondua zan Pepatxu, neskea Maria... -Ez eutsen zer-eginik goruak
· Se ve que no tenían mucho quehacer en casa
Ezkondua zan Pepatxu, neskea Maria...-Ez eutsen zer-eginik emoten goruak
· Soltera
Ezkonduak ez due elkar utzi bear
· No deben divorciarse
Ezkonduak’ sarritan dituzte zezenak... Lenengo’ bai ondo...; baina osoro aspertuta,
 urte bigarrengo...!
· A menudo tienen corridas... peleas
Ezkonduak’ sarritan dituzte zezenak... Lenengo’ bai ondo...; baina osoro aspertuta,
urte bigarrengo...!
· Para antes de dos años
Ezkondu-beharrak ukitu zuenean’ Frantziako Erregeren alaba hartu zuen emazte
· Cuando le llegó la hora de casarse
Ezkonduen etxea, pake onekin’ zeru bizia; eta pake-gabe’ infernu bizia da
· Es un infierno
Ezkonduen zikintzak
· Adulterios
Ezkondu-ezkero’ ukalondoari mun egin-gurarik bizi da
· Vive al día; no le alcanza para vivir
Ezkondu-gabe gelditzea’ lotsa andia zan. Israel-en
· Un baldón
Ezkonduko dezue alaba bakar hori tratalari aberats batekin? -Bai guk, eta pozik!
· Sí por cierto!
Ezkonduko lirake pozik’ ez balitz emaztea artu besterikan
· Si todo se redujese a...; si no hubiera más problemas
Ezkonduko zirakenak ere’ egin-gabe zeudela esan zigun
· No se habían casado. Aun quienes lo hubieran deseado. N.B. Uso típico de egin como
reemplazante de otro aludido
Ezkondu-nahi errebiatua zagon neskato bat... Zagon’ ez da egia: ba zabilan,
izigarriko hatsean, balez-bal, pestaz-pesta
· Andaba afanosamente de baile en baile
Ezkondu-orduko’ begiratu ondo!
· Antes de que te cases
Ezkondurik etzuen orrenbat denbora’ bide au artu zuenean
· No hacía tanto tiempo que se había casado
Ezkonduta gero ere’ lengo lepotik zeukan arrek burua
· Seguía con sus costumbres de antes; seguía igual
Ezkonduta laster’ ... barailea, atralakea, zaar-gazteak banatutea
· Separación de suegros y yernos
Ezkonduta laster’ ... barailea, atralakea, zaar-gazteak banatutea
· Pendencias, camorra y necesidad de separarse los suegros de los yernos
Ezkonduta nagon? Alargunduta aspalditxon-be. -Orixe txarra
· Mal asunto...; qué pena!
Ezkondutako urtea, ta txerria ildako astea’ oberenak dira
· El año más dulce de la vida y la semana más sabrosa del año
Ezkonduteko banaiengon’ berreun orrelango baino naiago izango naieuken Txanton
bat soineko utsakaz’ goian zerua ta bean lurra daukazala
· Aunque careciese de toda fortuna
Ezkonduteko gogorik ez jat berotu... Orretarako aukera ederrak’ gura danean ditugu
· No siento entusiasmo por
Ezkongaiak aurrean dituztela’ an datoz alkarrekin bi zarr-aldiak
· Los padres de ambos novios
Ezkongai-papera egiten ari danaren emaztea
 · Fingiéndose soltero
Ezkongaitik ezkonduetako alderdiari eltzeko’ apari batez utzi gaitu
· Para despedida de soltero
Ezkongei gelditzen dira asko’ euren aukera ta gogobetekoaren zain luzaroan egonda
gero
· A la espera de un novio plenamente satisfactorio
Ezkongei oitura nasaietakoa da, kristinau-usain gitxikoa, edo odol zer-esanekoa
· De costumbres libres
Ezkongei oitura nasaietakoa da, kristinau-usain gitxikoa, edo odol zer-esanekoa
· De dudoso linaje
Ezkongei oitura nasaietakoa da, kristinau-usain gitxikoa, edo odol zer-esanekoa
· Poco cristiano
Ezkongei zan denporan josiak zirean, Martinen prakak; txamarrak’ aiten aitak
lenengo jantziak
· Estrenados
Ezkongei zan denporan josiak zirean, Martinen prakak; txamarrak’ aiten aitak
lenengo jantziak
· Hechos o confeccionados
Ezkon-itza emanda gaude. Ezkontza-berba. B
· Ya hemos celebrado los esponsales
Ezkon-meza ondoan’ il-obi denetan goienik barren kokatzen da emazte berria, otoitz
eginez
· En todas las sepulturas de arriba abajo
Ezkon-mina duen mutil-zaharraren arak dabiltzki
· Ganas de casarse
Ezkon-mina duen mutil-zaharraren arak dabiltzki
· Usa las trazas o maneras de
Ezkon-ondoko zazpi egunak
· Semana de bodas
Ezkon-ondoren izango ditu ezbearrak’ bere almenak bide txarretan galduak dituan
orrek
· Quien ha malgastado sus energías o reservas de mala manera
Ezkon-soinutan dabil mutila
· Parece ser que va a casarse pronto
Ezkontza aurrean’ aldapa guziak zelai
· Antes de la boda, todo es de color de rosa; todo el monte es orégano
Ezkontza’ bear-bearrean egiteko gauza dala ta... esan oi dizkiagu; ez ote zaiguk
estuasuna iritxi? Gizon bakarrak’ gauza ergela dituk
· Somos una calamidad, unos desventurados... Es una situación absurda la nuestra
Ezkontza’ bear-bearrean egiteko gauza dala ta... esan oi dizkiagu; ez ote zaiguk
estuasuna iritxi? Gizon bakarrak’ gauza ergela dituk
· último recurso...; recurso de última hora
Ezkontza’ bear-bearrean egiteko gauza dala ta... esan oi dizkiagu; ez ote zaiguk
estuasuna iritxi? Gizon bakarrak gauza ergela dituk
· No habremos llegado ya al último trance? al trance de tener que decidirnos?
Ezkontza eta etxe-erosketa egin-ondoren, nere sakela’ utsa baino utsago gelditu zan
· Quedó totalmente exhausto
Ezkontza ez da txorotan egiteko edozein gauza
· No es cosa que se pueda hacer a la ligera
Ezkontza hori’ Londresen egina izan duk: omenak hala dituk
· Así dicen
Ezkontza’ lege-bidean jarri bear zan
· Había que legalizar el matrimonio
Ezkontza ta buzkantza’ berorik oberenak
· Dicho contra los noviazgos demasiado prolongados
Ezkontza zibila jarri zutenean’ aurkalari gogorra izan zan nere aita
· Fue decididamente contrario
Ezkontza-egun txarrik ez dago; geroz dagoz erregosiak
· Los sinsabores vienen luego
Ezkontzak eta buzkantzak’ berorik
· En caliente. Antes de que se enfríen
Ezkontzak orain ere... Aurten’ berebiziko arrotu-aldia da txoko onetan. Laster
ezkontzea asmo dutenen izenak azalduko ditugu txandan-txandan
· A su debido tiempo; sucesivamente
Ezkontzak orain ere... Aurten’ berebiziko arrotu-aldia da txoko onetan. Laster
ezkontzea asmo dutenen izenak azalduko ditugu txandan-txandan
· Mucha animación
Ezkontzako joan-etorria eginda gero
· Viaje de bodas
Ezkontza-nasleekin joan zinan
· Adúlteros
Ezkontzara zatoz, eta alan’ andradun egitera
· Recibir esposa
Ezkontzaren arrastoan ezkontzaren usaiean erriz-erri ergelkerian ibili zan
· En busca de novio o novia
Ezkontzaren aurreneko denborak’ atseginen artean igaro oi dira, askotan beintzat
· Los primeros tiempos
Ezkontzaren uste pixka ez galtzeagatik’ utsegite askotan erori zan
· Por no perder una ligera esperanza de casamiento
Ezkontzaz kanporakoa izan zuan, seme au
· Hijo bastardo
Ezkontzaz landan sortu diren haurrak
· Hijos naturales, habidos fuera de matrimonio
Ezkontzea, berez’ ondorengoak ekarteko bidea da
· Su fin propio es la procreación
Ezkontzea galdu-eragin dotzutala, mutil-zartzat artuaz?... Parkatu! Eztot egin barru
txarragaz-eta
· Pues no lo he hecho con mala intención
Ezkontzeak eztaust ekarri burukominik gaur arte
· No me ha preocupado lo más mínimo
Ezkontzeko al dago neskatxa au?... .-Bai, ezkongai nago; bainan ba det zeinek artua
· No me falta novio
Ezkontzeko amesak ei-dozak gogoan; eta bedarra daukak artotzat soloan
· Soñando en casarte
Ezkontzeko asmoakin arkitzen da, era onik agertzen bada
· Si se presenta oportunidad
Ezkontzeko asmotan edo...’ jaiot-errira; berrogei ta amabostera noa’ ... ta beta
galtzerik ez dago
· Ya tengo cumplidos los cincuenta y cuatro
Ezkontzeko asmotan edo...’ jaiot-errira: berrogei ta amabostera noa’ ta beta galtzerik
ez dago
· No hay tiempo que perder
Ezkontzeko beti aiko-maikoetan zabiltzen mutil oiluok! Etzaiteze albora begira egon,
leloenak egiten: joan zaitee Arrazolako jaira, datorren domekan!
· Siempre indecisos, sacando pretextos; haciendo el remolón
Ezkontzeko beti aiko-maikoetan zabiltzen mutil oiluok! Etzaiteze albora-begira egon,
leloenak egiten: joan zaitee Arrazolako jaira, datorren domekan!
· No estéis pensando en Babia
Ezkontzeko deia bear diet otsegin neskatxa oriei; beti utsaren peskisan ibili ez nadin
· Para no mecerme de ilusiones, esperando en vano
Ezkontzeko egarriarekin ililuratuak eta aizatuak dabiltzan zenbait gazte
· Con el afán de
Ezkontzeko egarriarekin ililuratuak eta aizatuak dabiltzan zenbait gazte
· Fascinados y fuera de sí
Ezkontzeko eguna urrera dakieneraino nola-ala bizi’ eta estu-estuan arin-aringako
konfesioak egin nai oi-dituztenak
· A toda prisa
Ezkontzeko eguna urrera dakieneraino nola-ala bizi’ eta estu-estuan arin-aringako
konfesioak egin nai oi-dituztenak
· Hasta que se les acerca el día
Ezkontzeko gogoa jatortzunean’ nogaz egingo zara?
· N.B. Notar el uso del verbo egin en reemplazo de otro que se acaba de emplear
Ezkontzeko gogoaren bizarra dauka agura orrek! -Bai! ta lausotasuna andia, ari
alabea emon gura deutsienak!
· Qué chifladura la de ese vejestorio!
Ezkontzeko gogoaren bizarra dauka agura orrek! -Bai! ta lausotasuna andia, ari
alabea emon gura deutsienak!
· Una venda en los ojos
Ezkontzeko ibili, ta ezkontza galdu zitzaionean’ monja jun zan
· En tratos para casarse
Ezkontzeko ibili, ta ezkontza galdu zitzaionean’ monja jun zan
· Frustrarse la boda
Ezkontzeko itza eman ondoan’ ez ibili elkarren arrastoan bezala!
· Como siguiéndoos los pasos... buscándoos por todas partes
Ezkontzeko itzak’ edozein moduz urratzekoak eztira
· Anular, quebrantar las promesas de matrimonio
Ezkontzeko itzen goxoakin bixkarekin’ edozein gauzatara kuturtzen diranak
· Por el lamín o cebo de
Ezkontzeko izu ni egotea’ etzan arritzeko
· El mostrarme yo tan reacio o esquivo al matrimonio
Ezkontzeko kontu ori ez da aska leiken korapiloa; ta egin baino lenago’ ongi begiratu
 bear
· Ya no tiene vuelta; ya no se puede deshacer lo hecho; es indisoluble
Ezkontzeko naia ta aizeak artu zituan-ezkero’ alegin guzia egiten du apaintzeko
· Desde que le entró el deseo de
Ezkontzeko pentsamentuak artu nituen buruan
· Pensé en casarme
Ezkontzeko pentsamenturik ez ote du? -Nai bai... baina etzaio egokitzen
· No se le presenta oportunidad
Ezkontzeko tamainako neska da
· De edad como para casarse
Ezkontzeko xedetan dira
· Tienen intención de
Ezkontzen baaz’ lumea itxi ta goldea artu bearko dok; bestela’ erruki-etxeen
baterako dozak ire aginok!
· Tendrás que ir a parar a un asilo para que te mantengan...; pues no podrás vivir de la
pluma
Ezkontzera dijoala, dagoaneko? .-Antzina zan berandu... Zenbat urte ditu oraindik?
· Tan pronto?
Ezkontzera dijoala, dagoaneko? .-Antzina zan berandu!... Zenbat urte ditu
oraindik?... Amazazpi?
· Ya era hora!... dicho con ironía
Ezkontzerako bidea okertuko ete jakon bildurrak ikutu eutsanean’ jarrita tokitik
aida batean jagita’ atara zituan nunbaitetik diru-paper batzuk
· Torcerse sus planes de casamiento
Ezkontz-itxurako bi mila naste zatar zuzendu dira aurten; eta mila aur legeztu
· Regularizar maridajes o concubinatos
Ezkontz-itxurako bi mila naste zatar zuzendu dira aurten; eta mila aur legeztu
· Legitimar nacimientos
Ezkontz-itzetan sartuak daudenak
· Entrar en noviazgo
Ezkon-urtean il zitzaion andrea Amerikan; eta ezin-etsia sentirik’ geldi zitzaion
diruaz doi-doi pagatu zuan etorrerako ontzia
· Al primer año de casados
Ezkon-urtean il zitzaion andrea Amerikan’ eta ezin-etsia sentirik’ geldi zitzaion
diruaz doi-doi pagatu zuan etorrerako ontzia
· No pudiendo ya acostumbrarse a la soledad
Ezkualdunaren fedea: ikus eta sinets
· Ver y creer; como Santo Tomás
Ezkurdi aren barnean izkutaturik nengoen nere erara
· Cómodamente; a mi sabor
Ezkurdixen erdixan daukagun Astarloa ori’ arrizkua da zorionez; osterantzian’ oingo
etzeguen an: eskapauko eban nora edo ara, lotsatuta Durangoko semia izatiaz
· De lo contrario
Ezkurdixen erdixan daukagun Astarloa ori’ arrizkua da zorionez; osterantzian’ oingo
etzeguen an: eskapauko eban nora edo ara, lotsatuta Durangoko semia izatiaz
· Ya se habría ido de allí a otra parte
Ezkurr ori’ ganbarara edo beintzat leorrera jaso bear dezu, noizean bein eraginaz,
 zerbait txukatu arte
· Guardarlo en sitio seco
Ezkurra egotzitako txokolatea’ askok artzen degu... ez-jakinean bada ere
· Siquiera inconscientemente
Ezkurra zeriola zegoan aritza
· Rebosante de bellota
Ezkurra ere eldu zaie purra-purra alde orotarik, zurrusta nasaiean: ogeita amar mila
ogerlekotik goiti, noski
· También les ha llegado dinero en abundancia
Ezkurra ere eldu zaie purra-purra alde orotarik zurrusta nasaiean: ogeita amar mila
ogerlekotik goiti, noski
· También les ha llegado dinero en abundancia
Ezkurrak urteoro ematen daben laka’ sekula guztirako da
· La utilidad anual que deja la bellota no tiene fin
Ezkurran’ egun bi egin nitun, izketa-bideak kentzeagatik
· Por no dar qué hablar
Ezkurrean du ametsa txerri goseak
· Quien tiene hambre, con pan sueña
Ezkurreko Xalkorra baino geiago ez aiz azitzen
· Cuándo vas a crecer, hombre?
Ezkurretik ezagun da haritza
· Por el fruto se conoce el árbol
Ezkurrik emon ezinik, urte askogaz ukatuta-legez dago gure Aretx maitea
· Agotado por los años
Ezkurr-urte’ sagu-urte
· Año de bellotas, año de alimañas
Ezkutatu zan laster andik’ bere diruakin
· Pronto desapareció de allí
Ezkutatzeko tenore artan’ aundiz galbaia diruri eguzkiak
· Parece del tamaño de... un cedazo
Ezkutu gogorrean egon da
· Rigurosamente oculto
Ezkutu gogorrean euki dabe mutila
· Rigurosamente oculto
Ezkutu lodi bat’ andiagoa da ontz-erdi bat urre baino; baina onek askoz balio
andiagoa du
· Un peso fuerte moneda de plata
Ezkutu ta zokondo, gaba nai iluna’ guztia da Jaunarentzat argi-ezaguna
· No hay nada recóndito ni oscuro para Dios; todo le es patente
Ezkutuan inork begiz-jo gabe’ loraz-lora zijoazen alkar-maiteak
· Ocultos a las miradas
Ezkutuan sartu zan, oilar goitua
· Fue a esconderse... el gallo vencido
Ezkutuka ibili-gabe’ David il zezatela agindu zien morroi batzuei
· Sin andarse a escondidas
Ezkutuko gauzak’ eztira argi-zale
· No gustan de salir al público
Ezkutuko gauzak’ eztira argi-zale
· No gustan de salir al público
Ezkutukoa da Jaungoikoa’ andi-usteak ezaututeko; baina agiria da’ gitxi-
ustekoentzat
· Para los humildes
Ezkuturik ezkutuenean egin dituguzanak aterako dituz Jaunak argitara...; ezta
geratuko isilean txikien txikienik
· En lo más recóndito
Ezkuturik ezkutuenean egin dituguzanak aterako dituz Jaunak argitara...; ezta
geratuko isilean txikien txikienik
· Ni el más mínimo
Ezkututik ezkutura dabil, inok ikusi ez deian
· Anda de un escondrijo a otro
Ez-leku artaraino iristeko etzera gauza zu, egualdi onekin
· Está demasiado a trasmano
Ez-lekun jo du nunbait ustekabean
· Le ha pegado por descuido en sitio indebido. Boxeo
Ez-lekuren batean jarriko zendun’ ta orra...! ezin bilatu
· En algún sitio desusado, insólito
Ezlekuren batean joko zuen... mutilak laguna
· Le habrá golpeado fuera de lugar en parte indebida
Ez-lekuun jotzen badute’ sesioa aterako du...
· Si le pegan en alguna parte delicada o desusada del cuerpo. Boxeo
Ez-lo, bai-lo... Erdi lotan dagonaz
· Medio dormido
Eznarri gorituakin gazura egosirik’ txabola-atakara irteten dira, apatzetik apatzera
goi-goitik bee-beera boteaz irabiaturik oztutzera. Eznea
· Cocer el suero con areniscas rusientes, al estilo primitivo
Eznarri gorituakin gazura egosirik’ txabola-atakara irteten dira, apatzetik apatzera
goi-goitik bee-beera boteaz irabiaturik oztutzera. Eznea
· Haciéndola caer de gran altura de cuezo a cuezo para enfriar
Eznea batzeko asmoan joan zan kortara’ baina alperrik: ostikoagaz jo’ ta pitxarra
autsi eutsan bei zarrak
· Le pegó una coz
Eznea batzeko asmoan joan zan kortara’ baina alperrik: ostikoagaz jo’ ta pitxarra
autsi eutsan bei zarrak
· Ordeñar
Eznerik eman-gabeko bularra
· Pechos que no han criado
Eznerik ezin kendu jeutsat bei orreri
· Sacarle la leche
Eznez ase-beteta’ loak artu zuen
· Saciado de leche
Ez-nun-da ez-an’ jarri zaio saietseko mina
· De pronto, sin saber cómo
Ez-nun-da-ezan agertu da
· Inopinadamente
Ez-nun-da-ezan asi zitzaidan ekin zidan
· Sin qué ni para qué... la emprendió conmigo
Ez-nun-da-ez-an’ ezer esan-gabe’ asarre bizian jarri zan
· Sin más ni más
Ez-nun-da-ezan izkutatu da
· No sé cómo; inopinadamente
Ez-nun-da-ezan joan zitzaigun
· En un repente, casi sin darnos cuenta
Ezo euki bear da sats-metea erre barik egosi daiten
· Conservarlo húmedo
Ezo euki bear da sats-metea, erre-barik egosi daiten
· Fermentar en vez de resecarse
Ezoaz eta otzaz’ oso minberea da perretxiku ori
· Muy sensible a la humedad y al frío
Ez-ongi pean da gure adiskide au
· Se halla indispuesto
Ez-ongixko zela’ eta ogatzeratua zen oeratua; oartu zireneko’ apez onaren arimak’
emengo aldiak eginak zituen
· Ya había muerto
Ez-ongixko zela’ eta ogatzeratua zen oeratua; oartu zireneko’ apez onaren arimak’
emengo aldiak eginak zituen
· Indispuesto
Ez-ordu batean’ telegrama bat egin bear diguzu
· Un ratito libre que tengas...; algún rato perdido
Ez-orduuk arte edukitzen gaitu izketan
· Hasta horas avanzadas o tardías
Ez-orduuk arte ez egoteagatik, lanak eginda uzten zizkidan
· Por no tener que aguardar hasta las tantas
Ezpada gogorik’ eztago bortxarik. Gogo-gabeko langilerik eztegu bear
· No se fuerza a nadie... Sólo se pide colaboración voluntaria
Ezpada mingarri... orrela gizonak bere buruari arrika eman!... Orra beingo bere
izena!
· Adiós su honra! Se acabó
Ezpada mingarri... orrela gizonak bere buruari arrika eman!... Orra beingo, bere
izena!
· Arruinarse así por su culpa!
Ezpadakie’ ez due ezer esateko biderik batere
· No tienen absolutamente ningún derecho para
Ezpadu jasotzen’ belarrak jango dizkigu artoak
· Si persiste el mal tiempo
Ezpadu jasotzen’ belarrak jango dizkigu artoak
· La hierba ahogará los maíces
Ezpain ederrekoa da!
· Vaya un geniecito que tiene!
Ezpain ona jarriko dio, ori aditzean!... Bere-arekin ondo etortzen baita!
· Buena cara le va a poner!
Ezpain ona jarriko dio, ori aditzean!... Bere-arekin ondo etortzen baita!
 · Porque se entiende muy bien con el tal
Ezpain ona jarriko dit gure etxekoandreak, ikusten badu...!
· Buena cara me va a poner!
Ezpaina ibili du..., ta zerbait esango zuula pentsatu det
· Ha movido los labios. Por el movimiento de los labios supongo que
Ezpaina jarrita egon da eguardiarte osoan
· De morro; picado, resentido
Ezpainak batetik’ eta biotza beste bidez
· Los labios y el corazón desacordes
Ezpainak beltztuta, belarriak minduta’ otza-n otzak dauzkagu
· De puro frío
Ezpainak dar-dar eta barrunbea asarre’ Gorritxo oinen gainean gel ezin dagoke
· Ardiendo de ira
Ezpainak dar-dar eta barrunbea asarre’ Gorritxo oinen gainean gel ezin dagoke
· Con labios temblorosos
Ezpainak dar-dar eta barrunbea asarre’ Gorritxo oinen gainean gel ezin dagoke
· Está inquieto sin poderse tener
Ezpainak estu-estu eginda begiratzen zizun
· Con gesto torvo... con los labios fruncidos
Ezpainak garbiketan’ ba du gaur naiko lanik Xastian-ek. Eztaietako bazkaritan
· Bastante trabajo tiene
Ezpainak geldirik idukiagatik’ itzeginen zien biotzez
· Aún teniendo sin mover los labios
Ezpainak’ gutxiagorekin igurtzi bearko ditu emendik aurrera
· Tendrá que contentarse con menos que hasta ahora, al rebajársele el sueldo
Ezpainak igurtzitzea egin dik, eun pezetako erregalo koxkor orrekin
· Burlarse del acreedor; írsele sin pagar
Ezpainak isil ditute bitzuek’ baina begiz maiz elkarri ikara
· Sus ojos parpadean al mirarse
Ezpainak isil ditute bitzuek’ baina begiz maiz elkarri ikara
· No despegan sus labios
Ezpainak legorrez pitzaturik dauzka; mingaina ao-sapaiari loturik; ezurrak beren
tokitik askatuta
· La lengua pegada al paladar
Ezpainak legorrez pitzaturik dauzka; mingaina ao-sapaiari loturik; ezurrak beren
tokitik askatuta
· Los huesos descoyuntados
Ezpainak legorrez pitzaturik dauzka; mingaina ao-sopaiari loturik; ezurrak beren
tokitik askatuta
· Partidos de puro resecos
Ezpaina-moko... jarriko dizut nik zuri!
· Te voy a cambiar el nombre tuyo en... N.B. Apodo para una niña que torcía el gesto o
ponía morrito
Ezpain-azaleko otoitz abek’ aizea ta utsa dira: ez du Jaunak ortik atseginik
· Esas oraciones de labios afuera
Ezpain-azaleko otoitz abek’ aizea ta utsa dira: ez du Jaunak ortik atseginik
· No le placen al Señor
Ezpain-bardin zegoan txarroa
· Lleno hasta el borde mismo
Ezpain-berdinean izaten da sagarraren neurria
· Al ras del recipiente
Ezpain-beteko musua eman diote zeru-lurrak elgarri
· Beso con toda la boca; beso efusivo
Ezpain-biurri izugarriak egin zituen
· Hizo unas muecas o visajes terribles
Ezpainean gogor zulaturik’ lau anken gainean jarri-arazo zuen zakurra eulitzarrak
· Le obligó a levantarse
Ezpainean gogor zulaturik’ lau anken gainean jarri-arazo zuen zakurra eulitzarrak
· Picándole fuertemente
Ezpainen idek-aldi batez ar dezaken eran
· Con sólo abrir los labios
Ezpaineraino bete bear da eltzea
· Hasta el borde
Ezpain-estukoren bat bada neskatx ori’ bialduko du kanpora, aguro
· Altiva, desdeñosa
Ezpainetako aize batek batetik bestera daramaken bezala
· Un soplo
Ezpainetan zimurra askok’ izen ori aditu utsez
· Mueca de desdén
Ezpain-gorri eta matrail-irindu hoietarik’ guti zen
· Señoritas pintadas y empolvadas
Ezpainik ez du zabaltzen Garazik’ Mikeli erantzuteko: aski du begitartea
· No despliega los labios
Ezpaintxoak busti ta mama goxoa da esanaz’ ardoa ematen die ama batzuek
aurtxoai... Eta gero? Ai, ama txoroak! Orrelako-gabe ere’ ez bildur: zuen alabak
edaten ikasiko dute
· Aun sin eso... ya aprenderán!... No hay cuidado
Ezpaitakigu zertarako dauden jende gaixto aiek! Ateak ondo zaindu bear!
· Qué intenciones tendrán... de qué serán capaces
Ezpaitegu izaten alderdi, batzuei ta besteei laguntzeko...!
· No nos alcanzan los recursos
Ezpaitzan tontua’ beela konturatu zan, an jarri zioten begi-mingarriaz
· Begi-mingarri: un objeto cualquiera que puede ser ocasión de disgusto, de rencilla
Ezpaitzuten gibel-aldea xahu’ ihes egin dute
· Como no estaban limpios de culpa
Ezpala izatea...: ori du zopakoak
· Quebradizo; no correoso
Ezpalitz gaixtagina’ ez bide-ginarotzun ekarriko
· No te lo habríamos entregado
Ezpan labanekoak eta guzurtiak izan oi-dira
· Aduladores
Ezpanak-arte eukan burdia’ arri astunez beterik
· Lleno hasta los bordes
Ezpan-arteko artazi zorrotzak ebagi txarren bat egin ez dagian’ oitura ederra izango
 litzake errosarioa esatea joste-lekuetan...
· Causar daño o herida con la murmuración
Ezpan-arteko artazi zorrotzak ebagi txarren bat egin ez dagian’ oitura ederra izango
litzake errosarioa esatea joste-lekuetan...
· La lengua murmuradora
Ezpan-belarri bizi izan zan urte atara-arte’ Bizkaiko Lege zarra
· Se conservó por tradición
Ezpaneraino bete ebezan sei arri-ontziak
· Los llenaron hasta el borde
Ezpanetako bat emoiozu, ixildu dedin bain
· Dale una morrada...; un sopapo
Ezpanetara eroala’ zati-zati egin jakon albokea
· Se le hizo pedazos
Ezpan-ganeko bizarra
· Bigote
Ezpan-ganeko uleak luze itxita ibilten direan seinorito txorroskilo batzuk
· Dejar crecer el bigote
Ezpan-ganekoa zelan daukan ikusi eskuaz, lenengo egiten dau
· Bigote
Ezpan-ganekoa zelan daukan ikusi eskuaz, lenengo egiten dau
· Palpar a ver cómo lo lleva
Ezpanik euki baneu’ poz-arren mosu emongo neutsen guztiai: ain zirean gordinik
jateko mutil koskor matraila-gorri, begi argidunak
· Tan atractivos o apetitosos
Ezpankeri andia da ori esatea; ta azal-uskeri andiagoa’ orrela ibiltea
· Pura palabrería, pura verbosidad o retórica
Ezpankeri andia da ori esatea; ta azal-uskeri andiagoa’ orrela ibiltea
· Y mayor hipocresía aún
Ezpanok josita isilik egon bear badot’ azaldu egidazuz asteko gauzok...! .-Ba dago ba
ezer esatekorik
· Pues no hay poco que contar!
Ezpata aho xorrotzekoa
· Espada bien cortante
Ezpata bat’ bi aldetarik zorroztua
· De dos filos
Ezpata erroraino sartu zion zezenari, sorbalda artean
· Se la hundió hasta el pomo
Ezpata hartuko duten guziak’ ezpatatik goanen joanen dire
· A espada morirán
Ezpata: zorrotz hadi, habil eskuin edo ezker, hire lehiak haraman edozein aldetara!
· En cualquier dirección que apetezcas; a tu capricho
Ezpata-dantza aldrea’ eguno bada-ta morrosko eder galantekin orniduta dauke erri
onetan
· Chicos guapos si los hay
Ezpata-dantza nor-geiagoka
· Concurso, certamen de
Ezpatak artuko ditu atarian; izu-ikarak etxe-barnean... mutila ta neska’ batera
 · Caerán bajo la espada
Ezpatak artuko ditu atarian; izu-ikarak etxe-barnean... mutila ta neska’ batera
· Lo mismo el joven que la doncella
Ezpatak eta goseak xahutzen hari gaitu
· Nos está consumiendo la espada y el hambre
Ezpatak ezpata sar-araziten du maginan Onez-onetara ongirik egin nahi eztuenari’
gaztiguaren beldurrez eragin behar zaika zaio
· A buenas
Ezpatak ezpata sar-arazitzen du maginan Onez-onetara ongirik egin nahi eztuenari’
gaztiguaren beldurrez eragin behar zaika zaio
· El miedo guarda la viña, El temor contiene al ladrón
Ezpatak gurutzeraka buruaz goiti dituztela gelditzen dira. Dantzariak
· Entrecruzadas
Ezpatarekin bear zaituzte ementxe bertan laurdendu
· Descuartizar
Ezpataz josi’ ta guziak ondatu zituzten
· Exterminar a filo de espada
Ezpatea aterateko bide emon eustan
· Me dio ocasión a que sacase la espada
Ezpatea aterateko bidean ipini dau
· Le ha puesto en ocasión de
Ezpatea da azpiko. Briska-jokuan
· Espadas son triunfos
Ezpaten ordea’ txotxaka txatar batzuek eskuetan dituztela ateratzen dirade dantzara
· Unos ridículos palitos
Ezpazina baino geiago... zuri begiratu-bage ni!
· Ingrato de mí! no te hago ningún caso
Ezpazoazke oinez elizara’ zoaz alik maizena gogoz ta bihotzez
· Si no puedes ir materialmente
Ezpeizu bildurrik artu barruak! Seguru dakit joko dozula zorioneko portua
· Arribarás al puerto feliz
Ezpeizu bildurrik artu barruak! Seguru dakit joko dozula zorioneko portua
· No se apodere de ti el temor...; no temas
Ezpekizu, arren, gura’ ni galdutea, Jauna!
· No quieras! No consientas que...!
Ezpekizu burutarik kendu’ Juez aserratuaren gogoa
· No dejes perder el recuerdo de
Ezpeletar batek salatu daut hori beharri-xilorat
· Me lo ha contado o delatado al oído
Ezpeletar batek salatu daut hori beharri-xilorat
· Me lo ha contado o delatado al oído
Ezpelet-arra nuen aitaso... Jainkoak ereman zuen mundurik’ adinean han-harat
joana, lanaren borrokak higaturik azkenean
· Consumido por el trabajo
Ezpelet-arra nuen aitaso... Jainkoak ereman zuen mundutik’ Adinean han-harat
joana, lanaren borrokak higaturik azkenean
· Ya muy avanzado en edad
Ezpeletarra’ pozik; bi anaiek’ parrez ler egin zuten; Joainixio bakarrik irten zan
nazkatuta, lotsatuta zine artatik
· Se desternillaron de risa
Ezperantza txarra baino’ gabea obe Uste utsa, amets utsa’ auzietan kalte
· Más vale no tener ninguna esperanza que una vana ilusión
Ezta agiri Soilube-mendia: lainoak ostu dau
· Lo ha tapado la niebla
Ezta ain erraz’ Ingalandari gosea emotea
· Reducirla por hambre; hambrearla
Ezta ain gaitza ikasteko’ gure euskera ederra
· No es tan difícil de aprender
Ezta ain gauza-eza gure berbetea
· No es tan inútil o despreciable
Ezta ain laburra nire etxaldea...: asko eta asko bizi dira zabal eta ondo, gitxiagogaz
· Son muchísimos los que viven holgadamente con menos
Ezta ain txikia, beaztartetik iges egiteko, ez ere aizeak eramateko
· Escurrirse de entre los dedos
Ezta aitatzekoa; ezta aitatzeko gauza
· No es importante o digno de mención
Ezta aitzinatzen eta ez gibelatzen infernukoen pena: beti dago egoitza batean, krozka
batean
· Siempre está al mismo nivel. N.B. En un pasaje anterior, pag. 602, se lee egoitza
batetan
Ezta an izango gauzeen edergarririk’ ez atxakia onik
· Ni paliativos ni disculpas
Ezta antsia ardura, nehork bertzek ez jakinagatik ere’ baldin zerorrek badakizu
zeure falta
· Aunque no lo sepa nadie más
Ezta arartekorik, eta ez adiskiderik’ kontzientzia bere egiatik makur dezakeienik
· Que pueda desviarla de su evidencia
Ezta arik onekoa... Egonik eztu
· No sabe parar en un sitio
Ezta arkituko gizon bat bera justu’ Zure aurrean
· Ni uno solo será justificado
Ezta arkitzen Jesus’ soinu ta eskanbilen artean
· Bullicio y algazara
Ezta arrazoin’ deusagoak ezteusagoa zerbitza dezan; eta ez, tipiagoak handiagoa bere
azpiko erabil dezan
· Que el más digno sirva al menos digno
Ezta arrazoin’ deusagoak ezteusagoa zerbitza dezan; eta ez, tipiagoak handiagoa bere
azpiko erabil dezan
· Le trate en inferior
Ezta asko’ orko irabazia .-Baterez baino geiago da beintzat!
· Menos es nada
Ezta askoren bearr izaneko egon
· Poco le ha faltado
Ezta askorik’ bide orretatik onerantza etorri izan dala
 · No hace mucho tiempo que
Ezta askotan etortzen; bear-bearretan baizik ez
· Nada más que en los casos imprescindibles
Ezta atsegin txikia Jainkoari egiten diona, naiz gogoak lagun diezagula, ta naiz ez’
Haren izenean egiten den gauza
· Sea o no de nuestro gusto
Ezta atseginik lurrean’ gaur edo bigar atsekabeak laguntzen ez dionik
· Que no vaya acompañado de dolor
Ezta au arrazoirik naiko: albotik urtetea da
· Eso es salirse por la tangente, desviar la cuestión
Ezta au arrazoirik naiko: albotik urtetea da
· Eso no convence
Ez-ta au neke gogorra: gogorragoetara eginda gagoz, bakarrago, ta gutxiago janda
· Ya estamos avezadas a tareas más duras
Ezta au neuk esateko gauzea
· Eso no me toca a mí decirlo
Ezta au sasi-ondoan ustelduko
· No es de los que se ahogan en un vaso de agua
Ezta au txantxetako gauza! Sar zaite barrura ta itzegingo degu
· No es cosa de tomarla en broma; es cosa muy seria
Ezta azaren azpiko orria!
· No es cosa insignificante; no es como para despreciar
Ezta ba alango urte askorik alkarregaz egon gareala! -Ba dakit; baina bai naikoa dan-
beste, zuri itaune au egiteko.
· No hace tantos años que
-Ezta ba alango urte askorik alkarregaz egon gareala! -Ba dakit; baina bai naikoa
dan-beste’ zuri itaune au egiteko
· Pero sí los suficientes como para
Ezta ba gosea, gizon orixe! Ezer gitxirekin konformatzen dana da
· Es bien parco en el comer
Ezta ba olako zaar-zaarra, Katalin! zazpi urteren aldea daukagu
· No es tan mayor... que digamos
Ezta ba olako zaar-zaarra, Katalin: zazpi urteren aldea daukagu
· Nos llevamos siete años
Ezta batere etorriko
· Ya verás cómo no va a venir... Estate seguro de que no vendrá
Ezta bein galdu-ezkerokoan’ kondenaturik salbatzen
· Una vez que se han perdido
Ezta beingo beingoan aztuko aitaren misinoa gure etxean!
· Ha dejado recuerdo para tiempos
Ezta beingo-beingoan esatekoa
· Es muy largo de contar; o difícil de explicar
Ezta beingo-beingoan esatekoa
· Es muy largo de contar; o difícil de explicar
Ezta berdin’ baina aldez gehiago da batari emaitea, bertzeari baino
· En cierto modo
Ezta bere buruaren etsaia
 · Sabe tratarse bien
Ezta bere buruari harrika ari
· No está trabajando para su daño...; no saldrá perdiendo
Ezta bere kaltekoa, mutila... Ba daki bere burua gobernatzen
· Sabe mirar por lo suyo; sabe lo que le conviene..; no es nada tonto
Ezta berealakoan agortzekoa nere esperantza auxe!
· Ya ves que no llevo trazas de desanimarme
Ezta berealakoarekin ezkondu!
· Ya le ha costado dar con su novio definitivo. No es el primero que ha tenido
Ezta berehala, aitzin-gibel behatu-gabe, egin behar juramentua
· Inconsideradamente
Ezta berekoia; baina alako usi batzuk ba daukoz
· Pero tiene ciertos indicios de ello
Ezta beste erririk, dan andienik ere’ bere jainkoak ain aldean dauzkanik
· Que se le acerquen tanto; que los tenga tan cerca de sí
Ezta beste erririk, dan andienik ere’ bere jainkoak ain aldean dauzkanik
· Ni aun la más grande que sea
Ezta bestelako eztabaidea sortu erri-on’ arbola guztien inausteok dirala inauste!
· A cuenta de estas dichosas podas
Ezta bestelako eztabaidea sortu erri-on’ arbola guztien inausteok dirala inauste!
· Menuda polémica la que se ha suscitado
Ezta beti zurrutean egon bear
· Entregarse a la bebida
Ezta bide bat baizen; eta bat hura ere’ guztia da mehar, malkar, buruz-gora
· Y aun ése único
Ezta bide bat baizen; eta hura ere’ guztia da mehar, malkar, buruz-gora
· Angosto; escarpado; empinado
Ezta bide-baztarrean bilatua
· Es cosa valiosa...; no es para despreciar
Ezta bietan bardin
· No hay paridad en los dos casos
Ezta Bizkaian arra-bete lur alperrik galduten
· Desperdiciar; desaprovechar
Ezta Bizkaian arra-bete lur alperrik galduten
· Ni un palmo de tierra
Ezta burutik maingu, apez ori
· No tiene un pelo de tonto
Ezta buruzpidea, ordu ontan eskean joatea
· No es discreto, no parece acertado
Ezta dena hortan
· No paró ahí la cosa
Ezta deus iraupenekorik
· No hay nada duradero
Ezta, edo ozta bat edo-beste izango da’ -ilean bein konfesau ezin leiteanik
· O apenas habrá uno que otro
Ezta egia, bi etxe-txori bi ardietan saltzen direla?
· Acaso no se venden dos pajarillos por un as?
Ezta egingo ezetariko jairik Bilbon egun orretan
· Ninguna clase de festejos
Ez-ta eginkizun guzien artean bat’ Ark nai-bage egin ditekenik
· Ni uno solo de entre los posibles
Ezta egiteko arina’ gure euskerari gaitz au barrendik kentzea
· No es empresa fácil
Ezta egoki izango nik esatea’ baina... batek baino geiagok eman dio bostekoa
Erbindura-ri. Ori esan dualako
· Felicitar
Ezta egoki izango nik esatea’ baina... batek baino geiagok eman dio bostekoa
Erbindura-ri. Ori esan dualako.
· No me estará bien decirlo, pero
Ezta egundaino, Jauna behartu duenik’ bere behar duena-gabe gelditu
· No hay quien le haya solicitado que
Ezta egundo’ ibili-dabil-antzeko andrea
· No le da por el señorío; por darse importancia
Ezta egungo egunean gauza ezteusagorik edireiten
· En el día de hoy
Ezta egungo egunean gauza ezteusagorik edireiten
· No se encuentra nada más desvalorizado o desdeñado
Ezta emen edaririk’ ori dan baino naiago
· No hay aquí bebida más apreciada que ésa
Ezta emengoa; Madriden egin zidaten... -Nun egin badizute ere’ ongi egina da lan ori!
· Dondequiera que te lo hayan hecho...; sea de donde sea
Ezta ene gogorakorik, Zu baizik, Jauna
· No hay nada que me atraiga
Ez-ta erraz esatekoa, aien poza
· Difícil de contar o describir
Ezta erraz’ urak hartu duen lasterraren gal-arazitzea
· Hacerle perder la velocidad de su corriente
Ezta erraza ezagutzen’ dama orren buruzbidea
· No es fácil penetrar las intenciones de esa señorita
Ezta errexa izango aren poltsa-ondoa ikusten
· Averiguar cuánto tiene
Ezta errez’ arrazoin orren zaina arrapatzea
· Dar con del fundamento de esa razón
Ezta errez izango, ez arazo au...: lan astunen jaube garala-ta nago
· Me parece que nos aguardan grandes sinsabores
Ezta errez orri buruan sartzea gauza bat... Bere ariari elduko dio...; bere aldera
artuko du, esaten zaiona
· Seguirá con su tema, con su manía
Ezta errez orri buruan sartzea gauza bat... Bere-ariari elduko dio...; bere aldera
artuko du, esaten zaiona
· Lo entenderá según le convenga
Ezta esatekoa’ guraso koitaduen poza
· Es indescriptible...; fácil es imaginar
Ezta esatekoa’ guraso koitaduen poza
 · Es indescriptible...; fácil es imaginar
Ezta esatekoa zelango arpegia ipiniko eban’ beste bien barre isilak susmaueran
· Al percibir las risas ocultas de
Ezta esatekoa zelango arpegia ipiniko eban itzainak’ beste bien barre ixilak
susmaueran
· Al notar las risas disimuladas
Ezta esatekoa zelango arpegia ipiniko eban itzainak’ beste bien barre ixilak
susmaueran
· No hay para qué decir
Ezta eskerrik, edo esker guti da’ horiek oro egin tianarentako
· No se agradece, o se agradece poco
Ezta etsairik’ nai duenean bere oinpera eztakarrenik
· Someter, avasallar
Ezta etxe hortan zahartuko
· No llegará a viejo en esa casa
Ezta ez aditzen...!
· No se entiende, no!
Ezta ez asko aitorraren emaitea; baldin ahal badezazu’ zerorrek bizi zarela pagatu
behar duzu zeure zorra
· No basta en modo alguno el reconocimiento de la deuda
Ezta ez erran behar, nehor inor bere gogara dela’ kanpoko bere gogarak-gatik
· A pesar de su contento exterior
Ezta ez erran behar, nehor inor bere gogara dela’ kanpoko bere gogarak-gatik
· Sentirse a gusto; sentirse dichoso
Ez-ta ez’ gure Jainkoari besoa biurtuko dionik
· Forzarle impidiéndole hacer lo que quiere
Ezta ez zuhur, ez zuzen, ez haizu, ez ahal’ ororekilakoa bardin egitea... .-Ez ahal?
Ahal ez ote? .-Ez eta iratze
· No, en absoluto!
Ezta ezer: oiek jakinezak dirade; zer darauskioten ere eztakitenak
· No importa
Ezta ezer: oiek jakinezak dirade; zer darauskioten ere eztakitenak
· No saben siquiera lo que dicen
Ezta ezer ere Jainkoaren gogokoagorik
· Nada hay más agradable a Dios
Ezta ezina: aal dana da
· Es cosa posible o realizable
Ez-ta ezin-egina
· No es ningún imposible
Ezta faltako zeinek lepoa biurtu olako etsaieri
· Retorcer el pescuezo
Ezta gaitzik’ onik eztakarrenik
· No hay mal que por bien no venga
Ez-ta gaizki aterako gizon ori
· No saldrá perdiendo
Ezta gaizki esana, Manuela! -Eta berorrek ondo aditu!...
· Muy de agradecer!
Ezta gaizki esana, Manuela! -Eta berorrek ondo aditu!
· N.B. Delicada expresión para devolver el cumplido. -Intraducible, por hacer juego con
la fórmula anterior
Ezta gaizki izango’ ara joaten dana
· No le irá mal
Ezta gangarkeri txarra neskato oneena!
· Qué fatuidad la de...!
Ezta garesti iru ontzako ta erdi, txal au: aragiak berak ere, erraldeko ogetamarrean’
ia orrenbeste jotzen du
· Ya los vale casi su carne
Ezta gatxik’ aldiak ez daroeanik
· No hay mal que dure cien años
Ezta gaur goizeko ametsa, euskera idatziaren batasuna!
· No es de hoy...; ya hace tiempo que soñaron tal proyecto
Ezta gaur goizeko intza...
· No es de ahora... Es cosa vieja
Ezta gauz ona’ itsu-mustuan bezela urrutiko gauzen bila etxetik irtetzea
· A ciegas; obcecadamente
Ezta gauz ona’ itsumustuan bezela urrutiko intxaurren bila ta auzoko beiaren atzetik
joatea
· A ciegas; a tontas y a locas
Ezta gauz ona’ itsumustuan bezela urrutiko intxaurren bila ta auzoko beiaren atzetik
joatea
· En busca de fortunas imaginarias
Ez-ta, gauza bat esan eta bestea egiteko gizona
· De dos caras; o inconsecuente
Ezta gauza geiago’ lagun arterako...; orrekin gizonikan ezta aterako
· Ya ha quedado acobardado para siempre
Ezta gauza geiago lagun-arterako: orrekin gizonikan ezta aterako
· Ya ha quedado acobardado para siempre
Ezta gauza geiago lagun-arterako; orrekin gizonikan ezta aterako
· Nunca será nada
Ezta gauza gogaikarriagorik’ orretara norberaren itza apurtzea baino
· Cortarle así a uno la palabra mientras habla
Ezta gauza gorderik’ argi betera eztatorrenik
· No hay secreto que no venga a ser descubierto; que no salga a luz
Ezta gauza onik!
· Malas noticias! Mal asunto!
Ezta gauza oso zaarra, gure elizan gertatu dana: il onen lenbiziko egunetan, luzeena
ere, ikusi genduan garbiro nor zan
· No hace aún mucho tiempo
Ezta gauza oso zaarra, gure elizan gertatu dana: il onen lenbiziko egunetan, luzeena
ere, ikusi genduan garbiro nor zer dan
· A lo sumo; a más tardar
Ezta gauzako sotana zar au
· Ya está inservible
Ezta gaztea, ezta atzo-goizekoa
 · No es de ayer...; es antiguo
Ez-ta geroztik aren bekoki goibeldua arraitu
· No ha vuelto ya más la alegría a su rostro
Ezta gezurra’ ardia’ n kulpak bildotxak pagatzen ditula
· Pagan justos por pecadores
Ezta gezurra; lau mila duruan saldu det, gure burruntzi ori... .-Ostikada ederra dek!
· Casi nada! Friolera!
Ezta gezur-truka ekarria!
· Su trabajo o su dinero nos ha costado!
Ezta, gizon-aldi dakigunean, etxe onetara ezkondu’ beste etxetakorik
· En la historia conocida de nuestras generaciones...; nunca, que nosotros sepamos
Ezta gogora besterik’ zer kezkak inguratuko zuan ordu artan Susanaren barrena
· No hay más que ponerse a pensar
Ezta goizegi!... Atzenean’ etorri da!
· Ya era hora!
Ezta gure alegin utsakaz egiten, arimea pekaturik graziara aldatutea
· Con nuestras solas fuerzas
Ezta gure ekandua’ arpegi ilunaz ixil-ixilik egotea: nekazalien ekandua da’ esan
esango dabena’ eguzkia baizen arpegi argiaz
· Decir francamente lo que tengan que decir
Ezta gure erria’ uste bezin sasi
· Tan inculto como se cree
Ezta gure errian, aste osoan, esateko gauzarik igarotzen?
· Cosa digna de mención
Ezta gutxi izango’ artaratzen bagera
· Si lo logramos
Ezta guztien gogokoa izan guk esan doguna; garbi ikusi da gogo-ez ori lagun-arteko
autuetan
· Conversaciones
Ezta guztien gogokoa izan guk esan doguna; garbi ikusi da gogo-ez ori lagun-arteko
autuetan
· Ese desagrado o disgusto
Ezta han’ zuk orai diozunaren itzalik ere
· Ni sombra o lejano parecido de lo que
Ezta handi, kaskoin batzuengandik
· No es de extrañar, tratándose de
Ezta haren menean’ horren egitea
· No está en su poder
Ezta hartazko solasik baizen: guztiek saltsa nahasten eta iratiotzen dute
· No se habla de otra cosa más que de eso
Ezta hemengoa... .-Nondik ezta hemengoa?
· Cómo que no!
Ezta hor gure alorra
· No es cosa que nos compete a nosotros
Ez-ta hori egia: alperren erausiak eta aitzakiak dirade
· Monsergas, habladurías
Ezta ihu ere eztakienik’ otoa otoaren ondotik dabilala Maule-rik eta Atarratzeko
 bidia... Ihu ere inor ere
· Que están pasando autos y más autos... por la carretera de Mauleon a Tardets
Ezta ila gure izkuntza’ batzuek uste duten bezain
· Tanto como se figuran algunos
Ezta inor munduan izan’ gure Jaunak ainbe sufritu duanik
· Tanto como Nuestro Señor
Ezta inora ateratzeko
· No es capaz de salir a ninguna parte
Ezta inori emateko egina, andre ori
· Es muy tacaña
Ezta inun’ emen bezelako jende gordinik eta egokiagorik!
· Gente tan lozana y agraciada
Ezta irauterik eta ez hats-hartzerik’ haren nahia-gabe
· Sin su querer o voluntad; sin su consentimiento
Ezta izan bearr-eztanik, baina kalteak bai
· No ha habido desgracias
Ezta izan makala, ibili dan zarraparrea ta arterik artu ezina!
· Agitación, desasosiego, malestar
Ezta izan makala, ibili dan zarraparrea ta arterik artu ezina!
· Menuda trapatiesta la que se ha armado!
Ezta izanen apezetan’ debeku zoro hori onartuko duenik; ez-eta auzapez nor-bera
den bat’ apezaren salatzeko aiher litakenik bretonez mintzatu dela
· Que sea capaz de denunciar al cura que
Ezta izanen apezetan’ debeku zoro hori onartuko duenik; ez-eta auzapez nor-bera
den bat’ apezaren salatzeko aiher litakenik bretonez mintzatu dela
· No habrá un alcalde consciente que
Ezta izango noski legezkoa... besteri ematea...!
· No pretenderá Vd. que... No será de obligación
Ezta izango noski legezkoa’ nerea besterentzat ematea
· No será legal o conforme a la ley
Ezta, Jaunaz-ostean’ zure berdinik zeruan
· Fuera del Señor
Ezta, Jaunaz-ostean’ zure berdinik zeruan
· No tienes igual
Ezta joango: obe ere ba du-ta
· Y más le vale
Ezta kalteagorik ezer’ geren kalte aundiz egiten degun gure gogoa baino
· No hay cosa más dañina que
Ezta kartarik guretzat: gure esperantzak eta gaberdiko zakurran amesak’ berdin
· ...Y la carabina de Ambrosio... Ya no hay esperanzas
Ezta kasik gauzarik’ Jesukristok geiago ta berariaz-ago agintzen duenik
· Nada que mande con mayor ahínco
Ezta komeni betozkoturik inor ikustea
· Ver a nadie de rostro ceñudo; de mal humor
Ezta komeni’ betozkoturik inor ikustea!
· No conviene disgustar a nadie
Ezta konfesino onik’ pekatuko labanarri ezagunetati urten gura ezpada
 · Ocasiones próximas de pecar
Ezta konfesinoa’ itoan egin bear dan zer-egina
· No es cosa que se pueda hacer precipitadamente
Ezta kontzientzia gaixtoa bezain gauza gaixtorik eta erregarririk; bera de borrerorik
asko
· Nada que escueza o atormente tanto
Ezta kontzientziarentzat golkorik, zokorik eta ez estalgunerik
· No hay modo de ocultarse uno a sí mismo
Ezta lan gaitza’ latza bada ere
· No es difícil, aunque sea molesto o desagradable
Ezta lanbide ona! agineko mina
· Mal asunto. Es cosa bien molesta
Ezta lege... Bai: lege da
· No es lícito... Sí es lícito
Ezta lege’ nik daukadan baino senar obea izatea
· No es posible
Ezta leku hain bazterrik, Frantzia guztian
· No hay lugar tan apartado
Ezta lerratzez erori zilo hartara gizona; eztu ere bere buruaz beste egin. Eho die
· Tampoco se ha suicidado
Ezta lerratzez erori zilo hartara gizona; eztu ere bere buruaz beste egin. Eho die
· Lo han matado
Ezta lerratzez erori zilo hartara gizona; eztu ere bere buruaz beste egin. Eho die
· No es que se haya caído por descuido...; que se haya resbalado
Ezta lurrean jaio Erregerik’ paperak baizen indar andia daukanik
· No ha habido jamás rey en el mundo que
Ezta makala’ Durango ondoan, ola bateko ate-buruan norbaitek egin dabena!
· Hay que ver...! Es algo notable!
Ezta makala, sartu dizudan ziria!
· Si supieras la jugada que te he hecho!... chúpate ésa!
Ezta makur aundirik emendi ara
· No hay mucha diferencia
Ezta mutil motela emengo baserritarra
· No es nada lerdo; no es nada tonto
Ezta mutil ori’ gure Ordenarako egiten dana
· No es indicado para
Ezta mutur-jokalaririk izandu, gure festan
· No ha habido ninguna riña
Ezta nabaritzen izkirio arroltzeak diren’ edo usoenak
· No se distingue o aprecia si son de grajo o de paloma
Ez-ta nai orduko, Iturrigorri-n itzala arrapatzen
· Cuánto cuesta llegar al sitio sombreado de...!
Ezta naikoa alegin egitea: aleginote egin bear da
· Hay que hacer más aún que lo posible, si cabe
Ezta nai-orduko etorri!
· Ya le ha costado venir! Gracias a Dios que ha venido!
Ezta nehor’ bardintzen zaionik
 · Nadie que se le iguale
Ezta neke andia’ goizetik Jaunari egun guztia eskeintzea: bakar-bakarrik eske du’
biotz ona ta arreta pixka bat
· Lo único que requiere es
Ez-ta nere gogokoa
· De mi agrado o devoción
Ezta nihor onik’ Jainko xoila baizen
· Nadie es bueno sino sólo Dios
Ezta nik neure aragiari kendua: ezta guzurra; neuk ikusia edo entzuna da
· No es cosa de mi invención, sino verdad
Ezta ogirik’ neke-gaberik
· No hay trigo sin trabajo
Ezta oinhazerik, hain zorrotzik’ gorenera denean ematzen eta eztitzen eztenik
· Una vez subido al grado máximo
Ezta on’ barrendari izaitea; ezta on’ zelatan egoitea
· Andar espiando o acechando
Ezta on’ guziakiko adiskidetasun geiegia
· No es conveniente
Ezta on’ hurbiltzeaz indar hartzen duen etsaiari alderatzea
· Que cobra fuerza con aproximarse
Ezta ondo’ gizona bakarrik egotea: emon deiogun bere irudiko lagun bat
· Démosle una compañera semejante a él
Ezta ondo’ gurasoak lotuta eukitea euren eskuak
· Limitar sus atribuciones
Ezta onik’ opa ezik egin ere nai ez dizudanik nere eskuan badago beinepein
· No sólo desearte, sino también procurarte
Ezta oraikoa’ haserreak osoki itsutzen duela gizona
· Ya es cosa sabida...; no hace falta decir
Ezta oraino ene muga etorria
· Todavía no ha llegado mi hora
Ezta ori artaldean den bildotsik oberena
· No es el mejor de la cuadrilla
Ezta ori axurian ama. Ez da berak asmatua.
· No es de su cosecha lo que dice
Ezta ori axurian ama. Ez da ori orrela
· No es así la cosa
Ezta ori emen egoteko zalekoa
· No le gusta estarse aquí
Ezta ori gaur goizeko intzak erantsia... Ezta gaurkoa
· No es ninguna novedad; eso es ya viejo
Ezta ori’ guztia sinistuteko-besteko kirtena
· No es tan tonto como para creerlo todo
Ezta ori kontua!
· No se trata de eso
Ezta ori nere ardien bildotxa
· Esa no es lechuga de mi huerto Yo no he dicho o hecho semejante cosa
Ezta ori nere buruarentzat egindako lana
 · Es algo superior a mis fuerzas
Ezta ori zapataritzat ona... Egonarrerik eztu
· Es de mal asiento; no pára; es inquieto
Ezta orregaitik artegatuko, ezta bere onetik urtengo
· No se inquietará, no perderá la paz por eso
Ezta orrelakorik emen gertatuko’ euskaldunen zainetan odolik badago
· Mientras no reneguemos de nuestra sangre
Ezta orren aisa marmar egin bear
· Tan a la ligera
Ezta orrenbestez amaitzen’ gariak ematen duan eginkizuna
· No acaba con eso
Ezta ortik aldetik’ onetariko arri ederrik egoten
· No suele haber por ahí
Ezta oso goiez jantzia
· No está muy asentado
Ezta pikaren azken-umea
· No es un cualquiera
Ezta pipirik’ zura hala zuhirintzen duenik; nola kontzientzia gaixtoak egiten baitu
bere burua
· Carcoma que pulveriza la madera
Ezta piru bat ere eztut. Ezta txanponik ere
· No tengo un céntimo... Ni una hilacha
Ezta posible ta lege, ori egitea
· No hay derecho, no es justo
Ez-ta sakela larregi astindu bear, erreal bat emoteko
· No es mucho pedir
Ezta samur pozik aurkitzea, orrelako denpora gogorrakaz
· No es fácil hallar contento
Ezta sehirik morroirik’ bi nausiekilakoa egin dezakenik
· Ningún criado puede servir a dos señores. Cumplir con ambos
Ezta sekulan entzun alako gauzarik...! Katu baten bildurraz, gizonak larririk!
· Unos hombres apurados por miedo a un gato
Ezta sinistekoa
· No es creíble
Ezta sinistekoa zer gertatzen zatan
· Es increible
Ezta ttantto bat bakarrik ere ez du nai izandu: ardoaren usai utsak’ naigabetu egiten
omen du-ta
· Hasta su simple olor le causa mareo..., según dice
Ezta txarra, ez; baina ezta gorengoa-be
· Tampoco es de lo mejor
Ezta txikia gure baseliza, baina barru ta landa’ ondo betea egoten da, abadeak ara
eldu orduko
· Por dentro y por fuera
Ezta txikia gure papera; baina ezingo leuke barruan artu’ an esaniko itzaldi guztia
· No cabría en él
Ezta txikia izango zuen etxe barria? .-Ez askoxe!
 · No por cierto!
Ezta txurizkatzearen paltarik izango
· No faltará algún guasón
Ezta uharrerik’ lurra hala larrutzen duenik, nola kontzientzia gaixtoak egiten baitu
bere burua
· Torrente que despoja la tierra; avenida o arriada
Ezta urre egiazkoa’ ala dirudian guzia
· No es oro todo lo que reluce
Ezta urte asko, gizendu zuela ernaniar batek’ alako idia
· Crió, cebó un buey así
Ezta utzi behar sekulan haurren pezkizan’ surik ez harmarik
· A la disposición de los niños
Ezta xuririk geldituko... hauzi hortan
· No saldrá absuelto; no le declararán inocente
Ezta zaparrada makala izan’ nire saiets-giarren ganera jausi dana!
· Menudo chaparrón, el que me ha caído encima!
Ezta zartuteko begira egon bear
· No se debe aguardar a envejecer
Ezta zer zanik-be!... asmo ori agertu geuntsanean
· Ni idea de semejante cosa
Ezta zerrenik’ oihala hala eta hain gisa-gaizki bilakatzen duenik... nola kontzientzia
gaixtoak egiten baitu bere burua
· Polilla que estropea el paño
Ezta zertan ibili: onetan bat dira ta berdin, batak eta besteak
· Unos y otros
Ezta zertan ibili: onetan bat dira ta berdin, batak eta besteak
· No le des vueltas!... No se puede negar
Ezta zetan esan’ barriketea eurrez ibilten zala batzar atan
· Se hablaba mucho
Ezta zetan esan’ barriketea eurrez ibilten zala batzar atan
· Ni que decir tiene que
Ezta zetan esan’ ori nor dan
· No hace falta decir; es cosa sabida
Ez-ta zorroztu bear burdinarik’ esku utsetan dabiltzanen gorputzak igaroteko
· Luchar o defender a mano limpia sin armas
Ezta zuganatzen’ zu aseko zaituenik; den onenagatik izain dezu beti zer esan
· Descontento de todos
Ezta zuhurtzia’ halakoek dihardukatenean, heken artean sartzea: orduan’ urruititik
egon! ez hurbil, utztezu, beude, bihardukate! Biz heken gainean’ etorriko den
kaltea...!
· Déjales, no te metas con ellos; que luchen ellos si quieren
Ezta zuhurtzia’ halakoek dihardukatenean, heken artean sartzea: orduan’ urruititik
egon! ez hurbil, utztezu, beude, bihardukate! Biz heken gainean’ etorriko den
kaltea
· No es prudente, no es cuerdo
Eztabada hori’ laster xurituko du’ nehondik ahal badu
· Pronto dilucidará esa cuestión
Eztabaida au danean’ euren buruz ezin leikee lezakete eretxi zuzena egin
· No pueden opinar rectamente por sí mismos
Eztabaida au danean’ euren buruz ezin leikee lezakete erotxi zuzena egin
· No podrían formarse una idea correcta
Eztabaida bat dala bitarte’ gaude zerbait okertuta lagun biok
· Andamos un tanto desavenidos
Eztabaida garratzen bat euki eban auzoan
· Discusión agria
Eztabaida guztietan’ aberats orrek bereari eutsitzen zetsan
· Se aferraba a su punto de vista; se mantenía en sus trece
Ez-ta-bai-dan begiratuten badeutsat Jaungoikoaren esanari
· Con vacilación o inseguridad
Eztabaidan begiratuten deutsazu Jaungoikoaren esanari
· No tomas en consideración las órdenes de Dios
Eztabaidaz erdibiturik dago gaur Frantzia
· Dividida por la discordia
Eztabe arrezkero bat-ez-batek artu nai izan izen ori; orain-arte’ Pedro bakar bat
egon da Aita-Santuen erreskada luzean
· Ni uno solo ha querido adoptar
Eztabe deabrukeri txar-txarra egin!
· Menuda barrabasada!
Eztabe diru askorik izaten egundo, arrantzaleak; baina bai jai-eguna gozatu inok ez-
bestean! Orixe bai!
· Como ninguno
Eztabe galdu ondino’ beti euki oi daben gogo ederra
· Su habitual buen humor
Eztabe ori egin’ geu geiegi maite gaituelako, ez: euren zerr-arren usteagaitik baino
· Por lo que les importa a ellos
Eztabela nai? Bai beintzat! artu bearko dau, lotsabaga orrek!
· Vaya si lo tendrá que aceptar!
Eztabil inguruka Jainkoaren bila: zuzen doa beragana
· No va dando rodeos... no anda con reservas
Eztabilki beste ametsik bolara ontan
· No piensa en otra cosa
Eztagiala utsik egin gure etxeetan egutegiak!
· Que no falte...!
Eztagiela oinik atzeratu, daroien bidean...; eta laster baino laster jarriko dira beste
euskaldunen mailan...
· Que no se arredren; que no den un paso atrás
Eztagiela oinik atzeratu, daroien bidean...; eta laster baino laster jarriko dira beste
euskaldunen mailan
· En muy poco tiempo
Eztagiola inori bota ostikadarik, ez alkateari’ ez amandreri
· Ni a nadie!
Eztagizuela batere juramenturik’ ez zeruz, ez lurraz, eta ez bertzez
· Ni por ninguna otra cosa
Eztagizuela esaten urrezko mendi bategaiti-bere!
 · A que no te lo dicen, ni por todo el oro del mundo!
Eztago aditzen, an dagon hura!
· Qué diría si viviese!
Eztago ain gora-gora kongregazino au, baina beerantza joateko itxura geiago dauko
· Más tiende a decaer que a otra cosa
Eztago ain gora-gora kongregazino au, baina beerantza joateko itxura geiago dauko
· No está muy floreciente
Eztago ain txarto’ bere-berean dagoana
· Quien no depende de nadie; que está libre de deudas. N.B. Serie completa: Neure-
neurean; Eure-eurean; Zeure-zeurean; Geure-geurean; Zeuron/ze
Eztago Aita Gurea baino otoitz ederragorik; egin-eginean-be’ auxe da Teresak or
erakutsi gura dauskuna
· De hecho; precisamente
Eztago alferrik kontzientzia: ala zaiku; saingaz eta erantzutez dagoku
· Ladra y reprende de continuo
Eztago andi-txikarrean’ arimea eukitea
· No depende de que el feto sea más grande o más pequeño... Siempre está animado
Eztago andi-txikarrean gizontasuna
· No depende de la estatura; no consiste en la estatura
Eztago ari eramaterik
· No es posible aventajarle o ganarle
Eztago aroirik, itxasora ateratzeko
· No hace buen tiempo para
Eztago au esateko minik...; ez, au ulertuko daben buru argirik
· No hay lengua capaz de decirlo
Eztago au esateko minik...; ez, au ulertuko daben buru argirik
· No hay lengua capaz de decirlo
Eztago auntzentzat’ esi ondo eginik
· No hay para las cabras setos bastante fuertes
Eztago, aurrera begiratuta, lanok geiagotuko diran antzik, inundi-bee
· Ninguna perspectiva de aumento de trabajo
Eztago beren buru-kaltekoagorik’ alakoak baino
· No hay peor enemigo de sí mismo que
Eztago beste biderik’ eskola ipintea baino
· No hay más solución que
Eztago beste ezeren zain: orixe nai dau bakarrik
· No está aguardando otra cosa
Eztago besterik, ekitea baino
· Sólo es cuestión de poner manos a la obra
Eztago bide oberik’ orrelako sagu-zarrak uxatuteko: egurrezko txaplatea bizkarr-
aldean
· Jabón de palo... paliza
Eztago bide oberik’ orrelako sagu-zarrak uxatuteko: egurrezko txaplatea bizkarr-
aldean
· Para poner en fuga a tales bichos murciélagos; a tales tipos
Eztago bildurrik’ Eleiz au geiztoen azpian jausi ta azkenak egingo dauzanik
· Acabar sus días...; extinguirse
Eztago bitarterik: betiko zorigaitza, betiko zoriona...
· No cabe término medio...; una de dos
Eztago burutik ondo jantzia
· No es muy inteligente
Eztago egi egiazkoagorik
· Nada más cierto
Eztago emazte izen onekorik’ bere senarrari egindako irainak berari egindakotzat
artuko ez dituenik
· No hay mujer honrada que
Eztago emen salda-garbirik: gaurkoaz’ zelan aal dan igaro bearko dozu
· Como se pueda... Contentarse con lo que haya
Eztago erdizkarika...: edo euskerarekin Fueroak’ edo erdaldun ta gaztelar-legeak!
· No hay término medio
Eztago erri onetan esku gogorrekorik’ kai onetako mutikoak dakarren lotsa zantarra
zigortutako?
· No habrá una mano fuerte?
Eztago erri onetan esku gogorrekorik’ kai onetako mutikok dakarren lotsa zantarra
zigortutako?
· Para castigar la desvergüenza de
Eztago erriaren inguru guztian’ alperreko lurrik
· No hay espacio de tierra que no esté cultivado
Eztago etorririk, gaur jun dana!
· Para rato tenemos hasta que venga!
Eztago euskaldun semerik’ ... gau orretarako... bere lur maitea joko eztuanik
· No hay vasco que... deje de ir a su tierra
Eztago ezeren itxaropenik, eta ez-ago’ ointsu egin dituan autorpenakaz
· Y menos aún
Eztago gain-gainekoa ere... bolara ontan katua
· Algo le pasa...; no anda bien del todo
Eztago garia jalkitzen, gizona!
· No te apures tanto; que hay tiempo de sobra
Eztago gauza jakinik edo ziurrik itaun orreri erantzuteko
· No hay nada seguro o definido sobre el particular
Eztago gazte izan-bako zarrik, eta ume izan-bako gizonik
· Todos han tenido que pasar por la niñez. Necesidad de ser comprensivos con los niños
y los jóvenes
Eztago guretzat beste azkenik: zeruak goien, infernuak bean; gu piska bateko’ beren
erdian
· No tenemos otro paradero posible
Eztago guretzat beste azkenik: zeruak goien, infernuak bean; gu piska bateko’ beren
erdian
· Para un breve tiempo
Eztago imo gure gizona, geroztik
· Está incomodado
Eztago inogaz berba egiteko tajuan
· Estar de temple para
Eztago inor, erri onetan’ ezkontzeko nik aina aukera daukan gizasemerik
 · Quien tenga tan buenas proporciones a escoger
Eztago’ inori adorea emoteko moduan
· Infundir valor a otro
Eztago inoz geldirik...; beti dabil ziri ta mara kalerik-kale, barriak jakiten
· De aquí para allá
Eztago itxaroten zan-beste arto
· Tanto como se esperaba
Eztago Jangoikoarentzat’ ez iragorik, ez etortekorik; ezta orain zarrago, ez len
gazteago: beti-beti dago sen baten
· Siempre está en un mismo ser o estado; inmutable
Eztago Jangoikoarentzat’ ez iragorik, ez etortekorik, ezta orain zarrago, ez len
gazteago: beti-beti dago sen baten
· No hay para él pasado ni futuro
Eztago Jaungoikoa gugaz aztuta!
· Cómo se ve que Dios se acuerda de nosotros! Nos reparte en abundancia
Eztago legerik ori egiteko
· No hay autorización para... No está autorizado hacerlo
Eztago lurreko urik’ Jainko-maitasun onen sua iltekorik
· No hay agua que apague ese fuego
Eztago’ Manuri ori burutara emongo deutsanik
· No hay quien le persuada
Eztago min zitala otzandu leian lezaken gizonik
· No hay quien pueda domar o amansar la lengua maldiciente
Eztago munduan obeto dirudian gauzarik’ senarr-emazte alkarregaz bakean bizi, eta
batak bestea laztan dabeenak baino
· Dos esposos que se quieren mucho
Eztago naierazkoa, kaja auxe! ondoan zuloa... ta
· Lo que es, este cajón no está muy hasta allá que digamos
Eztago nire etxean beste gizon gauzarik’ ementxe gagozanak baino
· No hay más hombres que los que aquí ves
Eztago oian gure laguna: ibili dabil; baina makuluekaz
· No es que guarde cama; ya se levanta...; ya anda
Eztago ondo... -zer ondo gero!-... beti batzuen azpian eta menpean egote ori
· Qué va a estar bien!
Eztago, onezkero orrekin gauz onik... Alperrik gaude’ orren arraultzen zai
· Con esa gallina ya no haremos cosa de provecho! Ya no sacaremos partido... No hay
nada que hacer
Eztago or bakerik: guztia da arrantzea, astakeria ta arrika ta ostiko-urtikea
· Manifestaciones de gamberrismo
Eztago ori albora-adi jantzita!
· Qué bien vestido está!
Eztago orren txarto zubia: Arre... ta aurrera! Bestelan’ Peru ba doa andiko aldera...!
· Se muere. Se va al otro mundo
Eztago soloetan pagatxarik; eta landetan-be bedar gitxi... Ipar-gorri onek oek
darraien artean’ eztago gauz onik
· Mientras continúen estos vientos fríos
Eztago sustraiko ezinezik inun-be’ orain artean
 · No hay ninguna fundada imposibilidad
Eztago urramendi andirik etxe atan
· No hay muchas tribulaciones
Eztago zer-esanik
· A la vista está
Eztago zer-esanik
· Ni que decir tiene! Por supuesto!
Eztago zeruan, ez lurrean’ Aita gurea baino eskabide oberik
· No hay fórmula mejor de oración
Eztago zetan erantzun’ lagun-artean esaten dan guztiari
· No hay por qué contestar a
Eztago zetan erre talo, ez artorik...: jateko otza da-ta. Emon aberiei, gaur balio dau-
ta!
· Pues trae cuenta hoy día
Eztago zetan erre talo, ez artorik...: jateko otza da-ta. Emon aberiei, gaur balio dau-
ta!
· Manjar indigesto ?
Eztago zetan erre talo, ez artorik...: jateko otza da-ta, Emon aberiei, gaur balio dau-
ta!
· No hay por qué; no vale la pena de
Eztago zetan esan’ aita maite-maite ebela erri atako lagunak; semea barriz’ urretan-
bere ez
· No le quería ni verle
Eztago zetan esan’ zelango poza ekarri daben gure lagunak sarie irabazite...:
praketan artu-ezinik dago
· No cabe en sí de contento
Eztago zetan esanik Madril-goai
· No hace falta decírselo a
Eztago zure berdinik’ egodunen artean... Nor zu baino eginagorik korputz-itxuran?
· Quién más perfecto que tú en traza de cuerpo?
Eztagoela nehor inor bortxaren begira! Begi bere eginbidea mugaz eta goiz!
· Que nadie aguarde hasta que le obliguen por la fuerza!
Eztagoela nehor inor bortxaren begira! Begi bere eginbidea mugaz eta goiz!
· Hágalo a tiempo, antes que sea tarde!
Eztagoz berbabidean, gure ustez’ urrunetara begiratuta laino utsa dakusela dinoenak
· Están equivocados
Eztagoz berbabidean, gure ustez’ urrunetara begiratuta laino utsa dakusela dinoenak
· Los que no ven más que oscuridad en el futuro
Eztai batean ondo dirudian jantziera’ ileta batean arroa izango da
· Parecerá atrevido llamativo; llamará la atención
Eztaiak amaitu ziranean’ apika beste ezkontza-bideren bat egina gelditu zan
· Probablemente quedó concertada alguna boda para el día de mañana
Eztaiala Jangoikoak laketu’ ni zure borondatetik aldendutea!
· No permita Dios que
Eztaiala nai Jainkoak’ bakeak austea
· Romperse las hostilidades; sobrevenir la guerra
Eztaidala alderik egin’ ori baino geiago opa ezpadeuste!
 · Que me muera aquí mismo si no es verdad que me ofrecen más precio que ése! N.B.
Fórmula de juramento imprecatorio
Eztai-eguna baita jairik alaiena’ anka jaso-bage ez da gelditzen gai dena. Dantzatu-
bage
· Ninguno que está hábil queda sin dar unos brincos
Eztaietako soinekoa deitzen dio Jesukristok grazia orri
· Vestido de bodas
Eztai-gisako bazkari on bat eman zion, bere pozarekin: ba zan kapoia ere!
· Un banquetazo
Eztaigun gure biotza’ bere odolagaz erosi ebanaren mendean baino beste inoren
mendean itxi
· No consintamos que sea esclavo de nadie
Eztaigun jarrai amesetan; ames-ondoa itunagoa litzake-ta
· Sería más triste el despertar; el desengaño
Eztai-kanta au eman zuen Beltxak burutik mihira
· Improvisó este epitalamio
Eztaioela ontzat artu ezetako atxakirik
· No les admitan excusa alguna
Eztaiola inori bota ostikadarik ez alkateari, ez amandreri!
· Ni al alcalde ni a nadie... ni a su abuela
Eztai-ondotik itzultzerako’ amatxi ogean umil atzeman zuten ezkonberriak, anderrai-
minez, ez il, bai il
· Entre la vida y la muerte
Eztai-ondotik itzultzerako’ amatxi ogean umil atzeman zuten ezkonberriak, anderrai-
minez, ez il, bai il
· Para su vuelta del viaje de novios
Eztai-ondotik itzultzerako’ amatxi ogean umil atzeman zuten ezkonberriak, anderrai-
minez, ez il, bai il
· Postrada en cama con pleuresía
Eztaitezala ibili bide orretan, zapal-zapal eginda iltea nai izan ezik!
· Como no quieran morir aplastados por los autos
Eztaizuela inos artu ur bedeinkatua ganora-baga!
· Inconsideradamente
Eztaizula iraun eguzkia sartu-artean zeure aserrean! Etzaizala artu gabera-arteak
baketu-baga!
· No te coja la noche sin haberte reconciliado
Eztaki berorrek, nekez joaten banaiz, asarre egingo didatena etxean?
· Si tardo en ir
Eztaki berorrek, nekez joaten banaiz, asarre egingo didatena etxean?
· Me van a reñir. Se van a enfadar
Eztaki birtuteak’ aundi-txikien aparketarik. Aundiai bezela txikiai’ begiko argi
batekin die begiratzen
· Los mira con los mismos ojos; les pone la misma cara
Eztaki birtuteak’ aundi-txikien aparketarik9 Aundiai bezela txikiai’ begiko argi
batekin die begiratzen
· No sabe hacer acepción de personas
Eztaki nolako atsegina ematen didan, bedori emen ikusteak!
 · Cuánto celebro verle a su merced!
Eztaki oturuntza on baten berririk
· No sabe de una buena comida...; no ha conocido una buena comida
Eztaki zer mintzo den; egiatik atera dabila
· Anda fuera de la verdad; errado
Eztakianari’ etzaio farrik egiten... Erakutsi!
· No hay que reirse del que no sabe
Eztakidanik galdetzen badidazu’ nik baino ondotxo geiago ta obeto esango
dizunarekin itz-bidean jarriko zaitut
· Te pondré en comunicación con
Eztakie erremunkada, bekoki ilun ta mustur-astinketarik egiten gure umeak
· Ni hacer una mueca de desagrado
Eztakie etxeko alabak zuri-garbia zelan egin, ez erraari, onez jateko bat, ondo
ateraten
· Elaborar un pan que se pueda comer a gusto
Eztakie etxeko alabak zuri-garbia zelan egin, ez erraari, onez jateko bat, ondo
ateraten
· Hacer la colada
Eztakie etxeko alabak zuri-garbia zelan egin, ez erraari, onez jateko bat, ondo
ateraten
· Ni elaborar un pan que se pueda comer a gusto
Eztakie gizajoak asko’ nora doiazan
· No se imaginan los pobrecitos
Eztakie inor barruan dagon ala ez; eta bildur izateko da’ itxu-itxuan sartzen:
barrukoak, ba, txakada txarra egin leio gero!
· Podría hacerle una jugarreta..., una mala partida!
Eztakie munduaren adoratzaileak’ barrengo atsegin oen berririk; ta ez dira egiaz
beinere poz
· No conocen estos goces íntimos
Eztakie munduaren adoratzaileek’ barrengo atsegin oen berririk; ta ez dira egiaz
beinere poz
· Nunca están contentos de veras
Eztakiela bederik’ ba daki
· Aunque no mucho, ya puede decirse que sabe
Eztakiela lekurik emon!
· Que no se les admita!
Eztakienak eztaki zer dan’ etxean baten palta
· No lo sabe quien no ha pasado por ello
Eztakigu azkeneko au egia dan, baina erositako prezioan saltzen degu; au da, artu
bezela eman
· No respondo, no hago más que referir
Eztakigu’ bestea baino gorago ala beerago dagon... Or orrenbaten biak!
· Más o menos a la misma altura
Eztakigu’ euren eritxiak biotzez-ostean beste zimendurik ete daukan
· Tendría su opinión otro fundamente que su deseo?
Eztakigu’ ez nongoa dan, ez zein jabe duun. Emakume orrek
· Ni quién responde por ella
Eztakigu jan zuan; baina jateko itxura beintzat egin zuan
· Hizo al menos ademán de comer; hizo como que comía
Eztakigu noiz eginen den bide ori; baino bizi denak ikusiko du... Denbora lekuko!
· Ya se hará algún día... Y si no, al tiempo!
Eztakigu noiz sartu zan gure Erria’ Elizearen magalpean
· Cuándo entró en el regazo de la Iglesia
Eztakigu nondik nora diran... zaldi-basta areik
· Qué habrá sido de ellos?... Han desaparecido
Eztakigu nondik sartu jakan Peru-ri’ bere emazteagazko susmoa
· De dónde le vino su sospecha respecto de
Eztakigu nun dan... baina antza artu deutsoe
· Ya le han cogido la pista
Eztakigu zenbaterainoko berriak entzuteko gauden, jaun orrengandik, zuk diozunez...
Ongi datozela beren gaiean etorkizun oriek!
· Qué noticias sensacionales nos irá a traer?
Eztakigu zer dala-ta’ eibartar batzuk ikusi genduzan, nundik zitaldu jakin ez-ta’ itz
latz eta garratz batzuekaz geu iraindu nairik
· Sin saber cómo molestar
Eztakigu zer egingo deuskuen’ argitu ezin badabe jakin nai dabena
· Si no pueden esclarecer o averiguar
Eztakigu zer egoaldik jo duan gaur gure senarra
· Qué manía le ha dado hoy
Eztakigu zer ikusiko dan!
· Qué va a pasar aquí!
Eztakigu zer sikulu-saltsak dabiltzkiten bien-ala-biek
· Los dos en mutua inteligencia; en connivencia
Eztakigu zeren jaube garean; onetariko berbaldiak entzun arte’ eztogu gogoratuten
zein ederra dan gure berbetea
· No caemos en la cuenta de
Eztakigu zeren jaube garean; onetariko berbaldiak entzun-arte’ eztogu gogoratuten
zein ederra dan gure berbetea
· No sabemos qué tesoro proseemos
Eztakigu zure adiskide orren aspaldiko berririk
· Hace tiempo que no tenemos noticias de
Eztakiola nai Jainkoari!
· Dios no lo quiera!
Eztakit askiko den gainerakoentzat’ diodan guzia
· No sé si será suficiente
Eztakit asko iraungo dun nere konponketak; baina Ordua daramanak’ mundua
darama
· Por poco que dure, algo es algo; eso habrás ganado. Más vale algo que nada
Eztakit, atzena nok eroango daun, datorren burrukan; baina bai arri-otsa izango
dala! Gertau egizuez bizkar-ezurrok!
· Pero sí que lloverán piedras
Eztakit ausi-atera geiagorik nola egiten eztuen, takoi mee oiekin
· Cómo no se rompen o dislocan más huesos
Eztakit’ batere ederragoa gelditzen ote den il-ondoan
 · Dudo que quede más vistoso
Eztakit batere’ zertaz ari izan ziren gero bi emaztekiak
· De qué estuvieron hablando
Eztakit bein-beinean neuk-be zetara jo
· Tampoco yo sé de momento
Eztakit bein-beinean neuk-be zetara jo
· No sé a qué decidirme
Eztakit bidea; baina paper au erakutsiaz batari ta besteari’ zuzenduko naute
· Ya me orientarán
Eztakit, datorren astean izango ete dodan’ zuri agirian erantzuteko astirik
· Públicamente
Eztakit egia dan... Alan dino Teresa dalakoak
· Así lo dice la simplona de T
Eztakit egie ala guzurra dan: Angelutxun oilarra egarriaz ito zala... Esaera
· Se murió de sed
Eztakit ezeren barririk... Uste oso-osoan etorri gara... Baina... eztot nik neuk an
bertan usain onik artu
· No sé nada de nada de lo que va a pasar
Eztakit ezeren barririk... Uste oso-osoan etorri gara... Baina... eztot nik neuk an
bertan usain onik artu
· Por mi parte, aquello no me dice nada de bueno; he sacado mala impresión
Eztakit gure alde ezer egin daben; baina sekulekorik lanik gitxien’ orain dago
· Hoy es cuando hay menos trabajo que nunca
Eztakit ipuin-au zaarra, ala zaartxua, ala zaarkotea ala zaar-eza dan
· No sé que grado de antigüedad tiene
Eztakit’ itz auek apurren bat arritu egin zaituten edo
· Han debido de sorprenderte un poco
Eztakit jausiko nazanez’ ene burua arri-labanaren ganean ikusita
· Viéndome en el despeñadero
Eztakit joan danik
· No sé que haya marchado
Eztakit konortean egon nazan’ barruan egon nazan arte guztian
· No puedo asegurar si he estado consciente de mí mismo
Eztakit lan orretarako lain naizen inola ere
· No sé si soy en modo alguno capaz de hacerlo
Eztakit negarrik egin zuen egun artan; baino egin ezpazuen ere’ urrean zuen
· No le faltó mucho
Eztakit nik’ Jangoikoak parkatu deustanez ene bekatuak
· No sé si me los ha perdonado
Eztakit nik Julianek edu
· No sé tanto como Julián
Eztakit nik zegaitik ez eban an bururik erakutsi gure agintariak
· Por qué no hizo allí acto de presencia
Eztakit nik’ zelan Jaungoiko aspaldi onetan galdu eztan gure euskera
· Cómo diantre no ha perecido
Eztakit nik zer esan neban arentzat’ ez berak zer esan eban guretzat
· No sé qué es lo que dije de él
Eztakit noiz arteraino egongo ote nitzan orrela’ aur-negarra aditu ezpanu nere aldean
· A mi lado; cerca de mí
Eztakit noiz arteraino egongo ote nitzan orrela’ aur-negarra aditu ezpanu nere aldean
· El llanto de una criatura
Eztakit noiz, baina bai antzinatxu zala’ Berta izeneko neskatila eder ta galant bat bizi
zan erreinu atan
· Pero sí sé que ocurrió hace mucho tiempo
Eztakit nola zegon aurre ortan, baino oso ezereztu da gizon ori
· Está del todo atontado
Eztakit nor zarean; baina zeure eskutitzan da ezagun’ erderaz-bere etzareala mutil
andia
· No estás muy fuerte en
Eztakit nora eraman begiak
· No sé a dónde dirigir la vista en busca de consuelo
Eztakit nora ta nora joan bear izan omen zuun
· Quién sabe hasta dónde
Eztakit noratu ditudan liburu aiek
· No sé a dónde los llevé
Eztakit noratu ziran
· No sé a dónde se fueron; a dónde fueron a parar
Eztakit nork limurtu zuan’ dirua aiei uztera
· Quien le persuadió a
Eztakit nun bizi den’ baina urbil ontan da
· En esta cercanía. Por aquí cerca
Eztakit nun nazan’ neure burua zuritu-bearrez nabilenetan
· Cuando me afano por disculparme
Eztakit nun neban zentzuna’ nekerik nai ez-ta ibili nintzanean
· No sé dónde tuve el seso... en qué estuve pensando
Eztakit nun-barren ibiliko dan
· No sé por dónde andará
Eztakit nundik artu dogun berba au... Onetariko aztarrenak artzeko duin enaz
· No soy capaz de averiguar semejantes etimologías
Eztakit nundik nora asi
· No sé por dónde empezar
Eztakit nundik-norako kontuak jo genduzen
· Qué sé yo cuántas historias comentamos
Eztakit orain esatera noan barri onek begia beteko ete deutsun
· No sé si será de tu agrado
Eztakit piper-mina edo zer jan dezun
· No sé qué mosca te ha picado. Estás de malas pulgas
Eztakit zeatz’ zer esan gura daun
· No sé a punto fijo
Eztakit zein atzamartzuk apurtu jakozan
· No sé qué dedos se le lastimaron
Eztakit zek egiten daben: urterik urtera jente gitxiago dator gure jaietara
· No sé a qué se debe...; cuál será la causa
Eztakit zelan bizi dan... Baina belarria egingo neuke’ arrezkero eztala primeran sartu
 · Apostaría una oreja a que
Eztakit zelan izan daiken gure etxekoandrea orrenbesteko
· No sé cómo puede ser así
Eztakit zenbat denboraren barrunbean egon dan etorri-gabe
· Cuánto tiempo ha estado sin venir
Eztakit zenbat mila errota omen dituzten’ gau ta egun lanean
· Trabajando noche y día
Eztakit zenbat miloi dituzte... Ori’ diru jakinean! berak diotenez
· Eso, en dinero contante
Eztakit zenbat urteko pakea eman nion kuartoari...!
· Me libré de cuidados para no sé cuántos años, con la pintura que le di
Eztakit zer atarmentu atera bear duten...!
· No sé qué va a ser de ellos
Eztakit zer dabilen or-barrena
· Qué pasa por ahí
Eztakit zer daukan zuretzat gordea Jaunak; baina ez-bear eta lazeri izugarriak
gainerako zaizkitzula, zainak ematen dit
· Recelo que te aguardan
Eztakit zer dedan; izarbera nago gaur
· Estoy sudoroso
Eztakit zer egingo dodan... Au da buru-austea!
· Qué conflicto! Qué problema!
Eztakit zer eritxiko jakon gure kanta au Aita Santuari
· No sé qué tal le habrá parecido
Eztakit zer gertatu bear dan geure elizagaz: orrela ikustea ezta ba atsegin...; errazoia
non dagoan’ nai nunke nik jakin
· No es nada agradable verla en ese estado
Eztakit zer joera emango dioten oek’ gaur jaso duten diruari!
· Qué destino le darán
Eztakit zer usteko zendun nitzaz... .-Neuk banenki!
· Acaso lo sé yo mismo?
Eztakit zeren gaineko sartu-aterak ziran
· No sé qué jubileo era aquél. Visitas de jubileo a las iglesias
Eztakit zerik zetara dakazuzan itaune bi onek
· A propósito de qué
Eztakit zertako jarri dan txarrean nerekin gizon ori
· Por qué se habrá puesto a malas
Eztakit zure errian esaten bada berba ori... ,-Esaten bada? bat emon!
· Una falta!... N.B. Bat emon, Bi emon... Expresiones usuales para llevar cuenta de las
faltas o yerros que cometete el contrincante. Esaten bada deb
Eztakit zuzen edo makur... baina neure aleginean egingo dot; alik ondoen
· Procuraré hacerlo lo mejor posible
Eztakizkite ondo neskatxa oiek’ ezkonduen sasi-larrak, suak eta garrak
· Los sinsabores o tribulaciones; las riñas y alborotos
Eztakizu? Barrainkuko etxagunaz ei dabil gogoberoz, ezkontzeko usteaz. Zure
arrebea
· Parece ser que anda muy encaprichada con
Eztakizu berri? Bihar etortzekoa dugu...
· No sabes lo que hay?
Eztakizu bizirik elduko zarean eguntsentira
· Si llegarás vivo al amanecer
Eztakizu gaitzari gaitzarekin erantzutea bekatu dala?
· Pagar mal por mal
Eztakizu gu baino urrago egiten zaiola neskatxari bere etxekoandrea, au nola-alakoa
izan-arren?
· Que está más obligada para con su dueña
Eztakizu ixilik egotea obe dezula?... Ba dakizu lotsatu zaitzakedala
· Más te vale callar
Eztakizu, len zenbat neke ikusita gagozan?
· Por cuántos trabajos hemos pasado
Eztakizu noiz eta nola ilko zeran... surtan edo urtan
· Por el agua o el fuego. N.B. Notar la diferencia que puede establecerse entre surtan y
sutan: surtan: en el fuego; sutan; ardiendo
Eztakizu, ori dala zuretzat lenengo lana?
· Es lo primero que tienes que hacer
Eztakizu Peru nor dan, Peru Arraizpe?... .-Bai, ondo-bere...!
· Vaya si le conozco!
Eztakizu zein gora irten dien etxe berriak
· Qué cara les ha salido
Eztakizu zeinbat erakusi deuskun etxeko guztiai
· Cuánto nos ha hecho padecer
Eztakizu zer nolako burruntziak egon oi ziran teilatuetatik negu artan
· Qué enormes carámbanos o canelones pendían
Eztakizu zer nolako jalea dan... Idiaren adarrak eta azkazalak ere jango lituzke
orrek!
· Sería capaz de comerse un buey con sus cuernos y pezuñas
Eztakizu zuk, eta obe ere bai!
· Y más vale que así sea
Eztakizu zuk ondo-ondo, emen zer jazoten dan
· Tú no estás muy enterado
Eztakizu zuk ze jaikia egin zidan bein gizon orrek!
· Cómo me arremetió...; con qué insolencia me trató
Eztakizu zure bila dabilela Jauna aspaldiko denboran?
· Hace tiempo que anda tras de ti
Eztakizu zurekin itzegin oi duen ezkutarien gogoko berri... zer uste dezu dioela
berengan?
· No sabes lo que piensan interiormente tus galanteadores
Eztakizue berri?... Baketzera doazila biak; zinez gero, oraikoan...!
· Esta vez, de veras
Eztakizue berri?... Baketzera doazila biak; zinez gero, oraikoan...!
· No sabéis la noticia?
Eztakizue?... .-Orain jakingo degu zure aotik!
· Ni palabra.., si no lo dices tú!
Eztakizue zelango jakiturizko izarra dagoan Durangon!
 · Qué pozo de ciencia! irónico. Qué lumbrera!
Eztakizue zer ispiritutako zareten
· No sabéis de que espíritu sois
Eztakizula gaitzi’ bi hitzen entzutea...!
· Permíteme decir dos palabras
Eztakizula irudi’ ezkerrerat alderditua bazaude’ ... eskuinerat xuxenduko zarela
heriotzean
· No te imagines que
Eztakizula irudi’ ezkerrerat alderditua bazaude...’ eskuinerat xuxenduko zarela
heriotzean
· Torcido o desviado hacia
Eztakizula nai orrelakorik, Jauna!
· No lo permitas, Señor!
Eztakizute zer dan neskazarren gaitza?... -Orain jakingo degu zure aotik
· Esperamos a que tú nos lo digas
Eztakot orren konturik
· No me importa de ése
Eztakotzat artzen zala zeukaten
· No se le daba importancia; no se le tomaba en consideración
Eztakozut bururik ez buztanik ikusi
· No conozco nada de ese asunto
Eztakusu, laster gau beltzak arrapatuta, bideak galtzeko perilean jartzen zerala?
· Sorprendido por la noche
Eztakutsu zure zori-galdu au’ itxurik zagozalako
· No ves o percibes esta gran desventura tuya
Eztakutsu zure zori-galdu au’ itxurik zagozalako
· Porque estás ciego
Eztala errez etxe artan serbitzen? Larritxo zinan ba juan arte!
· Pues bien impaciente estabas por ir allá!
Eztala etorriko?... Ezetz esan bai; baina azpitik ariko da, ote leiken
· A ver si le es posible venir
Eztala etorriko?... Ezetz esan bai; baina azpitik ariko da, ote leiken
· Trabajará bajo mano
Eztala etorriko?... Obe dau!
· Ya se guardará de no venir!... Que se atreva!
Eztalakoan-badalakoan’ ori esan deusku
· Disimuladamente...; como quien no dice nada
Eztan bedarra’ berez igartu doa
· Ya pueden decir lo que quieran: no hay fundamento para ello
Eztan gauzarik ezta sortu bear!
· Calumniar
Eztan gauzarik’ ustez eztot ipini albistari onetan, gaur artean
· Nada falso; nada que no sea verdad
Ez-tana da’ neskatxak besoak zabalik artu zuala
· No es cierto que...; es falso que
Eztana’ eztek! ... Gure erritasuna’ ia galdu diagu. Ez dana’ ez dek.
· No le deis vueltas! Contra la evidencia no hay razones
Eztanda batek’ birrinduta itxi dauz
· Una explosión
Eztanda egin nai du eztulka, bei gaxo orrek
· Va a reventar de tos
Eztanda egin nai zion barrenak’ ekusi zuana esateko gogoz
· Estaba como para reventar o estallar... No podía contener sus ganas de decirlo
Eztanda egingo al dek!
· Ojalá revientes!
Eztanda egingo al den!... Deabruak eramango al au!
· Ojalá revientes!
Eztanda egingo al dezue! Deabruak eramango al zaitue gogaikarriok!
· Así os reventéis!... Fórmulas de maldición
Eztanda egiten daben sagardo indartsua
· Explotar, dar taponazo al descorcharse
Eztanean egoten dakienak’ dagoanean pixka bat jan leike lezake
· El acostumbrado a sufrir hambre, qué extraño si se excede algo al presentársele la
ocasión!
Eztanik ezer esan dot? -Eztan-eztanik’ ... ez; baina gogortxu bai...
· He dicho algo falso?... Del todo falso, no
Eztanik eztet esan
· No he dicho cosa que no sea verdad
Eztarabil beste gauzarik gogoan’ musika baizik
· No piensa en otra cosa más que
Eztarama orrek buruan beste gauzik’ gure Bikario jauna zulatzeko asmoa baizik
· Pinchar, zaherir
Eztarama orrek buruan beste gauzik’ gure Bikario jauna zulatzeko asmoa baizik
· Pretender. No busca otra cosa más que
Eztarauskio mingainari’ barrunbeari dirakiena, ta gainez dariona besterik
· Lo que hierve en el interior
Eztarauskio mingainari’ barrunbeari dirakiena, ta gainez dariona besterik
· Lo que le desborda
Eztarauskio mingainari’ barrunbeari dirakiena, ta gainez dariona besterik
· No habla la lengua sino de
Eztaroa zeregin txarra’ bakeak egin gura badauz!
· Buena le aguarda! Trabajo le costará!
Eztaroku Jaunak beti aitortzen gauza nahia
· No siempre accede a nuestro deseo
Eztarri garbi ta laztasun-bageaz dagoz kanturako; inozko azkorren
· Garganta limpia
Eztarri garbi ta laztasun-bageaz dagoz kanturako; inozko azkorren
· Más briosos que nunca
Eztarri indartsua zuen ikaragarri
· Tenía una voz extraordinariamente potente
Eztarri legun batek aurretik Angelus esan’ eta besteek erantzun: ezkila jo dunean.
· Una garganta bien clara...; una voz bien timbrada
Eztarri legun batek aurretik Angelus esan’ eta besteek erantzun: ezkila jo dunean.
· Dirige el rezo del Angelus
Eztarri oneko eta etorri obeagoko sermolari bat ekarri eben
· Y de elocuencia aún mejor
Eztarri oneko eta etorri obeagoko sermolari bat ekarri eben
· De buena voz
Eztarria apurtxo bat busti ondoan’ berriro ekin zion jardunari
· Remojar el gaznate; echar un traguito
Eztarria’ egarriak erreta daukat
· Tengo las fauces resecas
Eztarria garraztu artean ekin dot... Deadarrez
· Gritar hasta desgañitarse; hasta enronquecer
Eztarria marrantaz itxia
· Afonía o voz acatarrada
Eztarria urratu-bearrean aritu nintzan zuri agurka; eta zeuk’ beste aldera begiratu’
ta kasorik ez
· Hasta desgañitarse
Eztarria urratu-bearrean irrintzika aritu da
· Desgañitarse
Eztarriak eta biotzak iraun deula! iri
· Que conserves la voz y el ánimo!
Eztarrian’ ez atzera ez aurrera gelditu zitzaion zerbait
· Atragantársele algo
Eztarriari buelta eman ezinik netorren
· Toda sofocada
Eztarriari gogotik eraginaz’ atetik gabonak eman zizkigun...
· Gritando con énfasis
Eztarri-bakotxa zan berbetan... Sama-bateko.
· De hablar gangoso
Eztarriko minez ia-itoan ibili zen igaz
· Parecía que se ahogaba
Eztarriko zuloraino nauka oraintxe
· Ya me tiene harto
Eztator arira zure erantzun ori
· No pega...; no es adecuada la respuesta
Eztator beti bere ordutan: atzerak ba ditu noizean-bein
· Tiene retrasos
Eztator oraindik arategitik... -Txanda izango zan
· Habrá habido cola... de racionamiento; mucha gente esperando turno
Eztatorrenari’ maipe! Maipetik txistu... BN
· Al que no venga, capote!... Se quedará sin comer
Eztau argitara atara gura tramankulua’ bere ordura arte
· Hasta que llegue el momento
Eztau azalak artzen
· No cabe en su pellejo... de contento
Eztau berak orretarako indarrik asko
· No tiene fuerza suficiente
Eztau burua pozik ikusten gizon orrek’ etxe-barruti urten-artean itxasoak austen
· Está impaciente por salir a navegar
Eztau erakutsirik emon... ezer ekianik
· No ha manifestado saberlo. Lo ha disimulado
Eztau ezer andirik esango noski, gauza onetzaz
· No dirá cosa de particular
Eztau geiagoren bearrik’ itz neurtu batzuk berealako baten ataratzeko
· No necesita de más para componerle en un instante unos versos
Eztau gero negar egitea balio
· Mañana será tarde; más vale prevenir
Eztau inoz nire alkondarea burdina goriak azpian labandu; eta eneuke gura-bere egin
daian
· Nunca ha pasado la plancha sobre
Eztau Jaunak inoz aztuko zuen gogorkeria au; eta urolak-legez etorriko dira gatx
guztiak zuen ganera
· Caerán sobre vosotros como torrentes...; como riadas
Eztau Jaunak miraririk egingo’ ekandu zitalai aurrera-biderik emoteko
· Para favorecer o fomentar vicios
Eztau murtik atera... Murt eztau egin
· No ha dicho ni palabra...; ni pío
Eztau nai inoren lanen jabe egiterik
· Responder de
Eztau nai Jangoikoak’ erdiz-erdi emoten jakan zaion biotzik
· Corazones partidos
Eztau onen arin oinaztarri batek batetik bestera bidea egiten’ zein-da leoi orrek
deutsan artzaiari ekiten
· No va con mayor velocidad el rayo
Eztau onen arin oinaztarri batek’ batetik-bestera bide egiten
· No va tan de prisa el mismo rayo de un extremo a otro
Eztau onik’ egin-artean
· No sosiega hasta tanto que
Eztau orrek errua: nire eretxi guztian nago
· Lo juzgo así firmemente
Eztau pozik ikusten gizon orrek’ etxe-barruti urten-artean itxasoak austen
· No ve la hora de salir de casa
Eztauat itziko gaur azur bat osorik... -Ire ardurarik etzaukat
· No hago caso de tus amenazas...; me río de tus amenazas
Eztaude bear bezela jantziak
· No están debidamente impuestos; no están a la altura de la situación
Eztaude biak gai igualetan
· No han recibido la misma formación
Eztaude or biziro eskuuk garbiko jendeak!
· Gente no muy honrada que digamos
Eztauka arek mingainean erdoirik
· Tiene la lengua expedita; dice todo lo que se propone decir
Eztauka barri onek’ orraginoko ailarik
· No es cosa que tú debas saber... No te la diré
Eztauka bide luzean txuloa
· No es profundo el agujero
Eztauka buruturik, gaxoak. Irabazi guzia’ joan-etorrian galtzen du. Baina il-artan
biziko omen da... ta besteak ere orixe egiten omen dute
· La cuestión es ir tirando como se pueda
Eztauka buruturik, gaxoak. Irabazi guzia’ joan-etorrian galtzen du. Baina il-artean
biziko omen da... ta besteak ere orixe egiten omen dute
· No hace carrera; no encuentra solución
Eztauka egunak ordu ederragorik
· En la mejor hora del día
Eztauka gizonak gauza oberik, ez txarragorik’ miia baino...
· La lengua es lo mejor y lo peor del hombre
Eztauka gorrotorik egualdiak; axari-ezkontza izango da
· Alternativas de lluvia y sol
Eztauka gorrotorik egualdiak; axari-ezkontza izango da
· Va a levantar; llueve, pero no tiene trazas de continuar
Eztauka inoz azturik nire erriak’ noz berrogetaz semeak ziran itorik Itxasoan
· En número de más de cuarenta
Eztauka onek aginetan giarra asko...
· No tiene pelos en la lengua. Dice francamente las cosas
Eztauka orrek euskerea baztarrera uzteko!
· Relegar, desdeñar
Eztauka sorrik sorrenak atxakiarik’ Aita gurea buruz ez jakiteko
· Ni el más obtuso tiene excusa para
Eztauka zertan ibili beste berbetari ate-joka
· No tiene por qué andar
Eztauka zertan ibili beste berbetari ate-joka. Gureak
· Mendigar de otros idiomas
Eztaukadaz aztuta Anjel ta Mainasi. Bai zera aztuta! Euren ipuinak esateagatik artu
badot esku-artean darabiltan arloa
· Qué voy a tenerlos olvidados!
Eztaukagu alderdi txarra’ orren begira egon bear badegu
· Aviados estamos si...!
Eztaukagu arraiaren bildurrik’ arin egitean
· No le tememos al gavilán a rapidez... Podemos volar a mayor rapidez que él
Eztaukagu Ebro-runtz joan bearrik: bertan gera euskara-galtzaileak
· Somos los de casa los causantes de su ruina
Eztaukagu semeakin gauza onik: oso dirua bota-erreza erten digu-ta
· No podemos hacer carrera con
Eztaukagu semeakin gauza onik: oso dirua bota-erreza erten digu-ta
· Nos ha salido muy derrochador
Eztaukagu urrutira joan bearrik... Orra bertan!
· A la vista lo tenemos
Eztaukak geiago ikusia!
· Ya no lo volverás a ver
Eztaukak ori egin-ezinik
· Bien podrías hacerlo... Nada te lo impide
Eztaukan zeri negar egin aundirik!
· Vaya un motivo para llorar; mujer! Por tan poca cosa lloras?
Eztaukat, 8barritzua izan-arren, zetan esan’ dakidan guztia
· No tengo por qué decir
Eztaukat aztuteko’ egin eustan mesedea
· No se me olvidará fácilmente
Eztaukat Donostiatik etxeratzeko bear dodana-be... ta premina orrek eragin deust
lapurretan
· Esa necesidad me ha inducido al robo
Eztaukat ezetan ukatu bearrik atzo esaniko egi garratza
· No tengo por qué retractarme de
Eztaukat jateko gogorik... - Asita egingo zaizu
· En empezando te vendrán las ganas
Eztaukat orain zer-biurtu, biurtuko dot gero, al daidanean, abustuan edo urrian...
.-Etorkizunak, noz egingo dira etorriak?
· Cuándo se convertirán en presente esos futuros?
Eztaukat txanpon bat zakurrari botatzeko
· No tengo un ochavo
Eztaukat zer esan geiago. Bape dan gauzarik jazo-ezketino’ bertsoak atarateko prest
dago barriro-bere zure adiskide au
· Si ocurriera cosa que merezca alguna atención
Eztaukate ur garbia aterarik!
· Trabajo les costará sacar algo en limpio
Eztaukatsut zeri esan’ ordu beteko bidean zer egin genduan
· No hará falta que te diga
Eztaukazu eskubiderik’ areri zearretara begiratuteko
· Mirar con desdén
Eztaukazu oraindik ongi lotua aragia; maiz lotsagabetzen da
· Se rebela o solivianta
Eztaukazu oraindik ongi lotua aragia; maiz lotsagabetzen da
· Aún no la tienes bien domada; o sujeta
Eztaukazu zetan kanpora aldendu emendik’ gura ezpadozu
· No tienes por qué alejarte
Eztaukazu zortzi huntan ikusirik
· No lo verás en estos ocho días
Eztaukazu zortzi huntan ikusirik
· No lo verás en estos ocho días
Eztaukazula oraindino ezkontzeko gogorik?... Ori eztinoe ortik-emetik... Ondo
zabaldu du errian’ zeren asmoaz etxeratu zarean
· No es eso lo que dicen por ahí
Eztaukazute olio txarra!
· Qué rico aceite tenéis!
Eztauke adorerik aurrera urteteko, koldar atzetiko orreik’ eurak narrua galtzeko
bildur diralako
· Cobardes emboscados
Eztauke adorerik aurrera urteteko, koldar atzetiko orreik’ eurak narrua galtzeko
bildur diralako
· Para dar la cara
Eztauke adorerik aurrera urteteko, koldar etzetiko orreik’ eurak narrua galtzeko
 bildur diralako
· Temen dejar la piel
Eztauke baru eginenik’ gexorik dagozanak, edo gexo-ostean erkinik dagozanak
· No tienen por qué ayunar
Eztauke batak besteaz alde andirik
· No se diferencian gran cosa
Eztauke besterik’ ibiltea ta uxu-axia baino
· No piensan en otra cosa más que en corretear; en andar de la Ceca a la Meca, de aquí
para allá
Eztauke eskubide zuzenik’ an ezetan agintzeko
· Ningún derecho legítimo
Eztauke euren lepoen gainean zeregin makala!
· Menuda tarea con la que se han cargado!
Eztauke gogo andirik eskuetara egiteko. Alkar joten asteko.
· Venir a las manos; pelear
Eztauke luze-laburrean goi-be andirik
· No tienen mucha diferencia de tamaño
Eztauke mende txarra andre gaxoak, gizon zakar orrekin!
· Buena cruz lleva encima! Qué paciencia ha de tener!
Eztauke nire usterik gaur gabeko, etxean
· No me esperan para esta noche
Eztauke ori atzeko zotzean...
· Le tienen gran aprecio; están muy lejos de postergarle
Eztauke txepetxak-beste indar
· No tiene fuerzas para nada
Eztaukee mundu obea ondorengoak
· No les esperan tiempos mejores
Eztaukena’ emon-gura
· Es fácil mostrarse generoso de lo que no se tiene
Eztauket juterik joan nai nukelarik
· No me es posible ir
Eztauko bape ingirarik’ egia ori autortuteko
· No tiene ningún inconveniente o repugnancia en
Eztauko bapere gorrik
· No tiene la menor sordera
Eztauko edozeinek txoko ori!
· A quién le tocara en suerte esa vivienda!
Eztauko euria egiteko arret aundirik
· No hay muchas trazas de que llueva
Eztauko ezer elizeak’ bera oinean osta-osta eukiteko
· Para sostenerse en pie a duras penas
Eztauko nire berbeak orraginoko ailarik
· No quiero repetir lo dicho
Eztauko onek orrelako artu-emonik gaizkinakaz
· No tiene tales tratos con
Eztaukogu beste igespiderik, datorren-lez artzea baino
· No nos queda otra solución
Eztaukozu inora joan-bearrik.-Egin-eginean-be’ ointxe joan bear naz
· Precisamente
Eztaukozue beste alde-biderik: edo eurokaz bat-egin’ edo tiroka narrua kiskaldu
· No os queda otra opción o alternativa
Eztaut eni auzirik emanen: lopiderik ezpaitu
· Pues no encuentra materia de proceso de acusación
Eztautse lotsa andirik artu gorpueri’ gabaz ori egin daben lapurrak
· No han guardado mucho respero a los cadáveres
Eztautsie geienak’ asto-arrantzeari baino jaramon geiago egin
· No les han hecho el menor caso
Eztautso burukomin ekarriko barri onek
· No le traerá quebraderos de cabeza
Eztautso, ez, ugerrak galduko ari bere lumea
· No se le enmohecerá la pluma; no dejará de escribir
Eztautsogu itandu gura zegaitik: bakotxak berak daki etxeko barri
· Cada uno sabrá lo que le conviene..; lo que le pasa
Eztautsue etxalde-eskubiderik kenduko, gizona!
· No temas por tus derechos de mayorazgo
Eztautzu atsalde-loak onik egin?
· No te ha sentado bien la siesta?
Eztauzkat ikusirik’ korapilo orren buru-buztanak!
· Cuándo llegaré a ver...!
Eztauzkat ikusirik korapilo orren buru-buztanak!
· Cuándo veré todos los cabos, todo el intríngulis de ese lío...!?
Eztedila beintzat inor aserratu... penatxo artuko nuke! emen esan dedanagatik
· Mucho lo sentiría yo
Eztegu asarrerik bear... Itzegingo diet
· No hay por qué enfadarse. Todo se arreglará
Eztegu asko’ erabatera eta beingoan, Elizak erakusten duen guzia sinistea
· Creerlo todo de un modo global
Eztegu asmatzen ezertara... ta igual asarretuko zaigu
· No acertamos a darle gusto
Eztegu eiza txarra egin!
· Valiente cosa hemos logrado!
Eztegu ekusten gaurko egunean, aldegin duala fedeak alde-aldean Europa guzitik?
· Casi de toda Europa
Eztegu esateko’ aren kontra itzik
· No tenemos nada que alegar contra él
Eztegu geiagoren bearrik: elikatzen gera. Osatzen gera
· Nos basta para pasar
Eztegu geigo ixtilurik bear
· Basta ya de líos...!
Eztegu izango erruki andirik preso gaixoentzat’ an uzten baditugu
· Demostraríamos tener poco corazón con
Eztegu nai guk emen txerria gizendu ta Madrilen urdaja jaterik
· Hacerles el caldo gordo; hacerles el juego
Eztegu nai izaten besteren onik...; baina oraingo ontan’ gurea onena dala esaten
 eztegu lanik... Korrika-apustuan
· Ya no podemos decir que el nuestro sea el mejor
Eztegu nai izaten besteren onik...; baina oraingo ontan’ gurea onena dala esaten
eztegu lanik... Korrika-apustuan
· No nos gusta reconocer los méritos ajenos
Eztegurako esanikoak
· Convidados a la boda
Eztei aietara joatera’ Jesus ukatu etzan
· No rehusó
Eztei-biaramonean’ urraketa txikia bazterretan
· Poco trabajo, poca faena... en los campos
Ezteiela artun olako egikizunik’ arik eta ondo egiteko-beste direan-arte
· Hasta que sean aptos o capaces de cumplirlo bien
Ezteietako behar-gauzak’ hor edirenen dituzue erdi-merkean
· Todo el equipo necesario para
Eztek lan txarra, ori guztia kopiatzea!
· Menudo trabajo!
Eztek lanik egin nai?... Artuko dek ba, artuko dek ba... jipoia!
· Pues te aseguro que llevarás zurra
Eztek lo gutxi egin, bazkal-ondoan!... Ez bart goiz oeratu baintza!
· Qué manera de dormir!
Eztek makala gure mutila’ orrelako liburu andia parra-parra irakurtzeko!
· Qué listo tiene que ser!
Eztek orixe ajolakabe txiki txikia, nor bada ere!
· Quienquiera que haya sido
Eztek orixe ajolakabe txiki-txikia, nor bada ere!
· Valiente sinvergüenza!
Eztela, ba dela’ Garazi-neko. Uhitziko gaitz-izena
· N.B. Equivalente a: gente porfiada
Eztemozula emazteari emakumeari zeure duzun eskua’ nahi ezpaduzu zeure burua
ahalketan ikusi!
· Verte infamado
Eztemozula emazteari emakumeari zeure duzun eskua’ nahi ezpaduzu zeure burua
ahalketan ikusi!
· No le cedas la potestad que te pertenece
Eztena baino miin zoli ta zorrotzagokoak ziran atso biak: aora jatorkoen zatarkeria
edozeini esan bear eutsienak
· Todas las perrerías que les venían a la boca
Eztenak arturik’ beren gorputzak zulatzen zituzten odoltzeraino
· Hasta hacerse sangre
Ezterauzkigu eztizkigu emaiten orduan Jainkoak’ fabore bere-gainezkoak
· Favores o gracias de supererogación o privilegio
Ezteritxot orri bide ona irakurle geiago geuganatuteko
· No me parece buena táctica para
Ezterragula eztezagula esan’ zoin hüretarik edanen dügün
· Nadie diga: de esta agua no beberé
Ezterrakete elkarrez ongirik’ itxurapenez edo baizen
 · No pueden hablar cosa buena uno de otro
Eztet aitatuko’ ezpalitz baino geiago ere
· No lo mencionaré en absoluto
Eztet artzen nere buruz edo naiez egiteko au
· No emprendo esta tarea por propia iniciativa
Eztet astirikan orain, -erantzun zion, aurrera joanaz
· Siguiendo su camino, o marcha
Eztet barrengo kezkarik
· Desasosiego interior
Eztet besterik inor ekarriko
· A nadie más; a ninguno más
Eztet egin nik’ bear eztan gauzarikan
· No he hecho nada malo
Eztet esaten zuri eder egiteagatik; baizik egia dalako
· No lo digo por halagarte
Eztet gaitz-ustean egin
· No lo he hecho de mala fe
Eztet geiago entzungo bere iztxoa, asma-ezinik doi-doi esana; ezin-autsiaz gaxoak
farrez adierazo-azten zidana... Aurrak
· Sin poderla pronunciar
Eztet geiago errezatuko!... .-Eztezu ba len baino gutxiagora egingo!
· Vaya una novedad! Cualquiera diría que rezabas muchas hasta ahora!
Eztet gogoan ura etorririk
· No recuerdo que él haya venido
Eztet mirari arkitzen
· No me parece extraño
Eztet orren uztarri-azpian jarri nai nere alabarik
· Darle semejante marido a una hija mía
Eztet txotxik ere jaso... Ezertxo ere irabazi
· No he ganado absolutamente nada
Eztet uste bere-gixa erori danik arri ori
· No creo que haya caído por sí sola
Eztet uste’ bide orretatik bertutearen goienera igotzea
· A la cima de la virtud
Eztet uste ezer-askorik eskatu nionik! Ogeita bost duro
· No creo haberle pedido una cosa exagerada
Eztet uste’ inork bekoskoa jarriko duanik
· Ponerle mala cara; fruncir el ceño
Eztet uste kalte etorririk
· No creo que haya resultado daño
Ezteusku berakotako bildurra sartu geure gorputzean sugetzar orrek!
· Menudo susto nos ha metido!
Ezteust inoiz-bere baketan isten emazteak: beti-beti dago inoten
· No pára de rezongar
Ezteustaz inok niri urteak ogetamarretik gora joten
· Nadie me echa más de treinta años
Ezteutsat inori burutan imini orrelako asmorik
 · A nadie se lo he sugerido o insinuado
Ezteutsazu azur osorik itxi utzi
· No le has dejado hueso sano
Ezteutsazu begiratu luzerik egingo ango gauzei
· No te detendrás mucho rato a mirar
Ezteutsazu igarten, ezagunak direala zure asmoak?
· Que son ya conocidos tus proyectos
Ezteutsazue barrerik egingo Jaungoikoari!
· De Dios nadie se ríe
Ezteutse egiten’ kortako astoari baino jaramon geiago
· No les toman en la menor consideración
Ezteutsee berba bigun bat egiten
· Ni una palabra amable
Ezteutset lagunduten izan burutasun oiei
· No les he solido dar consentimiento
Ezteutset lagunduten izan orrelango burutasun gaistoai
· No los he solido retener
Ezteutso pozik egiten esaten danak
· No le hace ninguna gracia
Ezteutsot inori biderik emon... Gatxerako
· Dar pie u ocasión
Ezteutsu balioko’ ez-entzun egiteak
· Hacerse el sordo
Ezteutsuet ezer txarrik opa, mutilak...; baina egunen baten igarriko deutsazue...
· No os deseo ningún mal; pero ya lo pagaréis un día
Ezteutzu balioko esateak’ laster asi zineala pentsamentu loia kentzen. Ondo da gero-
bere au egitea; baina beindunik-bein’ egin zan pekatua
· Bien está al fin y al cabo
Ezteutzu balioko esateak’ laster asi zineala pentsamentu loia kentzen. Ondo da gero-
bere au egitea; baina beindunik-bein’ egin zan pekatua
· Pero lo cierto es que
Eztezagun etsi lehenbiziko ezean!
· No cejemos o desistamos a la primera negativa
Eztezagun sekula Jesusen izena aipa’ aho-betegailu liteken hitz bat bezala
· A modo de muletilla
Eztezake adarrak eman deus ere’ baldin ezpadatxeko aihenari
· Si no está unido a la vid
Eztezake adarrak eman deus ere’ baldin ezpadatxeko aihenari
· El sarmiento no puede dar fruto
Eztezala bata bestea inork atsekabetu!
· No se den disgustos mutuamente
Eztezala lurrak ere jakin orain aditu duzuena!
· Por Dios, que no lo sepa nadie!
Eztezatela, beta dutenak’ egunean bein egin-gabe utzi
· Los que tienen tiempo disponible
Eztezazuela nehor inor gabe bereaz!
· No despojéis a nadie de lo suyo!
Eztezazula beha nondik iragan behar duzun; baina beha ezazu nora behar duzun! Ez
urkabeko bide ederrari, baina urkabeari berari!
· A dónde tienes que ir
Eztezazula bein ere begietatik galdu’ animaren egiteko andia!
· Perder de vista
Eztezazula berant! Eztezazula luzat! Bihur zaitezi lehen-baino-lehen zeure
Jainkoagana!
· No difieras, no demores! No dejes para luego!
Eztezazula berant! Eztezazula luzat! Bihur zaitezi lehen-baino-lehen zeure
Jainkoagana!
· No tardes! N.B. Forma verbal exhortativa
Eztezazula bila gehienik lohautzukena’ bainan hobekienik dena
· Lo que más te gustaría o convendría
Eztezazula, egin-alean, gogotik utzi; bila zazu alik lasterrena
· No te olvides de él
Eztezazula liskarrean’ ahotik hitza fite atera!
· No sueltes la palabra...!
Eztezazula traba zure burua’ zure egiteko eztirenez!
· De lo que no te incumbe
Eztezazüla üken izan, euki zorr-hartzekorik’ buru austekorik-gabe bizi nahi bazira
· No tengas deudas ni créditos
Eztezazüla üken izan, euki zorr-hartzekorik’ buru-austekorik-gabe bizi nahi bazira
· Vivir sin quebraderos de cabeza
Eztezazula uste izan’ erran darotzutela hala eztenik
· No creas que te hayan dicho ninguna falsedad
Eztezu asko bear... orrekin tentazio-bidea ematen badizut!
· Qué frágil eres!... Qué poco necesitas para sentirte tentado!
Eztezu bear inoren ere beldurrago’ zere buruaren baino
· De nadie debes desconfiar tanto como de ti mismo
Eztezu ezertan ibili bearrik... Jarrai idazten, lasa
· No te preocupes... Tú sigue con lo tuyo
Eztezu galduko’ orien berria banatzeko biderik
· Ocasión de propalarlos
Eztezu galduko’ orien berria banatzeko biderik
· Ocasión de propalarlos
Eztezu gogoan artu nai’ gogotik utzi bear etzenuen eroitza
· Olvidar
Eztezu gogoan artu nai’ gogotik utzi bear etzenuen oroitza
· Tomar en cuenta
Eztezu hau zerez
· No te lo debes a ti mismo. Es un don recibido de Dios
Eztezu iduki bear zerezkotzat gauz onik
· No te atribuyas nada como propio
Eztezu istilu txarra jarri mutil-zarren artean zure zezenketa orrekin! Onak dabiltz
ba!
· Qué barullo has armado...!
Eztezu maitatuko’ bearrago dezunik
 · A nadie más necesario que él
Eztezu zer ibili, ezeri ez dagokanean’ zu bezalakorik eztala amaren sabeletik atera, ta
onelako gauzak esaten
· Sin ton ni son, sin que venga a cuento
Eztezu zer ibili, ezeri ez dagokanean’ zu bezalakorik eztela amaren sabeletik atera, ta
onelako gauzak esaten
· Que no ha nacido otro peor
Eztezue ba asko jaten zuek, alako gozoa dagola-ta
· A pesar de tanto ponderar que está sabroso
Ezti guziak baino gozoago dan Jesusen Biotza
· Más dulce que la miel
Ezti horrek’ kirats handi bat uzten du ahoan
· Deja un mal sabor de boca
Eztia akabatzen bazaiote’ goseak hiltzen ditu erleak
· Se mueren de hambre
Eztia baino leunago zeukaken arrezkero; emaztea
· Como una malva
Eztia da ene uztarria, eta arina ene sorta
· Mi carga es ligera
Eztia darion beraska bezala dira haren ezpainak
· Panal que destila miel
Eztia’ gozoa da; baina ez adina osasuntsua
· Pero no tan saludable como dulce
Eztia zarioten solas samur batzu
· Unas palabras melosas
Eztiagu berriz olako txanda berealakoan arrapatuko
· Cuándo se nos presentará una oportunidad como ésta?
Eztiagu beste orrenbeste ikusi!
· Cosa inaudita! Lo que nos faltaba ver!
Eztiagu gauza onik... Emakumea zetorrek aurrena: apustua galdu diagu
· No hemos hecho nada... Hemos perdido la apuesta
Eztiak lodi balio dü
· Vale mucho
Ezti-aldi amai-bakoa opa dautsegu ezkonbarriai euki dagiezala amar-bat ume’
aberriaren geigarrirako
· Eterna luna de miel
Ezti-aldi amai-bakoa opa dautsegu ezkonbarriai: euki dagiezala amar-bat ume’
aberriaren gei-garrirako
· Para mayor incremento de
Ezti-aldi zoriontsu bat’ ... eta seme-alaba asko ekarri! Ezkonbarri biri
· Y que tengáis muchos hijos!
Ezti-aldi zoriontsu bat’ ... eta seme-alaba asko ekarri! Ezkonbarri biri
· Feliz luna de miel!
Eztiazozula beha, bekatuaren egitean hartzen duzun atseginari! Beha iozozu’ atsegin
haren ondoko ondoreari!
· A sus consecuencias
Ezti-bitsa zan ango ardaua!
 · Era néctar...; algo delicioso
Eztidak lan txarra kendu!
· De buena carga me has aliviado!
Eztidate urrengoan adarrik joko
· Burlar; no me la pegarán
Eztidazu kasorik egin zuk, agur eginda... -Erantzun diot zure agurrari... -Nola ezik!
· Que has correspondido a mi saludo? Faltaría decir cómo! -Sí, pero cómo!
Eztie nai beren buruai atsekaberik eman
· No quieren molestarse
Eztie oski-zolaren igatzeko bidea eginen
· No andarán mucho camino; pronto se cansarán. No gastarán la suela de su zapato
Eztie uzten gauz onik egiten’ aldamenean daudenei
· No hacen más que estorbar a
Eztiegu beste jendaila horiei jaramon bear, ez eta aien esan-mesanaz ajolarik artu
· No hacerles caso ni preocuparse por sus chismorrerías
Eztiet laguntzen izan’ burutasun oiei
· No he solido consentir en esos pensamientos
Ezti-eztitan nindukan ipar-aizetxo gozoak
· Dulcemente regalado por la brisa
Eztigu ezer aitatu: asko da!
· Qué extraño!
Eztigu ezer utziko: maiz-asko esate aal du...!
· Pues no lo dice pocas veces él mismo!
Eztigu istilu txarra jarri!
· Buen jaleo nos ha armado!
Ezti-hotx ihardetsi diot, trufa-aire batekin
· Le he respondido en un tono dulzón, agridulce, socarrón
Eztik aitzurrak arrotu lurpila ori
· Tierra virgen, no hollada por el extraño
Eztik horrek bihotzean hurrik
· Es valiente; no se acobarda por nada
Eztik katilu-pean idukiko, ez!
· No lo callará largo tiempo
Eztik katilu-pean idukiko, ez!
· No lo callará largo tiempo
Eztik orrek gibelean arrik asko
· Qué sano está ése!
Eztik orrek zangoan minik!
· Qué manera de correr!
Eztinoe zenbat ordaindu bear izan daun: kenduko eutsoen dirua garrazki
· Le cobraría un dineral; un ojo de la cara
Eztinot Aita-Gurea zeatz adierazoko dodanik: eztaukat neure burua
orrenbesterakotzat
· No me tengo por capaz para tanto
Eztinot au geiagoko-barik
· No digo esto sin gran causa
Eztinot gura dabienak ikasi eztaiela: ikasia’ beti dator ondo
 · El saber no ocupa lugar; siempre viene bien
Eztio ardura -esan zion zaldun-itxurako gizaseme gazte ark’ onezko irripare bat
eginaz
· Con una bondadosa sonrisa
Eztio bat ere gerta dakion egitekok kalterik eginen’ bat ere bekaturik eztuenari
· Ningún contratiempo que le venga
Eztio joaten utzi nai...: asko maite!
· Es que le quiere mucho... Le quiere tanto!
Eztio lan txarra eman nere buruari!
· Buen trabajo o quebradero de cabeza me ha dado!
Eztio odolak berealakoan irakinen... Oso ila, edo apala.
· Es muy apático o flemático
Eztio paketan uzten
· Dejarle en paz
Eztio sakeleko odolak irekin, ez!
· No se ha llevado ningún mal rato
Eztiok jaten asko eman zekor orri... .-Bein ere mokarurik ez’ ta beti azi ta azi ari dek
· No pára de crecer
Eztion esaten! -egoten naiz nere artean
· Suelo reprocharme a mí misma
Eztion esaten’ -egoten naiz nere artean
· Por qué no se lo digo de una vez?
Eztiot ezer aitatu: arrabi geiagorekin jarriko zan... Dagoola bere bostean!
· Que se quede con su idea!
Eztiot ezer aurreratuko, gainerontzean
· No me propasaré a darle ocasión de enfado... Ya tendré cuidado con lo que le digo
Eztiot ezer esan...: minberritzea izango zan-da
· Habría sido renovar la herida
Eztiot gauza onik egingo tresna orri’ bakarrik uzten banazu
· No voy a hacer cosa derecha; no acertaré a manejar el chisme
Eztiot geiagoko aurrerabiderik ematen: bai ta kito!
· No le doy demasiada entrada
Eztiot inori galerazirik eman nai
· No quiero causar molestia a nadie
Eztiot lan txarra eman nere buruari!
· En buena aventura me he metido!
Eztiot lengo antzik ematen
· No lo reconozco
Eztiote ezeri ta inori pakean utziten zalduntxo arro oiek
· No dejan en paz a nada ni a nadie
Eztiote geroz’ elkarri arpegirik eman nai
· No quieren tener trato
Eztiote pagatzen bear-dina sari
· La recompensa debida
Eztiote sartzen utzi; eta obe ere ba da, olakoarekin
· Y más vale que así sea
Eztiozula joaten utziko? ... Zuk nai eztezula ere’ joango da ura!
 · Aunque tú no lo quieras
Eztira amar izango’ euskeraz telefonotik itzegiten diotenak
· No llegarán a diez
Eztira azur-baltzak: geutar-geutarrak dira
· No son metecos o advenedizos
Eztira bakarrak gaur egunean’ orrelan berba egiten dabenak
· Hoy día
Eztira bat gizonkeria ta gizontasuna
· Distinción entre hombrada y hombría
Eztira beinere zorpetik ateratzen
· Siempre entrampados
Eztira benturatzen orano ja gaizaren ebakitera
· No se aventuran aún a resolver el caso; a decir lo que ha ocurrido
Eztira bestela-baitako atake iskiak: danak dira atake ikaragarriak
· Unos ataques insignificantes, simulados
Eztira beti berdin txukun eta garbi biurtzen ilunpezaleak
· Nocherniegos
Eztira beti txarrenak izaten’ gurasoak korapilatu dituzten ezkontzak
· Los casamientos concertados por los padres
Eztira biak elkarrekiko on
· No son buenos para estar juntos
Eztira bide luzean joango
· No irán muy lejos
Eztira danak ibili ni-beste’ itsasoz ta legorrez
· No todos han viajado tanto como yo
Eztira deabruak dadukan baten solasak horiek
· No son dichos de un endemoniado
Eztira denak aburu bereko
· No opinan igual todos
Eztira dendatik erosten jenioak
· No se compra el temperamento
Eztira edozein bazterretik atarariko zorriztoak: bertan zer galdu daukenak baino
· Gente acomodada
Eztira edozein bazterretik aterariko zorriztoak: bertan zer galdu daukenak baino
· No se trata de unos andrajosos
Eztira elduko dote dontsuok larogeitik gora
· Estas dichosas dotes, o subsidios
Eztira etorriko, laburren dala’ udaberrira arte
· Por lo menos
Eztira ezetarako gauza
· No sirven para nada
Eztira gai’ ezer ere danik agertzeko
· No son aptos o capaces para explicar absolutamente nada
Eztira goxoak, astoarentzat eginak
· No se ha hecho la miel para la boca del asno
Eztira guziak mihi batekoak
· Del mismo gusto paladar
Eztira holako lanak’ egun batetik bertzean bururatzen
· No se hacen en un día... No se improvisan
Eztira ibiltzen beti zer-esanetan’ urte txarra izan dala-ta
· No andan siempre quejándose
Eztira izango makalak, bideko festak!
· Cómo nos vamos a divertir!
Eztira jostaketako gauzak
· No son cosa de broma
Eztira lo egon, arranea!
· Cómo se ve que se han aplicado al trabajo!
Eztira lotsagarri geldituko emakumeak gizonen aldamenean
· No harán mal papel
Eztira oiek orrenbesteko akatsak: etxekoandre danak egiten diote diruari ongietorri
andia, ta ama guztiak nai dute beren semeak gailurrik gailurrenean ikustea
· Todas hacen gran aprecio del dinero
Eztira oiek orrenbesteko akatsak: etxekoandre danak egiten diote diruari ongietorri
andia, ta ama guztiak nai dute beren semeak gailurrik gailurrenean ikustea
· Encumbrados a lo más alto
Eztira oiek orrenbesteko akatsak: etxekoandre danak egiten diote diruari ongietorri
andia, ta ama guztiak nai dute beren semeak gailurrik gailurrenean ikustea
· No son defectos tan considerables
Eztira oneek ipuin asmatuak; ta bai Kristoren esanak
· Palabras o enseñanzas de Cristo
Eztira or at-osteetan baturikoak’ datorren asteko izlariak
· No son unos cualesquiera; unos adocenados
Eztira orain-oraingoak baino, erabiltzeko moduan daude soineko oriek
· Tienen ya sus años
Eztira orrela oituak’ orain dala zenbat urte
· Hace unos años
Eztira oso aukerakoak emengo arkaitz-erpinak zu bezelakoentzat
· No son nada indicados para
Eztira zabartzen’ gogoan darabilden gauza ezkutuaren igerminarekin
· Ansia de comprender
Eztiran gauzak ba dirala eginez’ baztarrak naasten ibili zan
· Falseando la verdad
Eztiran gauzak esaterik’ eztit agintzen barrenak
· No me permite mi conciencia decir una cosa por otra; falsear la verdad; no sé fingir
Eztiran gauzak lagunari sortzen, zer dabil or?
· Atribuir en falso
Eztiranak eta ba diranak kontatuko dizkio!
· La mar de cuentos
Eztiranak eta ba diranak kontatuko dizkio!
· La mar de cuentos
Eztire beren eltzeari gatza botatzen asi. Aitzekiak’ besteri josi
· Echan las culpas al prójimo, al vecino... en vez echárselas a sí mismo
Eztire galduak, ez hurranik ere
· Ni mucho menos
Eztire oiek guziek afal-ondoko kontuek
· Estos no son cuentos; son verdades muy serias
Eztire oiek guziek afal-ondoko kontuek
· Estos no son cuentos; son verdades muy serias
Eztireala inoz geiago konfesauko, esan deutse
· Nunca más
Eztirik eztago gurean. Erlea bero ta indartsu jajo zan. Baina ba dakigu... udea bustie
izan da’ ta ezin bearrik egin. Pozik gagoz bizi dagonean-be; ta ixilik zagoz...!
· Enjambró con empuje
Eztirik eztago gurean, Erlea bero ta indartsu jajo zan. Baina ba dakizu... udea bustie
izan da, ta ezin bearrik egin. Pozik gagoz bizi dagonean-be; ta ixilik zagoz...!
· Pero con la humedad del verano
Eztirik eztago gurean. Erlea bero ta indartsu jajo zan. Baina ba dakizu... udea bustie
izan da, ta ezin bearrik egin. Pozik gagoz bizi dagonian-be; ta ixilik zagoz...!
· No tenemos miel. No hemos cogido cosechado miel este año
Eztiroago esan bear nituzkela zenbait gauza?... Eztirotasuna eztek botikan saltzen
ordea!
· La dulzura de carácter no es cosa que se venda en botica
Eztirudi orrek ondo: inoren lepoti ondo edaten dabela esango zenduke urrengo baten
· A expensas de otro
Eztirudi orrek ondo: inoren lepoti ondo edaten dabela esango zenduke urrengo baten
· Cualquier día; algún día
Eztirudilako fiakaitza da: zeinek ematen dion ere’ begiratu egin bear izaten du
· Increíblemente desconfiado
Eztirudilakoa da esaten ari naizena
· Parece inverosímil, parece cuento pero es verdad
Eztit bein ere moduak eman Errege ikustea, ez gogo-faltaz baino
· Presentarse la ocasión de
Eztit pakean utziko eztul onetxek...!
· No me va a dejar vivir esta molesta tos
Eztitake egurrik egin’ oihanera-gabe
· Quien quiera coger peces, que se remangue!... Imposible hacer la tortilla sin cascar
huevos
Eztitan bezela egoten naiz Bidaurretako elizan’ barrukoen otoitzak entzuten. Barruko
monjenak.
· Estoy allí en mis glorias
Eztitan euki dabe jentea, adurra dariola, kantariak. Ori ondo, etxebarritarrak!
Jarrai, aspertu-barik, sailari!
· Bravo! Bien! Adelante!
Eztitan euki dabe jentea, adurra dariola, kantariak. Ori ondo, etxebarritarrak!
Jarrai, aspertu-barik sailari!
· Han tenido embelesada a la gente
Eztitan nengoan’ burtzainari kanta au entzuten
· Estaba en mis glorias; estaba embelesado
Eztitara euliak bezin pozez dijoaz dantza-tokietara
· Como las moscas a la miel; ilusionadas
Eztitezala loirik agertu nire aurrean
 · Presentarse manchados
Eztituak txertuak’ motz egin dau. Tiroak motz egin dau...
· Ha fallado el injerto, el tiro...etc
Eztitugu bardin erabagiten berbaak, neure adiskide onek ta nik
· Pronunciar del mismo modo
Eztituk ageri gure emaztetxoak?... -Ez! -Au dek arraiekeria! Goazen atzera, ia
bilatzen ote ditugun
· Qué fastidio, hombre!
Eztituk birikak toki txarrean!
· Qué cachazudo eres!
Eztitut gustora jaten.- Jarrerak egin lezake asko
· Puede depender de la manera de guisarlos
Eztituzte euskaldun guztiek legeak eta azturak bat
· No tienen las mismas leyes y costumbres
Eztituzu utziko iduri oneko gauzak; baina eginen dituzu’ gogoa lurreko gauzetan
banaturik darabiltzula
· Buenas en apariencia; prácticas externas de piedad
Eztituzu utziko iduri oneko gauzak; baina eginen dituzu’ gogoa lurreko gauzetan
banaturik darabiltzula
· Con el corazón disipado
Eztizuet lantegi txarrik eragin nai
· No quiero haceros ningún mal tercio..; incomodar. No quiero haceros mala obra
Eztizut ba naita egin!
· Lo he hecho sin querer; no lo he hecho aposta
Eztizut gaitzez esan
· De mala fe; con mala intención
Eztodaz egingo, munduari ondo eretxite-arren
· Por el bien parecer
Eztogu argitaratu gura izan berbaurrea’ erara ez etorrelako
· Porque no hacía al caso
Eztogu berba gozo bat igandik gaur entzungo, neska?... -Adarra jo deustazue ederto’
ta eztaukat ezer esateko. Ezer jakin nai dabenak’ ondo esan daidala lenengo!
· Que aprenda antes a hablarme como es debido
Eztogu berba gozo bat igandik gaur entzungo, neska?... .-Adarra jo deustazue ederto’
ta eztaukat ezer esateko. Ezer jakin nai dabenak’ ondo esan daidala lenengo!
· Bien os habéis burlado de mí
Eztogu biarkoen ardurarik artu bear
· No debemos preocuparnos inquietarnos por lo del mañana
Eztogu egia, ez luzatu, ez zabaldu, ez nasaitu’ au esaeran. Dana danez esan dogu
· No hemos exagerado; hemos dicho la verdad tal como es
Eztogu entzun-gura; baina geure pekatuak dakaskuez buru-burura zorigaiztoko
egunok
· Son nuestros pecados los que nos traen encima estas desdichas
Eztogu euskaldunak lengoen fedea? Zer: emetu al dira gutarren biotzak?
· Hemos perdido nuestra virilidad?
Eztogu geiagotan alkar ikusiko
· Ya no nos volveremos a ver
Eztogu guda bearrik!
· Fuera guerras!
Eztogu guk inor bear, orretarako... Geu gara gu naikoa!
· Nos bastamos nosotros mismos
Eztogu gura Larrauriren izena ostikopean ikusi
· No queremos que nuestra fama ande por los suelos
Eztogu izan gura’ andik aldekoen morroi
· Siervos de los extraños
Eztogu lotsa askorik eukiko’ beste bein ori egiten isten badautsagu
· Nuestra dignidad quedará bien malparada
Eztogu lotsa askorik eukiko’ beste bein ori egiten isten badeutsagu
· Si se lo dejamos hacer otra vez
Eztogu okerrik eukiko orretan? .-Txikerrenik-bere ez
· Absolutamente ninguno
Eztogu okerrik eukiko orretan? -Txikerrenik-bere ez...
· No habrá inconveniente?
Eztogu uste’ jaun au guzurraz datorrenik
· Tratar de engañar
Eztogu uste, Larraitzek inorena beretzat artu gura izan daunik
· Plagiar; usurpar lo ajeno
Eztoguz orratino besoak batu bear
· Cruzarse de brazos; permanecer inactivos
Eztok arritzeko’ orren apal ta zapal eure burua ikustea’ Jaungoikoaren kontra ik
erabili doan aoaz
· Mostrarse acoquinado y encogido
Eztok gomute, zelan ene senar zanagaz argintzue ikasten asi intzen? Ai! orduen’ gaur
baino garri-ori bigunago eguen...!
· Estabas más en forma para el trabajo
Eztok igesik egingo oingotan!
· De esta vez no te escapas
Eztok ikasiko euskeran gogor-gogor ibilten’ au ondo ulertu-barik
· Andar con paso firme o seguro
Eztok izango!... Etxoat sinistuten .-Ikustea daukak
· Que no será tanto! No tienes más que verlo por ti mismo para convencerte
Eztok len-beste pozkari ta zarata entzuten errian
· No noto tanto entusiasmo
Eztok makala, deabruzko kontu orregaz itxi deustazuen burukomina!
· Buen quebradero de cabeza tengo con vuestro endiablado problema!
Eztok ori ixil-mixilean ibiltekoa
· No es de los que se andan con misterios
Eztok sinistuten?... Errukien aut
· Te compadezco
Ez-tokiren baten utziko zuten’ ... eta aurkitu ezin! Inor ibiltzen ez dan tokian
· En algún sitio desusado; quién sabe dónde
Ez-tokitan jarriak genitun ustez’ baina ala ere arkitu zituzten
· En sitios disimulados, desusados
Eztot damu’ artu neban nekea
 · No me pesa
Eztot dinoen-beste diru ekarri
· Tanto dinero como dicen
Eztot egundo begiz ikusi’ ori baino gizon motzagorik
· Jamás he visto hombre más feo
Eztot eguno entzun ez ikusi beste onenbeste! Atseginez aldenduko nintzake oraintxe,
erri onetatik!
· En mi vida he visto cosa semejante
Eztot eutsingo’ artezto sortuba danik itz ori
· No sostendré o insistiré en que
Eztot gain galdu gura etxearen izena
· No quiero deshonrar así mi apellido
Eztot gorputza ausiko, bearrik egiten etxean
· No me mataré trabajando
Eztot gure gura Antsermo-gaz konturik... -Beti egoten da zeure mando ba!... Zeure
bando?
· Pues siempre está de tu parte!
Eztot ibili gura gau utsez mendirik mendi
· En noche cerrada
Eztot izpean lotuta gelditu gura
· No quiero comprometerme
Eztot nik arimea galduko’ ez zugaiti ez bestegaiti
· No haré traición a mi conciencia
Eztot nik izan ez gorderik ez galdurik gauza orretan
· En nada me he metido...; no he tenido arte ni parte
Eztot orain-artekoan jagon nire berbea
· No he cumplido mi promesa hasta la fecha
Eztot ulertuten orren euskerea... -Euskera gogortxoa dauko euki
· En realidad su Euskera es duro; dificilillo
Eztot uste dana galdu zanik: oindino lurrunen bat egongo da
· Todavía quedará algún rastro o indicio
Eztot uste’ erri onetan oporr orrek-bestean beste ezek mindu daunik arrantzalien
gogoa
· Tanto como esa huelga
Eztot uste’ euskerea ezkerreko begian sartu jatzunik; Euskaltzaleri zeuntsan begi
ona’ etzan orren arin galduko
· La simpatía con que le mirabas
Eztot uste’ euskerea ezkerreko begian sartu jatzunik; Euskaltzaleri zeuntsan begi
ona’ etzan orren arin galduko
· No le habrás tomado ojeriza
Eztot uste’ neu-besteko lagunik dozun
· Ningún amigo tan bueno como yo
Eztot uste nik’ au besterik-ezekoa danik
· No es caso excepcional, algo superior a todos los demás
Eztot zeetuko euren bazkaria... Ogi utsetan’ kilo bat sartu zan
· Desmenuzar o detallar
Eztot zeetuko euren bazkaria... Ogi utsetan’ kilo bat sartu zan
 · En sólo pan
Eztot zeure idazkirik irakurri’ beinolako lenengokotik... Zer jazoten jatzu, lagun?
Txistua moteldu edo?
· Se te ha acabado la cuerda?
Eztotsut esango, azpire-ostean dago baie... Baie baina
· Salida jocosa equivalente a: Cómo no adivinas si te lo estoy diciendo?. Azpire-ostean:
detrás de la artesa
Eztotzu alde askogaz irabazi giputxak: aizkorakada bigaitik izan da guztia...
Adarbegia idoro ezpazendu’ zeurea zan jokoa. Adarbegi ainaninua!
· Si no hubieras tropezado con el maldito nudo!
Eztotzu alde askogaz irabazi giputxak: aizkorakada bigaitik izan da guztia...
Adarbegia idoro ezpazendu’ zeurea zan jokoa. Adarbegi ainaninua!
· No te ha ganado por mucha diferencia
Eztozu artu inoz arazurik liburu oneek irakurteko?... Irakurteko-bestekoak dira ba,
euskaldun batek
· Pues bien merecerían que... los leyese; interesantes
Eztozu artu inoz arazurik liburu oneek irakurteko?... Irakurteko-bestekoak dira ba,
euskaldun batek
· No te has preocupado nunca de...?
Eztozu beteten Elexaren agindu au’ amar zaran saski sagar ez-ain-oneko’ amarrenari
emonagaz: emon bear dozuz’ bost onekoak eta bost ez-ain-onekoak
· Con destinar para diezmo diez cestos de manzana mediocre
Eztozu erabiliko orraitio makila ori okerrerako? -Eleuke besterik bear!
· Eso faltaría! Bueno fuera!
Eztozu gaur egingo... -Ez ba ze!
· Cómo que no? Vaya que sí!
Eztozu ikusten au dala?... edo nora begira zagoz?
· O dónde tienes los ojos? o estás en Babia?
Eztozu inoz entzun bakotxa bere zoroak bizi dabena?... A bizi dau bere zoroak, ta zu
zeureak. Eztozu igon bear, zarean baino goragora
· Cada cual tiene sus gustos o sus ilusiones. Cada uno es como es
Eztozu jakingo orren aotik... Geien-bere’ eztau erdiz-erdizko berbaren bat baino
esango
· A lo sumo
Eztozu jakingo orren aotik... Geien-bere’ eztau erdiz-erdizko berbaren bat baino
esango
· No dirá más que alguna media palabra
Eztozu lauko askorik bear’ apari gozoa arin ipinteko
· No necesitarás hacer mucho gasto
Eztozu olango beta onik egunero izango
· No se te presentará... tan buena oportunidad
Eztozu zeken ta zizku-estutzat zeure burua agertu bear
· Avaro y cicatero
Eztozu zeken ta zizku-estutzat zeure burua agertu bear
· No debes aparecer como
Eztozu zuk ekarri albistea; baina zeuk zirikatu dozu geienbat, eta zeuk esan dozuz
esatekorik andienak
 · Tú eres quien ha dicho las cosas más atrevidas
Eztozue an izango, emen-lako endore astokilorik?
· Un alcalde tan cerril
Eztozue beingo-beingoan ikusiko Otxandion’ neure aitaren seme au!
· Este rato lo veréis por ahí al hijo de mi padre...! Este rato me veréis por ahí!
Eztozue emongo txilimelta asko zuen buruari’ oni erantzuteko. Txilin-buelta.
· No tendréis que discurrir mucho para
Eztozue ikusi eskale zarra, burua makurrik, oinak arrastaka, ezin jasorik gorputz
argala?
· Sin poderse sostener; no pudiendo con su alma
Eztozue inoiz jaseko gauzarik mutil oneganik aterako
· No sacaréis de él cosa de provecho
Eztozue on gitxi irabaziko’ ori ateretan badozue
· No será poco lo que logréis si
Eztozuez ikusten noizik-beinean?
· De vez en cuando
Eztozula ikusten olakorik? Adina itsututa zagoz’ edo eztozu urteten etxetik
· O estas ofuscado, o
Eztozula sinisten? Bai jauna; egiten dabe zotzakaz nun edo-an’ onek dinon zozketa
ori
· En alguna parte
Eztozuz entzuten Kristoren odolak zure kontra emoten dituzan deadarrak’ gorrik
zagozalako
· Porque estás sordo
Eztozuz irakurri bear’ astia emotearren baino
· Sino por pasatiempo
Ezttu ez Jainkoak utzi probeak’ haberik-gabe. Eztitu utzi.
· De ningún modo los ha dejado desamparados
Ezttuk birikek toki txarrean!... Eztituk
· Qué cachazudo eres!
Eztu aditzen’ ez iso, ez arre
· No atiende ni a buenas ni a malas
Eztu ainbeste negarrik bota kandelak, dabilen aizearentzako
· No ha goteado mucho, para el viento que hace
Eztu aldarterik Jainkoak
· Mudanza. Es inmutable
Eztu arrebaren antz aundirik!
· Qué poco se parece a su hermana!
Eztu aurten sagarrak erantzun
· Defraudar las esperanzas
Eztu ba zardareak eraman gizajoa! Zenbat urte izango zitun?
· Pues no era tan viejo!
Eztu bakarrik ezer erabaki nai, esanaz’ eztakiela etorkizunaren berri
· No sabe nada del futuro
Eztu balio amaraua kentzeak’ armiarma ezpada biltzen... Amaraua armiarma-sarea.
· Hay que atacar al mal en su causa
Eztu balio orrek’ beste onen ankazpirako
 · No le llega a la suela del zapato; vale mucho menos para todo
Eztu behin ere erraiten asko duela
· Nunca dice basta
Eztu bekokiarik’ ezetz errateko
· No tiene cara para
Eztu bota ur-tantorik joan dan ilean
· No ha llovido una gota
Eztu burutik maingurik, bere aldeko... Berak nai duenerako buru ona du
· No es tonto para lo que le conviene
Eztu burutik maingurik, bere aldeko... Berak nai duenerako buru ona du
· No es tonto para lo que le conviene
Eztu demontretan asko irabazi!
· Poco se conoce el provecho que ha sacado
//Eztu desio nere barrenak//erriko ots aundi-ura, //uskeri eta aizeak
sartzen//dituztenak maiz burura. //Emen bakarrik nai det nik bizi,//begiratuaz
zerura//
· Vanidad y engreimiento
Eztu deuseren ardurarik hartzen
· No se preocupa por nada
Eztu diru handirik
· No tiene mucho dinero
Eztu du izenak egiten izana
· El nombre no hace la cosa
Eztu egundaino nehork inork ikusi, ez entzun, ez gogoan iragan’ nolakoak izanen
diren
· Ni ha imaginado
Eztu ele onik aditu nahi izan
· No ha querido admitir palabras de consuelo
Eztu erraiten emanen dut; ezta geroko mintzo
· No habla en futuro
Eztu erraiten Jondone San Paulok’ harmetan mokoz-moko jar gakitzala gakiozkala
bekatu huni; baina ihes dagigula
· Que nos enfrentemos con él
Eztu etxe ontatik lanik izango’ gauzen berri ondo ta zearo eman arte
· Lo que es... no se irá de aquí, hasta que
Eztu ez Ana-Josepak toki txarrera bota begia! Mikaila bezelakoak’ gutxi!...
Erraintzako
· No ha tenido mala vista para escogerse una nuera
Eztu, ez, orrek bere bururik alperrik galduko!
· No hay cuidado de que salga perdiendo... N.B. Hablando de una persona egoísta
Eztu ez orrek, mingainean makurrik
· Es buen hablador
Eztu ezagun’ larunbata danik
· No se conoce que; no parece sábado
Eztu ezagutzen gogo erabakiak eragozpenik; bere asmoak bete artean’ lanari eztio
barkatzen
· No escatima esfuerzos
Eztu ezagutzen gogo erabakiak eragozpenik; bere asmoak bete-artean’ lanari eztio
barkatzen
· Una voluntad decidida
Eztu ezer jan oiloak zazpigarren egun ontan
· Es ya el séptimo día que lleva sin comer
Eztu ezer zalapartan sinisten, egitazko gizonak
· El hombre cabal
Eztu ezer zalapartan sinisten, egitazko gizonak
· No es precipitado en creer
Eztu ezerk malmetitzen
· No se apura por nada
Eztu gauza onik egingo
· Lo va a echar a perder todo
Eztu goratuko... Egualdia
· No despejará el tiempo
Eztu hau bezalako atsegin-lekurik bestetan idiroko
· En otra parte
Eztu ikasiko..., ezta jabetuko’ nola besterik izan diteken
· No comprenderá... cómo puede ser de otro modo
Eztu inor estutu nai izaten
· Exasperar, apretarle demasiado
Eztu itxura txarrik mutil orrek, eta gaur-gaur bezela’ eztit mesede txikia egin!
· En la presente ocasión; lo que es hoy
Eztu itxura txarrik mutil orrek, eta gaur-gaur bezela’ eztit mesede txikia egin!
· No parece mal; no deja mala impresión
Eztu itz aundirik egiten emen ere
· Apenas despega los labios
Eztu izan bear orixe oraingoxe ametsa, gizon orrek! Basarria erostea
· Era su ilusión de siempre
Eztu izenak egiten izana
· No basta llevar un gran nombre, para ser grande
Eztu kalteko, bide ortatik orren zuzen ibili izana
· No le pesará nunca
Eztu kinkarik atera gure semeak, gauza orrezaz
· No ha soltado prenda; no ha dicho palabra sobre
Eztu miian erdoirik. Mingaina lasai du
· Tiene la lengua bien expedita
Eztu nahi izan’ erran dezaten den gutienekorik’ haren ohorea goibel zezakenik
· Que digan la más mínima cosa que
Eztu nahi Jainkoak’ zuk ordainik bihur diazozun etsaiari
· Que te vengues de él
Eztu nai, enetxoa, besteakin egon! Oiloak
· Se tiene a menos de mezclarse con las demás
Eztu nai lenengo edo goienengo lekurik
· No quiere preeminencias
Eztu nai mundu onetan itsusi ibili, aal badu...!
· No quiere verse metida en conflictos...; no quiere disgustos
Eztu negarrik egingo arek, etortzeko baimena ukatzen badiote ere
· No lo sentirá mucho; no se quejará por eso
Eztu nere aitzekirik bear!
· Lo que es por mí no quedará; no se podrá quejar; lo haré
Eztu ondikotz gaizki irri egiten gure bizkarretik Galtxagorri zorigalduak!
· Cómo se ríe de nosotros!
Eztu ondikotz gaizki irri egiten gure bizkarretik Galtxagorri zorigalduak!
· Diablo
Eztu ori egiteko antzik
· No lleva trazas de hacerlo
Eztu orixe uste bere aitak!
· Está muy lejos de creerlo... No piensa así su padre
Eztu orrek geiago bururik jasoko
· Está perdido; ya no levantará cabeza
Eztu orrek mintzapide askorik eman
· No ha dado mucho motivo de habladurías
Eztu orrelakorik egingo!... Alperrik da Satanasen larrukoa!
· Ya se guardará de hacerlo! Te aseguro que
Eztu orrelakorik egingo!... Alperrik da Satanasen larrukoa!
· No le vale ser...! Por muy diablo que sea!
Eztu pentsatu behar’ bertzeren gezurrak indar gehiago duela, beraren egiak baino
· Valor superior del testimonio de la conciencia. N.B. Ber-au; ber-ori; ber-a
Eztuanak’ ezin eman
· Nadie da lo que no tiene
Eztue esango liburuak, alperkerian egotekorik...?
· No habrá aprendido en los libros a vivir sin hacer nada
Eztuela dirudi’ guri ongi egitea beste egitekorik
· Como si no tuviese otra cosa que hacer, otra preocupación
Eztugu alderdi onik gure umiekin
· No tenemos suerte
Eztugu berari zor eztiogun gauzarik; duguna ta geran guzia emanagatik’ etzaiku
artzekorik geldituko
· Nunca le damos de más
Eztugu bertzeri zer atxakia emanik, eta ez hoben egotzirik
· No tenemos por qué culpar a nadie
Eztugu bertzeri zer atxakia emanik, eta ez hoben egotzirik
· No tenemos por qué excusarnos
Eztugu jan-edanean soberaniarik gehiegirik galdegiten: doiaz elikatzen gara
· Nos podemos pasar con lo justo
Eztugu Jaunik bat baizik
· No tenemos más que un Señor
Eztugu nehoiz holako lanik eginen
· No haremos semejante cosa
Eztugu nehor berexiko gure laudorioetan: ba zuten behari; izan zuten esku-zarta onik
· Grandes aplausos
Eztugu nehor berexiko gure laudorioetan: ba zuten behari; izan zuten esku-zarta onik
· Muchos espectadores
Eztugu nehor berexiko gure laudorioetan: ba zuten behari; izan zuten esku-zarta onik
· No hacer distinciones; a todos por igual
Eztugu nehori horrelako begiko-minik nahi
· No se lo deseamos a nadie. Ese daño
Eztugu ongi erran guk... deabruak zauzkala? -Ez nauka ni deabruak...
· Que estás endemoniado
Eztugu orai, lehen bezala’ geure eginbidearen eragilerik
· Quien nos obligue a cumplir nuestro deber
Eztugu zer lehiaturik obra onen egitera: berdin ezta deusen perilik: orobat da bihar,
orobat da gero
· Lo mismo da
Eztugu zer lehiaturik obra onen egitera: berdin ezta deusen perilik: orobat da bihar,
orobat da gero
· No tenemos por qué darnos tanta prisa
Eztugu zer lehiaturik obra onen egitera: berdin ezta deusen perilik: orobat da bihar,
orobat da gero
· Puesto que; ya que
Eztugu zeren kexa biharko fortunaz... Goza gaiten aldian aldian dugunaz berehala
· Contentémonos con disfrutar de lo que nos ofrece el momento... sin codiciar más
Eztuk estonagarri’ apezak hola mintza ditian’ bere hunetan mintzo tuk!
· Al fin y al cabo, defienden su interés; no es extraño que así hablen
Eztuk gelditzen mutiko ori’ errittirrite baino geiago
· No para un momento; no para más que un reyezuelo
Eztukete harenganik begitarterik, ez ongi-etorririk
· No pueden recibir de ella buena acogida
Eztul eztut kupidarik’ norinai zernaien erraitako errateko
· No tengo inconveniente en
Eztul gogorra, arnas itoa agertu jakon batera, neskato eder galantari
· Fuerte tos y respiración fatigosa
Eztul guztiak etxerako itxita’ isisilik egoan autortegian, abadetzakoa
· El fingido cura; el disfrazado de cura
Eztul guztiak etxerako itxita’ isisilik egoan autortegian, abadetzekoa
· Conteniéndose de toser
Eztul zipote batekin saietseko minez’ oe-alde eduki degu gure Maritxo, ogei-bat
egunean
· Con una tos molesta o persistente
Eztul zital batek jo zun Joainixio gizajoa, ez bat eta ez bi, orain ilabete batzuk...
Beinere izan etzuna
· De pronto, de repente
Eztul zital batek jo zun Joainixio gizajoa, ez bat eta ez bi, orain ilabete batzuk...
Beinere izan ez zuna
· Se le declaró de pronto una tos molesta
Eztula aunditzen ari zaio
· Su tos va peor; va en aumento
Eztula baino zaarrago egin-arte’ ederto bizi izan zan
· Vivir más años que Matusalén
Eztula egin zuen, boza argitu-beharrez
 · Para despejar la garganta...; aclarar la voz
Eztula mardotu zait. Usteldu edo guritu... L; bigundu jat... B.
· Ablandarse la tos
Eztula sartu zan bein gure ikuiluko txaletan;... eta orduztik’ botika eman-gabekorik
ez da
· Desde entonces
Eztula ta katarro zarra beregana bildu ditu...: gorputz zar gaixoa il du... osaba
pelotariak
· Se le han hecho ya males crónicos
Eztulak aldi gaixtoa ematen dionean’ eztu beste ezer artzen
· Cuando le da un fuerte acceso de tos
Eztulak’ aldi txarrak ematen zizkan
· Le hacía pasar muy malos ratos
Eztulak eztit ematen bolara ontan
· No me da la tos
Eztulak, nunbait, eztarri-biriketan aapia egin egin zion
· Se le hizo crónica la tos
Eztulaunditu da Zimurrio, udazkenean: extula ba zun artean... Legu-erdi bidean
sumatzen zuten aren usina
· Ha agarrado una fuerte tos
Eztulaunditu da Zimurrio, udazkenean; extula ba zun artean... Legu-erdi bidean
sumatzen zuten aren usina
· Hasta entonces había conservado su tosecilla
Eztulaunditu da Zimurrio, udazkenean; extula ba zun artean... Legu-erdi bidean
sumatzen zuten aren usina
· Le oían el estornudo a media legua
Eztunak’ eztu..; ta dunak’ orra naiko lan!
· Reflexión sobre la necesidad del dinero y de su insuficiencia para traer la dicha
Eztut deusik gehiago: xukatu naute
· Me lo han soplado todo
Eztut deusik kondatu’ bi egia horien aldera
· En prueba de esas dos verdades
Eztut ez hunetan erran nahi’ eztela anarteraino neurria betatzen
· De ningún modo quiero decir con esto que
Eztut ezagutzen; aditzea bai aundia
· Pero he oído hablar mucho de él
Eztut hortaz axolarik’ jazko haizeaz baino gehiago
· Me importa un bledo; me ocupo de eso como de las coplas de Calaínos
Eztut jokatu nahi: jokoa ezta errenta Eztut’ eskuetan dudanaz gabetu nahi
· El juego no es una renta; no es negocio
Eztut jokatu nahi: jokoa ezta errenta Eztut’ eskuetan dudanaz gabetu nahi
· No quiero verme despojado de
Eztut nik egitekorik jende horiekin. Horiek ere ez lukete ikustekorik’ nere biziaren
gainean
· No deberían tener nada que ver con
Eztut nik egitekorik jende horiekin. Horiek ere ez lukete ikustekorik’ nere biziaren
gainean
 · No quiero trato con
Eztut nik’ zugandik artu-gabeko gauzarik
· Todo lo he recibido de ti
Eztut oraino zer lehiaturik
· No tengo por qué darme prisa
Eztut uste guzien artean arkitzen den amarretatik bat, orretara oitua dagoenik
· Ni la décima parte
Eztut utsarterik’ horien egiteko
· No tengo tiempo libre o disponible para
Eztut zertzaz paga... .-Baldin ezpaduzu’ ezinak eztu legerik
· La necesidad carece de ley. Nadie está obligado a lo imposible
Eztute alako alde aundirik alkarren artean
· No se diferencian gran cosa
Eztute artuko’ errankizuna emain dutenik
· Dar que hablar desfavorablemente de sí
Eztute atea idikiko... Bildur. Ni bildur...
· Temo que no abrirán la puerta
Eztute erkidetasunik Judutarrek Samaritarrekin
· No se tratan
Eztute gaur goizeko intzak emana! Tolosarrak Asteasura sagardoa edatera joateko
grina
· No les viene de ahora
Eztute hek bertze erregelarik’ bere borondatea baizen; eztaude legearen azpian: legea
da heken azpiko
· Es la ley la que les está sometida
Eztute orrelako irabazirik egiten’ bere gogora dabiltzanak
· Andar a su antojo
Eztute zuri ordainez emaitekorik
· No tienen con qué corresponderte
Eztuzu arkituko’ au baino alderago daukazun laguntzailerik
· Más cercano, más al alcance
Eztuzu aski zabaltzen, diozuna
· No desarrollas bastantemente
Eztuzu izan behar mihi-gaixtoen beldur... Etzare hargatik zarenetik-bertze bat
· Por mucho que hablen de ti, no por eso dejas de ser lo que eres; no por eso eres
diferente
Eztuzu zeren izit: ezen, hezurrez eta haragiz naiz, zu bezala
· Soy de carne y hueso; no soy un fantasma
Eztuzu zergatik zalantza
· No tienes por qué vacilar
Eztuzula egitekorik gizon hoben-gabeko horrekin!... Hainitz pairatua ikusia, sufritua
nago gaur ametsetan horrengatik
· No te metas con ese hombre inocente!
Ez-uneak jo dauz barriro gure arrantzaleak... arrainaren sal-neurria ta auntzaren
gaberdiko eztula’ bardinak dira
· Otra vez les ha llegado la hora de la escasez
Ezur aterikako bat lotu oi den bezala
 · Hueso dislocado
Ezur bakar bat bere lekutik aterarik daukazunean’ munduko ondasun guziak
emanagatik’ pake ta gozo onik etzenduke izango
· No tendrías paz ni sosiego... o bienestar
Ezur berriik dauzkat... -Antz-emana negon
· Ya te lo tenía notado que estabas encinta
Ezur eta mami, oso ta bizi’ fede egiazkoaren ukamena izango da dotrina ori
· En realidad de verdad
Ezur guziak aska lezazke koipe onek’ lodiago igurtziz
· Podría incluso descoyuntar los huesos
Ezur guztiak askatuta zegoen
· Con todos los huesos descoyuntados
Ezur nausiko mine du alperrak... Lanerako gogorik eza: orra aren ezur-mina!...
· Lo que le pasa es que no tiene ganas de trabajar
Ezur ta aragi duuna nolatan ixilik egon, alakoak adituta?
· Tendría que ser uno de piedra para quedarse callado
Ezur ta mami dana berak jan zuun... oilasko osoa, txakurrak
· Con huesos y todo
Ezur ta mami’ puska-puska txiki-txiki egingo nuke, ori esan duna!
· Lo desharía ahora mismo
Ezur ta mami triparatu zituen, saskiko azken pixarrak... Muxikak
· Con hueso y todo
Ezur ta mami triparatu zituen, saskiko azken pixarrak... Muxikak
· Los últimos residuos de los albérchigos
Ezur ta mamiak’ oso zatitu zizkan leoiak
· Lo destrozó
Ezur-ausi-atereak’ mingarri izaten dira
· Roturas y dislocaciones
Ezur-berriik dituela, ezin-joanean gelditu da
· A causa de su embarazo
Ezur-muinetan erabiliko ditu gaztetasuneko azturak; eta berekin eramain ditu guziak
lurpera
· Conservarlos hasta el sepulcro; hasta la muerte
Ezur-muinetan erabiliko ditu gaztetasuneko azturak; eta berekin eramain ditu guziak
lurpera
· Metidos hasta los tuétanos
Ezur-muinetaraino beldurra sarturik’ pizti denak basora jo zuten
· Transidos de miedo hasta los tuétanos
Ezurra austea baino obea izango da beinipein, eta ala bearko du! Zartagia irauli,
sukaldean ari zanari
· Peor habría sido romperse un hueso...!
Ezurra eta azala dira’ zugan dituzun guziak
· Estás en los huesos; escuálido, demacrado
Ezurra garai du mutil gizajo orrek... Txanka bat dirudi... G/lega
· Está muy delgado...; es todo huesos... Está hecho una espingarda
Ezurra ta azala besterik ez da
· Está en los huesos; no es más que piel y huesos
Ezurra ta azala dago gizajoa
· Reducido a la piel y los huesos; esquelético
Ezurra ta azala jarria naiz azkenez
· Ya he quedado en los huesos...; hecho todo piel y huesos
Ezurrak agertzeraino makilaz zeatzen asi zitzaiozkan
· Apalear
Ezurrak besterik ez nago; ta aek ere ezin jaso ditugu
· Estoy en los huesos
Ezurrak besterik ez nago; ta aek ere ezin jaso ditugu
· No puedo con ellos
Ezurrak gogor eta mamiak biguinak’ alkarri ezin pasa dizkiot bi oinak
· No puedo dar un paso
Ezurrak gogortu zaizkie’ ta ezer ezin degu, ume oiekin
· Ya están endurecidos; no se puede hacer carrera con ellos
Ezurrak ikaraz dabiltzkit; gorputz guzitik izerdi otzak ematen dit...; hil biat bear det
· Me acomete el sudor frío
Ezurrak ikaraz dabiltzkit; gorputz guzitik izerdi otzak ematen dit...; hil biat bear det
· Me tiemblan los huesos
Ezurrak oro giltzetatik lokatu zaizkit...
· Descoyuntarse los huesos
Ezurrak osorik euki-ezkero’ zer geiago bear degu?
· Con tal de conservar los huesos sanos...! Con tal de poderse valer uno!
Ezurrak ere ba dauzka... ta aragitan jantzia dago... Bost-bat ontzurre nai nituke nik
bei onentzat
· Está bien de carnes
Ezurr-autsi bat eginda’ gaxorik dago
· Con fractura de hueso
Ezurrek mami biurtu arte joko aut!
· Te voy a magullar, a majar...!
Ezurrek mami biurtu arte joko aut...!
· Te voy a moler los huesos...!
Ezurrekin ortzak bota bearrean ari ta gero, puska samur bat arrapatutakoan,
zaputz?... Txuri egingo genuke!
· Renunciar a la victoria
Ezurrekin ortzak bota bearrean ari ta gero, puska samur bat arrapatutakoan,
zaputz?... Txuri egingo genuke!
· Valiente negocio habríamos hecho!
Ezurrekin ortzak bota bearrean ari ta gero, puska samur bat arrapatutakoan,
zaputz?... Txuri egingo genuke!
· Después de luchar a brazo partido
Ezurretan guri ta mamitan igarra..; txoriak beldurtzeko ez litzake txarra
· No estaría mal para espantapájaros
Ezurretaraino bildurra sartua nago ni, olako gauzakin
· Estoy pasada de miedo
Ezurretarainoko beldurr-ikara emanak zeuzkan onek’ itsasora irteten ziraden
guztiak
· Los tenía a todos azorados de miedo
Ezurretarainoko ikara sartu zekiokean edozeini, ikusi ta beste-bage
· Su sola vista era capaz de hacer temblar a cualquiera
Ezurretarainoko laborria sartu dio
· Meter miedo hasta los huesos
Ezurrik utzi-gabe jan zitun ardi biak, legoiak
· Se las comió enteras, sin dejarse ni un hueso
Ezurrik-gabeko au’ dantzatzen degu sobra ere...! onena ta txarrena...
· La lengua. Murmuración
Ez-urtea
· Año de escasez
Ez-ustean egin du. Ez ustez
· Sin premeditación
Ez-ustean’ maia balantzaka asi zait; eta ontzi guziak erori ta mila puska egin
· De pronto; de repente
F. hori’ arras tresna omen da: hori buruz dagono’ haurkeria guti
· Mientras no pierda la cabeza
F. hori’ arras tresna omen da: hori buruz dagono’ haurkeria guti
· Muy astuto, ladino
F. hori’ arras tresna omen da: hori buruz dagono’ haurkeria guti!
· Pocas bromas!
Fabriketako agiriak-bere’ asko jatzi dira
· Las acciones de las fábricas
Falta zakun zaigun indarra Jaunari eskatu’ eta garaia irabaziko degu
· Conseguiremos la victoria
Faltak zureak ezpadira ere’ ongi eginen duzu’ gaitz-ondorik erakutsi-gabe etsaiagana
joaiteaz
· Sin mostrar resentimiento
Fama andia jaso zeban Gipuzkoak
· Cobrar gran fama
Fama aundikuak ziran alemanak’ baino kontra etorri zaizka bere modukoak
· Pero le han salido otros capaces de rivalizarle
Fama dutenen ondoren dabil beti gaineko jendea
· El público
Fama len ala-onla izanagatik’ pozik artuko zituzten
· Aunque fuesen de fama anterior dudosa
Fama txarrik ez diot inori ezarri
· No he difamado a nadie
Famelia ikusteko pozean ba ator i ere!... Ez abil alperrik!... Ikusteko ederra daukak
etxean!
· Vienes deseoso de ver
Famelia ikusteko pozean ba ator i ere!... Ez abil alperrik!... Ikusteko ederra daukak
etxean!
· No tienes mala! Buena te espera!
Famili onean’ guziak begi batetik ikusten dute, ta ago batetik artzen dute aza
· Uniformidad de criterios y gustos en las familias bien avenidas
Familia bera dute lege horiek bihotz bihotzean jotzen
· Lastiman o vulneran directamente
Familia gisakoenetarik ateratzen da jaun hori
· Desciende de familia distinguida
Familian eztet zeinezkorik
· No tengo preferencia, acepción de personas
Familiaren buru-bidea..., gainera soroko lanak...: zenbat arrasta egin-bearra izan
zuan gure amak!
· El buen gobierno o dirección de la casa
Familiaren duineko gelak bear ditu etxeak
· Habitaciones precisadas por la familia; en conformidad con
Familikoak, txikiik diranean’ txiki-kontuak; eta aundiik diranean’ aundi-kontuak
· Cada edad presenta sus problemas o conflictos en la familia
Fan ai, berri on! Joan adi, berriketari!
· Vete, vete, déjame ya en paz!
Fan joan ei-ziran; baina barrura ezin sartu ezelata-be’ naiz alegin guztiak egin
· A pesar de poner todo su empeño
Fan joan ei-ziran; baina barrura ezin sartu ezelata-be’ naiz alegin guztiak egin
· No podían entrar en modo alguno
Fantasietarako’ joan zaio gogoa asto orri
· Ya no está para devaneos
Far egiten dezu? Azkenengo gerran’ sarjento ibili omen zan atso au... .-Zuk esateko
ezta asko
· Vamos! qué cosas se te ocurren!
Faraon’ beti ukoan zegoan, israeltarrai bere mendetik irteten uzteko
· Persistía en denegar su permiso
Faraonek pentsatu zuen’ etzuela inor ere arkituko, artarako gaiago zanik; eta
bertatik’ bere eskualdi guziak eman zion Jose-ri. Eman ziozkan
· Que no habría otro más apto para aquello
Faraonek pentsatu zuen’ etzuela inor ere arkituko, artarako gaiago zanik; eta
bertatik’ bere eskualdi guziak eman zion Jose-ri. Eman ziozkan
· Le dio todos sus poderes
Faraoni espaz joan zitzaiozkan; alperrik ordea
· Fueron a quejársele
Far-idurian’ ala ari dira esaten abo-pean..: Baraurik geldituko aiz
· Sonriendo
Far-idurian’ ala ari dira esaten abo-pean..: Baraurik geldituko aiz
· Te quedarás a la luna de Valencia; no cobrarás
Farisaoek’ begitan hartua zuten; paganoen gisa, gogor eta berkoi zirelakotz
· Le aborrecían
Farisauek erakarri zuten emazteki bat’ bere senarraz-bertzerekin lohikerian
atzemana
· Una mujer cogida en adulterio
Fariseoak au gaitzera jo’ eta onelako jendearekin jaten zuelako’ Jauna maxiatzen
zuten
· Criticaban al Señor
Fariseoak au gaitzera jo’ eta onelako jendearekin jaten zuelako’ Jauna maxiatzen
zuten
· Echándolo a mala parte
Fariseoak etzuten inork ezer esankizunik’ nondik galdu zezaketen bilatzeko
· No tenía nadie nada que alegar
Fariseoakin elean ziarduela’ ama eta aide batzuek joan zitzaiozkan ikustera
· Mientras discutía con
Farr andiak egin ziozkaten
· Se le rieron mucho
Farra dariote, pozez, aurraren ezpaintxoak dantzariai begira
· Sonríe de puro gozo
Farra eraginen dien hitz bat
· Hacerles reir
Farra laster duana da
· Propenso a la risa
Farra zetorkien alde batetik, eta etziran trebe farra egiteaz
· Les tentaba la risa
Farra zetorkien alde batetik, eta etziran trebe farra egiteaz
· No se atrevían a reir
Farr-arpegiaz’ dator oraingoan
· Con cara risueña
Farre asko egiten zuten gainerakoak ere’ Antonen lepotik
· A costa de Antón
Farr-egile au bertan degula’ ez degu inon ibili bear ezertan
· Qué necesidad tenemos de buscar en otra parte?
Farr-egile au bertan degula’ ez degu inon ibili bear ezertan
· Teniendo entre nosotros a este animador, a este humorista
Farrez itotzen zegon’ bieri begira
· Desternillándose de risa
Farr-irrian eta itza eztiro eginik’ or dabiltza muskil-diru bila
· Con la sonrisa en los labios y lenguaje meloso
Farr-irrian eta itza eztiro eginik’ or dabiltza muskil-diru bila
· Despojando a la gente
Faxistak ginela’ lehen ere ba ginakien, norbeitinok erranik
· Por haberlo dicho cierto individuo
Fede ahula duke’ Jainkoaren hitza maite ez dukenak
· Tendrá seguramente una fe débil o floja
Fede azkarreko gizonak’ tartekaxe zenbait meza entzuten ditu
· A ratos libres
Fede azkarreko gizonak’ tartekaxe zenbait meza entzuten ditu
· El hombre de mucha fe
Fede gaiztoan dabiltzana’ ezagun da
· Que van de mala fe. Que hay en ellos mala fe
Fede gutxikoa, zertako zalantzatu zera?
· Por qué has dudado?
Fede handiko gizona zen’ axaleko itzal ttipi batzu ukanagatik
· Unos pequeños defectos accidentales o imperfecciones
Fede laburreko gizonak! Zeren bildur zerate?
· Por qué teméis?
Fede laburreko kristaua zan
 · Un cristiano de poca fe
Fede legorrez bederik Zu bilatzeko, Jauna, esaten digu S. Agustin-ek
· Siquiera con la fe desnuda
Fede onian ari naiz izketan, ez det esan nai gezurrik...
· No invento nada
Fede osoan jokatu nian nik
· Con entera buena fe
Fedea begira dezaukula Jainkoak orai eta mendez!
· Ahora y siempre
Fedea bizirik duenak’ heriotzeari ez dio beltzuri gaxtorik egiten
· No le pone mala cara; no le frunce el ceño
Fedea’ nai edo ezekoa da gizon guzientzat, salbatuko badira
· Absolutamente indispensable
Fedea txuspertzea on da; baina aren erakutsiak mami biurtzeko’ gaitza begiz-begi
ikusi bear degu
· Mirarlo de frente
Fedea txuspertzea on da; baina aren erakutsiak mami biurtzeko’ gaitza begiz-begi
ikusi bear degu
· Para traducirlos en la vida práctica
Fedeak erakusten duan damubide bategatik sortua
· Dolor concebido por motivo de fe
Fedeak gagozka xutik
· Gracias a la fe subsistimos
Fedearen puska bat da asko’ geure arerioari parkatuteko
· Basta un poco de fe para
Fedeaz kanpoan’ gauz oen berririk ezta
· No se conoce nada de esto
Fedeaz urrean jarri leitekezanak dira geienean’ esakune zarrak
· Son casi verdades de fe
Fededunen ogi eta arno hartarik’ mezakotzat’ hoberena hautatzen zen
· Para la celebración de la Misa
Fedegabeak ziran’ alde-aldean mundu guziaren jabe
· Casi de todo el mundo
Fedeko egia andi au askok ondo aditu nai ezpadu ere’ zuk, zure onerako’ bein edo-
bein ondo sinist-ezazu!
· Tú, por lo pronto
Fedeko egien kontra zearka edo zuzenka joanaz’ dotrina galgarri au zabaltzen
dutenak
· Yendo directa o indirectamente contra
Fedeko erabagia da
· Dogma de fe
Federik ez balitz’ ez lirake faltako pizti gaixtoagoak... -Bai: aieri ateak zabalik utzi
besterik ez legoke!
· Sólo faltaría que les dejáramos la entrada libre!
Federik ez balitz’ ez lirake faltako pizti gaiztoagoak .-Bai, aieri ateak zabalik utzi
besterik ez legoke!
· Sólo faltaría que les dejáramos la entrada libre!
Fede-ukatuentzat’ ifernu gorria!
· Para los fementidos o felones
Fedez oraindik’ zu zara nausia
· Les superas en fe
Fede-zur ez ta diru-zur Indietara joan ginala balitz eleta’ gogora bedi Urrestil-darren
seme genun Antxieta
· Si objetara o alegara que
Fede-zur ez ta diru-zur Indietara joan ginala balitz eleta’ gogora bedi Urrestil-darren
seme genun Antxieta
· Por motivos de interés y no de fe
Felipe Erregeren adiskide artuak ziran biak
· Muy amigos; favorecidos
Felizita’ haur-esperantzetan zen; bainan etzuen oraino behar bere haurra
· Pero aún no le había llegado la hora de dar a luz
Ferrak idok’ eta larrerat! Idok ken.
· Mandar al retiro, jubilar... a quien ya no sirve.- Deshacerse de uno
Festa obeagorik asko gure begietan eztala jarri nago... Donostiako inauterietan
· Pienso que no se habrán ofrecido a nuestra vista mejores espectáculos
Festa oietan Mondragora etortzen ba daki jendeak, naiz izan euri eta noiz edur
andiak
· No suele faltar; no suele dejar de venir
Festa-ondoren’ buru-aundi. Buru-aundi gelditu, ergeldu, toteldu.
· Se queda uno atontado
Festara datorrenari’ tala-burnia erakutsiko zoat... Bazkaldar gelditu eztedin
· Darle a entender que no se le admite a la mesa
Festaren onik-onenean’ ardoa aitu zitzaien
· En lo mejor de la fiesta
Festarik-festa Inaxio?... Tira, tira, ez asarretu! Gure buruan ere gazteena izan zan-
da! Gu ere gazteak izanak gera-ta...
· Que ya sabemos lo que es ser joven
Festa-usaiarekin ezta entiarrorik egin izan Getarian
· En día festivo
Festa-zaleak, alperrik, edo aren baten, erabagi dabena
· En vano, o casi en vano
Fidantzia hark iraun zeraukan zion bitartean’ jasan zuen itsasoak Iondone Petri;
etzen ondora
· No se hundió
Fidantzia hark iraun zeraukan zion bitartean’ jasan zuen itsasoak Jondone Petri:
etzen ondora
· Le sostuvo el mar: no se hundió
Fiit, fiit... zakurrei txistu eginaz jetxi ziran mendiak beera
· Silbando
Fiit, fiit... zakurrei txistu eginaz jetxi ziran mendiak beera
· Monte abajo
Firi-faran dabil, gauza onik egin-barik
· Anda de un lado para otro; zascandileando
Firmak batzen daragoie iru zaldun gazte oneek’ agiria daukeen gizon guztien artean
 · Entre todos los hombres más sobresalientes o destacados
Fite erre ttik horrek paperak... Laster aspertu da bere lanaz edo lagunaz.
· Qué pronto se ha cansado de su ocupación o amistad!
Fite laster erre dituzu bordak... Agudo aspertu zera lan edo lagun ortaz...
· Qué pronto te has cansado de tu tarea!
Fitxak etxean utzirik
· Sin un átomo de polvo; de una limpieza irreprochable
Flakiaz erdi-ilunduak zeduzkan begiak
· Vista nublada
Flamendarrek eta Walonek’ eztute esker aunitzik askorik elkarrendako
· No se tienen mucho aprecio
Folk-lore edo erri-jakintza au dago gaur aiputan
· Es lo que está más en boga
Foralak? Izen ori oin barriro ipini bear izan-ezkero’ bete-betera etorriko ete litzake?
· Sería acaso bien apropiado ese nombre?
Fortuna erori zait burutik behera...: zuri baitauzut esker, gure jaun barbera!
· Me ha caído encima la buena suerte... gracias a Vd. señor cirujano
Fortunaz-legez sendatzen dira sarri mindun gizajoak
· Los pobres enfermos
Forurik-baga’ utsean geratu ginan euskaldunok
· Privados de lo nuestro; desprovistos, reducidos a nada
Fragata eder bat egoan portuan’ Habanarako gogoan
· Con destino a La Habana
Fraide adinetako bat kausitu zuen iturrian, etsai gaixto harrek
· Un monje de edad; de mucha edad
Fraide batzu beldurtu ziren orduan’ berak jatekorik-gabe izatera zohazila
· Que a ese paso pronto quedarían sin víveres
Fraide gazte bat zen’ haragiak bortitzki tentatzen zuena, bero hutsez beti zirakiena
· De un natural ardiente, fogoso
Fraide guziek otoiztu zuten Aita San Benoat’ utz zetzala etxe berri batzuen egiterat
bertze nonbeit, urari hurbilago
· Más cerca del río
Fraide harek ba zakien ongi’ ohoinek atzematen bazuten’ harenak egin zuela
· Que estaba perdido
Fraidea ez daiela izan sekulan lanik-gabe; egitekorik batere-gabe
· Nunca esté ocioso o del todo desocupado
Fraidea harritu zen’ solas horren entzuteaz; eta hantxe zagon ezin asmatuz’ zergatik
zituen gaizki hek
· A qué venía aquella reprensión
Fraideak bezala’ ba zen bertzerik ere’ meza berantetsia zagonik
· También había otros
Fraideak bezala’ ba zen bertzerik ere’ meza berantetsia zagonik
· No faltaban impacientes por la hora de la misa
Fraideak ez du gauza horietarik deus ere egin behar’ bere burutara eta Abadearen
baia-gabe
· A su arbitrio o antojo
Fraideak ez du gauza horietarik deus ere egin behar’ bere burutara eta Abadearen
 baia-gabe
· Sin el permiso del Abad
Fraidek hagetan zaramaten gorputz saindu hura bere ohe ederrean
· Lo llevaban en andas
Fraide-serorak’ ez dirade lehenagoko jende gibel-ori’ argi-gabekoetarik
· Gente retrógada ??
Fraile aren lepoan deabru itsusi bat ikusten zuan’ txankolaka zegoala
· Montado a horcajadas
Fraile bat, esketan zebilena
· Mendicante
Fraile eskazale egin eban Italia guztia
· Recorrió toda Italia, disfrazado de
Fraile jauna, beste munduko bat agertzen zait egun auetan... Nik, bildurrez’ eztiot
ezer erran al...
· No le puedo decir yo nada
Fraile-burua nun degu? Autsak kentzekoa
· Plumero cabeza de fraile
Fraileen aurka’ baltzak esaten ziarduen, arrantzaka
· Estaba diciendo barbaridades a voz en cuello
Frakak jantzteko astirik-barik urten bear izan eban, lo egoan lekutik, suari igesika
· Escapando al fuego; huyendo del incendio
Framazonen etxolak
· Logias masónicas
Franco ta Rada ei-dira matxinadari azpitik eragiten deutsenak
· Los promotores clandestinos de la revuelta
Francok noiz lekua ustuko duun?... Orrek?... Barrabiletan aizea jartzean
· Dimitir
Francok noiz lekua ustuko duun?... Orrek?... Barrabiletan aizea jartzean
· N.B. Cruda expresión para decir que nunca
Francoren gain ez ote ginuke zerbait esku hartzen saia behar?
· Ganárnoslo; congraciárnoslo
Francoren kontra erranago eta nahiago ari dira gorriak
· No paran de criticarle
Francori zainak jautz-erazteko, zer ez dute egin gure gobernuek?
· Para irritarle o exasperarle
Frangotan huts ohiez oroitzen niz... Ama! gazte-denbora berriz haste balitz! Huts
ohiak lengo utseginak.
· Oh si pudiera volver mi mocedad!
Frangotan oinez egin izan dut joan-jina...; bainan bi belaunen gainerat jautsi zaut
adina... Nekea egiten zait
· Mis rodillas sienten ya demasiado el peso de los años
Frantses ala arrotz’ jakitsunak hitz bereko dire: bekatu litakela’ eskuara gal ladin
· Son unánimes
Frantses eta Espainol dutela inguru’ Eskaldunak jokatzen du beti bere buru...
· Obra en todo a su propio modo; mantiene su propia personalidad
Frantses gehienen ustea da’ den bezalako pakea izanik ere’ hobe dela oraino milatan,
gerla baino
 · Por muy precaria que sea
Frantses hori han-harat murduskatzen bazuen ere’ latinak bere itzuli-mitzuli eta
sorginkeria guziekin ematen ziozkan lanak Mixel eskualdunari
· Aunque chapurraba mal que mal el francés
Frantses hori han-harat murduskatzen bazuen ere’ latinak bere itzuli-mitzuli eta
sorginkeria guziekin ematen ziozkan lanak Mixel eskualdunari
· Con sus enredos y complicaciones
Frantsesak bere etxea erri eien eutsen; baia baina belauna ez eien akabau
· Pero no acabaron con su descendencia
Frantsesak malda onean egoiteko hinkan ezarririk hil zen
· Después de sacar a flote a Francia
Frantsesen elgarretaratzeko’ lau in-ahalak eta ezin-ahalak egin behar luzkete
· Deberían hacer lo imposible por
Frantsesez ikasi-otoitzak etzituzten odolean gure haurrek; eta lehenbiziko haize
gaixtoak han-harat ereman ditu guziak-oro
· No les salían de dentro
Frantsesian arroztu niz... Eskuara mintzaian atzetu gira
· Perder el hábito de la lengua
Frantzes gutxi etortzen dala?... Danak emen ditugu oraingo aldian, burnizko bide
traste oien aitzakian!
· Actualmente
Frantzes gutxi etortzen dala?... Danak emen ditugu oraingo aldian, burnizko bide
traste oien aitzakian!
· Con eso de los dichosos ferrocarriles
Frantzesa ta kristinau ona?... Sartu eiozu ori zoro bati! Ara... ez dakiala Aita-geurea-
bere?
· A otro perro con ese hueso!
Frantzesa txarra dala?... An ere ona prankok eman du bizija gerra ontan!
· Cuántos buenos han perdido la vida; junto con los malos...!
Frantzesak aldapa-gora zijoazkiola ikusirik eltxoa samaldaka bezin ugari’ sutan ez
asitzeko agindu zien bereai
· Como una nube de mosquitos
Frantzesak azpian arrapauriko erriak
· Sometidos o conquistados por
Frantzesak diralakoan egongo dira bete-betean
· Estarán tan creídos de que
Frantzia aldera urten genduan’ nora ez jakinean
· Sin saber adonde; sin rumbo; a la buena de Dios
Frantzia azpikoz-goiti eman zuen nahasmenduan
· Trastornarlo todo
Frantzia bertzelaka lezaken bizitze-moldea
· Capaz de transformar
Frantzia eta Espainia’ elkar aditzekotan behar dira’ gibel-gogorik-gabe
· Sin reservas o segundas intenciones
Frantzia goi-aldean’ edurra jausi da... Andik dabilela! Kanpoak daukan
aurreratasunaz’ kalte andiak egingo leuskiguz
· Con lo avanzado que está ya el campo
Frantzia goi-aldean’ edurra jausi da... Andik dabilela, ona etorri-barik! Kanpoak
daukan aurreratasunaz’ kalte andiak egingo leuskiguz
· Que siga por allí, bien lejos!
Frantzia goikoaz-beera irauli zanean’ izketarako biderik itsusienak eman zituzten
apaiz nasketa-zaleak
· En la época de la Revolución francesa
Frantzia guzia’ goitiko bat izigarriak hartua dago
· Se siente terriblemente asqueada
Frantzia guzia gure kontra altxarazi behar zutela, iduri zuen
· Concitarla contra nosotros
Frantzia guzian’ Mariaren Urteak piztu du kar bat miragarria
· Despertar un gran entusiasmo
Frantzia... horrelako gizonen eskuko!
· Qué pena, ver a Francia en tales manos!
Frantzia mintzatu da; Italia ere ba; bertzek’ ahoan mihia zazpi aldiz inguratu eta’
nehori gaitzitzekorik ez erran
· Tras de mucho cavilar; después de dar muchas vueltas a la lengua
Frantzia mintzatu da; Italia ere ba; bertzek’ ahoan mihia zazpi aldiz inguratu eta’
nehori gaitzitzekorik ez erran
· Nada que pueda lastimar a nadie
Frantzia peaz-gora jartzea bertze asmorik ez dute
· Desquiciar, trastornar
Frantziak’ bere baitan kurubilkatzea luke geroztik... sagarroia bezala
· Tendría que acurrucarse o concentrarse en sí misma; encerrarse en sí misma
Frantziak bere gerizan dauzkan herriak
· Protectorados de Francia
Frantziak erran dezake: Ni naiz gehienik -diru ala odol- beretik eman duena
· Soy yo quien ha contribuido más
Frantziak hausten badu bere hitza’ ikusiko du nurekin dütian egitekoak
· Ya verá con quién se las ha; qué tal es aquel con quien se enfrenta
Frantziak uritxo au beraganatuteko asmoa bertan-beera itxi dabenean’ ingelesak
eztira orrenbestegaz naikotu
· Cuando ha abandonado su proyecto de
Frantziako diruak’ gorantz egin dau barriren barri
· Ha subido últimamente
Frantziako hiltze-sortzeak bekoz-beko ezar ditzagun!
· Confrontemos, comparemos la natalidad y la mortalidad de Francia
Frantziako kardinalek igorri deioie minixtroari letra bat karta bat bazter-gabe
ederra: eliak erran-eraziko beitütü
· Una carta que dará que hablar
Frantziako katolikoen karra’ ez da hiltzekotan; aitzitik’ joanago eta biziago doa
· Cada vez va avivándose más
Frantziako katolikoen karra’ ez da hiltzekotan; aitzitik’ joanago eta biziago doa
· No lleva trazas de apagarse su entusiasmo
Frantziako lege guzien azpian behar omen dire jarri, eskualde hortako jendeak
· Hay que someterlos a la legislación común
Frantziako lurra behar duela hustu erran diote lapurrari
 · Que abandone el territorio francés
Frantziako lurra hustu behar bazuen’ horrateko xedea zuela aitortzen zuen
· Abandonar el suelo de Francia
Frantzian an-emenka Jesukristoren Berri Ona zabaltzen ibili ondoren’ Amientsen
odol-eriotza eman zioten
· Después de haber predicado en diversos lugares
Frantzian ba dira gizon argiak, esaten dutenak’ Napoleon baino gitxiagokoa etzala
Zumalakarregi
· Que no era inferior a Napoleón
Frantzian’ behera gira aspaldian
· Vamos bajando; declinando
Frantzian entzute andikoak dira Anaia oneeek arazo orretan; eta emen-bere entzute
andi orren jaube izango dira ziur
· Mantendrán esa misma fama
Frantzian zer diru egiten duun pezetak’ ainbeste kobratzen omen dio
· A la cotización de Francia
Frantziara iges egin ei dau... -Zaioak emon deust
· Me lo he recelado
Frantziaren bertze buruan den hiri batetako apezpikua
· En la otra punta de Francia
Frantziaren eskupean euki nai leukee Sultana bera, bere erriagaz
· Bajo el dominio de Francia
Frantziaren lendabiziko muturrean zegoen erri onek zeren bidez etzion obeditzen?
· El primer pueblo con que se topaba al entrar desde Francia: Guipuzcoa
Frantziatik kanpoa dute bi lagunek; bertze horrek’ bi hilabete presondei bildu ditu
· Son expulsados
Frantziatik kanpoa dute bi lagunek; bertze horrek’ bi hilabete presondei bildu ditu
· Es castigado con dos meses de cárcel
Frantziatik kanpora eman zeion bortz urterentako. Malvj-ri
· Se le desterró
Frantziaz grina handitan direla diote
· Preocuparse mucho por
Frantziko muga-erri batean zegon’ gaixo-irudian
· Fingiéndose enfermo
Frantziko muga-mugan ba dago menditto bat, Etxalartik ordutsu bat gain-gainerat
· A una hora escasa de distancia
Frantziko muga-mugan ba dago menditto bat, Etxalartik ordutsu bat gain-gainerat
· En la frontera misma
Frantzi-muga zabalik zen, artean
· Aún estaba abierta la frontera
Frantziskanoen jauntzi gorrasta
· Hábito parduzco
Frantzisko’ asto-gainean, eta Tifo asto-aurreko asto-zai jarri ziran bidean... Astozkoa’
ondo zijoan; baina oinezkoa’ laster nekatu zan
· De burrero
Frantzisko’ asto-gainean, eta Tito asto-aurreko asto-zai jarri ziran bidean... Astozkoa’
ondo zijoan, baina oinezkoa’ laster nekatu zan
 · El jinete... y el de a pie
Frantzisko begiz ezin ikusi zuan bat
· Aborrecer
Frantzisko: berdantzako ogi-papurrak’ nere Ebanjelioko itzak dira
· Las migajas de anteanoche... significaban las palabras del Evangelio
Frantzisko bi lantzaz gurutzetara josirik ikusi zuan gizon onek’ itzaldiko denboran
· Atravesado en cruz por dos lanzas
Frantziskoren ibileraren zai egoten zan gizontxo bat’ noiz erara arrapatuko zuan’
aren aurrean bere kapa zabaltzeko
· Acechando el momento de alcanzarlo en forma para
Frantziskori ez zitzaion gusta oi’ geroko janaren kontua artzen zuanik
· Quien se preocupara por el sustento del mañana
Frantzitik ekarri-berria dala esan dit; orregatik erosi det. -Bai, bai... arek ba daki
zein zainetik eztendu zulatu, odola ateratzeko
· Ya sabe aquél dar a cada uno por su comer, para hacer negocio. N.B. Expresión
figurada: bien sabe dónde sangrar
Frenurik-gabe dabiltzan zaldinoak bezala’ eiaka dijoaz okerreko bideetan...
· Se lanzan alocadamente por...; a todo correr
Front Populaire gezur-saltzailea erori zen-ez-geroz
· Aquel mentiroso F. P
Fruita gehienek, zahitzearekin’ gozo guzia galtzen dute
· Pierden todo su sabor o gusto
Fruita gehienek, zahitzearekin’ gozo guzia galtzen dute. Zahitu iutu. G.
· Al volverse pilongos
Fruit-ale bakar batean berean azaltzen dan jakinduriari mugak arrapatzen nor asiko
ere da?
· En sola una fruta dada
Frut orretatik jango bazenduteke’ gelditzen zinateke jaungoiko eginik
· N.B. Flexión verbal en tiempo hipotético
Fruta artatik jateko gogoak eman dio Eba-ri
· Le ha venido el deseo de comer de
Frut-ale bakar batean berean azaltzen dan jakinduriari mugak arrapatzen nor asiko
ere da?
· Agotar todo el saber...; llegar a su último límite
Frutu artatik probatu zuteneko’ beldurrak ikaran ezkutatu ziran. Adan ta Eba
· Temblando de miedo
Frutu gozoen jabe egin nai duenak’ azi onak bear ditu len berak erein
· Quien desea adquirir
Fuero eutsiko ziela, agindu zun Don Carlos-ek. Beste erregek etzun beste orrenbeste
egin, aspaldiko urtetan
· Ningún otro rey
Fueroai eutsiko ziela, agindu zun Don Carlos-ek. Beste erregek etzun beste orrenbeste
egin, aspaldiko urtetan
· Que mantendría en vigor los Fueros
Fueroak beren oinean irozotzeko euskarririk seguruena’ Euskerari ondo kontuegitea
da
· El más firme sostén
Fueroak esan nai du’ gure errietan ez zaigula sartuko inor ezertan
· Que nadie se nos entrometerá para nada
Fueroak eskuratu naiean zabiltzatenok
· Conseguir, lograr
Fueroak nai dituzuela? Bide lasterretik asi zerate karguak jende orri emanaz!
· Buen camino lleváis!... Irónico
Fueroak oso ta garbi gordetzeko gauzarik bearrena zer da?
· Para conservarlo en su integridad y pureza
Fueroen alde bazera’ laster zera garaiean
· Pronto tendrás oportunidad
Fuerorik gabe’ ez da izango ikusgarri ain ederrik; ez dago zertan uste alako egunik
· No es posible esperar tan felices días
Fuerorik gogoan ote zun, Santa-Cruz-ek, gerrara joatean?... Oraintsu, bere zaarrean
ere, gogoan zeduzkan
· A pesar de sus años
Fuerorik gogoan ote zun Santa-Cruz-ek, gerrara joatean?... Oraintsu, bere zaarrean
ere, gogoan zeduzkan
· Pensaba en los Fueros?
Fuerorik-gabe’ ez da izango ikusgarri ain ederrik; ez dago zertan uste alako egunik
· No se verá tan hermoso espectáculo o cuadro. Tanta dicha
Fumalari errimea ei zan: beti keia eriola... zigarropuntak edo mutxikinena
· Fumador empedernido... de colillas
Fumalaria naz gaztetatik: ordu batean ezin egon naz ketu-barik ezela
· Sin fumar algo
Fumalaria naz gaztetatik: ordu batean ezin egon naz ketu-barik ezela
· Desde joven
Funts gabeko ele horiek iretsi?
· Tragar, aguantar
Funtsak fanak joanak ditu
· Está ido...; no está en su sano juicio
Funtsean’ hanbatekorik ez du, kolpatuak
· Cosa de particular o de cuidado
Furfuria erronka merke du Hitler-horrek!
· Cuanta fanfarronería!
Futxo! Alajaina! Alemanian haizea mehe da oraintxe!
· No están como para aguantar bromas; están pasando apuros
G nes Genova hiria’ ederra da eta handia; bestelako da, Erroma-hiritik.
· Es muy diferente de Roma
G. nun zanik’ inork etzekian
· Nadie sabía dónde paraba
Gaba ba dijoa’ ta egun berria ba dator geldi-geldi
· Viene poquito a poco
Gaba eguntzen dabena da Belenen jaio dana
· Hace de la noche día; pone fin a la noche; a las tinieblas
Gaba eltzean’ urrengo goxerakorik goizerakorik ez ebela, bizi ei ziran areik
· Sin tener nada para el día siguiente
Gaba’ gabekoentzat; gizonentzat eguna
 · La noche es más propia para las actividades tenebrosas
Gaba gabekoentzat? Ondo ala ere egunazko ibilia!
· Con razón se recomienda el viajar de día
Gaba gainera jaikita’ goia asarre jarri zan oso
· El cielo se puso muy amenazante
Gaba gainera jaikita’ goia asarre jarri zan oso
· Haciéndose noche de pronto
Gaba galduak’ biaramoneko loa dakar, ta egun-erdi bat galtzeia... Orra zelako
irabaziak!
· La trasnochada
Gaba galduak’ biaramoneko loa dakar, ta egun-erdi bat galtzeia... Orra zelako
irabaziak!
· Pérdida de una media jornada; media jornada perdida
Gaba ta goiza bezela dira biak
· Son los polos opuestos...; el anverso y el reverso; no se parecen en nada
Gaba zan; ankazainak ez lo artzeko’ gora ta beera ibilaldi bat egin zuten, indiano
biak eta gero lotara
· Para que no se les entumecieran las piernas...; para estirar las piernas
Gaba zuen maiz’ bere otoitz luzeak hasi orduko
· Se le hacía de noche
Gabak artu nau bere mendean; aserre dago zerua; biurri dabil tximist izuen kinua
· Me han envuelto las tinieblas de la noche; se me ha hecho de noche
Gabak’ begia beltz
· La noche es triste
Gabak’ begia beltz; gabea beltzago
· Triste condición del indigente
Gabak bere ezkutua ganduz estali du
· La noche ha ocultado su misterio bajo la bruma
Gabak emanda’ geien-geienean berandu etxeratzen dira, ez ordu onean
· A deshoras
Gabak emanda’ geien-geienean berandu etxeratzen dira, ez ordu onean
· Sorprendidos por la noche en la tasca
Gabak iluntzen eztuen egun zorionezkoa! Zerua
· Oh venturoso día sin noche...!
Gabak otzak egiten dituz; eta gabetako otz onek eutsiten dautso bedarrari’ ilten itxi-
barik
· Mantiene vivo el pasto
Gabak urrengo dakar eguna; neguak uda barria
· A la noche le sucede el día
Gabak-bere baukaz beronen obariak...; ez daukaz egunak, utsik, edergarri denak
· Tienen también sus galas, sus encantos
Gabaren aldia zan, orduan: ilunak agintzeko mendea
· Aquella era la hora de las tinieblas; el tiempo del poder de las tinieblas
Gabarra zulaturik’ uraren ondarrera bota zuten
· Echaron a pique la gabarra
Gabaz arrapatuko ez ninula... ta goizean hura nigana! zomorro gaixto hura, begiik
atera naiean. Nere artean: etzegok gauz on aundirik beste mundu ortan!
 · Ya me venía a sorprender a la madrugada. N.B. Son reflexiones hechas en estado de
semi-delirio y alusivas al bonbollo de otra frase: estantigua o fantas
Gabaz arrapatuko ez ninula... ta goizean hura nigana, zomorro gaixto hura, begiik
atera naiean... Nere artean: etzegok gauz on aundirik beste mundu ortan!
· N.B. Son reflexiones hechas en estado de semi-delirio y alusivas a cierto fantasma
nocivo, que creía ver mi testigo
Gabaz’ bide askoan joaten zan sagar-jotzaileen txalaparta-soinua
· Se oía de muy lejos
Gabaz bidetan ibiltzea’ gogozko gauza ez det
· No me gusta
Gabaz egiten den lana’ egunaz agiri; egunaz argi.R
· Lo que de noche se hace, de día aparece
Gabaz eta egunaz hutsik-gabe zutaz oroitzen naiz ene otoitzetan
· Sin cesar, ininterrumpidamente
Gabaz ez dakizu zuk auzokoari negarrik ematen
· Tú no sabes hacer sufrir a traición a tu vecino
Gabaz’ katu guztiak beltzak
· De noche, todos los gatos son negros
Gabaz lapurren eginda, etxera etorran
· Cometer un robo
Gabaz mendi arrotz batean, bide zuzenak galdurik, lepo-ezurra austeko peril urkoan
dabilena
· En un monte desconocido
Gabaz mendi arrotz batean, bide zuzenak galdurik lepo-ezurra austeko peril urkoan
dabilena
· Extraviado de su camino
Gabazko hirur orduetan
· A las tres de la madrugada
Gabazko zortzirak ziran
· Las ocho de la noche
Gabea’ motz Ezer eztaukana’ esku-zabal ezin izan
· El pobre tiene que pasar por mezquino
Gabea’ pairagarri; ukana’ hondagarri
· La carencia total hace sufrir; el exceso puede arruinar
Gabeak arrerazten ziozkan nekeak
· La indigencia, la pobreza absoluta
Gabeak’ beti zuekin dituzketzue; bainan ez nauzue ni beti izanen
· Pobres ya los tendréis siempre entre vosotros
Gabeak’ hatsa karats
· Del pobre, la gente huye: le huele el aliento
Gabean lo gutxitxo egina nengoan; ta igarri-gabe; pipa gordetzeko astitzake’ itxi
zitzaizkitan begiak
· Sin tiempo para
Gabean lo gutxitxo egina nengoan; ta igarri-gabe, pipa gordetzeko astitzake’ itxi
zitzaizkitan begiak
· Había dormido poco la noche anterior
Gabean sartu zitzaien laborriak’ etzien uzten leku batean egoten
 · El susto que les entró
Gabean-gabean egoten izan dira, etxea zaintzen
· Solían estar cada noche
Gabearekin bizi ziranak ziran, nere uste galduan’ urrikarizko jendeak
· Dignos de lástima, miserables
Gabearekin bizi ziranak ziran, nere uste galduan’ urrikarizko jendeak
· En mi errado criterio
Gabeko amabiak gertuun ere’ eztakit nun, baina filarmonika-ots ederra ba zan;
kokote-aldean arkakosuen imurtzi aundirik etzun jotzaileak
· Se ve que no le molestaban mucho las pulgas
Gabeko amabiak gertuun ere’ eztakit nun baina filarmonika-ots ederra ba zan;
kokote-aldean arkakosuen imurtzi aundirik etzun jotzaileak...!
· Al filo de la media noche
Gabeko amabitan ate-joka... Ordu-garai txarra dala ba dakit; baina bearrean naiz
· Ya sé que vengo a deshora
Gabeko amabitan ate-joka... Ordu-garai txarra dala ba dakit; baina bearrean naiz
· Pero me veo precisado a ello
Gabeko amarrak inguru ortan’ tabernatik atera ta Aularrera joaten dira: jabeak
uzten badie’ paotxa lasai jatera
· N.B. Eufemismo equivalente al castellano comer del fruto prohibido
Gabeko amarrak ots-egin ebenean urten neban kafe-etxetik... Euria’ lurrak artu-ala
edo zeruak bota-ala zan
· Cuando sonaron las diez
Gabeko amarrak ots-egin ebenean urten neban kafe-etxetik... Euria’ lurrak artu-ala
edo zeruak bota-ala zan
· Llovía a mares
Gabeko bearra’ egunerako lotsari
· Lo que de noche se hace, de día aparece
Gabeko eskola’ mutil nagosientzat ipini gura dabee
· Para alumnos adultos
Gabeko orduak aurrera zoiazen...- goizekoak ez ete? - eta... etxeko atia itxita bilau
eban
· Era ya muy avanzada la noche... quizá la madrugada.
Gaben-gaberdi dabil... Gau-txori...
· Noctámbulo
Gaberako’ musikak kilkerrenak etzidak on egin. Mututuko al dituk aietxeak ere
bein...!
· Ojalá se vuelvan mudas definitivamente!
Gaberako’ musikak kilkerrenak etzidan on egiten. Mututuko al dituk aietxek ere
bein...!
· No me hace ninguna gracia
Gaberako ustean jarri ditut, egosten
· Pensando que vendrán bien para cenar
Gaberdian asi zan lausoa gitxituten, da egun-abarrean’ argi ta garbi egozan inguruak
· Empezó a disminuir la niebla
Gaberdi-inguru zan’ Ubideko mugan sartu zanean, pipea musturrean, txairo ta
zarden
 · A eso de la medianoche
Gaberdi-inguruan banatuten dira lotara. Santa Agedaren kantariak
· Se dispersan para ir a dormir
Gaberdi-inguruan eldu zan etxera, txolinduta edo birloratuta...: ardoak burua
arinduta
· Alegrillo, achispado
Gaberdiko auntza-n eztula al da, orretara lagatzeko gauzea, alegina egin-barik?
· Es acaso una nimiedad?
Gaberdi-ondotxuan atera ziran
· Bien pasada la medianoche
Gaberdi-ostean, beranduan’ etxea neke andiz jo genduan...
· Ya tarde, con gran trabajo llegamos a casa
Gaberdi-zarretan etxeratzen zan askotan
· Pasada la media noche
Gaberik eztago emen
· Aquí no hay pobres
Gabetako gizonen batzar txarrak
· Juergas reprobables
Gabetan itxasotik etortzen asi da ipar emea
· El céfiro blando
Gabetan otz, ta egunez bero eginagaitik’ bero zein otzen kontra’ beti egingo dozu
gogor
· Resistir, hacer frente lo mismo a los fríos que a los calores
Gabetan otz, ta egunez bero eginagaitik’ bero zein otzen kontra’ beti egingo dozu
gogor
· Lo mismo a los fríos que a los calores
Gabez’ bildur utsa zan gizajoa: lo egiten’ bildur; itxarrik ilunean’ bildur
· Estaba pasado de miedo
Gabezi gorri-gorrian gelditu diren baztandar gaxoak
· En extrema pobreza; en total desamparo
Gabezia gorri-gorrian dituzu gaizoak
· En extrema miseria
Gabian berandu batian’ bezero onenetariko bat sartu zan tabernan, sekulako
moskorrakin
· A horas muy avanzadas
Gabiltzan arduraz’ gauza kaskar ta gora andi-bakoetan batez-be
· En las cosas menudas e intrascendentes
Gabiltzan-gabiltzan ta gatozan-gatozan’ kontu asko jakin dogu
· A fuerza de ir y venir
Gabiola-rekin Jantzi bitartean daude meatze-zulo oek
· Entre Gabiola y Yantzi. N.B. Tomar nota de esta manera de construir, de la que
abundan ejemplos análogos
Gabon digula danoi gure Jaingoikoak!
· Buenas noches nos dé Dios!
Gabon dizula Jainkoak!... -Ala zuri ere!
· Igualmente!
...Gabon dogu gaur, etxeko-andrea! Eutsi lenengo zurruta!
 · Toma! echa el primer trago!
Gabon, eta ondo lo egin! -Ea lo gozo bat egiten dezun zuk ere!
· Que pases buena noche!
Gabon gogortxo esan diolako, ozpinduta dago gizona
· Con cierta dureza
Gabon ontxo bat igaro beza, nagusi jauna, etxeko guziakin!
· Que pasen feliz Nochebuena!
Gabonak ganean doguzala ezagun da...: ba dauke geure umeak nun begiak bete!
· Cuántas cosas agradables para los niños!
Gabon-arratsaldean bere gogoari esan eutsan: Baltzolako koban banego!... Andik
etzea laster eukan-da
· Se dijo para sus adentros
Gabon-arratsaldean bere gogoari esan eutsan: Baltzolako koban banego!... Andik
etzea laster eukan-da
· Porque no estaba lejos de allí su casa
Gabon-aurrea zan: odeiak egotzi-ala edur jausi zan egun atan
· Cayó una nevada imponente
Gabon-eguna danetik’ etxekoetara bialdu dogu morroia, bakilau bat lepoan dabela
· Lo hemos mandado a casa de los suyos
Gabon-eguna’ plazan gauzak erosteko eguna, preziuari begiratu-ezik
· Con tal de no reparar en el precio
Gabonetako eskupekoak erdi-bana egin bear joaguz gero...! -Baietz, gizona!
· Claro que sí, hombre!
Gabonetako eskupekoak erdi-bana egin bear joaguz gero...! -Baietz, gizona!...
· Espero que los aguinaldos serán repartidos a medias!
Gabonetan’ ase ta bete, urte guztirako
· Darse un hartazgo
Gabonetan kerixak... esan oi da; ta emen’ agertu jakuz
· A destiempo; fuera de sazón
Gabon-gabak’ etzeukan zer ikusirik
· No ofrecía cosa de especial
Gabon-gau ontan’ nor-nai da soinulari: inork inon ez daki’ gaur nor ote dan zein nor
zein ote dan...
· Todos hacemos uno; no hay distinción de personas
Gabon-ik egiteko-be asti-bage’ didarka asi jaku
· Sin tomarse siquiera tiempo para dar las buenas noches
Gabon-mutilak
· Ronda de Navidad
Gabon-zugatz onen adar ta kimetatik’ orririk baino bitxirik geiago egozan dingilizka
· Colgaban más juguetes que hojas
Gaetan hori’ aitoren semetarik dugu
· Es de noble alcurnia
Gagozkan urtean’ oi ez bezelako pestak prestatu ziran egun orretarako
· El año en cuestión; el año a que nos referimos
Gai asko ditudaz; luze mintzatzeko bidea dot; baina obe utzi urrengo baterako,
geienok
· Podría extenderme largo rato hablando
Gai askotariko kantak
· De variado tema
Gai aundi onen saiets guztiak
· Aspectos de la cuestión
Gai axalagoa erabiltzen du, ta idaztankera ixurberagoa
· Tema más ligero
Gai axalagoa erabiltzen du, ta idaztankera ixurberagoa
· Estilo más fluido
Gai bat joten da egunokaz aldizkarietan
· Uno es el tema que se toca o trata
Gai da Jainkoa’ harri horietarik beretarik ere umeak Abrahami sorr-arazteko
· Poderoso es Dios para
Gai denak gai denari, bere denboran, nabarbentziarik-gabe aditzera emanez-gero’
peril da bera dadin, linbur limurtu dadin
· Sin indiscreción
Gai denak gai denari, bere denboran, nabarbentziarik-gabe aditzera emanez-gero’
peril da bera dadin, linbur limurtu dadin
· Uno que es apto, atractivo, a otra que lo es también
Gai denak gai denari, bere denboran, nabarbentziarik-gabe aditzera emanez-gero’
peril da bera dadin, linbur limurtu dadin
· Es de temer que acabe por ceder
Gai diren euskaldun guziek irakurri bear dituzte
· Todos los capaces de hacerlo
Gai ederrean gelditu da aurrerako ere
· En situación o posición airosa
Gai egokia da au’ luzego ta luzegoan aritzeko; baino beste noizko batean ekingo diogu
· Lo trataremos en otra ocasión
Gai egokia da au’ luzego ta luzegoan aritzeko; baino beste noizko batean ekingo diogu
· Para tratarlo mucho más detenidamente
Gai hortaz’ ez dire hitz bereko, guziak
· No están de acuerdo
Gai izanen ote zen bera’ bertze horrenbertzeren egiteko?
· Habría sido él capaz de...?
Gai larrian gezurra esaten duana
· En materia grave
Gai onek’ zer-esana ugari dauko
· Sobre esto, habría mucho que decir
Gai oneri isten ezpadautsogu’ kasketa berotuko jaku... ta esan-alak esango doguz
· Desbocarse; desbarrar
Gai oneri isten ezpadautsogu’ kasketa berotuko jaku... ta esan-alak esango doguz
· Nos vamos a excitar o exasperar
Gai onetako nere eskualdi guziak uzten ditut; eta nere lekuan zu sar zaite’ gogo
badezu
· Renuncio a mis derechos
Gai onetako nere eskualdi guziak uzten ditut; eta nere lekuan zu sar zaite’ gogo
badezu
· Si quieres; si te place
Gai onetan’ bakoitzak bere barrunak ematen diona egin lezakealakoan daude
· Lo que le dicta su conciencia
Gai onetan dana dala’ benik-bein, ara eraman nai izan zuten
· Sea de eso lo que fuere
Gai onetan dana dala’ benik-bein, ara eraman nai izan zuten
· Lo cierto es que; el hecho es que
Gai onetan’ ez da itz-egin bear’ gauzen berri ongi jakin-gabe
· Sin conocimiento de causa; sin estar bien enterado
Gai onetan’ ez det nai zuek-zerok beste testigurik
· Otro testigo que a vosotros mismos
Gai onetan kezkaren batzuek dituenak’ beude aditzen zaionen batekin!
· Consulten con algún entendido
Gai oni beroni narraikala’ au ekusi bear degu benik-bein
· Siguiendo este mismo tema
Gai oni pisu geitxo eman naiean nabilela uste lezakete
· Darle demasiada importancia
Gai ontan arreta jartzen duten gizon jakintsuak’ ia egunero maila berriak arkitzen
dituzte bizidunetan
· Los sabios que se dedican o aplican a esta materia
Gai ontan ezjakina’ izugarria da
· La ignorancia sobre esta materia
Gai ontarako’ guk emen leku ederra degu; eta leku ori goi ta be nork betea ere bai
· Y también gente para llenarlo de arriba abajo
Gai ontaz’ ez det arkitzen, lengoaz aina esatekorik, eta ainbesteko erakuskizunik
· No hallo tanto tema de disertación
Gai ori’ geiegi astindua dago, ta esan dedanarekin aski da
· Ya está harto debatido
Gai ortan’ Aita Santuak zainera jo du: or dago koxka, or; ori konpondu bear da
· Ha ido al fondo del problema; al grano
Gai sakonago du oraingoan, eta kera ixurkaitzagoa
· Estilo más duro; menos fluido
Gaia gaua oso-osua xuritu onduan’ lo puska baten hartzia ba die, ezteiliarrek
· Después de haber pasado en fiesta la noche entera ya tienen derecho a dormir un poco
Gaiak berak’ eztia du, ta alderdi guzietatik eztia dario
· Destila miel
Gaiak dakarrenez esango ditugu
· A medida que lo reclame el asunto
Gaiak eskatzen duana aditzera emango det
· Explicaré lo que hace al caso
Gaiak nai duan-ainbeste jakinduririk ez degulako’ ezin gintzake gertaera guzi oriek
kontatu
· Tanta ciencia como requeriría el caso
Gaiari banagoka’ gezurtatzen dituzu erdaldunen eta euskaldunen usteketa txarrak
· Si me fijo en el tema; por lo que se refiere al tema
Gaiari banagoka’ gezurtatzen dituzu erdaldunen eta euskaldunen usteketa txarrak
· Desmentir falsas creencias
Gaiari’ guztiz egoki dagozkio esakera bi oek
 · Hacen muy bien al caso
Gaiari zegozkion prestamen guziak artu zituen’ gaztelua menderatzeko
· Las providencias requeridas por el caso
Gaiean arkitzen balitz’ asmatuko luke nola egin
· Si se viera en el caso
Gai-galdurik ez du oraindik’ eta lasai nago
· Todavía no corre prisa; todavía es tiempo
Gai-galdurikan oraindik ez daukagu. Galerarik
· Aún no hemos perdido nada
Gaiketa xuri-xuria ta goibelik gabekoa da
· Asunto clarísimo y nada turbio
Gailegu kokolo batek’ pianu bati itzal andiaz begiratuten eutsan, goizetan erredizai
autsa kentzen ibilten zanean
· Mirar con gran respeto
Gailendu da Donosti’ Zumai-Zarautzen aurretik...: asi-lekura lenbizi sartzen’ lana
bear du Getarik! Estropadan
· Se ha envalentonado... delante de
Gailendu da Donosti’ Zumai-Zarautzen aurretik...: asi-lekura lenbizi sartzen’ lana
bear du Getarik...! Estropadan
· Trabajo tiene G. en entrar primero en la meta!
Gailurraren beste alderdiko urak
· Caballete del tejado
Gain guzien gainetik altxako zaitut
· Te levantaré por encima de todas las alturas
Gain hartan beharko tugu eman kontuak, xehe eta xuxen
· Allá arriba; en el tribunal de Dios
Gain hartarik beira gaitzala...!
· Desde el cielo
Gain orretako zerua ekusi naiez’ berandetsia nago
· Ese alto cielo
Gain orretako zerua ekusi naiez’ berandetsia nago
· Impaciente por
Gaina artu nai luke Peruk’ etsaiari izta-zaina nekatuz. Burrukan
· Quisiera dominar a su adversario
Gaina erosi dugu...; sagar txarrik baizik ez da gelditzen
· Ya hemos comprado lo más selecto
Gaina jotzen asi da eguzkia...: bazkaria ekarr-ordu... Garazik etxera bide du
· Va camino de casa
Gaina jotzen asi da eguzkia...: bazkaria ekarr-ordu... Garazik etxera bide du
· Está ya tocando el cenit
Gainak artu ditu orrek
· Se le han subido los humos a la cabeza
Gainak eman dizka neskameari’ ta ondasunak jan dizka onek. Ate guziak zabalik
utzi, uste onean.
· Darle demasiada confianza
Gainak eman zizkioten’ ... eta orra orain!
· Le dieron demasiada confianza
Gainak, pikainak eta hautuak’ bertzeren;... hondarrak eta arbuioak Jainkoaren. Nahi
ditutzu
· La flor y nata; lo más selecto
Gainak, pikainak eta hautuak’ bertzeren;... hondarrak eta arbuioak Jainkoaren...
Nahi ditutzu
· Los desechos, los restos
Gain-aldea izur-izur eginda daukanean egoten da ona, arroz-esnea
· La superficie bien arrugada
Gain-azpi egin dik automobilak
· Ha dado vuelta de campana
Gain-beera dago emendik aurrera
· Cuesta abajo
Gain-beera doaz oporr-egunak
· Tocan a su fin
Gainberak’ aldapa berekin du
· No hay atajo sin trabajo Las ventajas tienen su contrapeso en la vida
Gain-beran utzi det berebila autoa: asi-ezinik dabil-ta
· Lo he aparcado en cuesta
Gaindi egin du azkenean untziak; mukurru baitzen
· Ha desbordado
Gaine utsez garbituten dituzue, barrua garbitu-baga
· Limpiarlos sólo por fuera
Gainean etzan zitzaion aurrari’ musuz-musu, aoz-ao, begiz-begi eta eskuz-esku
· Miembro sobre miembro
Gainean zer artuko dezue?... Kafesnea.
· Después de esto, a continuación
Gain-egin horietarik’ errexki garbituko da
· Fácilmente se lavará justificará de esas acusaciones
Gaineko dabil or’ mundu guztia apurtu-gurarik
· Queriendo superar a todos
Gaineko dabil or’ mundu guztia apurtu-gurarik
· Anda ahí de mandón
Gaineko gauzak noiz bukatzen diren? Au beste konturik da
· Esa es otra cuestión; cuestión aparte
Gaineko gauzak noiz bukatzen diren? Au, beste konturik da
· Lo demás
Gaineko maindire-au dago oraindik eze-samar; baina plantxaz jotzean’ legortuko da
· Al pasarle la plancha
Gaineko maindire-au dago oraindik eze-samar; baina plantxaz jotzean’ legortuko da
· Algo húmeda
Gaineko neska denak’ ixil daude Garazi ederrari begira, ez neskaren etsai
· Con visible simpatía
Gainekoak’ ixilik egon bear du... Pelotan
· El público no debe decir nada
Gainekoan darabil beti eskopetea,... eta alakoren baten’ egin bear dau okerra
· Siempre lleva la escopeta con el gatillo levantado
Gainekoan darabil beti eskopetea... eta alakoren baten’ egin bear dau okerra
 · Va a causar una desgracia
Gainera ateri dira orainguan’ uste ziranak azpikuak...: naigabe asko eman ditu
Leitzako mutikuak. Aizkolariak
· Han quedado primeros los que eran tenidos por los últimos
Gainera’ bere buruarentzat kalte du
· No le conviene, por otra parte
Gainera gainerakoak dirala eta ori orrela bada’ pozik saiatuko gera erromeri ortara
joaten
· Aparte de otros motivos...; de otras consideraciones
Gainera, leengoak ezer eztirala’ orain arriak puskatu toki batzuetan; ujalak eraman
berriz askotan, lur guziik
· Arrastres de la riada
Gainera, leengoak ezer eztirala’ orain arriak puskatu toki batzuetan; ujalak eraman
berriz askotan, lur guziik
· Destrozos del pedrisco
Gainera, leengoak ezer eztirala’ orain arriak puskatu toki batzuetan; ujalak eraman
berriz askotan, lur guziik
· Para colmo de desdichas
Gainerago utzi zazu!
· Más a la superficie
Gainerako erreinu guzien gora-beerak eta autsi-osoak ikusiko dituen-Erreinu ori’
Kristoren Eliza da
· Vicisitudes y destino final, o postrimerías
Gainerako erriak’ etzuten onezkorik egin nai izan Rusia-rekin
· No quisieron hacer las paces con
Gainerako erriak eztaude ain aurrera
· No están tan adelantados
Gainerako gauza’ nork eginik izango da
· Lo demás
Gainerako guzia’ emen arkituko dezu lau burutara bildua
· Distribuido en cuatro partes
Gainerako guziak’ deus ez zaizko, hura-gabe; eta hura badu’ ez da deusez beldur
· No le aprovechan de nada
Gainerako guziari lagata’ Jesus-ekin ibiltzera ipini zituen
· Dejando todo lo demás
Gainerako guziei’ zatika eman die bere grazia
· Partes de gracia. Se la ha dado por partes
Gainerako lagunak’ mesede baino kalte geiago egingo dizute... -Baita zera-re!
· Qué cosas dices!
Gainerako lagunak’ mesede baino kalte geiago egingo dizute... -Baita zera-re!
· Hacer más daño que provecho
Gainerakoa’ geigarritzat emango zaizute
· Se os dará por añadidura
Gainerakoak aldebat utzi-bage
· Sin dejar del todo
Gainerakoak’ arraunean itsas-bazterrera alderatu ziran
· Navegando al remo; remando
Gainerakoak baino esku geiago du’ San Pedroren Kataderan dagoenak
· Cátedra de S. Pedro. Papa
Gainerakoak-gainerako’ ... ari bear omen giniokean kontu artu!
· Dejándolo todo; prescindiendo de todo lo demás por atenderle a él
Gainerakoan berririk ez?.- Ez ez: oia oztutzen degu Jainkoari eskerrak, eta
· Todos valientes...; todos muy bien de salud
Gainerakoan’ lotsa bear lirake, gizasemeri eskurik ematen
· Vergüenza les debería dar
Gainerakoan’ nork bere egitekoak egin ditzala; eta behar duena’ behar duenarekin
solasta dadila
· Que hable cada cual con quien lo necesite
Gainerantzeko lana’ kukua kantari asterako egingo dedala uste det
· Para antes de la llegada del cuco; para antes de la primavera
Gainerantzekoa’ neronen eskutik daukat. Dirua
· Lo administro personalmente; lo tengo a mi disposición
Gainerontzean’ berak ba zun zerekin zuritu Seminarioko paga-bearra
· Ya tenía con qué pagar su pensión
Gainerontzeko ogei mila-etan’ begira izan ez litezkean erdiak baino geiago’
Euskeraren ugaz-ume arrotzak
· Quién sabe si no serán advenedizos más de la mitad...?
Gainetik azukrea eginda gura izaten dabe batzuk gatzatua mamia
· Añadiéndole azúcar por encima
Gainetik kapusai aundi bat jazten zuen panpako gizonak, eta ginbaila ez txikiagoa,
bere eltze ta egal zabalakin
· Un gran poncho
Gainetik kapusai aundi bat jazten zuen panpako gizonak eta ginbaila ez txikiagoa,
bere eltze ta egal zabalakin
· Con su copa y anchas alas. El sombrero
Gainetik ondo estalitako kaleazpiko ur zikinen gixa’ gizon oker asko bizi dira gaur,
on-itxurak egiten
· Al modo de las aguas del albañal
Gainez askogaz irabaziko dituez’ beste alde orretatik galdu leikezanak
· Los ganarán de sobra; con gran ventaja
Gainez eginik zijoan ibaia
· El río iba desbordado
Gainez egiteko gutxi bear diat oraintxe!
· Estoy como para explotar... de ira
Gainez-gain atera da garaile, aho-mihizko eta izkribuzko esaminetan
· Examen oral y examen escrito
Gainez-gain atera da garaile, aho-mihizko eta izkribuzko esaminetan
· Ha triunfado brillantemente
Gainez-gain aterako nau Jaunak
· Me sacará del mal paso y me hará caminar por las alturas
Gainez-gain ateri atera dute diputadu G. Bajonan: poza dariotela daude
· Están rebosantes de gozo
Gainez-gain ateri atera dute diputadu G. Bajonan: poza dariotela daude
· Lo han sacado triunfante muy holgadamente
Gainez-gain ateriko zutela uste, eben beren gizona diputadu-gaia; baina ederrak
artuta gelditu dire karlistak
· Han quedado derrotados; con buena paliza encima
Gainez-gain ateriko zutela uste, eben beren gizona diputadu-gaia; gaina ederrak
artuta gelditu dire karlistak
· Sacarlo holgadamente, sin dificultad
Gainezka bete du ontzia
· Hasta desbordar; llenar demasiado
Gainezka datoz itxasoko ur amilkariak
· Vienen invadiéndolo todo
Gainezka daukagunetik emotea-be lar derisku
· De lo que nos sobra; de lo superfluo
Gainezko gelditzen zaizkitzun diru oiek’ ez dira zureak; gainezkoak’ zer janik ez
dutenenak dira
· Los dineros sobrantes
Gain-gaineko gauza bi agertzen zaizkigu’ Gurutze santuaren oinean tente dagoan
Ama maiteagan
· Dos cosas excelentes
Gain-gaineko gizona degu euskaldunok
· Hombre eminente
Gain-gaineko gizonak izan ditugu garai artan
· Hombres eminentes
Gain-gaineko mailan dantzatzen ditu
· Los baila a la perfección
Gain-gainekotako irakasle-buru, Indautxuko ikastolan dagoena da, neskatxa tolosar
au
· Maestra jefe de las más destacadas
Gain-gaineneko jakintsuak esanik daukate orain baino leen
· Los más eminentes sabios
Gain-gaineneko zera bezela’ angulak ekarri zizkiguten
· Como una gran cosa... como cosa extraordinaria
Gain-gaineraino poztutzen gaitu’ onelako bat emen ikusteak
· Nos alegra sobremanera
Gain-gainetik apaindu daukutzu zure liburua
· Le has dado una exquisita disposición
Gain-gainetik artatzen omen dituzte eriak, etxe hortan
· Cuidan magníficamente a los enfermos
Gain-gainetik debekatua da lan hori
· Terminantemente prohibido
Gain-gainetik kexaturik’ atea sudurrerat hetsi diete
· Darles con la puerta en las narices; mandarlos a paseo...
Gain-gainetik kexaturik’ atea sudurrerat hetsi diete
· Montar en cólera
Gain-gainetik mintzo dira profetak; bainan ixilik bazaude zu, Jauna’ heien
erakaspenak bihotza ez dezakete bero
· Hablan maravillosamente bien
Gain-gainetik zuhur’ bere egitekoetan lasterregi ez doana...!
 · Ese sí que es verdaderamente prudente o sabio!
Gain-gainez apaindu diote etxea, atxo gaxo orri
· Espléndidamente
Gaingiro dabil aspaldi ontan
· Anda con viento en popa
Gaingiro dabiltza...; goienak arrapatu ditue
· A todo lujo
Gaingiroki, azaletik kontsidera baitzagu baditzagu’ ba da hauk baino handiagorik
· Superficialmente
Gainibeta bat daukat’ ondo il-arren’ len kenduriko bizitzea atzera emoten dabena
· Que devuelve o restituye
Gainibeta zorrotz bat artu’ ta sast!... gerri-gerritik sartu eutsan
· Se lo hundió en mitad de la cintura
Gainka-gainka joaz’ bide ori ekarri bear ginian
· Subiendo de repecho en repecho
Gainka-gainka joaz’ bide ori ekarri bear ginian
· Por ahí debíamos haber venido
Gain-zerran naiko egina zan, Zarauzko Lete
· Había trabajado mucho como cimero en aserrar troncos
Gairik muinenak joten dauz, aldizkari orrek
· Tratar los temas más sustanciosos
Gairik-bage eginak dira; ezer-ezetik atereak
· Crear, sacar de la nada
Gaiski-esalea zarana’ zuzen dakusgu
· Bien lo vemos
Gaiso batek, jatekorik onena’ dauko garratz-mintzat
· Lo tiene por desabrido
Gaiso dagoana gaitzaren berrizkaturak sarritan artzen duanean’ etsitzen degu aren
osasunaz
· Cuando tiene frecuentes recaídas
Gaiso guztiak aldean erabiltzan bat
· Enfermo universal...; maniático
Gaisoak eztauka gora andirik
· No tiene mucha mejoría
Gaisoak’ sahetsa galdu du
· Se ha enviudado
Gaisokarik dago egunotan
· Anda indispuesto; algo enfermo
Gaisopean edo artutxu ta nekatu zaukazalako, izan dozu Jangoikoaren gorrotorik?
· Porque te prueba con enfermedades y aflicciones
Gaisorik asko sendatu eban
· Muchos enfermos
Gaisorik ezarritxu euken Orozketa-baserrian’ etxeko gizonik zarrena
· Enfermo de alguna gravedad
Gaisotasun andi bateti urten dabeenak-legez’ argal, aginte gitxiko ta jausi-erraza
dago
· Poco firme y propenso a recaer
Gaistatu zuen gure gogoa, eta agitz arindu zizkigun gaitz-aldera geren begiak
· Hacerlos propensos al mal; seducirlos
Gaistatzen dituzte auzokoak’ eta berekin diarduketenak ere
· Los que tratan con ellos
Gaistoa gaistoa esateko’ ez nintzan; arro-samarra, neure buruari geiegi neritxona bai
· Engreído, infatuado
Gaistoak’ gaistoarena du gogoan
· Piensa conforme a su maldad
Gaistoak onari’ ez-diran gauzak asmarazten diozkanean
· Levantar falsos testimonios
Gaistoakaz laguntzen bazara’ euren ekanduak erantsiko jatzuz
· Si os juntáis con malos
Gaistoen begietan’ asmo zimurrez galduak dira nere gauzarik onenak ere
· Atribuirles torcidas intenciones
Gaistogileak’ eztau nai argirik; iluna gura dau, okerrerako
· Quiere las tinieblas para obrar el mal
Gaistoz egin du: ba zekian, okerra sortuko zala
· Lo ha hecho por malicia
Gaitarakoa al zatoz? Itz batzuek serio-xamar zurekin egin bearrean nagola jakin bear
dezu bada...!
· Parece que vienes con ganas de bromas
Gaitezin bertzeren gainean zentza!
· Escarmentemos en cabeza ajena!
Gaitz andi batek artu ta korde-gabe ilotza bezala erori zan
· Asaltado de grave enfermedad
Gaitz andi batek eman zion alabari’ ta laster il zan
· Le asaltó una grave enfermedad
Gaitz andi batekin’ elizakoak eginik’ iltzat utzia zeukaten medikuak
· Ya recibidos los últimos Sacramentos
Gaitz andi-bageko gezurtxo batzuk esan ditut
· Sin mayor malicia o daño
Gaitz asko ikusi bear dezu’ baina zoaz: Ni zurekin izango naz
· Has de sufrir muchas penalidades
Gaitz asko urrindu ditu jaboiak
· Ha alejado muchas enfermedades
Gaitz au bereganatu duenak’ nekez artzen due ontzeko asmo sendoa
· Los que han contraído este vicio
Gaitz au’ gure gogoz dakarregun etsaia dala, dio S. Basiliok
· Un enemigo que llevamos con nosotros voluntariamente
Gaitz au sendatu bear degula’ ... lendik gaude itz-emanak
· Lo tenemos acordado o prometido
Gaitz aundi-aundirik zer dan ez dakit.- Zorionekoa zu! Nik beste kontu batzuk
dabiltzkit
· Yo no podría decir otro tanto
Gaitz aundi-aundirik zer dan ez dakit. -Zorionekoa zu! Nik beste kontu batzuk
dabiltzkit.
· Aún no sé qué es una enfermedad grave
Gaitz aundi-gabe ilak ba ziran amaren seme ederrik, egun beltz aietan...!
· Cuánta vida inocente segada en flor!
Gaitz berak joak dira hiruetarik biak
· Adolecen del mismo mal o defecto
Gaitz berri batek eraman du mundu ontatik’ gure esaterako, zerura. Ala gertatu
dedila!
· Piadosamente pensando
Gaitz egin dizula? Eztezu ba moxkortzeko lain artu! .-Ezer bear ez, alako maxkal-
aldietan!
· La más mínima gota basta en casos así
Gaitz egiteko grina jatorriz dakartenak
· Los que lo llevan en la sangre; a los que les viene de casta
Gaitz egiteko lain jan arte ezta asentatzen
· Hasta hartarse; hasta empacharse
Gaitz egiten zaie’ etsaiai barkatzea
· Les cuesta; se les hace difícil
Gaitz erdi’ beren buruaren kaltean bakarrik balitz! Famili guztia jarri dute ixtilu
gorri-pean
· Ponerla en gran aprieto; hundida, arruinada
Gaitz erdi’ beti zintzo egingo baluke...! Bainan euri txe au da okerrena
· Si al menos lloviese con formalidad...!
Gaitz estu batek artu zuelako berria etorri zan
· Caer gravemente enfermo
Gaitz estu batek arturik’ berrogei ezkutu bialdu zizkan santuari, Jainkoari erregu
zegion
· Presa de grave enfermedad
Gaitz etsi det orrek egin duena
· Lo he juzgado malo; lo he reprobado
Gaitz ez aal zinanen egin?
· No te habrá hecho daño?
Gaitz gogor bat artzea asko... itxura guzia galtzeko, neskatxa batek!
· Basta una enfermedad seria
Gaitz gogor batek artu zuen
· Cayó gravemente enfermo
Gaitz gogor batek artuta’ komentu baten jarri zan
· Presa de grave enfermedad
Gaitz gogor batek mende artzeko arriskuan zegoala esan zion
· En peligro de sucumbir a una grave enfermedad
Gaitz gogor batekin’ makina bat ganadu galdu zitzaizten; eta orduan inoizko ondoen
ikusi zan’ baserritar onen biotzeko sendotasuna
· Una gran epidemia
Gaitz gogor batekin’ makina bat ganadu galdu zitzaizten; eta orduan inoizko ondoen
ikusi zan’ baserritar onen biotzeko sendotasuna
· Entonces se vio como nunca
Gaitz gogorra etorri zaio gaztainari; eta ba dirudi’ toki batzuetan gelditzera egin ote
duen. Baino beste batzuetan aurrera dijoa
· Quizá tiende a decaer
Gaitz gogorren bat arrapa ezakek
· Grave enfermedad o mal
Gaitz gogortxoren batekin minez gelditzen bazera
· Si te quedas enfermo de alguna gravedad
Gaitz guziak’ era-batera sendatzen ez dira
· Del mismo modo
Gaitz guzien gaitza’ eriotza gaistoa da
· El mal mayor entre todos los males
Gaitz handi batez jo zuen herria Jaunaren haserredurak
· Lo hirió con una gran plaga
Gaitz handien peskizan dago
· Le aguardan grandes males
Gaitz ikusia da... Goseak zaildua
· Curtido por la adversidad
Gaitz iritziko etzazula baneki’ meza nagusira joaten zeran galdetuko nizuke
· Si supiera que no te vas a molestar
Gaitz izango dezu’ au bezin ona merkeago bilatzen...
· Trabajo te costará...; dificulto que consigas hallar
Gaitz izango jake atzamarrik ezartea geure maite oni
· Trabajo les costará; ya se guardarán de
Gaitz izango jake atzamarrik ezartea geure maite oni
· Lastimar, agraviar
Gaitz izigarri batek jo du, eta eraman’ hameka egunak barnean
· Le ha asaltado una terrible enfermedad
Gaitz nai diote Jabierr-i, eta il nai luteke’ jainko paltsoen buru egiten dutenak
· Le odian
Gaitz onik ez da
· Todo mal es reprobable
Gaitz orde gaitzik ez inori itzuli!
· No volváis a nadie mal por mal
Gaitz ori’ zabalduan dijoa
· Va propagándose
Gaitz orren jabe egindakoan’ ez dira luzaro biziko
· Una vez contraído ese vicio
Gaitz orri osabidea jarteko’ zuzendu beitez zuen otoitz guztiak Arengana: agiri-
agiriko arriskuan zagoze
· Estáis en evidente peligro
Gaitz paregabe bat da au, gaitz guziai eragiten diena
· Que sobrepasa todos los males
Gaitz pegakorra itsaskorra dabilkizute ondoren...: ernaitu zaitezte!
· Os persigue una plaga
Gaitz txar batek’ oiean ezarri zuan urte betez
· Una pertinaz enfermedad
Gaitz txar batek’ oiean ezarri zuan urte betez
· Le obligó a guardar cama
Gaitz txar eta luze ark’ oso joazi zion lur
· Lo dejó enteramente abatido
Gaitz txarak eraso dio aurrari
· Le ha asaltado una maligna enfermedad
Gaitz zail da’ bertzerena eskuan darabilazularik, ez kutsatzea: errotan irinik ez lotzea
· Es difícil no pringarse
Gaitz zarra’ aje txarra
· Enfermedad crónica: muy difícil siempre de curar
Gaitz zital bat sartu da ariztietan...; aizkorak ere lan asko egin du... Eta bat-eta-beste’
gure mendiak soil eta gorri gelditu dira
· Y debido a lo uno y a lo otro
Gaitz zital batek dauka jua
· Herido de una traidora enfermedad
Gaitza aurreratu baino len zere buru ori zaindu zazu!
· Antes de que se agrave el mal
Gaitza da egosten, baberrun zuri au
· Es duro de cocer
Gaitza edo ezbearra’ txandan-txandan nun-nai izaten dan gauza da
· La desgracia va rondando por todas partes; acecha a todos por igual
Gaitza errotik motz dezagun’ bake osoaz jabe gitezen
· Cortar el mal de raíz
Gaitza ez da oraingoa: lendanik dator
· Data de antes
Gaitza gaitzarekin ordaintzeko zale au’ arpegian eman zien
· Devolver mal por mal
Gaitza indartu... egin zaio. Gaina artu dio gaitzak
· Empeorar. Cobrar fuerza la enfermedad
Gaitza susmaturik iru egunera il zen
· A los tres días de haberse sentido enfermo
Gaitzak artu izan zion laguna’ ta bakarrik ibili bearra, bide aietan!
· Se le puso enfermo
Gaitzak azpian artu’ ta puntu-oro argalago’ ezertako-ez bat eginik, kemen-gabe
ikusiko zera
· Dominado por la enfermedad
Gaitzak azpian artu’ ta puntu-oro argalago’ ezertako-ez bat eginik, kemen-gabe
ikusiko zera
· Hecho un inútil o inválido
Gaitzak baino geiago’ urteak ekarri zuten andre gaxoa azken-egunetara
· Murió más de vejez que de enfermedad
Gaitzak bere era zeramakiela, esan zigun osagileak; baina ark bere gai zegoena egin-
gabez etzala izango. Bere almen guziak jarri zituan
· Que la enfermedad seguía su curso
Gaitzak bere era zeramakiela, esan zigun osagileak; baina ark bere gai zegoena egin-
gabez etzala izango. Bere almen guziak jarri zituan
· Lo que estaba de su parte
Gaitzak betarik ematen badu’ orduan osatuko da bekatuen esamina. Lekurik, tokirik
· Si da tiempo o espacio disponible para
Gaitzak ematen dion bero gogorrakin’ beti ametsetan ari da
· Debido a la alta fiebre de su enfermedad
Gaitzak’ eriotzako asnaseetan zeukan
· La enfermedad lo tenía agonizando
Gaitzak errea bazaude’ ez aserretu, guk esan-arren...!
· Si estás agriado o fastidiado
Gaitzak eta oieko egoera luzeak’ bere azpiak galdu’ eta oinaze minak erasotzen zioten
· Le acometían fuertes dolores
Gaitzak eta oieko egoera luzeak’ bere azpiak galdu’ eta oinaze minak erasotzen zioten
· Llagarse la parte trasera del cuerpo
Gaitzak’ etorri egiten dira; junik ez
· Lo que no saben es irse
Gaitzak eztu aundi-txikirik ezertarako bereixten
· No hace distinción entre grandes y pequeños
Gaitzak’ gutzat eginak dira
· Hay que contar con los contratiempos, con la cruz
Gaitzak indar artu-ezkero’ etzegoen beste alderdirik: danak edo geienak zulora
joango ziran. Ikuiluko beiak
· Todas se morirían... Irían a parar al hoyo
Gaitzak jira emanik’ oso onera eman du eriak
· Ha entrado en plena mejoría el enfermo
Gaitzak jira emanik’ oso onera eman du eriak
· Ha hecho crisis la enfermedad
Gaitzak jota daude, saldu dizkitzun oilo oek
· Enfermas o contaminadas
Gaitzak leku puska bat eman zion zeruko deia obeto ezagutzeko
· Le dio tiempo para
Gaitzak mendean artuta gelditu nintzan itxu
· De accidente
Gaitzak obera eman dio; eta zaude lasai!
· Ha hecho crisis la enfermedad; se nota mejoría
Gaitz-aldera ta makur artzen ditugu’ Jainkoak igortzen dizkigun otz-beroak
· Recibir mal, con descontento
Gaitz-aldera ta makur artzen ditugu’ Jainkoak igortzen dizkigun otz-beroak
· Contrariedades, contratiempos
Gaitz-aldi gogor batek eraso zion portizki
· Le acometió una grave enfermedad
Gaitzarekin onaren ezaguera’ ez dator guzietan berdin
· El conocimiento del bien y del mal; la conciencia moral
Gaitzarekin onaren ezagueran sartu-ezkero’ kristau guziak beartuak daude
konfesatzera
· El conocimiento del bien y del mal
Gaitzaren eta onaren ezagueran sartzen geranetik
· Llegar al despertar de la conciencia moral
Gaitzaren kutsurik ezertxo ere balu Jainkoaren Bildotsak’ nola garbituko luke
ainbeste gizonen zikinkeri?
· Si tuviera el menor rastro de mal
Gaitzaren onez irri egitea
· Una risotada arrancada por la vista de un detalle cómico en medio de una desgracia
Gaitzari etxean sartzen ez uztea obe da’ sartu ta gero bialdu-ezinik ibiltzea baino
· El no poderlo expulsar o echar fuera
Gaitzari gogor egin ondoren’ or dabil bizkor askorik kalean
· Después de haber resistido a la enfermedad, a la epidemia
Gaitz-bidetik kentzeko itz osoa ematen dio
· Palabra formal de apartarse del mal
Gaitze’ lapur ixile Gutxien uste denean etortzen, lapurra bezala
· La enfermedad acecha como ladrón oculto
Gaitzean ezin ezer egingo diot orri...; onez-onean zerbait egin bearko
· A buenas
Gaitzean ezin ezer egingo diot orri...; onez-onean zerbait egin bearko
· A malas, a la fuerza
Gaitzean gogorturik bizi ziran bekatariak
· Empedernidos; obstinados o encallecidos en el mal
Gaitzek’ aiseago etortzen dire’ joaten diren baino
· Más fáciles de contraer que de combatir
Gaitzeko biltzarrea izan dugu Domintxene-n, igandean
· Una magna concentración
Gaitzeko indarrean zabilaten pilota
· Lanzaban la pelota con gran viveza
Gaitzeko mihi gaixtoa zuen
· Era muy mal hablado
Gaitzeko partida egina dute laurek
· Han jugado un magnífico partido
Gaitzeko partida jokatu dute, burutik-buru
· Un magnífico partido
Gaitzeko partida jokatu dute, burutik-buru
· Del principio al fin
Gaitzen bat sortuta ote zeuzkan bei orrek esneak zapuztuta?
· Sería por eso que no daba más leche?
Gaitzen batek eman dio... Berotasun aundia dauka...!
· Le pasa algo...; se ha puesto malo
Gaitzen batek jo al du zuen asto gaxo ori?
· Le ha sobrevenido algún mal?
Gaitzentzat’ ez da zarrik, ez gazterik, ez bizkorrik Denak berdin arrapatzen
· Atacan por igual a todos
Gaitz-epel edo bular-minak jo ote zun’ bildur ziran
· Temían que estuviera tuberculosa
Gaitzera dijoaz lasterka’ atearen umeak urtara dijoazen eran
· Como los patitos al agua
Gaitzera grinatua da
· Propenso al mal
Gaitzera makurtua eta itzetan guziz labainkor dago gizona
· Resbaladizo de lengua
Gaitzera makurtuak gatoz garanak
· Todos nosotros
Gaitzera zuzen daraman bide zabala
 · Que lleva derechamente a la ruina
Gaitzerako deia daramaten itz labainak
· Que incitan al mal
Gaitzerako grinaz geran guziok beteak jaiotzen gera, Adanen pekatuan irabiotuak
· Todos
Gaitzerako gura esnatzen da, orrelakoetan
· Se excita la concupiscencia
Gaitzerako tirriarik batere bage jaioko ginan
· Propensión al mal
Gaitz-erdi’ alkatearen zigorrak jo ezpaditu
· Alcanzarles la sanción del alcalde
Gaitz-erdi litzake berak ez jakitea, edo ezin asmatuz egotea
· Lo de menos sería
Gaitz-erdi lizake’ bi aldiz il bear banu; baina bein bakarrik egiten dan lana da, iltzea
· Es cosa que sólo se hace una vez
Gaitz-erdi lizake’ bi aldiz il bear banu; baina bein bakarrik egiten dan lana da, iltzea
· Menos mal sería si
Gaitz-erdi’ lizarrak bakarrik balira inorenari zaina edo zarpa erasten diotenak!...
Orrelakoak anka-bikotan bai ote diran?... Bai amaika!
· Ya lo creo! y no pocos!
Gaitz-erdi’ lizarrak bakarrik balira inorenari zaina edo zarpa erasten diotenak!...
Orrelakoak anka-bikotan bai ote diran?... Bai amaika!
· Invaden campo ajeno; se apropian de lo que no es suyo
Gaitz-erdi’ lizarrak bakarrik balira inorenari zaina edo zarpa erasten
diotenak!...Orrelakoak anka-bikotan bai ote diran?...Bai amaika!
· No los hay también entre los bípedos?
Gaitzerdi, norbait jabetu danean
· Gracias a que alguien ha caído en la cuenta
Gaitzerdi, norbait jabetu danean
· Menos mal
Gaitz ere ez da ta’ aurreko bertsolari zaar asko baino txukuntxeago arkituko nazu
· Cosa nada difícil por cierto
Gaitzetan’ pixketik etortzen da puska Asieratik eragotzi bear; txartzen utzi-gabe
· Combatir los males antes de que se agraven
Gaitzete ura nondikan sortu ote zen ikasi naian zegoen, arto-landareari begira
· Tratando de averiguar
Gaitzez artu zituen aren kontsejuak
· Tomó a mal
Gaitz-gabea izanik’ alako asmo galdurik bere anaiagan uste izan-gabe jarraitu
zitzaion
· Siendo inocente o sin malicia
Gaitz-gabea izanik’ alako asmo galdurik bere anaiagan uste izan-gabe jarraitu
zitzaion
· Tan malas intenciones
Gaitzi gogorrean dago zure laguna...: zer egin diozu?
· Está muy resentido
Gaitzi zaio aditzea’ xuriekin ba daukala den gutienik ere
 · Le molesta que digan
Gaitzi zaio aditzea’ xuriekin ba daukala den gutienik ere
· Le molesta que digan que tiene la más mínima relación con
Gaitzik asko dauka gizonak munduan’ alkarri gaitz berriak ematen ibili-gabe ere
· Bastante tiene que sufrir el hombre...!
Gaitzik ez duen edari oni’ gogoz oi diot nik ekin. Sagardoari
· A esta bebida inocente
Gaitzik ikusi eztunak’ ona zer dan eztaki
· Para apreciar lo bueno, hace falta haber sufrido el mal
Gaitzik’ onik ez...; baina zure bizimodua txarra da benetan
· Todos los males son deplorables
Gaitzik-ezak ematen duen pake gozoa
· La inocencia o ausencia de culpa
Gaitz-ikusia zan’ eta etzuten aixa menderatuko.
· Era hombre muy curtido
Gaitzitu zitzaion bihotzean Piarres-i’ galdegin zioenean Jesusek hirurgarren aldikotz
maite zuenetz
· Sintió en el alma Pedro
Gaitz-itxurarik etzion ikusi medikuak
· No le notó cosa de particular...; síntoma de enfermedad
Gaitz-izenez’ Espiritu-Santua esaten zioten, errian
· Por apodo
Gaitz-izenez’ Giz-erdi edo Gezur-erdi deitzen diote; esaten duenaren erdia’ gezurra
izan oi dalako
· Apodo
Gaitz-izenez’ Giz-erdi edo Gezur-erdi deitzen diote; esaten duenaren erdia’ gezurra
izan oi dalako
· Medio-hombre
Gaitz-izenez’ Mispildiko kaskilu
· Cascarrabias ?
Gaitz-izenez’ Mispildiko Kaskilu
· Llamado por apodo
Gaitzok zorion baten bota zituanetik’ oso gorbiztuta agiri da
· Se le ve completamente mejorado
Gaitzok zorion baten bota zituanetik’ oso gorbiztuta agiri da
· En buena hora
Gaitz-ondorean’ erriko aize osasun-galgarriak utzirik’ naba-mendietako aize
garbitara irten zan
· Aires nocivos o malsanos de la ciudad
Gaitz-ondorean’ erriko aize osasun-galgarriak utzirik’ naba-mendietako aize
garbitara irten zan
· Durante la convalecencia
Gaitz-ondorik irakutsi-gabe, bihotzez barkatu zion
· Sin muestra de resentimiento alguno
Gaitz-pentsa gabe, aurreratu ziran gureak ondotxo’ eta berri-berri arpegi eman zien
etsaiak, eta gogor eraso kristauai
· Les hicieron frente a mansalva
Gaitz-soinurik ez da-ta, parajeak ondo artuko aal du...!
· Le sentará bien
Gaitz-soinurik ez da-ta, parajeak ondo artuko aal du...!
· No tiene fama de malsano el lugar
Gaitz-txo derizkiot. .-Bai, jauna; baino ba dira arginak’ ainbeste egingo luketenak
· No faltarían canteros capaces de hacerlo
Gaitz-txo derizkiot .-Bai, jauna; baino ba dira arginak’ ainbeste egingo luketenak...
· No me parece tan fácil
Gaitztxo derizkiot, bai, nik ere, lan orri; baino ba dira arginak’ ainbeste egingo
luketenak
· Que serían competentes para hacerlo
Gaitz-uste-gabe sinistu zion
· Sin recelo; sin maliciar
Gaitz-uste-gabean esan diogu
· Sin mala intención; sin pensar en hacer daño
Gaitz-ustez ez baino aren adixkidetasunaren bila zetorrela... -esa-emen-zion
· No con mala intención, sino
Gaitz-zuria
· Mildeu, enfermedad de algunas plantas
Gaixo aren ezpainetatik’ etzuten irtetzen aiene batek bakarrik
· No salía ni una queja. Jamás profería una queja
Gaixo arentzat’ etzegoan Jesus bateko atseginik...: beti lanean; ez arpegi argirik ikusi,
ez itz bigun bat aditu-gaabe
· Ni un momento de reposo o de solaz
Gaixo arentzat’ etzegoan Jesus bateko atseginik..: beti lanean; ez arpegi argirik ikusi,
ez itz bigun bat aditu-gabe
· Ni una cara amable
Gaixo arentzat’ etzegoan Jesus bateko atseginik...: beti lanean; ez arpegi argirik ikusi,
ez itz bigun bat aditu-gabe
· Ni una palabra afable
Gaixo au, odolak aterata’ etzan ilgo onetatik
· Si le hubieran sangrado
Gaixo orrek ezin du itza garbitu
· No puede pronunciar de manera inteligible
Gaixoa’ aideak jo zun. Oiloa
· Se quedó mantuda, alicaída
Gaixoa eriotzeko zorian dagoenean’ ezta etxoron bear txit etxirik egotera. Olio santua
emateko
· No hay que aguardar al último extremo
Gaixoa’ lepoan artuta eroan eban ostatura
· Tomándolo en hombros
Gaixoa obeto zegoelako berri onak etorri ziran
· Llegó la buena nueva de su mejoría
Gaixoa pizkortzeko’ ez dago mutilik’ ardoaz berdintzeko-besterik, lurrean
· No hay nada comparable a
Gaixoak’ atzera jiratu’ eta dena okerbidea egiten asi ziran
· A desandar el camino mal andado
Gaixoak itxi deutsa Peru-ri
· Ya ha vencido su enfermedad
Gaixoak zaintzen ondo dakiten? Ontan dira ba mutilak monja oek!
· Si es precisamente su especialidad!
Gaixoak! .-Zu baino geiago kupitzen naiz ni...: zer uste dezu?
· Más lástima me dan a mí
Gaixoaldi izugarriren bat igaro zutela esan zitekean
· Alguna terrible enfermedad
Gaixoaren iduria egin zuan’ eta apaizari deitu zion bere bekatua aitortzeko
· Se fingió enferma
Gaixo-buru egin eban
· Se fingió enfermo
Gaixorik egonda, kaskamotz dago’ ain ule ederrak zituan neska gaztea
· Está pelada; con el pelo cortado
Gaixotasun luzea’ ezta bertatiko sendagarriaz osatuten; ezta bein bateko bisiteaz
sendatuten
· No se cura con una única visita médica
Gaixotasun luzea’ ezta bertatiko sendagarriaz osatuten; ezta bein bateko bisiteaz
sendatuten
· No se cura por una medicación momentánea
Gaixotasuna bere mendean azpiraturik daukana
· Dominada o sometida
Gaixotiaren osagarrizko miritza
· Unguento salutífero del alma enfermiza
Gaixotu zan, ta barrenak txistu egiten zion. Ta medikuai itza atera zien’ iltzen
zanean, gorputza askatzeko, ta barrenean zer zuan ikusteko
· Que le hicieran la autopsia
Gaixotu zan, ta barrenak txistu egiten zion. Ta medikuai itza atera zien’ iltzen
zanean, gorputza askatzeko, ta barrenean zer zuan ikusteko
· Les encargó que
Gaixoz etenda makal dagon orri’ errukirik ez dautso
· Rendido por la enfermedad
Gaixtaginak larderian atxikiko dituen indarra
· Tenerlos a raya; imponerles respeto
Gaixtaginentzat ezta bakerik
· No hay paz para los malvados
Gaixtakeriako sortua zen; debrua berekin zuena
· Hombre perverso
Gaixtakerian dabilanak, are mundu hunetan ere’ atsegin baino atsekabe gehiago
iragaiten du
· Más aflicción que contento
Gaixto hura’ otoitzez zegokan Jaunari
· Imploraba al Señor
Gaixto osoa da zuen anai au
· Rematado... Dicho aquí en tono festivo
Gaixtoak’ gezurrez dira alegera, eta egiaz triste
· Fingidamente alegres, en realidad tristes
Gaixtoak nahi duen arte’ onaren bizia
· Cuántas veces la vida del bueno está a la merced del malo!
Gaixtoak on’ jaunen gerizan
· Los malos resultan ser buenos, cuando los amparan las autoridades
Gaixtoek ez dute gerokoaren peskizarik
· No tienen esperanza alguna del porvenir
Gaixtoeneko kontuan’ ailekitza ai lekiozka hondarrak bedere geldi!
· En el peor de los casos: y menos mal si...!
Gaixtoeneko kontuan’ ailekitza ai lekiozka hondarrak bedere geldi!
· Ojalá le quedaran siquiera los despojos!
Gaixtora erakutsi nai die umeai, gazteak dirala
· Inducirlos al error o al mal; pervertir
Gaixtorik eta onik eztute berexi...: guziak arrapatu gaitu erasoak
· La sanción ha sido para todos, sin distinguir entre inocentes y culpables
Gaiz txar baten menpean jausi zan ama zarra
· Sucumbir a una maligna enfermedad
Gaiz-andi zen haren izena: mendia bezalako gizon bat. Gaiz-andi Gaizo-handi
· Un gigantón
Gaizbidez-gaizbide ta nonnai atera-sartu ibiliko naz?
· De ocasión en ocasión de pecar
Gaizki abil orrela... Ezkondu egin bear euke... Noiz arte ago? Ordua dek!
· A qué aguardas?
Gaizki artzen nau ni neguak
· Me prueba mal, me perjudica
Gaizki artzen zuen neskato au bere amordeak
· La trataba mal su madrastra
Gaizki aundirik ez diot nai
· No le deseo ningún mal grave
Gaizki azitako umeak ditu... eta ez dakit zer burubide atarako daben
· No sé en qué van a parar
Gaizki bada gaizki’ entsea gaiten, zorion horren hobeki aipatzerat
· Aunque sea defectuosamente
Gaizki bat egin orduko’ galduko luke gaiztagilea, naiz lizala den-andiena
· Aunque fuera el más poderoso
Gaizki bildua’ sekulan ez balia
· Lo mal ganado se lo lleva el diablo
Gaizki bizi den batek’ alapidea elpide ematen diote herriari
· Da que hablar; hace murmurar
Gaizki bizi gera...: gure ondasun danak’ ba dijoaz beera
· Se van a pique
Gaizki dabilenak’ atalburuan kana bilatzen omen du
· En el pecado se lleva la penitencia; el escarmiento
Gaizki dabiltza basarritarrak betiko bustiakin
· Persistente humedad
Gaizki dagoanaren main gutiziak’ aurrez barkatuak dira; obeto esateko’ ez dute
barka-bearrik: barkatzeko gairik ez dutelako
· No tienen materia perdonable
Gaizki dagoanaren main gutiziak’ aurrez barkatuak dira; obeto esateko’ ez dute
barka-bearrik: barkatzeko gairik ez dutelako
· No tienen necesidad de perdón
Gaizki dagona’ ainuriz; ta ongi dagonak’ aditu nai ez
· Quien goza de salud puede llegar a no percibir o comprender los gemidos del que sufre
Gaizki dan gauza da au
· Eso no está bien; eso no se debe hacer
Gaizki dirudien usantzak dirade oek; eta kiratsa zabalduko due goiz edo berandu
· Apestarán el ambiente moral
Gaizki doha iztupaz’ suak utki uki dezanean
· Mal le va; mal lo pasa
Gaizki ebil dena’ gaizki baratzen da Baratzen gelditzen
· Quien mal anda, mal acaba
Gaizki egin dut...: Hobenik-gabekoaren odola saldu dut
· He vendido o entregado sangre inocente
Gaizki eginak’ bereala zuan larritu mutila
· Pronto le remordió la conciencia de su pecado
Gaizki eginaz garbatuteko al-izatea
· Poder de arrepentirse
Gaizki erabili zuten jo ta tira... Bekokia kolpeka itsusitu zioten’ alik eta ebaki-ondoak
bere aldirako izango zitun arte
· Conservar las cicatrices por toda la vida
Gaizki erabili zuten jo ta tira... Bekokia kolpeka itsusitu zioten’ alik eta ebaki-ondoak
bere aldirako izango zitun arte
· Hasta el punto de
Gaizki erabili zuten jo ta tira... Bekokia kolpeka itsusitu zioten’ alik eta ebaki-ondoak
bere aldirako izango zitun arte
· Le maltrataron a empellones
Gaizki erantzun zion kontseju onari’ ilun jarririk bekaina
· Frunciendo el ceño
Gaizki esale au’ itxian sarrerazo zuen Moises-ek
· Encarcelar
Gaizki esanak’ barkatu ongi esanak’ zakuan sartu!
· N.B. Dicho usual al término de una conversación, quizá un tanto viva
Gaizki esanik bada nere itzetan’ barkatu!
· Si en algo he faltado
Gaizki esanik, kalte eginik eztut
· No he murmurado; no he hecho daño
Gaizki esate orri utzi zaiozute!
· Dejad de murmurar
Gaizki esate orri utzi zaiozute!
· Dejad de murmurar
Gaizki esaten duenak’ esan ainbat zor
· Cada murmuración equivale a una deuda para el murmurador
Gaizki esaten jardun dirade... Urdai-gabeko zerriak
· Unos indecentes...; unos cerdos
Gaizki eta gaitzi zauku
 · Nos parece mal y nos disgusta
Gaizki hiltzearen zara beldur, eta ez gaizki bizitzearen? Bada ezin hil diteke gaizki’
ongi bizi izatu izandu dena
· Tienes miedo de... y no de
Gaizki ibiltzen zan ordutan, erleju ori; etzituen orduak inoiz zuzen biltzen
· Reloj trastornado
Gaizki ibiltzen zan ordutan, erleju ori; etzituen orduak inoiz zuzen biltzen
· Nunca daba bien sus horas
Gaizki irudituta negon, ni orduan
· Según eso, yo estaba en un error
Gaizki itzegin dedala diozu... Emaitzagun arrazoiak juezen aurrean, elkarri begira
· Cara a cara
Gaizki jantzirik bazegoan ere Frantzisko’ adiskide on ark ezaguera eman zion
· Le reconoció
Gaizki jo zion soinua kukuak
· Le salieron mal las cuentas; le fallaron sus cálculos
Gaizki konpontzekotan’ obe banatzea!
· De no poder entenderse
Gaizki nabil...: nere aurrak ezin neurtu
· No consigo enderezar a mis hijos
Gaizki nai duen batek’ gezurra esan du: ezta gure musika Markinan izandu
· Un mal intencionado
Gaizki oituta dauzkatzu-ta, beti eskean oik ere! .-Zer egingo diozu ba? Abeak erantsi
zun nunbait, min ori ta...!
· Es algo congénito... Soy así porque lo quiso mi destino
Gaizki omen dago beraz zuen nagusi ori? - Ez da aterako, gizajoa
· No saldrá de ésta
Gaizkiak erranez’ ez da egundaino nagirik ernatu
· Dirigiéndole reproches
Gaizki ere gaizki da ori!
· Eso no se hace! Eso está muy mal hecho!
Gaizki-esaka asi zitzaiozkan
· Protestar o murmurar
Gaizki-esale au’ itxian sarrerazo zien Moises-ek
· Murmurador, detractor
Gaizki-esanik edo beste utsegiteren bat itzuli ote zaigu gure jardunetan?
· Se nos habrá escapado alguna inconveniencia?
Gaizki-esateko biderik ez det, arengatik
· Ningún motivo de queja
Gaizki-gile orok’ higuin du argia
· Todo al que obra el mal, odia la luz
Gaizkilea kaxkarra izanagatik’ aginari ondo beitu!
· Cuidado! no hay enemigo pequeño!
Gaizkilea kaxkarra izanagatik’ aginari ondo beitu!
· Cuidado!... que no hay enemigo pequeño
Gaizkinak jaukaz gaur gure mutil-zarrak; eta ezin lajeikek urreratu beragana
· Está de malas...; está de mil diablos
Gaizkinakin dagoan baten eran asi zan; eta ala il zan bekatari au
· Como un poseído; como un endemoniado
Gaizkinen batek begitan artuta ote nauka?
· Será que me persigue algún espíritu maligno?
Gaizkinen batek begitan artuta ote nauka?
· Espíritu maligno
Gaizkirako izpirituak’ bi gauza dauzku ahal bezenbat kuku-arazten
· Hace todo lo posible por que no las veamos
Gaizkirako izpirituak’ bi gauza dauzku ahal-bezenbat kuku-arazten
· El espíritu del mal... El demonio
Gaizkirako sua piztu zitzaion bihotzean... Behar ere, oihu egin zion Jesus Jaunari; eta
garaitu zuen tentazione ikaragarri hura
· Se le encendió el fuego de la pasión
Gaizkirako sua piztu zitzaion bihotzean... Behar ere, oihu egin zion Jesus Jaunari; eta
garaitu zuen tentazione ikaragarri hura
· Por suerte; por fortuna
Gaizkiren bat egin dezun aldi-oro
· Cada vez que
Gaizkirik den gutiena egin-gabe nehori’ gaiztaginik handiena naizela dut iduri
· Sin haber hecho el más pequeño daño
Gaizkitik gaizkira gabiltza aspaldiko denboran
· Entrampados en el mal
Gaizkitik gaizkira gabiltza aspaldiko denboran
· Hace tiempo que
Gaizkitzen zanean’ aitak orixe artzen zuun
· Al sentirse indispuesto
Gaizo fakturrak karteroak hor dabiltza, beren zakuak ernari
· Con sus bolsas repletas
Gaizo Mixel ere’ itzali zauku betiko
· Se nos ha ido para siempre; ha muerto
Gaizo xahakoa! Non duk aixtiko zorro lodia? Lehen-birundan’ xurgatu dautek
odolaren erdia. Orai hor ago, zimurrik aurpegia
· A la primera ronda
Gaizo xahakoa! Non duk aixtiko zorro lodia? Lehen-birundan’ xurgatu dautek
odolaren erdia... Orai hor ago, zimurrik aurpegia
· Qué ha sido de tu rolliza panza de poco antes?
Gaizo xahakoa! Non duk aixtiko zorro lodia? Lehen-birundan’ xurgatu dautek
odolaren erdia. Orai hor ago, zimurrik aurpegia
· Con la cara hecha arrugas... Ya lacia; vacía de vino
Gaizoa, nor ere baita’ ez da aise bizi
· Quienquiera que sea
Gaizpean bizi diraneri ere, ardoaren ondorenak erakustea’ oso premiazkoa da: on-
ustez kalte ikaragarriak ekartzen bait-ditu
· Aun a los que están dominados por el vicio de la bebida
Gaizpean bizi diraneri ere, ardoaren ondorenak erakustea’ oso premiazkoa da: on-
ustez kalte ikaragarriak ekartzen bait-ditu
· Bajo apariencia de bien
Gaiztabidetik atera dedin
· Dejar su mala conducta
Gaiztagina bezala zeatu zuten Jesus
· Azotar como a un malhechor
Gaiztakeri aundiren bat balitz gizon orrek egina’ bear danez entzungo nizuteke
· Os escucharía como es debido...; cumplidamente
Gaiztakeri gogorrak egiten emen-dituk munduun; da inpernura eraman bear aut
· Cometes grandes maldades
Gaiztakeri oiengatik’ emaiezu bi-alako!
· Págales con el doble...!
Gaiztakeri ori egin dizunari’ barkatu bear diozu, Joxe!... .-Geiago balitz ere barkatua
dago
· N.B. Se recoge esta edificante respuesta muy corriente en el uso dada por el testigo
mientras se desangraba de la cuchillada recibida
Gaiztakeria egin dut..: oitura gaiztoa sartua
· Es que tengo metida la mala costumbre
Gaiztakeria oiek guziak’ zeruari oska zegozkion
· Clamaban al cielo
Gaiztakeria oneek Eleizearen kontra’ beti ustel urten dabee
· Siempre se han frustrado
Gaiztakeria’ ura itxasora bezela’ amilka-amilka azkenean inpernura
· Va rodando o precipitándose hasta el infierno
Gaiztakeriaetan ondo josia zetzala il zan, mundu guziak gorroto ziola. Akaz erregea
· Atascado en sus vicios
Gaiztakerian sartu ez direan umeak
· Niños inocentes, sin experiencia del mal
Gaiztakeriaz aurrak galtzen edo gal-erazten dituenak
· Abortar o hacer abortar
Gaiztakerira zuben beti grina
· Hombre de mala inclinación
Gaiztakeriren bat egin badet’ nerekikoa egizute. Kulpa-gabea naizela’ ba dakizute
· Haced lo que tengáis que hacer conmigo
Gaiztakeri-usain-barik etxera biurtu daitezala...!
· Sin contagio de maldad
Gaizto arroa ikusi neban gora egiten; Liban-go tantai luzeak-legez goiak joten
· Alzarse envalentonado, escalar alturas
Gaizto arroa ikusi neban gora egiten; Liban-go tantai luzeak-legez goiak joten
· Crecer, prosperar
Gaizto asko jartzen da emen’ onaren izenez
· Hay muchos malos que tratan de pasar por buenos
Gaizto ez diran zer-eginak’ on jo bear dute; ez baita on-gaiztoen tartekorik
· Hay que darlos por buenos
Gaiztoa’ beti da gibel-beldurti eta goganbehartsu
· Desconfiado y receloso
Gaiztoa da erretzen
· Es difícil de quemar
Gaiztoa da zure beia... Ostiko ere botatzen dit. -Gure etxean etzuen beinepin orlako
 konturik... Toki arrotzean dagolako tirako ditu
· Será porque está en sitio extraño
Gaiztoa da zure beia... Ostiko ere botatzen dit. -Gure etxean etzuen beinepin orlako
konturik... Toki arrotzean dagolako tirako ditu...
· Hasta me pega coces...!
Gaiztoa da zure beia... Ostiko ere botatzen dit. -Gure etxean etzuen beinepin orlako
konturik... Toki arrotzean dagolako tirako ditu
· No tenía semejantes mañas
Gaiztoa ontzen ezpada’ beretzat du kalte
· Para él será el daño; peor para él
Gaiztoa zan, eta neurri-neurrira zetorkion alako eriotza
· Le estaba muy merecido aquel género de muerte
Gaizto-aize gogorrak eldu dio
· Se ha vuelto muy travieso
Gaiztoak artuta gaude
· Somos malos en verdad... Estamos dejados de la mano de Dios
Gaiztoak artuta zaude gaur...; ta geldirik egoten ezpazera’ ... ederrak artuko dituzu
· Estás insufrible
Gaiztoak ba dakite inoiz alkar artzen; bainan bai ere utsa-gatik alkar galtzen
· También suelen hacerse daño uno a otro por una bagatela
Gaiztoak’ beti ilunpera egiten dute
· Huyen de la luz; buscan la oscuridad
Gaiztoak’ buru onik aterako eztu
· Quien mal anda, mal acaba
Gaiztoak gaiztakeria’ bere gain du
· Carga con la responsabilidad de su maldad
Gaiztoak indar dute zoritxarrez orain, eta guziak jarri zaizkigu buruz-gain
· Ellos tienen por desgracia la sartén del mango. Disponen de fuerza. Pueden más
Gaiztoak indar dute zoritzarrez orain, eta guziak jarri zaizkigu buruz-gain
· Se nos han montado encima
Gaiztoak nai duan arte’ onaren bizia
· La vida del virtuoso pende del capricho del malvado
Gaiztoak nai duen-artean, onaren bizia
· La vida del bueno pende de la voluntad del malo
Gaiztoak nai dun artean’ onaren bizia
· La vida del bueno pende del malo
Gaiztoak nai dun-arte’ onaren bizia
· Contra la fuerza no hay razones
Gaiztoak nai duun arte’ onaren bizia... esaera dana
· Como suele decirse
Gaiztoak nai duun arte’ onaren bizia... esaera dana
· La vida del bueno depende de la voluntad del malvado
Gaiztoakin bat egin zuten
· Lo han contado entre los malhechores
Gaiztoan’ orri ez dio inork eramango
· Nadie le ganará a malo
Gaiztoari’ bi belakin kandelakin argi egin bear zaio Bere gaiztakeriak egiteko’
 ilunbea bilatzen duelako
· El perverso busca las tinieblas
Gaiztoen espaz nengoan
· Estaba celoso o envidioso de la suerte de los impíos
Gaiztoen gaiztoz’ ez da zindorik gaur lurrean
· De tanta maldad que hay
Gaiztora emanda gaude... Gaiztakerira jarrita
· Nos estamos maleando
Gaiztorako bidea eman badizu zure anaiak’ zoazkio, eta buruz-buru lotsa-eman
ezazu!
· Reprenderle a solas
Gaiztorako bidea eman badizu zure anaiak’ zoazkio, eta buruz-buru lotsa-eman
ezazu!
· Entrambos a solas; entre los dos solos
Gaiztotzar ori! astin-astin egingo aut!
· Vas a ver cómo te sacudo! N.B. Amenazas, que lo mismo pueden ser desahogos de
cariño
Gaiztotzar ori! astin-astin egingo aut! Katuari esana
· Ah, picarón!
Gaiztotzarrak!... astin-astin egingo zaituet nik! Oiloai esana
· Ah, pícaras!
Gaiztotzarrak! astin-astin egingo zaituet nik! Oiloai esana
· Ya os voy a dar yo!
Gaiztotzat ematen ditu Jesus-ek’ era guzietako aserreak
· Reprueba o condena
Gaiztoz egin du. Txarrez egin du
· Por malicia
Gaiztoz zebilen nere atzetik
· Con mala idea
Gaiztoz-gaizto’ nekez arkituko da asto gaiztoagorik
· En cuanto a malo
Gaiztuago da, gaiztuago’ inpernuko tximista bainon ere
· Es más malo!
Gaiztuago da, gaiztuago’ inpernuko tximista bainon ere!
· Es más malo que si fuera de la piel del diablo
Gajoari’ koxkaren bat libratu zitzaion
· Aflojársele un tornillo; perturbársele la razón
Gajua!... Aren burutik-beera etzan Erroma egin, ez!
· No alcanzaba a más... N.B. Equivalente a: No fue quien inventó la pólvora
Gakiozan aurrera!
· Prosigamos!
Gakizkon Abrahanen bizitzari!
· Vamos con la historia de Abrahán
Gakizkon Ama on eta ezti hari...!
· Dirijámonos a aquella dulce Madre... Entreguémonos a Ella
Gakizkon orain gure lanari!
· Vamos con nuestra tarea! Emprendámosla
Gakoz giltzaz dago atea
· Cerrada a llave
Gal bedi osterontzeko guztia! Etzaiku ardura
· No nos importa
Gal da zuretzat’ Jesus-ez kanpo gizonentzat egiten duzun guzia
· Es totalmente perdido para ti
Galai arrotz batekin alaba ezkontzea’ gauza narra iruditzen zait
· Me parece una tontería
Galai au da’ Espainako koroa bidez dakarrena
· El es quien ciñe legítimamente la corona
Galai gazte ederrak: besteri esanik’ ez zeontzat aditu!
· No os deis por aludidos
Galai gazte orrek nerekin ezkondu nai badu’ nere aitak eztu naiezik
· Mi padre no se opone a ello
Galai onek, bere zorigaiztoan’ beartsuagoai etzien egundaino begiratu nai
· El desventurado de él
Gal-ale batzuen truke’ serbitzu andiak egiten diezte ormatxoriak nekazariai
· A cambio de unos granos de trigo
Gal-ale usteldutik finak jaiotzen diran bezela
· Granos podridos y granos sanos
Galanki edan zuen, arrapatzeraino
· Hasta embriagarse
Galarazi egingo zioten-bildurrez’ ... alde!
· Hospo! por temor de que se lo impidiesen
Galaren gala jantzitako baratza zoragarri bat dirudi Gipuzkoako mugape guztiak
· Vestido de gran gala, un jardín de belleza
Galaren-galako zaldirik’ bat bakarra ere ez da jaiotzen gure Gipuzkoan
· Caballo distinguido..., de buena raza
Galatearen mendean bizi nintzan garaian’ ez nuan izango txanpon bat zaintzen lanik
· No habría tenido posibilidad de ahorrar un céntimo
Galazota ei-dauko’ bere-berez Erromako barririk emotea
· Informar espontáneamente; libremente
Galbai batek zulorik aina palta ba ditun, neska; baina gauza bat ona-re ba den:
gezurrik ez esatea
· Estás llena de faltas por todos lados
Galbai zeiagaz iralgitu-bearra izaten dau arturunak artirinak’ taloak egiteko
· Hay que cernerla en apretado cedazo; en cedazo fino
Galbaia’ azpikoz ganera jarri eban
· Ponerlo boca abajo
Galbaia baino-be alperragoa zan
· Un gran holgazán
Galbaian artzen ziran gure denboran aur jaio-berriak
· Alusión a la práctica antigua. Se nota el dicho como curiosidad
Galbariotako irugarren geraldia: Jesus lendabizi erori zan lekua
· Tercera estación Del Viacrucis
Galbide estuan ibili ziran, ontziaren zabun zoliakaz
· Anduvieron en trance de perecer
Galbide onen kontu-gabe’ Santson lo zetzan
· Sin cuidarse, sin prestar atención a
Galbide onetatik iges egiteko’ toki goiak dira, gizonak eskueran daukazanak
· Los sitios más a su alcance
Galbidean gagoz, arin etxeratu ezik’ uretan sartuta, edoi odei-aize ta itxasoen
aserreak artzen
· Si no volvemos pronto a casa
Galbidean gagoz, arin etxeratu ezik’ uretan sartuta, edoi odei-aize ta itxasoen
aserreak artzen
· Bajo la marejada
Galda bizian dauden auzibideak dira oiek
· Cuestiones candentes
Galda zozue berari: adinetan da, mintza bedi bera
· Edad tiene
Galdakao-tik’ batera igaro ziran aineketariak; Zornotzara eldu ziranean’
gipuzkoarrak lurra jo eban, oinak anditu jakazalako
· Tuvo que retirarse; falló
Galdakao-tik’ batera igaro ziran aineketariak; Zornotzara eldu ziranean’
gipuzkoarrak lurra jo eban, oinak anditu jakazalako
· Pasaron al mismo tiempo
Galde ari ta galde oni’ andik luzarora arte etzan jabetu, nork egin zuan biurrikeri
hura
· Hasta mucho tiempo después
Galde bakie batzuei’ biraurik egin duen
· Pregúnteseles
Galde bat egin bear diot bedorri... -Asko balioko dik!
· Cualquier tontería vas a decir!
Galde bat egiteko esan diot’ gizon ori urren ikusten duanean
· La próxima vez que
Galde batzuek eginda’ bereala Kaifasi bialdu zion: Apaiz-Nagusi zan aldetik’
zeritzana egin zezan
· En cuanto Sumo Sacerdote
Galde bekie zenbait teologori’ eta ardura-gabe baietz erantzuten due
· Responden sin vacilar
Galde bekio Teologo guzien San Tomas Aingeruari eta berdin erantzungo du
· Al Doctor Angélico Santo Tomás de Aquino
Galde bizaie jakintsun andi oieri’ nola, irten bezela txitoa arraultzetik’ ez duen
utsegiten mokoka alerik
· No yerra o falla un solo grano al picar
Galde egizu’ ea nor den herrian beharrik, gosez denik, sabel-uzkur dabilanik
· Quién pasa hambre
Galde hau ahotik atera dueneko’ haur batek ihardetsi dio
· Apenas ha proferido la pregunta
Galde horrek’ halako bat egin zion Erregeri
· Experimentó una gran contrariedad por esta petición
Galde zaiogun oni’ ezer aztarranik ote dakien
· A ver si tiene alguna noticia o pista
Galde zaiok zein duan naiena?
· Pregúntale cuál prefiere
Galdeak egitera joan zitzaizkion’ bera preso artzeko apukoren bat topatu-naiean
· Algún pretexto para
Galdearen galdez’ esan-erazi zion zer zun’ orrela naigabez egoteko
· A fuerza de instarle a preguntas
Galdeari erantzuteko zerbait esan nairik’ jo gora ta jo beera ibili zan mutila’ bainan
arroketan
· Anduvo rebuscando; revolviendo la memoria en todas direcciones. Pero en balde
Galdegin zeraukaten zioten’ ea zergatik bere etsaiak desegin etzituen, bere meneraz-
gero
· Una vez que los tuvo a su merced
Galdegiozu azken orenean hain laburtzki parabisua irabazi zuen ohoinari’ ea zer
iduri zaikan denboraz? ea ezertan edukitzekoa dentz?
· A ver si merece tomarse en consideración
Galdegiozute berari: edadean dago... Berak itzegingo du bere alde
· él dará razón de sí
Galdeka abia hakio hire aitari’ eta jakintsun eginen hau
· Y te enterará; te lo referirá
Galdera au da’ artikulu onetan arazotuko gaituena
· Esta es la cuestión que nos va a ocupar, que vamos a tratar
Galdera au eginik’ baietz eralki nai ziokean Kaifasek Jesus-i
· Quería hacerle decir que sí; arrancarle el sí
Galdera onen gainean’ aserre asko dute
· Hay mucho disgusto o descontento
Galdera orri erantzuten ez da errez: mistikuak, azken ontan beintzat, alde banatara
baitijoaz
· Discrepan entre sí
Galdetu Aita Larramendi-kin Mendiburu ta Erro-ri!
· A Larramendi, Mendiburu y Erro
Galdetu diet’ eta danok ao batez: baietz. Beraz gure mutilen ez-nairik ez daukazu.
Zuk esan noiz’ eta emen gaude zuk deitu-zai, Erniorako
· No falta voluntad por parte de
Galdetu zien’ ea bidean zer izketa ekarri zuten? -Etzioten itzik irauli
· No le respondieron palabra
Galdetzen diot arrai-saltzaile ari nun dagoan kalea’ ta... galdetu badiot galdetu!... Ura
zan izkera, emakume arena! Parrez lertu nuan barrena!
· En buena hora me ocurrió hacerle tal pregunta!
Galdetzen diot arrai-saltzaile ari nun dagoan kalea’ ta... galdetu badiot galdetu!... Ura
zan izkera, emakume arena! Parrez lertu nuan barrena!
· Me hinché de reir
Galdetzen duenak ondo’ utsegiten ez du
· Quien pregunta no yerra, si la pregunta no es necia
Galdez hasi dira; eta ihardetsi zaiote’ guziak eta gehiago egiak direla
· Que es verdad todo eso y mucho más
Galdez jarri zitzaion Jainkoari’ bere gogora erantzuten ote zion
· Contestar conforme a su deseo
Galdez jarri zitzaion Jainkoari’ bere gogora erantzuten ote zion
· Preguntar, consultar
Galdez nintzan’ norutz artu bear dogun, Elorriora eltzeko
· Estaba preguntando
Galdezka ez nebilela jakin nitun
· Sin preguntárselo a nadie; sin andar indagando
Galdezka-galdezka’ bilatu du noizbait, bear zuen basarria
· Preguntando aquí y allá
Galdo-txiki’ etzan atzian gelditzekua, ziri-sartze kontuan
· No le iba en zaga a nadie
Galdu ala irabazi’ ez-ta ardura
· Da lo mismo; no importa
Galdu baino len begiratzen ezpadegu atzera’ sasian gorde bearko degu, zozo leloen
antzera
· Tendremos que ir a esconder nuestra vergüenza
Galdu baino len, gozo pixka bat ez al diogu emango?
· Darle un poco de consuelo
Galdu baino oba enaz
· Estoy casi perdido...!
Galdu bear dana’ guk ezin zaindu... Itxi baketan lenagoko esakun zarrai!
· Los viejos proverbios no tienen réplica; no hay como ellos para enseñar verdades
Galdu da..., eta eztu nehork ere, nik baino damuago
· Nadie lo lamenta más que yo
Galdu deustazue aita-semeok aparitako gogo guztia
· Quitarle las ganas de cenar
Galdu dira txigor-bideak
· Borrarse el rastro de los senderos
Galdu du pelotari zarrak; bainan pin jokatuta’ ez da zer gaizki esanik: mundu onetan
ezin izandu betiko gizonik!
· No hay nada que reprochar
Galdu duenai etzaie piska batean aztuko!
· No se les olvidará tan pronto su derrota
Galdu egingo da gizona, ta belan’ beti badinardu gogor bearrean
· Si está siempre trabajando duramente
Galdu esan badet’ gelditu esan bear nuun
· N.B. Modo de rectificar una equivocación de palabras
Galdu ez galdu, ito ez ito egona naiz... Ia-ia itoan
· A punto de perecer, de ahogarme
Galdu ginduen bien etorki guziok Adan eta Ebak
· A los descendientes de ambos
Galdu jakon poza’ arrezkeroz
· Perdió el sosiego, la alegría
Galdu ni nere naiez! Galdu ni betiko!...
· Condenado por mi propia voluntad
Galdu nozu neure biziko
· Para toda la vida
Galdu nuen osasuna, gorputzekoa eta animakoa; eta arria bezela gogortua nengoen
 pekatuan’ denbora gutxiren buruan
· Empedernido en el pecado
Galdu zaitut beti-betiko’ begiz-aurrean nai zintudana
· Tú a quien quería tenerte ante mis ojos
Galdu zaitut, beti-betiko begiz-aurrean naiko zindutana
· Para siempre en mi presencia
Galdu zaitut,... nere asnaz eztia zinana!
· Tú que eras el dulce aliento de mi vida; el encanto de mi vida
Galdu ziran Euskera maitearen aterpe jator aiek! Lan da min au eramaten!
· Cuánto cuesta resignarse a este dolor!
Galdu zirean, emeko andi izateak! Alderatu zirean adiskiderik kutunenak!...
Eriotzako orduan
· Se acabaron las grandezas de la tierra!
Galdua baldin bada’ berak ditu hobenak
· La culpa es suya
Galdua bezala zuen mintzoa, Bizente gazteak
· Para el caso ya no tenía habla
Galdua dago katu au...: pasako litzaioke jostorratza batetik bestera
· Una aguja le atravesaría de parte a parte. Está macilento, demacrado
Galdua izango da sekula guzirako
· Para siempre jamás
Galdua naiz: eiztarien zakurrak emen dira’ eta ezur ta mami bertan txikituko naute
· Me van a despedazar aquí mismo
Galdua naiz’ nere egitekoa pixka bat luzatzen badezu
· Si no atiendes inmediatamente a mi asunto o pleito
Galdua naiz sekulako! Txanton gajoa! Norako aiz pena onetan?
· Qué va a ser de mí!... En soliloquio
Galdua ta gordea erdi-bana, egin dogu tratua. Hun-gaitzak erditi, Z/
· Pérdidas y ganancias a medias
Galdua ta gordea’ erdi-bana...: nai dozu?
· A medias las pérdidas y ganancias
Galdua zara galdua
· Estás irremisiblemente perdido
Galdua zen...’ bainan aretu da oraino
· Aún se ha vuelto peor
Galduak bezala jotzen nituen bertsu auek
· Yo los daba ya por perdidos
Galduak daude’ zeren sartzen eztiran beren barrunbean
· Reflexionar, recapacitar
Galduak dauzka lengo algara gozoak...: zer ote du gaxoak?
· Ya no tiene la risa franca de antes
Galduak galdu’ pasa ziran beintzat Belgika barrena, ta urbildu ziran Paris-a.
Alemanak.
· Sin preocuparse de sus pérdidas
Galduak gara betiko’ Zuk aztu-ezik gure gaiztakeriak
· Si Tú no olvidas nuestros pecados
Galduak gera, lenaz gorde-bideak artu ez ginituelako
 · Tomar precauciones
Galduak ginateke’ Jesu-Kristok utzi ezpaligu eritasun guziak sendatzeko grazia.
Ginate, pag. 417
· Estábamos estaríamos perdidos si
Galduan dabil geroztik
· Va perdiendo; va mal en su negocio
Galduan dabiltza gure bide-lagunak
· Andan descaminados
Galdu-antzean ebiltzan ondasunak bide onera erakarteko’ argibide bat eskatu eutsan
· Una orientación para encauzar o encarrilar
Galduaz dijoa dotrina moldakaitz au.., eta alde-aldean galdu da
· Y casi ha desaparecido del todo
Galdu-azkero ondasuna da ezauna
· No se sabe lo que vale la salud hasta que se pierde
Galdubear triste onek’ kondadu guziko jaun eta jabe bera zala uste zuen
· Este desgraciado
Galdu-biderik izan eztaigun... ez eurak, ez geuk: bitzuontzat da onuratsua
· Ventajoso para ellos y nosotros
Galdu-biderik izan eztaigun... ez eurak, ez geuk: bitzuontzat da onuratsua
· Para que no salgamos perdiendo
Galdu-gorde aundirik ez du jokatuko. Deus gutxi du, jokatzeko
· No podrá arriesgar mucho
Galdu-gordean beren azkenetan larri zebiltzanak
· En peligro de perecer
Galdu-gordean dagoz
· En un momento crítico del que depende su éxito o su fracaso
Galdu-gordean, goiko Jaunari deutse deitu’ eta Jaun onak oso ta bizi jarri ditu
· Los ha puesto a salvo; los ha sacado incólumes
Galdu-gordean ibili diren gauzen edireiteaz’ atseginago hartzen dugu
· A punto de perderse
Galdu-gordean ibili diren gauzen edireiteaz’ atseginago hartzen dugu
· Nos gozamos más
Galdu-gordean ikusten doguz gure euskerearen edertasun guztiak
· Se ven en peligro
Galdukerian xahutu zuen bere izate guzia
· Dilapidó toda su hacienda viviendo disolutamente
Galduko duk’ graziak ematen dien zerurako eskua ta deretxa
· El derecho al cielo
Galduko ete dozuen bildurrez nago
· Temo que
Galduko zaizu tarta ori ainbeste denboran; atera zazu labetik!
· Se te va a echar a perder... quemarse
Galdu-orde aundia genuke liteke arria botatzea edo ez botatzea, gaur, gal-soro oetara
· Sería de gran consecuencia. Un pedrisco
Galdu-ordeko gauza
· De gran trascendencia
Galdu-ordera jokatzen asi zan Atano txikia
 · Jugar a la desesperada; echando el resto
Galdutakoen minik ez du izaten irabaziak
· A quién no halaga quedar victorioso?
Galdutzat neukan beia’ baina San-Antoninok agertu dau noz edo-noz!
· Por fin ya ha aparecido, gracias a San Antonio!
Galduun eztute salduko noski orren merke. Beren kaltetan
· No saldrán perdiendo
Galduun gelditzearen gainean... ni naizela lapurra?
· Encima de que salgo perdiendo... aún dice que...?
Galea deritxon lur-muturraren bizkarrean
· Punta de tierra
Galera aundiak izan nituan bei orrekin; gezurrak eztu balio
· No invento nada; no miento al decir esto
Galera gaiztoak izan ditut, etxearen gainera geiegi atera det, andrea ere gaixorik
daukat’ eta larri-larri nago
· Tengo la casa hipotecada, gravada
Galerazoko ote dit Jesukristoren amorioa, ezpata nere lepoan ekusteak?
· La vista de la espada amenazadora
Gal-erazten didate bearren-bearren nukena
· Lo que más necesitaría; lo más necesario
Galerna sortu’ ta alkarri betiko agur egin zioten marinel biak, beren buruaz etsita
· Viéndose perdidos sin remedio
Galerna ta zurrunbiloa ditu arrantzaleak ez-usteko lagun
· Inesperados compañeros
Galga baten ipini dabez angoak eta emengoak
· Los han medido por el mismo rasero...; les han dado igual trato
Galgarri gaisto oiek kendu nai dituenak’ orra zer egin behar duen
· Escollos, piedras de escándalo; causas de ruina
Galgarriak ezpadira ere’ edolarik alperrak dira erausi oek
· Al menos son inútiles
Galgatsu batean dirade guziak
· Son de poca diferencia
Galgiro nazkagarri ori zabaltzen dijoa
· Vicio repugnante
Galilean or-emen zebiltzan bitartean
· Mientras transitaban por
Gal-irabaziak. -Galdu-irabaziak, B, G.- Galdu gordeak. B
· Pérdidas y ganancias
Gal-sail ederrak or daude alorrean; biltzeko egunetara etorri’ eta oraindik mozteko;
lurrari josi’ ta piztien janari
· Mieses tumbadas, sin poderse segar, pasto de los bichos
Gal-sail ederrak or daude alorrean; biltzeko egunetara etorri’ eta oraindik mozteko;
lurrari josi’ ta piztien janari
· Mieses tumbadas, sin poderse segar, pasto de los bichos
Gal-sail garbi ta lerdenak, aurtengoak: mailako iru’ nun-nai
· Trigales limpios y lozanos
Gal-sail garbi ta lerdenak, aurtengoak: mailako iru’ nun-nai
 · Espiguillas de a tres por doquiera
Galtea dakanak’ bizarra lepoan Galteakaltea
· El culpable tiene que andar siempre receloso; barba al cuello... N.B. Leyenda del
escudo de los Martiartu
Galtxagorrien aldekotzat bere burua nabarmentzen du egiazki
· Como sectario
Galtxagorrien aldekotzat bere burua nabarmentzen du egiazki
· Destacarse, llamar la atención
Galtza guziik kendu zizkiotek
· Ya le han quitado todas las prebendas de que gozaba...; de todas sus atribuciones
Galtza lertu zaio odolkiari
· Reventarse el calzón o cubierta a la morcilla
Galtza-bete ipurdi dabil
· No le llega la camisa al cuerpo
Galtzadako zubitxora eldu ziradenean’ atsegitera eseri ziran
· Sentarse a descansar
Galtza-dunik balin bada inun, neri segan jokatzeko’ guk eztaukagu bildurrik, berriz
ere ateratzeko
· Si hay quien se atreva conmigo
Galtza-jario ziztrin batzuek
· Gamberros descamisados
Galtzak askatzeko gogoz nengoan; ta nere eginbearra egiten asi naizeneko, baztar
batera joanda’ tiro bat gain-aldetik
· Me apretaba la necesidad
Galtzak jazten ditun gizonak zentzu oberik izan ez?
· Un hombre digno de este hombre; un hombre hecho y derecho
Galtzak ere salduko lituzke, zurrut truke... Alako edalea!
· Sería capaz de empeñar la camisa por
Galtzari nun eutsi zekian gobernadore bat biali zien
· Enérgico y que sabe hacerse obedecer que lleva bien puestos los pantalones
Galtza-zalea nitzala xinixteko bidea emana negon
· Había dado motivos para creérseme libertina
Galtzazar batendako’ Gonazar bat ezta faltako
· Nunca faltará un roto para un descosido
Galtzeak’ polito izan dira; baina min-arturik bapez
· Pero sin desgracias personales
Galtzeko bidean egon gara
· En peligro de perdernos
Galtzeko bidean zabiltza
· En peligro
Galtzeko hirrisku handitan da
· En gran peligro de
Galtzeko zoritan jarri dire
· Se han expuesto al peligro
Galtzekotan ote da Eskuara?
· Peligra la lengua vasca?
Galtzera utzi ez gaitzazu, arren! Ama!
 · No consientas que nos perdamos!
Galtzerdi batean gordeta idukiko dituzute zuen urre zarrak? .-Ezta gutxi galtzerdiak
soinerako ere izatea!
· No será poco tener medias para podérselas poner. N.B. Uno de tantos ejemplos
aducibles en la polémica sobre la voz soin
Galtzerdi oek emen neuzkan konpontzeko’ ta... jo bat eman bear zienat
· Voy a ocuparme un poco de ellas
Galtzerdi oeri dirua eman?
· A quién se le ocurre comprar semejante cosa!
Galtzerdi ta bartan’ bi aldagarriz berotzen zinun negu-erdian artzai otzaren zangoa;
bi soinez gorputz osoa
· Dos mudas
Galtzerdi ta bartan’ bi aldagarriz berotzen zinun negu-erdian’ artzai otzaren zangoa;
bi soinez gorputz osoa
· Dos vestidos
Galtzerdi ustel asko dago orain
· De poca duración, flojos
Galtzerditako opoetaraino izaten ziran aren gonak: amona zirudila ta... esan-
arazteraino
· Hasta parecer una abuelita
Galtzez galdua dago mundua
· Enteramente perdido, desquiciado
Galtzez galdua dago mundua; eta ez da ala ere beregana biurtu nai duanik
· Totalmente desolado
Galtzez galdua dago mundua’ zeren ez den bere buruari begira dagoenik
· No hay quien pase cuentas consigo mismo
Galtzez galdua dago mundua’ zeren ez den bere buruari begira dagoenik
· Perdido, desolado
Galtz-ipurditik atsiki zion zakurrak
· Morderle los fondillos
Galtzorian daukat beti bizia...
· Mi vida está siempre en peligro
Galtzuari su emonda zulora sartzeko egoanak’ esa-eutsen gogotzu barrukoai:
Urteizue aizetegira’ berton erretea nai ezpadozue!
· Salid al aire libre!
Galtzuari su emonda zulora sartzeko egoanak’ esa-eutsen gogotzu barrukoai:
Urteizue aizetegira’ berton erretea nai ezpadozue!
· Les gritó con fuerza; les ordenó imperiosamente
Gal-zoria aldendutearren eta esabiderik ez emotearren’ jatetxe atan bizi ziranen
ogipeko sartu zan
· Entró al servicio de
Gal-zoria aldendutearren eta esabiderik ez emotearren’ jatetxe atan bizi ziranen
ogipeko sartu zan
· Para quitarse de malas lenguas
Gan da’ zakua lau beharri... Gan joan.- Beharri belarri.
· Ha tenido que irse con su fardo a cuestas; con su saco de ropa atado en las cuatro
esquinas
Gan joan zen San-Pedro erriko bestetara; eta barren andikoa baitzen’ jende guziek
bakoitzak bere etxera eraman nai zuten
· Como era de buen corazón
Ganadu bat edo bi iltzearekin’ lur jotzen du askotan nekazariak
· Se arruina
Ganadu beltzen eran ozalean ta ezkurrean bizitzea nork naiago izango du?
· Vivir de bellotas y pienso de cerdos
Ganadu beltzen eran ozalean ta ezkurrean bizitzea nork naiago izango du?
· Como los puercos
Ganadua kulpa-bage galdu dalako seinale egiazkoak aal-daneraino eman bear diozka
artzaiak jabeari
· En lo posible
Ganaduak’ argal eta ileak arrotuta dauzkagu negu gogor ontan
· Despeletados por efecto de la desnutrición
Ganaduak besteren kargura galdu-gordearekin ipinteko egin oi-diran tratuak
· A pérdidas y ganancias
Ganaduak goiz uztarturik’ sailak urratzen dijoa’ itaurrean duela mutil koxkor gidari
zintzoa; bera atzetik, goldearekin
· Va a labrar las heredades
Ganaduak zaintzen nagon bitartean’ jardungo naiz buru-belarri..; eta nola buru
aundia baitetan’ berealaxen ikasiko ditut kanta-papelak...
· Me aplicaré con todas mis fuerzas
Ganaduaren berotako deritzaion laka’ zearo debekatzea erabaki dute. Arakinak
kentzen zituzten bi kiloak
· Derecho sobre el peso de la res viva
Ganadu-feri oiek’ ez dizkigute asko bete begiak
· Nos han dejado bastante defraudados
Ganadu-jatenak eta lan guziak eginda’ goiz-goizetik joateko erne nengoan
· Estaba listo para partir
Ganadu-kalterik eztabe egin uralak; baina muna-urratu ta mendi-narra batzuk izan
dira
· Grietas y corrimientos de tierra
Ganbarako aleak eta ukuiluko beiak’ urtean baino urtean geiago urritu ziran
Azkarraga baserrian
· Fueron disminuyendo de año en año
Ganbarako baztarrean maindire bat agotz, maiatzaren ondarr-arte, gorde zak!
· No creas que con mayo ha concluido el invierno
Ganbarako sagar ustela balitz bezela ibili zuan arreba
· Sin la más mínima consideración; a zapatazos...; como un trapo
Ganbelu-egunean’ Deriora joan ginean erromeritan
· El día siguiente a la fiesta de Santa Ana
Ganbiakorra du bertze izate hori Budda-k: ilargia ur axalean bezain. Izate horrekin’
orotarat jartzen da: mainguekin maingu, okerrekin oker, kokoriko direnekin
kokoriko
· Tuerto con los tuertos
Ganbiakorra du bertze izate hori Budda-k: ilargia ur axalean bezain. Izate horrekin’
orotarat jartzen da: mainguekin maingu, okerrekin oker, kokoriko direnekin
 kokoriko
· Como la luna en la superficie del agua
Ganbiakorra du bertze izate hori Budda-k: ilargia ur axalean bezain. Izate horrekin’
orotarat jartzen da: mainguekin maingu, okerrekin oker, kokoriko direnekin
kokoriko
· Con los que andan en cuclillas
Gandasegi dator, sermoia egitera... Ezta bertan-berakoa izango sermoia!
· No será un sermón ordinario
Gandelairu bero’ negua Pazkoz
· Si hace calor por la Candelaria’ aún será invierno por Pascuas
Ganean dodaz nire etsaiak, dana begi’ non jo-azoko lurra neuri
· A ver si consiguen derribarme
Ganean dodaz nire etsaiak, dana begi’ non jo-azoko lurra neuri
· Se me echan encima, ojo avizor
Ganean gendun ekatxa’ ta itxasoari tretza ta mundila guztiak itxita, leorreruntz
gentozan. Ba genkarren guk aparra!
· Qué brega la nuestra en aquella hora!
Ganean-ganean udagoieneko euliak lez ibili ez egitearren’ eztotzudaz lenago bialdu
· Por no cargarte, a la manera de las moscas de otoño...; por no serte pesado
Ganeko baten, aundiki eginda’ ze ederto biziko garan!
· Próximamente
Ganeko egun baten egingo da
· Uno de estos días siguientes
Ganeko egun baten erantzungo dotzut
· Un día de estos próximos
Ganeko egun baten iragarriko dauz
· Uno de los próximos días
Ganeko egunen baten adirazoko dautzut guztia. Zain ba, ene irakurlea!
· Atención, pues! Alerta!
Ganeko egunen baten ipiniko da liburua salgei, entzun dogunez
· Uno de estos próximos días
Ganekoa azpikoaz ta azpikoa ganekoz’ aspaldion dana dago naste ta oker
· Todo al revés; un desconcierto
Ganekoa’ berak emongo deutsue... Beragandu zaiteze!
· Lo demás; el resto
Ganekoan’ ez urten ezetan; zeuroen konfesoreen esanetik!
· En lo sucesivo
Ganekoan’ ez urten ezetan, zeuroen konfesoreen esanetik!
· No os apartéis en lo más mínimo de las instrucciones de
Ganera ateri dira orainguan’ uste ziranak azpikuak...: naigabe asko eman ditu
Leitzako mutikuak. Aizkolariak
· Más de un disgusto ha causado con su triunfo
Ganetik eder dirudianik asko dira’ barruz gaizto
· Por de fuera
Ganez dozunetik emoizu
· De lo que te sobra
Ganez joan da eznea
 · Se ha subido; se ha desbordado
Ganezka bete dabe txakolinez upakerea
· Colmar; llenar hasta desbordar el tonel
Gan-ganean egon bear da onekaz
· Hay que estar encima de ellos; vigilarlos
Gangarra-legez orra ta ona dabilena: auxe da uxua. Ta amaika ba dagoz!
· Persona disipada y andariega
Ganibet aho berak pikatzen ditu ogia eta eria
· El mismo filo del cuchillo corta el pan y el dedo
Ganibetaz askatu zuen aitaren gorputza
· Acuchilló su cadáver
Ganibetaz lepa-zintzurrean eman’ eta ondoren biotza josi zion
· Le atravesó el corazón
Ganik-gan ta tontorrik-tontor ibili ondoren’ noian uririk-uri, bertan euskereagaz zer
dan ta zer eztan ikustera
· A ver cuál es la verdadera situación de
Ganik-gan ta tontorrik-tontor ibili ondoren’ noian uririk-uri, bertan euskereagaz zer
dan ta zer eztan ukustera
· De alto en alto
Ganora aundia dakar gazte orrek, edozer zer-eginetarako
· Tras mucha disposición
Ganora baga alper alperrik betetan dau ortuko lurra; jo egizu sustraitik, eta bota
surtara!
· Córtalo de raíz!
Ganora bear zenduke zuk’ dagon eguraldi larriaz mendira ez joateko!
· Con el temporal que hace
Ganora bear zenduke zuk’ dagon eguraldi larriaz mendira ez joateko!
· Deberías tener la suficiente cordura para
Ganora ederra daukoe’ umetxoa or itxi dabeen gurasoak!
· Vaya qué fundamento o formalidad! Qué despreocupación!
Ganora-baga alper-alperrik betetan dau ortuko lurra; jo egizu sustraitik, eta bota
surtara!
· Inútilmente
Ganora-baga alper-alperrik betetan dau ortuko lurra; jo egizu sustraitik, eta bota
surtara!
· Ocupar la tierra
Ganorabako esturaz beterik, bear elitzatenean, ikusiko dozue zeuen burua
· Sin haber por qué
Ganorabakoen etxean’ gabeko saldea goizean
· Desgobierno, abandono
Ganorazko bertsoak nork egiten dituen’ ba degu zeinek esan, emen: orra alkatea!
· No falta aquí un árbitro que lo diga
Ganorazko neskamea dogu oingoa oraingoa
· Sirvienta de fundamento; de disposición
Gantz sortu dakiola!
· Dicho al ver comer, sobre todo, a un animal doméstico
Gantzak hanbat trabatu-bage igo zen aldapa gora
 · Sin que le pesaran o estorbaran las carnes
Gar andia ikusten da Donostian’ Irun-go euskal-festetara joateko
· Se observa mucho entusiasmo por
Gar andia zegoan emen, iragarritako itzaldiak entzuteko
· Había gran entusiasmo por
Gar biziakin ari dira E.A.B-koak. Ispilu ederra, ikasi nai dutenentzat!
· Tomen otros ejemplo!
Gar biziakin ari dira E.A.B-koak. Ispilu ederra, ikasi nai dutenentzat!
· Gran entusiasmo
Gar bizitan sortu da eguzkia’ ta ikaragarri berotzen ditu kanpoak
· Se ha levantado todo inflamado
Garagarrak itaitzeko sasoia zan
· Segar la cebada
Garagarrezko ogiak: orduan oi-zan ogirik zatarrena
· El pan más basto
Garagarrila aurrera’ ... eta artorik erein-gabe! Aurtengo udaberria’ neguaren
mendean egon da
· Muy avanzado ya el mes de junio... y todavía no hemos podido sembrar...!
Garagarrilako 10-garrena’ ta edurra zan gogoz, Urtarrilean lez...; otzak baster
guztiak ondatu bear!
· Un frío helador, devastador
Garagarrilako 10-garrena’ ta edurra zan gogoz, Urtarrilean lez...; otzak baster
guztiak ondatu bear!
· Nevaba a todo nevar
Garagarrilarekin uztailaren artean da’ onetarako denporarik onena
· Entre junio y julio
Garagarrilean sarturik gaude’ ... ta oraindik etzaigu jator ageri udaberria
· No acaba aún de mostrarse a las claras; definitivamente
Garai andiak opaten dautsadaz bere zereginetan
· Le deseo grandes éxitos o triunfos
Garai aretan alako jaun bat erten balitzaigu buru’ egingo genduen auzi au
konpontzeko modu
· Si cierto señor se hubiera hecho cargo de nuestro caso
Garai artako larria ta lotsa gorria gogoan berritu zitzaion
· Le vino a la memoria
Garai artako zure arreta onari bagira egoten nintzan. Mutil koskorra zinanean
· Solía estar observando tu buen comportamiento...; tu diligencia o buen orden
Garai artan’ asko irabazten zuun... eta dirutan zan
· Disponía de mucho dinero; andaba bien de fondos
Garai artan’ basakatua bezela zan gure mutil ori
· Muy esquivo, huidizo
Garai artan bezela jai osoa zanean’ bereziko egun alaia izan oi-zan Euskal-errian
Orrileko irugarren eguna
· Un día especialmente grato
Garai artan Errege guretzat ezer etzala’ or dago ezagutzea
· Ahí está la prueba de que
Garai artan etzan onenbeste nastuko erria? -gerrate ondoan- .-Zein-da nastu zan’
 etzuun oraingo naspilarik ikusi
· Por mucho que se agitase entonces
Garai artan’ etziguten muturrekorik jartzen, Lengusuaren agintetan bezela; eta zilegi
zan itzegitea
· No nos ponían mordaza censura, como bajo el mando de Primo de Rivera
Garai artan’ frantzes ta ingles izkuntzak emen’ soinu aundia erabiltzen zuten
· Gozaban de gran predicamento
Garai artan’ gizonezkoak’ ondo bear bazuten’ alpargata txuriak ibiltzen zituen
· Cuando convenía presentarse bien vestidos
Garai artan’ gure bertsolariak ba zuten zeri eldu
· No les faltaban asuntos o temas que tratar
Garai artan ikusi ziran ez-ikustekoak’ zernai istoritan irakur ditzakezu
· Las atrocidades que entonces se cometieron
Garai artan’ Lurdesko buruzariak’ Jesukristoren etsaiak ziran gutxi-geiago
· Quién más, quién menos
Garai artan’ txoria ba zan emen ugari... Orain’ bakarren bat: danak gastau dira...
Gizona egaraz asi danean’ lotsau ta ezkutau...!
· Alguno que otro
Garai artan’ txoria ba zan emen ugari... Orain’ bakarren bat: danak gastau dira...
Gizona egaraz asi danean’ lotsau ta ezkutau...!
· Cuando ha comenzado a volar el hombre
Garai artan’ zakur amorratuen soinu aundia izaten zan. Soinu aundiak ziran
· Se hablaba mucho de
Garai artan’ zakur amorratuen soinu aundia izaten zan. Soinu aundiak ziran
· Se hablaba mucho de
Garai artatik Jesukristoren jaiotzara’ lau mila eta geiago urteren arrastoa zan
· Transcurrieron algo así como
Garai artatik’ neke izugarria jarri zitzaion, oinez ibiltzeko
· Se le quedó una gran dificultad en
Garai aterako da Daviden indarra...
· Prevalecerá; saldrá victorioso
Garai batean ondartza zana landatu zuten’ eta lur arrek diruuk balio ditu
· Ha adquirido un gran valor
Garai batean’ ordeka ta zelai aiek’ itxasoak bereak izango zitun
· Serían del mar
Garai berean’ kalte-bide andiak zetozkien israeltarrai gainera
· Sufrían grandes reveses
Garai guztietan izaten dira garai-moduak
· No son iguales las vicisitudes de todos los tiempos
Garai okerrean egina izango da sagardo gazi antzeko ilun au
· Sidra más bien ácida
Garai okerrean egina izango da sagardo gazi-antzeko ilun au
· Sidra elaborada fuera de sazón
Garai onean ator!
· A buena hora llegas!... cuando ya se ha hecho tarde
Garai onean etxetik irten-gabez’ meza-gabe geratu ziran
· A tiempo; con tiempo suficiente
Garai onean oroitu zaio Juan-Andres bideak egitera joatea, garai onean! zuk etxetik
erten bear dezun egunetan! Emen urrera izan balitz ere’ baino... nora ta Gaztel-
errira!
· Todavía menos mal si fuese por aquí cerca...!
Garai onean oroitu zaio Juan-Andresi bideak egitera joatea, garai onean! zuk etxetik
erten bear dezun egunetan! Emen urrera izan balitz ere’ baino... nora ta Gaztel-
errira!
· Marcharse; irse de casa
Garai onean otuten jakozan olango gogamenak! Ura joanda gero malatua...
· Cuando ya el mal no tenía remedio
Garai orretan’ osasuna austen ere errezago izaten da
· Debilitarse, quebrantarse la salud
Garai polita etorri zaie gure nexka oiei-ta... azaldu egin nai... Beren buruak erakutsi...
· Quieren exhibirse... llamar la atención
Garai polita etorri zaie gure nexka oiei-ta... azaldu egin nai. Beren buruak erakutsi
· Como han llegado ya a la flor de la edad
Garai txarrik eztan antzera zer edo-zertako mezatarako goiztxoa izanakatik’
gosaritarako ordu egokia zan
· Como siempre es tiempo propicio para algo
Garaia juanda’ ez du balio negarrak
· Lamentaciones tardías
Garaia uen, moteil!
· Ya era hora! Cuánto has tardado!
Garaiak ekarriko du...
· Con el tiempo maduran las uvas... Dar tiempo al tiempo
Garaian garaiko gaiak erabiltzen ditu gure apaizak
· Temas del tiempo; de actualidad
Garaian zaude... Atzera begira ez egon!
· No te descuides!
Garai-erdiko gizona da
· Hombre de edad madura
Garailea’ sorbalda-ganetan eroan eben kale-zear
· Lo llevaron en hombros
Garaimen arekin geiegi arrotu ziran’ eta beren buruak galdu zituzten
· Y eso les perdió
Garaipen aundiak eman dizkiozu Davidi ta ondorengoeri betiren beti
· Por siempre jamás
Garaipen orrekin ilarraindurik, Profetari erantzun zion’ ea Erregearekin zer egiteko
zuen
· Qué tenía que ver él con el rey
Garaipen orrekin ilarraindurik, Profetari erantzun zion’ ea Erregearekin zer egiteko
zuen
· Engreído
Garaipena ateratzeko uste betea iduki bear da
· Firme esperanza de
Garairik utsegin-gabe eskatu bear diozu
· Sin perder ocasión
Garai-samarrean etortzen bada’ kaso egingo diot
· Si llega a un tiempo razonable
Garaitik zerutik etorri dena’ ororen gaineko da
· Está por encima de todos
Garaitsu ontan etortzen da iluntzero
· Hacia estas horas
Garaitsu ontan pasatzen da aruzko trena
· Por esta hora más o menos
Garaitu doguz beste alderdikoak; baina estu ibili gara: ogeta-zortzi botoren aldea
· Hemos andado apurados; una diferencia de 28 votos
Garaitzen ditu Jainkoak lurraren neurriak
· Superar, sobrepasar
Garaiz akordatu izan bagina’ putzua ta gauza izango ginian bertsotan, Martzelino-
gandik
· Si hubiéramos sabido apreciar
Garaiz akordatu izan bagina’ putzua ta gauza izango ginian bertsotan, Martzelino-
gandik
· Hoy tendríamos un tesoro
Garaiz asi ginala ere’ itzaldi eta kantak luze jo ziguten
· Alargaron la duración del acto
Garaiz eldu da bazkaitarako’ eta sasoiz itxuli da lanera
· A tiempo
Garako aldetik du bidea soroak
· Por la parte alta de la heredad
Garakoa egin daitenean’ ondo gizon asarrea izan bear jok onek
· Cuando sea mayor
Garakoa egin daitenean’ ondo gizon asarrea izan bear jok onek
· Ha de ser hombre bien fuerte, segun las trazas
Garastiak ba du bere merkea...: merkearen bila gabiltzalarik’ maiz garastia
atzematen dugu
· N.B. Análogo en el fondo al dicho: Lo barato es caro
Garatek eta bere iduriek’ atsean hartu dute
· Se han alegrado de ello
Garatek eta bere iduriek’ atsean hartu dute
· G. y sus compinches
Garaunetan gatzik bauko gero gizon orrek?
· Pero tiene seso o buen juicio ese hombre?
Garaurik eztago... Alerik eztago. G. Bihirik ezta. V
· No hay ni uno
Garaxane Graziana gaizo horrek’ ez duke lehena orditzen dela
· No debe de ser la primera vez que le pasa
Garazi ikustean’ batek ezin izkuta ditu malkoak saieska
· No puede disimular las lágrimas
Garazi ta Mikel’ arlora doaz, argi-zirrintaz apustu
· Van a la faena
Garazi ta Mikel’ arlora doaz, argi-zirrintaz apustu
· Desafiando al alba; a ver cuál es más madrugador
Garazik’ arrosa zabal dirudi, ez bezain begiragarri
· Más hermosa que nunca
Garazik’ arrosa zabal dirudi, ez bezain begiragarri
· Parece una rosa bien abierta
Garazik eta amonak’ eskuak bete lan dute’ txerri ilaren puxkarik goxoenak aiztoz
txikiketan
· Son todo manos en el trabajo
Garazik eta amonak’ eskuak bete lan dute’ txerri ilaren puxkarik goxoenak aiztoz
txikiketan
· Desmenuzando a cuchillo las piezas más sabrosas
Garazik pixtirik ez du bilatzen euntzean, Mikelek bezala’ naiz ez begitik joana
· Aunque no ha perdido la vista
Garazik, urtez amairu zituen-ezkeroztik’ aitak emandako baxtarra lantzen zuen
urtero
· Desde su edad de trece años
Garaziren amandreak zearo jakin nai du’ zer jende-aldi bildu ote dan gaur Santa
Garaziren inguru
· Quiere saber pormenores
Garaziren amandreak zearo jakin nai du’ zer jende-aldi bildu ote dan gaur Santa
Garaziren inguru
· Cuánta gente se ha congregado
Garaziren anaia’ lege gogorrak eramana da atzerrira
· Ha tenido que ir a tierra extraña. Para el servicio militar
Garazirenera bildu dira afariz, jorrariak
· Se han congregado a cenar en casa de
Garazirentzat Mikel bezala’ izanen al da noizpait onentzat beste nor
· También a ella le tocará alguien en suerte
Garaziri urteak opa’ ta bere buruz ateman dizu etxalabaren senargaia
· Se ha dado cuenta espontáneamente de...; ha adivinado quién es el novio
Garaziri urteak opa’ ta bere buruz ateman dizu etxalabaren senargaia
· Felicitar el cumpleaños
Garazi-tik’ auto handi baten-bete zen jendea etorririk
· Todo un autobús lleno
Garazki guztiak laterriaren menpean egon daitezala
· Dependiendo del estado
Garbi adierazi diotegu Ondarroarrai’ pakea gendukela’ bandera ori ezkil-torretik
jetxita
· Que más valdría retirarla
Garbi antz-eman zuat: ire arrebak etziok mutil orri gogo aundirik
· No está por ese chico
Garbi dago zerua, eguratsa otzaro
· El aire está fresco
Garbi dagoanak’ oinak beste garbikizunik ez du
· No necesita lavarse sino los pies
Garbi dagonak’ bildurrik ez
· Quien no tiene culpa nada teme
Garbi danagaz’ Zeuk-bere garbi diarduzu, Jauna!
 · Limpio te muestras con el limpio
Garbi denak’ bere izena goraki ibiltzen du, beldurrik batere-gabe
· Lleva su nombre bien alto: no se oculta bajo falsos nombres
Garbi denak’ bere izena goraki ibiltzen du, beldurrik gabe batere
· El que no tiene culpa
Garbi denak’ bere izena goraki ibiltzen du, beldurrik gabe batere
· No se avergüenza de decir quién es
Garbi ekusten da gure itsas urdina’ laztantxoak emanaz Prantzi-aldeko ondartzai
· Dando besitos, o acariciando las playas del lado de Francia
Garbi esan dizu Aingeruak’ Jainkoz erne dala Aurra
· Que el Niño ha sido concebido por obra divina
Garbi esan zien’ egundaino etzula aitortuko
· Que no lo declararía jamás
Garbi esateko’ jakintsu-otsekoak dira...; baina otsa ta utsa... eztira alkarren lotsa
· A decir francamente la verdad
Garbi esateko’ jakintsu-otsekoak dira...; baina otsa ta utsa... eztira alkarren lotsa
· Fama de sabio
Garbi esateko’ jakintsu-otsekoak dira...; baina otsa ta utsa... eztira alkarren lotsa
· No suelen andar lejos uno de otro
Garbi esateko’ zerbait geixeago ere ba zan
· A decir verdad; para decirlo todo
Garbi ezagun da or’ Barojak bere opilari su egiten deutsona
· Que arrima el ascua a su sardina...; que lleva el agua a su molino
Garbi ikusi zun Pilatos-ek’ salatzaileen esanari beroarena kendu-bearra zegola
· Que no se podía dar crédito a lo que decían
Garbi ikusten eban’ ibili ta ibili, azkenez berari etorkala kargea
· Vuelta a vuelta... a fin de cuentas, era él quien salía perdiendo
Garbi izan bear dira gauzak
· En todo debe procederse con honradez
Garbi zaitezte bekatuen loietatik
· De las manchas de los pecados
Garbia aiz, bai... oilategiko hagak bezala
· Dicho irónico para echar en cara la falta de limpieza material o moral
Garbiago itzegiten ezpadezue’ len ainean geldituko naiz
· Quedaré como estaba; a copas
Garbiago nai litzake dirua irabazi’ Amezketar orrek egiten zuan baino!
· El hombre debe ganar su dinero con más honradez que ésa... Eso no es honrado
Garbialdi ederra egin dabe ango arimak
· Buena purificación han recibido... Buen alivio de penas por los sufragios
Garbi-errezagoak dira beste sukalde berri oek
· Más fáciles de limpiar; más limpias
Garbi-garbi eginda, berritik jaztian... eta nere potxolak kolkotik eustian’ nik
kantatuko diot lo-lo eta ku-ku... tititxua artuaz txuku-txuku-txuku
· Bien agarradita al pecho
Garbi-garbi eginda, berritik jaztian... eta nere potxolak kolkotik eustian’ nik
kantatuko diot lo-lo eta ku-ku... tititxua artuaz txuku-txuku-txuku
· Canciones cuneras vascas
Garbi-garbi eginda, berritik jaztian... eta nere potxolak kolkotik eustian’ nik
kantatuko diot lo-lo eta ku-ku... tititxua artuaz txuku-txuku-txuku
· Con la ropita nueva
Garbi-garbi eginda, berritik jaztian, eta nere potxolak kolkotik eustian’ nik
kantatuko diot lo-lo eta ku-ku... tititxua artuaz txuku-txuku-txuku
· N.B. Onomatopeya de la boquita que mama
Garbi-garbi esan eustan’ bape labankeri-barik
· Sin la menor lisonja; sin sombra de adulación
Garbi-garbi ezagun du’ arrai orrek egiten diola gaitz
· A todas luces se ve que
Garbiki mintzo da beti Axular, argia bere betean sarr-araziz bihotzetan barna
· Haciendo que penetre la luz plenamente
Garbilako iturria. ??
· Pila bautismal ??
Garbine koitaua’ gitxirako egoan
· Le quedaba poca vida
Garbirik eroian barrua, komulgetako ustez
· Iba en ayunas
Garbirik’ hunenbertze ateratzen da
· Resulta en limpio
Garbiro aitortu zuen okerra
· Lo confesó de plano
Garbiro dakit’ egia eztala
· Sé de cierto
Garbiro esan bear deutsa osagileari’ nozkoa dan gatxa ta nundi jaio jakon
· De qué le vino la enfermedad
Garbiro esan zizkion esateko guziak
· Todo lo que tenía que decir; o todo lo que se puede decir
Garbitasun batzuen begira egon naiz luzaro
· En espera de algunas noticias o detalles
Garbitasuna egin ondoren
· Lavar la ropa
Garbitasuna kutsatu diote gure neskatxei
· Han deshonrado a nuestras doncellas
Garbitasunak’ eztu bere parerik da esaera
· Cuentas claras
Garbitasunak’ eztu bere parerik da esaera
· Dice el refrán
Garbitasunak’ eztu bere parerik da esaera
· Nada comparable; nada mejor que
Garbitasunak izango dituzu paper oiek sermoirako?
· Apuntes, notas
Garbitasunaren ardura gutxikotzat iduki zuten
· Poco preocupado de; despreocupado de
Garbitasunean irauten’ edariak asko nekezten du sendagile jakintsu orrek aitortzen
digunez
· Dificulta mucho la conservación de la pureza
Garbitasunen emaiteko epea galde egina zuen; galdeak ilor egin
· Había pedido un plazo para sincerarse; no tuvo éxito la petición
Garbitu banu biotza’ beste indar artuko zuten nere eskaerak
· Otra eficacia habrían tenido!... Cuánta mayor eficacia...!
Garbitu egizu gogoa ainbat ondoen’ aragizko pozgarrietati
· De cuanto halaga a la carne
Garbitu gaitzazu, arren, Artzai ona!, toki usteletan urgundu geranok’ oinazearen
oinazez bada ere!
· Los que nos hemos lesionado en sitios fragosos
Garbitu gaitzazu, Artzai ona!, toki usteletan urgundu geranok’ oinazearen oinazez
bada ere!
· Aunque sea a fuerza de sufrimientos
Garbitu nau,... xautu nau!... Nituen sos guziak irabazi edo kendu dizkit
· Me ha dejado sin blanca...; me lo ha soplado todo
Gardendu jako eznea beiari
· Ya se le ha purificado la leche
Gardostu eztaki berorrek zer dan?... Oilo ilak, lumatxak obeto kendutearren’ sutan
erabiltea
· Chamuscar, al fuego
Garean moduan agertuko gara guztiok Jaungoikoaren aurrean; au gaiti’ santu ta
santak ostikopean erabilen munduaren gaiski-esan guztia
· Las críticas mundanas
Garean moduan agertuko gara guztiok Jaungoikoaren aurrean; au-gaiti’ santu ta
santak ostikopean erabilen munduaren gaiski-esan guztia
· Hollar, pisotear
Gareanok’ emen gara
· Estamos reunidos todos; no falta nadie
Garenak’ Jainkoak egin izan gaitu
· Cuantos somos
Garerdi-garerdian il jat emaztea
· En la flor de la edad
Garerdiko gizona zala il da
· Estando aún en sazón; en la flor de la edad
Garestia dala baina... opatzen dute jendeak, olio berri ori
· Lo aprecian mucho y andan tras de él; es muy solicitado
Garestia izanagatik, ona balitz’ ... ezer ez!
· Eso sería lo de menos
Garestieneko olioa ekarri digute
· Aceite del más caro
Garestitxo jotzen du
· Resulta un tanto caro
Garestitxoa da neretzat... -Orra ba...: ori’ oinbestekoa da
· Pues... su precio es ése; y no puedo pedir menos
Garestiune batean erosi bear izan gendun
· En tiempo de carestía, cuando el artículo alcanzaba alto precio
Gareztikoa’ ederto-ederto egon da... Baina! axe... sermoia!
· Todo lo demás
Gareztikoa’ ederto-ederto egon da... Baina axe... sermoia!
· Pero vaya un sermón!
Gargano-mendian San Migel Aingeruari albiste egitera joana zan, Asisko Obispoa
· A hacer una visita al Monte Gargano
Gari barrietan ekarriko deustazu dirua
· Al tiempo de la cosecha
Gari beriik arte!
· Ya me lo devolverás al año que viene. Orduko esaera zan; bat-ago izaten zan jendea,
gaur baiño... N.B. Explicación de mi testigo
Gari ederrak zerek zeudek emen; zaldi galantak ba zetuat’ gari ook jaulkiko
lituzkeenak...
· Que trillarían tales trigos
Gari erne-barria’ jorratu ta esku-etendu egin bear da
· Escardar y desbrozar
Gari eta loi’ naste dator
· Trigo y no trigo... todo mezclado
Gari ona’ arguriotik saltzen da Gauza onak’ bere txokoan, kanpora atera-gabe’ ba
ditu erostunak.- Argurio kutxa aundia
· El buen paño, en el arca se vende; él mismo se acredita o hace su propaganda
Gari ona eta arin-ona adinona naste saltzen zituen
· Trigo de buena calidad y de regular calidad
Gari ona’ etxetik saltzen da Gauza onaren bila’ etxera etorten dirala
· El buen paño en el arca se vende, La mejor propaganda está en la calidad
Gari ona’ kutxatik saltzen da
· El buen paño, en el arca se vende No necesita de ostentación o propaganda
Gari onaren prezioan’ gaiztaturik edo obendurik dagoana saldu dio
· Trigo averiado
Gari ta artoa opaka dator Uda-azkena
· Viene ofreciéndonos en abundancia
Gari ta artoak’ giltz-baga daukadaz, ganbara zabalean
· A la vista y alcance de cualquiera, sin peligro, sin necesidad de llaves
Garia’ bae zarratuan eralgi bear da; ta alderagin birtzaiari’ zai utsa izteraino
· Separar la harinilla o salvadillo
Garia’ bae zarratuan eralgi bear da; ta alderagin birtzaiari’ zai utsa izteraino
· Cerner en cedazo fino
Garia barneratu bezain sarri egin behar dena’ uzta-landak aratu: hazi gaixtoak ixur
ditezen
· Rastrillar los rastrojales
Garia barneratu bezain sarri egin behar dena’ uzta-landak aratu: hazi gaixtoak ixur
ditezen
· Almacenar el trigo
Garia burututa gero euri zirina bada’ galduak gara: gorrineak joko deusku labore
guztia
· Si llovizna
Garia ereiteko’ aurrena larrak eta zorkotzak kendu bear dira; gero soroa laiatu
· Quitar la broza
Garia larrainean irabiurtzen dan gisan txeatuak izan ziran
 · Como se trilla el trigo
Garia lore denean
· Cuando el trigo está en flor
Garia’ salduko ezpada ere, leurtu neurtu deilela!. Oiloak esan omen zuen ori... artatik
zerbait jateagatik...
· N.B. Porque al medirse el trigo, no dejaría de caer algún grano a tierra
Gariak ainbatean sortu dire’ ta itxura txarrik ez daukate
· Han brotado bien
Gariak, aldiko baten uste izan eikean’ begi-begikoak etozala; baina mami gitxikoak
urten dabe
· Que venían muy lucidos, muy lozanos
Gariak, aldiko baten uste izan eikean’ begi-begikoak etozala; baina mami gitxikoak
urten dabe
· Hubo un momento en que podía esperarse que
Gariak’ apotz eman ziguten, artoak daude mirrinak...: berriz ere izango dira sakelak
utsik eta urdailak arinak
· Han rendido poco y mal
Gariak’ aulak datoz; eta nekez eginen dute buru ederrik
· Difícil será que granen bien
Gariak azi eta burutu ziranean’ zalkea ere agertu zan
· Cuando apuntó la espiga
Gariak bixtu dire poiliki, aro onakin
· Se han reanimado los trigales
Gariak ebaki dituzte, baina urtetan ez omen zaie aurten bezin urrian ateri atera
· Nunca les ha salido tan escasa la cosecha
Gariak ereiteko bitarte bat emon daigula eguraldi onak!
· Dar tregua o espacio para
Gariak eta artoak zelako artzea ekarriko dautseen begira egoten dira baserritar
geienak
· Pendientes de la ganancia o rendimiento de
Gariak etsera begira dagoz
· Ya está maduro el trigo... listo para la siega
Gariak, geienak’ metatuta dauzkagu
· Hacinados; ya puestos en montones
Gariak goiz eldu ziran, eta ale ona eman zuten
· Granaron bien
Gariak, lora-ostean’ asaro on bat eta egunaldi argiak eguzki beroagaz nai dituez
· Piden o requieren temporadas de días claros
Gariak’ ointxe dagoz emen ez-eldu bai eldu
· A punto de madurar
Gariak’ polito datoz; ta sagarrak-be’ edozenbat dakarre
· También los manzanos prometen abundante cosecha
Gariak’ soloetatik ezkutau dira
· Ya se han recogido los trigos
Gariak ukatu dau
· No ha correspondido; ha fallado; no ha dado resultado
Gari-artoak’ giltza-gabe, ganbara zabalean dauzkat
 · En granero no cerrado; en granero abierto
Gari-artoakin kontu obea dute’ babarekin baino. Nekazariak
· Los cuidan mejor: se esmeran más con
Gari-ebateak ditugu aste onetan
· Tenemos la siega
Gariek’ bere burue ebaki-azten du Ogi-gosea sortuz
· N.B. Dicho ingenioso, según el cual el trigo, al excitar el apetito del hombre, es causa
de su propia muerte
Gari-ganeko txoriak’ goserik ez...
· Quien vive en la abundancia no sabe lo que es necesidad
Gari-garbitze ta erraari-erretea’ aztu dira
· Operación de cocer el pan
Gariik txintxilika dauzkegu ta... urte guziko ogie
· A punto de madurar
Gari-jorran nagitu garela diote, lehendanik
· Hemos aflojado mucho de un tiempo a esta parte
Gari-lanak’ egintxe dire, al bezala, toki geienetan
· Ya están casi terminados
Gari-mamiz inutu nezake nere erri au, berak ala nai balu
· Le nutriría de la flor de la harina
Gari-meta gaineko xoria da hori
· Está nadando en la abundancia
Garingo kontuak arrotuko zituzten
· Comentar, tratar animadamente
Gari-pila gaineko txoria dezu ori
· Uno que vive en grande; en la mayor prosperidad
Garipilako galburuukin gabiltza orain
· Nos quejamos de vicio; esto es jauja, comparado con otros tiempos
Gari-pilako txoria baino’ ba da gaur pozago danik
· Rebosantes de gozo
Gari-sail ederrak, aizetxoarekin jolasean bezela’ zabunean zebiltzan, beren buruakin
alkarri muin eginaz
· Se mecían o balanceaban
Garitan’ 40.000 kilo inguru sartu ziran; eta jaso ona euki eben garaunok
· Tuvieron buena demanda
Garitan asko dute aurten
· Tienen abundancia de trigo
Garitan bezala eskeini zion orduan bere gorputza aitari Jesus-ek
· Como hostia
Garitan oi da alako zorren pagua
· Suele pagarse en especie: en trigo
Gari-tartean’ zoragaria erein eban ganez
· Sembró cizaña en gran abundancia
Garitzak’ sekulakoak dagoz, atzeratxu baino
· Aunque un tanto retrasados para la estación
Garitzak sekulakoak dagoz, atzeratxu baino
· Extraordinariamente hermosos
Gari-urte on bateko’ itxura txarrak tokirik geienetan
· Pocas esperanzas; pocas probabilidades
Garizuma aurrera dijoakigu
· Va avanzando
Garizuma aurrera doa; konfesetako epea dator
· Ya llega el tiempo de confesarse
Garizuma ba dijoa, bere bidetatik
· Ya va la cuaresma siguiendo su marcha
Garizumak dabilki Azentzio
· La Ascensión es fiesta móvil; que cae en función de la Cuaresma
Garizuman arrai-aragia nasten edo ostiraletan aragi-gauza jaten’ inor gutxi ikusten
zan
· Comer de carne
Garizuman arrai-aragia nasten edo ostiraletan aragi-gauza jaten’ inor gutxi ikusten
zan
· Promiscuar
Garizuma-ostean’ saiets-auste andiagoak izan bear ei-dabe...: gure auzotegiko
lapikoak’ auxe usaina dauko
· Todavía más casamientos
Garizuma-ostean’ saiets-auste andiagoak izan bear ei-dabe..: gure auzotegiko
lapikoak’ auxe usaina dauko
· Así nos da la nariz
Garizumaren adarra’ luzea; baina bearra
· Se hace larga la Cuaresma... pero todo hará falta
Garmendiaren jokoa’ ahuldu da azken-aldera
· Ha bajado o decaído
Garmin-usaia du gaur artoa-ta-esneak
· Gusto a ahumado
Garondoaz artu eban zartadeaz’ adore-barik geratu zan
· Se quedó sin sentido
Garondoaz artu eban zartadeaz’ adore-barik geratu zan
· Del golpe que se dió en la nuca
Garotea egiten danean ots-egingo dizugu
· A la siega del helecho
Garra ta garra darion suzko toki onetan bere burua ikusten daben arima
· Todo llameante
Garraixi tu uluok amaitutzakoa egin ebenean’ onetara erantzun eutsen Mari-
bixerdok
· Cuando amainaron aquellos gritos
Garraizkon orain gure dotrina laburrari
· Prosigamos con
Garraizten beren oinatzai!
· Sigamos sus pasos; imitémosles
Garraizten beren oinatzai!
· Imitemos su ejemplo
Garrasi minak aditu zituzten arkaitz artetik
· Gritos agudos
Garratz bear egin dau zure lagunak
· Se ve que ha trabajado con alma
Garratz dinardue gazteak’ ezpata-dantzea ikasten
· Están aprendiendo con afán
Garratz ebilan atxurrean
· Estaba cavando con afán
Garratz egin dabe bear
· Han trabajado con alma
Garratz ekin deuskue txakur biak; praketatik ia oratzeko ibili jakuz
· Querían agarrarnos de
Garratz ekin deuskue txakur biak; praketatik ta oratzeko ibili jakuz
· Acometer furiosamente
Garratzagoak bagina geu, berbeteari jagokazan gauzetan
· Si fuéramos más exigentes o decididos
Garratzak entzuten ebazan, baina alperrik
· Le ponían verde... pero, en vano
Garratzak esaten asi zan andrea’ senarra etxeratu zanean
· Empezó a hablarle ásperamente
Garratzak izan dodaz euretariko bategaz, iru urte ta geiago onetan
· Tuve choques fuertes con uno de ellos
Garratz-aldian ziren gure gizonak egun hortan
· Estaban de mala
Garraxi triste bat belarrietaratu zitzaion; eta izuturik’ azkartu zuen pausoa alde
artara
· Aceleró el paso hacia
Garrazika, katu bat buztanetik dingilizka dagoanean-legez
· Chillar desesperadamente
Garraztasunok edan ezinda, urratu dabez’ beti buruan ekarrezan zapi zuriak. Baltzez
jazteko
· No pudiendo más con tan amargos tragos, con tales desventuras
Garrazto sartu neban ukondoa
· Metí la pata
Garretan dauzkat ezurrak’ su piztua bezala
· Como fuego
Garretan dauzkat ezurrak’ su piztua bezala
· Me arden los huesos
Garretan erretzera zijoala ikusirik’ bere burua urtara bota zeban
· Se precipitó al agua
Garriaren inguru eun bat iminita garbitu eutsezan oinak’ berba gozoak bitartean
esaten eutsezala
· Ceñirse un lienzo a la cintura
Garriaren inguru eun bat iminita garbitu eutsezan oinak’ berba gozoak bitartean
esaten eutsezala
· Diciéndoles palabras afectuosas
Gartzain-en’ dena nekazaria da
· Todos son labradores
Gartzelean dagoenak’ eztaki zeri dagokan
 · No sabe lo que le espera, qué va a ser de él
Gartzelean sartzen zaituztenean’ sartu-berri hartan’ usna ona duzu, kiratsa aditzen
duzu, erraiak nahasten zaizkitzu
· Se te revuelve el estómago
Gartzelean sartzen zaituztenean’ sartu-berri hartan’ usna ona duzu, kiratsa aditzen
duzu, erraiak nahasten zaizkitzu
· Tienes bien el olfato
Gartzelean sartzen zaituztenean’ sartu-berri hartan’ usna ona duzu, kiratsa aditzen
duzu, erraiak nahasten zaizkitzu
· De recién entrado
Gartzelean sartzen zaituztenean’ sartu-berri hartan’ usna ona duzu, kiratsa aditzen
duzu, erraiak nahasten zaizkitzu
· Percibes el hedor
Garun onekoa zara
· Despierto, inteligente
Gasna’ saguen peskizan utzi duzu
· Al alcance de los ratones; a riesgo de
Gastabide aundia zan etxe artan
· Casa de mucho gasto o consumo
Gastatzeko bidean’ guztiz begiratua da gure seme ezkondua
· Es muy económico
Gastatzeko ez dute izaten kupirik
· Gastan sin reparo
Gasteizko batzarrak dirauskuna, egiari jagokan lez ulertu badaigu
· Según verdad, honradamente
Gasteizko zaratea katolikuairi zor ei-jakie
· Revuelta o desórdenes
Gastuak iritxi zaizkiguk, galantak!
· Originarse gastos tremendos
Gastuak janean eginda’ ezer pagau-baga joan da barberu ori
· Después de hacer gasto en comida
Gatelu katilu uzki-zabala. Ipur-zabala, G
· Taza de ancho fondo
Gatilu huntan’ ezta ur gehiago kokatzen ahal
· No cabe más agua
Gatilua beterik edan nezaken arno hazkarren hortarik!... .-Ba zakinagu, ez dunala
hatsa laburra!
· Ya sabemos que eres bien capaz de todo! que eres resistente
Gatozan orain arira
· Entremos en materia; vamos al grano
Gatozan orain beste zer batzuetara
· Vamos ahora a otras cosas
Gatu batek’ ume bat egin du, lau burutakoa
· De cuatro cabezas
Gatu horrek’ ba du beste buztanik...
· No es ésa la madre del cordero...
Gatua bezen zaila
 · Vida resistente
Gatua’ oinik busti-gabe arrantzari
· Habilidad del gato que sabe pescar sin meterse en el agua; sin arriesgarse
Gatuak’ buztana luze; bertzeak’ bera bezalako uste
· Tendencia a creer que los demás tienen las mismas tachas que uno.- Piensa el ladrón
Gatuaren eskasean’ saguak dantzan
· Cuando falta el gato, están de fiesta los ratones
Gatuaren umea’ aztaparkari
· Los instintos se heredan
Gatx andi batek arturik dauka: datzan oetik ez dau barriro jagiterik
· Un mal irremediable se ha apoderado de él
Gatx andi batek emonik’ il-aginian ifini eban
· Habiéndole acometido una grave enfermedad
Gatx andiak etorri bear dabe zuen buruen gainera
· Sobre vosotros
Gatx da gizonak barruti ezagututea...: deungen deungenak daukez min gozoak ta
onak
· Conocerlos tal como son por dentro
Gatx gogor batek jo ebazan oilaskotxu biak
· Cayeron gravemente enfermos
Gatx iritxiko ez deutsula baneki, itanduko neuskezu’ joaten zarean meza nausira
· Si supiera que no vas a llevarlo a mal
Gatx izan jakoe gure irakurle guztieri igargei onegaz joten
· Acertar esta adivinanza
Gatx luzeak’ asko daroa
· Ocasiona mucho gasto
Gatx oneek ugari dagozana’ guztiok autor doguna da
· Lo reconocemos todos
Gatx onek naparreri edo sakuteak’ bear-une txarra egin dau etxe baten
· La viruela ha causado un gran vacio o pérdida sensible
Gatx opa-bagarik izan-arren’ gaiski erakusten jakue orrela
· Aun sin desearles mal
Gatxa baino ez daukala esaten direan guzurrak
· Mentiras de pura malicia
Gatxa daukanak’ naiago dau mindunagaz berba egin, oi danez, ain-bagakoagaz baino
· Con quien no sufre
Gatxa daukanak’ naiago dau mindunagaz berba egin, oi danez, ain-bagakoagaz baino
· Con quien sufre
Gatxa daukanak’ naiago dau mindunagaz berba egin, oi danez, ain-bagakoagaz baino
· Ordinariamente
Gatxagaz indargeturik eta konorte-on-bagarik’ ozta-ozta naz orduan, berba egiteko
· Perdido el conocimiento
Gatxagoa da damu benetakoa artutea, pekatuti onak atera direanean’ kalteak atera
direanean baino
· Cuando el pecado ha dejado utilidades
Gatxak artu daianean garia’ belaunkatuta jausi egiten da
· Se encorva y cae
Gatxak artu daianean garia’ belaunkatuta jausi egiten da
· Cuando enferma el trigo
Gatxak beregaz dakazan galtzaiak
· Pérdidas que trae consigo
Gatxak buru guztia astundu deutsa’ ta berbak-bere ebagi ezin dituz, gitxika ta nekez
baino
· Cansar o fatigar la cabeza
Gatxak buru guztia astundu deutsa’ ta berbak-bere ebagi ezin dituz, gitxika ta nekez
baino
· No puede siquiera pronunciar las palabras; le cuesta hablar
Gatxak’ gorputz guztia aginteti aterata, makalduta itxi deutsa. Gaixoari
· Desmadejado, enervado
Gatxak jo-arte egon gura ete dogu, San Rokeri otoi egiteko?
· Hasta contraer la enfermedad... No acordarse de San Bárbara hasta que truene
Gatxerako alkar-artuteak galdutea’ gauza ona da
· Las alianzas o relaciones para el mal
Gatxerako goixtartu ta argitu dituzu ume orreen arimak
· Los habéis despertado precozmente al mal
Gatx-eritxian dago lagunen artean
· Está mal conceptuado
Gatxetik onera biurtuteko al-izatea
· Poder de convertirse al bien
Gatxik egin ezpalitxako baino geiago eztau bere burua agertu
· No se ha dado por ofendido; no lo ha tomado como dicho para sí
Gatxik egin-baga’ biotz zabalez lo egiten dot nire txabolatxoan
· Dormir tranquilamente sin remordimientos; con la conciencia tranquila
Gatxik egingo ete deutso inori?... Ez arean!
· En absoluto!
Gatxik-bagea da Paulo
· Hombre sin malicia
Gatz geitxo edo gutxitxo..: beti izaten du zerbait eltzekariak
· Falta o sobra de sal...: siempre tiene algo que achacarle
Gatz, piper, olio ta... gainera gainerakoak
· Y todo lo demás
Gatz zeia ipini-zu maian
· Pon la sal menuda
Gatza arrazo bear jako len-baizen-len...
· Ponerlo cuanto antes en salmuera
Gatza artikitzen zioten burregoek’ zauririk eta zauririk baizen etzen gorputz hartara
· A aquel cuerpo todo llagado
Gatza bezain hitz gaziak esatea
· Lanzar palabras afrentosas
Gatza ematen ohi diote abereen belarrari’ zalegarritzat
· Para despertar su apetito
Gatza’ ona da; baina gezatzen bada’ eltzea zerekin ondu? Ez da gauza’ ez lurrerako,
ez simaurtegirako
· Con qué sazonar la comida?
Gatza suan bezala irakiten jarri da. Su ta gar
· Irritarse mucho de pronto
Gatzagatik ekartzen eben gatz larria Debara, arrainandako
· La sal gruesa
Gatzaietako morroi zintzo ta trebea nundi-nora ete da?... -Batek baki...; baina leorrez
ezta galduko, ta ez bildurtu!...
· Qué habrá sido de él?... Por dónde andará?
Gatzaietako morroi zintzo ta trebea nundi-nora ete da?... -Batek baki...; baina leorrez
ezta galduko, ta ez bildurtu!
· No hay cuidado de que se pierda
Gatzamaile gaixoak daroa nekerik gogor ta gogaikarriena; ta irabazterik laburrena
· Es quien menos gana
Gatzamaile gaixoak daroa nekerik gogor ta gogaikarriena; ta irabazterik laburrena
· Marmitón, cocinero. Del ferrón
Gatzan-dine eztegu egiten... Irabazi urria degu
· No ganamos para vivir
Gatzantzako ez luke irabaziko
· No ganaría ni para sal... Es un sueldo miserable
Gatzaren ardurea artu ei dau
· Ya ha debido de casarse
Gatzaren ordez azukrea bota, ustekabean, salda on bati .-Txuri egin zuan salda arek!
· Lucido caldo el que resultó!
Gatzaren-dino eztu irabazten
· No gana ni para sal
Gatz-arri biurtua geratu zan, Loten emaztea
· Convertida en estatua de sal
Gatz-bako lebatza baino’ gazdun txitxarro-kumea gozoago izan oi da
· Es el modo lo que da valor a las cosas
Gatzduna urten detsa deutso alabeak, eta or ditu ondoren nai-beste
· Tiene la mar de pretendientes
Gatzduna urten detsa deutso alabeak, eta or ditu ondoren nai-beste
· Le ha salido graciosa la hija
Gatzean nola dago? zopa
· Cómo está de sal?
Gatzean zelan dagon’ lapikoa ikustera doa
· A ver qué tal está de sal
Gatzen batzuen lurruna artu-erazorik’ etorri zan konortera, meza-emailea
· Volvió en sí
Gatzik ba al du eltzeak? -Ezerki ere ba du; baina emaiozu, neurrin. Bear ainbat
· Sin excederte
Gatzik ba al du eltzeak? -Ezerki ere ba du; baina emaiozu, neurrin. Bear ainbat
· Algo sí
Gatzik bear al du zure esneak? -Dalaxko bat
· Un poquitín nada más
Gatzik ez du salda onek... .-Bat ere bai, ba du
· Algo sí tiene
Gatzik eztu gizon orrek
 · No tiene chispa o ingenio
Gatzik -gabeko taloa’ batere ez jan obe dek
· Más vale no comerlo
Gatzik’ ozta-ozta du eltze onek
· Apenas tiene sal
Gatzik-gabe nik ezin jan zaldi-aragi artatik, eginalak eginda ere...!
· Por más que hacía...; por más que me empeñaba
Gatz-mordo guziik’ alde ortara bildu dira nunbait
· Por lo visto no se ha disuelto la sal por igual en la sopa, ensalada, etc
Gatz-mordoa baino gaziago zegoon, urdai-azpiko hura
· Excesivamente salado
Gatz-ontzi onek’ ez dau gauza: ez detsa ezer dario
· No sale nada..; no deja salir nada
Gatz-ontzi onek’ ez dau gauza: ez detsa ezer dario
· No vale, no sirve
Gatz-pitin bat egotzi eta beste gozagarri-bage’ prestatua dago noiz-nai otordua,
gaztainarekin
· Sin más adobo o aderezo
Gau artan’ Artineko beiek ez emen zoen onik izen izan
· No pudieron sosegarse
Gau artan baino jende eztul-gutxiagokorik’ ez det sekula nabaitu... Eztula ez egiteko’
ezta bildurra bezelakorik
· Gente más silenciosa..., que tosiera menos
Gau artan berean iritsi zan Iruinera, barri au
· Aquella mismo noche
Gau artan’ ego-aizea zan baztarren jaun ta jabea
· Dominaba como dueño absoluto
Gau artan’ egualdi otza etzan: egualdi epel-samarra..., ego-aize-antxa... Ta gainez-
gain ginjoazen, kaxkoz-kaxko
· Cierto asomo de viento sur
Gau artan’ egualdi otza etzan: egualdi epel-samarra..., ego-aize-antxa... Ta gainez-
gain ginjoazen, kaxkoz-kaxko
· De cresta en cresta; de picacho en picacho
Gau artan’ ez nuun begirik itxutu
· No pegué ojo. No pude dormir
Gau artan ixil-ixilik joan’ ta bi eperrak xixkatu bear zizkatela eizezaleari, pentsatu
zuten
· Birlarle las dos perdices
Gau artan, izanez ere’ onezko ametsa egin nuan
· Tuve un sueño afortunado
Gau artan, izanez ere’ onezko ametsa egin nuan
· De hecho; en realidad
Gau artan’ medikuaren bila etorri zan baserritar bat...; eta an ziran lanak, medikua
bilatu ezinez!
· Y qué apuros aquéllos!
Gau artan ta urrengo egunetan’ izan zuan nork entzuna ugari, Juan-Andres-ek
· No le faltó auditorio abundante
Gau atan’ euri andia egin eban
· Llovió mucho
Gau atan’ ezin neban lorik ekarri neure begietara
· No podía conciliar el sueño
Gau atan Praiskuk’ ez ei-eban otzik sumau bizkar-aldean
· No sintió frío... con la paliza que le dieron
Gau atan-da urrengo askotan egon zan Errege’ loari buruan leku emon ezinik
· Sin poder conciliar el sueño
Gau aundia usmatuz’ erne ta zuti daude gaur beiak ikuiluan’ janaren eske, elkar
milikatuz... Gabon gauean
· Como barruntando el misterio de esta Nochebuena
Gau bakotxak bataz-beste’ berreun mila arima daroaz eternidadera
· Por término medio; a razón de
Gau bat ain nolabaitekoa pasa det!
· Tan mediana!
Gau bat osorik iragan zuen otoitzean
· Pasó toda la noche en oración
Gau batean’ lo andi batek onela artu zuen: ta argiak oia irazaki ta guzia erre zuen
· Se apoderó de él un sueño profundo
Gau batean’ urrutiko etxe batean geratu emen-zan ostatuz
· Se quedó hospedado en
Gau batean’ zituun guztiik galdu ta joku-etxeti zetorrela’ eskilarak-gora gizon aundi
bat bilatu emen-zoon
· Habiendo perdido cuanto tenía
Gau baten’ aize apurtxoaz, zeruak botala euri jausten egoala’ ontzi batek jo eban
gurea erdi-erdian
· Mientras llovía torrencialmente
Gau batez, lo-galdurik nengoala asmu onetan’ oartu nintzan’ nagosia lo egoala
· Estando una noche desvelado
Gau batez’ odolezko goorako bat izan zuan; eta lenaz-gain indargabetu zuan
· Vómito de sangre
Gau beltza gainean baita’ ... gure otoitz au ar zazu, Jauna!
· Pues se nos echa encima la tenebrosa noche
Gau beltz-beltzean’ ez da urdinik, ez da gorririk, ez da zuririk: guziak erabatean
daude; ilik daude
· Todos esos colores o accidentes están del mismo modo; ofrecen aspecto uniforme
Gau betean izarrez apainduak ikusten ditugun zeru-gain eztiak
· En plena noche
Gau ederra eman zidaten bien artean!
· Cuánto me hicieron sufrir aquella noche! Qué noche me hicieron pasar!
Gau eta egun, damuz bizi zera, lutoz estalirik
· Vivir en el desconsuelo
Gau eta egun mirari-ginen jardun bearko luke Jainkoak, orretarako
· Tendría que estar haciendo milagros
Gau gorri’ goiz iturri
· Arreboles al anochecer, anuncio de lluvia
Gau gorriik daude... ta bigar ere ebi egingo du
 · Arreboles al anochecer
Gau guzia galduta; porruk atera dituk, sua itzaltzen utzi badek!
· Vaya provecho que has sacado! Sí que te has lucido!
Gau guzia igaro zuan Frantziskok beilari, loak begirik itxi-gabe eta buruko minez
· Sin poder dormir
Gau guzia tabernan pasa ta’ an datoz biak egoarte-erdi aldera, barrengo otz
aundirik-gabe, erdi-kantari
· Bien bebidos
Gau guzian aurra eztulka’ ... ta joan-etorrian pasa du goiz-arte guzia, gure atxoak.
Goizeko seiak arte’ eztu oirik zapaldu
· En un ir y venir continuo; en continua danza
Gau guzian aurra eztulka’ ... ta joan-etorrian pasa du goiz-arte guzia, gure atxoak.
Goizeko seiak arte’ eztu oirik zapaldu
· No ha podido acostarse tranquila
Gau guzian galdu-gordean zebiltzala’ Jauna goiz-aldean agertu zitzaien
· En gran riesgo de perderse
Gau guzian’ su-galda aundia iduki omen zuten
· Gran tiroteo
Gau guzijan jeiki ta etzan naiz ibiltzen tximutxakin burutu-ezinik: nai bezin laster
etzait eguna argitzen!
· Qué ganas tengo de que amanezca!
Gau guzijan jeiki ta etzan naiz ibiltzen tximutxakin burutu-ezinik: nai bezin laster
etzait eguna argitzen!
· Paso toda la noche en vilo teniendo que levantarme a cada momento
Gau guztia emon dogu itsasoan’ eta ez dogu arrantzu bat bera artu
· Hemos pasado toda la noche en el mar
Gau guztia’ esna...! amarrak, amaikak, amabiik... Ordu ttikia ere aditu dinat!... Ordu
bata
· Incluso la una
Gau guztia esna egin dot’ agindu zestazun bearra amaitzeko
· He pasado en vela toda la noche
Gau guztia galduta etxeratuten asi zan
· Después de haber trasnochado
Gau guztian’ ames-gaizto bat erabili neban ondoren
· Me persiguió una pesadilla
Gau guztian begirik itxi-gabe egon zan
· Sin pegar los ojos; desvelado
Gau guztian ibili bear izan eben’ nundik nora ez ekiela
· Sin saber por dónde andaban
Gau guztian ibili ta ibili-ondoren’ eguna argitu jakenean’ zirririk egin ezpaleben
antzera’ zazpi lagunak alkarren kontra euren buruak ikusi ebezan
· Se encontraron; aparecieron
Gau guztian ibili ta ibili-ondoren’ eguna argitu jakenean’ zirririk egin ezpaleben
antzera’ zazpi lagunak alkarren kontra euren buruak ikusi ebezan
· Como si no se hubieran movido de su sitio
Gau guztian ibili ta ibili-ondoren’ eguna argitu jakenean’ zirririk egin ezpaleben
antzera’ zazpi lagunak alkarren kontran euren buruak ikusi ebezan
 · Cuando les amaneció
Gau guztian ibili ta ibili-ondoren’ eguna argitu jakenean’ zirririk egin ezpaleben
antzera’ zazpi lagunak elkarren kontra euren buruak ikusi ebezan
· Después de caminar toda la noche
Gau guztian’ lotsa txarrean errebes barregarri erabili eben Jesus
· Lo maltrataron; lo anduvieron a mal traer
Gau guztian’ lotsa txarrean errebes barregarri erabili eben Jesus
· Lo escarnecieron; se mofaron de él; lo llenaron de afrentas
Gau guztian’ nundik-nora eztakidala, ta neure gerizea-beste lagun-baga’ ibili nabil
· Sin rumbo; desorientado
Gau guztian, nundiko-nora eztakidala’ ibili nabil
· Sin saber por dónde
Gau guztian zentzu-gabe egoten da’ morfina-rik artu-ezkero
· Con el juicio perturbado
Gau guztian zurrutean aritu ziran
· Empinar
Gau guzti-guztian ibili’ ta... auxe da arrigarriena ta beste jazoera guztien azkarrekoa!
eguna argitu jakenean ikusi ebena
· Mucho más maravilloso que todo el resto
Gau hontako leihorra galdetzen du eskaleak
· Pide albergue para esta noche
Gau huntan berean’ oilarrak joko duen baino lehenago’ hirur aldiz ukatuko nauzu
· Antes de que cante el gallo
Gau ilun atan’ lei gogor batek zeukon mundua josirik
· Cubierto de fuerte helada
Gau ilun baten antzeko kopeta ipintzen dio geroztik
· Le muestra ceño
Gau iluna zan: zotza begiari emanda ere’ etzan ezer ageri
· Como boca de lobo; noche cerrada
Gau ilunaren babesean Getarira alderatu’ eta igeri jo ta beren ontzietaratu ziran
· Lanzándose a nado
Gau ilunean’ asko ez laiteke fio... Oker atera da’ egin degun gauza: basurdea
zalakoan’ txerri puztan-motza tiroz il
· De noche, todos los gatos son pardos
Gau ilunean’ asko ez laiteke fio... Oker atera da’ egin degun gauza: basurdea
zalakoan’ txerri puztan-motza tiroz il
· Ha salido mal la cosa
Gau ilunean dabilanak’ eztu ezagutzen zerk zer kolore duen; noiz dohan artez eta
noiz makur: haztamuka dabila
· Qué color tiene cada cosa
Gau ilunean dabilanak’ eztu ezagutzen zerk zer kolore duen; noiz dohan artez eta
noiz makur: haztamuka dabila
· Va a tientas
Gau ilunean dabilanak’ eztu ezagutzen zerk zer kolore duen; noiz dohan artez eta
noiz makur: haztamuka dabila
· Caminar bien o ir descaminado
Gau izartsua zan; eta guk’ lasai ibiltzeko’ uraxe bear; gau argiarekin’ askoz ere obeto
 egiten ginuzen geren egitekoak
· Y eso es lo que necesitábamos nosotros
Gau izartsua zan; eta guk’ lasai ibiltzeko’ uraxe bear; gau argiarekin’ askoz ere obeto
egiten ginuzen geron egitekoak
· Entonces es cuando mejor realizábamos nuestras operaciones o faenas
Gau leenetikan kantatzen zuten kopla ori; goiz-aldera’ beste au
· A la entrada de la noche
Gau minean jaikitzen nintzen, Jauna, Zuri aitor bihurtzera
· A medianoche
Gau minean zakurren hurrubia zen goiti hortan; nehun ez zegozken artaldeak
· Ya muy cerrada la noche se oyó un aullido
Gau minean zakurren hurrubia zen goiti hortan; nehun ez zegozken artaldeak
· Las ovejas estaban inquietas
Gau minean’ zerutikako argi eder batek hartu zuen presondegia
· Una luz celestial inundó la cárcel
Gau minez etorri joakon sarri
· En noche cerrada
Gau minez etorri joakon sarri baserritarrari basa-urdea
· Solía venir a él a altas horas de la noche
Gau on... ta biar arte’ Jainkoak onez. Oatzerakoan, etxekoai esan bear zitzaiena
· Si Dios quiere
Gau ona pasa! -Ongi lo egin!... .-Jaungoikoak nai badu
· N.B. Respuesta usual al que nos da las buenas noches en la alcoba
Gau ontan berean’ -ametsetan bazan, egietan bazan’ -Jesukristo bera agertu zitzaion
· Fuese en sueños, fuese en realidad
Gau orretan keiari bultza egiten dion aizeak’ aginpidea ak izango du urrengo
tenpora-artean
· El viento que empuja al humo
Gau osgarbiko aize goxoaren xuxu-muxutxo biguinak
· Suaves caricias de la brisa
Gau osoa’ Jainkoari erne pasa oi zun
· Atento a Dios
Gau osoan ez omen zuten begirik itxi
· No pegaron ojo; no durmieron
Gau ta egun dabil ola
· Funciona día y noche, la ferrería
Gau ta egun esetsi ta esetsi dabil’ gorago dagoana beian euki nairik, matxinadak
asmetan, nausi egin arte
· Hundir al de arriba
Gau ta egun esetsi ta esetsi dabil’ gorago dagoena beian euki nairik, matxinadak
asmetan, nausi egin arte
· Anda afanoso en tramar revueltas
Gau ta egun gagoz pozkarri-barik
· Privados de todo consuelo
Gau ta egun, iturria jarioan bezela’ aritu nindukan, erdera ta erdera
· Sin interrupción; con la misma fluidez con que corre el agua de la fuente
Gau ta egun, jai ta aste, uda ta negu’ ... beti arrastaka, euren gorputzak, narrak
 balira-legez nekatuaz, diruaren goseaz
· Sometiendo a duro trabajo sus cuerpos como si fueran máquinas
Gau ta egun osoak’ han egoiten dire alfer, arnoa edan eta edan’ batzu-bertzen
galgarri. Herriko gazteak
· Dañándose unos a otros
Gau ta egun’ zoratu bearrez ebizan osagileak, ezin aditurik zer ete zan
· Desconcertados
Gau ta gaberdi dantzan aritzea baino obe lukete izebari laguntzera jun
· Hasta altas horas de la noche
Gau ta gau-erdi etxetik kanpo ibiltzen dakiana da
· A horas intempestivas de la noche
Gau ta gau-erdi kafe-zulo ortan sartuta egoten da
· Dicho con referencia a un trasnochador impenitente
Gau txarra darabiltzute?... -Ez on-ona... Alde batetik’ gau otza ta iluna; eta bestetik
berriz’ basa-bideak ikaratu gaitu
· Nos daba miedo la caminata por descampado
Gau txarra darabiltzute?... -Ez on-ona... Alde batetik gau otza ta iluna; eta bestetik
berriz’ basa-bideak ikaratu gaitu.
· Os ha tocado mala noche?
Gau ura mutilari’ amets larrietan joan zitzaion
· La pasó entre pesadillas
Gau utsean
· De noche cerrada
Gau utsean etxeratzen ginean
· Bien entrada la noche
Gau utsean zan... Etzan ezer-bere ikusten
· Era una noche cerrada
Gaua beranduz zuen. Ximistak ari ziren, eta ihortziriaren orro iluna urrenean
· Relampagueaba
Gaua beranduz zuen. Ximistak ari ziren, eta ihortziriaren orro iluna urrunean
· El sordo fragor del trueno
Gaua beranduz zuen. Ximistak ari ziren, eta ihortziriaren orro iluna urrunean
· La noche avanzaba
Gaua bezen ilun
· Gran oscuridad
Gaua bezen ilun
· Oscuridad
Gaua beztu zuanean’ linterna-argitan atera ginan arrantzara
· Cuando oscureció del todo
Gaua etorri’ eta bakoitza bere etxera baztertu zan
· Se retiró a su casa
Gaua etorrita, Mari-Urraka eskaratzean egoala’ tximiniatik jatzi zirean
ximelgorriak...
· Los diablos
Gaua galdu du’ baina zaude lasa: ordainduko du
· Ya se desquitará descansando toda la mañana
Gaua galduak’ bigaramoneko loa dakar
 · Noche perdida se desquita a costa de la mañana siguiente
Gaua ganera etorri baino lenago’ loturik eroan eben Kukubel errira
· Antes de anochecer
Gaua’ gauekoentzat esan zuan lenagokoak
· Dijo el otro...; dice el refrán
Gaua’ gauekoentzat esan zuan lenagokoak
· El día se hizo para trabajar; la noche para el reposo
Gaua gauekoentzat, eta eguna egunezkoentzat
· Cuidado con aventurarse de noche!
Gaua ilundu zan; eta bere lekutik altxata’ bere gaistakeriari atzena ematera joan zan
· Era ya entrada la noche
Gaua ixil egoan... Mozoluen baten noizik-beinezko oiua besterik ez zan entzuten
· Era una noche callada
Gaua luzatzen ari da, nabarmentzen otza; goizean ote-ez-ote zokoan izotza...
Udazkena
· Se empieza ya a dudar si era escarcha o no
Gaua luzatzen ari da, nabarmentzen otza; goizean ote-ez-ote zokoan izotza...
Udazkena
· Empieza ya a hacerse más sensible el frío
Gaua luzeagoa danean’ lurra ta eguzkia alkarren urreen egoten direala esaten dabe
· Que es cuando están más próximos uno de otro
Gaua sortzean’ an dabiltza ilunean basa-piztiak arontz-onontzean
· Andan por la oscuridad errantes
Gaua ta eguna dagoz lengoak...: oitura zar guztiak galdu dira
· Lo único estable es la sucesión de los días y las noches...; todo lo demás cambia
Gaua xuritan iragan dut
· No he dormido en toda la noche
Gaua ere aurrera zeramaten lanean olagizon aiek’ nai zuten eran lanari bururik ezin
emanik
· Seguían trabajando con la noche muy avanzada
Gaua ere aurrera zeramaten lanean olagizon aiek’ nai zuten eran lanari bururik ezin
emanik
· Sin poder llevar a buen fin su trabajo y obra; sin poder hacer carrera o salirse con la
suya
Gauak artu zuen’ leku ageri batean
· En un descampado
Gauak artu zuen’ leku ageri batean
· Le sorprendió la noche
Gauak bere itzulian bidearen erdia zuen
· Se hallaba la noche en mitad de su camino
Gauak bidean arrapatu zituen’ eta oraindik ibilkizun andia zedukaten
· Aún les quedaba mucho que andar
Gauak bidean arrapatu zituen’ eta oraindik ibilkizun andia zedukaten
· Los sorprendió en el camino
Gauak bidean artu eta nekeak oso easanda’ iturri baten ondoan eseri zan
· Rendido de cansancio
Gauak bidean artu eta nekeak oso easanda’ iturri baten ondoan eseri zan
 · Alcanzada por la noche
Gauak egun eginaz, bide luzean arin-arinka joanik’ menperatu zuten Frantzes-talde
andi hura
· Sin descansar de noche ni de día
Gauak iluntzen eztuan eguna da zerukoa... Jainkozko argiak beti argi daukana; inoiz
ere aldartearen beldur-gabea
· Siempre iluminado
Gauak iluntzen eztuan eguna da zerukoa... Jainkozko argiak beti argi daukana; inoiz
ere aldartearen beldur-gabea
· Sin riesgo de mudanza
Gauak iluntzen eztuan eguna da zerukoa... Jainkozko argiak beti argi daukana; inoiz
ere aldartearen beldur-gabea
· Un día perdurable; un día sin noche
Gau-aldera’ ama Joakinaren biotza’ azken-jaikiak ematen asi zan
· Empezó a dar sus últimos latidos
Gauaren gainera’ eztet nai izaten esne utsa
· Al ir a la cama por la noche
Gauaren gainera sua piztuta nik utzi?... Ez, ez!
· Dejar el fuego encendido en la cocina durante la noche. Literalmente: confiárselo a la
noche
Gauaren itzalak’ geienak dituz ixildu edo baretzen: izaki danak’ gau ilunari itzala
dautse artuten
· Le tienen respeto. La noche les impone respeto
Gauaren min-minean
· En medio de la noche
-Gau-aro ederra dago gero!
· Hay que ver qué noche tan hermosa hace!
Gauaro ederra daukagu, adiskidea!... -Bai, ederra gaba!...
· Hermosa noche, compañero!
Gauaro ederra egoan’ ni kai atan egon nintzan gabean
· Hacía una hermosa noche
Gauaz egiten nituen neure buruarekin neure gogoetak eta kontuak
· Echaba cuentas conmigo mismo
Gauaz eta egunaz begien aitzinean dut sorr-etxola nere-hura, larrain-bixkar batean
· En la ladera de un pastizal
Gauaz eta egunaz begien aitzinean dut sorr-etxola nere-hura, larrain-bixkar batean
· Me la imagino ver delante a todas horas
Gauaz ibiltzen dena’ ez da zuhur ari
· No discurre bien quien maquina a la sombra
Gauaz sutean ezin mintza dira txutxu-mutxu, sorginaren bildurrez: laratzean kedarra
irakurtzen baitu
· La bruja lee los secretos en el hollín del llar
Gauaz sutean ezin mintza dira txutxu-mutxu, sorginaren bildurrez: larratzean
kedarra irakurtzen baitu
· No se atreven a cuchichear
Gauaz-batera sartu zan mutila jatetxean’ ta gogo ederraz apaldu eban egoanetik
· Al anochecer
Gauaz-batera sartu zan mutila jatetxean’ ta gogo ederraz apaldu eban egoanetik
· Cenó con buen apetito
Gauba ilunduta-bere etxetik kanpora dabiltzanak
· Ya entrada la noche
Gaubaz-bere bazengoz gugaz’ ... axe bai gutzat zoria!
· Qué dicha entonces la nuestra!
Gaubean’ ba gendakigun ez ginadela nolanaietan galduko bide aietan
· Que no nos perderíamos de todos modos
Gaubean’ beranduutan etxeratuko zan
· A deshoras; a horas tardías de la noche
Gaubean’ jeiki-bearrean izaten naiz
· Me veo obligado a levantarme
Gaubean odoi artetik nabarmentzen dan izarra
· La estrella que asoma o se deja ver entre las nubes
Gaubean parrandan-ta goizean lo-gure’ etzera, maite ori, osasuna-gure Ala
dabilenak’ osasuna galtzen; aundienak esan-gabe.
· Por no decir más
Gaubeko amabitarako, -ordu goitik beetik- sartuko da zuzen etxeko atetik
danbolintero moxkorra
· Hora más o menos
Gau-beranduan beren ordua ondo aukeratzen dute’ atari-zakur gogorrengatik ajola
askorik-gabe...
· Saben escoger su hora, ya muy avanzada la noche
Gau-berandutxoan joan zitzaion ixil-ixilik’ zer egin bear zuan galdezka
· Ya entradita la noche
Gauden atzarririk, begiak erne!
· Con los ojos bien atentos; despiertos
Gauden begira, Elias ote datorkion, askatzera!
· Esperamos a ver si
Gauden beha’ nundik zer ikusiko dugun jiten’ guretzat hobe denik!
· A ver qué ocurre
Gauden beste pixka batean, berdin esturasunik ez degu-ta
· Ya que; puesto que
Gauden beste pixka batean, berdin esturasunik ez degu-ta
· No tenemos prisa ninguna
Gauden beti giristino, ginardun giarredun heietarik
· Cristianos de los recios, de los auténticos
Gauden bezin oilotuak ezpageunde’ orain litzake aldia erraiteko: Ez dugu zuen diru
bearrik; gere esku nai dugu
· Si no nos hubieramos vuelto tan cobardes
Gauden bezin oilotuak ezpageunde’ orain litzake aldia erraiteko: Ez dugu zuen diru
bearrik; gere esku nai dugu
· No queremos depender de nadie
Gauden bihotzez gu Eskualdunak beti elgarri josiak!
· Permanezcamos estrechamente unidos
Gauden eskualdun!
· Sigamos siendo
Gauden gu eskualdun, Nagusi bakarraren mutil
· Servidores del único Amo. Sin más soberano que Dios
Gauden inka-minkan egon, eta sinetsi al diteke or egin dutena?
· Dado lo crítico del momento actual
Gauden lasa: aitak egingo du burua
· él nos sacará del apuro; ya se arreglará él
Gauden lekuan gaudela’ beti aurrean zauzkagu
· Dondequiera que estemos
Gauden zoin-gure hatzean’ bertzela ezin eginez
· Mantengámonos cada cual dentro de su esfera
Gauean berandu’ goizean maingu Jaikitzeko ta lanerako nagi
· Daños de trasnochar
Gauean lorik ez ta’ gixatxarra jeiki oi zan senar jokalaria
· Se levantaba malhumorado, gruñón
Gauean parrandan’ egunez lo-gure
· Noches alegres, mañanas tristes
Gauean parrandan, goizean lo-gure’ uste baduk ere, ez nauk ire gure
· Ya puedes ir a llamar a otra puerta
Gau-egunak ez-ezik, urteak ere joaten zaizte oartu-bage bezala
· Sin darse cuenta
Gau-egunak naukazu nigarrez urturik
· Noche y día deshecho en llanto
Gaueko afarixka
· Colación de la noche. En los días de ayuno
Gaueko amarrak jo-gabeak izango ziran
· No serían aún las diez
Gaueko arriak eztu bertuterik kalte egiteko: zarretatik ala da aditzea’ eta egundaino
guk ere ez degu ezagutu
· Así reza el dicho antiguo
Gaueko arriak eztu bertuterik kalte egiteko: zarretatik ala da aditzea’ eta egundaino
guk ere ez degu ezagutu
· El pedrisco de noche no tiene virtud para hacer daño
Gaueko beilan zer bertsu egin’ bere gogoan iraultzen ari zan Mikel
· Revolviendo en su mente
Gaueko ez-orduan ixilik jeiki da’ ta saietsetik aurra kendu dit, lo nagola
· A hora intempestiva de la noche
Gaueko lana’ egunezko lotsa
· Lo que de noche se hace, de día aparece
Gauen-gauean etorri zan etxera
· De noche cerrada
Gauera atera du eguzkia
· Hacia el anochecer es cuando ha asomado el sol. Que hasta entonces permanecía
oculto entre las nubes
Gauerdi bildu dut, ezin lokartuz
· Era ya la medianoche cuando me dormí
Gauerdi gainean, eta harrabotsik tikiena ere bazterretan etzelarik sortu zen Jesus
· Al filo de la medianoche
Gau-erdia da dagoeneko ere
· Ya debe de ser la media noche. Ya es hora de retirarse
Gau-erdian Booz esnatu zan; eta norbaitez oartu zanean’ deadar egin zuen: Nor
zaitut?
· Al notar la presencia de alguien
Gau-erdik jo du
· Ha sonado la medianoche
Gau-erdiko tenorean ostatura ginjoazela’ kale-iskin batean nexka koxkor bat
alderatu zitzaigun
· Al filo de la media noche
Gau-erditan egin zuen sarr-atera bat eritegian
· A medianoche
Gau-erditik laster, bere kukurruku ederrakaz pozkortuten gaitu gure oilarrak
· Desde poco después de medianoche
Gau-erditsutan’ oihu bat altxatu zen: Zoazkiote bidera!
· Salidle al encuentro!
Gau-erditsutan’ oihu bat altxatu zen: Zoazkiote bidera!
· Hacia la media noche
Gauero etxera biltzen zan, erritik kanpora lan egin-arren
· Se recogía o retiraba a casa... Pernoctaba en casa
Gauetik egunerakoa ezagun dute’ nola altxatuak diren eskolan, bi haurrideak
· Se diferencian por su educación como la noche del día
Gauez berandu bide-gurutzetara eta sasi-baztarretara atera eta jendea ikaratzen
ibiltzen diranak
· Por entre zarzales o matorrales
Gauez ezin det lorik artu... -Oerakoan ar-zazu lo-arrarazteko zer edo-zer
· Toma algún calmante
Gauezko lana’ egunez agertu
· Lo que de noche se hace, de día aparece
Gau-gaboro ta egun-egunoro eldu izan jakuz
· Todas las noches y todos los días sin excepción
Gau-garai artara arte zai eukitzen zitun etxekoak
· Hasta aquellas altas horas
Gau-gauan etxeratu zan
· Ya muy de noche
Gaugiro iluna zan
· Era una noche oscura
Gaugiro txar bat sartzen dala... ta zer egingo dute txabola ortan bizi diranak?
· Si viene una noche desapacible
Gau-goiz’ eraman ditezken gaistoenak, eraman ondoren
· Después de pasar la noche y la mañana más terribles que se pueden pasar
Gauien-gauien gabero-gabero batzen ei-dire Antoni-Matrailen etsian’ bera ta beste
orrostokidun bi, euren maldezinuak egiten... Orraztokidun
· Ella y otras dos brujas
Gau-leenean lorik ez; goiz-aldera artu det
· Hasta la media noche
Gau-leenetik’ orma egina zan
 · Ya había helado desde las primeras horas de la noche
Gaulenen’ laino zegon; baino goizaldera izartu du
· Se ha serenado el cielo; se ha puesto estrellado
Gaulenen’ laino zegon: baino goizaldera izartu du
· Estaba encapotado el cielo
Gau-lenetik’ alako etxera...; gaberdi-aldera’ beste alakotan...; goizean goiz, argia
baino len’ mendi-baztarretara
· Antes de amanecer
Gau-lenetik’ alako etxera...; gaberdi-aldera’ beste alakotan...; goizean goiz, argia
baino len’ mendi-baztarretara
· Desde el anochecer
Gau-lenetik’ lo pixka bat egina nintzan; eta esturasun arekin’ ... loak atzeratu
zitzaizkidan
· Desde las primeras horas de la noche
Gau-lenetik’ lo pixka bat egina nintzan; eta esturasun arekin’ ... loak atzeratu
zitzaizkidan
· Me quedé desvelada
Gau-loan, udazkenera arte’ astun zan maindirea: ametsetan naiz esna’ urratzen zan
ogea
· Se deshacía o descomponía la cama... La ropa de cama resultaba molesta por el calor
del medio ambiente
Gau-loan, udazkenera arte’ astun zan maindirea: ametsetan, naiz esna’ urratzen zan
ogea
· Se sentía el peso de la sábana. Por el calor del medio ambiente
Gau-lurruna uxatzeko’ leioak zabaltzen asi zan, neskamea
· Para ventilar la habitación
Gauon-gaua eta Gauon-zar
· Nochebuena y Noche Vieja
Gau-ostaturik emango al didazu? .-Izango al da oinbeste...: ate-ondoan or egon-gabe’
barrena sartu zaitezte!
· Espero que habrá como para ti...; tanto como eso. Sí, hombre!
Gaur’ ainbat puska eginik gaude, len gorputz bat ginanok... Artzai bakarra alde-bat
utziz’ bakoitza bere aldera...
· Andamos como miembros despedazados de un mismo cuerpo
Gaur ala biar da etortekoa? -Gaur edo biar etortekoa da. Bardin da gaur, nai biar.
· Es hoy? o es mañana? cuando tiene que venir
Gaur ala biar da etortekoa? -Gaur edo biar etortekoa da. Bardin da gaur, nai biar
· Ha de venir entre hoy y mañana; uno de estos dos días
Gaur ala biar da etortekoa? Gaur edo biar etortekoa da. Bardin da gaur nai biar
· Lo mismo da que sea hoy que mañana
Gaur ala bigar egin’ ... ori, bere esku utziko dio nagusiak
· Se lo dejará a su elección o arbitrio
Gaur albisteai’ gora emoten jake
· Dárseles importancia
Gaur aldare ontan agurtzen ditugun autsen jabekin’ zeruan elkartu gaitezela!
· Con aquellos a quienes pertenecieron estas reliquias cenizas
Gaur’ aldi oneko daukagu ugazaba nagusia
 · Está de buen humor o temple
Gaur alkarrekin bazkalduko degu... -Ez da gaizki esana’ baina beste nunbait zai
dauzkat
· Muy amable... Muchas gracias
Gaur amabost’ xiri-miri pixka bat egin zun; eta atzerotikako guzian’ egualdi
zoragarriak dijoaz
· Desde entonces acá
Gaur aotan artu zaituztedan Bloa ta Jenaro! Ez da zuen azi guzia lur txarrean erori!
· Mencionar
Gaur aotan artu zaituztedan Bloa ta Jenaro! Ez da zuen azi guzia lur txarrean erori!
· No todo cae en saco roto
Gaur arratsaldean’ Goierri-aldeko gizon bat’ bat-batez beia jota’ ilda geratu da emen
· Caerse de repente al suelo
Gaur arratsaldean libre uzten banazu’ esku azpitik zazpi mila erreal emango dizkizut
izaten baditut
· Te daré de propina; te pasaré bajo cuerda
Gaur arratsaldeko lauretan’ bertsoetan jokatzera omen dijoaz
· Contienda de bersolaris
Gaur arratsean’ okerrerako bidea nigandik artuko dezute
· Ocasión de escándalo. Os vais a escandalizar
Gaur arrazoiak’ bide bat dauka: ortik kanpora ez da izango lurrean inoiz gauza onik
· No hay otra salvación
Gaur arte’ astoak’ atzeko aldetik izandu dira bildur ematekoak
· Lo que asustaba eran sus coces
Gaur arte nik jo dodan errietan’ negarra baino ez dot bilatu euretan
· En todos los países a donde he llegado
Gaur artega egongo da, aurki, gure gizona: ego-aizeak joten dau-ta!
· Pues sopla viento sur
Gaur artsaldean, eliz-lurra!
· El sepelio
Gaur artu dedan eskutitza artu ezpanu ere’ ez neukan asmo galdua, gaur bertan zuri
idazteko
· Ya tenía propuesto escribirte
Gaur aste dot; jai dodan baten etorriko naiz
· Hoy estoy de trabajo
Gaur astearte-barne’ oro hatzean jarriko direla uste du. Hobe! Ordu du
· Todo volverá al orden
Gaur astearte-barne’ oro hatzean jarriko direla uste du. Hobe! Ordu du
· Ya es hora de que lo consiga
Gaur astearte-barne’ oro hatzean jarriko direla uste du. Hobe! Ordu du
· Durante el día de hoy martes
Gaur aste-biko igarkizunaren epaia
· De la semana antepasada
Gaur atara dogun arraina’ inundo ezagutu ez dana
· De lo que no se ha visto en ningún lado
Gaur atzeratxu izan arren’ eskutitz atatik barritxo bat edo bi aterako doguz
· Aunque llegan algo atrasadas
Gaur azkarrean egonagatik’ bigar lurren azpira goaz
· A pesar de sentirnos hoy fuertes o robustos
Gaur Azkoitiarreri pasara gogorra emon detse deuste Elgoibarko pelota-lekuan
· Buena paliza les ha dado... Derrota
Gaur ba dezu kasketa makurra!
· Estás muy caprichosa
Gaur ba gera, bigar ez...: etzan oker ibili, itzok esan zituna
· No anduvo desacertado
Gaur bada’ biarko ez da, munduko bizitza
· La vida es efímera
Gaur bagera’ bigar ez Etzan oker ibili’ itzok esan zituna
· Nuestra vida es un soplo
Gaur bai ta biar eztan bedar-albitza
· Que hoy es y mañana no será
Gaur baino len etorri-ezinik eztot izan
· Ya podía haber venido antes
Gaur bape direan gizonak’ ara doaz
· Toda persona de alguna significación
Gaur’ bear eztan asko ikusten da; diruaren atzetik dabilelako guzion zalaparta
· Se ve mucho de malo; de inconveniente
Gaur, bear-ainbat esker ematen ezpadiogu ere’ arixe zor dio askok, dakien pixka
· Aunque no le damos la debida estima
Gaur’ Begi-bakarrak ondo berotuko dau... Alan esan oi da, egun sargoria dagonean
· Hoy va a pegar fuerte el Sol
Gaur’ belarriak makurrik dabiltza
· Andan con las orejas gachas; cabizbajos
Gaur berandu datoz gabon-zaleak
· Los mozos de la ronda de Navidad
Gaur berandu etortzea’ sekulakoa izango da
· Sólo falta que hoy llegue tarde
Gaur bero egin du!... -Gogotik, jauna!
· Mucho! Demasiado
Gaur’ berrogei ta bost urte: egin det zartzera; piska bat asi zaizkit indarrak atzera
· Ya empiezan a fallarme las fuerzas
Gaur’ berrogei ta bost urte: egin det zartzera; piska bat asi zaizkit indarrak atzera
· Ya empiezo a volverme viejo
Gaur bertan asiko naz lanean... -Bein edo bein! bein edo bein!
· Ya era hora, hombre!
Gaur bertan asiko naz lanean... -Bein edo bein! bein edo bein!
· Hoy mismo pondré manos a la obra
Gaur bertan emango diot Bilborako bidea, pakete orri
· Despachar, mandar a
Gaur bestela etorria naiz. Beste eginkizun batzuk etorr-arazi naute
· Por otros motivos
Gaur, bestietan-lez’ biozdun egiten dozu zeure burua...; gero ikusikogu zetan geratzen
diran orrek arrokeriok
· Te haces el valiente
Gaur birekin nator, iruren ordez .-Baterez baino geiago da!
· Menos es nada!
Gaur bizi danak’ eztu esango ondo dagonik gauz ori
· Hoy no habrá nadie que lo apruebe
Gaur da’ San Jenaroren odol legorra urtuten dan egunetatik bat
· En que se licúa
Gaur dan egunean’ asko bear da
· En los tiempos actuales
Gaur dan egunean ere’ itsutasun onek jende zorigaiztoko argan ba dirau
· Aun hoy; aun al presente
Gaur datorkit gainezka... nere ametsetako zoriona
· Hoy se realizan con creces mis ilusiones
Gaur den egunean’ hainbertzek dute egia gezurtzen, eta gezurra egiatzen...!
· Falsea la verdad y presenta la mentira como verdad
Gaur’ diru-mordo ederren jaube ikusten dodaz’ aundiki-antzik erakutsi ez-arren
· Aunque no ostenten grandeza
Gaur’ diru-mordo ederren jaube ikusten dodaz’ aundiki-antzik erakutsi ez-arren
· En posesión de un gran capital
Gaur dirura dagoala mundua, esaten dabe; baina Akulu gogor dago: berau erosiko
dabenik eztago Bermion
· Es insobornable
Gaur dirura dagoala mundua, esaten dabe; baina Akulu gogor dago: berau erosiko
dabenik eztago Bermion
· No se mira sino al dinero. Venalidad
Gaur dogu etxe guztia astartzea’ zer nun dagon jakitzeko jakiteko
· Para saber dónde está cada cosa
Gaur doia garagarrila azken-arnasa emotera
· Hoy expira junio
Gaur dozue, arerioari eskua ezarri eta lurra jo-erazoteko eguna!
· Hacerle morder el polvo de la derrota
Gaur du elizan sartzea andre gazteak
· Entrática
Gaur ebia euria izango degu asko
· Muy probablemente...; seguramente
Gaur ederrak emon deusteez! -asi zan esaten mutila arpegi ilunaz
· Buena me han hecho hoy!
Gaur ederrak emon deusteez! -asi zan esaten mutila arpegi ilunaz
· Disgustado
Gaur edo biar’ asko bear du orrek ikusi!
· Andando el tiempo
Gaur edo biar’ asko bear du orrek ikusi!
· Mucho tendrá que sufrir! buen calvario le aguarda!
Gaur edo biar etorten bada’ ez dek izango atsegin!
· Bueno estará!... Vaya un genio que traerá!... Ya nos podemos preparar!
Gaur edo biar eztakit’ ... baino etorriko da denbora
· No sé cuándo, pero ya llegará el día
Gaur edo biar umerik izaten baden’ aien aitzakian etxeko arrautzak edo on-aurkiak
 erorrek ja-itzan!... Gizonak muturra latza din’ eta otea ere jango din...
· El marido no es difícil de contentar
Gaur edo biar umerik izaten baden’ aien aitzakian etxeko arrautzak edo on-aurkiak
erorrek jaitzan!... Gizonak muturra latza din’ eta otea ere jango din...
· Escudándote en ellos
Gaur edo biar umerik izaten baden’ aien aitzakian etxeko arrautzak edo on-aurkiak
erorrek ja-itzan! Gizonak muturra latza din’ eta otea ere jango din
· Los mejores bocados
Gaur edo bigar San-Martin egiten badue’ berekin eramateko moduun gelditu da
sukaldea
· Si un día levantan la casa; si la dejan; si se mudan
Gaur edo bigar San-Martin egiten badue’ berekin eramateko moduun gelditu da
sukaldea
· Cocina desmontable
Gaur edo bigarko’ gorde beintzat diru oiek!
· Para un por si acaso
Gaur egin dira alkarren jabe euskaltzale gazte biak
· Contraer matrimonio
Gaur’ egoteko bestetako ez nago
· Sin ganas o fuerzas para nada
Gaur egualdia otzetik zan
· Tiempo frío
Gaur egualdia’ otzetik zan
· Hacía fresco
Gaur eguerdiko arraia’ gaizki geratu zaio
· Le ha sentado mal
Gaur’ egun aundia!... 18 julio! -Bai... goizetik asi ta... arratserainokoa!
· N.B. Notar la manera festiva de eludir el compromiso de una evocación provocativa,
haciendo juego con el adjetivo aundia
Gaur egun txartxo bat ginian Erniorako!
· Qué día ideal habría sido éste para subir al Ernio!
Gaur eguna ez dau kalte gitxiago egiten pekatu zorigesto onek
· Hoy día
Gaur’ eguna nere mende det, ba daukat beta
· Tengo todo el día a mi disposición
Gaur egunean gizon asko doaz eleizara’ gauzarik goratuenai barre egin ta
ezetarakotzat eztaukezanak
· Que las desprecian
Gaur egunean’ papera ta abarra, kanta zikina ta irakatsi txarra’ zabal dabil; eta
askotxuk esan oi dau: denporea zelan emon-be ez daukogu-ta?
· Andan sueltos por todas partes
Gaur egunean’ papera ta abarra, kanta zikina ta irakatsi txarra’ zabal dabil; eta
askotxuk esan oi dau: denporea zelan emon-be ez daukogu-ta?
· Andan sueltos por todas partes
Gaur egunean’ papera ta abarra, kanta zikina ta irakatsi txarra’ zabal dabil; eta
askotxuk esan oi dau: denporea zelan emon-be ez daukogu-ta?
· No sabemos cómo pasar el tiempo
Gaur eguneko gaztiek’ danbolinegaz bakarrik ezer eztaukie
· Los jóvenes de hoy
Gaur eguneko gaztiek’ danbolinegaz bakarrik ezer eztaukie
· No contentarse con
Gaur eguneko neskari’ gauza dan gauzarik egin-orduko’ jatorke goiz-erdia... ez
etxeari arnasa artu-eragin’ ez eskaratz-aldea taiatu’ ... ezebez!
· Antes de hacer cosa de provecho
Gaur eguneko neskari’ gauza dan gauzarik egin-orduko’ jatorke goiz-erdia:... ez
etxeari arnasa artu-eragin’ ez eskaratz-aldea taiatu’ ... ezebez!
· Ni ventilar u orear la casa
Gaur eguneko neskari’ gauza dan gauzarik egin-orduko’ jatorke goiz-erdia:... ez
etxeari arnasa artu’-eragin’ ez eskaratz-aldea taiatu... ezebez!
· Ni arreglar la cocina
Gaur’ eguzkia agertzen duala dirudi; eta arropa zabaltzera noa
· Asomar, dejarse ver el sol
Gaur eguzkia zabal ager da! sail bat larrutu dezagun! Belar-sail bat
· Aparece claro el sol
Gaur ekarri diguzun gizagiro ori
· El individio ése
Gaur eldu izango jakola dinoe
· Le habrá llegado
Gaur, elexalde onetako zaindari-eguna dan-lez’ ... arratsaldean erromeri-usaina
izango da, urteko lenengoa; gazteak’ autsak ondo astinduko dituez
· Se divertirán de lo lindo; no faltará animación
Gaur eliz-barrutietan adarr-oker ibiltzerik ez dago; alkartu-bearrean gaude
· No es admisible andar desavenidos
Gaur emazteak eltzerik eztit egosi...; eta ortik okertuak gera. Ortatik da gure asarrea
· De ahí ha surgido nuestra riña
Gaur emen, bigar an; eta etzi’ ... Akelarren oi-dabilen irabazi apur airekoa
· Y pasado mañana, sabe Dios dónde. Un jornal eventual, inseguro
Gaur emen dabizan aizeakaz’ laster daukagu Euskalerriko Akademia ori
· Dados los vientos que corren
Gaur emen, ta etzi bestean, alderdirik-alderdi, esteak nun ondoen beteko dabiltzan
gizon zirtzil batzuek
· Buscando por todos los lados
Gaur emen, ta etzi bestean, alderdirik-alderdi, esteak nun ondoen beteko dabiltzan
gizon zirtzil batzuek
· Hoy aquí, mañana allá
Gaur emeretzi urte dira’ il jatazala pozak
· Que murió mi alegría
Gaur enago ondo: gaixo txarrak oratu ete daustan bildur naz
· Temo haber cogido algún mal grave
Gaur enatxiok aldi-onean
· No estoy de buen temple o ánimo
Gaur enaz etzakura etzan-gura
· No tengo ganas de acostarme
Gaur ene espiritua, uts urdinetan, eregi dakidala nora-gura, idargitik eguzkira, ta
 izarrez arutzago
· Elevarse sin límites
Gaur ene espiritua, uts urdinetan, eregi dakidala nora-gura, idargitik eguzkira, ta
izarrez arutzago
· En los espacios azules
Gaur ene espiritua, uts urdinetan, eregi dakidala nora-gura, idargitik eguzkira, ta
izarrez arutzago
· Más allá de las estrellas
Gaur erakutsi dabez neskazar aren irugarren deiak doina ta guzti... Nun egon leikean
gauzea!
· Qué te parece!
Gaur erantzungo ote Joxek?... -Eztakit bere erri ori zuzen artzen ote duten trenak
· No sé si va el tren directo a... y si habrá tenido tiempo la carta para llegar a sus manos
Gaur’ erdi-lanean aritu gaituk
· A media jornada
Gaur ernegaindu da Jeseren errotik altxuma
· Hoy ha salido el vástago, del tronco de Jesé
Gaur erri askok begia dautse Txina-ri
· Tienen sus ojos puestos en la China; ojos de codicia
Gaur erriak darabilen euskera loi baina errazean jarri bear litzakez, batzaldi au-
langoen iragarriak
· En lenguaje fácil, aunque impuro
Gaur erririk txikienean’ ia aterik-aina ardandegi dagozala esan lei
· Casi tantas tabernas como puertas
Gaur erromerian ikusi doten neskatxa batek’ begia bete desta deust
· Me ha dejado prendado
Gaur esango, bijar esango... ta beti bildurrez, aitari esateko
· Siempre dejándolo de un día para otro
Gaur eskatuko zaizkik heure arimaren
· Hoy te pedirán tu alma. Hoy vas a morir
Gaur eskatuko zaizkik heure arimaren
· Hoy te pedirán tu alma. Hoy vas a morir. N.B. Eskatu con auxiliar intransitivo
Gaur’ eske-eguna; ta umetarainoko guziik’ kalean zarpatik tiraka!
· Tirando del bolsillo
Gaur’ eske-eguna; ta umetarainoko guziik’ kalean zarpatik tiraka!
· Toda la chiquillería...; todo el mundo
Gaur’ eske-eguna; ta umetarainoko guziik’ kalean zarpatik tiraka!
· Colecta, recaudación
Gaur esku-atsegina zaude
· Hoy estás complaciente
Gaur estu-samar nabil aurreko lanakin...; orain ezin neikeo zeureari ekin... Etorri
zaite biar
· Hoy ando apurado con el trabajo presente
Gaur etorko dira zaldizkoak eultzitara...
· Hoy tendremos tormenta
Gaur etorri naiz, lan-egunik ez galtzearren
· Para no perder un día de jornal
Gaur etortekoan joan zan
· En la idea de venir hoy
Gaur’ etxean diran olioak dantzatu bear ditut, bateko arekin, eta besteko zerarekin
· Dar buena cuenta de
Gaur’ etxean diran olioak dantzatu bear ditut, bateko arekin, eta besteko zerarekin
· Entre una cosa y otra
Gaur etxerakoan bidera lenengo ataratzen zaikan gauzea ematen badikak’
egundainoko aberastuko aut
· Te haré sumamente rico
Gaur etzegok Loiolatik ezer jakiterik: erantzuna zeukak radioak-eta
· Tiene zumbido o resonancia
Gaur etzera zu gaizki bizi, gizona! .-Gaur!... Balekie eztakienak...!
· No sabes tú bien!... si supieras...!
Gaur’ euki-euki egingo dute..., diru asko irabaztearren
· Mantenerse exigentes; no ceder en modo alguno
Gaur euskaldunak’ geure Erria eztazaugula bizi gara... Noz-arte izango gara ikuste
laburrekoak?
· Cortos de vista
Gaur ez bizi-bearra, orain berrogei urte Bilbon alkate izaniko bat! Ak esango euskun
ederto kontu ori!
· Lástima que no esté aún vivo...!
Gaur ez da arkume-janik ostatuan: an daude burruntziak baztar
· Allí están arrinconados los asadores
Gaur ez du ateratzen, itzegitekoan’ alperreko oiurik: zintzo ta zur dator’ moskorra
errekan utzita
· Hoy no alborota
Gaur ez nago santu-santua... guztiz gain-gaineko
· No me siento tan bien que digamos
Gaur ez naiz nere buruaren jabe
· Hoy estoy como atontado
Gaur ez-ezik, sekula guzien ere’ oroituko zinan
· Por toda la eternidad
Gaur ezin badozu’ biar beintzat etorri, aiztu-barik!
· Sin falta!
Gaur’ ezingo da izan; baina bearbada’ biar bertan
· Hoy no podrá ser
Gaur’ ezkatoz txoriari danba-danba egiten... Gaur’ bakea dabe nigaitik zozoak eta
mikak. Areik-be gaur jai-artu dagiela!
· Que descansen! que tengan fiesta...!
Gaur’ ezkatoz txoriari danba-danba egiten... Gaur’ bakea dabe nigaitik zozoak eta
mikak... Areik-be gaur jai-artu dagiela!
· Ya pueden estar tranquilos, lo que es por mí
Gaur’ ezkatoz txoriari danba-danba egiten... Gaur’ bakea dabe nigaitik zozoak eta
mikak... Areik-be jai-artu dagiela!
· No venimos como cazadores
Gaur ezkerren mende dagon erri txiki ortan’ izango du naiko eramankizun; bainan
bere lana latz egiteko asmoakin dijoa gure apaiz gaztea
 · Va con ánimo de realizar con tesón su tarea
Gaur ezta beste usobilorik, naiz etxean dala, naiz kalean, naiz edonun...; ezta beste
jardunik aspaldion
· No se oye hablar de otra cosa
Gaur’ ezta tximak jaso ere, eztitut egin
· No he podido ni aun arreglarme el pelo
Gaur eztago’ euririk egingo daben antzik
· No parece que vaya a llover
Gaur eztago gurean zorra baino besterik: eskuan daukatan argizaria ere’ zorretan
artu det. Ia zer-janik eztaukagu, Ittxurak egin-arren
· Por más que aparentemos lo contrario
Gaur eztago gurean zorra baino besterik: eskuan daukatan argizaria ere’ zorretan
artu det. Ia zer-janik eztaukagu, itxurak egin-arren
· Me la han dado al fiado
Gaur eztago otzik; gorputz-aldartea edukiko dezu txarra
· Será que estás destemplado
Gaur eztaukat ziri mingarririk Otzandiorentzat. Ezautu bei emendik’ gogo onaz
nabilela. Ondo-bearrean
· Que procedo con buena intención; de buena fe
Gaur eztaukat ziri mingarririk Otzandiorentzat. Ezautu bei emendik’ gogo onaz
nabilela. Ondo-bearrean
· Hoy no traigo ninguna pulla contra
Gaur eztira ainbeste ikusten atarietan jokuan; baina ezin itxi daroe gabeko jardun-
etxe aukeratua, batez-be neguan. Arranondoko emakumeak.
· No pueden prescindir de su casa favorita de tertulia
Gaur eztizut atzoko arrai-zoparik egin: ea zer orduuk joko ziguten!
· Se nos habría hecho demasiado tarde
Gaur eztu dirurik kendu serorak elizan
· Hoy no ha pasado a cobrar las sillas
Gaur’ eztu lorik egin
· Esta noche. N.B. Notar la diferencia entre gaur y egun
Gaur gabean’ iru orduko esna-aldia euki dot
· He estado desvelado tres horas
Gaur gabean’ izarratu dago, eta ilargirik ez
· Está estrellado
Gaur gabean’ zagoz tanga baten’ azkenengo arnasakaz joan-aginean dagoan baten
antzera...!
· Agonizante; a punto de expirar
Gaur gabean’ zagoz tanga baten’ azkenengo arnasakaz joan-aginean dagoan baten
antzera...!
· Estate un momento
Gaur gabean zarapean ipini bearko zaitugu... ta zarapean egon bearko dozu biar arte.
Biar zure eguna...
· N.B. Manera festiva de decirle a uno, Mañana es tu fiesta
Gaur gabeon’ arria baino gogorragoa izango da nire loa!
· Voy a dormir como un tronco
Gaur gaube’ geugaz egin bear dozu -esan eutsien basajaun biek
 · Vas a pasar esta noche con nosotros
Gaur gaueko’ nere usterik eztaukate etxean
· No me esperan en casa
Gaur gauekoagatik’ nerekin emen atseden zindezke
· Por esta noche al menos
Gaur’ gauza ez nago ezertako
· No me siento con ánimos para nada
Gaur geldi-geldi irakurri bear nazue
· Leedme con atención...; sin prisa
Gaur goizaldeko bostetan etorri gara Bergara-tik; lorik egin-barik nago, ta Maria-
Bekaneko jabilt gogait-eragiten
· Anda molestándome el sueño
Gaur’ goiz-antzean etorrita daude ostatura, oiturazko lagunak
· Más bien temprano
Gaur goizean’ arnasea lurrun biurtzen zan
· El aliento se volvía vapor
Gaur goizean etxetik abiatzekoan’ ilun zegon: ilargia aitu-samarra egon-da
· La luna estaba ya muy en menguante
Gaur goizean, txakur andi batek’ estu erabili dau Arratzuko bidean’ bertako gazte
ezagun bat
· Le ha hecho pasar muy mal rato
Gaur gora ta beerakoakin dabil
· Con náuseas y flujo
Gaur’ gorreri-bolara daukat... .-Noiz ezta Pazkua?
· Y cuándo no!
Gaur gure errian jai-erdi ditek... eta busti zagun guk ere!
· Remojemos... Bebamos!
Gaur gure errian jai-erdi ditek... eta busti zagun guk ere!
· Celebran media fiesta
Gaur guzurra’ satsa-lez bizi da arazo guztietan
· Cunde como una plaga en todo; lo tiene todo infestado
Gaur hitz-emana’ bihar hausten du Hitler-ek
· Quebrantar una promesa
Gaur’ ibilkizun eta ikuskizun asko dauzkagu; eta ala’ mugi zaite!
· Tenemos mucho que andar y que ver
Gaur ilargia laba-ganean dauko
· Hoy está muy contento. Le han debido de salir bien las cuentas; está de buen temple
Gaur ilargia labe-azpian dago nunbait...
· Por lo visto, hoy las cosas le van mal: está de mal temple
Gaur ilargia labe-gainean dago nunbait...
· Por lo visto, hoy todo le va bien: está de buen temple, contra su costumbre
Gaur, iluntzea baino lenago’ trumoia
· Antes del oscurecer
Gaur’ ixilik egon naz...; baina... alako baten’ eztakit...!
· Pero algún día... me parece que voy a explotar; creo que me van a oir
Gaur’ izugarrizko ero-aldia daukee oiloak, kakarazaz...
· Hoy están extrañamente alborotadoras
Gaur Jesusen Biotza’ aldez-alde burnia duela’ agirian azaltzen degu
· Traspasado por la lanza
Gaur joan-etorri asko dabiltzki Batixtak... Zer ote dakar?
· Qué se traerá entre manos con tanto ir y venir? con tanto trajín?
Gaur juteko naiz... Mutilak etortzeko dira
· Voy a ir hoy, tengo intención de ir.- Van a venir los chicos
Gaur kentzekoa da guda-legea
· Levantar el estado de guerra
Gaur kilo ta erdi geiago eroango dozak etxera..; ez azorrizko kiloak
· Vas a pesar kilo y medio más, y no de berzas..! Del banquetazo que te vas a dar
Gaur, kopeta goian jarri ta zorionez beterik esan dezakegu
· Con la frente bien erguida; con legítimo orgullo
Gaur’ labana aoz-gora gelditzen zait. Auxen da lana!
· Hoy todo me sale mal... N.B. Alusión a un mal presagio
Gaur labeak indar dauka
· Hoy tira bien, trabaja firme el horno
Gaur lainotan gora bear nuke altxa baserri eder ori
· Debería levantarla por encima de las nubes; ensalzarla
Gaur lango eguraldi bero sargoritan’ iluntzera arte eneban uste agertuko zineanik
· Con este calor sofocante; con este tiempo pesado
Gaur’ lan-mendeko dauke
· Lo tienen ocupado
Gaur’ lantegi aundi-xamarra diagu, moteil!
· Hoy nos aguarda una tarea bastante regular
Gaur laztanka dabilkin semetxo kutunaren azken gogorra gogoratzen zaio berriz ta
berriz ere, Maria-ri
· Trae a la memoria su terrible destino
Gaur laztanka dabilkin semetxo kutunaren azken gogorra gogoratzen zaio berriz ta
berriz ere, Maria-ri
· Del hijo al que acaricia
Gaur lege bat, bigar bestea... darabilkiten pixti oietakoa etzera zu
· Tú no eres de esos tipos volubles o inconsecuentes
Gaur Lopez dinozu?... Zer Lopez ta Lopez ondo! Aziterako-be eztaukogu olakorik!
· No tenemos ni uno para muestra
Gaur luzenik atertuko ei-da’ langile orreen oporr-aldia
· Hoy a más tardar cesará la huelga
Gaur marka lotsagarrie egin du gure napar orrek
· Una marca descomunal
Gaur marka lotsagarrie egin du gure naparr orrek
· Ha conseguido hacer una marca tremenda
Gaur medikuak’ belarriak bero izan dituez
· Bien se ha murmurado hoy contra los médicos
Gaur mundu guztiak darabizen ekandu ta modetatik urten-gura izatea’ eztala
burutasun ona, esan dautso amak
· Que no parece muy cuerdo
Gaur’ munduuk izango ziran mezetan?
· Habrá habido un llenazo? Dicho con ironía, por tratarse de un aniversario más bien
 funesto
Gaur’ musua garbitzen ikasi baino leenago gogortzen dira seme-alabak gurasoen
kontra... Bigarren itzerako’ desapioa daukate mingainean
· Aun antes de aprender a quitarse los mocos..; a lavarse la cara
Gaur’ musua garbitzen ikasi baino lenago gogortzen dira seme-alabak gurasoen
kontra... Bigarren itzerako’ desapioa daukate mingainean
· Ya se soliviantan...; plantan cara
Gaur’ nausija jazo jat...!
· Hoy me ha sucedido una cosa tremenda
Gaur negarrez ikusten zaitugu, begiak bete-betean
· Los ojos arrasados en llanto
Gaur neu-be bere eretxian nago
· Soy de su parecer y opinión
Gaur’ nire lepotik ibili gura dozu urrean
· Parece que te ha dado por contradecirme en todo
Gaur non intzen ogiz? -Ogiz inon ez: artoz’ Txertxaen etxean... -Jana, etxez-etxe zun
batek erantzuna
· A qué casa te ha tocado ir a pedir pan?
Gaur nunbait zibilizaziuaren usaiak artu baditu’ edozein kristauk asmo oexek
agertuko dizkik; jarduera oek!
· Si le han llegado ya las auras de la civilización; del progreso
Gaur oi-bezela’ Ama Birjina Arantzazukoaren erromeria zan, agorraren zortzian
· Igual que se acostumbra hoy
Gaur oiei gozoro aditzen badiezu’ bein betiko eskuratuko dituzu
· Si les escuchas con bondad. Si los acoges bien
Gaur oiei gozoro aditzen badiezu’ bein betiko eskuratuko dituzu
· Te los ganarás para siempre
Gaur oiei gozoro aditzen badiezu’ bein betiko eskuratuko dituzu
· Definitivamente; para siempre
Gaur onek’ ostera asko darabil
· Anda mucho de aquí para allá; se trae muchos viajes
Gaur’ onenbestegarren eguna, emendik joan zala!
· Quién sabe cuántos días hace ya que murió!
Gaur onera datorren guztia’ ez dek bizirik joango gure ingurutik
· No escapará con vida... de la refriega o batalla
Gaur oraindik’ liztura ederrean daude soineko aek
· Están todavía en buen estado
Gaur, ordu bietako koskara zur egoteko, esan dio apaizak neskameari, baldin balitz
ostoskara
· A eso de las dos
Gaur, ordu bietako koskara zur egoteko, esan dio apaizak neskameari, baldin balitz
ostoskara
· Por si hubiese tronada
Gaur, orraitiok, lo jaiki zara
· Está visto que te has levantado con sueño...; andas adormilado
Gaur orratik’ Kristo-nak aterako ttik!
· Hoy va a apretar el calor terriblemente
Gaur orratio kopa-erdixka bana atera bearko diguzu!
· Ya querrás servirnos una media copita... un poco de coñac
Gaur’ otsailak 21: gure erriko seme orrek’ egun aundi!
· Gran día para nuestro paisano
Gaur’ parragarria egin bear dinat... -Negargarria ez ote?...
· Voy a hacer algo que hará reir mucho
Gaur pinudiz beterik dago mendi ori; bainan garai artan, bear bada’ larre soila
izango zan
· Suelo despejado; pastizal sin arbolado
Gaur sagar gutxi ekarri duten-ortara’ diru geixeago eginazi diote
· Aprovechando la cincunstancia de haber traído poco
Gaur sagar gutxi ekarri duten-ortara’ diru geixeago eginazi diote
· Le han hecho valer o producir más. En el mercado
Gaur San Inazio’ ... ta soinu pixka bat ere eztiote atera!
· No le han dado ninguna solemnidad, en esa iglesia
Gaur’ sekulako eran zaude kantatzeko
· Estás en la mejor forma para
Gaur sermoian aditu deguna egia bada’ etzeagok guretzat zerurik...! .-A, txoroa! ara
igo-ezkero’ zerbait esan bear die...!
· Infeliz! No hagas caso de lo que digan los curas...! N.B. Se recoge este diálogo por su
valor de testimonio, poco corriente, de escepticismo
Gaur !sermoian aditu deguna egia bada’ etzeagok guretzat zerurik...! -A, txoroa! ara
igo-ezkero’ zerbait esan bear die...!
· No hay salvación para nosotros... N.B. Se recoge este diálogo por su valor de
testimonio, poco corriente, de esceptismo
Gaur’ tankera txarreko dago gure apaiza
· Está de mal talante o humor
Gaur’ txospertuta zaude
· Estás remozado
Gaur urak loi dijoaz
· Las aguas del río van muy turbias
Gaur’ Urriena deitzen dautsogun jaije izango da Urkiolan... Egualdi on, naiz txar’
baten-batzuk aldatza txairo-asko igoko dabe... ezta izango orpuan minik!
· Nadie se quedará atrás por fallo de los pies
Gaur urte bete agertu zinan zure etxean, izarra
· Viniste al mundo, como una nueva estrella
Gaur urtebete, ordu ontan berean’ seme bat egingo dezu
· A esta misma hora
Gaur urtebete, ordu ontan berean’ seme bat egingo dezu
· Parirás un hijo
Gaur urtebetetan etorri zinan
· Tal día como hoy hace un año
Gaur urte-betetan ere gaxo zinan
· Ahora un año, por este tiempo
Gaur ze zopa degu? .-Txintxilikaioak
· Fideos. N.B. Apelativo convencional de mi testigo
Gaur’ zerua lainotsu dago...; aize-gorriak jotzen dute
 · Hoy sopla el vendaval
Gaur, zorigaitzez, gure artean’ ezin-konpondu asko da... Denborarekin urak sartuko
al dira arrastora!
· Es de esperar que las aguas vuelvan a su cauce!
Gaur zuri, ta bigar neuri
· Hoy por ti, mañana por mí Un favor por otro
Gaur-ainbateko zorroztasunik etzegoen garai artan
· No había tanto rigor como hoy
Gaur-be, katuren bat il al deune?
· También hoy has cogido una curda?
Gaur-be olakoxeak ikusten dira-ta’ ez dago zetan ixildu
· No hay por qué dejar de decirlo
Gaur-be olakoxeak ikusten dira-ta’ ez dago zetan ixildu
· No hay por qué dejar de decirlo
Gaur-bere bidaburuetan jarri dira oztopo egiten
· En los cruces de las carreteras
Gaur-bere bidaburuetan jarri dira, oztopo egiten
· Estorbar el paso
Gaur-bere’ naparreriari eragin bear deutsat
· Debo tratar de; debo insistir sobre... la viruela
Gaur-beste jakin baneu’ beste txorik kantauko eustan
· Si hubiera sabido lo que hoy sé
Gaur-beste jakin baneu’ beste txorik kantauko eustan
· Otro gallo me cantaría
Gaur-biarrekotan bukatzekotan ginan’ ta... egualdi txarra gertatu!
· Entre hoy y mañana
Gaur-biarretan egingo ditu
· Entre hoy y mañana
Gaur-biarretan egingo dogu
· Entre hoy y mañana
Gaur-biarretan ezin etorri da
· No podrá venir hoy ni mañana
Gaur-biarretan’ ostatu bat izango da erri osoa
· Estos dos días todo el pueblo se convertirá en una gran posada. Por la cantidad de
forasteros
Gaur-bigarretan beintzat’ emen izango naiz; irugarren egunean bukatuko det nere
lana
· Hoy y mañana
Gaur-bigarretan’ garagar-ura bearko du
· Estos dos días estará a régimen de agua de cebada
Gaur-da beti’ geien dakienak goitik-egiten deutso’ gitxien dakienari
· Dominar, aventajar. ?
Gaur ere anbat zan, joan bazan. Joan balitz
· Pase! No importaba tanto que
Gaur ere aztu-ezinik dago’ ark esandako guzia
· Aun hoy está en la memoria de todos
Gaur ere bertze ainbertze ta bi eginen liozteke ezbairik-gabe’ arat itzuli-ezkero
 · Les harían otro tanto y más
Gaur ere’ borroka-eguna degu
· Día de batalla de acción guerrera
Gaur ere egin degu guk, eskutik arrantza!... Salmenta aundi bat
· Hemos hecho negocio
Gaur ere, ego-aizearen antzera arrotuta asi dira artzaiak, goitik eskatzen; baina beti
ez izan Pazkoak!
· Con muchas pretensiones
Gaur ere, ego-aizearen antzera arrotuta asi dira artzaiak, goitik eskatzen; baina beti
ez izan Pazkoak
· Precios elevados
Gaur ere gaixtakerian ibili da ume au
· Haciendo una de las suyas, alguna de sus travesuras
Gaur ere kanpora omen dijoaz bi aizpak... -Beren berri’ berak jakingo dute!
· Cualquiera sabe sus secretos!
Gaur ere larratu naiz Donosti-in egoki, apari-merienda eginaz ederki!... Berriz ote-
motxera joan bear aurki!
· Tendré que ponerme a dieta pronto... por desgracia
Gaur ere larratu naiz Donosti-in egoki, apari-merienda eginaz ederki!... Berriz ote-
motxera joan bear aurki!
· Buena cuchipanda me he dado...!
Gaur ere lotsa ederra eraman det nik!... Lagunak ain apain... ta ni?
· Qué vergüenza he tenido que pasar!
Gaur ere, ostirala al degu? Salda onek ala dirudi; bada aragirik ikusi ere ez du
· También es día de vigilia? de abstinencia
Gaur ere ostirala al degu? Salda onek ala diruri; bada aragirik ikusi ere ez du
· Este caldo no tiene ni asomo de carne
Gaur ere sartuko dute urdailean pitxar bana gutxienez; ta goizaldea etorriko da’
gizontxo bi oiek etxera orduko
· Ya será el amanecer para cuando se retiren
Gaur ere’ soka luzea zan arategi-aurrean
· Había una cola larga
Gaur ere tripa-festa?... I bizi aiz, i!
· Eso se llama saber vivir! Qué buena vida la tuya!
Gaur-gaurko gaiak bear ditugu sermoietan
· Temas actuales
Gaurgero beude aldebat’ oraindainokoan anbat estutu zaituzten kezkak
· Que tanto os han angustiado
Gaurgero beude aldebat’ oraindainokoan anbat estutu zaituzten kezkak
· Dejad a un lado, olvidad; desechad
Gaurgero beude aldebat’ oraindainokoan anbat estutu zaituzten kezkak
· En adelante
Gaurgero ez dugu testigu-bearrik
· Ya no necesitamos de
Gaurgero’ jolasetan egingo ditugu artikulurik geienak
· Escritos ligeros; de broma
Gaurgero utzi bearko dituzun langiro gaistoak
 · Maldades, malas costumbres
Gaurgero zuri nola nik uka nere bihotza?
· Cómo rehusarte?
Gaurik argiena baino’ egunik ilunena argiago da...
· Nunca es la noche tan clara como el día
Gaurko agindukoak’ laster maipera jeurtiko leukie gure eskabidea
· Las autoridades actuales
Gaurko agindukoak’ laster maipera jeurtiko leukie gure eskabidea
· Le darían carpetazo; echarían al cesto
Gaurko ainean eztul’ neronek ere ez nuan egiten egun artan... Eztula ez egiteko’ ezta
bildurra bezelakorik
· No tosía tanto como hoy
Gaurko albistari geienak eztauke’ txakur txiki bat baino geiago balio daben sustrairik
· No traen apenas cosa de sustancia
Gaurko andrakumeak’ erdia baino geiago’ ezarria
· Más de la mitad lo tiene postizo
Gaurko au gogorra egin degu! Zazpi egunetatik bat izan uts-egiteko’ ta uraxe
aukeratu!
· Buena la hemos hecho!
Gaurko bear gorriak eskatzen duten neurrian
· El apuro del momento
Gaurko bizimoduan lotsagarri da’ jente asko arduratzen dan gauzetan ez-jakinian
egotia
· En las cosas que interesan a muchos
Gaurko bizimoduan lotsagarri da’ jente asko arduratzen dan gauzetan ez-jakinian
egotia
· No estar enterado; no estar al tanto
Gaurko ebi euri lanbro zee-zee onek’ bide guzik lokaztu ditu; alaz guztiaz’ jende
asko-samar etorri da merkatura, petral ederrak bilduaz
· Recogiendo buenas salpicaduras de barro
Gaurko ebi euri lanbro zee-zee onek’ bide guzik lokaztu ditu; alaz guztiaz’ jende
asko-samar etorri da merkatura, petral ederrak bilduaz
· Llovizna, lluvia meona
Gaurko egun au’ Garizumaz gertatzen da geienez
· Cae en cuaresma las más de las veces
Gaurko egun onetara-arte’ ezta nire eskuetara eldu zure eskutitz polit era-erako ori;
ona zegaitik artu eztozun atzerakorik
· Tu sabrosa, tu muy oportuna carta
Gaurko egun onetara-arte’ ezta nire eskuetara eldu zure eskutitz polit era-erako ori;
ona zegaitik artu eztozun atzerakorik
· Por eso no has tenido contestación
Gaurko eguna’ gogoangarria diagu
· Va a ser un día memorable
Gaurko eguna’ igaroaz doa, eta eztot inos atzera ekarriko
· Y no volverá más..; no lo recobraré ya
Gaurko egunean edozeri jotzen zaizka’ ta nere anai gazteari ere txalo batzuek jo
emen-zizkaten
 · Dicen que le dieron unos aplausos
Gaurko egunean, etxetikan kanpora dabilenak’ poltsa beti eskuan bear du
· En cuanto sale uno de casa
Gaurko egunean, etxetikan kanpora dabilenak’ poltsa beti eskuan bear du
· Le salen gastos continuamente
Gaurko egunean’ ezin atera lezake liteke ankarikan etxetikan... Nik beinepein, oingo
biajian’ ederrak artu ditut ix-ixilik
· Buenos pellizcos le han dado a mi bolsa
Gaurko egunean’ ezin atera lezake liteke ankarikan etxetikan... Nik beinepein, oingo
biajian’ ix-ixilik ederrak artu ditut
· Burla burlando
Gaurko egunean’ gau baten egiten da, Europatik Ameriketarainoko egea. Egaa
· Se efectúa el vuelo
Gaurko egunean’ gauzago da orrelako esakera bizkor bat’ ibai-bete malko baino
· Más vale o aprovecha
Gaurko egunean’ gutxitxo dago inoren errukiuna
· Poco se compadecen del prójimo
Gaurko egunean’ joko estuan dago bakea
· La paz atraviesa una situación crítica
Gaurko egunean, orko baserritarrak’ alde aurrez ematen dabe dirua, batak bestearen
leian
· En competencia; rivalizando unos con otros
Gaurko egunean, orko baserritarrak’ alde aurrez ematen dabe dirua, batak bestearen
leian
· Lo pagan por adelantado
Gaurko egunean’ orrelako mirarizko gauzak asko balio dute...: ez saldu txala,
kopeteko adarra ori zertara dijoan ikusi-arte!
· Esa suerte de fenómenos; de casos insólitos
Gaurko egunean’ orrelako mirarizko gauzak asko balio dute...: ez saldu txala,
kopeteko adarra ori zertara dijoan ikusi-arte!
· Hasta ver en qué para ese cuerno único
Gaurko egunean ere olako asko dabil: sasiari su ematen’ gero bestek itzaltzeko...
Dabiltzala pixtu ta itzaltzen, nai badute’ berak!
· Haciendo de Patrón Araña
Gaurko eguneko gazteakin’ eztago kontu zuzenik. Non dira gure denborak!
· No se puede esperar de ellos cosa buena
Gaurko egunetan’ utsegina zuzenduteko baino obak dagoz’ besten ari ta aztai
oratuteko
· Para agarrarse al proceder y a los asideros o fallos del prójimo
Gaurko egunez buztartu ginduezan, sekula ez-ta, gu motzak. Belarri-motzak
· Cosa nunca vista; cosa inaudita
Gaurko eguzki-begiarekin’ begi-ertzak minberatuta daukadaz
· Con el solazo de hoy
Gaurko ekina’ amar ordukoa
· La tarea de hoy
Gaurko erarik eztozu biar izango; oba baino eztozu’ makailao-brintzok biarko itxi
· Más te vale...; saldrás ganando
Gaurko erromeri-zaleak’ gabez txori ta egunez mozolo...
· N.B. Dicho que en el fondo equivale al adagio: Noches alegres, mañanas tristes.
Alusión a los trasnochadores
Gaurko esnaera au ikusita’ ala diote batzuek: Sasoi onean asi zerate!
· A buena hora!... ya es tarde
Gaurko esnaera au ikusita’ ala diote batzuek: Sasoi onean asi zerate!
· Este renacer o despertar
Gaurko esnea’ alarguna degu
· Leche sin sopas de talo o maíz
Gaurko gaba-orduko daukagu zerua euria dariola. -Ez eiguzu barre eragin!...
· Antes que se haga de noche veréis cómo llueve
Gaurko gaba-orduko daukagu zerua euria dariola. -Ez eiguzu barre eragin!
· Hombre, no nos hagas reir!
Gaurko gauzokaz nok zer leike zuzen esan?
· Quién puede acertar a opinar como se debe?
Gaurko gazteri ardura-bakua’ eztau ezerk arritzen
· No se sorprende de nada
Gaurko giroan jarraitu bear dogu, Ez antxinakoan
· Hemos de ser de nuestro tiempo
Gaurko gizartean zabal dabilan aragikeria
· Tan extendida hoy
Gaurko gizonai zeruko bidea erakusteko’ ez da naikoa’ gaurko oiturak ikutu-gabe
beti gainetik ibiltzea: buru-sapaiean, ez-otz-eta-ez-bero gelditzen diran egiak
bakarrik azaltzea
· Hablar en teoría; andarse por las nubes
Gaurko gizonak’ dirura jausita dagoz
· Están rendidos al dinero
Gaurko gobernuan lapiko askotako babak dagozanez’ ba ei-liteke ministru guztiak
gauza orretan bat ez jotea
· Como el gobierno es muy hetereogéneo
Gaurko gobernuan lapiko askotako babak dagozanez’ ba ei-liteke ministru guztiak
gauza orretan bat ez jotea
· No coincidir; no estar enteramente de acuerdo
Gaurko ikastolak’ negurako eskasexkoak dira, eun-bana nirabe tokitzeko
· Para albergar a cien niños cada escuela
Gaurko jendea ez da orrela lazten gure denborakoa bezela. Leen etziran arategira
eramaten tripakiak’ garbi-garbi utzi-arte...
· Hoy no se molestan tanto; no se toman tanto trabajo
Gaurko jente buru-arin eta nasai-zaleari’ etxako atsegin
· Desenvuelto, relajado
Gaurko kisu-labe erretzetik gure gaztarokorat’ bideak eta bideak daude, arrano
beltza!
· Caray! Vaya si hay diferencia
Gaurko kisu-labe erretzetik gure gaztarokorat’ bideak eta bideak daude, arrano
beltza!
· De los caleros actuales a
Gaurko kisu-labe erretzetik gure gaztarokorat’ bideak eta bideak daude arrano
 beltza!
· Menuda diferencia!
Gaurko’ larregi dozu; ta agur, urrengora arte
· Por hoy ya te he dicho más que de sobra
Gaurko liliari’ eztiot usairik artzen
· No le percibo aroma
Gaurko mundu au’ ospela dago eta tristea
· Cubierto de sombras
Gaurko munduari begira jartzen bagera, zer ikusten da?... Alkar galtzeko arrixkua
bai ugari!
· Peligro de mutua destrucción, o de destrucción colectiva
Gaurko’ naikoa dala-ta nago
· Creo que ya basta por hoy
Gaurko ogi au, ordeaz baino ezpada-be, emongo baseuntskit?... Edo-ta... aldean
dakartstaz lauerleko batzuk
· Siquiera sea prestado a corresponder luego con otro
Gaurko ogi au, ordeaz baino ezpada-be, emongo bazeuntskit?... Edo-ta... aldean
dakartstaz lauerleko batzuk
· Llevo encima; llevo conmigo
Gaurko ogia’ biarko gosea Gaurkotik zerbait gorde biarko
· Lo que comes hoy puedes echarlo de menos mañana... Sé ahorrador!
Gaurko ogiok’ eztakit labasu onekoak dirazan edo ez
· No sé qué tal estarán estos bollitos..; qué tal se habrán cocido
Gaurko ontan’ diran-eztiran guziak esan bear ditut’ kantu-lanean laguntzen badit
Jainkoaren graziak
· Voy a desembucharlo todo
Gaurko partidaz’ ez dezaket erran pitsik
· No sé decir una palabra
Gaurko pelotariak orren errez zapaltzekoak zirala’ ezin degu sinistu
· Tan fáciles de derrotar
Gaurkoa egin zagun beintzat... eta gero gerokoak!
· Y venga lo que viniere!
Gaurkoa orratik, bero errea da! Eskerrak bart arratseko ebiari! bestela’ kixkali ere
egingo ziran baztarrak
· Agostarlo todo
Gaurkoa orratik, bero errea da! Eskerrak bart arratseko ebiari! bestela’ kixkali ere
egingo ziran baztarrak
· Calor achicharrante de veras
Gaurkoagaiti’ kalera etorri garean-ezkero’ goazan barrura... Biar etorri ez’ da
bakea!
· Con no venir mañana... en paz!
Gaurkoagaitik bakarrik izten doguz izenak erderaz; beste bein ez!
· No será así otra vez
Gaurkoagaitik’ bakeak egin ditue andra-gizonok
· Al menos por lo que al día de hoy respecta
Gaurkoagatik barkatu bearko, jaun-andreak! aarpegirik ezin emanda gabiltza
ostatuko neskameak
 · No podemos dar abasto; imposible atender a todos como quisiéramos
Gaurkoan ez, bainon urruti-gabeko beste aldi batean bidaldu nekioke esakizun-sail
bat
· En otra próxima ocasión
Gaurko-gaurkuok zarienok’ ez gaituzue bide orretara eroango
· Los que os jactáis de ser modernísimos; de estar siempre al día
Gaurko-lagin ba daukagu; ta biarkoa’ ikusteko dago
· Ya tenemos lo bastante para hoy
Gaurkoz ondo goaz; gerora’ bildur izateko da
· Se puede temer por el futuro
Gaur-lako egunetan’ ez daigun negarrik atara: gogoratu daigun’ geu ez garala geure
buru
· Que ya no somos dueños de nuestros destinos
Gaur-lako egunetan’ ez daigun negarrik atara: gogoratu daigun’ geu ez garala gure
buru
· No nos deshagamos en llanto
Gaurr-aldean’ itxasoa txarra zegon egun artan
· En comparación con el estado del mar hoy
Gaurr-egunean’ ez da toki urrinik
· Ya no hay distancias
Gaurr-egunean’ ez da toki urrinik
· Hoy en día
Gaurr ere zurrutean eta jokoan ondo narrutu omen-dute gure aita... .-Ez ninan
alperrik lan egin Ameriketa-aldean, orain gure diruak jokoak eraman ditzan!
· Para eso me afané tanto...?
Gaurtandik gerora’ penak zokora!
· Allá penas!
Gaurtandik gerora’ penak zokora!
· De hoy en adelante
Gaurtik aurrera’ adin guziak zorionekoa deituko naute
· Todas las generaciones o tiempos me llamarán bienaventurada
Gaurtik aurrera ekin dezaiogun lanari: gerora damutzea’ alperrikan degu
· De nada sirve el arrepentimiento tardío
Gaurtik geiago’ zu ta ni alkarrekin izango gera
· A partir de hoy
Gaurtik geiagoraino’ zu izango zera zeru ta lurren atsegina...
· De hoy en adelante
Gaurtik gora... Datorren urtetik gora
· De hoy en adelante... A partir del año que viene
Gaurtik irugarren aste buruan adierazoko da
· Dentro de tres semanas
Gaur-zortziko bazkariak erasan zion
· Aquello fue lo que lo trastornó
Gautarrak eta sorgin guztiak’ ostendu ziran zuloetan: orra mendiak ilargitan
· A la luz de la luna
Gautarrak eta sorgin guztiak’ ostendu ziran zuloetan: orra mendiak ilargitan
· Esconderse en sus antros
Gautu zanean’ bere ilobarekin, besterik inor-gabe ixil-ixilik jatxi xan etzauntzara’ eta
lo bete-betean topatu zuen. Saul
· Al entrar la noche
Gautu zanean’ bere ilobarekin, besterik inor-gabe ixil-ixilik jatxi zan etzauntzara’ eta
lo bete-betean topatu zuen. Saul
· Sin nadie más que
Gautu zanean’ bere ilobarekin, besterik inor-gabe, ixil-ixilik, jatxi zan etzauntzara’
eta lo bete-betean topatu zuen. Saul
· Profundamente dormido
Gau-txinelak eroan eban, besotik elduta
· El sereno
Gau-txoriakaz eztauka artu-emonik mutil orrek; ba ordu onean etxeratzen da
· No es trasnochador
Gauz aiek ikustean’ estura larriak artu zuten, kondea
· Se llenó de angustia
Gauz asko ikusiko zituan, seme orrek? .-Bai, ikasi ere, arraiak ezpaitu...!
· Vaya que sí!
Gauz bat da jakitea nolatsu egiten den eizi au’ eta bertzea begiz-begi ikustea
· Cómo se hace más o menos aproximadamente
Gauz bat da jakitea nolatsu egiten den eizi au’ eta bertzea begiz-begi ikustea
· Presenciarla; verla al ojo
Gauz ederrik emango lizuke ugaz-amak!
· Qué esperanzas puedes tener en una madrastra?
Gauz egokia deritzat’ liburu orrek dakarrena ugarixeago azaltzea
· Explicarlo con más detalle
Gauz oek berak luzeago adiraziko ditugu
· Los expondremos más detenidamente; más por extenso
Gauz oek danak burura jaio... ta ondorean’ ... esna jarri nintzan
· Ocurrírsele a uno; venir al pensamiento
Gauz oek jateko eskua eman digu Jaunak berak; eta bidenabar’ iltzeko ere bai
· Indirectamente; y por consiguiente
Gauz oietan nere burua luzaroan jarriaz’ ala nion nerekiko
· Pensando mucho en eso
Gauz oneri ukuturik ez eutsan egin gure adiskideak’ eta geu azartuko gara, zer ibili
zan esaten
· No tocó este punto
Gauz onik egiten du bere langintzan?... -Poliki moldatzen da: itxura-samarrean
· Se da bastante maña...
Gauz onik egiten du bere langintzan?... -Poliki moldatzen da: itxura-samarrean.
· Hace algo a derechas? algo de provecho?
Gauz onik eztu izango orrela begiraka dabilenean
· Debe de pasarle algo. Se ve que está alborotada
Gauz orijek ez dituk orrela diranak...
· Las cosas no son como tú dices
Gauz ugariago zan-ortara’ merkexeago egon dira
· Por razón de la mucha oferta de mercancía
Gauz utsagatik etzaitez mindu, nere emazte kuttuna!
 · No te enfades por una cosa tan insignificante
Gauza agiria da, ta guztiak autor dabee
· Es evidente que
Gauza agiria dek ori
· Es evidente
Gauza agitz seguruagoa da’ buruagoaren agindupean bizitzea
· Bajo las órdenes de un superior
Gauza aien iduriko edo aintzurako gauzak
· Semejantes, parecidos
Gauza altxatua’ urre gorri
· Lo que se guarda, algún día puede valer su peso en oro
Gauza andi ta bere-moduko bat ikusi eban goiz atan’ ... menditik beraganantz
etorrela
· Una cosa extraña
Gauza andi ta bere-moduko bat ikusi eban, menditik beera etorrela: baltzan-baltzaz’
ilunetan-be geriza egiten ebana
· De tan negra que era
Gauza andi ta bere-moduko bat ikusi eban, menditik beera etorrela: baltzan-baltzaz’
ilunetan-be geriza egiten ebana
· Producía sombra aun en la oscuridad
Gauza andiak esan dozak, ene egarria kentzekoak-bestekoak
· Capaces de saciar mi sed...; de satisfacer mis deseos
Gauza andiak opa genduzan; andiagoak opa jakuz; gorde daiguzan aek, irabazi
daiguzan oneek...
· N.B. Buen ejemplo para observar los dos significados usuales de opa; desear uno, y
brindársele a uno
Gauza anitz dauzkat’ zurekin bakar-bakarrean itzegin-bearrekoak
· Asuntos a tratar a solas
Gauza apurrean zin izatu izandu zare
· Has sido fiel en lo poco
Gauza arduragarri onek eskatzen dabe’ ez ibiltea erretoliketan
· Estos temas tan importantes
Gauza aren merkatari egin zatxakoz, zorra pagetako dirua eskuan eskinita
· Ofreciendo en mano el dinero necesario
Gauza asko azaldu deuskuz, gogoangarriak guztiak
· Todas memorables o interesantes
Gauza asko dira begitanduak’ benetakotzat artzen diranak
· Cosas imaginarias
Gauza asko ekarri dauskuez andik; eta bata-bere ez ona
· Y ninguna buena
Gauza askok lagundu bear deutse’ ondo egingo dan konfesinoari
· Muchos requisitos
Gauza askok lagundu bear deutse’ ondo egingo dan konfesinoari
· Para que sea buena la confesión
Gauza askoren jakitun imini gura zaitut, etxean sartu-orduko
· Informarte de muchos detalles
Gauza askotan, igarlaria izatea’ ogeta-amaikako jokoa ikastea baizen erraza izaten da
 · Tan fácil como aprender a jugar al mus
Gauza aundirik-gabe, nola ekin zion!
· Sin motivo apenas
Gauza azkenean’ argitaratu zen
· Por fin la cosa se hizo pública
Gauza azkenean’ argitaratu zen
· Por fin la cosa se hizo pública
Gauza baino jende geiago zan gaur plazan
· Más concurrencia que mercancía
Gauza bakar orren ingurutan dabiltza bertze guziak
· Giran en torno a
Gauza bakotxa’ ardatz onen gain dabilela derist
· Es el quicio de todo; todo gira alrededor de esto
Gauza bapoa etorri aiz mundura!
· Qué facha haces! Qué ridículo eres!
Gauza barregarri izaten da’ eundaka mutil-pilea aineketan biderik-bide ikustea...
Arineketan.
· Corriendo carretera adelante
Gauza barri asko aditzen emon-bearra izaten eban’ eta erdel-itz asko euskeraz jazten
zituan
· Vasquizaba muchas palabras extrañas; les daba ropaje vasco
Gauza barriak dakarrezak orrek!
· Vaya una novedad!... Noticia fresca!
Gauza barriak jarten’ mutil onak izaten dira jente oneik!
· Se pintan solos... No hay como ellos
Gauza barriak jarten’ mutil onak izaten dira jente oneik
· En adoptar novedades
Gauza bat alan edo olan dala esatea ez da aski: esan orren egiztabidea-bere egin bear
da
· También hay que probarlo
Gauza bat apur-apur edo zea-zea egina dagoanean
· Desmenuzado, pulverizado
Gauza bat bakarrik daukagu gure alde eskekuok: ez zaigula irteten bidera lapurrik
· Una ventaja tenemos los mendigos
Gauza bat beste iruditu zitzaiokean bildurrez’ beren begiz ikustera abiatu ziran
· Temiendo que pudiera haberse alucinado
Gauza bat esan bear deutsut, jauna, ezetan asi-ordurako
· Lo primero de todo; antes que nada
Gauza bat galdetzeko nago aspaldian
· Hace tiempo que deseo preguntarte
Gauza bat mingainean, bestea aboan... Onelakoak ez gera gutxi munduan
· Decir una cosa pensando otra
Gauza bat nago aspaldian pentsatzen... -Ontxoa izango al da nonbait ere
· Es de suponer que será algo importante
Gauza bat nai dot nik esan egia: beti onak daukala ezin-ikusia...: ezpabere’ Kaini
ipini begia!
· Al bueno se le tiene envidia
Gauza bat nai dot nik esan egia: beti onak daukala ezin-ikusia..: ezpabere’ Kaini ipini
begia!
· Si no
Gauza bat nai dot nik esan egia: beti onak daukala ezin-ikusia...: ezpabere’ Kaini
ipini begia!
· Fijaos en Caín
Gauza bat ona dauko mundu ontarako’ mutil-zarrak: emazterik ez’ asarre egiteko
· Para reñirle
Gauza bat zagokan zeukan bazterrerat utzia: bere arima... Ba zuen bertze egitekorik!
· Como si no tuviera otra cosa en que pensar!
Gauza bat zuri esan bearrean nago
· Tengo que decirte una cosa
Gauza bataz bestea egitea zer da’ guziak utsetik egin zituanarentzat?
· Hacer una cosa de otra; transformar
Gauza batean gira bat
· Sólo en una cosa coincidimos
Gauza batek jo ginduzan: an agiri ziranak’ danak langile-jazkerakoak
· Una cosa nos llamó la atención
Gauza baten eske nagokizu: zere baimena indazu!
· Te pido una cosa
Gauza baten galdez nagokizu
· Quiero hacerte una pregunta
Gauza bati ohartzeko da holakoetan
· Una cosa hay que tener en cuenta
Gauza batzu aipatzea bera’ bekokeria soberakina da
· Un atrevimiento excesivo
Gauza batzuetan’ zuritu nozu; baina beste batzuk dagoz’ len baizen baltz naukenak
· Me has convencido
Gauza batzuk, berak bakarrik’ bere egitez gaitz dira
· Son difíciles por su misma naturaleza; de suyo
Gauza bearra da’ karguari arretarekin erantzutea
· Cumplir con diligencia los deberes del cargo
Gauza bearretan ere gorputzari begiratu bearrak’ min ematen zien
· Aun en las cosas necesarias
Gauza bearretan ere gorputzari begiratu-bearrak’ min ematen zien
· Tener que atenderle aun en las cosas necesarias
Gauza bearr-ez bat naizela ni? Bearrak’ gauza denak dira munduan!
· Todo es útil; todo tiene su razón de ser
Gauza berau’ beste berba batzuekaz esan eutseen beste bein
· Una vez más
Gauza berezkoa da ori
· Es natural, es lógico que así sea
Gauza berri eta ikuskarriak ikusteko kezkarik ez dauka
· No cuida de; no se preocupa de
Gauza berri eta ikuskarriak ikusteko kezkarik ez dauka
· Novedades y curiosidades
Gauza berriak dakarrezak orrek!
 · Noticia fresca! Vaya una novedad!
Gauza berriren batzuek aditzeko pozarekin zatoz
· Deseoso de oir novedades
Gauza berririk esatera ez nator: zarrak berritzera bai; lengoak lengo oinean jartzera
· A restaurar
Gauza berritzea zala’ ta ez nion ezer esan
· Por no renovarle la herida del triste recuerdo
Gauza berriz gura da gure osaba au
· Es ansioso de cosas nuevas
Gauza ber-tsua diote zonbaitek
· Algo muy parecido; casi lo mismo
Gauza bi’ txit bear ditut: argia ta janaria
· Me hacen mucha falta
Gauza biak ezin daitekez egundo-be bat-etorri Dedua ta onura.
· No pueden nunca estar juntos honra y provecho
Gauza bide-bidezkoa da’ erriari bere berbetaz itz egitea
· Es la cosa más legítima
Gauza bidezkoa da au’ izan gura ezpada erritar gaiztoa
· Mal hijo de su pueblo, mal patriota
Gauza bidezkoan ari naiz itzegiten
· No estoy hablando a humo de pajas...; a la ligera. Sé lo que digo
Gauza bigaz jarraituten dautsat soinagaz aitari, bere antzera; ta dira’ alkondarea ta
prakak
· Sólo en dos cosas sigo a mi padre en cuanto al vestir
Gauza bizi-gabekoetatik’ bizikorretara igaro zan
· Seres inanimados y seres vivientes
Gauza dala lotsa-bagakoa!
· Sí que es desvergonzado!
Gauza dan aina tratu egin zazu!... ta urrengoan berriz!
· No abarques tanto de una vez; ya lo harás en dos veces
Gauza dan arte’ ez luke bear besterik, kristau jatorrak
· Mientras puede valerse
Gauza dan gauzarik euskerearekin egitea nai bada
· Hacer cosa de fuste; cosa que valga la pena
Gauza danikan baldin badago’ nigana erten dedila!
· Si hay quien se crea capaz de medirse conmigo
Gauza eder oek ezer ez dira’ Egileaz neurri nai badira
· Si se comparan con
Gauza ederrak dakiez oneek egiten’ euren aldeko
· Para lo que les conviene
Gauza ederrik emango zizun zital txar arrek!
· Qué ibas a esperar de bueno, de...?
Gauza ederrik emango zizun zital txar arrek?
· Aquel malvado
Gauza egosiak’ eztauko gatxik
· Está inmune de infección
Gauza egunetik egunera gareztitzen ari zaigu... ta ez da izango giro, emendik aurrera
 · Mal lo vamos a pasar...; nada bueno se augura
Gauza erreza da ba’ leiari aurre emotea
· Prevenir; adelantarse a los daños de la helada; impedirlos
Gauza ez izan-arren eori bakarra burrukara etortzeko, lagunak mikeleteak ekarri
dituk ni bildurtzeko. Obeto eragin diok jenteari farra!
· Con ello has quedado más en ridículo
Gauza ez nazala nago
· Indispuesto, achacoso, quebrantado
Gauza ezineko bat esan zuela uste zuten
· Un imposible
Gauza ezkutu eta igergaitzak
· Profundas, difíciles de entender
Gauza ezkutuak erabakitzen’ ez du Akinoko Tomasek berdinik
· No tiene rival; no tiene par
Gauza ezkutukoak ba dira aren artean
· Hay secretos entre ellos
Gauza ezta’ ontzia puskatu degu
· Por estar ya inservible el barco
Gauza eztan guztia alderatuten asiko bagina
· Descartar, apartar lo que no sirve
Gauza ez-ustekoren batek galerazitzen ezpadit’ gerora argitaratuko ditut beste libru
oek
· Si no me lo impide algún imprevisto
Gauza fina nai badu, jauna’ ez du Donostia-Baionetan au baino finagorik aurkituko
· No encontrará en ninguna parte cosa más fina
Gauza gaitza da’ ori guztia zeero ta banaan azaltzea, zertan edo artan utsegin-gabe
· Sin cometer algún desacierto o descuido
Gauza gaiztorik ez det, ustez, inun eginik argituko zaidanik
· No se me demostrará ninguna fechoría
Gauza galduaren jabea arkitzen duenak’ osoro biurtu bear dio; arki-saririk ematera
ezin obligatu lezake
· No puede reclamarle recompensa del hallazgo
Gauza garbirik ez dut horren gainean’ Zesarri iskribatzeko
· Nada cierto hallo que escribir, sobre el particular
Gauza garbirik ezin atera da: nork antxitiko esan zuen’ ezin jakin diteke
· Quién fue el que lo dijo primero
Gauza garesti zanean’ kapa berria erosi; ta merke zanean saldu
· hacer un negocio disparatado
Gauza gatxa ta gogorra dirudi inori agertu-bearra pekatuak, direan ezain ta
lotsagarrienak-bere
· Aun los más feos y vergonzosos
Gauza geiago ere esateko nintzan’ baina labur idazteko diote, ta esana aditu bearko
diegu
· Tendremos que obedecer
Gauza gitxi bateko sualdiagaz esaten dira orrelako berbaak
· Arrebato de cólera
Gauza gitxi egiten da ondo’ itsumustuan
 · Al buen tuntún..., desordenadamente
Gauza gitxi... ta bera txarto ikasten dabe, umeak or
· Poco y mal
Gauza gorde batzu jakin-beharrez ibiltzetik zer dukegu?
· Qué adelantaremos con...?
Gauza gosea da ura
· Voraz, insaciable
Gauza gozagarria izaten da’ erritxuak goi-goitik ikustea
· Es algo delicioso
Gauza gozorik senti badute’ azkar erantsiko eskuak... Ijitoak
· Pronto le echarán el guante
Gauza gutxigatik ezin estutuko gera
· Es poca cosa; no apurarse!
Gauza guziak alde dituztenak
· A quienes todo les va bien
Gauza guziak’ arauka goiti doaz
· Van encareciendo en igual proporción
Gauza guziak ari dira’ beren Egile onak eman zien egitekoan
· Siempre están ocupados en aquella tarea que
Gauza guziak’ bere garaiean dira onak; ez gero
· Las cosas fuera de sazón ya no valen. Para qué nos servían ya aquellos aviones?
Gauza guziak’ diren zure azpiko!... eta zu’ ez baten ere!
· Y tú no estés supeditado a cosa alguna!
Gauza guziak’ diren zure azpiko!... eta zu’ ez baten ere!
· Estén todas las cosas bajo tus pies!
Gauza guziak ekusten ditu batean’ bein ere begietatik iutzi-bage
· Sin perderlas nunca de vista
Gauza guziak utzita’ egin zaite zere Egilearen gogoko
· Procura hacerte agradable a
Gauza guziak-oro’ bi tantoz hobeak izanen dire han’ ostatu-barnean baino
· Un poquitín mejores
Gauza guziei laguntzen die Jainkoak, beren egiteko andi-txiki guzietan
· En sus operaciones o funciones; en su actividad
Gauza guziei, zeini bere muga eta neurria ematen dakiena
· Circunspecto; que sabe discernir
Gauza guziek ba dute beren muga; hein hura iraganez’ ez da deus onik
· Todo tiene su justo límite
Gauza guziek’ beren muga ba dute; eta zeruaren azpian’ oro beren epetan iragaiten
dira
· Cada cosa tiene su tiempo
Gauza guzien amarrenak eta lengaiak zor ziozkaten Leviren ondoreari
· Diezmos y primicias
Gauza guzien artean ongien legokidana
· La más apropiada para mí
Gauza guzien erori-bearra’ bikainkiro adi-erazten du Lizardik
· La caducidad de
Gauza guzien eza aundia dago arrezkeroz
 · Mucha escasez de todo
Gauza guzien kontu-artzaile zuzena
· Justo juez
Gauza guzier guzieri hunkika, zer on dukezu’ larre utzi baduzu zure arima?
· Qué sacarás de provecho de andar hurgando acá y allá?
Gauza guzier guzieri hunkika, zer on dukezu’ larre utzi baduzu zure arima?
· Si abandonas el cuidado de tu alma
Gauza guzietan’ inork ez-bezalako eskualdiak bear zituzten
· Exigían privilegios singulares
Gauza guzietan Jainkoaren gogoko zana egin nai zuen
· Lo que fuese del agrado de Dios
Gauza guzietarako duen eskua
· Omnímodo poder; poder absoluto
Gauza guztiak, bat aztu-gabe’ Aren begien aurrean daude
· Sin excepción
Gauza guztiak dabe euren jakin-mainea
· Todas las cosas tienen su técnica
Gauza guztiak dauke euren azkena’ ta ixildu dira ixiltzeko obeak ziran orko kontuak
· Que ya era hora que se acallaran
Gauza guztiak erara nori jatorkoz?
· A quién le salen todas las cosas a su gusto?
Gauza guztiak zure eskutik dabiltzkizuna! Nun zera?... Ipar garbia bialdu zazu, odeia
beltzak kentzera!
· Tú que riges la marcha de todas las cosas
Gauza guztiek’ lehenbizian hartzen dute bere ortkoia; eta behin hartuz gero’ nekez
utzten dute
· Al principio de todo
Gauza guztiek’ lehenbizian hartzen dute bere ortkoia; eta behin hartuz gero’ nekez
utzten dute
· Toman su molde o forma
Gauza guztien jakin-bearra atara eban gazterik
· Reveló curiosidad por todas las cosas
Gauza guztietan musturra sartu-bearreko gizona zan
· Un hombre que tenía que meter las narices en todo
Gauza handiak bezala’ xumeak ere Jainkoak egin ditu... Mundu ilumini handi ala
tipiak’ haren begiek dituzte argitzen
· Infinitamente grandes o pequeños
Gauza hauk’ bat bertzearen etsai dira
· Se oponen; son contrarios uno de otro; incompatibles
Gauza hil guzien gainean nagusi eta jaun emana izan zen gizona
· Dueño de los elementos; de los seres inertes
Gauza hitsa da itsas-joa
· El mareo
Gauza horrek’ omen handitan ezarri ninduen
· Me dio una gran fama
Gauza horren gainean’ eztut izan garbitasunik
· No he conseguido clara información
Gauza horren gainean’ eztut izan garbitasunik
· No he conseguido clara información
Gauza horren xuritasunik egundaino etzen jakin
· Nunca se supo la verdad sobre ese asunto
Gauza ikusgarritzat egon zan egun batzuetan
· En espectáculo; como fenómeno
Gauza ilun ta estaliak nork asmatzen zituen aritzen ziran’ era onetan adinak askatu
eta argitzeko
· Aguzar el ingenio
Gauza itxura-bakoa, zuk oin orain egin dozuna
· Es algo vergonzoso
Gauza izkutukoen berri jakin-naieko zenbait gizon argi
· Investigadores
Gauza jakina da
· Ya se sabe... Es cosa cierta
Gauza jakina da’ dantzari oek izan oi-dituztena’ nork bere txatxantxo maiteak
· Cada cual su predilecta
Gauza jakina da’ ekandu biak alkarri dautseena
· Van juntas inseparablemente
Gauza jakina da’ Espainia eskuperatzea dutela lehen xede
· Dominar o avasallar a España
Gauza jakina da’ Espainia eskuperatzea dutela lehen xede
· Es su principal aspiración
Gauza jakina da’ gain gainean ez dauden nekazari guztiak’ atxurra ta laia zokora
botako dituztela’ egunoroko irabazi apurragaitik
· De no muy buena posición
Gauza jakina da’ gain gainean ez dauden nekazari guztiak’ atxurra ta laia zokora
botako dituztela’ egunoroko irabazi apurragaitik
· Por una mínima ganancia diaria; a cambio de un mínimo jornal
Gauza jakina da’ seme bakar bat izandu zutela, eta amak bere-ori txit kontuz azi
zuela
· Y que lo crió con gran cuidado
Gauza jakina ta argiro esana da: ezin euskegun agiriago ta ezagunago esan
· Expresado con claridad
Gauza jakina ta argiro esana da: ezin euskegun agiriago ta ezagunago esan. Jainkoak
· Imposible decirlo con más claridad
Gauza jakina ta argiro esana da: ezin euskegun agiriago ta ezagunago esan. Jainkoak
· Imposible decirlo con más claridad
Gauza jakina ta egiazkoa da ori’ Euskararen etsai txar anitzek ler-gaizto badagite ere
· Mal que les pese a
Gauza jakingarriren bat esatera zijoala aitona’ ulertu zuten etxeko danak
· Algo digno de atención; algo interesante
Gauza jakingarriren bat gerta bear danean’ ots egin daidela, ta an izango nabe
lasterko
· En seguida acudiré
Gauza jakinik ez da ageri
· No se puede afirmar nada cierto sobre el particular
Gauza kaltetua edo atxakiaduna ontzat sartu dozu?
· Meter mercancía averiada
Gauza litake’ horren egitea
· Sería útil hacerlo
Gauza lotsagarriagorik!... Osaba Inazio-Mari dantz-aurrea egiten, eta Peru-Odolki
atz-esku!... Jas! Ez lotsatzea gure osaba, orrelako gizonakin bere burua bat
eginda...!
· Qué vergüenza! Qué cuadro más vergonzoso!
Gauza lotsagarriagorik!... Osaba Inazio-Mari dantz-aurrea egiten, eta Peru-Odolki
atz-esku!... Jas! Ez lotsatzea gure osaba, orrelako gizonakin bere burua bat
eginda...!
· Cómo no se avergüenza!
Gauza lotsagarriagorik!... Osaba Inazio-Mari dantz-aurrea egiten, eta Peru-odolki
atz-esku!... Jas! Ez lotsatzea gure osaba, orrelako gizonakin bere burua bat-eginda!
· De encontrarse en tal compañía!
Gauza luzea izango lizake’ guziak banaka ukuituaz joatea. Asko izan bedi orain’ au
esanik uztea
· Baste al presente
Gauza naizen artean’ eztet utziko elizara joatea
· Mientras me lo permitan mis fuerzas
Gauza negargarri ori’ emen bertan ikusten dogu naiko ta lar, inora juan bearrik-
barik
· De sobra lo tenemos a la vista
Gauza nekez datoz!
· Sí que tardan en venir!
Gauza oen sustraia nondik nora zetorren ikusirik’ nori bere eskubidea gordeko
zitzaion
· Origen o fundamento
Gauza oetaz zale dira gure semeak
· Son aficionados a estas cosas
Gauza oiek guziak’ Israel guziaren aurrean eta egun-argiz eguzki-argitan, egingo ditu
· A la luz del día; a la luz del sol
Gauza oiek guztiak’ alde onetik eta alderantzitik mila bider ikusi zitun
· Las examinó por todos los lados
Gauza oiek sinisteko’ aita uzkur zegoen
· Se resistía a creerlo
Gauza oiek’ zartzarora ikasten ditugu, ikastolan ikasi bear ginuzkenak
· A la vejez, ya de viejos
Gauza oien gainean jardun-aldi batzuek elkarrekin egiteko eta eleatzeko eresia agertu
zioten
· Coloquios y discusiones
Gauza oietaz’ irakatsia da
· Está instruido sobre estas cosas
Gauza oker joatean’ protxu izan lezake batek
· De que el negocio vaya mal
Gauza okerrak dira oiek... Ta kontzientzia? -Arrazoi du, jauna. Jaungoikoaren
beldurrik ez dan lekuan’ gauza zuzenik ez!...
 · Todo eso está mal hecho; eso no está bien
Gauza okerrak dira oiek... Ta kontzientzia? .-Arrazoi du, jauna. Jaungoikoaren
beldurrik ez lan lekuan’ gauza zuzenik ez!
· No se puede esperar cosa buena
Gauza on asko opetsi; baina leengoak kendu’ ta barririk ez-ta agiri inondi
· Mucho prometer y no dar
Gauza on askorik egin degu! Gauza onik asko egin degu!
· Valiente cosa hemos hecho!
Gauza on franko ba daukate’ mingain gozoen gainean
· Mucha promesa halagüeña en lenguas lisonjeras
Gauza on guzientzat’ ni bezinbat ba da ene andrea: nik zein maite dudan!
· Está en pie de igualdad conmigo
Gauza ona baino’ feri ona obe
· No basta el valor intrínseco del producto, si no hay ocasión de hacerle valer
Gauza ona’ beti txalokatu bear da, datorrela datorren bidetik
· Venga de donde viniere
Gauza ona zu neretzako?... Zu gauza ona baldin bazera’ ez da munduan txarrikan...
Ez dadukazu entzunik baimena nerengandik!
· Ya puedes esperar sentado que yo te dé el sí
Gauza onak aditzez leenen-leenenik aspertzen diranak
· Los primeros en aburrirse de
Gauza onak eztuela gaitzik egiten... eta segi egiten dute elizara joaten oraingo gazte
askok; baina sinismenik-gabe
· Siguen yendo a misa por aquello de que no hace daño... Sólo por costumbre
Gauza onak ta txarrak errazoiagaz erabagi-ezina
· No acertar a distinguir el bien y el mal
Gauza oneik’ ba dakit noraino garoezan; neu-be onetan gorriak ikusia nozue-ta
· Que he pasado mis buenos apuros en este caso
Gauza oneik ikusita’ Ikastetxe nagosia epe-barik ixtea erabagi dabe artezkariak
· Cerrarla indefinidamente; sine die
Gauza onen gainean’ Aita Larramendi aserrezko dago
· Se muestra muy severo
Gauza onetan’ txit ardura-bagakoak dira guraso asko; ara emen zelan dagoan beti
oinean, pekatu andi ori
· Hé aquí por qué perdura
Gauza onetan’ txit ardura-bagakoak dira guraso asko; ara emen zelan dagoan beti
oinean, pekatu andi ori
· Muy negligentes o despreocupados
Gauza on-gabez mundu onetan galtzen da aldi bat lagun... Orazio ta limosna egin
dezagun!
· Cuántos mueren en este mundo!
Gauza on-gabez mundu onetan galtzen da aldi bat lagun... Orazio ta limosna egin
dezagun!
· Por falta de lo necesario
Gauza onik egingo ete dogu, adiskidea?
· Conseguiremos algo de bueno? Podemos esperar algún buen resultado de nuestras
gestiones?
Gauza onik egiteko’ eskola orrek ikastetxe biurtuteko alegin guztia ipini bear geunke
· Para que vayan bien nuestras cosas
Gauza onik ekarri digu’ zuk saldutako basoak!
· Vaya un provecho que nos ha dado!
Gauza onik etzala etsi zuanean’ ark ere bereala utzi zion beiari alde egiten
· Cuando se desengañó por fin que no había nada que hacer
Gauza onik etzegoalako etsimenarekin’ ate isil batetik gauaz iges egin zuen
· Dándolo ya todo por perdido
Gauza onik ez du aize onek ondorean...: jakina dago’ beste mutila ba datorrela
bidean... elurra
· Seguro que ya está en camino el otro elemento
Gauza onik ez du aize onek ondorean...: jakina dago’ beste mutila ba datorrela
bidean...: elurra
· No podemos esperar cosa buena tras de él
Gauza onik zerurako egiteko’ gerez bakarrik gai ez gera
· No somos capaces por nosotros mismos
Gauza ori azaltzen’ ez dago jardute andirik zetan egin
· No es menester mucho hablar
Gauza oriek ezin ote genegizke geren indar utsekin?
· Hacerlos con nuestras solas fuerzas
Gauza oriek eztira egin erriaren kalterako!
· Son de gran utilidad para el vecindario
Gauza orrek ere ba dauka zer ikusi, arazo onetan
· Influye; tiene mucho que ver...; no es indiferente
Gauza orren barri dakienen uste ta eritxiak’ bana dira: eztira bardinak
· Difieren; no son coincidentes
Gauza orren berri dutenak’ bestera mintzo dira
· Dicen otra cosa; se expresan de otro modo; no opinan así
Gauza orren errua’ atzerritarren jokoak ei-dauka
· El agio extranjero
Gauza orren kako guziak jakin bear lirake, ezer esaten asterako
· Habría que conocer todas sus circunstancias o pormenores
Gauza otz bat edo nora-ezeko bat balitz-legez begiratuten deutse askok’ Jaungoikoa
ameeteari
· Como si fuese algo sin razón algo mandado porque sí, impuesto a la fuerza
Gauza perilosak dira sua eta istupa elkarrekiko; eta bai orduan gizona eta emaztea
emakumea ere’ berak bakarrik bi-bian egoiteko
· Ellos dos a solas
Gauza politik ikusi-beharrak gira bai oraino!
· Vamos a ver algo muy curioso
Gauza politik-asko ikusi neban atzo Bergaran; eta baita aspaldiko lagun-zar ugari
agurtu-bere
· Vi muchas cosas bonitas
Gauza txar asko egin dabe aspaldion, itxas-lapurrok
· Han hecho muchas fechorías o maldades
Gauza txar bat egin dabe; eta ori’ jakinen ganera. -Zer dauko ba ori esanak?
· A sabiendas
Gauza txar bat egin dabe; eta ori’ jakinen ganera. -Zer dauko ba ori esanak?
· Pues qué tiene de particular? Qué mal hay en ello?
Gauza txarrak ba dauzka mendiak’ ondo zaitutzekotan aurreko ardiak
· Ofrece muchos inconvenientes o desventajas
Gauza txarrak dira aserre ta burrukak: oiek daude emendik uxatu-bearrak
· Eso es lo que hemos de desterrar de entre nosotros
Gauza txarretako gogoz egoteak zer aditzera ematen du?
· Entretenerse en malos deseos
Gauza txarrik asko esan zioten arpegi-arpegira
· Le dijeron muchos improperios a la misma cara
Gauza txarrik uste-baga asi naz gizajo au’ bideari ekiten
· Sin ningún mal presentimiento
Gauza txikia da’ egarri danari ur pixka bat ematea
· Al sediento
Gauza txikietan begiratua ez danak’ geldika joko du bea
· Poco a poco vendrá abajo; se arruinará
Gauza txikietan kontuzkoak diranak’ nekez kontua galduko dute larriagoetan
· Difícilmente se equivocarán en
Gauza txikietan kontuzkoak diranak’ nekez kontua galduko dute larriagoetan
· Diligentes, cuidadosos
Gauza txikietan ere’ Jainkoaren borondatea egitera saiatzen zuen amak
· La ejercitaba en
Gauza txit errexa da alabaindan ere’ zernai desegokeri esatea; ez ordean aekin
animetan egiten diran kalteak desegitea
· Porque en efecto, ciertamente
Gauza urtenik etzan izan’ eta batzar ori baketsu igaro zan
· No hubo cosa de particular; nada saliente
Gauza uts onen truke Jesus saltzeko itza eman zien
· A cambio de esta insignificancia
Gauza xume hortan leial izan zirelakotz’ handiagoetan ezarriko zitut buru
· Te pondré al frente de cosas de más valor
Gauza zan bat ez zan geratuko joan-barik
· No quedaría sin ir, ni uno de cuantos eran capaces
Gauza zarron maite garanontzat’ tamalgarria da
· Para los amantes de las tradiciones
Gauza zer-nola zan jakinik’ ikusi dute ez gabiltzala jolasean
· En vista de la marcha de las cosas
Gauza zirtzil oriek ik erosteaz arritzen nauk
· Esas fruslerías
Gauza zuzenik egingo du orrek..., Jaungoikoa!
· Qué disparate irá a hacer ése...!
Gauza zuzenik egingo du orrek..., Jaungoikoa!
· Hará cualquier disparate!
Gauza zuzenik ezta beinere’ oiekin bagera lagun
· No se puede esperar nada bueno
Gauza zuzenik inork ez du espero
· Se puede temer cualquier cosa
Gauza-dabena da’ erreusetara bota dozun ontzi ori
· Es útil; es servible
Gauza-dan ala ez’ zeuk ikusi
· Si sirve o no para
Gauzaduna da’ artu daben gizona
· Es persona que tiene bienes
Gauzaduna zuritzen, losintxatzen dakitenak dira
· Adular al rico
Gauzaduna zuritzen, losintxatzen dakitenak dira
· Adular al rico
Gauzaez bat da gizon ori
· Es un inútil
Gauza-ez batzuk dira, aize-apur batek oeratzen dituala, andiki askoren alabaak
· Inútiles, enfermizas
Gauzai izenak trukatu’ ... eta gezurrik esan-gabe egia ukatu... Berriketa gutxi... ta
agudo bukatu!
· Trampear con las palabras; sofisticar
Gauzai izenak trukatu’ ... eta gezurrik esan-gabe egia ukatu...; berriketa gutxi... ta
agudo bukatu!
· Nada de cuentos! Poca plática!
Gauzai lendanik begiratzen ziekiena zan
· Precavido, previsor
Gauzak aditzen’ atzera-samar zabiltz
· Te cuesta entender las cosas
Gauzak adiuntzaz egin bear dira; ta azkenengo orduari begira egon-bagarik’ ondo
egin dozu niri deitutea
· Sin aguardar a última hora
Gauzak ain eskura ekarri ondoren’ gizon aren trakeskeriak eten bear ote zuan, ain
gogoz prestatutako lege-ezkontza?
· Después de haber puesto la cosa tan a punto tan a punto de solución
Gauzak’ antolapen errexa dik... Utzi larogei mila duroak! nork artua izango dek. Ta
i’ batere txibotik-gabe’ lengo zorionera biurtuko aiz
· Sin un ochavo en el bolsillo
Gauzak’ antolapen errexa dik... Utzi larogei mila duroak! nork artua izango dek. Ta
i’ batere txibotik-gabe’ lengo zorionera biurtuko aiz!
· No faltará quien los reciba
Gauzak argi eta garbi erran dauzkit
· Sin ambages
Gauzak’ aroak dakartzin bezala ederrago zaizkit
· Según que las trae la sazón
Gauzak ateko aldetik eta grina-gabe begiratzen baditugu’ batzuk eta besteak
dauzkate beren zuzen-okerrak
· Unos y otros tienen razón y dejan de tenerla
Gauzak ba daude salgai; nolakoak-ezik!
· Surtido sí hay; pero calidad?
Gauzak baino gehiago egin-arazten du errankizunak
· Más que la cosa misma incita el respeto humano; el qué dirán
Gauzak balio du’ ematen zaion arreta bera; arreta-gabe’ ez da gauza onik
· Sin poner diligencia, nada sale bien; no hay cosa de provecho
Gauzak balio du’ ematen zaion arreta bera; arreta-gabe’ ez da gauza onik
· Una cosa vale según la diligencia que en ella se pone
Gauzak bere bidean zijoazen
· La cosa seguía adelante; seguía su marcha
Gauzak bere onera etortzean’ aldatuko da
· Normalizarse la situación; al volver la calma
Gauzak bere-alde uztea’ ez da bat ere hobe izanen
· Dejar a su suerte la marcha de las cosas
Gauzak’ bere-bere bat bear dik!
· Ya basta; más allá de eso, sería ya demasiado. Todo tiene su medida. Est modus in
rebus
Gauzak bi aldiz egin aal balitezke!... Baina... damua’ garaiz...!
· Ya es tarde para volverse atrás
Gauzak dakarrena da.. Berez datorrena da... Ez da arritzeko biderik
· Es natural
Gauzak dakarrena da... Berez datorrena da... Ez da arritzeko biderik
· No tiene nada de particular; no es extraño
Gauzak dakarrena da. Itzulkizun au
· Es cosa perfectamente lógica; es evidente que tiene que ser así
Gauzak egiteko alderdia ba du
· Ya tiene habilidad o medios para
Gauzak erara ikusi gura ez dabezanak
· Quienes no quieren ver las cosas tal como son
Gauzak erdizka ikusten dituana’ begibakarra bezela da
· Ver las cosas a medias
Gauzak eroso ta ondasunak zoro-zoro datozkigunean’ makina bat urreratuko
zaizkigu’ ondotxo maite gaituela esanaz!
· Cuando nos llueven riquezas en abundancia
Gauzak eroso ta ondasunak zoro-zoro datozkigunean’ makina bat urreratuko
zaizkigu’ ondotxo maite gaituela esanaz!
· Diciendo que nos quieren tanto y cuánto
Gauzak erostean, beeneko balioa bederik ezpadiozu eman saltzaileari’ gutxiegi eman
diozunarekin erantzun bear diozu
· Debes compensar o resarcir con
Gauzak esaten ari naiz’ biar den bezala... An ezeren faltikan etzan: maian jarri
orduko’ jana beriala!
· No estoy exagerando al elogiar así
Gauzak esaten’ geiegikoa da
· Es exagerado
Gauzak gaizki joanago’ eta nahiago, horiek
· Cuanto peor vayan las cosas, tanto mejor!
Gauzak garisti daudela esanaz’ eskean dabiltz alperkerian: ori bai dala aurrea artzea,
pasaiatarrak bezela!
· Curarse en salud
Gauzak geitzea besterik ezta ori
 · Eso es una exageración
Gauzak goibelik-gabe ikus zinetzake
· Verías las cosas con claridad
Gauzak goikoz-beera ezpaleude
· Al revés; trastornadas. Si no hubiera tanto desorden
Gauzak itxura bear dik...!
· Lo que se cuenta tiene que tener alguna verosimilitud
Gauzak itxura ori zekarren
· Tal era la perspectiva que se presentaba. Así parecía que iba a ocurrir
Gauzak’ itxura ori zekarren
· Así parecía presentarse la cosa
Gauzak jakin artean’ ixilik egotea da onena
· Hasta enterarse; hasta estar bien informado
Gauzak jator egin zituzten, maiekoak
· Hicieron las cosas como se deben
Gauzak’ leendik asi!
· Prevenir con tiempo...!
Gauzak lurreko apalean utzita joan zan... Lurrean eskegita.B
· Dejando las cosas abandonadas en el suelo
Gauzak naastu-bage, eta aldian aldikoa agertuz
· Explicando cada cosa por su orden
Gauzak nai-erara datozenean’ ain alaia naiz; ezegokietan’ ain ixuria...!
· Tan abatido en la adversidad
Gauzak nai-erara datozenean’ ain alaia naiz: ezegokietan’ ain ixuria...!
· Tan animoso en la prosperidad
Gauzak naierara datozenean’ ain alaia naiz...; ez-egokietan’ ain ixuria!
· En la adversidad
Gauzak neurritzeko’ eztugu oriek-beste biderik
· No tenemos otro recurso que
Gauzak neurtzeko zeuden juezak’ ni jo naue obetzat... Udarregi’ atzean gelditu da
utsean
· U. ha quedado atrás, sin premio
Gauzak neurtzeko zeuden juezak’ ni jo naue obetzat... Udarregi’ atzean gelditu da
utsean
· Me han declarado primero en la contienda
Gauzak’ nire bestean dakizuz
· Estás tan enterado como yo
Gauzak nola zeuden’ jakindun bereala egin zan
· Informarse, enterarse
Gauzak’ nondik eta nolatan begiratzen zaieten’ iruditzen zaizkigu andi edo txiki
· Según como se les mire
Gauzak oberantza joko dauan susmorik ez da oraingoz
· No hay indicios de que la cosa vaya a mejorar
Gauzak okerka ta azpikoz-gora, an ta emen
· Todo anda revuelto o transtornado
Gauzak ongi haztatuz, behakoa urrun hedatuz’ eginen dute beren hautua
· Con la vista puesta en el futuro
Gauzak ongi haztatuz, behakoa urrun hedatuz’ eginen dute beren hautua
· Pesando bien las cosas; con la debida ponderación
Gauzak puztu ta azi naieko denborak’ aspalditxo atzean utziak ditut
· Abultar, exagerar las cosas
Gauzak txukun egiteko’ inor gutxi; ta kontu artzeko berriz’ geiegi, batzutan
· Mucha crítica y poca colaboración
Gauzak zearo esatea gustatzen zat
· Explicar en detalle
Gauzak zuzen badabiltz’ zidar ta urre asko sartzen dabe geure basoetako aretxak
· Reportan mucho, rinden mucha ganancia
Gauzak zuzen badabiltz’ zidar ta urre asko sartzen dabe geure basoetako aretxak
· Si se lleva bien la administración
Gauzak-karraio ibili ziran
· Trayendo o llevando trastos
Gauzako ote da ontarako, andre ori? Lan guzin bere oitura bear baita!
· Valdrá para esto? Será apta?
Gauzako ote da ontarako, andre ori?... Lan guzin bere oitura bear baita!
· En todo trabajo hace falta tener maña
Gauza-on-ekartzalea da... plazatik; zer uste dezu?
· Sabe hacer buenas compras
Gauzarekin ator!
· Noticia fresca!... Vaya una novedad la que nos traes!
Gauzaren berri jakiteko alegina eginik’ berriro bataiatu zuen
· Después de hechas las averiguaciones
Gauzaren jabe egiteko zai dago mutila
· Está impaciente por entrar en posesión de la hacienda
Gauzarik asko baino naiago genduke’ gogaldi on ori beti euki
· Preferir a muchas otras cosas
Gauzarik bearrenean zabartzen dira’ kontuak ezin ateraaz, eren buruak berotu eta
nastu ondoan
· Se descuidan en lo más importante
Gauzarik bikainenak ere ba du muga. Muga guzien aldean’ zabal da Zure agindua,
Jauna!
· Tu Ley sobrepasa todo límite
Gauzarik onenak, gitxi diranean’ ezer-ezean geratuten dira
· Son tenidas en nada
Gauzatik baino jendetik geiago zan, merkatuan; eta laster jaso dituzte bildu diranak’
eske onagaz
· Más clientela que mercancía
Gauzatik baino jendetik geiago zan, merkatuan; eta laster jaso dituzte onera bildu
diranak’ eske onagaz
· Llevarse la venta a buen precio
Gauzatik ondo dator merkatura; baina eske gutxi dabilkite
· Entra mucho género o mercancía
Gauzatik ondo dator merkatura; baina eske gutxi dabilkite
· Hay poca demanda; poca venta
Gauzea ager dago’ ikusi gura dabenerendako
 · La cosa está clara
Gauzea benetan artu-bearrean’ afariketan jardun dabe
· Han estado tomándolo a broma
Gauzea’ dagoan lekuan dagoala’ beti jabearena da; ta ala’ gure-gurea degu’
Zeruruntz egatu duan Maria Birjina
· Esté donde esté, la cosa clama por su dueño
Gauzea eukiak zer balio deutsa zeure semeari edo alabeari, bere ezkongeia inoz
gogoan sartu ez jakona bada?
· El poseer fortuna
Gauzea eukiak zer balio deutsa zeure semeari edo alabeari, bere ezkongeia inoz
gogoan sartu ez jakona bada?
· Nunca le ha inspirado afecto o simpatía
Gauzea oker dator
· El asunto se tuerce; se pone feo
Gauzea ugari emoten dabena
· Dadivoso, generoso
Gauzea-be gauzea da gero!... Ondarruan esaten daben-legez
· Qué cosa más fina!
Gauzeak dakarrena da ori
· Se cae de su peso; es natural
Gauzearen fede emoten, zurian baltz egiteko’ bere begiegaz ikusi-bearra eban
· Para dar fe del hecho por escrito
Gauzen ekinerea izaten da gatxena
· Lo más difícil suele ser el comenzar
Gauzen ibilbideak aldatzen doaz beti
· Todo cambia a nuestro alrededor
Gauzen izateakin nai dan alde guztira onela jostatzea’ au bai dala baztar-gabeko
Egilearen ezaungarri ederra!
· De cualquier manera; con absoluta libertad
Gauzen zerbait berri duenak’ orrenbeste ba dakie
· Las personas un tanto instruidas
Gauzer beha eginen dut solas, eta ez bakarrik ene burutik
· No hablaré en teoría
Gauzer beha eginen dut solas, eta ez bakarrik ene burutik. Gauzergauzai.
· Hablaré de frente a la realidad. Objetivamente
Gauzetako gauzea!
· Vaya una cosa!
Gauzetan’ ba da haste bat... Emeki emeki handitzen dire edo hedatzen
· Las cosas tienen siempre un comienzo
Gauziari eiten dotsan negar, neska!
· Vaya una cosa por la que lloras!... Qué tonta!
Gauzik asko baino gurago leukee batebatek ezer esango baleutsee’ makilak jokatzeko
· Qué más quisieran sino
Gauzik asko baino gurago leukee batebatek ezer esango baleutsee’ makilak jokatzeko
· Para echar mano de sus palos
Gauzik asko baino naiago nuke nik ere, zentzu onean dagoela ekarriko banu; baina
edan-gabean eztu nai izaten
 · También yo preferiría con mucho
Gauzik asko baino naiago nuke nik ere, zentzu onean dagoela ekarriko banu; baina
edan-gabean eztu nai izaten
· Estando en ayunas; cuando no está bebido
Gauzik asko baino naiago nuke nik ere, zentzu onean dagoela ekarriko banu; baina
edan-gabean eztu nai izaten
· Mientras está sereno; en sus cabales
Gauzik ederrena da’ izkuntza oiek danak ikastea...; bainan ez’ nor berea zokoan
uztea
· El arrinconar uno su propia lengua
Gaxigarri antzera’ urdai-azpiko ortatik jango nuke
· A guisa de aperitivo
Gaxo aietako bat besoetan artu zuen’ ta bereala gaitza erantsi zitzaion
· Se le contagió el mal
Gaxo ark artu zuan poza’ ezta errez esatekoa
· No es fácil de decir
Gaxo bat presko-antzaren bila oi-dabilen gisa’ beargintza batetik bestera saltoka
zebilen
· En busca de refrigerio
Gaxoa beregan dagoenean
· Cuando está consciente; en sí
Gaxoa gaizkitu da... Obe-kontuan negon
· Estaba creído de que iba mejor
Gaxoa! -Ze alderdi daukagu, ori esatearekin?
· Qué adelantamos con decir eso?
Gaxo-aiek, ikararen ikaraz’ etzekiten zer egin
· Pasados de miedo
Gaxoak artu ditu gure umeak
· Han caído enfermos
Gaxoak’ erdi-bilosak, gose-aulduak... arkitzen ziran
· Extenuados de hambre
Gaxoaren esku-zabalak gantzutzen dira; baina gaxo dagoana apaiza bada’ esku-
gainak. Oleazioan
· Palma y dorso de la mano
Gaxoaren gaiari begiratu bear zaio; eta hitz laburrez esan’ esan nai zaiona
· Mirar al estado o situación del enfermo
Gaxo-au’ ez nintzan konturatzen
· Infeliz de mí
Gaxoen ama on oentzat’ ez dago dunik ta ez dunik; berentzat’ danak dira berdinak:
nundik duten deia’ uso txuri bezela arin an dira
· No hay discriminación entre ricos y pobres
Gaxo-etxea ta erruki-etxea’ alkarrengandik bertan izango dira
· Muy cerca uno del otro
Gaxo-larri dagonaren otoitzak
· Gravemente enfermo
Gaxorik egon da mutila aspaldi ontan... Jaikitzen ekin omen dio pixkaka pixkaka
· Ya ha empezado a levantarse
Gaxorik eta giltzapean nintzala’ etzenidaten agertu bat egin
· No me visitasteis
Gaxotu dan beia’ nik erosi nun...: ona zala uste
· Creía que era buena
Gaxuxa-k’ ba du haro: eihera errota bezala ari da atertu-gabe
· No pára de hablar
Gazatxu, motel, gaila edo melgara erizten deutsagu
· Nos resulta soso, insípido
Gazigarrizko gauzarik ez jateko’ ... urteak dira, esan zidatela
· Nada muy salado
Gazigarrizko gauzarik eztu jan nai izaten katuak
· Nada salado
Gazi-gazan ikusi eizu lapikoa...!
· Prueba a ver cómo está de sal...!
Gazi-izugarriik zeuden atzoko sagarrak
· Sumamente ácidas o agrias
Gazitu guzien Ama
· Madre de todos los afligidos. Madre Dolorosa
Gaziturik gordetzen dute osterontzeko arraina’ ez-aldietan saltzeko
· Para venderlo cuando escasea el pescado fresco
Gazitutako sardina dirudi nere gorputzak...
· Se parece a la sardina arenque
Gazta egiteko’ esne jatzi-berria iragazten da beindik-bein
· Por de pronto, lo primero de todo se cuela la leche
Gazta guria ugari estutzen banuan ere esker-gabeko uri artarako’ gitxitan etxeruntz
nekarren diruak beartzen zidan eskua
· Bien poco pesaba aquel dinerillo que conseguía
Gazta txar au zenbatean ipiniko didazu, libra bat artzera?
· De querer comprar una libra
Gazta zarrari arra bezela dario gezurra
· Le fluye en abundancia
Gaztaginen ibilten zan
· Era quesera
Gaztai ori eztakit zelan darabilen!
· No sé cómo anda la cabeza de ése
Gaztaia baino guriagoa
· Muy rollizo o blando
Gaztain zarraren ostoak negu-antzean erorten diran bezela
· Al otoño
Gaztaina apur bat izan da: legerioa, mailemendua, zuriagoa...; belukoa edo
garramietza eta uleberea’ urri dagoz
· Clases varias de castañas
Gaztaina batzen’ laster dira asi... Oin’ egualdi onak bear dira, bearrak aro-onean
egiteko
· Para poder hacer las faenas con buen tempero
Gaztaina batzen’ laster dira asi... Oin’ egualdi onak bear dira, bearrak aro-onean
egiteko
 · Pronto empezarán
Gaztaina erre-arin-samarrak jan zituela-ta... orrenbesteko okerra etorriko zitzaion
ba?
· Algo crudas; no bien asadas
Gaztaina erre-arin-samarrak jan zituela-ta... orrenbesteko okerra etorriko zitzaion
ba?
· Es posible que tuviese tan malas consecuencias?
Gaztaina gogotik jaten da gurean: eztegu botatzen lanik izaten
· No hay cuidado de que la echemos fuera
Gaztaina’ minak jo du; ta galtzen dijoa geiena
· Le ha atacado la enfermedad
Gaztainadiak igartu dira emen, lekurik geienetan legorteagaz; eta egin eztireanak’
auts geiago dauke orretako
· Más trazas llevan de ello; más parece que llevan camino de secarse
Gaztaina ere atzera dago, gurean...: aurki biltzera goazenean’ alerik ez... da koskola
· Está atrasada
Gaztaina ere atzera dago, gurean...: aurki biltzera goazenean’ alerik ez... da koskola
· Lo único que habrá será el erizo vacío
Gaztainak aurten’ urri; eta aek ere ia jan ditugu. -Aitzez berri on! Ahitzez
· Cuando se acaben éstas, se acabó!
Gaztainak ditugunean’ nik txurituko ditut, zuk jan bear dituzunak
· Yo te las pelaré
Gaztainak erasten ebilela’ zugatzetik jausi ta mankauta dago
· Mientras vareaba los castaños. Mientras derribaba las castañas
Gaztainak eztizü aurten tirarik
· No tiene aceptación; no tiene venta
Gaztainak nabartzen ari dira
· Están ya tomando color de madurez
Gaztainak’ tira aundia izan du; baina ez ditu aurreko azokako periko goiak arrapatu
· Pero no ha alcanzado los altos precios de la feria anterior
Gaztaina-koloreko pitxar aundi bat zekarren sagardoz betea
· Una jarra de color castaño
Gaztaina-lakatza baino latzagoa da
· Es un erizo...; persona muy áspera
Gaztain-aldeko atxo maitea’ atsegin bizitan igeri bezala... ikusten da
· Inundada de gozo
Gaztain-aldeko atxo maitea’ atsegin bizitan igeri bezala... ikusten da
· La bondadosa ancianita
Gaztaina-lokotza letzkotxe ikutu-ezindako zital bat eginda dago aspaldi onetan gure
ugezaba
· Está insufrible, intratable
Gaztainea’ janari ona da, sabela itsututeko; batez-be umeak dagozan lekuan
· Para matar el hambre; para engañar al estómago
Gaztainea’ zorki andia da. Negurako
· Es un gran recurso
Gaztain-ipurdia baino traketsagoa
· Tosco, torpe, desmañado
Gaztajale renekoak’ sekulako sermoia bota du
· Un apodo de Tolosa
Gaztaro auherra’ zahartze landerra Auherra alferra
· A mocedad ociosa, vejez menesterosa
Gaztarorat doi-doia heldua’ etxetik joan-behartu izan zitzaitan, eskoletarat
· Me vi precisado a partir de casa
Gazte alaia zan, lagun-zalea, bizkorra ta biotz onekoa guziz
· Muy sociable
Gazte anka-azkarrekoak
· De ágiles piernas; buenos andarines
Gazte asko’ erenez burukoiak dira, eren iritzi itxuari baizik jarraio nai eztienak
· Son de suyo tercos, obstinados
Gazte askok’ elizara joateari utzi diote
· Ya han dejado las prácticas religiosas
Gazte batzuk zebiltzan dantzan, itsu-soinuan
· Al son de una música de ciegos
Gazte berekoi onek’ etzion bere gogoari baizik ezeri begiratu
· No miró más que a su capricho
Gazte biai aurrera deiturik’ agertu eutsen bere barruko gogoa
· Su íntimo deseo, su proyecto
Gazte biai aurrera deiturik’ agertu eutsen bere barruko gogoa
· Llamándolos a su presencia
Gazte biai beren maitea azteko egokiera etorri zaie
· Oportunidad de fomentar su mutuo cariño
Gazte biak’ bidean bat egin eben
· Se encontraron
Gazte biak’ egos-egos eginak zeuden alkarrentzako
· Entrañablemente encariñados
Gazte biak or ibiltzen ziran, beti, aurrera eta atzera
· De aquí para allá; por esos mundos
Gazte biak’ urtez pare-pare ziran
· Estaban nivelados en años
Gazte biek arnasa ezin arturik irten zoen, bada bildur zien’ aitek otsa aitzeko
· Temían que el padre los oyese
Gazte biek arnasea ezin arturik irten zoen, bada bildur zien’ aitek otsa aitzeko
· Salieron conteniendo la respiración
Gazte bien loa ezta ain astun’ elkarnaia zanez sortu
· Desde que empezaron a encariñarse
Gazte eder liraina zan, eta sorbaldaz-goikoan besteai eragiten ziena
· Les llevaba más arriba del hombro. No le llegaban más que hasta el hombro
Gazte edo zar’ beti Zumajar . Beti bateko dana.
· Siempre el mismo; constante
Gazte ginala’ neke alperrak ugari eginak gera
· Cuánto esfuerzo inútil en nuestra juventud!
Gazte guztien joera jakina danez’ neska-mutil biek, ziri ta koipe’ Kaskazuri zarra
beartu dute ipuiren bat jalkitzera
· A contar un cuento
Gazte guztien joera jakina danez’ neska-mutil biek, ziri ta koipe’ Kaskazuri zarra
beartu dute ipuiren bat jalkitzera
· A contar un cuento
Gazte guztien joera jakina danez’ neska-mutil biek, ziri ta koipe’ Kaskazuri zarra
beartu dute ipuiren bat jalkitzera
· Como es la consabida inclinación de
Gazte guztien joera jakina danez’ neska-mutil biek, ziri ta koipe’ Kaskazuri zarra
beartu dute ipuiren bat jalkitzera
· Entre indirectas y adulaciones
Gazte hori’ gaitz-bidetan bizi da
· Vive en la ocasión de pecar
Gazte horrek ere’ goizik erakutsi zuen bere adimenaren zorrotza eta bere nahiaren
zuhurra
· Agudeza de ingenio
Gazte horrek ere’ goizik erakutsi zuen bere adimenaren zorrotza eta bere nahiaren
zuhurra
· Discreción o prudencia
Gazte ikasle guztien Jagolatzat arturik dago San-Luis
· Declarado Patrón de los estudiantes
Gazte izana naz’ ta orain urdin dot burua: ez dot ikusi aren semerik otzurrean
· Ya he envejecido; encanecido
Gazte izana naz’ ta orain urdin dot burua...: ez dot ikusi aren semerik otzurrean
· No he visto a su descendencia mendigar el pan
Gazte maiteak: begira ondo’ gaur ankak nora dantzatu!... Kanpoan dana larrosa
danik etzazutela pentsatu!
· Mirad bien qué dirección tomáis
Gazte maiteak: kalerako bero daude zuen biotzak
· Os veo muy aficionados a la vida de ciudad
Gazte oiek ez dute erakutsi nai inola baserri-antzik: gainez’ aberats ematen dute;
askok’ patrikarak utsik
· Por de fuera parecen ricos
Gazte on ark bere bi zaldiekin aldizka eraman zituan ibaiaren beste bazterrera
· Los pasó uno tras otro a la orilla opuesta
Gazte ondatzailea’ geroko eskalea
· El pródigo, futuro mendigo
Gazte onen gertaldia’ ezin nezake ixil gorde
· No podría pasar en silencio
Gazte oneri bete-betean lagundutea erabaki da
· Socorrerle decididamente
Gazte orren ardurea zuek artu-izu, zarragoa zaranetik
· Toma tú el cuidado de
Gazte sendo osasuntsu bat’ urak, suak edo naibageak ordubete-garreneko ilda
luurperatuten dabenean
· En menos de una hora
Gazte ta ero’ zentzaturen gero
· Las locuras de juventud, las curará el tiempo
Gazte ta zarrak’ nabarmen dute berengan alaitasuna: argi-diztirak jabetu dira
 errian, uxatu dute iluna
· Reflejan claramente alegría
Gazte zinanean’ gogoak zizun lekura joaten zinan
· Ibas donde querías
Gazte zoroak’ uren gaineko bitsetan oi dabe ames: neskatxa eder eta aberatsaz
ezkonduko dirala errez
· Se forjan ilusiones, levantan castillos en el aire
Gazte zoroak’ uren ganeko bitsetan oi dabe ames
· Sueñan en quimeras
Gaztea dala’ asko daki
· Aunque joven
Gaztea dala okertzen bada gizona’ zartu-ta ezin zuzendu!
· Desde joven
Gaztea dala oraindio zure umea, eziteko? Ezta bada gaztea’ begi okerrakaz
begiratuteko, bereagaz urten ezin dabenean!
· Mirar con ojos torvos
Gaztea dalarik’ igo du orrek mutil elduen neurrira
· Está ya hecho un mozo!
Gaztea diru batzen ikusi ebanean’ berak bere erdia bear ebala esan’ ta bizarrakaitik
emon eragin eutsan
· Y quieras que no...; a la viva fuerza... le obligó a dársela
Gaztea eta osasuneko’ ... eta ezertan-b’ ez dabil
· No se ocupa de nada
Gaztea, ikus zer duzun hobe
· Mira a ver qué te conviene más
Gaztea len, ura ere!... Gaur berrogei urte eginda dago..., gure anai gaztena
· Otro que ya dejó atrás la juventud
Gaztea ni? Esatea-be gizon gaztea nazala, berrogatamazortzi urtegaz!
· Qué ocurrencia!
Gaztea zalui eta manaiukor bezain’ da zaharra gogor eta zurrun
· Flexibilidad y rigidez
Gaztea zera, neskatxa...; baino onenak emana
· Ya no estás en sazón
Gaztea zera-ta, erraxa da txit’ zure urteak eder ematen-ta’ batek eta besteak nai
zaitzan, seme
· Como tu edad comunica gracia a la persona, no es difícil que te hagas querer
Gaztea’ zoro-zoro; zaarra zoroago. Zaarraren zoroa ez-ta obeago
· Las locuras de la vejez, más funestas que las locuras de la mocedad
Gazteago bazina’ orren ardurarik ezteutsula esango neuskizu
· Te diría que eso no te importa; que no tengo por qué responderte
Gazteai gorroto asko artutakoa da
· Les ha tomado gran ojeriza
Gazteak asi dira dantzan, lengoen legera
· Según el estilo de los antepasados
Gazteak...; bai neskatxak eta bai mutilak’ zai egoten ziran, egun oiek etortzeko
· Solían aguardar impacientes
Gazteak’ dantzan eragoioen
 · Estaban entregados a la danza
Gazteak direala zuen umeak dotrinea ikasteko? Ba dakiez bada mila soinu gangar, loi
eta lotsagarri!
· Pues cómo es que ya saben tantas canciones tontas?
Gazteak! -esaeutsien Tramanak autodun biai irribarrez- luzea dozue aria zeuek. Ezin
eten, e? ezin eten?
· Mucha materia de conversación; muchas ganas de hablar
Gazteak eta adinekoak
· Jóvenes y adultos
Gazteak ez dira geldirik egoten-zale; eta arin dira aspertzen
· No les gusta la quietud
Gazteak! ez gozak gu bakarrik nekepekoak
· No somos los únicos en tener que sufrir
Gazteak gailentzea jarri zaigu modan... Lengo errespetoa’ ez dakit non dan
· Desapareció el tradicional respeto
Gazteak gailentzea jarri zaigu modan... Lengo errespetoa’ ez dakit non dan
· El enseñoreamiento de los jóvenes
Gazteak gaitzerontz kolokatzen diranean
· Empezar a malearse
Gazteak, goiz ta arratsalde’ dantza atertu-barik len-egunean
· No paran de danzar
Gazteak’ kokotzak ukabilen gainean jarri ta aoa zabalik zeuden
· Con el mentón apoyado sobre los puños
Gazteak’ ordu segururik ez; ta zarrak’ eskaporik ez
· No hay edad que se libre de la muerte
Gazteak seguro’ ta zarrak eskaporik ez
· Nadie se libra de morir
Gazteak’ zar-irudituko lirake baltsamo orrezaz
· Parecerían viejas
Gaztean’ bizitzeaz eduki nuen kontu; eta zahartzean’ hiltzeaz
· Cuidé de; tuve cuenta de
Gaztearen gogoa’ beti jostetan: beste gauzarik eztu bere kasketan...
· No piensa más que en divertirse
Gaztearen naimena’ oraindik ondo zaildu-gabe dago
· Aún no está bien curtida; aún no está bien madura
Gazte-askorik’ ezpata-jokuan il eban! lagun batek, andrakuma bat zala ta ez zala
· Le mató en duelo a sable
Gazte-denbora’ gose batean darama, berak dionez
· No hizo más que pasar hambre en su mocedad!
Gazte-denboran’ aizezko burua neukan; ilea zuritzean bete zait kaskoa
· Con los años; con las canas
Gazte-denboran’ aizezko burua neukan; ilea zuritzean bete zait kaskoa
· Me ha venido el juicio...; he sentado el juicio
Gaztedia gixatxartzen ari da’ eta ertz-ertzera dijoa. Gobernu asko berriz’ egurrean
asteko kupiderik-gabe daude
· Carecen de escrúpulos para hacer uso de la fuerza
Gaztedia gixatxartzen ari da’ eta ertz-ertzera dijoa. Gobernu asko berriz’ egurrean
 asteko kupiderik-gabe daude
· Deriva hacia la radicalización, al extremismo
Gaztedia gixatxartzen ari da’ eta ertz-ertzera dijoa. Gobernu asko berriz’ egurrean
asteko kupiderik-gabe daude
· La juventud está perdiendo la paciencia
Gaztedia guztia’ bere jarraian darabil
· Trae tras de sí a toda la juventud
Gazte-egunak daukadaz beti gogoan
· Los tiempos de mi mocedad
Gazteek’ balakite; zaharrek’ ahal balute
· Si los jóvenes supieran; si los viejos pudieran
Gazteek eta haurrek’ begitarte eginen diote
· Acoger con agrado
Gazte-emana da’ baina, urteak aurrera arek
· Tiene el aspecto joven, pero es entrada en años
Gazteen adinari ala dagoka
· Así conviene a la edad o condición
Gazteen arteko nahas-mahasak, buruz-buru bi-bitan egoteak
· Encuentros a solas entre parejas
Gazteen arteko nahas-mahasak, buruz-buru bi-bitan egoteak
· Promiscuidades
Gazteen biltoki nasaian: egun ederra pilota-gose direnentzat
· Aficionados a la pelota
Gazteen biltoki nasaian: egun ederra, pilota-gose direnentzat
· Amplio salón
Gazteen dantza garbia’ zoragarria izan zan: mun eginda artzekoa!
· Chic! Una preciosidad
Gazteen ospea garraztuten asi zanean’ jagi zan alango baten zaldun ori
· Empezar a agriarse la discusión o gritería
Gazteenak garan aldetik’ euren esana egin bear izango dogu
· Por el hecho de ser los más jóvenes
Gazte-garaian zartzarorako ez badezu begiratzen’ egun ilunak izango dituzu’ atzen
urteak pasatzen
· Te aguardan días tristes
Gazte-gaztetan joana intzan or barrena..: gizon bizkorra atera aiz, bai...: ez ukan uan
jo okerrera!
· No anduviste desacertado
Gazte-gaztetandik basamortuan azia zan, penitentzi latzetan zaildua
· Curtido en ásperas penitencias
Gazte-gaztetatik’ arpegia emon bear izan zetsan bizi-modu gogor bati
· Hubo de afrontar
Gaztegia gixatxartzen ari da’ eta ertz-ertzera dijoa. Gobernu asko berriz’ egurrean
asteko kupiderik-gabe daude
· Carecen de escrúpulos para hacer uso de la fuerza
Gazteine-adarrean eskegita topau ebanean gixona’ errukia artu eutsen...
· Se compadeció de él
Gazteizen artuko leukee Apezpikuaren elizatzat’ Lekeitikoa langotxu bat!
 · Ya quisieran para sí una iglesia así
Gazteizko zaratea katolikuairi zor ei-jakie
· Inculpar a
Gazte-jendeak ba du parraldi’ ipui bi esaneraziz Mikela-ri
· Los jóvenes se divierten de lo lindo
Gazte-jendeak gazte bezala, guraso zarrak guraso’ bakoitzak bere lan-moduari oi-dio
eraso
· Jóvenes y mayores , cada uno según su condición
Gaztek eztakite bihotza erdizka ematen
· No saben entregarse a medias
Gaztela zabalean eta Andaluzian’ ba da naikoa lur
· En la ancha Castilla
Gaztela zabalean eta Andaluzian’ ba da naikoa lur
· Hay tierra de sobra
Gaztelako erregek zeukan Bitoria’ tropaz inguraturik zana guztia
· Toda ella; por completo
Gaztelako erri batzuetan’ kalte andiak egin ditu arriak; beste batzuetan’ edateko ura
zuzendu-ezinda dabiz
· Sin poder procurarse el agua para beber
Gaztelan’ garia ereiten dutenetik batutzeraino’ dagiana dagiela, bere modu lagatzen
diote
· No se cuidan más de él
Gaztelania’ arrastaka baizik eztakitenak
· Con gran dificultad
Gaztelarrak diote’ gure Probintzian Loiolak lenagorik eztuela
· No reconoce otro anterior; es el primero
Gaztelatik ekarten dan oberenari ezertxu ere zor ez dio, emengo txitxirioak
· No le va en zaga...; no desmerece lo más mínimo
Gaztel-erderea
· La lengua castellana
Gaztel-erritik itxas-erririk urr-ena
· El pueblo costero más próximo
Gaztelu aldeko gainetan goardi batzuk ipintzeko agindu zion’ liberalik bazetorren ere
· Por si venía algún
Gaztelu hura’ berendu bear zutela il edo bizi promestu zioten Gipuzkoa-tarrak
alkarri
· Apoderarse de él a todo trance
Gaztelu ura’ berendu bear zutela il edo-bizi... promestu zioten Gipuzkoa-tarrak
alkarri
· A toda costa, a todo trance
Gazteluaren eta hiriaren artean harrasi gora bat altxatu zuen’ zurtz egon zadien
gaztelua
· Para que la ciudadela quedase aislada
Gazteluaren garaiko aldetik’ mendiaren gaineratu ziran bezain laster
· N.B. Distinción entre garai y gain
Gazteluene ta Bordaxar’ auzo-xamar egiten dira: ordu-laurden bateko bidea oinez
· Están bastante próximos entre sí
Gazteluetan katez beteak dabiltzanen eran
· Como presidiarios cargados de cadenas
Gaztena ta motelena gertatu da
· El más flojo en la carrera
Gaztenberea baino esku bigunagoa
· Muy suave
Gazteri osoa, albo-errietan’ eguraldi onaren begira egoan, Busturi-n anka-besoai
jantzan astin-alditxu bat emoteko
· Estaban a la espera del buen tiempo
Gazteria galduko dala bide orretarik? Nok erru? Geuk
· A quién echar la culpa?
Gazteria’ sendo jolastu zan gure jaietan
· Se divirtió de veras; de lo lindo
Gazteriaren ondotik heldu zen jende-alde gogorra
· Gran gentío
Gazterik artzen du askok’ ardorako ta edanerako grina au
· Esta pasión por el vino
Gazterik asia naiz basoko lanean; tarteko lanak ere egin ditut etxean... Ez naiz lotsa
inoren aurrean
· A entretiempos, también he hecho las tareas de casa
Gazterik asia naiz basoko lanean; tarteko lanak ere egin ditut etxean... Ez naiz lotsa
inoren aurrean
· No tengo de qué avergonzarme ante nadie
Gazterik il zan, berrogei ta amar urte besterik etzuala
· No teniendo más que 50 años
Gazterik-xamar asi zan bertsotan
· Bastante joven aún
Gaztetako kontuak’ bertan-beera itxi...! Bestelan’ bearko dok goitik beera jetxi
· Dejarles por completo
Gaztetako kontuak’ bertan-bera itxi!... Bestelan’ bearko dok goitik beera jetxi
· Andanzas de mocedad
Gaztetako kontuak’ bertan-bera itxi!... Bestelan’ bearko dok goitik beera jetxi
· Arruinarse
Gaztetako lagun biok, San Antonioz’ Urkiolan uste-uste bagarik, alkar jo dabe
· Encontrarse inesperadamente
Gaztetako lagun danak’ il jataz
· Todos mis compañeros de mocedad
Gaztetako pasadizuak kontatzen asten ziranean
· Historietas de su mocedad
Gazte-talde aundia osatuko da, inondik ere
· Según todas las trazas
Gazte-talde aundia osatuko da, inondik ere
· Juntarse buena cuadrilla
Gaztetalde ederrik ibili da goi-alde ortan!
· Qué de hermosas cuadrillas o grupos de jóvenes!
Gaztetan aren etxean ogipeko egon zan’ da ondo ekanduta egoan arrantzuko
arazoetan
 · Había estado sirviendo
Gaztetan’ baso-lanean jarduna zan; baina gero’ argin ikasi zuan
· Aprendió el oficio de cantero
Gaztetan’ baso-lanean jarduna zan; baina gero’ argin ikasi zuan
· Había trabajado de leñador en cortar árboles
Gaztetan bazabiltza irri eta farra’ zaartzan egingo dezu gogotik negarra
· Amargo llanto
Gaztetan bazabiltza irri eta farra’ zaartzan egingo dezu gogotik negarra
· Disipación
Gaztetan egin bear da lan’ zartzan gauza onik izatea nai badegu
· Si no quiere uno pasarlo mal en la vejez
Gaztetan eragiten etzuen neurriak’ zartzara erasaten du. Ardoaren neurriak
· Afecta o daña en la ancianidad
Gaztetan eragiten etzuen neurriak’ zartzara erasaten du. Ardoaren neurriak
· La cantidad que no afectaba de joven
Gaztetan eta gero sasoirik onenean, bere buruari bazkari on bat opa ez diola lanean
ler egin’ eta azkenean ao-zabalka bizi bear, inon lagunik gabe!
· Sin permitirse una comida a su sabor
Gaztetan eztakit nungo prailetan ikasle izandakoa zan
· Había estudiado con no sé qué frailes
Gaztetan gaixotia izan zan; baina gero’ gogorra izan da
· Fue enfermizo
Gaztetan gaixotia izan zan; baina gero’ gogorra izan da
· Luego ha sido fuerte
Gaztetan gaizki oituak’ len artutako oitura txarrak ez ditu samur utziko
· No las dejará tan fácilmente
Gaztetan galai zuanarekin ezkondu naiko du
· Con quien fue su galán en los años mozos
Gaztetan, nok esango eban orretara jo biar ebanik?
· Que en eso iba a parar
Gaztetan’ utsik etzeunkana zinean
· Sin defecto físico
Gaztetan zabar ezia
· Consentido; de floja educación
Gaztetandik ekartzen dute okerrerako bidea
· Vienen viciados al mal
Gaztetandik ekartzen dute okerrerako bidea
· Vienen ya torcidos y viciados
Gaztetanik zartzeraino kakoturik ta makurturik egon dana’ nola zartzean zuzenduko
da?
· Quien ha estado encorvado
Gaztetanik zartzeraino kakoturik ta makurturik egon dana’ nola zartzean zuzenduko
da?
· Desde la juventud
Gaztetasuna Pampa-n utzi..., ta orain zartzarora’ ... ezurrak Euskalerrian utzi nai...
Damua sakelean baneuka
· Y ahora a la vejez
Gaztetasuna Pampan utzi’ ta orain zartzarora’ ezurrak Euskalerrian utzi nai...
Damua sakelean baneuka!
· Si estuviera en mi mano corregir lo hecho!
Gaztetasunak’ labur ditu mugarriak... Batere zuhur dena’ arratsaz oroitzen...:
goizeko iguzkian’ ez sobra jostatzen
· Es de prudentes acordarse del atardecer de la vida
Gaztetasunak’ labur ditu mugarriak... Batere zuhur dena’ arratsaz oroitzen...:
goizeko iguzkian’ ez sobra jostatzen
· La juventud es breve
Gaztetasunaz’ ez dio hainbertzeko zorrik’ lehentxeago aipatu dugun horri
· Apenas es menos joven que
Gaztetasuneko asiera txarrari’ askotan datxeko andi-denborako ibilera txarragoa
· Se le junta o añade
Gaztetasuneko asiera txarrari askotan datxeko andi-denborako ibilera txarragoa
· Conducta de la edad adulta
Gaztetatik ekarri bear dira umeak onez ta gaitzez esanak egitera, gurasoai lotsa
gordetzera
· A obedecer, quieras que no
Gaztetatik erantsi bear diezate seme-alabai Ama Birjina-ganako jaiera
· Inculcarles la devoción a la Virgen
Gaztetatikan ditut ezurrak eziak...; lotan’ denbora motzak; lan-ordu luzeak
· Sueño corto
Gaztetatikan ditut ezurrak eziak...; lotan’ denbora motzak; lan-ordu luzeak
· Estoy bien curtido al trabajo; bien molidos los huesos
Gaztetu da oso: artu ditu berriz ere’ lengo kolore eder aiek
· Recobrar su buen color
Gazte-xamarretik asi zan bertsotan
· Desde bastante joven
Gaztezaroan’ alkarren kutun ginean; eskolan-bere beti nasi ibili ginean
· Anduvimos juntos
Gaztezaroan’ alkarren kutun ginean; eskolan-bere beti nasi ibili ginean
· Eramos íntimos amigos
Gaztiatu dautet’ ene eskuko direla: aski dutala hitz bat erraitea
· Me han avisado que están a mi disposición; que aguardan mis órdenes
Gaztigu onek’ Jakoben biotza osoro il zuen
· El aviso asustó, atemorizó a J
Gaztigu xumea emana izanen zaio huts xumeari
· A falta leve, castigo leve
Gedeon-ek’ etzuen alako berririk artu uste
· No esperaba tal noticia
Gehiago ez dut aihenaren gozotik edanen edango
· No beberé ya más del zumo o fruto de la vid
Gehiago ez dut hemen amaren begitarterik; nihor, ez adiskide bat, nitaz arta duenik!
· Ya no tengo el rostro, los ojos de la Madre, que me miren
Gehiago ez dut hemen amaren begitarterik; nihor, ez adiskide bat, nitaz arta duenik!
· Nadie que se cuide o preocupe de mí
Gehiago ezin buru eginez’ hiriko eskola batean sartzea eta gakotzea deliberatu zuten
 burasoek
· No pudiendo con él
Gehiago zara zu gure aita Abraham baino?... Zerentzat daukazu zeure burua?
· Por quién te tienes a ti mismo?
Gehiago zare zu, ezen-ez Abrahan gure aita? Nor egiten duzu zure burua?
· Tú por quién te tienes?
Gehiagoko ariarik-gabe’ galde hau egin zion apezpikuari
· Sin que viniese a cuento
Gehiagoko bat ere erran nahi dut
· Todavía quiero decir algo más
Gehiagoko beldurrik-gabe joan zen biharamunean elizarat
· Despreocupada
Gehiagokoa da zure falten kontua’ itsasoko hare-izpiena baino ere
· Es mayor el número de tus faltas que
Gehiagokorik gertatu da egun hotan gure Herrian
· Cosas más importantes han ocurrido
Gehien bazterretarik hartua da halakoa
· Acosado de casi todos los lados
Gehienak bide zuzenetik dabiltza
· Proceden honradamente
Gehienak ekartzen zituen, indarka bederen. Gure pilotariak
· Conseguía devolver la mayor parte de las pelotas
Gehienak’ gorriak dira; eta gorriek’ gorri-lan
· Y obran como rojos que son
Gehienek nahi ginuke’ Frantzia errekatik ateratzen ikusi
· Quisiéramos verla salir del atolladero; de su ruina
Gehienek zaukaten’ Frantziarenak egina zuela
· Que Francia estaba ya perdida
Gehienez mintzo naiz hori erratean: guziek ba dakite’ haitzak aritzak ba duela
nonnahi itzala
· No hay hombres sin defectos; no hay árbol sin sombra; no hay regla sin excepción
Gei au bete-beterik daukagula’ etorri jaku eskutitz bat
· Teniendo ya completo este número del periódico
Gei au ez-urten, bai-urten dagoala batuko dira laurak
· A punto de salir este número del periódico
Gei edo gitxi’ inor ezta emen, orren barri eztakianik
· Nadie que no esté más o menos enterado
Gei onetan agerturiko edergarri bi onek’ beste albistari batek adiskide-usainean
emonak dira
· Graciosa o amablemente obsequiados
Gei ori izango da auza
· Seguramente. Probablemente
Gei orretako irakurkizunak dira, nire ustez, arduragarrienak; eta arduraz
irakurrizuz
· Son los más interesantes
Geiago baino geiago Jesus Alkerazi naiez’ listuka asi zekiozkan
· Por afrentarlo más y más
Geiago balio dik ire berriketako gogoak!
· No sé cómo haces para hablar tanto!
Geiago begiratuten deutsazu adiskideagazkoa eukiteari’ pekatu ilgarriak arimara
ekarri deutsuzan kalteai baino
· Conservar una amistad
Geiago edo gutxiago’ bi aldetarakoa dan paper bat atera dute
· Un periódico más o menos ambiguo
Geiago egin nai badigu ere’ bere esku dauka gure Jaunak
· Si quiere enviarnos más tribulaciones
Geiago egin nai badigu ere’ bere esku dauka gure Jaunak
· El es el Dueño; es muy dueño de hacerlo
Geiago egin zuten biak, pestara joatea’ etxeari giltza emanda!
· Qué ocurrencia la de los dos! Lo extraño es que
Geiago egin zuten biak, pestara joatea’ etxeari giltza emanda
· Dando un cerrojazo a la puerta
Geiago egiten dezue, medikutan ibiltzearekin!
· Cómo se os ocurre...?
Geiago egiten du buruz gizon onek’ ezen ez eskuakin eun mila gizonek
· Trabajo de inteligencia
Geiago ematen dun-antzera’ patata berri ori ereiten dute gurean ere
· Por eso de que deja más utilidad
Geiago emon-gurakorik balego’ bizkortu daiteala!
· Si hay quien dé u ofrezca más
Geiago esan nai banu ere’ bidean jartzen nazu
· Me das pie para ello; tú mismo me das ocasión
Geiago esango nukenean uzten det nere idazlan au
· Me quedo con ganas de decir más; aún me extendería más
Geiago eskatzeko biderik ez dezu
· No tienes derecho a
Geiago ez emen-zan nexkaren azterrenik izan
· Ya no hubo nunca noticias de ella
Geiago ez jarri emen agintzen’ gerra maitatzen duanik...! Naiko negarra ekarri zuten
Hitler eta Mussolinik...
· Harto hicieron sufrir en el mundo!
Geiago eztok leidu papeletan periodikuetan, Peilo? -Bai: pinuek laster kokotean
sartuko-uskuezala dizkigutela, eta... inondiko gauzak!
· Y la mar de cosas así
Geiago ikasi ezpadu’ joan-gabe ere ba zegokean
· No valía la pena de ir allá
Geiago inoiz ni agertuko, etxe onetara!
· Nunca más apareceré por aquí...!
Geiago jako semeari’ alabari baino
· Tiene más inclinación al hijo que a la hija
Geiago joten gaitu lagun orrek egin deuskunak
· Más nos choca o sorprende
Geiago luzatu-bagarik esango deutsut’ zer zor deutsazun Eleizeari
· Sin más tardar
Geiago luzatu-gabe’ sailari garraizkion
· Prosigamos; sigamos adelante con el tema
Geiago’ mu-rik be eztotsut esango
· Sobre eso, no diré ni pío
Geiago ta geiago balitz ere’ ontzat artzeko nago
· Aunque fuese muchísimo más
Geiago-barik jagi zan’ eta alde egin eban bestearen aurretik, arpegi ilunaz
· Se alejó de su presencia
Geiago-bere entzunda nago; ta eztozu zeri, bi ta iru bidar, ez asarratuteko niri esan
· No tienes necesidad de decirme que no me enfade
Geiagok ere esan du-ta’ ... ez dira gizonen lotsa, emakume oiek kanturako
· Y no soy el único en decirlo; otros más lo han dicho
Geiagok ere esan du-ta’ ... ez dira gizonen lotsa, emakume oiek kanturako
· No tienen nada que envidiar a los hombres
Geiagok ere esaten due-ta, iru edo lau urtean bere onetara ez omen da etortzen’ gaitz
ori pasa duna
· Restablecerse del todo
Geiagok ere esaten due-ta, iru edo lau urtean bere onetara ez omen da etortzen’ gaitz
ori pasa duna
· Ya se suele decir
Geiagok ere galdetu didate gauza bera
· También otros me lo han preguntado
Geiagoko buruko-min barik’ egunok oberuntz egingo al dabe! Itxasoan
· Es de esperar que mejore el tiempo actual
Geiagoko esakizun-baga’ urrengora arte
· Sin otro particular
Geiagoko estimaziorik-gabe, nola eskeiniko nion ba?
· A quien no mostraba mayor interés por
Geiagoko kristau-ezaguerarik-gabe’ zer erakutsi bear die guraso oek beren umeai?...
Utsuna ori betetzen ez bada’ goitik-beerako ederra eman bear dute gure oitura
onak!
· Buen bajón van a dar nuestras buenas costumbres!
Geiagoko-barik eztozue minik erakutsiko
· Sin necesidad
Geiagoko-barik eztozue minik erakutsiko
· No andaréis quejándoos; no pregonaréis vuestro dolor
Geiagoko-gabe’ berri-ematera joan zitzaion senarrari
· A comunicar la noticia
Geiagoko-gabe’ berri-ematera joan zitzaion senarrari
· A comunicar la noticia
Geiagoko-gabe’ berri-ematera joan zitzaion senarrari
· Sin esperar a más
Geiagoko-gabe, preso?
· Así, sin más ni más?
Geiagokorik esan-baga’ jagi ginean biok, gengozan lekutik’ eta asi ginean etxerantz,
isil-isilean
· Silenciosos; taciturnos
Geiagokorik-gabe ila gelditu zen nexka gaxoa
· Sin más; en el acto
Geiagokorik-gabe’ satai-ukaldi bat gaitza jo zion batak bertzeari
· Sin más ni más
Geiagoren burubiderik ez dezu?
· No tienes más juicio que todo eso?
Geiagoren geiago pekaturik ez egiteko borondate indartsua
· Ya nunca más
Geiagoren geiago’ zaldiz ibiliko ez naiz
· Nunca más
Geiagoren-geiago etortzen baaiz orrela’ irinduko aut!
· Moler, hacer papilla
Geiagoren-geiago ez aut adituko, hire eginalak-gatik
· Ya nunca más
Geiagoren-geiago ez aut adituko, hire eginalak-gatik
· Por más que te empeñes o me importunes
Geiagoren-geiago ez det berriz biotza jarriko’ lurreko beste ezertan
· Ya nunca más
Geiegi apaintzen dan emakume ezkonduak aditzera ematen du’ goiak utsak daudela
· Revela tener poco seso
Geiegi artu dezuna’ zor dezu
· Lo que has cobrado de más
Geiegi batera katea bilau-gabe’ goazen aurrera
· Rebuscar, analizar
Geiegi batera katea bilau-gabe’ goazen aurrera
· Demasiado; en demasía
Geiegi bezela maite du gure izkuntza zar au: euskerazko uskeri batek’ pozaz zoratzen
jartzen du
· Le tiene verdadera pasión...; una pasión loca
Geiegi derizkio’ etxera sartzean Agur Maria esatea
· No se digna
Geiegi dinogula? Oina iminiko dautsegu ba, dinogunari
· Pues vamos a dar una base a la afirmación; vamos a dar la prueba
Geiegi edandakoak’ erabat ilda ez egon-arren’ ezertarako burubiderik ez du
· No tiene fuste o determinación para nada
Geiegi eginda dago; jan ta edan lar eginda
· Se ha excedido
Geiegi eretxiko deusku’ ordu bat-txo arimeari emotea
· Nos parecerá demasiado
Geiegi esan-gabe’ ixiltzera noa
· Para no propasarme a decir demasiado...; será mejor que me calle
Geiegi luzatzearen bildur ezpanintz’ beste gauza asko esango nikezue
· Si no temiera alargarme
Geiegi okertzen badira’ gauz onik eztute etxera ekartzen seme-alabak
· No acarrean más que disgustos
Geiegia’ beti da txarra...; geiegi ikastea-be bai
· Todo exceso es malo
Geiegia eta gutxiegia’ guzia da kaltegarria
· El exceso y el defecto. Ni tanto, ni tan poco!
Geiegiak esaten ari naizela irudituko zaizute
· Os parecerá que exagero
Geiegiak gainez egiten du
· La paciencia tiene sus límites
Geiegiak ere ez du berekin askotan gauz onik...; eta ara zer gertatu zitzaigun
· No conviene nunca abusar o pasarse de la raya
Geiegiak ere’ gainez egiten du Ez da beraz komeni...
· No insistir demasiado! No abusar de la paciencia de nadie!
Geiegian dakigu’ obe dala sendabideak orain artutea
· Demasiado sabemos
Geiegiko esana balitz ere Kristok diona’ beartzen luke, Berak ain atsegin duna egitera
· Aunque fuera una exageración
Geiegiko esana balitz ere Kristok diona’ beartzen luke, Berak ain atsegin duna egitera
· Debería obligarnos a
Geiegikoa ere’ geiegia da
· Eso ya es de más. Eso es ya un abuso. La paciencia tiene sus límites
Geiegirik ez derizkiot’ damu duala esan badet
· No creo que sea mucho decir que
Geiegirik ez, gutxiegirik ez...: bere babesean bear du. Kristauak izketan.
· Una medida razonable
Geiegizko aizeketarik ezin det inoiz irentsi: aundiak beti aitamenetan... txikiak aztuta
utzi
· Aireando siempre a los grandes
Geiegizko aizeketarik ezin det inoiz irentsi: aundiak beti aitamenetan... txikiak aztuta
utzi
· Aireando siempre a los grandes
Geiegizko aizeketarik ezin det inoiz irentsi: aundiak beti aitamenetan,... txikiak aztuta
utzi
· Propaganda desmedida
Geiegizko edan onek’ sortu lezake barruan’ eutsi-ezineko egarria
· Una sed incontenible
Geiegizko edan-bearrak’ bai gorputzari, bai animari’ jipoi gogorra ematen dio
· Causa gran estrago físico y moral
Geiegizko edan-bearrak bai gorputzari, bai animari’ jipoi gogorra ematen dio
· El abuso de la bebida
Geiegizko edariak’ batekoz-beste jartzen ditu gizonaren almenak
· Trastorna las facultades
Geiegizko edari-zaleak’ bere burua du Jaungoiko
· Es idólatra de sí mismo
Geiegizko jatea’ ez da batere on
· No es nada bueno comer en exceso
Geien berotuko daben eguzkiaren aldeko dira
· Oportunistas
Geien estutzen zaituen galgiro edo grina gaizto ori
· El vicio que más te acomete o importuna
Geien galtzen zaituen uts onetan ez jausteko gogoa
· La falta en que más caes
Geien ondrau bearrean’ saspean darabil gizonak askotan’ Jaunaren izen santua
· Mancillar, enlodar
Geiena dakitenak idukitzen oi dute mundua menpean
· Suelen dominar el mundo
Geiena duenak adina grazia luena balitz ere
· Que tuviese tanta gracia como
Geiena egiten duenak ere’ il-arte bizi Dirurik geien egiten duenak ere’ galdu bear
· Nada es de duración indefinida
Geiena jan dute... Pittinak utzi dituzte
· No han dejado más que unos pocos granos
Geienak’ ao zabalaz geratuko litzakez sekularioan
· Quedar a copas; sin entender
Geienak’ ao zabalaz geratuko litzakez sekularioan
· Eternamente
Geienak arrotu ditugu... pastelak
· Ya hemos dado cuenta de ellos..; ya los hemos comido
Geienak asi ziran’ esatekoak esaten aren kaltez
· A decir la mar de cosas contra él
Geienak dira’ txakurto, galdu batzuk..; erri aren lepotik bizi dira; ta beroni gauza
onik ezteutse erakusten
· Son unos bellacos
Geienak dira’ txakurto, galdu batzuk...; erri aren lepotik bizi dira; ta beroni gauza
onik ezteutse erakusten
· Vivir a costa de
Geienak dira’ txakurto, galdu batzuk...; erri aren lepotik bizi dira; ta beroni gauza
onik ezteutse erakusten
· Dar mal ejemplo en todo
Geienak egozan’ ankea kendu bear jakola gizon orreri’ bizia atarako bazan
· Si se quería salvarle la vida
Geienak euren artean erderaz ekiten eutsen, mordoilo-mordoiloka bazan-bere
· Aunque fuese chapurreando
Geienak ez eben berbarik eraso
· No hicieron ningún comentario a lo oído
Geienak ez eben berbarik eraso
· No hicieron ningún comentario a lo oído
Geienak izerdi asko bota dabe’ dauken dirua pilotuteko
· Han tenido que sudar mucho para
Geienak’ jai artu zuten artsaldean
· Hicieron fiesta; no fueron al trabajo
Geienak mingaina luze dute, demoninuetan!
· Caramba!
Geienak mingaina luze dute, demoninuetan!
· Deslenguadas; no se quedan cortas en sus críticas
Geienak’ naixeago dute Errege’ Erregea baino
· Tienen alguna mayor preferencia por Errege sin artículo
Geienak ontan’ urgunka gabiltza
· Claudicamos; incurrimos en fallos
Geienaz’ neretzat gaizki-esaka aritzea izango da
· Todo se reducirá a que murmuren de mí
Geienaz ere’ ukabil bat adinakoa
· A lo sumo
Geienaz ere’ ukabil bat adinakoa
· Del tamaño del puño
Geien-be’ amar-amabi lagun aurkitu dodaz
· A lo sumo; a lo más
Geienean begiratua da euskalduna’ aurrekoari zor deutsan lotseaz
· Por el respeto debido a los circunstantes
Geienean’ ganora-barik egiten dau otoia, adina beste leku baten dabela
· Sin fundamento, sin brío
Geienean’ ganora-barik egiten dau otoia, adina beste leku baten dabela
· Con la atención en otra parte
Geienean’ garai jakintsuan izaten zuten oitura, ur-bila joateko
· Más o menos a horas fijas
Geienean’ gau-berandua izaten det lanak bukatzerako; gaur ere ez naiz goiz-goiz asi
· Suelen ser horas avanzadas de la noche
Geienean’ gau-berandua izaten det lanak bukatzerako; gaur ere ez naiz goiz-goiz asi...
lanak egiten.
· También hoy se me ha hecho bastante tarde
Geienean isilik egoten egokion senarrari...; batzuetan orregaitino’ ez eban atzerako-
bagarik izten
· No le dejaba sin contestación o réplica
Geienean koitadu orreri’ dana igarten deutsue; ta zuk’ igarri ezpaleutsuen-legez’
zeureari aurrera! zer dala-ta zer dala
· Tú, adelante con tu tema... Venga a seguir con tus preguntas o adivinanzas
Geienean’ zagartzera zaartzera zimurtzen da jendea
· Se vuelve tacaña la gente, a la vejez
Geienek ezin dute ikusi’ begiko zikina baino
· Lo aborrecen..; no lo pueden estomagar
Geienek uste dugu’ errak eta gorrotoak ez duela alderdi onik
· No puede traer nada bueno el odio
Geieneko ere’ iru urte ziran, Donosti polita sutu zutela
· A lo sumo haría tres años que
Geienen eritziz’ etxekalte bat besterik ez zan
· Un perdulario
Geienera jota ere’ penatzen bizi-bearra izango degu
· Aun en el mejor de los casos; aunque así sea
Geienera jota ere, zenbat izango dira, onela datozen arkumeak? Berrogei edo
berrogei ta amar, buru-burutik
· A lo sumo; calculando a lo más alto
Geienera jota ere, zenbat izango dira, onela datozen arkumeak? Berrogei edo
berrogei ta amar, buru-burutik
· Todo lo más
Geienetan, bidetxur ona’ zabalaren garai-alde dijoa
· Va por encima del camino
Geienetan’ goseak jota dabiltza
· Andan famélicos
Geienetan’ parra eragiteagatik esaten ditugu zenbait gauza; eta Jaungoikoa nola bai
dezun gizon ona, eta ez gu bezelako gixatxarra’ oiek eta geiago erraz barkatzen
dizkitzu
· Como es comprensivo... los perdona fácilmente
Geienetan’ txarrera jotzen dute gaitz abetan’ zuzperraldi oiek
· Acaban en un empeoramiento
Geienez’ maastiai ukutu gaiztoak egiten deutsoz apirileko leiak
· Causarles daño
Geienez ere, zenbat etorriko dira?
· A lo sumo; a todo tirar
Geien-geienak ditugu emen erru eta pekatuak... Eskuak biotz-gainean jarri...: ondo
atera kontuak
· Pongámonos la mano en el pecho...! Hagamos bien examen de conciencia... Seamos
sinceros!
Geien-geienak euskerea’ aoz baino eztabe ikasi
· Sólo lo han aprendido oralmente
Geien-geienaz ere’ eztira eun urte betetzeko-dina nere egunak
· Aún calculando al máximo; a lo sumo; a lo más largo; a todo tirar
Geien-geienez ere’ eztira eun urte betetzeko-dina nere egunak
· No llegan a cien años
Geientsuenei gustatu zaie Urtainek dadukan jarrera... Berealaxe buruan du
Europako txapela
· Su estilo o manera de acometer
Geientxuok errez pasatzen gera fraile orren mangatik; baina txekor lodiak’ estutxo
ibiltzen dira
· Andan apurados para pasar; pasan con dificultad
Geientxuok errez pasatzen gera fraile orren mangatik; baina txekor lodiak’ estutxo
ibiltzen dira
· En general. Los más de los penitentes
Geientxuok errez pasatzen gera fraile orren mangatik; baina txekor lodiak’ estutxo
ibiltzen dira
· Los peces gordos. los penitentes que traen mucha carga
Geigoren geigo geiagoren-geiago etortzen baaiz orrela’ irinduko aut!
· Si en jamás de los jamases se te ocurre otra vez... Si vuelves jamás a venir
Geigorik geigokorik jakin ez... ta oinbeste istilu?
· Tanto aparato... y total? que no sabía!
Geihegi janik’ gainez egin du
· Lo ha devuelto... el estómago
Geitxo gizentzeari eman dio gure aizpak
· Está engordando más de la cuenta
Geitxo il baitu Zumaiak burrunda, bira ematean’ ipurdiz-moko diradenean ontzi
biak’ Zarautz dator batere aurretik. Estropadan
· Se ve que es Zarauz quien lleva ventaja, aunque poca
Geitxo il baitu Zumaiak burrunda, bira ematean’ ipurdiz-moko diradenean ontzi
biak’ Zarautz dator batere aurretik. Estropadan
· Cuando se han colocado dando la espalda
Geitxo il baitu Zumaiak burrunda, bira ematean’ ipurdiz-moko diradenean ontzi
biak’ Zarautz dator batere aurretik. Estropadan
· Ha amortiguado demasiado la velocidad emprendida
Geixeago egin dedila! bitartean ez atera sutatik! zopa
· Que acabe de cocerse
Geixeago kenduko ziokean, artara-ezkero... alde aundixeagoa; baina kenduak kendu’
ondo ikusten zuen jokoa galdua zeukala
· Por mucha ventaja que le sacase; por muchos puntos que le quitase
Geixeago ere ba gera, etorri nai izan-ezkero
· Aún somos más de lo que se figurarían
Geixo jarri dala esan lei eguzkia
· Ponerse enfermo
Geixo txarra da ori, geienetan eriotzea ondoren dakarrena
· Enfermedad casi siempre mortal
Geiztoagoak’ obea nai naidi
· Otro vendrá que por bueno me dejará
Gela atan’ dana ei-zan armie ta gauzie
· Todo era armas y utensilios... y cacharros
Gela batean egiten dabe lo, gizon-pilo orreik’ merke-naian
· Por economía
Gela batean sartu ta txit estu arturik’ bere pekatuen ispilu arrigarria begien aurrean
paratu nion
· Y tratándole con el mayor rigor
Gela onetatik dakustazan okaran-loraginokoak-be’ autor dagoz’ esker-onekoak izatea
zor jakela edonori ta edozeri
· Todo en el universo hasta
Gela onetatik dakustazan okaran-loraginokoak-be’ autor dagoz’ esker-onekoak izatea
zor jakela edonori ta edozeri
· Están atestiguando, dando testimonio
Gela ori bigarko utzita’ beste bi ook joko ditut gaur
· Despacharé, asearé... adecentaré... Hoy me meteré con estos dos cuartos
Gela ortako argiaren isla ikusten zan gaur goizean
· El resplandor indirecto de la luz
Gela txikiko saietsean’ arra-beteko zulo biribila: aizea ta argia sartzeko
· Una claraboya u ojo de buey, de un palmo de diámetro
Gela-beiangana’ ondatuta itzi eban
· Dejó perdido el suelo de la habitación
Gelak’ ondo aizetuak izan dira
· Ventilación
Gelak, suak’ berak eramaten ditu
· Ella cuida de los cuartos y de la cocina
Gelako atea isteko-bere arte barik’ arin-aringa ugazabagana joan zan’ arnas-oska
esanaz ikusi ebana
· Jadeante
Gelako atea isteko-bere arte-barik’ arin-aringa ugazabagana joan zan’ arnas-oska
esanaz ikusi ebana
· Sin tomarse ni tiempo para cerrar la puerta
Gelako ate-leioak itxi-itxi egin ebezan; eta barruan zer erabili ete eben?
· Qué tratarían?
Gelako ate-leioak itxi-itxi egin ebezan; eta barruan zer erabili ete eben?
· Cerrar completamente
Gelako guztiak’ berriren-berri negarrez asten dira itz aiek entzutean
· Nuevamente
Gelan sartu zinan gero, berotuaz zintzurra
· A echar un trago
Gelan sarturik beren nausia hila atzeman zuten lurrean zabal-zabala
· Que yacía en tierra
Gelan sarturik’ bizi eta oso atzeman zituen biak elkarrekin batean lo
· Los encontró a ambos sanos y salvos
Gelan sartzean’ ai estu ilun bat entzun zuen. Sartu’ ta odoletan irabiaturik ila arkitu
zuen bere laguna
· Oyó un ay angustiado
Gelari on-irizten zaio’ beti an egonaz
· Se le toma gusto
Gela-sabaira begiratu ta arnasaz ondo bete ezinik-legez’ tira neugaz! esan eutsan
Txomin-i
· Todo sofocado
Gelatik irten bezain laster’ ez atzera ta ez aurrera gelditu zan
· Se quedó inmóvil; sin poder dar un paso
Gelatxo bat aukeratu zuan beretzat’ etxeko lekurik bakarrenean. An egunak, an
gauak dituan orduak igarotzen zituan orazioan
· Todas las horas de la noche
Gelatxo bat aukeratu zuan beretzat~ etxeko lekurik bakarrenean. An egunak, an
gauak dituan orduak igarotzen zituan orazioan
· En el lugar más retirado de la casa
Geldi bitez bat-eginak zure ta nere gogoa!
· Queden ya identificados
Geldi dagoana’ ez inorako, ez ezetarako dago
· Nada se adelanta con estarse quieto
Geldi dagon arropa’ egurastu-gabez’ lizundu egiten da, mendebal onekin
· La ropa guardada
Geldi dagon arropa’ egurastu-gabez’ lizundu egiten da, mendebal onekin
· Por falta de ventilación al no ser oreada
Geldi daukoguz eskuak
· Ya veis que no nos vengamos de vosotros
Geldi egoan, gogortuta, emakuma errukarria
· Yacía cadáver
Geldi egoan, gogortuta, emakuma errukarria
· La pobre mujer
Geldi egon-bearrez guziz gogaitua bizi zan
· Aburrido de no hacer nada
Geldi egon-bearrez’ guztiz gogaitua bizi zan
· Aburrido de no hacer nada
Geldi ezpazaudete, umeok’ batedon-batek igarri bear dio...! Baten-batek; bat edo-
batek...
· Alguno lo va a pagar
Geldi joango gaituk, emendik aurrera
· Iremos despacio
Geldi or! -deadar egin zioten.- Baina aiek orpoak jasorik’ igesi asi ziraden
· Alto!
Geldi or! -deadar egin zioten.- Baina aiek orpoak jasorik’ igesi asi ziraden
· Echar a correr
Geldi or!... Ona, aldean dozuzan diruak!
· Alto!
Geldi or!... Ona, aldean dozuzan diruak!
· Venga el dinero que llevas!
Geldi or! -Zer beozu bear dozu?- Ona, aldean daukozuzan diruak!
· Venga el dinero que llevas encima!
Geldiago irakurri bearra lagoke
· Habría que leerlo más despacio
Geldi-egona’ gaiztoa da
· Es malo estar parado
Geldi-egonean’ zimurtu egin da soinekoa
· Por el no uso
Geldi-egonik etzedukan beraz’ etsaia urbil zebilen bitartean
· No le daban reposo
Geldi-geldi zijoan bidean aurrera
· Avanzaba lentamente
Geldi-geldika asagora elduten dala dino esakera zar batek. Baina zeugaz jazo da’
arin-arinka urra-urra geratutea
· Mucho correr y no adelantar
Geldi-geldika asagora elduten dala dino esakera zar batek. Baina zeugaz jazo da’
arin-arinka urra-urra geratutea
· Pasito a paso, se llega lejos
Geldi-geldika jarraitu nion, neurtuaz bere pausoa
· Fui siguiéndole pasito a paso
Geldi-gogorra izan bear du fraile orrek, nik dakidanez
· Según tengo entendido
Geldi-gogorra izan bear du fraile orrek, nik dakidanez
· Inquieto, culo de mal asiento
Geldika bear da irakurri; ez itoka, guzia batean
· No precipitadamente y de una vez
Geldika bear da irakurri; ez itoka, guzia batean
· Pausadamente
Geldika-geldika ekarriko deutsaguz euskera bilostuari’ bere soinekoak
· Al empobrecido o expoliado idioma vasco
Geldika-geldika ekarriko deutsaguz euskera bilostuari’ bere soinekoak
· Poquito a poco
Geldirik egon litezke, ta amorez bertan urtzen ez lirala?
· Sin derretirse de amor
Gelditu da bat-batetan tiroketa... Zer izango? ta... batailoia alde egiten asia zala! Itzak
legunak’ eta putzak minak
· Qué será o qué no será?
Gelditu da bat-batetan tiroketa... Zer izango ta... batailoia alde egiten asia zala! Itzak
legunak’ eta putzak minak
· Buenas palabras y malos hechos... Valientes de pico
Gelditu egin bear izan nuun, goiz joatez
· Tuve que renunciar a...; tuve que dejar de ir temprano
Gelditu zan etxea’ dozena bat urteko neskaren burubideari begira
· Pendiente de; al cuidado de; a cargo de
Gelditu zen’ aoa ezin bilduz, oinazez zena betea, bazterrak orroz urratzen zituela
· Sin poder cerrar ya la boca
Gelditu zen’ aoa ezin bilduz, oinazez zena betea, bazterrak orroz urratzen zituela
· Todo dolorido
Gelditu zen’ aoa ezin bilduz, oinazez zena betea, bazterrak orroz urratzen zituela
· Dando rugidos espantosos
Geldituko zara’ bere aldian hura Jakob bezain beldurtua
· Tan atemorizado como quedó en su caso Jacob
Geldituko zinake’ sekulako zere burua galtzeko bidean
· En peligro de perderte para siempre; expuesto a
Gelditzea baino obeko dozu’ ekin-aldi baten bide guztia egitea
· De una tirada
Geldiunerik bagako arineketa ikaragarrian
· Carrera desalada
Geldiurra gutxiko gizona zan; etzan arra baino geiago gelditzen
· No sabía estar quieto; siempre estaba en actividad
Geldoa
· Pelma; la mosca fastidiosa o cargante. N.B. Claramente usada la palabra como
sustantivo
Geltokirik eztaukala dabil, atzeko minez
· Sin poder sentarse con comodidad
Geltokitik ateratzerakoan’ esnezaleekin lenengo topoa
· Lo primero con que se encontraron
Gen ken akida ene antzinetik!
· Quítate de mi presencia!
Gendulain-dik sei zagi ekarri ditute, igazkotik: ua da, ardorik bada, ardo!
· Aquél sí que merece llamarse vino!
Geneveko Kontseiluak auzia xuri dezala, Hongria beltzatuz
· Dictar sentencia, fallar
Geneveko Kontseiluak auzia xuri dezala, Hongria beltzatuz
· Echando las culpas a H
Genoveva arkitu zutelako elaberria’ inguruetan tximista bezain azkar zabaldu zan
· La noticia de que
Genovevaren ezbearrak’ nere semoiak baino jende geiago ondu du
· Ha convertido más gente que
Genovevaren gela’ beti lagunez betea zegoen
· Siempre estaba frecuentada
Genoveva-ri’ farra uxiak irten zion, au entzutean
· Se le escapó una leve sonrisa
Gera zaitezte’ gaizkiz-gaizki ta bekatuz-bekatu ibiltzetik!
· Dejad de obrar el mal
Geran’ geran bezela!
· No aparentemos lo que no somos
Geran guztion Jabea da-ta’ artu gaitzala Beretzat Jainkoak
· Ya que él es el Dueño de todos nosotros
Geratuko direan laukoak’ Praiskarentzat izan daitezala, buruko orratzetarako
· De propina
Gerba ikusgarriekin daude gaztainak
· En magnífica floración
Gere aragiarekin beti tiraka ibili bearra daukagu
· Haciéndole fuerza
Gere bizitzaz ez daukagu zer-esanik bat ere: egunaz lana, gabaz lo egin...; ondo jan ta
edanak gaude
· Estamos bien servidos
Gere bizitzaz ez daukagu zer-esanik bat ere: egunaz lana, gabaz lo egin...; ondo jan ta
edanak gaude
· No nos podemos quejar
Gere buruen jabe bagina’ beste txakurrak zaunka egingo luke!
· Otro pelo nos luciría; de otro modo irían nuestras cosas
Gere naiezkoak ginan, ez indarrez eramanak
· Eramos voluntarios
Gere ustetan’ eztegu orlako askorik egin
· No tengo idea de haber faltado en eso
Gereaga’ alkatez’ Mailabi da; ez elizaz
· Civilmente, por lo civil
Gereak eta besterenak ikusiko ditugu oraingoan
· Ahora nos van a hacer pagar a justos y pecadores
Gereino dago garia -erraiten dugu’ ez-zori bai-zori dagonean
· Está indeciso... Si madurará o no
Geren baitan orain arkitzen dugun ondu-nai bero bat
· Deseo fervoroso de conversión
Geren barrengo sentimentuak’ esan ditugu itz binan Txandaka
· En dos turnos alternos cada uno
Geren begizko mutil batzuei esan genien’ ordu-betetxo bat lo egin bear genduala guk
ere
· A unos muchachos escogidos... de confianza
Geren bi begietako negar beroekin urra ditzagun bekatu oriek
· Con vivas lágrimas
Geren buruak tximu egin’ eta erdaldun arrotzen gogoetak jarraitu nai ditugu
· Hechos unos monos de imitación
Geren buruari geiegi naia
· Amor propio desordenado
Geren buruen era bilatzen degu askok’ ixiltxorik
· Nuestra propia comodidad. Nos buscamos a nosotros mismos secretamente
Geren buruen kaltean ibili ginan
· Nos hicimos daño a nosotros mismos
Geren buruen kaltegarriak’ ba dabilkigu alditxo bat itz euskeraz ere!
· Cuántas palabras inconvenientes!
Geren etxapean oso ta bizi maitaro gordea daukagun itzkuntz garbia
· Que mantenemos sano y salvo
Geren faltak’ bizkarrean; besteenak’ aurreko aldean Argatik gereak ez ikusten, eta
besteenak bai
· Sabemos ver las faltas ajenas, y no las propias
Geren jabe eginik’ ez da erreginik, ez ere erregerik’ gu-gabe ezer egin dezakenik
· Una vez libres de compromisos; dueños de nuestros destinos
Geren ondorengo jaiokizunak galdu ditugu bidenabar geren buruakin batean
· Nuestros futuros descendientes
Geren zorraren alde’ gogoz-ago dagigun aal-duguna
· Con más empeño
Gerenez degun argitasuna
· La luz o conocimiento natural
Gerenez ez gera gauza’ Jesus bat esateko ere, bear bezala: ain eri-ezerezak gera
· Por nosotros mismos no somos capaces de
Gerenezko ezaguera inoren mendean ez iduki-naia’ zomorrokeria da orrelako
jendearen mingainetan
· Es hipocresía o máscara
Gerenezko ezaguera inoren mendean ez iduki-naia’ zomorrokeria da orrelako
jendearen mingainetan
· La razón natural
Gerenezko grinak’ gutxitan uzten gaituzte
· La inclinación natural
Gerez gaitzera txit makurtuak gera
· Ya por nuestra misma condición
Gerezi, aran, muxilk-arbolak’ esposarioz jantzirik daude, dagoaneko; bide ontatik
jarraitzen badu martxuak’ laster ditugu ura-eskean belar-zelai igartuak
· Ya están vestidos de boda; de blanco
Gerezi, aran, muxilk-arbolan’ esposarioz jantzirik daude, dagoaneko; bide ontatik
jarraitzen badu Martxuak’ laster ditugu ura-eskean belar-zelai igartuak
· Pronto se sentirán faltos de riego
Gerezitik ugari bai... ba zan...!
· Cerezas, sí; muchas
Gerezkoa degun ikus-mina
· Nuestra curiosidad instintiva
Geriz apur bat egiten badozu’ ez arren arrotu, gizona! nor-nairi berba gozo egiozu!
· Sé afable con todos!
Geriz apur bat egiten badozu’ ez arren arrotu, gizona! nor-nairi berba gozo egiozu!
· Si significas algo en el mundo
Geriza-gabe erakatsiren darozkitzuet dizkitzuet ene Aitari dagozkionak
· Os instruiré con toda claridad; sin sombras
Geriz-emongo deutsan bategaz ezta lagunduko
· No se hará acompañar
Geriz-emongo deutsan bategaz ezta lagunduko
· No se hará acompañar de una persona de respeto
Gerla hastetsuan tiroka hil zituztenak
· A los comienzos de la guerra
Gerla hortan’ zunbat alargun-gei!
· Cuántas quedarán viudas!
Gerla pitz baleza Italiak, Hitler gibeletik lukea? Ezin erran!
· Le respaldaría H.?
Gerlak jo zituen erresumetan
· Países afectados por la guerra
Gerlako gizon guziak bildurik’ lehen-bai-lehenka akabatu zituen Jerusalem-go
harrasi guziak
· Se dio prisa a terminar
Gerlan ibiliek gazterik’ zerbait itaxur ba dute
· Siempre tienen algún achaque o gotera
Gerla-nahitan ote dugu hori ere?
· También será ése de los que suspiran por la guerra?
Gerlari uko egitekotan dira: baitakite eztutela hoberik
· No les queda otro remedio
Gernika aldetik’ bateren batzuek etorriko dira
· Unos cuantos
Gernikako agure bien autua’ ezin burutik atara neban
· No podía quitarme de la cabeza...; no podía olvidar aquella conversación
Gernikako Arbola ain itzal andiaz entzuten ikusita’ ikusiko eben euskera-erri utsa
dala Gernika
· Pueblo netamente euskaldun
Gernikako Arbola ain itzal andiaz entzuten ikusita’ ikusiko eben euskera-erri utsa
dala Gernika
· Con tanto respeto
Gernikako Arbola joten asi zanean’ goiak beia jo bear ete-eban-be egon nitzan:
alakoxe garrak urten eban
· Casi parecía que la casa se venía abajo
Gernikako jan-etzeetan’ begitan artu ebezan Arratiko pielak alkateak, eskupekorik
ez ebelako emoten edo
· No les podían ver
Gernikara osterea-be egin eben
· Excursión o jira
Gernikarrak erderara jota dagozala dino
· Entregados al idioma extraño
Gernikarrok batez-bere’ Enbeitari mesede askoren zor gajakoz
· Le debemos muchos favores
Gernika-tik’ Bermeoko Praileai karta lotsa-galduko bat egin deutsela zabal da
· Una carta irrespetuosa
Gero’ aberatsak pobreakin naste’ aurreskua dantzatu zuten, Z. aurren-esku, eta E.
atzen-esku
 · Ricos y pobres a una
Gero’ aberatsak pobreakin naste’ aurreskua dantzatu zuten, Z. aurren-esku, eta E.
atzen-esku
· Con Z. de guía delantero y E. de zaguero
Gero, Agripari itza emanik’ Pablok esan zion: Errege Agripa! Zuk Profetai sinisten
diezu?
· Dirigiéndose a A.; interpelándole
Gero, aizeak beste egal batetik putz-egin eutsenean’ geugana etorri bear izan eben
· Cuando se les volvieron las tornas
Gero’ alde guztiz beldurra galtzen duzu
· Por completo
Gero angoak zer egingo dute? Ezta asma-gaitza
· No es difícil adivinar
Gero anitz balioko duenak’ gaztetik behar du ezagun eta ageri
· Debe manifestarlo desde su juventud
Gero’ aotan ibiltzen ditue apaiz gizajoak!
· Y luego critican a; hablan mal de
Gero baino gero deungago
· Cada vez peor
Gero baino gero deungago egiten dira
· Cada vez peores
Gero baino gero egun obeak eztatoz
· Cada vez más duro porvenir
Gero baino gero euskaldun osoagoa izan zaitezan
· Cada vez más perfecto vasco
Gero baino gero ezagunago izango al da inguru ta alderdi guztietan’ Jesusen
Biotzaren gurekiko onegitasuna...!
· Ojalá sea cada vez más conocida
Gero baino gero pozez beteago aurkitzen ebazan Erregek bere magalpekoak
· Cada vez más contentos. Sus protegidos
Gero’ bake handi batetan bizitzen zen
· Vivir en gran paz
Gero’ bakoitza bere aldera, sabelak betetzera... Itxura samarrean jarri ziranean’ jaiki
zan larogei urte inguruko agura zar bat; eta txistua arturik’ joten ekin zion
· Se puso a tocar
Gero’ bakoitza bere aldera, sabelak betetzera... Itxura-samarrean jarri ziranean’
jaiki zan larogei urte inguruko agure zar bat; eta txistua arturik’ joten ekin zion
· Cuando hubieron comido a satisfacción; cuando ya se sintieron en forma
Gero basoz-baso Urrara joan naiean ordu biko bide-galtze ederra egin-ondoren’
noizbaiteko batean sartu ginan erri dontsu artara
· Después de un tremendo extravío de dos horas
Gero basoz-baso Urrara joan naiean ordu biko bide-galtze ederra egin-ondoren’
noizbaiteko batean sartu ginan erri dontsu artara
· Por fin entramos en
Gero, bazterrak paketu ziranean’ etxe berria egin zuten
· Al pacificarse el país
Gero bearr-aldi bat etorri ezkero’ nok lagundu izango dau
 · Sobrevenir un caso de apuro
Gero bere burua agertzearren’ mendian gelditu zan Mandoko, erramu-sort aundi bat
egin-arte
· A fin de distinguirse luego; de atraerse las miradas..., de llamar la atención
Gero, beren erruz okertzen badira zure seme-alabak’ zuk eztezu zer erantzunik
izango
· No será tuya la responsabilidad
Gero berriz, istilua sortu zanean’ azari zarrenak’ zulora
· Al armarse el jaleo
Gero berriz, istilua sortu zanean’ azari zarrenak’ zulora...!
· Corrieron a emboscarse
Gero berriz, istilua sortu zanean’ azari zarrenak’ zulora
· Los más cucos, corrieron a emboscarse
Gero beruak jo zuenian’ sasi-xokuan plantatu zen segaria
· Cuando se sintió vencido por el calor; sofocado
Gero’ biak nola biak, ikusten zutenaz arrituta’ Jaunari eskerrak ematen asi ziran
· Ambos a dos
Gero bino baino gero estuagoa zen zulo aren sarrera
· Cada vez más estrecha la entrada
Gero’ buruari azka gelditu diranak ba dira
· Quedar chasqueados perdiendo la apuesta
Gero’ Bustintza Mainari-koa zetorren, itz laburreko gizona; bera zuten denak sailean
maitena: ain baitzizun oial ona
· Es que era de tan buen natural
Gero’ Bustintza Mainari-koa zetorren, itz laburreko gizona; bera zuten denak sailean
maitena: ain baitzizun oial ona
· Hombre de pocas palabras
Gero da bero
· Al freir será el reir
Gero da bero... Gorriak ikusi-bearra aiz oraindik
· Aguarda, aguarda! Ya te puedes preparar!
Gero da gero... Gero da bihar
· Tiempo habrá para eso...; dejémoslo ahora
Gero, dantzan hasi orduko’ euria ginuen burutik behera
· Ya teníamos la lluvia encima
Gero denpora asko igarorik’ euren anajearen bearrera ta agindu-azpira etorri zirean
· Vinieron a tener que valerse de su hermano
Gero dioenak’ bego dio
· Dejar para después es dejarlo para nunca
Gero dionak’ bego dio
· Dejar para luego es como dejarlo para nunca
Gero duk bihar
· Ya me la pagarás!... Esto no quedará así
Gero egin-gogo duena’ geroko begira egon-gabe egun beretik egin dezala!
· Sin aguardar al futuro
Gero egin-gogo duena’ geroko begira egon-gabe egun beretik egin dezala!
· Desde el mismo día; desde hoy mismo
Gero egiteko gogoa dozuzan gauza onak’ egizuz orain, men-menean jarri baga,
gatxak nastu ta artu baino len
· Antes de verte en el último trance
Gero’ egunari berea emon bear jakola-ta’ Esparrura joan ziran
· Había que celebrar el día dignamente
Gero’ eiztari au ere atera zan sukaldetik’ aspertu bat artu zuala, eta beste bat joateko
esanaz
· Diciendo que él ya estaba cansado que ya había hecho bastante
Gero ekingo dautsagu barriro alkarregaz autuetan
· Luego seguiremos conversando
Gero elgarren artean arrazoinka arizan dira... Hek arrazoin’ nik ere ba
· Discutir... Ellos sus razones, yo las mías
Gero emakumeakaitik esaten juek!... Or doiazan mutil gazteok-be’ azurbakoak listo
jaukeezak ba!
· Bien que saben mover la sin-hueso...!
Gero’ eman zion gogotik ala ere tximistari, turmoiari eta txingorrari’ ikara eragiteko
moduan, bada-ezpada ater-unetxo batzuek baizik egin-gabe
· De forma impresionante
Gero’ eman zion gogotik ala ere tximistari, turmoiari eta txingorrari’ ikara eragiteko
moduan, bada-ezpadako ater-unetxo batzuek baizik egin-gabe
· Relativas escampadas
Gero’ eman zion gogotik ala ere tximistari, turmoiari eta txingorrari’ ikara eragiteko
moduan, bada-ezpadako ater-unetxo batzuek baizik egin-gabe
· Descargó con fuerza una tormenta de
Gero’ Errakel Josep-ekin ezarri zuen azken-buruan
· En último lugar
Gero errirantz nojala’ neure arte nengoan: gure erria guztietan urtena... ta
euskaltzale egiteetan lo-zorroan ete dan...
· Aletargado en lo tocante a
Gero errirantz nojala’ neure arte nengoan: gure erria guztietan urtena... ta
euskaltzale egiteetan lo-zorroan ete dan...
· Sobresaliente en todo
Gero errirantz nojala’ neure arte nengoan: gure erria guztietan urtena... ta
euskaltzale egiteetan lo-zorroan ete dan...
· Me decía a mí mismo
Gero esan genduzan berbaak’ emen esateko eztabe lau-zuriko zar bat balio
· No valen dos maravedises...; no valen un ochavo
Gero esango dot’ ori zelan zan garbi
· Luego explicaré cómo ocurrió eso exactamente
Gero eta obeto ta egokiago mintzatzen zera, adiskidea... Eta, arraio-pola’ ... kontu,
txapel zabal orren azpian bes
· Caramba...; caray!
Gero eta obeto ta egokiago mintzatzen zera, adiskidea... Eta, arraio-pola’ ...; kontu
txapel zabal orren azpian beste buruen bat ez ote dagoan!
· A ver si no es algún otro el que habla por tu boca!
Gero!... ez ibili emen txantxetan! Esaizu artez’ itandu deutsudana. Osterantzean’
kontuz nigaz!
 · Responde como se debe!
Gero!... ez ibili emen txantxetan! Esaizu artez’ itandu deutsudana. Osterantzean’
kontuz nigaz!
· Si no, prepárate!
Gero!... ez ibili emen txantxetan! Esaizu artez’ itandu deutsudana. Osterantzean’
kontuz nigaz!
· Andate con cuidado!
Gero ez nuke nai erantzukirik
· Reproches; inculpaciones, recriminaciones
Gero, gauza onak...
· Las promesas de bien se suelen dejar para luego, para más tarde
Gero’ gizon adinekoak atera zuten aurreskua
· Los hombres de edad
Gero handik hartako herraz eta mendekuz’ bere jauregi ederra erre zioten
· Por odio y venganza de ello
Gero, haren ondotik’ piano, organo, xirula... izanen dira zergatuak; eta behar bada’
xistera eta pilota, hasian has
· Una vez empezados a eso... nada tendrá de extraño que carguen contribución a
Gero huni eduki, behar diogu begia
· Prestarle especial atención; vigilar con cuidado
Gero iletsian egon bear ginanen alde eskeini ziozkan Aitari bere minak. Jesus-ek.
· N.B. Uso de bear con construcción intransitiva
Gero!... ixiltzen ezpazara, artuko dituzu ederrak
· Cuidado que te caliento!
Gero izango da negarra ta damua’ gauzak zuzenbiderik eztaukanean
· Cuando la cosa no tenga ya remedio
Gero izateko esperantzak ere zerbait balio du!
· Aunque todavía no, con el tiempo puede llegar a triunfar... No desanimarse!
Gero jarraikiko; anartean’ goraintzi
· Entre tanto, saludos
Gero’ lanera igorri zituen: halatan’ etzuten kalterik eginen, eta ez herririk nahasiko
· Agitar al pueblo
Gero Loiolatik aldegin’ eta urrutian ibili zan. Inigo
· Anduvo por tierras lejanas
Gero mendian borroka asi zanean’ oiek berak aurren-aurren alde egin zuten
· Los primeros en huir
Gero’ nai eben-beste ostuta’ alde egin eben nasairo, inoren bildur-barik
· Después de robar cuanto quisieron
Gero’ nai eben-beste ostuta’ alde egin eben nasairo, inoren bildur-barik
· Huyeron tranquilamente
Gero, noizbaitean, ezkondu zan etxera’ bigarren seme Peilo
· Por fin, sabe Dios cuándo
Gero nola konpondu naizen konpesorearekin? An ibili gera... nolabait-txo!
· Con sus más y sus menos... Bastante medianamente
Gero oartu nintzen’ gazteak gazte zirela ta aintzinekoen lepotik zabilkitela askotxok
burua
· Seguir siendo como los de antes
Gero oartu nintzen’ gazteak gazte zirela ta aintzinekoen lepotik zabilkitela askotxok
burua
· Cosas de jóvenes
Gero’ ogei-bat urte egin zuen lurraren beste alderdian
· Pasó unos veinte años en ultramar
Gero’ oihu egin dezatela biba libertatea!... Uste nikek!
· Qué farsantes!
Gero okerrik izan ez dedin’ orain kontuak atera!
· Para que no ocurra luego nada que lamentar
Gero ordainduko zioten itzetan’ soldaduai gauza asko aurreratu-bearrean arkitu zan
· Bajo promesa de que le pagarían más tarde
Gero ori’ beti geroko gelditzen da; inoz eztator orainera
· Nunca llega ese después
Gero Pedrok iragarri zion’ ze barru galdukoa eta biotz gaiztokoa zan
· Cuán perverso era
Gero sariak behar zitzaiozkan eman, bakoitza bere jaberi
· Cada premio a su merecedor
Gero sartuko da: edo zeruan, haren zorion handitan’ edo infernuan, haren zorigaitz
izigarritan
· Para gran dicha suya
Gero sartuko da: edo zeruan, haren zorion handitan’ edo infernuan, haren zorigaitz
izigarritan
· Para tremenda desdicha suya
Gero’ seme bigarrena joan emen-zan morroi; zaarrenak urtea bete ondorenean
· Al cumplir un año de servicio
Gero’ seme bigarrena joan emen-zan morroi; zaarrenak urtea bete ondorenean
· El hijo segundo; el segundón
Gero ta bakarrago itziko dabe
· Cada vez más aislado
Gero ta gaizkiago zegoan; bereala jartzen zan asnaska
· Jadear, sofocarse
Gero ta gero’ elduko jake azkena gauza guztieri
· Al fin
Gero ta gero itxusiago ikusten zan
· Cada vez más feo
Gero ta gero-be’ zuk geuretzako izan bear dozu
· Comoquiera que sea...; a fin de cuentas
Gero ta gero-bere bideaz askaturik, eta albaitinka-ka arnasea bete-ezinik’ eldu zan
Jesus Kalbariora
· Derrengado, agotado de cansancio
Gero ta gero-bere bideaz askaturik, eta albaitinka-ka arnasea bete-ezinik’ eldu zan
Jesus Kalbariora
· Por último; al fin
Gero ta gero ere’ gaizki egon zan; baina orain’ ongi dabil
· Todavía durante mucho tiempo después
Gero ta indar obean argituko da gure izkuntza
· Mostrarse cada vez más robusto
Gero, txakurra,... niri barriro etorten bajat etorri’ laukoek atarako deutsat!
· Lo que es, como me venga otra vez
Gero, txakurra... niri barriro etorten bajat etorri’ laukoek atarako deutsat!
· Lo voy a deslomar
Gero, urrengo, kalera joan danean’ kaletar danak erbiaren barriak jakin nai, aren
aotik.
· La próxima vez que baja al pueblo
Gero urrikirik eztukegun bezala bizitzera entseia gaitezin
· De manera que no nos haya de pesar
Gero zen lana, handik ateratzen...!
· La dificultad estaba en salir
Gero zer datorkigun ez dakigu aurrez
· No prevemos lo que nos espera
Gero zer izanen da, eta zer kalte ekar dezake horrek?... Ez jakin! Bainan goazen
oraikoan: baitugu aski lan
· Vamos con el presente
Gero zer izanen da, eta zer kalte ekar dezake horrek?... Ez jakin! Bainan goazen
oraikoan: baitugu aski lan
· No sabemos
Gero zer izango dan’ denporak erakutsiko du
· El tiempo lo dirá
Gero zer izango degun pentsatzeko?... Gero-ajolikan ez det nik aldean...; lasaitasunik
ederrenean bizi naiz; ez det kezkarik ere nere barrenean
· No tengo ninguna preocupación por el mañana
Gero’ zer non zagoen zazpi begiz ikusita’ zabal-zabal eseri zen, gose bizia zeukala
· Sentarse cómodamente; tranquilamente
Gero’ zer non zagoen zazpi begiz ikusita’ zabal-zabal eseri zen, gose bizia zeukala
· Después de cerciorarse cuidadosamente
Gero’ zer non zagoen zazpi begiz ikusita’ zabal-zabal eseri zen, gose bizia zeukala
· Dónde estaba cada cosa
Gero zer zatekean ere’ zur-puska bat ipini zuen Mikolek Daviden oiean
· Por lo que pudiera ocurrir luego
Gero zor izango litzake’ ta barrutiko sarrera ixtera noa
· Crearía servidumbre de paso
Gero’ zuloren batera joaten ziran, legorreko arrantza partitzera
· A repartirse el botín, la presa
Geroa’ alderdi
· No buscar apoyo en el futuro, que es siempre incierto!
Geroa’ alferraren leloa
· El perezoso lo deja todo para después
Geroa ez da gurea
· El futuro no nos pertenece; no somos dueños del porvenir
Geroago begi-ilunago’ Erregeren alabak; ez irri sekulan. Zer egin etzekiten
· Cada vez más triste su mirada
Geroago bide txarragotik doia
· Cada vez va peor
Geroago’ bidezka bat artu gendun; eta emetik igesi-barik Anboto-gainera eldu ginen
 · Sin apartarnos de esa senda
Geroago eta gogorrago dagoz euren legeen alde
· Cada vez más firmes
Geroago eta gorago zegoen oihuz
· Sus gritos eran cada vez más fuertes
Geroago eta gozoago zeritzan erlijioso ark’ txoriaren kanta-ri
· Cada vez le parecía más dulce. N.B. Notar la flexión verbal y su régimen sintáctico
Geroago gaitzago da’ bekatutik ilkitzea. Irtetea
· De día en día más difícil
Geroago ikasi neban ori’ nekearen nekez
· A costa de esfuerzos
Geroago jakin ebenean, katu batek bildurtuta euki ebala alako jente-piloa’ ba zan an
barre-santzoa ta burla egin-bearra!
· Qué risotadas y burlas...!
Geroago’ Santo-Domingoren agindukoak egin zirean eliz-jaube. Arantzazu
· Se hicieron cargo de la iglesia
Geroago’ Santo-Domingoren agindukoak egin zirean eliz-jaube. Arantzazun
· Los religiosos de la obediencia de...; los dominicos
Geroago ta aldeago datorkigu guztioi eriotza
· La tenemos cada vez más cerca
Geroago ta alderago... gure azken-eguna... Poz-bide gutxi egun artan’ zilarrak eta
urreak
· Cada vez más cercano
Geroago ta alderago... gure azken-eguna... Poz-bide gutxi egun artan’ zilarrak eta
urreak
· De poco alivio servirán
Geroago ta arinago joiazan, alkarren leian eritxi baten
· Como si fueran en competencia
Geroago ta beteago nago uste onetan
· Cada vez más convencido de ello
Geroago ta bizimodu okerragoa ematen zioten; eta orduan egosi zitzaion buruan’
berriro Ameriketarako asmoa
· Entonces maduró en sus adentros la idea de
Geroago ta bizkorrago joazan biak, alkarren leian, eritxi baten
· Al parecer a porfía
Geroago ta estuago egiten zan’ ta guenean buruari bakea emotea erabagi eban,
Judasek legez bera urkatuta
· Acabar de una vez con todo; darse muerte
Geroago ta estuago zerabilen deabruak
· Cada vez le molestaba o afligía más
Geroago ta geiago gortu ta sortu nintzan, Jauna, zure deientzat
· Me hice sordo a tus llamadas
Geroago ta geiagora doa gugan pazientziarik-eza
· Va en aumento
Geroago ta gogozago kantari gelditu zan Mitxel bidean
· Cantando cada vez con más ganas. Cantando que se las pelaba
Geroago ta gorago doaz ogia ta aragia
 · Van encareciendo más y más
Geroago ta itzalago eukan bere betozkoa
· Cada vez más ceñudo
Geroago ta larriago zeukan bere biotza
· Se sentía cada vez más acongojado
Geroago ta mustur zorrotzagoak darabilez neska orreek: euren erdereagaz’ galdu
bear dabez mamin guztiak, zumelakarra baino igerrago gelditurik
· Se van a consumir
Geroago ta mustur zorrotzagoak darabilez neska orreek: euren erdereagaz’ galdu
bear dabez mamin guztiak, zumelakarra baino igerrago gelditurik
· Se van a quedar como espátulas... Zumelakar sauce
Geroago ta ots andiagoak egiten ditu zure atxurrak
· Cada vez hace más ruido
Geroago ta urreago... -Geroago ta urrunago
· Caliente, caliente!... -Frío, frío... Fórmulas usadas entre los niños a la gallina ciega, al
acercarse o alejarse de los objetos escondidos
Geroago ta zarpazukeri eta erdalkeri geio sortu da
· Chabacanería, ordinariez
Geroago ta zeru-min biziagoa sortu jakon biotzean
· Una nostalgia cada vez más viva del cielo
Geroago’ zer esaten zuen etzekiela’ soldaduai aditutako izkuntza txar batzuek erantsi
zitzaiozkan
· Se le pegaron unas expresiones groseras
Geroagoan ere’ izan zuen azeriak oilotoki artara sartzeko era; baina jabea zalantzan
zegoan aizkorarekin, atez-kanpotik
· Estaba sobre aviso...; al acecho
Geroagoan ere’ izan zuen azeriak oilotoki artara sartzeko era; baina jabea zalantzan
zegoan aizkorarekin, atez-kanpotik
· Posteriormente todavía
Geroagogarrenean’ ingeles ontziak barriro etorrita erriari su emon eutsen
· Más tarde
Geroagoko batean’ bigarren idi-puskea eskatu emen-zion motileri legoiak
· Al cabo de otro rato
Geroagoko jendeak, zenbait ez-besteak’ ilunbe utsean gelditu-bearrak ziran
· A excepción de unos pocos
Geroagoko jendeak, zenbait ez-besteak’ ilunbe utsean gelditu-bearrak ziran
· Sumidos en tinieblas
Geroagoko jendeak, zenbait ez-besteak’ ilunbe utsean gelditu-bearrak ziran
· Las gentes futuras
Geroagokoan’ olio bedeikatuz aurra gurutzeran igurtzi oi-du, bularretan da
sorbaldan
· Lo unge en forma de cruz
Geroagokoan’ olio bedeikatuz aurra gurutzeran igurtzi oi-du, bularretan da
sorbaldan
· Luego; más tarde
Geroak begitarte hitsa dauka
· El porvenir se presenta sombrío
Geroak erranen hori
· Al tiempo! El tiempo lo dirá
Geroak esan beza: Erri bat izan zan
· Que la posteridad pueda decir
Geroak nehorentzat ustegabekorik ez luke, guk hori eginez-gero
· No nos reservaría ninguna sorpresa o chasco el futuro
Geroan’ eztakigu zer izango dan... Etorkizuna’ ikuskizun
· No es posible predecir ese futuro
Geroan jakinen zuen’ noiz behar zuen etorri
· Lo había de saber con el tiempo; más tarde
Geroan zer izanen den dakien gizonik ez da
· Lo que ocurrirá en el futuro
Geroari beha gauden!
· Esperemos!
Geroari buruz erabili behar dituzten urratsak
· Las medidas que han de adoptar
Geroari buruz erabili behar dituzten urratsak
· Para el futuro; con vistas al futuro
Gero-arteko agur bat eginik mendi artako seme-anaiai’ Erroma-runtz abiatu zan
· Despidiéndose por un tiempo de
Geroaz duzun grinak ardurak zer dakar’ atsegaberik eta nahigaberik baizen?
Egunean eguneko gaitzbidea bekizu aski!
· Bástete con las cuitas de cada día!
Gero-be’ beia jo-eragin bear dautse..., tente ia egon-ezin-da egoan etxe zar orreri
· Al fin van a tener que derribar
Gero-be’ beia jo-eragin bear dautse..., tente ia egon-ezin-da egoan etxe zar orreri
· Esa casa que casi no podía ya sostenerse
Gero-be ezkaixan ainbeste estutu, inoren pekatuagaitik... -Zer estutu ta zer... dakazu
zeuk ostera? Gure gaztetxueri bide txarrak erakusten! Bestelakuak!
· Vaya una gentuza!
Gero-be ezkaixan ainbeste estutu, inoren pekatuagaitik... Zer estutu ta zer... dakazu
zeuk ostera? Gure gaztetxueri bide txarrak erakusten! Bestelakuak!
· Dar malos ejemplos
Gero-bere, oneen bakeak’ neuk egin bearko ditut
· Al fin; después de todo
Gero-bere, oneen bakeak’ neuk egin bearko ditut
· Yo tendré que imponerles la paz
Geroen batean’ Fuga bat asi zuen organoak soinuz
· Después de un rato
Geroenean’ irten-bearra etorri zitzaion, orain esatera goazenaren bidez
· Por lo que vamos a decir
Geroenean ere’ bakearen edea eten zan, ez David-en, ezpada Isboseten aldetik
· Por fin se rompieron las paces
Geroenean ere, mendi-zulo oek utzirik’ agertuko da gure Euskara mundu osoaren
aurrera
· Al fin
Geroenean ere, mendi-zulo oek utzirik’ agertuko da gure Euskera mundu osoaren
 aurrera
· Saliendo de entre estos riscos
Geroenean ere, ondo esanaren bidez’ limurtu omen zuten mutila ekartea, zer esan nai
zioten aditzera
· A las buenas; por la persuasión
Geroenerako’ biok adiskide mami egin ginan, bizi geran arte guzirako
· Al fin; a lo último
Geroenerako’ biok adiskide mami egin ginan, bizi geran arte guzirako
· Amigos íntimos
Geroenerako’ biok adiskide mami egin ginan, bizi geran arte guzirako
· Para toda la vida
Geroenerako’ zezena kemen-bageturik erori zakean lurrera
· Parece ser que cayó exhausto de fuerzas. Afirmación conjetural
Gero ere alkarrekin bear zuten neska-mutil biak
· Habían de vivir unidos
Gero ere denbora dago, emateko
· Tiempo habrá después. Dejémoslo por ahora
Gero ere eldu zaku arako egun andi ura
· Por fin ha llegado ya
Gero ere eldu zaku arako egun andi ura
· Por fin ha llegado ya
Gero ere, geroenean ere’ agertarazi deu aita Larramendik’ euskeraren itztegi ugari
eta naroa
· Por fin
Gerogarrenean senera etorrita’ baretu ziran apur bat
· Calmados por fin
Gerok gerenez egiten ditugun pekatuak
· Pecados personales; pecados imputables a nosotros mismos
Gerok geure borondatez hartzen dugun penak’ aitzin-eldea eramaiten dio bertze
penari: bertzek emaiten derakunari digunari
· Lleva ventaja a la otra pena
Gerok ikusia da begien aurrean’ aizkolari orren lan-egitea
· Lo hemos visto con nuestro propios ojos
Gerok naiagatik’ ez degu gogo orrenik luzaroan idukiko’ Jaunak esker ori egiten
ezpadigu
· No retendremos largo tiempo ese deseo o pensamiento
Gerok ere ba dakigu, bai, gere eltzeari gatz ematen!
· No necesitamos de ellos para saber lo que hemos de hacer
Gerok ere zerbait erakutsiko genion’ ta eztegu okerrik izan
· N.B. Habla uno de las molestias a que da lugar la inspección de la Fiscalía de Tasas:
años de la post-guerra. Reconoce haber sobornado a un inspector
Geroko altxorra biltzen ariko da... Katua
· Haciendo provisión. Llevándose comida a su rincón
Geroko batean’ baietz esan zidan; bainan etorri ez
· Posteriormente
Geroko batean’ berriz etorri zitzaigun, diru-eske.
· Algo después
Geroko baten’ etxera joateko asi emen-zan Jabier ori
· Más tarde; tiempo después
Geroko baten’ etxera joateko asi emen-zan Jabier-ori
· Trató de volver a casa
Geroko baten kitatuteko itxizuz besteak
· Deja el pago del resto para otra ocasión!
Geroko baten kitatuteko itxizuz besteak... -Ez: ointxe garbituta itxi biogu, geroko-
barik
· Sin dejar nada pendiente; para luego
Geroko bear ditunak erosi ditzala lenbait-len!
· Hacer provisión; aprovisionarse
Geroko begira egon-gabe’ aren eskuan jarri zitezela
· Sin aguardar más tiempo
Geroko bizi-poza’ biotzean ila dauka
· Ya no tiene ninguna ilusión o gusto de vivir
Geroko egun batean’ prueba txiki bat egina zuten
· Pocos días después
Geroko egunak’ neke artean, ta izerdi koipetutako ogia janaz egin zituzten
· Pan amasado con sudor
Geroko egunetan’ askok ikusi zuten gure Androklo’ leoia soka txiki batekin atzetik
zebala
· En los días siguientes
Geroko erantzukirik ez luke nai neskatxa arrek: berak dionez’ amak egin zuen bezela
dago oraindik
· Permanece intacta; no ha perdido la doncellez
Geroko etorrera an zeukan egazti gaxoak: barrenbea arraultzaz betea. Ata il danean
agertu
· Aún tenía sus recursos o caudal para el mañana. La pata
Geroko etorrera an zeukan egazti gaxoak: barrenbea arraultzaz betea. Ata il danean
agertu
· El ovario lleno
Geroko etorrerari begiratzen zitzaion, garai artan: orain eztagona!
· Se miraba al ahorro; se cuidaba del mañana. Cosa que no ocurre hoy
Geroko etorrerari begiratzen zitzaion, garai artan: orain eztagona!
· Cosa que no sucede hoy
Geroko ezer uzten ez daki egundo Urtain-ek...: beti eman!
· Nunca se queda a deber
Geroko gauzak ekusteko’ begi-lausodunak dira gazteak
· Torpes o miopes para prever
Geroko gero orri begiratu-gabe’ beti emen bizi bear bazendu bezela mundu ontako
ondasunetan lepazurreraino sartuta’ eztitan itotako elbia dirudizu
· Sin mirar a ese futuro de ultratumba
Geroko gogoan denbora guztia iragaiten zaiku
· En proyectos del futuro
Geroko hazia ba ditake baionesetan... Pilotarako
· No se ha acabado aún la semilla...; van asomando nuevos pelotaris
Geroko kontuaren beldurrak zentzatzen du bekataria
 · El temor de lo que le aguarda para el futuro
Geroko konturik’ baterez!
· Del mañana... ni palabra
Geroko lanak’ ezkaratzean egin ziran
· Lo que ocurrió después
Geroko luzatu dabe ezkontzea
· Aplazar, diferir, retrasar
Geroko neurriak eta neurriak asmatzen gu beti...!
· Siempre ideando planes y más planes...!
Geroko obearen pozean’ igaro-erraza egiten zaigu beargai gogor eta nekatsua
· En la esperanza de un mañana mejor
Geroko peskisan egon-gabetandikan’ maiz otoitz egitera sar zaitez elizan
· Sin dejarlo para más tarde
Gerokoa’ geroak aginduko dau
· El tiempo dirá lo que se haya de hacer más tarde
Gerokoa geroko dalarik ere..., orain utziko bazikioten pakean...! Baina, bai zera! ziri
ta ziri zegozkion beti..., eta etzan hura bizitzea
· Sea lo que fuere del futuro
Gerokoa geroko dalarik ere... orain utziko bazikioten pakean...! Baina, bai zera! ziri
ta ziri zegozkion beti..., eta etzan hura bizitzea
· No hacían más que pincharle u hostigarle
Gerokoak ikaratuten dau ilteko dagoana; aurrez-aurre iminten jako andiko-aldeko
betiko bizitzea; eta eztaki gertako jakonez zerua ala infernua
· Se le presenta delante
Gerokoak ikaratuten dau ilteko dagoana; aurrez-aurre iminten jako andiko-aldeko
betiko bizitzea; eta eztaki gertako jakonez zerua ala infernua
· La vida de ultratumba
Gerokoak ikaratuten dau ilteko dagoana; aurrez-aurre iminten jako andiko-aldeko
betiko bizitzea; eta eztaki gertako jakonez zerua ala infernua
· No sabe si su suerte será
Gerokoaren ar ozkariarekin arkitzen da batetik, eta sorra dago bestetik’ bear
lukeana egiteko
· Se siente torpe o reacio para
Gerokoaren ar ozkariarekin arkitzen da batetik’ eta sorra dago bestetik, bear
lukeana egiteko
· Con la inquietud o zozobra de lo que le aguarda
Gerokoaren ar ozkariarekin arkitzen da batetik; eta sorra dago bestetik’ bear
lukeana egiteko
· La inquietud o zozobra de lo que le espera
Gerokoaren bildurra dauke, urez-anditik bere... dirutzen bila ara doazanak
· El temor o incertidumbre del futuro
Gerokoaren bildurra dauke, urez-anditik-bere... Dirutzen bila ara doazanak
· En ultramar
Gerokoari batere begiratu-bage
· Sin preocuparse del mañana
Gerokoari begira’ ezta ezer aurreratzen
· No fiar en futuros contingentes!
Geroko-bere’ dendetan zuloak gelditzen jataz: umeak azitakoan tapau bearko, ilten
ezpanaz
· Dejo deudas; me quedo debiendo
Gerokoentzat ere gorde! Ez neri eman guztia!
· Reserva también algo para los demás... No olvides que han de venir también otros
Geroko ere antxe zuun... nai izan-ezkero
· Allí le quedaría para cuando hiciera falta
Gerokoka egonez’ aro egualdi ona iraganen zaitzu, eraintzak egin-gabe
· Dejándolo para luego
Gerokorik-gabeko mina da nere au
· Es sin consecuencias
Gerokotan eman zion’ esturasunetik ateratzeko bear zan diru guztia
· Le dio al fiado
Geron aldetik gaia jar dezagun guk, beintzat!
· Hagamos al menos lo que esté de nuestra parte!
Geron barruna baino barrunago daukagu Jaungoiko aundia; jakina’ biok nor-gere
gelditzen gerala
· Quedando los dos sin confundirnos uno en otro
Geron indarrez utsez’ ezin ezagutu degu Jainkoa mundu ontan; zer dan, alegia
· Por nuestras solas fuerzas
Geron kalteko utsegin andia izango da ori
· Muy perjudicial a nosotros mismos
Geron nai-zale izatea’ ederki berdinetsi zuan San Antselmok’ belar zitaldun ilkorraz
· Bellamente lo equiparó a
Geron nekeak igarotzeko lagungarri dira jostaketak
· Ayuda o apoyo; auxiliar
Geron semeen semeak altzoan azirik’ eun urte jo detzagun, elkar maitaturik
· Vivamos cien años
Geroni goseak egongo bagera ere’ gure uxuentzat’ plazan agertzen diran jakirik
ederrenak beti! .-Gezur-zulo!... Zaude ixilik, abo-zabal ori!
· Cállate, que no haces más que mentir
Geroonekoan’ zure anaia ikusi nuan... Leengo batean
· El día pasado
Gerora begira egon-bage’ lendabizikotik mendietara irten ziran gure mutilak
samaldaka
· Sin dejar la cosa para más tarde; sin pérdida de tiempo
Gerora begira egon-gabetandik’ astera nua bertatik
· Sin aguardar por más tiempo
Gerora’ bi aldeak berdintxka agertu ziren. Zangozko jokoan.
· Se mostraron bastante equilibrados
Gerora’ bi aldeak berdintxka agertu ziren. Zangozko jokoan
· Los dos equipos de foot-ball
Gerora’ biok ongi etortzen ginan
· Nos entendíamos bien
Gerora eroriko etzango bada ere’ aurrena beintzat’ kontra egin. Egingo dizu
· Aunque luego haya de reconocer su equivocación..; de rendirse a la razón
Gerora ezin luza daiteken gauza da
 · Inaplazable
Gerora’ txistadaka asi jatan; ta gogo onaz’ bera neugaz ezkontzeko
· Empezó a requebrarme, a piropear
Geroragoan etorri zirean auzo orreik
· Esos vinieron más tarde; tiempo después
Gerorako bideak austen saiatu bear diagu orain; gerra au galdua zegok
· Tenemos que mirar por el futuro..; tomar providencias
Gerorako laga-bage’ estu-estuka, itokarrean eman zion su, murru-azpiko zulo andi
bati’ goi guztiak beea joko zutelako uste osoan
· A toda prisa, precipitadamente
Gerorako laga-bage’ estu-estuka, itokarrean eman zion su, murru-azpiko zulo andi
bati’ goi guztiak beea joko zutelako uste osoan
· Pegar fuego a
Gerorako laga-bage’ estu-estuka, itokarrean eman zion su murru-azpiko zulo andi-
bati, goi guztiak beea joko zutelako uste osoan
· Que caería abajo o se desplomaría
Gerorakoaren begira egin dabe uleari azten itxite uzte ori, andra gazteok
· Con vistas al futuro a la moda próxima
Gerorat egortzen du’ bide hori hartzea
· Deja para más tarde
Gerorik izango dedan eztakit... Orain bear det eta nai det, bizi berria
· No sé si viviré por más tiempo
Gero-ta-gero-be... beste irabazirik ez balego-be’ naiko litzake obaririk
· Al fin y al cabo...; después de todo
Gero-ta-gero-be... beste irabazirik ez balego-be’ naiko litzake obaririk
· Bastante ganancia sería ella
Gerotik gerora egitekoen luzatzeak’ zenbat kalte dakarkeien
· Ir difiriendo de plazo en plazo lo que uno tiene que hacer
Gerotik gerora geiago itsutzen da gaztea, jantziera berrietara
· Cada vez se vuelve más ciego o apasionado por
Gerotik gerora ibili naiz; eta hala dabilanari gertatzen ohi zaikana egin zait niri ere
· Difiriendo, dando largas indefinidamente
Gerotik gerora ibili naiz; eta hala dabilanari gertatzen ohi zaikana egin zait niri ere
· Me ha ocurrido o sucedido
Gerotxoago’ asi zan euria jausten, da esan zeittekean’ zeruko erreka guztiak etozala
lurrera
· Que se habían roto las cataratas del cielo
Gerotxoago’ lapur bat isilik-ostuka agertu zan tantaipean zenbat lagun ziran jakin-
nairik
· Apareció un ladrón a hurtadillas
Gerotxoago’ zee-zee ipiniko dautsudaz, ilean-ileango lanak
· Te los pondré en detalle
Gerotxo-arte ezin sartuko gera Gipuzkoan, nolanai ere
· Aún tardaremos bastante en
Geroxago ere ordu dateke hori egiten hasteko
· No faltará tiempo para...; ya habrá tiempo para
Geroxeago, txarr-aldi batek artu’ eta ordu-laurdentsu batean’ ala egon zan
 · Darle un síncope o desvanecimiento
Geroxogora’ inpernuko ego-beltzak bere su-aziak erein zituan gure lur doakabe
onetan; ta anaitasuna zapuztutakoan’ alkar-naia autsi zan, etsai egin ginan
· Resfriado el amor de fraternidad
Geroxogora’ inpernuko ego-beltzak bere su-aziak erein zituan gure lur doakabe
onetan; ta anaitasuna zapuztutakoan’ alkar-naia autsi zan, etsai egin ginan
· El diablo
Geroz’ agin dakiola den gauzarik gogorrena: al badu’ eztu egin-gabe utziko
· La cosa más difícil
Geroz argiago ikusten du Pilatos-ek’ guk ez degun zerbait zeukala Jesus-ek
· Lo ve cada vez con más claridad
Geroz baino geroz txarrago dator jendea
· Cada día más aviesa
Geroz bearrago naute
· Les hago cada vez más falta
Geroz’ bere-gain bizi ziran, idumearrak
· Vivían independientes
Geroz da gutxiago aditze emen-zan nexkaren otsa
· Cada vez se oía menos
Geroz’ etziran esturasunik ematera ausartatzen. Filistin-darrak
· No se atrevían a atacar por sorpresa
Geroz ezta izango naigaberik; betiko lagun-arte gozo ederra baizik. Zeruan
· Dulce y hermosa compañía
Geroz indar aundiagokin joan da emen gure euskera galduz
· Con creciente marcha o fuerza
Geroz’ Israel pake gozoan gelditu zan
· Respiró en paz
Geroz jakin det’ arrebaren euskarazko kartai anaiak ere alaberean erantzuten ziela
· Del mismo modo
Geroz jakin det’ arrebaren euskarazko kartai anaiak ere alaberean erantzuten ziela
· Posteriormente
Geroz’ onik etzuen izan
· Todo le fue mal
Geroz txarragoa, jendea...!
· Cada vez está peor el mundo
Geroz ere’ izan ditu beste bi ume, Joxemarik
· Posteriormente
Geroz-geiago aundituko zaizu besoa
· Irá hinchándose más y más
Geroz-geiago izango dira orlakoak
· Cada vez más numerosas
Geroz-goiti Jainkoaren Semea zara? .-Hala diozue’ eta hala naiz.
· Por consiguiente...; según eso
Gerozko bide guzian’ berekin eraman zuten
· Durante el resto del viaje o trayecto
Gerozko denbora guzian
· En todo el tiempo sucesivo
Gerozko eraso-aldietan’ etzioten Davidi joaten utzi, berriz ere galtzeko bidean arkitu
etzedin
· En las batallas ulteriores
Gerozko joan-etorri guztietan’ eutsi izan zioten alkarri, batak besteari leialki
lagunduaz
· Se apoyaron mutuamente
Gerozkoan ongi bizitzeko itzean barkatu dio
· Bajo promesa de
Gerozkoan ongi bizitzeko itzean barkatu dio
· En el futuro, en adelante
Geroz-nastuago dabiltza
· Cada vez más revueltos
Gerozti danak jentilen esanera makurtu’ eta orain dagon lekuun elizea egitera jarri
emen-ziran
· Inclinándose o cediendo al plan de
Geroztik’ aho-gaitzean da enetzat
· Está a mal conmigo
Geroztik, Aralarko mendian’ arrigarrizko azatzak egiten dira
· Se dan enormes cantidades de berzas
Geroztik’ argiro asi ziran kristau-zantzuko guziak galdu naiez
· Tratando de exterminar a todo sospechoso de ser cristiano
Geroztik ba dugu berriagorik gauza hortaz
· Hay novedades...; la cosa ha cambiado
Geroztik bazter-nahastetik gelditu ez den bat
· Uno que no ha cesado de promover desorden
Geroztik’ bide-bila zabilan Judas, nola eskuetara eman ziozoketen Jesus
· Andaba buscando oportunidad o modo
Geroztik’ bizi-alargun izan ziran Absalonek galdutako amar emazte aiek; eta David
etzan geiago aiekin nastu
· Reducidas a perpetua viudez
Geroztik’ bizi-alargun izan ziran Absalonek galdutako amar emazte aiek; eta David
etzan geiago aiekin nastu
· Violadas por Absalóm
Geroztik bizkortu dira, zegamarrak: danetan bizkorren egin dira
· Se han vuelto los más espabilados de todos
Geroztik’ burua urratzen jardun degu’ nolatan obetoago izango gendukean gure
joan-etorria
· Hemos estado discurriendo..., dándole vueltas a la cabeza
Geroztik deusen berririk ez du emen inork jakin’ jakin-zale geran arloan
· Sobre el asunto del que desearíamos saber; que nos interesa
Geroztik ekarri diran erremedioak’ ez dute ardit zar bat balio... Dirua-eraman
bakarrik
· No son más que un timo; un sacadineros
Geroztik ekarri diran erremedioak’ ez dute ardit zar bat balio... Dirua-eraman
bakarrik
· No valen un pito
Geroztik, erriko senar-emazteak’ zeinek baino zeinek pobre geiagori lagundu, ibiltzen
 ziran
· En competencia, a quién socorría a más pobres
Geroztik etzaigu agertu apaiz langile aren lan egokia berdintzeko besterik
· Capaz de competir con
Geroztik etzion bere buruari pakean utzi’ zeruetako Erreginarentzat gauza aiek
guziak egin-artean
· No se dio reposo...; no sosegó hasta que
Geroztik’ ez bizi nai zuela zion ta ez egin beste gauzarik
· Decía que no quería ni vivir, ni hacer nada más
Geroztik ez da emen jendea gutxitu...: berebizikoak datoz, nola aldetik ala urrutitik
· Viene una enormidad de gente
Geroztik ez da emen jendea gutxitu...: berebizikoak datoz, nola aldetik ala urrutitik
· Lo mismo de cerca que de lejos
Geroztik ez dako gaitzak barkatu
· Ya no ha cedido su enfermedad
Geroztik’ ez diot belarririk ikusi zure adiskide orri
· No he vuelto a verle el pelo
Geroztik ezetz esatekoan, lenago zertan agindu? Arrapatuko duala uste det’ orain
dabilen bideak. Neskatxa paltso ori
· Si luego había de volverse de lo dicho
Geroztik ezetz esatekoan, lenago zertan agindu? Arrapatuko duala uste det’ orain
dabilen bideak. Neskatxa paltso ori
· Me parece que en el pecado llevará la penitencia
Geroztik’ ezta beintxo-bein ere emen agertu
· Ni una sola vez
Geroztik eztegu egun bat onik
· Ya no hemos pasado un día bueno
Geroztik eztet damurik batere jai artan izana; poza bai galanta’ aldi baterakoa!
· Gozo o satisfacción sí, para harto tiempo!
Geroztik gauzak okerrera dijoaz
· Las cosas van a peor
Geroztik’ gerora andiagoa zan nere lotsa
· Cada vez fue mayor mi vergüenza
Geroztik’ gura nazkagarri au gerora geiago zabalduaz joan zan
· Cada vez más
Geroztik’ gure baserritarrak zenbat itz atera dute!... Baina alperrik
· Cuántas reclamaciones han hecho!
Geroztik’ herioa beti bidean da
· La muerte no cesa de avanzar en su camino; se nos va acercando
Geroztik hunat’ bide eginik dago eskuara...!
· No ha evolucionado poco!
Geroztik hunat’ erdi itzalean egon da
· Ha permanecido casi eclipsado
Geroztik’ Karlosen kontra jo gaitu gogoak
· Estamos ya desengañados de
Geroztik’ okilduta daude len ain gailen ibili ziranak
· Están acoquinados
Geroztik’ semea eta erraina elkarren leian zebiltzan, aita zarrari kontu egin nairik;
dana zan aita goratu-naia’ leen azpiratu-naia zan bezela
· Afán de ensalzar y afán de rebajar
Geroztik’ semea eta erraina elkarren leian zebiltzan, aita zarrari kontu egin nairik;
dana zan aita goratu-naia’ leen azpiratu-naia zan bezela
· Andaban a porfía
Geroztik’ urak egin du bide...!
· Desde entonces, ha transcurrido mucho tiempo..., han ocurrido muchas cosas
Geroztik’ urak egin du bide! egiak ere bai! Hitlerek ere bai-ta!
· Cuánta agua ha corrido! Qué cambios se han producido!
Geroztik, urte bakotx’ zazpi egunez hostoilezko etxola batzuetan bizi ziren
· Anualmente
Geroztik zertan dan? Zenbatxeri galdetu diotedan’ ez gera dakigunaz-bestezaz jabetu
· Por más que he hecho preguntas a unos y otros
Geroztikako berririk eztakigu
· Ya no hemos sabido más de él
Geroztikako berririk eztakigu
· No hemos sabido más de él
Geroztikakoan’ ezta izango San Paulo bere biziaren jabe: guzia Jesus Piztuarentzat
izango da
· Durante el resto de su vida; en lo sucesivo
Geroztik ere itzpide au aipatua izan zan barriro; bainan leneko oinean gelditu izan
zan
· Se quedó en su estado; no se alteró la situación
Geroztik ere itzpide au aipatua izan zan berriro; bainan leneko oinean gelditu izan
zan
· Volvió a tocarse este tema
Gerra au luzerako da oraindikan, jaunak! Asi’ errez egin zan; bukatzen lanak!
· Aún va para largo...; aún va a durar
Gerra au luzerako da oraindikan, jaunak!... Asi’ errez egin zan...; bukatzen lanak!
· Lo dificil es terminarla
Gerra bizia ipiniko det zure eta aren artean
· Pondré guerra implacable...; enemistad irreconciliable
Gerra bizian dabil mundurik erdia, batean beia dala, bestean ardia
· Medio mundo
Gerra bizian ikusten dira erri oiek, jun-daneko aspaldian
· De un tiempo a esta parte; desde hace un tiempo
Gerra bizian zebiltzan nere naikunde tzarrak
· Pasiones alborotadas
Gerra bukatu eta andik ondorengo urteetan asi zan jendea lurrak txukuntzen
· En los años de la post-guerra
Gerra galgarri au sortu izan zuten buru-aurki batzuek’ beren erritarrak asaldatu
naiez ibili ziran
· Algunos de los principales jefes
Gerra ia galdurik daukagula, markak egiten al abil, moteil?
· Aún estás pensando en records de distancias?
Gerra ikusi ez duana’ oraindik umetxo bizi dala esan liteke
 · Que todavía no ha comenzado a vivir...; que aún está en pañales
Gerra ipini zieten bertsolariai mintza-gai
· Les propusieron como tema
Gerra irabazteko’ zer alderdia!
· Vaya un alivio!... Vaya una ayuda!
Gerra itzala izan zan’ Afrikako baltzeri kateak kentzeko
· Para librarlos de la esclavitud
Gerra kalte degula?... Ortan arkitzen gera besteen bestean: pake-zaleak dira gaur
mundu guztian, Beste ainbestean?
· Opinamos igual
Gerra komeni bazan’ orra, etorri...! Gogor ari dira jendea bakantzen, laukatikan
bira!
· Con qué furia están reduciendo la gente a la mitad!
Gerra ondorian’ Eibarko biarginik asko basarrietara juan ziran morroi, tripa-truk
· A trabajar a cambio de la manutención; sin sueldo
Gerra tint itzal bat zan’ espainarrakaz frantzesen artean
· Una guerra terrible
Gerra tint itzal bat zan’ espainarrakaz frantzesen artean
· Entre españoles y franceses
Gerra utsa da’ gizonaren lurreko bizitza
· Es un continuo luchar
Gerra utsa da gizonen bizitzea; edo il’ edo esetsi!
· O sucumbir o acometer pelear
Gerra zebilen bitartean’ lanik ezin zan egin
· Mientras duraba la guerra
Gerra zuzenean soldauak iltea ez da pekatu
· En guerra justa
Gerrak’ aitu aditu’ baino ikusi ez!
· Las guerras, mejor es contarlas que verlas
Gerrak banatu gaitu alde bitara: ura Debara ta ni Donostijara
· Nos ha separado en dos direcciones
Gerrak gauz onik ez dakarrela’ artu dezagun etsia!
· Desengañémonos...; démoslo por seguro
Gerrak’ otzak eta beroak berekin omen ditu -lengo zarrak diotenez; eta otzean
berorako lana egin lezake batek uste-gabean
· Tiene sus alternativas de triunfos y derrotas
Gerrak’ otzak eta beroak berekin omen ditu -lengo zarrak diotenez; eta otzean
berorako lana egin lezake batek uste-gabean
· Podría uno perjudicarle al prójimo sin ninguna mala intención
Gerrako gastuak nola zuritu’ ark erabakiko du
· Cómo indemnizar o pagar
Gerrako legea dek’ gogorrena juez
· Ay de los vencidos!
Gerrako urtetan’ ba da asko urats behar-gabeko
· Se cometen muchas iniquidades
Gerraldi berririk biztu etzedin; edo bizten bazen ere’ lenbait-len itzul-erazteko
· Encenderse o surgir guerras
Gerraldi berririk biztu etzedin; edo bizten bazen ere’ lenbait-len itzul-erazteko
· Para hacerla extinguir
Gerraldietan burni zorrotza da nagusi
· La espada; las armas
Gerran-barik egin baleuz gizon orrek alperreko kalte oneek Zer esango leuke
munduak?
· Fuera de la guerra
Gerra-ondorean’ agorrunea izan eben gauza guztiak
· Hubo escasez de todo
Gerra-ondoren artan’ orrelako gauza asko ikusi zan
· En aquellos tiempos de la post-guerra
Gerra-ondorian, Eibarko atso zartxo bat’ burutik eiten ebala-ta, Santa Agedako zoro-
etxera eruan eben
· Andaba perturbada
Gerra-pean gaude: ogi zuririk ezta izango’ au dagon artean
· Estamos bajo los efectos de la guerra
Gerraren aurka’ inork etzuan itzik obeto esango’ Xenpelarrek baino
· Nadie reprobó mejor que él la guerra
Gerraren gura baziran ere’ aspertu ziran ederki
· Tuvieron guerra de sobra
Gerraren izenak berak’ zainak asaldatzen diozka
· Le alborota los nervios; le pone nervioso
Gerraren ondore zitalak’ on gitxi ta beste danak txarrak
· Poco de bueno
Gerraren zale baziran ere’ aspertu ziran ederki!
· Por mucho que les gustara la guerra
Gerrari lasai bat neska-zurrian zebilen
· Andaba a la caza de muchachas
Gerra-soinuko adarrak jotzen dituzte jende arrotzik inguruan somatu-orduko
· Hacen sonar cuernos y trompetas guerreras
Gerratean ainbeste negar ikusirik’ gero nik ere ori bera esaten nuan
· Después de haber visto tanta desolación
Gerratean il zan, emaztea aurr-egiteko utzirik
· Dejando a su esposa encinta
Gerreak laster eukala bere azkena... esan deusku
· Pronto acabaría la guerra
Gerrearen estalgiagaz’ pekatu asko egiten dira
· So capa de; so pretexto de
Gerr-ezurrean eskuz jo’ ta izta-zainera nai luke eman orpo, burruka laguna
lurreratzeko; baina ez du asmatzen; ez baitu bere joera eskuinetik ezkerrera
· No le viene natural; no es esa su tendencia
Gerr-ezurrean eskuz jo’ ta izta-zainera nai luke eman orpo burruka-laguna
lurreratzeko; baina ez du asmatzen; ez baitu bere joera eskuinetik ezkerrera
· Darle a la corva con el talón
Gerr-ezurrean eskuz jo’ ta izta-zainera nai luke eman orpo, burruka-laguna
lurreratzeko; baina ez du asmatzen; ez baitu bere joera eskuinetik ezkerrera
· No se da traza; no lo logra
Gerria ta soinekoa bear zuten lotu’ bideren bat artzeko abian bazeuden bezala
· Como si fuesen a emprender viaje
Gerriak hertsi daude lan-sari urri horrekin
· Pocas carnes hará uno con tan escaso jornal
Gerrian eskuak azta eginda’ onan dinotsa senarrari: Taiuan egin dogu ba, ezta?
· Verdad que esto está como se pide...?
Gerrian eskuak azta eginda’ onan dinotsa senarrari: Taiuan egin dogu ba, ezta?
· Con los brazos en jarras
Gerrian jorik’ bota nai izan zuben gure Aritza; utzi ere bai zuben ija erorian
· Hiriéndole en el tronco. En el corazón
Gerrian jorik’ bota nai izan zuben gure Aritza; utzi ere bai zuben ija erorian
· Medio caído
Gerriaz-beko soinekoak moztuta’ lotsagorrian etxerontz abiatu ziran, mandatariak
· Corridos de vergüenza
Gerriederren etxea’ eguzkitara dago; ta begiz-begi Aralar-mendia
· Frente por frente al monte Aralar
Gerriek pakerik ez, mingaina lanetan’ alorra ainako saila deramate denak batean; eta
nekerik suma-bage’ an dira azkenetan. Arto-jorratzaileak
· Sin sentir gran fatiga
Gerriek pakerik ez, mingaina lanetan’ alorra ainako saila deramate denak batean; eta
nekerik sumabage’ an dira azkenetan. Arto-jorratzaileak
· Llevan un lote tan ancho como la heredad
Gerriek pakerik ez, mingaina lanetan’ alorra ainako saila deramate denak batean; eta
nekerik suma-bage’ an dira azkenetan. Arto-jorratzaileak
· No dan paz a su cintura
Gerriko bat erosi nahi du gerriaren lerdengarritzat
· Para la esbeltez de la cintura
Gerriko minak nauka makur
· Ando encorvado por
Gerriko oni’ mototsa zirpildu egin zaio
· Deshilacharse el flequillo
Gerrira ezazu ezpata iztarrean barna!
· Ciñe ya tu espada sobre el muslo
Gerrirainoko saltoak eginez’ larri ziran jateko. Oiloak
· Saltándome hasta la cintura
Gerritik beera’ ila omen dago, gizajoa
· Paralítico de la cintura para abajo
Gerta dedila edozein gauza’ guzia biurtzen zaio bere on kristau onari
· Todo redunda en su provecho
Gerta ditezen gaizbideak’ ezinbertzea da
· Es inevitable que vengan escándalos
Gerta liteke Bonaparteren bataioak baino geiago balio ez izatea ez dakianak
emandako bataioak
· Bautismo nulo. N.B. Curioso dicho que refleja el sentir del mundo clerical en los
primeros años del siglo XIX sobre la persona de Napoleón
Gerta liteke inoiz’ uste-gabe orditzea: alakoak’ ondo erreta geratu oi-dira’
aurrerontzean kontu gejago ipintzeko
 · Suelen quedar bien escarmentados
Gertaera aren urtea bete zanean
· Al aniversario de...; al cumplirse el año de
Gertaera au da’ zokotan orrenbeste pena jarri duena... Indar danak egin’ ta irabazi
ezin...!
· A pesar de haber echado el resto
Gertaera au da’ zokotan orrenbeste pena jarri duena... Indar danak egin’ ta irabazi
ezin...!
· Por ahí...; por esos barrios...
Gertaera au’ ikusi zuanak esan zidan, eta orra nik kontua saldu’ erositako kostuan
· Me limito a repetir lo que me contaron
Gertaera au zala ta etzala ematen diete izengoiti ori
· A cuento de este suceso
Gertaera auen berri’ Peilo-Errotaren alabari zor diogu geienbat
· Principalmente; en su mayor parte
Gertaera oiek ikusi-ondorean’ ez nintzan egon atzera begira’ apaiz baten oinetan
auzpezturik nere gaiztakeria aitortzeko
· No tardé en ir a confesarme
Gertaera ori Jaungoikoaren lana zalakoan’ guziak batera zeuden
· Todos convenían en decir que
Gertakari aen kontu-estuak artu ziozkan
· Le exigió rigurosa cuenta de
Gertakari bakar bat aitatuko degu’ au on egiteko
· En comprobación de esto
Gertakari deitoragarri batek jo gaitu herri guzia bapatetan
· Una triste desgracia nos ha sobrevenido
Gertakari txarrek emanik’ etxea saldu behar izan zuten
· Debido a infortunios
Gertatu diran komeri oiek’ gogoan jasoak dauzkat
· No los tengo olvidados
Gertatu liteke, ezaguera oso-osorik ez galtzea’ naiz asko-xamar galdu
· Aunque pierda el conocimiento en buena parte
Gertatu omen zitzajon’ Donostiara joan bear bat
· Le aconteció tener que ir
Gertatu zaionak daki’ Jesus maitatzea zer dan
· Sólo lo sabe quien lo ha experimentado
Gertatu ziran berriz’ ateratako lekuan
· De nuevo en el punto de partida
Gertatua ezpada’ gertagarria da behintzat
· Verosímil por lo menos
Gertatua jarri det, egiaren alde: au orrela ezpada’ jendeari galde!
· He contado las cosas tal como son
Gertatuaren elaberria’ bereala barreatu zan
· La noticia de lo sucedido
Gertatzen bazaitzu kalte ori’ etzara izain zu, lenbiziko orrela kaltear gelditu dena
· Quedar dañado o perjudicado
Gertatzen da’ amak aurra botatzea, aurdun geratu zanetik laster
 · Abortar
Gertatzen dala ba dakigu; baina noizak eta nolak jakitea’ ez da oso errez
· Saber el cuándo y el cómo
Gertatzen diran gauzen erdien konturik ezin eman diot nere buruari
· Hay una porción de cosas que no me explico
Gertatzen zanari saiets guzietatik begiraturik’ ba zuen gurasoak biderik asko’ aurra
ixilik borten etxean ipintzeko
· Tenían motivos bastantea para
Gertatzen zanari saiets guzietatik begiraturik’ ba zuen gurasoak biderik asko’ aurra
ixilik borten etxean ipintzeko
· Todo bien mirado; atendidas las circunstancias
Gertatzen zanari saiets guzietatik begiraturik’ ba zuen gurasoak biderik asko’ aurra
ixilik borten etxean ipintzeko
· Para llevar la criatura a la inclusa
Gertu egon leike’ ondasunak eta bizirainokoa galduteko
· Perderlo todo hasta la vida
Gertu egozan atzera emoteko ostu ebena
· Devolver, restituir
Gertu gagoz itxastar danok’ ara edo orra joateko arrantzetan...; baina arrainak ez
dau erantzuten bear dan eran
· El pescado no responde; no hay pesca
Gertu gagoz itxastar danok’ ara edo orra joateko arrantzetan...; baina arrainak ez
dau erantzuten bear dan eran
· Estamos dispuestos a ir a pescar a cualquier parte
Gertu ipini eben mutikote ori’ praka barri, arando-txapel-da makileaz’ elizarako; ta
esan eutsen’ kontuz egin eikeala gero’ besteak egiten eben guztia
· Lo adecentaron o arreglaron para ir a la iglesia
Gertu ipini eben mutikote ori’ praka barri, arando-txapel-da makileaz’ elizarako; ta
esan eutsen’ kontuz egin eikeala gero’ besteak egiten eben guztia. Zezakeala.
· Que hiciera con mucho cuidado
Gertu nago, eriotza, zure zokondo ezkutuetara juteko
· Estoy listo para morir; para ir a tus misteriosos antros
Gertueneko etxe ori da nerea
· Esa casa más cercana
Gertura ere’ ezin alkar ikusi zuen iluntasunez
· Ni aun de cerca
Gestora oiek ditugu soka-mutur... gaur gaur bezela
· Son ellas las que tienen la sartén del mango
Getari baietz?... Alako bian donostiarrek eskaintzen dute dirua goitik
· Ofrecen doble contra sencillo
Getari-atera bai-iritxi ez-iritxi ziran sasoian’ eraso zion ustez-ustegabeko euri bizi-
bizi batek
· Se desató una copiosa lluvia
Getari-atera bai-iritxi ez-iritxi ziran sasoian’ eraso zion ustez-ustegabeko euri bizi-
bizi batek
· Cuando apenas llegaban a las puertas de Guetaria
Getarik gogor erasota’ beste biak berdindu ditu eta igaro; ontzi baten aurrea artuz.
 Bere batean dator orain’ indarrak azken-unera bialduz. Estropadan
· Adquiriendo la ventaja de un largo
Getarik gogor erasota’ beste biak berdindu ditu eta igaro’ ontzi baten aurrea artuz.
Bere batean dator orain’ indarrak azken-unera bialduz. Estropadan
· Viene a su ritmo
Getarik gogor erasota’ beste biak berdindu ditu eta igaro, ontzi baten aurrea artuz.
Bere batean dator orain’ indarrak azken-unera bialduz. Estropadan
· Arremetiendo con brío
Getxoko alkateak’ ordekotasun bi daukoz
· Tiene doble acta de diputado
Geu baino geiago badira, zelan eztauskue txirikilan irabazi?
· Cómo no nos han ganado en un periquete?
Geu bakarrik gara ainbakoak. Albistari bakoak
· Desprovistos de; carentes de; faltos de
Geu be’ orixe zinesteko gagoz
· También nosotros nos inclinamos a pensar lo mismo
Geu’ duin garean baino geiago artuta gagoz, beraganik
· Más de lo que nos corresponde; más de lo que merecemos
Geu gara errudunak’ euskereari alde eragiteko bideak zabaltzen deutsaguzanak,
alkarregaz erderaz berba eginaz
· Cuando contribuimos a su desaparición
Geu gara naikoa, etxe au jabotuteko
· Nos bastamos solos; no necesitamos de nadie para
Geu geure gauzekin leiatzen ez bagara’ besteak beti inok egitekoaren begira egongo
dira
· Estarán aguardando a que lo hagan otros
Geu ikustera, beste-gabe, etorri zitzaigun atzo Legorretako indianoa...; ta ba dakizu
zer esan zigun?... -Ez ba! zeuk azaldu bearko...!
· Sin otro objeto que el de visitarnos; ex-profeso
Geu ikustera, beste-gabe, etorri zitzaigun atzo Legorretako indianoa..; ta ba dakizu
zer esan zigun?. -Ez ba! zeuk azaldu bearko...!
· Usted dirá
Geu izateko bear degu euskera; ez aberriko bitxia bezela gordetzeko
· Para ser nosotros mismos; para conservar nuestra personalidad
Geu’ ondo, Jainkoari eskarrak... Ta zeuok barriz luzaroan’ diru ederrak artu ta artu,
urteokaz?
· Ganando buenas pesetas, a más y mejor
Geu poiliki berdoztu baginan ere tabernan’ abere gaixoa gosez iregia... ta zure
baratzatik aza batzuk eman nizkion
· Aunque nos pusimos algo tibios... bebiendo
Geu poiliki berdoztu baginan ere tabernan’ abere gaixoa gosez iregia... ta zure
baratzatik aza batzuk eman nizkion
· El pobre animal estaba casi muerto de hambre
Geu zertarako ote ginaden’ lur aietan jaio izan bagina?
· Qué habría sido de nosotros?
Geu-be ez gaituk ba txarrak oinez ibiltzen...! Ordu beteko aldea atarako ete jeuskuk
ba orrek, emendik ara?
 · Será posible que nos saque ése tanta ventaja a caminar?
Geu-be laster gintzakez bidean jarri’ zereginak lotuko ezpaginduz
· Bien gustosos iríamos si
Geu-be’ len-bestean gara
· Igual que antes
Geu-be olakoxe atxakiekaitik gabiz olan...; da il baino oba da’ ta ator geugaz...
· También a nosotros nos pasa algo parecido
Geu-beste ba dala dino
· Que vale tanto como nosotros
Geu ere aleginean asiko gera’ emengo joan-etorriak euskeraz agertzen
· Gacetillas o crónica local
Geugaitik ainbeste ardura artuten ikusirik
· Tomar tanto interés por nosotros
Geugaz katigu eroan bear augu, polit ori!
· Vas a venir preso con nosotros
Geugaz katigu eroan bear augu, polit-ori!
· Perillán...!
Geugaz nasi joan bear dozu Arabara, igitara
· Junto con nosotros
Geugaz zatoz? -Bai, ba! Zetan esan-be ez!
· Por supuesto que sí; desde luego que sí
Geu-geurok kondenetan gara’ geure erantzute onegaz
· Nos condenamos a nosotros mismos
Geuk arpegi emongo deutsagu zure zorrai
· Responder de; hacer frente a
Geuk daukaguz aren laba-suak
· Somos nosotros quienes le cuecen el pan
Geuk deitu-barik mesede-opaka datorkiguna’ gaienez iruzaku egin-gura dauskun
azeria izaten da
· Ofreciendo gangas o favores
Geuk deitu-barik mesede-opaka datorkiguna’ geienez iruzaku egin gura deuskun
azeria izaten da
· Nos quiere dar un timo
Geuk egin-ezik’ besteak etxoskuek egingo
· Como no lo hagamos nosotros
Geuk eztautsagu inoiz lotsarik galdu Azkue abadeari
· Nunca le hemos faltado a la consideración debida
Geuk eztogu beronen bateo-papera ikusi’ ta eztakigu, ziur-ziur esateko-bestean
beintzat’ non jaioa dan
· Al menos para afirmarlo con certeza
Geuk eztogu beronen bateo-papera ikusi’ ta eztakigu, ziur-ziur esateko-bestean
beintzat’ non jaioa dan
· Su partida de bautismo
Geuk geurea egin dogu... ta aurrera txalopia!
· Adelante con los faroles!
Geuk larregirik esan badogu’ or ikusiko dozuez 80 kilotik gorako gazteak’ mimena
baino biurragoak aixea baino arinagoak
 · Agiles como el viento
Geuk larregirik esan badogu’ or ikusiko dozuez 80 kilotik gorako gazteak’ mimena
baino biurragoak, aixea baino arinagoak
· Si hemos exagerado
Geuk larregirik esan badogu’ or ikusiko dozuez 80 kilotik gorako gazteak’ mimena
baino biurragoak, aixea baino arinagoak
· Flexibles como mimbres
Geuk’ libre edozer...; inontzat’ ez ezer!... Besterik zuzenduta’ geuk segi oker
· Enderezar, sí, a los demás...; pero no a nosotros mismos
Geuk’ libre edozer...; inontzat’ ez ezer!... Besterik zuzenduta’ geuk segi oker
· Para mí, todo lícito; para el prójimo, nada
Geuk merezirik gatxak jo gaitu... Erruki guri, Jauna!
· Ha caído el mal sobre nosotros
Geuk nai dogula gordetea nai dau lege ori Jaungoikoak
· Voluntariamente
Geuk oles egin’ ... da berak’ ezta nogaz dauen-be!
· Y él... ni caso! Ni responder al saludo
Geuk sasitegi biurtu degu gure baratza...: erdibitzeko zorian dago gipuzkoarren
biotza
· Sentimos desgarrarse nuestro corazón de pena
Geuk sasitegi biurtu degu paregabeko baratza...: erdibitzeko zorian dago
gipuzkoarron biotza
· Lo hemos convertido en un erial... nuestro País
Geuk-be, lenengotan’ liburu onak jagolatzat artu bear izan doguz, arimearen ibilpide
onetan
· En esta marcha o peregrinación del alma
Geuk-bere gaur’ nekezka jaten dogu ogia
· Nos cuesta ganar el sustento
Geuk-geutara egiten doguzan batzarrak
· Nuestras reuniones privadas
Geur gaiztoak geran gai orretan’ besteak orobat dirala uste izatea
· Creer que los demás lo son igualmente
Geur gaiztoak geran gai orretan’ besteak orobat dirala uste izatea
· En aquello que somos malos nosotros mismos
Geure adiskidetzatkoa indartsua danean’ agazkoa ez galduteagaiti beste-bagarik neke
ori artuko geunke
· Sólo por conservar las buenas relaciones con él
Geure al gitxia ezautu-eragiteko’ bialduten deuskuz gatxak Jaungoikoak
· Nuestra debilidad o escaso poder
Geure aldean-bere sakristau guztizkoa dago
· Un sacristán magnífico
Geure ama ona da’ ... alaz ta minez, nekez argitara atera ginduzana
· Nos dio a luz con dolor y con trabajo
Geure amama Kontze-be’ gazte-gazterik urdindu zan
· Encaneció de muy temprana edad
Geure aorako ogia baizen bearrekoa da
· Es tan indispensable como el pan
Geure arimen ardurarako Jaungoikoak bere ordean imini deuskuzanak
· Para hacer sus veces
Geure arimetako nai on guztiagaz begiratu daiogun geure Salbatzaile maiteari
· Con todo afecto
Geure arloari ekiogula, eta lanaren itoenean’ eldu jakun zure eskutitza
· Cuando estábamos más enfrascados
Geure arloari ekiogula, eta lanaren itoenean’ eldu jakun zure eskutitza
· Mientras nos afanábamos
Geure arteko ezagutza gaixtoari’ alde egin behar diogu; apartatu behar gatzaitza
gaitzazkio. Nik hala gogo hartu dut; har ezazu bada zuk ere
· Así lo tengo decidido
Geure arteko ezagutza gaixtoari’ alde egin behar diogu; apartatu behar gatzaitza
gaitzazkio. Nik hala gogo hartu dut; har ezazu bada zuk ere
· Nuestras relaciones ilícitas
Geure arteko koitaduren bat eurakanatu dabe berba onakaz edo igortziakaz
· Con lisonjas y adulaciones
Geure barruok ondotxo epelduta gero’ ateraten ditugu euskerazko kanta, biotza
zabal-zabal ipinten deuskuezanak
· Una vez bien comidos y bebidos
Geure barruok ondotxo epelduta gero’ ateraten ditugu euskerazko kanta, biotza
zabal-zabal ipinten deuskuezanak
· Ensanchar, reconfortar el corazón
Geure Batzarra-bere’ ostikopetu dozue bere eskubidean
· Atropellar los derechos del Senado romano
Geure batzokiko landu-lanak aurrera doaz; ta zer-ikusia izango da’ amaitu
dabezanean
· Será cosa digna de ver
Geure bearrak eta ardurak nora eztirala, zirriborruak egiteko loari ta atsedenari
kentzen deutsagun astiari-be’ ontzat emona eristen deutsagu orain
· Por si fueran pocos...; por si no bastaran
Geure begietako zura-bere ikusi ezin dogu
· Ni la viga de nuestro ojo
Geure berbeteak eta eurenak’ eztabe senitasunik
· No tienen parentesco entre si
Geure bidetik aterata gaude danok, Jauna!
· Nos hemos desviado del buen camino
Geure bizierea arteztu-bagarik’ ez dogu ikusiko inox egun onik
· No gozaremos de un día de paz
Geure borondatea’ geure eskuko dugu
· Está bajo nuestro albedrío
Geure borondatearen kontra’ barrez ito-bearrean ginan bere aurrean
· Nos moríamos de risa
Geure burua jokatuko geunke’ ezetz!
· Nos jugaríamos la vida
Geure buruak osorik atara gura bagenduzan’ zer egin bear izan genduala uste dozue?
· Si queríamos salir sanos y salvos
Geure buruaren aurrean lotsatu egingo gintzakez, ori esaten
 · A nuestros propios ojos
Geure buruaren ederrerako etzaigu eman fedea
· Para el lucimiento
Geure buruaren jaube izan gaitezan!
· Obremos por cuenta propia..., no al dictado de otros
Geure buruari zor deutsagun aintzatkotasuna-gaitik
· Por el respeto que nos debemos
Geure buruen nai laarregia
· Amor propio exagerado
Geure ekin-alako lanakaz urte batzuetan irabazi doguna... eroan deuskue...!
· Con nuestros afanes de varios años
Geure ekinen ekinakaz zertxobait lortu dogu
· A fuerza de empeño; a costa de esfuerzos
Geure Elantxobe nun dagoan balekie’ elitzakez ainbeste ikusgura alde aretan ibiliko
· Tantos curiosos
Geure eliza eder au’ lurr-egosizko torre ezain ez-jausi bai-jausiko bategaz dago
· Una torre que amenaza caer
Geure eriko gorputza artu eban Jaungoikoaren Semeak
· Un cuerpo de nuestra condición
Geure errosariotxoa gabean-gabean errezaurik uts-baga’ etzatera goaz, biotz
zabalagaz
· Todas las noches sin falta
Geure errosariotxoa gabean-gabean errezaurik uts-baga’ etzatera goaz, biotz
zabalagaz
· Cada noche
Geure errosariotxoa gabean-gabean errezaurik uts-baga’ etzatera goaz, biotz
zabalagaz
· Con la conciencia tranquila; satisfechos
Geure errosariotxoa gabean-gabean errezaurik uts-baga’ etzatera goaz, biotz
zabalagaz
· Nos vamos a acostar
Geure eskubide-barik saldun zenduan etxea
· Sin nuestra autorización
Geure eskuko uzten deraku digu Jainkoak’ eskuen artean dugun denbora
· Nos lo deja a nuestra disposición
Geure etxean, bertzetara joaiteko premia-gabe, emaiten deraku digu
· Sin necesidad de ir a otra parte
Geure etxietan atsoak txirikilan darabilguz, asarreka ta zarataka
· Andan muy excitadas, alborotadas
Geure ezpanetan erabili daigun euskerea
· Usarlo, practicarlo
Geure gauzaen usaina artzeko, inoz musturra sartzen baeben kanpotarrak
· Para husmear o fisgonear
Geure gauzetan utsik, nekatu gura dogu orain’ sartu-bagarik geiago barrien-barri
besterenetan
· Sin entrometernos nuevamente en
Geure gauzetan utsik nekatu gura dogu orain’ sartu-bagarik geiago barrien-barri
 besterenetan
· Sólo en nuestros propios asuntos
Geure gizona’ etzan larritzen agaitik: arinegi’ gauza onik ez da egiten
· Nada se hace bien con prisas excesivas
Geure gogoa’ baietzera dago
· Nos inclinamos por la afirmativa
Geure gogoan on-ustekotzat sartuta dagozan gauzaak
· Tenidas por buenas
Geure gorputza da arimearen arerio nausia: arerio mukerra, ezi-gaistokoa
· Taimado e indómito
Geure indarrakin agintzen jarri nagusi berriak... eta geu beartzean’ igesi!
· Y cuando más falta nos hacían
Geure indarrez’ gauza guztiak goikoaz-bera jarri biar ditugu: legiak ausi, agintarixak
azpiratu, aberatsak ebaki, elizak erre...
· Hacer la revolución
Geure Iparragirre, inoz aztuko eztanaren kanta ederra
· Inmortal... De imperecedera memoria
Geure jabe bagintzaz’ orain-bestean lagunduko geuntskioen Elexari
· Igual que ahora
Geure jenioak beti sen baten edo gauza baten, gobait egin-gabarik, iraun ezin dau
· Siempre en el mismo estado
Geure lagunok-be asi ziran arri-bila; baina ezin aurkitu’ ta arinari emon eutsen
· Se largaron a todo correr
Geure lanari ekingo dautsagu’ geure arerioen esku ta ostiko tartean azkenak egin
bear bagenduz-be
· Aunque hubiéramos de acabar nuestras vidas
Geure legera bota ebazan bertsoak
· A nuestra usanza o estilo
Geure lepoan jaukaguk zorigeiztua; ta euliak joaguzan baxen errez’ ezin joagu
zoritxar au geugandik urrindu
· La llevamos a cuestas
Geure lepora etorriko da, sermoi ori kentzeko atxakia
· Nos echarán la culpa a nosotros
Geure luginak keie kentzen deutse’ gariak joten. Gogor diardue
· Están afanosamente ocupados en
Geure maitasuna dogu, andi naiz txiki’ guk eroan gengiken gurutzearen neurri
· La medida de la cruz que podamos llevar es el amor
Geure morrosko, atxa baino gogorragoa’ soldau eroan dauskue...; bere gorputz
biorragaz geure laguntasuna zana
· Con su fornido cuerpo
Geure morrosko, atxa baino gogorragoa, soldau eroan dauskue..; bere gorputz
biorragaz geure laguntasuna zana
· Fuerte, vigoroso
Geure Mungiko urie’ baserrire adi, baserrien begira bizi da: andi jatorku guztia
· Vive pendiente del caserío
Geure ondotik eta ainbat urrunean bialdu aal bagenduz’ Bizkaiko kanpantorre
guztiak ilebetean zarataka pozaren pozaz erabiliko gendukez
 · Echar las campanas al vuelo
Geure ondotik eta ainbat urrunen bialdu aal bagenduz’ Bizkaiko kanpantorre guztiak
ilebetean zarataka pozaren pozaz erabiliko gendukez
· Lo más lejos posible
Geure onerako direan sail andiak’ gau ta egun bearrean darabilez Errege jauna ta
berari urrengo lagunduten deutsenak
· Sus inmediatos colaboradores; sus ministros
Geure onerako direan sail andiak’ gau ta egun bearrean darabilez Errege jauna ta
berari urrengo lagunduten deutsenak
· Les tienen ocupados día y noche
Geure onerako nai gatxerako al-izatea
· Nuestro libre albedrío
Geure onerako ta gatxerako al-izate andi au’ makalduta geratu zan
· Libre albedrío
Geure oni urrik emoteko erririk eztot inon ikusi
· Ningún pueblo comparable a
Geure pekatuetan ez daukee lekurik gitxien geure sengarriak edo sumaariak
· Los sentidos
Geure senide urrekoak dira menturaz, premina andian dagozanak
· Parientes próximos
Geure soinuan kanteetan dogu, gura dogunean; batek’ zortzikoari ekiten deutsa, ta
gero besteak’ erantzuteari
· El uno canta o echa la copla
Geure soinuan kanteetan dogu, gura dogunean: batek’ zortzikoari ekiten deutsa, ta
gero besteak’ erantzuteari
· Los demás responden con el estribillo
Geure sut-armak irudiaren ganera ustu ginaizala, esan euskun
· Que disparáramos nuestros fusiles contra la imagen
Geure txikitan geure aita zanari entzuten geuntson’ zantzo bi egozala: bata pozezkoa,
bestea asarrezkoa
· En nuestra infancia
Geure txilin zoli ederrak dakazuz zeuk, emengo txilin motelen ondora? Zartainik-be
ba dago zoliagorik!
· Vas tú a comparar las campanas de aquí con nuestras sonoras campanas?
Geure umeak etxean batera ikasi ta idazkietan bestera jakitea nai dozue abertzaleok!
Euskeraz
· Aprender de una manera para saber de otra
Geure umetako mainak, min-bagako negarrak ta iletak, iru edo lau urte osoetan ixilik
parkatu euskuezan gure Amak
· Soportar nuestros lloriqueos y lamentos
Geure zain egon jakuz etxe-inguruetan, eskopeta beteakaz
· Vigilándonos
Geure zain egon jakuz etxe-inguruetan, eskopeta beteakaz
· Con el arma cargada
Geure zorion-opamena jaun orri!
· Enhorabuena
Geurea dogu geure bizia, ta inori ezteutso ardurarik’ galtzen badogu
 · Los demás no tienen por qué meterse
Geureak doguz eta Jainkoari eskiniak, bata ta beste. Ume biok
· Uno y otro
Geureaz denaz-bezanbatean garaitia emanik, erauki erranik’ otoitz dagiogun
Jainkoari’ hel dakigula!
· Que nos socorra
Geureaz denaz-bezanbatean garaitia emanik, erauki erranik’ otoitz dagiogun
Jainkoari’ hel dakigula!
· Dándonos por vencidos
Geure-geureak ditugu bekatuak, eta gerok eginak
· Son totalmente nuestros
Geure-geurezkoa dogu’ geure ta geuretarren azi-orraziak jakin-gurea
· Es algo instintivo en nosotros
Geuretzat gauza gutxi gordeak, besteri asko emanak... Orra zer geran nekazariak
· N.B. Adjetivos verbales con sentido activo
Geurez ezaututen dogu’ gauza onak egin bear dituguna
· Por nuestras propias luces
Geurezkoa dogu-ta’ gauza ezina izango jaku sarri’ onek baino ak biotza geiago ez
eroatea
· Que la voluntad sea atraída más por éste que por aquél
Geurezkoa dogu-ta’ gauza ezina izango jaku sarri’ onek baino ak biotza geiago ez
eroatea
· Es natural en nosotros
Geuri jagokun lana da, ta ez besteri’ gure euskereari jaten emotea
· A nosotros toca, a nadie más
Geurtz garai ontan’ Mikel duke bizi deinoko laguna, Garazik
· Compañero de por vida
Geurtz garai ontan’ Mikel duke bizi deinoko laguna, Garazik
· El próximo año a esta sazón
Geutzat pozgarri ona da’ orrelango kantak entzutea
· Motivo de gran gozo
Gexala ari du... Ebi maxkala. Ebi indar gutxikoa
· Lluvia meona; floja
Gexala ezpazera’ agindu au gizonki bete ezazu: alabaren eriotza ez-eze’ lotsa-gorria
ere beingo batean etxetik aienatuko dezute-ta
· Si no eres un indolente
Gexal-antzean ibili-arren’ beti aurrera egin du Elizak
· No obstante sus desmayos o flaquezas
Gexal-antzean ibili-arren inoiz’ beti aurrera egin du Elizak
· A pesar de sus flojedades o decaimientos
Gexo egozanak osabideratzera etorri zan Jesus
· A salvar o sanar
Gexo txar batek aldi luzean ogeratuta euki dau; ta azkenean-be berak eroan deusku
· De esa enfermedad ha muerto al fin
Gexo txarra da’ inok egitekoan gauzak iztea
· Dejar a otro el cuidado de hacer algo
Gexoren batek oratu dautso nire senarrari
 · Ha contraído alguna enfermedad
Gexorik dago aspaldion; azken txarrik baleu’ geiago jakingo dozu
· Si tuviera un mal desenlace
Gexorik dagozanak’ alde txarretik artzen dabe, esaten jaken edozer
· Lo toman a mala parte; lo entienden torcidamente
Gexorik txarrena’ alperkeria
· No hay enfermedad peor que la falta de ganas de trabajar
Geza ta gaziak’ ... danak tragatu dituzte, naiz besterenak izan... Jende lapur oek
· Se lo han devorado todo lo que había
Gezur bizi-biziak!
· Todo mentiras!
Gezur borobila! Olakorik eztu esan egundaino Santa-Cruz-ek! Ikus zer dion, aspaldi-
gabe alare!
· Y bien recientemente por cierto
Gezur borobila! Olakorik eztu esan egundaino Santa-Cruz-ek! Ikus zer dion; aspaldi-
gabe alare!
· Completamente falso!
Gezur edo egi’ egunero datoz albistez beteak, paperak
· Verdaderas o falsas... las noticias
Gezur egin diote arnoak
· La cosecha del vino defraudará sus esperanzas
Gezur esan nun Getari-n; ni orduko’ ua atarin
· Gran poder de difusión de la mentira
Gezur esan nun Getari-n; ni orduko’ ua atarin
· Gran poder de difusión de la mentira
Gezur gorria da ori, erdi-erditik
· Es completamente falso
Gezur hedatzeaz eztira hor hanbat kilika
· No son muy escrupulosos que digamos
Gezur hori egia balitz’ ez ginuke eskola girixtino-beharrik
· Si eso no fuera falso; si eso fuese cierto, como no lo es
Gezur hori’ otsa duk
· Esa mentira es enorme. ?
Gezur hura’ bildurrak eaulki-erazo zien
· Se la sugirió el miedo
Gezur kontari ari zera...: orrelakoak eztu merezi galtzik
· Andas contando embustes
Gezur kontari ari zera...: orrelakoak eztu merezi galtzik
· Es indigno de hombres
Gezur oek buruz-beera jartzeko’ izardi aundirik ixuri bearrik etzeukan
· Para desmentir estas calumnias o falsedades
Gezur-da-bar naspilatu zuan Eva’ subez sugez jantzitako aingeru madarikatuak
· La enredó con engaños y trampas insidiosamente
Gezur-gabeko biotz on baten jabea
· Corazón abierto, candoroso
Gezurka egin dute zin hori
· Han jurado con mentira
Gezur-kontari astaputz ori!... Beste lanikan eztu-ta
· No tiene otra cosa que hacer
Gezur-kontari jardun dira alegina batzu-batzuk; ondo ikasten saia zaitezte, nola
dantzatu mingaina!
· Han contado todas las patrañas que han querido
Gezur-kontari jardun dira alegina batzu-batzuk; ondo ikasten saia zaitezte, nola
dantzatu mingaina!
· Mirad bien cómo habláis!
Gezur-muino. Eliz atzeko muinatz bat: meza-kanpaia jo bitartean, berriketan egoten
ziran lekua.
· Mentidero
Gezur-pila aundia asmatu diote gure alkateari
· Le han levantado muchas calumnias
Gezurra asmatzekotan’ biok alkar aitu bearra dogu, bana esan ezteigun
· Para no ir cada uno por su lado; para no decir dos mentiras diferentes, en vez de una
Gezurra aurrera, beinepein!..., -orrek
· Por de pronto la mentira por delante!
Gezurra aurrera’ beti gure diruak gobernuentzat ditu lapurtzar orrek!
· Con la mentira por delante; justificándose con mentiras... De creerle a él, todo lo que
nos sustrae es para el gobierno
Gezurra aurrera, beti gure diruak’ gobernuentzat ditu lapurtzar orrek!
· Ese salteador
Gezurra baino’ anka-motza obe
· Antes se coge al mentiroso que al cojo
Gezurra bekatu da; bena, ba da haatik gezur eta gezur
· Pero no obstante, hay mentiras y mentiras
Gezurra da daraustena
· Es mentira lo que cuentan
Gezurra dariolarik’ berez-bere mintzo da debrua; gezurra delako, eta gezurraren aita
· Cuando miente, dice lo que le sale de dentro; habla como quien es
Gezurra dariote, pegarretik ura bezala
· Mienten a más y mejor
Gezurra diozu; ez gera zure bear, ta ez dizugu lagunduko
· No nos haces falta; no te necesitamos
Gezurra dirudi’ atzo garai ontakoa zerala!
· Qué cambiado estás de humor! de ayer a hoy
Gezurra dirudi nere sabelean egondako umea dala!... Aztarren geiagorik ez izatea!
· Qué poco se me parece!
Gezurra dirudi nere sabelean egondako umea dala!... Aztarren geiagorik ez izatea!
· Cómo es posible que se me parezca tan poco!
Gezurra dirudi nere sabelean egondako umea dala!... Aztarren geiagorik ez izatea!
· Nadie diría que es hijo mío
Gezurra esan bai orrek’ bere burua eder egiteagatik!
· Para quedar bien...; para quedar en buen lugar
Gezurra esan degula... izango litzake aren urrengoko itza
· Es lo que diría en seguida
Gezurra esatea zer dan? batek uste duenez-bestera zerbait esatea da
 · Contra lo que uno cree ser
Gezurra gezurraren gainean dariote, maltzur batzuek
· Mienten a más y mejor
Gezurra nerabilen ezpainetan, eta asmo gaistoa biotzean
· Mentía con los labios; hablaba con falsedad
Gezurra nesan Getarian; ni itxean’ ta ura atarian
· Gran poder difusivo de la mentira
Gezurrak’ adarrak laburrak ditu
· Pronto se coge al mentiroso
Gezurrak’ alde laburrak ditu
· Es muy dificil el arte de mentir
Gezurrak’ alde laburrak ditu
· Para mentir, hay que tener buena memoria
Gezurrak’ anitz estalki behar du, eta edergarri; eta halarik ere’ ezta behin ere asko
edertzen
· Muchas composturas y aderezos
Gezurrak’ anitz estalki behar du, eta edergarri; eta halarik ere’ ezta behin ere asko
edertzen
· Nunca se embellece lo bastante
Gezurrak bere gozoa diala aitortzekoa da
· Que tiene su algo de halagüeño
Gezurrak’ buztana labur
· Es difícil mentir sin que se descubra la mentira
Gezurrak esateko ere bapua, mutila!
· Muy fresco para mentir
Gezurrak haizu ziren: hori betikoa muslarien artean; zaharrek inbidoa’ ta guk
hordagoa
· Eso ya se sabe...; por supuesto...; claro!
Gezurrak oi-du zaina’ beti laburra
· Nada duradero sobre base de mentira
Gezurrak oraindik ez du iltzeko itxurarik...!
· Qué manera de mentir!
Gezurrak’ uratsa luze
· Gran fuerza de difusión de la mentira
Gezurrak’ zainak labur
· Es fácil coger al mentiroso
Gezurrak’ zainak labur ditu
· No le es posible sostenerse en pie
Gezurrak ziran; eta gezur’ elkarri etzegozkanak, edo elkar galtzen zutenak
· Contradictorios
Gezurrak ziran; eta gezur’ elkarri etzegozkanak edo elkar galtzen zutenak
· Inconciliables, no concordantes
Gezurraren erraitera herabe eztuena
· Quien no tiene reparo en
Gezurrari ezin eutsirik’ dana zan bezela aitortu bearrean gertatu zan
· No pudiendo ya seguir mintiendo
Gezurrari ezin eutsirik’ dana zan-bezela esan bearrean gelditu zan
 · No poder seguir mintiendo
Gezurrek’ ankak motzak
· Antes se coge a un mentiroso que a un cojo
Gezurrekin jan eta gezurrekin bizi...
· Vivir del cuento; de la trampa
Gezurrekin jan’ ta gezurretik bizi
· Vivir del cuento
Gezurretan ari zera... Ta ez aztu, adixkidea’ arbi-loreak laister azalduko dirala...!
· Acuérdate que llega ya el tiempo pascual el tiempo de la confesión anual!
Gezurretan arrapatu dute, eta ala ere’ bereak aundiago!
· Y a pesar de ello, está muy lejos de darse por vencido. Las suyas son más locución de
Tafalla
Gezurretan atera egie. Maltzurki jokatuz
· De la mentira sacar verdad
Gezurretan edo egiitan’ lo dago oiloa. Olako pixtirik ez degu ikusi gure begien
aurrean!
· Duerme o finge dormir
Gezurretan edo egiitan’ lo dago oiloa. Olako pixtirik ez degu ikusi gure begien
aurrean!
· Nunca se ha visto un bicho como éste!
Gezurretan nebilen bat nintzala esan ziden
· Me trataron de tramposo
Gezurrez eta asmo gaiztoz zebilela igarri zion
· Que andaba de mala fe; que traía malas intenciones
Gezurrez hantu zioten burua Erregeri
· Le llenaron de chismes la cabeza
Gezurrez juramentu egitean Jainkoa izendatuki’ gezurraren aitor eta lekuko ekartzen
da
· Se le trae como testigo de mentira
Gezurrez merkatzen diranean gariak’ berak erosi ta gordetzen ditue’ irabazi andia
uste daneko
· Para cuando se espera venderlo más caro
Gezurrez mintzo denean deabrua’ orduan bere-beretik mintzo da: gezurtia baita, eta
gezurraren aita
· Dice lo que le sale de dentro; habla de lo suyo propio
Gezurrez mintzo denean debrua’ bere-beretik mintzo da
· Habla como quien es; de su propio natural
Gezurrez ta azpi-lanez betea du agoa
· Intriga, maniobra insidiosa
Gezurrez-aurrera egin dute sarrera aita-seme biak: leku txarrera datoz
fandangora...!
· Con la mentira por delante
Gezurrezko iritzien naste-borraste bat besterik ez da
· Un revoltijo de ideas erróneas; de errores
Gezurrezko salaera guzi oietan’ bere burua garbitzeko hitzik ere irauli etzuan
· Para justificarse
Gezurr-igara’ berriz ere alan hasia da
 · Ya ha empezado de nuevo la propaganda mentirosa. Igara, eihara:molino
Gezurrik-gabe eta gauzak ziren bino larriagoak egin-gabe kontatu zien Bernardatxok
guzia
· Sin exagerar nada
Gezurrik-gabe goazen, Maria! Eman eman ezan jokoan ezti-eztia...!
· Juguemos honradamente sin trampas
Gezurrik-gabe goazen, Maria!... Eman jokoan ezti-eztia!
· Fuera trampas! N.B. Eman: imperativo femenino, correspondiente al masculino emak
Gezurrik-gabe mintzatuko naiz
· Me expresaré con toda sinceridad
Gezurr-ortzak... Guzurr-aginak... Guzurr-istarra.- Guzurr-ulea
· Dientes postizos.- Pierna postiza. Pelo postizo
Gezurtatu nai nindun; baina alperrik ibili zan
· Quería desmentirme, dejarme en mal lugar
Gezurtatua nai nuke atera; baina uste det’ denbora gutxiko gizona dagoala
· Está ya para poco tiempo; no va a durar mucho
Gezurtatua nai nuke atera; baina uste det’ denbora gutxiko gizona dagoala
· Ojalá me equivoque...!
Gezurtatzen asia da jendea, aspaldi
· Ha empezado ya a desengañarse
Gezurti osoak dirade oek danok
· Unos grandes embusteros
Gezurti osoak iruditu zitzaizkan, Peiloren bertsoak
· Llenos de falsedades
Gezurtia eta maingua’ laster atxemanak
· Pronto se cogen el cojo y el mentiroso
Gezurtiak bere gezurra egiatzat salduko badu’ batari eta bertzeari zer ihardetsiko
dioen... gogonduri on behar du
· Necesita buena memoria
Gezurtiak zenbat hitz-eder saldu behar du, bere gezurraren estaltzeko!
· Cuánto tiene que fingir!
Gezurtzat bota bear, orrek’ ... gere begiz ikusi deguna!
· Que tenga que venir ése a tacharnos de mentira...!
Gia besterik eztauka orrek
· No tiene más que huesos; está muy flaco
Giar-giarren ikutu dezu
· Herir en lo vivo; poner el dedo en la llaga
Giarra eman bear didazu: gizenkia zertako degu?
· Fuera la grasa!
Giarra guziak etenda gelditu ziran
· Enervados; sin fuerzas
Giarran ikututen deutsun penagarri bat agindu badeutsu konpesoreak
· Algo que realmente pica en lo vivo
Giarrean ikutu zion Pilatosi Jesusen galderak
· Le hirió en lo vivo
Giarrean jo ninduten aitaren esanak
· Herir en lo vivo
Giarrean ukitu die itz oek lagun askori
· Herir en lo vivo
Gibel andiko mutila zan, eta goi-arina, askoren eritxian beintzat
· Tranquilo o despreocupado
Gibel andiko mutila zan, eta goi-arina, askoren eritxian beintzat
· Casquivano
Gibel andiren jaubea izan bear dozu zuk!
· De mucho aguante
Gibel dago jendea, bere burua agertzeko
· La gente está retraída; no se decide a
Gibel dut barrena, eriokarrean
· Triste está mi alma hasta la muerte
Gibel egiok ekaitzari, bular aldi onari
· Huye de la tempestad, y aprovecha del buen tiempo
Gibel emoiok ekatxari! Uzkur akio ekatxari!
· Dejar que pase la tempestad, y tener paciencia! No desanimarse!
Gibel gaizto ta demontretakoa zan; eta bada-ezpadakoan’ aizto luze bat gerrikoan
erabilten ebana
· De un genio de mil demonios
Gibel gaizto ta demontretakoa zan; eta bada-ezpadakoan’ aizto luze bat gerrikoan
erabilten ebana
· Por si acaso; a prevención
Gibel oneko gizona
· De buena pasta
Gibel oneko gizona
· De buena pasta; apacible
Gibel ützuli dira ixil-ixila
· Han regresado silenciosos
Gibela galdua ekarri zuun kartzelatik
· Vino con el hígado dañado
Gibela jaurti bearrean ibili ziran batera ta bestera
· Agitarse afanosamente
Gibel-aire bat ba du
· Es algo tímido
Gibelak atarako dauskuezala, dino’ ixilik ezpagagoz
· Que nos va a sacar las tripas, los hígados... Que nos va a hacer picadillo
Gibel-aldea lastoz du
· Tiene el tejado de vidrio, ya se puede cuidar de tirar piedras al vecino
Gibel-aldea xahu bazindu’ etzinuen ihes eginen
· Si no tuvieras algo de qué avergonzarte
Gibelandi-k’ txakurra guziz artua edo gogokoa zuen...; katua’ ezin begiz ikusi zuen!
· Le tenía mucha afición a su perro
Gibelandi-k’ txakurra guziz artua edo gogokoa zuen...; katua’ ezin begiz ikusi zuen!
· No le podía ver; le tenía ojeriza
Gibelara jo deutso gatxak
· Se le ha pasado al hígado el mal
Gibelat beha dagoela golde-nabarretan hari denak’ hildoa makur eginen du
 · Arar mirando para atrás
Gibelat beha dagoela golde-nabarretan hari denak’ hildoa makur eginen du
· Hará el surco torcido
Gibel-aundi! Nagiaz eta patxara aundikoaz
· Qué tranquilo! Qué flemático!
Gibelaz erori eta ixter bat hautsi du, ez erdizka...! behingo ospitale ba duke’ nahiz
sendatzeko mina duen...!
· Tiene hospital para rato..., seguramente!
Gibelaz erori eta ixter bat hautsi du, ez erdizka...! Behingo ospitale ba duke’ nahiz
sendatzeko mina duen...!
· Aunque la cosa no es grave
Gibelaz erori eta ixter bat hautsi du, ez erdizka...! Behingo ospitale ba duke’ nahiz
sendatzeko mina duen...!
· Cayéndose de espaldas
Gibelaz itzuli zitzaion anderea
· Le volvió la espalda
Gibelaz itzulirik’ etxalde goan zen zalurik
· Se volvió presto a casa
Gibelaz itzulirik’ etxalde goan zen zalurik
· Volviéndose de espaldas
Gibel-beldurti
· Desconfiado; que tiene motivos para recelar o desconfiar
Gibelean ez dozu zuk arrik sekula; ezta errian-bere ikusi-ezinik
· No tienes remordimientos de conciencia
Gibeleko mina edozeini kentzeko moduko karta egin deutso
· Una carta llena de buen humor; como para curar a un hipocondríaco
Gibeleko on dana’ bareko gaixo
· No es posible siempre conciliar todos los intereses
Gibeleko on dena’ bareko gaizto
· Lo que es bueno para el hígado es malo para el bazo
Gibelekoak zuen jotzeko aldia. Pilotari
· Le tocaba al zaguero el dar a la pelota
Gibelerat behatu zuen apezak; eta gero, berehala’ itoka bezala hasi bere meza
· Precipitadamente; atropelladamente
Gibeleraz-gero’ eztu denborak esku-tokirik, eta ez lotzeko girtainik
· Una vez que lo has dejado atrás
Gibeleraz-gero’ eztu denborak esku-tokirik eta ez lotzeko girtainik
· No tiene por donde se le pueda coger
Gibelez-gibel daude
· Están de punta; de esquina
Gibel-gibeleraino sartu ziozkan esproiak zaldiari’ eta eriotzaren bila egaa zuen
etsaien erdira
· Le hundió las espuelas hasta las entrañas
Gibel-gogorik etzuen bere harat-hunat guzietan
· No tenía trastienda o segundas intenciones
Gibelondo handiko gizona da
· Hombre de mucha constancia
Gibel-ondorik eztut nik
· No hay nada reprochable en mi pasado
Gibel-oneko gizona da
· De buena pasta; apacible
Gibelurdinek bezain ugaritu ziran ispiak’ ori jakitean
· Pulularon espías por todas partes
Gibraltarko itsas-estuaren erdiz-erdira iritxi ziranean
· A la mitad exacta del Estrecho
Gibraltarko itxas-atea zaitzen zebilen
· Vigilando el estrecho de G
Gi-etena esaten zitzaion leen hernia dalako orri
· Hernia, quebradura
Giiizonak!... mundu onetan asko ikesteko’ asko bizi
· Vivir para ver!
Gilbor ori ederto ipini ei dok gaur!... -Bai, txartoago bizi danik ba dago!...
· Quedar satisfecho de una buena comida
Gilbor ori ederto ipini ei dok gaur! .-Bai, txartoago bizi danik ba dago!
· La verdad, no me puedo quejar!
Gilborra beteta dago legoia
· Con la panza llena; ahíto
Gilborrez’ ainbestekoa dago ardia
· No está mal de sebo
Gilen’ bihar hilen, etzi ehortziren, etzidamu ahantziren
· Fugacidad de la vida y del recuerdo del hombre.- Gilen: nombre propio
Gilen’ bihar hilen, etzi ehortziren, etzidamu ahantziren
· Pronto olvido de los muertos
Gilen’ bihar hilen, etzi ihortziren’ etzidamu ahatziren Gilen Guilermo.- Ihortzi
enterrar.- Ahatzi olvidar.
· Los muertos se olvidan apenas desaparecidos, por regla general
Giltxaurrak, intxaurrak urrutira’ bete-beteak: urbildu’ ta ustelak
· De luengas tierras, luengas mentiras
Giltxaurrak, urrunera’ beti beteak; ondora gan joan’ ta batere Intxaurrak
· Distancia entre la ilusión y la realidad
Giltz emaiozu ateari
· Echarle la llave
Giltz orri’ noizean bein olio pixka bat erakutsi egiten diot... erdoitu eztedin
· Frotarla ligeramente con aceite
Giltza zuk dezula erronkaz zabiltza
· Andas jactándote de
Giltza zuk dezula erronkaz zabiltza
· Andas jactándote de ser el número uno; el campeón; el dueño de la clave
Giltzak lokatuta ditudaz azurrak
· Todos mis huesos se dislocan...; se descoyuntan
Giltzak ondo emonda neukozan etxeko ateak; eta etzan inor izango’ eurak
zabaltzekorik
· Tenía las puertas bien cerradas a llave
Giltzak ura bezelaxe... errez itzegiten du
 · Tiene una gran facilidad de palabra; habla con fluidez
Giltzapean naz, urteterik ez daukat,... Begiak dodaz gatxak janik
· Mis ojos se consumen de aflicción
Giltzapetua daukate arrezkeroz
· Lo tienen preso
Giltz-artean imini dozuzan berbak
· Poner entre paréntesis
Giltzatua bezala geratuko da infernua’ betiraunde guzirako
· Quedará como cerrada a llave; como sellada
Giltzatuak bezala daude nere bi ezpainak
· Sellados los labios; enmudecidos
Giltza-txulotik zerbait aditu nai zuan
· Por el ojo de la cerradura
Giltzaurrak intxaurrak, iratzeak, gaztainak’ guziak bilduak ditugu edo bildu-urren
· O casi recolectados
Giltza-zulotik ate-zulotik begiraka ibiltzen zan
· El ojo de la cerradura
Gimon-Txanbolin zanak’ ementxe igaro ebazan ogetaz urteak, bein-be besarka-
dantza edo zikin-dantza orrelangorik jo-baga
· Bailes agarrados o indecentes
Ginarrean jo duzu
· Herirle en lo vivo
Ginga ainako malkoak botatzen zituan pozez nere anaiak
· Gruesas lágrimas..; lágrimas como garbanzos
Ginga denboran’ gingak
· Hay que saber acomodarse a la situación
Ginga-denboran’ gingak!
· Hay que tomar los tiempos como vienen... Cada cosa a su tiempo
Gingan degu eguzkia...; laister’ Aingeru-ezkila... Zeru-sapai goienean.
· El sol está en su cenit
Gingatik gingara or zebilek bere sermoi koxkorrarekin, erriz erri
· En grande; como de fiesta; en sus glorias
Giputzen aitzinean burua apaldu behar izan du
· Ha tenido que rendirse a; humillarse ante; reconocer su superioridad
Gipuzkoa guztia’ iturri garbi edate gozokoz oparo doaindua da
· De agua muy gustosa
Gipuzkoa guztian’ ez da arkituko oina bete leku, alper dagoanik
· Que no esté aprovechado
Gipuzkoa guztian’ ez da arkituko oina bete leku, alper dagoanik
· Ni un pie ni un palmo de tierra
Gipuzkoa zuzen jokatu da oingoan
· Portarse como es debido
Gipuzkoa-barrutik zetorren jende-samalda andia iritsi zan bear-bearreko’ eta
guztiak beingoan eraso zioten Frantzesari
· Llegó en el momento más oportuno
Gipuzkoak’ bere-dinbat arto ta gari ba du
· Tiene todo el trigo y maiz necesario para su consumo
Gipuzkoak debekatua dauka’ nork bere lur esituetan baizik auntzak erabiltzea
· Tener sueltas las cabras
Gipuzkoako aize arinak utzirik’ gugana etorri da
· La grata atmósfera de
Gipuzkoako beste lagun bat ere’ an zan; ez det esango izenik
· No lo nombraré
Gipuzkoako beste lagun bat ere’ an zan; ez det esango izenik
· No lo nombraré
Gipuzkoako edozein atsok gaurko egunean ere, eun ta ainbeste urteren buruan’
kantatzen ditu bertso oek’ atzo ateratako berri-berriak balirake bezalaxen
· Como si se hubieran compuesto ayer mismo
Gipuzkoako erri guztietan’ aitarren-seme jende batutzen asi ziran, Frantzesari
erasotzera etorteko
· Movilización general, tanto padres como hijos
Gipuzkoako etxalderik goienengoak
· Las casas o linajes superiores
Gipuzkoako ibai andiak, nor zein lekutan itsasoari laztantzen zaiozkan’ esango dizut
· Por dónde desemboca en el mar cada uno de los ríos
Gipuzkoako kostaldien artean jabetuena’ pilota-jokua kontatzen da
· El más generalizado...; el más practicado
Gipuzkoako lurrak bere grinaz ematen dituen zuaitzik ezagunenak
· Espontáneamente
Gipuzkoako mendien artean erpinenetako bat da Ernio; San Juan-txiki egunean’
ikaragarrizko jendetzak biltzen dira bertan
· Uno de los más empinados
Gipuzkoako mendien artean erpinenetako bat da Ernio: San Juan-txiki egunean’
ikaragarrizko jendetzak biltzen dira bertan
· El día de la degollación de S. Juan Bautista 29 de agosto
Gipuzkoako mendi-mutilak
· Guerrilleros
Gipuzkoako mugapea azaro onean arkitu etzutelako’ uzta txarrarekin gelditu izan
ziran... Erromatarrak
· No estaba el terreno propicio y no sacaron provecho
Gipuzkoako ostatu garbietan egiten diran su-aldi galantan ondoan artzen diran
gozaldiak’ ez dira pagatzen diruz
· Al amor de las espléndidas fogatas
Gipuzkoako ostatu garbietan egiten diran su-aldi galanten ondoan artzen diran
gozaldiak’ ez dira pagatzen diruz
· Las satisfacciones que se experimentan
Gipuzkoako zaldun eta andiki batzukin adiskide barruko egin zala’ oker egoteko
bildur-barik sinetsi daikegu
· Contrajo íntima amistad con
Gipuzkoan baino ere geiago atzeratu dira Bizkaian lenagoko soinu zarrak
· Se han ido relegando aún más; caer en desuso
Gipuzkoan biltzen da arto ta garia... ez dala bertan bear danaren erdia?
· Que no llega ni a la mitad de lo necesario para el consumo?
Gipuzkoan, denbora aietan’ amar urtez goitiko geienak zekiten, zortzikoa bear bezala
 dantzatzen
· La mayor parte de las personas de diez años para arriba
Gipuzkoan eztago’ orri muturra itzuliko dionik
· No hay quien le eche la pata quien le aventaje en
Gipuzkoan itzal andiko ziran zaldun batzuk
· De gran prestigio
Gipuzkoar senar-emazte batzuk dagoz bertan ostatuz: etzeko-legez dagoz
· Están como de familia
Gipuzkoaren erabagiaren begira ei-dago
· Aguardar la decisión; a la espera de
Gipuzkoarren ain naierakoa da’ jostaketa gaitzik-gabeko au
· Tan del gusto de
Gipuzkoa-tar artezak, ez diralako aketsak’ laster gezurtatu zituzten Napoleonen
ametsak
· Que no son lerdos..; que no tienen nada de lerdos
Gipuzkoa-tarrak Frantzesari erasotzen orr-emen kiski-kaska asi ziradenean
· Empezar a atacar
Gipuzkoa-tarrak irabaztea gertatu omen zan partidu andi au; bainan txit estutik’ eta
etsi-ezkerokoa
· Y cuando ya lo daban por perdido
Gipuzkoa-tarrak irabaztea gertatu omen zan partidu andi au; bainan txit estutik’ eta
etsi-ezkerokoa
· Con mucho apuro; a duras penas
Giristino on izanen denak’ kanpoan eta barrenean, bietan behar du izan on eta eder
· En ambos conceptos
Giristino xoilak
· Cristianos laicos
Girixtino dire’ bainan kasik ustegabeari esker: buraso guraso girixtinoetarik sortuak
direlakotz
· Casi por casualidad
Giro badago bat ere’ aterako gera
· Si lo permite el tiempo
Giro epel goxo bat zegoan, gabeko amabiak aldean
· Hacía una tibia y dulce noche
Giro gaiztoarekin ereiten bada’ ezagun izaten da gero, negua etortzean
· Con mal tiempo, con mal tempero
Giro txar eta otzean igarotzen da egun guztia
· Tiempo desapacible y frío
Giro txarrean ibili-arren’ umoreko kantaria zan Migel Errota
· Aunque las cosas le fueran mal
Giro zegok or!... Argi ibili bearko ditek batzuen-batzuk...!
· Tendrán que andar con cuidado
Giro zegok or!... Argi ibili bearko ditek batzuen-batzuk...!
· Bueno está el patio!... Cualquiera se aventura ahí!
Giroa arindu du
· Se ha despejado el tiempo
Giroa eginagatik’ ferira maiz joaten dira, basarriko lanak largata
 · A pesar del tiempo propicio para el campo
Giroa igarotzen uzten duan nekazariak’ nekazaritza txarra egingo du
· Llevará mal su hacienda agrícola
Giro-aldi onek’ beste bat ekarriko du ondoren
· Ya pasará esta moda
Giroan-giroko eran jokatuko gera emendik aurrera
· Procederemos según aconseje el tiempo, o el ambiente
Giro-giro dago ereiteko
· Hace un tiempo excelente para
Gisa askotako lore-moltsoak
· Ramilletes variados
Gisa berean ziardukaten besteak’ emen bizi ziraino
· Mientras vivían aquí
Gisa dira duda-mudak, egiazko jakintsunen ahoan ere’ halakoa delarik solasa, zaila
· Parecen muy bien las dudas... cuando el tema es tan difícil
Gisa hortako berri tristeak’ zer latza duen emaiten!
· Qué pavor causa! Cómo estremece!
Gisa hortan ez du bere burua edertzen Angleterrak
· No queda en buen lugar; no le hace mucho honor a su nombre
Gisa litake’ besta-egun bat hautatzea hortako
· Sería muy oportuno o conveniente
Gisa onetako gertakariak’ milaka konta nintzake. Nezazke.
· Podría contar por miles
Gisa onetan aizatzen zituan munduko aizeak, Frantziskok
· Alejaba de sí las vanidades mundanas
Gisa onetan eriotzaren amutik Josafat irten zan
· Se libró de las garras de la muerte
Gisa ortan’ ezin etorri inondik zuri kaltea!
· Imposible que te venga ningún mal
Gisako gizon berezi bat zirurin: nihongotz etzen gaizki
· En todas partes sentaba bien
Gisala’ ba da bazterretan mihi-zorrotzik!
· Al parecer
Gisala’ ba da bazterretan mihi-zorrotzik!
· No faltan murmuradores por ahí
Gitxi da, onetarako
· No alcanza, no llega... Queda corto
Gitxi dalako parkatu!
· Perdone Vd. que sea tan poca cosa lo que le doy
Gitxi edo gei’ oraindik bizi dira itz oiek
· Poco o mucho
Gitxi eretxi eutson Peruk diru ari; eta auzoko beste andra bati eskatuta’ beste ogei
ogerleko zuzendu ebezan
· Consiguió otros cien duros
Gitxi eritxi eutsen itxas-lapur orrek Bermeo-tarren arrainari; ta urrengo egoan
txalupa bategana jarraitu eben
· La lancha siguiente
Gitxi eritxi eutsen itxas-lapur orrek Bermeo-tarren arrainari; ta urrengo egoen
txalupa bategana jarraitu eben
· Les pareció poco
Gitxi gabiltzaz’ lengo senera Ama biurtu gurarik
· Deseos de restablecerla
Gitxi goiti-beiti; gitxi gora-beera
· Poco más o menos
Gitxi gora-beera Bizkaiak, Gipuzkoak eta Arabak batera daukeen andierakoa da
lurrez, errialde ori
· De la extensión de las tres juntas
Gitxi gora-beerako berba oneek esan eutsazan
· Estas palabras poco más o menos
Gitxi jan-edatea’ ain da ontsua ta osasun-emole alasokoa...! Beste guztiak’ eztauke zer
ikusi, bere aldean
· Causante eficacísimo de salud; medicina excelente
Gitxi jan-edatea’ ain da ontsua ta osasun-emole alasokoa...! Beste guztiak’ eztauke zer
ikusi, bere aldean
· No se le pueden comparar, no tienen comparación
Gitxi jaten dabela esaten dau; baina emen atzera-aurrera nabilenean’ nik sarritan
ikusten dot ausnarrean
· Cuando paso por aquí en mis correrías
Gitxi jaten dabela esaten dau; baina emen atzera-aurrera nabilenean’ nik sarritan
ikusten dot ausnarrean
· Muchas veces le encuentro... haciendo por la vida... comiendo
Gitxi zein asko daukanak’ danak dauke bildurra, gerra denporan
· Pobres y ricos, todos
Gitxien esan bear leukeen askok esaten dabe’ euskerea baldresa ta soineko
zantarduna dala
· Tosco, inculto
Gitxien uste dogunean, gogotik kenduago dogunean’ artzen gaitu eriotzeak
· Cuando menos pensamos en ello; cuando más descuidados estamos
Gitxien uste dozuenean, aztuagorik zagozanean’ neurria beteko da
· Cuando más descuidado estés
Gitxienetik zazpi ispilu eukazan, Pepak
· Lo menos
Gitxienez amabost egun aurreztik asi ziran mutilak’ inondik ziran suikarri guztiak
batzen. San-Joan suetarako
· A reunir todo el combustible posible
Gitxienez’ egunean ordu laurentxu emon egikezu’ lan santu onetan!
· Dedícale un cuartito de hora al día
Gitxienez sei ilabete dire aterpe barrie egiten asi zirela; eta ondiokan ezta amaituteko
antzik
· Todavía no lleva trazas de terminar
Gitxi-eritxian dago
· Es tenido en poco
Gitxik askori burrukan geiago egitea’ gauza gatxa baino gatxagoa dala ba dakik
· Que unos pocos venzan a los más
Gitxik dau maite euskera; eta geienak’ eta anan urrean guztiak’ gorroto eresten
deutse; eta onek ilten deutse gogoa’ eukiko leukenai-bere
· Y casi, casi todos
Gitxik dau maite euskera; eta geienak’ eta anan urrean guztiak’ gorroto eresten
deutse; eta onek ilten deutse gogoa’ eukiko leukenai-bere
· Esto es lo que les quita el ánimo
Gitxik dau maite euskera; eta geienak’ eta anan urrean guztiak’ gorroto eresten
deutse; eta onek ilten deutse gogoa’ eukiko leukenai-bere
· La aborrecen
Gitxik dau maite euskerea; eta geienak’ eta anan urrean guztiak’ gorroto eresten
deutse; eta onek ilten deutse gogoa’ eukiko leukenai-bere
· Son pocos los que la aman
Gitxika izan arren’ beerantza doa, lurra jo arte’ satsak daukan ura
· Hasta dar con la tierra
Gitxika ta lotsaka baino ezpada-be’ sarri-samar agertzen da geure atx-mendietan
edurra
· Aunque de a poco y vergonzosamente
Gitxika-gitxika eta lanen lanez, aal dogun-bestean obetanduko da
· A fuerza de empeño
Gitxika-gitxika eta lanen lanez, aal dogun-bestean obetanduko da
· Mejorar en lo posible
Gitxika-gitxika eta lanen lanez, aal dogun-bestean obetanduko da
· Poquito a poco
Gitxirako eztana, askotarako zelan izan leike?
· Quien no es capaz de tan pequeño sacrificio, cómo va a valer para lo más?
Gitxirako gauzea dala uste dogu
· Esperamos que sea de poca importancia o sin consecuencias, el percance
Gitxitan baino konfesetan eztireanak’ eztaukee arimeagaz ardurarik’ ez Kristo-gana
elduteko goserik
· No tienen mucho deseo de acercarse a Cristo
Gitxitan egoten da lurra’ zerua baino ikusgarriago
· Más vistoso que el cielo
Gitxitu egin jako emoie iturri oneri
· Se le ha disminuido la presión, o golpe
Gitxitxo nago oiturik’ euskaraz izkribatzen
· Poco habituado a
Gitxitzat dauka orrek’ gugaz berba egitea
· Tiene a menos
Gitxitzat daukazue andra zorioneko onen bestekoa izatea?
· Ser como esta mujer bienaventurada
Gixajo onek’ negarrari emon dautso orain...!
· Ahora le da por llorar
Gixajo ori’ ilduta dago
· Está acoquinado
Gixaxoa!... -Gixaxoa? Aren gixaxotasuna nai nikek!
· Ya quisiera para mí su suerte!
Gixon bat topau eben egurretan: tantaiek’ porruen-letxe ataraten...
 · Haciendo leña
Gixona goruetan egoala etorri zan katue; baina bixarrakaz ikusita’ katuek ezagutu
egin eban’ a etzala bestietako andria
· Que no era la señora de otros días
Gixona uste’ ... ta gizona izan, aurrean zeukana!
· Le creía un menguado, cuando se le descubrió todo un hombre!... N.B. El gran valor
de la palatización en guipuzcoano
Gixontxoa, ikaratzen nazu... Ainbeste kontu eman dizu medikuak... ez ardorik
erateko; eta txiki-erdiko botilarekin ari zera?
· Te ha insistido tanto...; te ha encargado tanto que
Giza bakarrarentzat’ bost bei naikoak dira, bai!
· Basta y sobra... para una sola persona; bastante tiene con lo suyo!
Giza gaizto lege-gabeak ziran biak: gaiztakeria ta gaiztakeria zerabilten
· Amontonaban maldad sobre maldad
Giza gaizto lege-gabeak ziran biak: gaiztakeria ta gaiztakeria zerabilten
· Perversos, desalmados
Giza-aldirik giza-aldira bizi dedin munduaren amairagino. Eleizea
· De generación en generación
Giza-aldirik giza-aldirako Eleiza Amaren erakutsia da
· Dotrina tradicional
Giza-aragiaren zaleak omen ziran, jende aiek
· Antropófagos
Giza-arte txarrera ez nintzan etorri dirua ondotxo ekarri ez banu...!
· Vaya una clase de gente con que me encontré aquí!
Giza-artean buru-austerik aundientxoena ematen duen gaitza’ auxe da
· De los males que principalmente preocupan
Giza-arteko aldaketa edo berrizketak’ ez degu uste naiko-naikoak diranik’ bizimodua
aldatzeko
· No son lo suficiente para...; no bastan por sí solos para
Gizabide aundiko jendea, gure arrantzale-jendea!
· Gente de exquisita corrección o caballerosidad
Gizabide orregaz Jaungoikoaren bidietatik aldenduten danak’ geienean zoritxarra
idoro oi jon
· Con esa manera de portarse
Gizabidetik igeska zabiltzala sinistuko det
· No es correcto tu proceder
Gizabidez garaitu ta menperaturik zeukan; Ernaniko semeak. Frantziako Erregea.
· Vencido en lucha leal
Giza-bildurrik ez det beinere izan’ eta ez daukat kutxilorik
· Nunca he tenido miedo
Giza-biotz ederra du, emekerik-gabea, batere
· Sentimiento humano, sin blandenguerías
Giza-dantza andik sortu dan, ala bestera dan’ bizi danak ez du gogoan
· No hay entre los vivientes quien lo sepa decir
Gizagaixo onek-be’ alegintxua egin ei dau... Anton! goizeon esan daustena egia bada’
arroarren esan daiket’ semea autadala
· Puedo decir con orgullo
Gizagaixoa’ zerbaitxo berotua egon bear zuen: barrengo lausoak begiak arturik’
etzion uzten, aurrean zeukana ikusten
· Nublada la vista por los vapores internos del alcohol
Gizagaixoak euskaldunak?... -Bai, gizagaixo guztizkoak gara...!
· Dignos de la mayor compasión
Gizagaixo-au anka-bagarik bertan-beera isten badogu’ ilgo da
· Si lo dejamos así, tal como está
Giza-gaizoak ba zuen aski entzunik... Hartu golkotik mokanesak’ eta artiki zituen
· No necesitó oir más para reconocer su pecado
Gizagaizoak’ ez du burua hain xuxen
· No está del todo en sus cabales
Gizagaizto ori’ gogor lotu!
· A ese malvado
Gizagajoari alkoolak alde egin ziotenean’ bildur otza asi zitzaion
· Empezó a sentir escalofríos
Gizagalduen eta bada-ezpadakoen aolkurik’ ez artu!
· Hombres dudosos, peligrosos
Gizagazte au iltzeko zegola’ Jainkoaren ala-naiaz’ len eskera etorritako praile motz
ua errian zan
· Quiso Dios que
Gizagazte batekin arkitu zuela asmatu zioben Susana-ri
· Le atribuyeron falsamente
Gizaixoak indarrik ez emen-zeuken; baino bai eztarri ederra, ta ots mardula ere!
· Pero sí una voz bien potente
Giza-jende ginanetik’ gaur oso basa-jendetu gera
· De nuestra digna condición de hombres, nos hemos degradado a la condición de
salvajes
Gizajo aren sinismena ere’ beiak jota zegoan
· Perder la fe
Gizajo bat daukagu alkate, burua nondik-nora daukon ozta-ozta dakiena
· Un infeliz que no sabe dónde tiene la mano derecha; que no sabe por dónde se anda
Gizajo bat izanarekin’ utsak sututzen eban beargin ondrau eta zintzoa zan
· Que por la más mínima cosa se irritaba
Gizajo gelditu bearrekoa da
· Nunca será nada; será un pobre hombre
Gizajo onek-be’ alegintxua egin ei dau... Anton! goizeon esan deustena egia bada’
arroarren esan daiket’ semea autadala
· Ha contribuido también con su pequeña ayuda
Gizajo ori’ eure bizi guztian erabiliko endukee feriarik-feria, inok erosi nai-ezik,
makilakadaka eure azur zorrotzak ausi-bearrez
· Deslomado a palos
Gizajo ori’ eure bizi guztian erabiliko endukee feriarik-feria, inok erosi nai-ezik,
makilakadaka eure ezur zorrotzak ausi-bearrez
· Desdeñado de todos
Gizajo ori’ petri ikusia zera, beraz, zere buruko ta garrondoko minez
· Las has pasado negras
Gizajo orien begi itxuak zein laster argitzen diran!
 · Abrírseles los ojos; descubrir la realidad
Gizajo orrek giro daukazu’ zentzugabeko automobil-zale batzuen argiak itxutzen
bazaitu bidean...
· Pobre de ti...!
Gizajoa an zegoan ibaiean... Etzioten arkakosoak neke aundirik emango!
· Poco miedo de que le molestasen las pulgas!
Gizajoa eskuutara begira jartzen zait, eta... nola ez kupitu?
· Mirar con ojos suplicantes
Gizajoa! Etarteko gurdi-bideak batere onik egin ote zion gero?
· No le haría daño, probablemente?
Gizajoa’ etsita dago: il artean bizi... !-Bai: geiena egiten dunak’ orixe egingo du.
· Resignado; esperar la muerte
Gizajoa’ etsita dago: il artean bizi... -Bai: geiena egiten dunak’ orixe egingo du
· Es lo más que puede hacer el más afortunado. Ir tirando...
Gizajoa etzan aserre’ onuntz etorri zanean
· Contento se vio al encontrarse aquí
Gizajoa’ ez dabil ondo kasketetik
· No anda bien de la cabeza... de la sesera
Gizajoa il da, gero ta gero-be
· Al fin y a la postre
Gizajoai’ batela itzuli jakeen, ibaiaren aoan zear joiazala
· Volcárseles la lancha; zozobrar
Gizajoak buruari tiroa emon deutso
· Se ha pegado un tiro
Gizajoak eztau lepoko otzik eroan... Aren ankotsa ikusi bazendu!
· Qué paliza se llevó!
Gizajoak eztau lepoko otzik eroan... Aren ankotsa ikusi bazendu...!
· Si hubieras visto cómo corría!
Gizajoak’ gitxirako bizia eukan, itxuratik
· Le quedaba poca vida, por las trazas
Gizajoari laister kendu zizkion berriketako gogoak
· Pronto le quitó las ganas de bromear
Gizajo-gaitzak jota gaudela esango litzake
· Se diría que sufrimos de complejo de inferioridad
Gizajuak ez eukan’ zer aora eruan, ezta ilda nun jausi-be
· Ni qué comer ni dónde caerse muerto
Gizaki zaila da Ziberoa-n gantza guti derabilana: jauzia errex eta usu, zangarra zalu
· Gente flexible, de pocas grasas
Gizakiak eta emakumeak
· Varones
Gizakume bat bear nuan nere lantegirako
· Necesitaba un operario
Gizakumeak’ arnas uts dira; gizasemeak’ gezurti
· N.B. Gizakume: ór-emengo edozein.- Gizaseme: gizon jatorragoa. -Nota de Orixe
Gizaldi bi’ uts aina jakoz Sekulako danari
· Son como nada para el Eterno
Gizaldi bi’ uts aina jakoz Sekulakoa danari
 · El Eterno
Gizaldi bikaina mugirazi dezute aurten, gure erriko bestara
· Habéis logrado hacer venir un gran gentío
Gizaldieri agindua ustel utziko ote du Jainkoak?
· Dejará sin efecto su promesa?
Gizaldietan-gizaldi
· De generación en generación
Gizaldirik gizaldira zabalduko du bere errukimentua
· De generación en generación
Gizalditan aurrera biziko da’ zure bizian Euskal-erriaren alde egin dezun lana
· Seguirá viviendo por siglos
Gizalegean dakite jokatzen, gorroto-gabe alkarri
· Suelen competir con toda corrección
Gizalegean erraiten diat... Gizon-legetan. R
· Te lo digo como corresponde entre hombres, formalmente
Giza-maila guztietarik etorri dira eritxiak
· De todas las clases o categorías sociales
Gizamende tzar hunek’ ikusgarri bat nahi du; etzaio bada Jonasen ikusgarriaz-
bertzerik emana izanen
· No se le dará más señal que la de
Giza-modu oetan zirala’ maiztar txar aiek berriro espaka joan zitzaizkan nagusiari
· Mientras andaban con estos dimes y diretes...; con estos jaleos
Gizarajo abek’ ez dute ikusten sudurraz-aruntz ere
· No ven más allá de sus narices
Gizarajo orrek’ oiek mokoiloak... arrapatzen ditu!
· Pítimas, curdas
Gizarajoa! eztakizu askorik’ zer esan dezun! Denbora agergarri!
· Al tiempo...!
Gizarajoa! eztakizu askorik’ zer esan dezun! Denbora agergarri!
· No sabes bien!
Gizarajoak esker aundirik irabazten ez badu ere’ etxerako arreta aundia du!
· Interés por la casa
Gizarajoak esker aundirik irabazten ez badu ere’ etxerako arreta aundia du!
· No se lo agradecen mucho
Gizarajoak gero ber-berak aitortu zutenez’ egun artan dana arkitzen zuten aldi-
txarrekoa...: ezin asmatu zuten’ zertan zegon egun artako sutegiaren aldi makurra
· A qué se debía
Gizarajoak gero ber-berak aitortu zutenez’ egun artan dana arkitzen zuten aldi-
txarrekoa..: ezin asmatu zuten’ zertan zegon egun artako sutegiaren aldi makurra
· Todo les iba mal; todo les salía mal
Gizarajoak gero ber-berak aitortu zutenez’ egun artan dana arkitzen zuten aldi-
txarrekoa...: ezin asmatu zuten’ zertan zegon egun artako sutegiaren aldi makurra
· La mala racha de la fragua en aquel día
Gizarajua! Nekez zabiltza
· Llegas tarde
Gizarte eder bat egin bear diagu
· Vamos a arreglarnos como buenos amigos
Gizarte guztiak beti benetakotzat euki dituan egi batzuk
· Verdades tenidas por ciertas universalmente
Gizarte ona izan du orrek nun-nai
· Ha observado siempre buena conducta
Gizartean egon naizen aldi guzietan’ len baino eskasagoa itzuli naiz
· Menos hombre de lo que era
Gizartean, Jauna’ Zu, ez besterik, ez dot inon on beterik
· Tú eres mi único bien en este mundo
Gizarteko arazoak
· La cuestión social
Gizarterako onak direan beste gauza asko-be’ ikasi ditu
· útiles para la vida corriente
Gizartetik aldeginda’ etxe bakar batean bizi izan ziran
· Alejados del trato social; aislados del mundo
Gizaseme askok’ neskatxen diru-zorroari begiratzen diote; ta jantzi apainaren
barruan’ bada-ezpadako biotz aldakor txakil asko izan oi da
· Miran más a su bolsa; a su dote
Gizaseme bat igo zan, ate-jotzera
· Un hombre, para mí desconocido
Gizaseme ernea zan; txapela garrondoan beera botea zekarren
· Caída hacia la espalda; echada hacia atrás
Gizaseme gazte bat zan bera; asko-asko ederragorik ikusi ere ezin diteken bezelakoa
· De extraordinaria belleza
Gizaseme zaartxo bat zan zerrabeta-jotzailea; itxua, edo gutxienaz lausoa
· Violinista
Gizaseme zaartxo bat zan zerrabeta-jotzailea; itxua, edo gutxienaz lausoa
· De vista cansada; nublada
Gizaseme zar ta aginpidekoai begirune obean itzegiten dakitenak dira, nere iritziz,
abarkadunak
· A las personas de autoridad
Gizaseme zar ta aginpidekoai begirune obean itzegiten dakitenak dira, nere iritziz,
abarkadunak
· Hablar con mayor respeto
Gizasemea’ laroineko pataria baino geiagorik eztala sinestu-azo gura leuskigue orain
· Que no es más que un animal de tantos
Gizasemeak ere’ bero-berorik eskatzen zioten Frantziskori jantzi santua
· Le pedían con gran fervor
Gizasemeari oraturik, lapak aitzari bezela’ artsalde guzian baltseoan ibili da
· Agarrada a él como la lapa
Gizasemerik asko da eliz-plazan
· Se han juntado muchos hombres
Gizatalde izugarriak batzen dira Urkiolan
· Congregarse grandes muchedumbres
Gizatasun gutxi erakutsi du, ori egin duenak
· Ha demostrado tener poca hombría o carácter
Gizatasunaren adin betera bagekoa zen orduan Jesus
· Aún no había llegado a la edad adulta
Gizategi aretara’ beti burutsik eta itzal andiaz sartuten da
· Con profundo respeto
Gizategian daukee ola-gizonak’ mai imin-erraza
· Mesa desarmable
Gizato galanta egin jatzu semea...!
· Está hecho un hermoso mocetón
Gizatxar batzuk izan ditut
· He tenido algunos ratos de mal humor
Gizatxarrik gizatxarrena’ orixe da
· El más gruñón entre los gruñones
Gizenak ikusten nituzan gure ardiak; udagoiena zan’ eta galantak geunkazan arto-
soloak
· Aparecían rollizas
Gizenak ikusten nituzan gure ardiak; udagoiena zan’ eta galantak geunkazan arto-
soloak
· Nuestros maizales estaban espléndidos
Gizenaren aldean’ ginharra
· Ser sensible a un agravio o desaire
Gizendu ta gizendu ari zera aspaldi ontan
· No haces más que engordar
Gizentasun arekin il zan, uste-gabe
· Murió de aquella gordura
Giz-iduri handi bat altxatzen da han, bere harroinaren gainean
· Sobre su pedestal
Giz-iduri handi bat altxatzen da han, bere harroinaren gainean
· Una gran estatua
Gizon abarra da
· Pródigo, despilfarrador
Gizon aberats baten alorrak soroak’ ekarri zuen ugariki
· Dio una gran cosecha
Gizon aberats baten bazterrak’ ekarri zuen uzta goria nasaia, ugaria
· Su finca le dio una pingüe cosecha
Gizon aberats orrek’ alaba bat eukan, jenioz garratza
· De mal genio; de genio áspero o gruñón
Gizon abila zera zu, baina ezta txarra-re zure lagun dabilena
· Tu acompañante
Gizon adinetako bat zen
· Un hombre ya de edad
Gizon agirikorik beintzat’ ezta sermoi orreitara agertu
· Ninguno de los principales del pueblo
Gizon aizeputz, ustel orrek erabaki bear auzia!... Etzegok esku txarretan!
· En buenas manos está su suerte!
Gizon alargundu bi zirean, etxe aretan; eta biak euken alaba bana
· Dos viudos
Gizon alderdikatua
· Hombre contrahecho
Gizon amurratu baten eran iraulka zebilela
 · Revolviéndose
Gizon andi oiek’ santuak ziran... Baina goietatik beetara jatxi gaitean...!
· Pero descendamos de las alturas al llano
Gizon andia ei zan Txanton Pipirri; gorputzez andia, arimaz gitxirena edo buru-
bakoa
· Idiota, alelado
Gizon andien etxean bizi diranai’ nork-nai egiten die begitarte ta agur
· Todos les honran y agasajan
Gizon antze-handikoa
· De gran capacidad; de gran talento
Gizon arek gero ainbeste indar zuenean’ zenbat indar izango ote zuen’ tankeraz
zegoen denboran?
· Cuando estaba enteramente normal
Gizon arekin ezkon-itza emana zeukan Maria-k
· Estaba desposada con
Gizon arekin zer izketa izan zuten zearo esan ziotenean
· Explicarle en detalle
Gizon arlotea zagoz gaur
· Estás descuidado o desaliñado
Gizon arren jatortasuna ikusirik’ ezeren kezkarik-gabe’ bai pozik!... erantzun nion
· Sin vacilar un instante
Gizon arroa! Berak gura dabena egin bear genduala nik eta neure txalopakoak?
Eztago toki txarrean!
· No tiene mala! Qué pretensión! A buena parte iba!
Gizon arroak’ danak mendean nai ditu artu..., berak bakarrik agindu
· Quiere imponerse a todos
Gizon arteza ta elizarakoa da; pobreai limosnea ta esan-ona ugari emoten deutsena
· Buenas palabras, buenos consejos
Gizon arteza ta elizarakoa da; pobreai limosnea ta esan-ona ugari emoten deutsena
· Católico practicante
Gizon arteza zan, biurrik-bakoa; bizkaitar euskalduna, ta Markina-koa... Mogel
· Hombre sin trampa, sin dolo; recto
Gizon asea da. Gizon atsegina. G
· Afable, simpático
Gizon asko’ ta prakadun gitxi
· Mucha gente y pocas personas
Gizon asko-ikusiak ta jakitunak dira
· Experimentados
Gizon askoren buruetako lainotzak desegiteko iparr-aizea zara Zu
· Disipar los nubarrones de las inteligencias
Gizon asmalari ori’ ixilik dabil aspaldi onetan, Dinamarkako baserri txiki baten’ bere
tramankulua ondu ta onduten
· Ese hombre ingenioso; inventor
Gizon asmalari ori’ ixilik dabil aspaldi onetan, Dinamarkako baserri txiki baten’ bere
tramankulua ondu ta onduten
· Perfeccionando más y más su aparato
Gizon au’ beti dabil matrakan
 · Anda siempre disputando; armando camorra
Gizon au da’ eskua eman niona
· El hombre a quien otorgué mi mano; con quien me desposé
Gizon au’ errian baztar-naastale bezela ekarri didazute
· Como agitador del pueblo
Gizon aundi bat jun zitakon’ arbola bezen gorakoa
· Tan alto como el árbol
Gizon aundiak’ aletakoak izaten dira
· Suelen ser contados, muy escasos
Gizon aundiik, beste guziik baino geiago dira, beren ustetan...: Uts-aundiik dira oriik!
Dana berak!
· Se creen superiores a los demás
Gizon aundiik; beste guziik baino geiago dira, beren ustetan...: Uts-aundiik dira oriik!
Dana berak!
· Son unos infatuados
Gizon aundiik’ beste guziik baino geiago dira, beren ustetan...: Uts-aundiik dira oriik!
Dana berak!
· Todo se lo atribuyen a sí propios
Gizon aundiok’ jun-aldi aundiak izaten omen dituzue
· Grandes distracciones
Gizon auxe da’ bere bizi-eske judu guztiak jarri zitzaizkidana
· Cuya vida me reclamaban
Gizon azkarrak’ lau balio ditu
· Vale por cuatro
Gizon ba da or, gizon langilea... zori aunditan bere familiarekin bizi dana
· Que vive muy feliz
Gizon bakarra ekusi zueneko’ oinak arinik abiatu zan arengana, sua zeriola
· Se lanzó sobre él precipitadamente
Gizon bakerakoa da beti
· Hombre pacífico
Gizon bakezkoa, hitz onetakoa’ gozo da beretzat, eta bertzerentzat atsegin
· Afable, bien hablado
Gizon bakezkoa, hitz onetakoa’ gozo da beretzat, eta bertzerentzat atsegin
· Plácido, sereno, apacible
Gizon bakezkoarekin’ guztiek dute laket; haserrekorra’ bere eta bertzeren galgarri
da
· Todos están a gusto con él
Gizon bakezkoarekin’ guztiek dute laket; haserrekorra’ bere eta bertzeren galgarri
da
· Funesto, calamitoso
Gizon bat ain prakerrea, ain pirria, ain latza, ain sutukorra zanik enekian
· Cascarrabias, rencilloso, irritable
Gizon bat azaldu zan bideak zear’ pagadia-gora, etxabola aldera
· Caminando
Gizon bat azaldu zan bideak zear’ pagadia-gora, etxabola aldera
· Hayedo arriba
Gizon bat, bere semetxoa lagun ebala’ txal bategaz joan zan bein perira
 · Acompañado de su hijo pequeño
Gizon bat higuin baduzu’ emozu andre poilit bat; emazte higuin duzunari’ gizon eder
bat
· N.B. Higuin, iguin aborrecer
Gizon bat jabetzen danean emakume batetzaz’ beartua dago ura zaintzera; bestela’ ez
artu jabetasunik!
· Hacerse cargo de; contraer responsabilidad
Gizon bat, olio saltzera Getariatik Donostiara zoaiela, bidean egarriturik’ ordien
iturrira, tabernara, joan zen, barnea bustitzera
· A mojar el gaznate
Gizon bat opatsua zan, bererik ezer ez eukana
· Un hombre dadivoso
Gizon bat, oso aguratua’ il bear eta il ezinik egon da egun askotan
· Estar en agonía, entre la vida y la muerte
Gizon bat, perratzeko errex eztena
· Difícil de persuadir
Gizon bat, saiagana urreratuta’ berbaz asi ei-zan:... Zure egoak baneukoz’ egaz
apurtxo baten ibilteko!
· Empezó a decir
Gizon bat, saiagana urreratuta’ berbaz asi ei-zan:... Zure egoak baneukoz’ egaz
apurtxo baten ibilteko!
· Empezó a decir
Gizon bat zen, guziz oiesa...; itsasoz-itsaso zabilana, ehunbat untzitara gizonekin’ non
zer atzemanen zuen
· Recorriendo los mares
Gizon bat zen, guziz oiesa...; itsasoz-itsaso zabilana, ehunbat untzitara gizonekin’ non
zer atzemanen zuen
· En busca de presa o botín
Gizon batek’ bi artzeko zeuzkan
· Tenía dos créditos. Dos deudores
Gizon batekin triki egin ziranean aita-semeak’ ala asi zitzaien gaizki esanean
· Al encontrarse o cruzarse con
Gizon batekin triki egin ziranean aita-semeak’ ala asi zitzaien gaizki esanean
· Empezó a decirles o reprocharles con malos modos
Gizon baten esan utsera’ geldi jarri zan, loturik-legez, Eguzkia
· Al simple mandato de
Gizon batetik bestera ez dago gora-beera aundirik, zuek diozuenez
· No hay gran diferencia; se llevan poco
Gizon behar-bezalakoak ziren hemen beti’ hobekienik ikusiak
· Los más considerados o estimados
Gizon berbakoa da’ ta emakuma bat zoritsu egitekoa; baina ezer geiago esan-orduko’
noraezekoa da’ neskea ezkonduteko gerturik ete dagoan
· Es preciso saber
Gizon berbakoa da’ ta emakume bat zoritsu egitekoa; baina ezer geiago esan-orduko’
noraezekoa da’ neskea ezkonduteko gerturik ete dagoan
· Capaz de hacer feliz a una mujer
Gizon beretzakoa; inoiz nesederik egin-gabea inori. Berezalea, berekoia
 · Hombre interesado, egoísta
Gizon beroa zan, errez sututzen zana
· Persona irascible
Gizon berri hek nundik ateratuak ziren’ ez da oraino ageri; iguzki-aldetik jinak
etorriak zirela, bai
· No se ve todavía
Gizon bi lotu zirean txalupan’ aldizka ura kenduteko
· Se quedaron
Gizon bi lotu zirean txalupan’ aldizka ura kenduteko
· Para achicar por turno
Gizon bihozdunak’ min du beti bere lagunen gaitzez
· Se duele de
Gizon bikaina egoan Anjel, osasun-itxura andikoa; arrantzaleai dagokioen-lez’
burutik beatzetara ondo soinekotua
· Bien trajeado; de punta en blanco
Gizon bizar-gabetik, eta emazte bizardunetik’ ihes egik, nola kotsutik!
· N.B. Kotsu, kutsu gaitz kutsakorra. Contagio
Gizon bizia’ beren eskatu doa
· El hombre vivo sabe reclamar lo suyo
Gizon borondatekoa dogu auzoan, Jaungoikoari eskerrak
· Un hombre liberal, generoso, dadivoso
Gizon bulartsu ta beso-zuztar oneko bat’ etzezaketen indarrean artara beartu
· Hombre de brazos fornidos
Gizon buru-apala’ higanik urrun dohala
· Cuidado con el hombre de cabeza gacha o doblada!
Gizon dan gizonak’ aurrez-aur ibili bear dau, ta egunez!
· El hombre debe dar siempre la cara; obrar a cara descubierta
Gizon deboxaren alprojaren haurrak’ maiz gose edo egarri...: kanpora jali atera
ondoan’ haize hotza janari
· No tienen nada qué comer
Gizon!... Donostikoa al zera?. Baita ilda ere! Ezagun det ba, usaian ere!
· Acaso no se me nota?
Gizon!... Donostikoa al zera? .-Baita ilda ere! Ezagun det ba, usaian ere!
· Toda la vida con el alma y la vida!
Gizon edalea’ itsusi; emazte edalea’ itsusiago. Gizon sudur-gorria’ ez da eder; emazte
sudur-gorria’ sorjes
· N.B. Dichos o proverbios sobre el vicio de la embriaguez en hombres y mujeres
Gizon egiatia da; deabruak, munduak eta aragiak goitu ezin izan dabena
· A quien no han podido vencer
Gizon egin dozu semea!... Bizimodua artu dau; ezkondu da; ikasteak amaitu dauz
· Ya ha salido adelante tu hijo...; ya lo has sacado adelante
Gizon egokiak bidaldu bear dira erriko-etxetara; gure Erria gora-bidean jartzeko
· Para el progreso o buena marcha del País
Gizon elduak
· Hombres maduros
Gizon elduenak autu bear ziran, eginkizun andienetan laguntzeko
· Los hombres más maduros
Gizon ele-oneko bat zen, ostatuko nagusia
· De grata conversación
Gizon entzuna da ori
· Es hombre famoso, célebre
Gizon entzuna zan Euskal-erri guztian
· Hombre famoso
Gizon eragina ta zolia zan zapataria; gogaldi ezin obakoa
· Activo
Gizon eragina ta zolia zan zapataria; gogaldi ezin obakoa
· De muy buen humor
Gizon erdoil ori ezpanu ikusi!
· Ojalá no hubiera visto a ese roñoso!
Gizon eri-beraa’ edo ergela’ edo alferra
· El hombre de dedos lánguidos
Gizon erraza da
· Es un hombre descuidado
Gizon erraza da
· Hombre asequible
Gizon erraza da’ ta lanerako zabarra
· Es flojo, abandonado, descuidado
Gizon errea da; odol-errea...Z
· Hombre inquieto; que se apura fácilmente
Gizon eskut-atsegina da
· Hombre afable, tratable
Gizon ez-jakin batzuek autu zituen Jesusek bere ordekotzat’ Elizari oina emateko
· Para sentar la base de la Iglesia
Gizon ezkondua zerk alda-guratzen du?
· Qué es lo que le vuelve veleidoso?
Gizon fina bera?... Bi ontza ba da orren arpegiko azala!
· Buen caradura!
Gizon gaistaginak’ beti bizi bear ikaraz; ez gozoz, ta bai bake txarraz
· Sin gusto interior; y en cambio, siempre desasosegados
Gizon gaitzets ori emen dabile
· Ese hombre odioso
Gizon gaitzkile bat zan, baztar guztiak izutu ta larritzen zituena
· Tenía amedrentado todo el país
Gizon gaixoa zaldi-gainetik erori da, eta zaldiak azpian ibili du eta funditu
· Lo ha atropellado
Gizon gaixoak egoteko lekua egin eben euzki-begitan
· En la solana
Gizon gaixto horiek’ eztituzte bere egunak erdizkatuko: eztira’ bertzela biziko
zirenaren erdia biziko
· No llegarán a la mitad de sus días
Gizon gaixto horiek’ eztituzte bere egunak erdizkatuko: eztira’ bertzela biziko
zirenaren erdia biziko
· No vivirán la mitad de lo que
Gizon gaizto, askotako ta indartsuak’ bilatzen dituzte beren gisako lagunak
 okerrerako
· Astutamente hábiles
Gizon gaizto, auzotxar, matraka-zalea
· Insociable, intratable
Gizon gaizto, auzotxar, matraka-zalea
· Pendenciero
Gizon gaizto, gogor eta barrenik-gabea zan
· Sin entrañas...; cruel
Gizon gaiztoen batzuen obra zalako ustean’ zaitzaileak ipini zituzten, lekuaren
zelatan egoteko
· Para estar al acecho vigilando
Gizon galdu hura’ Santuaren adiskide andi betiko gelditu zan
· Quedó ya para siempre hecho gran amigo de
Gizon gazte aren buru urdinduak’ argiro adierazten zuen’ osasunean ondo etzegoela
· Su cabeza encanecida prematuramente
Gizon gazte horren baitan gaitasuna ikusirik’ herri guziko zergen buruko ezarri zuen
· Lo puso al frente de todos los tributos
Gizon gerri-narratsa
· Desmañado en el vestir los pantalones
Gizon gertua zan... Gizon eresia, B/main
· Hombre bien formado; esbelto
Gizon gezurtiak’ poltsan diru gutti
· Mucha parla, pero sin obras de ayuda a la hora de la verdad
Gizon giarrea da
· Fino
Gizon gibela
· Huraño, esquivo; insociable
Gizon gogorra dago beori oraindik... Bai sobra: ezurretan...
· Está Vd. muy bien conservado...; fuerte
Gizon gogorrak edo eginak balirake bezala edaten ikasita daude
· Como hombres ya hechos, desarrollados
Gizon goi-zale onen arrokeriak’ David gogaituta zeukaten
· Orgulloso
Gizon gorputzgilea’ lan zuri Gorputza guri-guri zaintzen duena’ lanerako uzkur
· Remolón para el trabajo
Gizon gorputzgilea’ lan zuri Gorputza guri-guri zaintzen duena’ lanerako uzkur.
· Hombre amigo del regalo o buena vida
Gizon goseari’ ondoreko ondatzaileak
· A padre ahorrador, hijo gastador
Gizon guti agertu zen haren indarreko
· Pocos tan esforzados como él
Gizon guziak’ aldakor dira, eta guziz labainkor itzetan
· Resbaladizos en las palabras
Gizon guzien gainean esku eman diozu Zure Semeari
· Le has dado poder sobre
Gizon guztiz ona zan gure Kirikino, lagunartekoa ta apala
· Sociable
Gizon handi hori ere hil da... Zer den gutaz! Eta zeri gauden, gutien ustean!
· Qué poca cosa somos!
Gizon handi hori ere hil da... Zer den gutaz! Eta zeri gauden, gutien ustean!
· Ved en qué venimos a parar...!
Gizon haren azken zoria’ gaitzagoa da, lehenbikoa baino
· El final de aquel hombre; la suerte final
Gizon harrek ba zuen aspaldian guduka handi bat bere buruarekin
· Sostenía una larga lucha interior
Gizon haserretua’ dirakien eltzea bezala da
· Olla que hierve
Gizon hau’ bazter-nahasle bat dela diozue
· Agitador del pueblo
Gizon hori’ apaldanik altxatu zela diote
· Subió desde humilde condición
Gizon hori’ edana da
· Está bebido
Gizon hori’ ez litake sinetsi behar: sobera sobra zuria baita; halere bere zurikeriez’
jendea oro biltzen du
· Pues es muy falso
Gizon hori’ ez litake sinetsi behar: sobera sobra zuria baita; halere bere zurikeriez’
jendea oro biltzen du
· Engaña o seduce a todos con sus embustes
Gizon hori ez zen’ iduri nahi zuen bezain gaixtoa
· No era tan malo como quería parecerlo
Gizon hori nolakotu den!
· Cómo ha cambiado!
Gizon hori’ salkin da
· Persona de buena figura de buen aspecto de salud
Gizon horiek’ usainka dabiltza aspaldian
· Andan haciendo pesquisas... averiguando
Gizon horren gogo-berri jakitera joan da
· A explorar sus intenciones
Gizon hunek’ bekatorei ongi-etorri egiten daroe die
· Acoge a los pecadores
Gizon hura bidezko bat zala ikusi zuten
· Un viajero o caminante
Gizon hura kristaua zala, zainak eman zion Gobernariari
· Sospechó que
Gizon iduki bat. Gizon eutsia. G
· Hombre tacaño
Gizon ilak’ bizarra otz... Gizon ilak’ sudurra otz R/uzt
· A muertos y a idos, pocos amigos...
Gizon itxikiak’ adixkide guti
· Hombre agarrado
Gizon itxurazkoa dala?... Itxua baldin bada’ naiz erazkoa izan, naiz ez’ erruki det
· De buen aspecto, presentable
Gizon itxurazkoa dala?... Itxua baldin bada’ naiz erazkoa izan, naiz ez’ erruki det
 · De buena presencia
Gizon ixila zen, biotz ona, beti xuxen bere hartan
· De invariable rectitud
Gizon izatera saiatuko bagina’ askotatik bat izatera ailegatuko liteke
· Siquiera llegaría a serlo uno de cada cuantos... Llegaríamos a serlo siquiera en un
porcentaje
Gizon Jainkotiarrari’ Biriatu eta Donostia’ berdin laketzia
· En todas partes se siente a gusto el siervo de Dios
Gizon jakintsu bat gogoz jarriko balitz mendi oek aztertzera
· Si se dedicara con empeño a
Gizon jakintsu ta asko-ikusiak bear dira, lan ortarako
· Hombres sabios y experimentados
Gizon jakintsuekin itzegiten ez dakit nik. Zuekin bai, nekazariok, ondo etortzen naiz
· Con vosotros, sí, me entiendo bien
Gizon jakintsuen iritzian asko dan-adina denboran saiatu zan
· Durante un tiempo suficiente
Gizon jakintsuen iritzian’ gutxitan omen dira bekatu larriak oen arteko erantzukiak
· Las afrentas que se dirigen mutuamente
Gizon jaseko ta kristau beroa izan da
· Cristiano fervoroso
Gizon jaseko ta kristau beroa izan da
· Hombre cabal
Gizon jatorra benetan’ oraintsu-arte etxalde bikain orren jaun da jabe izan dana!
Jaungoikoak bere zeru ederrean eukiko aal-du!
· Que Dios le tenga en su santa gloria!
Gizon kaskilen bat zan noski: beti andrea gora ta andrea beera aritzen zana
· Un pobre hombre; un cuitado
Gizon kezkabakoa zan, edozertara prest beti zana
· Hombre inescrupuloso
Gizon koldar, arima bildurti ta gatz-bagako bat nintzala uste zenduan
· Insustancial, insulso, lelo
Gizon koloka hunekin ez ditake konda
· Con este hombre indeciso
Gizon kori ori’ bette bat da
· Es un presumidillo; un satisfecho
Gizon koxkor bat zela esanez egiten zuten farra gipuzkuarrak...; baina Latasa
naparrak denari jo die adarra!
· Les ha dejado con un palmo de narices
Gizon laburra da
· Poco paciente; poco acomodaticio
Gizon laketa da gain-gainetik, gure erretore zenaren iloba
· Sumamente simpático
Gizon lasai eta fedegalduko auek’ gerra gogorra egin zioten Meza santuari
· Desenvueltos y descreídos
Gizon latza da
· Hombre de puños
Gizon latza da
 · Hombre serio y severo
Gizon latza da ori
· Es hombre de mucho valer
Gizon lepradunari’ laztan gozo bat eman zion’ eta gainera eskupeko sendo bat
· Y una crecida limosna
Gizon luzea ta sendoa izan-arren’ autsak kendu zizkan gure Uzkudun-ek
· Lo dejó bien zurrado
Gizon mehakila bat zen, bimena bezen zalua, kailua bezen zaila
· Delgaducho
Gizon mehakila bat zen, bimena bezen zalua, kailua bezen zaila
· Enjuto y correoso
Gizon mehakila bat zen, bimena bezen zalua, kailua bezen zaila
· Flexible
Gizon min-zorrotz bat
· Hombre mordaz
Gizon miragarri hoik’ gutik ezagutzen ditu: zenbeit gutiagoko’ mihiek aipatzen
· Andan, en cambio, en lenguas, no pocos de menos mérito
Gizon murritza da
· De pocas palabras; que no discute
Gizon nabarra da
· Hombre de varias caras... pérfido, engañoso
Gizon nahasi horrek’ etxe guzia iraultzen du
· Trastorna o revuelve toda la casa
Gizon nahasi horrek’ etxe guzia iraultzen du
· Ese hombre perturbador, fastidioso
Gizon oberik ez leike... Biotz utsa da
· Es todo corazón
Gizon oberik ez leike... Biotz utsa da
· Imposible mejor
Gizon oberik’ ezin: beti emazteari mundik poza emango zion. Zartxoa izatea...! ta
orrentzat arabakirik ez
· Unica tacha? su mucha edad
Gizon oberik’ ezin: beti emazteari nundik poza emango zion. Zartxoa izatea...! ta
orrentzat arabakirik ez
· Siempre desviviéndose por complacerla
Gizon oberik’ ezin: beti emazteari nundik poza emango zion. Zartxoa izatea...! ta
orrentzat arabakirik ez
· Cosa que no tiene remedio posible
Gizon oberik’ ezin: beti emazteari nundik poza emango zion. Zartxoa izatea...! ta
orrentzat arabakirik ez
· Imposible un marido mejor
Gizon odoltsua zen
· Sanguíneo
Gizon odoltzalea zen
· Hombre cruel, sanguinario
Gizon on baten semea da, ta ezta gaiztoagoa izango’ Jainkoak onez
· Con el favor de Dios
Gizon on eta paketsuak’ guzia alde onera botatzen du
· Todo lo echa a buena parte
Gizon on har, azpildurarik-gabekoa
· Sin doblez, sin malicia
Gizon ona dela erraiten deratzue dizute: gomenda zakitzala zakiozala, behar
dezazula...!
· Que recurras a él con toda confianza, sin temor
Gizon ona eta zuzena bai’ baina biotz ilekoa zan
· Apocado, indeciso, débil de voluntad
Gizon ona! Itxaso-bidea emon-gidazu! Nozbait-noz damutuko etzazu
· Algún día te alegrarás de haberme soltado
Gizon ona! Itxaso-bidea emon-gidazu! Nozbait-noz damutuko etzazu
· Suéltame al mar; suéltame del anzuelo, pescador!
Gizon ona zen, nehor izaitekotz
· De haber uno en el mundo... Como ninguno
Gizon ondradu baten arrazoiak entzunda’ bai-eza sortzen da
· Surge la duda
Gizon onek’ aditzen du Jaungoikoaren itz-otsa’ eta munduaren atsegin guziai agur
egiten die
· Siente la voz de Dios
Gizon onek ez ei eban inoiz ikusi asarrez emaztea’ asarrez da amurruz ikusteko lain
astakeri berak egin-arren
· Nunca la había visto enfadada
Gizon onekin laster jai dago
· Se acaba; se muere; está perdido
Gizon onen aurka gogor asi dira bearginak’ euren eskabideairi atseginik emoten ez
deutselako
· Porque no daban satisfacción a sus demandas
Gizon onen barritsua ta ganora-bakoa!... Neu beste bein eugaz inora etorri?... Uuut!
· Este rato vuelvo a salir contigo...!
Gizon onen bildur-aizeak indar andia egiten baitzidaten’ uztera ezin jarri nintzan
· Podía mucho en mí el temor que me inspiraba este hombre
Gizon onen kontra zer esankizun dezute?
· Qué acusación traéis?
Gizon onerakoa jatzu zaizu ugezaba
· Tu patrono es hombre de bien
Gizon on-puska aren kontra izengoiti lotsagarrienak atera zituzten
· Contra aquel hombre ingenuo o bonachón
Gizon orduduna da
· Hombre metódico; ajustado a sus horas
Gizon ordutsuagorik eztot bat ezagutu
· Hombre más puntual no he conocido
Gizon ori’ asko ibiltzen dana da Frantzi-bidean
· Viaja mucho a Francia
Gizon ori’ axal utsa dago
· No tiene más que piel
Gizon ori’ bere orrian dagoino’ zerbait ba da; baino, bere orritik kanpo’ deus ez
 · Cuando está fuera de su temple normal
Gizon ori’ bere orrian dagoino’ zerbait ba da; baino, bere orritik kanpo’ deus ez
· Mientras está en su temple normal
Gizon ori etxean dan bitartean’ ordubeteko pakerik ez... Aurrak berriz’ zer ikusi
hura ikasi
· La lección del ejemplo; el ejemplo de casa
Gizon ori etxen dan bitartean’ ordubeteko pakerik ez... Aurrak berriz’ zer ikusi hura
ikasi
· No hay allí una hora de paz
Gizon ori’ etzan lapurra ezelan
· No tenía nada de ladrón
Gizon ori eztok zindo ta egizkoa; ustel ta guzur-usainekoa baino
· Falaz, insidioso, solapado
Gizon ori, gure baserrira, beranduko ordutan askotan etorri oi izandu zan, lo-lekua
eskatzera
· A horas avanzadas de la noche
Gizon ori nora doa orain? .-Beste sei edo zortzi bidar andiko ertzeraino’ emen esan
dabena esatera
· A la otra punta del pueblo
Gizon ori zertan da? .-Bere-berean dago. Ez atzera ta ez aurrera
· Estacionario
Gizon ori zertan da? -Bere-berean dago. Eztu aldaketarik gaitzean
· Está estacionario
Gizon orrek’ abots txarra du Mingain gaiztoa du
· Es muy mal hablado
Gizon orrek, betaz dagoanean’ barre asko eragiten deusku
· Cuando está de buen talante
Gizon orrek daukan este-mintzarekin, ona egonga da, erdi-janean!... -Este-mintza?...
-Bai, ondo meetua!
· Bien reducido el intestino; encogido el vientre; famélico
Gizon orrek daukan este-mintzarekin, ona egongo da, erdi-janean!... -Este-mintza?...
-Bai, alegia! ondo meetua!
· Con lo desnutrido que esta ya, cuánto sufrirá ahora!
Gizon orrek, eskopeta utsituagaz doanean-be’ lotsea sartzen dau
· Impone respeto
Gizon orrek eukezan asko umiek...; da ez euken jaten zer emon
· No tenía qué darles de comer
Gizon orrek ez du ederr-itxusirik
· No tiene mucho amor propio
Gizon orrek gaur’ plaza itxusitu du
· Ha deshonrado la plaza
Gizon orrek lotsa gutxi eman du emaztea dala bide
· Pasar vergüenza; quedar mal. Pocos motivos de vergüenza ha dado
Gizon orrek’ naiz gorputz, naiz arima’ eztauko zer-ukuturik
· No tiene tacha o defecto
Gizon orrek’ su guti du laneko
· Tiene poco afán por
Gizon orrek-be’ asazkau dau bere barrua Iruinan!
· Bien que se ha desahogado!... Qué descansado habrá quedado! Se ha despachado a su
gusto
Gizon orrekin bizi danak senper zer dan daki
· Bien sabe lo que es sufrir
Gizon orrekin solas egiteko bidea izan duzu?
· Has tenido oportunidad de hablarle?
Gizon orrelakorik, larogei urtetan’ ezta emen, ezta-re bestetan
· No lo hay ni aquí ni en otra parte alguna
Gizon orren berri’ galde auzoan!
· Pregunta entre los que le conocen...!
Gizon orri ilea ola erori zaioneko’ zer zamarra pasatu bida duen!
· Qué ramalazo ha tenido que recibir! que zurra! Qué enfermedad tan terrible...!
Gizon orri sinispidea emon nai ezteutsen guztiak’ erritik-be kanpora bialtzea merezi
dabe
· Darle crédito a sus pronósticos
Gizon orri zer nai diozute?
· Por qué os metéis con él? Por qué le molestáis?
Gizon oso kezkatsua da, bere gauza guztietan
· Muy escrupuloso
Gizon oso zatarra... luzero lagun izateko...!
· De mal carácter
Gizon ospatsua etzan izango nere Santu au
· No debió de meter mucho ruido
Gizon ospetsua
· Pendenciero
Gizon otoitzekoa, bat izaitekotz, San Inazio
· Hombre de oración cual ninguno; si ha habido alguien en el mundo
Gizon piru ahulekoaren ateraldia, hori...!
· Una salida de hombre frívolo
Gizon prestu bat eztaroala’ jokatuko geuskeo
· A ningún hombre que se precie
Gizon prestu bat eztaroala’ jokatuko geuskeo
· Apostaríamos a que
Gizon prestua izateko’ ipurdia lurretik urrean zeukak orrek...!
· Tiene poca estatura
Gizon puzmine da gero ori!... Gizon zakarra, latza
· Intratable, desabrido, áspero
Gizon sakatsek’ adiskide guti
· Hombres regañones
Gizon sakatua zan
· Hombre reservado
Gizon santu ark’ astindu nindun burutik beatzera; ta bildur-lotsatik’ Jaungoikoa
maitatzera eraiki nindun
· Me sacudió de lo lindo con sus reconvenciones
Gizon santu oiek egiten dutena’ nik ere egin nai nuke... Ta auxe esaten nagokio
Jainkoari
 · Eso es lo que le estoy diciendo a Dios
Gizon santu ura etxera eraman nai izan zuen, bazkaltzera eta eskuerakutsiak egitera
· A agasajarle, a obsequiarle
Gizon sendoak’ bai; Joxe-migel bestekorik’ bat bera-be ez dot ezagutu
· Pero tanto tan fuerte como J.-M... ninguno
Gizon soiletan amak erne duan semerik aundiena
· El más grande de los nacidos de mujer
Gizon sua
· Hombre vivo, valiente
Gizon ta andre ernegari, pake gutxikoak
· Gente impaciente, descontendadiza
Gizon ta emakume, zar eta gazte, aundi-txikiak’ gora-beran bi edo iru mila izango
dira, an biltzen diranak...
· Unos dos o tres mil
Gizon temosorik badago inun’ Milar au da bat, benetakoa!
· Este tal es uno de ellos
Gizon tiki’ harrabots handi... Gizon txipi’ oiu andi. R
· Hombre pequeño... tamboril o gaita
Gizon triste bat ondatzea ta lurpetzea’ erraz dezu..., jauna; baina barkatu obe dezu
· No ta costaría nada
Gizon trixte harrek’ etzuen higuin nihor, gure Aita baizik
· No aborrecía a nadie más que
Gizon txarraren andreak’ izango ditu astean ostiral bi
· Doble tribulación de la esposa desgraciada
Gizon txatxarra da’ bear ori egin dauna
· Es un hombre ruin
Gizon txiki, alper, ezertako-eza
· Hombrecillo inútil
Gizon txiki polit makur bat zan Kitolis; bere sorbaldetan larogeta bi urte andi jasoten
zituan gizona
· Que cargaba sobre sus hombros; que llevaba a cuestas 82 largos años
Gizon txikiak eta ume andiak’ an aren baten: berdintsu dituk
· Por ahí, por ahí andan; poco se llevan
Gizon txit aberats bat zan’ baina guziz zurra, eta inori on egiteko eutsia
· Muy avaro
Gizon txit aberats bat zan, baino guziz zurra, eta inori on egiteko eutsia
· Tacaño
Gizon tzuta da
· Hombre ordenado, metódico
Gizon uli ta oilo-busti ta ilup’ utsen berri ba genuen; baina unenbertzenik ezkenuen
inominatu ere
· Hombres apocados y cobardes
Gizon uli ta oilo-busti ta ilup’ utsen berri ba genuen; baina unenbertzenik ezkenuen
inominatu ere
· Nunca hubiéramos soñado
Gizon uli ta oilo-busti ta ilup-utsen berri ba genuen; baina unenbertzenik ezkenuen
inominatu ere
 · Hasta ese extremo
Gizon urratua zan
· Muy laborioso
Gizon urtetsu bategaz autuan neragoion
· Estaba yo conversando con
Gizon urtetsua zan, munduan asko ikusia
· A quien le tocó sufrir mucho
Gizon urtetsua zan, munduan asko ikusia
· De mucha edad
Gizon ustela da
· Es un flojo; un holgazán
Gizon ustelari’ burutik beera egiten diote guziek Txoriak txori-maloari edo
izugarriari bezala
· Del cobarde abusan todos
Gizon utsak’ bost mila ziran, beste ainbeste emakume eta aurrekin
· Sólo los hombres
Gizon zabala da, gibel-ondorik eztuena
· Hombre franco, sin trastienda
Gizon zakar orrek’ eztu adi nai izaten orlako konturik
· Regañón, rezongón, intratable
Gizon zakar-antzeko kopet-ilun bat
· Ceñudo
Gizon zakar-antzeko kopet-ilun bat
· De apariencia hosca
Gizon zantarren tiroak ganean artu-bearrean aurkitzen ziran gure baserritar
gixajoak
· Tuvieron que recibir los tiros de aquellos indecentes
Gizon zarpaila da
· Andrajoso
Gizon zarpaila da
· Hombre basto, ordinario, grosero
Gizon zelebre ori nor danik’ ez dausku esaten
· No nos dice quién es
Gizon zer bat da ori
· Un hombre extraño..., especial
Gizon zikotzto bati jarri jakon buruan’ ba ebala noz edo-noz ezkontzeko ordua
· Que ya era hora de que se casase
Gizon zimelkote bat zan, sarri makalik egoten zana
· Un hombre delgaducho, enjuto, chupado
Gizon zintzoa, auzorako baketsue, guraso ona ixen zan; eten-bako langilea
· Incansable trabajador
Gizon zintzoa’ ez du bildurrak artuko, etsaiak lur jorik ikusi-artean
· No sucumbirá al miedo
Gizon ziria da ori
· Un hombre inútil
Gizon zirtzila’ ezta neoren aitzinera gateko on, inoren aurrera joateko on
· Un hombre desaliñado
Gizon zorigabea!
· Hombre infortunado
Gizon zorro-handia
· Panzudo
Gizon zuhurra’ tente dago aldaira hoien erdian: deusek ezin inarrosia da
· Es inconmovible
Gizon zuhurrak’ bere egitekoak gogoan ontsa ongi oratzen ditu, kanporat ager-aitzin
· Rumia o medita mucho... antes de obrar
Gizon zuriarekin’ kontuz ibili!
· Hombre falso, de dos caras
Gizon zutagorik ote da erri guztian?
· Habrá hombre más esbelto?
Gizon zuzena al da? .-Bai: auntzaren adarren aldera
· Sí: con tal que lo entiendas al revés. N.B. Referido a uno de aviesas intenciones o
peligroso
Gizon zuzenen bihotzgarri
· Estímulo, aliento
Gizona ain latza ta garratza izanagatik’ inork ere etzuen aditu, emazteari eskurik
ezarri ziola
· Nunca oyó nadie que hubiese puesto la mano en su mujer; que la hubiese pegado
Gizona! Ain zoli eta zorrotz eztozu mina zetan erabilirik!
· No tienes por qué hablar de esa manera
Gizona! Albino luzea sartu dautsozu orratzari!... Ori da jarduna!
· Te han dado cuerda?... Qué ganas de hablar traes!
Gizona amilka joan zan, bekatuaren bideetan
· Fue precipitándose más y más
Gizona bada’ erantzun daiola eupada oneri; ta etorri bear badau’ prakak ondo lotuta
etorri daitela!
· Que venga bien preparado, por si acaso!
Gizona baitzan etorkia’ Mokoroa apeilidua bigarren gelditu zaie Perrategi
basarrikoai. Etorkia: besteren etxera ezkondua.
· Por ser el marido el venido de fuera
Gizona behar zuen Salbatzaileak’ Ebaren adarretik zenaz-geroz
· Ya que había de ser descendiente de Eva
Gizona’ bere izatez ezin izan diteke Jaungoikoaren seme; onetarako alabaina bearko
luke Jainkotasuna, ta ezin dateke au
· N.B. Claro ejemplo de la diferencia semántica entre dateke y diteke.- Ezin izan diteke:
no puede llegar a ser. Ezin dateke: no puede ocurrir esto
Gizona’ berez izan diteke’ alako edo olako aroa barnean duna
· Dotado de tal o cual temperamento
Gizona beti zabuka dabil, ontzia dabilan eran, ondatu-bearrean
· Amenazado de irse a pique
Gizona beti zabuka dabil, ontzia dabilan eran, ondatu-bearrean
· Anda siempre fluctuando
Gizona bizi dan artean’ ezta goragarri
· No se le debe alabar en vida
Gizona! Burutik ongi al zaude? Ori da diru-jorraketa egin dezuna!
 · Vaya gasto que has hecho!
Gizona da’ Jainkoaren lanen atzena eta guzietan beteena
· La más perfecta de sus obras
Gizona dabil, baina Goikoak darabil
· Es Dios quien dirige la Historia
Gizona dan gizonak’ bazkal-maian baino lan-maian gozaroago bear du arkitu bere
burua
· Debe sentirse más a gusto
Gizona dan gizonak’ ez du inor etsaitzat jotzen
· A nadie le toma por enemigo sin más
Gizona dan gizonak’ ez du inor etsaitzat jotzen
· Un hombre digno de este nombre
Gizona dan gizonari’ neuk eukiten emoniko dirurik eztautsat inoz eskatuten
· A un hombre digno de este nombre
Gizona dan gizonari’ neuk eukiten emoniko dirurik eztautsat inoz eskatuten
· Dinero prestado
Gizona! degunik eztegu ukatuko
· N.B. Fórmula para acceder a dar lo que nos piden
Gizona: egin-ezazu zure zer-egina; bestela’ utsak dira zure aleginak
· De lo contrario, no sirven para nada todos tus empeños
Gizona egin-ondoan’ aski egin duela zaio, Jaungoikoari
· Le parece como que ya ha hecho lo bastante
Gizona! Eizu kopla gitxi, ta ekarr-iztazu umie etxera, eskolara eruen deidan! -Politxo!
Polito. Zuk dakozu atsa!
· Qué bonito! Bonito fuera! Vaya unas pretensiones, mujer! Que vaya yo a buscar al
niño?
Gizona’ espirituko ogiaren bearrago da’ lurreko ogiaren baino
· Tiene más necesidad de... que de
Gizona’ etsaiaren azpiko egiten duen bekatua
· Siervo, súbdito del enemigo
Gizona! etzaidazu jo neri ainbeste ileta! Aize otzari gogor egiteko’ or dezu panazko
txaketa!
· No me vengas con tantas lamentaciones!
Gizona! etzaidazu jo neri ainbeste ileta! Aize otzari gogor egiteko’ or dezu panazko
txaketa!
· Para hacer frente al frío
Gizona’ ez da bakarrik bizitzeko egina; eta emakumea berriz’ gutxiago
· No está destinado a vivir solo
Gizona ez da ezegaz-bere naikotuten’ Jaungoikoa topau artean
· No se satisface o da por satisfecho
Gizona ez da ogi utsez bizi
· No de solo pan vive
Gizona ez dabe egiten bi kanak
· Al hombre no se mide por la estatura
Gizona ez liteke denda ontan bizi... Tragatu nai dizkitek beak eta goiak’ zuloetatik
sartzen diran arratoiak
· Me lo invaden todo
Gizona: eztakizu ezin dagokoela emaztea onekin edo arekin itz-egin gabe? Au egin
bear ezpadu’ erabiltzu zerekin, zorro batean sarturik!
· Acaso temes que te la vayan a comer?
Gizona eztu beinere gaizki jotzen, artzeak
· A nadie le amarga un dulce. Siempre estamos prontos para recibir
Gizona gizon danak’ gaurko gizarte-berritzeak eta aldaketak ikusita’ ezin bizkarra
jaso!
· No puede permanecer indiferente o encogerse de hombros
Gizona gizon, saskipetik ere...: behar du jan eta edan; bai-eta airean
· El hombre continúa siendo hombre con sus instintos y necesidades dondequiera que
esté
Gizona gizon’ saskitik ere
· Un hombre siempre es capaz de manifestarse tal, aun desde su escondite o anonimato
Gizona gizon, saskitik ere
· Uno es lo que es, a despecho de todos los disfraces
Gizona gizonari’ otso esan zun norbaitek
· Homo homini-lupus.-Lobos los unos para con los otros
Gizona’ gizontxa, otzarapetik ere
· Insustituible influencia del varón en la familia
Gizona’ gizontxe!
· El varón, por pequeño que sea, siempre es más que la mujer
Gizona hil eta... nun da haren itzala?
· Fugacidad del recuerdo del difunto
Gizona! Ilabete da’ beti itz ortan zaudela! -Ikusten dezu’ itz batekoa naizela...
· Que estás repitiendo lo mismo
Gizona! ilabete da’ beti itz ortan zaudela! -Ikusten dezu’ itz batekoa naizela
· Ya ves que soy hombre formal; fiel a la palabra dada. Juego de palabra: hombre de una
sola palabra
Gizona ilteak’ itzal gaistoa dakar beti beragaz: bildurgarri andia da
· Es cosa terrible o espantosa
Gizona: itaune txarra ezpada’ au zegaitik dan jakin gura neuke
· Si no es indiscreta la pregunta
Gizona, jaiean, ara-onera kanpora joaten zan bitartean’ etxean zeukaten zer-egina
emakumeak
· Mientras ellos salían a una parte u otra
Gizona’ Jainkoaren mendeko da; naiz berezko ditun doaietan’ naiz berez-gainekoetan
· En sus dones sobrenaturales
Gizona! Kirikinok nai badau?... Esaizu Jainkoak nai badau. Beronek garabiltz
guztiok
· él es quien dispone de nosotros
Gizona! lotsagarri orretan joango zara etxera? Eizetik, utsik
· Cómo vas a tener cara para presentarte así?
Gizona’ lurbira ontan Jaungoikoak egin zuen izakirik bikainena da’ aingeruaren
urrengo
· Después del ángel
Gizona lurrerako beintzat’ bein baino ezta jaioten; albistaria barriz’ agertu oi dan-
beste bidar jaioten da
 · Tantas veces cuantas se publica o edita la revista
Gizona lurrerako beintzat’ bein baino ezta jaioten; albistaria barriz’ agertu oi dan-
beste bidar jaioten da
· No nace más que una vez
Gizona! Neurriak artzeko al zaude?... -Zerori ere, ortarako obea zera’ beartsuari
txanpona emateko baino!...
· Tienes ganas de sacar faltas?
Gizona’ nolabaitekoa artu zuun; bizkarra oker-samarra zun bat
· Algo contrahecho de espalda
Gizona’ nolabaitekoa artu zuun; bizkarra oker-samarra zun bat
· Medianillo
Gizona’ ogiak bakarrik ez du bizi
· No vive sólo de pan
Gizona! ori besterik ezpada’ laister egingo degu oiekiko lana!
· Pronto acabaremos con ellos; pronto daremos cuenta de ellos; pronto los
exterminaremos
Gizona! Ori da apaintzea!
· Qué majo vienes!
Gizona! ori guztia’ guk egingo degu. Beta dago. Zaude lasai
· Hay mucho tiempo todavía
Gizona orrela iltzen duenarentzat’ lepoko pena eskatzen det
· Pido la pena capital
Gizona orren astoa izatea!... Lau ankekoak ba dira’ ori baino zentzu geiagokoak...
Nere onetatik atera nau!
· Es posible que sea tan bruto un hombre?
Gizona orren astoa izatea!... Lau ankekoak ba dira’ ori baino zentzu geiagokoak...
Nere onetatik atera nau!
· Me ha sacado de mis casillas
Gizona ta biak Lezora zijoazela’ euriak arrapatu zituan bidean
· Yendo ambos, marido y mujer
Gizona ta biak Lezora zijoazela’ euriak arrapatu zituan bidean
· Los sorprendió la lluvia
Gizona! Utzi nazu zoratu-gabe, zere Manuel-ekin! Utzi nazazu...!
· No me des ya más lata con tu Manuel...; que me vas a marear
Gizona zan bezanbat ere’ doatsua zan Jesus
· Aun en cuanto hombre
Gizona! zaude! bigar ere argituko du eguna!
· Hay tiempo, hombre! No corre tanta prisa!
Gizona zelakoa dan jakiteko’ eztogu burutik beatzetara neurtuten...; gizon andiak’
sarri asto andiak izan doiazalako
· No le medimos su estatura; no le apreciamos por su talla
Gizona zenbatez geiago da ardia baino!
· Cuánto más vale!
Gizona! zeuek dirua eukita beste bategana diru-eske joatea’ ezta itxurazko ibilerea
· No está bien; no es decoroso
Gizona zurrutean, trabenan zorretan... Hura etxera-nairik’ andrea lorretan
· Sufriendo penosamente por
Gizona zurrutean, trabenan zorretan... Hura etxera-nairik’ andrea lorretan
· Dado a la bebida
Gizonai atsegin egingo banie’ ez nintzake Jaungoikoaren serbitzari
· Si buscara el contentar a
Gizonai’ bostna emango zaie; andrai’ erdikin bana; eta umeai’ laurden bana
· Una media manzana a cada una
Gizonai ederra iritzi-nai izatea’ berez ona da
· El deseo de agradarles
Gizonai’ ezin eraman-alako zamak leporatzen dizkiezute
· Les echáis cargas imposibles de llevar
Gizonak aita ta ama utziko ditu, emazteari lotuko zaio’ ta biak aragiz bat izango dira
· Serán dos en una sola carne
Gizonak’ alperr-ontzi, etxekalte negargarri batek urten detsa deutso andra koitaduari
· Le ha salido el marido un vago disipador
Gizonak asarre egin desta deust’ loterian jokatu dodalako
· El marido me ha reprendido
Gizonak asma’ Jainkoak xeda
· El hombre propone y Dios dispone
Gizonak asmau-alaina gauza on ikusten da salgei, orko dendetan
· Todas las mejores cosas imaginables
Gizonak asmau-arren gauzea batera’ gauzea batera’ Goikoak erabagi oi-dau bestera
· El hombre propone y Dios dispone
Gizonak’ azten eben ulea lepoti beera ezarteko, gizon-artean agertuko baziran
· Dejar crecer el pelo en melena
Gizonak’ azten eben ulea lepoti beera ezarteko, gizon-artean agertuko baziran
· Para presentarse en sociedad o en público
Gizonak! bakez gatoz?
· Venís en son de paz? Hay seguridad?
Gizonak! barriketa gitxi; ta erea datorrenean’ ez egon ezeri begira! Egin, egin!
· ánimo! Sin miedo!
Gizonak! barriketan ibili-barik’ ori zotz-egizue!
· Echadlo a suertes
Gizonak’ bat bear du izan; eta bat ez bada’ ura bat ere ez da! Ori ikusi nuan argi ta
garbi’ gerra zikin artan
· Si no es consecuente, no sirve para nada
Gizonak’ bat bear du izan; eta bat ez bada’ ura bat ere ez da! Ori ikusi nuan argi ta
garbi’ gerra zikin artan
· Debe ser consecuente consigo mismo en todo
Gizonak’ bata edo bestea izan bear dau; prakak aldean orretarako daukoz ba!
· Para eso viste pantalones!
Gizonak benetara egon bear dau gero’ olango eguraldiaz Arantzazura joateko...!
· Tiene que estar bien convencido de su idea
Gizonak berdin gara esan arren’ ... burua gailen beti, eurak
· Andan siempre engreídos
Gizonak’ bere dina bear du
· Hay que darle lo que le corresponde
Gizonak bere ontasun guziak ematen balitu ere’ ez da hori deus... Penitentzia garratz
 bat egin badeza ere’ deus guti da hori
· Aun cuando haga
Gizonak’ berea du borondatea
· El hombre es libre; dueño de su voluntad
Gizonak berez-bere biltzen duen argia baino hanitzez gorago da’ Jainkoak zerutik
igortzen bidaltzen diona
· La luz que se procura el hombre por sí mismo
Gizonak berriz ere sutuko dira, olako gauzakin!
· Cómo no se van a poner furiosos?
Gizonak berrogei urtetan emen lana egin-ezkero’ orrenbeste bear du
· Qué menos que eso! Bien merecido tiene ese descanso
Gizonak beti esker-gaiztoa eman izan oi didate
· Pagar con ingratitud
Gizonak betiko osasuna iristeko’ Zerupean ezta beste biderik
· No hay otro medio o solución para
Gizonak bizarra beltz’ atea horri hets! Gizonak bizarra gorri’ aldara bidetik horri!
Gizonak bizarra zuri’ tirrit horri
· N.B. Dichos caprichosos que se recogen aquí a título de curiosidad
Gizonak: bizi zaiteze zeuen emazteakaz bakean, eurak-gandik alderatu-baga
· Sin alejaros de ellas
Gizonak dio hula!; Jangoikoak aldiz’ hala
· El hombre propone y Dios dispone
Gizonak dira eurok euskal-ukabilak erakusteko’ nai ta kana-erdiko bizarrak euki!
· Aunque se les ponga delante un caballero de
Gizonak dira eurok euskal-ukabilak erakusteko’ nai ta kana-erdiko bizarrak euki!
· Buena gente son ellos para...!
Gizonak egiten du asmo, baina Jaungoikoak maneratzen du
· El hombre propone; Dios dispone
Gizonak Elizari amarrenak ematen diozkan-ezkero’ Jaungoikoak ere ba lezake ba
ainbeste: amar aginteetatik bat-txo bada ere kendu...! Ez goieneko, eta ez
berenekoa...; baizik bitartek
· Quitar siquiera uno... N.B. Chusca o ocurrencia de uno a quien le estorbaba el séptimo
mandamiento
Gizonak Elizari amarrenak ematen diozkan-ezkero’ Jaungoikoak ere ba lezake ba
ainbeste...: amar eginteetatik bat-txo bada ere kendu...!
· No sería mucho pedirle... N.B. Chusca ocurrencia de uno a quien le estorbaba el
séptimo mandamiento
Gizonak eneak!... Andreak eneak!
· Pero a dónde va a parar! Qué es esto, señores míos! Qué es esto, señoras mías!
Gizonak eriotza’ berezkoa du; baina geuk alkar iltze ori ezta legezkoa
· Le viene de naturaleza el morir
Gizonak eriotza’ berezkoa du; baina geuk alkar iltze ori ezta legezkoa
· No hay derecho
Gizonak’ esana eginaz josi bear jok, inok sinestuko bajeutxak
· Debe ajustar o concordar la conducta con lo que enseña
Gizonak eta edozeinek’ askoz ere ongiago lo egingo du, naiz lur-gainean izan’ bere
irudi guzia etzanik duala
 · Con todo su cuerpo tendido
Gizonak eta erriak’ urtien urtez artu izan dabe ontzat oitura ori
· Durante años y años
Gizonak etzuben asnasarik ematen
· No resollaba
Gizonak! ez bururik ausi geiago! Eztago geiago zer entzun
· No os canséis ya más en vano!
Gizonak ez dau inoz arduaren mendean jarri bear
· No debe nunca dejarse dominar del vino
Gizonak ez dire deusetan ideko’ hiltzean baizik
· No son iguales en nada, más que en la muerte
Gizonak ez ditu berdin izaten aldi guziak; eta zarrari men egitean’ irabazten du
gazteak
· Guardar consideración al anciano; hacerle caso
Gizonak ez du aurrerakorik egiten nunbait, batere
· No hace ningún progreso
Gizonak ez du hor gogoa zabalik deus egiten
· No obra con libertad. Con confianza
Gizonak ez du zilatu’ bera nundik heldu den, noradino dohatzin zeru-gaineko
eremuak
· Hasta dónde se extienden los espacios
Gizonak ez du zilatu’ bera nundik heldu den, noradino dohatzin zeru-gaineko
eremuak
· No ha conseguido averiguar
Gizonak ez lezake sekulan utzi Jaunaren Legea’ bere burua galdu-gabe
· Sin ocasionar su propia ruina
Gizonak ez luke orren errex etsi bear... Etzuten egin bear igesi, ori ikusiagatik. Ori’
itxusi egin zuten
· El hombre no debe cejar tan fácilmente en su propósito o empresa
Gizonak ez luke orren errex etsi bear... Etzuten egin bear igesi, ori ikusiagatik. Ori’
itxusi egin zuten
· En eso, no se portaron bien
Gizonak! Ez orrenbeste sutu!
· No os excitéis de esa manera!
Gizonak ezin inola ere bere burua pekatuaren mendetik atera zezakean
· No podía librarse del pecado; de la servidumbre del pecado
Gizonak eztaki ez zer, ez zelan eskatu: ain da argala, ain itxua, ain ezetarako-eza,
Jangoikoa-baga
· Tan incapaz o inútil
Gizonak eztau iruntzi bear bere berbea
· No debe faltar a su palabra
Gizonak gaizki egiten duanean’ beti ta beti alakoxe kezka bat edukitzen du barrenean
· Suele tener cierta desazón indefectiblemente
Gizonak gaizki egiten duanean’ beti ta beti alakoxe kezka bat edukitzen du barrenean
· Suele tener cierta desazón indefectiblemente
Gizonak gaur geienak’ bakoitxa bi dira: agertuten etxake barrua arpegira
· Son de dos caras
Gizonak gaur geienak’ bakoitxa bi dira: agertuten etxake barrua arpegira
· No aparentan lo que son por dentro
Gizonak gero geitu ziran’ mundu guztira zabaltzekotzeko-beste
· Se multiplicaron tanto como para
Gizonak, gizon bezala’ ez du eskurik’ bertze gizon bati manatzeko agintzeko
· No tiene derecho para
Gizonak’ gizona bilatzen du Zintzoak’ zintzoakin nai
· Dos hombres honrados no pueden menos de entenderse
Gizonak! guztiok edan daigun’ guztion izenean!
· Bebamos a la salud de toda la compañía!
Gizonak’ hartzen du xede; bainan Jainkoak ditu bere nahitarat antolatzen gauzak;
eta gizona’ bere bideez ez da nagusi
· A su voluntad; según su designio
Gizonak’ hartzen du xede; bainan Jainkoak ditu bere nahitarat antolatzen gauzak;
eta gizona’ bere bideez ez da nagusi
· El hombre propone
Gizonak’ hartzen du xede; bainan Jainkoak ditu nahitarat antolatzen gauzak; eta
gizona’ bere bideez ez da nagusi
· No es el dueño de sus caminos
Gizonak’ indartsua bear du izan; andreak’ ederra. Bestela’ buruz-bera joango da
mundua
· Andará de cabeza...; será un desconcierto
Gizonak itsasoari: Ezkon-adi! mantxotuko aiz, bai!... Ori esan omen zion ezkonduak
itsasoari
· Para amansar al hombre, nada como el matrimonio
Gizonak itsasotik dagozan arte
· En la faena del mar
Gizonak itza ematen duanean’ gizon bear du
· Debe ser consecuente consigo mismo
Gizonak?... Jan, ezpainak igurtzi’ ta ... lanak eginak
· Restregarse los labios
Gizonak?... Jan, ezpainak igurtzi’ ta... lanak eginak
· Y, asunto concluido: ya no tienen nada más que hacer
Gizonak’ laztasunean geien-geien ikasten du. Eta errexera erortzen geranean’
laztasunari utzi egiten diogu
· En la aspereza, en la adversidad, es donde el hombre se curte
Gizonak’ laztasunean geien-geiena ikasten du. Eta errexera erortzen geranean’
laztasunari utzi egiten diogu
· Cuando nos abandonamos a la vida cómoda o muelle
Gizonak’ manatzeko agintzeko ohorea; baino emazteak kiderra Emaztea boltsero
· El marido para mandar; la mujer para administrar
Gizonak! Min-bako arrana’ sasian ugerrak jaten dau
· Niño que no llora no mama
Gizonak nai luke ba zeozer irabazi, beia gobernatzen orrenbeste endredo artu-ezkero!
· Cómo no va a ser justo aspirar a una pequeña ganancia!... Qué menos que eso!
Gizonak, nai lukean gauz hura eskura duanean’ laster du beste bat gogoan
· Cuando ya la ha logrado
Gizonak nola izan lezazke ortarainoko indarrak? Erdi-zoratu ginduzen danok, begiz
ikusitakoak
· A todos cuentos fuimos testigos de ello; a cuantos lo vimos
Gizonak! Nori burura etorriko jakon?
· Ocurrírsele
Gizonak! Noz edo-noz buru piskat euki daigun!
· Procedamos con cordura
Gizonak! Obeki egingo zenukete idi oiek beste ainbestekin geitu’ eta... pake goxoan
berak jatera joan...!
· Duplicar el número
Gizonak oraindik ekusi ez duen diru-sail au eman dit, nere bearra estaltzeko
· Esta enorme suma de dinero
Gizonak orrelako gauzak esan? burura etorrita ere?
· Malo es que se le hayan ocurrido..; pero decirlos?
Gizonak!... prakari begiratu ondo!... ia jausteko dagozan ala
· A ver si os va a faltar hombría!
Gizonak’ sarri eta erraz oi-dituzte aldarteak; baino Jesukristo betikoz dago
· Los hombres cambian; experimentan mudanzas
Gizonak’ sarri eta erraz oi-dituzte aldarteak; baino Jesukristo betikoz dago
· Permanece siempre
Gizonak! Txitik-bere eztabe atera, dotrina-kontu orretan... Lotseari zer egin jakon ete
dakizue?
· No han dicho ni pío; ninguna palabra de protesta por
Gizonak! Txitik-bere eztabe atera, dotrina-kontu orretan... Lotseari zer egin jakon ete
dakizue?
· Perder toda la vergüenza
Gizonak zaintsu iraun bear du; ez du bere bururik saldu bear, ez diru-truke, ez
makil-bildur
· No debe vender su conciencia
Gizonak, zalantza orretan dagoanean’ ez dauka burua bear dan lekuan
· No discurre con la debida serenidad
Gizonak’ zamo izatea obe du’ zerbait irabazteko ere
· Le conviene más ser astuto
Gizonak! Zer da au? Erlojuak ixildu-barik, kanpaiak jo ta jo diardu...! .-Ez estutu,
andria! Etorriko da bere senera... Atzeratutakuak partzen diardu-ta
· Ya volverá a la normalidad
Gizonak! Zer da au? Erlojuak ixildu-barik, kanpaiak jo ta jo diardu...! -Ez estutu,
andria! Etorriko da bere senera... Atzeratutakuak partzen diardu-ta...
· No pára de sonar
Gizonak: zer da au? zer dala-ta diarduzue makilaka alkar austen?...
· Destrozándose mutuamente
Gizonak! zer esan nai dezue oraingo itzaldi orrekin? Ori esateko-dina ausardi eta
gaistakeri ba dezue?
· A qué viene esa nueva retahíla?
Gizonak zerbait debekatu dienean’ zaputz egiten dute, mututurik geratzen dira
· Se enfurruñan; se ponen de hocicos
Gizonak: zer-eman gutxi ta nork-artu asko izango degu...; aizkeneen-ee, batzui osook
 eman-arren’ besteek erdie beerko due
· Será difícil que alcance para todos
Gizonak, zer ere ereiten baitu’ hura biltzen ere du
· Recoge o cosecha lo que siembra
Gizonak zetan daukan berezko modua’ atantxe bear leuke artu enpliua
· En aquello para que tiene aptitud natural
Gizonak’ zukuruztuak, zer egin ez dakitenean dabiltza, orduan
· Despavoridos
Gizonakin autuka ezin neike asi
· No podría empezar a discutir con los hombres
Gizonak-lez asarraturik’ azpiturik jartzen ditu, ganean dabiltzanak. Itxasoak
· Echar a pique
Gizon-andra batzuk’ gari-ebaten diardue
· Cortando trigo
Gizon-andre batzuk’ gari-ebaten diardue... Biak edo bitzuak ebaten dabe: eskuak...
garia; eta miinak’ eztakit zer, berbak ezpadira
· Pronunciar palabras
Gizon-andre batzuk’ gari-ebaten diardue... Eskuak eta miinak’ bat-batean dabiltz
bearrean, apur bat gora-beera
· Trabajan casi al mismo ritmo
Gizonaren adina bete det: irurogei ta amar urte
· Ya he colmado la edad asignada al hombre
Gizonaren alegin guzien gainetikakoa zan’ bidegabe izugarri ori desegitea
· Algo superior a sus fuerzas
Gizonaren amorio beretia’ somatzaile jajoa da bere burua edertzeko gaian
· En eso de justificarse a sí mismo
Gizonaren antzeko aingeru bat agertu eta itsatsi zitzaion
· Se le agarró; trabó lucha con él
Gizonaren ardurapean azi-ezkero perretxikua
· Cultivo artificial
Gizonaren ateraldia!... Orduan bai gelditu nintzala, ez zerurako ta ez lurrerako!... Jo
ninuen karranpak gorputz guzian!
· Quedé de una pieza...; estupefacto
Gizonaren ateraldia!... Orduan bai gelditu nintzala, ez zerurako ta ez lurrerako!... Jo
ninuen karranpak gorputz guzian!
· Me dieron calambres de arriba abajo
Gizonaren baitan barrena dago bere buruzko ezagutza bat’ zein den zuzen eta zein
makur, jakiteko
· Un conocimiento innato
Gizonaren berezko indarrai ezinkizun zaiena’ graziarekin izankizun egiten da
· Lo imposible se hace posible
Gizonaren bihotza egon ote diteke zeruari gogor?
· Rebelde contra el cielo; oponer resistencia al cielo
Gizonaren biotza’ zer maite dun’ alako biurtzen omen da: ederra maite badu’ eder
· Se convierte en aquello que ama
Gizonaren biotzeko zoko gordeenak ondo dakuskienak daki
· Los pliegues más recónditos del corazón
Gizonaren bizia’ bururen buru da gudu
· Es lucha desde el principio hasta el fin
Gizonaren bizia merke dugu egungo egunean! Gaixtaginek zer uste duzue bildu
dutela? Batek’ hiru urte itzal; eta bertzeak’ ... tirrit, deusik ez!
· Qué os parece que les han dado como castigo?
Gizonaren bizia merke dugu egungo egunean! Gaixtaginek zer uste duzue bildu
dutela? Batek’ hiru urte itzal; eta bertzeak’ ... tirrit, deusik ez!
· Tres años de cárcel
Gizonaren bizia merke dugu egungo egunean! Gaixtaginek zer uste duzue bildu
dutela? Batek’ hiru urte itzal; eta bertzeak’ ... tirrit, deusik ez!
· Cuánto asesinato impune!
Gizonaren borondateak dabilki askotan munduko gora-berea
· De ella depende muchas veces la marcha del mundo
Gizonaren edozein itzegite eta ibilera’ alde gaiztora botatzen du
· Lo echa a mala parte
Gizonaren eriotzea’ munduaren amaia ta betiaren asierea da
· Principio de la existencia sin fin de la perpetuidad
Gizonaren eskuak’ geiago ezin ziokean egin
· Más no podía hacer
Gizonaren esku-mendean bizi-bearra zera
· Bajo la potestad del varón
Gizonaren eskupean beti egon bearko dezu
· Bajo la potestad del marido
Gizonaren eskupeko izanen zare; gizona izanen da zure nausi
· Estarás bajo la dependencia del marido
Gizonaren ezaguerak’ inoren mendean egonkizunik eztuela diote razionalistak
· No tiene por qué estar sometido a nadie
Gizonaren galtzarbeko saiets-ezur batetik egin zuan Jaunak emakumea
· De una costilla
Gizonaren gereizari begiratu-gabe
· Sin mirar la condición de las personas...; imparcialmente
Gizonaren gerrirainokoak bear lueke garai ontarako, artoak
· Ya deberían estar crecidos hasta la cintura
Gizonaren gibela!
· Qué flema o cachaza, la de este hombre!
Gizonaren gogoan sartu ez den emaztea
· Que no es del agrado de
Gizonaren grina guziak ezaguera zuzenaren mendean zeuden’ eta etziran
lotsagabetzen
· Estaban sujetas a la recta razón
Gizonaren grina guziak ezaguera zuzenaren mendean zeuden’ eta etziran
lotsagabetzen
· No se rebelaban
Gizonaren hatzetarik ondakinetatik ikusi nahi ginuke’ gure arbasoak zer eta nor
ziren, edo bederen nortsu eta zertsu
· Quiénes o qué eran poco más o menos
Gizonaren izateak’ ez du dinako egilerik, Jaungoikoa baizik
 · No tiene hacedor adecuado o capaz
Gizonaren izateak’ eztu berezko gauza, irain eta lotsak eramatea
· Es contrario a la naturaleza humana; no es natural al hombre
Gizonaren jokera’ au da bataz-beste: elbi bat aina ez’ ta dana dala uste
· Es la inclinación ordinaria o corriente del hombre
Gizonaren laguntzarik orduraino artu-bageko aitzondo oetan
· Peñascales hasta entonces incultos
Gizonaren mendeko izango zera
· Estarás sujeta al varón
Gizonaren milika ta buperea!... Aragi minberak dituzu
· Qué melindroso y descontentadizo eres! Qué delicado!
Gizonaren moduan baiezkoa eman’ eta... urrengo aldian lengo itz onak jan! Aurrera
egin-bearrean’ atzera ostiko! Gizonaren izenakin’ mutiko gertatu!
· Traicionar a la palabra dada
Gizonaren ondoan beti mendeko izan bada emakumea’ jabetu da oraintxen bere
buruaz!
· Bien que se ha hecho consciente de su personalidad!
Gizonaren Semea’ bere Aitaren argi-distiran etortzekoa da berriz
· Ha de venir revestido de la gloria de
Gizonaren Semea’ gaixtaginen eskutara emana izan behar da
· Ha de ser entregado en manos de
Gizonaren Semea’ serbitzu-eske ez-baina serbitzera etorri da
· No ha venido a ser servido
Gizonaren Semeari ere’ berdin-berdina eginen diote
· Lo mismo le harán padecer a él
Gizonaren somakari guziak’ ezer eztezakee, Jaunaren asmoen kontra
· Todos los proyectos o planes de
Gizonaren ürenbürüak’ lau dira
· Los novísimos o postrimerías
Gizonarentzat hau baino malur zorigaitz handiagorik ba dea? Ikusten eta ezin
eskura’ maitatzen duen lorea!
· Ver y no poder alcanzar
Gizonari adi al lizaiokean baino geiago dezake Jainkoak
· Más de lo que él puede comprender
Gizonari apaiz-gurea sortuko bazaio’ Jaungoikoak eman bear dio lenengo bultzada
· Para que se sienta atraído al sacerdocio
Gizonari baketan inoz-bere isten ez deutsana da, min gaiski-esalea
· No le deja nunca en paz
Gizonari barre egitea da ori
· Eso es reirse de uno
Gizonari’ biotzean daroana jarioten jako
· Habla de lo que lleva allá dentro
Gizonari’ biotzean daroana jarioten jako
· Habla de lo que lleva allá dentro
Gizonari darraiko’ zerbeit egitea...; eskuak gurutzatuz ez on egotea. Ez da on
· Al hombre le corresponde ocuparse en algo
Gizonari egiozute ondo!... Etorriko zaizute andik edo emendik ondo-eginarena;
 bainan bai gaizki-eginarena-re
· No os faltará de una parte u otra el pago correspondiente
Gizonari ekin die lendabiziko; gero’ neskatxak eta mutilak artu ditu aboan...
Sermolariak
· Ha sacado a relucir a los jóvenes
Gizonari eskubide au’ bere-bere izatetik datorkio
· Este derecho le viene de su misma naturaleza. Es derecho natural
Gizonari ezin zeikeon inork poz ederragorik eman’ zeruko ateak zabalduakin Jesusek
eman diguna baino
· Nadie podía causarle mayor contento que
Gizonari usai egin zion pistiak
· Olfatear
Gizon-arrazen artean dagon lekurik eman ezina! Batzuen ustez’ beste guziak
ezertarako ez dina
· Cuánta intolerancia!
Gizon-arrazen artean dagon lekurik eman-ezina! Batzuen ustez’ beste guziak
ezertarako ez dina
· Para los unos, no cuentan para nada los otros
Gizon-artetik urrin baten bizi zan, bakarrik errezoan
· Lejos del siglo, en soledad..., apartado del mundo
Gizon-bildurrak ez deutsa arin kentzen logurea
· No le quita fácilmente el sueño
Gizon-dantza ongi dakiena bear degu; baina ez bestelakorik
· Mas no quien carezca de este requisito
Gizonek enau ikaratuko. Inongo gizonek
· No hay hombre que me asuste
Gizonek ez dute eskurik’ guzien gaineko Nausiak egin dituen legeetan, aldamenik
batere egiteko.
· No tienen poder alguno para alterar
Gizonen adinen goitik dagozan misterioak
· Superiores a la inteligencia
Gizonen Aita dalako’ noiz-arterik bageko agindupean egon bear gaitzio Jainkoari
· En una sumisión u obediencia ilimitada, absoluta
Gizonen artetik aldeginda, beren bakarrean Jainkoa serbitu nai izaten zuten
· En el retiro de su soledad
Gizonen aurrean neugaiti arpegia ateraten dabena’ neuk zaintuko dot Aita
Zerukoaren aurrean
· Quien se declare por mí; quien dé la cara o testimonio
Gizonen baino Jaungoikoaren beldurrago izan zaitezte!
· Temed más a Dios que
Gizonen begien zoragarri izan nai duena
· Seducir las miradas de los hombres
Gizonen bizia, luzeena harturik ere’ ehun urtetakoa da
· Aun la más larga
Gizonen burutik irten dan libururik obeena, garaiena; bere parerik izango eztuena
· El más excelso o elevado
Gizonen burutik irten dan libururik obeena, garaiena; bere parerik izango eztuena
 · Inigualable
Gizonen eginalak’ akatstunak izango dira beti
· Defectuosos, imperfectos
Gizonen eskuzko eriotzaz ilko zirala esan zien Elias-ek; eta etzitzaiola bati ere lurrik
emango
· No se le daría sepultura ni a uno solo de ellos
Gizonen gorputzari pizti-burua ezartzea bezela izango litzake ori
· Ponerle una cabeza de irracional
Gizonen legeak-oro lurrera dohazi, beren aldia eginik. Hamar manamenduak’ lehen-
egunean bezen gazte daude
· Tienen el mismo vigor que el primer día
Gizonen legeak-oro’ lurrera dohazi, beren aldia eginik. Hamar manamenduak’ lehen-
egunean bezen gazte daude
· Caen por tierra; caducan
Gizonen legeak-oro’ lurrera dohazi, beren aldia eginik. Hamar manamenduak’ lehen-
egunean bezen gazte daude
· Cumplido su plazo; pasado su tiempo
Gizonentzat’ ezina da hori; Jainkoarentzat ordean’ eginkizun dire guziak
· Todas las cosas son posibles
Gizonentzat ezinkizun direnak’ Jainkoarentzat egikizun dirade
· Lo que es imposible para los hombres
Gizon-eskurik gizon-esku olgeeta naastauetan dabiltzan emakumeak
· Mujeres libertinas
Gizonetan imini dabe egitekoa
· Han puesto el asunto en manos de hombres prudentes
Gizonetara adi da Jauna goietarik
· Está observando a los hombres
Gizonez ahul diren erresumak’ diruz aberats izanik ere’ beldur izaiteko dute
· Tienen motivos para temer
Gizonez-gizon’ au geiago da, bestea baino
· Comparados uno con otro según sus cualidades
Gizonez-gizon’ betoz ona, nai dutenean!
· A combate singular, a lucha de hombre contra hombre
Gizonez-gizon, euskaldun oiek’ etorri, nai dutenean!
· En combate singular; mano a mano
Gizonezkoak’ ardandegian sartu ziran geienak, erromeritik eldueran’ azkenengo
zurrutada edateko
· Para echar el último trago
Gizonezkoak’ bata batera ta bestea bestera zabaldu zirean; bata’ senarraren bila;
bestea’ osagilearen eske; bestea’ abadetan
· Se dispersaron en varias direcciones
Gizonezkoak’ bata batera ta bestea bestera zabaldu zirean; bata’ senarraren bila;
bestea’ osagilearen eske, bestea’ abadetan
· El otro, a buscar un sacerdote
Gizonezkoak, egia, zerbait askatasun-zale gera; baina, andretxo, zerori ere matxarda-
samarra zera
· También tú eres harto mandona; amiga de salirte con la tuya
Gizonezkorik ezautu-baga sortu dau Amak Semea Mariak Jesus
· Sin obra de varón
Gizonezkorik-edu emakume, mutilik-edu neska dagoz dantza atan
· Tantas mujeres como hombres
Gizon-gizon eginda dago
· Está hecho un hombre, hecho y derecho
Gizon-hiltzailea’ bere buruz ihesi itzalgaizka abiatzen da; eta handik nabarbendurik’
gaizki ere heltzen da
· Espontáneamente
Gizon-hiltzailea’ bere buruz ihesi itzalgaizka abiatzen da; eta handik nabarbendurik’
gaizki ere heltzen da
· Llamando la atención por su huida
Gizonik ez’ mingaina eziko duenik: on-guzizkoa da’ artan ez badu utseginik
· Perfecto es quien con la lengua no delinque
Gizonik ez-ta... alderdi motxa izango zuten etxe artan
· Se verían en buen aprieto; en precaria situación, faltos de un hombre en casa
Gizonik ikusi-gabea uan
· Era doncella; intacta
Gizonik ondraduenak kartzelara?... Arriak negar egingo lukete!
· Qué dolor! A dónde vamos a parar!
Gizonik prestuenak’ ba du ile-hondo bat beltza
· No hay quien no tenga una falla en esto o en lo otro
Gizonik prestuenak’ ba du ile-ondo bat beltza
· Aun el hombre más digno tiene siempre algún defectillo
Gizonik sendo bizkorrena’ ikusiko dozue zelan, alderaturik arimea’ geratuten dan
idulki bat-legez ilik
· Se queda como un tronco
Gizonik sendo bizkorrena’ ikusiko dozue zelan, alderaturik arimea’ geratuten dan
idulki bat-legez ilik
· Separada el alma del cuerpo
Gizonik-gabe erne zan Ark’ bere Jainkotasuna eman zigun
· El que fue concebido sin obra de varón
Gizon-iltzaileak’ esku artuten deutsa Jaungoikoari’ Jaungoikoak berak il bear eukean
gizona ilagaz
· Usurpa sus atribuciones a Dios
Gizon-itxurako batzuk inon diran aberekeriak egin dabez
· Desalmados
Gizon-itxurako batzuk’ inon diran aberekeriak egin dabez auzoan
· Las mayores monstruosidades o salvajadas imaginables
Gizon-itxuran joka dezagun...! Itz-egin nai bada’ itzegin dezagun aurrez-aurre
· Procedamos con hombría!
Gizon-itzean’ bai mila bider! erantzun dio gureak, bere pozean
· Con denuedo varonil
Gizon-itzean’ bai mila bider! erantzun dio gureak, bere pozean
· En su entusiasmo
Gizonkeriak egitearren’ eperdia erreko leukee mutikuok
· Serían capaces de cualquier disparate por
Gizonok’ alkarregaz bardin gareala esateban; eta aberastu oi dana’ dala bestenagaz
· Todos iguales entre sí
Gizonok’ alkarregaz bardin gareala esateban; eta aberastu oi dana’ dala bestenagaz
· Es a costa de lo ajeno
Gizon-sagardoa nai izaten det nik
· Sidra seca, no dulce
Gizon-sailak’ bereala bukatu du legez dana bazkal-ondoko elizkizunean: estolari
mun, bikoa bota, erreza Aitagure bana
· Lo establecido por la ley del uso
Gizontasuna’ eztago gazte-zarrean
· No consiste en la diferencia de edad; no está en ser más o menos viejo
Gizontasuna eztago zar-gaztean, gazte-zarrean.G
· No consiste en la diferencia de edad
Gizontasunaren azken-gerizak
· últimos baluartes o defensas de
Gizontasunezko bidiak’ horiek dira; ez ditake izan bertzerik
· Eso es lo correcto
Gizontsu dabil zuen seme gazte ori
· Se porta como hombre
Gizontsu zabiltz!
· Pórtate como hombre!
Gizonttoaren keinu-meinu horiek ikustean’ zer zuen jakin nahiz hasi zen jendea
· Al ver sus aspavientos o gesticulaciones
Gizontxo au eta bertako alkatea’ a zelako bi,... eskuak elkarri... a la kinkirrinera
ibiltzeko!
· Qué par de dos!... Tal para cual
Gizontxo: zertan zaude or? -Ni? Otsa aditzen, noiz lertzen dan’ onera botatako azia...
· Qué haces ahí?
Gizontxo: zertan zaude or? .-Ni? Otsa aditzen, noiz lertzen dan’ onera botatako azia
· Oyendo el ruido... a ver cuándo germina la semilla
Gizontxoa, ikaratzen nazu... Ainbeste kontu eman dizu medikuak... ez ardorik
erateko; eta txiki-erdiko botilarekin ari zera?
· Maridito mío...!
Gizontxu ori’ beti izan dona narrukada-zale
· Siempre ha sido aficionado a comilonas
Gizontzako arrek’ gero baino gero lausotuago zeukan
· Aquel seudo-marido suyo
Goatu arri ori’ altza euen eban’ eta kanpoko alderdien egoan artza
· Agarró esa piedra
Goatu arri ori’ altza euen eban’ eta kanpoko alderdien egoan artza
· En la parte de afuera
Goazan barrura, neu aurrenengo, segidu daizue!
· Yo por delante
Goazan bereala euren bila! Atzera edo aurrera’ arin egin bear juagu
· A salir cuanto antes de la incertidumbre!
Goazan beste errira’ ... an-bere txakurrak dira
· En todas partes cuecen habas
Goazemak arrengana...! .-Arrek norabaitera zuzenbidean jarriko gatxik
· Nos dará alguna orientación
Goazemak emendik!... Atso listorra ixiltzerik etziok
· No hay modo de hacer callar a esta bruja...! A esta vieja mordaz
Goazemak orpo-joko...!
· Pies, para qué os quiero!
Goaz-emazu! Goaz-emak!
· Vamos ya!
Goazemazute emendik larrez-larre ta erreka-zuloz’ Arronako bide-gurutzera...!
· A campo traviesa
Goazemazute emendik larrez-larre ta erreka-zuloz’ Arronako bide-gurutzera...!
· Vámonos, larguémonos
Goazemazute emendik larrez-larre ta erreka-zuloz’ Arronako bide-gurutzera
· Aprovechando las cañadas o torrenteras
Goazen aal degun leenen, bidean astera!
· Cuanto antes
Goazen aguro dan-danok bandera onen itzalera’ txita gaixoak oiloaren egapera
doazan-legez
· Como se cobijan bajo las alas de la gallina
Goazen aguro, nere senarra! Oinak astindu ditzagun! Azkar gabiltzan!
· Vamos aprisa!... Apretemos el paso!
Goazen aguro, nere senarra! Oinak astindu ditzagun! Azkar gabiltzan!
· Démonos prisa!
Goazen aitonagana...! -Ez apur baten, Malentxo: ez, Jaungoikoaren izenean!
Gauzatxo bat esan nai neukizu
· Aguarda un momento!
Goazen aitonagana...! -Ez apur baten, Malentxo; ez, Jaungoikoaren izenean!
Gauzatxo bat esan nai neukizu
· Por amor de Dios!
Goazen albait lenen, gure Jesus dezagun ikusi Belen-en...
· Vamos lo antes posible
Goazen alkarrekin: astoa nerekin det’ eta aretxek eramango ditu, tresnarikan badezu
· él te llevará el equipaje
Goazen ara’ al dogunik geien
· Los más que podamos
Goazen ara!... ta besotik eraman zuten
· Lo llevaron cogido del brazo
Goazen astiroago!...: gero da biar...; egun batak bestea urre dauko
· Tiempo quieren las cosas...; no hay prisa...!
Goazen aurrera arloan, mailarik-maila; ez launan beingoan
· Por grados, no por saltos
Goazen aurrera, irakurle, ez-tire guzik lore ta aize goxo-ta
· Que no es todo el monte orégano
Goazen aurrerago...! .-Ezta aurreragorik!
· Ya no se puede avanzar más
Goazen ba, goazen, orretara ere...!
· Bien, pase!... Convenido
Goazen bada len-bai-len! Alkarri begira egoteak eztakar atze onik
· No se saca nada bueno con estarnos mirando unos a otros, sin hacer nada
Goazen baztarrera, Bitxori! -Eztot gura... Orrek aginduten dau-ala?... Bestelako
erreginea dago!
· Habráse visto la mandona!
Goazen danok, erriko eguna dala banatzen!
· A anunciar por todas partes que
Goazen ekustera zein izugarria izango dan bekatariarentzat’ il-ondoko kontu ematea
· Juicio particular
Goazen etxera, euria dakar-eta
· Va a llover
Goazen geu ere, zer ote dan
· A ver qué sucede
Goazen, goazen Beotibarko zelaira! aitarren seme, gure asabak bezela! Iltzen bagera’
ez egin negar! egin erregu gogotik!
· Padres e hijos, todos a una!
Goazen guztiok batera’ arerioengana iritziak makurtu-gabe!
· Sin desviaciones hacia el lado del adversario
Goazen lenera!
· Volvamos al hilo!... a lo que decíamos antes
Goazen..., norabait joko dogu; ez gara galduko
· Ya saldremos a alguna parte
Goazen oian-barnera basoan barrena’ muinoari darion uretik edatera...
· Del agua que mana del collado
Goazen orain’ ezer etzaneko artara... Jainkoa ba zan; Bera beragan zegoan
· Trasladémonos ahora a aquel cuando en que no existía nada
Goazen orain liberalen kako-makoai erantzutera
· Responder a las argucias de los liberales
Goazen orain zelaira peleatzera...; ta ondoren’ zuen kabarran’ ... an gera beste
aldera!
· Y después de venceros, vuelta a la otra orilla en vuestra galera!
Goazen’ suko sorgin-dantzen luzaz ikustera
· A contemplar largamente la danza caprichosa de las llamas
Goazin huntarik has’ egungo mintzaldia
· Comencemos por aquí
Gobara zabaltzen ari al zera? Aizeak bota dizkizu pusken erdiak
· Tendiendo la ropa de la colada
Gobera zabaltzen ari al zera? Aizeak bota dizkizu pusken erdiak
· La mitad de la ropa; de las piezas, de las prendas
Gobernadorea biguntzen etzan, eta etzeukan bide-gabeko itxi artatik apostolua
ateratzeko biotzik
· Injusto encierro
Gobernadoreak eta emengo nausi-mausiak’ ia aspaldian dabiz oni berba ta ari berba;
ta inok gura ez
· Tratando de congraciarse con; de persuadir a uno y otro
Gobernadoreak eta emengo nausi-nausiak’ ia aspaldian dabiz oni berba ta ari berba;
ta inok gura ez
 · Mandamáses
Gobernadoreak Pabloren esanai’ itz-bitarteak sartu’ eta geroko epea ematen zien
· Daba largas al asunto
Gobernadoreak Pabloren esanai’ itz-bitarteak sartu’ eta geroko epea ematen zien
· Interrupciones
Gobernamenduak ere bere laguntza helarazi diote’ joak izan diren familieri
· Familias víctimas del siniestro
Gobernamenduko gizonen etsai mina da
· Enemigo acérrimo
Gobernatu-gabez eztu orrek gaitzik arrapatuko
· No será por falta de cuidados si cae enfermo. Se cuida mucho
Gobernatzeko modu berri orrek’ inolako beste gauz andirik eztu’ inoiz ere amorr
eman-gabe beti berean egotea ezpada
· Sin ceder jamás; sin hacer nunca una concesión
Gobernatzeko modu berri orrek’ inolako beste gauz andirik eztu’ inoiz ere amorr
eman-gabe beti berean egotea ezpada
· Mantenerse constante
Gobernio berri hau’ radikalen azpi-joko dugu
· Es una maniobra o treta
Gobernioaren jakinean preparatua izan da
· Con conocimiento de; con autorización de
Gobernua alda-aldian zala, susmurra izan zan atzo
· Crisis del gobierno; cambio de gobierno
Gobernua bidez jokatzen dala, garbi adierazo gura neuke
· Proceder con justicia
Gobernua zurt dago; ta zigorra egotziko deutse merezi dabenairi
· Aplicar el castigo
Gobernua zurt dago; ta zigorra egotziko deutse merezi dabenairi
· Estar atento, sobre aviso
Gobernuak aspaldi baten’ geroago makalagoak dira
· Desde hace un tiempo
Gobernuak begia eskuetan du orai
· Toma precauciones..; anda con pies de plomo
Gobernuak bide estuak artu dauz, lanbakoen larrialdi au uxatzeko
· Ha tomado medidas rigurosas
Gobernuak Elizarekin dituen ikuskizunak
· Relaciones entre el Gobierno y la Iglesia
Gobernuak esku gogorra dauala erakutsi-arren’ amore emon deutse batzuei ta
besteairi aleginean
· Condescender
Gobernuak esku gogorra dauala erakutsi-arren’ amore emon deutse batzuei ta
besteairi aleginean
· En lo posible
Gobernuak esku gogorra dauala erakutsi-arren’ amore emon deutse batzuei ta
besteairi aleginean
· Mostrarse fuerte
Gobernuak gogor-bere-gogor artu dau gizon au
 · Tratar con extremado rigor
Gobernuak hitz du’ zor zaharrak bardinduko dituela lehen-bai-lehen
· Ha prometido que
Gobernuak karlisten bildurrez zer egin dau? Karlisten zirkulo guztiai zotz-emon:
sarratu-eragin
· Clausurar
Gobernuak lenbailen bide zorrotzen bat artzen ez badau’ buruauste asko izango ei-
dau
· Si no adopta alguna medida rigurosa
Gobernuak orain bere agindua’ erdiz-erdi aldatu dau
· Ha revocado su disposición
Gobernuak’ salduta bizi zana ba ekian; nor zan saltzailea’ ez
· Que era traicionado
Gobernuaren aurkakoa zan, indar andi-barik arean
· Si bien de escasa fuerza representativa
Gobernuaren aurkakoa zan, indar andi-barik arean
· De la oposición
Gobernuaren kontra nabarmendu diranak
· Destacarse, significarse
Gobernuari asi jakoz deadarrez’ artu daizala bideak, biztanleen biziak gordeteko
· Reclamar con fuerza
Gobernuari asi jakoz deadarrez’ artu daizala bideak biztanleen biziak gordeteko
· Tomar medidas o disposiciones para...; dar órdenes
Gobernu-era baten autorgarritzat artu daiteke
· Como demostración de un régimen de gobierno
Gobernuko asmorik arduratsuenak erbestekoai diruaren diruz salduten bizi izan
jakon emaztea
· Vendiéndolos a muy alto precio
Gobernuko joan-etorrietan’ apurrik izpirik sartu nai eztet
· No quiero meterme lo más mínimo
Gobernukoak’ estu ta larri jarri zituan barri onek praketan
· Los alarmó grandemente
Gobiernuak’ berarizko juez bat ipini dau’ arazo au argitu daian
· Esclarecer lo sucedido
Gobiernuak inoren diruaz eutsi daroazan eskoletan
· Que sostiene con dinero ajeno
Godoak azpiratu eta Arabeak gaineratu ziranetik aurrera
· Desde que se hicieron dueños
Godoak azpiratu eta Arabeak gaineratu ziranetik aurrera
· Desde que se impusieron...; desde que se hicieron dueños
Goen-goeneko maila-burutik abere-artera amiltzen du gizona, edarikeriak
· Desde el grado más alto
Goen-kaleko ardan-etxe baten jezarri ta txikerdi bana ardao zuri garbituta’ gogorik
onenagaz biak barriketan asi ziran
· Después de despacharse un blanquito
Gogaikarria bei auxe!
· Qué fastidiosa o cargante!
Gogaikarria da!
· Es insoportable!
Gogaikarria ni?... Nik eztaukat buruan’ zuri kalterik egin deutsudala, ori esateko
· No tengo idea de haberte
Gogait egingo ezpazendu’ erakutsiko neuskezuz euna joteko tresna guztiak
· Si no te hubieras de aburrir
Gogait gaizto egin-arren’ ez nuen beia saltzerik iritxi
· Por más que me empeñé hasta aburrirme
Gogait-eragin artean aitatuko neuskezuz, orrelango esakuntzak
· Hasta la saciedad
Gogait-eragin desku deusku’ ordu biko sermoiarekin
· Nos ha aburrido
Gogait-gaizto egin dot
· Me he aburrido soberanamente
Gogait-garbi egin dogu... Gogait-gaizto egin dot
· Aburrirse soberanamente
Gogait-garbi eginda nago
· Estoy completamente aburrido
Gogait-garbi eragin-arte zabiltzaze beti gauza bera itaunka?
· Os habéis propuesto acabar de aburrirme, de fastidiarme con tanto preguntar?
Gogait-legez egin dabeela dirudi, bidean
· Como si se hubieran ya hastiado de
Gogaldi ona, e?... Zozoko? -Bai: negarr egiteak gauza onik eztakarr-da...
· Estás de buen humor, eh, Tordillo?
Gogaldi ona, e?... Zozoko? --Bai: negarr egiteak gauza onik eztakarr-da
· No trae nada bueno...; no se saca nada con
Gogaldi oneko gagozanean
· De buen temple o humor
Gogaldi oneko gizon bat
· De buen humor
Gogaldi txarraz urten neban Eliz-ondotik
· Salí disgustado
Gogamen onetxekaz’ zirin-zirin da uste uste-barik eldu nintzan Markinako
aldaurietara
· Deslizándome suavemente por los aires
Gogamen politak, U.ri bururatu jakozanak
· Bonitas las ideas que...!
Gogan-behar batez hil zuen bere emaztea. Hoben-gabe hil zuen
· Sin que ella tuviera culpa
Gogan-behar batez hil zuen bere emaztea. Hoben-gabe hil zuen
· Por una sospecha
Gogargi berri oek’ Zeruko Laguntzak dira
· Nuevas luces o inspiraciones internas
Gogaro ona zerbait argitu aal dautse orko urak!
· A ver si le han devuelto el buen ánimo...!
Gogarte onetarik batek edo-batek erason andiagoa egiten badeutsu’ ekin eta ekin
berari! Eta ez orduan, ez eze’ baita biaramonean ta biaramon askotan-bere!
 · Si te hace más mella o impresión
Gogarte onetarik batek edo-batek erason andiagoa egiten badeutsu’ ekin eta ekin
berari! Eta ez orduan, ez eze’ baita biaramonean ta biaramon askotan-bere!
· Y lo mismo en muchos días sucesivos
Gogo apaleko gizona
· Apocado; de poca valentía
Gogo aundian asi gera zure alabantzak kantatzen
· Con mucho afán, con gran entusiasmo
Gogo aundirik ez omen dute seme ezkongai oiek ere’ lagun-gabe bizitzeko...:
adiskideak eginda daude, kanpoko edo auzoko
· Ya tienen buscada novia
Gogo aundirik ez omen dute seme ezkongai oiek ere’ lagun-gabe bizitzeko...:
adiskideak eginda daude, kanpoko edo auzoko
· No tienen muchas ganas de quedar solteros
Gogo aundiz joango nintzake zuek zimeltzen dauzkatzuen zizak jatera!... Belardikoak
amaitzen badira ere, basoan izango dira-ta!
· De buena gana iría
Gogo aundiz joango nintzake zuek zimeltzen dauzkatzuen zizak jatera!... Belardikoak
amaitzen badira ere, basoan izango dira-ta!
· Las setas que tenéis a secar
Gogo aundizko begiratua egin diot erriari
· Lo he contemplado con avidez
Gogo beroz egin bear dira Jaungoikoagazko gauza guztiak
· Con entusiasmo; con fervor
Gogo beroz eta nai onez beterik eska zaiozu
· Con todo afecto
Gogo bete-beteaz esateutson agintariari: a libre izteko eriotzatik’ eta bera egoala
bertan, aren lekuan jarteko
· Le decía muy de veras; de todo corazón
Gogo duun zerbaiten usanka asi da... Katua
· Algo de su gusto
Gogo duun zerbaiten usanka asi da... katua
· Olfatear, husmear
Gogo ederragaz irakurri dogu guztia, ta esker asko emoten deutsaguz jaun orri
· Leer con mucho agrado; muy a gusto
Gogo eta bihotzetik ez zaitut galduko
· Te llevaré siempre en la mente y el corazón
Gogo gaistoak ematen diena
· Lo que les pide su mal instinto
Gogo gaistoari burua austea
· Vencer el apetito desordenado
Gogo gaitzez hartzen zituzten arrotzak
· Los acogían mal
Gogo gaixtok ematen zidan... ze ikusi bearra nintzan...!
· Ya me lo estaba temiendo!
Gogo gaixtoz eman baleza bere laguntza’ ez laiteke hanbateko gizona
· Dar de mala gana
Gogo gaixtoz eman baleza bere laguntza’ ez laiteke hanbateko gizona
· No sería muy hombre que digamos
Gogo gaiztoarekin artuko ditu, ematen zaiozkan apurrak ere
· De mala gana
Gogo gaiztoz bederik’ eremuaren erdira biurtu ziran
· Aunque de mala gana
Gogo gaxtoz dakar legearen uztarria; ahal dakion guzian urrunduko da hartarik...
Zoriak emaiten badio eta ahala balin-badu’ altxatuko da haren kontra
· Si se le presenta la ocasión
Gogo gaxtoz dakar legearen uztarria; ahal dakion guzian urrunduko da hartarik...
Zoriak emaiten badio, eta ahala balin-badu’ altxatuko da haren kontra
· Siempre que pueda
Gogo gaxtoz dakar legearen uztarria: ahal dakion guzian urrunduko da hartarik...
Zoriak emaiten badio, eta ahala balin-badu’ altxatuko da haren kontra
· De mala gana
Gogo geiago eginda geratu nintzan berriz etortzeko
· Me quedé con más ganas todavía
Gogo geiagogaz ta arinago ibilteko konfesetan dira, pekatuak urratu-bagarik
· Sin romper con el pecado
Gogo geiagogaz ta arinago ibilteko konfesetan dira, pekatuak urratu-bagarik
· Para caminar con más ligereza; para quitarse peso de encima
Gogo gitxigaz-be’ jan egin bear da... Jan-ezak bakizu zer dakarren
· Ya sabes lo que pasa si no se come
Gogo gutxikoa dago lan orri eltzeko
· Está remiso o reacio
Gogo guztia zabaldu jaken etxekoai
· Se tranquilizaron; se les ensanchó el corazón
Gogo guztitik egin zizun
· Con toda la buena voluntad
Gogo hilekoa da idi hori
· De poco arranque
Gogo hunez jiten da jentia Mauleko komedietarat: bi oren hunik igaraiten die
logaletü-gabe eta musari ogen handirik egin-gabe
· Sin mucho gasto
Gogo hunez jiten da jentia Mauleko Komedietarat: bi oren hunik igaraiten die
logaletü-gabe eta musari ogen handirik egin-gabe
· Sin tener por qué aburrirse
Gogo hunez jiten da jentia Mauleko komedietarat: bi oren hunik igaraiten die
logaletü-gabe eta musari ogen handirik egin-gabe
· Pasan allí un par de horas deliciosas
Gogo obea agertzen dute alakoai entzuteko’ Jaunaren hitza baino
· Se muestran más deseosos de
Gogo obean esaten zitun aitagure aiek, andik pixka batera!
· De mejor gana; con más sosiego
Gogo okerraz egon natxako adi, orren bearrik ez nebala
· Con mala intención
Gogo ona ikustea’ ordainik asko da, gizon zindoarentzat
 · Es suficiente recompensa para
Gogo onarekin errezibituko du, urrena datorrenean!
· Buena cara le va a poner!
Gogo oneko gizona burutazio gaiztoak estutzen dutenean
· Cuando le afligen los malos pensamientos
Gogo onez artu ditu elizakoak’ eta pozik dago iltzeko
· Contento está de morir
Gogo onez artu ditu elizakoak’ eta pozik dago iltzeko
· De buen grado
Gogo onez betea dago infernua
· El infierno está empedrado de buenos propósitos
Gogo onez emongo neuskizu’ baneunka
· Con mucho gusto te lo daría
Gogo onez hartu zuten
· Le dieron buena acogida
Gogo osoz lagun egiten deutse euren atsekabean
· Acompañar muy de veras en el sentimiento
Gogo txarra emoten deust’ zure beti usain onez beterik ibilteak
· Se me hace sospechoso
Gogo txarrean egon nintzan
· Estuve de mal humor
Gogo txarreko langileak’ beinere eztu erreminta onik izaten...
· Nunca hay buena herramienta para el trabajador de mala gana
Gogo txarretik asi zeran-arren’ saio polita egin dezu
· Empezar de mala gana. A comer
Gogo txarretik eman diot: ain itxura gaiztoa zuen
· De mala gana
Gogo txarretik eman diot: ain itxura gaiztoa zuen
· Era tan malcarado
Gogo txarretik ez jan!
· De mala gana
Gogo txarrez egin det
· De mala gana
Gogo txarrez ematen dituen amarrenak’ esker beltza agertzen dio Jaungoikoari
· Dar de mala gana
Gogo txarrez ematen dituen amarrenak’ esker beltza agertzen dio Jaungoikoari
· Demostrar ingratitud
Gogo zabalez egonen da haren baitan
· Reposará en seguridad
Gogo zun’ ori egitea!
· Ya tenía ganas de hacerlo!... Qué ganas tenía
Gogo zuzeneko gizonari’ aski zaio hori
· Hombre de recta intención
Gogoa ainbat arretaz asi ziran bi lagunak lanean’ algara ta farra zeriotela
· Riéndose con ganas
Gogoa aldatuxe negoen
· Estaba bastante distraído
Gogoa arras eroria zuen Antioko-k’ eta Pertsiara itzultzea burutara etorri zitzaioen
· Pensó en...; se le ocurrió
Gogoa ase-ase eginda ekarri dot elizkaritik
· Con el alma rebosante... de satisfacción
Gogoa bear da’ oin orain euzki-galdatan Arratera igotzeko!
· Hacen falta ganas para...!
Gogoa beltztu zitzaioten fraidei’ ageri etzela ikusi zutenean
· Empezaron a recelar, a inquietarse
Gogoa bera ezta asko; eta ez aitorra ere
· No basta la sola intención; ni el reconocer que la cosa es así
Gogoa bero zozu zaiozu lan horretarako!
· Anímale; infúndele fuerzas!
Gogoa berotuko balitxakegu, ta emen geratutea erabagiko bagendu’ zelango
eragozpenak, ogi ta gauza askoren eztasunaz!
· Si nos entusiasmáramos o enardeciéramos
Gogoa berotuko balitxakegu, ta emen geratutea erabagiko bagendu’ zelango
eragozpenak, ogi ta gauza askoren eztasunaz!
· Por la carencia de muchas cosas
Gogoa bertzetan daukatela, ta zer ari diran eztakitela, itz egiten diote
· Distraídos y ajenos a lo que hacen
Gogoa beste ardureetan euki dabeela, sinistu ginai
· Han estado pensando en otra cosa
Gogoa beste gauza batera jokatuteko aleginik eztozu egin
· Apartar el pensamiento a otra cosa
Gogoa bestetan negoen. Gogorik-ez negoen
· Estaba con la atención en otras cosas
Gogoa bete deust
· Me ha estomagado por lo que ha hecho
Gogoa bete zigun ainbeste koipekeriaz. Gogait-eragin zigun...
· Ya llegó a empalagarnos o hastiarnos
Gogoa bi aldetara dadukan gizona’ aldakor da bere bide guzietan
· El hombre de ánimo indeciso, fluctuante
Gogoa biortu bear dabe jaun orreek euskeraz egunero jarduteko
· Violentarse, hacerse fuerza
Gogoa daukat irrika Zugana!...
· A Ti mi alma anhela
Gogoa ezin dot gaur ipini beste lekutan
· No puedo pensar en otra cosa
Gogoa galdu nun; berriz gogoratu nintzan
· Perdí la atención, pero de nuevo la recobré
Gogoa galduta daukon erri bati eragiteko’ zenbat neke, zenbat arnastu!
· Pueblo deprimido, desmoralizado
Gogoa ilundutekoa da gure artean jazoten dana
· Da pena..., es muy triste lo que
Gogoa ilunik eta nigarra begian’ han ziren haren adixkideak
· Apenados, y llorosos
Gogoa’ miiak salatu
 · De lo que abunda en el corazón habla la lengua
Gogoa minkaizturik bihurtuko litzaioke
· Se le echaría encima irritado
Gogoa onik jasan zuen ama harek bere zazpi semeen galtzea Jainkoaren baitan
zadukalarik bere peskiza
· Soportó con gran ánimo
Gogoa orra ta ona-barik lotuta euki ezin dozuenok! egin zaiteze, egin zaiteze!
· Sin distraeros
Gogoa’ osoki jautsi zaio
· Está enteramente desanimado
Gogoa zeukanak’ ba zuan naiko armamentu
· Quien quería de veras
Gogoa zut egon-arren’ etzegok gorputza gai
· Aun estando firme el espíritu
Gogo-aina kemen izan balu’ laster elduko zan lagunakana
· Si sus fuerzas hubieran respondido a sus deseos
Gogoak agindu bezela ibiltzeko eskubidea eman zidan
· A placer; a mi antojo
Gogoak aisa iges egin oi baitu
· Distraerse
Gogoak alan emon deutsalako esan dau
· Porque así se le ha antojado
Gogoak badio’ etorriko da!
· Si se le antoja
Gogoak badio’ joko du. Erlejuak
· Si se le ocurre...; si le da la gana... Reloj caprichoso
Gogoak dien bezela pentsatzen dutenak
· Librepensadores
Gogoak dionean esaten ditu...; baina aldia etortzen bazaio ixilik egotekoa’ ... Jainkoak
lagun!
· Cuando le da por estar callado
Gogoak dionean esaten ditu...; baina aldia etortzen bazaio ixilik egotekoa...’ Jainkoak
lagun!
· Cuando se le ocurre hablar
Gogoak dionean etortzen da
· No tiene hora segura o fija
Gogoak emaiten daukun bezala mintzo gira hemen beti, lainoki, orotaz
· Con toda sencillez, sin cálculo
Gogoak eman oi zidana egiten zuen’ nolakoa-nai zela
· Fuese lo que fuese
Gogoak eman zien gainerako guzia’ ezeri barkatu-gabe egin zuten, berenarekin irtete-
arren
· Sin omitir detalle
Gogoak eman zion’ lo zetzan bitartean il bear zuela
· Pensó que; le pareció que
Gogoak eman zion Salomon-i’ eguzkiaren azpian dauden gauza guziak ezagutzea
· Se propuso
Gogoak eman ziona egin zuen
· Obró a su capricho
Gogoak ematean, aurrak’ orain ura naizute... Baina ezkondu ta gero etxandre ta
ardoaren jabe zeratenean’ edatera oituko zerate
· Cuando podáis disponer del vino
Gogoak ematen dit’ ... gaur gabean bertso au berari kantatzea
· Me vienen ganas de
Gogoak ematen zion’ lotsagabe ari arpegiko on bat emateko
· Le daban ganas de pegarle una buena bofetada
Gogoak ematen zionean jotzen zuun, gogoak ematen zion ordua... Erleju arek.
· Cuando se le ocurría; la hora que se le ocurría. Dicho de un reloj trascordado
Gogoak emon al leikean jaki-mueta guztia prestau jakon, Damokles-i
· Todos los platos o viandas imaginables
Gogoak emon-be ezteust egin’ zu emen egon zeintekezalakorik
· No me ha venido siquiera a la mente
Gogoak emoten eustan, bai’ bera zala
· Ya presumía o presentía que
Gogoak eskatuten deutsan gauza bat
· Apetecer; sentir deseo de
Gogoak etzuen laguntzen San Benoat’ holako lan baten egitera
· Su conciencia no le permitía
Gogoak ez badizu agintzen erostea’ esan zadazu
· Si no te parece bien; si no deseas comprarlo
Gogoak’ ezertan-be ezteust isten’ zirriborro batzuk egin-barik gelditzen
· No puedo resignarme a
Gogoak’ nai adina bide egin dezake, ez-da bai-da batean
· Recorrer cualquier distancia
Gogoak’ nai adina bide egin dezake ez-da bai-da batean
· En un instante
Gogoak ondo argi erabili ebazan
· Se sintieron aliviados, contentos
Gogo-aldatuak izan ditut otoitzean
· He tenido distracciones
Gogo-aldatze batzuk izan ditut otoitzekoan
· Algunas distracciones
Gogoan al dezu nola etorri zan? -Bai, baina joanda nago
· Estoy trascordada; no lo recuerdo apenas
Gogoan artu ondo’ nik esaten dizudanari! Ez gero kontugabetu!... -Ez, jauna, ez:
etzait burutik joango
· No se me olvidará
Gogoan artu ondo’ nik esaten dizudanari! Ez gero kontugabetu!... Ez, jauna, ez: etzait
burutik joango...
· Ojo con descuidarte!
Gogoan artuaz bakarrik’ izerdi larri batek urteten eutsan
· De sólo ponerse a pensar en ello
Gogoan artuaz bakarrik’ izerdi larri batek urteten eutsan
· Le acometía un sudor frío;... le daban escalofríos
Gogoan banerabilen kanta ori’ ondo biziko nintzala, esan eustan
· Si reflexionaba o meditaba la lección de ese canto
Gogoan barna har eta atxik dezagun’ buru hortarik heldu zaukun datorkigun
ikasbide zuhur hau
· De ahí; de ese hecho
Gogoan barna har eta atxik dezagun’ buru hortarik heldu zaukun datorkigun
ikasbide zuhur hau
· Grabemos profundamente en el alma
Gogoan barna sartu behar dena da
· Algo que debe grabarse bien en el espíritu
Gogoan beza’ lapurretakoa oso-osoan itzuli bear zaiola jabeari
· Restituirlo íntegramente
Gogoan beza’ lapurretakoa oso-osoan itzuli bear zaiola jabeari
· Tener presente, no olvidar
Gogoan beza’ lapurretakoa oso-osoan itzuli bear zaiola jabeari
· El objeto robado
Gogoan bizi dut’ nola joaten ginan Lekunberriko mugara, mutil-mordoska ta gizon
larrien ilara Aingeruaren bidera
· Recuerdo como si fuese ahora
Gogoan bizi dut’ nola joaten ginan Lekunberriko mugara, mutil-mordoska ta gizon
larrien ilara Aingeruaren bidera
· Una tropa de niños
Gogoan bizi dut’ nola joaten ginan Lekunberriko mugara, mutil-mordoska ta gizon
larrien ilara Aingeruaren bidera
· Larga hilera de hombres adultos
Gogoan da, arranek ezik’ orain amairu urteko zigorra
· No hemos aún olvidado, ni mucho menos... aquella desgracia
Gogoan det’ bertso batzuk ba zirala; zoritxarrez’ gaur ez dauzkat nere mende
· Pero yo no los tengo en mi poder; no los conservo
Gogoan det’ nola izaten ziran aldiz-aldi euskal-teatroak
· Periódicamente
Gogoan dezute, inolaz ere
· Seguramente
Gogoan dut’ jaun merak alkateak bi esku-emaileri erran ziotena
· Lo que les dijo a los dos contrayentes
Gogoan eduki, adiskidea’ amabi ordubete dala gaba; eta eguna’ beste orrenbeste
· Son doce horas la noche
Gogoan euki beti’ lenengotik ona’ sartu ez dala arrotzik agintetan basamendi
oneetara
· En toda nuestra historia; en todo nuestro pasado
Gogoan euki’ ta ezin esan!
· Lo tengo en la punta de la lengua, pero no me acuerdo
Gogoan euki zak’ amak nolako negarrak egingo lituken’ i okertu-ezkero
· Si te echaras a perder
Gogoan ezar dezatela, harek errana...!
· Que graben en la memoria...!
Gogoan gaitz nindagon
 · Me sentía inquieto, molesto, nervioso
Gogoan gaitzik etzedukala’ prometatu zioen Herodes-ek
· Sin ningún mal designio o intención
Gogoan gaitzik eztadukala dabilana’ ezta deusen beldur
· Quien no abriga ningún mal designio
Gogoan gauza bat’ eta bestea esan... jende orrek
· De dos caras
Gogoan gorde litekeana’ ... seme orien esana
· Digno de recuerdo
Gogoan idukazu nor artzeko zauden
· A quién vas a recibir
Gogoan iragoko bagendu puska bat’ ... ez litzake guretzat Meza luzerik izango
· Si pensáramos un poco sobre esto
Gogoan izatekoak dira’ gaur guk eleiza ontan belarriz entzundakoak
· Son de imborrable recuerdo; no son como para olvidar
Gogoan izatekoak dira’ gaur guk eleiza ontan belarriz entzundakoak
· Las cosas que hemos escuchado hoy
Gogoan jasoak dauzkat mendi ta baso aietako erasoak
· Los tengo bien grabados en la memoria
Gogoan jausten jatzuzan ontasun guztiak’ direanak dituzu Jaungoikoan
· Todas ellas
Gogoan jausten jatzuzan ontasun guztiak’ direanak dituzu Jaungoikoan
· Todas las perfecciones que se te ocurren o concibas
Gogoan leku emondako pekatuak
· Pecados de pensamiento
Gogoan ondo artu dezazun’ letra aundixkoz ipiniko det
· Con letras mayúsculas
Gogoan pozik ar zintzake nork-nai, maitatze ederraren Ama!
· Madre del amor hermoso
Gogoan sarturik dadukazun gauz edo leku hori izain da’ zure Jainko-erdia edo zure
bigarren Nagusia
· Tu ídolo
Gogoan zaduzka gau ta egun, goiz-arrats
· Te tiene presente en la mente
Gogoan zer bazuen ere’ han erran dituenak ez dire gaizki
· Independiente de lo que pensase en sus adentros
Gogoan zer bazuen ere’ han erran dituenak ez dire gaizki
· Independientemente de lo que pensase en sus adentros
Gogoan zer zuen pentsatu izan banu’ nerekin jostatzeko lanikan etzuen dama gazte
orrek
· Su pensamiento o intenciones
Gogoanago gelditzen da’ ikusiz ikasia
· Se graba mejor en la memoria
Gogoangarriko gelditu jake jazoera au, bapore orretako gizonei
· Les quedará como inolvidable recuerdo
Gogoango al dut Jesusi zor diodan amorea?
· Tener presente en la memoria
Gogoango dinat!
· Ya te lo tendré presente; no se me olvidará. N.B. Dicho en son de amenaza
Gogoango dot; gogoan izango dogu
· Ya me acordaré; lo tendremos presente
Gogoaren aldetik denaz-bezanbatean’ ba da hurran-hurran hanbat peril zahartzean
nola gaztean. Gogoa beti da gazte
· Hay casi casi tanto peligro
Gogoaren bizarra daukazue, igandero orrela dirua lazkatzen jarduteko!
· Se necesita humor para...!
Gogoaren bizarra daukazue, igandero orrela dirua lazkatzen jarduteko!
· Malgastar
Gogoaren gogoenetik eskaini zioten etxe santu ura ortarako’ Jesusen Lagundiari
· Con el mayor gusto; con toda voluntad
Gogoaren kontra ari dan langilea’ askotan zabartu oi da
· Suele aflojar en su trabajo
Gogoargia da zure adiskide barri ori
· Es alegre
Gogoari emana zuen’ bertze baten eskuan uztea kargua
· Ya tenía decidido o determinado
Gogoari emon neutsan’ egin bear nituzala aleginak liburu ori egiteko
· Me propuse; tomé la decisión de
Gogoari emozu maiz’ zer diren eta zer iraupenetako’ lurreko gozoak
· Considera..., reflexiona...!
Gogo-arinean egoten naiz
· Suelo estar con poca atención
Gogo-asmoak Jainkoagan eztaduzkanak’ ezin Hura zinez maita dezake
· Espíritu e intenciones
Gogoaz bestera egin eban
· A disgusto
Gogoaz ta usteaz-bestera berba egin dau
· Contra su pensamiento y parecer
Gogoaz-bestera, edo noberak deritxonaz-bestera esaten badu gauzea’ guzurra esaten
dau Jaungoikoaren aurrerako
· Ante Dios
Gogoaz-bestera, edo noberak deritxonaz-bestera esaten badu gauzea’ guzurra esaten
dau Jaungoikoaren aurrerako
· Contra el íntimo sentir
Gogoaz-bestera etorten da
· A disgusto
Gogoaz-kontrako irribarretxoa eginaz
· Sonrisa forzada
Gogo-bagako estadua artu dabenak’ utsegite onegaz dauka beti gan zorrotz bat
biotzaren erdian: oker noa, ezin ni onan salbau neinteke
· Un aguijón o espina clavada; un resquemor interno
Gogo-bagako estadua artu dabenak’ utsegite onegaz dauka beti gan zorrotz bat
biotzaren erdian: oker noa, ezin ni onan salbau neinteke
· Contra su voluntad
Gogo-bagarik imini ditut esan batzuk’ geure Euskeerako berbeeta prestuari geure
erruz erbesteti etorriak
· Sin ganas, con disgusto
Gogo-bagarik imini ditut esan batzuk’ geure Euskeerako berbeeta prestuari geure
erruz erbesteti etorriak
· Expresiones alienígenas, exóticas
Gogo-bakoen artean’ atxakiak ugari
· Excusas de los perezosos. Falta de ganas
Gogo-barrua daukat larri... Jaunak ba daki nire barri
· Se angustia en mí mi espíritu
Gogobetea emoten dabe, inoz itxi-bagarik egin-ezkero’ gauza guztiak
· Si se repiten o continúan sin interrupción
Gogobetea emoten dabee, inoz itxi-bagarik egin-ezkero’ gauza guztiak
· Causan hastío
Gogobetean jaten danak’ ez deutsa gorputzari on andirik egiten
· De mala gana, con hastío
Gogobetetu zikan erri guztia ausardi orrekin
· Exasperó, acabó de irritar al pueblo
Gogobetetuak gauzkate, ainbeste koiperekin
· Nos tienen hastiados... con tanta zalamería
Gogobetetzeko egunak etorri zaizkigu, izan ere! Aspergarriak
· Qué tiempos tan calamitosos!
Gogo-emazue jauntto horren hitzari!
· Para que se fíe uno de...!
Gogo-emazute zer atsegin egin didan!
· Figúrense Vds
Gogoeta egiteko gogoeta dela iduritzen zait
· Que es cosa de pensar
Gogoeta egon zen’ zer zuken haren zaldiak
· Estuvo discurriendo
Gogoeta ero hetarik ateratzen duzun probetxua’ denboraren galtzea da, eta ez
bertzerik
· Pérdida del tiempo y nada más
Gogoeta gaixtoa zeureganik berehala egotzi behar-bidean’ zeure gogoan atsegin
hartzen egoiten zara
· Complacerse interiormente
Gogoeta gaixtoa zeureganik berehala egotzi behar-bidean’ zeure gogoan atsegin
hartzen egoiten zara
· En lugar de desecharlo
Gogoeta gaixtoak ere, gogoan ostatu hartuz-gero’ nahi duena egiten du
· Una vez aposentado en el alma
Gogoeta gaiztoa oartuz’ kentzera egin nuen
· Procuré desecharlo el mal pensamiento
Gogoeta onegaz’ buru-austen joan zan etxera
· Fue a casa muy preocupado
Gogoeta txar bati biotzean toki egiteagatik
· Consentir en
Gogoeta txar bati biotzean toki egiteagatik
· Mal pensamiento
Gogoetak gogoeta eragiten zerauen zien
· Iban de cavilación en cavilación
Gogoetaka’ sutu zitzaidan biotza barnean...
· Al ponerme a pensar
Gogoez andiegaz erantzun eutsan
· De muy mala gana
Gogo-gabe artzen dan janariak, dan onenak ere’ on gutxi egin dezake
· Aun el mejor; por bueno que sea
Gogo-gabeko nago
· Inapetente, desganado
Gogo-gogotik laguntzen dotsegu atsekabean
· Le acompañamos muy de veras en el sentimiento
Gogo-ilunentzat’ zer pesta urragarria! Gure gazten komeria
· Para los melancólicos
Gogoko baino begitanago ditu jaun horrek hemengo zerak
· Tiene más aversión que simpatía por
Gogokoa ezpadu’ eztu bere gizon eginen, ezin-bertzean baizik
· Sino en último caso, forzado por la necesidad
Gogokoa ezpadu’ eztu bere gizon eginen, ezin-bertzean baizik
· Su candidato
Gogongarrizko asiera zan aurten urte-berrietan
· El día de Año Nuevo
Gogor al nagon? Zergatik ez naiz bada egongo? Gizona’ errexean ez da bein ere
ezagutzen; baizik zailean
· No se le conoce al hombre sino en las situaciones difíciles
Gogor artu dit orrek oraingoan
· Esta vez se me ha enfadado de veras
Gogor artu zuan osabak mutila
· Hacerle fuerte; reprenderle con dureza
Gogor asi ziran biak ez-baietan
· Empezaron a disputar acaloradamente
Gogor asi ziran lanean; zeinek baino zeinek sail aundiagoak markatu; eta azkenean’
danak bat-eginak gelditu ziran
· Pugnando por superarse unos a otros; a ver cuál hacía más
Gogor asi ziran lanean, zeinek baino zeinek sail aundiagoak markatu; eta azkenean’
danak bat-eginak gelditu ziran
· Quedaron a iguales; a empate
Gogor asi ziran lanean, zeinek baino zeinek sail aundiagoak markatu; eta azkenean’
danak bat-eginak gelditu ziran
· Empezaron el trabajo con gran brío
Gogor bada gogor’ ez da mina emateko asmotan esana
· Por duro que haya sido lo dicho
Gogor diardue turko ta greziatarrak euren gudan
· Luchan rudamente
Gogor egin bear lioke...; baina ama’ ... ta beraa!
 · Pero, al fin, madre; y como tal, blanda
Gogor egin zion Santa-Cruzek Velasco-ri; galbidean sartzea besterik etzala ori
· Arriesgarse inútilmente
Gogor egin zion Santa-Cruzek Velasco-ri: galbidean sartzea besterik etzala ori
· Le reprendió
Gogor egiten ezpadio bere buruari’ ezta sendatuko
· Vencerse a sí mismo; someterse a autodisciplina
Gogor egiten zitzaien, ori sinistea
· Se les hacía muy difícil
Gogor egon da jendea gure aldetik, ezezkoan
· Se ha mantenido firme; no ha cejado
Gogor egozan aittamak: ez eben nai’ mutil aregaz batun eittean alaba Eladi
· Estaban firmes en oponerse
Gogor ei-doaz jauntxoak auteskundeotan. Zorioneko dagoz’ euren burua, kortako
idia lez, diru apur bategaitik saltzen dabenak
· Van a dar de firme
Gogor ei-doaz jauntxoak auteskundeotan. Zorioneko dagoz’ euren burua, kortako
idia lez, diru apur bategaitik saltzen dabenak
· Están de enhorabuena
Gogor ekiten zioten lanari, baita igandietan ere: nagusiekikoa idukitzeagatik’ edo
besteak baino gutxiago ez irabazteagatik
· Para quedar bien con los amos
Gogor erantzun ziola?... Zu zerori obea ez’ alakoak egin balizkizu
· Tú mismo no habrías reaccionado mejor
Gogor eraso diogu lanari’ eta gure baratzan gauza sortu da ugari
· Hemos trabajado de firme
Gogor eutsi zion bere temari, gogor eutsi zionez...!
· Vaya que sí...!
Gogor eutsi zion bere temari, gogor eutsi zionez...!
· Obstinarse
Gogor gabiz, Kajetano, gogor? .-Bai, geruago gogorrago... Gogorran-gogorrez’
makurtzeko-be gauza ez naizela
· N.B. Juego de palabras por la doble acepción de gogor: fuerte de salud, y duro
Gogor, gogor, aurrera! biotza oztu-gabe!
· Sin desanimarse
Gogor ibili dira’ baina eurenak entzunda ixildu dira: Obe dabe!
· Se han puesto fuertes
Gogor ibili dira’ baina eurenak entzunda ixildu dira: Obe dabe!
· Más les vale!
Gogor ibili dira’ baina eurenak eztzunda ixildu dira: Obe dabe!
· Se les ha cantado la cartilla
Gogor inarduen putzez beterik mutikuok, pelota baten atzean... Arein aineketak
arineketak! Arein ekinalak, jokua irabaztearren!
· Jugando con toda su alma
Gogor itzegin bear didazu aurrera’ nere utseginak arpegira boteaz
· Reprender
Gogor jartzen zaigu guri
 · Enfrentarse con dureza
Gogor jo eben biak lenengo jun-etorrian, alkarri alderik kendu-barik. Lasterkariak
· Yendo a la par; a una
Gogor, mingain-zikin oiekin!
· De lengua obscena
Gogor mingain-zikin oiekin!
· Duro con...!
Gogor saiatu bear du batek’ bere burua ilik ikusi nai ez badu beintzat. Gu berriz’
biguinegi asi ginan
· Hay que esforzarse de veras; hay que pegar duro
Gogor saiatu bear du batek’ bere burua ilik ikusi nai ez badu beintzat. Gu berriz’
biguinegi asi ginan
· Nos faltó decisión a los comienzos
Gogor saiatu ziran, bata-lez bestia
· Se esforzaron de veras, lo mismo el uno que el otro
Gogor saiatu-arren berari eustera’ ilda zegon, eta ezin bizirik atera...!
· Por mucho que se afanaron por asistirle
Gogor txalotu gendun
· Lo aplaudimos con ganas
Gogor urtengo jakuz zarataka’ ea zer darabilgun?
· A ver qué estamos diciendo, de qué protestamos?
Gogor urtengo jakuz zarataka’ Ea zer darabilgun?
· Nos saldrán gritando
Gogor zeuden, baino jexten omen dira Bizkai-koak
· Se dice que por fin ceden los vizcainos
Gogora al ditekean gauzarik goiena
· La cosa más excelsa que se pueda concebir
Gogora egizu’ ea besteren arteko bakea galdu dozun!
· Sembrar rencillas, indisponer a unos con otros
Gogora egizu’ ea inori agurra ta berbea kendu edo gatxik izan deutsazunez!
· Recuerda a ver si
Gogora egizu’ ea inori agurra ta berbea kendu edo gatxik opa izan deutsazunez!
· Negarle el saludo y la palabra
Gogora egizu’ ea inori etorri izan jakan okerragaz’ biotza argitu, edo onagaz ilundu
jatzunez
· Alegrarse
Gogora egizu’ ea inori etorri izan jakan okerragaz biotza argitu, edo onagaz ilundu
jatzunez
· Si te has entristecido por el bien ajeno
Gogora egizu’ ea inori etorri izan jakan okerragaz’ biotza argitu, edo onagaz ilundu
jatzunez
· Ocurrirle a uno una desgracia
Gogora egizu’ ea iraunik inori emon deutsazunez!
· Decirle injurias
Gogora ekarri degu’ morroi burudunak nagusiari erantzun ziona
· Aquel sensato criado
Gogora ekartzu’ norako zauzkan Jainkoak
 · Qué destino te da Dios
Gogora ekartzu sarritan’ zure Jauna begira dagoala!
· Recuerda a menudo que
Gogora ekazu’ zeinbat gauza on, buruari eretxiz eta gizonen ederra eukitearren’ egin-
bagarik itxi dozuzan
· Trae a la memoria!
Gogora ekazu’ zeinbat gauza on, buruari eretxiz eta gizonen ederra eukitearren’ egin-
bagarik itxi dozuzan
· Por bien parecer
Gogora ekazu’ zeinbat gauza on, buruari eretxiz eta gizonen ederra eukitearren’ egin-
bagarik itxi dozuzan
· Por respeto humano
Gogora etorri-guzia bota dio
· Le ha soltado todo lo que se la ha ocurrido
Gogora gaitzazu zeruan! -esan zioten irteterakoan’ negarra zeriela
· Acuérdate de nosotros!
Gogora joan-gura endukan euk’ pisutxu iski bategaz
· Tú lo que querías es ir cómodamente
Gogora zazu’ geiagoren geiago biurtzen eztala denbora galdua
· El tiempo pasado ya no vuelve jamás
Gogorako zaitzu’ lenagoko zere naigaberen bat
· Te vendrá a la memoria
Gogoratu eizu gaurko autu au’ eraz jatortzunean
· Cuando te venga al caso
Gogoratu gabe ari ginan...: ori-re egin gentzakean
· No habíamos reparado en ello
Gogoratu naiz, zelan izan zan gauzea’ alperrik urte asko bitartean
· A pesar de los años transcurridos
Gogoratu zait’ beori nere moduko perretxikua ote dan
· Creo que los dos nos llevamos poco
Gogoratu, zeuek zer naiko zendukean, lotsagarri bat jazoten jatzunean
· Cuando tenéis algún descuido
Gogoratua nintzan’ berandua berandura zijoala
· Que ya se hacía tarde
Gogoratua nintzan’ berandua berandura zijoala
· Ya tenía presente que
Gogoratu-izu’ gaztelarrez ikastera nai-ta-naiztuak gagozala
· Estamos forzados a...; tenemos que aprenderlo forzosamente
Gogoratuko zait ba!
· No me puedo acordar! Pero si lo tengo en la punta de la lengua!
Gogoratuta bakarrik’ barreak puz-ka urteten deust
· Me reviento de risa
Gogoratuten asi zirean zegaitik ete zan ori’ eta ona zer eretxi eutsen
· Empezaron a echar cuentas
Gogoratuten asi zirean zegaitik ete zan ori’ eta ona zer eretxi eutsen
· Lo que les pareció que sería
Gogoratze ark estutzen zaitu, edo inguruan zarabiltza
 · Te asedia, te desasosiega
Gogoratzeak berak’ ikara iutzi lezake edozein anima
· Dejar temblando
Gogoratzean’ negarrik ezin iduki!
· No puedo contener el llanto
Gogoratzen naz nok egin eban arratsaldeko berbaldia: abade gazte, lodi, guri-guri,
urdin-perretxikua lakoxe batek
· Coloradote
Gogorazino au sortu jatan buruan: ikusi bat egin bear neutsela geure basoko zugatzai
· Se me ocurrió
Gogorazino au sortu jatan buruan: ikusi bat egin bear neutsela geure basoko zugatzai
· Dar un vistazo a
Gogorazino estugarri asko ekarten deutseez deabruak
· Pensamientos inquietantes
Gogorazio egonik edo nairik eztet orain
· Ningún pensamiento consentido
Gogorazio gaiztoak etortzea’ ez da berez bekatu’ uts-utsik begiratzen zaiola
· Mirada la cosa en sí misma, aisladamente
Gogorazio txar ari’ aurrerakirik ez nion eman
· No me detuve en el pensamiento; no lo fomenté
Gogor-da-gogor ortxe! geure arerio saskilak, gizonkeri bat eginda, apurtzen doguzan!
· Leña ahí! Sin echarse atrás!
Gogor-gogor’ auxe erantzun... egin bear leuskioe Bizkai-gizonak
· Con energía, sin miedo, valientemente
Gogor-gogor bizi da
· Vive con cierta holgura
Gogor-gogor bizi da
· Vive con estrechez; apurado; casi en la miseria
Gogor-gogorrean eskatuko baleusku Jangoikoak guztien pagua’ ezin inundik-bere
biurtu al-ginaio guzti-guztia oso-osoan
· Si nos lo exigiera con todo rigor
Gogor-gogorrean eskatuko baleusku Jangoikoak guztien pagua’ ezin inundik-bere
biurtu al-ginaio guzti-guztia oso-osoan
· No se lo podríamos pagar en toda su integridad
Gogorik-gabeko farra egin-erazten digu bere ateraldiakin
· Nos hace reir sin ganas
Gogorka izaten da oial ori, eta obe dezu beste au eraman
· Tieso, no flexible
Gogorkeri andiak esaten ei doguz..: al dan gogorren eginda-bere’ beti labur geldituko
gara
· Lenguaje violento; excesivo
Gogorkeri andiak esaten ei doguz...: al dan gogorren eginda-bere’ beti labur geldituko
gara
· Por mucha violencia que usemos
Gogorkeriari utzirik’ onez-onerako bideari eldu nai diote orain
· Echar mano a los métodos persuasivos, pacíficos
Gogorkerizko bideak eztira ba onak izaten inorentzako...!
 · Las medidas de rigor no conducen a nada
Gogorki artu zuten muga-zainak andre gaxoa’ gau-lanean zebilela; atzi zuten, ta
larru-gorri’ bai eman ere eultzi epela
· Darle una buena tunda
Gogorki artu zuten muga-zainak andre gaxoa’ gau-lanean zebilela; atzi zuten, ta
larru-gorri’ bai eman ere eultzi epela
· En contrabando nocturno
Gogorki artu zuten muga-zainak andre gaxoa’ gau-lanean zebilela; atzi zuten, ta
larru-gorri’ bai eman ere eultzi epela
· La sorprendieron; la detuvieron
Gogorki dagotzunari emeki egoitea, ixilik utztea
· A quien te aborda duramente
Gogorki erazarri diot
· Le he reprendido duramente
Gogorki jotzen du itsasoak bazter hortan
· Golpea con fuerza. Embate de las olas
Gogorra bada ere’ egingo du, agintzen zaiona
· Aunque es difícil de cumplir
Gogorra, bai, nire zoritxarra..., gara-erdian il-bearra
· Tener que morir a la mitad de mis días; en la flor de la edad
Gogorra da’ ez lenago oartzea
· Es extraño no haberlo advertido antes
Gogorra da gero... beti denborarekin borroka ari-bearra!
· Qué dura condición la nuestra!
Gogorra da’ olako besta batera jende geiago ez etortzea
· Es extraño...; es penoso
Gogorra izan dot burrukea...: sekulekoetan!
· Tremenda lucha
Gogorra omen da: ezaguera gutxikoa
· Demasiado exigente
Gogorra ta izutzekoa izango da’ aren ezpata zorrotza
· Terrible
Gogorra zan bere gorputzarentzat
· Era muy austero o exigente
Gogorrago datoz barriak guretarraren alde
· Vienen más firmes o seguras las noticias
Gogorrago jo zazu!
· Dale más recio!
Gogorragoak ikusita nago
· He pasado por situaciones peores
Gogorragokoa egin daukute orai
· Ahora nos han hecho otra jugada peor
Gogorrak dira emakume kai-aurretarrak Donostiako kai-burukoak; eta ez txantxaz
jarri aurrean! Soldadu-zarrak badira ere’ jo ta aguro dira lurrean!
· Son tremendas...; fuertes
Gogorrak dira emakume kai-aurretarrak Donostiako kai-burukoak; eta ez txantxaz
jarri aurrean! Soldadu-zarrak badira ere’ jo ta aguro dira lurrean!
 · De un porrazo se verán pronto en el suelo
Gogorrak dira emakume kai-aurretarrak Donostiako kai-burukoak; eta ez txantxaz
jarri aurrean! Soldadu-zarrak badira ere’ jo ta aguro dira lurrean!
· Más vale no meterse con ellas
Gogorrak eta latzak esanik dago neregatik’ molde-letraz
· Ha dicho de mí atrocidades
Gogorrak izaten dira karabineruen neke ta lanak
· Penas y trabajos; penalidades
Gogorrak pasa bear izan zitun
· Tuvo que pasar por grandes trabajos
Gogorrean artu dezu, Jauna, zure erria...
· Le has impuesto duras pruebas
Gogorrean artu gura eban
· Quería tratarlo con dureza; con severidad
Gogorrean artu nauelatik ?’ etzaio baliatu. Nauelagatik
· Por más fuerza que me ha hecho
Gogorrean dago ori... Ez du amor eman nai
· Está obstinado; irreductible; no quiere ceder
Gogorrean ekiten’ bildur zan
· No se atrevía a atacarlos de frente
Gogorrean etzutela ezer egingo’ eta leunki itzegiten asi zitzaion
· A malas, por la violencia
Gogorrean kenduko jatzu dirua’ onean emon gura ezpadozu
· A la fuerza. A buenas
Gogorrean’ Peilo-rekin ez zegon: zakarra zan-da
· A malas, a la fuerza
Gogorrean’ Peilo-rekin ez zegon: zakarra zan-da
· Con Pello no había caso: no conseguía poner orden en casa
Gogorrena dala alkate esan oi da euskeraz orrelakoakaitik
· El poder de la fuerza...; despotismo
Gogorrenaren legez astakeririk andienak egitea’ libre dute
· Por la ley del más fuerte; por el derecho de la fuerza
Gogorrik egin-gabe aitortu-azi zion
· Sin violentarle
Gogorrik izan bada negurik’ aurtengoa bai bat... Zazpi egunean errezkadan’ iru ta
bost, zero-azpitik!... Mutilak! Onek dozak bakotxak!
· Vaya temperatura!
Gogortu nagizu’ geiagoren-geiago bekatu-bidera ez biurteko!
· Dame fortaleza para
Gogortuko zaizka zenbait; beste zenbaitek ez-aditu eginen diote
· Resistir, obstinarse
Gogorturik nauko’ nik egin dodana ikusteak
· Estoy asustado; estupefacto
Gogortuta eukan diru guztia’ pilotu ta kopurututea bururatu jakon gau baten
· Todo el dinero que tenía cambiado en monedas más altas
Gogortuta eukan-diru guztia kontatea
· Dinero ahorrado
Gogortuz-gerozko bekatua’ berenez ezta sendakizun, eta ez barkakizun
· El pecado de obstinación
Gogortxo dagoala esan leike lagun au, bere erriaganako
· Mostrarse harto severo para con
Gogortxo eritxiko deutsee askok’ guk dinogunari
· Les parecerá un tanto duro; excesivo
Gogortxoa zan neskea, il zanean
· Murió ya adolescente
Gogortxoak irudituko zaizkio, apike, ari edo oneri, nere itz oek
· A este o al otro...; a alguno
Gogortzen ezpanazaie nere etsaiai, orrelako gaizkirik ez egiteko
· Si no me opongo con fuerza a que
Gogotan ar zazute’ esatera noana. Arreta andiz adi zazute!
· Retened bien en la memoria
Gogotan egoten gera’ zuek etortzeko
· Solemos estar deseosos de que
Gogotan erabili eikezuz astiro-astiro, eta bein banaan’ irakurten dozuzan berba
guztiak!
· Una a una
Gogotan erabili eikezuz astiro-astiro, eta bein banan’ irakurten dozuzan berba
guztiak!
· Rumiar, meditar
Gogotan izan dut behin eta bietan ere’ zuenganat etortzea
· Repetidas veces
Gogotan izan dut behin eta bietan ere’ zuenganat etortzea
· He tenido la intención de
Gogotan jasoak daude orren izketak
· No se han olvidado las cosas que te dijo
Gogotik ari al gera lanean?... .-Eztaukagu eguzkik erre-beldurrik-eta!... Langiro
dago-ta...
· Es que el tiempo convida
Gogotik ari du elurra .-Egina damutan ez da ari!
· Sí, nieva con ganas!
Gogotik asi zaizkigu nun-nai lanean emakumeak’ zer-ikusien bildurrik gabe
· Sin temor de las consecuencias; o sin miedo de sus responsabilidades
Gogotik eta bere onez buruzagien azpiko ez dagonak’ bere odola ez du oraino osoki
hezia
· De buen grado
Gogotik eta bere onez buruzagien azpiko ez dagonak’ bere odola ez du oraino osoki
hezia
· Mo tiene aún enteramente vencida su carne; dominados sus instintos
Gogotik gizena da gure nagusi ori
· Hombre muy gordo
Gogotik lagunduko neuskizu’ astia baneuka
· De buena gana
Gogotikago dago’ emaiterat baino hartzerat
· Se siente más inclinado a dar
Gogotsuak ote dira idi oriek lanerako? -Eskuieko au’ ez da geiegi urratzen...; ala ere,
eztenaren ukituak’ eragiten dio lana...
· Son valientes para el trabajo?
Gogotsuak ote dira idi oriek lanerako? -Eskuieko au’ ez da geiegi urratzen...; ala ere,
eztenaren ukituak’ eragiten dio lana
· No es que sea muy trabajador..; no pone mucho de sí
Gogoz ari liteke onelako neskatxen bizkarren gainean’ makilka lanean...!
· Qué a gusto les sacudiría uno a palos las espaldas!
Gogoz ari zan lanean’ baina meko egin du; etzan gauza, geiagorako
· Ha tenido que suspender su trabajo
Gogoz artu dot aizea, elizpean
· Respirar con ganas aire puro
Gogoz artu neban oia’ ilebeteko ibiltaldiko nekeak ateratekoa
· Bien a gusto me eché en la cama; ya tenía ganas de acostarme
Gogoz artu neban oia’ ilebeteko ibiltaldiko nekeak ateratekoa
· Donde descansar del viaje
Gogoz bederen’ or ziran ezin konta-ala biotz, zuri txaloka
· Multitud de corazones
Gogoz edan zuen ardo artatik’ eta asi zitzaion burua pixka bat berotzen
· Subírsele a la cabeza
Gogoz edo bearrez’ etsia artu dute: gaur ez dute eginen pestarik
· Se han resignado
Gogoz edo bearrez’ etsia artu dute: gaur ez dute eginen pestarik
· De grado o por fuerza
Gogoz edo bearrez’ etsia artu dute: gaur ez dute eginen pestarik
· De grado o por fuerza
Gogoz edo gogo-gabe’ jaten asi zan
· Con ganas o sin ellas
Gogoz egin du lan ori
· Lo ha hecho a gusto
Gogoz eginda dago amen emen bearra’ etxe au jasotzen
· Aquí se ha trabajado con ganas
Gogoz egiten duenean’ parra da; baina lege bat egiten duenean’ parra-zirria.
Parrirria
· Cuando no se hace más que cumplir... hacer como que se ríe... como un cumplido
Gogoz egozan entzuten, da gogoz iarduen barrezka, barruko guztiak atsoaren eta
neskatilearen berba onek entzueran
· Escuchaban y reían de buena gana
Gogoz eta bihotzez bertzelakatuak itzultzen dira herrira
· Transformados de mente y corazón
Gogoz jan, mutilak; sendo bearr-egiteko!
· Para trabajar de firme
Gogoz jauts gaiten maizago ifernurat, oinazezko leize hartarat
· Bajemos allá en espíritu, con la mente
Gogoz lanean aritu-ezkero’ a zer atsegina artzen zaion gosariari!
· Qué a gusto se desayuna!
Gogoz txalotu genduzan mutilak; urte asko dira’ eztogula ikusi beste orrenbeste
 · Hace años que no veíamos cosa semejante
Gogoz utsez edo itzik-gabe egiten dan otoitz ixila’ bi sailetara bildu oi dute
· Puramente mental
Gogoz utsez edo itzik-gabe egiten dan otoitz ixila’ bi sailetara bildu oi dute
· La dividen en dos grupos o clases
Gogoz-betetua negoon ata orrekin
· Ya estaba aburrida, harta con ese pato
Gogoz-gainti joan behar uken diala erran dü
· Contra su voluntad
Gogoz-gogozko agur bat bialduten deutsue
· Entrañable saludo
Gogozko beartsuak
· Pobres de espíritu
Gogozko beartsuak’ ar beze atsegin ta asnasa lasa!
· Alégrense y respiren tranquilos
Gogozko lanetan’ bide gogorrik ez
· Sarna con gusto no pica
Gogozko lekuan’ aldaparik ez
· Sarna con gusto no pica
Gogozko maitasuna daukanak’ adiskidea aurrera ikusi-arte inon onik euki ezin dau
· No trae contento; no puede hallar sosiego
Gogozko nekea’ arina izaten da
· Sarna con gusto no pica
Gogozko tokian’ maldarik ez
· Sarna con gusto no pica
Goi batetik erorita’ aurrera joateko indarrik-gabe zegoen
· Caído de una altura
Goi, be ta inguru’ konta al baino ere geiago aingeru dauzka
· Rodeado de ángeles por todos lados
Goi dabilenak’ gura dituan mugak iminten ditu... ta otuten jakon-legez agindu daroa,
zer egin bear dan
· Suele imponer su arbitrio
Goi dabilenak’ gura dituan mugak iminten ditu... ta otuten jakon-legez agindu daroa,
zer egin bear dan
· El vencedor
Goi estalia zegon, gu abiatzerakoan
· El cielo estaba cubierto
Goi garbi ederragaz’ eguna zabaldu dau
· Ha amanecido con un cielo limpio
Goi orrek... ain itxura txarra artu dik...! Batekin eta bestiekin luzatzen badiagu’
kontuak izango dituk!
· Se está poniendo tan sombrío el cielo
Goi orrek... ain itxura txarra artu dik...! Batekin eta bestiekin luzatzen badiagu’
kontuak izango dituk!
· Tendremos dificultades
Goi ta be, arabakinak bota-bearrean eukan soinekoa
· Necesitado de remiendos de arriba abajo
Goi ta be’ guzia betea zetorren kotxea: ezteitarrak omen ziran
· Tanto la cubierta como el imperial, atestados de viajeros
Goi ta beeko maizterrak’ txurikerietan ta gezur goxoak esaten aski oituak ziran
· Habituados a la adulación y la lisonja
Goi ta beko’ Egile batenak gera
· Tanto los de arriba como los de abajo
Goi urdina. Izar-erria. Uts urdina
· N.B. Locuciones convencionales para referirse al firmamento
Goia belundu dau
· Se ha oscurecido el cielo
Goia da, ta ez du mugarik edo bazterrik’ Jaunaren Etxeak. Zeruak
· Es alta o sublime, excelsa
Goia da, ta ez du mugarik edo bazterrik’ Jaunaren Etxeak. Zeruak
· No tiene límites
Goia jotzen du, txikitxoa da-ta ganbara
· Tropieza con el techo
Goia’ teilatu-antzera etsigirik daukee, jausi lekioezan ur-tantak alde batera bialdu
daiezan
· Verter hacia un lado
Goia’ teilatu-antzera etsigirik daukee, jausi lekioezan ur-tantak alde batera bialdu
daiezan
· Inclinado en forma de tejado
Goi-adartxorik-gabe idatziko ditu orrelako itzak: oso-osoan emanak. Tolosatik,
Tolosara
· Sin apóstrofo; formando un todo
Goiai laguntza eskatutera beartu nintzan
· Pedir ayuda al cielo
Goiak artuta euki-arren-be’ jauntxuok eratzi ebazan lurrera Bermeoko erriak
· Aunque ellos tenían ganadas las influencias
Goiak artuz egonagatik, jetxi-araziko zaio gandorra
· Aunque hoy está en el poder
Goiak bea jotzea aina uste nuan, bei au galtzea
· Me parecía un imposible; la mayor desgracia
Goiak erakutsi du’ ta beeiak ikusi
· Pernicioso influjo del ejemplo de los de arriba
Goiak eta beeak jo bearko ditugu oraingo ontan
· Tendremos que hacer los imposibles
Goiak eta beiak alkargana batuko balitzaz-lako burrunb-otsaz urten dira’ len ixilik
eta zapa-zapa egon diranak
· Con gran estrépito; como si se viniera el cielo abajo
Goiak eta beiak nastekatuaz dabiltza gure etsaiak
· Revolviéndolo todo; intrigando
Goiak etenik’ urak bea jo dute... Eta an dijoa erreka alde denak joaz, ibarretako
artadiak itoaz
· Anegando los encinares
Goiak etenik’ urak bea jo dute... Eta an dijoa erreka alde denak joaz, ibarretako
artadiak itoaz
 · Desbordándose; invadiendo las tierras
Goiak etenik’ urak bea jo dute... Eta an dijoa erreka alde denak joaz, ibarretako
artadiak itoaz
· Descargando las nubes su lluvia
Goiak garbi dira
· El cielo está raso
Goiak gora doaz
· Subiendo alturas
Goiak salgai ipinita dabiltzanak
· Exhibiendo las formas, los pechos
Goi-alde ori’ asi da aserretzen
· Amenaza tormenta
Goialdeak utsik dagoz... Ala diote.
· No hay Dios
Goi-Amerika’ aspaldion dago jaten...; ta azurr-utsean Espainia itxi-arte’ ezta aseko
· Hasta dejarla en los huesos
Goi-Amerika’ jan dabena baino jan gura leukeana geiago dala bizi da
· Con ambición de adquirir más tierras todavía de las que ha adquirido
Goi-Amerika’ susmo ta zaio bizian sartu-zan’ barri ori artu ebanean
· Se alarmó vivamente
Goi-Amerikarrak askatasuna agindu arren Filipinoai’ Aguinaldo ezta koipetu, aren
berba ederrakaz
· No se ha fiado de...; no se ha dejado seducir
Goian beean ekin dit
· Me ha puesto de arriba abajo. Me ha armado una buena bronca
Goian beian ekin zion erritan
· Reñir o reprender con gran alboroto
Goian daukagu Basarri jauna’ euskaldun jator geranak: itz neurtuakin garaitu ditu
probintziko seme danak
· Lo tenemos en gran concepto o aprecio
Goian edergei ederrenetan ederren zara
· El más bello ornato del cielo
Goian’ zerua izarrik-gabe; eta beien’ itxasoa nora-barik
· Sin caminos...; sin salida
Goian zerua ta beian lurra baino besterik ez dauka
· Carece de todo recurso
Goian zerua ta beian lurra besterik ez degula gaude
· Privados de todo amparo o recurso
Goian zerue ta beian lurre... Beste ezer-gabe gelditu danaz
· Privado de todo recurso humano
Goian-beian asi ziran lagun biak’ deadar andiak atereaz alkarri
· Empezaron a increparse a cuál más fuerte
Goian-beian ekin eustan... ezetz eta ezetz...
· Me insistió desaforadamente
Goianengotik eginda zagoz’ ala zer dozu?
· Has perdido el juicio?
Goi-argitu da zerbait urrutia, izkutatzen dijoa izarren argia
 · Ya clarea la lejanía... el horizonte
Goi-arroa da gizon ori
· Altanero
Goi-arroa dala diote, jaun ori
· Altanero
Goiazan alik arinen, gautu baino len... Alkarri begira egoteak eztakar atze onik
· No se saca nada con...; no trae cuenta
Goiazan egaz, bertsolaria’ negarrik eztan mundura: lenak ta orainak atsakabarik
emon eztaben lekura
· El pasado y el presente
Goiazen Artxandara, ia Asuek zelango itxurea daukan, gura badozu... -Ondo esana!
· A ver qué aspecto ofrece Asua
Goiazen Artxandara, ia Asuek zelango itxurea daukan, gura badozue... -Ondo esana!
· Bien nos parece, buena idea!
Goi-beak ondatu-bearrean dabiltz aize-txistuak
· Amenazando destruir todo
Goi-beeak ondatu-bearrean dabiltz aize-txistuak
· Amenazando destruir todo
Goi-beeran iru edo lau kana daukazan gela bat
· De inclinación o desnivel
Goi-beietakoentzat’ neurri bat: au da bidez ibiltzea
· Eso es justicia
Goi-beietakoentzat’ neurri bat: au da bidez ibiltzea
· Para los de arriba y los de abajo
Goibel dago’ baina oraindik ateri
· Nuboso... pero escampado
Goibel oiek leokaturik leiokaturik daude ta’ ezta euririk
· Hay claros en las nubes
Goibel-antza dago. Zerua
· Más bien oscuro o tristón
Goibeltzen jarri ziran itz oiek entzutean’ eta galdetzen asi zitzaizkion Jesusi urrenez-
urren
· Uno tras otro
Goiegian zegoen zeruko ikasbide ori’ guk arrapatzeko
· Era demasiado sublime esa enseñanza
Goien’ aizea beti dabil; goizetan’ preskatzen ere ba du; ebi-falta dago ezik
· Lo único, que se echa de menos la lluvia
Goien’ arnas-zulo bat edegi bear jako
· Respiradero
Goien dagonak neurtuko gaitu emengoak baino berdinago
· Con más justicia
Goien dagonak neurtuko gaitu, emengoak baino berdinago
· El juicio de Dios
Goien eta bean ikusten diran gauza guziak’ eztira berez: denbora batean’ ezertxo ere
etziran
· No tienen el ser de sí mismas
Goien zerue ta bean lurre bere burue ikusten du
 · Reducido a la mayor miseria
Goiena baino gorago’ deus ez da Irabazi ta irabazi joan-arren’ goiena jo-ezkero’ deus
geiago ez da
· Siempre hay un límite máximo que no se puede exceder
Goiena danak eldu deiola!
· Que se la lleve quien más pueda!
Goien-barren behatzen zuen neskak
· De alto abajo
Goiendun esne ederrarekin egindako aia
· Leche de abundante nata
Goienetche’ berritan egin da alkate: guziek haren xedei aitor-on diote
· Todos rinden homenaje a sus buenas intenciones
Goienetxeko aldapan gora, zirrin-zarran’ gizon gazte bi dijoaz batak bestea besotik
daramala, koskarik jo eztezan...
· Para que no dé ningún tropiezo
Goienetxeko aldapan gora, zirrin-zarran’ gizon gazte bi dijoaz batek bestea besotik
daramala koskarik jo eztezan...
· Haciendo esfuerzos..., caminando como pueden
Goien-goienaz’ berrogei izango dira aukeratuak. Gorenaz ere
· A lo sumo; cuando más
Goien-goienekoaren txabola
· Tabernáculo del Altísimo
Goienik-barren ezindua dauka besoa
· Paralizado el brazo de arriba abajo
Goienik-barren gaur-biarretan soro ori laiatu nai genduke
· De alto en bajo
Goienik-barren’ gaur-biarretan soro ori laiatu nai genduke
· Entre hoy y mañana
Goieran zenbat kentzen zeruak lurr oneri! Ain goi dau Jaunak bere errukia, on
danari
· Cuánto supera en altura el cielo a la tierra!
Goi-erasoak arretu ditu iturri bizi garbiak
· Han enturbiado los limpios manantiales
Goi-erasoak arretu ditu iturri bizi garbiak
· Las lluvias, los temporales
Goi-erre dago
· Tiempo de bochorno
Goi-errea ona da’ ... arra ugaltzeko
· El tiempo de bochorno es propicio para que pulule el gusano
Goierri oetan’ bizi ezinda jarriko gera ugari, agintariak artu-ezean errukia artzaiari
· Nos van a hacer la vida imposible, a muchos
Goierriko semea izatez’ itz gutxikoa da apaiza; jakintsu-pamaduna, eta inorekin artu-
eman gutxikoa
· De poco trato; poco comunicativo
Goierriko toki alai artan bizi da gure idazle gain-gaineko ori. Ezta ez geldi egongo!
Zuk diozuna’ bete-betean sinesten det
· Eminente, destacado, sobresaliente
Goierriko toki alai artan bizi da gure idazle gain-gaineko ori. Ezta ez geldi egongo!
Zuk diozuna’ bete-betean sinesten det
· Lo creo firmemente
Goierri-n’ sagardo gozo-naiekoa egiten dezue
· Sidra dulzona, o más bien dulce
Goietan daudenak’ Goikoaren ordezkoak dirala esaten ziguten
· Los que ocupan las alturas del poder; las autoridades
Goietan gora jaso dezagun gure Oinati maitea!
· Aclamemos bien alto
Goietan zatarrezko metak altxatzen dituen neskatxa eroak
· Las que abultan los pechos con rellenos
Goietarik orri-jaurtika ari izan da Franco egalaria
· Lanzando octavillas desde su avión
Goietxek ipui onetan bost gauza poilit ba dio!
· Cuántas cosas primorosas dice!
Goi-gainetan’ burua joaten jata... zait
· Me da vértigo
Goi-garbi atara dau goizean; baina eguardia baino len’ oriatu dau odeiatu
· Ha amanecido azul
Goi-goietako meza nagusia izaten da
· Misa solemnísima, por todo lo alto
Goi-goiko mailak artu dituzu...! Zu austekorik ez da inon’ ez garbiz ta ez politez!
Donostia-ri
· Has alcanzado las más altas calificaciones
Goi-goiko mailak artu dituzu...! Zu austekorik ez da inon’ ez garbiz ta ez politez!
Donostia-ri
· No hay ciudad que te aventaje
Goi-gora jaso zaitu Ama Eleizak
· Encumbrar hasta lo más alto
Goi-ixurizko otoitz orretan’ gure Jaunak berak egiten dau dana: Aren emoia da, gure
indarrez gorakoa
· Sobre nuestro natural; superior a nuestras fuerzas
Goi-jendeari komeni zaio’ aberats baino pobre geiago gerala konturatzea
· A la gente bien situada; de alta posición
Goiko abe ori baino eskola geiago-gabe gelditu da, gure aleginakatik
· Ha quedado como un leño, inculto. No ha aprendido el a e i o u
Goiko aparretik goiko aparrera gustatzen zaigu’ eta erriak eztu ezer nai gurekin.
Arro batzuk geralako, gaurko idazleak
· Remontarnos por las nubes
Goiko bidera eztozu begirik zuzendu; baina norbaitek ederto baten ikusten zaitu
andixik... Jaungoikoak
· Te ve muy bien desde allí
Goiko euntzerik aundien artan -txartaka batzuk baitaude?- aien ezker eta azpi-
aldean, ikusten omen du aitonak segari bat. Euntze: pastizal.
· No veis allá unos arbustos?... Pues allí
Goiko gailurra joa dezu egun ortan: zure izena jendearen aotan dabil
· Ese día te coronaste alcanzaste la cima
Goiko iturria agortu da: Irutako ur-putzuko gaineza bakarrik dator orain
· El excedente del pozo; lo que se desborda del pozo
Goiko Jauna abo-betean esaten daben berbetea
· A boca llena; con entera libertad
Goiko Jaunak bizirik nai bagaitu’ urren arte!
· Si Dios quiere. Si Dios nos conserva la vida
Goiko Jaunaren legeak oinpera botarik’ an dijoaz aurrera
· Pisoteando las leyes de Dios
Goiko kaleko ume seta-gaiztokoak’ kolkoan sartuta eraman zuan txakur-kumea
· Travieso, atravesado, avieso
Goiko mailara igoa zaigu gure erritarra...: nor zertarako iritxi leiken’ Jainkoak
bakarrik daki
· Qué cimas es capaz de alcanzar uno
Goiko mendi-alde oitan elurra bota izanen du? .-Bai: Etxalar-aldetik eldu den goibel
beltz-beltz orrek bota dik erauntsia
· Ese negro nubarrón es el que ha descargado la nevazón
Goiko mendi-alde oitan elurra bota izanen du? -Bai: Etxalar-aldetik eldu den goibel
beltz-beltz orrek bota dik erauntsia.
· Ha debido de nevar
Goiko mendian’ ontza kantari, bere alegin osoan
· Cantando a más cantar
Goiko mendietatik beeko ibarretaraino’ edurrezko ixera zuriegaz estalduta ikusi
genduzan geure erri-inguruak
· Desde la cumbre hasta el valle
Goiko saila goldatzea dogu gaur, aukerako egualdia dator-da
· Pues se presenta buen día
Goiko ta beeko, ezker ta eskubi’ dantzan jartzen dauz diruak
· A todos pone en conmoción, en danza
Goiko ta beko ezker-eskumatarrak’ ez eutsien baketan izten inun-be..; ta ezekian
Txanogorrik zetara jo
· No le dejaban en paz ni a sol ni a sombra
Goiko ta beko ezker-eskumatarrak’ ez eutsien baketan izten inun-be...; ta ezekien
Txanogorrik zetara jo
· No sabía qué partido tomar
Goiko txotxean zegoon oilanda
· Sobre la varilla superior
Goiko zoriondegi artan ikusi zaitzagula!
· Que nos veamos en el cielo!
Goikoa begira dago... ta olako aldrebeskeriik esaten asi zan
· Nombrar a Dios; jurar
Goikoa bitarteko zebilela’ ezin ukatu
· Es evidente que era la mano de Dios
Goikoa tarteko dabil gizonen gora-beeretan
· Anda de por medio en las vicisitudes humanas
Goikoak agindu arte, emen egon bear degu... -Bai ondo, bai!
· Sí, por cierto! gran verdad!
Goikoak eta beikoak ibili ditu
 · Lo ha revuelto todo
Goikoak eztautsoz ganezka emon gorputzeko edertasunak
· No le ha prodigado dotes de belleza
Goikoaren deia ez ote, zigor au?... Lurrera begira bizi gera-ta!... -Bai, danok orreraxe
zainak eginda...!
· Siempre apegados a la tierra; a lo terreno
Goikoari etzaio gezurrik pasatzen
· A Dios no se le engaña con mentiras
Goikoaz-beera aldatuko du soinekoa
· Lo cambiará de arriba abajo
Goikoaz-beera diardue’ kontuan jausi-barik
· Están haciéndolo al revés
Goikoaz-beera ikusiko lirake
· Los veríamos invertidos
Goikoetxea-neko Karmele da bera, asko-n begiko umea
· Simpática niña
Goikoz-beera..., atzekoz-aurrera... azpikoz-gora, azpikoz-ganera ipinten daustazak
beti
· Al revés; en sentido inverso
Goikoz-beera josi zuun nere galtza-gaia
· Coser de arriba abajo
Goikoz-beera ta azpikoz-ganera erabili ta gero’ gorazko erresaka aserre batek’
atxarte baten sartu eban berantzean
· Después de haberlo zarandeado o agitado en todos sentidos, arriba y abajo
Goikoz-beeratu zopa oek! irakiten asi dira-ta
· Darles la vuelta, revolverlas
Goi-kutsu guzia galtzen da galtzen zijoan juduen artean Apaiz-Nagusitza: diru-bide
bezela jarri zan
· Iba perdiendo cada vez más su carácter religioso
Goilibar onetan’ senarr-emazte on-on bi bizi zirean: Jose ta Josefa euren izenez,
Pepetxu ta Popatxu ezizenez
· Dos bienaventurados esposos
Goiok gorago eregi egizuez, Anboto, Udalatx eta Murugain!
· Alzad más arriba vuestras cumbres
Goitan ikusi nai semea
· Tiene grandes aspiraciones sobre su hijo
Goiti ari zen apez gaztea, argituenen erdian nehori zorrik-gabe
· Sin quedar en zaga de nadie
Goiti ari zen apez gaztea, argituenen erdian nehori zorrik-gabe
· Iba progresando
Goiti bizi, Euskera maitagarria!
· Anímate! Animo!
Goiti-beera... makilakin artzen ditu
· Los trata a palos sin compasión
Goiti-beiti’ dantza gogorra dabilte, Baztan-dik Donostirako bilbelak. Automobilak.
· Realizan mucho tráfico..., en una y otra dirección
Goitik, ala beetik artuko ote det? .-Nundinaitik... Beetik ere’ oker aundirik eztu
 bideak
· Lo mismo da. Tomar la senda de arriba que la de abajo
Goitik, ala beetik artuko ote det? -Nundinaitik... Beetik ere’ oker aundirik eztu
bideak
· No hay inconveniente en tomar el camino de abajo
Goitik artu ninduzuen lenagokoan’ eta oindino goragotik ibili zarie gaur
· Me quisisteis cobrar mucho... y aún queréis cobrar más
Goitik beera asi ziran biak, ta ausi zituzten lepuak
· Descalabrarse
Goitik beera destainaz begiratuten deutsazue
· Mirar con desdén, por encima del hombro
Goitik beera dijoa paret ori ere
· Se está cayendo o desmoronando
Goitik beera joan?... Joango ez gera ba, ikatz-zakua ere joaten da-ta!
· Qué habilidad hay en bajar?
Goitik beera ondoz itxasoak legu-erdi bat non-nai duela kontu’ ... zabalean duela esan
degunaz-gainera
· Tiene media legua de profundidad
Goitik beera ondoz itxasoak legu-erdi bat non-nai duela kontu’ ... zabalean duela esan
degunaz-gainera
· Figúrate si será grande el mar, que
Goitik beera ur asko’ eta beetik gora marea gogorra datorrenean
· Fuerte marea
Goitik beerako ur biziak azpia jaten dionean, nork eutsi etxe orri erortzeke?
· Aguas torrenciales
Goitik beerako ur biziak azpia jaten dionean, nork eutsi etxe orri erortzeke?
· Quién será capaz de impedirle que se derrumbe?
Goitik beerako ur biziak azpia jaten dionean nork eutsi etxe orri erortzeke?
· Minar las bases o cimientos
Goitik bota du pilota Etxarri-k; erdikoek’ ezin eldu
· E. ha sacado por lo alto
Goitik bota du pilota Etxarri-k; erdikoek’ ezin eldu
· Los del medio no la pueden detener
Goitik ibili zan’ ... eta ez zetsan eutson ondo urten
· Picaba alto... y no le salió bien
Goitikan beera zalapartaka zetorrela’ sasi-sastraka batetik irten zion zozo ipur-beltz
batek aurrez-aurre
· Se le puso delante de los ojos
Goitikan beera zalapartaka zetorrela’ sasi-sastraka batetik irten zion zozo ipur-beltz
batek aurrez-aurre
· Desde un matorral
Goitikan beera zalapartaka zetorrela’ sasi-sastraka batetik irten zion zozo ipur-beltz
batek aurrez-aurre
· Mientras bajaba precipitadamente
Goitirakoan’ adituak zituen ederrak...; bainan beitirakoan’ handiagokoak
· A la subida...; a la bajada
Goitirakoan’ adituak zituen ederrak...; bainan beitirakoan’ handiagokoak
 · Le habían dicho cosas muy fuertes; le pusieron de oro y azul
Goitituz eta hantuz zihoan itsasoa
· Iba embraveciéndose más y más el mar
Goitu ta galdutzat daukadaz arerioak: eskura-legez jatorku euren ondamendia
· La tenemos ya al alcance de la mano
Goitu ta galdutzat daukadaz arerioak: eskura-legez jatorku euren ondamendia
· Por derrotados
Goitu ta trisketan baditugu arerioak’ zorionekoak gu! Eukiko dogu zer-jan, larregiaz-
legez
· Si los desbaratamos
Goitu ta trisketan baditugu arerioak’ zorionekoak gu! Eukiko dogu zer-jan, larregiaz-
legez
· De sobra
Goitxoan dago erri ori’ eta biderik eztauka
· Está bastante alto; a bastante altura
Goitxoan daude orien agintariak: goitxoan ere goitxo
· Demasiado arriba para llegar a ellos
Goitxora iritxiko zerala pentsatzen det
· Que subirás muy alto..; que harás carrera
Goitxotik asi naiz sermoiean...; baino, ez loak artu!
· Empiezo la narración de muy lejos; desde muy atrás
Goitxotik asi naiz sermoiean...; baino ez loak artu!
· Pero no os durmáis de aburrimiento
Goi-unatxo baten dago etxea’ aize guztietara dauzala arpegiak zabal-zabal
· En un altozano
Goi-unatxo baten dago etxea’ aize guztietara dauzala arpegiak zabal-zabal
· Expuestas sus fachadas francamente a todos los vientos
Goiuneak asko esan gura dau gudeari antz ona emoteko alde aretan
· Tiene mucho que ver la altura; es de gran importancia
Goiuneak asko esan gura dau gudeari antz ona emoteko alde aretan
· Para la buena marcha de
Goixetik jagi’ ta egun guztian makurturik, atxurra eskuan dabela, izerdia dariola
egoten da
· Bañado en sudor; chorreando de sudor
Goixetik ona’ ez dot agoan ezer sartu
· Estoy sin probar bocado; no he llevado nada a la boca
Goiz argiak’ arrats iluna; ta juekera alaiak’ etorrera tristea
· Desengaños de la fortuna
Goiz artan’ eguzkia ere makar-gabeko jaiki da
· Se ha levantado más limpio de nubes
Goiz artan erantskirik ez izan’ ta arabaki egin bear izan zion
· A falta de pieza
Goiz askotan joaten da... bustitzera Bretxa... gure txakurra
· A regar la Brecha de San Sebastian; a hacer pipi
Goiz aundiik ziralako ustean ni...’ baina aek joanak! Ez ditugu arrapatuko onezkero
· Creyendo que era aún muy temprano
Goiz batean’ buru guztia puskaturik arkitu zan otsoa, bere etxe-atarian, ez nork eta
 ark ila
· Muerto por no se sabe quién
Goiz baten alda-batera ezkondu ta prementau paramentatu ziran
· Se casaron y velaron a un mismo tiempo
Goiz baten’ eguraldi ederra egoala ta’ biak urten ziran kalera batera-samar, bakotxa
bere alde
· Casi al mismo tiempo
Goiz baten’ jagita atorr-utsean igon eban nire nagosi orrek etxe-goenera’ bere bearra
egitera
· A hacer sus menesteres...
Goiz bat-ezkero’ ez dabil len bezin goxo, galaia
· Ya no anda tan risueño
Goiz bat-ezkero’ ez dabil len bezin goxo, galaia
· Desde cierta mañana
Goiz beea joa ikusten zan erria
· Arruinado
Goiz beranduan, amaikak baino lentxuago, eldu ziren Ainibarrora
· A horas muy avanzadas de la mañana
Goiz eder artan’ etziguten adirik kendu’ ez txorien txorrotxio gozatsuak, ez igelen
karraxiak
· No nos distrajeron
Goiz edo berandu’ egia nagusi aterako
· Triunfará la verdad
Goiz edo berant’ egiak bere bidea ba duke
· Acabará por saberse
Goiz, eguerdi eta arrats’ ... beti porru-salda?... Koipatsu nai izatea, arrazoi ez al da?
· No es razón que desee uno comer de grasa cambiar de menu?
Goiz, eguerdi eta arrats... beti porru-salda... Koipatsu nai izatea, arrazoi ez al da?
· Caldo vegetariano en todas las comidas
Goiz etxeratzea nai dedala ba dakik, seme! Ez etorri gero ordu txikitan! Goizeko ordu
bata edo ordu bitan...
· Cuidado con trasnochar hasta la madrugada!
Goiz etzin, berandu jeiki, beranduago lanera’ ... berriz ere ez faltako ogi txikia maiera
Alperkeriak’ berekin dakar gosea
· Frutos de la holgazanería
Goiz etzin, berandu jeki, beranduago lanera’ ...: berriz ere ez da faltako ogi txikia
maiera
· Pereza, madre de pobreza
Goiz gorri’ arrats euri
· Anuncios de tiempo atmosférico
Goiz gorri’ arrats euri; arrats gorri’ goiz aize-egualdi
· Viento a la mañana siguiente
Goiz gorri’ arrats iturri
· Indicios del tiempo
Goiz gorrik’ ebitsu; arrats gorrik’ aizetsu
· Indicios del tiempo en la coloración del cielo
Goiz guztia emon dot euren ondorik
 · Llevo toda la mañana tras de ellos
Goiz guztiak dute bere arratsaldea
· Nada hay duradero Todo son luces y sombras en la vida
Goiz guztian ortxe euki augu’ ez tautik ez murtik’ deusik eraso-ezinik
· Sin decir ni pío
Goiz guztian txirritolea-legez txor-txor inarduteko’ zer daukela zer esan, barritsuok?
· Para estarse toda la mañana, habla que habla
Goiz jagia’ ezta eguntsentia
· No por mucho madrugar amanece más temprano
Goiz jaikia’ ez da eguntsentia
· No por mucho madrugar amanece más temprano
Goiz jeikitzen zera ta... katarroak bildu!... -Ta zu ez al zera goiz ta berandu ibiltzen or
barrena?
· Qué dices de madrugar ni trasnochar, tú que...?
Goiz joan nintzan apaltzera...: erretira onak eztu ekartzen biaramonik galtzera
· Con recogerse temprano no hay peligro de malograr la jornada siguiente
Goiz negu’ bi negu
· Invierno precoz doble invierno
Goiz on! Goizalde on!
· Buenos días por la mañana!
Goiz ontzen diren fikoak... Hetarik naiz zale eta gura, hek zaizkit on eta gozo
· De ellos soy aficionado
Goiz ontzen diren fikoak... Hetarik naiz zale, eta gura: hek zaizkit on eta gozo
· Higos precoces
Goiz ortan’ Bergara-n ez egoan nondik pauso bat emon: ango jentearen jentea!...
Ikusi-minak ekazan toki askotatik
· Qué inmenso gentío!
Goiz ortzadar’ arrats iturri
· Arco iris de la mañana, lluvia copiosa para la tarde
Goiz piztu sua! esaten da; baina arrarazitzeko ere ordea, denbora bear!
· No basta madrugar... Las cosas requieren tiempo. No basta encender; es menester que
prenda bien; hay que atenderle
Goiz ta arrats, inguruan oi dabiltz zeruak... atseden artu-gabe... Lan au da, ta ez
besterik’ Jaunak eman ziena
· Sin tregua, sin descanso
Goiz ta arrats, inguruan oi dabiltz zeruak... atseden artu-gabe... Lan au da, ta ez
besterik’ Jaunak eman ziena
· Este es el quehacer que les dio el Señor
Goiza dala, artsaldea dala, noiz-nai izaten du nor edo nor
· Mañana y tarde
Goiza etortzeko larri nago
· Estoy suspirando por que amanezca
Goiza galdu dot, ganora-barik’ batera eta bestera
· Tontamente, sin fundamento
Goiza ere lo girokoa dago
· Convida a dormir
Goizagotik dator aurten agatarako sasoia. Gaztainak botatzeko sasoia. Gaztainak
 botatzeko’ ego-aizea
· Viene adelantada la época de la castaña
Goizagotik dator aurten agatarako sasoia. Gaztainak botatzeko sasoia. Gaztainak
botatzeko’ ego-aizea
· Para el vareo o zarandeo de los castaños, viento sur
Goizak argitu zuenean’ mutiko xume bat berekin harturik landara goan zen Jonatas
· Al amanecer
Goiz-aldean arritu ginduzun, baina eguardirako gutxitua, zinaden... lasterka
· Ya habías venido a menos
Goizaldean’ korputz-aldi obea egoten da
· Se suele tener mejor cuerpo
Goizaldean lana zelan asi’ alantxe izaten da geienetan egun guztiko lanen erabidea
· Organización de la marcha diaria
Goiz-aldeko beren herrietarik heldu dira’ Haur jaio-berriari behar zaizkola ikuska
joan
· De sus países de Oriente
Goiz-aldeko beren herrietarik heldu dira’ Haur jaio-berriari behar zaizkola ikuska
joan
· Ir a visitarle
Goizaldeko lo gozoa galerazten didate inguruko oiloak, ainbeste kukurruku ta
kakararekin
· Impedir el sueño de la madrugada
Goizaldeko ordu biak arte egin zan dantza, jai orretan... Ordu ederra, jentea etxera-
barik ibilteko!
· Qué horas para andar todavía fuera de casa!
Goiz-aldera’ arrasta-laino itxi-itxia sartu zan
· Se echó o extendió una niebla cerrada, tupida
Goiz-aldera begira’ geienetan egin izan dira elizak
· Mirando al Oriente
Goiz-aldera egarri sentitu zan
· Hacia la madrugada
Goizaldera joaten ginan, bi zakur artuta
· Acompañados de dos perros
Goiz-aldera’ lo-saila bota nuan
· Me dormí un rato
Goiz-aldera’ otsetan ibili dira gure auzoan mutilen batzuk
· Han andado dando voces
Goi-zalea zan
· Era altanero
Goizaren edo arratsaren alderagoko orduak
· Las horas más próximas a
Goizaren gainera du izotzak bere kaltea
· Hacia el amanecer
Goizari luze eritxola jatsi zan beinolako ostatu-aldera
· Haciéndosele larga la mañana, de impaciencia
Goiz-arrastiak’ ezin deutse inoz jo alkarri
· No pueden tocarse el Oriente y el Occidente
Goiz-arrastiak’ ezin deutse inoz jo alkarri
· No pueden tocarse el oriente y el poniente
Goiz-arrats etortzen zaigu, laguntzera
· Mañana y tarde
Goiz-beranduan etortzen da lanera. Goiz-ondoan L.
· A media mañana
Goiz-berandutxoan agertu zan gure gizona, inok ez ekizan ezkutuko bere atx-
zuloetatik’ zorroa bete lanpernagaz
· A media mañana
Goize-abarretik etorri zaite!
· De todos modos antes del mediodía
Goizean Aizkorri-gainera aari-buruak datozenean’ ogeita lau ordu barru lurra
bustiko dau
· Cuando el Aitzgorri se cubre de nubes aborregadas
Goizean apain jantzi zan, bere lepoko txilibixta ta guzi
· Corbata
Goizean argitu zenean’ zearreko aldera begiraturik’ larra zela ikusi zuin, arrapatuta
zedukana
· Cuando amaneció
Goizean argitu zenean’ zearreko aldera begiraturik’ larra zela ikusi zuin, arrapatuta
zedukana
· Habiendo mirado hacia atrás
Goizean artzen badet lanera zaldi au’ egur batez bear nau atzetikan!
· No tengo más remedio que arrearle con la estaca; necesita que yo le arree
Goizean asita’ ba zan emen nora edo ara joan bearra!
· Qué de gente se ha puesto en marcha, en plan de excursión!
Goizean bein nik ekarriko esnea zure Amari; amatxok gero egingo deutsa aia
semetxoari
· Cada mañana
Goizean bostetarako’ errekara jatxi bear izaten eban, zapiak joteko
· Para aclarar la ropa
Goizean egin duen lanaren ordain onak jasotzera joan da ministroaren etxera
· A recibir la recompensa de su hazaña
Goizean, eguna argitzerako’ Obara jetxi ginan
· Para antes de clarear el día
Goizean eta arratsaldean’ bere gogozkoa dik amorraiak ur-gainetan ibiltzea, salta-
periko arrapatzen
· Le gusta mucho a la trucha
Goizean ez-orduuk arte’ irakurtzen egoten zan
· Hasta muy de madrugada
Goizean goiz asi dira segariak aroan: sega zorrotzik bereala, batzuek; besteak’
inguratzeko
· Con la guadaña afilada ya
Goizean goiz asi dira segariak aroan: sega zorrotzik bereala, batzuek; besteak’
inguratzeko
· Con la guadaña aún sin afilar
Goizean goiz asi dira segariak aroan: sega zorrotzik bereala, batzuek; besteak’
 inguratzeko
· Emprenden su tarea
Goizean goiz, gaberditik laster, deituten deutsie’ eta berealako baten jagiten dira
itxasorako
· Y se levantan al momento
Goizean goiz irtenik eman ginion bideari, eguna mendi-gain artan igarotzeko ustean
· Emprendimos la marcha
Goizean goiz mendia odei ilun batek artu zuen; eta asi ziran tximistak irteten eta
turmoia jotzen
· Resonar truenos
Goizean goiz mendia odei ilun batek artu zuen; eta asi ziran tximistak irteten eta
turmoia jotzen
· La nube cubrió el monte
Goizean goizago beiak eratxi bear izaten dira gure baserrietan
· A la mañana temprano...; a primera hora
Goizean goizago esnatutzea gura neuke biar
· Quisiera despertarme más temprano, mañana
Goizean goizerako’ guziak gorputz ziren
· Todos eran ya cadáveres
Goizean goizetik ontzi bietan urten eben itxas-gizonak’ gau-erdirako alkarren
besoetan gertatu bear zirean
· Se habían de encontrar abrazados unos con otros
Goizean intzetan dagoan belarra utzi ta, eguzkiak jotako gain-galdorretara joan-
orduan’ an gelditzen dira ardi batzuek, zokoetan zabarkeriz
· Se quedan rezagadas
Goizean intzetan dagoan belarra utzi ta, eguzkiak jotako gain-galdorretara joan-
orduan’ an gelditzen dira ardi batzuek, zokoetan zabarkeriz
· En vez de subir a las cimas soleadas
Goizean intzetan dagoan belarra utzi ta, eguzkiak jotako gain-galdorretara joan-
orduan’ an gelditzen dira ardi batzuek, zokoetan zabarkeriz
· La hierba húmeda de rocío
Goizean iratzarri ta bertati’ eregi eikezu Jangoikoagana biotza’ beste gauzatara
gogoa emon-bagarik!
· Sin ponerte a pensar en otra cosa
Goizean’ irurogeitamar abade egin-eginak zenbatu nituan; arratsaldean’ ogei bai
geiago
· Setenta exactamente
Goizean jagi eta lenengoko lana
· Lo primero de todo en levantándose
Goizean jaiki naizenetik’ nai-eza darabit
· Traigo un malestar
Goizean jaiki ta bereala, Kristabak zer egin bear du? -Jainkoari egun-onak edolarik
eman
· Siquiera; por lo menos
Goizean jaiota arratsaldeko igarturik dagoan lorea
· Para el atardecer
Goizean’ jarrera bera egin du
 · Nos ha hecho la misma escena
Goizean joaten eztala’ atsaldean
· En caso de no ir por la mañana, irá por la tarde
Goizean musua garbi duten baino len’ betaundi dira jendeak
· Aparecen con los ojos hinchados
Goizean nagusi bazan ere’ ilunabarrean mendean zan, aitaren partez Udarregi
semeak azpiratuta
· Estaba rendido, derrotado
Goizean pentsa ezazu’ ez dezula iritxiko arratsa
· Que no llegarás a la noche
Goizean porru-salda, eguerdian aza...’ aixe kabituko du ipurdian galtza
· Cómo no va a caber en sus pantalones!
Goizean porru-salda ta eguerdian azak..: aixe kabitzen naute ipurdiko galtzak!
· Cómo no me van a quedar flojos los pantalones!
Goizean urak bare dira, arratsaldean tontordun
· Las aguas están encrespadas
Goizean urak bare dira, ta arratsaldean tontordun
· Las aguas están tranquilas
Goizean-aina gizon’ etzan artsaldean... Ankak oztu zitzaizten... asko ingelesi...
· Murieron muchos en la jornada o combate
Goizean-goiz ekin ta ilundu-arte lanean’ aukera onik ez genduan izaten jan-edanean
· No andábamos muy sobrados en cuanto al sustento
Goizean-goiz, elizako lanak eginda, etxeratu ginanean
· Cumplir con las prácticas de la iglesia
Goizean-goiz jaiki bear izaten zuten, gari-ebakitzekoan’ lo-aspertu bat egin-gabe
· Sin haber podido descansar todo lo necesario
Goizean-goizetik’ gabean berandu arte
· Desde la madrugada
Goizean-goizetik’ gabean berandu arte
· Hasta muy entrada la noche
Goizean-goizetik lanean nabil larri... Ikusten det amaika istilo gorri
· Trabajar sin descanso
Goizean-goizetik lanean nabil larri... Ikusten det amaika istilo gorri
· Las paso negras
Goizean-goizetik zerion euri-lanbro gogaikarriak batere bildurtu-gabe’ zirauan
jendeak apaizaren itzaldia entzuten
· Llovizna que caía
Goizean-goizetik zerion euri-lanbro gogaikarriak batere bildurtu-gabe’ zirauan
jendeak apaizaren itzaldia entzuten
· Permanecía la gente escuchando
Goizean-goiztxo’ bakarrik edo lagun bategaz, -zelan gertetan zan- joaten izan naz San
Inazioren eleiz orretara
· Según se presentaba la ocasión; según los casos
Goizean-goiztxo’ bakarrik edo lagun bategaz, -zelan gertetan zan- joaten izan naz San
Inazioren eleiz orretara
· De madrugada
Goizean-goiz-txo jeiki-erazi gaitu, lanari erasotzeko
 · De mañanita; hacer madrugar
Goizean-goiz-txo jeiki-erazi gaitu, lanari erasotzeko
· Para emprender la faena
Goizeko argiaz-batera asi zan gudua
· Al asomar el día
Goizeko argi-ikaran atera ziran lau lagunak mendirako
· Al primer atisbo de la aurora
Goizeko argi-nabarrak baino, ta eguerdikoak baino obeto’ poztutzen du beste argi
orrek
· Alegra más que la luz crepuscular de la mañana
Goizeko bederatziak-ingurua zan
· Era alrededor de las nueve; serían las nueve aproximadamente
Goizeko bederatzietan urtengo dogu, makila eskuan’ lapurrik bidera urteten
badausku, lepo-bete emoteko
· Para darle una buena tunda
Goizeko bortzak ondoxean’ xiztuz eta xiztuz pasatzen dira plaza-behera
· A toda velocidad; como una exhalación
Goizeko bortzak ondoxean’ xiztuz eta xiztuz pasatzen dira plaza-behera
· Muy poco después de las cinco
Goizeko bostak inguruan’ lo gogorrekoa izan-arren’ lenengo txilin-otsak zelango min
ikaragarria egin eustan...!
· A pesar de ser de sueño profundo de difícil despertar
Goizeko esnatze orretan’ oso ernea izaten da, nere lagun ori
· Es muy diligente en eso de madrugar
Goizeko ibiliak’ urdailak leze bilak-arazi ditu; apetitua zorroztua dugu
· Nos ha abierto el apetito
Goizeko irurak arte’ ... ni zai egon bear, loa ezin kenduz...! tontorreko ederrak
paretari eman, eta neronek ere artuaz
· Sin poder sacudir el sueño
Goizeko irurak arte’ ... ni zai egon bear loa ezin kenduz...! tontorreko ederrak
paretari eman, eta neronek ere artuaz
· Dando y recibiendo cabezadas
Goizeko iruterdiak inguruan etozan ardangelatik, euren buruen jaube etzirala
· Perdido el juicio; tomados del vino; incapaces de regirse
Goizeko itzaren jabe zera?... -Nola ez!
· Te mantienes en lo prometido esta mañana?
Goizeko izar, arako eguna dakartenak; ilunabarreko arako gau-karraioan
dabiltzanak’ ez naute betetzen, ukitzen, gozatzen: ain nator gozakaitza
· Tan destemplado o descontentadizo vengo
Goizeko izar, arako eguna dakartenak; ilunabarreko, arako gau-karraioan
dabiltzanak’ ez naute betetzen, ukitzen, gozatzen: ain nator gozakaitza
· Esas estrellas que parecen traer la noche
Goizeko izarretarako jagi-arren’ barua ausi baino besterik etxuat egin... Gosalduteko
najagok ondino
· Todavía no he almorzado
Goizeko izarretarako jagi-arren’ barua ausi baino besterik etxuat egin... Gosalduteko
najagok ondino
 · Aunque me he levantado para el alba
Goizeko izarretarako jagi-arren’ barua ausi baino besterik etxuat egin... Gosalduteko
najagok ondino
· Desayunar
Goizeko izarretarako jagiten gara egunotan
· Muy temprano
Goizeko jeikiera txarra izaten det
· Me levanto desmadejada
Goizeko lelengo kukurrukuan jaikitzen zan
· Con el primer canto del gallo
Goizeko ordu bi edo iruretan etortzen da nagusia; eta ni zai’ loa ezin kenduz;
tontorreko ederrak paretari eman eta neronek ere artuaz
· Sin poder alejar el sueño
Goizeko ordu bi edo iruretan etortzen da nagusia; eta ni zai’ loa ezin kenduz;
tontorreko ederrak paretari eman eta neronek ere artuaz
· Dando y recibiendo fuertes cabezazos contra la pared
Goizeko ordu biak inguruan ditut...; eta zazpiretako trenean bidalduko badizut karta
au’ lo-xortatxo bat egiten ote dedan’ oera noa
· A ver si duermo un sueñecito
Goizeko ordu biak inguruan ditut...; eta zazpiretako trenean bidalduko badizut karta
au’ lo-xortatxo bat egiten ote dedan’ oera noa
· Ya pronto serán las dos
Goizeko ordu-bata urbil nuela etxera iritxi nintzan ortik, inguruago ta zaleago
· Ya cerca de la una de la madrugada
Goizeko ori goizeko gari ori; goiz-gari ori ekarri zuten-ezkeroz’ ortarainoko
esturasunik eztaukagu
· Trigo tempranero
Goizeko otoitzak’ erdiitan egin-gabe uzten ditugu
· La mitad de las veces
Goizeko seietatik arratseko zortzien bitartean
· Entre las seis... y las ocho
Goizeko seirak arte luze ziok... Etorri onera!
· Falta mucho para las seis!
Goizeko seirak baino len’ eliz-aurrea gizadiz josia zegoan
· La esplanada de la iglesia estaba cubierta de gente
Goizeko zortzi orduetan ulertu zuten Ondarribikoak’ suaren arrastoa
· Percibieron el primer indicio de fuego
Goizeko zortzi orduetatik ilunabarrerainoko guztian’ gogor egin izan zien
· Desde las ocho... hasta el anochecer sin interrupción
Goizeko zortzi orenetan’ suia sua hila zen
· Aún no se había encendido la lumbre
Goizeko zortzietatik bederatzien artean lurrak eman zuen astindua’ oi ez bezelakoa
izan zan
· La sacudida del terremoto
Goizeko zortzi-t-erdietan iritxi zan gotzai jauna’ ta bereala asi ziran eliz-arloak,
berak meza emanaz
· En seguida comenzaron las funciones, los actos religiosos
Goizen goizetik urten dau Peruk
· Desde las primeras horas de la mañana
Goizeneko matsetik asi ta azkenen txirdilak bildu artio’ udazken eder bat erri artan
igaroa da Zimurrio
· Desde la primera cosecha hasta recoger los cencerrones de la última. Vendimia
Goiz-erdia lotan igarotzen dute, edo jira-bira oe biguinean
· Dando vueltas en la cama
Goizerdia zan’ da euria: euri ona, euri berera ederra, euri mamina
· Lluvia abundante y benéfica
Goiz-erdian etorten da; eguartean
· A media mañana
Goizerdian, gosari ederrari betiko bidea emonda’ baratzean, batean ara bestean ona,
astiro ta galanto ebiltzan senar-emazteak
· Después de almorzar opíparamente
Goiz-erdirarte’ esan oi danez, jo Ondarroa ta jo Motriku nenbilen... baina Lekeitiotik
urten-bagarik
· Anduve vagando con la imaginación
Goizereanik artu egizu’ ain bekatutan edo bestean jausi ez egiteko gogo zindoak!
· De no caer en tal o cual pecado
Goizerik gaberakoan’ Erregeren alaba zaarrenagaz ezkondu eben
· De la noche a la mañana...; improvisadamente
Goizerik nozu, Jauna, Zuri deiez...!
· Ya de mañana te estoy invocando
Goizerik-gaberakoan gizon gara-erdikoa garbitu da..., troko aunditxu batetik
· En un repente, de la noche a la mañana
Goizerik-gaberakoan gizon gara-erdikoa garbitu da.., troko aunditxu batetik... Ezer
etzala’ ... ta ardurarik ez... Da gero’ berandu, gauza onik egiteko
· Ya era tarde para hacer cosa de provecho
Goizerik-gaberakoan’ gizon gara-erdikoa garbitu da... troko batetik... Troko
aunditxu. G
· Ha muerto, todavía en la flor de la edad
Goiz-erritarrak
· Los orientales
Goizetan’ Kontxako ondarreta soil zegon bitartean’ tapa-tapa Igeldoko azpiraino
joaten ziran
· Mientras la playa estaba desierta
Goizetan ugari pilatzen da bertara txoria
· Se congrega multitud de pájaros
Goizetik’ an zan Koxko inguru-minguru, zer-atera zebilena: dirua nola? mutila
zertan?... Laisterka-apusturako
· Sonsacando datos...; explorando el ambiente
Goizetik’ an zan Koxko inguru-minguru, zer-atera zebilena; dirua nola? mutila
zertan...? Laisterka-apusturako
· Merodeando
Goizetik arratserainoko guzia’ ezin obeki egiten zuten
· Todo el tiempo de la mañana a la noche
Goizetik asi ta gaueko beranduraino
 · Hasta bien entrada la noche
Goizetik emen; arratserako’ joan-da bila non... zangoak dantzatzen zitun... Ez
Aranak, ez Lojendiok, ez inork’ etzun arrapatzen eize hura!
· Averigua dónde
Goizetik emen; arratserako’ joan-da bila non..: zangoak dantzatzen zitun... Ez
Aranak, ez Lojendiok, ez inork’ etzun arrapatzen eize hura!
· Nadie le pescaba a aquel bicho... Santa-Cruz
Goizetik etorri zen, omenariak
· Por lo visto; según parece
Goizetik jaiki’ ta egun guzia nekepean igarotzen dute, ezertako asti-gabe bezela...;
soldata eltzen etzaie askotan, beren jantzirako
· No les alcanza el jornal para el vestido
Goizetik jaiki’ ta egun guzia nekepean igarotzen dute, ezertako asti-gabe bezela...;
soldata eltzen etzaie askotan, beren jantzirako
· Pasan todo el día agobiados de trabajo
Goizetik lorez-lore dinat nik bidea
· Tengo que andar de flor en flor
Goizetik’ otzarekin zan eguna; baino eguardian’ eguzkiak kaskoa bero-samartzen
zuan
· El sol apretaba bastante
Goizetik sestoka asi zera axeka; ta orain’ ez bat eta ez bi jo nazu
· De pronto; de improviso
Goizetik-arrats’ kalerik-kale dabil
· Todo el día
Goizetik-arrats’ kalerik-kale dabil
· Callejeando
Goizetik-arrats’ Moisen aitzinean aurrean zen jendea, begira
· De la mañana a la tarde
Goizetik-goizera’ or ikusten dira gure artzaiak mendian gora...
· Cada mañana
Goizetikoak kerixak’ asi dira gorrizkatzen
· Tempraneras
Goizetikoak kerixak, asi dira gorrizkatzen
· Ya pintan ya toman color
Goiz-ezkeroz’ etxera ere gabe, ortxe dabil, garagar-buruak biltzen
· Sin interrupción desde la mañana
Goiz-gauetako goiz-iluntzetako otoitzak utzi egin izan ditut
· Omitir por olvido
Goizgiro ederra eman didak erorrek ere!
· Vaya una mañana que me has hecho pasar!
Goiz-giroan alako ederki aterako ginuan!
· Con el frescor de la madrugada
Goiz-gixon mukitzuia! Hire bizarra ezin sort-araziz ari bahaiz’ entzun zak zahar-
aholku hau!
· Escucha este consejo de anciano
Goiz-gixon mukitzuia! Hire bizarra ezin sort-araziz ari bahaiz’ entzun zak zahar-
aholku hau!
 · Jovenzuelo que presumes ya de hombre
Goiz-goizerik’ eguna zan, argi-argia
· Muy de mañana
Goiz-goizetik, lenengo argi-izpiak zerua urratu zutenean’ asi ziran dinbi-danba
kanpaiak
· A los primeros rayos matinales
Goizgorri baino maiteago du Mikelek arrasgorriren diztira
· Arreboles del amanecer; arreboles del anochecer
Goizian Paris-en’ atsian han berian Atsian arratsean
· Seguimos donde habíamos empezado; no hemos adelantado nada
Goizian-goiz aldera sartzen bada treinerua kajera
· Hacia la madrugada
Goizik eta gabera’ alegin osoan gorde biotzean Jaunaren bildur santua!
· Con el mayor empeño
Goizik etxera biltzen dakiena da
· Suele retirarse temprano
Goizik jeiki eta berant ageri
· Mucho madrugar para llegar tarde
Goizik ohartu ziren’ ba zela haur hura baitan’ adinak ematen zion baino zuhurtzia
handiagoa
· Una discreción superior a su edad
Goizik zabaldu zuen haurrak apez-xedea: haur-zotz zelarik ere
· Temprana inclinación al sacerdocio
Goizik zabaldu zuen haurrak apez-xedea: haur-zotz zelarik ere
· Cuando era aún un mocosuelo
Goiz-iluntzeetako inuntzetan intzetan adarretik-ara jaten diran kerixak’ ... areitxek
gozuen eta ederren
· Las cerezas que se comen directamente del árbol
Goiz-itsu dagola ez al zera noizbait mendi-galdorren batera joan, eguzkiaren sorrera
ikusteko?
· Antes de rayar el día
Goiz-lehenean, iguzkia ateratzean, jauz zakizkio hiriari uriari!
· A las primeras horas de la mañana
Goiz-lehenetik ilki irten zen etxeko-jauna’ bere mahastikotzat langile hartzera
· Al romper el día
Goiz-lenean’ ogean egoten gara
· A las primeras horas de la mañana
Goiz-mezari’ lapur-meza esaten diote; errian lotsa-gaiztokoren bat baldin bada’
artara joaten da, meza-nagusia utzita
· Si hay alguno infamado señalado con el dedo
Goiz-oilanda ona dago ori!
· Buena pollita está hecha esa joven!
Goizondoan’ beti etxean izaten dugu
· Entre las ocho y once de la mañana
Goiz-ordutik’ aleginak egin dabez
· Desde las primeras horas del día
Goiz-parteko zurrutak
 · Tragos de par de mañana
Goiz-samarretik egin du aurten ku-ku gure kosta ontan antxuak
· Se nos ha ido bastante pronto
Goiz-sentiko argitasuna baino ilagoko artan
· Claridad más débil que la del alba
Goiztar zabiltza lanean, adiskidea!
· Qué madrugador!
Goiztarra zabiltz, Paula... -Zu goiztarrago, Jose!...
· Qué madrugadora!
Goiztarrak’ Jainkoa berekin
· A quien madruga, Dios le ayuda
Goiztiria da’ hortarako mugarik hoberena
· Es la mañana el tiempo más propicio para
Goiz-toberea kantetan deutse’ paga-buruan basa-usoak, larratxoriak otatzan
· Alborada
Goiz-toberea kantetan deutse’ paga-buruan basa-usoak, larratxoriak otatzan
· En la copa del haya
Goiztxo asi ziran errenak agertzen kalean; geienak etozan makulu bigaz ta anka bata
dingiliz; danak zurbil eta arpegi aulagaz’ edonor errukituteko lez
· Rostros decaídos
Goiztxo asi ziran errenak agertzen kalean; geienak etozan makulu bigaz ta anka bata
dingiliz; danak zurbil eta arpegi aulagaz’ edonor errukituteko lez
· Con un pie colgando
Goiz-xamar jeiki da gero gaur orrako ori!
· Es espabilado! N.B. Refiriéndose a alguien que ha respondido con agudeza
Gojik gojenetako mendietan dabilen arrano ori
· En las más altas montañas
Goldaketan emon dogu egun guztia
· Hemos estado todo el día arando
Goldaria ba dijoa Aizkorri-barrenaren aurrera
· N.B. Dicho de una nube que anuncia tormenta
Golde-lurra Gipuzkoan’ eun sagarrondoren lurra da
· Una fanega de tierra... Medida de superficie
Golde-zarrean’ giro zegon; baino golde-berrian ez
· Tierra arada tiempo atrás; y tierra recién arada
Goliat-ek’ betiko ausardi eta keinakin deadarka ziardun
· Seguía lanzando a gritos sus amenazas
Golko handiko gizona
· Hombre de mucho aguante; que sabe contenerse
Golko handiko gizona
· Hombre falso, que ayuda a ambos litigantes bajo mano; venal
Golpeka andrea zatitu?... Nork, zoro egin ta eragin batek ezpada, bere gorputza
golpeka zatitzen du? Ez dakizu, emaztea ta zu bat zeratela?
· Quién si no es un loco rematado...?
Golpez nazan-au larrutua izain naz
· Desgarrado todo mi cuerpo
Gomazko pelota barren-us-dunak
 · Huecas
Gomuta dozue’ zelako zazkadea eragin eban Euskal-erri guztian’ barri txar onek
· Qué honda impresión causó
Gomuta izan daigun!
· No lo olvidemos!
Gomuta izan dozu, zelan antxina esaten neutsun, mutil onek ekarriko euskula
zoriona?
· Te acuerdas?
Gomuta zaite, Batxi, ama baten semeak garala! .-Neu naz beinago
· No! Lo primero, yo! Antes que ninguna otra consideración, está mi interés
Gomuta zaite zeure Azkenkiakaz; artu egizuz gogoan Etorkizunak!
· Piensa o medita en tus postrimerías...!
Gomuta zaitez ainbat sarrien gure Jaungoikoaz
· Lo más a menudo posible; siempre que puedas
Gomutan euki nun dagozan’ suak artu leikezan gauzak
· Combustibles
Gomutan euki’ zein geletan dagozan lotan beste lagunak
· Tener presente, recordar bien
Gomutan euki’ zein geletan dagozan lotan beste lagunak
· Dónde duermen
Gomutan eukiko dozue zelan esan eban jaun orrek
· Ya recordaréis que
Gomutau gazte aren begi zabaldu-bearra’ gizon biak era atan ikusi ebazanean
· Calcúlese su asombro
Gomute zaite zeure azkeneko ordu estuaz...!
· Acuérdate de tu último trance
Gona txuri-urdinen beko muturra jasoaz gerrira
· El borde inferior
Gona zar litxatua darabilen bat
· Deshilachada
Gona-barrena’ azpildurearekin jota aukan
· Lo tenía rematado con un dobladillo
Gonadun barritzu bi egozan’ alkarreri eskuz-esku esaten auzoko kontuak
· Comadreando; de cotilleo
Gonadun barritzu bi, egozan’ alkarreri eskuz-esku esaten auzoko kontuak
· Dos parlanchinas
Gonadunen eginbearra’ orixe da
· Eso es lo que les corresponde hacer a las mujeres
Gonak burutik beera jazten ditun emakumeak, etzuan ba ori egiten asmatuko?
· Una mujer hecha y derecha; una mujer digna de tal nombre
Gonak burutik beera jazten ditun emakumeak... oia egin-gabe euki?
· Una mujer digna de este nombre, una mujer que se respete
Gonak burutik beera jazten ditunak... ez al du ba orrenbeste jakin bear?
· Una mujer que se precie de serlo...; una mujer digna de este nombre
Gonako petralakin dabil... oraindik
· Con la falda enlodada
Gona-magala ez keetutearren batu-batu eginda’ ator barrura, eder ori esanaz’
 Jaunaren aurrera eroan eban aingeruak
· Con la falda bien recogida
Gonapeko petrala
· Colgajo de la falda
Gonapetik kendu eutseen oiloa’ biurtu bear izan eban: arpegi-gogortu-barik biurtu-
be...!
· Y bien mansamente por cierto! Sin atreverse a chistar
Gonaren ertzean igarri nion’ mari-zikin bat zala
· Que era una abandonada
Gonatako umeak ere ba dakiten gauza
· Hasta las criaturas en mantillas
Gonbida zazue bazkaltzera!... Zer-emana izango da
· No faltará qué darle
Gonburuz beterik egon zan teatroa
· Atestado; lleno de bote en bote
Goniaren atzekaldeko barrenagaz teilatua eginda zoian Marixa, mendia gora’ burua
euzki-galdatatik gorde-guran
· Con la falda levantada de atrás sobre la cabeza
Gontzaga-tar Luis zitzaion aundiki-etxeko seme oni izena
· Su nombre era
Gor daudenen batzuek zurtu al banitza’ galde bat egiteko artu nai det itza...
· Por ver si consigo que me atiendan
Gor puska bat daukat
· Tengo un poco de sordera; estoy algo sordo
Gora ala beera egingo ote du gure aldameneko errietan, Jesukristoren Elizak?
· Qué hará? prosperar o retroceder?
Gora andia egin dau etxe orrek, amar urte onetan
· Ha prosperado mucho
Gora aundiak aditu ditu itzaldi orrengatik
· Grandes elogios
Gora aundiak egin dituzte sermoi orretaz
· Grandes elogios
Gora begira jarri zan gero’ ta zurrunga asi zitzaion
· Le empezaron los últimos estertores
Gora begitu’ ta artoa; beera begitu’ ta patata; atarira begitu’ ta elurra: gaur nor ni
bezala?
· Dicha del que se contenta con poco
Gora biotz aundiko mutiko ori!
· Ese valiente muchacho
Gora biotzak!... deadar digute munduko edertasunak: gu ain eder jotzen bagaituzue’
zeinen ederra ote-da, gu sortu ginduan Jauna?
· Si tan hermosos os parecemos a vosotros
Gora eragiten die artaldeaz-batean artzaiei ere gain legorretara. Goizeko argiak
· Impulsa a las alturas
Gora erri langilia! beera legiak! beera ugazabak! beera gizon alperrak! Beera soineko
beltzak! Beera argizai-jaliak!...
· Abajo las sotanas! Abajo los curas!
Gora jo ei dabe, aspaldion auzitan dabizan orrek... Goietara jo dabe
· Han apelado; han recurrido
Gora joaten da esnea, irakiteko denboran
· Se sube
Gora jokatzen oitua dagolako’ atara dau ain alde andia gure pelotariak
· Acostumbrado a sacar pelotas altas
Gora jokatzen oitua dagolako’ atara dau ain alde andia gure pelotariak
· Sacar tan gran ventaja
Gora oihu egin dute’ ez dutela onartuko
· Han gritado; han declarado con firmeza que
Gora saltzen du horrek bere burua
· Se tiene a sí mismo en gran estima...; en gran concepto
Gora ta beera dabilkio kirtena eltzeari
· Tiene el asa insegura
Gora ta gora’ noizbait atxaren ondora eldu ziran frailea ta sakristaua
· Subiendo más y más
Gora zazu Jainkoagana bihotza’ gauza eskuetan artzean
· Al emprender el trabajo
Gora zuek! Eta berri ona, jauna, zuk!
· Enhorabuena a ti!
Gora-aala, noizean bein begia itzuliz’ inguruko errien berri ematen dio Mikelek
Garazi-ri
· Volviendo la vista
Gora-ala, noizean bein begia itzuliz’ inguruko errien berri ematen dio Mikelek
Garazi-ri
· A medida que suben la cuesta
Gora-beera andiak darabiltzaz eguraldiak... Edurrari ekiten deutso’ baina otzak ez
deutso izten uzten
· Empieza a nevar
Gorabeera andikoa da’ bide au gogatsu astea
· Es de gran trascendencia... Va muy mucho en comenzar con gran determinación
Gora-beera asko ikusi du
· Vicisitudes, alternativas
Gorabeera aundiko kontua izan da
· Asunto de consecuencias
Gora-beera oietan’ saldukeriaz il zuten Onias apaiz-nagusia
· Matar a traición
Gora-beera orreik’ oba litzateke jakitea
· Esos detalles
Gora-beerak’ azkar egiten ditu orrek
· Muy dinámico; muy movido... ??
Gorabeerako bat buruari eginda... jeltzale argia zagoz! esan dot, asarre-antzean
· Meneando la cabeza en ademán de reconvención
Gorabera oiek’ ez dira mamirik-gabeko intxaur utsa... Ez baita ezer gertatzen,
Jaungoikoaren baiezkorik-gabe
· Sin permisión o consentimiento de Dios
Goraberak esaten zitzaien gure artean lore orren litxai
 · Los vilanos del cardillo o diente de león
Goraberak izan oi dira bizi-moduan: aukera danak’ inork ez ditu munduan
· La vida tiene muchas vicisitudes, o alternativas
Goraberak izan oi dira bizi-moduan: aukera danak’ inork ez ditu munduan
· No hay nadie a quien todo le salga bien
Goragale du sabela
· Está con ganas de devolver
Goragoko gauzen aldean’ utsaren urrengoak dira galdera oek neretzat
· Despreciables, de ningún valor
Goragoko mailak eskeini zizkien
· Ascensos en grados militares
Gora-goraka ebilen
· Estaba furioso...; fuera de sí
Gorainoko beroa altxa zait jan-ondoan
· Sentir un sofoco ??
Goraintziak Galtxagorriri emaiterat bidali du salatari oxpina
· Al ruin denunciante
Goraintziak Galtxagorriri emaiterat bidali du salatari oxpina
· Lo ha mandado a paseo
Goraki egin-zinak zangopilatu dituzte
· Quebrantar solemnes juramentos
Gorako erran dute’ gezurra zela purpurra
· Que todo era una sarta de mentiras; pura mentira
Goranaia ematen die beste oriei gogo-jardunak
· Tedio, hastío
Goranaia ematen dit ikusi utsak
· Dar náuseas
Gorantziak Damaso-ri’ eta zur-zur egon deitela: alakoren baten itzegingo-tsogu
telefonotik
· Que esté alerta
Gorantziak Damaso-ri’ eta zur-zur egon deitela: alakoren baten itzegingo-tsogu
telefonotik
· Cualquier día
Gorantziak emoteko esan deust.-Goraintziak’ itz uts
· Decir recuerdos es un mero cumplido
Gorantzian dago gure Donostiako erria
· Está de enhorabuena
Gorapen andiak egin dautsoguz biok, baina ez inoz naikorik
· Pero nunca lo bastante
Gorapenean ilgoran sortua da gizon hori
· Qué corpulento!... Debió de nacer en cuarto creciente!
Goratasunak estaltzen du zabaltasuna
· N.B. Parece semejante al proverbio: Los árboles impiden ver el bosque
Goratik zin egin zuen’ akabo zirela harentzat lurreko jostetak eta irriak
· Que se habían acabado para él definitivamente
Goratik zin egin zuen’ akabo zirela harentzat lurreko jostetak eta irriak
· Juró en alta voz
Goratu ditut begiak... -ez nintzan itsutuko orretara baino len! -eta begien ondoren an
zen bereala nere gogo gaistoa ta jangura!
· Por qué no me cegaría antes!
Goratxo jarri dute kaiola... -Ori okerra!
· Eso es lo malo. En eso han fallado
Goratzarre itzalgarri bat merezi dabe
· Grandioso homenaje
Goratzekoa da ori! Maizago bear ordea!
· Muy digno de aplauso
Goratzen dijoa jaboia ere... garestitzen. Nolako azkar juten dan ikusi nai nuke!
· A ver cuánto dura!
Goratzen dijoa jaboia ere... Garestitzen. Nolako azkar juten dan ikusi nai nuke!
· Va subiendo de precio
Gorbea-aldera urteera bat egiteko asmoetan ei-dagoz naste-jente orreek’ ardi edo
auntz edo beor’ zeri edo ari tiroka ekiteko usteaz
· Con el propósito de disparar; tirar contra sea lo que sea
Gorbeia-bere aurrera izan dedin’ nai geunke
· Subsistir, pervivir
Gorbeiak kapa zuria jantziten dabenean’ laster suari sendo oi deutsagu egotzi egurra
· Provisión abundante de leña para el fuego
Gorbeiako artzaina’ ba doa mendi-gora, bere artalderantza txistuka; edo artzai-
lagunakaz autuan’ mendiari goiak artzen dautsoz
· Sube hasta la cumbre
Gorbeien’ edur-garoa egin dau
· Cellisca
Gorbeiko atxartean sarturik dagoan baserri baten: baserririk ezerezenean
· En el más insignificante de los caseríos
Gorbizitu egiten dira azak, orrela egosi-ezkero
· Se quedan duras, no cuecen bien
Gorda-zibil aretxek ilundu dautse euren poza
· Les ha aguado su fiesta; amargado su dicha
Gorde eban Jaungoikoak egun bat astean, bera onreetako’ ta goiak beetu dira: egun
santuak birauta dakuskuz’ egun pekatuzkoak izatera
· Todo se ha trastornado
Gorde gaitzazu, Jauna, loaldian...!
· Guárdanos durante el sueño
Gorde gaitzazuz, Ama, munduan bizi garanok’ zeugaz batean jantzi-artean koroi on
bana zeruan!
· Hasta el día en que ciñamos nuestra corona en el cielo
Gorde gaizuz, Jesus, zure agindupean’ inoz-be zerurako bidean okerretara egin ez
daigun!
· Para que nunca nos desviemos
Gorde itzazu ongi zere biotzean’ zure amaren itzak
· N.B. Ejemplo de la distinción entre los posesivos zure y zere
Gorde nazazu, Jauna, zure beginini bezala!
· Como a la niña de tus ojos
Gorde ta garbiro jasoak neuzkan, aren paperak
 · Guardados con esmero
Gorde zazu luzaro gaurko sasoi ori! Agur, lagun zarra, ta... eldu txapelari!
· No te dejes arrebatar el título de campeón!
Gordeak neduzkan, eta iduki ere uste nituen bizi nintzaino
· Y así los esperaba también conservar
Gordeak neduzkan, eta iduki ere uste nituen bizi nintzaino
· Hasta mi muerte
Gordean daukatena ez aitortzeagatik’ salduko luteke atzeko txirikorda ere!
· Por no revelar su secreto
Gordean egiozu zure Aitari otoitz
· Ora en secreto
Gordean egiten dizute au
· En secreto; a escondidas
Gordean eukiko zituzten arrautzak’ ark-bestek etzekien parajean
· Conocido sólo de él
Gordean eukiko zituzten arrautzak’ ark-bestek etzekien parajean
· En sitio escondido
Gordeizuz enparauok biarko’ bazkaria ugaldutxuago euki daigun
· A fin de que tengamos más abundante la comida
Gordeka begiratu zinun goragoko leioti
· Mirar a hurtadillas
Gordeka ez dut deusik erran
· Nada he hablado en secreto
Gordeka joan da
· Disimuladamente, a escondidas
Gordekaitza’ katuarentzat izaten da
· No guardar demasiado tiempo las cosas destinadas al uso o consumo
Gordeko dut, Jauna, zure legea, sekula guzian betiren-beti
· Por siempre jamás
Gordekorra, begiratua eta langina izanik, egunean-egunean zertxubait aurreratuten
dau
· Ahorrar algo cada día
Gordekorra, begiratua eta langina izanik, egunean-egunean zertxubait aurreratuten
dau
· Mujer diligente y hacendosa
Gordelekuetan arkitzen zuten gauza on-aurkia lapurtuko zuten
· Todo lo bueno o aprovechable
Gorde-naian asten da oraintxe zerupe urdina
· Empieza ya declinar el día; a desteñirse el azul del cielo
Gorderik dagoan diru ori ezta irabaziak egiteko gai’ beste edozein diru bezela?
· Acaso no es capaz de rentar?
Gorderik egon nahi zen’ nihork atxemanen etzuen leze batean
· Quería permanecer oculto
Gorde-sagarrak dira oek
· Manzanas que se pueden conservar
Gordetzen ez diranak bear dan orduan’ negar egin oi-dabe sarri beranduan
· Cuando ya es tarde
Gordin zaude zu, gizona!... Zer ari zera esaten?... -Nere gordina laister joango da
· Pronto desaparecerá mi robustez
Gordina dago... baino adin-puska ba du
· Pero tiene muchos años
Gordinak esan zizkion, urrena ikusi zunean
· Decirle cosas terribles reprendiendo
Gordin-soinua moteldu-ala’ usuagorik eragiten zaio danbolinari gaztainak erretzean
· A medida que decrece el sonido de crudeza. El sonido que producen cuando aún están
más o menos crudas
Gordin-soinua moteldu-ala’ usuagorik eragiten zaio danbolinari gaztainak erretzean
· Lo agitan más
Gorenaz hamar-bat urte zituzken haur horrek
· A lo sumo tendría unos diez años
Gorenean izana duk hori
· Ha empezado ya a declinar...; ya ha conocido lo más próspero
Goreneko ileratik asita beeraino
· Desde la hilera de más arriba
Gorengo mailara ezta beingo-beingoan elduko
· Ya le costará llegar
Gorengo saria irabazi, umeak! ta alantxe’ zuen gurasoai begi biak poztuko
dautsazuez
· Los llenaréis de gozo
Goren-gorena’ zorrak kitatzeko lain eman lezake aurtengo zergak
· A lo sumo; cuando mucho
Goren-gorenik zirenen artean ikusi zuen zeruan arima hura
· Entre los más encumbrados
Goresgarriago zauku nunbaiko beltxino jainkotiarra’ bertze Jainko-gabeko hori
baino
· Un negrito de cualquier parte que cree en Dios
Gorets zaitzatela, Jauna’ lurreko populu, kasta eta erdara guziek!
· Y todas las lenguas
Goretsia izan bedi, Jauna, zure hitza: nere ahoarentzat eztia baino eztiagoa den zure
hitza
· Más dulce que la misma miel
Gorontz ederra egin zioten orri: balioko ditu lau kuarto!
· Habrá costado su buen pico...!
Gorostian gorosti’ ta... Donostian Donosti
· Hay que acomodarse a las circunstancias
Gorosti-makila onak aukeratzeko’ begi argia zinan ark!... Ark egurtu ondoren’ parre-
gurerik ez unan izan!
· Qué bien sabía escoger...! Qué buena vista la de él...!
Gorosti-makila onak aukeratzeko’ begi argia zinan ark!... Ark egurtu ondoren’ parre-
gurerik ez unan izan!
· En cuanto manejó su palo
Gorostirik mardulena non zegoan’ ederki zekin mendizulo gizajo arrek... Gure
aitonak
· Aquel bendito de mi abuelo, hombre inseparable de la montaña
Gorputz aien meetasuna ta nondik-nai sartu-gaia
· Sutileza
Gorputz bakarrean’ alderdi bakotxak ez dute egiteko bera
· No todos los miembros tienen la misma función
Gorputz biziari ditxeozkanak dira’ odola eta anima
· Algo inherente a
Gorputz ekarri dute, gaixoa
· Lo han traído cadáver
Gorputz errugabe ura ezur-da-mami puskatzen asi ziran
· Torturar aquel cuerpo inocente
Gorputz gorrian il zan Jesus...; nik ere gorputz gorrian il nai det
· Desnudo
Gorputz guzia aragi bizi-bizi egiteraino azotez zeatu zuten
· Hasta quedar en carne viva
Gorputz guzian erdoia egina dauka
· Hecho una mugre
Gorputz guzitik’ odolezko izerdi otz batek eman zion
· Se le declaró un sudor frío; le acometió
Gorputz guztia tentelduta lagaten daust zerbaitek; eztakit zer dan... -Gorputza ta
gogoa’ jaso egin bear dira, Mari, makaltasunei mende emon-barik
· Sin ceder o abandonarse a la flojedad
Gorputz guztiko ikara andi batek eman zion
· Le acometió un temblor de todo el cuerpo
Gorputz ilak ba ditu eskuak; baina ez da gai edo gauza’ beatz bat ere altxatzeko
· No es capaz de
Gorputz luzia eta liraina gerrija..., indarra gainez duten besuak...: deitzen diogu
Arrija. Aspaldi ontan guzien buru dan aizkolarija.
· Brazos de fuerza descomunal
Gorputz onixe nundik atsegin emango dabilela’ gorputz-sasoia bera galtzen du,
txurrut-zaleak
· Tratando por todos los medios de darle gusto
Gorputz onixe nundik atsegin emango dabilela’ gorputz-sasoia bera galtzen du,
txurrut-zaleak
· Pierde hasta su vigor corporal o físico
Gorputz ori aztertzen asi zan erriko medikua’ ta susmo txarra artu zuan
· Entró en sospechas
Gorputz osoa kilika dute beor oek; oentzat non da zaldunik?
· Quien será capaz de montarlas?
Gorputz ta animen kaltean doaz’ zoriontasuna topau ustez urez-andik
· Del otro lado de los mares
Gorputz ta arima, ordi tristea guztien bistan gora-gora jasota’ eroan eban deabruak,
inpernura
· Levantándolo en alto
Gorputz ta arima, oso ta garbi Jesus maiteari entregetan deutseenak
· En su integridad y pureza
Gorputz utsean para zezatela agindu zuan... lurperatzeko
· Desnudo, desvestido
Gorputza arintzeko tokiak
· Los W.C
Gorputza bere onera arte’ lo artu ezinik egoten naiz
· Hasta asentarse cómodamente el cuerpo
Gorputza biguinkiro artzen dutenak
· Amigos de regalarse
Gorputza bigun arturik, galanto jan da edanda, ta buruak al daben bestean
apaindurik... irago gura dituez euren denporak
· Regalar su cuerpo
Gorputza bigun arturik, galanto jan da edanda, ta buruak al daben bestean
apaindurik... irago gura dituez euren denporak
· Vestirse lo mejor posible
Gorputza bigun arturik, galanto jan da edanda ta buruak al daben bestean
apaindurik... irago gura dituez euren denporak
· Darse buena vida
Gorputza ederrik dabilen’ asko da’ dendari batek jazteko eder bat jostea
· Para embellecerse
Gorputza eta bizia eman zizkigunak ukatuko dizkigu janari eta jaztekoa?
· La comida y el vestido
Gorputza ezer gozatzake ta anima gaxoa oerakoan baino larri ta gaziago zuala’ jaiki
oi zan goizean Jose
· Con el alma más triste y amargada
Gorputza ezer gozatzake ta anima gaxoa oerakoan baino larri ta gaziago zuala jaiki oi
zan goizean Jose
· Con el cuerpo destemplado o desasosegado
Gorputza ezin zaituz, ai zer eginalak! Andre moxkor orrek
· Qué de esfuerzos para sostenerse en pie!
Gorputza galdu’ ta animarentzat ere azken-ordu txarrak. Edariaren kalteak
· Triste fin; triste muerte
Gorputza galdu’ ta animarentzat ere azken-ordu txarrak. Edariaren kalteak
· Arruinar la salud
Gorputza gendu kendu deust. ??
· Me ha violado
Gorputza gogorrago egunero artu’ ta deabruaren zirikaldiok iges egin eben
· Tratar con dureza, macerar el cuerpo
Gorputza hil dezakete, bainan gero eztute zuei gehiagokorik zer egin
· Después ya no pueden hacernos otra cosa
Gorputza’ i bezain xuxen, beti; adimendua erne; egun guzia zangoen gainean
· Siempre muy tieso
Gorputza’ i bezain xuxen, beti; adimendua erne; egun guzia zangoen gainean
· Todo el día en actividad
Gorputza il baino besterik ezin deutsunari’ ez egiozu bildurrik euki
· Fuera de dar muerte al cuerpo
Gorputza larritu eta adimendua zabaldu egiten zaie gazteeri adin hortan
· Desarrollarse el cuerpo
Gorputza larritu eta adimendua zabaldu egiten zaie gazteeri adin hortan
· Desarrollarse la inteligencia
Gorputza lurrari emateko aurrean’ Parce mihi Domine kantatzen asi zan apaiza
· Al ir a darle sepultura
Gorputza makurtua zuen; ta ibili ere’ bi makulurekin egiten zuen, anka ankari ezin
aurreraturik
· Sin poder andar un paso por su pie
Gorputza merke jazten det
· Gasto poco en vestir
Gorputza nekeak bezela’ larriak erasaten dio barrua
· Le acongoja le tristeza
Gorputza olduta daukat
· Tengo el cuerpo extenuado
Gorputza otzak artuta eukan
· Estaba pasado de frío
Gorputza sortu ala zartu ete jakeen’ egon naz neure artean
· Decirse para sus adentros
Gorputza sortu ala zartu ete jakeen’ egon naz neure artean
· Entorpecerse, embotarse
Gorputza urteakaz... ezin jaso dozu; baina alan-bere’ berba ezeak, arinak esan oi
dozuz
· Palabras lascivas
Gorputzagazko pekatuan jausi dana
· Pecado carnal
Gorputzak’ alde alperrik ez du Guziek dute zeinek bere egitekoa; ez daude alperrik
· Ningún miembro del cuerpo es inútil. Todos tenemos nuestro destino útil
Gorputzak bere aldarte makurra izaiten ohi du primaderari buruz
· Suele sentirse indispuesto
Gorputzak’ bere zati bakotx ta zentzun banaak ditu; ta direanak dira zetarako edo
atarako
· Todas sirven para algo
Gorputzak’ bere zati bakotx ta zentzun banaak ditu; ta direanak dira zetarako edo
atarako
· Todos ellos
Gorputzak bezain bear du animak bere janaria
· Lo necesita tanto como
Gorputzak janaritu ta pozik euki: auxe olakoen ames zuria
· Es el sueño dorado, la única ilusión de los tales
Gorputzak lagunduten ezteust
· No me hallo con disposición o temple
Gorputzak ondo ezita, eskupetuta, errazoepera ekarrita eukiteko aginduten deusku
Jaungoikoak
· Sometidos a la razón
Gorputz-aldarte txarra daukat gaur
· Me siento destemplada
Gorputz-alde txarrarekin dago
· De mal temple; destemplado
Gorputz-alderdi bat’ osoki hila eta galdua zuen
· Tenía paralizado medio cuerpo
Gorputz-aldia nolakoa ote dauka... orduko erremedioak artzen asteko?
· Qué mal se sentirá cuando...?
Gorputz-animetatik’ su-lezeko gaizkigin gaistoak aienatzen zituen
· Lanzar los espíritus malignos
Gorputzaren atal guztiak’ alkar katigatuta dagoz; eta batak ezer daukanean’ besteak
okertu ta moteldu egiten dira
· Articulados entre sí
Gorputzaren atal guztiak’ alkar katigatuta dagoz; eta batak ezer daukanean’ besteak
okertu ta moteldu egiten dira
· Cuando al uno le paso algo
Gorputzaren beste alderdiak baino geiago da
· Superior a los demás miembros de
Gorputzaren edozein zati, alde ta leku neketan ikusi orduko’ nekatzen da den guzia
· Sufre todo su ser
Gorputzaren edozein zati, alde ta leku neketan ikusi orduko’ nekatzen da den guzia
· En cuanto le ve sufrir
Gorputzaren osagarriak’ sarritan dira onera-bagakoak
· Son con frecuencia ineficaces
Gorputzaren senak dira, arimako gatxen ateak, bideak eta sartu-lekuak
· Los sentidos corporales
Gorputzaren zentsuek ere’ izanen dituzte... Nork bere gaztigu-molde beregainezkoak
· Sus castigos particulares o especiales
Gorputzari naia naiak egitea’ arerioak etxean aztea da
· Ceder al cuerpo, condescender con sus deseos
Gorputzari naiak egitea edo aragia biztutea baino beste gogorik erakusten ez dabee
· Ceder a las inclinaciones de
Gorputzari naiak egitea edo aragia biztutea baino beste gogorik erakusten ez dabee
· Excitar los instintos de la carne
Gorputz-bitarte egokia du neskatxa orrek; erropaz oso apaina
· Es de cuerpo esbelto, agraciado
Gorputz-duna adinetan sartu ezkero asten da anima lanean
· Llegar a cierta edad; llegar al uso de la razón
Gorputzean eta ariman, soin-barnean eta axalean ditugunak-oro’ zuk emanak ditugu,
Jauna!
· Por dentro y por fuera
Gorputzeko ezur guziak’ elkar-utziak dirudite
· Parecen descoyuntados
Gorputzeko gatxetan’ adiuntzaz edo asieran datoz ondo osagarriak
· Con tiempo; a su hora; a los comienzos
Gorputzeko jasoa zor deutsagu Jaungoikoaren etxe santuari
· Decoro en el vestir
Gorputzeko jonturaen neurrian din-dina egindakoak ziran gudari aen soinekoak
· Vestidos muy ajustados a las formas del cuerpo
Gorputzeko kartzela orretan zauden artean’ itsua ta sator bat bezala begi-gabe zera.
Egia ori ikusteko
· Es como si carecieses de vista
Gorputzeko sengarrietan’ pekatuaren erio asko daukaguz
 · Resabios, lacres, flaquezas
Gorputzeko zabarrak atara ta odola bizkortzeko’ au da eguraldi ederra
· Echar fuera los miasmas
Gorputzera onek’ otoitzera zulatzen du
· Lo excita o estimula a la oración
Gorputzez argala zan Prakerre, samaz luzea, arpegiz estua, sudurra luze ta makotua,
bizerra meatza, ta burua txikitxua
· Barba rala, escasa
Gorputzez argala zan Prakerre, samaz luzea, arpegiz estua, sudurra luze ta makotua,
bizerra meatza ta burua txikitxua
· Nariz arqueada
Gorputzez baldres ta traskila bazan-bere’ ziriak sartzen beti izan zan abila
· Timar meter gato por liebre
Gorputzez’ etzan besterik baino geiagoa
· No era más corpulento que los demás; era de corpulencia normal
Gorputzez ez dio zorrik nihori. Harriage pilotariak
· No le cede a nadie en corpulencia
Gorputzez zegoan gaubean’ jende asko etorri zan, errosarioa esatera
· Cuando yacía cadáver
Gorputz-geia amaren sabelean prestetan dan orduan... iminten dau Jaungoikoak
arimea an, ezer-bere-ezeti aterata
· El feto o embrión
Gorputz-itzalez ere’ etzan gerrarako aukerako gizona... sabel-aundia zan
· Aun por su misma presencia física o aspecto
Gorputz-itzalez ere’ etzan gerrarako aukerako gizona...: sabel-aundia zan
· No era un hombre calificado para
Gorra baaiz’ nik alde joko diat tanborra, egur bat lodia arturik
· Ya te voy a tocar el tambor de cerca, con una estaca de modo que me oigas
Gorra bailitzan, inori jaramon-barik’ eginbearrak zintzo beteten doako aldi dana
· Pasa todo el tiempo en
Gorra dago Jaunaren itza entzuteko’ eta ez du Jesusen lege ederraren usai gozoa
aditzen
· No siente o percibe el suave olor de
Gorrasta gorri-saminak
· Rojos extremistas
Gorri amorratuen eta zuri porrokatuen aurka ari da
· Extremistas de uno y otro lado
Gorri horiek gure bozen botoen ondotik zabiltzalarik’ heien aho beroek agintza
zarioten: guk zergak tipituko... zioten goraki
· Todo eran promesas jactanciosas
Gorri ibili gara
· Buenos apuros hemos pasado...!
Gorri ibili gara aurtengo neguan
· Qué apuros hemos pasado!
Gorri jaio nintzan’ ... eta gorri itxuliko naiz lurrera
· Desnudo nací..., desnudo volveré a la tierra
Gorri, naiz Zuri; Ederko, naiz Itsusko zerala...! Olako asko’ kolkoan uzten ditut
 · Quienquiera que seas
Gorri, naiz Zuri; Ederko, naiz Itsusko zerala...! Olako asko’ kolkoan uzten ditut
· Aún me quedan muchas otras cosas por el estilo...; no le he dicho todo; baste por ahora
Gorria atera da salda... .-Gorria egoteko moduak ba al dizkik!
· Ya puede estarlo!... Motivos tiene! Por los ingredientes que lleva!
Gorriak erakutsi digu dizkigu Otsailak: otzak eta goseak’ asko dira ilak
· Nos ha hecho pasar terribles apuros
Gorriak eta beltzak’ gure Juan-Andres udal-etxean sartzeko jo-ta-ausi zakarrean
ibiliak ziran
· Habían luchado ásperamente por elegirle concejal
Gorriak ikusi ditu
· Las ha pasado negras
Gorriak ikusi ditut orregatik gaur ametsetan
· He padecido mucho esta noche por su causa
Gorriak ikusi-azi ondoren’ lepoa moztu zioten
· Después de haberle hecho sufrir terriblemente
Gorriak ikusita gagoz aste onetan, otzaren otzaz
· Helados de frío
Gorriak ikusteko dago’ gaindu naiean dabilena
· Mal lo ha de pasar su víctima. Ay de él!
Gorriak ikusteko gagoz!
· Nos esperan días malos
Gorriak ikusteko jaioak gaituk, basarritarrok! Guk jaten eman’ da besteak jetzi! .-Ez
ikaratu, mutilek! Jaungoikoa beti ematen ari dek!
· Dios no nos dejará de su mano
Gorriak ikusteko zagoze ondino!
· Mal lo vais a pasar!
Gorriari gorria, ta beltzari beltza dala esango dutenak dira biak. Eztet uste Bai jaune-
tarrak izango diranik, ez!
· Al pan, pan y al vino, vino
Gorriari gorria, ta beltzari beltza dala esango dutenak dira biak. Eztet uste Bai jaune-
tarrak izango diranik, ez!
· Partidarios incondicionales
Gorrien gogoko eztan periodikua
· No grato a
Gorrien zaku handian sartzen gaituzu
· Meter en el mismo saco que...
Gorriena da’ asarre bizi-bizian datorrela
· Lo más gordo de todo es que
Gorri-gorrian etorri zen
· Con el color encendido; excitado, acalorado
Gorrik eta baltzak ikusirik’ ezin ixilik egon!
· Después de haber pasado las de Caín
Gorrik eta beltzak ikusia zera
· Te ha tocado pasar por trances bien amargos
Gorrik ikusi bearra aiz!... Gaiztakeri aundien bat egin duenari esana
· La vas a pagar! Prepárate!
Gorrikan txarrena’ gorreri-gabea da
· No hay peor sordo que el que no quiere oir
Gorrina andiak jo izango dabe’ paper onen balioa emon ezin daienak
· Muy tacaños habrán de ser los que
Gorrindu egin naz euskeraz
· Entorpecerse, perder la facilidad de hablarlo
Gorringoa izaten degu maiteena... baina arek uraxe ez utzi bear jaten! Burutik egina
dagon batek
· Es lo que más estimamos
Gorritarakoa dau lorea; gorritara emoten dabena
· De color rosado
Gorriti antzokia’ izerdi zeriola zegoan jendearen jendez
· Atestado de gente
Gorritik bazoaz’ irristi egingo dezu; atoz belazetik!
· Si vas por la tierra desnuda, -que está arcillosa y mojada
Gorritira bidean’ otea latz dago... Oinak galdu ezkero’ gizonik ez dago
· El hombre ya ha dejado de serlo; ya no se puede valer para nada. Ya no es uno
hombre. Está perdido
Gorritira bidean’ otea latz dago... Oinak galdu-ezkero’ gizonik ez dago
· En fallando uno de los pies
Gorrititik datorren odeia jo oi da’ denetan lazkarriena
· Es tenida por la más temible de todas
Gorrititik datorren odeia jo oi-da’ denetan lazkarriena
· Es tenida por la más terrible de todas
Gorritxo’ kezkati dago, begi biak baztar
· Con la vista desviada
Gorritxo’ suz ari da gurpil eta artazi neskaren aurrean dantzan
· Haciendo sus campanelas y cabriolas, briosamente
Gorritxok’ zoriak emana aukeratu bear izan du, dantza-lagun
· La moza deparada por la suerte; no la escogida
Gorriun ori zertatik da?
· Rubicundez
Gorriun ori zertatik da?
· De qué ha venido?
Gorrizko agertu zen jendearen aintzinean
· Vestida de rojo
Gorrotaren suak erasoten ditu inoren gatxerako berba deungaak
· Ira, cólera, odio. Eraso hacer decir
Gorroto andia deust bearginak’ eguneko ogia kentzen deutsadalako
· Porque no le dejo ganar su pan
Gorroto deutse Jaungoikoak’ aoan bat, biotzean beste bat darabilenai
· Decir una cosa pensando otra
Gorroto du beti aita Baertelek zearkakoen bidea
· Aborrece el disimulo, la sinuosidad
Gorroto eta su geiago’ ezerk eztit ematen, nekazari ardo-zaleak baino
· No hay nada que aborrezca ni me irrite tanto como
Gorroto gindutenak soildu gaitute
 · Nos han devastado por completo
Gorroto gogorrean bizi dira
· Se tienen un odio mortal
Gorroto txarrak azpian gaitu
· Estamos dominados por el odio
Gorroto txarretan egon dira etxe bietakoak
· Muy enemistados
Gorroto txarrik ez degu, baino’ lengo kontuak gogoan!
· No guardamos rencor
Gorroto txarrik ez degu, baino’ lengo kontuak gogoan!
· Pero no olvidamos tampoco ciertos hechos pasados
Gorrotoa artu bear deutsa bere pekatuari
· Concebir odio al pecado
Gorrotoa beren bularrean daukatenak
· Quienes abrigan odio en su pecho
Gorrotoa eta alkar aditu-ezina
· Incomprensión, discordia
Gorrotoa eta alkar ezin-ikusia gaiendu dira errian
· Se han adueñado de
Gorrotoa kentzea ta etsaiarekin bakean jartzea’ ezta orren gauza gaitza, lenengo
asieran edo aserre-ondoan
· Reconciliarse con el enemigo
Gorrotoak artu eban gure gizona; ta ez egoan’ ez baterako, ez besterako
· Se enfadó de mala manera
Gorrotoak artu eban gure gizona; ta ez egoan’ ez baterako, ez besterako
· No estaba dispuesto para nada
Gorrotoak artuta dabil: etsaiak lotua, ba dakizu
· Lleno de rencor
Gorrotoak artuta dabil: etsaiak lotua, ba dakizu
· Presa del diablo
Gorrotoak nun-naitan ondoren txarra du
· En todas partes tiene malas consecuencias
Gorrotoak ere’ zabaldua dauka zaina gure biotzetan
· Ha extendido sus raíces
Gorrotoan artu zaitula dirudi
· Te ha cogido odio
Gorrotoaren azala’ lurrik elkorrena. Jaunaren itzarentzat
· La costra del odio la tierra más impenetrable a la palabra de Dios
Gorrotoaren suak erasoten ditu inoren gatxerako berba deungaak
· Imprecacioes, maldiciones. Eraso: hacer decir
Gorroto-ondoan maitea zer dan’ etsai izanak soil daki
· Sólo lo saben quienes han vivido enemistados
Gorrotorik ez baino’ beti aserre ibiltzen naiz arekin
· Aunque no le tengo odio
Gorrototan ditu Jaunak horrelakoak
· Son objeto de su aborrecimiento
Gorrototik’ negarra besterik ez dago
 · El odio no engendra más que aflicción
Gorrotoz begiratuko zeniekee bekatu benialai ere’ gogorako balitzaizkitzu
· Aborrecerías
Gorrotoz begiratuko zeniekee bekatu benialai ere’ gogorako balitzaizkitzu
· Recordar
Gorrotoz ikusten dabez gure aleginak
· Los ven con malos ojos
Gorrotoz inoiz ez degu artu’ etorri zaigun jendea: premi gorrian arkitzen danak’
berekin du naigabea
· Bastante trabajo tiene consigo!
Gorrotoz inoiz ez degu artu’ etorri zaigun jendea: premi gorrian arkitzen danak’
berekin du naigabea
· En extrema necesidad
Gorroto-zaleak ez gera emen...; batzuk gain-zale xamarrak bakarrik... Elkarri toki
eman, ta guziok bat-egin: ori bear genduke
· Algo amigos de sobresalir
Gorroto-zaleak ez gera emen...; batzuk gain-zale xamarrak bakarrik... Elkarri toki
eman, ta guziok bat-egin: ori bear genduke
· Condescender; tolerarse mutuamente
Gorrotozko su bizian ixiorik daukazuen biotz atsitua
· Corazón encendido en odio
Gor-sorturik egoan; txunt eginik
· Como atontado
Gortari-etxeko tximiniek’ su artu zuen
· Incendiarse
Goruetan egoten ziran lengo etxekoandreak, ardazkada bi egin artean
· Hasta preparar dos husadas
Goruetan egoten ziran lengo etxekoandreak, ardazkada bi egin artean
· Pasaban el tiempo hilando
Goruetan’ etzenduen beingoan ikasi; baina geroenez’ berari inardun ta ekinaz’ maisu
eginak zagoze
· Pero con el tiempo; al fin
Gosal-artean itz-aspertu bat egiteko’ ba dute era bi mutilak; eguterako pago-ondoan
eserita
· Junto a un haya de solana
Gosal-artean itz-aspertu bat egiteko’ ba dute era bi mutilak; eguterako pago-ondoan
eserita
· Oportunidad de charlar a sus anchas
Gosaldu du ito-itoka
· Precipitadamente
Gosaldu ondorean’ alkarrekin igo ziran, aize ederra artzera
· A airearse; a tomar el fresco
Gosal-legea eginda’ muxarretara doaz gazte biak
· Despachado el desayuno
Gosal-ondoan’ astiro astiro, Pilipa-nera inguratuko naiz; ondorean, euria bada’
Tingladura joango gera
· Si el tiempo está de lluvia
Gosal-ondoan’ astiro astiro, Pilipa-nera inguratuko naiz; ondorean, euria bada’
Tingladura joango gera
· Despacito, despacito
Gosal-ondoan’ astiro astiro, Pilipa-nera inguratuko naiz; ondorean, euria bada’
Tingladura joango gera
· Me llegará a la posada P
Gosari ederra eman dit beintzat, ama! -Bai bear!
· Tal habría sido mi deber... N.B. Intraducible. Notar la discreción con que se declina el
elogio
Gosari ezin-obea idukiko degu: gozoaren gozoz beatzak milikatuko dituzu
· Te vas a chupar los dedos de gusto
Gose aundia dator baztarretatik; eta barrena berdindu nai duenak’ egin bearko du
atxurrean
· Quien no quiera pasar hambre
Gose badu’ ekingo dio orri ere: ezin-da-bestean eltzen dio patatari oilo onek
· A falta de otra cosa solamente come de eso
Gose badu’ ekingo dio orri ere: ezin-da-bestean eltzen dio patatari oilo onek
· Si tienes ganas
Gose baino’ begi gehiago
· De uno que se sirve más de lo que puede comer
Gose bear du gure katuak, bezperako ogia jateko... Oso gose!
· Mucha hambre tiene que tener... para
Gose da, egarri da’ haragiaren atseginetan dabilana. Sar bedi begietaraino; una ahal
diteke eta neka; baina ez ase
· Cansarse sí, pero no saciarse
Gose da, egarri da’ haragiaren atseginetan dabilana... Sar bedi begietaraino; una ahal
diteke eta neka; baina ez ase
· Meterse hasta la coronilla
Gose dagonarenganik’ ez daiteke lan onik
· El hambre es mala consejera
Gose dagonaren-ganik’ ez daiteke lan onik
· No se puede esperar de él cosa buena...; todo se puede temer de él
Gose dagonarentzat’ ogi beltzik ez
· A buen hambre no hay pan duro
Gose danari jan onak’ indarrak eta gogoa bizkortuten deutsa
· Un alimento sano
Gose ez denean, janari; ateri denean, estalki
· A destiempo
Gose eztanean’ janaria!... Aterri danean’ estalkia!
· Más vale prevenir que tener que remediar
Gose galantaz emen naukok, zutik nekez’ aspaldian
· Sin poder apenas tenerme de pie
Gose gorria ikusi ginuen gerla-ondoko urtetan
· Pasamos un hambre canina
Gose izugarria baita’ begia argitu zitzaion diru-soinua aditzean
· Es muy codicioso de dinero
Gose nintzan’ ta jatekoa eman zinidaten; egarri nintzan’ ta edatekoa ere bai...
 · Me disteis de comer; de beber
Gosea baino begia luzeego... Jan dezaken baino geiago artzen duenaz
· Comer con los ojos
Gosea baino ezta agiri inundik
· Hambre por todos lados
Gosea bera’ jaki
· A buen hambre no hay pan duro
Gosea daukenak’ begie argi
· El hambre aguza la vista... y el ingenio
Gosea galanta dogula?... Batek aitatu lei gosea! Or ibili dira, gure lepotik zerbait
arrapateko beti koipea darioela!
· Quién habla de hambre! Quiénes son ellos para decirlo!
Gosea galanta dogula?... Batek aitatu lei gosea! Or ibili dira, gure lepotik zerbait
arrapateko, beti koipea darioela!
· Siempre con adulaciones
Gosea galanta dogula ipini dau paper orretan’ emengo urdakumaren batek. Egia
balitz-be, inori zer? Eske ez bagajoakoz
· Qué le importa a nadie?
Gosea ilteari ezteritxo naiko
· No le parece bastante
Gosea’ lanik-ezak sortu du
· Paro obrero, falta de trabajo
Gosea’ ongailu handia da... Onkailu. G
· Excelente condimento
Gosea, otza, lo gozorik egin-ezina ta zeinbat beste atsakaba daroaz!
· Imposibilidad de dormir tranquilamente
Gosea pasatzen agola? Jan-gabe al daukak lepondo ori?
· No tendrías ese gordo pescuezo si no te diésemos de comer
Gosea ta zarpila zeriela ikusi zitun mutil gizajoak
· Famélicos y andrajosos
Gosea zer dan’ oraindik eztakigu; bada nunbaitik ere’ beti, zor edo lor’ inguratu degu
· Siempre hemos conseguido lo indispensable para vivir
Gosea zer dan’ oraindik eztakigu; bada nunbaitik ere’ beti, zor edo lor’ inguratu degu
· De una manera o de otra; entre deudas y quebraderos de cabeza
Goseagaz biortuta nengoan
· Tenía un hambre canina. Me moría de hambre
Goseai jaten ematen zien
· A los hambrientos
Goseak artutean eztaroaz il gitxi, batean-da bestean
· Cuando hace presa el hambre
Goseak artutean eztaroaz il gitxi, batean-da bestean
· En cualquier parte
Goseak bazaude’ jan ezazu zeure birigarro ori, zeuk gertututa; nik oraindik
babarruna atzera daukat
· Aún tardarán en hacerse las alubias
Goseak bazaude’ jan ezazu zeure birigarro ori, zeuk gertututa; nik oraindik
babarruna atzera daukat
 · Guisado por ti mismo
Goseak beartuta’ zenbait galburu eskuen artean aletu zituzten
· Obligados por el hambre
Goseak begiik gorriik ditu...’ ta jendea mugitzen asiko da laster
· El hambre es mala consejera; necesidad aguza el ingenio, no perdona
Goseak dagonak’ begia erne
· El hambre aguza el ingenio; es hábil en recursos
Goseak dagonarentzat’ arto otza ona
· A buen hambre no hay pan duro
Goseak erdibitan dago jendea...; nago
· Se está muriendo de hambre
Goseak eregita gelditu ginan, Munitibarr-era eldu baino len
· Reventábamos de hambre
Goseak’ erio-bizian zeuden
· Se morían de hambre
Goseak estututa’ legeak agintzen zuenaz-bestera, ogi aiek jan zituzten
· Estrechados por el hambre
Goseak estututen dau otsoa; ezteutso emoten eizeak’ ta berarragaz ez atondu
· Le acosa el hambre
Goseak estututen dau otsoa; ezteutso emoten eizeak’ ta berarragaz ez atondu
· No le da bastante la caza
Goseak eta alkandorik ez, errukarria ibilera’ ez nintzan mutil bikaina etorri Kubako
gerratik Kilimon-errekaldera
· Vine hecho una lástima a mi aldea
Goseak eta diru-gureak garoez beti lanera...
· El afán de ganar
Goseak eta egarriak’ asko galdu bear zituen
· Iban a perecer muchos de hambre y sed
Goseak eta egarriak galtzeko zorian zijoan Jose, non zebilen etzekiala, ezkerrera edo
eskubira ekiteko zalantzan
· Casi muerto de hambre y de sed
Goseak eta egarriak hiltzera zeraman
· Se moría de
Goseak eta etsaiak bidez-bide derabilten otsoa iduri du
· Un lobo errante, inducido por
Goseak eta nekeak ehoa zen
· Estaba rendido de cansancio y de hambre
Goseak ez du pentsamentu onik
· El hambre es mala consejera
Goseak ez duala barkatzen esaten da
· La necesidad carece de ley
Goseak galduko zun garbituko zun arratoi polit ura
· Se moriría de hambre seguramente
Goseak hilen ditin hire umeak
· Tus hijos morirán de hambre
Goseak hilen du’ adinera-gabe
· Antes de llegar al uso de razón
Goseak hiltzer daude asko ta asko ogia txikitu gabeaz
· Muriéndose de hambre
Goseak ia galduan dago jente asko
· Están casi muertos de hambre
Goseak ibiltzen zan, askotan baraurik gizon zur au: beti mordoilorako dirua naiean’
baina gorputzarentzat deus ere ez opa
· Vivía a ración de hambre
Goseak ibiltzen zan, askotan baraurik gizon zur au: beti mordoilorako dirua naiean’
baina gorputzarentzat deus ere ez opa
· Buscando siempre dinero para el zacuto
Goseak ibiltzen zan, askotan baraurik gizon zur au: beti mordoilorako dirua naiean’
baina gorputzarentzat deus ere ez opa
· Privando de lo suyo al estómago
Goseak ihartua dagon haurttoa
· Parvulito demacrado, famélico
Goseak il bear ninduen’ ta lotsearen lotseaz neure begiak lurrari josita nituela’
eskean asi nintzan. Ai, zelako lotsariak igaro bear izan nituen lelengo aldietan!
· Con la cara caída de vergüenza
Goseak il bear ninduen’ ta lotsearen lotseaz neure begiak lurrari josita nituela’
eskean asi nintzan. Ai, zelako lotsariak igaro bear izan nituen lelengo aldietan!
· Cuánta vergüenza hube de pasar!
Goseak il bear ninduen’ ta lotsearen lotseaz neure begiak lurrari josita nituela’
eskean asi nintzan. Ai, zelako lotsariak igaro bear izan nituen lenengo aldietan!
· Me moría de hambre
Goseak il bear ninduen’ ta lotsearen lotseaz neure begiak lurrari josita nituela’
eskean asi nintzan. Ai, zelako lotsariak igaro izan nituen lelengo aldietan!
· A los comienzos
Goseak il dagiazala ortxe!
· Que se mueran de hambre!
Goseak ilik arkietan direanai berba gozo labanak esaten badeutsezu eta ezer-bere
emon ez’ zer dabe ori esateaz?
· Qué sacan o ganan ellos con eso?
Goseak ilik arkietan direanai berba gozo labanak esaten badeutsezu eta ezer-bere
emon ez’ zer dabe ori esateaz?
· Decirle unas palabras halagüeñas
Goseak ilik bezala dauzka bere umeak
· Como muertos de hambre
Goseak iltzen dauzkate aurrak
· Los tienen muertos de hambre
Goseak iltzen etxean’ an dauka andrea
· Muriéndose de hambre
Goseak irriturik gaude
· Con muchas ganas de comer
Goseak kendu dizkit ederki amona onek! Ez neretzat kaltean!
· Buena falta me hacía! Qué bien me vino!
Goseak txantxik eztu
· El hambre no admite bromas
Goseak txuti ezin-egonik zeuden, erdiak larru gorrian
· Sin poderse tener en pie, extenuados
Goseak-ilik sartu ziren bi mutil
· Muertos de hambre; famélicos
Gose-aldi aundiren bat izan du nunbait
· Tiene hambre atrasada según parece
Gosean euki zuten, berak zionez
· Lo tuvieron de hambre
Gosean’ ez naz joango eske ni zugana
· No iré donde ti a mendigar
Gosearen eta otzaren indarrez’ anka bat zuloan zeukan, amak
· Un pie en el sepulcro
Goseari zerbait eman bear zitzaion
· No había más remedio que engañar el hambre de algún modo
Goseaz galdua egoan Peru
· Desfallecido de hambre
Gose-bedarraren ganean ipini dozuez gaur oinak
· Qué buen apetito tenéis hoy!
Gose-bedarraren ganean oinak ipini ditu
· Tiene excelente apetito
Gose-gose eginda jetxi ginan menditik eguerdian, bazkaritara
· Con muchas ganas de comer
Gose-pasia arkitzen dala dirudi
· Muerto de hambre
Goserik asko ezautu eban Peruk aitaren ondoan
· Pasó mucha hambre
Goserik dagonak’ begiik argi
· Necesidad carece de ley. El hambre aguza la vista para buscar recursos; espabila
Goserik dagonak’ zerbait ikusten du, jana dagoan lekuan..., naiz ilunpean egon
· El hambre aguza la vista
Goserik etzuun erakutsiko pasa-araziko gure amak’ ... bainan arek jarritakoa jan
bear izaten zan
· No hizo pasar hambre
Goserik ez Etarte-n; lana erruz egin bearra
· No se pasaba hambre; pero sí que hacía falta trabajar de firme
Goserik eztue ikusi orain artean, oilo oek
· No han pasado hambre
Goserik ere’ nik jotzen diet denari soinua berdin
· Aun hambriento y todo
Gosete andia sartu da inguruotako baserrietan
· Padecen de una gran penuria
Gosete latz bat sortu zan
· Un hambre terrible
Gosetea dute Russian; jendea ulia bezala hiltzen ari
· Se está muriendo la gente como moscas
Gosetea sortu zanean’ kanpora irtenda belarrak biltzen asi ziran, gosea zerbait
elikatzeko
 · Para contentar el hambre
Goseteak xahutzen hari zuen lurra
· La tierra desfallecía de hambre
Gosete-denbora hartan’ eliza-gizon bat ere joan zitzaion, otoi’ eman zezola olio-xorta
bat
· Que por favor le diese
Goseturik egozan geienak, ia guztiak gogo andikoak; bat bakarrik jankartxoa
· De gran apetito casi todos; solo uno inapetente
Gosetzen danean jango du
· Ya comerá cuando tenga ganas
Gosez idikirik dago astoa’ majaderan ez daukala lastoaren piskik
· Muerto de hambre
Gosez idikirik dago astoa’ majaderan ez daukala lastoaren piskik
· Ni un poco de paja
Gosez irrikiturik’ eizera atera zan bein zulotik leoia
· Estrechado por el hambre
Gosez ta gurariz artuten dan janariak’ gorputzean-bere oba egiten dau
· Hace más provecho
Gosezto aundi bat da zure laguna
· Un hambrón... un muerto de hambre
Gox goiz jagia ezta eguntsentia
· No por mucho madrugar amanece más temprano
Goxaldean Goiz-aldean, or ordu batak inguruen’ altara nausiko argiek berez ixitu ei
ziran
· A eso de la una
Goxatu du
· Ha amainado el viento
Goxean oilarrak jo ebanean’ ixera bertan itxite eskapau ixan eioan mutilaren
gorputzak
· Cuando el gallo cantó
Goxereanik eta arratsera egin bear dozuzanak
· De la mañana a la noche
Goxoa ikusi beagu bear degu aren arpegia!
· Bueno se va a poner! Qué cara va a poner!
Goxoenera atera gaituk oraingoan. Arri-artetik belazeko bidera
· A suelo blando, agradable
Goxoenetik goxoenera ari da katua, arrai-jaten
· Empezando por lo más sabroso
Goxo-goxo sartzen da barrura...; baina azkenean’ sugearen antzera ozka egiten du...
Ardoak
· Entra muy suavemente
Goxo-goxotan jarri zituzten neska-mutil biak maitaki alkarren. Beren gurasoak
· Consiguieron que se encariñasen
Goxoogo ezpazegoken pagape artan!
· Pues no se estaba poco bien...! Qué bien se estaba allí!
Goxoon goxoona’ ementxe egongo nintzan
· Donde más a gusto habría estado
Goxotasun hori’ etzuen axaletikakoa
· No era de labios afuera; no era fingido
Goxotu bat artu nuen su ondoan
· Me conforté al amor de la lumbre
Gozabideetarako egarri ori’ amets bat da
· La sed de goces
Gozagarri bat bilatuko ez ote degu Ama gaxo onentzat? Euskal-erriarentzat
· Buscar alivio o consuelo
Gozagarria da udan kerizpetxoa
· Dulce es la sombra, el refugio sombreado
Gozagarrien gozagarria dogu ori egitea
· Dulce entre todas las dulzuras
Gozagiroz dago aldi huntan. Gozaldiz dago
· Está de buen temple
Gozakaitz eta zepotzak izan dira ilbeltza eta otsaila: aitona zarrok garbitu bear,
dardara eginaz ortzak
· Desabridos, desapacibles
Gozakaitz eta zepotzak izan dira ilbeltza eta otsaila: aitona zarrok garbitu bear,
dardara eginaz ortzak
· Parecían querer acabar con nosotros
Gozakaitza beste konturik eztu katu onek
· Es caprichoso, antojadizo, descontentadizo
Gozakaitz-aldiak eta barrungo iluntasunak artzen zuenean Saul’ Davidek arpa jotzen
zion
· Accesos de cólera y melancolías
Gozalea egiteko’ osina franko ekarria naiz ortik. Txerrientzako
· Un pienso, ??
Gozamen-gabe sortu zuenari inolako minik eman-gabe jaio zan
· A quien lo concibió sin deleite
Goza-mizkek’ galdue daukie Gozagarri geiegiz’ aurra gaxo
· Ruina para la salud
Goza-mizkek’ galdue daukie Gozagarri geiegiz’ aurra gaxo
· Laminería o exceso de golosinas
Gozaro egon ginean’ a euskera eztitsua entzuten
· Estuvimos deleitándonos; era una delicia escuchar
Gozaro, ondo esanaz’ itxuli eben etxera
· Con buenas palabras, suavemente
Gozatuko da, loratuko da, ori aditzen badizu
· Esponjarse de satisfacción
Gozo dira lenengoan, bigun sartzen dira biotzean gurari zitalok; baina azkenean
desesperazinora eroan oi-dabe
· Son muy agradables al principio
Gozo eta bigun iragoko da ardaoa zure eztarritik; baina guenean’ sugeak-legez jango
deutzu zeure barrua
· Al fin
Gozo gaiztoko gizona
· Antipático, desabrido
Gozo gitxikoa da bazkal-ostekoa...; baina gozo-gozoa’ goiz-aldeko loa
· Trae poca satisfacción
Gozo huna ona du aiztur horrek
· Tiene buen temple
Gozo jartzen du auzoko nekazari arrek’ jotzen duen lurra
· Pone a la tierra en buenas condiciones de fertilidad
Gozo jaten zitula-ta... jarri nizkion perretxiku aek
· Por eso de que los comía a gusto
Gozo onean jartzen geranean, ateratzen ditugu olako kontu zarrak
· Cuando estamos de buen ánimo
Gozo oneko sorbatza dau aizkora onek
· Filo de buen temple
Gozo onik izango ez al dau! -Su gaistok erreko al dau!
· Forrmulas usuales de imprecación
Gozoa dago!.- Bai, belea egon dan esola baino gozoagoa!
· Sí por cierto; no faltarán cosas peores de comer
Gozoa jarri dizugu zure Seme eder ori! pekatariok
· En buen estado hemos puesto a tu Hijo por nuestros pecados! De qué traza!
Gozoago artzen det eguardikoa artsaldean
· Lo como más a gusto
Gozoago egiten jatzun jakia
· El manjar que te gusta más
Gozo-bagako edo gozo-gitxiko lurra
· Tierra no jugosa
Gozo-gabe bizi da ori... Gozo-gabeko bizimodua dauka
· No tiene paz consigo mismo. Vive disgustado
Gozogabeko gizon orrekin’ ezin burutu det
· Con ese hombre desapacible
Gozo-gozo artu zituen Jesus-ek’ jende gaixo aiek
· Los acogió con gran dulzura
Gozo-gozo irakurtzen dituzte gure paperak
· Con fruición
Gozo-gozorik entzun daidala, Jauna, zorionekoen deia! Azken-egunean
· Que pueda yo escuchar gozosamente
Gozo-gozotan lo egoan katu polit bat
· Dormía plácidamente
Gozo-guraz egoan umea, erreten
· Consumiéndose de deseos de golosinas
Gozo-gurea, ondasun-gurea, agindu-gurea
· Apetito de goce o sensualidad
Gozokerietan bizi izan dena’ lazten da, heriotzeak jotzen dionean gogoa
· Quien ha vivido nadando en delicias... se turba
Gozokerietan bizi izan dena’ lazten da, heriotzeak jotzen dionean gogoa
· Cuando le viene el pensamiento de la muerte
Gozorik ari da. Jaten, katua
· Se ve que está a gusto, comiendo
Gozorik eztuen laguna du
 · Un compañero sin atractivo
Gozorik eztut’ zutaz goza nadin-artean
· No tengo sosiego o reposo hasta que
Gozorik-gabe ari da jaten
· Sin ganas, sin gusto
Gozorik-gabe jaten ari zera
· Sin gusto, a desgana
Gozorik-gabeko gizona da
· Hombre desabrido, destemplado
Gozotan’ aitak ekarri-ala jaten dogu
· De dulces o golosinas
Gozotan entzun ditugu gazte jator oiek bertsotan
· Les hemos escuchado con fruición
Gozotan ibiltzen da, gauza saltzen ari dala
· Está en sus glorias mientras vende
Gozotan irakurri diagu ire lan ori
· Leerlo a gusto
Gozotan jan zun, atera zitzaiona
· Comer a gusto
Gozotasun osoan bizi zeitekean paradisuan gizona
· En plena delicia
Gozotasunik geieneko gauza erakutsi zigun amak: izkuntza
· El más sabroso de los saberes
Gozoz’ ahotik ezin-utzia da sagardoa; arduran edateko’ frango ona da; nahiz ez duen
bertzea balio
· Es de delicioso sabor
Gozoz’ ahotik ezin-utzia da sagardoa; arduran edateko’ frango ona da, nahiz ez duen
bertzea balio
· Para bebida ordinaria
Gozoz ez nagoke; bozkarioak gaindi gainez egiten deraut dit, hertstura guzien erdian
· No quepo en mí de gozo
Gozozko bidietan ez da aldaparikan
· Sarna con gusto no pica...
Gozua biar dabela eskolara juateko? Zelakua da berau?... Duala eskolara! Ez-aiona
sentimorik emon, eperdien baino!
· Pero qué chiquillo éste! Y le vas a dar para comprar el caramelo?
Grabiel ogiginaren morroia ere’ garratzenetarikoa ei zan
· Inflexible, despiadado, exigente
Grabiel, oihu hek entzunik’ ixilik zagon bere onetan
· Permanecía callado, y con razón. Por la cuenta que le traía
Gramola bat ekarri dautsoe, bere buruz ibili oi diranetakoa
· De esas automáticas
Grauk bi paretak eman’ ... ta Vegak arrapa: ain da bizija! Pelota-partiduan
· No deja perder una: como es tan ágil!
Grazi ederreko euria zan, igande goizekoa
· Lluvia bienhechora
Grazi onean ari du euria: azkar iraaziko du. Iragaziko du, lurrean
 · Empapar la tierra; penetrarla
Grazi onean ari du euria: azkar iraaziko du. Iragaziko du, lurrean
· Está lloviendo como una bendición
Grazia aurkitu dut zure begien aitzinean’ ez naizelarik, jauna, zure sehietarik
neskameetarik baten bete
· Aun cuando no pueda compararme a ninguna de tus siervas
Grazia gitxi ein zetsan’ biarginak bere lepotik ainbeste barre ein-biarrak
· El que se rieran tanto a su costa
Grazian jauna: zure burutik uste oker oiek kendu!
· Despójate de esos prejuicios...!
Graziaren behar gera? -Bai baldin-bere: ori-gabe ezin dagikegu gauz onik
· Sí por cierto
Graziaren behar gera? -Bai baldin-bere: ori-gabe ezin dagikegu gauz onik
· No podemos hacer nada bueno
Graziaren eraginik’ ez diteke sumatu berez-bere
· No se puede percibir directamente
Grekoek ere ba omen zuten liburu bat oso-osoa pilotako lege guziekin... Ez ditakenik
ez da
· No es ningún imposible... Todo puede ser
Greziako errege Jorje-k’ ezkerr-eskuma seme zarren biak eukazala’ artu ebazan
Frantzia ta Italiako bialkinak
· Teniendo a derecha e izquierda a sus dos hijos mayores
Greziako erregeren babesean’ bere-gain bizi izan ziran
· Vivieron autónomos
Greziako hiri nausiaren erdiz-erdi’ zentzu handiko gizon bat zabilan karrikaz-
karrika, eguerdi-betean, argi bat eskuetan
· En pleno mediodía
Greziako hiri nausiaren erdiz-erdi’ zentzu handiko gizon bat zebilan karrikaz-
karrika, eguerdi-betean, argi bat eskuetan
· Por en medio de la capital
Grina bat zizun, alarik ere, apez zintzo onek: eskupeta ta zakurra
· Tenía una pasión dominante, la caza
Grina gaizto ori atzeratzeko eta eskuratzeko alegina egin bear du emakume
ezkonduak
· Hacer lo posible por frenar esa pasión
Grina gaizto orrek jende geiena azpira artu du
· Ha hecho presa en la mayor parte de los hombres
Grina gaizto orri atzera egiten ezpazaio’ erraz itxutzen gaitu
· Si no se le opone resistencia; si no se refrena
Grina gaiztoak gailendu dira’ ta ezin ditugu ezi
· Se han soliviantado y no podemos sujetarlas
Grina gaiztoak tiratzen gaitu...: ortatik dator makurra
· De ahí viene nuestro mal
Grina guztiak arrotzen diranean
· Alborotarse las pasiones
Grina itxua’ etxeko dabil maite bi aietan; adimena’ andik auzo
· La ciega pasión campea en ambos enamorados
Grina itxua’ etxeko dabil maite bi aietan; adimena’ andik auzo
· La razón anda ausente de ellos
Grina makurra geurekin degu’ ta ez digu inork kenduko
· El instinto perverso es inseparable de nosotros
Grina onen ume onak ekusi bear ginduke orain, zein lotsagarria dan ezagutzeko
· Sus corolarios...; sus frutos
Grina txar batek zula-zula eginda, lur-jota zutitu-ezinik uzten du apaiz gizajoa
· Corroído, carcomido por una mala pasión
Grina txarren erroak eta zainak josia daukee zure animaren lur ori; zerurako labore
gozoak or egin nai badituzu’ lanberritu bear dezu kontuz
· Cosecha fructífera de salvación
Grina txarren erroak eta zainak josia daukee zure animaren lur ori; zerurako labore
gozoak or egin nai badituzu’ lanberritu bear dezu kontuz
· Desbrozar y surcar a fondo
Grina txarren erroak eta zainak josia daukee zure animaren lur ori; zerurako labore
gozoak or egin nai badituzu’ lanberritu bear dezu kontuz
· Invadido, plagado de raíces de
Grina txarrik ez daukat zugana; ta ez txarrera artu, esan dizudana!
· Tomar a mala parte
Grina txarrik ez daukat zugana; ta ez txarrera artu, esan dizudana!
· No te tengo mala voluntad
Grina txarrik gabe mintzo zerate
· Os habéis expresado con entera correción o serenidad
Grina zuen kanporako
· Tenía inclinación para fuera
Grinarik handienean joan ziren bi fraideak komenturat, elkarren artean ziotelarik’
San Benoat etzenaz-geroz etorri’ ba zela zerbeit berriagorik
· Que sin duda había ocurrido alguna novedad
Grinarik handienean joan ziren bi fraideak komenturat, elkarren artean ziotelarik’
San Benoat etzenaz-geroz etorri’ ba zela zerbeit berriagorik
· Sumamente preocupados
Grinarik handienean joan ziren bi fraideak komenturat, elkarren artean ziotelarik’
San Benoat etzenaz-geroz etorri’ ba zela zerbeit berriagorik
· Comentando ambos
Griperik ez al dezute izan? .- Ibilin pasa det nik
· En pie; sin guardar cama
Gripez joak’ nekez bada nekez’ onerat doaz
· Agripados
Gripez joak’ nekez bada nekez’ onerat doaz
· Van mejorando
Gripez joak’ nekez bada nekez’ onerat doaz
· Aunque con mucha lentitud
Gu abertzaleok’ eskailu bezela nai gaituzte
· Menospreciar, desdeñar
Gu aientzat’ auzokoak ginan; aiek berriz gure arteko askorentzat’ etxeko anairik
maiteenak
· Unos extraños para ellos
Gu ailaatzen geran guziik’ ba due ankan bat makurre. Ez laguntzeko aitzekiren bat
· Siempre tienen algún pretexto para no ayudar
Gu’ aingeruki gera animaz, gutxixago baldin bagera ere
· Somos algo a modo de ángeles, aunque menos
Gu’ aitaren semeak gara
· No tenemos absolutamente nada
Gu alkartzerik ez dute nai jauntxoak: zerbait nago igarria... Belarra jaten jarri baino
len’ bila dezagun ogia!
· Ya lo tengo notado
Gu alkartzerik ez dute nai jauntxoak: zerbait nago igarria... Belarra jaten jarri baino
len’ bila dezagun ogia!
· Antes de que nos priven de todo
Gu Amerikan izan geran bost urteetan’ gure mutil au oso dirutu zaigu
· Se ha redondeado..; ha hecho mucho dinero
Gu Ameriketara abiatu-ezkero’ itsasoa agortuko juke Gure bear-orduan’ inork ez du
deus guri laguntzeko
· Nos persigue la mala suerte
Gu ara ordurako’ iluna da
· Habrá oscurecido ya
Gu’ arri ta makil ibili gera
· A nosotros nos ha tocado trabajar de firme
Gu’ askotan’ ez izan gizonak,... alderatzeko ere’ ta azkenean’ emakumea gailendu!...
Ori gertatzen da
· Y la mujer entonces se sube a mayores...; se nos monta encima
Gu’ askotan ez izan gizonak,... alderatzeko ere’ ta azkenean’ emakumea gailendu!...
Ori gertatzen da
· Ni mucho menos
Gu azpiratzeko xedetan?... Ago hi!
· Aguarda un poco!... Ya te cuidarás de intentarlo!
Gu ba..., eguno ta beti izango gara, orain gareanak
· Siempre, en toda la vida
Gu baino artarakoagoak izaten dira beste batzuk, idazteko
· Más hábiles
Gu baino askoz indartsuago izanik’ ala ere eztanda gaizto egiten bezala daude.
Inpernuko deabruak
· Están como a punto de estallar
Gu baino burlagarriagoak zaree benetan
· Más merecedores de burla
Gu baino errukarriagorik’ baztar gutxitan arkituko dituk
· En pocas partes
Gu baino gazteagoak ba dira izkutaturik!
· Ya han muerto otros de menos años
Gu baino geiagokoak diralakoan daude
· Creen que nos aventajan
Gu baino guriago bizi dituk aek!
· Se dan mejor vida; viven con más regalo que
Gu baino izate obeagoren batekoak ete-zirean? Ez askoxe!
 · No por cierto!
Gu baino mutil andixaguak dira orretan, eta beste gauza askotan’ eibartarrak
· Nos llevan la delantera
Gu baino obeki dagona’ ez dago gaizki...
· Expresión corriente, después de hacer una buena comida
Gu baino pizkorrago ibili dira pinu-arazoan bizkaitarrak
· Han sido más listos que nosotros
Gu bearrera gatozenean’ laguntzaile izan dakizkigula!
· Cuando nos veamos en necesidad
Gu beartu ezkero’ ... itsasoko urak ere legortuko lirake
· Siempre nos toca perder; nos persigue la mala suerte
Gu beartu ezkeroz’ itsasoan ere ez litzeke urik izanen
· La mala suerte nos persigue por todas partes
Gu beartu-ezkero’ ...itsasoko urak ere legortuko lirake
· Bastaría que nos viéramos en apuro para que
Gu beartuko baginake’ itsasoa agortuko litzake
· Nos persigue la mala suerte
Gu’ beera goaz...: zartu, kokotza luzatu, eta sudurra ere bai... Ez da gauz onik!... -Ala
bear!
· No hay otro remedio!
Gu’ beera goaz...: zartu, kokotza luzatu, ta sudurra ere bai... Ez da gauz onik!... -Ala
bear!...
· Esto va mal
Gu behartu-orduko’ errekan urik ez da izain izango
· Nos persigue la mala suerte
Gu’ belar-motxekoak gera; zuek berriz’ belar-luzekoak
· Nosotros -los del Goierri- somos unos cuitados; de poca categoría; a diferencia de
vosotros
Gu beldur’ ez dugula aise ikusiko berriz holakorik
· Mucho nos tememos, que
Gu beoen etxera joaten geranean’ ez degu kezkik izaten, zernai artzeko... -Ara ere
beinere etzerate esku-utsik joaten
· Tampoco llegáis allá con las manos vacías sin algún presente
Gu beoen etxera joaten geranean’ ez degu kezkik izaten, zernai artzeko... -Ara-re
beinere etzerate esku-utsik joaten.
· No andamos con reparos para dejarnos obsequiar por vuestras mercedes
Gu beraz kulpante’ ta berak garbi?
· Y ellos, inocentes
Gu’ beste geien aldiz-lez’ gaur-be sustrei-barik asi gara, sustrei-barik amaitzeko
· Sin fundamento; con poco fuste
Gu’ beste geien aldiz-lez’ gaur-be sustrei-barik asi gara, sustrei-barik amaitzeko
· Como casi siempre
Gu beti batean gera, jauna!
· Nosotros siempre igual. Seguimos como siempre tan pobres como antes
Gu beti’ eguzki beroenaren alde...!
· Al sol que más calienta... Oportunistas
Gu’ beti nekepean gabiltz, errukarri
 · Siempre agobiados
Gu betiko oinpean artuko ginduela uste bazun’ gu ez gera olan azpiratzekoak
· No nos dejamos someter de esa manera
Gu bezalako guti da zeruaren azpian
· Bajo la capa del cielo
Gu bezelakoak’ ba dakizu... Lan egin bearra! -Eta besteak bezelakoak, lotan egoten al
dira?
· Y los demás
Gu bidez-erdira iristerako’ amarrak joak izango dira
· Para cuando lleguemos a mitad de camino
Gu biok’ arta-soro tartetik baztarka-baztarka tiroai aldeginaz’ Ernaira ailegatu
ginan
· Flanqueando...; escurriendo el bulto
Gu biok mutikotan ginan-ainako lagun gutxi dek izaten
· Tan buenos compañeros como fuimos los dos en nuestra niñez
Gu biok tapa-tapa oinez’ Atxurira eldu ginan
· Caminando caminando
Gu biok tontordunak izan-arren’ daukaguzan seme-alabak’ ardatza baino
lerdenagoak dira: eztauke inondik korkotx-taiurik
· Son más tiesos que un huso
Gu biok tontordunak izan-arren’ daukaguzan seme-alabak’ ardatza baino
lerdenagoak dira: eztauke inondik korkotx-taiurik
· No tienen la menor traza de jorobados
Gu biok, txikitan umetan’ batera ibilten ginean eskolara
· En la niñez
Gu bizirik lurperatzeko dabiltza
· Tratan de enterrarnos vivos
Gu buruz-beeratu eta azpian artu nai ginduzkeen erromatar arroak ote zetiagu?
· Humillar, someter, avasallar
Gu danok’ ortzetan eta ezpainetan ziri bana sartuta genbiltzan mendian zear’ muinak
eta belarriak ez lertzearren, ango danbarreko-otsarekin. Kainoi-otsarekin
· Con aquel estruendo de los cañones
Gu danok’ ortzetan eta ezpainetan ziri bana sartuta genbiltzan mendian zear’ muinak
eta belarriak ez lertzearren, ango danbarreko-otsarekin. Kainoi-otsarekin
· Para no ensordecer; para no aturdirnos
Gu’ egindakoen ondorenak jasotzen ari gaituk
· Recibiendo el pago de nuestras fechorías
Gu elgarrekin samurtu-orduko’ etsaia bizkarrean ginuke
· En cuanto riñéramos unos con otros
Gu elkarrekin samurtu-orduko’ etsaia bizkarrean ginuke
· Se nos echaría encima
Gu emen asko gauden bezela’ poltsatik arin-antzean juan ziran Amerikara lagun oiek
· Bastante flojos de bolsa
Gu emen gauden bitartean’ zuk leiotik zaindu zazu’ noiz datorren ama
· Estáte al acecho
Gu eoskorrak gera, ta ezin genezake batasunik egin. Egos-gogorrak
· Ingobernables
Gu errukinak!... Ume onexek kendu bear digu bizia’ eta bialdu bear du bere burua
kalabozon batera!
· Ay de nosotrso! Desventurados de nosotros! -Pobres de nosotros!
Gu errukinak!... Ume onexek kendu bear digu bizia’ eta bialdu bear du bere burua
kalabozon batera!
· Ha de parar en un presidio
Gu estu-estuan beti garabilezanak estu ikusita, arduratan jarriko al gara?
· Los que no hacen más que maltratarnos
Gu estu-estuan beti garabilezanak estu ikusita, arduratan jarriko al gara?
· Nos vamos a preocupar?
Gu estututa ibili-arren’ zabal bizi zan a
· Aquel vivía a sus anchas
Gu etortzen gare-bai’ zu etorria izanen zare
· Para cuando lleguemos nosotros
Gu etxean itzuli’ gaitzak eman zion
· Una vez vueltos a casa
Gu etxera itzuli’ gaitzak eman zion
· Le dio el ataque
Gu euskaldunok’ beti zugana zorretan izango gera
· Siempre te seremos deudores
Gu ez gabiltz ondo...: alde egin dogu geure bidetik
· Nos hemos desviado de la ruta
Gu ez gabiltzka bertze bertze deus xedek... Horregatik ez dugu guk orai-arte baino
sos gehiago zarpan sartuko
· No por eso vamos a ganar un ochavo más
Gu ez gabiltzka bertze deus xedek... Horregatik ez dugu guk orai-arte baino sos
gehiago zarpan sartuko
· No nos mueve ningún otro designio
Gu ez gaude ortarako ikasiak... Gaur gaur bezela’ ez dakigu landarea zainez-gora edo
zainez-beera sartzen dan
· No sabemos si se planta con las raíces arriba o con las raíces abajo... No entendemos
nada de eso
Gu ez gera ortarako jaioak; buru gogorrak gera-ta
· No valemos o servimos para eso
Gu ez gera sasikume: Jainkoa beste Aitarik ez dugu
· No hemos nacido de la prostitución; no somos unos bastardos
Gu’ ezagututen gaitue, erri eta erbeste’ zelakoak garen
· Tanto en el país como en el extranjero
Gu’ ezertan ez gera gureak; eta gure naia egiteko biderik ez degu
· No nos pertenecemos en absoluto
Gu ezkara asko-askotzarik ikaratzen’ orrenbeste eper arrapatzeaz
· No nos sorprende demasiado
Gu ezkoaz beintzat buruari errekara isten’ arek Z ipini daula, ta beste onek S ipini
daula
· No nos vamos a tirar al río...; no nos vamos a suicidar por tan poca cosa
Gu ezkondu ginanean’ bikario jaunak egieuskuzan, bear izan ziran jira-bira guztiak
· Todas las gestiones o trámites que hubo menester
Gu eztitan gengozan, euren izketa entzuten’ zigarroa erre ta zigarroa erre
· Estábamos en nuestras glorias
Gu gagozan erri onetan’ eztago, ez ikastolarik, ez Jaungoikoaren entzuterik
· Ni ha oído nadie hablar de Dios
Gu gara beti azkenak
· A nosotros nos toca siempre el último lugar
Gu gara’ geu; ez obeak’ eta ez txarragoak; baina geu
· Nosotros somos nosotros; tenemos nuestra propia personalidad
Gu’ garria okertuta barrearen barreaz zueri begira egongo gara bitartean
· Retorciéndonos de risa
Gu gaude gailen! gure atzetik zuek!
· Somos los vencedores! Vosotros a callar!
Gu gauden maira biltzeko esan diot; laixter emen degu. Lagun ona da
· Le he dicho que se junte a nosotros en el comedor
Gu’ geiegiak gareela dinotse; egunak berea bear dabela-ta
· Que hay que hacer honor a la fiesta permitiéndose alguna licencia
Gu’ geiegiak gareela dinotse; egunak berea bear dabela-ta
· Que hay que hacer honor a la fiesta permitiéndose alguna licencia
Gu’ geiegiak gareela dinotse; egunak berea bear dabela-ta
· Que somos exageradas, demasiado exigentes, rigoristas
Gu geldirikan egonagatik’ ba ziok zeinek egina... Zegok
· No faltará quien lo haga
Gu, geren pixkean’ liburutan ikasi duten batzuk baino jantziagoak geunden
· Con toda nuestra poquedad
Gu, geren pixkean’ liburutan ikasi duten batzuk baino jantziagoak geunden
· Estábamos mejor impuestos
Gu gerok, garan adina’ zureak gara
· Cuanto somos
Gu gerok ere’ galduak gara, Jaungoikoa Jaungoiko den arterako
· Mientras Dios sea Dios; eternamente
Gu gizon-beartu’ eta etxeko gizonak... danak kanpoan!
· Tener necesidad de la ayuda de algún hombre
Gu’ goitikoak gera!... zer uste zenduten?
· Parecen decir con su manera de vestir y sus modales: Nosotras somos de categoría
superior...
Gu gora-beran’ ... zotz bat-barik utzi gura bagaitu-be’ ... or konpon!
· Si nos lo quiere quitar todo
Gu goxo-goxo lotan gaudela; zenbat aldiz aiek liburu-gainean dar-dar otzak egon ote
dira!
· Tiritando de frío
Gu goxo-goxo lotan gaudela, zenbat aldiz aiek liburu-gainean dar-dar otzak egon ote
dira!
· Durmiendo dulcemente
Gu guziok’ ondo; anai gaztea soldaduzkara dijoala-ezik
· Salvo que; sólo que
Gu guzion beharretan da Frantzia
· Necesita de todos nosotros
Gu hasi behar ote ginen, hau eskein, hura eskein?
· Acaso nos tocaba a nosotros la iniciativa de las ofertas?
Gu’ hura baino minberago gaude gure fedearen gainean
· Seguimos siendo más sensibles o susceptibles que él
Gu ikusirik’ bereala asi ziran xaxa-zaleak’ gu ere kantatzen asteko... Agur gozo bana
egin bai guk’ baina bertsorik ez nolanaietan
· Pronto empezaron los provocadores de siempre a incitarnos
Gu il ta ere’ zakuak errotara joango ttuk dituk
· Nadie es imprescindible en este mundo
Gu ilda gero-be’ astoak errotara joango dira
· Nadie es imprescindible para la marcha del mundo
Gu ilda-be’ astoak errotara joango dira...
· Nadie es indispensable en este mundo
Gu ilda-bere’ zorruak errotara... Ezegaitik ezta estutu bear...
· Aun cuando yo muera, el mundo seguirá su marcha
Gu irten ginan bide zuzenetik. gu: ez beste oriek
· Somos nosotros los descaminados
Gu irurok’ sasi-eskola geiegi egindakoak-be ba gara ta... oba dogu onean ta kontuz
ibili
· Como, al fin, somos de poca instrucción por haber hecho demasiadas calvas
Gu ixildu ta orrek’ bere burua indartu egiten du
· Si cedemos callando, se engalla más
Gu jantziagoak ginan Naparroako neskak baino; guk’ josten ba genkian; aek ez
· Teníamos más preparación; éramos más instruidas
Gu jeikitzen geran baino goizago jeiki bear du, etxe ortan asmatuko dunak!
· Muy listo tendrá que ser para...! No hay manera de acertar ahí
Gu jendearen aopen txarrean zergatik ote gabiltza? Zuen mingainak dirala bide.
· Por qué andan hablando mal de nosotros?
Gu, kastaz jatorriz’ oso aurrekoz gera leitzarrak
· Desde lejanos tiempos...; desde muy lejanos antepasados
Gu lagun ginduezala, gure indarren bidez jaso zituen euren buru makurtuak
· Gracias a su alianza con nosotros
Gu’ lanak ezin zuzenduz...; eta beste batzuk’ orlako aukerak!
· Sin poder dar abasto; sobrecargados
Gu’ lanak ezin zuzenduz..., eta beste batzuk’ orlako aukerak!
· Y otros, disfrutando de tanta holgura y comodidad!
Gu’ lapurretara goaz, ez eriotzarik egitera
· Y no a asesinar; no a matar
Gu larri ta puz-ka prestaeretan ari ginala’ naparrak sukarr ustela deitzen omen
dioten gaitz zitala’ jo-aldi batzuek egiten asi zan; ta gerorako utzi da Euskaristi-
Batzarra
· Mientras andábamos afanosos en los preparativos
Gu larri ta puz-ka prestaretan ari ginala’ naparrak sukarr ustela deitzen omen dioten
gaitz zitala’ jo-aldi batzuek egiten asi zan; ta gerorako utzi da Eukaristi-Batzarra
· Empezaron a darse casos de tifus
Gu’ lengo esanetan gara orain-be
· Nos mantenemos en lo dicho
Gu nekazariok’ biziaren aldera beti; areek gerrariak’ bestera gogoa
· Trabajando en pro de la vida
Gu nekazariok’ biziaren aldera beti; areek gerrariak’ bestera gogoa
· Piensan en sentido contrario
Gu’ neskatiletatik gara adiskide
· Desde nuestra mocedad
Gu neurri ibili! ez geiegi aurreratu!
· Seguid andando a nuestro compás
Gu noiz etorriko egongo dok
· A ver cuándo llegamos
Gu nor izatera’ etzan Sakramentu orren bearrik
· Si fuéramos lo que debiéramos ser
Gu nundik galduko dabiltza jauntxo oiek
· Andan buscando el modo de perdernos
Gu onat etorritatik’ sei urte
· Desde que vinimos
Gu’ ondorengo adarrak gera; bertsolaria’ aitona zan
· Nosotros no somos sino sus vástagos
Gu onezkero luzaroko ez gaudena’ ba dakizu
· Que ya no me queda mucho tiempo de vida
Gu orain’ kito! ta... jo nai dezun lekura!
· Apela ahora donde quieras!
Gu’ orlako kaskarinak gaituk; izan... ta izango
· Sin poderlo remediar
Gu orrela gabiltza.., ta gero’ besteren bizkarra ikusten degu!
· Y luego, censuramos los defectos del prójimo
Gu oso umeak ginan, artean
· Eramos aún muy niños
Gu pobriok’ atzera itziten gaituzu... -Nik atzera itxi?... Aunek esango-tzu’ nik atzera
itxitzen dotan inor
· No nos cotizas; nos desdeñas... Que diga ésta si
Gu’ pozaren pozak geunden, lertzeko zorian
· No cabiendo en sí de gozo
Gu’ senitarte guzia izan gera zeeteria: guziok galbaian eralgiak... aita zanak esan oi
zigun bezala
· Toda nuestra parentela somos de pequeña estatura
Gu’ urte askotarako ez gaude... Kontuuk aterako ditu!
· Que piense en el futuro!
Gu’ urte askotarako ez gaude... Kontuuk aterako ditu!
· No viviremos ya muchos años
Gu zaarrok, Peru, entzungurak ba gara; baina ikusgurak izatea alper dogu: begi
lausoak doguz-da
· No sacamos nada con ser curiosos
Gu zabartuenak geunden orduan, lapurra bezela etorriko zala erioa, esan zigun
· A la hora en que estuviéramos más descuidados
Gu zartu gera; gure morroiak ere irurogeta bosten bat urte izango ditu; senar-
emazteak eta alabatxo bi bakarrik gaude...’ ta lanak dira emen!
 · Buenos apuros pasamos para llegar a todo...!
Gu Zelairat heltzean’ argi zabala zen: urezko iguzki eder bat zeruari gora zoan
· Ya era francamente de día
Gu zure behar handitan ginelarik itzali zira
· Cuando más te necesitábamos
Gu zurikatu naiez dabiltza
· Tratan de engatusarnos
Guarda ikustean’ al zuenak al zuen dirua maietik artu’ ta joku-etxetik itzuli egitea,
zan oitura
· Arramblando cada uno el dinero que pudiese
Guardak aldegin eta gauzak paketu ziranean’ lagun biak andik Andoain-alderagoko
taberna batera joan ziran
· A una taberna más próxima todavía a Andoain
Guardasola ematez mesede egiteko, eskatu zion
· Que hiciera el favor de darle
Guardasola etxean utzi det: beartuko enintzala uste
· Creía que no iba a necesitar
Guardasola jetxi ta ireki
· Cerrar y abrir el paraguas
Guazen, asi degun sailera!
· Volvamos al tema
Guazen bertze herrira...: han ere xakurrak ba dira
· En todas partes cuecen habas
Guazen guztiok Jaunarengana, ardi galdurik atze itxi-barik mendian
· Sin dejar atrás
Gu-be atzetik asi ginean; baia baina aren makila-artetik burua osasunagaz
ataratekotan’ atzera egin gendun. Mendigoizale txikien artetik
· Para poder salir vivos y sanos de
Gu-be’ eginagaz bizi gara
· Vivimos del trabajo; no estamos ociosos
Gu-besteko abertzaleak izango dira... baina ezta agiri
· Serán tan patriotas como nosotros
Gu-besteko gizonak ziran areik-be, edonun eta edozetan
· Eran no menos valiosos que nosotros
Guda errez sortzen da’ ta mutil bikainenak or galtzen ditue itxura-gabe
· De un modo irracional o absurdo
Guda madarikatu baten ostikadak biali zitun, erritik kanpora
· Una guerra los expulsó de su pueblo
Guda onek ez dakarrenik ez da!
· Qué de tristes consecuencias trae esta guerra!
Guda zarpail unen atzaparpean erori da gizajoa
· Ha caído víctima de... esta funesta guerra
Guda-adarrak urrun otsegin dunean’ egonarririk ez du gure zaldi gazteak; ta belarri-
ikara, zain-ikara dabil
· Le tiemblan de sobresalto orejas y venas
Gud-adarra joaz dator etsaia
· Tocando la trompa guerrera
Gudan garaitu ta atzemanik’ bere menpera artu zeban Nafarroako Erregea
· Lo hizo prisionero o cautivo
Gudari areik ez dautsoe egundo atzerik emon oi etsaiari
· Nunca le vuelven la espalda al enemigo
Gudari eramango bazinueke’ ez nuke lo aundirik egingo: Jauna, nere semea’ iltzeko
zorin!
· No dormiría tranquila
Gudariak soldaduak’ lau lainetan banatu zituten Jesusen soinekoak
· Hicieron cuatro partes de sus vestidos; los repartieron entre cuatro
Gudariak tiro-keinuan jarri ziran, barrukoak urten ez egien
· En actitud de disparar; apuntando
Gudarien Jainko Jauna: lengora gaitzazu!
· Restáuranos!
Gudari-morrontzara ez-lekutara joan bearrean... bertan gelditzeko aukera ba dute
· Tienen opción a quedarse
Gudari-morrontzara ez-lekutara joan bearrean... bertan gelditzeko aukera ba dute
· En vez de tener que ir a tierras apartadas
Gudari-talda biak alkartu dira su ta salda, burruka bizian’ galtzaidu zorrotzak odol-
bila darabilezala
· Se acometen apresuradamente en reñida batalla
Gudatean jaun bati etsaiak bere lurralde guztia artu ta estuan ipinten dabenean, jaun
orrek zer egiten dau?
· Cuando le cercan o estrechan
Gu-dinakoa baizik ezpaliz bezala
· Igual a nosotros; de nuestra condición
Gudu hartan nor ziren nausitu’ jakiteko argitan, nihork ez du kondatu
· Nadie lo ha historiado a ciencia cierta
Guenean’ Jaunaren errukia lortu eban
· Por fin
Gu ere an joaten ginan karta-jokura’ ume zirtzil eta ankagorrik izanagatik
· Aunque éramos unos chiquillos
Gu ere asko gera antz onetakoak ipui ontako igelen antzeko: ardit zulatu baten
probetxu-gabe, eragiteko beste’ zorigaitzen jabe
· Sin un ardite de provecho
Gu ere asko gera antz onetakoak ipui ontako igelen antzeko: ardit zulatu baten
probetxu-gabe, eragiteko beste’ zorigaitzen jabe
· Somos muchos los que nos parecemos a éstos
Gu ere asko gera antz onetakoak ipui ontako igelen antzeko: ardit zulatu baten
probetxu-gabe, eragiteko beste’ zorigaitzen jabe
· Capaces de causar la desdicha del prójimo
Gu ere ba gera ortarako lain
· También nosotros somos capaces de hacerlo; nosotros no somos menos
Gu ere’ gogo eta xede hortako gare
· También nosotros somos de esa idea
Gu ere’ ortarako gaude: irabazirako
· Para ganar la vida; para hacer negocio
Gu ere’ ur oietan paseak gaude
 · También nosotros hemos probado esas desgracias
Gu-gainetikoa da eriotzea
· Es independiente de nosotros
Gugaiti ilteko eukan egarri erreagaz’ bidera urten eutsen’ bere bila etozan arerio
okerrai. Jesus-ek
· La ardiente sed o ansia de
Gugana aserre dagoen Aita palakatzeko
· Airado contra
Gugana diru-eske? Oiek bai eldu diotela krisailuari mokotik!
· Se han equivocado de medio a medio
Guganako dauken ikusi-ezinak erasoten dautsez orrelako ostikadak gure arerioai
· Es la envidia la que les hace dar esas coces
Guganik joat-orduan,... bere belurengo gauban, Jesusek emon euskuna.
· En su última noche
Gugatik Jesusek eraman zituen barau gorri eta neke-oinaze gogorrak
· Ayunos rigurosos
Gugatik urratu zaituzte burutik oinetarino
· Desgarrar, dejar maltrecho; maltratar
Guhaur gire maizenik’ gure minen iturri
· La causa de nuestros sufrimientos
Guhauren burua behar baginu ere behartu bertzengatik’ gure eginbidea da zerbait
egitea
· Aunque hubiéramos de causarnos alguna molestia
Guhauren gain uzten bagitutzu, Jauna’ itotzen gira eta galtzen
· Si nos abandonas a nosotros mismos
Guk adirazi-alak baino agitz eta andiagoak izan ziran
· Más de lo que pudiéramos dar a entender
Guk aditu izan genduan’ beti orrela ibili-bearra daukala, mundua mundu dan arte
· Hasta el fin de los tiempos
Guk alkerik ekus ez genezan Jesusen begietan
· Para que no pasáramos vergüenza
Guk amama asko daukaguzan-ezkero’ ez gara geure orratzak goratuten ibiliko
· No vamos a hacer el elogio de nuestras habilidades; de nuestros valores
Guk antolatu zure galtzak? Ba dugu hoberik segurki! Guk guharenak bezala’
zuhaurek josizkitzu!... Andre moko-mehea’ joko ginuen zuek eta guk...; Piarres’
harritu baizik ez zen
· No faltaba más que eso! Qué bonito! Para eso estamos!
Guk antolatu zure galtzak? Ba dugu hoberik segurki! Guk guhaurenak bezala’
zuhaurek josizkitzu! -Andre moko-mehea’ joko ginuen zuek eta guk... Piarres’
harritu baizik ez zen
· Tú y yo habríamos pegado a aquella atrevida
Guk aotan zertan ibili bear degu, oiek dirala merio?
· Por qué hemos de andar en lenguas?
Guk aragi dugularik’ mee-egun Aragia bakanetan izaten’ eta orduan ezin jan
· Mala suerte
Guk arr-aal-adina grazia emain luke
· Cuantas gracias somos capaces de recibir
Guk’ arutzean zein onutzean’ ekatx galantak artu genduzan itxasuetan; eta
izugarriko galbidietan ibili ginean
· Tanto a la ida como a la vuelta
Guk’ arutzean zein onutzean’ ekatx galantak artu genduzan itxasuetan; eta
izugarriko galbidietan ibili ginean
· Pasamos grandes tormentas
Guk askotan esan’ berea egiten du beti
· A pesar de decirle muchas veces nosotros
Guk askotan ez degu egin-onik egiten; ta egiten ditegunean ere’ erruz ta kutsugarriz
beteak egiten ditegu
· No hacemos ninguna obra buena
Guk askotan ez degu egin-onik egiten; ta egiten ditegunean ere’ erruz ta kutsugarriz
beteak egiten ditegu
· Obras llenas de tachas e imperfecciones
Guk asma-aal baino geiago egin du
· Más de lo imaginable
Guk atxitu al daiguzan baino ezkutuagokoak dira gauza goitsu oneek
· Más misteriosos de lo que podemos entender
Guk aukeratzen gendun tabernak’ izaten zuan mesede ederrik!... Gauetan’ geienean’
beteta!
· Bien favorecida que solía ser!... por la clientela que le atraíamos
Guk ba daukagu zergaitik poztu
· No nos faltan motivos de satisfacción
Guk ba genekian’ etsaiak dan-danetara zenbat ziran erri-barrenean
· En total
Guk baietz biribil-biribil esango bagendu
· Afirmar rotundamente
Guk baino aukera gitxiagogaz’ famili ederrak azi ebezan lengo zarrak
· Con menos recursos que nosotros
Guk baino biziago euko dabe gomuta au Bermeon
· Aún lo recordarán mejor en
Guk baino gehiago’ mutur eginen diote zozialistek
· Le mostrarán disgusto
Guk baino hobeki dakite gure berri
· Nos conocen mejor que nosotros mismos
Guk baino lotsa obako gurasoak ete daukeez?
· Padres más respetables que
Guk barkatzen diztegun bezela... Au gure artean’ esan utsera biurtzen da
· Se reduce a mera fórmula
Guk bear dugularik’ ubaldean eztuk urik Laguntzeko’ inor ez
· Desamparo en la necesidad
Guk bearrak’ guk bear Gerok eraman bear
· Cada cual debe soportar su propia carga
Guk beintzat gurea egin degu’ ... ta gero gerokoak!
· Y lo bailado bailado!... Y allá cuidados!
Guk bilau ez arren ere’ negarrak azkar arrapauko gaitu... Eta bitartean’ barre egin
zagun!
 · Pronto nos tocará llorar... sufrir alguna desgracia
Guk biok’ atzetxotik iarraitu geuntsen’ eurok zinoena entzun-gurarik
· Desde algo más atrás
Guk biotzean josia erabili bear gendukeana
· Bien grabado en el corazón
Guk bota-ala ur irteten dio suilari
· Se le va todo el agua que vertemos en la herrada
Guk, burua zuritua degunak’ urrutitikan usaia artzen diagu
· Los que peinamos canas... Los viejos cazamos largo
Guk, burua zuritua degunak’ urrutitikan usaia artzen diagu
· Olfatear, barruntar
Guk David-ekin zer egiteko degu?
· Qué tenemos que ver con?
Guk dugun etsairik handiena’ geure burua dugu: gerok geure buruak, galtzeintugu
· Nosotros mismos somos nuestro mayor enemigo
Guk egia’ egindako gauzetan arkitze-gu; beaz egia ta egina’ bat-tsu dira guretzako; ta
inolaz ere’ eginatik dator gure egia
· Vienen a ser lo mismo, para nosotros
Guk egin’ eta; zenbat alperrek sartzen du sabel-barruna!... ogia, jatekoa
· Cuántos ociosos comen, gracias al labrador!
Guk egin ta oiek artu...; ederki gabiltza!
· Valiente negocio el nuestro!
Guk egiten ditugun sutzar aekin, nola ez beltztu zartagiik?
· Con las grandes llamaradas de nuestro fogón
Guk egiten doguzan kako-gurutze, sino ta lapur-gurutzeakaz’ ze tentazino ta ze
tentatzaile goiartuko doguz?
· Cruces de garabato; muecas de cruces
Guk, egunaren buruan’ gogoaldi asko ditegu gogoan; baino guziak iges egiten dute,
bata bestearen atzetik
· Tenemos muchas ideas en el decurso del día
Guk eraman-ala gauza ba ginutzen, eta urrengorako utzi gendun zure liburu-pila
· Ya llevábamos suficiente carga
Guk ere ikusi degu elurra, berta-askoan
· Bien cerca de aquí
Guk’ errainuan ezagutzen genduan zein zer zan; zein zeinetakoak ziran... rekete, ala
falanje. Gau artan’ reketea egokitu zan
· Qué era cada uno; a qué formación pertenecía
Guk’ errainuan ezagutzen genduan zein zer zan; zein zeinetakoak ziran... rekete, ala
falanje. Gau artan’ reketea egokitu zan
· Resultó ser un requeté
Guk erriak orraztuten doguzala?... Itandu, itandu Otxandijon, nok orraztu dituen
erria ta ospitala! Sator-zulo galantak dagoz an!
· Esquilmar, explotar... los pueblos
Guk erriak orraztuten doguzala?... Itandu, itandu Otxandijon, nok orraztu dituen
erria ta ospitala! Sator-zulo galantak dagoz an!
· Grandes deudas o desfalcos
Guk esan bear bagendu’ eliz aldetik buelta bat egin-gabe etzuten utziko egun artan
 · De seguro que...; a buen seguro que
Guk esan esan-da’ eztu inoiz egiten lan ori
· A pesar de instarle nosotros
Guk esana gora-beera’ guzurrari ekingo dautsoela ba dakigu
· Seguirá mintiendo
Guk esana’ izan leike bat edo-batek ezbaian ipintea
· Ponerlo en duda
Guk esango geuntskioe baserritarroi... Txakur-txiki bat geiago ipini kuartiloari’ ta...
aurrera Manu!
· Y... adelante con los faroles!
Guk etxalde ederra daukagu; zu barriz maizterra zara
· Somos propietarios de buena hacienda
Guk etxean nai-ezta gendeuzkan perloi usaindunak’ orrek erosi omen zizkan nere
emazteari
· Desechados
Guk eun, berreun seireun, aleun... esaten dugun bezala’ juduek amabi mila esan oi
zuten
· Innumerables...; un número indefinido
Guk ez baitugu ikusi’ ez dugu hala zelakorik finkatuko: bertzen erranetik ari gira
· Hablo de oídas
Guk ez bezalako begiz begiratzen diote Jainkoak
· Dios los ve de otro modo que nosotros
Guk ez dakigu nola gertatu dan ikustun gure semea; galdegiozute berari, bere buruaz
mintza bedi; adinean dago
· Cómo es que ahora ve; cómo ha recobrado la vista
Guk ez dakigu nola gertatu dan ikustun gure semea; galdegiozute berari, bere buruaz
mintza bedi; adinean dago
· Edad tiene
Guk ez degu azpi-ibilirik egin; gure langintza guztia’ agirian izan da
· No hemos usado de ninguna intriga
Guk ez degu zer ikusirik auzokoaren gauzetan; saia gaitean inola al bada’ geon
egitekoetan, gure bururik ipini-gabe orrela besterenetan
· En cuanto nos sea posible
Guk ez degu zer ikusirik auzokoaren gauzetan; saia gaitean inola al bada’ geon
egitekoetan, gure bururik ipini-gabe orrela besterenetan
· No tenemos por qué meternos en
Guk ez dugu egin holako lanik
· No hemos hecho semejante cosa
Guk ez genekien orduan zer esaten genduan ere; esaera zar batek diona izango zan:
Umeen zentzuna’ etxean entzuna
· Los niños se forman por lo que oyen en casa
Guk ez-ezikan, berorren mutilak ere barrengo arra ondo ila ekarri bear du
· Se ve que ha bebido un buen trago... Se ve que ya ha matado, y bien matado, el gusano
Guk ezin daikegu egunik urratu; ezta gain-beera datorkigun gaba galazo-be
· Impedir que se nos eche encima la noche
Guk ezin daikegu egunik urratu: ezta gain-beera datorkigun gaba galazo-be
· No podemos hacer que amanezca
Guk ezin esan genezake mutil orrentzat gaizkirik
· No podemos decir nada malo de él
Guk ezkendun guzur-koipe ukendu aren bearrik, ulea erne-eragiteko: sasi galanta
bekoki-ganean azten jakun-ta
· Gran pelambrera
Guk eztakigu’ ta berak esango omen dute dan bezin ondo
· Ellos nos lo van a explicar con exactitud
Guk eztaukagu zuenganako gorrotoaren apurrik
· No os guardamos el más pequeño rencor
Guk eztaukogu ontzat izen-aldatze ori, ta bere betiko izenaz deitu gura dautsogu:
Arrasate .-Autsak daukozuez!
· Qué decididos! Qué valientes!
Guk ezteutsegu ezer esan abade diralako: euren buruen kontra eztogu egin
· No contra sus personas
Guk’ galeran lan egiteko gogorik eztaukagu
· No tenemos ganas de trabajar en pura pérdida
Guk’ gehienetan egin oi den bezala’ lenbiziko bertsua onartzen dugu izenetako
· Lo adaptamos como nombre para la composición
Guk’ gerenak egin dizkiagu; orain’ irea falta. .-Nerea? Zer nere, gero?
· Qué quieres decir con eso?... Qué es lo que tenía que hacer yo?
Guk’ gerenak egin dizkiagu; orain’ irea falta. -Nerea? Zer nere, gero?
· Nosotros ya hemos cumplido lo nuestro
Guk gerenez ezin deguke atseginik’ gure gorputzari dagozkan gauzetan baizik
· No podemos tener gusto sino
Guk gerenez ezin deguke atseginik’ gure gorputzari dagozkan gauzetan baizik
· No podemos tener gusto sino
Guk geronentzat-dina ezin bildu degu
· No ganamos ni para nosotros mismos
Guk geronez ezin ikusi degu Jainkoa, dan bezela
· Por nosotros mismos; por nuestra sola virtud
Guk geurok nasai duguna zergatik ez eskaini bazter-herriei?
· Lo que tenemos en abundancia
Guk gora baino gorago behar ditugu altxatu
· Ensalzar, glorificar
Guk gure gorputzaren ta gogoaren gain’ biderik ezertxo ere ez degu. Jainkoarenak
izanik
· No tenemos el más mínimo derecho sobre
Guk gure mina, bertzeak berea
· Todos tenemos de qué quejarnos
Guk guregana zordun direnei barkatzen derauztegun dieztegun bezala
· A nuestros deudores
Guk’ guzietara dakigu, alabeartzen geradenean
· Cuando nos vemos en el caso...; puestos en el caso
Guk Hamburgora ta ostera egiten’ amabost egun emoten ioaguzak
· Tardamos o invertimos
Guk Hamburgora ta ostera egiten’ amabost egun emoten ioaguzak
· En ir y venir
Guk ikusi zonagu ikustea!... Neskatila eder bat, urrezko soinekoakin... erregeren
semearekin dantzan...
· Figúrate lo que hemos visto!
Guk ikusirik’ bereala asi ziran xaxa-zaleak’ gu ere kantatzen asteko... Agur gozo
bana egin bai guk’ baina bertsorik ez nolanaietan
· Pero no guardamos mucho de cantarles versos así como así
Guk irabaziko geunke egundoko arinen’ zuzenean egingo balitzaz auteskundeak
· A la primera
Guk irabaziko geunke egundoko arinen’ zuzenean egingo balitzaz auteskundeak
· Si se hicieran honradamente
Guk jasan beharko zorra
· A nosotros nos tocará enjugar la deuda
Guk jotzen degunez’ or amabost mila ogerlekoren buruuk ba ditugu... Ardi ta bei
· Según nuestros cálculos
Guk lan egin eta aiek jan? Ez, ez!
· Trabajar para dejar a otros la ganancia?
Guk’ lengo lepotik daukagu burua; ta lengo lekuan biotza ere
· Seguimos siendo los mismos; no hemos cambiado de modo de pensar
Guk lez, guztiak eskatuko baleutzuez eurenak diran itzak’ onen batzuk geratuko
zintzakeze! Murri-murri; zarean baino motzago!
· Lucidos quedaríais!... Sin plumas y cacareando
Guk libre, gere-gain, gere Fedearen itzalpean jarraitu nai degu
· Dueños de nuestros destinos
Guk’ merezia besterik ez diagu gure eginegatik; onek ordea’ ez dik ezeren gaitzik egin
· Pero éste nada malo ha hecho
Guk mutila atzitu nai izan genduen; baina gu baino geiago zalako’ iges egin zigun
· Por ser más fuerte que nosotros
Guk nai degunera jarri zaite
· Accede a nuestros deseos
Guk nai genduken pake santua’ ez dago oso urrean
· No parece estar aún muy cerca; parece que está aún lejos
Guk nozitu bear’ maistra alperra daukagula-ta!
· A nosotros nos toca pagar las consecuencias de
Guk nundik-nora ez dakigula’ Jainkoak berak emongo dausku gainerako guztia
· Sin que nosotros sepamos cómo
Guk’ ogiarentzat-dina atera-ezkero’ kontentu! Gero buru-galtzerik ez, dirurik ostuko
diguten edo ez
· Sin cuidados o quebraderos de cabeza
Guk’ ogiarentzat-dina atera-ezkero’ kontentu! Gero buru-galtzerik ez, dirurik ostuko
diguten edo ez
· Con tal de ganar para pan
Guk oiloa degunean’ beti ostirala
· Siempre nos persigue la mala suerte
Guk oiloa degunean’ beti ostirala
· Nos persigue la mala suerte
Guk olan egin bear dogu euskeraz? Eztaukogu zetan. Bakotxa bere buru!
· Cada uno es dueño de escribir según su criterio
Guk olan egin bear dogu euskeraz? Eztaukogu zetan. Bakotxa bere buru!
· No hay para qué; no hay razón para ello
Guk ondo eukiteagaitik nok dauko kalterik?
· De que a nosotros nos vaya bien
Guk orai hemen baietz ihardets... eta gero gure nahiaz ala zakurraren buztanaz’
axola bera gobernamenduak... gizontasuna da hori?
· Que luego les importe un rábano nuestro deseo
Guk orain egin bear deguna da’ Elizak agintzen daben bezala neska-mutil oek beren
bizimodu onean ifini’ eta berentzako labaki andi bat zilegi-lurretan jo
· Roturar para ellos un terreno baldío en las tierras comunales
Guk orain guztien artean egin bear deguna da’ Elizak agintzen duben bezala lenbait-
len alkarri jo-erazorik’ neska-mutil oek beren bizimodu onean ifini’ eta berentzako
labaki andi bat
· Unirlos en legítimo matrimonio
Guk oso zail geneukan’ andik bizirik irtetea
· Nos resultaba sumamente difícil
Guk paparrean bizarrik euki-ezketino’ zer esango geuskio orrelakotxu orrei?
· Si tuviésemos hombría de verdad
Guk sendotuko dizkitzugu mami denak, Ama!
· Te devolveremos tu vigor
Guk sortutako diru guztiak’ urri dira orrentzat
· Allegar, conseguir con esfuerzo
Guk sortutako diru guztiak’ urri dira orrentzat
· Todo le parece poco
Guk txikitan’ negura-ezkero’ txirikilan gogoz ekiten genduan
· Jugábamos con ganas a la toña
Guk’ urteko pitarra izan-ezkero, eta esne ta tratu-pixka bat plazarako’ ez gera
aserre!
· Sidra primeriza para el consumo del año
Guk’ urteko pitarra izan-ezkero, eta esne ta tratu-pixka bat plazarako’ ez gera
aserre!
· Algo que llevar al mercado de productos domésticos
Guk’ urteko pitarra izan-ezkero, eta esne ta tratu-pixka bat plazarako’ ez gera
aserre!
· Tan felices! Nos damos por satisfechos
Guk uste baino maratila geiago daukagu auzi ontan
· Más enredos de los que nos imaginamos
Guk uste degunez’ ezezkorik ezluke emango
· No se negaría a ello
Guk uste dogu’ goiakaz eta beiakaz geuk agindu bear dogula arazo orretan
· Que en todo este asunto
Guk uste genduen’ bera izango zala israel askatuko zuena
· Quien libertaría a I
Guk uste gendun’ naizu-naizu izaten zirala or intxaurrak; botaka bezela
· En abundancia; como para dar y vender
Guk xingarra urdaia duguneko’ ortzirala... Ostiralean ezin jan txerrikirik
· Qué mala suerte! Nuestro gozo en un pozo!
Guk zazpi peztan erosi genduan gurdi-sagarra: bainan ona aukerakoa zalako
· De selecta calidad
Guk ziur-ziur uste dogu’ ilgo ginduezala, ta ontzi onen jaube egingo zireala itxas-
lapurrak
· Que se habrían apoderado de esta nave
Guk-be atsakabe dogu bere katibutasuna
· Nos duele; lamentamos
Guk-be geure buru-apurra aldean darabilgu
· También nosotros sabemos discurrir
Guk-besteko komedirik eztozue ibili... .-Bestekorik eta andiagorik-be bai, nai badozue
· Y también mayores!
Guk ere beste orrenbeste ba genkian egiten lenago... Gaur’ gaztien txandea da
· Ahora, les toca el turno a los jóvenes
Guk ere beste orrenbeste ba genkian egiten lenago... Gaur’ gaztien txandea da
· Ya sabíamos hacer tanto como eso
Guk ere esango genion zerbait! .-Bai orixe! Ezta gezurra!
· Sí por cierto! Ya lo creo! Me parece!
Guk ere ez degu aren aurrean berriz zer jarririk’ alik eta Benjamin ari eraman
arteraino
· No podemos volver a su presencia
Guk ere’ onenaz-aurrera erre degu ikatza
· Empezando por lo mejor, por el carbón de mejor calidad. De mejor a menos bueno
Guk-ezkero ere’ jokatu dute apustu ederra, Iturriozko barrutietan. Sega-apustua
· Con posterioridad a la apuesta nuestra
Gu-lango oskil batzukaz egingo balebe ori
· Infelices o gente indefensa
Gu-lango zama-jasotzailerik badago’ betor bide-erdi!
· Véngase a medio camino... Fórmula de reto
Gumer! -egin eban aldarri andreak: -Jantzi ori amental ori’ txistua baino arinago
· En seguida...; inmediatamente
Guneka’ lurr ona da
· A trechos
Guntzetarik jalgi
· Salir de sus casillas, perder los estribos
Guntzurrunetara jo eban gatxak, eta ezin eban bota txixik
· Retención de orina
Guntzurrunetara jo eban gatxak, eta ezin eban bota txixik
· Tuvo una complicación al riñón
Gupidaz dago’ enegana jiteko
· Tiene miedo de
Gura badozu’ esku-eskuan daukazu
· Al alcance de la mano
Gura badozu’ ikusien ganera artuko deutsut
· Después de verlo o examinarlo
Gura badozu’ musean egingo dogu
· Jugaremos al mus
Gura badozue’ erduzie ainbet lasterren ona, Laukix-era bide batez! Zurok ezagutu-
 gureaz kiskeltan nago-ta
· Venid cuanto antes
Gura badozue’ erduzie ainbet lasterren ona, Laukix-era bide batez! Zurok ezagutu-
gureaz kiskeltan nago-ta
· De paso para Laukiniz
Gura badozue’ erduzie ainbet lasterren ona, Laukix-era bide batez! Zurok ezagutu-
gureaz kiskeltan nago-ta
· Impaciente por conoceros
Gura bozu’ egin zinei zenezake; ta baldin egiten ezpozu’ adigarri da’ eztozula gura
· Es señal de que no lo quieres hacer
Gura dituan agurrak egiten ezpazaizka’ suak eta garrak artzen du
· Se pone hecho una furia
Gura dok zeinek gorago egin zantzo?
· Quieres apostar a ver quién grita más alto?
Gura dozu aurrera-eragin baietz neuk idiai? -Berba garratzik esan barik? Eztakit
orixe!
· A que les hago avanzar? Qué te apuestas a que...?
Gura dozu aurrera-eragin baietz neuk idiai? -Berba garratzik esan-barik? Eztakit
orixe!
· Lo dudo mucho!
Gura dozu batu daigun zoragaria? -Ez: beragaz naste atera eztaikezuen garia-bere
· Mezclado con, junto con la cizaña
Gura dozu, biar gabean izar-euria izan baietz? -Gura dozu ezetz?
· Te apuestas algo a que sí? Te apuestas algo a que no?
Gura dozu zaldi bien trukea egin biderako?... .-Bai pozik, zelan-bere
· Sí, por cierto!
Gura dozue, biartik aurrera gaur arte baino eun bider atun geiago artu?...
Konkortuta egozan txalupekoak’ au entzun ebenean
· Estaban atónitos..., estupefactos
Gura ez dabenak’ ez dauka beste Sakramentu biak artukizunik
· No tiene por qué recibir
Gura genduke zure albistarian gure eskutitz au ipintea’ lekutxu bat egin al bazendu
· Si pudieras reservarnos un rinconcito
Gura leuke joan zerura’ baina neketu-baga, burua ausi-baga, aleginik egin-baga
· Sin crearse problemas
Gura neban’ lagun ori bairatzea etorri zadin; baina ez dot al izan
· No lo he conseguido
Gura oek mugonean ezitzen balira’ ez lukee kalterik batere egingo
· Si se domaran a tiempo
Gura ta be, aleginak eginda-be’ ezin eban inok euki aregaz izketa luzerik... Gizon
legorragorik!
· Qué hombre más adusto o seco!
Gura ta be’ eztauke orrek gauza onik
· Por más que quieran, nada bueno les espera
Gura ta gur-ez labur egitera preminaturik dagozanak. Afari labur egitera
· Forzados a contentarse con poco
Gura txar bati leku emateagatik galdu dezu doai eder ori
 · Por consentir en un mal deseo
Gurago neuke, gauza asko baino geiago’ artuko bazendu gogoz ipuin eder au
· Aprender de memoria, o retener en la memoria
Guraina lo eginda’ berandu jagiten da
· Harto de dormir
Gura-izana daukonak euskera ikasteko’ erraztasuna ba dauko
· Quien tenga voluntad de aprender
Guraiziakin laurdenduta ere’ ba du txapel orrek lau gizonen dina
· Da de sí para cuatro hombres...; podrían hacerse cuatro boinas
Gurako genduke’ emen dagon bitartean zeozertxu esango baleu...: lagun asko gagoz
ba emen’ orren zainean
· Deseosos de...; aguardando las noticias que él nos pueda dar
Gura-legez ezin igarri deutsut zer esan nai daben zipladok
· No acierto a ver bien el alcance de tus indirectas
Gurari andiaz gura dot zure arimearen aurrebidea
· Deseo grandemente el progreso de tu alma
Gurari au ez-ta atzo goizekoa
· No es cosa reciente
Gurari biziz beterik nengoan’ zeugaz autualdi bat eukiteko
· Tener una entrevista o conversación
Gurari loiak ixiotuta eukazan, agura bi areen gogoak’ zaartuta-bere
· Ardían en deseo impuro
Guraria daukodala? Guraria neuk? Mandazain taket baten guraria? Uuujui! ire
kontuak ezin esan daikez mutuak!... Nik egingo neuken barrea!
· Qué cosas dices! Qué disparate!
Guraria daukodala? Guraria neuk? Mandazain taket baten guraria? Uuujui! ire
kontuak ezin esan daikez mutuak!... Nik egingo neuken barrea!
· Qué risa me das!
Gurarik ezagaitik eztok izan’ ni igana ez eltzea
· Por falta de deseo
Guraso askok ez daukee edo ez dakiee beste pozgarririk, umeak isilik eukiteko
apainduta piestara eroatea baino
· No saben buscarles otro consuelo que
Guraso askori’ umeak dotrina jakin, nai ez jakin’ bardin deutsee
· Les da lo mismo
Guraso aurrak dituzuenak! Gero ongi ikustea nai badezute’ garaiz atera kontuak!...
Baratzan ere’ ezagun oi du landare ongi jorratuak
· Si queréis que les vaya bien el día de mañana
Guraso aurrak dituzuenak! Gero ongi ikustea nai badezute’ garaiz atera kontuak!...
Baratzan ere’ ezagun oi du landare ongi jorratuak
· Bien se conoce la planta bien cuidada
Guraso baino gurasoago zaitugu, Maria! Zure mesedez gainez eginik daukagu
Euskalerria
· Rebosante de tus favores
Guraso baino gurasoago zaitugu, Maria! Zure mesedez gainez eginik daukagu
Euskalerria
· Eres más que madre para nosotros
Guraso barrien alboan’ obeto ezin senar-emazte gazteok
· Al lado de sus suegros, viven felicísimos
Guraso bat baino geiagok’ Jaungoikoari eskua artu nai oi-diote, seme-alaben
estaduen gainean berak erabakiaz
· Usurpar sus atribuciones a Dios
Guraso batentzat’ neke gogorreko lana zan
· Aquello era mucho pedir a un padre
Guraso batzuek dinoe’ umetan joan doiela lotan berotan denporea, -esan doian-lez.
Esan gura dabe orregaz’ umeak adina edegi-barik daukela; eta nagosiak’ argituta
· Tener la inteligencia aún no abierta o despierta
Guraso batzuek dinoe’ umetan joan doiela lotan berotan denporea, -esan doian-lez.
Esan gura dabe orregaz’ umeak adina edegi-barik daukela; eta nagosiak’ argituta.
· Los mayores, ya abierta a la luz; despierta
Guraso batzuek dinoe’ umetan joan doiela lotan berotan denporea, -esan doian-lez.
Esan gura dabe orregaz’ umeak adina edegi-barik daukela; eta nagosiak’ argituta
· Pasar su tiempo sumidos en la inconsciencia, como dormidos
Guraso batzuek’ ez due konturik, beren umeak dotrinara bialtzeko
· No tienen cuidado de
Guraso edo beste lotsa-onekoren bat euki bear da, alango lekuetan. Gazteen
batzarreetan
· O alguna otra persona de respeto
Guraso elduen naia-bagarik’ ez dabe ezkontzeko berbea emon bear seme-alabak
· Sin consentimiento de
Guraso euskaldun buru-zuri bati bein-da berriz entzun diot’ adar-jotzeak bere-
berezko seinaera ba duela
· Repetidas veces
Guraso euskaldun buru-zuri bati bein-da berriz entzun diot’ adar-jotzeak bere-
berezko seinaera ba duela
· Peculiarísimo significado
Guraso oien ondore eta etorkin guzia galtzeko asmoa artu zuen
· Toda la descendencia
Guraso on ta zur batek bere alaba ezkondu nai duenean’ ez dio ematen emaztetzat
edozein gizasemeri
· No se la da por esposa a cualquier hombre
Guraso onak’ beti daukaz umeak gogoan
· No se olvida de ellos un momento
Guraso onak seme bat ondo baino obeto ipintearren’ eztau aaztu bear guztien
gurasoa dala
· Mejorarle en el testamento
Guraso onei zelako erakutsiak emon ete-eutsiezan euraen asabak? Gure urrengoak
zer ikasi bear ete-dabe?
· Qué les enseñarían? Qué doctrinas les inculcarían?
Guraso onen aur txiki, lanerako adin-bageak
· Demasiado tiernos aún para el trabajo
Guraso onen semea dana’ beste edozein baino lotuago dago ona izatera
· Está más obligado que nadie a
Guraso onen umeak gera: ezin elkargana gaitezke’ Jaunaren ezaguerarik ez duen
 jendeak bezala
· No podemos juntarnos
Guraso ori praka-bagako oiloa bada’ eutsin dagiola zoritxarrari!
· Si es un cobarde o pusilánime
Guraso San Joakin ta Santa Ana... bitartekotzat artu-izkitzu
· Nuestros Padres S. Joaquín y Sta. Ana
Guraso santu oiek’ alderago ekusi nai zuten beren alaba
· Querían tenerla más cerca de sí
Guraso ta agintariak’ biak ondo etorri bear dute alkarrekin, gorputzeko bi besoak
bezelaxe
· Deben entenderse bien; ir de mutuo acuerdo
Guraso zar asko dagoz euren etxeetan sobrauta, erreinak edo suinak bekoki
astunagaz aginduten deutseela
· Mandar con severidad
Guraso zarrai emoten deutsen janari kopaua’ esker-txarrean emoten deutsee; gogo
gaistoaz
· De mala gana o con malos modos
Guraso zarren alebijua’ zartuta ezin ikusija
· Ya no los pueden soportar; les estorban
Gurasoagaz ezin egin da
· No puede acomodarse o vivir en paz con
Gurasoagaz okertuta dago
· Desavenido con
Gurasoai beren baimena eskatu bear dieza’ ezkontzeko itzak emateko
· Para dar promesa de matrimonio
Gurasoai dagote’ aurrari izena ipintzea
· A los padres les compete
Gurasoai lotsarik artu gura ezteutsenak izango diralakoan nago
· Que no respetan a sus padres
Gurasoai premina ta meealdietan lagundu ta ez-uneetan emendatu eztozuz
· Socorrer en tiempo de escasez y de penuria
Gurasoak: azi-zuez maiterik zeuen semek!
· Criadlos con amor
Gurasoak bai, Anjelen gurasoak ibili ziran berorik; baina semea guztiz otza ei-da
olango gauzetarako. Ezkontzarako
· Anduvieron muy activos o afanosos
Gurasoak baino atzeratxoago agiri ziran neskatxa biak txutxu-putxuka
· Cuchicheando...; hablándose en secreto
Gurasoak’ baino batez ere ama’ betiko negarrean bizi ziran... beren semea-gabe
· No podían consolarse
Gurasoak berarizko kontu bat idukitzen zuten’ gau jakin aietan inor etxetik irten
etzedin
· Aquellas noches particulares o consabidas
Gurasoak berba bat esan orduko’ erremuskadeagaz atzera sartuten deutsa umeak
· Se la impide pronunciar, le tapa la boca con refunfuño
Gurasoak berba bat esan-orduko’ erramuskadeagaz atzera sartuten deutsa umeak
· Antes de que le diga una palabra
Gurasoak, beste askoren antzera, ardura-gabeak lenengo’ berandutxo ajolatu ziran
beren seme biurri aien ibileraz
· Empezaron a preocuparse cuando era ya demasiado tarde
Gurasoak biguin egin-arren’ etxean beti bekoki astunaz egoten nintzaien
· Mostrarles ceño
Gurasoak biguin egin-arren’ etxean beti bekoki astunaz egoten nintzaien
· A pesar de tratarme ellos con dulzura
Gurasoak dautzan lekura eramango nazu
· A donde yacen nuestros padres
Gurasoak diru-usai orrekin itxutzen dira’ ta berak izan oi-dira okerrenak, mutilak
Ameriketara bialtzeko
· Son los más obstinados en
Gurasoak diru-usai orrekin itxutzen dira’ ta berak izan oi-dira okerrenak, mutilak
Ameriketara bialtzeko
· Con su afán de dinero
Gurasoak edo gurasordeak erakutsi arren’ eztu aurrak aditu nai ikas-konturik
· No quiere oir hablar de escuelas
Gurasoak esanda aditzen ezpadu’ ondorengoena nola aditu bear dute?
· Cómo van a escuchar a los inferiores?
Gurasoak esaten zioten’ etor zedila etxeruntz ainbat lasterren, eta ezkontsaria ero-ero
emango ziotela
· Que le darían toda la dote que quisiera
Gurasoak eskubide ori daukatenean’ ekarri-eraziko diezate lotsa seme-alabai
· Se harán respetar de sus hijos
Gurasoak’ etenaz bearrean, umeak azteko; ta ume aziak’ alperrerian; zelan ta nundi
bizi direan’ inok-asko ez dakiala
· Sin que apenas nadie lo sepa
Gurasoak’ etenaz bearrean, umeak azteko; ta ume aziak’ alperrerian, zelan ta nundi
bizi direan inok-asko ez dakiala
· Aperreados de tanto trabajar
Gurasoak’ etenaz bearrean, umeak azteko; ta ume aziak’ alperrerian, zelan ta nundi
bizi direan’ inok-asko ez dakiala
· Hijos ya crecidos
Gurasoak etzioten antzeman semearen erantzunari
· No comprendieron la respuesta
Gurasoak ez die begiratu-bear seme-alabai umetan bakarrik; gaztetan ere’ berenak
dituzte
· En la infancia...; en la juventud
Gurasoak gaixoan, ez-orduan, arerio baten gatxean dagozanean ez lagundutea
· En enfermedad
Gurasoak gaixoan, ez-orduan, arerio baten gatxean dagozanean ez lagundutea
· En necesidad
Gurasoak gaixoan, ez-orduan, arerio baten gatxean dagozanean ez lagundutea
· Perseguidos
Gurasoak gaztetxotan ondo baino obeto azia ta ezia zan
· Desde muy tierna edad
Gurasoak lanbide ori zerabilen bitartean’ gure gazteak ia etzuten alkar ikusi. Geienez
 ere, uste-gabe inon topoz-topo egin bazuten’ parra-irri gozoz agurtu ziran
· Si por casualidad
Gurasoak lanbide ori zerabilen bitartean’ gure gazteak ia etzuten alkar ikusi. Geienez
ere, uste-gabe inon topoz-topo egin bazuten’ parra-irri gozoz agurtu ziran
· Si se encontraban o cruzaban en alguna parte
Gurasoak lanbide ori zerabilen bitartean’ gure gazteak ia etzuten alkar ikusi. Geienez
ere, uste-gabe inon topoz-topo egin bazuten’ parra-irri gozoz agurtu ziran
· Mientras negociaban este asunto
Gurasoak’ negar baten egon dira aspaldi onetan, il zalakoan
· Sumidos en llanto
Gurasoak ondo azi zituzten’ baina lanean ezin inork ezi ditu gaur mutil oiek
· Nadie les puede hacer trabajar
Gurasoak ongi gazituak utzi ditu eriotza orrek
· Muy afligidos
Gurasoak, txoratzen geroko pozean’ semetxoa daukate beti biotzean
· Con la ilusión del mañana
Gurasoak urtetan aurrera-samartuak ziralako’ seme zarrenak artu-bearra zuan
etxeko ardura
· Bastante avanzados de edad
Gurasoak uste eben’ bere buruari emon-eutsan estutasunak lausotu eutsala Eladiri
adimena
· El sofocón o disgusto que se llevó
Gurasoak zerbait agintzen diotenean’ arpegi beltza jartzen die
· Les pone mala cara
Gurasoak -zeruan ditezela- jasoko balute burua, eta orko joan-etorria ikusi’ bereala
lirake berriz ilik
· Que en gloria estén. Que Dios hayan!
Gurasoak -zeruan ditezela- jasoko balute burua, eta orko joan-etorria ikusi’ bereala
lirake berriz ilik
· Y viesen la marcha de esa casa
Gurasoak -zeruan ditezela- jasoko balute burua, eta orko joan-etorria ikusi’ bereala
lirake berriz ilik
· En seguida se volverían a morir
Gurasoak zor deutsee umeai’ zegaz bizi emotea
· Darles lo necesario para la vida
Gurasoakandik ikasitako kolkokadatxo au-bere’ geroago ta saskelago darabilgu
euskaldunok, neu nazala aurrena
· El pequeño lote o caudal aprendido de los padres
Gurasoakandik ikasitako kolkokadatxo au-bere’ geroago ta saskelago darabilgu
euskaldunok, neu nazala aurrena
· Lo deslucimos cada vez más
Gurasoaren esanen ganera’ lana egiten abiau dira semeak bero-bai-bero
· A trabajar con gran afán o empeño
Gurasoaren esanen ganera’ lana egiten abiau dira semeak bero-bai-bero
· Siguiendo sus consejos
Gurasoaren eskubiderik-gabe ibiltzea ondo al dago?
· Sin autorización paterna, o materna
Gurasoari isekaz egon zaizka
· Burlándose de
Gurasoari semea jarkitzea’ ... izan laikean gauzarik zatarrena
· Encararse un hijo con su padre o madre
Guraso-barik, arrebatxo bategaz geratu zan gizajoa’ goian zerua ta beian lurra baino
beste-barik
· Sin amparo ninguno en el mundo
Gurasoen aldetik ezta egongo atzerapiderik auzi orretan; eztot uste
· No habrá inconveniente
Gurasoen baimena lortuteko aleginak’ utsak izan ziran
· Resultaron vanos sus empeños
Gurasoen baimena-gabe ezkontzen badira’ ez dezeela izan beren etxeko ondasunetan
esku ta eskabiderik
· Derecho a participar en la herencia familiar
Gurasoen bazterrean naiago omen zuten bizi
· Prefirieron quedar solteras
Gurasoen errua ez bada-bere’ umen pekatua da; ta ez sustrai txikikoa
· Y no poco extendido
Gurasoen etxea bizkor eramaten’ ez gara bildur. Senar-emazte-gai biok. Are ta geiago
jasotzen saiatuko gara
· Hacerla prosperar más y más
Gurasoen etxea bizkor eramaten’ ez gara bildur... senar-emazte-gai biok. Are ta
geiago jasotzen saiatuko gara
· Llevar adelante con brío la hacienda
Gurasoen gogoaz-bestera’ maiztar mutilagaz egin eban ezkontzea, etxaguntza on
bateko alabak
· Contra la voluntad de sus padres
Gurasoen lotsea galduta daukanak’ Alkatearena-bere galduta dauka
· Quien ha perdido ya el respeto a
Gurasoen poz orrek’ izan zuan bere gaxigarria, munduan askotan gerta oi danez
· Aquel gozo tuvo su sinsabor
Gurasoenetik’ puska bat etorriko zaio, gainerantzekoak gainerantzeko
· Aparte de todo lo demás; sin contar lo demás
Gurasoenetik’ puska bat etorriko zaio, gainerantzekoak gainerantzeko
· Le corresponderá una porción de la herencia
Gurasoentzat seme-alaba ain gogorrak ikustea’ arritzeko gauza da...! -Bai: ala
zorigaiztoan, ez oi-dira gutxi
· Desgraciadamente
Gurasoentzat seme-alaba ain gogorrak ikustea’ arritzeko gauza da...! -Bai: ala
zorigaiztoan, ez oi-dira gutxi
· Es cosa que llama la atención
Guraso-errian’ izurri ondagarria zabaldu eban
· En la tierra de nuestros padres; en la tierra patria
Gurasoetatik umeetara beti sinistu dan gauza da
· De padres e hijos; por tradición
Gurasorik gaizki tratatzen badegu’ atal-buruan kana etorriko zaigu
· Nos alcanzará el castigo de Dios
Gurasorik geienak’ ez dakie beren dina baino geiago
· No saben más allá de lo justo para sí mismos
Gurasotzako alan-alan danak ze buru egingo dau kontzejuko salan alkate-legez?
· Quien apenas vale para
Gurasotzako alan-alan denak ze buru egingo dau kontzejuko salan alkate-legez?
· Cómo va a poder presidir...?
Guratsoak’ beti emen naiago...: beti emen egonak
· Es que han vivido siempre aquí
Gurdi artan ezarri zuten Arka’ idiz eramateko
· Para llevarlo a tiro de bueyes
Gurdi bat egurrekin zetorren
· Con una carretada de leña
Gurdi berri bati’ bi bei ume-egin-berri erantsi ziozkaten, uztarrian beinere lotu-
gabeak
· Dos vacas que están criando
Gurdi berri bati’ bi bei ume-egin-berri erantsi ziozkaten, uztarrian beinere lotu-
gabeak
· Enganchar a la carreta
Gurdi berri bati’ bi bei ume-egin-berri erantsi ziozkaten, uztarrian beinere lotu-
gabeak
· Nunca sujetas a yugo
Gurdia emen ibili-berria da... -Bai: ez da ibili-zarra
· Si, el rastro es reciente
Gurdiak, aldapa behera’ intzirika doaz
· Bajan chirriando gimiendo
Gurdiaren aurreko-aldean’ emakume bat zegon kukubiko, besoak bular-gainean
· Había una mujer en actitud de observar
Gurdiaren karraxi-otsa entzunean’ laister esaten zidan aitonak: Mutil, zintzo egon
aurrean! Beiengandik ez aldegin!
· Al oir el crujido de la carreta
Gure abadeak’ bakoitza bere lanean, neke-neke eginda, baina pozik zebiltzan
· Rendidos de cansancio
Gure abadeok eztaukie’ inok abotan ibilteko gauzarik; baie baina’ oneri-be ezin
baketan itxi, gure erriko tximino biotz-doilorrak
· Dejar en paz
Gure abadeok eztaukie’ inok abotan ibilteko gauzarik; baie baina’ oneri-be ezin
baketan itxi, gure erriko tximino biotz-doilorrak
· No han dado qué hablar; motivo de murmuración
Gure abendaren agerbiderik argiena
· El signo más claro de nuestra raza
Gure adimen au kaxkar gelditzen da lurrean; eta zeruan ikusiko ditu egi aiek zeru-
argiz
· Resulta incapaz o impotente
Gure adimen au kaxkar gelditzen da lurrean; eta zeruan ikusiko ditu egi aiek zeru-
argiz
· Con la luz de la gloria
Gure adimentu ta naibide elbarriak sendortzera dator
 · A fortalecer nuestro entendimiento y voluntad debilitados
Gure adiskide barru-barruko Bustintzak esango dautsue’ zer jazo zan or
· Nuestro íntimo amigo
Gure adiskide gizajoa Paris-a joan da; minbizia ote dun’ ... eta urratu bear ote duten
· Que si es cáncer y habrá que operarle
Gure adiskide izan zaiteala eskatuten deutsut, esker-orde
· En pago o retorno de mi comportamiento para contigo
Gure adiskide min-artua’ obeki da; baino apur on batekoa bide dago bere osatzea
· Parece que tardará bastante en restablecerse
Gure adiskide onek euki eban arainegun’ sarta barri bat, neskato bat
· Le ha nacido una niña
Gure adiskide ori’ ez da bere denboran basarritar eta kaletarrai gutxi-gutxi egina!
· Cuánto ha hecho en su vida en favor de...!
Gure adiskide ori nun danik’ eztaukot barririk
· No sé dónde pueda estar
Gure adiskide orrek buruzpidea zuan’ auxe zala gogor egiteko mendi egokia
· Tenía la idea fija de que...; tenía por seguro que
Gure adiskide zarra’ iru edo lau ilabete onetan’ putzekin euki dogu, iges eginda...;
baina bakeak egin dabezanean’ agertu da atzera
· Ha estado enfurruñado, enfadado, de morros
Gure adiskideak ez baitu ahoan koropilorik’ asto beltxarenak eta gaineratekoak
erran daizko jaun auzapezari alkateari
· Como no tiene pelos en la lengua
Gure agure kaskalari ere’ besoak sortu zaizko, dornuari eta kardari eragiteko
· Al simple de mi marido
Gure agure kaskalari ere’ besoak sortu zaizko, dornuari eta kardari eragiteko
· Entorpecerse
Gure agure kaskalari ere’ besoak sortu zaizko, dornuari eta kardari eragiteko
· Para darle a; para hacer girar a
Gure ahala zonbatekoa baikaude maiz’ ... tentazioneak dauka erakusten haren betea
· La tentación es la que nos descubre la medida de nuestra virtud. Cuando nos
preguntamos cuánta sea
Gure ahala zonbatekoa baikaude maiz’ ... tentazioneak dauka erakusten haren betea
· Nos preguntamos hasta dónde llega nuestra virtud
Gure aita Abrahami nausi ote zira zu? Nor daukazu zure burua?
· Por quién te tienes?
Gure aita ara joan zanean’ berebiziko diruak eginda omen zeuden, bi lagunak
· Habían ganado una enormidad
Gure aita etorri zanean’ begitu zun alde guzitara, ia zeinek egina al zun gaixtakeri
ura. Gu gorderik ginen’ eta etzun inor ere ikusi
· A ver quién sería el autor de la travesura
Gure aita gizajoak etzion bere buruari asko barkatu: al zuan modu guzietara saiatu-
bearra izan zuan, gu danontzako sortuko bazuan
· No escatimó esfuerzos o sacrificios
Gure aita ibili zan ganaduakin lorrean, eliza berriaren lanetan
· Acarreando el material de construcción
Gure Aita Santua agertu da: mutik ezta entzuten; arnasa-otsik-bere ez dantzut
 · No se oye una mosca...
Gure aita’ sila atzekoz-aurrera artuta erretratatu zan
· Con la silla vuelta al revés
Gure aita ta ama ziranak’ narru bakar au baino ez eustan itxi... ta biziari eutsi egin
nai!
· Como no tiene uno más que una vida
Gure aita ta amaren mina berritzeko bildurrak oztu nindun itxas-bidea artzeko
· Me retrajo de...; me quitó las ganas de
Gure aita zana etzan liburuen aldeko
· No era muy amigo de libros
Gure Aita Zerukoak zertako egin ginduan begiratu-gabe bizitu gera... Non da gure
zentzua?
· Qué se ha hecho de nuestro buen juicio? Hemos perdido el seso?
Gure aitak’ berrogeta amar urte dauko
· N.B. Sin pluralizar el verbo, referido al número de años como a un todo o conjunto
Gure aitak etzuan edateko balio
· En seguida le hacía daño la bebida, a poco que se descuidase
Gure aitona ori ez agertzen... Bila asi dira, ta, dabiltzala-dabiltzala’ or bilatu zuten
gorputz, baserriaren azpian
· Andando andando...; yendo de aquí para alla
Gure aitona zana orrek’ arpegi gorria zuela dakat nik buruan
· Recuerdo que
Gure aitona zana orrek’ urtean ateraldi bat edo bi egiten omen zuen’ etxeko lanak
menderatzen zituenean. Bere lanak aurreratzen.
· Una vez que había terminado los trabajos de casa
Gure aitonak zer duan?... Azkena aurreratu
· Que se le ha adelantado el final...; que le llega la hora... de la muerte
Gure aitonen txiki-denboran’ orain ez bezain jator zan euskera
· Más castizo o auténtico que ahora
Gure aitzeki egingo luteke ondorenean’ gaur ixilik geldituko bagina
· Se escudarían en nosotros
Gure aizkena zer izango dan!... Nork daki!
· Qué fin nos aguardará?
Gure aizkolari gazte au zenbat zen’ orain ikusi da: Amak diran tokijan’ semiek
jajotzen
· En todas partes puede haber quien le gane a uno
Gure alabak’ beingoan daukoz ogei urte eder ganean...
· Ya pronto va a cumplir sus veinte añitos
Gure ala-bearrez’ gauza orien arrastorik ere garbiro ezin atera degu
· Desgraciadamente
Gure albistariak zaldunen artean’ arrera gitxi dauko
· Poca aceptación, o estima
Gure albistaritxuari dautsazun begi onegaitik’ zuzendu gura dautsut liburutxu au
· Por la simpatía que le tienes
Gure alde erakusten diozka Jesusek Aitari’ esku-oinetako eta saietseko sinaleak
· A nuestro favor; en provecho nuestro
Gure aldean’ berori beste maila bat da
 · Es de otra categoría superior
Gure aldean’ bide zuzenetik dijoa zure fortuna. -Nere fortuna? Lan eginda bizi-
bearra!
· Tener que vivir del trabajo
Gure aldean’ biide zuzenetik dijoa zure fortuna. -Nere fortuna? Lan eginda bizi-
bearra!
· Tu fortuna lleva buen camino; tú tienes suerte..; tú no te puedes quejar
Gure aldean geiago dirala esanez zebiltzak
· Que son muy superiores a nosotros
Gure alderdi auetan, busti-sarri eztala’ nekazaritza eztijoa ondo
· De no haber lluvias frecuentes
Gure alderdi maite ta zuzena utzita, bide oker orretara asi neu?.. Ez, ez ta ez,... Goiko
Jaunak adine damosten artean
· Mientras Dios me guarde el sano juicio
Gure alderdia ezetarako eztaukenak
· Quienes lo desdeñan; quienes no lo toman en consideración
Gure alderdiari irebaztekorik eztago emen; argiro ikusi da ostera-be
· No hay quien le gane a
Gure aldetik danez’ ez diogu alako kalterik egingo
· Por nuestra parte; en lo que de nosotros dependa
Gure aldirartean etzan ikusi emen orrelako kristau-iltzerik...
· Hasta nuestros tiempos
Gure aldunak diputaduak esan eben itza’ izpirik utzi-barik bete dagiela!
· Que cumplan íntegramente lo prometido
Gure aleginak eta gure izerdiak jantziko ditu’ orain gorri dauden lur ederrak
· Cubrir de verdor los baldíos campos
Gure aleginak ezin egin duena’ pertzako uraren lurrinak daki egiten... Lurrinaren
indarra
· Lo que no somos capaces de hacer con nuestro esfuerzo
Gure Ama bazara’ artu-izu Euskal-lurra zeure ardurara
· Tómalo a tu cuidado; bajo tu protección
Gure ama’ berenez erri artakoa zan. Jaiotzez
· Era nativa de
Gure Ama birjina atera zitzaien elorri tartera: Errodrigo artzaiaren begi-bitartera,
ondo-esanean
· Ante la vista de
Gure Ama maitea! begira zerutik! Euskaldunen fedea’ idukizu txutik
· Sostén en pie nuestra Fe!
Gure Ama zorioneko onek lagunduko deusku
· Esta bendita Madre
Gure amak’ asko jasotzen zuun iturri artako ura
· Ensalzar, ponderar..; estimar mucho
Gure amak egiten dakien odolkiak’ jango lituzke erreginak!
· Para sí las quisiera la reina!
Gure Amak ez gaitu utsean itxiko
· No nos defraudará; atenderá nuestros ruegos
Gure amak ilte aurrean esan zituen itzak
 · Poco antes de morir
Gure amak kutxean... noizko oialak ditu? Amonen amonekin’ nik galdu dut kontu!
· De cuándo datarán las sábanas heredadas de sus abuelas!
Gure amandra zarrak’ tabako-orri autsa artzen eben surretik sudurretik gora
· Sorbían rapé por la nariz
Gure amaren eskola-laguna omen zinan
· Condiscípula de
Gure amaren eskola-laguna omen zinan; eta uste det’ zuek biok ondo etorriko
zinatekela
· Os entenderíais bien
Gure amari ezer esaten deutsan txotxin barritsuari’ zaputzak atarako deutsadaz!
· Le voy a sacudir de lo lindo
Gure ames ta asmoak geienean zearretara urteten dabenean
· Salir mal, torcerse nuestros proyectos
Gure amesak’ beti alde batera jotzen zuten
· Todas nuestras ilusiones se dirigían en el mismo sentido
Gure amona’ ez da non-naiko jan-ontzailea
· No es una cocinera ordinaria
-Gure anai ori’ zuzaz oso minberatua dago... -Ara bertan Bilbo!... Nor eta Anton, ain
minberea!
· Eso sí que está bueno!
Gure anai ori’ zuzaz oso minberatua dago... -Ara bertan Bilbo!... Nor eta Anton, ain
minberea!...
· Está muy resentido de ti
Gure anaiak begi bat galdu dabela? Orrek zer dauko?; A, zelako ardurea!
· Y eso qué tiene que ver? Quién se apura por eso?
Gure anaiak bertsoak jarri’ ta kalean, jo goia ta jo bea, kanta oiek kantatzen ibili
ziran erriko mutil batzuk
· Cantando a voz en cuello
Gure anaiak eta zure arrebak’ ezagupide aundia dute alkarrekin
· Se tratan mucho; tienen amistad
Gure anaiak ez dagoz lo, uraz beste aldetik. Aek an, eta guk emen’ ekin! Zerbait
izango da!
· Algo se logrará. No cejar!
Gure anaiak ez dagoz lo, uraz beste aldetik. Aek, an, eta guk emen’ ekin! Zerbait
izango da!
· Allende los mares
Gure anaiak ezin-eraman gogorra idukitzen zuen gure mototsak-gatik
· No nos podía soportar
Gure anaiari burutik egingo ote zitzaion bildur izan ginan: beti kanpontsantuan zan,
da azkenean galerazi bear izan zioten
· Perder el juicio
Gure anaiok, lenengo beroaldian barrabaskeriren bat egin arren’ naikoa zentzun
eukiko dabe bakean egoteko, guardia zibil barik-be
· En un primer movimiento de arrebato
Gure andikoak’ ume bat gexorik dauke... - Gure andikoekaz bakean bizi gara
· Los de la vivienda contigua en la misma casa
Gure andrea’ aleginean da bertso-zale; ta ezta ainbeste bertsolari’ astirik
eztaukalako. Ta buru bat dauko!
· Y tiene una memoria!
Gure andrea’ aleginean da bertso-zale; ta ezta ainbeste bertsolari’ astirik
eztaukalako. Ta buru bat dauko!
· Muy aficionada a los versos
Gure andreak’ infernuko suge txar baten miztoa baino zorrotzago du: arri-ertzak ere
erdira litzake...
· Tiene una lengua infernal
Gure andreak’ infernuko suge txar baten miztoa baino zorrotzago du: arri-ertzak ere
erdira litzake...
· Una lengua capaz de aserrar piedras
Gure andreak maratila askatzean’ arenak egin du... Ezin arekin bizi diteke...; ta etxea
infernu bat egiten du
· Ya no conoce freno; ya no hay freno que la contenga...; se acabó! No hay nada que
hacer...!
Gure andreak maratila askatzean’ arenak egin du... Ezin arekin bizi diteke...; ta etxea
infernu bat egiten du
· En soltando la lengua..., la tarabilla
Gure anima, gairik izan-ezik, utsa ote da? Ia-utsaren eta uts-utsaren tarteko ote da?
Ez, inola ere
· Al no tener materia
Gure anima’ sekulan ezta beinere bere erara aseko’ bere Jainkoarekin ezpada
· Jamás se saciará a su plena satisfacción
Gure anima zer da? Au sumatzerik ez daukagu zentzuekin. Arrazoiketan eta
ondorioka asi-ezkero’ zerbait erdi-ikusten degu
· Si empezamos a discurrir y deducir
Gure animak’ azkenik ez du sekula
· Es inmortal
Gure animan grazia sartzen dalarik, gure ixilenean sarturik’ alderen-alde bezela
erasaten gaitu
· Puede decirse que la penetra totalmente
Gure Antonio orrek’ joz paretak nai zituen autsi
· Pegaba con tal fuerza que parecía iba a romper las paredes de la cancha
Gure antxinetako lege zarrak bizirik balegoz
· Los antiguos fueros
Gure antzinako arbasoak ere’ orrelaxe, mendietan beera, ipur-saltoka, makil-joka,
esku-erabilka jetxiko ziran
· Dando brincos y bailoteando
Gure apaiz orrek ausiko etzun langa-mailarik etzan, andik aurrera
· No había obstáculos insuperables para él
Gure apaiza etzegoan aixa bere txokoan’ atari zabalera atera-gabe
· Sin salir de su retiro
Gure apaiza etzegoan aixa bere txokoan’ atari zabalera atera-gabe
· No podía sosegar; estaba incómodo
Gure apezen esker onak ez baditugu oraikoan guretzen’ ez ditugu sekulan bilduko
· Si no logramos la gratitud de
Gure arazoa baino askozaz-be gatxagoa da’ zuek zeuen lepoan artu dozuena
· La tarea que os habéis echado a la espalda..; que habéis tomado a vuestro cargo
Gure ardiak ale onik eztauke’ ta ezin arean loditu
· Como no tienen buen alimento
Gure ardiak’ eunka ta aleunka ugaldu bitez gure larrean!
· Multiplíquense por cientos y cientos
Gure ardiak gaitzitxia gaitzetsia dauka arkumea, titirik eman nai eztiola
· Aborrecer, abandonar
Gure ardurarik-eza andia da gero!... ain ordutan dala aparia ta ba noa... Asten naz
begira’ ta batak uts, besteak uts, danak uts
· Despreocupación
Gure ardurarik-eza andia da gero!... ain ordutan dala aparia ta ba noa... Asten naz
begira’ ta batak uts, besteak uts, danak uts
· Falla el uno, y el otro, y fallan todos
Gure ardurarik-eza andia da gero!... ain ordutan dala aparia ta ba noa... Asten naz
begira’ ta batak uts, besteak uts, danak uts
· La cena será a tal hora
Gure arerio gorriok’ irri-barreka artu eben aupada au
· Tomaron a risa el desafío
Gure arerio zitel-zitelok darabile saltsa guzti ori...; baina guzurrak urtengo dautse
· Pero no saldrán con la suya
Gure aretxaren betea!... ta ezkurrik ez!
· Dicho con referencia a quien pondera demasiado sus cosas... sus habilidades
Gure aretxen baltzak’ ... eta aurten ezkurrik ez
· Esperanzas fallidas
Gure arimen etsaia beldurtu zen’ ian, haur gazte hura ez ote zen saindu handi baten
gaia
· Receló que pudiera ser un gran santo en ciernes
Gure arrantzaleok’ gorrira baizen azkar eztira joaten txarteletara, elizako
ezkilatxoak dilin-dilin luzarokoan dei egin-arren
· No acuden al cumplimiento pascual tan presurosos como al banco de sardinas
Gure arrantzaleok’ gorrira baizen azkar eztira joaten txarteletara, elizako
ezkilatxoak dilin-dilin luzarokoan dei egin-arren
· Por más que llame largo rato
Gure arraunlari oiek’ lan txarrak emango dituzte berriz ere, sano badira
· Van a seguir dando qué hacer
Gure arreba au’ barre-samurra da
· Es muy propensa a reirse; muy tentada de la risa
Gure arreba au’ oso ume-maitea izan da beti; oso ume-goxoa
· Muy cariñosa con los niños pequeños
Gure arri au oso txikia da, baina zer-esan aundiak jartzen ditu
· Da mucho que hablar, que comentar
Gure artean’ atertu-bagarik dabil pekatu loiaren berbea, negargarri andian
· Se usa continuamente
Gure artean’ atertu-bagarik dabil pekatu loiaren berbea, negargarri andian
· Por desgracia
Gure artean’ beti ta beti daukagu zure premia
 · A todo trance te necesitamos
Gure artean biziteko egina etzara... Odolik eztaukazu gure arterako
· Eres demasiado poltrón para vivir con nosotros
Gure artean’ esakerea zan: satsa baino alperragoa
· Un gran perezoso
Gure artean etzaio olako eskerrik ematen xomorro itxusi orri
· No se le tiene en semejante estima o consideración
Gure artean’ ez da izaten beti asmatzen erreza!
· No sabe uno cómo acertar
Gure artean ezer bada erriarekin bat-egina dagoanik’ bertsolaria da
· Si hay algo enteramente compenetrado con
Gure artean’ geienek arriskuan ikusi zituzten, bai foruak eta bai erlijioa ere... Iru
urte geroago etorri ziran gauzak lenera
· Se restableció la situacióm...; se volvió a la normalidad
Gure artean gertatu diranen berriak txukuntzen saiatuak’ asko dira
· Muchos han intentado narrar ordenadamente las cosas
Gure artean’ itxura ugari ikusi degu... ta probetxurik gutxi...
· Ha habido mucho de cuento...; mucho de vana apariencia
Gure artean jazoten dana ukusi ezkerokoan’ edonok esango leuke: bajaok oberik!
· Después de ver
Gure artean jazoten dana ukusi ezkerokoan’ edonok esango leuke: bajaok oberik!
· Menuda diferencia! Buenos estamos para compararnos con ellos!
Gure artean, orrelakoak’ ez dira gaurko berriak
· No es cosa nueva
Gure artean pasatutzen da komedi poilitik! Zenbait gizonen mende dagonak’ festak
ikusiko ditik!
· Tener que depender de ciertos hombres
Gure artean ere’ maiz ikusten dana: txarragatik ona dakigula uzten
· Salimos perdiendo, creyendo mejorar
Gure arteko auzia’ trinkatu da
· Se ha resuelto ya el pleito
Gure arteko zoro-pilotxoa alde batera egin ezkero’ ... errukizko barretxo bat egiten
dabe, orrelako zerbait aitatu-ezkero
· Exceptuando, descartando
Gure artileri geiena, naiz txiki ta naiz aundi’ Oileriasen jarria zegon
· Tanto la pesada como la ligera
Gure artoak’ zelaitik ezetan aitzen dira: ganbaran egon-gabe... xaguen kezketan
· En vez de tenerlos en el desván a riesgo de ratones
Gure Artzai maitea! Zurekin nai degu!...
· Queremos ser tuyos
Gure Artzai orri gogo biziz begira baldin bagaude’ naikoa degu: Arek daki, guk
baino obeto’ zeren bear geran
· Si tenemos la atención fija en él
Gure artzai orri gogo biziz begira baldin bagaude’ naikoa degu: Arek daki, guk gaino
obeto’ zeren bear geran
· Qué es lo que necesitamos
Gure artzain gizajoak’ ez eutsien ipiniko begi on-ona, joan dan asteko edurrari
 · No les habrá hecho mucha gracia la nieve
Gure artzobispoen dotrina orrek’ poztu bera ere egin bear zaitula-ta nago
· Pienso que incluso te va a dar contento
Gure asaba onak’ inox beetu ez eutsen besteri bururik
· Nunca se doblegaron a
Gure asko-gureak Jesusi erakutsi eutsozan bizitza ta eriotza garratzak
· Su mucho amor por nosotros
Gure asko-gureak Jesusi erakutsi eutsozan bizitza ta eriotza garratzak
· Hacerle sufrir
Gure asmoak’ asmo geratu ziran
· Nuestros proyectos no pasaron de proyectos
Gure asmoak’ nekez urteten dabe guk gura-lakoak
· Rara vez salen según nuestro deseo
Gure asmu ederra gogortzen zan artean’ gorriak ikusi genduzen ango beargin guztiok
· En tanto se maduraba nuestro hermoso proyecto
Gure asto zarra’ ezta ezetarako, jateko baino; atxurragaz jo garaunetan’ eta lezara
bear dau
· Un azadonazo en la cabeza
Gure asto zarra’ ezta ezetarako, jateko baino; atxurragaz jo garaunetan’ eta lezara
bear dau
· Y a la sima con él!
Gure asto zarra’ ezta ezetarako, jateko baino; atxurragaz jo garaunetan’ eta lezara
bear dau
· Ya no vale para nada
Gure astoa lau-ankan ikusi: ori zan jenteak nai ebana
· Galopar
Gure astoa non dan zeinek jakin?
· Quién sabe dónde andará?
Gure astoak, margaritte tartean lotu ezkero’ bitarteko bedarrak jan eta lora orrek
ukitu-barik itxiten jonaz
· Se come las hierbas de alrededor...; intermedias
Gure atarian’ iparrak joten dau bazkal-osteetan
· Da la brisa del mar
Gure atariko intxaurren itzal naigarria
· Sombra apacible, placentera
Gure atsoa’ beti dabil ziri edo mara; ta guztia zetarako?... gauza onik ez egiteko
· Siempre ocupada en naderías
Gure atsotxuak ikusi ebazaneko’ bigun-bigun, baina itzal-itzal’ ba dino: Garizuman-
be olan? Jangoiko laztana! Garizuma-be zapaldu? Olakorik! Norantz goiaz olako
bidietatik!
· Con mucha gravedad
Gure atsotxuak ikusi ebazaneko’ bigun-bigun, baina itzal-itzal’ ba dino: Garizuman-
be olan? Jangoiko laztana! Garizumea-be zapaldu? Olakorik! Norantz goiaz olako
bidietatik!
· Con gran dulzura
Gure atsotxuak ikusi ebazaneko’ bigun-bigun, baina itzal-itzal’ ba dino: Garizuman-
be olan? Jangoiko laztana! Garizumea-be zapaldu? Olakorik! Norantz goiaz olako
 bidietatik!
· Profanar hasta la santidad de la Cuaresma?
Gure atzeragokoai amesetan-bere gogora etorri etxakeezan gauzak
· Antepasados
Gure atzeragokoai amesetan-bere gogora etorri etxakeezan gauzak
· Ni ocurrírseles
Gure au baino mutil egileagorik, artezagorik, onagorik? Ikustekoa leiteke!... A artu
bear daben neskatilea’ ezta txarto izango!
· Ya será difícil!
Gure au baino mutil egileagorik, artezagorik, onagorik? Ikustekoa leiteke!... A artu
bear daben neskatilea’ ezta txarto izango!
· La chica que se haya de casar con él
Gure aurrean’ eztabe abotik arnasarik-be ateraten; baina gu azpiratu naian dabiltz
· No chistan siquiera; no se les oye ni resollar
Gure aurrekoek, eta aurrekoen aurrekoek erakutsitako esaerak’ denak egia izaten
dira: Gaizki asten dana’ gaizki amaitzen dala; Asiera txarrak’ ez dezakela akabera
onik izan
· Lo que mal empieza, mal acaba
Gure aurrekoek, eta aurrekoen aurrekoek erakutsitako esaerak’ denak egia izaten
dira: Gaizki asten dana’ gaizki amaitzen dala; Asiera txarrak’ ez dezakela akabera
onik izan
· Los proverbios de nuestros más remotos antepasados
Gure aurrekoen jatekoak’ garbiak, ezeren kutsu eta naas-txar gabeak izan oi ziran
· Sanos y de toda confianza
Gure aurrekoen jatekoak’ garbiak, ezeren kutsu eta naas-txar gabeak izan oi ziran
· Alimentos
Gure aurreragokoen esanetik’ euri onek on egiten dautso landari
· Según el dicho de
Gure aurretikoak ezagutu zuten eliza
· Nuestros mayores o antepasados
Gure auziak erabakirik ez du
· No tiene solución; no hay manera de resolver nuestra cuestión
Gure auzi-lanak’ etziran izan motzak...: berriz Pamplonara joko zuala atera zituan
otsak beste orrek
· Hizo saber
Gure auzi-lanak’ etziran izan motzak...: berriz Pamplonara joko zuala atera zituan
otsak beste orrek
· Iba a apelar o recurrir a P
Gure auzoan’ danen lotsagarri egin gozuz; gure inguruko bazter guztien barregarri
· Irrisión, ludibrio de los que nos rodean
Gure auzoan’ danen lotsagarri egin gozuz; gure inguruko bazter guztien barregarri
· Nos has hecho baldón de los vecinos
Gure auzoan’ mailuki ederrak jagozak... Ai, Koxe! Lo arrapatzen ba-aut’ a ze poza
artu bear daben nire buskentziak!
· Si te descuidas
Gure auzoan’ mailuki ederrak jagozak... Ai, Koxe! Lo arrapatzen ba-aut’ a ze poza
artu bear daben nire buskentziak!
 · Cómo lo va a celebrar mi estómago..!
Gure auzo-erri Getarian’ bolada aundia dute demak
· Están actualmente en boga
Gure auzoetako nekazaritxo garbien artean’ asko ta nerekiko txit asko’ salbatzen dira
· No muchos, sino muchísimos en mi opinión
Gure auzoko dirudun ori’ zelan-alangoa, ta bada-ezpadakotxua, ta ortik-emendikoa,
ta guztia bearrekoa dala dinoe batzuk; baina nor dan’ ondo dakit nik: jaseko
mutila da
· Medianillo, regularcillo, talcualillo
Gure auzoko Joxepa-antonik’ nere senarra maxeatzen du...; obe luke neskazar zimur
orrek’ orrenbesteko bat baleuka!
· Ya quisiera para sí uno como él
Gure auzoko Joxepa-antonik’ nere senarra maxeatzen du...; obe luke neskazar zimur
orrek’ orrenbesteko bat baleuka
· Critica a mi marido
Gure auzoko Peruk uste dau’ orrek sozialistok’ aberatsari kendu ta inori emon ez,
egingo dabeela
· Lo que van a hacer ésos es
Gure auzokoak oinbeste aundiko etxea izanda ba zuten ba ainbeste toki...; bainan
etzioten lekurik eman eskaleari
· Siendo casa tan grande
Gure azkena zer izango dan eztakigu
· No sabemos qué fin nos aguarda
Gure azkeneko itza izan da’ bakoitza bere mailan. Ni orain’ igo egin naiz...; beraz’
beeragoko senargai bat bilatu bear du zuen alabak. -Lotsagabea, ez besterena!
· Sinvergüenza, más que sinvergüenza!
Gure baitan onik dena’ ez da gureganik
· Lo que hay de bueno en nosotros
Gure baitarik’ orok hola erran ginezake; bainan luma eskuan hartzearekin’ frantsesa
doaku burura; eta ordutik’ debruak ereman du Eskuara
· Espontáneamente, todos lo diríamos así
Gure baitarik’ orok hola erran ginezke; bainan luma eskuan hartzearekin’ frantsesa
doaku burura; eta ordutik’ debruak ereman du Eskuara
· Desde ese momento, se acabaron para nosotros las normas del Idioma
Gure baratzako aza-osto oiek ere ez lirake orla egongo’ bera begira balego
· Si él viviera; si estuviese aquí para cuidarlas
Gure barberua eztabil zu-legez basatzarik basatza, oinetako meiakaz
· De charco en charco, de lodazal en lodazal
Gure barren, ilunak artua’ lainoak urratuta argitzen du Jaunak
· Nuestra conciencia oscurecida
Gure barrengo gauz oiek’ ilunpekoak dira... -Egia! argirik ere ez da sartzen.
· Son muy oscuras o misteriosas
Gure basarritarrak’ begi biak irteteko zorian egon zitzaizkion. Izlariari
· Con los ojos clavados en él... con suma atención
Gure basarritarrentzat’ zer-ikusi aundiko gaia
· Asunto de gran trascendencia; de gran interés
Gure baserri zarrak ba datoz amilka goitik beera
 · Llevan camino de la ruina
Gure baserrian, atzo jakin detanez’ oso bearrean gaude
· Estamos en gran apuro; en gran necesidad
Gure baserri-jende onetatik asko, ta txit-asko, edo geienak’ nerekiko zeruetan daude
· En mi concepto; tengo para mí que
Gure baserrira beranduko ordutan etorri izandu zan askotan gizon ori, lo-lekua
eskatzera
· A pedir alojamiento para la noche
Gure baserritar emakume kutunak’ beren tratuarekin etorri, eta eztaukate jartzeko
estalperik; ez ere’ aizeari iges egiteko arrimorik
· Su mercancía
Gure baserritar emakume kutunak’ beren tratuarekin etorri, eta eztaukate jartzeko
estalperik; ez ere’ aizeari iges egiteko arrimorik
· Ni cobijo contra el viento
Gure baserritarrak’ bakarrean bizi izateko igoinik eztauke Ameriketako basamortu
zabaletan
· Vivir en la soledad
Gure baserritarrak’ bakarrean bizi izateko igoinik eztauke Ameriketako basamortu
zabaletan
· No tienen inconveniente o repugnancia en
Gure baserritarrak jatorritik dute oitura’ txamarrak jantzi-bage bizkarretik
zintzilika dituztela’ mauka-utsean plazan egotekoa
· En mangas de camisa
Gure baserritarrak jatorritik dute oitura’ txamarrak jantzi-bage bizkarretik
zintzilika dituztela’ mauka-utsean plazan egotekoa
· Les viene de casta
Gure baserritarren ate-maratilak’ ez dizkitek asmatzen kaletar abilak
· Las martingalas o marrullerías
Gure Batxi idazle nekebakoak esango dautsu, neuk baino obeto
· Escritor infatigable
Gure batzarra nun? .- Eupada bat egizu nai dezun tokira... Jaunari nai daikiola’ an
izango naiz
· Si Dios quiere... Si vivo
Gure batzarreko artu-emonak bear dozuz? Artzekoak gitxi, emotekoak geiago,
sakelean txakur-txiki bat bez
· Créditos y deudas
Gure batzarreko lautatik bik’ ontzat eman dute
· La mitad
Gure batzokiak laster beia joko zebala esaten zutenak, zer diote orain?
· Que iba a hundirse, o fracasar
Gure bazkarinoa’ Lekunberrin egin ginun: ez alegia musutruk!
· No gratis, ni mucho menos!
Gure bazkun onek’ goiak artuko dauz
· Va a prosperar, tener mucho éxito
Gure bazterrak, ernatzen asiak’ aste untako urite ta eguraldi gordinekin gibelmin
andia artu dute
· Han recibido un rudo golpe
Gure bazterrak, ernatzen asiak’ aste untako urite ta eguraldi gordinekin gibelmin
andia artu dute
· Mal tiempo; tiempo desapacible
Gure bazterretan bizi ziran-aiek
· Por estas tierras de aquí
Gure bear baliz bezain zinez
· Como si necesitara de nosotros
Gure begi eta belarriak uts ematen dute gauza askotan
· Fallan, inducen a error
Gure begietan’ gure iduriko’ egia guti da hitz horietan
· A nuestro parecer, en nuestro sentir
Gure begietan’ negar-tantak dardar egoazan
· Temblaban las lágrimas en los ojos
Gure begi-niniai bezela begiratzen diogu ume gaxo oni. Zorr edo lorr’ orain artio
iraun digu, Jainkoari eskerrak
· Lo cuidamos como a las niñas de los ojos
Gure begi-niniai bezela begiratzen diogu ume gaxo oni. Zorr edo lorr’ orain artio
iraun digu, Jainkoari eskerrak
· De todos modos; mal que mal
Gure bei beltzak’ beltz-beltza du umea, arre samarra, ta orrulari aundia
· Mugidor, berreador
Gure bei beltzak’ beltz-beltza du umea, arre-samarra ta orrulari aundia
· Grisáceo
Gure beiagaz’ eztago gauza onik... Katilu bat ezne ezin eratzi leio inok
· Imposible ordeñarla
Gure beiagaz’ eztago gauza onik... Katilu bat ezne ezin eratzi leio inok
· No sacaremos provecho de; no se puede hacer carrera con
Gure beiak’ erro andiago; ta zienak zuenak’ ezne jago geiago
· Nosotros tenemos la fama, y vosotros cardáis la lana...
Gure beiak gaur’ ongatxa dauko
· Tiene cierto malestar
Gure bekatuak ekarri digute esturasun au
· Nos han traído a este apuro
Gure bekatuen zorra atera-gabe’ etzegoan zerurako biderik
· Sin satisfacer la deuda de
Gure belarrietara jo daben zurrumurrua da
· Un rumor que ha llegado a nuestros oídos
Gure belaunok bertan josirik’ egin dezagun elkartade bat, ez urratzekoa
· Clavando las rodillas en tierra
Gure berbeta gozo zantsu au’ beste berbetatxu nastau batzuk matasatu nai izango
daue
· Querrán embrollarla o desfigurarla
Gure berbetak’ inor-be eztauko alde
· Nadie sale a defenderlo
Gure beroari’ kanporako bidea galerazoten deutso soinekoak
· Le impide salir fuera
Gure berri ondo zekienak bezala’ berriz ta berriz au berau askotan esaten digu Jesus-
 ek
· Una y otra vez; repetidas veces
Gure berri-gabe’ etzaite erosteratu makina ori!
· Sin contar con nosotros
Gure berri-gabe’ etzaite erosteratu makina ori!
· No te adelantes a comprar
Gure bertsolarien esanak eta Nixonen itzak’ alde gutxi dute egun oetan
· Difieren poco
Gure beste ontzi bat’ soma obean eta egokiago sartu zan’ etsaia zirikaturik beregana
begira jartzera
· Acometió con más acierto... otro de nuestros navíos
Gure bestekoa da mutil ori. Auzokoa
· Es convecino
Gure betiko eskubidea ondotik jo ta lurrera eratzi gura izan eban
· Tirar abajo desde su base
Gure bihotz-mina erraten diotegu etxetiarreri
· Darles el pésame
Gure Bikario jaunak’ gain-gaineko euskaltzalea izanik’ damu du noski... geiago ezin
egina
· Siente como es lógico
Gure Bikario jaunak’ gain-gaineko euskaltzalea izanik’ damu du noski... geiago ezin
egina
· óptimo vascófilo
Gure Bildu-banatuk dakizkian berriak’ onezkero erein ditu
· Nuestro correveidile
Gure biotz aldakorrak’ Zuk etzazu itzazu arren, Jauna, bide onean ezarri
· Dirige o endereza Tú mismo nuestros vacilantes corazones
Gure biotza’ beste guzietarako baino Jainkoarentzat eginago dalako’ Jainkoaz-bestez
ez diteke bete
· Está hecho para Dios más que para ninguna otra cosa
Gure biotza’ beste guzietarako baino Jainkoarentzat eginago dalako’ Jainkoaz-bestez
ez diteke bete
· No puede satisfacerse sino de Dios
Gure biotza’ beti-batean ezin legoke
· Necesita cambio, variación
Gure biotzai etzizekaten, bidean itzegiten zigunean?
· No estaban ardiendo nuestros corazones?
Gure biotzai etzizekaten, bidean itzegiten zigunean?
· No estaban ardiendo nuestros corazones?
Gure biotzak zori ona nai ta bilatuagatik’ Jainkoaz kanpora gogorik arkitzen eztu
· No halla satisfacción o gusto
Gure biotzetan betiko josirik geratuko dan eguna
· Firmemente grabado en los corazones
Gure bizi ta berbizi dan Jesusen Biotza
· Vida y resurrección nuestra
Gure bizia antxe jokatu genduela esan nai det’ bein-bear-da ere
· Una vez más
Gure bizia luze dalarik’ naiko labur izaten da; ta egun batetik bestera degu
zilipurdika egiten
· Damos voltereta caemos muertos
Gure biziak’ egun gorriak ikusi ditu
· Ha pasado por días muy críticos; muy calamitosos
Gure biziak’ hari bati datxeko
· Pende de un hilo
Gure biziaren laburra, munduko atseginen ustela ta olako egiak gogoan erabiltea’
ondo baino obeto jatorku
· Vaciedad de los placeres del mundo
Gure biziaren laburra, munduko atseginen ustela ta olako egiak gogoan erabiltea’
ondo baino obeto jatorku
· Brevedad de la vida
Gure bizibideak agintzen diguna egiteko zabartasuna
· El deber de estado
Gure bizie’ txorie egan bezala’ agudo pastuko da
· Fugacidad de la vida
Gure biziera au guri jagokun-bestekotzat dala-ta bazabiltz’ ... oker-be oker gabiltzaz
· Si pretendes que este género de vida es el que conviene a nuestra condición
Gure biziera au guri jagokun-bestekotzat dala-ta bazabiltz’ ... oker-be oker gabiltzaz
· Has de saber que lo pasamos muy mal
Gure bizimoduan ez da lasaikeri aundirik; geiago irabazi-arren ere’ ez litzake
sobratuko
· No hay demasiada holgura; vivimos con harta estrechez
Gure bizitza luzatzen ari da; bizitza luzeago’ eriotza alderago
· A más alargar la vida, más cerca está la muerte
Gure bizitza osoan’ euskal-minez jota ibili gera lanean
· Sufriendo de mal de patria
Gure bizitzan ikusi degu makinatxo-bat goibera! Salto galanta egin du bizimoduak
lendik onera!
· Qué de vicisitudes o altibajos nos ha tocado ver!
Gure bizitzan ikusi degu makinatxo-bat goibera! Salto galanta egin du bizimoduak
lendik onera!
· Qué salto ha dado la vida de un tiempo a esta parte!
Gure bizitzari’ beti ari zaizka puska kenduaz gaua ta eguna
· Robándole un pedazo a cada momento
Gure bizkarretik amaikak jaten die...! A ze nolako orraztua eman diguten kale-alde
ortan kontribuzio-zaleak baserritarroi!
· Cuántos viven a cuenta nuestra!
Gure bizkarretik amaikak jaten die!... A ze nolako orraztua eman diguten kale-alde
ortan kontribuzio-zaleak, baserritarroi!
· Menudo sablazo el que nos han dado! Cómo nos han despellejado...!
Gure borondate libre hunek’ kontrako aldera itzuli-gabe egoiteko’ Jainkoaren
garaziaren habea behar du
· Sin volverse al lado indebido
Gure borondate libre hunek’ kontrako aldera itzuli-gabe egoiteko’ Jainkoaren
garaziaren habea behar du
 · Necesita el apoyo de
Gure burdi au-be’ or jausi ta emen jaso dabil
· Anda dando tumbos... volcándose a cada paso
Gure buruak ezin molda... eta bertzeak nahi ote ginuzke gure gogorat moldatu?
· Gobernarlos o moldearlos a nuestro gusto
Gure buruan barrenen dagoana, atean ere ala egotea: ori da egia; burutik aldean
· Coincidir nuestra idea con la realidad objetiva; nuestra idea con la realidad externa
Gure buruaren gainetik zaintzen ahal balu bere burua Anglesak’ gogotik egin lezake
· Si pudiera defenderse a sí mismo
Gure buruaren gainetik zaintzen ahal balu bere burua Anglesak’ gogotik egin lezake
· Sin necesidad de nosotros; prescindiendo de nosotros
Gure buruari harrika aritzea liteke
· Sería ir contra nuestros propios intereses
Gure buruari zu erran-arazten badiogu
· Si nos hacemos respetar; si guardamos nuestra dignidad
Gure buru-barreneko itz ori’ ez dabil or, buruko tarteka oietan arontz-onontz. Or
dago, baino ez dakigu non. Gogoan dago
· No discurre de aquí para allá entre las circunvoluciones cerebrales
Gure buruko itza’ askotan egiaren berdin da
· Coincide con la verdad
Gure buruz jokatu gara
· Hemos obrado por nuestra propia cuenta, sin guiarnos de nadie
Gure buruzagiek’ solas-ederren pean...; beren tu-uharretan itoak gauzkate aspaldi
huntan
· No hacen más que pronunciar bonitos discursos. Nos tienen anegados en sus torrentes
de saliva
Gure buruz-gain bizi-nahiak egiten du gure malurra. Zorigaitza
· Ambición orgullosa
Gure damu au epeltxoa balitz’ iritxi zaiguzu, Ama Maria’ damu eder, damu zabal,
egundainoko damu bat!
· Un dolor extraordinario; intensísimo
Gure dantzak ikusten, beste egitekorik-gabe ibili zan
· Ex-profeso
Gure dantzarik geienak’ kanta-dantzak ziran
· Eran danzas cantadas
Gure debekazio ain jakinaren buruan ere’ meza bat eman dezula esan digute
· A pesar de nuestra prohibición
Gure deia’ bere ondorengoak ematen asi da
· Dar frutos o resultados
Gure deiez aldarean Jesus’ ta Jesusen igesi bezala gu!
· Como huyendo de su presencia
Gure denbora eta diruaren ardurarik-gabe joango ginake komedi-gile aien
zorakeriak ikustera
· Sin preocuparnos de
Gure denboran, itzik atera bear etxeko umeak neskatxai ere! Eztago bildurrik!
· Ya se cuidarían de chistar, ni aun a las criadas!
Gure denboran’ San-Blas jai-erdia izaten zan, kalerik-kaleko zezenarekin
 · Con toro ensogado
Gure deputatu gorriak’ ez daude naski gogoa saldurik
· No están como para volverse atrás
Gure dirua’ ahulduz doa
· Va perdiendo de su valor; va bajando
Gure dirua’ ahurtaraka berduratu dute
· Prodigar a puñados; derrochar
Gure dirua erreka-zilorat deramate
· Llevan nuestra hacienda a la bancarrota
Gure dirua nahi bai’ bainan gure onetan deusik ez egin-gogo... Gobernuak
· Pero en cambio nada quiere hacer por nosotros
Gure dirua urtuz doa: hogoi sosekoa’ kasik sosaren heinera da ximurtu, urte-pare
huntan
· Se ha reducido o desvalorizado a su vigésima parte
Gure dirua urtuz doa: hogoi sosekoa’ kasik sosaren heinera da ximurtu, urte-pare
huntan
· Va liquidándose o depreciándose la moneda
Gure dirurik eztezu artuko, alfer aundia!
· Gandul, más que gandul!
Gure egia santuen ezauerarik ez daukee, urrineti-bere, seme-alaba askok’ aita ta
ama-edu azita egon arren
· Aun estando ya tan desarrollados como su padre y su madre
Gure egia santuen ezauerarik ez daukee, urrineti-bere, seme-alaba askok’ aita ta
ama-edu azita egon arren
· Ni con mucho
Gure eginal guzian burua kendu bear genioke grina nagusi orri
· Con el mayor empeño
Gure eginal guzian burua kendu bear genioke grina nagusi orri
· Deberíamos cortarle la cabeza; acabar con él
Gure egitekoa’ arrotzai arrera ona egitea da; zuk zerea egizu!
· Lo que nos toca a nosotros es...; nuestro deber
Gure egitekoak’ geran arteko sortuak dira
· No acabarán mientras vivamos; durarán lo que nuestra vida
Gure egunen faltan’ zuentzat izango dira
· Cuando hayamos muerto nosotros
Gure egunetan arrokeriak artu dauz toki guztiak
· Lo ha invadido todo
Gure egunoroko zereginak’ Bilbon loturik euki gaitue; ta ezin izan gara joan’ damu
andiaz
· Con gran pesar nuestro
Gure egunoroko zereginak’ Bilbon loturik euki gaitue; ta ezin izan gara joan’ damu
andiaz
· Nos han tenido sujetos u ocupados
Gure ekanduak galdu-arren’ eztabe ikara andirik egin bein-be alderdi orrek.
Bestetara bai! Eurok lagundu, atzerriko ekandu txarrak ekarten ona
· Al contrario
Gure ekanduak galdu-arren’ eztabe ikara andirik egin bein-be alderdi orrek.
 Bestetara bai! Eurok lagundu, atzerriko txarrak ekarten ona
· Nunca se han conmovido mayormente por
Gure eliz ontan bai, ba dago mendetasuna
· Respeto de la autoridad; disciplina
Gure eliz poilita’ goian-beian betea ikusiko degu egun oietan
· Llena de bote en bote
Gure eliza handia’ atxik-ahala betea zen
· Llena completamente; hasta no caber más
Gure elizak etxez, aren aldean ederrak izan-arren’ barrukotasunez edo arimaz eztira,
urretan-be, ain andi ta orniduak
· Como edificio
Gure elizak etxez, aren aldean ederrak izan-arren’ barrukotasunez edo arimaz eztira,
urretan-be, ain andi ta orniduak
· No son ni con mucho
Gure elizako Ama Birjina Errosario-koari ez nondik eta ez norgandik 1827-garren
urtean etorri zitzaiozkan errosario urrezkoak
· Sin saber de dónde ni de quién
Gure elizako San-Josetxo ederra ostuko baleuskue’ neure senarra da agindu-ta-egina
lakoxea, altara-ganean egoteko
· Como mandado hacer de encargo...; pintiparado
Gure eliztar-sua’ aspaldion berotuaz doiala esateko-beste ba gara
· Estamos en condiciones de poder afirmar que
Gure emakumeen neguko zeregina izaten zan’ lino-gixetia
· Ocupación o tarea de invierno
Gure emaztea’ ona da txit
· Excelente
Gure emengo biziera’ utsa da bestearekiko
· En comparación con la otra vida
Gure endore pijoa’ ezezko bat entzunda anka jasotzekoa ez dek!
· No es como para largarse, abandonando su propósito
Gure eretxian’ gaitz izango litzake, oso gaitz’ Meza ori obeto kantatea: a zan bozak
ondo alkar-artzea! ta artezkariaren zotzen neurriaz batera ibiltea!
· Sería difícil
Gure eretxian’ gaitz izango litzake, oso gaitz Meza ori obeto kantatea: a zan bozak
ondo alkar-artzea! ta artezkariaren zotzen neurriaz batera ibiltea!
· Exactitud en el compás; ajuste con la batuta
Gure eretxian’ gaitz izango litzake, oso gaitz’ Meza ori obeto kantatea: a zan bozak
ondo alkar-artzea! ta artezkariaren zotzen neurriaz batera ibiltea!
· Lograr un buen empaste o armonización de voces
Gure erguen-aldeko adiskideak
· La parte alta del pueblo
Gure Erlisione sainduak bakea du egun horietan
· Está en paz; goza de paz
Gure erloju zar onek’ ogeika jotzen ditu orduak aldiko
· Da veintitantos golpes cada vez
Gure erraina’ aurdun gertatu zan, semea il zanean; eta ainbeste gau galdu ta
eramankizunen ondorean’ aurgite gaiztoa etorri zitzaion. Ama-alabak zerraldo
 batean obiratu ditugu
· Se hallaba encinta. -Le sobrevino abortar
Gure erraina’ aurdun gertatu zan, semea il zanean; eta ainbeste gau galdu ta
eramankizunen ondorean’ aurgite gaiztoa etorri zitzaion. Ama-alabak zerraldo
batean obiratu ditugu
· Las hemos enterrado en el mismo ataúd
Gure erranak’ berb-erdigaz osoa adituten dau; ta nai batera ta nai bestera ipini-
arren’ bardin izango da
· Con media palabra le basta... a mi nuera
Gure errepublikano barregarri oneri’ noiz ta oraintxe akordau jake ezer esatea!
· A buena hora se han acordado de...!
Gure erri au’ erdiz-erdi arrapatu du ubeldeak. Ugaldeak
· Lo ha alcanzado de lleno
Gure erri au ezta beinere gaurko moduan batuta egon; ikusten danez’ esku on baten
premia bertan ba zegon
· Se ve que hacía falta un buen alcalde
Gure Erri maite au’ ez-urteko sagarren antzera’ arrak jota dago...
· A semejanza de una manzana de mal año
Gure erri txiki au, len Zuri eratsiago zala, Jauna’ etzebilen ipui-berri bila
· Cuando estaba más unido a Ti
Gure erri txikietan’ gaitz-izenak beti izan dau indar asko
· Siempre ha tenido fuerte arraigo el uso de apodos
Gure erria’ beeraka zetorren; beiak jotzeko zorian zegoan
· Al borde de la ruina completa
Gure erria tikiagoa da-ta’ alderdi obea dugu itz berriak zabaltzeko aspaldi artan zan
baino
· Tenemos más facilidades; estamos en mejores condiciones
Gure erria txikitxoa zan; ta oso galesti ez izanik’ asko idatzi ezin. Zulo ori ezin estali
· Imposible llenar ese vacío, remediar esa falta
Gure erriak erabaki duena baldin gogoz adituko balitz’ erlijioari ezertan ikutu-gabe
bere bostean utziko litzaioke
· Se le dejaría tal como está; en su estado actual
Gure erriak ezin izango leuke inondik inora bururik atara
· Sostenerse, levantar cabeza
Gure erriak ezin izango leuke inondik inora bururik atara
· En modo alguno
Gure erriak geienak gura badau
· La mayoría del país
Gure erriak iritzi ona du, usmo bizia du: ez du onartuko zerbait berrikeri
· Tiene buen criterio
Gure erriak iritzi ona du, usmo bizia du: ez du onartuko zernai berrikeri
· Tiene fino instinto
Gure erriak itxura-aldi ederra artu du
· Tomar buen aspecto
Gure erriak’ zorionekoak izateko’ ez du, ez orixe! euren bearrik
· No, por cierto
Gure errian ezta bertakotu Eliza
 · No se ha connaturalizado
Gure errian’ jaiotzak ematen die kutsua Eguberri-jai aueri
· Son los belenes los que le dan su tono
Gure errian’ lan egiten da garratz
· Se trabaja de firme
Gure erriaren alde aalduentxoa esateko’ ernai egongo da albistari au
· Lo poco que pueda
Gure erriaren izen bikaina’ zuek edertzen dezute! Amerikako euskaldun artzaiak
· Vosotros hacéis honor a nuestra fama
Gure erri-au gorrinak jango ezpadau’ batera jo daigun!
· Si no queremos que nos invada la inmoralidad
Gure erri-au gorrinak jango ezpadau’ batera jo daigun!
· Si no queremos que nos lo estrague la inmoralidad
Gure errietako jendeetan gauza onik egin nai dutenak’ orrela itz egin bear die...
· Quienes deseen hacer cosa de provecho en
Gure erriko eliza etzan ezer, urrengo egunetan’ gizadia barruan artzeko
· Era muy insuficiente para darle cabida a la gente
Gure erriko gizonak soloa landu bear eben lez’ gurasoak-bere umeak landu bear
dituez
· Deben cultivar o educar a sus hijos
Gure erriko jaietan poztutzeko gauza ez dana’ ez dago bere onetan
· No está en su asiento normal; le pasa algo
Gure erritarren irakurr-ixira’ aldian baino aldian aundiagotzen ikusten nuen
· Que iba en aumento cada vez más
Gure erritxo polit au’ gutxi bezela daukagu igali-zugatzaz ere jantzia... Eginak balio
du; ez begi-zearka ta mar-marka ibiltzeak
· Obras son amores
Gure esaera moldakaitzean, debozio onen izena onen gozoa bada’ zer izango da
beraren mamia?
· En nuestra torpe manera de hablar
Gure esanetara arin etorten dala’ ondo dakizu
· Que nos hace caso en seguida
Gure eskarientzat belarririk badauke Lekeitiko errian’ auxe eskatuko geuskioe pozik
· Si les prestan oídos
Gure eskolaren luze ta zabaleko neurriak’ berdinak dira; beetik gorakoa’ lau kana
· El largo y el ancho de
Gure eskolaren luze ta zabaleko neurriak’ berdinak dira; beetik gorakoa’ lau kana
· La altura
Gure eskua atera da nagusi; ez du au Jainkoak egin...
· Esto ha sido obra nuestra; es nuestra mano la que ha prevalecido, no Dios
Gure eskuak’ elkar-joa zuten
· No hacíamos más que aplaudir
Gure eskuiko erreka-zulotik ijo’ ta atzea artu ziguten etsaiak, uste-gabean
· Nos cogió el adversario por la espalda
Gure eskuko diren obrak: libreak, emanen gainekoak; zor eztitugunak
· Obras facultativas, no obligatorias
Gure eskuko diren obrak; libreak, emanen gainekoak; zor eztitugunak
 · Obras no impuestas; de añadidura. De propina
Gure estuasunak, ordu larri artan!
· Qué aprietos los nuestros!
Gure etsai beltzak’ eztitu bere begiak baztertuko gure gainetik
· No apartará sus ojos de nosotros
Gure etsai diran eta diralakoakin izan bear degun eginbidea
· Enemigos reales o presuntos
Gure etsai edo etsai-ustekoen kontra zerbait egiteko gogoak erasotzen digunean
· Cuando nos asalta el deseo de
Gure etsai edo etsai-ustekoen kontra zerbait egiteko gogoak erasotzen digunean
· Enemigos reales o supuestos
Gure etsaia nagusitzen ikusi nahitan direnak
· Quienes están deseosos de verle triunfar
Gure etsaiak palakatzeko alderdirik onena da’ barkazioa eskatuaz, beren aurrean
umiltzea
· El mejor remedio para
Gure etsaiek ez dute gogoa saldu...; hats berean daude
· Siguen tan rencorosos como antes
Gure etsaiek ez dute gogoa saldu...; hats berean daude
· No han cambiado; siguen con su tema
Gure etsajai poz emateko izango ziran; bestetarako ez. Gure arteko eztabaidak
· Para nada más
Gure etxaldean esaten zana
· Como se acostumbraba decir entre los míos
Gure etxalderik gehienak maldaire baitaude’ lurama mehatzen da han-hemenka:
gain-behera irauliz’ ala uriak euriak larrutuz
· Va adelgazándose el suelo laborable
Gure etxalderik gehienak maldaire baitaude’ lurama mehatzen da han-hemenka:
gain-behera irauliz’ ala uriak euriak larrutuz
· Como están en cuesta los terrenos
Gure etxapekoakin ondo euki nai izaten det
· Con los que viven en nuestra casa
Gure etxea, lurrez gizonez’ Sondika da; ta elizaz’ Loju
· Civilmente o según la jurisdicción civil; eclesiásticamente o según la jurisdicción
eclesiástica
Gure etxeak’ beldurtzekorik-gabe eta bakean dira
· Están seguras y en paz
Gure etxeak, leendik ona’ beste irudi bat dauko
· De entonces acá
Gure etxeak, leendik ona’ beste irudi bat dauko
· Presenta otro aspecto; ha cambiado mucho
Gure etxean, akorda-belarra’ bizi geran arteko dago
· Triste recuerdo, escarmiento
Gure etxean, akorda-belarra’ bizi geran arteko dago
· Imborrable
Gure etxean’ ardoa salgai, ez baitakit zenbana...
· Pero no sé a como está, su precio
Gure etxean aukerarik asko daukagu prankotan: ia esnatu-garaia degu’ sekula
esnatzekotan
· Ya es hora de que nos despabilemos alguna vez!
Gure etxean’ bat dogu ezkertia
· Tenemos un zurdo
Gure etxean’ beti ogia muturretik asten da
· Procedamos por orden
Gure etxean’ egomen aundiago dago, zuenean baino: beti bateonbat etxean bear
· Hay más sujeción todavía
Gure Etxean ere izan da ikusteko ederrik!
· Ha habido buenos espectáculos
Gure etxean ezta beela galduko elbia!
· Ya tardará en exterminarse. No faltarán moscas!
Gure etxean’ inork eztu gaur ordurik artuko
· Nadie vendrá puntual...; no se sujetará a un horario
Gure etxean’ neu naz, ogi ta ainbako janari guztien ardurea darabiltana
· Soy yo quien tiene que procurar el sustento de casa pan y no pan
Gure etxean’ sobera mutur-zuri aho-xuri bilakatuak gira...: pu egiten diogu gizenari
· Nos hemos vuelto harto refinados en el comer
Gure etxeetatik’ Ameriketa alderako jario etengabea sortze uan aldi aretan
· Un continuo vaciarse de gente
Gure etxeko azak’ jaki onekin ederki gozauta jate-ittugu oain... Epperrakin
· Bien adobadas con este manjar
Gure etxeko berri bazekizuke’ bi aldiz biarretan esango zenuke. Birritan, birretan?
· Lo dirías con doble motivo con más razón
Gure etxeko nagusiak’ ezpaina makur. Aserre, muturturik dago.
· Está de morros
Gure etxekoak’ moko-zuriak girela diote hor
· Muy sibaritas en el comer
Gure etxeko-andrea nongo’ gure aideak ango
· Según es la dueña, así son las relaciones de la casa. Aquí se hace lo que ella manda
Gure etxekoandrea ona da-ta’ bialtzen diozka lapikondoren batzuk
· Las sobras del potaje
Gure etxeko-andreak’ etxok osorik ediroko gaur lukainken kontua
· No le saldrá bien la cuenta de... Porque yo le he robado una de las longanizas
Gure Etxekoandreak gaur egin duen sarrerari alde ematekorik’ inoiz ikusi eztet
· Nada comparable a
Gure etxeko-andreen kezka gorria! ezin sortu, sukalderako bear dutena
· Terrible apuro el de las dueñas de casa
Gure etxe-ondoko zozuek baino etorri obie jaukok arek! Muxikako Txindor-kumeak
· Qué riqueza de inspiración!
Gure etxera batuko eztan batzairik eztago
· No hay cosa rara que no nos suceda en casa
Gure etxerako txit ona da neskatx ori’ ta beria aitortu biar zajo...
· Hay que reconocerlo así; no se puede negar
Gure etxerako-duin josten eztakizula?
· Como para las necesidades de casa
Gure etxetik sola-bitartera’ kilometro bat eskastxo zegoan
· Poco menos de un kilómetro
Gure euskal-anai Frantziakoak’ biotzez itxekiak daude eben euskarari
· Cordialmente adheridos a. Lo aman de corazón
Gure Euskalerri maite onetan’ lotsa galdu-barik eleukee gizonak olango erabagirik
artuko
· A no ser perdiendo la vergüenza... No habrían tenido la desvergüenza de tomar
semejante resolución
Gure euskera bizkor onek’ ondoko erderak baino erri-erriari gauza izkutuagoak
adierazi dezazkio, nik uste
· Al pueblo más llano o genuino
Gure euskera bizkor onek’ ondoko erderak baino erri-erriari gauza izkutuagoak
adierazi dezazkio, nik uste
· Expresarle cosas más secretas, o profundas
Gure euskera bizkor onek’ ondoko erderak baino erri-erriari gauza izkutuagoak
adierazi dezazkio, nik uste
· Nuestro vigoroso idioma vasco
Gure euskera Brinkolan galdu?... Ez izan orren usterik!... Emen eztago’ bere maitale
ez dan zar edo gazterik
· No penséis tal cosa!
Gure euskera da beste berbeta guztien artean’ gogorren sustraiak oratuta daukazana
· El más firmemente arraigado
Gure euskera ederra, len indarrian zana’ gaur laguntza-biarrian arkitzen da
· Que antes estaba en pleno vigor
Gure Euskera ez-tala’ gauza andi mee, goi diranak adirazteko,... darasate
· Expresar cosas grandes, sutiles, subidas
Gure euskera loirik-gabea
· Sin mancha
Gure euskera maitagarria orpotik atera dezue
· La habéis desquiciado
Gure euskera maite onek’ inok uste baino bide geiago egin dau
· Avanzar, hacer progresos
Gure euskera maitea oraintxe dago giro’ aien antzeko kantak ateratzeko
· Está en la mejor sazón para
Gure euskera maiteagaitik zerbait egin al-dauenak’ ez itxi inoz urrengorako!
· No lo dejéis para luego... Hacedlo ahora mismo!
Gure euskera maite-maitea’ dan baino be geiagoan biguna egin gura neuke
· Todavía más suave de lo que es
Gure euskera’ orainagoko berria dala diote
· Dicen que es más reciente
Gure Euskera’ soil soil, berez ta beregan, argi ta garbi egon da’ bere erio ta arerio
guzien damu gorri gaistoan badere
· Mal que les pese a sus enemigos
Gure euskera’ solo bazterreko landara deslaikoa-lez daukogu, baztertuta eta
erkinduta
· Planta abandonada... relegada
Gure euskera ta zori ona’ bide txarrean dijoaz; erdeldunak beren oituraz jarri zaigu
 zaizkigu bizkarrean
· Se nos han montado encima
Gure euskera ta zori ona’ bide txarrean dijoaz; erdeldunak beren oituraz jarri zaigu
zaizkigu bizkarrean
· Llevan mal camino
Gure euskerak’ akatsik eta loirik asko dauko
· Defectos y tachas
Gure Euskerak bazter oietan’ orrelako gizaseme andieen patu onik izan eztu
· No ha sido tan afortunado como
Gure Euskeran ezin datekean gauza da ori
· Es algo imposible
Gure euskeran nai ez lukee beste hizkundeetatik hiztxo batere; eta onen bidez’
epaiten eta ziatzen bezala dira jolasean... izketan
· Quedarse cortados o agarrotados; atados, atenazados
Gure Euskeran nai ez lukee beste hizkundeetatik hiztxo batere; eta onen bidez’
epaiten eta ziatzen bezala dira jolasean. izketan
· Ni una sola palabra
Gure euskerara ere ekarri zuten, liburu au
· Trasladar, verter a, traducir
Gure euskerari begi samurrez begiratuten eutsen
· Mirar con ojos de simpatía
Gure euskereak, erdera geienak egin dabena egingo baleu, milikerietan ibili-barik
inori berbak kendu’ guk-bere edozer esan al izango genduke
· Sin andarse en remilgos o escrúpulos
Gure ezaguera’ ez da guk erosia; bestek emana degu. Galdu-gabe eusteko; aren
aginduari dagokion eran ibiltzeko
· Para mantenerla siempre despierta la conciencia
Gure ezagueraz-goitikako zernai gauza
· Que exceden a nuestro conocimiento
Gure ezkerreko aldean’ mai azitxo bat egoan
· Una mesa grandecita
Gure ezkongeiak’ ba eban dirua, bai zeea, bai azia
· Ya tenía dinero, lo mismo suelto que fuerte
Gure ezkutu lodiak bezelatsu balio dute diru oriek
· Nuestros duros
Gure famili gajo ura aurrera pasa zanean’ eraso zioten danak batetan algaraz,
eztanda egiteko zorian
· Empezaron a reir a carcajadas, todos a la vez
Gure fedea, antzinako egun aietan bezela, arinka aldaka-beera ote dijoa? Ez degu
uste
· Cuesta abajo
Gure fedearen ezaguera azaleko bat besterik etzuen, jende aek
· Un conocimiento superficial
Gure foruen jaubetasuna’ lortuko dogu ondino
· La posesión o disfrute de
Gure gai onak agertu-gabe’ emendik joango ez gera
· Sin exhibir nuestras buenas prendas o aptitudes
Gure gaiean nai nituzke batzu-batzuk ikusi; ea zertarainokoak diran
· A ver qué hacían ellos! A ver de qué serían capaces!
Gure gaiean nai nituzke batzu-batzuk ikusi; ea zertarainokoak diran
· En nuestra situación; en nuestro apuro
Gure gain dan etorri-bearra’ inok okertu ezin
· El destino que pesa sobre nosotros
Gure gain’ ezinezko gauza artu degu
· Adquirir un compromiso imposible
Gure gain nahi duzue egin’ gizon haren odola
· Queréis hacernos responsables de...; hacer recaer sobre nosotros
Gure gainera’ karga ta karga!... guk beti’ jaso zagula!
· Nosotros... a aguantarlo todo!
Gure gaitzik gaiztuena’ alkar ikusi-ezina
· El peor de nuestros males
Gure gaixoa’ or arituko da, bere ezakin eta ezinakin
· Con sus cuitas y lamentaciones
Gure gaiztagin onek’ ba zizun eskola
· Era instruido este malhechor
Gure galaiak eskeini txarren bat egin zion andre ari, eta bear etzan moduren bat
erakutsi
· Le hizo alguna proposición inconveniente
Gure galdua!
· Pobres de nosotros! Estamos perdidos
Gure galduak’ Jaunaren nai on ori Ari aitzera!
· Desgraciados de nosotros...! si
Gure galduak! Jaunaren nai ori Ari aitzera!
· Si se agotara
Gure ganadu-jendearen erdia’ berari saldu diogu
· La mitad de nuestras reses
Gure ganera geituko da, lenguen ganera’ errira ornidu-bearra
· Sobre nosotros recaerá por añadidura aparte de las cargas anteriores
Gure ganera geituko da, lenguen ganera’ errira ornidu-bearra
· El tener que contribuir; la contribución
Gure gauzak irakurri baino’ obe zala atariko aizea artu
· No merecía la pena leer...; era perder el tiempo
Gure gauzak masiaz itsustera saiatzen diranak
· Los que se aplican a denigrar todo lo nuestro
Gure gauzak zuzentzen asi bearko diagu, seme; mundualdi au ba ziak-eta
· Pues nuestra vida va tocando a su fin
Gure gaztea’ ezaguerarat etorri-gabe’ ila gelditu zen, bere mintzar arekin
· Sin recobrar el conocimiento
Gure gaztea’ ibil-zale da, etxean ez dago lasai; ta batez ere’ artzen badio diru pixka
bati usai
· Si barrunta un poco de dinero
Gure gaztea’ ibil-zale da, etxean ez dago lasai; ta batez ere’ artzen badio diru pixka
bati usai
· Le gusta viajar, salir
Gure gazteak ez daude alfer, eta ez alfer egotekotan
· Ni ociosos, ni dispuestos a estarlo
Gure gazteak’ gogor emon dabe arpegia, gorrien aurka
· Les han plantado cara
Gure gazteak iadanik hiruetan elgarretaratu dire; eta elgar entzuna dute’ heldu den
hazilaren laueko
· Ya se han reunido tres veces
Gure gazteak iadanik hiruetan elgarretaratu dire; eta elgar entzuna dute’ heldu den
hazilaren laueko
· Han acordado la fecha
Gure gaztedi bikainari lenago Ameriketara abiatzeko beta jo zionean bezela’ orain
baserrietatik alde egitekoak egin dio
· Como cuando le tocó la hora de
Gure gazteentzat egokia ote dan? Antzinaldiko egunetan beinepein’ ala izan zan,
noski
· Al menos en el pasado
Gure gazte-garaian’ baserritako mutilak’ neskak begiz jotzera joaten ziran,
jorraketan eta baratza-lanetan zebiltzanean
· A observarlas, a echarles el ojo
Gure gazteok ara eldu-orduko’ jalki ta jalki ari zan ortzuri basurdea gaztain-pilan
· Allí estaba el jabalí desgranando a más y mejor
Gure gaztetasuna’ bertzek joaiten du; deus gelditzen bazaika ere bazaio’ bil-ondoak,
hondarrak, zahartzekoak, gelditzen zaitza zaiozka
· Se la lleva nos la lleva otro
Gure gaztetasuna’ bertzek joaiten du; deus gelditzen bazaika ere bazaio’ bil-ondoak,
hondarrak, zahartzekoak, gelditzen zaitza zaiozka
· Los residuos o despojos
Gure Gipuzkoaren lepotik jan-edan egiteko bestetako ez omen ziran
· No servían para otra cosa más que
Gure gixona ez lezake nor-nahik errexki sal eskuaraz’ bera ohartu-gabe
· No sería fácil engatusarle
Gure giza-denborako nekeak
· Edad adulta
Gure gizaldian’ eskuak bete lan eman dute izurrite oiek
· Han dado harto quehacer
Gure gizaseme biak’ bat-batera sartu zituzten beren aizkorak, zuaitz lodien
biotzetaraino
· Al mismo tiempo exactamente
Gure gizon au’ ... an dago makur... txitak atara gurarik... alkate barria nora aldekoa
izango?... Jo kontuak’ ... eta kontrakoa nagusi!
· Sacar la cuenta o el cálculo
Gure gizon au triste dijoa, alako samin bat ezagun duela; begiak beera begira
daramazki
· Lleva la vista baja
Gure gizon gizajua or ibili don gau guztian, jo ona ta jo ara: medikuok, abadiok eta
gainerakuok aztartzen
· Danzando de aquí para allá
Gure gizon hau’ emazte horrekin ezkondu-nahi mina da
· Desea ardientemente casarse con
Gure gizon orrek, bere kanabela gora ta bera dantzatu-arren’ etzuen arrapatzen
korkoi bat beinere’ nolakoak ziraden ikusteko ere
· No pescaba un mojol, ni para muestra
Gure gizona edan-samar edo gaitzak eragina datorrenean’ anbat golpeka asiko da...
Orduan ere ixilik egon bear det, jauna?
· Igual empezará a golpes
Gure gizona edan-samarr edo gaitzak eragina datorrenean’ anbat golpeka asiko da...
Orduan ere ixilik egon bear det, jauna?
· Cuando llega bastante bebido
Gure gizona’ ezta orren erikoa; izango-bere ez!... Esatea-bere!
· Qué va!... Ni pensar! A quién se le ocurre!
Gure gizona’ ezta orren erikoa: izango-bere ez!... Esatea-bere!
· No es de esa ralea; de ese género
Gure gizona’ zakarrean dago
· Está de mal talante
Gure gizonak eztu barrenik’ orla ibiltzeko
· Es demasiado consciente para...; tiene demasiada dignidad para
Gure gizonak’ eztu barrenik ortarako
· No es para eso; no tiene valor o entrañas para hacer eso
Gure gizonak’ jokoari eman dio; alperkeriari ederritzi ta etxea galdu du: ez umeen
konturik’ ta ez ezer...
· Se ha aficionado a la holganza
Gure gizonak’ jokoari eman dio; alperkeriari ederritzi ta etxea galdu du: ez umeen
konturik’ ta ez ezer...
· Se ha dado al juego
Gure gizonak’ jokoari eman dio; alperkeriari ederritzi ta etxea galdu du: ez umeen
konturik’ ta ez ezer...
· Ha arruinado la casa
Gure gizonak’ lanarte ukanen ditugu urtarrilaren zortzia arte
· Estarán de vacaciones
Gure gizonak’ lanarte ukanen ditugu urtarrilaren zortzia arte
· Hasta el 8
Gure gizonaren aldi zen, egun bezperetarat heltzeko; bainan bazkal-ondoan, etzan-
aldiaren egitera joan’ eta gizagaizoa oheak beretu daut
· Al pobrecito se le han pegado las sábanas; le ha vencido la pereza
Gure gizonaren aldi zen, egun bezperetarat heltzeko; bainan bazkal-ondoan, etzan-
aldiaren egitera joan’ eta gizagaizoa oheak beretu daut
· Hoy le tocaba el turno a mi marido
Gure gogo galduak naiena dituen gauzak
· Las cosas más apetecidas por
Gure gogo galduak naiena dituen gauzak
· Las cosas más apetecidas por el instinto perverso
Gure gogo ta iritzikoa dedila’ ta edozein da era-erako adiskide
· Entonces ya no hay amigo que le iguale; no hay como él
Gure gogoak balio izango baleu’ berealaxe legoke kanpoan
 · Si dependiera de nosotros
Gure gogoak ez badio’ Erregeari dagokiona ukatzea zuzen al da?
· Si no nos da la gana
Gure gogoanetik’ aginoko kanpana’ il-zorikoa’ il baino leen jotzen uan
· El toque de agonía
Gure gogoanetik’ agoniko kanpana’ il-zorikoa’ il baino leen jotzen uan
· En todo el tiempo a que se remotan nuestros recuerdos
Gure gogotik beinere joango eztan erromeria
· Inolvidable; de perdurable recuerdo
Gure gogounean azaldu dira automobilak
· Los automóviles hicieron su aparición por aquí en nuestros días
Gure gogoz-gain daude, Jauna, Zure aginduak
· Tus promesas superan nuestros deseos
Gure goiko mailuan ba zala erbia...’ ez dakit nolaz, baina jakin zan berria
· Llegó a saberse
Gure gomutan beintzat’ eztau igon euskaldun garbiagorik Mainariko pulpitora
· Al menos, que nosotros recordemos
Gure goragarriak esaten ari aiz...; beeragarriak aurki entzungo dituk
· Elogios, motivos de alabanza
Gure goragarriak esaten ari aiz..; beeragarriak aurki entzungo dituk
· Motivos de reproche
Gure gorputz oneik’ bein azpian artzen asten bagara’ ez dauskue ainbesteko nekerik
emoten
· En comenzando a vencerlos; a domeñarlos
Gure gorputzak’ gaitz bat dauko, euki-be: mizkeri geiago emon-ala’ geiago eskatzea
· Tiene este vicio, en efecto
Gure gorputzak’ gaitz bat dauko, euki-be: mizkeri geiago emon-ala’ geiago eskatzea
· Mientras más le regalan..., más pide
Gure gorputzak’ ur lasterra bezala dohazi
· Como agua corriente
Gure gose-egarriak kentzen eginalak egin zituzten ama-alaba aiek, gure onerako
· Por remediar nuestra necesidad
Gure gramatikak berdintzeko ez-ezik, alderatzekorik’ beste izkuntzetan ez det ikusi
· Ni que se les acerquen siquiera
Gure grina gaiztoak ezitzen ez baditugu’ erne-gabe geldituko gera zerurako
· Quedaremos malogrados para el cielo
Gure grina oen artean’ bat izango da nagusi eta etxeko nagusi
· La pasión dominante
Gure grinak’ beti daude okerrera makurtuak
· Inclinados al mal
Gure guraso zirenak eta urko genduzanak
· Allegados
Gure haurra’ haur-zotz da oraino
· Aún no comprende
Gure haurren eskolatzeaz’ ez dute axolarik, jazko igazko haizeaz baino gehiago
· Les importa un bledo
Gure hauzapezek alkateek ba dute hortaz adirik aski’ guti kexatzen badira ere
 gehienak
· Ya han oído no pocas reclamaciones
Gure herri ttipia untsa joa da egun laburrik barnean
· Ha sido muy castigada... por calamidades
Gure herrian berean’ egiazko fededunak bakantzen ari dire
· En nuestro mismo pueblo
Gure herrian zainak egin dizie
· Echar raíces, arraigar
Gure herriari behartzen bazaio’ gogotik emanen omen du laguntza eta diru
· Si le hace falta...; si se ve en necesidad
Gure herriko bestak’ luze doazi: ez ote luzexko?
· No serán tal vez un tanto excesivas?
Gure herriko harri xut hoik’ ez dira Kelto-tarrek moldatuak; gureak ditugu. Ez da
hor nere asmua, edo nere nahia: egiak bere bidea behar du
· Hay que reconocer la verdad; se trata de sostener lo que es verdad
Gure heuskararen ara edo etortza
· El genio de nuestro idioma
Gure ibaian arraia betiko galdu ote zitzaigun’ atera gendun kontua... Ala-re! berriz
agertu da! Ez dago azia agortua
· Ya nos habíamos hecho a la idea de que
Gure ibilerak’ gure arterako bakarrik bear dituk
· Son para nosotros solos; no para divulgarlos
Gure iguzkiak’ ba ditu munduak inguru
· Giran otros mundos alrededor del sol
Gure iguzkiak’ berotzen du asko ihizi-mota...; bakan haatik V. N. bezen tzarrik
· Pero muy pocos tan malos como
Gure iguzkiak’ berotzen du asko ihizi-mota...; bakan haatik V.N. bezen tzarrik
· No pocos tipos o pajaros... viven bajo la capa del cielo
Gure ikatzak ere ba dijoaz... -Ari ditugu aurreratzen!
· Sí, ya los vamos gastando
Gure ikurrina’ aizeak musuka zebilkian
· Ondeaba al viento
Gure ilunpetako zuzia’ Zu zara!
· Antorcha en la oscuridad; faro en las tinieblas
Gure ingurutan dabila beti etsaia
· Ronda a nuestro alrededor
Gure intxaurrak’ erak diran baino soinu andiagoak izaten dituzte
· Eso es efecto de la mala fama que nos han colgado sin merecer
Gure ipuinen artean ere’ angoen antza dutenak’ bat edo bestetxo ba dira
· Ya los hay unos pocos; uno que otro
Gure irabazi guzik’ laratzak eramaten dizkigu. Jateko bear dugunak eramaten
· Se nos van en el sustento
Gure iragarkizunak’ ankape biurtzen deuskuzue
· Devolver los acertijos resueltos con suma facilidad
Gure irakurgaien azkena’ zearretik jotzen duela dirudi sail berri onek
· Parece que sólo indirectamente o de soslayo se relaciona con el fin de nuestros escritos
Gure irakurlerik erdiak eta geiagok’ gogozago irakurriko ditue
 · Más de la mitad de
Gure irakurlerik geienak’ ez edo-dakie eztegu onen jatorria zein dan. Zilarrezko
ezteguarena
· El origen de estas bodas de plata
Gure irebaztea’ bertuteetan aurreratutean dago bearrenez
· Consiste sobre todo en
Gure iritzi laburrean’ biziro asko galtzen da, eta utsa irabazten
· No se gana nada
Gure iturria’ oihanaren ond-ondoan da
· Está al lado mismo del bosque; tocando al bosque
Gure izate osoa’ ortan dago. -Ori da gure izatea
· En eso consiste todo nuestro ser.- A eso se reduce nuestra vida
Gure izen oek’ ez dira aizeak airean jira-bira oi-darabilkien geldo, ilaun ta litxen
antzekoak
· Pavesas, pelusilla, tamo... que zarandea el viento. Nuestra toponimia no es de origen
desconocido con esos elementos
Gure izena, aen koxkor al da8 joan garala esateko?
· Tan poco vale nuestro apellido?
Gure izena mingainean ezpadabil’ aztu gerala dirudi, edo aztuta gaude
· Parece que ya se han olvidado de nosotros
Gure izkera zarra’ indarrean nai genduke Iru-txuloko lurrean... Donostian
· Quisiéramos verlo vigoroso
Gure izketa’ nora-gabe, atzera ta aurrera zebilen
· Conversación sin rumbo fijo, deshilvanada
Gure izkuntz onek ez du auzora joan bearrik, soineko zirtzilen eske’ txukunkiro
apaindurik eder eta galant noranai agertzeko
· No necesita ir a mendigar del vecino
Gure izkuntza au galtzea, euskaldunak’ lotsa bear du!
· Será una ignominia!
Gure izkuntza ederrari begi ona deutsen guztia’ adiskide ezautuko dogu
· A todo aquel que mire con simpatía a
Gure izkuntza galduko bagendu’ betiko galdu ginake
· Habríamos perecido para siempre
Gure izkuntzak ez du mugarik: magal bat degu guziak
· Un mismo regazo. Una misma es nuestra Madre
Gure izkuntzak iraun dezala, tontor oiek zutik dauden bitartean
· Mientras sigan en pie estas montañas
Gure izkuntzaren ezkutu danak’ mendean zenitun oso
· Conocías por completo sus secretos; la lengua no tenía secretos para ti
Gure Jabeak’ bi bide jarri zizkigun emen aukeran; ta animaren salbazioa’ geren
obren gora-beran
· Hizo dependerla de nuestras obras; de nuestra conducta
Gure jai eder orretara’ zuek ere etorri, batere oina lurretik jasotzeko lain zeratenak!
· Cuantos estén en condiciones de moverse por su pie
Gure Jainko zerukoak, hoin biohotz-min handitan erortzetik beira gaitzala!
· Dios nos libre de tan gran aflicción!
Gure Jainkoak artuko aal-dau euskaldunen errukia!
 · Dios tenga piedad de...!
Gure Jainkoak bi begiri baino indar geiago eman etzioten ba lauri, ikusteko?
· Ven más cuatro ojos que dos
Gure Jainkoak’ ez gaitu noski doaiz danok jantzi berdin
· No nos ha dotado a todos por igual
Gure Jainkoak’ eztakit zer daukan guretzako
· Qué tendrá dispuesto para nosotros. No sé que va a ser de nosotros
Gure Jainkoak eztu inoiz galduko bere eskutik Euskera gure ama gaixua
· No la dejará de su mano
Gure Jainkoak nai luke’ guziak izan litezen onak
· Que todos fueran buenos
Gure Jainkoak otz aina estalgarri ematen duala...? Bai egia!
· Envía cruces con fuerzas para llevarlas; compensa las penas con los consuelos
Gure Jainkoak’ urez il dezala gure egarrie! Ez ardoz...
· Dios nos libre de ceder a la embriaguez!
Gure Jainkoak ere’ ororekilakoa egundaino ezin egin du... Eta zuk, gizagaizo ziria,
zuk nahi zinuke beraz egin, Jainkoak eginen ez duena?
· Pobre inútil; pobre imbécil...!
Gure Jainkoaren legetik agitz-agitz urruti zebiltzan
· Del todo alejados de
Gure jaio-berriko ezer-eza
· Insignificancia
Gure jaio-lekutik urrun gaude’ bainan alare Euskalerrira begira biotza!
· Con el afecto puesto en nuestro país
Gure jakinean’ ba dauka jaun horrek halako mahats-ondo bat’ haren oroitzapen
daukana
· Según nuestras noticias...; tenemos entendido que
Gure jakitate eskasak’ lanbro uzten diote asko gauzari
· Dejan en la bruma... en cierta oscuridad
Gure jakitun danetatik’ bat ez da onegaz bardintzen
· No hay otro que se le iguale, o que se le pueda comparar
Gure jatorria nainun erakutsi!... Ziur gara, bestela’ danen lotsagarri
· Darse a conocer como vascos en todas partes, por la conducta
Gure jatorria nainun erakutsi!... Ziur gara bestela’ danen lotsagarri
· De lo contrario, quedamos en mal lugar
Gure Jaunak darabiz gauzak, dagokioen bideetatik
· Dispone las cosas
Gure Jaunak darabiz gauzak, dagokioen bideetatik
· Por modo providencial
Gure Jaunak, kurutzea lepoan ebala’ iru bidar jo eban lurra
· Cayó en tierra
Gure Jaunak’ larr ondo-be konturatu eban’ San Pedrori gertatuten jakona
· Demasiado que advirtió lo que le pasaba
Gure Jaunak’ lo zetzalakoa egin zuen
· Hizo como que dormía
Gure Jaungoiko biotzekoak’ puntu onetan eperik eman nai ez digu: bear da beti
erregutu’ ta ez inoiz aspertu
 · No quiere darnos ninguna tregua o respiro
Gure Jaungoikoa neurririk-bagea
· Inmenso, infinito
Gure Jaungoikoak’ alde batetik kentzen duana’ beste batetik ematen du
· La providencia paternal de Dios
Gure Jaungoikoak ba dauka esku eta indarra’ zure eskupetik atera nai bagaitu
· Librarnos de tus manos, de tu poder
Gure Jaungoikoak gizona bera, bere gainki egin zuenean
· Cuando creó al hombre en particular
Gure jaunttoak’ kuku-marroka dabiltza, iguzkitara agertzeko beldurrez daude
· Temen quedar al descubierto
Gure jaunttoak’ kuku-marroka dabiltza, iguzkitara agertzeko beldurrez daude
· Ocultan o disimulan sus intenciones
Gure jende bearrak’ eskoletako izketa asko aditzen ezpazaio ere’ zentzu andiaz dauka
liberaltzat gaurko zernai lege berri
· Aunque no entiende gran cosa del lenguaje de las escuelas
Gure jende bearrak’ eskoletako izketa asko aditzen ezpazaio ere’ zentzu andiaz dauka
liberaltzat gaurko zernai lege berri
· Con toda razón; muy sabiamente, muy cuerdamente
Gure jente gazte au’ txit oe-zalea... Juantxo! Antontxo!... .-Zer nai digu, maixu jauna?
· Qué deseáis, señor?
Gure Jesusek Santa-Agedaren moduan’ indarrez jantzi gaitzala!
· Nos revista de fortaleza...; nos comunique fortaleza
Gure Joanen tamainatsuko mutila dute
· De estatura parecida a la de
Gure Joanes-ek’ ondo ikusi ta ondo neurtu nai izaten ditu seme-alaben gora-beerako
gauzak
· Todo lo que concierne a la suerte de los hijos
Gure jolasak joan ziran... Zaarrak gaude gu!....- Bai zaarrago nai ere!
· Pero sin ganas de morir!
Gure jolas-oiturak’ berri-aldi dute: jendeak’ gogozko dauzke
· Vuelven a tomar auge; están renaciendo
Gure jolas-oiturak’ berri-aldi dute: jendeak’ gogozko dauzke
· La gente disfruta con ellos; goza con ellos
Gure Joxeren jarrera ber-bera du orrako orrek
· La misma postura, gestos, ademanes
Gure kale au baino osasuntsuagorik eztago Bilbon... .-Emen dago arto-bero usaina!
· Qué manera de alabarse!
Gure kaletik etzara pasako... -Ezetz? sapotzetik elduta. Arpegian emoten badotzut!
· A ver si te pego una torta!
Gure kaletik etzara pasako... -Ezetz? sapotzetik elduta. Arpegian emoten badotzut!
· Cogiéndole del pescuezo
Gure kaltean ala onetan izanen den’ ez jakin: goixko da oraino’ iritzia emaiteko
· Si será en daño o provecho
Gure kaltean ala onetan izanen den’ ez jakin: goixko da oraino’ iritzia emaiteko
· Aún es demasiado pronto para
Gure kaltearen bila dabilen etsaia
 · Buscar hacer daño
Gure kaltez geiegiak esaten dabiltzanak
· Diciendo disparates contra
Gure kaltezko asmoakin datoz
· Vienen con intención de hacernos daño
Gure karta bien gainez’ besteren batena ere artua izango dezu onezkero, berri
pozkarri bat emanez
· Aparte de nuestras dos cartas
Gure katuak’ buztana luze; nor bera bezala’ besteak uste
· Piensa el ladrón que todos son de su condición
Gure katuak’ buztana luze; nor-bera-legez besteak uste
· Piensa el ladrón que todos son de su condición
Gure kezkak bide egin dute, ori jakitean
· Se han desvanecido
Gure kolkoak orren agirin al daude ba? -Ez, ez; guk beinepein ez dinagu asko
ikusten, alajainetan!
· Tan escotadas como para llamar la atención
Gure koloni ederrak’ Herri-Amatik moztuak geldi litezke, Italiak itsasoa giltzaturik
· Cortados o incomunicados con la Metrópoli
Gure kondairatxu au baino askozaz oraintsuago’ zapatari barregarri bat bizi zan
Lekiton Lekeitio-n bertan
· Mucho más recientemente
Gure kontra alkartuta ibili dira, jo orra ta jo ona, guzur eta abar’ lotsea etxean itxita
· Descaradamente
Gure kontra alkartuta ibili dira, jo orra ta jo ona, guzur eta abar’ lotsea etxean itxita
· Echando mano de todos los resortes
Gure kontra ertetzen etziran atrebitu munduko lasterkaririk onenak: danak burua
makurtu ziguten
· Todos se nos rindieron
Gure kontuak eta nekeak aditzen’ eztaukate lanbide txarra Konfesoreak!
· Qué paciencia necesitan!
Gure kontuuk’ paperetan jartzeko modukoak dira!
· Son como para escribir un libro...; por lo peregrinas
Gure kopetarik ez da ilun ikusiko: atzo ginan ainbat lagun izango gera gu biok biar
goizian
· Seguiremos tan amigos como antes
Gure kuartel au’ soldaduz eta zaldiz gainez egina dago; baino ustu-aldi ederra bear
du laster
· Está repleto de
Gure kurutze makolatua
· Nuestra svástika o cruz gamada
Gure laborariek hobeki egin lioie’ ihizteka utzirik, lurreko gaizen gauzen biltzera
erna balite. Ihizteka eizea.
· Si se aplicaran a la cosecha
Gure lagun biok entzun-ezkero, nok lotu barrea?
· Quién no se va a reir!
Gure lagun gizajua juerga-zalia bazan-be’ apaldu zan egundoko!
 · Se acabaron ya sus ganas de bromear
Gure lagun maite ori’ emengo aldi degu, egun oetan
· Anda por aquí estos días
Gure lagun onen emazteak’ sein egin dau Bermion mutiko eder bat
· Dar a luz un hijo
Gure lagun ori’ potxakaz dabil aspaldian; eztakigu zegaitik... Guk dakigula’
eztautsogu ezer egin. Ezta izango gauza andia: potxontzia da izan-be!... Potxak
daukoz
· Está de morros
Gure lagun orrek’ diruak egin zituan
· Hizo dinero
Gure lagunaganik’ deus ezin jasan dugu; deus ezin entzun...: begia baino minberago
gare
· Somos sumamente vidriosos o susceptibles
Gure lagunak’ erdipurdikoren bat esan zun, emakume ura ikustean
· Soltó un disparate
Gure lagunaren urratu ori’ gauza arina da; baina ez azurr-erasoa; orregaz bauko zati
batetxorako
· Tiene para rato
Gure lagunaren urratu ori’ gauza arina da; baina ez azurr-erasoa; orregaz bauko zati
batetxorako
· La dislocación del hueso
Gure lagunari-bere’ gogotu jakon jasean kanpantorre ori
· Le gustó muchísimo
Gure lagunek’ ele guriez ongi perekaturik ginerabiltzaten’ gure beharretan zireno
· Mientras nos necesitaron
Gure lagunek’ ele guriez ongi perekaturik ginerabiltzaten’ gure beharretan zireno
· Nos halagaban con tiernas palabras
Gure lana’ jakina da’ goizeko intzekin egin bear da... Eguzkiak indarra artu-ezkero’
ez dago konturik nekazariarentzat
· Ya no hay comodidad posible para la tarea de labrador
Gure lana’ jakina da’ goizeko intzekin egin bear da... Eguzkiak indarra artu-ezkero’
ez dago konturik nekazariarentzat
· Hay que hacerlo muy de mañana
Gure lana’ jateko sortzea zan
· Procurarse el sustento
Gure lanak’ okerrera botatzen ditu askotan munduak
· Los interpreta torcidamente
Gure Lege-ama’ zahartua dugu, pipiek zuhindua, alde orotarik mal-apartatua
· Nuestra Constitución queda ya anticuada
Gure Lege-ama zahartua dugu, pipiek zuhindua, alde orotatik mal-apartatua
· Minada por la carcoma; anticuada
Gure Legearen berririk gabez’ ilunbean bezala daude, galtzeko bidean
· Por ignorancia de
Gure lege-erri osoan, guztitara jota’ amalau miloe ei dira orrelakoak
· En conjunto
Gure lehenbiziko Aita-Adamen bekatuaz lizunduak ginen, Jainkoaren etsai ginen
 · Estábamos mancillados del pecado de
Gure leihorretan’ bake eta zorion gehixago nahi ginuke ezarri
· En nuestros países
Gure lenagoko zarrak’ onangoxeak ixaten zirean: aurrekoari ezetan kalterik ez
eitekoak; lagundu barriz’ al euden guztien
· Incapaces de hacer el menor daño al prójimo
Gure lenbiziko gurasoak Jaunarekikoa galdu zuanean
· Perder la amistad con Dios; enemistarse con
Gure lenengo gurasoak bekatu egin ebanik’ lar-bere geratu zan gure biotza
makurturik, eta gai gatx guztietarako
· Quedó muy inclinado al mal; muy viciado
Gure lengusuak’ automobila ere erosi naiko dute laster... -Zaude ixilik!... -Ezetz?
Beste bat gutxiigo!
· Fíate! Cosas más improbables ocurren
Gure liburu hau ez da, hurbiltzekorik ere’ Azkuerenaren betekoa
· Ni mucho menos
Gure liburu hau ez da hurbiltzekorik ere’ Azkuerenaren betekoa
· No es capaz de rivalizar con...; no es comparable a
Gure Loiola ere’ bi maldetara ari da gai ontan. San Inazio
· Se inclina ora a un lado, ora al otro, en esta cuestión
Gure Lopez dinozu?... Zer Lopez ta Lopez ondo! Aziterako-be eztaukogu olakorik!
· Qué López ni qué ocho cuartos!
Gure lumak’ albistari oni bere orriak albait ondoen edertuteko jaioak dira
· Del mejor modo posible
Gure lumak eztira bakarrik gure kunak epeletan gordetako
· No son únicamente para cobijar las crías
Gure lur au’ utsa da, izar aien alderako
· En comparación con
Gure lur maite untan’ gutitzen ari da euskara, eta gaientzen osoki erdara
· Prevaleciendo, superando decididamente
Gure lur maiteak oiukan ari zaizkit
· Siento el clamor de mi patria
Gure lur murritz onek bialdu zitun marinelak itsasoen sabelera’ neke gogorrez jateko
bila; maiz, eriotza arkitzera
· Adentrarse al seno de los mares
Gure lur murritz onek bialdu zitun marinelak itsasoen sabelera’ neke gogorrez jateko
bila; maiz, eriotza arkitzera
· En busca de alimento
Gure lur ontan’ gauzak tajuz egiten’ beti izan degu sena. Euskaldunok. Kanpotar
danak ala diote; ezta geronek esana
· Siempre hemos sabido hacer las cosas con buen gusto
Gure lur ontan’ gauzak tajuz egiten’ beti izan degu sena. Euskaldunok. Konpotar
danak ala diote; ezta geronek esana
· No es que lo digamos nosotros
Gure lurra ere minaren minez dago, dardaraz asita’ erderatarrak bere gainean
kukurrukuka ikusita
· Lanzando su reto triunfal
Gure maisua etzan aserre’ ogeita amaika egun aundiko beta eman ziotenean
· Feliz se sintió cuando
Gure maitasuna on utsa izan-arren’ ordaina artu-gurea geure-geurezkoa dogu
· Nos es muy natural
Gure maixtrak dauka aldia!... Erritan darama egunik guzia
· Lleva todo el día regañando
Gure mandazaina’ han zoan traka-traka, ez lo, ba lo, mando kankail baten gainean
ixtapeka
· Medio dormido; dormitando
Gure mandoa’ urak badakar, urak daroa
· Lo mal ganado se lo lleva el diablo
Gure Manuelek begi-bitartetik erraparau eutsien arratiarroi’ lukainka bikotx
ederrak eroiezela orduentxe jateko asmuaz, urrien urrean
· De soslayo, de reojo
Gure Manuelek begi-bitartetik erreparau eutsien arratiarroi’ lukainka bikotx
ederrak eroiezela, orduentxe jateko asmuaz, urrien urrean
· Probablemente
Gure Mariak’ leengo ariak... Bakotxak bere utsak; eta etara maiz itzultzen
· La cabra tira al monte
Gure Marik enabela maite uste joat...: etxautsat inoiz txerazko irribarre bat ikusten
· Jamás le veo una sonrisa de cariño
Gure mari-patxara nun ote dabil orain ere?... Bederatziak dira’ ta zantzurik ez!... au
al da buruzpidea?
· Dónde andará nuestra Mari-Tranquila?
Gure mari-patxara nun ote dabil orain ere?... Bederatziak dira’ ta zantzurik ez!... au
al da buruzpidea?
· Es tolerable este desconcierto?
Gure markarik’ oraindik ez du inork ere ondu
· Nadie ha batido aún nuestro record
Gure mende itsua edo itsu-mandokaria
· Nuestro siglo obcecado, o desorientado
Gure mendi jagietan zopita zarra dariola artzai ibilitako mutila
· Calzado con abarcas que se iban en pedazos
Gure mendi ta aitzak’ etzuten ikusi egundaino arrotzik’ berentzat nagusi
· Jamás tuvieron por dueño a un extraño
Gure mendiak zutik dauden bitartean
· Mientras subsistan o duren
Gure mendietako seme hau’ gain-gainetik eskolatu zen
· Recibió una instrucción excelente
Gure mendietan arkitzen diran pisti guziak’ -basurdeak utzita-’ abertzaleak dira
· A excepción de
Gure mendietan’ pinurik etzan ezagutzen, esate baterako, oraindainokoan
· Casi; por decirlo así; puede decirse que
Gure mendi-mutil gogorrakin ezin buruatu zutelako’ igestu bearrean arkitu ziran,
Frantzesak
· Porque no podían con ellos; porque les traían a mal traer
Gure Mezatako egite bat-bere ez da utsean edo alperrik
 · Todo tiene su razón de ser o su significado
Gure Mikel-i’ erdi-bagerik geldi zaio mintza-naia
· Queda sin decir lo que se proponía
Gure mingainak esan-aal-bestean atsegintzen dute Jangoikoa’ buruz-goitiko doaiakin
ederturik dauden animak
· Agradan a Dios cuanto cabe decir
Gure ministroak ba du lan eginik
· No ha estado ocioso
Gure mintzaia ez ote da haizuko iguzkiaren pean bere-doi tokiren jabe?
· No se le va a permitir ocupar su puestecito al sol?
Gure morroi izandakoak’ barriketa-bako andrea artu dau
· Una mujer ejemplar
Gure morrontzagatik ain zabal sari-eman ezpaligu ere’ gure Jaun ta Jabe da Jainkoa
· Aunque no nos hubiese pagado tan generosamente
Gure Motza ori’ uzkur-xamar zegon bertsoa botatzeko; baina gure esanaren bidez’
bota zun bat
· A nuestras instancias
Gure Motza ori’ uzkur-xamar zegon bertsoa botatzeko; baina gure esanaren bidez’
bota zun bat
· Se mostraba retraído o esquivo...; no se decidía
Gure mundu au’ zuztar-zuztarretik aldatzen ari da
· Está sufriendo una mutación radical
Gure mundu nekati ontan
· Lleno de penalidades
Gure musikea’ ortik-emendikoa dala dinozu
· De poco fuste...; insustancial
Gure mutiko danen amets bakarra’ ostikoketan asteko... Anka-belaunak ainbat balio
zutenik ez nun usteko... Futbola nai
· Nunca habría creído que
Gure mutiko gizarajo au’ aspertu zaku bakarrik, eta andragai-bila gatoz...: zatar-
samarrik eztu nai’ eta ezin topatu ederrik
· Se ha cansado de vivir solo
Gure mutikoak’ etzian barneko minik
· No sentía remordimientos
Gure mutil alper onek jokoan igaro ditu urteak; eta bizarrez oso jantzi danean’
diruak urri, ta irabazteko gaitasunak’ auzoan
· Ahora que ya es un hombre
Gure mutil alper onek jokoan igaro ditu urteak; eta bizarrez oso jantzi danean’
diruak urri, ta irabazteko gaitasunak’ auzoan
· De habilidad para ganarse la vida, cero!
Gure mutil barraban au’ eskoleari itxi dautsonetik ona’ ezin dogu gabetan goiz
etxeratu
· Desde que dejó la escuela
Gure mutil barraban au’ eskoleari itxi dautsonetik ona’ ezin dogu gabetan goiz
etxeratu
· No podemos hacer que se retire temprano
Gure mutil onek’ egingo leuke jente orren artean bera-bete leku
 · Se hallaría en su elemento
Gure mutil onekin ez degu burutuko
· No podemos con él; no podemos hacer carrera con él. Es incorregible
Gure mutil orrek eguerdi-aurreti artu dituan lauko apurrak’ eztaki inok nora direan
· Nadie sabe a dónde han ido a parar
Gure mutil trakets oiek urratuko lueke...!
· Hay que ver lo que destrozan de ropa estos chiquillos!
Gure mutil ura? Aizea buruan ta ibili munduan; Jun bazan’ jun zan... Ez lanerako
ta... ez ezertako! Ogia ateratzeko ere ez!
· En mala hora se fue!
Gure mutil ura? Aizea buruan ta ibili munduan; Jun bazan’ jun zan... Ez lanerako
ta... ez ezertako! Ogia ateratzeko ere ez!
· Hecho un vagabundo
Gure mutila, apusturako bear bezin lotsagabe zan; eta beste ez-bearrik ez izanekin’ ez
ginan bildur bat ere
· Tenía todo el coraje necesario
Gure mutila, apusturako bear bezin lotsagabe zan; eta beste ez-bearrik ez izanekin’ ez
ginan bildur bat ere
· De no haber otro contratiempo
Gure mutila’ gaur jokatu dute, soldaduzkarako
· Lo han sorteado hoy
Gure mutila’ jat-ordu-bakoa: beti maia jaso-ta gero agertzen da
· Después de haber levantado la mesa
Gure mutila’ jat-ordu-bakoa! beti maia jaso-ta gero agertzen da
· No tiene horas de comer no se sujeta a las horas
Gure mutila kordokatzeko’ Iholdiko jaunek ez dute oraino kokotzean aski bizar
· No tienen aún bastante virilidad para; no son bastante fuertes para hacerle tambalear
Gure mutila’ loruarekin zirika ta mirika etzan gelditu’ asarre-azi zuen-arte
· No paró de hostigar o tentar al loro
Gure mutilak’ etxeen babesean’ aurrera!
· Al amparo de las casas
Gure mutilak inoiz jokatu ez’ ta lekunberriarrak ortan lasapide: gerta oi danez’ azal
gutxi...’ ta zerbait ikaratuko ote... Laisterka-apustuan
· Confiaban en que nuestro favorito iría poco sereno, como novato
Gure mutilak inoiz jokatu ez’ ta lekunberriarrak ortan lasapide: gerta oi danez’ azal
gutxi...; ta zerbait ikaratuko ote... Laisterka-apustuan
· En esto confiaban ellos
Gure mutilak’ zaildu egingo dira mendi ortan
· Hacerse más fuertes o sanos
Gure mutilak’ zintzo artzen du erakustunak esana. Laisterketa-apustuan
· Obedece bien las instrucciones del entrenador
Gure mutilaren kontra ateratzeko prest dagoen, galtzak beetik gora jazten dituen
gizonik bada’ atera dedila aizkora-jokura!...
· Si hay un hombre... digno de este nombre...; si hay un valiente que se quiera medir con
Gure mutilaren ukabilak’ ikaragarrizko itzala jarri du Europan. Urtain-enak
· Inspirar gran respeto
Gure mutil-jendea’ gose-antzean dabil; eta goseak berak galtzen du errespetoa.
 Gerrakoan
· Más bien pasa hambre
Gure mutilok-bere’ eztitu inok ikusiko neskatila-atzean
· No se les verá rondar tras de las muchachas
Gure nagitasunak eztigu uzten, erdizka baizik, gauzak egiten
· Sino a medias
Gure nagusia’ gogaikarria dago gaur, bere agineko minakin
· Está inaguantable
Gure nagusiak ezin eban arterik artu, arrezkeroz
· No podía hallar sosiego
Gure naiari dagokana’ bizi-bizi nai du Jainkoak
· Lo quiere decidida o vivamente
Gure naiean al dago ba, bizkorra edo motela izatea? Oinbestean jaio ginan
· Con estos talentos nacimos; no nos dio más la naturaleza. En las manos de Dios
estamos
Gure naiean al dago ba, bizkorra edo motela izatea? Oinbestean jaio ginan
· No depende de la voluntad de uno
Gure negozio au’ ertenda egon bear zuan dagoneko; oso ertenda gainera
· Ya debía haber prosperado
Gure nekazari zintzoak’ jaiotzatik dira mendirakoiak
· Desde la cuna son atraídos por el monte
Gure nekazariak ba dauka oraintxe galtzak bete lan!
· Qué de apuros está hoy pasando!
Gure nekazariak jatorriz dituzten oitura eder oek, bazterturik txokoan ixil ta geldi
daude orain
· Relegadas a la desconsideración general
Gure nekazariak jatorriz dituzten oitura eder oek’ bazterturik txokoan ixil ta geldi
daude orain
· Costumbres hareditarias, tradicionales
Gure neke-lanak kentzea adinbat zaio ez kentzea Jainkoari; baino gure onerako
diralako’ aiekin uzten gaitu, bere guzi ala arren
· Lo mismo le cuesta quitárnoslos que no quitárnoslos
Gure neke-lanak kentzea adinbat zaio ez kentzea Jainkoari; baino gure onerako
diralako’ aiekin uzten gaitu, bere guzi-ala arren
· A pesar de toda su omnipotencia
Gure neskatila euskaldun berakatz-atala baino zindoagoak diranak
· Finas, diligentes, cumplidoras
Gure nexka bizikletan pozik dabil, baina lanean ere jotzen du
· Pero también se esmera en el trabajo; se aplica al trabajo
Gure nexkak or joan dira, jantzi-maixtra oiek ikusi bear dituztela-ta
· Querían ver a todo trance esas maniquíes
Gure obispo jaunak bere kontura daukan errialdea’ ia Espainiaren lauren baten
bestekoa da
· Casi tanto como la cuarta parte de E
Gure obra onak’ ez dira berez zerurako irabaziak
· Méritos para el cielo
Gure odolak ur biurtzen asiak ez badira’ aztuta utzi bear ditugu oraindainoko
 guziak!
· Vamos a hacer olvidar todas las hazañas pasadas con las actuales
Gure ohikuntzak onesten dituzten ber, eta gutartean lanean ari diren ber’ gurekilako
onartzen ahal ditugu
· Desde el momento que
Gure oilo txikiaren puxkai’ egosi minak atera zaizkie!
· Ya están bien cocidos o hechos
Gure oin-azpiko belarra jatera gatoz’ alkar artzen ezpadegu
· Vamos a vernos reducidos a la última miseria
Gure oitura aiek, iri nagusietan’ zuzenez-beste joan dira
· Se han abolido contra todo derecho; se han dejado perder indebidamente
Gure oituren kontra lerrenak egiten ibili diran oek
· Los que tanto empeño han puesto en
Gure okerra nabarmentzeko zorian da, Nikolas!
· Está a punto de hacerse notorio; de descubrirse
Gure okerra nabarmentzeko zorian da, Nikolas!
· Está a punto de hacerse notorio; de descubrirse
Gure olako dator -esanaz’ eskaileretan beera jetxi zan
· Viene Fulano
Gure on-bearrez egin du
· Por nuestro bien; por favorecernos
Gure ondoren datozen abade gazteen onez
· En bien de
Gure onerako’ egizu zuk al dezun guztia!
· En nuestro favor
Gure ongileari eskerrak eman bitartean’ eztugu onik; anarteraino’ geure buruak
zordun dadutzagu
· No sosegamos
Gure ongileari eskerrak eman bitartean’ eztugu onik; anarteraino’ geure buruak
zordun dadutzagu
· Nos tenemos por deudores
Gure ontziak’ ogeta egunetan, itxas-txoriak izan zituan ondorean
· En veintitantos días
Gure opamenak ezkunt-berrieri!
· Nuestros parabienes...; enhorabuena
Gure oraiko buruzagiak hain dira hitz ttipiko gizonak!
· Valen tan poco sus promesas!
Gure oraiko zuaitzetarik asko’ lehengoez-bertzelakoak dira
· Son diferentes de los de antes
Gure Ormaetxea, neurtitz oiek euskerara itzultzeko, bein giro esnatuko zan’ ta beitu
nolako saioa egin digun
· Se conoce que un día se sintió inspirado...; se sintió de vena
Gure osaba ori’ su bizikin ere irakingo etzun eltzea zan... Patxara aundiko gizona
· Hombre imperturbable
Gure osaba zanak’ orixe zuun berea
· Ese era su predilecto
Gure ote dagozkigu, ala bertzeri, hitz horiek?
 · Se refieren a nosotros?
Gure otoitzek ez diote huts-eginen
· No le faltarán
Gure pagadi zabal aek bota?... Arriak negar egingo luke!
· Qué dolor! qué desconsuelo!
Gure parrokiko apaiz batzuek’ Aitorren seme galduak diruditela’ euskera baztartu
ezinik omen dabiltza
· Como hijos descastados
Gure parroko maiteak zuen arratsaldean itz-gaia: garbitasuna dala lore bat’ ederrez
paregabea
· Una flor de hermosura incomparable
Gure patatak’ gorrinek erreta dagoz
· Consumidas por la roya
Gure pekatu oneek’ eztauke atxakiarik estalkiarik
· No tienen excusa
Gure peku edo errezelo bakarra’ etzan besterik: gogortxoegi egon ete ginean
· Nuestro único temor, o recelo
Gure pelota dala bitarte’ zerbait nai nuke itzegin
· Tomando pie de la pelota
Gure pelotaria’ anken gainian ost-ostan eguan bere moskorrakin; baina, ala ta guztiz-
be’ geruago ta joko sutsuagua ekarren
· A duras penas se tenía de pie
Gure pelotariai beren txapela kendu die arabarrak
· Les han arrebatado el título de campeones
Gure Permin txistulariari putzaren apurrik gain-geratzen bazaio’ ez degu
arratsaldean beste musikaren bearrik
· Si le quedan todavía fuerzas para soplar
Gure Permin txistulariari putzaren apurrik gaingeratzen bazaio’ ez degu
arratsaldean beste musikaren bearrik
· Si le quedan todavía fuerzas para soplar
Gure Peru-ri’ zoratu jako
· Se ha vuelto loco; ha perdido el juicio
Gure Plaza Zarra’ jendeak ezin arturik zegoen
· Rebosando de gente
Gure Polipaso au’ il edo-bizi lanera etorria da gaur... Aizkoran
· Ha venido a echar el resto
Gure poltsak zimurtuak daude, geren nagusiai eman diegun azkeneko
arditarainokoarekin
· Nuestros bolsillos han quedado vacíos..., flojos
Gure poltsan eztago tokia besterik
· Bolsa exhausta
Gure poz-agurra ezkon-barrieri!
· Nuestro pláceme, nuestro parabién
Gure Prantxisko zanak’ bereak zitun kasik beeak eta goiak: bertsoz ta errezoz bete
zituan baserri eta mendiak
· Puede decirse que lo llenaba todo con su presencia
Gure probintzietakoak’ itsu-itsuan zarrapastaka irten ziran Espainako tropa guztien
 kontra’ zegitena zegitela eta zetorkiotena zetorkiotela beste buruzpide-bage
· Sin orden ni concierto; al buen tuntún
Gure probintzietakoak’ itsu-itsuan zarrapastaka irten ziran Espainako tropa guztien
kontra’ zegitena zegitela eta zetorkiotena zetorkiotela beste buruzpide-bage
· Atropelladamente, en desorden
Gure reinuak’ nastia: bat antztu-gabe’ bestia... au da bizitzen tristia!
· Un conflicto tras otro...; sin interrupción
Gure Rita’ oso xorra da
· Es muy distraída
Gure sagastiak’ jira guztian esia dau, sasi-arantzearekin jarrita
· Un seto vivo de espinos
Gure Saindu handiak ez omen zioten batere eskerrik zuen emaitza guzieri
· Que no apreciaba o agradecía vuestras ofrendas
Gure sakelak ez balire zimur utsak’ bi egal geiago bear lituzke ikastetxe orrek
· Bolsillos exhaustos
Gure sakeletik beharko du dirua
· Los gastos, por nuestra cuenta
Gure salbazioaren sinale betea
· Señal cierta de
Gure salda-gainak’ ez dik ainbeste begi..; bainan emen ba zegok kozkor eta aragi!
· Caldo poco sustancioso
Gure salda-gainak’ ez dik ainbeste begi... bainan emen ba zegok kozkor eta aragi
· Pero hay vigor en mis brazos; aquí hay puños!
Gure samin-agur mindua etxekoai
· Sentido pésame
Gure santuaren jaio-berrian’ iru aingeru ikusi ziran
· Con ocasión de su nacimiento
Gure saria, ibili-ibili eginda’ Azkoiti aldera etorri bear duala ba dakit
· Al cabo del tiempo; después de mucho rondar
Gure sasoia joan zan... Orain’ zuek jarraitu bearko diozue zarron bideari. Etxeko
buruzbideari
· Sustituirnos a los mayores en el gobierno de la casa
Gure sekulako ostatua, herria eta etxea’ bertze munduan da
· Nuestra morada permanente
Gure seme, geroz-da geroz laztanago zaitugun ori!
· Cada vez más querido
Gure semeak jo oi zion kamarra!
· No le daba poca matraca!
Gure semeak jo oi zion kamarra!
· No le daba poca matraca!
Gure sendalaria’ ondo dator osakuntzan
· Va restableciéndose
Gure Simon izan balitz beste asko lango epela, geldoa, gitxitarakoa’ etzan inor
arrituko beronen mentasunaz
· Menguado, apocado
Gure sinestean zer mamiagorik, afari au baino?
· Qué hay de más entrañable o sustancioso?
Gure soinu ta dantzak-ainekorik eztago’ euskaldunen gogoa ixiotzeko
· Nada comparable a
Gure soinu ta dantzak-ainekorik eztago’ euskaldunen gogoa ixiotzeko
· Para entusiasmar o poner en vilo a
Gure solasak luzexko diren guzian
· Siempre que se prolongan un tanto nuestros coloquios
Gure soldaduak bata bestearen leian zeramaten lasterra ikusirik
· La porfiada carrera que llevaban
Gure Sorozabal au zer dan esateko’ inork eztio oraindik orri neurririk artu... Ori zein
dan jakiteak’ istiluak dauzka...!
· Aún no se ha medido nadie con él
Gure Sorozabal au zer dan esateko’ inork eztio oraindik orri neurririk artu... Ori zein
dan jakiteak’ istiluak dauzka...!
· No es cosa fácil...; va a dar trabajo..; va a ser peliagudo
Gure sosaren mami guzia joan; azala baizik ez galditzen; Alemana guri jauzteko
prest; mozkinak urtzen ari...: horra zertan giren
· Dispuesto a echársenos encima
Gure sosaren mami guzia joan; azala baizik ez gelditzen; Alemana guri jauzteko
prest; mozkinak urtzen ari... horra zertan giren
· Agotarse las reservas
Gure sosaren mami guzia joan; azala baizik ez gelditzen; Alemana guri jauzteko
prest; mozkinak urtzen ari...: horra zertan giren
· Desvalorización de nuestra moneda
Gure sukaldeko aga’ etzan askotan egongo, gaur bezin utsa
· Pocas veces habremos tenido tan poca ropa tendida a secar.- N.B. Aga: a pesar de
tratarse de una cuerda tirante
Gure talde gazte au’ azi ta azi ari da
· Va creciendo más y más
Gure Teexari gauza aundirik ezin esango dio, ez, apaizak
· No le podrá reprochar gran cosa
Gure teilatuak ixkinan daukan aldero txiki ori antolatu nai genduke
· Inclinación, caída
Gure teilatutik jausten dan euri-ituinak-be’ ... itoxurako arriari zuloa egiten dautso;
baina ez arginak-legez: nekez eta txarto
· Gotera
Gure teilatutik jausten dan euri-ituinak-be’ ... itoxurako arriari zuloa egiten dautso;
baina ez arginak-legez: nekez eta txarto
· Horadar la piedra
Gure tokamenak’ emen urrean izan bear dute... Lurrean, mundu ontan
· Aquí abajo en la tierra
Gure tokamenak’ emen urrean izan bear dute... Lurrean, mundu ontan
· Bienes; porción de herencia
Gure treina, Baionako garatik oren bat eta erdi ondoxean abiatuko da
· Poco después de la una y media
Gure txakur onek’ sagurik atxitzen eztu; jateko’ berdinik eztu
· No coge ratones
Gure txakur onek’ sagurik atxitzen eztu; jateko’ berdinik eztu
 · No tiene rival para
Gure txakurtxoa’ elurretan arin ara ta arin ona dabil, beste txakur bat lagun duala,
jolasean
· Correteando arriba y abajo
Gure txalupa’ arina dala... aitzaki au atera dute: au jendearen mingaina!
Indarrarekin artzen zaio urean bere tamaina
· Qué cosas se dicen!... Qué deslenguados!
Gure txalupak’ zuzen dauzka neurriak
· Está perfectamente en regla; tiene las medidas reglamentarias
Gure txanda etortzean’ ik ez, neuk erreko diat komentu ori! Neuk, arraioak ezpaituk!
· Voto al diablo!
Gure Txanton-lako gizonik!... Ordurik ezin izenta lekio
· Es inútil fijarle hora... No conoce la puntualidad
Gure txikiak orain ere joaldia du; urdaileko joaldia du
· Nuevo acceso o ataque
Gure txiki-aldiko egunak gogoraturik’ zelako poza sumau gendun!
· Recordando los días de nuestra niñez
Gure txikitako Gabon’ alperrik ezer-ez orduan’ beste gauzarik zan
· Aunque sin regalos por aquel entonces
Gure txikitan’ azkonarrak ba ziran ondiok gure aldeetan
· Cuando éramos chicos
Gure txikitan, legorte pitin bat zaneko’ errogatibak egiten ziran
· En nuestra niñez
Gure txistua’ dantzan eragitekoa da; gerra tronpeta-otsa barriz’ biotza larritzekoa da
· Causar tristeza
Gure txoriak goizaldean joten dituan irrarak’ entzutekoak dira
· Los arpegios de nuestro pájaro
Gure üdüriala’ ba luke Frantziako goberniak lan hoberik egiteko: zorren txipitzia
· Mejor sería que hiciese otra cosa
Gure ume ori’ ezta azitzen... Ez bada jaten eztuelako!... Beti ari da, errota-arria
bezela. Bainan, berez bear...!
· Es cosa de complexión; de naturaleza... Lo que no da la naturaleza, no es posible suplir
Gure ume ori’ ezta azitzen... Ez bada jaten eztuelako!... Beti ari da, errota-arria
bezela... Bainan, berez bear
· No será por no comer... Porque no para; siempre está comiendo como
Gure umea’ eskola aundikoa dator; ain tajuz erakusten du maixuak
· Viene muy instruido
Gure umea’ joan da...; gu ere an joan bearko degu beste mundura’ Jaunak azitarako
uzten ez bagaitu
· Si no nos deja aquí indefinidamente
Gure uriko ajuntamentua, bape dan elizkizunera etorri oi-dan-lez’ an zan orduan-be
· Acostumbrado como acostumbra venir a toda función religiosa de alguna importancia
Gure urr-aldeko erdera biak itoko ezpadute gure izkuntza
· Las lenguas circunvecinas
Gure urrena asi baizik etzuun
· Que hubiera empezado el turno siguiente!
Gure urtetan’ eztadila holakorik gerta!
 · En vida nuestra...; en nuestros días
Gure ustez’ auzi-ikustetik bere etxerako urtengo dau
· Saldrá absuelto del proceso
Gure zaharrek erraten zuten’ gauaz bide gaixtoko zerriak agertzen zirela toki
anitzetan...
· Unos cerdos sospechosos de origen diabólico
Gure zaharrek ez jakitekotz eskuara’ nork jakinen du?
· De no saberlo ellos, quién lo va a saber?
Gure zaharren bizipide guziaren argia’ eskuaran da, gurearena ere ba: hoberik ez
dukegu
· La explicación de todo el sentido de la vida de nuestros antepasados
Gure zakurrak’ begietan hartu zaitu
· Te ha cogido aversión; te tiene recelo
Gure zakurrak’ muturra luze; bertzeak ala dutela uste
· Piensa el ladrón que todos son de su condición
Gure zaleen gai bakar, Jainkoa balitz
· El blanco único de nuestros deseos
Gure zan amak’ berekautuetan jarduntzen eban, zereginetan zan artean... Zeinek ez
ditu berekautakoak?
· Hablaba consigo misma
Gure zato orri alde egin dio pikeak beroagatik’ ta or asi da ardo-jarioa
· Se le ha soltado o ido la pez
Gure zintzarri ezur-gabeko au zeinek ixildu?
· La lengua. La sin-hueso
Gure zopa beinepein, beste gauzarik da!
· Qué poco se le parece!
Gure zorigaitzez’ oitura orrek zainak egin ditu Euskal-errian
· Echar raíces
Gure zorigaitzez’ oitura orrek zainak egin ditu Euskal-errian
· Por desgracia
Gure zoritxaarrez’ zaartu da gaisoa, ta jausi jakoz gorputzeko indarrak
· Decaer las fuerzas; debilitarse
Gure zoro itsuak! Munduan zerbait ginala uste genduen... Ta beren izerdiakin jateko
ematen zigutenak’ ezertan iduki ez ginduen
· Qué necios y ciegos fuimos!
Gure zorrari’ iru abadek erantzungo deutse
· Cubrir la deuda
Gure zorren alde agertzen zaio egunoro bere Aitari
· En satisfacción por...; en expiación
Gure zor-tzar andien alde dira aren neke guziak
· En pago de nuestras enormes deudas
Gure zozializtak bezain buru-beroak dire; bainan anitzez zuzenagoak
· Tan exaltados como
Gure zuzenak aspaldian ostikatuak dire hemen, eta geroago eta gehiago ostikatuak
izaiteko menean
· Son conculcados nuestros derechos desde hace tiempo
Gure zuzenak aspaldian ostikatuak dire hemen, eta geroago eta gehiago ostikatuak
 izaiteko menean
· En trance de ser atropellados cada vez más
Gure zuzenen ondagarri baizik ez dala, diote
· La plaga destructora de nuestros derechos
Gurea bezain erantzute txarrentzat’ asko ta geiegi zen
· Ingratitudes
Gurea ez ta Jainkoaren naia egitea ain bearreko ta zuzeneko izanik’ ez degu guk ere
bear naiagorik
· Tan necesario y tan justo
Gurea ez ta Jainkoaren naia egitea ain bearreko ta zuzeneko izanik’ ez degu guk ere
bear naiagorik
· No debemos desear tanto ninguna otra cosa
Gureai lepoa lotu baleutse-legez’ besoak jasoten ditu, agintzeko
· Como si ya los tuviese a su merced, vencidos
Gureak eltzen zion’ etzuula olakorik esan bear. Gure anaiak
· Le alegaba; le porfiaba que
Gureak ez direan oituren dandarrez gazteria ikusteak’ lotsea ta mina emoten euskun
· Arrastrado por hábitos exóticos
Gureak galdu zuan, aari apustua .-Orra, mutilak! Zuentzat ostro beltza
· Recibid el pésame...!
Gureak gure beiratu behar ditugu
· Debemos defender nuestros derechos
Gureak irabazi!... Nork eutsi pozari?
· Imposible contener el gozo
Gureak obea, Peru-rekin!... Onezkero’ dardaratu izango dauz goi-beok...! ...
Txakurrenak entzun-bearrak gara!
· Buenas nos pondrá!... Ya podemos prepararnos!
Gureak obea, Peru-rekin!... Onezkero’ dardaratu izango dauz goi-beok...!
Txakurrenak entzun-bearrak gara!
· Menudo escándalo habrá armado!
Gureak’ seireun urr, ta areek ia bi mila... Mila aingerua!... Ez da desbardin txikina!
· Santos cielos!
Gureak’ seireun urr, ta areek ia bi mila... Mila aingerua! Ez da desbardin txikina!
· Cerca de seiscientos...; unos seiscientos
Gureak’ seireun urr, ta areek ia bi mila... Mila aingerua!... Ez da desbardin txikina!
· No es poca la diferencia!
Gureak zeuden tokira abiatu ziran il edo bizi, aldats-gora’ ... ala bearrean ez leku
txarrera, bizkarrak berotzeko!
· A buena parte iban casualmente! Lejos estaban de imaginar lo que les esperaba allí!
Gureak zeuden tokira abiatu ziran il edo bizi, aldats-gora’ ... ala bearrean ez leku
txarrera, bizkarrak berotzeko!
· Para llevarse una paliza o escarmiento
Gureak zeuden tokira abiatu ziran il edo bizi, aldats-gora’ ... ala bearrean ez leku
txarrera, bizkarrak berotzeko!
· Emprendieron cuesta arriba con toda su alma
Gureak zuten gaina, bertze guziez
· La ventaja estaba a favor de los nuestros
Gurean, alaba batak’ nausi eginda gero izan eban elgorria. Gorria, gorrina.
· Ya de mayor
Gurean ba dogu mai bat, biribila, iru anka zabalez; zuenekoak lau bear ditu, zutik
egon dedin: lau aldedun dalako
· De cuatro lados
Gurean ba dogu mai bat, biribila, iru anka zabalez; zuenekoak lau bear ditu, zutik
egon dedin: lau aldedun dalako
· De tres anchas patas
Gurean’ euneko irurogei galdua dagola diote’ gurasoen sinestea. Sineste ori berri-
arazten, zenbat lan egin bearko da!
· En nuestra tierra
Gurean’ euneko irurogei galdua dagola diote’ gurasoen sinestea. Sineste ori berri-
arazten, zenbat lan egin bearko da!
· En un sesenta por ciento
Gurean eztago’ zuenean-beste diru
· En nuestra casa no hay tanto dinero como en la vuestra
Gurean zer jagok ba arei zer emon?
· Qué hay en casa que les podamos ofrecer?
Gureari’ ikusten diote begitan zakarr-izpia; baino ez ordea beren alderdikoak
dauzkaten txori-karatxo ukabila ainakoak
· La mota y la viga
Gure-au baino toki epelagoak bear dira artoarentzat; itxuratxo baten emongo badira
beintzat
· Al menos para que logren cierto desarrollo
Gureaz dihoan gauzetan’ gurekin izanen da
· En los asuntos que nos conciernen
Gure-dina izango zuen gajo arrek dirua
· Sería tan pobre como nosotros
Gureetakoak’ etziran iritsi eun-etaraino, ilak; eta beste ainbeste erituak
· No llegaron a ciento nuestros muertos
Gureez-gure lehen hain libro ginenak’ ezin ahantziz gaude lehengo zuzenak
· Señores de nosotros mismos
Gureez-gure, lehen hain libro ginenek’ sarri izanen gaituk gurerik deus-gabe
· Disponiendo nosotros mismos de nuestras cosas
Gureganik batere beltzuririk ez dutenak
· Los que no tienen por qué recelar de nosotros
Guregatik onek esana bein-bat nik irakurririk’ arriturik jarri nintzan
· Desde que lo leí; tan pronto como leí
Gurekiko eskuren bat duen bertze edozein
· Que tiene poder sobre nosotros
Gurekiko eskuren bat duen guziak
· Todos los que tienen algún poder en relación con nosotros
Gurekikotzat’ bertze bide bat hartzen du; bertze joko-tailu bat jokatzen du deabruak
· Se vale de otro género de truco
Gurekikotzat’ bertze bide bat hartzen du; bertze joko-tailu bat jokatzen du deabruak
· Tratándose de nosotros
Gurekin Ait-Eternoaren arteko pakeak egiteagatik
 · Reconciliarnos con el Padre Eterno
Gurekin aspalditik aundi-xamar da apaiz jaun ori
· Está distanciado..., enemistado
Gurekin batean nai badezu joan’ gu Madrilera goaz: Errege gaixo dago’ ta baezpaa-
re gutzaz beartzen badire... Bada-ezpada ere...
· Por si nos necesitan
Gurekin batean zetorren emazteki bat, berripurdi oietakoa, nik ez dakit zer
erlijiotzar adierazi naiean
· Una de esas cuentistas o noveleras
Gurekin gera zaite, Jauna: berandura dijoa
· Se va haciendo tarde
Gurekin gertatzen dana’ bakoitzak iritzi bana: gauz onerako ondo uztartzen’ ba
daukagu lana
· Cada cual se aferra a su parecer
Gurekin zer egiteko dek?
· Qué te metes tú con nosotros?
Gureko zorigaitza negargarri bada’ zuenekoa ez da bildurgarri?
· De nuestra casa; de la vuestra
Guretako batzuk’ zearo aulak agertu ziran... Toki errexean’ edozein ibiltzen da ongi;
bainan leku zailean ezagutzenda’ egiazkoa nor dan
· Demostraron ser completamente falsos, cobardes
Guretan ezta sarri ikusten orrelako gauzarik
· Entre nosotros; en nuestro país
Guretzako ez dute balio txalupa orretako mutilak
· No podrán con nosotros
Guretzat ain ajola aundiko gauza izanik’ ez du gure literaturan arrasto aundirik utzi
gai orrek
· A pesar de su gran importancia
Guretzat Amerika or kanpoan dagoala? Bai ta kanporatxoan ere!
· Y demasiado fuera, por cierto! Lejos
Gure-tzat artzen degu zure iritzia
· Hacemos nuestro tu parecer
Guretzat ba dituzte oiek beti itxura-gabeko legeak’ kolkuan gordiak... Bainan laister
jo-azi dizkijegu gaur goi-biak!
· Pero esta vez no les ha valido...; les hemos hecho morder el polvo
Guretzat ba dituzte oiek beti itxura-gabeko legiak’ kolkuan gordiak... Bainan laister
jo-azi dizkijegu gaur goi-biak!
· Siempre tienen en reserva algún recurso legal
Guretzat’ esan-al guzien gaineko poza da
· Un gozo indecible
Guretzat ez dauka gaur inork kupirik
· Nadie se compadece de nosotros
Guretzat gauza bearra da peria... zerbait bustiko bagera
· Echar un trago; mojar el gaznate
Guretzat gauza bearra da peria... zerbait bustiko bagera
· Indispensable
Guretzat izan dek lenengo saria. Zar uste uan ba ik? Euli-kakak ginala? Txori-kaka
 ginala?
· Te figurabas que no valíamos para nada?
Guretzat kalte’ eta berentzat on aundirik ez
· Sin provecho para nadie
Guretzat lan bat da’ halakorik sinestea
· Nos cuesta creer una cosa así
Guretzat obea dala iduritzen zat’ aurrera biok len degun baino obeto elkar artzea
· Entendernos mejor que hasta ahora
Guretzat oso eguraldi egokia zan artarako: laino zalako. Guk ura bear!
· Estaba nublado; había niebla
Guretzat oso gizon lagunkorra izan zala benetan’ besterik ez dakit
· Lo único que sé es que nos resultó un hombre muy servicial
Guretzat’ partidu guztiak dira anditikoak: ezkaitezala gu sartu ango beste aldeko
atzera-aurretan
· Son extraños a nosotros
Guretzat’ partidu guztiak dira anditikoak: ezkaitezala gu sartu ango beste aldeko
atzera-aurretan
· En las andanzas o cuestiones del otro lado
Guretzat zeruan lekurik eztagola?... Bultzaka sartuko gera
· Entraremos aunque sea a empujones
Guretzat zoriona burutzeko ustean batzen ei diran politikoak
· Con la ilusión de completar nuestra felicidad
Guretzat-aina legorpe izango aal da nunbait!
· No nos faltará techumbre o cobijo
Guretzat ere etorriko da ordua... ta eztet nai eztago esaterik... Eriotzako ordua
· Y no valdrá decir que no
Guretzat ere ordu estu ori’ usterik gutxienean etorriko da
· Cuando menos se piense
Guretzat ere ordu estu ori’ usterik gutxienean etorriko da
· Momento crítico
Gurez ganetiko egiak
· Verdades superiores a nuestro alcance
Gurez-gure bear degu... Ez inoren mende
· Disponer de nosotros mismos
Gurez-gure bizitzeko behar ginuena
· Para vivir con independencia
Gurez-gure hasiko garen bezain sarri
· En cuanto empecemos a obrar con autonomía, por cuenta propia
Gurez-gure sartu gara egiteko horretan
· Por propia iniciativa nuestra
Guri agintzeko lain’ edozein izango da gero ere
· No faltarán nunca quienes manden, mal o bien
Guri ardiak nola kenduko’ gogor saiatzen dira pinu-landara jartzaile oriek
· Se afanan por todos los medios en hacernos imposible el pastoreo
Guri arrika egin zuek? Ez siniztu, txiztu!
· Qué va, hombre!... Ni pensar!
Guri’ au ta ori ta bestea ta aruntzagokoa’ iruditzen zaizkigu gauza txikiak: lauso
 itsuak gera-ta
· Esto y lo otro y lo de más allá
Guri berriz’ etzaigu ajola, oola jantzita ere
· Nos da lo mismo andar vestidas así modestamente
Guri edozein okerkeri egiten dauskue
· Andan molestándonos
Guri ere egingo aal digute leku pixka bat, aldian bein...!
· Admitirnos
Guri ere egingo aal digute leku pixka bat, aldian bein...!
· De vez en cuando
Guri eta borobilak ikusten dira zenbait kaletar: okotzak iru zapaldatan’ da kokotean
ere mailak
· Con doble o triple mentón
Guri etxaku atsegin izaten’ gau guztia lo baten igarotea
· Dormir de un tirón toda la noche
Guri euskera nondik kenduko dabiltza; ta guk gogor egin bearrean’ aeri laguntza
ematen
· Buscando la manera de suprimirlo..; haciendo lo imposible por
Guri euskun amoreak, eta ez bestek, Jesus-ari igaro eragiten eutsezan neke garratzak
· Y sólo él; no otra causa
Guri ez al-diguzu pestara joaten utzi bear? Ezin egongo gera noski beti etxe-zuloan
sartuta!
· No querrás que estemos siempre encerrados en casa...!
Guri ezer etxoakun gauzak aldebatera itxita, ona begira balegoz
· Las cosas que no nos van ni nos vienen
Guri guzioi erakusten diguna
· A todos nosotros
Guri jaten edo jatekoa ematearren’ gizagajoak uda ta negu neke ta izerdien azpian
dabiltza beti gure nekazariak
· Andan siempre agobiados y afanados por
Guri joko orren barri emon’ eta asto bati gorantziak emon...’ orr-orren baten
· Viene a ser por el estilo. Nos deja indiferentes
Guri lagundu naiean dator
· Viene con intención de ayudarnos
Guri neurriak artzea pentsatu zuten oiek, nunbait
· Probarnos la paciencia; provocarnos
Guri neurriak artzera etorri zera?... Besterentzako zer-esanak... Lendabizi’ etxeko
lanak!
· Vienes a criticarnos, a hacernos reproches?
Guri neurriak artzera etorri zera?... Besterentzako zer-esanak... Lendabizi’ etxeko
lanak!
· Empieza por tu propia casa; por ti mismo
Guri nundik min emango zabiltzala entzun oi-degu sarritxotan; baina gu ez ginan
sortu asarre-bila
· Tratando por todos los medios de molestarnos; de hacernos daño
Guri orrenbeste burrika jo diguzu’ ... ta zerori’ jan-gabe...!
· Nos ha insistido tanto para que comiésemos
Guri pasa zituen lasa’ zenbait egun eder
· Pasó en grande unos cuantos días
Guri zarroi’ ezteusku ainbeste ardura; baina asko dagoz’ euskerea jakin-arren,
albainoan-legez daukeanak: onek bein baino sarriago okerrak zuzentzat artuko
dabez
· Lo tienen como en hilván; no lo dominan
Guri zarrori pirri-eragiten doskula esaten dabe, gazteak jolastuten ikusteak
· Que nos molesta el verlos divertirse
Guri zer bialduko deuskue?... -Guri’ auntzak... Sorbaldak gora jaso bai, egingo dabe
· Encogerse de hombros; no hacer caso
Guri zer bialduko deuskue?... -Guri’ auntzak! Sorbaldak gora jaso bai, egingo dabe
· Nada
Guri zer deusku, zu nun edo zetan egon zarean jakinaz?
· Qué nos da a nosotros el saber...?
Guri zer dihoakigu?... hire ikustekoa duk!
· A nosotros qué!... Tú verás!... Eso es cosa tuya
Guri zer zagu’ zuk ondo edo gaizki egin badezu?
· Qué nos importa a nosotros?
Guria egiteko tokiak egon bear du’ ifarraldearekin sartaldearen artean
· Hacia el noroeste
Guriak egin du, Paulin! Juan ginan gu txakurraren salara!... Gure irabaziak juan
dira pikutara!
· Estamos perdidos... No hay nada que hacer...! Adiós nuestro negocio!
Guri-barik, zeuoi datorkizue aritik, atan-be’ gatx ori
· A vosotros es a quienes viene de casta
Guri ere esan digu bizkaitarra zerala; ta ezagun dezu izketan
· Ya se te conoce en el habla
Guri ere lana beste gauzarik etzaigu iristen ortik
· No se nos originan sino molestias
Guri-guri, potxolo-potxolo bizi diran oien berekoikeriak’ uztarripe gogorrean gizon
askotxo dauzka
· El egoísmo de quienes viven en la molicie
Guritasunean azitako trikua zan
· Criado con mucho regalo; bien alimentado
Gurozu neugaz etorri? .-Bai, ordu onean, adiskide-usainean
· Sí, por cierto, a fuer de buen amigo
Gurozu neugaz etorri? .-Bai ordu onean adiskide-usainean
· Con el mayor gusto
Gurpilaren ortzak eta koskak
· Engranaje de una rueda
Gurutz Maiatzekotik Gurutz Urrikora
· La época entre la Cruz de Mayo y la Cruz de Octubre
Gurutze astun bat bizkarrean artuta, ezin eramanik zijoan malda gogor batean
· En una cuesta empinada
Gurutze au pagatzeko’ ezta mendian urrerik
· No hay oro suficiente para
Gurutze bat egin zion txanpon ari’ aopean zerbait esanaz
 · Mascullar entre dientes
Gurutze batean ilik ikusi-artean’ aspertu etziran
· No sosegaron hasta...; no pararon hasta
Gurutze buru-bageko baten antzera
· En forma de T
Gurutze gogorra darame oek, baina lapur gaiztoarena bezelakoa; ta kurutzetik’ joko
dute infernua
· Y de su cruz irán a parar al infierno
Gurutze onek ikuitu zuenakin batean’ iltzen zegon andreak iriki zituen begiak
· En el momento mismo de tocarla
Gurutze onetxen babesean joango zera zerura... Zerbaiten bearra izango det nik.
Amaika galbario esan dizkat gurutze oni! Bai amabi ere!
· Sólo Dios sabe cuántos viacrucis...!
Gurutze onetxen babesean joango zera zerura... Zerbaiten bearra izango det nik.
Amaika galbario esan dizkat gurutze oni! Bai amabi ere!
· Bien me vendrá toda ayuda!
Gurutze Santua, barkatu!... Zerorrek ere obenak baituzu... Gizona koleran ikusi-eta
zertaz alde-egin eztuzu?...
· También Tú tienes la culpa de lo que me ha pasado
Gurutze santuaren aurrean poxik auzpezturik’ malko saminak bota nituen
· Vertí amargas lágrimas
Gurutze Santuaren kutun batzuk Jerusalen-dik ekarriz’ Basilika biurtu zun bere
jauregia Santa-Elena-k
· Trayendo unas reliquias de la Santa Cruz
Gurutze!... Zuk-bestek ez du Gorputz ori merezi
· Sólo Tú fuiste digna de
Gurutzea etsi onean eramatea’ ongarri da
· De buen grado; en espíritu de conformidad
Gurutzea ezin eramanez jaiki-erori zebilela ekusirik
· Cayendo a cada paso
Gurutzea ezin jasorik joan zan bide luzean, aldapa goiti
· Sin fuerzas para sostener la cruz
Gurutzea gailen irtengo dek’ fede eta lege-gabe guziak-gandik
· Prevalecerá sobre
Gurutzea sorbaldan artzeko’ uzkurrik egin etzuan, gure Jaunak
· No mostró resistencia a
Gurutzea zabal-zabal lurrean ipinita’ inolako kupida-gabe erantzi zuten
· Tendida la cruz en el suelo
Gurutzeak oinperatuko dizkik erromatarren jaungoikotzakoak
· Falsos dioses
Gurutzean dagon au’ benetan Errege degu: ez du azal-apainkeri bearrik’ errege-
indarraren jabe izateko: beretik irteten dio,... argia eguzkitik bezela
· No necesita de ostentación
Gurutzearen astunak okerr-oker eginda’ an dijoa ezinaren-ezinez
· Sin fuerzas para caminar
Gurutzearen astunak okerr-oker eginda’ an dijoa ezinaren-ezinez
· Doblegado por el peso de la cruz
Gurutzearen bidez joan bear gera’ zeruetako erreinura
· Debemos ir. N.B. Uso de auxiliar intransitivo con bear. No tendría el mismo sentido
con el auxiliar degu
Gurutzearen dizdiadurak’ igesi jarri zuan dragoia
· Puso en fuga
Gurutzearen oinean dakus bere Ama maite maitagarria, oinazez eta naigabez josirik
· Transida de dolor
Gurutzearen seinalea zergatik ezkerreko aldetik eskuietara egiten da?
· Del lado izquierdo al derecho
Gurutzeari josi dute Jauna ezurrak askaturik beren giltzetatik
· Desarticular, descoyuntar los huesos
Gurutzeari laztandua zegoen aitona, Jaunari kontu emateko bere azkeneko orduaren
zai, zarminak itxutua
· Abrazado al crucifijo
Gurutzeari laztandua zegoen aitona, Jaunari kontu emateko bere azkeneko orduaren
zai, zarminak itxutua
· Sin vista ya, a causa de la vejez
Gurutzeko arbola inaustuan gorri il zana
· El que murió desnudo
Gurutzeko atsekabe ta estu-larrietan, bai,... poztu ginezke...
· En las tribulaciones y congojas
Gurutzeko eriotzaraino biotz-biotzez lagundu dion Amak, ez al litzake itz alaigarri
batzuek itxaro, azken-arnasak eztarrira datozkion Semeagandik?
· Del Hijo que va a expirar
Gurutzeko maian zabal-zabal ezarria, ta iltzez josi-urratua dago
· Desgarrado
Gurutzeko maian zabal-zabal ezarria, ta iltzez josi-urratua dago
· Extendido
Gurutzetik ixekirik il zana
· Colgado de la Cruz
Gurutzetik jautsiz’ atera zak hire burua!
· Sálvate a ti mismo, bajando de la cruz!
Gustatzen umeari aja?... Ez beroegija!
· N.B. Dicho con ironía, para satirizar a una persona egoísta y regalona, que sin
molestarse para nada acepta que otros trabajen por ella
Gustatzen umeari aja?... ez beroegija...
· N.B. Expresión irónica para ridicularizar a quien deja que sean otros los que se
molesten en su servicio
Gustatzen zaionarentzat’ akerraren adarraren salda baino oberik ez... Gauzarik
txarrena ere’ batzuetan atsegin.
· Hay gustos para todo
Gustatzen zaionarentzat’ akerraren adarraren salda baino oberik eztuk...
· Más vale un gusto que cien panderos Los gustos son relativos
Gusto badezu’ geldi zaite nerekin bazkaltzen .-Orixen aditu nai nion, jauna: mila
esker!
· Qué más quería yo sino eso!
Gustoko bidean’ aldaparik ez Gustoko tokian’ bide txarrik ez; gau ta ilunik ere ez
 · Sarna con gusto no pica
Gustoko ezurrari ozka dauskion zakurra bezala jarriko dira: ortzak erakusten
dituela
· Como perro que roe un hueso
Gustoko galaia etorri balitzaio alabaren eske’ etzuen dantzatuko aitak atalaia
· No habría blandido el palo
Gustoko lekuan’ aldaparik ez
· Sarna con gusto no pica
Gustoko zer edo zer ekarriko nizuke ba, nik pozik! Zer nai dezu? - Ez: egongarri
gutxi daukat nere barren ontan; eta jateko gauzari eztiot kasorik egiten
· Desasosiego
Gustoko zer edo zer ekarriko nizuke ba, nik pozik! Zer nai dezu? -Ez: egongarri gutxi
daukat nere barren ontan; eta jateko gauzari eztiot kasorik egiten
· No apetezco cosa de comer
Gustora asi zuten bere lana bi bazkaldarrak’ tragatzen zituztela igar ta ezeak...
Ezagun zan’ goseak joan zirala
· Comenzaron su operación. A comer
Gustora asi zuten beren lana bi bazkaldarrak’ tragatzen zituztela igar ta ezeak...
Ezagun zan’ goseak joan zirala
· Devorándolo todo sin dejar ripio
Gustora izateko’ bizimodu motxa da zarrarena: gazteak! zartzeko ez eduki pozik!
· No os ilusionéis deseando llegar a viejos!
Gustora joango nintzake...; libratzen ez naizela ezik
· A no ser porque estoy atado por mis ocupaciones
Gustoragoko lanik neretzat inun eztiteke izan: ilko nitzala jakinda ere’ pozik etorriko
nitzan... ortara
· No puede haber nada más grato para mí
Gutarik bat-bederak beretzat Jainkoari garbitasun emanen dio
· Cada uno rendirá cuenta de sí mismo
Gutarik nihor ez da bere arietan bizitzen, ez bere arietan hiltzen
· Ninguno de nosotros vive para sí mismo
Gutarik urruntzean’ ditzala herri guziaren eskerrak!
· Reciba los agradecimientos de
Gutarrak’ Madrid-era jo eben zuzen-eske
· En demanda de justicia
Gutartean, etxekoz-etxeko girelarik, ez ote dugu eskualdunok gure burua beltzten,
gure mintzairea gutiesten?
· Entre nosotros mismos...; inter nos
Gutatik bakoitzak’ artu zeuen bere zearra
· Tomó su senda torcida
Gutaz galdetzen duten aurrai esan zaiezu’ ezin-bizian gu il ginala’ Euskal-Legea
galdu-damuan
· Por el dolor de haber perdido la Ley Vasca
Gutaz’ nahi duzuna eginen duzu, ordean guk ez dugu arbuiatuko gure Jainkoa. -Ori’
gero ikusiko!
· Eso, ya lo veremos
Guti axola diat’ errege-erreginen arteko mokokez
 · Poco me preocupo de
Guti bada guti’ Frantzia irabazitan da
· Sale ganando
Guti bada guti’ Frantzia irabazitan da
· Por poco que sea
Guti edatea eta guti sinestea’ zuhurraren egitea
· El prudente es sobrio en el beber y en el creer
Guti edo aski’ hastetik ageri zen, zer bidez zoan jokoa
· Desde el principio estaba a la vista
Guti edo aski’ hastetik ageri zen, zer bidez zoan jokoa
· Por dónde iba la cosa
Guti eta guti da halako lurrik
· Son poquísimas tal clase de tierras
Guti izan diteke ur hobeagorik hemengoak baino: edatekoak dire’ ... Bordele utzirik!
· Convidan a beber,... dejando a un lado el vino de Burdeos
Guti jateak ongitu nau
· La dieta me ha restablecido
Guti nauk, guti, hitaz goza... oi lur adoragarria!... Hire minaz ene bihotza hurtzen
hari duk guzia
· Sufriendo de tu ausencia; de nostalgia
Guti nauk, guti, hitaz goza... oi lur adoragarria!... Hire minaz ene bihotza hurtzen
hari duk guzia
· Poco he disfrutado de ti, tierra mía!
Guti ukaldi aski luke’ azken hatsa emaiteko... Ez ginuke negarrik!
· No lloraríamos por eso...; no lo sentiríamos
Gutiagatik barkatu behar didazu; ekusten dezu eman-ala ematen dizudala
· Te doy cuanto tengo
Gutiagatik barkatu behar didazu; ekusten dezu eman-ala ematen dizudala
· Perdona que sea tan poco
Gutiak dire agotetan lur-laneri lotzen: higuin dute ogi izerditan biltzen
· Aborrecen el ganarse el sustento con el sudor de su frente
Gutien uste dugunean, geure gogarenik gaudenean’ atrapatzen gaitu heriotzeak
· Cuando estamos más a gusto en la vida
Gutieneko ustean edozein gerta diteke’ suge gaixto batek ausiki dezan... Buruaren
jabe behar da egon orduan
· En el momento menos pensado
Gutieneko ustean edozein gerta diteke’ suge gaixto batek ausiki dezan... Buruaren
jabe behar da egon orduan
· No hay que perder la serenidad
Gutien-gutienik’ berrogei-ta hamar urte ba du Perkain-ek, hila dela
· Por lo menos
Gutien-gutienik’ hiru miliun langile, lanetik geldituak. Aste on bat jadanik’ ez dutela
lan pikorrik egin
· Sin haber dado golpe, sin hacer nada
Gutien-gutienik’ hiru miliun langile, lanetik geldituak. Aste on bat jadanik’ ez dutela
lan pikorrik egin
· Parados
Gutien-gutienik’ hiru miliun langile, lanetik geldituak. Aste on bat jadanik’ ez dutela
lan pikorrik egin
· Por lo menos
Gutien-gutienik hunkituak direnek’ arrazoiak handi
· Los menos afectados son los que más gritan o alegan
Gutienik uste lekian’ erbia lo
· Donde menos se piensa puede aguardarnos la fortuna
Gutienik ustean’ oheak eta gaitzak beretzen du eria
· Queda ya el enfermo postrado en cama
Gutik dute jaun horren agurra gure herri huntan
· Pocos gozan de tanta consideración
Gutik egin du’ ez baitauzkute gorputz bi herritar ekarri!
· Poco ha faltado para que; por poco
Gutik egin du’ ez baitauzkute gorputz bi herritar ekarri!
· Por poco han traído cadáveres a dos del pueblo
Gutirik barnean ezaguturen duzue
· Pronto; dentro de poco
Gutitan kofesatzen direnak dira deabruaren gogarakoak
· Son los que le gustan al diablo
Gutitik ere’ gutiago duenari beti zor diok
· Por muy poco que tengas, siempre eres deudor de quien tiene menos
Gutiz ez utz
· Es poca cosa lo que te ofrezco; pero no me lo desdeñes
Gutiz ez utz!
· Poca cosa es, pero menos es nada
Gutiz ez utz’ bainan atsegin handirekin egiten dautzut ene emaitza
· Es bien poca cosa, pero... Excusez du peu
Gutun auxe’ egun bat goitik-beetik’ zure jaiet-egunerako or-nunbait elduko da zure
eskuetara
· Día más o menos
Gutun bat agertarazi du, bizia; bere baitarik egina
· Publicar
Gutun bat agertarazi du, bizia; bere baitarik egina
· Publicar
Gutun bat agertarazi du, bizia; bere baitarik egina
· Espontánea, de propia moción
Gutxi dala? Dirauen artean’ faltik ez
· Dure lo que dure, al menos basta por ahora
Gutxi deritzat zeruari’ Santu aundi au neurtzeko
· Me parece pequeño el firmamento
Gutxi dira alakoak; eta diran banakak ere’ izkutu daude. Alakorik bat ere ezpalitz’
mundua ondarazi lezake Jainkoak
· Destruiría el mundo
Gutxi dira’ baina banan-banako mutilak, guri laguntzera datozenak
· Pocos, pero selectos
Gutxi dira’ bekatu itsusi au gaintxuritzen edo aitzakiaren batekin edertzen ez duenak
· Disimular con paliativos y excusas
Gutxi dira’ eske dagokien barrena isiltzeko-dina arkitzen dutenak. Aberatsak
· Nunca tienen bastante para saciar su codicia
Gutxi dira olakoak; eta diran banakak ere’ izkutu daude. Alakorik bat ere ezpalitz’
mundua ondarazi lezake Jainkoak
· Permanecen ocultos; no se ven
Gutxi dira ondasun oek artzeko azkartzen diranak
· Animarse a recibir
Gutxi edo gei’ patata bear izaten du
· En mayor o menor cantidad
Gutxi edo gei’ saldu egiten da egutegi ori dendatan
· Mucho o poco
Gutxi eta mee dator aspaldion arraina
· Escaso y muy mediano
Gutxi gora-bera ba ekian andriak zein tabernatan egongo zan gizona’ ta zuzenian
juan zan bertara
· Fue derecho allá
Gutxi ibili da mendi-aldera aurten
· Ha salido poco al monte
Gutxi izan gu’ eta gutxiok elkar-ukabilka
· A puñetazo limpio unos con otros
Gutxi izan ziran’ gaitzak emanda zeudenetatik sendabidean sartu etziranak
· Atacados del mal epidemia
Gutxi izan ziran’ gaitzak emanda zeudenetatik sendabidean sartu etziranak
· Mejorar; reaccionar
Gutxi izango dira jokalarien artean’ bekaturako bide urkoan bizi ez diranak
· En ocasión próxima de pecado
Gutxi zala gauza’ ta barkatzeko, esaten zan, erregaloa egitean
· N.B. Fórmula de modestia al ofrecer: Excusez du peu
Gutxiagaiti parkatu, Andrea, borondatea bakusu... Atsegin artu egizu: borondatea
bakusku
· No te aflijas; tranquilízate, ya vemos tu buena voluntad
Gutxiagaiti parkatu, Andrea, borondatea bakusu: zure Seme Jaun orrendako’ esne
gitxi bat dakargu... -Atsegin artu egizu, borondatea bakusku.
· Disculpad que sea tan poca cosa, nuestra ofrenda
Gutxiago danak’ gaizki ematen du, geiago dana tentatzen
· El que es manifiestamente inferior no debe provocar a quien puede más
Gutxiak’ askorako laguntzen du; eta askoak gutxiagabe’ ezin iraun lezake
· Lo poco y lo mucho
Gutxi-arren ez naz izan ila koipetan!
· Por poco me quedo muerto...; poco ha faltado para
Gutxien esan bear leukeen askok esaten dabe’ euskerea baldresa ta soinoko
zantarduna dala
· Quienes menos debieran decirlo
Gutxien gutxieneko’ erantzuna beintzat mereziko nuala iruditzen zat
· Qué menos que una respuesta merecía?
Gutxien uste danean azaltzen da erbie
· Donde menos se piensa salta la liebre
Gutxiena ta gutxiena pentsatzen gendun guk olakorik
· Qué íbamos a figurarnos semejante cosa!
Gutxienaz ordu-laurden batean iduki zuten aurra urean otz gogorra egiten zuelarik:
osasun oneko gizon bat iltzeko’ ez litzake asko geiagoren bearrik
· Con tiempo muy frío
Gutxienaz ordu-laurden batean iduki zuten aurra urean, otz gogorra egiten zuelarik:
osasun oneko gizon bat iltzeko’ ez litzake asko geiagoren bearrik
· No haría falta mucho más para
Gutxieneko’ iru edo lau etorriko dira batean
· Lo menos tres o cuatro
Gutxienera jota ere’ txarroak, ortxe-ortxe litro ta erdi kabituko zitun
· Aun calculando bajo; por lo menos
Gutxienez ogei urte bizkarretik bota zaizkit
· Se me han quitado de encima.. De alivio o satisfacción
Gutxienik uste genduna: baietz esan digu! -Au lana!
· Mira por dónde! Qué sorpresa!
Gutxigatik asko’ prankok galtzen degu, gure kutiziaz
· Salir perdiendo por exceso de codicia
Gutxi-gutxi dira gure artean orrelakoak
· Son poquísimos
Gutxi-gutxigatik etzuun gar artu suak
· Por poco no prendió la llama
Gutxi-gutxitik egin zun... Ia-ia esateko egon nintzan
· Poco me faltó... No sé cómo me contuve
Gutxik askori agindu-bear orrek’ itxi ditu gure arteko konpon-bide guztiak
· El empeño de imponerse los menos a los más
Gutxik askori agindu-bear orrek’ itxi ditu gure arteko konpon-bide guztiak
· Ha cerrado el paso a las negociaciones
Gutxik daki bere jaiet-erriko euskeraren erdia
· Pocos poseen
Gutxik egin zun’ arrapatu ez ginuzela
· Por poco nos pillaba! Poco faltó para que nos pillara
Gutxik egon nai oi-du ilaren aldean; zulotzar batean ezkutatuko dute
· Junto al difunto
Gutxik egon nai oi-du ilaren aldean; zulotzar batean ezkutatuko dute
· Pocos suelen querer
Gutxik segitzen due gaur oitura ori: banakan-banakak. Banakaren banakak
· Contadísimos
Gutxik uts-egin zuten erromeri ortara
· Pocos faltaron o dejaron de acudir
Gutxika-gutxika eskukada bat txanpon lortu zuan’ eta bere gain jarri zan
· Se independizó
Gutxiren bear izatea obe da’ askoren jabe izatea baino
· Más vale tener pocas necesidades que
Gutxiren bearrean zeuden’ ... eta asi ziran barrez eztanda egiten
· Reventar de risa
Gutxiren bearrean zeuden’ ... eta asi ziran barrez eztanda egiten
 · Les faltaba poco para empezar
Gutxiren bearrean zeuden atso aiek’ eta asi ziran barrez... eztanda egiten
· Les faltaba poco para soltar la risa
Gutxitan edo beinere etzuan ain garbi aitortu...; egi au’ bere kolkoan euki zun
· La había guardado secreta...; para sí
Gutxitan nago’ neregan oso sartua
· Del todo recogido interiormente
Gutxitan-ainbat jende bildu zan
· Como pocas veces
Gutxitu zan ekaitz ura’ eta Jerusalen-a biurtu
· Amainó aquella persecución
Gutxiz ez du gelditu pilota Aldatz-ek; uste ez dun-arren’ kakotzen asi zaio gorputza
· Ha empezado ya a encorvarse de cuerpo
Gutxiz ez du gelditu pilota Aldatz-ek; uste ez dun-arren’ kakotzen asi zaio gorputza
· Poco ha faltado para detenerla
Gutxiz utsegin du, Mikelen eskuak. Antzara-jokuan
· Ha fallado, si bien por muy poco
Guzi ari itzik irauli-gabe’ ixil eta sotil zegoen, Jesus
· Sin replicar ni una palabra
Guzi onek atsegin gutxi ematen dit’ graziak utzia naukanean
· Cuando soy abandonado de la gracia
Guzi oriek kiskaliko dituen su bat
· Un fuego que los abrase
Guzi orrek zer balioko lizuke’ orain berean il-bearra bazina?
· Si hubieras de morir ahora mismo
Guzia agindu bear duan emakume bat da; kontra egiten bazaio’ zapuzturik jartzen
zaio gizonari
· Se le queda resentida o amoscada
Guzia agindu bear duan emakume bat da; kontra egiten bazaio’ zapuzturik jartzen
zaio gizonari
· Una mujer mandona
Guzia alperrik zan... Beti arantza biotzean, lo gozorik ez...: beti bere bekatua, begien
aurrean
· No podía dormir tranquilo
Guzia’ aoak eskatu bezela irteten zat
· A pedir de boca
Guzia barkatu zion aitak seme galduari’ begitarte gaiztorik erakutsi-gabe
· Sin ponerle mala cara
Guzia bearrekoa agertu zan gizajo ura
· En estado lastimoso
Guzia berdin nai dutenak omen dira zozo-listo oriek
· Los amigos de la igualdad
Guzia bere alde bear izaten zuen egin bear izaten zitzakon gaxo ari
· Había que seguirle la manía
Guzia bertan-bera utzi zuen’ berari jarraitzeko
· Lo abandonó todo; renunció a todo
Guzia dakianik’ Goikoa baizik ez da
 · Sólo Dios lo sabe todo
Guzia erabat joan zedin’ bere emazteak ere bazkari andi bat ematea nai izan zuen
· Para que todo fuese al consonante
Guzia eraman du Bildots onek’ isil-isilean
· Pacientemente; sin chistar
Guzia esatea preziso al da ba? .-Prezixoa’ eriotza da seme!... Aren aldean’ gainerako
kontu guziak’ esan-bage ere pasa ditezke
· Lo único ineludible es la muerte
Guzia galdu nai ezpadezu’ daukazun aukerari eldu zaiozu!
· Aprovecha la oportunidad que se te presenta!
Guzia milinga ta itxura-naiekoa da beste olerkia
· Lánguido y amanerado
Guzia nai, guzia gal
· Quien todo lo quiere, todo lo pierde
Guzia naieran egiteko’ beta neurtua zeukaten
· Tenía poco tiempo disponible; el tiempo medido
Guzia naieran egiteko’ beta neurtua zeukaten
· Cómodamente
Guzia txarrenera jotzen dutenetakoa da
· Es un pesimista
Guzia xehero esplikatzea neke zait
· Me resulta costoso
Guzia zan gaba, ta iluntasunak zedukan osin-leizearen gaina
· Las tinieblas cubrían la superficie del abismo
Guzia zor zaie’ gure etsai oek oin-azpiratu dituztenai
· Derrotar, arrollar
Guzia zor zaie’ gure etsai oek oin-azpiratu dituztenai
· Nunca se lo agradeceremos bastante
Guzia-bearreko ziteken Sukuntza...; bazkaldarretan an baitu Salditseko Beltxa
bertsolaria
· Tenía que echar mano de todas sus habilidades
Guziai’ beren etxe-izenez esaten zien
· Les designaban por el nombre de su caserío respectivo
Guziai mindu zitzaien biotza, bide zan bezela
· Todos se apenaron
Guziai mindu zitzaien biotza, bide zan bezela
· Como era de esperar...; como es natural
Guziai zegokien donario ederrean zijoazen, odeia nora’ aiek ara, tokitik tokira
atsedentxoak egiten zituztela
· Con todo sosiego, a buen ritmo o compás
Guziai zegokien-donario ederrean zijoazen, odeia nora’ aiek ara, tokitik tokira
atsedentxoak egiten zituztela
· Siguiendo la dirección de la nube
Guziai zegokien-donario ederrean zijoazen, odeia nora aiek ara, tokitik tokira
atsedentxoak egiten zituztela
· De trecho en trecho
Guziak abo batetik ari ziran
 · Todos coincidían en decir lo mismo
Guziak’ alik aldeenetik ikusi nai zuten kondesa
· La querían ver de lo más cerca posible
Guziak alkarrekin bat-ago dira’ gorputzaren bizikaiak alkarrekin baino
· Están más unidos entre sí que
Guziak an dabiltza Jaunaren inguru... San Miel aingerua guzietan buru
· En torno al Señor
Guziak an dabiltza Jaunaren inguru... San Miel aingerua guzietan buru
· Jefe de todos
Guziak’ ao batetik bezela, parrez asi zitzaizkan
· Como movidos por el mismo resorte
Guziak artu ditzala, iltzean, zeruak!
· Dios les dé su santa gloria!
Guziak asko nai zioten Saulo-ri; eta bere esanera zeuzkan
· Le escuchaban en todo; le seguían en todo
Guziak bat eginik, bakean bizi dira... Otsoa ta ardia zelai zabalean’ biak jolasean;
alberdanian txita aizariarekin
· Divirtiéndose juntos el polluelo y el zorro
Guziak berdin dirala’ semeen artean lenen-jaioa autuko det etxeari jarraitzeko;
oinordekotzat
· En igualdad de condiciones
Guziak bereala erdian artu zuten
· Le cercaron o rodearon entre todos
Guziak beren lekutik ikusten zuten’ odei-tartetik altxatzen zan su eta gar-antz eder
bat
· Hermoso resplandor
Guziak beren txotxa bilduz’ eliza jaso zuten
· Cada uno con su aportación, con su pequeño óbolo
Guziak bide zuzenera itzuli zitezen’ bake ona eskeini zuen, eta egin ziozkaten
bidegabekeria guzien aztu osoa
· El olvido o amnistía
Guziak bide zuzenera itzuli zitezen’ bake ona eskeini zuen, eta egin ziozkaten
bidegabekeria guzien aztu osoa
· Les brindó la paz o reconciliación
Guziak bildurrak artu zitun
· Quedaron sobrecogidos de temor
Guziak bortz ahalak egiten dituzte gaztearen konbertitzeko
· Ponen todo su empeño en
Guziak elkar jorik’ bideari jarraitu zitzaiozkan
· Reunidos en mutuo encuentro todos
Guziak elkarri esan zioten’ etzitzaiola Pablo-ri, itxian idukitzeko biderik ezertan
arkitzen
· Ninguna causa de encarcelamiento
Guziak elkarri itsatsirik ezarri diozka Aitak Jesus-i’ gure bekatuak
· Cargarle con todos nuestros pecados en conjunto
Guziak eta geiagok dute zure beharra
· Todos y más que hubiera
Guziak ezagutu zuten’ inoren gogoko berri jakiteko Jainkoak Salomoni eman zion
argi andia
· Discernir o descubrir el interior de las personas
Guziak’ farrez zaizka joaten ondotikan
· Todos le siguen riendo por detrás
Guziak geldi: arraunlariek, kibortari adoia artuz’ ezin geldirik daude...
patroiarengana begiak, bat-batera sartzeko
· Tomando tino al mango del remo
Guziak hitz bateko izan ziren’ adiskidentzen onesteko
· Fueron todos del mismo parecer; unánimes
Guziak itzalik-gabeak balira’ Jainkoarentzat non noren-ganik zer ginuke jasaiteko?
· Qué nos quedaría que sufrir por Dios en este mundo de parte de los hombres?
Guziak izenak ematera zijoazen, bakoitza bere errian
· Todos iban a inscribirse a empadronarse
Guziak kontentuz eta alkarren esparik-gabe daude
· Sin envidia unos de otros
Guziak negarrari eman zioten’ eta etzan Siloko karrikaetan, aieskak baizik
· Todo eran gritos de dolor
Guziak’ onen esana on-egin zuten
· Corroboraron la afirmación
Guziak, ori ikusirik’ maxioka asi ziran...: pekatari baten etxean gelditu zala Jesus
· Empezaron a murmurar, a criticar
Guziak orpo egiten badizute ere’ nik ez dizut egingo
· Aunque todos se escandalicen de ti... se aparten de ti
Guziak’ orre bateko opilak
· De la misma cuerda... Todos de la misma cuadrilla Harina del mismo costal... lobos de
la misma camada
Guziak parrari eman zioten: ondo baitzekiten bertso aiek iturria nun zuten
· Se echaron a reir
Guziak pasa-bearrak daude bide ortatik, zuzenka edo albaka
· Todos tienen que pasar por ello, de un modo y otro...; a tuertas o a derechas
Guziak pozak artuta’ biaramonean-goiz, Jordan-go ibaira bidean jarri ziran
· Al día siguiente de madrugada
Guziak pozak artuta’ biaramonean-goiz, Jordan-go ibaira bidean jarri ziran
· Encaminarse hacia
Guziak pozak artuta’ biaramonean-goiz, Jordan-go ibaira bidean jarri ziran
· Llenos de gozo o entusiasmo
Guziak utzi ta makila arturik’ aitaren etxerontz ipini nituen oin biak
· Me encaminé a la casa de mi padre
Guziak’ zer baino zer ote zan, asi ziran
· Preguntarse intrigados
Guziak zeuden Jesusi begira’ itzik galtzen etziotela
· Sin perder una de sus palabras
Guziak ziran, zein baino zein’ guzia naspilatzeko egokiagoak
· A cual más
Guziak zuri emango dizkitzut’ lurrean belauniko jarririk... agur egiten badidazu
· Si me rindes adoración
Guzialdun Jainkoa’ aingeru ta santuen menpean morroi egiteraino beartzen da’ aien
guzien erositakoa balitz bezela
· Se humilla, se rebaja hasta
Guzialdun Jainkoa’ aingeru ta santuen menpean morroi egiteraino beartzen da’ aien
guzien erositakoa balitz bezela
· Como si fuera esclavo de ellos
Guzian izan dira Gotzai jaunaren esan-eginekoak
· Dóciles, obedientes
Guziari agurka darabil burua asto gaixoak
· Haciendo reverencias a todo el mundo a causa del cansancio
Guzi-arren’ nondik neri eginen zizkidan’ eskura nintzaten ondasun andiak!
· A pesar de todo
Guzi-arren nondik neri eginen zizkidan’ eskura nintzaten ondasun andiak!
· Propios para reducirme o conquistarme
Guzi-arren’ nondik neri eginen zizkidan’ eskura nintzaten ondasun andiak!
· Siempre afanoso por
Guziei arr-erazi nai nieke beren buruen irabaz-bidea
· Hacerles emprender su camino de salvación
Guziei gaindu zaie birtutezko bidean. Gure Mendiburu
· Les ha sobrepujado en
Guziek aitor ematen zioten Jesus-i; eta harrituak zauden’ haren ahotik ilkitzen ziren
solasen hitzen esker ederrari
· Admirados por las palabras llenas de gracia que
Guziek aitor ematen zioten Jesus-i; eta harrituak zauden’ haren ahotik ilkitzen ziren
solasen hitzen esker ederrari
· Todos le asentían se declaraban por él
Guziek gain-gainean onetsi ditugu gure auzapezaren alkatearen hitzak
· Hemos aprobado decididamente
Guziek ikusi nahi ginuena’ Diharce gure landare gazteak nola ihardokiko zuen
partida bihurri hortan
· Cómo actuaría nuestro joven paisano
Guziek jakina da’ eztuela Jainkoak gaixtaginik entzuten
· Todo el mundo sabe que
Guziek maite-utsa zuten gizona zan, gaxoa: ez du saldu bere aita zenaren izen aundia
· Era muy querido de todos
Guziek maite-utsa zuten gizona zan, gaxoa: ez du saldu bere aita zenaren izen aundia
· No ha desmerecido de su padre
Guziek nahi dute harekin adiskide...; nihork hari bidetan agurrik gupide
· Todos quieren estar a bien con él
Guziek nahi dute harekin adiskide...; nihork hari bidetan agurrik gupide
· Nadie le regatea el saludo
Guzien alde, inor berexi-gabe, aleginduko aal dire!
· Es de desear que atiendan a todos por igual, sin acepción de personas
Guzien artean begiragarrikoa izan zan Erregearen koroia
· Objeto de admiración
Guzien azkarria zan’ mats-mordo izugarri bat agatzar batean ipinita, bi gizonen
artean eraman zutena
 · Lo más notable de todo
Guzien azkeneko eta guzien azpiko izatera sajatu zan
· El último y el inferior a todos
Guzien begietan dagoena esatean’ bidegabekeririk eztago
· Lo que está a la vista de todos
Guzien beharrerat eroria den alkateak’ ez dezake antola nihongo herria
· Comprometido con todos. Que trata de dar gusto o condescendencia a todos
Guzien gainetik’ Aramendi agertu zan
· Salió vencedor; se impuso
Guzien iritziak ez daudez alde berera
· No están acordes
Guzien ixilik Dolaren ondora joanda’ negarra mara-mara dariola egon da
· Yendo ocultamente
Guzien ixilik Dolaren ondora joanda’ negarra mara-mara dariola egon da
· Llorando a lágrima viva
Guzien naiekoa zan
· Bienquisto de todos
Guzien naiekoa zen Bernardatxo
· Era querida de todos; del agrado de todos
Guzien nekagarri egina zen
· Cargante
Guzien ustez’ biper itzuli dira
· Han vuelto chasqueados sin lograr lo que se proponían; disgustados
Guzientzat guzienkara egin zen’ guziak irabazteagatik
· Se hizo todo para todos; se acomodaba a todos
Guzientzat’ naikoa eta geiago dago
· Basta y sobra; hay abundante para todos
Guzieri berri ona, ta biotz-agurra! Asmo zuzenetan’ bururik itzuli-gabe iraun
dezazuela!
· Siempre adelante, sin decaer!
Guzieri berri ona, ta biotz-agurra! Asmo zuzenetan’ bururik itzuli-gabe iraun
dezazuela!
· Enhorabuena!
Guzietatik naikoa’ inon ez
· Nunca se da plena satisfacción en este mundo
Guzietaz itzegitea’ luze joko luke
· Se haría largo
Guzi-guzia’ etxeko oituretatik irten-gabe igaro degu eguna: ortantxe jarraitzeko zoria
eman deigula Jaunak
· La dicha de continuar así
Guzi-guzia eztet gogoan
· No lo recuerdo todo
Guzi-guzia, lengoa ta oraingoa, pagatuko dizut ila biren epean, zaude beldur-gabe
· En el plazo de dos meses
Guzi-guzizkoa da guk berari zor diogun amorea
· Sumo, sin límites, sin medida
Guziok, aal deguneraino’ besteai fama ona kentzea eskusatu bear degu
 · Hemos de evitar en lo posible
Guziok alkarren lagun gerta geitezela zeruan!
· Que nos reunamos todos en el cielo
Guziok batetan’ baietz erantzun genion
· Todos a una
Guziok batu bear degu, inor geratu-gabe
· Sin que nadie se quede atrás
Guziok bilatuke dogu zeri eldu, ta zertan batera jo
· Base de crítica
Guziok bilatuko dogu zeri eldu ta zertan batera jo
· Base de acuerdo
Guziok’ bizirik jaioak: guziok geren eskubideak
· Todos los nacidos somos iguales en derecho natural
Guziok dakigu alde-aldera’ ernai egotea zer dan
· Todos sabemos casi a punto fijo
Guziok eman bear diogu’ zor zaion eskerra
· Tributarle el reconocimiento que se le debe
Guziok euskaldun gara, goienekotik asita apaleneraino
· Del de más arriba hasta el de más abajo
Guziok gaude eriotzaren zorretan
· Todos somos deudores de la muerte
Guziok gentzugula agindu zizuten David-ek’ Absalon bizirik gordetzeko
· Oyéndolo todos vosotros
Guziok izan bear gera Jaungoikoaren beldur
· N.B. Uso de bear con auxiliar intransitivo
Guziok ni zapaltzeko eskubidea dezuela uste dezue... Baina nun zeundeten zuek, seme
gauza-ez ori ezkontzarako neri eskeintzeko?
· En qué estuvisteis pensando?... Cómo se os ocurrió ofrecerme tal marido?
Guziok’ nork bere jaiotzako itzkuntza aditzen diegu
· Cada cual en su lengua nativa
Guziok txartu gera...: munduko bost egalak jarri dira berdin
· Las cinco partes del mundo; el mundo en todas sus direcciones
Guziok zerua nai genduke’ doarik ematen balitzagu
· Si se nos diera gratis
Guziotan ageri da’ pekatuaren errainu beltza
· El negro reflejo del pecado
Guzira jota’ amasei gelditu ziran bizirik
· En total; sumando unos y otros
Guzitara’ amabiren-bat gizon ziran
· Eran en total como unos doce hombres
Guzitara’ ogeita amar mila ogerleko ba zituzten: lagunak joan ziraneko alako bi
· El doble de lo que tenían cuando se marcharon los otros
Guziz burutik eginda egoala esan eikean
· Completamente trastornado
Guziz doilorra izan bear da’ alako erantzupidea ain ongile oparoarekin, gordetzeko
· Para corresponder así
Guziz ezagun-gaitz dira
 · Irreconocibles
Guziz gaiak dira bi ixtorio hek’ egia hori guri adi-arazteko
· Muy propios para
Guziz gogarakoak zituen Jainkoak’ bere zerbitzariaren lan eta egintzak
· Eran de todo su agrado
Guziz gogokoa zenduen sail ori
· Esa tarea se llevaba todo tu afán
Guziz gorengo neurrira igo zera, lanaren bidez
· Has alcanzado gran categoría
Guziz itxurazkoa da... Arritzeko gauzarik ez du... Eztago arritzeko biderik... Berez
datorrena da
· Es muy verosímil... No tiene nada de increíble. Parece muy natural que así sea
Guziz mingarri zat
· Lo siento en el alma
Guziz on zagu’ bildurr-aize orietatik garbitua uztea gure bidea
· Libre de esos temores o escrúpulos
Guziz sorra eta txit ezjakina izan bear du’ egia au aitortu nai ez duena
· Muy torpe de entendimiento; obtuso
Guzizko jarraibideak eman dizkigute emakume oriek
· Magnífico ejemplo
Guzizko ongi-etorri ona egin zioten
· Le hicieron un magnífico recibimiento
Guzti guztie entzun nauben: neurez naz ni jakikurea-ta
· Curioso por naturaleza
Guztia alperrik litzate’ neure osasunaren jaube banintz
· Si yo estuviese de buena salud
Guztia’ aotik sudurrera bear izaten du
· No da tregua; todo lo quiere en el acto
Guztia bere mesedez esan’ eta kalterako artzen du
· Lo toma en mal sentido, como dicho en daño suyo
Guztia bere mesedez esan’ eta kalterako artzen du
· Mirando por su bien
Guztia beregana nai duana
· Que todo lo quiere acaparar
Guztia bestera esan oi-dau beti
· Todo lo dice al revés
Guztia bizkaitarrez egin daigula dinozunean’ berbabidean zagoz; egia dinozu’ eta
ogetaamaikagaz eskutik ipinten zaitut
· Te doy la razón
Guztia bizkaitarrez egin daigula dinozunean’ berbabidean zagoz; egia dinozu’ eta
ogetaamaikagaz eskutik ipinten zaitut
· Tienes razón
Guztia menderatua dauka, noiz-zer-nola dan
· Se ha hecho ya cargo de todo; domina la situación
Guztia menderatua dauka, noiz-zer-nola dan
· Está enterado de todos los detalles
Guztia nai dabenak’ guztia oi-dau galdu
 · Quien todo lo quiere, todo lo pierde
Guztia okerretara egin dabe
· Todo al revés
Guztia ontzat daroat gurasoak-gaitik
· Todo lo doy por bien empleado
Guztia pipertu ta alperrik-galdu egingo liguteke oriek
· Agriar y empeorar el asunto
Guztia sartu ezin bada biarko Egunekoan’ egogarria artu daiela!
· Que tengan paciencia. Ya aparecerán en el número siguiente del diario
Guztia txilikatu bear izaten du, jaten asterako
· Toquetear, revolver
Guztia txit ondo egin zeban’ Errege Jaunaren gogo betera
· A la entera satisfacción de
Guztia-bearrean dago andre gaxoa
· Falta de todo
Guztia-bearrean ibili gara
· En buen apuro nos hemos visto
Guztiai argituten deutsee eguzkia Jaungoikoak; guztientzat egiten dau euria
· Hace lucir el sol
Guztiai barri onak! ondo-bai-ondo abestu ebelako
· Cantar maravillosamente; a la perfección
Guztiai barri onak! ondo-bai-ondo abestu ebelako
· Enhorabuena!
Guztiak alkarri esan zioten’ etzitzaiola Pablori itxian idukitzeko biderik ezertan
arkitzen
· Encarcelamiento
Guztiak ao batez eskatzen dabe’ erriz Bizkaia izan gura dabela
· A una voz
Guztiak ao batez eskatzen dabe’ erriz Bizkaia izan gura dabela
· Civilmente, en cuanto a lo civil
Guztiak autor dabee, gogo-eran ezpada ere’ geure izketak eztauzkala beste askoren
nasteak
· Aunque de mala gana
Guztiak autor dabee, gogo-erara ezpada ere’ geure izketak eztauzkala beste askoren
nasteak
· No tiene los embrollos de otros idiomas
Guztiak, bata bertzeari zerraitzala’ kondenatu ziren
· Uno en pos de otro
Guztiak bat-egin eben, erabagi au artzeko
· Coincidir unánimemente
Guztiak baten itzera’ baietz esan zioten; jarriko gera’ zuen alaba onen senar izatera
· A la voz o proposición de uno
Guztiak baten itzera’ baietz esan zioten: jarriko gera’ zuen alaba onen senar izatera
· Nos avenimos a
Guztiak batera jorik’ berreun-mila errealetaraino igotzen da’ artalde oek ematen
dituzten etekinen balioa
· Sumando en total
Guztiak batu-arren’ ez eutsen urrik-bere emoten, turkoai. Urrik ematen. G
· Ni de lejos llegaban a ser tantos como
Guztiak dabiltz beraganik gorpuaganik igesi: ozta gogorrean dauko nok lurr-emon
· Apenas, apenas a duras penas hay quien le quiera enterrar
Guztiak dabiltz bide galdutik... ez da batxo-be, mundu osoan, gizon onik
· Todos se han descarriado
Guztiak dabiltz bidea galduta...: batxo-be ez da’ onik egiten dakianik
· No hay ni uno que
Guztiak datoz poza ganezka darioela
· Desbordantes de gozo
Guztiak dirade onak txit; guztiak dirade txitez santuak. Au esan zuen Jainkoak, eta ez
besterik
· Todo es muy bueno; todo muy santo
Guztiak egozan aoa zabalik’ neuk zer esango
· A ver con qué salía yo
Guztiak, errukiak jota’ maite-maite eben neskatila gaixoa
· Movidos de compasión
Guztiak iritzi batera jarririk’ modu onetan erantzun zioten
· De común acuerdo
Guztiak jaikiren dire adin gordinenean
· Resucitarán de la edad más floreciente
Guztiak lo balegoz-legezko isiltasun, asko dinoana
· Un elocuente silencio; un silencio cargado de significación
Guztiak nabe gogor artu...; ez dakit, Jauna, zeri eldu
· No sé de qué recurso echar mano
Guztiak, nagusienetatik asita’ binan-binan aren aurrean belaunikatuten zirean
· De dos en dos
Guztiak naroro jan eben; naiko-beste
· A satisfacción; cuanto quisieron
Guztiak parreari eman zioten’ Txominen kanta aditzean
· Se echaron a reir
Guztiak’ pelotariak arta-jorran baino urduritxuago egon ziran; baina oitureak’
danak bere senera ekarriko ditu
· Ya se irán haciendo con la práctica..; ya adquirirán el dominio del juego
Guztiak ziran gazteak ta irudi onekoak Musak; inoiz-bere gizonek ukutu-bakoak
· Bien parecidas
Guztiak ziran gazteak ta irudi onekoak musak; inoiz-bere gizonek ukutu-bakoak
· Jamás tocadas por hombre alguno
Guztiak-bere’ esku-bete baxen eztira; eta ezin izan-bere... Ene ipuinak
· No son más que un puñado en su total
Guztian begietara urtengo dabe noz edo-noz’ orain isilean dagozanak
· Saldrán a relucir a la vista de todos
Guztian emoten ez naz
· No llego a todo
Guzti-au geunkanean’ Jaungoikoen urrago bizi izan ginean
· Vivíamos más cerca de Dios
Guzti-au nago zauriturik... Guzti-ori aldaturik zagoz
 · N.B. Formas pleonásticas de Ni, de Zu
Guztiek elkar dadukate, elkarri laguntzen zaitza zaiozka
· Se sostienen mutuamente
Guztiek’ zuregana laster..., zuri bere egitekoak eta ondikoak konta; eta zuk guztiak
zuhurki goberna eta burutan atera
· Acudir o recurrir presurosos
Guztiek’ zuregana laster..., zuri bere egitekoak eta ondikoak konta; eta zuk guztiak
zuhurki goberna eta burutan atera
· Sacar con bien
Guztien artean’ axe begi izaten eban beti
· Es al que miraba con más simpatía
Guztien artean barregarri erabili eben Sarasola jauna’ egia esan ebalako
· Le hicieron objeto de sus burlas
Guztien artean geien burua erakutsi bear izaten daben ekandu txarra
· El vicio dominante
Guztien artean’ lotsagarritu zuten mutil gizajoa
· Lo dejaron en ridículo
Guztien atsegina egiten’ gauza ezina da
· Imposible dar gusto a todos
Guztien buru’ berak daudela otsegin dute Ondarrutarrak. Arraun-lanean
· Que van a la cabeza de todos; que son los campeones
Guztien ederra eukiteko gogoagaz
· Por congraciarse con todos
Guztien esanean’ mina da, zein gauza onerako, zein txarrerako prest dagoana
· Al decir de todos
Guztien esanean’ mina da, zein gauza onerako, zein txarrerako prest dagoana
· Tanto para el bien como para el mal
Guztien ezaguerara eldu da’ zuk jaso gura dozun matxinada, urratu-aginik egoana
· A punto de estallar o declararse
Guztien ezaguerara eldu da’ zuk jaso gura dozun matxinada, urratu-aginik egoana
· La conspiración que estás maquinando
Guztien gainekoa da Udalako aitza: oinetik asi eta bururainoko guztia’ nabarri pin
ederrez apaindua
· Toda ella, desde su pie hasta la cumbre
Guztien gainekoa da Udalako aitza: oinetik asi eta bururainoko guztia’ nabarri pin
ederrez apaindua
· Descuella
Guztien jakinekoa ta inok ezin ukatu leiken legiken gauzea da
· Es cosa sabida
Guztien-beste ba naz ni gitxienez... -esan izango eban ak, arro-arren
· Soy tanto como todos ellos; valgo tanto como todos ellos
Guztientzat daukazu biotza zabalik
· A todos acoges amablemente
Guztietan arro’ ta danetan baperez... Orra zer zan Blas-lau-opizio
· Uno que sirve... para todo, y para nada aprovecha
Guztiez gaindik jarri naiz orain kantu-lanean’ len azpian egondua
· He quedado encumbrado por encima de todos
Guzti-guztia ederra zera, zoragarrizko Maria!
· Llena de gracia, de encanto
Guzti-guztia odolustu zinan..., gu salbatzeko’ erioztu
· Pasar por la muerte
Guzti-guztien begiak dozuz, Jauna, adi
· Las miradas de todos están fijas, atentas, hacia Ti
Guztiok alkar artuta’ zeuen erriari irusaku egiten dautsezue
· Defraudar al país
Guztiok batera dedar egiten geuntzan Amari
· Gritar o clamar todos a la vez
Guztiok berdin ikusten gera emen, langile edo nagusiak: bat-bestiakin ondo josiak
gaudela esan liteke
· Intimamente compenetrados
Guztiok berton beraz’ egunari berea emoteko? ezta?
· Así que todos reunidos, celebrando la fiesta?
Guztiok dagoz itaunka’ ea egia danez
· Todos me preguntan
Guztiok dakigu’ baraurik jabetu bear dala Sakramentu onezaz
· Que hay que recibirlo en ayunas
Guztiok egin bear dogu alegina’ sendatu deittean. -Bai, norezekoa da orain’ aleginak
egittea
· Es absolutamente necesario
Guztiok eukiko dabe’ zeri ixilik egon
· Todos tendrán motivos para callarse
Guztiok gagoz bearturik’ estadu orretara bide egitera
· Caminar hacia; esforzarnos por ir a
Guztiok galduteko bideak edegi zenduzan
· Nos pusiste en trance de perdernos
Guztiok gara Aita baten semeak, eta bata besteen anaiak
· Hermanos unos de otros
Guztiok gura doguz gaur buruak aberatsaz bardin egin’ pobreak izan-arren; beronek
dakar gero galdurik mundua
· Igualarnos a los ricos
Guztiontzako eguzkia ta bakoitzai geren izkera’ danon Jabeak eman zizkigun, inor
joan-gabe eskera
· Sin necesidad de que se lo pidiésemos
Guztiontzako onuragarri da-ta... ikasi dezagun gurasotasun eta itzalari eusten
· Conciliar nuestro deber de padres y el respeto exigido por el pudor
Guztira bearrean arkitzen da Bergarako alkate izana, gexorik erri ontara etorrita
· Se encuentra muy mediano
Guztira dago nok irabazi, eta nok geiago egin
· A todo hay quien gane...
Guztirako artuten dabe denporea
· Se buscan tiempo para todo; encuentran tiempo para todo
Guztirako atzaparra ba du
· Maña, habilidad para todo
Guztirako moldakaitz
 · Desmañado, zafio
Guztirik izan dira biotz andikoak’ etsaiak itxiteko beti birrinduak
· Derrotar, descalabrar al enemigo
Guztiro jan dogu’ maira atara dozun dana
· Lo hemos consumido todo
Guztitara’ ogeitikan pasiak izango dira
· En total
Guztitatik itzegiteko... ba dakizu itxura ederreko artuak ikusi ditutala?
· Cambiando de conversación... Hablando de otra cosa
Guztiz ardura andian arkitzen ziran’ etsaiak zer asmo zerabiltzkiten ezin asmatuz
· Estaban muy preocupados
Guztiz arina da burutazinoa: ain laster zeruan, nai inpernuan, etorkizunean nai
iragoan, gauza onean nai txarrean dabilena
· Lo mismo en el futuro que en el pasado
Guztiz arlote jantzia zegoan, oso argaldua; etzuan lengo neskatxa ederraren antzikan
· Mal vestida
Guztiz arrera ona egin eutsen lagunak. Anpor andi bi eukezan alkarren aurrean’ da
euretan jarri zirean, Batxi erdian artuta
· Con Batxi en medio
Guztiz arrera ona egin eutsen lagunak. Anpor andi bi eukezan alkarren aurrean’ da
euretan jarri zirean, Batxi erdian artuta
· Dos troncos uno en frente de otro
Guztiz arrituta dagoz guztiak’ euren buruko uleak-bere zuzenduta
· Con el pelo erizado
Guztiz aserre artu zituan Erregeak
· Los recibió muy irritado
Guztiz asko-jakina zan azeri zarra; baina oilarra ere ez bide zan narra
· Era muy listo astuto
Guztiz askotan entzun dodan esakunea da: Lenengo’ asunak jan bear dira, gero
lasunak jateko
· Muy a menudo. N.B. Lasuna: itxasoko arrain, lepo baltza daukana, nai ta larrua euki
biguna. Aclaración del testigo
Guztiz askotan entzun dodan esakunea da: Lenengo’ asunak jan bear dira, gero
lasunak jateko Lasun pez mujol.
· Hay que estar primero a las duras para llegar a las maduras
Guztiz banakakoa izango da gure erri ontan, inor bada’ egun oetan Jauna-artzen ez
duena, aundi ta txiki, agintari ta mendeko
· Será muy excepcional
Guztiz barrutik minduta egoan
· Muy resentido
Guztiz bertze begitarte bat har lezake hiriak’ jende horrek alde eginik
· La ciudad tomaría otro aspecto muy diferente
Guztiz da arrigarri oen ibilera’ oarrez begiratu-ezkero
· Si bien se observa
Guztiz dot lagun andi nik, andre Dolores ori
· La estimo en gran manera
Guztiz ederra zara, ta ezin-ekustekoagoa!
 · Admirable sobre toda ponderación
Guztiz ederto dantzan egin eben gure mutilak. A zan txaloak jo-bearra!
· Qué manera de aplaudir!
Guztiz egoan baltzituta, lagunez bete-beterik. Ondartza
· Cubierta de gente la playa
Guztiz egualdi zatarrak dira emen aspaldion
· Hace muy mal tiempo
Guztiz eguraldi txarrak izan ditugu; bainan ala ere’ jendeak ez du atzera egin
bederatziurrenera
· No se ha echado atrás; ha acudido
Guztiz ekustekoak zirala Errege Salomonen gauzak
· Dignas de verse; maravillosas
Guztiz era nekezean arkitzen zan Ondarribia’ laguntza emateko
· En muy difícil posición para prestarle ayuda
Guztiz erara datozala uste dot, zure itaun-erantzunak
· Que vienen muy oportunamente
Guztiz funtzino egokie eta erakutsi onekoa izen zan
· Muy instructivo
Guztiz gatxa da osoz ondutea, dongara ekandua dagoana? -Zelan-bere dan!
· Ya lo creo que sí!
Guztiz gatxa da osoz ondutea, dongara ekandua dagoana? .-Zelan-bere dan!
· Enmendarse por completo
Guztiz gatxa da osoz ondutea, dongara ekandua dagoana? --Zelan-bere dan!
· Habituado al mal
Guztiz gisako gizona zen
· De muy buena presencia
Guztiz gizon jendakina zen
· Muy sociable
Guztiz goratua eta aizez betea zeraman asto gaixoak burua
· Infatuada, engreída, llena de vanidad
Guztiz gorroto gaiztoan zegoen Errege Frantziakoa’ Gipuzko-tarretara
· Muy irritado contra
Guztiz gozotsua da egontegi au
· Sumamente apacible
Guztiz guraso-maitea izan zan txikitandik
· Muy afecto a sus padres
Guztiz itxura gaiztoan zebilen, ia-itoan
· En gran apuro
Guztiz jakina da; baina ari-arira datorrelako’ esan daigun Apelesi gerta jakona
· Puesto que viene muy bien al caso
Guztiz leguna zan, ta bakezko gizona
· Hombre pacífico
Guztiz makalik etorri zirean gudutik lagun biak
· Muy debilitados; con la salud muy quebrantada
Guztiz makurtuak utzi dituzue, Jainkoaren mintegiko landareak... Gaitzera oituak
· Pervertir a los hijos de Dios
Guztiz minbereak oi-dirade, dantzara deitzen dituzten etxandreak; eta aitzaki andiak
 asmatu oi-dituzte’ alegia nai ez balute bezala
· Haciendo como que rehúsan
Guztiz minbereak oi-dirade, dantzara deitzen dituzten etxandreak; eta aitzaki andiak
asmatu oi-dituzte’ alegia nai ez balute bezala
· Muy delicadas o susceptibles; reservadas, circunspectas. Se hacen de rogar
Guztiz ona zan Eli, alde askotara
· Por muchos conceptos
Guztiz sarrera andia dute izokiak Gipuzkoako ibaietara, batez ere umeak bota bear
dituzten denporan
· En la época del desove
Guztiz txarriro joiazan onek. Itxi eben zer-esana gure erri onetan
· Dieron qué hablar
Guztiz ur lodia egoan errekan
· El agua era muy profunda
Guztiz zale dan jateko bat ifini deutse; ta eukan gose andiagaz’ ase-ase artean jan dau
· Un plato al que es muy aficionado
Guztiz zale dan jateko bat ifini deutse; ta eukan gose andiagaz’ ase-ase artean jan dau
· Ha comido hasta la hartura
Guztiz zatarra izan jaku emen’ igasi dan astea
· Una semana muy desagradable
Guztiz zeban kolore gorri oritarako ederra’ katamotz ark
· Un hermoso color leonado
Guztiz zorionean joan zirean itxasketan luzaro
· Navegaron con toda felicidad
Guztiz-guztiko egia’ ez gurea eta ez zuena
· La verdad verdadera; la verdad absoluta... no es ni la nuestra ni la vuestra
Guztizko agur gozoakin artu zuan Frantzisko’ Kardinal jaunak
· Le recibió con grandes agasajos
Guztizko berba eder ta leunak esaten’ ikusten dira beti kanpoan
· Prodigando lisonjas
Guztizko ederra..., guztizko ikusgarria
· Bellísimo...; sumamente admirable
Guztizko eginalak ere egin zituzten aren bila’ bainan alperrik
· Pusieron el mayor empeño por
Guztizko eurenkoiak dira: diruari eragiteko’ eurak-langorik gitxi; diruari etxera
bidea erakusteko’ gitxiago
· Para hacerle producir al dinero
Guztizko eurenkoiak dira: diruari eragiteko’ eurak-langorik gitxi; diruari etxera-
bidea erakusteko’ gitxiago
· Para sacar dinero en su provecho
Guztizko garraztasun ta lotsakizun andiak ikusi bear izan zituzan, zeure Jesus
ederrak
· Sufrir terribles afrentas
Guztizko gitxitan ikusten dau eguzkia
· Poquísimas veces
Guztizko ikusgarria egoan kaia
· Daba gusto verlo
Guztizko jaiak eratu ditu udalak
· Organizar unas grandiosas fiestas
Guztizko jalea zan Sultan zakurra
· De muy buen apetito
Guztizko soin ederrak eman diozka Rebeka-ri’ jantzi ditzan
· Hermosísimos vestidos
Guztizko txarto nago: enaz onenbestean aurkitu lenago
· Muy mal
Guztizko txarto nago: enaz onenbestean aurkitu lenago
· Nunca me he sentido tan mal
Guzur andia da, deabruak askori siniz-erazotzen deutseena?... .-Bai, bai; ta zelan dan
guzur galanta!
· Si por cierto! y cuán falso!
Guzur asko bialtzen dabe aspaldion andik’ albistarietako barri-biltzaileak
· Corresponsales de información
Guzur asko dabil, beti-lez’ bakotxak bere opilari su egin-gurarik
· Queriendo llevar cada uno el agua a su molino; arrimar el ascua a su sardina
Guzur bakotxik esaten dau!
· Suele decir cada mentira...!
Guzur bat gora-beera, garean baino arloteagoak ezkara izango ta... aurrera mutilak!
· Total por eso? Mentira más o menos... eso no va a ninguna parte
Guzur biribila da
· Completamente falso
Guzur biribilean arrapau dabez sosolistuok
· Los han sorprendido en flagrante mentira; mintiendo descaradamente
Guzur ta abarra, ez besterik’ ez dantzut euren agotarik
· Su boca no profiere más que falsedad
Guzur txantxetako bat
· Mentira jocosa
Guzur utsa dala emakumea?... Izango dozak egizaleak, bai!... .-Bat bera-bez!
· Ni una sola...!
Guzur utsa daukak minean... Ilgo az, il’ ortxe bertan! asko-jakin, txar ori!
· Astuto malvado!
Guzur utsa daukak minean... Ilgo az, il’ ortxe bertan! asko-jakin, txar ori!
· No te libras de la muerte
Guzur utsa daukak minean... Ilgo az, il’ ortze bartan! asko-jakin, txar ori!
· Es pura mentira todo lo que dices
Guzur-begia’ berarizko ontzitxu baten gorde eban
· Vasija especial
Guzur-begia’ berarizko ontzitxu baten gorde eban
· Ojo postizo
Guzur-bidetik gorde gaizuz, Jauna!
· Guárdanos del error!
Guzur-istarra oialean batu-batu eginda’ kutxan sartu eban
· Envolver bien en un paño
Guzurra abarra’ oilarra ilgo jonagu ugazab-andreari’ geure bakerako
· Inventando las mentiras que sean
Guzurra abarra’ oilarra ilgo jonagu ugazab-andreari’ geure bakerako
· Para que nos deje en paz
Guzurra badinot’ ... esango neuke esateko gogorra...!
· Iba a decir un disparate! Forma de contener una imprecación
Guzurra baino besterik ez darabil
· Todo es trampa o falsía en él
Guzurra dala esan lei’ gizona ain esker-txarreko izatea
· Parece mentira!
Guzurra dau orrek’ astoak uzkarra baino merkeago
· Miente a cada paso
Guzurra dirudi’ baina alantxe da, izan
· Así es en realidad
Guzurra dirudisku’ iru arrabete eztauken orrelako umegorrieri ainbeste gauza
irakatsi leikeola
· A unas pobres criaturas que apenas se ven en el suelo
Guzurra esan eban, gogo baltzagaz
· Con aviesa intención
Guzurra ezpada’ beinik-bein asmaua da orrek esan daben guztia
· Por lo menos es inventado imaginario
Guzurra ta abarra asmaurik zelanbait’ ez deutse lagunduten
· Inventando mil falsos pretextos
Guzurra ta nastea’ laster amaitzen dira gero..., adiskidea!
· No tardan en descubrirse la mentira y la intriga
Guzurragaz egia ataratea:... olakoen artean’ aortxe dago untzea!
· Ahí está la dificultad...!
Guzurragaz polito bizi leike nun-nai’ egiak daukan-arte toki danetan jai
· Mientras no se tenga en cuenta la verdad
Guzurrak asmau... zan bere jolasa
· Discurrir mentiras era su diversión
Guzurrak ezarten eutseezan
· Le acusaban en falso
Guzurrak urtengo dotso
· No saldrá con la suya!
Guzurraren Aita asmugilak berak esan eutsan
· El astuto Padre de la Mentira. El diablo
Guzurraren ganeko juramentuak
· Juramentos falsos
Guzurraren guzurraz’ atsituta gaukez, batzuk eta besteok
· Asqueados de tanto embuste
Guzurrari euntsin gurarik’ gatxa dala dinozu
· Por sostener tu mentira
Guzurraz dabiltzala ezagun da
· Se ve que mienten; que andan con trampas
Guzurretan inok artuagaitik’ etziran lotsatuten
· Aunque se las sorprendiese en mentira
Guzurrez salatu ebeenean’ obe eretxi eutsan Je