Fetva rreth shtyllave tأ« Islamit

1 | Fetva rreth shtyllave t Islamit
Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin
Hyrje
Falnderimi i takon vetm All-llahut, (subhanehu ue teala), At e falnderojm dhe vetm prej Tij ndihm dhe falje krkojm. Krkojm q All-llahu t na mbroj nga sherri i vetes ton dhe punt e kqija. K e udhzon All-llahu nuk ka kush e lajthit dhe k e humb All-llahu nuk ka kush e udhzon. Dshmoj se nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt pos All-llahut i Cili nuk ka shok, dhe dshmoj se Muhammedi sht rob dhe i Drguar i Tij. Paqja dhe shptimi i All-llahut qofte mbi t, familjen e tij dhe shokt e tij. Patn dshir disa nga vllezrit tan botimin e disa shtjeve lidhur me kushtet e Islamit nga fetvat e dijetarit dhe msuesit ton, Muhammed bin Salih el-U thejmin, ashtuq t shprndahet n gjuhn arabe e m pas edhe prkthimi i saj ne gjuh tjera pr t pasur dobi shum njerz. E kjo, pr shkak t mbshtetjes q e bn n Librin e Allllahut, n Traditn (Sunnetin) e Resulull-llahut dhe n fjalt e dijetarve pr t cilt sht dshmuar se e pasojn t vrtetn. Kt ia thash edhe msuesit ton All-llahu e mshiroft dhe e shprbleft me t mira pr at q bri pr Islamin dhe muslimant. Ai kt e pranoi bile m dha kurajo edhe m tepr, ngase n kt mnyr bhet ndihma n t mira dhe devotshmri dhe prhapja e dituris s vrtet. Pasiq msuesi yn u pajtua ather fillova n prmbledhjen e ktyre fetvave dhe zgjedhjen e tyre derisa edhe prfundova. E lus All-llahun (subhanehu ue teala) q t bj dobi me kt pun, dhe ta bj at t sinqert vetm pr fytyrn e Tij t Ndershme, ta shprblen msuesin ton me t gjitha t mirat dhe t jep begati nga dituria dhe puna e tij. Vrtet All-llahu sht Bujar dhe i Ndershm. Paqa dhe Mshira qofshin mbi t drguarin ton, Muhammedin, familjen dhe shokt e tij.
Fehd bin Nasir es-Sulejman
Fetvat e akides (besimit)

P-1. sht definicioni i teuhidit dhe cilat jan llojet e tij? Prgjigje: Teuhidi gjuhsisht rrjedh prej foljes vehhade juvehhidu d.m.th. e ka br nj gj nj. Kjo nuk arrihet pos me mohim dhe pohim, mohimi i zotrimit nga do gj tjetr dhe pohimi i t njjts All-llahut. Ne themi: Njeriu nuk mund t ket teuhidin e plot prderisa nuk dshmon se nuk ka zot pos All-llahut, n kt rast ai mohon do zotrime pastaj t njjtn ia prshkruan Allllahut. Sepse mohimi i plot sht zhdukje e plot, ndrsa pohimi i plot nuk pengon edhe pjesmarrjen e dikujt tjetr n zotrim. Sikurse nse thot: Filani sht n kmb, ti ktu ke pohuar se ai sht n kmb por nuk do t thot se vetm ai sht n kmb, e nse thot: Asnjri nuk sht n kmb, ktu ke mohuar plotsisht d.m.th. se nuk sht n kmb askush, e kur thot: Asnjri nuk sht n kmb pos Zejdit, ktu ti e ke veuar Zejdin se vetm ai sht n kmb, sepse ke mohuar se dikush tjeter sht n kmb. Kshtu sht kuptimi i Teuhidit. Pra, kuptuam se teuhidi nuk mund t quhet teuhid prderisa n t nuk ka mohim dhe pohim. Llojet e teuhidit bjn pjes n nj definicion t prgjithshm, ai sht: Njshmria e All-llahut, (subhanehu ue teala), me at q i prket Atij. Llojet e teuhidit sipas asaj q i kan prmend dijetart jan tre lloje: 1. Teuhidi rububijeh (i zotrimit) 2. Teuhidi uluhijeh (i ibadetit) 3. Teuhidi i cilsive dhe emrave t bukur t All-llahut. Kt e kan kuptuar gjat leximit, prcjelljes dhe shikimit n ajete dhe hadithe, ku e kan par se kto mund t jen llojet e teuhidit dhe e kan ndar n kt mnyr. 1. Teuhidi rububijeh: Ky sht: Njshmria e All-llahut (subhanehu ue teala) n krijim, sundim dhe rregullim, sqarimi i ksaj sht kshtu: E para: Sa i prket njshmris s Tij n krijim, ajo sht: All-llahu Vet sht krijues i do gjje dhe nuk ka krijues pos Tij. Ka thn All-llahu (subhanehu ue teala): A ka krijues pos All-llahut, i Cili ju furnizon prej Qiellit dhe Toks, nuk ka zot pos Tij [Fatir:: 3]; poashtu ka thn duke na br
t qart t kotn e zotrave t pabesimtarve: Kush krijon ashtu si krijon All-llahu, a nuk po mendoni [en-Nahl: 17]. Vetm All-llahu (subhanehu ue teala) sht Krijues, ka krijuar do gj dhe ka caktuar do gj. Krijimi i Tij prfshin do gj, qoft ajo prej veprave t Tij apo prej veprave t krijesave t Tij. Mu pr kt shkak edhe imani plotsohet ather kur t besosh se All-llahu sht Krijues i veprave t robrve t Tij, si dhe ka thn: All-llahu ju ka krijuar juve dhe at q veproni [es-Saffat: 96]. Si jo, kur dihet se vepra e njeriut sht prej cilsive t tij, e njeriu sht krijes e Allllahut, pra Krijuesi i nj gjj sht edhe Krijues i cilsive t tij, si dhe shtja se vepra e njeriut ndodh me fuqin dhe dshirn e plot t njeriut, ndrsa kto t dyja (dshira dhe fuqia) jan krijesa t All-llahut, e dihet se Krijuesi i shkakut sht edhe Krijues i rezultatit. Nse dikush thot: Si mund t pajtojm kt (njshmrin e All-llahut, (subhanehu ue teala), n krijim) kur krijimi ndonjher i prshkruhet edhe tjeterkujt pos All-llahut, sikurse ajeti: I Lartsuar qoft m i Miri i krijuesve [el-Muminun: 14], si dhe fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pr piktort: e do t ju thuhet atyre: jipuni shpirt ktyre q i krijuat?[1] Prgjigje: Se dokush pos All-llahut nuk krijon ashtu si krijon All-llahu, ngase ata nuk munden asgjn ta bjn gj, as ta ngjallin t vdekurin. Krijimi i njeriut nuk bht ndryshe pos nprmjet transformimit apo ndryshimit t cilsive t nj gjje, e ajo n t vrtet, prap sht krijes e All-llahut (subhanehu ue teala). Piktori p.sh. nse vizaton dika, ai nuk ka br asgj t re, gjn m t madhe q ka br sht se ka transformuar dika n dika tjetr, ashtu sikurse q dheun e bn n form t deves apo zogut si dhe me ngjyrosjen e tij e transformon ngjyrn dhe fletn e bardh n nj vizatim t ngjyrosur, e n realitet edhe ngjyra edhe fleta e bardh jan krijesa t Allllahut, (subhanehu ue teala). Ky sht dallimi mes atij krijimi q i prshkruhet All-llahut dhe atij krijimi q i prshkruhet dikujt tjetr. Pra, vetm All-llahu sht i Vetmi i Cili mund t krijon. E dyta: Njshmria e All-llahut me sundim. Ai sht i Vetmi Sundues, Ai thot: Qoft i lartsuar Ai n dor t t Cilit sht sundim i, Ai sht i Plotfuqishm mbi do ___________________________
[1] Buhariu [2105] dhe Muslimi [2106]
gj. [el-Mulk: 1]; poashtu ka thn: Thuaj: N dor t kujt sht mbisundim i i gjithkaje? Ai mbron do gj, ndrsa kundr t Cilit nuk ka asnj mbrojts . [elMuminun: 88]. Sunduesi i plot q prfshin do gj n Gjithsi sht All-llahu (subhanehu ue teala). E nse sundimi i prshkruhet edhe dikujt tjetr, ky sundimsht sundim siprfaqsor, sikurse thot All-llahu (subhanehu ue teala): ose aty ku ju i sundoni (posedoni) elsat [en-Nur: 61]; poashtu ka thn: Prve me bashkshortet e tyre ose ato q i kan nn sundim in (pronsin) e tyre [el-Muminun: 6], e kshtu me rradh ku aludohet se edhe dikush tjetr paska sundim (pronsi). Por ky sundim nuk sht i plot sikurse sundimi i All-llahut (subhanehu ue teala) por ai sht sundim i mangt dhe i kufizuar. Kur sht e mangt ather ajo nuk prfshin do gj, pasuria e cila sht nn sundim t Zejdit nuk mund ta ket edhe Amiri dhe at q sht nn sundim t Amirit nuk mund ta ket Zejdi. Poashtu tham se ky sundimsht edhe i kufizuar, ngase njeriu nuk mund t bn me at q sundon pos asaj q ia ka lejuar All-llahu (subhanehu ue teala) n t. Pr kt shkak Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar te humbet pasuria pr s koti, dhe All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Dhe mos e leni n dor t mendjelehtve pasurin t ciln All-llahu e ka br m jet jetese pr ju . [en-Nisa:: 5]. Kto jan argumente se sundimi i njeriut sht i mangt dhe i kufizuar, pr dallim t sundimit t All-llahut(subhanehu ue teala) sundim i cili sht i prgjithshm q prfshin do gj dhe sundim i cili sht i pakufizuar, ngase All-llahu(subhanehu ue teala) bn me t t doj dhe nuk pyetet pr t e ne do t pyetemi. E treta: Zotrimi. All-llahu (subhanehu ue teala) sht i Vetmi i Cili zotron, Ai i zotron krijesat e Tij, a i zotron Q iejt dhe Tokn, ashtu si ka thn: Ja, vetm Atij i takon krijim i dhe zotrim i, i Lart sht All-llahu, Zoti i botrave. [el-Araf: 54]. Ky zotrimsht i plot, pa t nuk bhet gj dhe at nuk e kundrshton gj. E zotrimi i cili sht te disa njerz, sikurse zotrimi i njeriut mbi pasurin, fmijt, shrbtort etj. ai sht zotrim i ngusht, i kufizuar dhe i prcaktuar. Me kt q sqaruam deri ktu po shohim vrtetsin e fjals ton pr teuhidin se ai sht: Njshmria e All-llahut (subhanehu ue teala) n krijim, sundim dhe rregullim
2. Lloji i dyt. Teuhidi Uluhijeh: Ai sht: Njshmria e All-llahut(subhanehu ue teala) me adhurim (ibadet). Ashtuq njeriu t mos merr tjetr pos All-llahut (subhanehu ue teala) pr ta adhuruar dhe pr tu afruar tek ai ashtu si adhuron All-llahun dhe afrohet tek Ai. N kt lloj t teuhidit kan devijuar idhujtart t cilt i ka luftuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe e ka lejuar gjakun e tyre, pasurin, tokn, shtpit, robrimin e grave dhe familjeve t tyre. Ky sht teuhidi me t cilin jan drguar pejgambert, me t cilin jan zbritur Librat bashk me dy llojet tjera, teuhidin rububijeh dhe at t emrave t bukur dhe cilsive t All-llahut (subhanehu ue teala). Ky sht ai lloj i teuhidit pr t cilin jan munduar m s shumti pejgambert me popujt e tyre, jan munduar q ta msojn njeriun se nuk guxon t drejtohet me ndonj lloj t ibadeteve dikujt tjetr pos All-llahut (subhanehu ue teala). Nuk guxon ti drejtohet as ndonj meleku t afrt, ndonj pejgamberi t drguar, ndonj evlijas dhe askujt prej krijesave. Ngase adhurimi nuk sht i vrtet pos pr All-llahun (subhanehu ue teala) e kush e len kt pas dore ai sht mushrik (idhujtar) dhe kafir (pabesimtar) edhe nse e pranon teuhidin rububijeh dhe teuhidin e emrave dhe cilsive t All-llahut, (subhanehu ue teala). Poqese dikush beson se All-llahu sht krijues, sundues, zotrues i do gjje dhe beson se ato emra dhe cilsi i prkasin vetm Atij, por ai pos All-llahut adhuron edhe diknd tjetr, ktij njeriu nuk i bn dobi besimi i tij n at q e tham. Nse nj njeri e beson teuhidin rububijeh dhe at t emrave dhe cilsive t All-llahut me nj besim t plot, por shkon te ndonj varr dhe e lut at, ose therr kurban pr t me qllim t afrimit tek ai, dije se ky njeri sht mushrik, kafir dhe do t jet prgjithmon n Zjarr. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Ai i cili i ka br All-llahut shok, All-llahu ia ka ndaluar ktij X hennetin, e vend i ktij sht Zjarri, at dit zullum qart nuk do t ken ndihmtar. [el-Maide:: 72]. At q e din secili i cili e lexon Librin e All-llahut(subhanehu ue teala) se idhujtart gjakun e t cilve e kishte lejuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) si dhe pasurin e tyre, poashtu edhe robrimin e grave dhe familjeve t tyre, t njejtit kta besonin se All-llahu sht Krijues i Vetm dhe nuk dyshonin n t, por nga shkaku se ata adhuronin edhe diknd tjetr pos All-llahut, u bn idhujtar dhe merituan at q merituan. 3. Lloji i tret, teuhidi i emrave t bukur dhe cilsive (Teuhidul esmai ue sifat).
Ky sht: Njshmria e All-llahut (subhanehu ue teala) me at q e ka emrtuar apo cilsuar Vetveten n Kuran apo n Sunnetin e Resulull-llahut, sal- lall-. Kjo bhet ashtuq pohojm do emr dhe cilsi t ciln e ka vrtetuar All-llahu pa kurrfar ndryshimi, mohimi, prngjasimi apo prshkrimi t mnyrs. sht patjetr t besohet ajo me t ciln All-llahu, (subhanehu ue teala), e ka emrtuar ose cilsuar Vetveten n mnyrn e vrtet si kuptohen ato emra dhe cilsi e jo si alegori, edhe at pa kurrfar prshkrimi t mnyrs apo prngjasimi. N kt lloj t Teuhidit kan devijuar shum njerz nga ky ummet t cilt drejtohen kah Kibla dhe t cilt thon se jan musliman. Devijimi i tyre sht n disa aspekte: ka prej tyre t cilt e kan tepruar n mohim apo pastrim[1], me t ciln gj edhe dalin prej Islamit, ka prej tyre t cilt jan mesatar dhe ka q jan afr Ehlu Sunnetit.[2] Besimi i Selefit[3] n kt lloj t Teuhidit sht q All-llahu t emrtohet dhe cilsohet me at q Ai Vet e ka emrtuar apo cilsuar Vetveten duke i kuptuar ato emra dhe cilsi ne kuptimin e drejt t tyre pa kurrfar ndryshimi, mohimi, prngjasimi apo prshkrimi t mnyrs. Shem bull pr kt: All-llahu (subhanehu ue teala) e ka emrtuar Veten e Tij el-H ajjul Kajjum (I Gjalli i Prjetshmi), e ne e kemi obligim t besojm se el-Hajj sht emr prej emrave t All-llahut (subhanehu ue teala), dhe e kemi obligim t besojm n at q kuptohet prej ktij emri d.m.th. kuptojm Jetn e plot t ciln nuk e ka paraprir asgjja dhe nuk e pret mbarimi. Poashtu i Lartsuari e ka emrtuar Vetveten me Semii (Dgjues), e ne e kemi obligim t besojm se Semii sht emr prej emrave t All-llahut, (subhanehu ue teala), dhe t besojm n t njjtn koh se dgjimi sht edhe cilsi prej cilsive t Tij. Kjo sht ajo q kuptohet prej ktij emri dhe ksaj cilsie, e ai q thot se sht Dgjues pa dgjimose ka dgjim por nuk dgjon, kjo sht dika jonormale, krahaso edhe vet!! Shem bull tjetr: Thot All-llahu (subhanehu ue teala): Jehudit than dora e Allllahut sht e shtrnguar. Qofshin t lidhura duart e tyre dhe qofshin t mallkuar pr at q u nxorri goja, prkundrazi Dy Duart e Tij jan gjrsisht t shtrira . [el-Maie: 64]. Ktu All-llahu (subhanehu ue teala) tha: Dy Duart e Tij jan gjrsisht t shtrira , d.m.th. ia vrtetoi Vetvetes dy duar q qenkan t shtrira, e shtrirja n kt rast ka pr ________________________
[1] Duke menduar se disa emra dhe cilsi nuk prkojn me All-llahun (subhanehu ue teala) (sh.p.) [2] Pasuesit e Sunnetit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) (sh.p.) [3] Tri gjeneratave t para t Islam it t cilt e kan ditur Islamin m s miri ngase kan qen m afr kohs s Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) (sh.p.)
qllim dhnien e teprt. Neve ktu na bhet obligim t besojm se All-llahu (subhanehu ue teala) ka dy duar me t cilat dhuron shum t mira, ku edhe e kemi obligim q me zemrat tona mos t bjm paramendime e as t mos flasim dika rreth atyre duarve, sikurse t tregojm mnyrn e atyre duarve apo ti prngjasojm me duart e krijesave, sepse Allllahu (subhanehu ue teala) ka thn: Atij nuk i prngjason gj, Ai sht Sem ii(dgjues) dhe Besiir (q sheh do gj). [esh-Shuura: 11]; Poashtu thot: Thuaj: Zoti im ndaloi vetm t kqijat e turpshme, qofshin haptas apo fshehtas. Ndaloi mkatin, ndaloi shtypjen e tjetrit pa t drejt, ndaloi ti mvishni All-llahut shok pa patur kurrfar argumenti dhe ndaloi t thoni pr All-llahun at q nuk dini. [elAraf: 33]; si dhe thot: Mos iu qas asaj pr t ciln nuk ke njohuri, sepse t dgjuarit, t pam urit dhe zemra, pr t gjitha kto ka prgjegjsi. [el-Isra: 36]. Ai i cili mundohet ti perngjasoj kto dy duart, ai e ka prgnjeshtruar ajetin: Atij nuk i prngjason gj, Ai sht Semii(dgjues) dhe Besiir (q sheh do gj). Dhe e ka kundrshtuar urdhrin e Zotit (subhanehu ue teala) ku thot: Mos shpikni prngjasime pr All-llahun . [en-Nahl: 74]. Ai i cili dshiron t tregon mnyrn e ktyre duarve, fardo mnyre qoft ajo, ky ka thn pr All-llahun at q nuk din dhe i sht qasur asaj pr t ciln nuk ka njohuri. Po sjellim nj shembull tjetr lidhur me cilsit e All-llahut(subhanehu ue teala): qndrimi i Tij mbi Arsh (Fron). All-llahu ka vrtetuar se Ai qndron mbi Arsh, duke e prmend kt shtat her n Kuran, me fjaln: Isteva (qndroi, u ngrit) dhe fjaln: alel Arsh (mbi Arsh). Kur t kthehemi n gjuhn arabe e shohim se kur fjaln isteva e pason pjesza ala kuptimi sht lartsi dhe ngritje. Ashtuq kuptimi i fjals s All- llahut: I Mshirshmi i cili u ngrit mbi Arsh [Taha:: 5] dhe gjitha ajetet si ky, sht se All-llahu (subhanehu ue teala) sht ngritur me nj ngritje q sht e posame vetm pr T, jo si ajo e njohura pr neve. Kjo ngritje sht e vrtetuar pr All-llahun n kuptimin e vrtet, dhe themi: Ai sht i ngritur me nj ngritje q vetm Atij i prkon, nuk i perngjan ngritjes s njeriut mbi shtratin e tij, as lartsis s tij mbi kafsht e as ngritjes s tij mbi anije t ciln e ka prmend All-llahu (subhanehu ue teala), ku thot: dhe ka sjell pr juve anije dhe bagti mbi t cilat udhtoni, me qllim q ju t hipni n to t sigurt dhe pastaj q t prkujtoni Mirsin e Zotit tuaj, kur t hipni n to dhe t thoni: Lavdi i qoft Atij i Cili e ka nnshtruar kt pr ne dhe ne kurr nuk do t mund ta kishim at. Me t vrtet q te Zoti yn do t kthehemi. [ez-Zuhruf: 12-14]. Pr at, ngritja e nj krijese mbi dika nuk mund ti prngjason ngritjes s All-llahut (subhanehu ue teala) ngase Atij nuk i prngjet asgj.
Ka gabuar shum ai i cili thot se kuptimi i fjals isteva (u ngrit) sht istevla (e mbisundoi), sepse kjo sht ndryshim i fjalve nga vendi i duhur dhe kundrshtim i koncenzusit t shokve t Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) dhe Tabiinve (pasuesit e sahabeve). Pastaj nga kjo patjetrsohen edhe shum gjra t cilat nuk mund ti nxjerr goja e besimtarit kur sht fjala pr All-llahun (subhanehu ue teala). Kurani Famlart padyshim se ka zbritur n gjuhn arabe, thot All-llahu (subhanehu ue teala): Ne e kemi br at Kuran n arabisht, ashtuq ju t mendoni. [ezZuhruf: 3]. Kuptimi i fjals pr t ciln po flasim, n gjuhn arabe e ka kuptimin e ngritjes dhe prqndrimit. Kuptimi i fjalis: isteva alel Arsh d.m.th. u ngrit mbi t me nj ngritj e cila i prkon Madhris dhe Lartsis s Tij. Ai q thot se isteva sht me kuptim t istevla, si tham, ky ka ndryshuar fjaln nga vendi i duhur sepse e ka mohuar kuptimin n t cilin aludon gjuha e Kuranit -q sht lartsimi- dhe ka vrtetuar kuptim tjetr t ksaj fjale, kuptim q sht i kot. Pastaj tri gjeneratat e para t Islamit (Selefi) jan t nj mendimi pr kuptimin e ksaj fjale dhe nuk transmetohet asnj shkronj prej tyre ku e kundrshton kt kuptim q e treguam ne. Kur n Kuran na vjen nj fjal, dhe nga komentimi i Selefit nuk transmetohet se ajo kuptohet ndryshe, ather ajo kuptohet ashtu si sht, ngase edhe ata e kan kuptuar n at mnyr. E nse thot dikush: A ka ndonj fjal t qart prej selefit ku e kan komentuar fjaln isteva me ngritje? Themi: Po, ka aso transmetime, mirpo edhe po t mos kishte pasur, esenca sht se Kurani dhe Sunneti kuptohen sipas gjuhs arabe, dhe mund t thuhet se kshtu e kan kuptuar edhe Selefi. Sa i prket se nse thuhet se isteva e ka kuptimin e istevla, patjetrsohen edhe gjra tjera, ajo sht: 1. Se Arshi para krijimit t qiejve dhe Toks nuk paska qen pron e All-llahut (subhanehu ue teala) sepse All-llahu ka thn: Me t vrtet Zoti juaj, All-llahu i Cili krijoi qiejt dhe Tokn pr gjasht dit, e pastaj isteva (u ngrit) [el-Araf: 54], d.m.th. All-llahu (subhanehu ue teala) nuk paska qen Sundues i Arshit para krijimit t qiejve dhe Toks. 2. Sipas ksaj ather kemi t drejt t themi se All-llahu u ngrit mbi Tok (me kuptim se e mbisundoi) apo mbi kado qoft prej krijesave t Tij, e kjo padyshim se sht kuptim i pabaz dhe nuk i prkon All-llahut (subhanehu ue teala).
3. sht ndryshim i fjalve nga vendi i duhur. 4. sht kundrshtim i koncenzusit t Selefit All-llahu qoft i knaqur me ta. Shkurtimisht pr kt lloj t teuhidit teuhidit t emrave dhe cilsive-: e kemi obligim t prshkruajm pr All-llahun (subhanehu ue teala) at q ia ka prshkruar Ai Vetvetes ose ia ka prshkruar Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) duke i kuptuar ato n kuptimin e vrtet pa kurrfar ndryshimi, mohimi, prngjasimi apo prshkrimi t mnyrs s tyre.
P-2: far shirku bn idhujtart, te t cilt u drgua Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem)? Prgjigje: Sa u prket idhujtarve te t cilt u drgua Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) shirku i tyre nuk ka qen n teuhidin Rububijeh, sepse Kurani na tregon se ata i kan br shirk All-llahut (subhanehu ue teala) n ibadet (teuhidin Uluhijeh). E n Rububije, ata kan besuar se All-llahu (subhanehu ue teala) i Vetmi Ai sht Zot, se Ai u prgjigjet lutjeve t atyre q kan nevoj, se Ai e largon t keqen etj., pr t cilat na ka lajmruar All-llahu (subhanehu ue teala). Por ata ishin mushrik (idhujtar, politeist) n ibadet (adhurim), sepse adhuronin edhe tjetrknd pos All-llahut, e ky lloj i shirkut t nxjerr nga Feja, sepse si e prmendm, teuhid sht t bsh dika nj, sipas kuptimit gjuhsor. All-llahu (subhanehu ue teala) ka t drejtat (haket) e veta, sht obligim t njshmrohet me ato, kto t drejta ndahen n tri grupe: T drejtat n sundim, T drejtat n adhurim, dhe T drejtat lidhur me emrat dhe cilsit e Tij. Mu edhe pr kt ulemat e kan ndar teuhidin n tre lloje: rububijeh, uluhijeh dhe esmau ve sifat. Mushrikt e asaj kohe bn shirk ne kt lloj t teuhidit, teuhidit t adhurimit sepse adhuronin tjetrknd dhe All-llahun, e All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Adhurone All-llahun, dhe mos i prshkruani Atij gj [en-Nisa:: 36], d.m.th. n adhurimin e Tij. Poashtu ka thn: Kush i bn shok All-llahut, ktij All-llahu ia ka ndaluar X hennetin e vendqndrim i i tij do t jet Zjarri, e zullum qart nuk do t ken ndihmtar at dit. [el-Maide: :72]. Pastaj ka thn: Me t vrtet All-llahu nuk e fal shirkun, ndrsa i fal mkatet tjera atij q don. [en-Nisa:: 48]. Si dhe ka thn: Dhe Zoti juaj thot: M lutni Mua, Un do tu prgjigjem . Padyshim se ata t cilt bhen mendjemdhenj n adhurimin Tim ata do t hyjn n Xhehennem me poshtrim . [Gafir: 60]. Ndrsa n suren Ihlas (Sinqeriteti) ka thn: Thuaj: O ju
jobesimtar! Un nuk adhuroj at q ju e adhuroni! As ju nuk jeni adhurues t Atij q un e adhuroj! Dhe un kurr nuk do t jemadhurues i asaj q ju adhuroni! Por edhe ju nuk do t jeni adhurues t Atij q un adhuroj! Ju keni fen tuaj (q i prmbaheni), e un kam fen time (q i prm bahem)!. Thash suren Ihlas (sinqeriteti) ngase kjo sht sureja e sinqeritetit n vepra, edhepse quhet sureja el-Kafirun, por ajo n t vrtet sht sureja e sinqeritetit n vepra, sikurse q sureja Kul huvell-llahu ehad sht sureja e sinqeritetit n dituri dhe besim. Allllahu na dhasht sukses.
P-3: Cilt jan themelet e Akides (besimit) dhe gjrave tjera tek ehli sunneh uel xhemaa (pasuesit e sunnetit)? Prgjigje: Tek Ehli Sunneti, burimi pr n akide (besim) dhe shtje tjera fetare, sht kapja e plot pr Librin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe Sunnetin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) si dhe pasimi i katr halifve te drejt, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Thuaj: nse ju e doni All-llahun, ather m pasoni mua dhe do tju don All-llahu . [Ali Imran: 31]. Poashtu ka thn: Kush e respekton t drguarin ai e ka respektuar All-llahun, e ai q e kthen shpinn, Ne nuk t kem i drguar si rojtar i tyre. [en-Nisa:: 80]. Si dhe ka thn: At q ju jep i drguari, merreni, e prej asaj q ju ndalon, largohuni. [el-Hashr: 7]. E ky ajet, edhepse sht qllimi pr ndarjen e pasuris, respektimi i urdhrave t Resulull-llahut n shtje fetare sht n rend t par. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n hutben e xhumas, u thonte njerzve: Fjala m e mir sht fjala e All-llahut, udhzimi m i mir sht udhzimi i Muhamedit, punt m t kqija jan ato t shpikurat, do e shpikur sht bidat, do bidat sht humbje (dalalet) dhe do humbje t on n zjarr;[1] si dhe ka thn: Prmbahuni sunnetit time pas meje sunnetit t halifve t drejt, kapuni pr ata dhe shtrngohuni me dhmball, keni kujdes nga veprat e shpikura sepse do e shpikur sht bidat dhe do bidat sht humbje.[2] Argumentet pr kt jan t shumta, e rruga e Ehli Sunnetit sht kapja e fort pr librin e All-llahut, sunnetin e t drguarit dhe sunnetin e halifve t drejt pas tij (salAllahu alejhi ue selem) . Ehli Sunneti e praktikojn fen dhe nuk bjn ndarje n t, duke e respektuar urdhrin e All-llahut (subhanehu ue teala) ku thot: Ai u prcaktoi juve pr fe at q i pat prcaktuar Nuhut dhe at q Ne ta shpallm ty dhe at me ka e patm porositur Ibrahimin, Musain dhe Isain, praktikone fen dhe mos bni ndarje n t . [esh___________________________
[1] Muslimi [867] [2] Ebu Davudi [4607]
Shura: 13] Tek Ehli Sunneti edhe nse ndodh ndonj kundrshtim pr shtje ku mund t ket kundrshtime, ky kundrshtim nuk bhet shkak pr prarjen e zemrave t tyre, prkundrazi i sheh ata se si jan t bashkuar dhe t dashur mes vete, edhepse mes vete kan kso kundrshtime.[1] P-4: Kush jan Ehli Sunneti uel Xhemaa? Prgjigje: Ehlu Sunneti jan ata t cilt jan t kapur pr Sunetin dhe jan bashkuar n t. Nuk shikojn n tjetr pos n t, as pr punt mendore t besimit e as pr punt veprore t dispozitave. Mu pr kt jan quajtur Ehlu Sunneh, sepse jan t kapur pr t, dhe jan quajtur uel Xhemaa (bashkimi) sepse jan t bashkuar n t. Poqese i shikon bidatxhit[2], do ti shohish se ata jan t prar n shum shtje t besimit apo t dispozitave, kjo, q aludon se ata jan larg Sunnetit aq sa kan shpikur bidate.
P-5: Ka lajmruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se ummeti i tij do t prahet pas vdekjes s tij, krkojm nga shklqesia e juaj sqarim pr kt. Prgjigje: Ka lajmruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n hadith t vrtet[3] se jehudit jan prar n shtatdhjet e nj grup, krishtert n shtatdhjet e dy grupe dhe se ky ummet do t prahet n shtatdhjet e tri grupe, t gjitha kto grupe do t jen n Zjarr prve nj grupi. Ky grup sht ai grup i cili sht n rrugn e Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) dhe shokve t tij. Ky grup sht grupi i shptuar, i cili n dunja ka shptuar prej bidateve dhe do t shptoj n Ahiret nga Zjarri, ai sht grupi i ndihmuar deri sa t ndodh Kijameti dhe i cili do t jet doher prezent me ndihmn e All-llahut (subhanehu ue teala). Kto shtatdhjet e tri grupe, ku njri prej tyre sht n t vrtet e tjerat n t kot, jan munduar disa q ti numrojn (emrtojn) kto grupe duke i pare grupet q jan _______________________
[1] Ka pr llim kundrshtimin i cili arihet pas nj hulum tim i t thell n argumente prej Kuranit dhe sunnetit (sh. p.) [2] Ata q shpikin n fe vepra apo dispozita pa argumente nga Kurani dhe Sunneti quhen bidatxhi. (sh.p.) [3] Ebu Davudi [4596]; Tirmidhiu [2642] dhe Ibn Maxhe [3991]
prezente sot. Ashtuq i kan ndar bidatxhit ne pes grupe, e prej atyre grupeve jan degzuar grupet tjera, e kshtu duke arritur numri i grupacioneve n shtatdhjet e tri. Disa jan t mendimit se nuk duhet t mundohemi ti zbulojm kto grupe, ngase kto grupe nuk jan t vetme, por ka pasur edhe m par q jan ndar edhe n m shum grupe pasi q jan br shtatdhjet e tre. Dhe kan thn se ky numr nuk mund t mbaroj dhe nuk mund t dihet numri i sakt pos Ditn e Gjykimit. M s miri sht q t themi ashtu si ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) d.m.th. ti prmendim n prgjithsi se ky ummet do t prahet n shtatdhjet e tri grupe, t gjitha do t jen n Zjarr pos nj grupi. Pastaj themi: Secili i cili e kundrshton rrugn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe shokve t tij, ai bn pjes n njrn prej ktyre grupeve. Nuk mund ta dijm se kush jan ato grupe me saktsi, sepse ndoshta Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka dhn shenj me at hadith pr grupe q do t devijojn n esenc pr t cilat deri tani nuk dijm gj ose na ka dhn shenj pr grupe t cilt do t devijojn n esenc dhe do ti ken edhe degt e tyre, sikurse q edhe e kan komentuar disa dijetar. All-llahu e di m s miri.
P-6: Cilat jan cilsit m t dalluara t grupit t shptuar? Mungesa e dikaje prej ktyre cilsive, a t nxjerr nga grupi i shptuar? Prgjigje: Prej cilsive m t dalluara t grupit t shptuar sht pasimi i rrugs s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) qoft n besim, adhurim, moral (ahlak) dhe bashkpunim. Grupi i shptuar n kto katr cilsi sht m i dalluari: N besim i sheh se si jan t kapur n at q aludon Kurani dhe sunneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) duke pasur teuhid t sinqert n adhurimin e All-llahut, sundimin e Tij dhe n emrat dhe cilsit e Tij. N adhurim i sheh se si jan t kapur plotsisht n praktikimin e ibadeteve pr Resulullllahun (salAllahu alejhi ue selem) duke qen t prpikt n llojet e ibadeteve, mnyrn, sasin, kohn, vendin dhe shkaqet. Tek ata nuk mund t shohish shpikje n fen e All-llahut (subhanehu ue teala) ata jan shum t edukuar me All-llahun (subhanehu ue teala) dhe Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem). Nuk dalin para All-llahut (subhanehu ue teala) duke futur n ibadete at pr t ciln nuk ka urdhruar All-llahu (subhanehu ue teala),.
N ahlak (moral) poashtu i sheh se si dallohen prej t tjerve me moral t mir, sikurse dshira e t mirs pr muslimant, zemrgjrsia, buzqeshja, butsia n fjal, trimria si dhe gjra tjera q aludojn n moral t mir. N bashkpunim, i sheh se si punojn m njerzit me korrektsi dhe sqarim, pr t cilat dyja ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ku thot: Dy vet q bjn shitblerje kan t drejt n zgjedhje prderisa nuk ndahen (largohen prej njri tjetrit), nse kan qen korrekt dhe kan sqaruar (nse ka pasur ndonj mangsi sendi i shitur), do t ken bereqet n shitblerjen e tyre, e nse kan gnjyer dhe kan fshehur (at q sht dashtur t tregohet), humbet bereqeti i shitblerjes s tyre.[1] E nse pakson dika prej ktyre cilsive, ky njeri nuk del nga grupi i shptuar, por secili i ka gradat e veta pr at q ka br, paksimi apo mungesa nga ana e teuhidit ndoshta e nxjerr njeriun nga grupi i shptuar, sikurse t mos pasurit sinqeritet. Poashtu nga grupi i shptuar dilet edhe me bidate (shpikje). Sa i prket ans s moralit dhe bashkpunimit t mir, njeriu nuk del nga grupi i shptuar poqese nuk i ka kto cilsi, edhepse ajo ia ul gradn mjaft. Ndoshta kemi nevoj t zgjerohemi pak pr shtjen e moralit, sepse gjja m kryesore q pritet prej moralit sht bashkimi dhe pajtimi n t vrtet. N kt na ka kshilluar All-llahu (subhanehu ue teala) ku thot: Ai u prcaktoi juve pr fe at q i pat prcaktuar N uhut dhe at q N e ta shpallm ty dhe at me ka e patm porositur Ibrahim in, M usain dhe Isain, praktikone fen dhe mos bni ndarje n t ; dhe ka treguar poashtu se ata t cilt u ndan grupe grupe, Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) sht larg tyre. Bashkimi i fjals dhe zemrave mes muslimanve sht prej veantive m t dalluara te grupi i shptuar (ehli sunneh uel xhemaa). Kur tek ata ndodh ndonj kundrshtim i cili rrjedh nga hulumtimi n gjrat ku lejohet hulumtimi, ky kundrshtim atyre nuk u sjell zili, armiqsi dhe as urrejtje, prkundrazi ata e dijn se jan vllezr edhepse mes tyre ka ndodhur ky kundrshtim. Kjo arrin deri atje saq ka mundsi t falet dikush pas atij pr t cilin mendon se nuk ka abdest e imami mendon se ka abdest, kjo ndodh ashtuq t falet dikush pas dikujt i cili ka ngrn mish deve e imami pr mishin e deves e ka mendimin se nuk e prish abdestin e ky q falet pas tij e ka mendimin se kjo gj e prish abdestin[2], mirpo prapseprap mendon se lejohet t falet pas atij imami edhepse ai mendon se po t ishte falur vet n at mnyr, nuk do ta kishte pasur namazin n rregull.
________________________ [1] Transmeton Buhariu [2079]; dhe Muslimi [1532] [2] Dhe q t dy pr kt i kan argumentet e veta.
E gjith kjo ngase ata e dijn se kundrshtimi i cili rrjedh nga hulumtimi aty ku lejohet hulumtimi, n t vrtet ky edhe nuk sht kundrshtim. Sepse q t dyt kan pasuar at argument pr t cilin kan menduar se e kan obligim pasimin e tij. Ata e kan mendimin se nse vllai i tyre sht n mendim t kundrt duke pasur argumentet e veta, ai n t vrtet sht n pajtim me ata, sepse q t dy thirrin n pasimin e argumentit kudo q t jen. Nse haset n ndonj kundrshtim pr shkak t argumentit t ndryshm, n t vrtet ky sht pajtim, sepse ai ka ndjekur at n t ciln thirrin dhe udhzojn q t dy, e ai sht marrja pr gjykues Librin e All-llahut dhe sunnetin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Nuk sht e panjohur pr ata q kan dituri pr ksisoj kundrshtime q kan ndodhur edhe mes shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) bile edhe n kohn e tij, dhe pr kt nuk i ka qortuar. Sikurse nj her kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pasiq u kthye nga beteja e Ahzabit, i erdhi Xhibrili (salAllahu alejhi ue selem) dhe i tha se duhet t shkohet deri te fisi Beni Kurejdha, sepse ata e kishin prishur marrveshjen, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i urdhroi shokt e tij q t shkojn atje dhe u tha: Askush prej jush mos ta fal namazin e iqindis, pos te fisi Beni Kurejdha.[1] Doln nga Medineja n rrug pr te Beni Kurejdha, dhe n udh i zuri namazi i iqindis, disa prej tyre e vonuan iqindin deri kur arritn te Beni Kurejdha (pasiq kishte kaluar koha e iqindis), duke e respektuar urdhrin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Askush prej jush mos ta fal namazin e iqindis, pos te fisi Beni Kurejdha, e disa t tjer e faln n kohn e vet duke thn se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ka thn ashtu ka pasur pr qllim q t ngutemi dhe ta arrijm iqindin te Beni Kurejdha, e jo se na lejohet ta vonojm iqindin edhe pas kohs s tij e kta jan ata q ia kan qlluar- por, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) asnjrin prej atyre nuk e qortoi dhe askush prej atyre dy grupeve nuk filloi t mbjell armiqsi apo urrejtje mes vete pr shkak se t njjtin argument t sheriatit e kan kuptuar ndryshe. Mu edhe pr kt them se t gjith ata musliman t cilt pretendojn se jan n rrugn e Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) e kan vaxhib[2] q t jen nj grusht, dhe t mos ndodhin mes tyre grupacione. Ky anon kah nj grup e ai kah grupi tjetr, i treti me t tretin dhe kshtu, derisa t arrijn
________________________ [1] Transmeton Buhariu n kapitullinin e friks [946]; dhe Muslimi n kapitullin e xhihadit [1770] [2] D.m .th. obligim i patjetrsueshm , sepse te dijetari Uthejmin si dhe te shum tjer nuk ka dallim mes vaxhibit dhe farzit. (sh.p)
n nj grad, saq dshirojn ta therrin njri tjetrin me dhmbt e gjuhve t tyre, armiqsohen dhe urrehen pr shkak t nj mospajtimi aty ku ka vend pr hulumtim (lidhur me at shtje). Nuk ka nevoj tash un t tregoj se kush prej grupeve bn kshtu, por, ai q sht i menur e kupton dhe i qartsohet shtja. Them, ata q jan Ehli Sunneh uel Xhemaa (pasuesit e Resulull-llahut), patjetr duhet t bashkohen edhe nse hasin n mospajtim aty ku hasin, mospajtime t cilat jan rrjedhoj e kuptimit t ndryshm t argumenteve t Sheriatit. Sepse n kt gj All-llahu (subhanehu ue teala) ka br sadopak liri elhamdu lil-lah-, me rndsi sht afrimi i zemrave dhe njshmria e fjals, ngase nuk ka dyshim se armiqt e Islamit dshirojn q te muslimant t shohin prarje, qofshin ata armiq t cilt tregojn haptas se jan armiq, qofshin armiq t cilt pretendojn miqsi me muslimant apo me Islamin e n t vrtet nuk jan ashtu. E kemi pr obligim q t dallohemi me kt cilsi (cilsin e moralit), sepse kjo sht cilsi e grupit t shptuar d.m.th. pajtimi n nj fjal. P-7: do t thot t jesh mesatar n fe? Prgjigje: Mesatar n fe d.m.th. q njeriu t mos e tepron n fe, ashtuq tI kaloj kufijt e All-llahut (subhanehu ue teala) si dhe nga ana tjetr t mos mangsoj nga ajo q ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala). Me qen mesatar n fe d.m.th. t kapesh fort pr sunnetin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem), teprim i sht ta kalosh sunnetin e mangsia sht t mos e kumtosh at. Shembull pr kt: nj njeri thot: un do t falem tr natn dhe nuk do t fle asnjher sepse namazi sht ibadeti m i mir, ashtuq dua ta gjallroj natn me namaz. Pr kt themi: Ky e ka tepruar n fe dhe nuk ia ka qlluar aspak. Rast si ky ka ndodhur edhe n kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) kur njher u mblodhn disa dhe than: Un do t falem tr natn, tjetri: Un do t agjroj do dit, dhe i treti: Un nuk do t martohem. Kur ky lajm i arriti Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) tha: sht me kta njerz q than kshtu e kshtu? Un agjroj dhe ha, falem natn dhe fle, si dhe m artohem , e ai q largohet nga sunneti im , ai nuk sht prej meje (prej grupit tim) .[1] _____________________
[1] Buhariu [6101]; Muslimi [1401]
Ata njerz pra, e tepruan n fe e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u denoncua prej tyre sepse ata u larguan nga sunneti i tij, n sunnetin e t cilit ka agjrim dhe ngrnie (mosagjrim), namaz nate dhe gjum si dhe martes. E sa i prket mangsis: ajo sht kur njeriu thot: Un nuk kam nevoj pr gjra vullnetare, une i bj vetm farzet, bile ndoshta mangson edhe n farze. Ky pra, sht i mangt n fe. Ndrsa mesatar sht ai i cili mundohet t ec npr rrugn t ciln ka ecur Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe Halift e drejt. Shembull tjetr: Para tre njerzve sht nj njeri tjetr mkatar, njri prej atyre thot: Un ktij nuk i jap selam, largohem nga ai dhe nuk i flas; tjetri thot: Un e shoqroj kt mkatar, i jap selam, i buzqeshi, e thrras n gosti dhe m thrret dhe ai pr mua sht sikurse do njeri; e i treti thot: Kt mkatar e urrej pr mkatet q i ka dhe e dua pr besimin qe e ka, nuk largohem nga ai prve nse e shoh se largimi im prej tij do t ket ndikim n prmirsimin e tij, e nse largimi im nuk e ka at dobi por, prkundrazi bhem shkak q ai edhe me tepr t fundoset n mkate ather nuk largohem nga ai. Themi: i pari sht ekstrem dhe e ka tepruar, i dyti poashtu ekstrem n ann e kundrt, ndrsa i treti sht mesatar. Kshtu sht n t gjitha ibadetet dhe marrdhniet me njerzit. Njerzit pra, jan n tre grupe: ata q e teprojn, q mangsojn dhe q jan mesatar. Edhe nj shembull: Nj burr sht sikurse rob i bashkshortes s vet, e on ajo kah t doj, ky nuk e largon nga asnj mkat e as q e nxit pr ndonj pun t mir, ajo grua ia ka mbisunduar trurin dhe ajo sht br sunduesja e tij. E nj njeri tjetr bhet i lart dhe mendjemadh ndaj bashkshortes s vet dhe nuk interesohet pr t, bile sikurse ajo pr t sht m posht se shrbtori. Ndrsa i treti i cili sht mesatar, bashkpunon me t shoqen ashtu si e ka urdhruar Allllahu (subhanehu ue teala): dhe ato kan t drejta t barabarta mbi ta n at shkall q sht e arsyeshme, por burrat kan nj shkall m tepr mbi to . [elBekare: 228]. Ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): Nuk e urren besimtari besimtaren, nse e mrzit at nj cilsi e saj duhet t knaqet me cilsi tjetr q sht tek ajo.[1] Ky i fundit sht mesatar, i pari e ka tepruar e i dyti e ka ln mangut. Sipas ksaj mund ti krahasosh punt dhe ibadetet tjera. P-8: Si sht definicioni i besimit (imanit) tek Ehli Sunneti dhe a shtohet e paksohet ai?
_____________________ [1] Transmeton Muslimi [1469]
Prgjigje: Imani te Ehli Sunneti sht: Besim i me zemr, shqiptimi me fjal dhe t vepruarit me gjymtyr. Ku shihet se i prmban tre gjra: 1. Besim me zemr, 2. Shqiptim me goj dhe 3. Veprim me gjymtyr. Pasiq sht kshtu, ather patjetr se ai shtohet apo paksohet, pr shkak se besimi me zemr dallon te njri nga tjetri. Nuk mund t barazohet besimi i cili ka ndodhur me t dgjuar me besimin i cili ka ndodhur duke e ndier me shqisa, si dhe besimi me lajmrimin e nj njeriu dallon nga ai me lajmrimin e dy njerzve, e kshtu me rradh. Pr kt edhe Ibrahimi (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: O Zot m trego se si i ngjall t vdekurit. Tha (All-llahu): A nuk je duke besuar? Tha: Po, si jo, por dua ta di q t m qetsohet zemra. [el-Bekare: :260]. Imani shtohet varsisht prej bindjes dhe qetsis s zemrs. Kt njeriu e ndin n veten e tij, ashtuq kur sht n ndonj ndeje ku ka kshilla dhe ku prmendet Xhenneti e Zjarri, n kt rast i shtohet imani aq, saq i duket se sht duke e pare Xhennetin dhe Zjarrin, e kur sht n t kot dhe sht larg ksisoj ndejave, ather i dobsohet bindja dhe i paksohet imani. Poashtu imani shtohet nga ana e shqiptimit. Dihet se ai i cili e prmend All-llahun dhjet her nuk sht sikur ai q e prmend njqindher, d.m.th. te i dyti imani sht shum m i shtuar. Poashtu edhe imani i atij i cili i praktikon adhurimet n mnyr t plot sht m i shtuar sesa imani i atij i cili i praktikon adhurimet me mangsi. Si dhe nga ana e veprimit, kur nj njeri e bn ndonj vepr me gjymtyr m shum se dikush tjetr, padyshim se e ka edhe imanin m t shtuar sesa tjetri. Pr shtimin dhe paksimin e imanit kan ardhur argumente n Kuran dhe Sunnet. Allllahu (subhanehu ue teala) ka thn: Dhe Ne skem i vn tjetr vese melek si roje t Zjarrit dhe ne e kem i sjell num rin e tyre t prcaktuar vetm si sprov pr mosbesimtart, me qllim q ithtart e Librave t par t arrijn te nj bindje dhe q besimtart t shtojn besim in [el-Muddeththir: 31]; poashtu ka thn: Dhe sa her zbret ndonj sure, disa prej tyre (munafikave) thon: Cilit prej jush iu shtua besim i? Sa u prket atyre q besojn, ajo ua ka shtuar besim in dhe ata ndjejn knaqsi. E sa u prket atyre, n zemrat e t cilve ka smundje, ajo ua shton dyshim in edhe m tepr dhe vdesin duke qen mosbesimtar. [et-Teube: 124125].
N nj hadith t vrtet Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: O gra, nuk kam par mangsi n mendje dhe n fe nga nj burr i menur e i mpreht sesa ju.[1] Pra, imani shtohet dhe paksohet. Por cilat jan shkaqet e shtimit t imanit? Shkaku i par: Njohja e All-llahut (subhanehu ue teala) me emrat dhe cilsit e tij. Njeriu saher q e njohton All-llahun (subhanehu ue teala) nprmjet emrave dhe cilsive t tij, padyshim se edhe imani i shtohet. Pr kt shkak edhe dijetart t cilt i dijn emrat dhe cilsit e All-llahu m mir se t tjert, i sheh se edhe imani i tyre sht m i fort n kt aspekt. Shkaku i dyt: Meditimi n argumentet kosmologjike dhe fetare. doher kur njeriu mediton n argumentet kosmologjike d.m.th. n krijesat, i shtohet besimi. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: N tok ka argumente pr ata q kan besim t palkundur. Bile edhe n veten tuaj ka. A nuk po shihni?. (edh-Dharijat: 20-21]. Ajete pr kt shtje ka shum, kam pr qllim ajete t cilat tregojn se njeriu me studimin dhe meditimin e tij pr gjithsin, arrin q ta shtoj besimin e tij. Shkaku i tret: Ibadetet (adhurimet) e shumta, ashtuq saher q njeriu i shton ibadetet, njkohsisht i shtohet edhe imani, qofshin ato ibadete gojore apo veprore. Prmendja e All-llahut e shton imanin n sasi dhe mnyr ashtu si e shton edhe namazi, agjrimi dhe haxhi. E shkaqet pr paksimin (dobsimin) e imanit, jan n t kundrtn: Shkaku i par: Mosdija pr emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) e cila patjetrsisht e dobson imanin. Pr arsye se kur dituria pr cilsit dhe emrat e All-llahut paksohet, padyshim se edhe besimi n All-llahun paksohet. Shkaku i dyt: Mosmeditimi n argumentet kosmologjike dhe fetare. Kjo gj padyshim se e dobson imanin, ose s paku e stagnon dhe nuk lejon q t shtohet. Shkaku i tret: Mkatet. Sepse mkatet kan ndikim t madh n zemr dhe n iman, pr kt edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Nuk sht besimtar zinaxhiu (ai q bn marrdhnie intime n mnyr t palejuar) n momentin kur bn zina .[2]
____________________ [1] Transmeton Buhariu [304] [2] Transmeton Buhariu [6772] dhe Muslimi [57]
Shkaku i katrt: Lnia e adhurimeve. Me t vrtet lnia e adhurimeve sht shkak pr dobsimin e imanit. Por, nse ai adhurimsht i obligueshm (vaxhib) dhe e l at pa arsye, pr kt dobsim ky njeri qortohet dhe dnohet, e nse ai adhurim nuk sht vaxhib ose sht vaxhib, por e e l me arsye, ather pr kt dobsim ai nuk qortohet. Pr kt edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn se grate jan t mangta n mendje dhe n fe duke e arsyetuar kt se kur gruaja sht n menstruacione nuk falet dhe nuk agjron, edhepse ajo nuk qortohet pr lnien e namazit dhe agjrimit, prkundrazi ajo sht e urdhruar q t veproj ashtu, por pr shkak t lnies s ktyre ibadeteve i sht thn se sht e mangt n fe.
P-9: Si do ti kishim pajtuar kto dy hadithe, hadithin e Xhibrilit (alejhi selam) ku Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) imanin e sqaroi duke thn: T besosh n Allllahun, melekt e Tij, Librat e Tij, t drguarit e Tij, Ditn e Fundit dhe n caktimin e All-llahut qoft i mir ose jo,[1] dhe hadithin e grupit t Abdulkajsit n t cilin hadith Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) imanin e sqaroi kshtu: Dshmia se nuk ka t adhuruar me t drejt pos All-llahut (subhanehu ue teala) i Cili nuk ka ortak, falja e namazit, dhnia e zekatit dhe dhnia e pes prqindshit nga plaka e lufts.?[2] Prgjigje: Para se t filloj n prgjigjen e ksaj pyetje, dshiroj t tregoj se n Kuran dhe Sunnet nuk ka kundrshtime mes vete, d.m.th. n Kuran nuk ka dika q kundrshton dika tjetr n vet Kuranin, si dhe n hadithet e vrteta nuk ka kundrshtime mes vete. N Kuran dhe Sunnet nuk ka di q e kundrshton realitetin, sepse realiteti sht di e vrtet, e poashtu edhe Kurani e Sunneti jan t vrtet, ashtuq nuk mund t ket kundrshtime n t vrtet. Nse e kupton kt rregull do t t zgjidhen shum probleme. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: A nuk e meditojn ata K uranin? Sikur t ishte prej dikujt tjetr pos prej All-llahut, do t gjenin n t shum kundrshtime. [en-Nisa:: 82]. Pra, nuk mund t ket kundrshtime mes haditheve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Nse ai e ka sqaruar imanin me nj komentim, e n vend tjetr me komentim tjetr, ku n shikimin e par duket se ka kundrshtim, mirpo nse mendon pak m thell nuk mund t gjesh ndonj kundrshtim.
____________________ [1] Transmeton Buhariu [50] dhe Muslimi [9] [2] Transmeton Buhariu [53] dhe Muslimi [17]
N hadithin e Xhibrilit (alejhi selam) Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me at sqarim e ka ndar fen n tre grupe: I pari: Islam, I dyti: Iman dhe I treti: Ihsan (besim me sinqeritet t plot) Ndrsa n hadithin e grupit t Abdulkajsit nuk ka folur pos pr njrin prej ktyre grupeve, ka folur pr grupin e par, Islamin. Kur prmendet Islami, ktu prfshihet edhe Imani, sepse Islamsht praktikimi i gjrave t cilat i ka prmend Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n hadithin e dyt, e kto gjra nuk mund ti bj pos atij q ka Iman. Pra, kur prmendet Islami prfshin edhe Imanin, kur prmendet Imani prfshin edhe Islamin, e kur prmenden t dy, ather Imani ka t bj me zemrn e Islami ka t bj m gjymtyrt. Kjo sht nj dobi me rndsi pr nxnsin e dijes. Edhe nj her, kur t prmendet vetm Islami nnkuptohet edhe Imani, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Me t vrtet fe e vetme e pranuar tek All-llahu sht Islami. Dihet mirfilli se feja Islame sht jo vetm besim (Iman) por n t ka edhe ligje. E kur prmendet Imani nnkuptohet Islami, e kur t prmenden q t dy, ather me Iman kemi pr qllim at q ka t bj m punt e zemrs, ndrsa me Islam at q ka t bj me gjymtyrt. Mu pr kt disa prej gjeneratave t para kan thn: Islami sht dika q bhet haptas e Iman q bhet fshehurazi, sepse Imani sht n zemr. Pr kt edhe mund t shohish ndonj dyftyrsh (munafik) i cili falet, jep sadaka dhe agjron, ky sht muslim (me Islam), por nuk sht mumin (me besim), ashtu si ka thn All-llahu (subhanehu ue teala): Ka prej njerzve q thon: I kem i besuar Allllahut dhe Dits s Fundit, por ata nuk jan besimtar. [el-Bekare: 8]. P-10: Si mund ti pajtojm kto: se Iman sht besimi n All-llahun, melekt e Tij, Librat e Tij, t drguarit e Tij, Ditn e Fundit dhe n caktimin e Tij, qoft i mir ose jo dhe fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Imani sht shtatdhjet e disa deg ?[1] Prgjigje: Imani i cili sht akide (q ka t bj m zemrn) prbhet prej gjasht themeleve, q jan t prmendur n hadithin e Xhibrilit (alejhi selam) kur e pyeti Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) pr domethnien e Imanit e ai i tha: Iman sht besimi n All-llahun, melekt e Tij, Librat e Tij, t drguarit e Tij, Ditn e Fundit dhe n caktimin e Tij, qoft i mir ose jo.
___________________ [1] Transmeton Tirmidhiu [2614] dhe Ibn Maxhe [57]
Ndrsa Imani i cili i prfshin edhe veprat dhe llojet e saj, ai sht shtatdhjet e disa deg. Bile All-llahu (subhanehu ue teala) namazin e ka quajtur iman n fjaln e Tij: Dhe Allllahu kurr nuk do tua hum bas besim in (Imanin). Ska dyshim se All-llahu sht shum i But dhe Mshirues ndaj njerzve. [el-Bekare: 143]. Komentatort e Kuranit kan thn pr fjaln besimin d.m.th. namazin tuaj drejt Mesxhidul Aksas, ngase para se t faleshte namazi kah Kabeja, u faleshte kah Mesxhidul Aksaja. P-11: A thuhet pr nj njeri se sht besimtar, pr shkak se fal namazet n xhami, ashtu si sht n hadith? Prgjigje: Po, ska dyshim se ai i cili i fal namazet n xhami, vet prezenca e tij sht argument pr besimin e tij. At njeri vetm besimi i fort e ka nxjerrur prej shtpie dhe t shkoj deri n xhami per faljen e namazit. Pyetsi me fjaln e tij: ashtu si sht n hadith?, ka pr qllim hadithin: Kur t shihni nj njeri se vjen n xhami, dshmoni se sht besimtar.[1] Por, ky hadith sht i dobt dhe nuk sht i vrtet. P-12: Ka nj njeri t cilit i pshprit shejtani me dyshime t mdhaja q kan t bjn m besim in n All-llahun (subhanehu ue teala) e ai sht shum i friksuar pr kt gj. sht kshilla e juaj pr kt njeri? Prgjigje: Ajo q u prmend se pyetsi ka frik nga rezultatet e ktyre pshpritjeve, un them: E prgzoj at se nuk do t ket rezultate t kqija, por do t ket rezultate t mira. Kto jan pshpritje me t cilat shejtani lufton kundr besimtarve q tua dridh besimin e tyre t shndosh dhe ti fut n pasiguri shpirtrore dhe mendore me qllim q tua ndyt pastrtin e besimit, bile edhe pastrtin e jets. Rasti i ktij nuk sht i pari dhe as i fundit, bile kso raste do t ket doher derisa ka besimtar mbi Tok. Duhet ta dijm se kjo gj iu ka ndodhur edhe shokve te Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) (Sahabve (radijAllahu anhum)). Tregon Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se disa prej
___________________ [1] Transmeton Tirmidhiu [2617]
sahabve erdhn te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe e pyetn: Neve na ndodh q ndonjher t na vij dika n mendjet tona q frikohemi t flasim pr t. Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) tha: A ju ka ndodhur kjo? Than: Po. Tha: Ai sht imani i vrtet. (Transmeton Muslimi).[ 1] Poashtu n Dy Sahiht transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Mund ti vij shejtani dikujt dhe ti thoj: Kush e krijoi kt? Kush kt? D erisa ti thoj se kush e krijoi Zotin?! Nse i vjen dikujt kjo, le t krkoj mbrojtje prej All-llahut dhe le t largohet nga t menduarit n kt.[ 2] Si dhe Ibn Abbasi (radijAllahu anhu) na tregon se nj njeri erdhi te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe i tha: Un i flas vetes pr dika, por q t bhem hi sht m e dashur pr mua sesa ta shfaqi at gj. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: Falnderimi i takon Atij i Cili e paska kthyer kt shtje n vesvese.[ 3] Shejhul Islam Ibn Tejmije (rahimehullah) n librin el-Iman ka thn: Besimtari sprovohet me dyshime, kam pr qllim dyshimet e mosbesimit, t cilat bhen shkak pr ngushtimin e shpirtit t tij. Ashtu si kan thn edhe sahabt: Ndonjher na vjen dika n vetet tona q po t gjuheshim prej Qiellit n Tok, do t ishte m e dashur pr ne sesa ta shfaqim at. E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u ka thn: A i sht imani i vrtet, n nj transmetim tjetr: q frigohemi t flasim pr t , Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: Falnderimi i takon A tij i Cili e paska kthyer kt shtje ne vesvese. D.m.th. ndodhja e vesveses n kt rast me kt urrejtje t madhe ndaj saj dhe largimin e saj nga zemra sht prej imanit t vrtet, sikurse muxhahidi (lufttari n rrug t All-llahut) t cilit i afrohet armiku, e ai e largon at derisa ta fitoj trsisht. Edhe kjo gj i ngjan xhihadit; dhe m pas tha: Mu edhe pr kt shkak vesveset dhe dyshimet m t mdhaja te nxnsit e dijes dhe te adhuruesit e mdhenj jan m t shumta sesa te tjert. Ngase t tjert nuk shkojn rrugs s All-llahut (subhanehu ue teala) por jan t dhnur pas epsheve dhe gjrave t kota, gj t ciln e do shejtani. Ndrsa te nxnsit dhe te adhuruesit shprehet (shejtani) si armiku m i madh me qllim q ti largoj nga rruga e All-llahut (subhanehu ue teala). (Mbaroi fjala e tij deri aty ku ishte qllimi yn, kt e ka prmendur n faqen 147 nga botimi i Indis).
__________________________ [1] Transmeton Muslimi [132] [2] Transmeton Buhariu [3276] dhe Muslimi [134] [3] E falnderon All-llahun (subhanehu ue teala) jo pse i kan ardhur dyshimet, por pr shkak se vesveseja e tij n kt rast sht shenj e imanit ngase po t mos kishte pasur vesvese d.m .th. e ka pranuar at gj t ciln shejtani mundohet tia fut n zem rn e tij (sh.p.). Kt hadith e transmeton Ebu Davudi [5112] dhe Imam Ahmedi n Musned [1/340]
Ktij pyetsi i them: Nse bindesh se kto vesvese jan prej shejtanit, ather luftoi ato me nj luft t ashpr dhe dije se nuk do t mundin ato vesvese t t bjn ndonj dm prderisa ti mundohesh ta luftosh dhe largosh at, si dhe t mos i shfaqish ato dyshime. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: All-llahu ia ka falur ummetit tim dyshimet q ju vijn prderisa nuk veprojn ose flasin (mundohen ti mbrojn) pr ato dyshime.[1] Nse t thuhet ty: A i beson ato vesvese q t vijn? A beson se jan t vrteta ato? A beson se All-llahu mund t cilsohet me di t till? Do t kishe thn: Nuk kemi t drejt t flasim pr kt, All-llahu sht i Lartsuar, kjo sht shpikje. Do ta kishe mohuar at me zemr dhe me gjuh dhe do t ishe prej atyre q i ikin ktyre gjrave. Pra, kto qenkan vetm disa vesvese t thjeshta dhe rreziqe kundr zemrs tnde, si dhe jan dritare t shirkut q i ka hapur shejtani i cili qarkullon te njerzit ashtu si qarkullon gjaku. T gjitha kto ai i bn q t t drgoj n dyshime dhe t ta przin fen. Edhe vet mund t bindesh duke e par se shejtani pr disa gjra t kota aspak nuk mundohet t t sjell dyshime apo akuza. Shembull; ti ke dgjuar se dikund n Lindje a Perndim ka qytete t rndsishme, t mdhaja dhe prplot me ndrtesa dhe banor, por asnjher nuk t ka ardhur nprmend q t dyshosh n ekzistimin apo kualitetin e tyre, se n to ka rregullime dhe shkatrrime dhe se nuk jetohet n ato vende. Pse ndodh kjo? Sepse shejtani nuk ka kurrfare dobie t t sjell dyshime n kto gjra, ndrsa ai ka dobi t madhe n prishjen e imanit t besimtarit, ai nxiton me mish e me shpirt q ta shuaj nga zemra e besimtarit dritn e dituris dhe t udhzimit dhe q ta fuse n errsirn e dyshimit. Por, neve Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka msuar ilain e dobishm n t cilin ka shrim, ai sht: le t krkoj mbrojtje prej All-llahut dhe le t largohet nga t menduarit n kt.[2] Kur t denoncohet njeriu nga kjo dhe vazhdon ta adhuroj All-llahun (subhanehu ue teala), duke e krkuar dhe dshiruar at q sht tek All-llahu, do t largohet ai dyshim me fuqin e Tij. Largohu pra, nga t gjitha rrymat t cilat jan kundr zemrs tnde lidhur me kt shtje. Kshtuq, ti tash bhesh ai q e adhuron All-llahun, e lut dhe e lartson, e poqese dgjon se dikush e cilson All-llahun me dika q fut n dyshime, do ta kishe
____________________ [1] Transmeton Buhariu [2528] dhe Muslimi [127] [2] Transmeton Buhariu [3276] dhe Muslimi [134]
vrar po t kishe mundsi, pra, t gjitha ato dyshime nuk qenkan t vrteta, por, ato jan vetm dyshime e rreziqe t pabaza. Sikurse nj njeri i cili pasiq i pastron rrobat fillon namazin, e pastaj i vijn mendime se mos vall i ka rrobat e papastra, ky njeri me siguri se nuk do tI kushtonte rndsi ksaj dhe do ta injoronte menjher. Kshilla ime m shkurt do t ishte kshtu: 1. Krkimi i mbrojtjes nga All-llahu (subhanehu ue teala) dhe largimi prej saj plotsisht nga t gjitha rrymat q ojn n t, ashtu si na kshilloi i Drguari (salAllahu alejhi ue selem), 2. Prmendja e All-llahut dhe edukimi i vetes n mosvazhdimin e futjes n kto vesvese, 3. Zellshmria n ibadet dhe pun, duke e respektuar All-llahun dhe duke e krkuar knaqsin e Tij. Saher q njeriu u kthehet adhurimeve me zellshmri dhe sinqeritet, automatikisht harrohen dhe largohen kto vesvese, dhe 4. T kthyerit e teprt kah All-llahu dhe lutja At, q t t shptoj nga kjo gj. E lus All-llahun (subhanehu ue teala) q t t shptoj nga do e keqe dhe e urrejtur. P-13: A sht obligim pr pabesimtarin (kafirin) ta prqafoj Islam in? Prgjigje: O bligime ka do pabesimtar ta prqafoj (pranoj) Islamin edhe nse sht i krishter apo ifut, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Thuaj (O Muhammed): O ju njerz! Un jam i drguar i All-llahut te t gjith ju, t Cilit i takon sundim i i qiejve e i Toks, ska t adhuruar tjetr pos Tij, Ai jep jet dhe Ai jep vdekje, pra besoni All-llahun dhe t drguarin e Tij, Pejgamberin qe nuk di shkrime as kndim , q beson All-llahun dhe n fjalt e Tij, shkoni pas rrugs s tij nse doni t jeni t udhzuar. [el-Araf: 158]. Pra, i gjith njerzimi e ka obligim t besoj n t drguarin e All-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Mirpo prej mshirs s All-llahut n Islamsht tu lejohet te tjerve t mbajn fen e tyre me kusht q tUnnshtrohen ligjeve Islame. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Luftoni ata q nuk besojn All-llahun e as botn tjetr, nuk e konsiderojn t ndaluar at q e ndaloi All-llahu dhe i drguari i Tij dhe nuk e besojn fen e vrtet. Ata t cilve usht dhn libri, derisa ta paguajn xhizjen[1], e n kt mnyr ta ndijn veten t poshtruar. [et-Teube: 29].
________________________ [1] Xhizje tatim i mbledhur nga popullsia jomuslimane e cila sht nn pushtetin dhe m brojtjen e shtetit musliman.
Si dhe transmetohet n Sahihul Muslim n hadithin e Burejdes se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur e caktonte diknd emir (udhheqs) t nj ushtrie apo ekspedite, pasi q e kshillonte q ti ket frik All-llahut (subhanehu ue teala) dhe ata musliman qe jan me t, i thonte: Atyre u propozon tri gjra, cilsdo q i prgjigjen, ti ather nuk i sulmon[1]. Prej ktyre tri gjrave sht edhe pagimi i xhizjes. Mu pr kt, mendimi i vrtet sht se xhizja pranohet edhe prej popujve tjer, e jo vetm prej ifytve dhe t krishterve. Me rndsi sht se jomuslimant e kan pr obligim t hyjn n Islamose tu nnshtrohen ligjeve te tij. All-llahu na ndihmoft.
P-14: sht hukm i (dispozita) pr ate q pretendon se e din gajbin (gjrat e fshehta)? Prgjigje: Hukmi pr at q pretendon se e din gajbin sht se ai sht kafir, sespe ai e prgnjeshtron All-llahun (subhanehu ue teala). All-llahu thot: Thuaj: Askush nga qiejt dhe Toka nuk e din gajbin pos All-llahut, si dhe nuk e dijn se kur do t ringjallen. [en-Neml: 65]. Pasiq All-llahu (subhanehu ue teala) e urdhron Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) q t lajmroj n Gjithsi se askush nuk e din gajbin pos All-llahut, ather ky i cili pretendon se e din gajbin njkohsisht edhe e prgnjeshtron All-llahun (subhanehu ue teala) pr kt lajm. Atyre iu themi: Si mundet ju ta dini gajbin e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) mos ta dij?! A ju jeni m t mir apo ai?! Nse thon se jan m t mir, me kt fjal bhen kafira, e nse thon se ai sht m i mir, iu themi: pse ai nuk e ka ditur gajbin e ju e dini?! E All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Ai (All-llahu) e din t fshehtn dhe at fshehtsi nuk ia zbulon askujt. Me prjashtim t ndonj t drguari q don Ai. Atbot Ai vroje edhe para edhe prapa tij. [el-Xhinn: 26-27]. Edhe ky ajet poashtu argumenton qart pr kufrin e atij i cili pretendon kt dituri. All-llahu (subhanehu ue teala) e ka urdhruar t drguarin q pr vete t thot: Thuaj: Un nuk ju them se un kam Thesaret e All-llahut, as edhe q di gajbin, as nuk ju them se un jam melek. Un vetm ndjek at q m shpallet . [el-Enam: 50]. P-15: Si mundem i t pajtojm at se tani m jeksia ka arritur t din se ka n mitrn e nns me ajetin ku thuhet: dhe e di (All-llahu) ka n mitra , poashtu me
________________________ [1] Sahihul Muslim [1730]
transmetimin e Ibn Xheririt nga Muxhahidi se nj njeri e pyeti Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) , se ka do t lind bashkshortja e tij, e ather zbriti ky ajet; si dhe me komentin q Katadeja (rahimehullah) ia bri ktij ajeti? Dhe sht ajo q e veanton prgjithshmrin n ajetin: ka n mitra ? Prgjigje: Para se t filloj n prgjigjen e ksaj pyetje dua t sqaroj se nuk ka mundsi asnjher q t bie ndesh Kurani i qart me realitetin. Nse n shikim t par duket se ka ndonj kundrshtim, ather me siguri ose realiteti sht vetm nj pretendim i pavrtet ose Kurani Famlart mos t jet mjaft i qart n at kundrshtim. Kurani i qart dhe realiteti jan dy gjra t sigurta dhe t vrteta, e nuk ka mundsi q mes tyre t ket ndonj kundrshtim. Nse kjo sht e qart, ather themi: Ata kan arritur q me ndihmn e disa mjeteve precize t dijn at q sht n mitra dhe t dijn gjinin e tij. Nse kjo nuk sht e vrtet[1], ather nuk kemi pse te flasim, e nse sht e vrtet, nuk ka aspak kundrshtim me ajetin e lartprmendur. Ajeti aludon n njrn prej pes shtjeve t fshehta q nuk i din asnjri pos All-llahut (subhanehu ue teala) shtjet e fshehta lidhur me frytin e mitrs jan: koha e qndrimit t tij n mitr, jeta e tij, puna e tij, rizku (furnizimi) i tij, lumturia apo dshprimi i tij si dhe gjinia e tij, t gjitha kto jan para se t formohet si trup. Ndrsa pasiq t formohet, shtja pr gjinin e tij m nuk sht gajb (e fsheht), sepse ai me formimin e tij m bhet i ditur, pos se sht i mbuluar n tri errsira, t cilat po t hiqeshin do t ishte e qart shtja e tij. Pas ksaj, nuk themi se sht e pamundshme q All-llahu t ket krijuar aso rreze t forta, t cilat i kalojn kto errsira q t shihet a sht mashkull apo femr. Pastaj n ajet nuk sht qart e prmendur se e ka pr qllim diturin lidhur me gjinin e frytit. Dika e till nuk gjindet as n Sunnetin e vrtet. Ndrsa ajo q transmeton Ibn Xheriri nga Muxhahidi se nj njeri e pyeti Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) se ka do t lind bashkshortja e tij, e ather zbriti ky ajet, ky transmetim nuk sht i vrtet, sepse Muxhahidi sht prej tabiinve.[2] Ndrsa komenti i Katades pr kt se askush nuk e din gjinin e foshnjes, mund t
_________________________ [1] Sepse ka m jaft raste t cilve u kan thn t presin njrn prej gjinive, ndrsa iu ka dal e kundrta e saj. (sh.p) [2] E si mund t transmetoj ngjarje nga jeta e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pa treguar nga kush e ka dgjuar. (sh.p)
themi se e ka pasur pr qllim kohn para formimit t frytit, e pas formimit mund ta dij edhe dikush tjetr. Ibn Kethiri ,(rahimehullah), n tefsirin e tij te ajeti i sures Lukman thot: askush nuk din se ka do t krijoj All-llahu pos Ai Vet, por pasi q t urdhron q t jet mashkull apo femr, i lumtur apo jo, prej ktij momenti m nuk sht gajb sepse kt tani e din edhe melekt dhe ata t cilt All-llahu ua lejon ta din. E pyetja juaj lidhur me veantimin e prgjishmris[1] n ajetin: ka n mitra , themi: nse n ajet sht pr qllimedhe gjinia pasi q t formohet fryti, kt e veanton shqisa dhe realiteti. Dijetart e shkencs s Usulit (rregullave t Sheriatit) kan treguar se prgjithshmria n Kuran dhe sunnet mund t sqarohet me tekst tjetr, koncenzus, kijas, me shqis dhe me mendje, kjo dihet mirfilli. E nse sht pr qllim gjinia e tij para formimit t tij, ather nuk ka aspak kundrshtim me at q tham lidhur me gjinin e frytit. Falnderojm All-llahun (subhanehu ue teala) q nuk ka dhe nuk do t ket n realitet gj e cila e kundrshton Kuranin e qart. Ndrsa shpikjet t cilat i bjn armiqt e muslimanve duke thn se realiteti ka kundrshtim me Kuranin Famlart, kjo sht nga kuptimi i cekt q kan pr Kuranin ose kjo ndodh pr shkak t qllimeve t kqija q i kan. Por, te besimtart dhe dijetart ka hulumtime dhe arritje deri te e vrteta aq, sa mjafton pr luftimin e dyshimeve t tyre. All-llahut i takon falnderimi. Njerzit n kt shtje jan, dy ekstreme dhe nj mesatar. Nj ekstrem, i cili kapet pr fjalt e Kuranit duke mos analizuar n ato dhe mohon do gj tjetr edhe nse sht realitet. Me kt ai shkakton ofendime t drejtuara atij pr shkak t mendjelehtsis s tij, apo shkakton ofendime dhe sulme ndaj Kuranit Famlart, sepse sht duke i kundrshtuar gjrat q shihen. Tjetri sht ai i cili ua ka kthyer shpinn udhzimeve t Kuranit dhe i pranon vetm mendimet materialiste, e me kt ai bhet prej ateistve. T mesm jan ata q i pranojn udhzimet e Kuranit Famlart, e kuptojn realitetin dhe e dijn se q t dyja jan t vrteta.
_________________________ [1] D.m .th. prgjithshmria sht se nuk dihet ka n m itr e ne po veantojm diturin lidhur me gjinin e tij. (sh.p)
Nuk ka mundsi q Kurani t kundrshtoj dika q dihet nprmjet shqisave. Kta bashkojn mes puns me tekst (Kuran dhe sunnet) dhe me gjrat e logjikshme. E me kt shpton feja dhe mendjet e njerzve. i udhzoi All-llahu ata q polemizuan pr t vrtetn, All-llahu udhzon k t doj n rrugn e drejt. All-llahu na mundsoft kt t gjithve, dhe na bft prej udhzuesve dhe t udhzuarve dhe prej shmblltyrave t cilt prmirsojn. Suksesi imsht vetm n duar t All-llahut (subhanehu ue teala) n T mbshtetem dhe tek Ai kthehem.
P-16: A rrotullohet Dielli rreth Toks? Prgjigje: Sipas asaj q aludojn argumentet e Sheriatit, tregojn se Dielli sht ai i cili rrotullohet rreth Toks dhe me kt arrihet ndrrimi i nats dhe dits n Tok. Ne nuk kemi t drejt t besojm ndryshe nga ajo q aludojn argumentet, pos nse gjejm ndonj argument m t fort q argumenton ndryshe. Prej argumenteve t cilt argumentojn se Dielli rrotullohet rreth Toks dhe me kt arrihet ndrrimi i nats dhe dits jan kto: 1. Thot All-llahu (subhanehu ue teala) duke treguar argumentimin e Ibrahimit (salAllahu alejhi ue selem) ndaj atij i cili i bnte polemik pr All-llahun: All-llahu e sjell Diellin nga Lindja, e sille ti nga Perndim i . [el-Bekare: 258]. Pasiq Dielli sht ai i cili vjen nga Lindja, ky sht argument i qart se ai sillet rreth Toks. 2. Poashtu thot duke treguar pr Ibrahimin (salAllahu alejhi ue selem): K ur pa duke lind Dielli dhe si ngrihej lart, tha: K y sht Zoti im . Ky sht m i madh. Por kur ai perndoi, tha: O populli im , me t vrtet un denoncohem nga ajo q ju adhuroni. [el-Enam: 78] Pra, Dielli ishte ai q perndoi e jo Toka. Sikur t kishte qen Toka ajo q rrotullohet do t kishte thn pr Tokn. 3. Poashtu ka thn: Dhe ju mund ta kishi par Diellin kur lindte, bartej prej shpells s tyre nga ana e djatht, e kur perndonte largohej nga ata nga ana e m ajt [el-Kehf: 17] Si po e shohim ktu, bartjen dhe perndimin ia ka prshkruajtur Diellit, e kjo sht argument se ai lviz. E sikur t kishte qen Toka ajo q lviz do t kishte thn: bartej shpella nga ai (Dielli). Poashtu kur themi se Dielli lind dhe perndon edhe kjo sht argument se Dielli rrotullohet, edhepse sht argument m i dobt se fjalt: bartej largohej . 4. Poashtu ka thn: Dhe Ai sht q krijoi natn dhe ditn, Diellin dhe Hnn, secili duke notuar n orbit. [el-Enbija: 33] Ka thn Ibn Abbasi (radijAllahu anhu): Notojn n orbit me lehtsi, kjo sht e njohur nga ai.
5. Poashtu ka thn: Ai sjell natn si m bules t dits q me t shpejt e krkon at [el-Araf: 54] Pra, e ka br natn si krkuese t dits, e krkuesi nxiton dhe arrit e dihet se nata dhe dita jan pasoj e Diellit. 6. Poashtu ka thn: Ai krijoi qiejt e Tokn me qllim t caktuar, Ai natn ia mbshtjell dits dhe ditn ia mbshtjell nats, Ai nnshtroi Diellin dhe Hnn, q secili lviz deri n nj afat t caktuar, pra Ai sht Ngadhnjyesi, Mkatfalsi. [ezZumer: 5] Fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): Ai natn ia mbshtjell dits d.m.th. e rrotullon mbi t sikurse mbshtjellja e imames[1], kjo sht argument se rrotullimi bhet nga ana e nats dhe dits mbi Tokn, e po t kishte qen se Toka rrotullohet mbi ato, do t kishte thn: Tokn e mbshtjell mbi natn dhe ditn. Ndrsa fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): Diellin dhe Hnn, q secili lviz sht sqarim i asaj q tham deri tani, ku tregon se Dielli dhe Hna lvizin me nj lvizje t vrtet. Ngaq nnshtrimi i trupit i cili lviz sht m i qart sesa nnshtrimi i trupit t palvizshm. 7. Poashtu ka thn: Betohem pr Diellin dhe shklqim in e tij! Pr Hnn kur e ndjek at [esh-Shems: 1-2], e ndjek d.m.th. vjen pas tij. Ky sht argument se ato udhtojn dhe rrotullohen rreth Toks. Po t ishte Toka ajo q rrotullohet rreth tyre, Hna nuk do ta ndiqte Diellin, por her Hna Diellin do ta ndiqte e here Dielli Hnn, sepse Dielli sht m lart se Hna. Argumentimi me kt ajet krkon meditim. 8. Dhe ka thn: Edhe Dielli udhton pr n kufirin e vet. Ai sht prcaktim i Ngadhnjyesit, t Dijshmit. Edhe Hns i kem i prcaktuar fazat e saja, derisa t kthehet n trajtn e harkut. As Dielli nuk mund ta arrij Hnn,e as nata ditn, por secili noton n nj galaksion. [Jasin: 38-40] Pasiq udhtimi po i prshkruhet Diellit, e kjo me caktimin e Ngadhnjyesit, t Dijshmit, tregon se ai udhton vrtet dhe me caktim, ashtuq shkakton ndrrimin e nats dhe dits dhe stinave. Prcaktimi i fazave t Hns aludon n lvizjen e saj npr ato faza. E po t kishte qen Toka ajo q lviz, prcaktimi i fazave do t kishte qen i Toks e jo i Hns. Mohimi i arritjes, Dielli Hnn dhe nata ditn aludon n lvizjet e Diellit dhe Hns si dhe nats dhe dits. 9. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ka thn Ebu Dher-rit (radijAllahu anhu): Perndoi Dielli, e din ku shkoi? Tha: All-llahu dhe i drguari e dijn. Tha: A i shkon dhe bn sexhde ndr Arsh dhe krkon leje q t vazhdoj m tej, dhe i lejohet. Por kihet dro se njher nuk do ti lejohet, do ti thuhet: Kthehu prej nga erdhe, e ajo do t lind nga Perndimi. (Muttefekun alejhi).[2] Fjala e tij: Kthehu prej nga erdhe , tregon qart se ajo rrotullohet rreth Toks dhe me rrotullimin e tij ndodh lindja dhe perndimi.
_______________________ [1] Nj lloj m bulese e koks te arabt q sht e gjat dhe m bshtillet rreth koks.(sh.p) [2] Transmeton Buhariu [3199] dhe Muslimi [159]
10. Si dhe shume hadithe q tregojn se lindja, perndimi dhe zeniti ndodhin me ndihmn e Diellit e jo me t Toks. Me siguri ka edhe argumente tjera t cilat tani nuk m kujtohen, por mendoj se kto q i prmenda mjaftojn pr at q kisha qllim t tregoj. All-llahu na ndihmoft. P-17: sht pyetur dijetari yn pr dy dshmit? Prgjigje: Dy dshmit, dshmia se nuk ka zot pos All-llahut dhe dshmia se Muhammedi sht i drguar i All-llahut jan els i Islamit, nuk mundet t hyhet n Islam pa ato. Mu pr kt kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e drgoi Muadhin n Jemen q t bj davet, i tregoi se gjja e par n t ciln duhet tI thirr jan dshmit se nuk ka zot pos All-llahut dhe se Muhammedi sht i drguar i All-llahut.[1] Sa i prket fjals s par, dshmis se nuk ka zot pos All-llahut, kjo sht q njeriu t pranon me zemrn dhe gjuhn e tij se nuk ka t adhuruar t vrtet pos All-llahut (subhanehu ue teala). Pasiq zot do t thot i adhuruar, kjo dshmi kuptohet kshtu: Nuk ka t adhuruar me t drejt pos All-llahut, Nj t Vetmit. N kt fjali ka mohim dhe pohim, mohimi sht fjala nuk ka zot ndrsa pohimi sht fjala pos All-llahut. Pra, kjo sht shqiptim me goj pas besimit me zemr se nuk ka t adhuruar me t drejt pos All-llahut (subhanehu ue teala). Nga kjo patjetrsohet adhurimi i sinqert ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) dhe mohimi i do adhurimi tjetr. Fjala yn me t drejt i prgjigjet problematiks t ciln e sjellin disa njerz duke thn: Si thoni ju se nuk ka t adhuruar tjetr pos All-llahut, kur e dijm mirfilli se ka shum njerz q adhurojn zotra pos All-llahut, bile edhe All-llahu (subhanehu ue teala) i ka quajtur zotra, ku ka thn: E kur erdhi urdhri i Zotit tnd, atyre nuk u bn dobi asgj zotrat e tyre, t cilve iu luteshin pos All-llahut. [Hud: 101]; poashtu ka thn: Mos shoqro me All-llahun ndonj zot tjetr. [el-Isra: 39] dhe ka thn: nuk adhurojm zot tjetr pos Tij [el-Kehf :14]. E si mund pra, t themi se nuk ka zot tjetr pos All-llahut, ndrsa All-llahu ka treguar pr zotrimin e dikujt tjetr pos Tij? N ann tjetr si mund t themi se ka zotrim tjetr, e pejgambert popujve t tyre u kan thn: Adhurone All-llahun, nuk keni zot tjetr pos Tij [el-Araf: 59].
_______________________ [1] Transmeton Buhariu [4347] dhe Muslimi [19]
Prgjigja pr kt problematik sht paramendimi i fjals me t drejt (te fjala: nuk ka zot tjetr). Ashtuq themi: Kta zotra q adhurohen pos All-llahut jan zotra, por zotra t kot e aspak t vrtet, dhe ata n t vrtet nuk kan kurrfar zotrimi, pr kt argumenton fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): Kjo tregon se All-llahu sht Zoti i vrtet, dhe se ajo q adhurojn ata pos Tij sht gnjeshtr. All-llahu sht Ai i Larti, i Madhi. (Lukman: 30]. N kt aludon edhe fjala e Tij (subhanehu ue teala): E ju, a e shihni Latin dhe Uzan? Dhe at t tretin e t fundit Menatin (a kan fuqi si All-llahu). A mendoni se meshkujt jan t juaj e t Atij fem rat?! Ather, ajo sht nj ndarje e padrejt. Ata q i adhuroni nuk jan tjetr vese em ra q ju dhe prindrit tuaj i emrtuat, e All-llahu nuk zbriti pr ta ndonj argument . [en-Nexhm: 19-23], si dhe fjala e Allllahut, ku shpreh fjalt e Jusufit (alejhi selam): Ata q ju i adhuroni pos All-llahut, nuk jan tjetr vese em ra q i emrtuat ju dhe prindrit tuaj, All-llahu nuk shpalli ndonj fakt pr ta. [Jusuf: 40]. Pra, u pa qart se fjala: nuk ka zot pos All-llahut ka pr qllim: Nuk ka t adhuruar me t drejt pos All-llahut (subhanehu ue teala) ndrsa zotrat tjer, q adhuruesit e tyre i konsiderojn pr zotra, ato nuk jan t vrtet d.m.th. jan t kot. i gjith Zotrimi i takon vetm All-llahut (subhanehu ue teala). E sa i prket fjals s dyt: Muhammedi sht i drguar i All-llahut, kuptimi sht shqiptimi me goj pas besimit me zemr se Muhammedi i biri i Abdull-llahut nga fisi Kurejsh sht i drguar i All-llahut (subhanehu ue teala) deri te t gjith njerzit dhe xhint, si thot All-llahu (subhanehu ue teala): Thuaj: O ju njerz! Un jam i drguar i All-llahut te t gjith ju, All-llahut q vetm i Tij sht sundim i i qiejve dhe i Toks, ska t adhuruar tjetr pos Tij, Ai jep jet dhe Ai jep vdekje, pra besone Allllahun dhe t drguarin e Tij, Pejgamberin e pashkolluar, q beson All-llahun dhe shpalljet e Tij, ndiqni rrugn e tij q ta gjeni t vrtetn. [el-Araf:: 158]. Si dhe ka thn: Qoft i madhruar Ai i Cili ia zbriti Furkanin (dalluesin e t vrtets nga e pavrteta, K uranin_ robit t Vet, q t bhet pejgamber i t gjithve. [el-Furkan: 1]. Kjo dshmi ta bn t patjetrsueshme ti besosh Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) n at q ka lajmruar, t praktikosh at q ka urdhruar, t largohesh nga ajo q ka ndaluar dhe qortuar dhe ta adhurosh All-llahun (subhanehu ue teala) ashtu si t ka msuar ai, e jo ndryshe. Poashtu kjo dshmi ta bn t patjetrsueshme q t besosh se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka kurrfar fuqie n zotrim dhe n rregullimin e Gjithsis, nuk ka kurrfar t drejte n adhurim (ti bhet atij), por t besosh se ai sht rob dhe nuk adhurohet, i drguar dhe nuk gnjen, dhe nuk ka mundsi q ti bj vetes apo dikujt
tjetr dmose dobi pos asaj q dshiron All-llahu (subhanehu ue teala) si ka thn AllllahUn Kuran pr t drguarin: Thuaj: Un nuk ju them se i kam n kom petenc thesaret e All-llahut, as nuk pretendoj se i di fshehtsit as nuk ju them se un jam melek. Un ndjek vetm at q m shpallet m ua . ( el-Enam: 50]. Pra, ai sht rob i urdhruar i cili e praktikon at me t ciln sht urdhruar, thot Allllahu (subhanehu ue teala): Thuaj: Un un nuk kam n dor gj q tju largoj dnim in, as tju sjell dobi! Thuaj: sht e vrtet se mua nuk m m bron askush prej dnim it t All-llahut dhe prve Tij, un nuk gjej m bshtetje. [el-Xhinn: 2122]. Poashtu thot: Thuaj: Un nuk kam n dor pr veten time as ndonj dobi, as ndonj dm , pos ka do All-llahu. Sikur ta dija t fshehtn do t shum oja pr vete t dobishmet, e nuk do t me godiste gj e keqe. Un nuk jam tjetr vese qortues dhe prgzues pr njerzit q besojn. [el-Araf: :188]. Pra, ky sht kuptimi i dshmis: Nuk ka zot tjetr pos All-llahut dhe Muhammedi sht i drguar i tij. Nga ky kuptime mson se adhurimi nuk i takon as t drguarit t All-llahut (subhanehu ue teala) e as ndokujt tjetr prej krijesave dhe bindesh se ai i takon vetm All-llahut (subhanehu ue teala) t Vetmit. Thot All-llahu (subhanehu ue teala): Thuaj: Namazi im , kurbani im , jeta ime dhe vdekja ime jan thjesht vetm pr All-llahun, Zotin e botve. Ai nuk ka shok. Me kt jam i urdhruar dhe jam i pari i muslimanve. [el-Enam: 162-163]. Si dhe mson se ne, t drguarin duhet ta ngrisim n at grad sa e ka ngritur All-llahu (subhanehu ue teala) se ai sht rob i All-llahut (subhanehu ue teala) dhe i drguar i Tij, paqa dhe mshira e All-llahut qoft mbi t.
P-18: Si mundet q fjala La ilahe il-lall-llah (Nuk ka zot pos All-llahut) ti prmbledh t gjitha llojet e teuhidit? Prgjigje: Ajo i prmbledh t gjitha llojet e teuhidit, ose me prmbajtje n vete ose me domosdoshmri. Kjo shihet p.sh. n fjaln e atij q thot: Dshmoj se nuk ka t adhuruar pos Allllahut, prej fjals s ktij duket se e ka pr qllim teuhidin uluhije (t adhurimit), e kjo n vete e prmban edhe teuhidin rububije (t zotrimit), sepse dihet se askush nuk do ta kishte adhuruar prderisa nuk beson n zotrimin e Tij. Poashtu n vete e prmban edhe teuhidin e cilsive dhe emrave t All-llahut, sepse njeriu e adhuron All-llahun pasiq bindet se Ai e meriton adhurimin, e n kt bindet nprmjet emrave dhe cilsive t Tij (subhanehu ue teala).
Mu pr kt Ibrahimi (alejhi selam) ka thn: O babai im , pse e adhuron at q nuk dgjon e as q sheh dhe nuk t bn kurrfar dobie. [Merjem:: 42]. Pra, teuhidi i adhurimit i prmban n vete edhe teuhidin e zotrimit dhe at t emrave dhe cilsive t All-llahut (subhanehu ue teala).
P-19: sht urtsia e krijimit t njerzve dhe xhinve? Prgjigje: Para se t filloj t flas n kt pyetje, dua t potencoj nj rregull t prgjithshm q ka t bj me at se ka krijon All-llahu (subhanehu ue teala) dhe ka ligjson. Ky rregull sht nxjerrur nga ajeti i All-llahut (subhanehu ue teala): Ai sht i Dituri, i Urti [et-Tahrim 2]; dhe nga ajeti: Me t vrtet All-llahu sht I Ditur dhe i Urt. [en-Nisa: 42], si dhe shum ajete tjera q aludojn qart n urtsin e All-llahut (subhanehu ue teala) n at q krijon dhe n at q ligjson, qofshin ato prej ligjeve kosmologjike apo fetare. do gj q ka krijuar All-llahu (subhanehu ue teala) ka urtsin e vet qoft n shpikjen e tij, qoft n zhdukjen e tij. Si dhe do gj q ligjson ka urtsin e vet pa dallim se a ka t bj me obligime, lejime apo ndalime. Por, kto urtsi, kosmologjike apo fetare ka mundsi q ne ti dijm ose jo, apo ka mundsi q nj grup i njerzve ti dijn e nj tjetr jo, pr shkak t dituris dhe menuris q ka nj grup m shum se tjetri. Pas ksaj mund t themi se krijimi i njerzve dhe xhinve ka nj urtsi t madhe dhe qllim t mrekullueshm, ajo sht adhurimi i All-llahut (subhanehu ue teala), si edhe ka thn n Kuran: dhe nuk i kam krijuar njerzit dhe xhint pr tjetr pos se t M adhurojn. (edh-Dharijat: 56]; poashtu ka thn: Mos vall keni menduar se ju kem i krijuar pr s koti dhe se nuk do t ktheheni te Ne?. [el-Muminun:115]; dhe ka thn: A mendon njeriu se do t lihet i harruar. [el-Kijameh: 36]. Si dhe shum ajete tjera q tregojn se All-llahu (subhanehu ue teala) ka urtsi t madhe pr krijimin e njerzve dhe xhinve, pr ibadet (adhurim) pra, ibadet sht: Nnshtrim i ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) me dashuri dhe madhrim duke i praktikuar urdhrat e Tij dhe duke u larguar prej ndalesave t Tij, n at mnyr ashtu si kan ardhur n sheriat. Ka thn All-llahu (subhanehu ue teala): Dhe nuk u urdhruan pr tjetr vese ta adhurojn All-llahun me nj adhurim t sinqert, duke qen t pastr n besim in e tyre. [el-Bejjineh: 5]. Kjo sht pra, urtsia e krijimit t njerzve dhe xhinve, e ai i cili rrebelohet ndaj Zotit t tij dhe bhet mendjemadh ndaj adhurimit t Tij, ai e kundrshton kt urtsi, pr shkak t s cils i ka krijuar robrit e Tij.
Kjo vepr e tij tregon se ai beson se sht i krijuar pr s koti dhe pa qllim, edhepse ai nuk e shpreh kt, por kjo kuptohet nga rrebelimi dhe mendjemadhsia e tij ndaj respektit t All-llahut (subhanehu ue teala).
P-20: N jeriu bn dua (lutje) dhe nuk ka prgjigje? E All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: M lutni Mua e Un ju prgjigjem . Si mundet kjo? Prgjigje: Falnderimi i takon All-llahut (subhanehu ue teala), paqa dhe mshira e Allllahut qoft mbi Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem). E lus All-llahun (subhanehu ue teala) pr mua dhe pr vllezrit e mi pr besim, fjal dhe pun t qlluara. Thot All-llahu (subhanehu ue teala): Tha Zoti juaj: M lutni M ua e Un ju prgjigjem , e ata t cilt bhen mendjemdhenj ndaj adhurimit Tim , do t hyjn n Xhehennem duke qen t poshtruar. [Gafir: 60]. Pyetsi thot se e lut All-llahun (subhanehu ue teala) dhe nuk i prgjigjet pr lutjen, dhe kjo gj i bka problematik me ajetin e lartcituar, ku premton All-llahu (subhanehu ue teala) se ai q i lutet, Ai i prgjigjet asaj lutjeje, dhe dihet se All-llahu (subhanehu ue teala) nuk e thyen premtimin. Prgjigjeja pr kt sht, pr pranim t duave, ka disa kushte t cilat duhet patjetr t plotsohen, ato jan: Kushti i par: Sinqeriteti n All-llahun (subhanehu ue teala) ashtuq t jet I sinqert gjat lutjes s tij dhe t kthehet kah Ai (subhanehu ue teala) me zemr t plot, i bindur n kthyerjen kah All-llahu, me dituri se All-llahu (subhanehu ue teala) mundet ti prgjigjet lutjes dhe duke shpresuar n pranimin e lutjes s tij. Kushti i dyt: Duhet t ndiej gjat lutjes s tij se sht m se i nevojshm pr All-llahun (subhanehu ue teala) si dhe ta dij se All-llahu sht i Vetmi i Cili i prgjigjet lutjes s t nevojshmit kur ai e lut, dhe e largon t keqen nga robi i Vet. E nse e lut All-llahun duke u ndier se nuk sht aq i nevojshm pr All-llahun, por vetm bn dua kshtu tradicionalisht, ky nuk sht duke krkuar prgjigje n realitet. Kushti i tret: T jet larg t ushqyerit me haram, sepse t ushqyerit me haramsht penges mes njeriut dhe prgjigjes s lutjes s tij. Kjo shihet n hadithin e vrtet nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ku thot: All-llahu sht i Mir dhe nuk pranon pos t mirs dhe All-llahu i ka urdhruar besimtart me at q i ka urdhruar pejgambert, e All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju besimtar, hani prej t mirave q ju kem I furnizuar dhe falnderone All-llahun, nse At jeni duke e besuar. [el-Bekare: 172]; poashtu ka
thn: O ju t drguar hani nga t mirat dhe punoni vepra t mira. [el-Muminun: 51]. Si dhe ka prmendur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) rastin e udhtarit t parregulluar e t pluhrosur, i cili ngriti duart lart dhe tha: O Zot! O Zot!, ndrsa ushqimi i tij sht prej haramit, veshja e tij prej haramit dhe sht furnizuar me haram. Tha Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): E si ti prgjigjet All-llahu ktij?!.[1] Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e konsideroi si t pamundshme q Allllahu ti prgjigjet ktij njeriu, i cili i bri shkaqet e dukshme pr pranimin e lutjeve, ato jan: S pari: Ngritja e duarve drejt Qiellit d.m.th. drejt All-llahut (subhanehu ue teala), sepse Ai sht n qiell, mbi Arsh. E zgjatja e duarve drejt All-llahut (subhanehu ue teala) sht prej shkaqeve t pranimit t duave, si na tregon hadithi t cilin e transmeton Imam Ahmedi n Musned: All-llahu sht i Turpshm dhe i Ndershm, turprohet kur robi i Tij i ngre duart pr ta lut A t, e tia kthen duart t zbrazta.[2] S dyti: Ky njeri e ka lutur All-llahun me emrin Zot (Rabb), O Zot, o Zot!. Ndrmjetsimi tek All-llahu (subhanehu ue teala) me kt emr sht prej shkaqeve t pranimit t duave. Sepse Zot sht Krijues, Posedues dhe Zotrues i t gjitha shtjeve, n dor t Tij jan punt e qiejve dhe Toks. Mund t vresh n Kuran se duat m t shumta q jan, jan me kt emr: O Zoti yn, ne dgjuam nj thirrs q ftonte n besim duke thn: t besoni Zotin tuaj! E ne besuam ! Zoti yn, na i fal mkatet tona, na i mbulo t metat tona dhe pas vdekjes na bashko me t m irt! Zoti yn, na jep at q nprm jet t drguarve Tu na e premtove dhe n Ditn e Kijametit mos na turpro, vrtet T i je Ai q nuk e shkel prem tim in! Zoti i tyre iu prgjigj lutjes s tyre e tha: Un nuk ia humbi mundin asnjrit prej jush, mashkull qoft apo femr, ju jeni prej njri tjetrit. [Ali Imran 193-195]. Ndrmjetsimi (tevessuli) pra, tek All-llahu me kt emr sht prej shkaqeve t pranimit te lutjeve. S treti: Ky njeri ishte udhtar, e udhtimi n t shumtn e rasteve sht prej shkaqeve t pranimit t duave. Ngase njeriu n udhtime ndien nevojn pr All-llahun (subhanehu ue teala) m tepr sesa kur sht n vend t vet.
______________________ [1] Transmeton Muslimi [2] Transmeton Ahmedi n Musned [5/428]; Tirmidhiu [3556] dhe Ibn Maxhe [3865]
Poashtu edhe cilsimi i tij si i parregulluar e i pluhrosur tregon se e ka ln anash kujdesjen pr dukjen e tij dhe gjja m me rndsi pr t sht br duaja ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) n fardo gjendje t jet, i parregulluar, i pluhrosur apo n gjendje t mir. E kto dy t parat kan ndikim n pranimin e duave, si shihet kjo nga hadithi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ku tregon se All-llahu (subhanehu ue teala) n mbrmjen e dits s Arafatit zbret n qiellin e Dunjas dhe u lvdohet melekve me njerzit q jan n Arafat, duke iu thn: M kan ardhur nga do lugin, t pluhrosur, jo t kujdesshm pr veten e tyre dhe rrin n Diell.[1] T gjitha kto shkaqe pr pranimin e duave nuk i kan br fare dobi, sepse ushqimi e veshja e tij ka qen prej haramit, dhe sht furnizuar me haram. Andaj, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: E si ti prgjigjet All-llahu ktij njeriu. Kto jan pra, kushtet e pranimit t duave, nse kto nuk plotsohen prgjigjeja e duas sht larg, e nse plotsohen kto dhe nuk has n prgjigje prej All-llahut (subhanehu ue teala) kjo me siguri sht prej urtsis s All-llahut (subhanehu ue teala) q e din vetm Ai, ndoshta ju dshironi di por ajo sht e keqe pr ju. O se ndoshta All-llahu me kt dshiron tia largon ndonj t keqe edhe m t madhe q ai nuk e din ose don All-llahu (subhanehu ue teala) q pr shkak t ksaj tia shumfishoj shprblimin Ditn e Kijametit. Ashtuq nse nuk i pranohet duaja pas plotsimit t kushteve dhe nuk I largohet ndonj e keqe q sht edhe m e madhe, ky njeri i ka br shkaqet dhe nuk i sht pranuar duaja, e me kt All-llahu ia shumfishon shprblimin Ditn e Kijametit me di m t madhe dhe m t plot. Me rndsi poashtu sht q mos t bhet njeriu i padurueshm n pranimin e duas, sepse kjo sht prej shkaqeve t mospranimit t duave, si shihet n hadithin ku thot Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): Secilit nga ju i pranohet duaja nse nuk ngutet, i than: O i drguar, e si ngutet?! Tha: Ather kur thot: U luta, u luta, u luta dhe nuk mu pranua duaja.[2] Pra, nuk i ka hije njeriut q t bhet i padurueshm n pranimin e duave, ashtuq pastaj t mrzitet dhe t largohet nga duaja. Por, duhet q vazhdimisht t bj dua, sepse do dua me t ciln i lutesh All-llahut (subhanehu ue teala) sht adhurim me t cilin afrohesh tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe ti shton shprblimet. E ti vlla, bn sa me tepr lutje pr t gjitha shtjet, t prgjithshme apo t veanta pr ty, t mdhaja apo t vogla.
___________________ [1] Transmeton Muslimi [436] [2] Transmeton Buhariu [6340] dhe Muslimi [2735]
Sikur mos t kishte nga duaja dobi tjetr pos asaj s sht adhurim, do t mjaftonte kjo si shkak pr t mos u larguar nga duaja. All-llahu na ndihmoft.
P-21: sht Ihlasi (sinqeriteti)? Dhe sht dispozita kur dikush me adhurimin e tij ka pr qllim dik tjetr? Prgjigje: Kuptimi i sinqeritetit pr All-llahun (subhanehu ue teala) sht: Njeriu me adhurim in e tij t ket pr qllim afrimin tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe shprblimin e Tij. E nse me adhurimin e tij ka pr qllim di tjetr, ajo mund t jet njra prej llojeve vijuese: Lloji i par: Me adhurimin e tij t ket pr qllim afrimin te dikush tjetr pos All-llahut (subhanehu ue teala) dhe t arrij lvdim te njerzit. Kjo gj i zhduk punt e mira dhe sht shirk. Transmeton Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Ka thn All-llahu:Un jam m i panevojshmi pr shok, e kush bn ndonj vepr duke M shoqruar n at vepr dik tjetr, largohem nga ai dhe vepra e tij.[1] Lloji i dyt: Me adhurimin e tij t ket pr qllim arritjen e ndonj qllimi t dunjas, sikurse post, autoritet ose pasuri dhe jo afrimin tek All-llahu (subhanehu ue teala). Kjo i asgjson veprat e tij dhe nuk afrohet tek All-llahu, sepse Ai ka thn: Kush ka pr qllim jetn e ksaj bote dhe t mirat e saj, Ne do tu plotsojm atyre shprblim in e veprave t tyre n t, dhe atyre nuk do tu m ungoj gj. T ktillve n botn tjetr u prket vetm Xhehennem i, e ajo q vepruan dhe punuan ka dshtuar dhe sht asgjsuar. [Hud: 15-16]. Dallimi mes ksaj dhe asaj m par sht se i pari ka pr qllim q njerzit t thon se ku e adhuroka All-llahun (subhanehu ue teala) shum, ndrsa i dyti nuk e ka kt qllim dhe nuk i intereson e lvdoi dikush apo jo. Lloji i tret: Me adhurimin e tij t ket pr qllim afrimin tek All-llahu (subhanehu ue teala) si dhe dobin e ksaj dunjaje q mund t arrihet prej atij adhurimi. Sikurse pas qllimit pr adhurimin e All-llahut me abdest t ket pr qllim relaksimin dhe pastrtin e trupit, me namaz t ket pr qllim gjimnastikn, me agjrim paksimin e peshs dhe me Haxhin t ket pr qllim pamjen e vendeve interesante dhe haxhilert. Kjo e mangson shprblimin e Ihlasit, n rast se qllimi pr adhurimin e All-llahut sht m i madh sesa dobia, mirpo pr kt nuk ka ndonj mkat, sikurse thot All-llahu
________________________ [1] Transmeton Muslimi [2985]
(subhanehu ue teala): Nuk sht mkat pr ju t krkoni begati nga Zoti juaj [elBekare: 198]. E nse qllimi m i madh nuk sht adhurimi i All-llahut (subhanehu ue teala) ai n Ahiret nuk ka shprblim pr at vepr, bile frigohem se ndoshta edhe mund t bj mkat, sepse adhurimin e All-llahut (subhanehu ue teala) q sht prej qllimeve m t mdhja- e ka br si mjet pr dobit e ksaj bote t pavlefshme. Ky sht sikur ata pr t cilt ka thn All-llahu (subhanehu ue teala): Ka prej tyre q do t bjn vrejtje n ndarjen e lmoshs, nse u jipet nga ajo ata mbesin t knaqur, e nse nuk u jipet, ata hidhrohen. [et-Teube: 58]. Transmeton Ebu Davudi n Sunenin e tij nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se nj njeri tha: O i drguar, dikush don t bj xhihad dhe me t dshiron ndonj t mir prej t mirave t dunjas?! E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: Ai nuk ka shprblim[1], ia prsriti tri her e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thonte: Ai nuk ka shprblim. Poashtu tregohet n dy Sahiht nga Omeri (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush shprngulet (bn hixhret) pr t fituar di prej dunjas ose pr ta martuar ndonj grua, shprngulja e tij sht pr at q ka vendosur.[2] E nse qllimi i tij sht i barabart, pr adhurim dhe pr dobi t dunjas, ather duhet t shihet, por prapseprap mendoj se m e vrteta sht se ai nuk ka shprblim pr veprn, ngase ai n kt rast sht sikurse ai q vepron pr All-llahun dhe pr diknd tjetr. Dallimi mes ktij lloji dhe atij m par sht se tek ai i llojit t mparshm, dukshm shihet se aspak nuk e ka pr qllimadhurimin e All-llahut (subhanehu ue teala) por ai dshiron vetm at (dobin e dunjas) q ia mundson adhurimi i All- llahut (subhanehu ue teala). Nse dikush thot: Si mund ta dijm se kur qllimi sht m i fort pr adhurim dhe kur pr dobi t dunjas? Themi: Shihet mirfilli ather kur njeriu pasiq e kryen adhurimin, nuk interesohet se a ka arritur ndonj dobi t dunjas apo jo, kjo t jep t kuptosh se qllimi kryesor i ktij sht adhurimi i All-llahut (subhanehu ue teala). Sidoqoft, nijeti (qllimi) q sht fjal e zemrs, shtja e saj sht e madhe dhe e rrezikshme. Mund t t ngrit n gradn e t sinqertve ose t t gjuaj te m t poshtmit e Zjarrit.
________________________ [1] Transmeton Ebu Davudi [2516] dhe Nesaiu [3140]. [2] Transmeton Buhariu [1] dhe Muslimi [1907].
Disa nga Selefi kan thn: Nuk kam luftuar dika me luft m t fort sesa Ihlasin (sinqeritetin). Lusim All-llahun t na jep neve dhe juve sinqeritet n vepra dhe ti prmirsoj punt tona.
P-22: Cili sht medhhebi (mendimi) i ehli sunne uel xhemaa lidhur me shpresn dhe frikn? Prgjigje: Dijetart, lidhur me at se friks apo shpress duhet dhn prparsi kan disa mendime: Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thn: Shpresa dhe frika e njeriut duhet t jen nj, mos ti jep prparsi njrs ndaj tjetrs, e nse ndonjrs i jep prparsi, ai shkatrrohet. Shkatrrohet ngase, poqese i jep prparsi shpress, ndodh q ta ndij veten t sigurt, n momentin kur sht n hidhrim t All-llahut (subhanehu ue teala) me veprat q i bn, e nse i jep prparsi friks ndodh q ti kpus shpresat nga Mshira e All-llahut (subhanehu ue teala). Disa dijetar kan thn: Duhet ti jipet prparsi shpress gjat kryerjes s veprave t mira, dhe ti jipet prparsi friks n rast t dshirs pr vepra t kqija. Sepse kur bn vepra t mira, kjo i patjetrson q t ket mendim t mire pr All-llahun, ashtuq i jep prparsi shpress, d.m.th. shpress lidhur me pranimin e asaj vepre nga ana e All-llahut (subhanehu ue teala). E kur t dshiron t bj vepr t keqe, i jep prparsi friks, ashtuq t mos bie n t. Disa tjer kan thn: I shndoshi duhet ti jep prparsi friks, e i smuri duhet ti jep prparsi shpress. Sepse kur i shndoshi i jep prparsi friks, ai largohet prej mkateve, e i smuri kur i jep prparsi shpress, e takon All-llahun (subhanehu ue teala) duke pasur mendim t mir pr T. E mendimi im pr kt shtje sht se kjo dallon ashtu si dallojn gjendjet e njerzve. Kur njeriu frigohet se poqese i jep prparsi friks, me kt do ti kput shpresat n mshirn e All-llahut (subhanehu ue teala) ky e ka pr obligim ta largoj kt dhe ti jep prparsi shpress. E nse frigohet se poqese i jep prparsi shpress, me kt do ta ndiej veten t sigurt duke qen n hidhrim t All-llahut me veprat q i bn, ky e ka pr obligim ta largoj kt dhe ti jep prparsi friks.
Nj gj sht e vrtet, njeriu sht mjek i vetvetes nse e ka zemrn e gjall, e ai q e ka zemrn e smur, nuk mundohet pr ta shruar at dhe nuk i shikon gjendjet e saja, ktij edhe nuk i intereson kjo shtje.
P-23: Brja e sebepeve (shkaqeve) a konsiderohet m ohim i tevek-kulit (mbshtetjes n All-llahun)? Disa njerz n fillim t lufts s Gadishullit Arabik, i bn shkaqet (u pregatitn), e disa t tjer i ln ato, duke thn se ata jan t mbshtetur n All-llahun (subhanehu ue teala)? Prgjigje: O bligime ka besimtari q zemrn e tij ta lidh pr All-llahun (subhanehu ue teala) t besoj fort se All-llahu (subhanehu ue teala) sht Ai i Cili i sjell dobit dhe i largon t kqijat, si dhe ta dij se mbretria e Toks dhe e qiejve i takon vetm Atij (subhanehu ue teala). All-llahu thot: Vetm All-llahut i takon dija pr fshehtsit e qiejve dhe t Toks, do shtje i kthehet vetm Atij, pra adhuroje At, m bshtetu tek Ai, se Zoti yt nuk sht i panjohur pr at q veproni. [Hud: 123]. Poashtu Musai (salAllahu alejhi ue selem) i tha popullit t tij: O populli im , nse i keni besuar All-llahut, vetm n T mbshtetuni, poqese jeni musliman. Ata iu prgjigjn duke i thn: All-llahut iu kem i mbshtetur, Zoti yn, mos i mundso popullit m izor t na sprovoj! Dhe me mshirn Tnde, na shpto prej popullit jobesimtar. [Junus: 84-86]. Poashtu ka thn All-llahu (subhanehu ue teala): e besimtart le t mbshteten tek All-llahu. [Al-Imran: 160]. Si dhe ka thn: Kush m bshtetet n All-llahun, Ai i m jafton atij, All-llahu do tia realizoj dshirn atij dhe All-llahu do gjje i ka br mas t caktuar. [et-Talak: 3]. Pra, besimtari e ka obligim t mbshtetet n Zotin e tij, Zotin e qiejve dhe Toks dhe t ket mendim t mir pr T. Por, duhet ti veproj sebepet pr t cilat ka urdhruar All-llahu (subhanehu ue teala) t veprohen. Veprimi i sebepeve q jan shkak pr ardhjen e t mirave dhe ndalimin e t kqijave, tregon besimin n All-llahun (subhanehu ue teala) dhe n Urtsin e Tij e assesi q e mohon tevek-kulin. Eja t shohim zotriun e atyre q mbshteten n All-llahun, t shohim Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) i cili i vepronte shkaqet e duhura pr at q kishte nevoj: ai para gjumit krkonte mbrojtje prej All-llahut me suret Felek dhe en-Nas, npr beteja e
vishte mburojn si dhe gropoi hendekun prreth Medines ather kur e rrethuan grupet e idhujtarve. All-llahu (subhanehu ue teala) prej mirsis s Tij ka krijuar gjra me t cilat njeriu mund t mbrohet npr luftra dhe pr kt meriton falnderim. N Kuran pr Davudin (alejhi selam) thot: Ne i msuam atij edhe artin e prodhim it t km ishave metalike si m buroj pr tu m brojtur n luft, a do t jeni falnderues pra? [el-Enbija: 80]. E urdhroi Davudin (salAllahu alejhi ue selem) q ti bj ato me kualitet t lart dhe ti bj q me to t vishet i gjith trupi, ashtuq t jen m efikase pr mbrojtje. Nga kjo kuptojm, se ato vende t cilat presin ndonj luft, nuk kan kurrfar mkati n veprimin e shkaqeve, si jan prdorimi maskave kundr gazit pr ti mbrojtur vetet e tyre apo izolimi i shtpive t tyre q mos t deprtoj ky gas.[1] Kjo sht prej shkaqeve q t mbrojn prej dmeve, si dhe nuk ka aspak mkat nse furnizohen me m tepr ushqim dhe tjera, nse mendojn se do t ken nevoj pr to. Saher q rritet frika nga ajo (lufta), rritet edhe krkimi i mbrojtjeve. Por, prapseprap ata duhet t mbshteten tek All-llahu (subhanehu ue teala) i prdorin kto sebepe pr shkak se All-llahu (subhanehu ue teala) i ka br t ligjshme ato, e jo se ato jan esenca n arritjen e t mirave dhe largimin e dmeve. Si dhe e kan obligim ta falnderojn All-llahun (subhanehu ue teala) pr kt lehtsim q ua ka mundsuar dhe lejuar. E lus All-llahun (subhanehu ue teala) ta na mbroj nga do sprov dhe shkatrrim, t na jep iman dhe mbshtetje t fort dhe t na mundsoj veprimin e sebepeve t cilat i ka lejuar dhe sht i knaqur nga ato me neve. Me t vrtet Ai sht Bujar dhe i Ndershm. Paqa dhe Mshira e All-llahut qoft mbi t drguarin ton, Muhammedin, familjen e tij dhe gjith shokt e tij.
P-24: sht dispozita e m bshtetjes s plot n sebepe? Prgjigje: Mbshtetja n shkaqe sht tre lloj: Lloji i par: Ajo q konsiderohet mohim i teuhidit, ajo sht q njeriu t mbshtetet n dika, q nuk mund t ket ajo ndonj efekt dhe mbshtetet n t plotsisht, duke u
________________________ [1] Qllim ishte prmend gazin sepse e ka pr qllim Gadishullin Arabik. E atje nuk pritet se dikush mund t hyj dhe ti luftoj, por nse bhet ndonj luft, do t bhet fillim isht me helm ime. Si ndodhi n Irak. (sh.p)
larguar nga All-llahu (subhanehu ue teala) sikur ata q mbshteten n ata q jan n varre pr tua larguar ndonj fatkeqsi. Kjo gj sht shirk i madh q nxjerr prej Islamit. Dispozita e ktij sht ashtu si ka thn All-llahu (subhanehu ue teala): Ai i cili i shoqron All-llahut ndonj shok, All-llahu atij ia ndalon X hennetin, e vendi i tij do t jet Z jarri. Pr zullum qart nuk do t ket ndihtar. [el-Maide:: 72]. Lloji i dyt: T mbshtetet n ndonj sebep t ligjshm dhe t realt, duke qen neglizhent se kush sht shkaktari i vrtet q sht All-llahu- , kjo sht prej llojeve t shirkut q nuk nxjerr nga feja Islame. Sepse ai sht mbshtetur n shkak por e ka harruar Shkaktarin, All-llahun (subhanehu ue teala). Lloji i tret: T mbshtetet n shkak ashtu thjesht, ve pr at se sht shkak, duke qen i mbshtetur esencialisht n All-llahun (subhanehu ue teala). Beson se ky shkak sht prej All-llahut, nse do All-llahu e ndal nse do e l, dhe beson se shkaku nuk ka kurrfar ndikimi n Dshirn e All-llahut (subhanehu ue teala). Kjo nuk konsiderohet mohim i teuhidit, as pjesrishte as plotsisht. Edhepse ka shkaqe t ligjshme e t realta, duhet q njeriu t mos lidhet pr shkaqe, por duhet t lidhet pr All-llahun (subhanehu ue teala). I punsuari i cili e ka lidhur zemrn e vet plotsisht me drejtorin e tij duke e harruar shkaktarin e vrtet q sht All-llahu-, kjo sht nj lloj shirku, e nse beson se drejtori sht shkak (pr furnizimin e tij) e All-llahu (subhanehu ue teala) Shkaktar, kjo nuk sht mohim i teuhidit. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i bnte shkaqet duke qen i mbshtetur n Allllahun (subhanehu ue teala). P-25: sht dispozita e t fryerit (rukjes)[1]? Dhe sht dispozita e shkrimit t ajeteve dhe lidhjes s tyre n qaf t t sm urit? Prgjigje: T fryerit me Kur'ani ose me lutjet e lejuara pr t smurin q e ka goditur sihri (magjia) ose ndonj smundje tjetr sht i lejuar dhe nuk ka gj t keqe. Transmetohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u ka br rukje shokve t tij, prej gjrave me t ciln u ka br, sht edhe kjo lutje: O Zoti yn, All-llah, i Cili je n Qiell, i Shenjt sht emri Yt, Ti urdhron n Qiell dhe n Tok. Ashtu si sht mshira yte n Qiell bje edhe n Tok, zbrit nj mshir prej Mshirs Tnde dhe
_________________________ [1] Lexim it t Kur'anit ose lutjeve t ndryshme pr largimin e smundjes. (sh.p)
nj shrim prej Shrimit Tnd pr kt smundje[1], dhe u shndoshte. Poashtu prej lutjeve sht edhe kjo: N emr t All-llahut t bj rukje nga do smundje q t mundon dhe nga do shpirt dhe sy q t ka zili, All-llahu t shron, n emr t All-llahut t bj rukje.[2] Prej metodave sht edhe vnia e dors te vendi ku dhemb dhe t thuhet kjo lutje: Krkoj mbrojtje nga All-llahu dhe Krenaria e Tij nga e keqja t ciln e kam dhe q i frigohem[3], si dhe lutje t tjera q i kan prmendur dijetart prej transmetimeve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). E sa i prket shkrimit dhe lidhjes s tyre, pr kt ka dy mendime, disa e lejojn e t tjert e ndalojn, m afr t vrtets sht ndalimi i saj, sepse kjo gj nuk ka ngjar n jetn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) por ai e praktikonte leximin pr t smurin. Edhe nj her, sa i prket lidhjes s ajeteve dhe lutjeve n qaf t t smurit, n dor, ndr jastk apo dikund tjetr, kjo sht prej gjrave t ndaluara, sipas m t vrtets, sepse nuk sht praktikuar gjat jets s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) di e till. Secili q thot pr dika se sht shkak i dikaje, dhe t njjtn gj All-llahu nuk e ka quajtur shkak pr t, kjo pun e tij sht nj lloj shirku, sepse ai thot pr dika se sht sebep, pr t ciln nuk ka thn All-llahu (subhanehu ue teala). P-26: Rukja a konsiderohet m ohim i tevek-kulit? Prgjigje: Tevek-kuli sht mbshtetja e sinqert n All-llahun (subhanehu ue teala) pr arritjen e t mirave dhe largimin e t kqijave duke i vepruar shkaqet, t cilat i ka urdhruar All-llahu. Nuk quhet tevek-kul t mbshtetesh n All-llahun (subhanehu ue teala) duke mos i vepruar shkaqet. Mbshtetja n All-llahun (subhanehu ue teala) duke mos i vepruar shkaqet konsiderohet fyerje e All-llahut dhe Urtsis s Tij, qoft i Lartsuar Ai nga kto. All-llahu (subhanehu ue teala) i ka lidhur rezultatet me shkaqe, t cilat duhet t veprohen. Ktu na paraqitet nj pyetje: Cili prej njerzve ka qen me tevek-kul m t fort? Prgjigje: Ai sht i drguari, Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) ai i vepronte
_________________________ [1] Transmeton Ebu Davudi [3982] [2] Transmeton Muslimi [2186] [3] Transmeton Muslimi [2202]
shkaqet e mbrojtjes nga t kqijat. Po, ai kur u niste pr n luft veshte mburojn pr tu mbrojtur prej shigjetave, bile n luftn e Uhudit ka veshur dy mburoja, gjith kt e ka br si prgatitje pr at q mund t ndodh. Veprimi i shkaqeve nuk konsiderohet mohim i tevek-kulit me kusht q njeriu t beson se ato jan thjesht vetm shkaqe, dhe nuk kan ndikim pos me lejen e All-llahut (subhanehu ue teala). Pra, rukja, leximi i njeriut pr vetveten apo vllezrit e tij t smur, nuk konsiderohet mohim i tevek-kulit. Sepse dihet mirfilli se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i lexonte vetvetes dhe shokve t tij kur smuheshin. All-llahu e di m s miri. P-27: sht dispozita e m bajtjes s hajm alive? Prgjigje: Mbajtja e hajmalive sht dy lloj: Lloji i par: N hajmali t ket t shkruar Kur'an, pr kt lloj dijetart e hershm dhe t tashm kan dy mendime. Prej tyre ka t cilt e lejojn, duke thn se kjo hyn n fjalt e All-llahut (subhanehu ue teala): Nga K ur'ani q zbresim ka shrim dhe mshir pr besimtart. [el-Isra:: 82], dhe: Libr q ia kem i zbritur atij, e n t ka begati. [Sad: 29]. E prej begatis s tij sht edhe mbajtja e saj, pr largimin e t kqijave. E t tjert e kan ndaluar, duke thn: Kjo nuk sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se sht prej sebepeve t lejuara me t ciln largohen t kqijat. Esenca n shtje si kjo, sht ndalimi i saj. Ky sht mendimi i vrtet, pra, nuk lejohet mbajtja e hajmalive qofshin edhe prej Kur'anit, si dhe nuk lejohet t futish at ndr jastkun e t smurit (pr ta shruar at), varrjen e tij n mur ose di t ngjashme. Pr t smurin bhet dua dhe i lexohet Kur'an drejtprsdrejti, ashtu si bnte Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem). Lloji i dyt: N hajmali t ket t shkruar jo Kur'an, por dika e cila nuk mund t kuptohet. Kjo nuk lejohet assesi. Aty nuk dihet se ka shkruhet, disa njerz npr to shkruajn shenja sekrete, gjra q iu besojn dhe shkronja t prziera q nuk mund ti lexosh e ti kuptosh.
Kjo sht prej bidateve, sht haram dhe nuk lejohet n asnj mnyr. All-llahu e di m s miri. P-28: A lejohet shkrim i i disa ajeteve si p.sh. A jetul Kursin npr en t ushqim it, me qllim t shrim it? Prgjigje: E kemi obligim ta dijm se Libri i All-llahut (subhanehu ue teala) sht m krenar dhe m i lart sesa t nnmohet dhe t keqprdoret deri n kt shkall. Si mundet shpirti i nj besimtari q ta vej Kur'anin apo ajetin m madhshtor (Ajetul Kursin) n en n t ciln do t pin, ashtuq ta nnmoj, ta gjuaj npr shtpi dhe t luajn fmit me t?! Kjo gj padyshim se sht haram, dhe obligimsht pr ata t cilt kan ksisoj ene, ti fshijn ajetet q gjinden n to, nse nuk mundet le t shkoj te ai q i ka prodhuar pr ti fshir ato ajete. Nse nuk ka mundsi edhe kt ather ai e ka obligim t gropon nj grope n ndonj vend t pastr dhe ti fus aty. E lnia e tyre n shtpi ashtu me nnmim dhe keqprdorim, duke pir dhe luajtur fmit me to, mjekimi me Kur'an n kt mnyr nuk ka ndodhur te Selefi. P-29: Disa prej talebeve (nxnsve) msojn npr disa vende Islame se medhhebi i Ehli Sunnetit sht: Besimi n emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) pa br kurrfar ndryshimi, mohimi, prngjasimi apo prshkrimi t mnyrs. Poashtu dua t pyes pr ndarjen e Ehli Sunnetit n dy shkolla: Shkolla e Ibn Tejmijjes (rahimehullah) dhe nxnsve t tij dhe shkolla e Esharijve dhe Maturidijve, a sht kjo ndarje e vrtet? Si dhe far qndrim i duhet t ket m uslimani kundrejt dijetarve q bjn tevil?[1] Prgjigje: Padyshim se ajo q e msojn talebet npr ato shkolla se medhhebi i Ehli Sunnetit sht: Besimi n emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) pa br kurrfar ndryshimi, mohimi, prngjasimi apo prshkrimi t mnyrs, sht n pajtim t plot me realitetin e medhhebit t Ehli Sunnetit, si shihet kjo te librat e mdhaja dhe t vogla t Ehli Sunnetit, kshtu sht e vrteta ashtu si ka ardhur n Kur'an, Hadith dhe n fjalt e Selefit. N kt aludon edhe meditimi dhe mendja e shndosh. Tani nuk e kemi temn n sjelljen e argumenteve nj nga nj, ngase pyetsi nuk e krkoi kt. Ne do ti prgjigjemi detajisht pr pyetjen e tij q ka t bj me ndarjen e Ehli Sunnetit n dy grupe, gjegjsisht n dy shkolla:
_______________________ [1] Tevil d.m .th. ndryshim i kuptimit t fjals nga kuptim i i vrtet. (sh.p)
E para: Shkolla e Ibn Tejmiut (rahimehullah) dhe nxnsve t tij, t cilt e ndalojn ndryshimin e kuptimit t argumenteve nga ajo q kuptohet n shikim t par. E dyta: Shkolla e Esharijve dhe Maturidijve, t cilt e bjn t obliguar ndryshimin e kuptimit t argumenteve q kan t bjn me emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala). Themi: Dihet mirfilli se mes ktyre dy shkollave ka kundrshtim t qart n lidhje me emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala). Msuesit e shkolls s par e bjn t obliguar kuptimin e argumenteve ashtu si jan, argumentet q kan t bjn me emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) duke mohuar at q sht obligim pr tu mohuar, sikurse prngjasimi apo prshkrimi i mnyrs. Ndrsa kta t shkolls s dyt e bjn t obliguar ndryshimin e kuptimit t argumenteve q kan t bjn me emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala). Kto dy medhhebe[1] kan dallim t plot mes vete, kjo shihet nga shembulli vijues: All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: prkundrazi, dy duart e Tij jan gjrsisht t shtrira, dhe Ai furnizon ashtu si t doj. [el-Maide: 64]. Poashtu ka thn, n rastin kur e qortoi Iblisin kur refuzoi ti bj sexhde Ademit [Alejhi selam): Tha: O Iblis, t ndaloi ty q t mos i biesh n sexhde atij, t cilin e kijova me dy duart e Mia. [Sad: 75]. Pr dy duart t cilat ia ka prshkruar All-llahu (subhanehu ue teala) Vetvetes, mes ktyre dy shkollave ka mospajtim. Ata t shkolls s par kan thn: E kemi obligim ti kuptojm ashtu si jan, d.m.th. se All-llahu ka dy duar, n at mnyr ashtu si i prkon Atij (subhanehu ue teala). E ata t shkolls s dyt kan thn: Duhet t ndryshohet kuptimi i par i tyre dhe sht e ndaluar t thuhet se All-llahu ka dy duar. M pas ky grup ka kundrshtim mes vete se me duar sht pr qllim Fuqia apo Mirsia e All-llahut (subhanehu ue teala). Nga ky shembull u qartsua se kto dy rrug jan t ndryshme dhe n kundrshtim mes vete, e pas gjith ktij dallimi nuk mundet q t bashkohen n nj fjal, n fjaln Ehli Sunne. D.m.th. sht patjetr q me kt emr t veantohet njri prej ktyre dy grupeve, urdhro pra, t gjykojm drejt! Ti vndojm n peshoren e drejtsis, n
______________________ [1] Medhheb quhet do mendim apo qndrim i nj dijetari, qoft ai mendim vetm i tij apo edhe i nxnsve t tij. E nuk sht e vrtet se medhhebe jan vetm katr, (Medhhebi Hanefij, Shafiij, Hanbelij dhe Malikij) por ato jan m t njohurat, dhe n t shum tn e shtjeve m t vrtetat. (sh.p)
peshoren e Kur'anit, Sunnetit dhe fjals s sahabve dhe pasuesve t tyre me sinqeritet, si jan selefi dhe imamt e tyre. N kt peshore, n asnjrn prej mnyrave, qoft ajo aludim, prmbajtje n brendsi, pajtim apo domosdoshmri nuk ka di nga ajo q thon msuesit e shkolls s dyt. Prkundrazi, n kt peshore qart shihet se e vrteta sht me ata t shkolls s par. Pra, emrtimi me emrin 'Ehli Sunne' sht veanti e atyre t shkolls s pare dhe me kt emr nuk mund t emrtohen ata t shkolls s dyt. Ngase emrtimi i t dyve me kt emr sht krim dhe bashkim mes dy t kundrtave. Krimi sht i ndaluar me Sheriat ndrsa bashkimi mes dy t kundrtave sht i pamundshm logjikisht. Sa i prket fjals s atyre t shkolls s dyt, ku thon: "Nuk ka kurrfar ndalese q emrat dhe cilsit e All-llahut t bhen te'vil[1], prderisa nuk bien n kundrshtim me ndonj argument t Sheriatit". Pr kt themi: Vet ndryshimi i kuptimit t fjals pa argument sht kundrshtim i argumentit dhe sht e folur pr All-llahun (subhanehu ue teala) pa dije. Ndrsa All-llahu (subhanehu ue teala) ka ndaluar nga kjo duke thn: "Thuaj: Zoti im i ndaloi vetm t kqijat e turpshme, qofshin ato t hapta ose t fshehta! N daloi mkatin, ndaloi shtypjen e tjetrit pa t drejt, ndaloi t'i mvishni All-llahut shok pa patur kurrfar argumenti dhe ndaloi t thoni pr All-llahun at q nuk e dini se sht e vrtet". [el-Araf: 33]. Dhe ka thn: "Mos iu qas asaj pr t ciln nuk ke njohuri, sepse t dgjuarit, t pam urit dhe zemra, pr t gjitha kto ka prgjegjsi". [el-Isra: 36]. Kta q i bn te'vil emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) nuk kan ndonj dituri bazore apo meditim logjik. Nuk kan gj, pos disa dyshime me t cilat argumentojn, e q ato dyshime bien ndesh mes vete, bile po t besoheshin ato dyshime ashtu si thon ata, do t patjetrsoheshte t thuheshte se All-llahu ka mangsi n Veten e Tij, cilsit dhe n shpalljen (Kur'anin) e Tij. E kjo mangsi do t ishte n mas m t madhe n krahasim me at q mendojn ata se po t liheshin ato emra dhe cilsi ashtu si jan, pa iu br kurrfar te'vili[2], do t
_________________________ [1] Te'vil quhet ndryshim i i kuptim it t fjals nga kuptim i i vrtet. [2] Ngase, kur ky grup i bri te'vil emrat dhe cilsit, i bri duke u arsyetuar se po t lihen ashtu, athere duhet t them i se All-llahu ka mangsi d.m .th. ka nevoj pr di. P.sh. nse them i se Allllahu (subhanehu ue teala) ka dor, kjo sht mangsi pr T, sepse Ai nuk ka nevoj pr dor. Mirpo kjo ka ndodhur ngase ata fillim isht kan gabuar kur All-llahun, emrat dhe cilsit e Tij i kan krahasuar me krijesat, ashtuq rezultati iu ka dalur se kjo sht mangsi pr All-llahun, e tek Ai nuk duhet t ket mangsi. (sh.p.)
patjetrsoheshte mangsi. Tani nuk e kemi temn pr kt q t zgjerohemi m tepr. Qllimi yn sht t tregojm se emrtimi me Ehli Sunne nuk mund t'u bhet t dy grupeve, pasiq dallimi mes tyre sht shum i qart. Kt emr e meriton vetm ai q sht n pajtim me Sunnetin, e nuk ka dyshim se ata t shkolls s par (q nuk bjn te'vil) jan ata q e meritojn kt emr, e jo ata t shkolls s dyt (q bjn te'vil). Kt e sheh ai q i studion kto dy rrug me dituri dhe drejtsi. Pra, nuk sht e vrtet ndarja e Ehli Sunnetit n dy grupe, por Ehli Sunneti jan nj grup. Ndrsa ata q argumentojn me fjaln e Ibn Xhevziut n kt tem, iu themi: argumentohet pr fjalt e dijetarve, por nuk argumentohet me fjalt e tyre, poashtu fjala e nj dijetari nuk sht argument mbi fjalt e dijetarve tjer. E ata q thon se Imam Ahmedi e ka br tevil hadithin: Zemrat e njerzve jan mes dy gishtave prej gishtave t er-Rahmanit (All-llahut), hadithin: Guri i zi (q gjindet te Kabeja) sht e djathta e All-llahut n Tok, si dhe ajetin: Ai sht me juve kudo q t jeni [Hadid: 4]. Ktyre iu themi: Nuk sht e vrtetuar se Imam Ahmedi i ka br tevil dy hadithet e lartprmendura. Shejhul Islam Ibn Tejmije n fetvat e tij vllimi i pest, faqe 398 nga prmbledhja e Ibn Kasimit, ka thn: at q thot Ebu Hamid el-Gazaliu se Ahmedi nuk ka br tevil, prve n kto tri vende: n hadithin: Zemrat e njerzve jan mes dy gishtave prej gishtave t er-Rahmanit (All-llahut), hadithin: Guri i zi sht e djathta e All-llahut n Tok, dhe: Un e ndiej se ndihma e All-llahut vjen nga ana e Jemenit , kjo sht gnjeshtr mbi Ahmedin, askush nuk e transmeton kt nga ai me zinxhir t vrtet dhe nuk dihet se dikush prej shokve t tij e ka thn kt nga Ahmedi . Fjaln e All-llahut (subhanehu ue teala) : Ai sht me juve kudo q t jeni, Imam Ahmedi nuk e ka br tevil, por e ka komentuar n at q aludon ajo fjal, e ka komentuar duke thn se sht pr qllim dituria e All-llahut (subhanehu ue teala) e me kt ti kundrshtoj Xhehmijt, t cilt thon se All-llahu gjindet n do vend me Qenien e tij qoft i lartsuar All-llahu nga kjo fjal-. Pra, Imam Ahmedi ka treguar se shoqrimi (d.m.th. fjala me) n kt ajet sht pr qllim t prthkuarit e krijesave, e ktu hyn edhe t prthkuarit me dituri. Kshtu e ka komentuar, ngase dihet mirfilli se shoqrimi nuk do t thot shkrierje n njri tjetrin dhe przierje.
Kjo shihet nga shembujt vijues: ne themi: M dha t pij qumsht me uj. Poashtu thuhet: U fala me xhemat, dhe thuhet: Filani sht me bashkrshorten e vet. N shembullin e par nnkuptohet przierje e plot, n t dytin, nnkuptohet pjesmarrje n vend dhe vepr, por pa przierje, e n shembullin e tret nnkuptohet shoqrimedhepse n t nuk ka pjesmarrje n vend e as vepr. Kur t bhet e qart kjo se kuptimi i shoqrimit dallohet sipas asaj se kujt i shoqrohet, ather qartsohet edhe ajo se shoqrimi i All-llahut me krijesat dallon nga shoqrimi i krijesave me krijesat. D.m.th. nuk mund t nnkuptohet shkrirje dhe przierje me krijesat e tij apo pjesmarrje n vend, sepse kjo sht e pamundur pr shkak se sht vrtetuar se Ai sht i ndar nga krijesat e Tij dhe sht i Lart mbi krijesat e Tij. Ajeti pra, kuptohet kshtu: Ai sht me neve edhepse gjindet mbi Arsh, mbi qiejt. Ai na prthkon neve me dituri, fuqi, mbretri, dgjim, shikim, qeverisje dhe gjra tjera q i prkojn Atij (subhanehu ue teala). Ai i cili e komenton kt ajet me dituri, nuk ia ka ndryshuar kuptimin, dhe kt nuk e konsideron askush si tevil, prve atij i cili shoqrimin (d.m.th. fjaln me ose di t ngjashme) e kupton si pjesmarrje n vend apo przierje dhe shkrirje n fardo rasti q thuhet kjo. Kt e qartsuam m lart se kjo nuk kuptohet njjt n do rast. Kjo sht sa i prket asaj q sht transmetuar se Imam Ahmedi i ka br tevil kto tri tekste t Sheriatit. Ndrsa sa i prket direkt atyre teksteve, sht ajo q tham me hert, se nuk konsiderohet si tevil nse ajeti i lartprmendur komentohet se sht pr qllim dituria. Sepse ky sht komentim i ajetit n at q aludon, e jo ndryshim i kuptimit t vrtet t tij. Ndrsa hadithin: Zemrat e njerzve jan mes dy gishtave prej gishtave t erRahmanit (All-llahut), dhe jan si nj zemr, i ndryshon ato si t doj Vet, e ka transmetuar Imam Muslimi n Sahihun e tij, kaptina e Kaderit te titulli i tret, numr 17, faqe 2045. Ehli Sunneti kt hadith nuk e bn tevil por e beson ashtu si kuptohet hadithi, d.m.th. vrtetohet se All-llahu (subhanehu ue teala) ka gishta, por ashtu si i prket Atij. Pr at se zemrat tona jan mes gishtave t Tij, nuk do t thot se All-llahu i prek zemrat tona, sepse edhe ret notojn mes Qiellit e Toks, por nuk e prekin as Tokn e as
Qiellin, kshtu sht edhe me zemrat e njerzve, q jan mes gishtave t All-llahut (subhanehu ue teala) dhe nuk do t thot prekje aspak. Pr hadithin tjetr: Guri i zi sht e djathta e All-llahut n Tok, themi at q ka thn Shejhul Islam Ibn Tejmijje (rahimehullah) n fetvat e tij fq.397 v.6 nga prmbledhja e Ibn Kasimit, ai thot: Transmetohet nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me zinxhir t pavrtetuar, ndrsa njihet si fjal e Ibn Abbasit (radijAllahu anhu) se ka thn: Guri i zi sht e djathta e All-llahut n Tok, kush e prshendet dhe e puth at, sht sikurse ta kishte prshendtur All-llahun (subhanehu ue teala) dhe sikur ta puthte (dorn) t djathtn e Tij, e n faqen 44 nga vllimi i tret thot: sht e qart se guri i zi nuk sht prej cilsive t All-llahut (subhanehu ue teala) dhe nuk sht (dora) e djathta e Tij n t vrtet, sepse ka thn: e djathta e All-llahut n Tok, pra e ka kufizuar, n Tok dhe nuk e ka prgjithsuar, sikur t kishte thn: e djathta e All-llahut (vetm kshtu), dhe e dim se e kufizuara sht krejt tjetr nga e prgjithshmja. Dhe ka thn: kush e prshendet dhe e puth at, sht sikurse ta kishte prshndetur All-llahun (subhanehu ue teala) dhe sikur ta puthte (dorn) t djathtn e Tij, e dihet mirfilli se i prngjasuari sht tjetr nga ajo me t ciln prngjasohet. Them: Hadithi n fjal, pra, nuk aludoka n ndonj prej cilsive t All-llahut (subhanehu ue teala) i cili sht komentuar ndryshe nga ajo q aludon. Andaj, nuk mund q ky komentim t quhet tevil. E sa i prket fjals q thon se ka dy shkolla, njra e Ibn Tejmijjes, u themi se kjo sht gabim, sepse dikush mund t mendon se i pari q i ka pasur kto mendime ka qen Ibn Tejmijju (rahimehullah), e kjo nuk sht e vrtet, sepse Ibn Tejmijju i ka pasur ato mendime q i kan pasur gjeneratat e para t muslimanve dhe Imamt e ktij U mmeti. Pra, nuk sht ai q e ka shpikur kt shkoll ashtu si kuptohet nga fjala e pyetsit, e me kt tia ul pozitn ksaj shkolle. All-llahu na ndihmoft. E qndrimi yn ndaj atyre q bjn tevil, themi: Pr at q dim se ka qllim t mir dhe shihet sinqeriteti i tij n fe dhe pasimin e Sunnetit, themi se sht i arsyetuar pr tevilin q e ka br. Por, arsyetimi pr t nuk na pengon q t sqarojm mnyrn e gabuar t tij q sht n kundrshtim me rrugn e Selefit, d.m.th. kuptimin dhe besimin e teksteve ashtu si jan, pa prngjasime dhe prshkrim mnyre. Pra, duhet t bhet dallim mes gjykimit t fjals dhe thnsit t saj dhe mes veprs dhe vepruesit t saj. Fjala e gabuar, nse sht si rezultat i mundit pr t dhe me qllim t mir, nuk duhet t qortohet thnsi i saj, prkundrazi ai ka shprblim pr mundin q ka dhn, ngase
Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur t gjykon gjyqtari, i cili jep mundin dhe ia qllon, i ka dy shprblime, e nse gjykon pas mundit q e jep dhe gabon, ky e ka nj shprblim[1]. [Muttefekun alejhi]. E cilsimi i tij me dalalet (humbje), duhet t shikohet, nse sht pr qllim dalaleti pr t cilin qortohet njeriu dhe urrehet, ky cilsim nuk i bhet ndonjrit sikur ky q e prmendm, pr t cilin dihet se ka pasur qllim t mir, si dhe njihet pr sinqeritetin q e ka n fe dhe pasimin e Sunnetit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). E nse cilsohet me dalalet, por nuk sht pr qllim qortimi i thnsit t asaj fjale, nuk ka gj t keqe, sepse ky nuk sht si dalaleti i lartprmendur. Ngase ai njeri i ka qlluar mjetet, ka dhn mundin e tij pr t arritur deri te e vrteta, por rezultati i tij sht dalalet sepse sht n kundrshtim me t vrtetn. Mendoj se me kt sqarim t gjr largohet problematika q u rreh. All-llahu na ndihmoft. P-30: Si sht besim i i Ehli Sunnetit lidhur me emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala)? Cili sht dallim i mes emrit dhe cilsis? Nga pohimi i emrit a sht i domosdoshmedhe pohim i i cilsis q prm ban ai emr? Dhe nga pohim i i cilsis a sht i domosdoshmedhe pohim i i em rit q prm ban ajo cilsi? Prgjigje: Besimi i Ehli Sunnetit lidhur me emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) sht pohimi i gjith atyre emrave dhe cilsive t cilat All-llahu ia ka pohuar Vetvetes, pa kurrfar ndryshimi, mohimi, prshkrimi apo prngjasimi. Dallimi mes emrit dhe cilsis sht se emr sht ajo me t ciln All-llahu (subhanehu ue teala) e ka emrtuar Vetveten, ndrsa cilsi sht ajo me t ciln e ka cilsuar Vetveten, mes ktyre ka dallim t qart. Emri sht si shenj me t ciln njihet All-llahu (subhanehu ue teala) e q n vete prmban edhe cilsi. Nga vrtetimi i emrit bhet e domosdoshme edhe vrtetimi i cilsis q prmban ai emr. Sikur q sht n ajetin: Vrtet All-llahu sht Fals dhe Mshirues. Gafur (fals) sht emr, por n t njjtn koh patjetrson cilsin se Ai fal, dhe emir Rahim (Mshirues) patjetrson cilsin e mshirs. Por nga vrtetimi i cilsis nuk sht e domosdoshme t patjetrsohet vrtetimi i emrit. Nga cilsia e t folurit q ka All-llahu (subhanehu ue teala) nuk mund t themi se Allllahun mund ta emrtojm me emrin Fols.
_____________________ [1] Transmeton Buhariu [7352] dhe Muslimi [1716].
Pra, sipas ksaj po e shohim se cilsit kan kuptim m t gjer sepse do emr n vete prmban cilsi, por jo edhe do cilsi emr. P-31: Emrat e All-llahut (subhanehu ue teala) a kan numr t kufizuar? Prgjigje: Ato nuk kan numr t caktuar, argument pr kt sht fjala e Resulullllahut (salAllahu alejhi ue selem) n hadithin e vrtet: O Zot, un jam robi yt, i biri i robit dhe robreshs tnde t lutem me do emr Tndin, q e ke emrtuar Vetveten, apo e ke zbritur n Librin Tnd, ose ia ke msuar donjrit prej robrve tu apo q sht n diturin Tnde t pakufishme.[1] Ai emr q gjindet n diturin e pakufishme t All-llahut, nuk mund ta dijm ne at, pasiq nuk dihet d.m.th. emrat e Tij jan t pakufizuar. Ndrsa fjaln q e ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): All-llahu i ka nntdhjet e nnt emra, kush i numron ato, do t hyj n xhennet[2]. Nuk sht pr qllim ktu se Ai i ka vetm kto emra, por kuptimi sht se kush i numron kto emra do t hyj n xhennet. Fjala e tij: ..kush i numron ato.. sht plotsim i fjalis s par dhe nuk sht fjali n vete. Kjo fjali i ngjan fjalis: I kam njqind kuaj, i kam br gati ato pr xhihad n rrug t All-llahut, nuk do t thot kjo se ai nuk ka me shum kuaj, por do t thot se kto njqind i ka t gatshm pr kt gj. Shejhul Islami Ibn Tejmijju ka prmendur pajtimin e dijetarve t shkencs s hadithit se hadithi n t cilin prmenden n numr t kufizuar emrat e All-llahut nuk sht i vrtet dhe kjo sht e vrtet pr shkak t mospajtimit t madh q ekziston pr kt shtje. Ata t cilt mundohen t thon se ai hadith sht i vrtet thon: Kjo shtje sht me rndsi t madhe, sepse ajo ta mundson hyrjen n Xhennet, e shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) me siguri e kan pyetur se cilat jan ato emra, ashtuq ai ua ka treguar emrat e All-llahut (subhanehu ue teala). Por, ne iu prgjigjemi atyre duke u thn se nuk sht ashtu, pr shkak se po t kishte qen ashtu, ather kto emra do t ishin edhe m t njohur sesa drita e Diellit, si dhe do t transmetoheshin edhe n dy Sahiht e njohur, sepse kjo sht shum me rndsi, e ne po shohim se ky hadith nuk na ka arritur prve nprmjet disa rrugve t dobta dhe mnyra t llojllojshme.
________________________ [1] Transmeton Ahmedi [1/391] [2] Transmeton Buhariu [2736] dhe Muslimi [2677]
E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk i ka treguar ato emra pr shkak t nj urtsie t madhe, e ajo sht q njerzit tì krkojn ato emra dhe t hulumtojn n Kuràn dhe sunnet, e n kt mnyr njihet i interesuari pr kt shtje nga i painteresuari. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me fjaln e tij kush i numron ato nuk e ka patur pr qllim q ato emra t shkruhen n ndonj flet dhe t prsriten derisa t msohen prmendsh, por, kuptimi i asaj fjale sht: N fillim: Msimi i tyre, Pastaj: Kuptimi i domethnies s tyre dhe S treti: Ta adhurosh All-llahun ashtu si aludojn ato emra, e kjo n dy mnyra: E para: Ta lutsh All-llahun me ato emra, sepse Ai ka thn: Dhe luteni All- llahun me ato emra. [el-A`raf: 180]. Ashtuq i bn ato si mjet pr krkesn tnde q ke, duke e zgjedhur emrin e prshtatshm pr at q krkon. Kur krkon falje nga All-llahu, i drejtohesh me emrin: O Fals, m fal mua, e assesi nuk do t thuash: O Dnues i Fort, m fal mua, sepse kjo mund t llogaritet si tallje, e me kt emr mund ta lusish m shpto nga dnimi Yt. E dyta: T mundohesh tì transformosh aludimet e ktyre emrave n adhurimin dhe sjelljen tnde. Emri i Tij Rahim aludon n mshir, pra, punoje punn e mir e cila ta sjell kt cilsi t muar. Ky sht kuptimi i fjals kush i numron ato. Ai i cili do t punoj n kt mnyr, meriton q si shprblim ta ket Xhennetin. P-32: Cili sht mendim i i sakt pr ngritjen (lartsin, eprsin) e All-llahut (subhanehu ue teala)? Dhe sht puna e atij i cili thot se Zotit nuk i prkasin gjasht ant, dhe se A i sht n zemrat e besimtarve? Prgjigje: Mendimi i sakt sht se All-llahu (subhanehu ue teala) me Qenien e Tij sht mbi krijesat e Tij. Ai ka thn: Nse nuk pajtoheni pr ndonj shtje, ather parashtrone at te Allllahu dhe te i Drguari, nse vrtet ju i besoni All-llahut dhe Ditn e Fundit. K jo sht m e dobishmja dhe prfundim i m i mir. [en-Nisa: 59]. Dhe ka thn: Pr do send q nuk pajtoheni, gjykim i pr t i takon All-llahut. [esh-Shura: 10]. Si dhe ka thn: Kur t thirren besimtart pr gjykim me ligjin e All-llahut dhe t Drguarit, e vetmja fjal e tyre sht t thon: Dgjuam dhe respektuam ! T tillt jan ata t shptuarit. Kush e respekton All-llahun dhe t Drguarin e Tij, i ka frikn All-llahut dhe i prm bahet udhzim it t Tij, t tillt jan ata fitimtart. [en-Nur: 51-52]. Dhe ka thn: Kur All-llahu ose i Drguari gjykojn pr ndonj
shtje, nuk i takon asnje besimtari apo besimtareje q n at shtje t bjn ndonj zgjidhje tjetr fare. E kush e kundrshton All-llahun dhe t Drguarin e Tij ai sht hum bur n nj hum bje t qart. [el-Ahzab: 36]. E poashtu ka thn: Pr Zotin tnd jo, ata nuk jan besimtar prderisa mos t t zgjedhin ty pr t gjykuar mes tyre, me kusht q mos t ndiejn paknaqsi nga gjykim i yt dhe prderisa t mos binden sinqerisht. [en-Nisa: 65]. Nse t sht br e qart se zgjidhja e mospajtimeve mes besimtarve, sht kthyerja te Libri i All-llahut dhe sunneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dgjimi dhe respektimi i tyre, moskrkimi i dikaje pos tyre dhe se besimi i vrtet nuk sht ndryshe prve kshtu, duke qen t knaqur dhe duke pasur bindje t plot pr at gjykim. Ather, dije se dalja nga kjo rrug ta patjetrson t biesh n fjalt e All-llahut: Dhe kushdo q kundrshton t Drguarin, pasi ti jet treguar qart atij rruga e drejt dhe ndjek rrug tjetr nga ajo e besimtarve, Ne do ta m bajm at n at drejtim q ai vet e ka zgjedhur. Dhe do ta djegim at n zjarr, dhe sa prfundim i keq q sht ai. [en-Nisa: 115]. Pra, sipas ksaj, ai i cili mediton pr kt shtje, shtjen e ngritjes s All-llahut me Qenien e Tij mbi krijesat e Tij, pas shikimit n Librin e All-llahut dhe nsunnetin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) do ti bhet e qart se Kurani dhe sunneti kan treguar qart nga t gjitha aspektet se All-llahu sht i ngritur me Qenien e Tij mbi krijesat, me shprehje t ndryshme, ato jan: 1. Informim i qart se All-llahu sht n qiej, ku thot: A mos vall ndjeheni t sigurt se Ai i Cili sht n qiell, nuk do t drgoj kundr jush vorbull uragani t egr? Ather do ta merrni vesh sa i tmerrshm ka qen kshillim i Im ? [el-Mulk 17]. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) duke e shruar nj t smur tha: O Zoti yn, All-llah, i Cili je n qiell [1] Poashtu ka thn: Pasha At n Dor t t Cilit sht shpirti im, nuk ka burr i cili e thrret gruan e vet n shtrat dhe ajo refuzon, e t mos jet i hidhruar Ai q sht n qiell, derisa t jet i knaqur ai burr me at grua. [Transmeton Muslimi][2] 2. Informim i qart se Ai sht mbi gjithka, All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Ai sht Mbizotruesi mbi robt e Tij. [el-Enam: 18]. Dhe thot: i frigohen Allllahut q sht mbi ta. [en-Nahl: 50]. E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur All-llahu mbaroi krijimin e krijesave, e ka shkruar tek Ai, mbi Arsh: Mshira Ime e ka tejkaluar hidhrimin Tim. [Transmeton Buhariu][3]
______________________ [1] Transmeton Ebu Davudi [3892] [2] Transmeton Buhariu [3237] dhe Muslimi [1436], dhe teksti sht nga Muslimi [3] Transmeton Buhariu [3194] dhe Muslimi [2751]
3. Informim i qart se disa gjra ngriten tek Ai dhe zbresin nga Ai. E dihet mirfilli se ngritja bhet pr lart si dhe zbritja ndodh nga lart, sikur q thot All-llahu (subhanehu ue teala) : tek Ai ngriten t gjitha fjalt e mira, ndrsa punt e mira edhe m tepr i lartsojn ato (fjal). [Fatir: 10]. Dhe thot: Tek Ai ngriten melekt dhe Xhibrili . [el-Mearixh: 4]. Poashtu thot: Ai rregullon do shtje nga Qiejt n Tok, pastaj ajo shtje do t shkoj lart tek Ai . [Sexhde: 5]. Si dhe thot: Nuk hyn gnjeshtra n t (Kuranin) as nga para e as nga prapa, Ai sht i zbritur nga i Urti e i Denji. [Fussilet 42]. Kurani sht fjal e All-llahut (subhanehu ue teala) si thot edhe Ai Vet: N qoft se ndonj prej idhujtarve krkon m brojtjen tnde, ather siguroji atij strehim , me qllim q ai ta dgjoj Fjaln e All-llahut. [Teube: 6]. Pasiq Kurani qenka fjal e All-llahut si dhe e zbritur nga Ai, vet kjo aludon se Ai me Qenien e Tij sht lart. Kt e shohimedhe nga fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ku thot: Zoti yn zbret n Qiellin e Toks ather kur t mbetet nj e treta e nats dhe thot: Kush M lut Mua , ky hadith sht i vrtetuar n dy Sahiht dhe n libra tjer.[1] Poashtu e ka msuar Bera ibn Azibin q para gjumit t thot: Besova n Librin Tnd q e ke zbritur dhe n t drguarin Tnd q e ke drguar. Edhe ky hadith gjindet n Sahihul Buhari dhe n libra tjer.[2] 4. Cilsimi i All-llahut (subhanehu ue teala) me ngritje dhe lartsi, si shihet nga ajeti: Lavdroje ti Zotin tnd T lart. [el-Ala: 1]. Poashtu thot: Ai nuk ndjen aspak lodhje n ruajtjen e tyre, dhe Ai sht M i Larti, M Madhshtori. [el-Bekare: 255]. Si dhe ajo q thonte Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n sexhde: Subhane rabbijel ala- i Lavdruar sht Zoti im i Lart. 5. Tregimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) me gisht drejt Qiellit kur u betonte n Arafat, n at vend madhshtor, vendin n t cilin ishin mbledhur t gjith muslimant, kur tha: A dshmoni se un kumtova fen Islame, than: Po, tha: O Zot, dshmo pr kt, duke e ngritur gishtin lart e pastaj tregonte drejt njerzve. Kjo sht e vrtetuar n Sahihul Muslim nga hadithi i Xhabirit[3]. Kjo tregon qart se Allllahu (subhanehu ue teala) sht lart, prkundrazi ngritja e gishtit lart do t kishte qen e kot. 6. Rasti kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e pyeti at vajzn: Ku sht Allllahu? Ajo tha: N Qiell. Ather ai urdhroi: Liroje, sepse qenka besimtare. Kt
______________________ [1] transmeton Buhariu [1145] dhe Muslimi [758]. [2] Transmeton Buhariu [6313] dhe Muslimi [2710]. [3] Transmeton Muslimi [1218]
e transmeton Muslimi[1] nga hadithi i gjat t cilin e tregon Muavije ibn Hakem, e ky hadith vrteton qart se All-llahu sht lart me Qenien e Tij; sepse me fjaln Ku pyetet pr vend dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u pajtua me prgjigjen e ksaj vajze se All-llahu sht n Qiell dhe na e bri t qart se kjo sht shenj e imanit duke thn: Liroje, sepse qenka besimtare. Pra, robi nuk mund t jet besimtar prderisa nuk beson se All-llahu sht lart. Kto jan disa prej argumenteve nga Kurani dhe sunneti t cilt qartsojn se All-llahu sht i ngritur me Qenien e Tij mbi krijesat. Argumentet tjera jan t shumt, andaj nuk mundemi t gjitha ti prmendim tani. I gjith selefi jan t nj mendimi pr aludimin e argumenteve t mparshme, se Allllahu sht lart me Qenien e Tij, gjegjsisht sht mbi krijesat e Tij, mu ashtu sikurse jan t pajtimit se cilsit e Tij jan t larta dhe absolute, All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Atij i takon shem bulli m i lart n Qiej dhe tok dhe Ai sht mbizotruesi i Urti. [er-Rum: 27]. Dhe thot: Atij i takojn emrat m t m ir, dhe ju luteni me ato. [Araf: 180]. Poashtu thot: Pra, mos i prshkruani All-llahut shem buj! Allllahu i din t gjitha, e ju nuk dini. [en-Nahl: 74]. Si dhe thot: Pra, mos i prshkruani All-llahut shok duke e ditur kt. [el-Bekare: 22]. Poashtu ka shum ajete q tregojn prsosmrin e Qenies, cilsive dhe veprave t Allllahut (subhanehu ue teala). Pr ngritjen e All-llahut (subhanehu ue teala) mbi krijesat e tij, prve argumentimit t Kur'anit, Sunnetit dhe Ixhmait, kt e argumenton edhe logjika dhe natyrshmria (fitreja) e njeriut. Argumentimi logjik: Themi: Nuk ka dyshim se (lartsia) sht prej cilsive t plota dhe se e kundrta e saj sht mangsi. E All-llahut (subhanehu ue teala) nuk mund ti prshkruajm pos cilsi t plota, e n kt nuk ka kurrfar mangsie. Ne themi se lartsia e Tij nuk nnkupton se dika prej krijesave t Tij e rrethon At. E ai i cili mendon se pohimi i ksaj cilsie e patjetrson at (rrethimin), vetmse kot ka menduar dhe mendja i ka lajthitur. Argumentimi i natyrshmris se All-llahu sht lart me Qenien e Tij: sht fakti se secili i cili dshiron ti bj lutje All-llahut pr fardo shtje, zemra e tij padyshim se do t drejtohet kah Qielli, mu pr kt shkak edhe i ngrit duart prpjet, sepse kshtu e ka msuar vet natyrshmria e tij.
________________________ [1] Transmeton Muslimi [537]
Kshtu i ka thn edhe el-Hemedani Ebul Meali el-Xhuvejniut: A e ke par se doher kur lutsi lutet, duart i drejton kah qielli?. Xhuvejniu filloi ti bjer koks s tij dhe t thot: M ka habitur el-Hemedani, m ka habitur el-Hemedani. Kshtu tregohet ky rast, pa marr parasysh a sht sahih apo jo, sepse kt secili e kupton. Poashtu n sahihun e Muslimit transmetohet nga Ebu Hurejra kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e prmendi rastin e atij njeriu i cili ngriti duart lart dhe thonte: O Zot, o Zot....[1] Si dhe doher i vrejm njerzit kur falen se zemrat i kan t drejtuara kah qielli, e sidomos kur jan n sexhde, kur thon: Subhane Rabbijel Ala (I lavdruar sht Zoti im m i Larti), pr shkak se e dijn se i Adhuruari i tyre sht lart. Ndrsa fjaln q e thon: All-llahu nuk sht n asnjrn prej gjasht anve, themi se kjo fjal, e tra sht e kot, sepse ajo mundohet ta bn t kot at q All-llahu ia ka prshkruajtur Vetvetes dhe at q ia ka prshkruajtur krijesa m e ditur, krijesa q m s miri e ka adhuruar All-llahun, ajo krijes sht Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) i cili ka thn se Ai sht lart, gj q numrohet si an. Bile kjo fjal e tyre sht prshkrim i All-llahut (subhanehu ue teala) me asgjsi, sepse ant jan gjasht: lart, posht, djathtas, majtas, prapa dhe para. Ashtuq do send q ekziston ka t bj me ndonjrn prej ktyre anve, dhe kt e din do kush q ka pak mend. Pra, kur t thuhet se All-llahu nuk gjindet n asnjrn prej ktyre anve, kjo patjetrson mosekzistimin e Tij. Kjo sht gj t ciln e qartson mendja, sepse nuk mundet asgj t ekzistoj jasht ktyre gjasht anve. Ne besojm dhe mendojm se secili besimtar duhet t beson se All-llahu (subhanehu ue teala) sht lart, mbi krijesat e Tij, mu ashtu si ka treguar Kurani, sunneti, ixhmai (njzshmria) i selefit, mendja dhe natyrshmria, ashtu si treguam m lart. Poashtu ne besojm se All-llahu (subhanehu ue teala) rrethon do send me Qenien e Tij dhe asgj nga krijesat nuk e rrethon At, besojm se Ai sht i Pasur dhe nuk ka nevoj pr asgj nga krijesat e Tij. Si dhe, ne besojm se nuk i lejohet asnjrit prej besimtarve q t largohet nga ajo q tregon Kurani dhe sunneti pr shkak t ndonj fjale t dikujt, kushdo qoft ai. E pr kt i kemi treguar argumentet q n fillim t prgjigjes.
___________________ [1] Muslimi n kapitullin e zeqatit.
Ndrsa fjala e tyre: All-llahu gjindet n zemrn e do besimtari, nuk ka kurrfar baze n Kuran, sunnet apo n ndonj fjal t Selefit. Padyshim se kjo fjal sht e kot, nse kan pr qllim se All-llahu (subhanehu ue teala) sht i vendosur n zemrn e besimtarit, kjo sht gabim padyshim, sepse All-llahu sht m Meritor dhe m i Lart se kjo gj. sht udi e madhe q njeriu t largohet nga ajo q aludon Kurani dhe sunneti se All-llahu sht lart, e pastaj ti qetsohet zemra n dika q nuk gjindet n Kuran e as n sunnet si sht fjala: All-llahu gjindet n zemrn e do besimtari. N Kuran nuk ka asnj shkronj q do t aludonte n kt. E nse kan pr qllim se All-llahu sht n zemrn e do besimtari pr shkak se ai e prmend All-llahun n do ast, kjo sht e vrtet. Por kjo, duhet t shprehet qart, ashtuq mos t kuptohet prej saj dika e kot dhe q sht n kundrshtim me ligjet e Islamit. Mund t shprehet kshtu: Me t vrtet prmendja e All-llahut doher sht n zemrn e besimtarit. Mirpo neve na sht br e qart se ata q e thon kt fjal, kan pr qllim mohimin e t qenurit e All-llahut mbi Arsh. Le t ket kujdes besimtari nga mohimi i asaj q aludon Libri i All-llahut, sunneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe njzshmria e t parve tan t mir. Le t ec rrugs s t kaluarve dhe t parve, rrugs s muhaxhirve dhe ensarve, ashtuq t fiton kt premtim t All-llahut (subhanehu ue teala): All-llahu sht i knaqur me t hershm it e par prej m uhaxhirve (m igruesve) dhe prej ensarve (vendasve-ndihmtar) dhe prej atyre q i pasuan ata me pun t mira, e edhe ata jan t knaqur ndaj Tij. Atyre u ka prgatitur xhennete, n t cilt rrjedhin lumenj, ku do t jen prjet t pasosur. E ky sht fitim i madh. [et-Teube: 100]. All-llahu (subhanehu ue teala) na bft neve dhe juve prej tyre dhe na dhasht nga mshira e Tij, me t vrtet Ai jep shum. P-33: A sht e vrtet se komentim i i ngritjes (istiva-s) s All-llahut mbi Arsh se ajo sht ngritje ashtu si i takon Madhshtis s Tij sht komentim i Selefu-Salih-it? Prgjigje: Komentimi i ngritjes (istiva-s) s All-llahut mbi arshin e tij se ajo sht ngritje mbi Arshin e Tij ashtu si i takon Madhshtis s Tij sht komentim i SelefuSalih-it. Ibn Xheriri, imami i komentatorve t Kur'anit, ka thn: Prej kuptimeve t fjals Istiva jan lartsi dhe ngritje, kur t thot dikush: Isteva fulanun ala... ka pr
qllim ngritjen e tij mbi dika. Ndrsa n komentin e fjals s All-llahut: I Mshirshm i mbi Arsh u ngrit (isteva), [Taha: 5], ka thn: Thot i Lartsuari: i Mshirshmi u ngrit, u lartsua, qndron mbi Arshin e Tij. E nuk ka ndonj fjal tjetr prej Selefit q e kundrshton kt. E kjo, pr shkak se n gjuh prdoret n disa mnyra: 1. T jet e prgjithshme, e paprcaktuar, n kt rast e ka kuptimin e dikaje t plot dhe pa mangsi, si thot All-llahu (subhanehu ue teala): Kur ai arriti pjekurin e plot dhe (isteva) u prkrye (n burrri).... [el-Kasas: 14]. 2. T jet e paraprir me pjeszn lidhse dhe , ku do t ket kuptimin e barabarsis, si thuhet: U b barabar uji dhe pragu. 3. T jet e paraprir me pjeszn deri , ku do t ket kuptimin e t msyerit, si thuhet n fjaln e All-llahut (subhanehu ue teala): ...e pastaj ia msyu qiellit.... [el-Bekare: 29]. 4. T jet e paraprir me pjeszn mbi dhe ktu do t ket kuptimin e ngritjes dhe lartsis, si thot All-llahu (subhanehu ue teala): I Mshirshmi mbi Arsh u ngrit (isteva). Nj grup prej Selefit kan mendimin se kur kjo folje sht e paraprir me pjeszn deri sht njsoj sikur t jet e paraprir me pjeszn mbi. Si dhe disa t tjer kan mendimin se kur ajo folje sht e paraprir me mbi e ka kuptimin e hypjes dhe prqndrimit. Ndrsa pr komentin e ksaj se sht pr qllim ulja, Ibn Kajjimi ka transmetuar n librin e tij es-Savaik v.4 fq.1303 nga H arixheh ibn Musab se ai pr ajetin: I Mshirshm i mbi Arsh u ngrit (isteva) ka thn: nuk sht tjetr pos uljes. Poashtu ulja sht prmendur n nj hadith q e transmeton Imam Ahmedi nga Ibn Abbasi (radijAllahu anhu). All-llahu e di m s miri. P-34: Dijetar i nderuar, lidhur me ngritjen e All-llahut (subhanehu ue teala) that: Ajo sht ngritje e posame mbi Arsh, q i ka hije Madhshtis s Tij, ne shpresojm bujari nga ju q kt t na sqaroni m tepr? Prgjigje: Me fjaln: Ajo sht ngritje e posame mbi Arsh, q i ka hije Madhshtis s Tij, kemi pr qllim se ajo sht ngritje e veant pr Arshin, dhe nuk sht ngritje e prgjithshme, sikurq sht ngritja e krijesave, mu pr kt nuk sht e sakt t themi se All-llahu u ngrit mbi krijesat, mbi qiell dhe mbi tok edhepse Ai sht lart nga ato.
Por themi: Ai (subhanehu ue teala) sht lart nga t gjitha krijesat, lart nga toka, lart nga qielli etj. E pr Arshin themi: All-llahu sht mbi Arsh dhe i Ngritur mbi t. T ngriturit sht m e prcaktuar sesa vetm t qenurit lart. Pra, ngritja e All-llahut mbi Arsh sht prej cilsive veprore t Tij, t lidhura ngusht me dshirn e Tij, gj q nuk sht edhe me t qenurit e Tij lart, sepse kjo e dyta sht prej cilsive qensore t Tij, nga e cila nuk ndahet. Pr kt q tham, qart ka folur edhe Shejhul Islam Ibn Tejmije n Mexhmuul fetava v.5 fq. 522, kur ka thn: Nse dikush thot: Nse All-llahu sht ngritur mbi Arsh pasiq ka krijuar qiejt dhe tokn pr gjasht dit, d.m.th. se Ai para ksaj nuk ka qen mbi Arsh. Ktij i themi: Istivaja (ngritja) sht ngritje (lartsi, eprsi) e veant, do gj q sht e ngritur mbi dika, ajo sht edhe mbi t, e do q sht mbi dika nuk do t thot se ajo sht e ngritur mbi t. Pra, do gjje q sht mbi dika nuk i thuhet se ajo sht e ngritur mbi t, ndrsa do gj pr t ciln thuhet se sht ngritur mbi dika mund t themi se ajo sht mbi t. M gjrsisht mund t shikohet n librin e tij. Ndrsa me fjaln: ...q i ka hije Madhshtis s Tij, sht pr qllim se ngritja e Tij mbi Arsh sht sikurse cilsit e tjera t Tij, q i kan hije vetm Atij, ngritja e Tij nuk sht aspak e ngjashme me ngritjen e krijesave, kjo sht njsoj sikurse mnyra e ngritjes s Tij (q nuk dim gj pr t), e si dihet cilsit jan n pajtim me t cilsuarin. Pra, sikur q All-llahu ka Qenien e Tij q nuk i prngjet qenies s askujt, ashtu ka edhe cilsi q nuk i prngjasin cilsive t askujt Asnj send nuk sht si Ai; Ai sht dgjuesi, shikuesi.[esh-Shura: 11]. Si Ai nuk sht asgj, qoft n Qenien e Tij apo cilsit e Tij. Mu pr kt, kur Imam Maliku sht pyetur pr ngritjen (istivan) se si sht ajo, ka thn: Ngritja dihet sht, mnyra e saj sht e pakapshme pr mendjen ton, t besojm n t sht obligim dhe t pyetet pr t sht bidat. Kjo sht peshore pr t gjitha cilsit e Tij, e ato jan cilsi t Tij sepse Ai Vet ia ka prshkruar Vetvetes n at mnyr si i ka hije pa kurrfar ndryshimi, mohimi, prngjasimi apo prshkrimi t mnyrs. Me kt na qartsohet dobia e fjals se ngritja mbi Arsh sht lartsi e veant mbi Arsh, q i prket vetm All-llahut (subhanehu ue teala) sepse lartsia e prgjithshme i ka takuar All-llahut edhe para krijimit t qiejve dhe toks, gjat krijimit t tyre dhe pas krijimit t tyre, nga shkaku se ajo sht prej cilsive qensore t Tij, si jan: dgjimi, shikimi, fuqia etj, gj q nuk sht edhe me ngritjen (istivan).
P-35: C ilat jan ato gjra pr t cilat duhet t themi in-shaAll-llahu : N dasht Allllahu), dhe pr cilat nuk duhet t themi? Prgjigje: Pr do gj t ardhme, m mir sht t thuash N dasht All- llahu, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Dhe mos thuaj kurrsesi pr ndonj shtje: Un do t bj kt nesr! Vetm (nse i shton): N dasht All-llahu!. [el-Kehf 2324]. Ndrsa pr gjrat e kaluara nuk thuhet: N dasht All-llahu, prve nse dshiron t tregoj shkakun. P.sh. nse nj person t thot: Muaji Ramazan kt vit ka hyr natn e Diell, in-shaAll-llah, nuk ka br mir, sepse kjo sht e kaluar dhe e ditur. Apo t thot: I vesha rrobat inshaAll-llah, duke i pasur t veshura, nuk sht mir, ngase kjo ka kaluar dhe sht kryer. Prve nse dshiron t tregoj shkakun, d.m.th. dshiron t tregoj se kjo ndodhi me lejen e All-llahut, ather nuk ka problem. Kur dikush pasiq t falet thot: U fala inshaAll-llah dhe ka pr qllim se e ka kryer namazin, me kt nuk ka br mir, sepse ai sht falur m. Mirpo nse ka pr qllim shpresn e tij pr tu pranuar ai namaz, ather i lejohet ta prdor fjaln InshaAll-llah, sepse ai nuk e din a e ka namazin t pranuar apo jo. P-36: Sa lloj sht vullneti? Prgjigje: Vullneti ndahet n dy: E para: Vullnet kosmologjik dhe E dyta: Vullnet legjisllativ (i ligjsuar me Sheriat). do vullnet q ka t bj vetm me lejimin, plqimin apo caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) sht vullnet kosmologjik, ndrsa ai vullnet q ka t bj me dshirn e Tij sht vullnet legjisllativ. Ja nj shembull pr vullnetin legjisllativ, thot All-llahu ,subhanehu ue teala,: All-llahu ka vullnet q tu fal juve. [en-Nisa: 27]. Fjala e Tij juridu n kt ajet ka pr qllim se Ai ka dshir, e nuk sht kuptimi se Ai cakton apo lejon, ngase po t ishte kuptimi i ajetit: All-llahu cakton q tu fal juve, ather do t kuptoheshte se All-llahu ua fal t gjithve, e kjo sht nj gj q nuk mund t ndodh, sepse shum nga bijt e Ademit (Alejhi selam) jan kafira, d.m.th. All-llahu ka vullnet q tu fal juve sht pr qllim se Ai ka dshir q tu fal juve. Kur All-llahu (subhanehu ue teala) e do nj gj, kjo nuk do t thot se ajo duhet t ndodh patjetr, ngase ka mundsi q Urtsia e madhe e All-llahut t jet n mosndodhjen e saj.
Ndrsa shembull pr vullnet kosmologjik sht fjala e All-llahut: ...nse vullneti i Allllahut sht q tju oj n hum bje.[Hud: 34], sepse All-llahu (subhanehu ue teala) nuk do q ti oj n humbje robrit e Tij, d.m.th. nuk sht qllimi i ajetit: nse ka dshir All-llahu q tju oj n humbje, por qllimi sht: Nse All-llahu cakton q tju oj n humbje. Dhe, neve na mbetet q t tregojm dallimin mes vullnetit kosmologjik dhe atij legjisllativ, sa i prket ndodhjes s tyre. Themi: Vullneti legjisllativ patjetr duhet t ndodh, sepse do send q All-llahu (subhanehu ue teala) cakton apo lejon q t ndodh, ajo ndodh. All-llahu thot: Kur Ai cakton ndonj send, urdhri i Tij sht vetm t'i thot: Bhu! Ai menjher bhet. [Ja Sin: 82]. E vullneti legjislativ, ka mundsi q t ndodh e ndoshta edhe jo. Mund q All-llahu t ket vullnet pr dika dhe ta doj at gj, mirpo ajo nuk ndodh, sepse gjja e dashur ndonjher ka mundsi q t ndodh e ndonjher jo. Nse dikush thot: All-llahu (subhanehu ue teala) a i do mkatet? I themi: I don me vullnetin e Tij kozmologjik dhe jo me at legjisllativ, sepse vullneti legjisllativ ka pr qllim dashurin e Tij, e All-llahu nuk i do mkatet. Mirpo All-llahu (subhanehu ue teala) i do ato me vullnetin e Tij kosmologjik, sepse do gj q gjindet n qiej dhe tok sht me caktimin dhe lejimin e All- llahut (subhanehu ue teala).[1] P-37: sht Ilhadi (mosbesim i) n emrat e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe cilat jan llojet e tij? Prgjigje: Ilhad gjuhsisht d.m.th. anim, kjo shihet n ajetin: Mirpo, gjuha e atij nga i cili anojn (supozojn) ata sht jo arabe (e paqart), e kjo (e Kur'anit) sht gjuh arabe e stilit t lart e t qart. [en-Nahl: 103], poashtu edhe te lloji i varrit q sht quajtur Lahd pr shkak se ajo gropohet anash nga varri. Nuk mund ta njohim Ilhadin pa e njohur n fillim t vrtetn, ngase thuhet n nj fjal t urt: Me t kundrtn qartsohen gjrat. E vrteta lidhur me emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) sht: Besimi n
_____________________ [1] Mendoj se ka nevoj pr nj sqarim rreth ksaj shtje: Vullnet kosm ologjik sht do send q All-llahu (subhanehu ue teala) e ka ligjsuar n kosmos, qofshin ato gjra t mira apo t kqija, shprblehet pr ato apo dnohet, si jan: bam irsia, respekti, krimi, ligjsuara me Sheriat, gjra pr t cilat shprblehet njeriu, si jan: bam irsia, respekti, msim i, namazi, haxhi etj. (sh.p.)
ato emra dhe cilsi n mnyrn e realt t tyre, ashtu si i ka hije All- llahut (subhanehu ue teala) pa kurrfar ndryshimi, mohimi, prngjasimi apo prshkrimi t mnyrs, sipas rregullit t Ehli Sunnetit q e ka n kt kapitull. Kur ta njohim t vrtetn n kt tem, ather e dim se do gj q sht n kundrshtim me t sht Ilhad. Dijetart kan prmbledhur disa lloje t Ilhadit n emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe t gjitha ato i prmbledh kjo fjal: Animi prej do gjje q sht obligim t besohet. Kjo sht disa lloj: Lloji i par: Mohimi i disa emrave apo cilsive q kuptohen nga ato emra. Sikur ata q mohojn se er-Rahman nuk sht prej emrave t All-llahut, kt e kan br n kohn e Xhahilijetit. Poashtu ka edhe prej atyre q beson n emrat e All-llahut, mirpo i mohon cilsit q gjinden n ato emra, si thon disa bidatxhi: All-llahu sht Rahim (Mshirues) mirpo pa mshir, ose sht Semi (Dgjues) por pa dgjim. Lloji i dyt: Emrtimi i All-llahut (subhanehu ue teala) me dika q Ai nuk e ka emrtuar Vetveten. Kjo quhet Ilhad pr shkak se emrat e All-llahut (subhanehu ue teala) jan t shpallura drejt prej Zotit (Teukifijeh). Ashtuq nuk i lejohet askujt q ta emrton All-llahun me ndonj emr q Ai Vet nuk e ka emrtuar Vetveten, sepse kjo konsiderohet fjal pr Allllahun pa dituri dhe sht armiqsi ndaj All-llahut (subhanehu ue teala). Kshtu kan vepruar filozoft, kur e kan emrtuar All-llahun si Shkaku veprues, dhe t krishtert kur e emrtuan All-llahun si Bab, etj. Lloji i tret: Besimi se kta emra t All-llahut (subhanehu ue teala) aludojn n ngjashmrin e All-llahut me krijesat e Tij. Kjo sht Ilhad nga shkaku se ai i cili beson se emrat e Tij aludojn n ngjashmrin e All-llahut me krijesat e Tij, vetmse e ka mohuar kuptimin e vrtet dhe ka anuar prej t vrtets. Fjalt e All-llahut dhe t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i ka br aluduese n mosbesim (kufr), sepse t thuhet se All-llahu sht i ngjashm me krijesat sht kufr, ngase kjo bie ndesh me fjaln e All-llahut (subhanehu ue teala): Asnj send nuk sht si Ai; Ai sht dgjuesi, shikuesi. Dhe fjaln: A di pr T ndonj t barabart. [Merjem: 65]. Nuajm ibn Hamad el-Huzai, msuesi i Buhariut ka thn: Kush e prngjason Allllahun me krijesat ka br kufr, kush mohon dika nga ajo q All-llahu ka
emrtuar apo cilsuar Vetveten, ka br kufr, dhe dijeni se nuk ka prngjasim n at q All-llahu ka emrtuar apo cilsuar Vetveten. Lloji i katrt: T nxjerrurit prej emrave t All-llahut emra pr putat, sikur q kan nxjerr emrin Lat (i putit) nga emri Ilah (Zot), U zza nga emri Aziz dhe Menat nga emri Mennan. Kjo sht Ilhad sepse emrat e All-llahut (subhanehu ue teala) jan t veant pr T. Nuk lejohet transferimi i kuptimit t ktyre emrave te ndonj nga krijesat, q t respektohet me nj respekt q nuk e meriton kush pos All-llahut (subhanehu ue teala). Kto jan llojet e Ilhadit n emrat e All-llahut (subhanehu ue teala). P-38: Sa lloj jan ato em ra (fjal) q prcaktohen[1] me em rin e All-llahut (subhanehu ue teala) si jan Fytyra e All-llahut, Dora e All-llahut etj.? Prgjigje: Emrat q prcaktohen me emrin e All-llahut (subhanehu ue teala) jan tre lloj: Lloji i par: Dika q sht vet dhe e ndar. Prcaktimi i saj me emrin e All-llahu sht nga aspekti i prcaktimit t krijess me Krijuesin. Kjo mund t jet e prgjithshme, si sht n ajetin: toka Ime sht e gjr, [Ankebut: 56], dhe mund t jet e posame, pr shkak t vlers q ka ajo gj, si sht n ajetin: ...pastroje shtpin (Qaben) Time pr ata q e vizitojn (bjn tavaf) q qndrojn n km b duke u falur, prkulur dhe q bjn sexhde.[el-H axhxh: 26], dhe n ajetin: Keni kujdes deven e All-llahut dhe ndaj pengim it t saj q t pij uj. [esh-Shems: 13]. N kt lloj bjn pjes krijesat. Lloji i dyt: Dika q nuk mund t jet pa diknd tjetr, si sht n ajetin: ...dhe ishte frym (shpirt)[2] nga Ai. [en-Nisa: 171]. Prcaktimi i ktij shpirti me emrin e All-llahut sht nga aspekti i prcaktimit (lidhjes) t krijess me Krijuesin, si nderim prej All-llahut pr at krijes. Ai sht nj shpirt prej shpirtrave q i ka krijuar All-llahu (subhanehu ue teala) e nuk sht pjes nga All-llahu, sepse po ky shpirt u fut tek Isai (Alejhi selam) e ai sht gj e ndar nga All-llahu (subhanehu ue teala).
___________________ [1] Lidhen me lidhje gjenitive (sh.p.) [2] Autori ka dhn shembull me shpirtin sepse shpirti sht dika q nuk mund t jet pa diknd tjetr, d.m .th. duhet t jet i lidhur me ndonj trup, All-llahu e din m s m iri. (sh.p.)
Edhe n kt lloj bhet fjal pr krijesat. Lloji i tret: Dika q sht vetm cilsi, e n kt rast i prcaktuari sht cilsi e Allllahut (subhanehu ue teala) d.m.th. n kt lloj nuk bjn pjes krijesat, sepse cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) nuk jan t krijuara. Shembull pr kt lloj jan: Fuqia e All-llahut, Krenaria e All-llahut dhe shum tjera. P-39: sht dispozita e mohimit t disa cilsive apo em rave t All-llahut (subhanehu ue teala)? Prgjigje: Mohimi sht dy lloj: Lloji i par: Mohim prgnjeshtrues, e ky padyshim se sht kufr. Nse dikush mohon ndonj emr apo cilsi t All-llahut (subhanehu ue teala) q gjindet n Kur'an apo sunnet, sikur t thot: All-llahu nuk ka dor, ky njeri sht kafir sipas mendimit t gjith muslimanve. Lloji i dyt: Mohim komentues (shpjegues), d.m.th. ai mohon duke br komentin e tij, e kjo sht dy sish: E para: Ky koment t ket ndonj baz n gjuhn arabe, n kt rast nuk sht kufr. E dyta: Ky koment t mos ket kurrfar baze n gjuhn arabe, e kjo sht kufr, sepse kur nuk ka ndonj baz, ather kjo vepr sht prgnjeshtrim. Sikur t thot: Allllahu nuk ka dor n t vrtet dhe kt nuk e komenton as me mirsi e as me fuqi[1], ather ky sht kafir. Pasiq kt e mohon plotsisht ather ky sht prgnjeshtrues n t vrtet. Nse pr fjaln e All-llahut (subhanehu ue teala): Jo, duart e Tij jan t shlira. [elMaide: 64], thot se duart q prmenden n kt ajet jan pr qllim qiejt dhe toka, ather ai sht kafir, sepse kjo nuk ka kurrfar baze n gjuhn arabe e as q sht kuptimi n t cilin aludon sheriati. Ky pra, sht mohues dhe prgnjeshtrues. E nse thot se qllimi me fjaln dor sht mirsia apo fuqia, ather nuk sht kafir, sepse fjala dor ndonjher e ka kuptimin edhe t mirsis. P-40: sht dispozita e atij i cili beson se cilsit e Krijuesit jan t njjta me t krijesave?
___________________ [1] Sepse ka prej atyre q e kan m ohuar se All-llahu ka dor m irpo kan thn se dora e Allllahut q prmendet n Kur'an, sht pr qllim m irsia apo fuqia e Tij. (sh.p.)
Prgjigje: Ai i cili beson se cilsit e Krijuesit jan t njjta me t krijesave, ai sht i humbur, sepse cilsit e Krijuesit aspak nuk u ngjajn cilsive t krijesave. All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Asnj send nuk sht si Ai; Ai sht dgjuesi, shikuesi. [esh-Shura: 11]. Ekziston nj rregull mjaft i njohur se: kur dy gjra jan t njejta n emr, nuk sht patjetr q t jen t njjta edhe n realitet. Njeriu ka fytyr dhe devja ka fytyr! Kto dy cilsi pajtohen n emr, por shum dallim ka n realitet. Devja ka dor dhe miza ka dor, a thua vall i kan duart e njjta?! Padyshim se jo. Prandaj pse nuk thua se All-llahu (subhanehu ue teala) ka fytyr por jo si fytyrat e krijesave dhe se All-llahu ka dor, por jo si duart e krijesave?! All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Ata nuk e m uan All-llahun me at madhshtin q i takon, ndrsa, n ditn e kijametit e tr toka sht n grushtin e Tij, e qiejt t mbshtjell n t djathtn e Tij. [ez-Zumer 67], dhe: At dit kur Ne e palojm qiellin sikurse palimi i fletve n libr. [el-Enbija: 104]. A thua vall, dikush nga krijesat ka ksisoj dore? Padyshim, jo. Pra, e kemi obligim ta dim se krijesat nuk i ngjajn aspak Krijuesit, as n Qenien e Tij e as n cilsit e Tij, Asnj send nuk sht si Ai; Ai sht dgjuesi, shikuesi. Mu pr kt edhe nuk lejohet q asnjher t mundohesh t parafytyrosh ndonj prej cilsive t All-llahut (subhanehu ue teala) apo t mendosh se cilsit e Tij jan si cilsit e krijesave. P-41: Dihet mirfilli se nata rrotullohet vazhdim isht rreth planetit Tok dhe All-llahu (subhanehu ue teala) zbret n qiellin e toks n nj t tretn e fundit t nats, e sipas ksaj kuptohet se Ai gjat gjith kohs sht n qiellin e toks. Pra, sht prgjigja pr kt? Prgjigje: Ne e kemi obligim t besojm gjithka All-llahu (subhanehu ue teala) i ka prshkruar Vetvetes apo e ka emrtuar Vetveten, qoft n Kur'an apo n sunnet pa kurrfar ndryshimi, mohimi, prngjasimi apo prshkrimi t mnyrs. Ndryshimi bhet n tekstet e Kur'anit apo sunnetit. Mohimi bhet n besim. Prshkrimi i mnyrs dhe prngjasimi bhen n cilsim, vetmse prngjasimi ka kuptim m t veant, sepse ai sht i prcaktuar me prngjasim mes Krijuesit dhe krijesave. Besimi yn duhet t jet larg nga kto katr rreziqe.
Poashtu besimtari duhet ta ndaloj vetveten nga pyetjet: Pse? dhe Si?, kur bhet fjal pr emrat dhe cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) si dhe t largohet nga t menduarit e mnyrs, si duket kjo apo ajo?! Nse ai e ndjek kt rrug, do t jet shum i rehatshm, kshtu kan vepruar edhe Selefu-salihi. Prandaj kur erdhi nj njeri tek Imam Maliku dhe i tha: I Mshirshm i mbi Arsh u ngrit (isteva), e si u ngrit? Imam Maliku lkundi kokn dhe tha: Ngritja dihet sht, mnyra e saj sht e pakapshme pr mendjen ton, t besojm n t sht obligim dhe t pyetet pr t sht bidat, e un mendoj se ti je bidatxhi. E ky i cili pyet pr at se All-llahu (subhanehu ue teala) zbret n qiellin e toks n nj t tretn e fundit t nats do nat dhe se kjo patjetrson q Ai (subhanehu ue teala) gjat gjith nats t jet n qiellin e toks, sepse nata vazhdimisht rrotullohet rreth planetit Tok, ashtuq nj e treta transferohet prej nj vendi n vend tjetr. Ktij i prgjigjemi kshtu: Kt pyetje nuk e kan br shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Po t kishte mundsi q kjo pyetje t paraqitet n zemrn e besimtarit t nnshtruar plotsisht, do ta kishte sqaruar kt All-llahu (subhanehu ue teala) apo Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Kur t jet nj e treta e fundit t nats, ne themi se All-llahu zbret n qiellin e toks si dhe kur t largohet nata themi se tani nuk zbret. Ne nuk mund ta dim se si zbret Ai dhe as q mund ta kuptojm, por e dime se asnj send nuk sht si Ai. E kemi obligim t nnshtrohemi dhe t themi: Dgjuam, besuam, pasuam, respektuam dhe kjo na intereson. P-42: sht mendim i i Selefit pr t part e All-llahut (subhanehu ue teala)?, dhe sht dispozita pr at i cili mendon se t part e All-llahut nuk do t jet me sy, por me fjaln t part e All-llahut sht pr qllimbindja e plot? Prgjigje: Kur All-llahu (subhanehu ue teala) n Kur'an prmendi Kijametin, tha: At dit do t ket fytyra t shklqyera (t gzuara). Q Zotin e tyre e shikojn. [elKijame: 22-23]. Shikimin n kt ajet e prcaktoi me fytyra, e ajo q n fytyr ka mundsi t shikoj sht syri. N kt ajet ka argument se All-llahu do t mund t shikohet me sy.
Shikimi yn drejt Tij nuk do t thot s do ta prfshijm t Trin, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) thot: ...por dija e tyre nuk mund ta prfshij At. [Ta ha: 110]. Pasiq nuk mundemi q ta prfshijm me dijen ton (e prfshimi me dije sht m i gjer dhe m prfshirs sesa prfshimi me shikim), kjo na e bn t qart se nuk mundemi q ta prfshijm me shikim. Kt na e tregon edhe ky ajet: T shikuarit (e njerzve) nuk mund ta prfshin At, e Ai i prfshin shikimet. [el-Enam 103]. Pra, edhe nse e shikojm nuk mund ta prfshijm me shikim. D.m.th. All-llahu do t shikohet me shikim t vrtet, por nuk do t mund t prfshihet sepse Ai sht shum i Madh q t mund t prfshihet. Ky sht mendimi i Selefit dhe poashtu mendojn se mirsia m e madhe q do t shprblehet njeriu me t sht t part e All-llahut (subhanehu ue teala) prandaj Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e bnte kt lutje: T lus q t ma mundsosh knaqsin e shikimit n fytyrn Tnde[1]. Tha: knaqsin e shikimit, sepse n kt shikim ka nj knaqsi t madhe, t ciln nuk mund ta kuptoj askush pos atij q do ta prjetoj me mirsi dhe nder nga All-llahu (subhanehu ue teala). Lus All-llahun q t jemi dhe t jeni prej atyre. Ky sht mendimi pr t cilin jan pajtuar i gjith Selefi. E mendimi i atij q mendon se nuk do t shihet me sy dhe se me fjaln t part e Allllahut sht pr qllimbindja e plot, sht mendim i kot, n kundrshtim me argumentet dhe me realitetin. Sepse bindja e plot gjindet q n kt bot, ja Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) si e ka komentuar Ihsanin: Ihsan sht ta adhurosh All-llahun sikur me e pa, edhepse ti nuk e sheh, A i ty t sheh.[2] Ta adhurosh All-llahun sikur me e pa, kjo sht bindje e plot. Ndrsa pretendimi i tyre se argumentet q jan pr t part e All-llahut jan sinonim i bindjes s plot sepse i binduri me bindje t plot sht njsoj sikur ai q sheh me sy, ky sht pretendim i kot dhe ndryshim i teksteve t sheriatit, e assesi nuk sht shpjegim apo komentim, por sht ndryshim i kot dhe duhet t kundrshtohet secili q e thot kt.
_________________________ [1] Nesaiu, kreu 62, hadithi nr.1304 dhe Ahmedi 5/191. [2] Buhariu [50] dhe Muslimi [9].
P-43: A mund t ndikojn xhint mbi njerzit dhe si mund t m brohem i prej tyre? Prgjigje: Ska dyshim se xhint mund t ndikojn mbi njerzit duke iu br dm atyre, e kjo ndonjher arrin edhe deri n vrasje, kan mundsi q ti bjn dm duke e gjuajtur me gur apo duke e friksuar at, si dhe shum gjra tjera pr t cilat tregohet n sunnet apo shihen n realitet. Transmetohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n njrn prej betejave mendoj se sht beteja e Hendekut- i lejoi disave q t kthehen te familjet e tyre, e nj djalosh i posamartuar kur arriti n shtpi e pa t shoqen te dera e shtpis dhe u hidhrua me t[1], e ajo i tha: Hyj brenda, ai hyri dhe pa se mbi shtrat ishte nj gjarpri trthort, e djaloshi kishte nj shigjet me t ciln filloi ta godit gjarprin derisa e mbyti, n t njjtin moment (d.m.th. kur e mbyti) vdiq edhe djaloshi dhe nuk dihet se kush u mbyt i pari gjarpri apo djaloshi. Kur e lajmruan Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) pr kt rast, ather ai ndaloi q t mbytet gjarpri i bardh q gjindet npr shtpi, pos gjarprit Ebter dhe Dhu Tefejjetejn[2] (t cilt duhet t mbyten). Kjo sht argument se xhint mund ti sulmojn dhe ti dmtojn njerzit. Pr kt dshmon edhe realiteti i sotshm, ku kemi dgjuar shum informata lidhur me kt, si tregojn se ndonj njeri shkon te ndonj vend t shembur dhe duke ndejtur fillon t gjuan guraleca (duke lozur) n at vend, dhe nuk sheh se ka dikush aty, mirpo aty dgjon disa zra, dgjon zhurm t uditshme apo dika tjetr nga e cila friksohet dhe e godisin dme. Poashtu xhini mund q t hyn n trupin e njeriut, nga shkaku se e dashuron, dshiron ta dmton apo pr ndonj shkak tjetr, pr kt aludon edhe ky ajet: Ata q e han kam atn, ata nuk ngriten ndryshe pos si ngritet i menduri nga t prekurit e djallit. [el-Bekare: 275]. Ashtuq, xhini mund q t flet nga brendsia e njeriut dhe t bn dialog me at i cili i lexon ajete nga Kur'ani, si mund t jep besn se ai m nuk do t kthehet tek ai trup, dhe shum gjra tjera, t cilat po i dgjojm do dit. Mbrojtja m e suksesshme nga xhint sht leximi i asaj pr t ciln na ka treguar sunneti se na mbron nga ata, si sht ajeti Kursij, sepse ai q e lexon ajetin Kursij natn, All-llahu do tia drgon nj rojtar q t mos afrohet asnj shejtan deri n mngjes.
_________________________ [1] U hidhrua pr shkak t xhelozis q kishte pr fam iljen e tij, andaj nuk ka dashur q ta takoj jasht shtpis. E kur e shoqja, e pa ashtu t hidhruar i tha: Hyj brenda, duke dashur ti thot se nuk kam dalur pa kurrfar shkaku. (sh.p) [2] Ebter quhet nj lloj i gjarpinjve me bisht t shkurt (Libri el-Garib nga Ibn Selam i 1/56] ndrsa dhu Tufejjetejn sht lloj i gjarpinjve q n pjesn e eprme kan dy vija t bardha (Fethul Bari 6/348]. (sh.p.)
All-llahu (subhanehu ue teala) sht Ruajtsi m i Mir. P-44: Xhint a i dijn punt e fshehta (gajbin)? Prgjigje: As xhint e askush n qiej dhe tok nuk e din gajbin. Lexoje ajetin: E kur ia caktuam atij vdekjen (Sulejm anit), askush tjetr, nuk i njoftoi ata (xhint) pr vdekjen e tij, prve krimbit q e brejti shkopin e tij, e kur u rrzua ai, pr xhint u b e qart se sikur t ishin ata q e dinin t fshehtn, nuk do t vazhdonin t qndronin n mundim in e rnd. [Sebe: 14]. Kush pretendon se e din gajbin ai sht kafir dhe ai i cili i beson pretendimit t tij sht poashtu kafir, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Thuaj: Askush ve Allllahut as n qiejt, as n tok nuk e di t fshehtn.[en-Neml: 65]. Pra, gajbin e qiejve dhe t toks nuk e din askush pos All-llahut, T Vetmit. Ata q pretendojn se e din t ardhmen, e gjith kjo sht prej fallit, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush shkon te nj fallxhor dhe e pyet at, namazi i ktij nuk pranohet katrdhjet dit, e nse i beson n at q i thot ai, ather ky sht kafir[1], sepse ka besuar se ai fallxhor e din gajbin, e kjo sht n kundrshtim me ajetin: Thuaj: Askush ve All-llahut as n qiejt, as n tok nuk e di t fshehtn. P-45: sht hukmi (dispozita) i cilsim it t Resulull-llahut si i dashuri i All-llahut (Habibull-llah)? Prgjigje: Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) padyshim se sht i Habib i All-llahut, ai e do shum All-llahun dhe All-llahu e do at shum. Mirpo sht nj cilsi edhe m e lart se kjo, ajo sht Mik i All-llahut (Halilull-llah). Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) sht Halilull-llah, i cili ka thn: All-llahu m ka br mua mik pr Vete ashtu si e pat br Ibrahimin mik.[2] Prandaj, ai i cili e cilson si Habibull-llah, ia ka ulur gradn e duhur, ngase miqsia sht m e madhe dhe m e lart se dashuria. T gjith besimtart jan t dashurit e All-llahut (subhanehu ue teala) por Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sht n grad m t lart se gjith, e ajo sht miqsia, sepse All-llahu e ka zgjedhur pr mik ashtu si e ka zgjedhur edhe Ibrahimin (Alejhi selam). Pra, ne themi se Muhammedi, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sht Halilull___________________________ [1] Ktu bn pjes edhe ai q e lexon horoskopin (nuk i pranohet namazi 40 dit) dhe ai q i beson horoskopit (sht kafir). (sh.p.) [2] Ibn Maxhe n el-Mukaddime 141.
llah, e kjo sht m e lart sesa t themi Habibull-llah, sepse miqsia n vete prmban edhe dashurin, bile edhe di m tepr sepse ajo sht kulmi i dashuris. P-46: sht hukm i i transferim it t lvdim it t Resulull-llahut n tregti? Prgjigje: Kjo sht haram, dhe duhet ta dim se lvdimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sht dy lloj: I pari: Lvdimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) me at q e meriton duke mos e tepruar, nse vepron kshtu nuk ka gj. D.m.th. nuk ka kurrfar t keqe q ta lvdon Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) me at q e meriton, sikur q jan cilsit e mira e t plota n moralin dhe udhzimin e tij. I dyti: Lvdimi deri n at mas i Resulull-llahut saq arrihet n teprim, gj nga e cila na ka ndaluar vet ai, kur ka thn: Mos m lartsoni ashtu si e lartsuan krishtert Isain (Alejhi selam) sepse un jam rob, andaj thuani: rob i All- llahut dhe i drguar i Tij.[1] Ajo q dikush e lvdon Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke thn se ai u ndihmon atyre q krkojn ndihm, u prgjigjet lutjeve t nevojtarve, sht sundues i ksaj bote dhe tjetrs, e din gajbin si dhe gjra tjera, me t vrtet sht haram (e ndaluar), e ndonjher mund t jet edhe shirk i madh, q t nxjerr prej fes Islame. Pra, nuk lejohet q Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) t lvdohet deri n at mas saq t teprohet, sepse ai vet na ka ndaluar nga ajo gj. I kthehemi shtjes s transferimit t ksaj gjje n tregti, pr t fituar me t. Pr kt poashtu themi se sht haram dhe nuk lejohet kjo vepr, sepse t lvduarit e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) me at q meriton ai, si jan cilsit e tij, morali i tij, udhzimi i tij, kjo vepr sht ibadet (adhurim) me t cilin njeriu afrohet kah All-llahu (subhanehu ue teala). E do gj q sht ibadet, nuk lejohet q t bhet si mjet pr t fituar n kt bot.[2] All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Kush ka pr qllim jetn e ksaj bote dhe t mirat e saj, Ne do t'u plotsojm atyre shprblim in e veprave t tyre n t, dhe
____________________ [1] Buhariu, te kapitulli Hadithet e t drguarve; kreu: Ajeti: E, prmendjUn kt libr (tregim in pr) Merjemen[Merjem: 16], hadithi nr.3445 [2] N kt bn pjes edhe at q bjn shum hoxhallar n trojet tona, kam pr qllim lexim in e Mevludit, sepse n Mevlud lvdohet Muham medi (salAllahu alejhi ue selem) e ata kt gj e bjn pr t holla, ose m mir t them: pr t jetuar prej Mevludit. All-llahu na m broft nga do bidat. (sh.p.)
atyre nuk do t'u m ungoj gj. T ktillve n botn tjetr u prket vetm xhehennem i. Ajo q punuan dhe vepruan ata, ka dshtuar dhe sht asgjsuar. [Hud: 15-16]. All-llahu sht Ai q udhzon n rrugn e drejt. P-47: sht hukm i i atij i cili beson se Muhammedi sht drit prej drits s All-llahut, se nuk sht njeri dhe se ai e din gajbin, e pastaj krkon ndihm prej tij duke besuar se n dor t tij jan e mira dhe e keqja? A lejohet q t falem i pas ktij njeriu ose pas dikujt si ky? Na tregoni All-llahu ju shprbleft! Prgjigje: Kush beson se Muhammedi sht drit prej drits s All-llahut, se nuk sht njeri dhe se ai e din gajbin, ky njeri sht kafir, sht prej armiqve t All-llahut dhe t drguarit t Tij dhe nuk sht prej miqve t All-llahut dhe t drguarit t Tij. Ky besimi ktij e prgnjeshtron All-llahun dhe t drguarin e Tij, e ai i cili e prgnjeshtron All-llahun dhe t drguarin sht kafir. Argument se kjo fjal sht prgnjeshtrim pr All-llahun dhe t drguarin jan kto ajete: Thuaj: Un jam vetm njeri, sikurse ju. [el-Kehf: 110]; Thuaj: Askush ve All-llahut as n qiejt, as n tok nuk e di t fshehtn.[en-Neml: 65]; Thuaj: Un nuk u them juve se i kam n kom petenc depot e All-llahut (e t'ju sjell m rekulli), as nuk pretendoj se i di fshehtsit (e t'ju tregoj se kur do t'ju vij dnim i), as nuk u them se un jam engjll. Un ndjek vetm at q m shpallet m ua. [elEnam: 50]; Thuaj: Un nuk kam n dor pr veten time as ndonj dobi, as ndonj dm , pos ka do All- llahu. Sikur ta dija t fshehtn, do t shum oja pr vete t dobishmet, e nuk do t m prekte gj e keqe. Un nuk jam tjetr vetm se qortues dhe prgzues pr njerzit q besojn. [el-Araf :188]. Si dhe ky hadith: Un jam njeri sikurse ju, harroj sikurq harroni ju, prandaj kur t harroj dika ma prkujtoni.[1] Kush krkon ndihm prej Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) duke besuar se n dor t tij jan e mira dhe e keqja, ai sht kafir, mushrik dhe prgnjeshtrues i All-llahut (subhanehu ue teala) i Cili thot: Zoti juaj ka thn: M thirrni Mua, Un ju prgjigjem , e ata q nga mendjemadhsia i shm angen adhurim it ndaj Meje, do t hyjn t nnmuar n Xhehennem . [Gafir: 60], dhe thot: Thuaj: Un nuk kam n dor q t'ju largoj dm in, as t'ju sjell dobi! Thuaj: sht e vrtet se m ua nuk m m bron askush prej (dnim it) t All- llahut dhe prve se n T, un nuk gjej m bshtetje. [el-Xhinn: 21-22]. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) t afrmve t tij u ka thn: Un tek All-llahu nuk mund tju bj juve kurrafar dobie[2]. Kt fjal ia tha bijs s vet ___________________
[1] Buhariu, kapitulli Namazi; kreu: T kthyerit kah Kibla [401] dhe Muslimi, kapitulli Xhamit; kreu: Harresa n namaz dhe sexhdeja pr t [572]. [2] Buhariu [2703] dhe Muslimi [351].
Fatimes dhe halls Safijes. Nuk lejohet q t falet namazi pas ktij ose pas dikujt si ky, namazi nuk sht n rregull dhe poashtu nuk lejohet q njerz si ky t dalin imam. P-48: Hadithet q kan t bjn me ardhjen e Mehdiut, jan t vrteta apo jo? Prgjigje: Hadithet q kan t bjn me ardhjen e Mehdiut mund ti ndajm katr sish: Hadithe t rrejshme, Hadithe t dobta (daife), Hadithe t mira (hasen) t cilat bashkarisht mund t arrijn n hadithe sahiha d.m.th. sahih ligajrihi.[1] Hadithe sahiha, sipas mendimit t disa dijetarve. Mirpo ai nuk sht Mehdiu pr t cilin mendohet se gjindet n ndonj tunel nntoksor n Irak. Kjo nuk ka kurrfar baze, sht bestytni dhe nuk ka n t realitet. Mehdiu pr t cilin flasin hadithet sht njeri sikurse donjri, lind n kohn e vet dhe do t paraqitet te njerzit n kohn e vet. Ky sht tregimi pr Mehdiun. Mohimi total i tij sht gabime poashtu dhe pohimi total, sepse pohimi total me nj aspekt e prfshin edhe pohimin e atij Mehdiu pr t cilin mendohet se gjindet n at tunel, e kjo sht gabim, sepse besimi n kt Mehdi sht menduri n mendje dhe dalalet n sheriat ngase nuk ka baz. Ndrsa pohimi i Mehdiut pr t cilin ka lajmruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe pr t cilin ka shum hadithe, i cili do t lind n kohn e vet dhe do t paraqitet n kohn e vet, kjo sht e vrtet. P-49: Kush jan jexhuxht dhe mexhuxht? Prgjigje: Je xhuxht dhe mexhuxht jan dy popuj prej bijve t Ademit (alejhi selam) dhe ekzistojn. All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Deri kur arriti mes dy kodrave (si penda) dhe m brapAtyre gjeti nj popull q thuajse nuk kuptonte asnj gjuh (prve gjuhs s vet). Ata than: O Dhulkarnejn, vrtet Jexhuxhi dhe Mexhuxhi jan duke br shkatrrime n tok, a bn q ne t japim ty nj kontribut (nj form tagri a tatim i), e q t bsh nj pend mes nesh dhe mes tyre?Ai (Dhulkarnejni) tha: At q m ua m a mundsoi Zoti imsht shum m e mir (nga ajo q m ofroni ju), po ju m ndihm oni me fuqi puntore t bj nj pend t fort mes jush dhe mes atyre!. M sillni copa t hekurit! E kur e nivelizoi ai me dy ant e kodrave, tha: N dizni! e kur e bri at (hekurin) zjarr (si zjarr nga t
_____________________ [1] Sahih ligajrihi sht hadithi hasen i cili sht i prforcuar me hadith tjetr q e ka t njjtin kuptim dhe sht n gradn e tij t vrtetsis apo m lart se ai. (sh.p.)
ndezurit) tha: M sillni bakr t shkrir t'ia hedh atij!E ata as nuk arritn ta kaprcenin e as ta shponin. Ai (Dhulkarnejni) tha: Kjo sht nj e mir nga Zoti im , e kur t vjen caktim i i Zotit tim, Ai e bn at rrafsh, e caktim i i Zotit timsht i sigurt. [el-Kehf: 93-98]. Si dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thot: All-llahu Ditn e kijametit do t thot: O Adem, ngritu dhe prcille grupin e zjarrit prej pasardhsve tu, vazhdoi hadithin Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) derisa tha: Myzhde, prej juve do t jet nj e njmij prej jexhuxhve dhe mexhuxhve.[1] E sa i prket daljes s tyre q sht prej shenjave t Kijametit, filla pr daljen e tyre ka ndodhur qysh n kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Tregon Ummu Habibja (radijAllahu anha): Doli nj dit Resulull-llahu papritur, i skuqur n fytyr dhe tha: La ilahe il-lall-llah, mjer pr arabt (njerzit) nga e keqja q po afrohet, sepse sot jexhuxht dhe mexhuxht kan elur nga muri mbrojts kaq (dhe bri nj rreth me gishtin tregues dhe t madhin).[2] P-50: Pse t gjith pejgambert ia kan trhequr vrejtjen popujve t tyre nga D exhalli, kur dihet fare mir se ai do t dal pak para se t prfundoj kjo bot? Prgjigje: Sprova m e madhe n siprfaqen e toks, prej krijimit t Ademit (alejhi selam) e deri n Ditn e Kijametit sht sprova e Dexhallit, si ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Mu pr kt t gjith pejgambert prej te Nuhu e deri Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) i kan lajmruar popujt e tyre pr t[3], duke ua potencuar, duke ua rritur kt shtje dhe duke ua trhequr vrejtjen nga ai. All-llahu (subhanehu ue teala) e din se ai do t dal pak para prfundimit t ksaj bote, por i ka urdhruar pejgambert q tua trheqin vrejtjen popujve t tyre nga Dexhalli, ashtuq t bhet e qart problemi dhe rndsia e tij. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Po t del ai duke qen un gjall, un ju mjaftoj juve, e nse jo ather secili duhet ta mbron vetveten, e All-llahu sht n vend timin pr do besimtar[4].Sa Zvends i Mir q sht Zoti yn. shtja e Dexhallit sht shtje e madhe, bile ai sht sprova m e madhe prej krijimit t Ademit (salAllahu alejhi ue selem) e deri n Ditn e Kijametit, si na sht treguar n hadith. Pr kt edhe ka merituar q t bjm lutje t veant n namaz pr mbrojtje nga ai, edhepse, edhe ai bn pjes n sprovat e jets.
_____________________ [1] Buhariu [3348] dhe Muslimi [222]. [2] Buhariu [7095] dhe Muslimi [2880]. [3] Buhariu [7127]. [4] Muslimi [2937].
Kam pr qllim lutjen e cila thuhet n fund t namazit: Krkoj mbrojtje prej All-llahut nga dnimi i Xhehenemit, dnimi i varrit, nga sprovat e jets dhe t vdekjes si dhe nga sprova e Dexhallit. Fjala Dexhall rrjedh nga fjala dexhel q d.m.th. maskim, shtrembrim, sepse ky sht maskues e mashtrues, bile mashtruesi dhe gnjeshtari m i madh. P-51: sht hukm i i atij i cili e m ohon botn tjetr dhe thot se ajo sht prej bestytnive t shekujve t mesm , dhe a mundem i ti bindim ata n t kundrtn e asaj q besojn? Prgjigje: Kush e mohon botn tjetr dhe thot se ajo sht prej bestytnive t shekujve t mesm, ai sht kafir, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Ata than: Nuk ka tjetr, vetm kjo jeta jon n kt bot, dhe ne nuk do t ringjallem i. Dhe, sikur t'i kishe par ata kur t ndalohen para Zotit t tyre e u thuhet atyre: A nuk sht kjo (ringjallja) e vrtet? Ata thon: Po, pr zotin ton! thot: Shijoni pra dnim in pr at q m ohonit!. [el-Enam: 29-30], dhe ka thn: At dit sht shkatrrim i pr prgnjeshtruesit. T cilt nuk e besojn ditn e prgjegjsis. E at dit nuk e m ohon kush, prve atij q ka sharruar tepr n mosbesime n pun t kqija. E q kur i lexohen atij argumentet Tona, thot: Legjenda t t parve!Jo, nuk sht ashtu! Por t kqijat q i punuan, zemrat e tyre ua mbuluan. Jo dhe jo! At dit do t jen t penguar prej [Ta shohin) Zotit t tyre. Pastaj ata do t hyjn n Xhehennem . Dhe do t'u thuhet: Ky sht ai t cilin e keni prgnjeshtruar!. [el-Mutaffifin: 10-17], dhe: Por jo, ata prgnjeshtruan kiametin, e Ne pr ata q nuk besojn ditn e gjykim it kem i prgatitur zjarr t fort. [el-Furkan: 11], si dhe ka thn: E ata q nuk besuan argumentet e All-llahut dhe takim in me T, t tillt kan humbur shpresn nga mshira Ime dhe ata i pret dnim i i hidhur. [el-Ankebut: 23]. Ata mund ti bindim si vijon: Fillimisht: shtja e ringjalljes sht shtje pr t ciln kan treguar t gjith pejgambert n librat e Zotit dhe sheriatet (ligjet) e Tij, dhe kt gj popujt e tyre e kan pranuar. Si mundeni q ju ta mohoni kt, e n ann tjetr besoni shum gjra q flasin filozoft apo ndonj mendimtar, edhepse fjalt e tyre nuk kan arritur at q e ka arritur lajmi pr ringjallje, as n mjetin transmetues e as n dshmin e realitetit. Pastaj: Pr shtjen e ringjalljes ka dshmuar edhe logjika se mund t ndodh ajo, edhe at n disa aspekte: 1. Nuk mohon askush se sht i krijuar pasiq ka qen asgj dhe se ai ekziston pasiq nuk ka qen. E, ai i cili e ka krijuar dhe e ka shpikur pa mos qen, me siguri se sht i aft
ta prsris prap kt proces. Si thot All-llahu (subhanehu ue teala): Dhe Ai sht q e shpik jetn dhe pastaj e prsrit at, e ajo (prsritja) sht edhe m e leht pr T. [er-Rum: 27], dhe thot: Ashtu sikundr e kem i filluar krijim in (tuaj), e rikthejm. K y sht prem tim i Yni, e Ne e bjm kt. [el-Enbija: 104]. 2. Nuk ka kush q mohon madhshtin e krijimit t qiejve dhe t toks, pr shkak t madhsis s tyre dhe ndrtimit interesant q kan. Ai i cili i krioji ato, me siguri se ka mundsi q t krijoj njerz dhe ti ringjall ata. Shih se ka thot All-llahu (subhanehu ue teala) n kto ajete: S'ka dyshim se krijim i i qiejve dhe toks sht m i madh se krijim i i njerzve. [Gafir: 57]; A nuk e din ata se All-llahu q krijoi qiejt dhe tokn dhe nuk u lodh n krijimin e tyre, Ai ka fuqi t'i ngjall t vdekurit. Po, Ai sht i plotfuqishm pr do send. [el-Ahkaf: 33]; A nuk sht i fuqishm Ai, q krijoi qiejt e tokn, t krijoj njerz sikundr q i krijoi ata? Po Ai sht krijuesi, i dijshm i. Kur Ai dshiron ndonj send, urdhri i Tij sht vetm t'i thot: Bhu! Ai menjher bhet. [Ja Sin: 81-81]. 3. Secili q ka sy, e sheh kur gjith ka n tok thahet dhe vdes, e kur bie shiu ngritet dhe ngjallet do send n t, pasiq ishte e vdekur. Ai i cili e ngjall tokn pas vdekjes s saj, a nuk mundet q ti ringjall edhe njerzit. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Nga argumentet e Tij sht edhe toka q ti e sheh at t that (shkrettir), e kur N e i lshojm asaj shiun, ajo gjallrohet e shtohet. E, s'ka dyshim se Ai q e ngjalli at, do t'i ringjall t vdekurit, sepse Ai ka mundsi pr do gj. [Fussilet: 39]. S treti: shtjen e ringjalljes e ka vrtetuar edhe vet shqisa e njeriut se ajo mund t ndodh. Kt e shohim n ato infromata q na i ka treguar All-llahu (subhanehu ue teala) ku tregohen raste t ringjalljes. All-llahu (subhanehu ue teala) n suren el-Bekare: I ka prmendur pes kso raste, e kjo n vijimsht nj prej tyre: Ose (nuk je i njohur) me shembullin e atij q kaloi pran nj fshati q ishte rrnuar n kulmet e tij, e tha: Si e ngjall All-llahu kt pas shkatrrim it t tij? e All-llahu e bri t vdekur at (pyetsin) njqind vjet, pastaj e ringjalli dhe i tha: Sa qndrove (i vdekur)? Ai tha: Nj dit, ose nj pjes t dits (duke menduar se ka qen n gjum)! Ai (Allllahu) Tha:Jo, por ke ndejur (i vdekur) njqind vjet, shikoje ushqim in dhe pijen tnde si nuk sht prishur, e shikoje edhe gom arin tnd (si i jan shkaprderdhur eshtrat). E pr t br ty argument pr njerzit (bm kt sprov), shikOse si i kombinojm eshtrat e pastaj i veshim me m ish. E kur iu b e qart atij tha: U binda se me t vrtet All-llahu ka mundsi pr do send!. [el-Bekare: 259]. S katrti: Vet urtsia e njeriut tregon se do t ket ringjallje pas vdekjes, ashtuq secili shpirt t fitoj at q ka punuar. Sikur t mos ishte kjo, ather krijimi i njerzve do t ishte i kot, pa vler dhe pa kurrfar urtsie. E poashtu edhe nuk do t kishte pasur dallim mes njerzve dhe kafshve n kt jet. All-llahu (subhanehu ue teala) n ajetet vijuese thot: A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do ktheheni ju te Ne? i lart sht All-llahu, Sunduesi i vrtet, nuk ka
zot tjetr pos Tij, Zot i Arshit bujar. [el-Muminun: 115-116]; S'ka dyshim se m omenti (kijameti) do t vij patjetr, Un gati e kam fsheh at; (do t vij) pr t'u shprblyer secili njeri pr at q ka br. [Ta ha: 15]; Ata u betuan n All-llahun, me betim in e tyre t fort se All-llahu nuk e ringjall at q vdes! Po, (i ringjall) ai sht prem tim i Tij i prer, por shum ica e njerzve nuk din. i ringjall pr t'ua sqaruar atyre at pr ka polem izonin dhe, pr t'ua br me dije atyre q nuk besuan se me t vrtet ishin gnjeshtar. N e kur dshirojm nj send vetm i them i atij: Bhu!, ai menjher bhet. [en-Nahl: 38-40], dhe ajeti: Ata q nuk besuan, menduan se kurrsesi nuk do t ringjallen. Thuaj: Po, pasha Zotin tim , patjetr do t ringjalleni dhe do t njiheni me at q keni punuar, e ajo pr Allllahun sht leht!. [et-Tegabun: 7]. T gjitha kto argumente nse u tregohen mohuesve t bots tjetr dhe ata nuk heqin dor nga mendimi i tyre, ather ata jan mendjemdhenj dhe kmbnguls n t kot. E ata q bn zullum do ta kuptojn se 'prfundimi jan duke shkuar. P-52: A ekziston dnim n varr? Prgjigje: Dnimi n varr ekziston dhe kjo sht treguar qart n sunnet, sht aluduar pr t n Kur'an si dhe muslimant jan t njzshm pr kt shtje. Pra, kto jan tre argumente. sht treguar qart n sunnet, kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn kt: Krkoni mbrojtje prej All-llahut nga dnimi i varrit, krkoni mbrojtje prej All-llahut nga dnimi i varrit, krkoni mbrojtje prej All-llahut nga dnimi i varrit.[1] Themi se muslimant jan t njzshm pr kt shtje sepse t gjith ata n namaz thon: Krkoj mbrojtje prej All-llahut nga dnimi i Xhehenemit, dnimit n varr.... Kt bile e thon edhe njerzit e thjesht, t cilt nuk jan dijetar. E aludimin n Kur'an e kuptojm kur i lexojm disa ajete t ngjashme si kto q vijojn. All-llahu (subhanehu ue teala) pr ithtart e Faraonit thot kshtu: Ata i nnshtrohen zjarrit mngjes e m brm je, e ditn e kijametit (u thuhet engjjve): Ithtart e faraonit futni n dnim in m t rnd!. [Gafir: 46]. Nuk ka dyshim se nnshtrimi i tyre ndaj zjarrit, nuk sht pr shkak t asaj q ata t lirohen (shprblehen), por sht pr shkak t asaj q ata ta shijojn dnimin. Poashtu (subhanehu ue teala) ka thn: E, sikur t'i shihje m izort kur jan n agoni
__________________ [1] Muslimi [2867]
t vdekjes, e engjjt kan shtrir duart e veta e (u thon): Tani pra, nxirrni shpirtat tuaj..., All-llahu Ekber, kta aq koprrac q jan, saq nuk dshirojn q shpirtrat e tyre t dalin, ...e sot prjetoni dnim in e turpshm pr shkak se e thoshit t pavrtetn pr All-llahun, dhe ndaj argumenteve t Tij ishit kryene. [el-Enam: 93], pra, All-llahu tha: ...e sot... e me kt dihet mirfilli se flitet pr kohn e tashme, d.m.th. kjo dit sht ditn e vdekjes s tyre, ku do t prjetojn ...dnim in e turpshm pr shkak se e thoshit t pavrtetn pr All-llahun, dhe ndaj argumenteve t Tij ishit kryene. Pra, dnimi n varr u argumentua me sunnet qartsisht, me aludimin e Kur'anit dhe njzshmrin e muslimannve. Kto aludime t Kur'anit q i prmendm pothuajse tregojn qart pr kt shtje, edhepse i prmendm si aludim.
P-53: Nse njeriu nuk varroset dhe e han kafsht apo e bartin errat, a do t prjetoj dnim in e varrit apo jo? Prgjigje: Po, do ta prjetoj, dhe dnimi do t jet mbi shpirtin, sepse trupi i tij ka shkuar, sht kalbur dhe nuk ekziston. Mirpo kjo sht shtje e fsheht (gajb) dhe nuk mundem q t flas prer se trupi nuk dnohet, edhepse mund t jet zhdukur apo djegur. Kt e them nga shkaku se shtjet e bots s ardhme nuk kemi drejt ti krahasojm me ato q i shohim n kt bot.
P-54: Si ti prgjigjem i atij i cili e m ohon dnim in n varr dhe argumenton se po ta hapim ndonj varr, do t kishim par se n t nuk ka ndryshuar gj, varri as nuk sht zgjeruar e as ngushtuar? Prgjigje: Atij i cili e mohon dnimin n varr dhe argumenton se po ta hapim ndonj varr, do t kishim par se n t nuk ka ndryshuar gj, i prgjigjemi me disa prgjigje, ja disa prej tyre: Dnimi n varr sht i argumentuar me sheriat, All-llahu ,subhanehu ue teala, pr ithart e Faraonit thot: Ata i nnshtrohen zjarrit mngjes e mbrm je, e ditn e kijametit (u thuhet engjjve): Ithtart e faraonit futni n dnim in m t rnd!. [Gafir: 46]. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thot: Po t mos kisha frik se do ti ikni varrimit, do ta kisha lutur All-llahun q tua mundsoj t dgjoni at q un dgjoj nga dnimi i njerzve n varr, pastaj u kthye kah shokt e tij dhe tha: Krkoni mbrojtje prej All-llahut nga dnimi i varrit, than: Krkojm mbrojtje
prej All-llahut nga dnimi i varrit, tha: Krkoni mbrojtje prej All-llahut nga dnimi i varrit, than: Krkojm mbrojtje prej All-llahut nga dnimi i varrit[1]. Si dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr besimtarin ka thn: A tij i zgjerohet varri aq shum sa mund ti shikoj syri[2]. Poashtu ka edhe shum argumente tjera, andaj nuk lejohet q ato t lihen anash vetm pr nj fjal t pabaz, por obligimsht q ato t besohen dhe t nnshtrohet njeriu ndaj tyre. N esenc dnimi i varrit bhet mbi shpirtin dhe nuk sht gj q mund ta ndijn shqisat e trupit. E sikur t ishte e ndijshme pr trupin, ather kjo shtje nuk do t ishte prej shtjeve t gajbit dhe besimi n t nuk do t kishte pasur dobi. Por, ajo sht prej shtjeve t gajbit, ashtuq prjetimet e jets s varrit nuk mund t krahasohen me prjetimet e ksaj bote. Dnimi n varr, mirsia, gjrsia dhe ngushtimi i tij, mund ti ndij vetm i vdekuri e askush tjetr. Kt e vrejm edhe kur dikush sheh ndonj ndrr duke qen n shtrat, mirpo sheh se sht ngritur, ka shkuar, sht kthyer, ka rrahur, sht rrahur, sheh se sht n ndonj vend t ngusht e friksues apOse gjindet n ndonj vend t gjr ku knaqet. T gjitha kto ai mund ti sheh, mirpo ai q sht pran tij nuk mund t sheh asgj. N shtje sikur kjo, e kemi obligim t themi: Dgjuam, respektuam, besuam dhe vrtetuam.
P-55: A lehtsohet dnim i n varr pr besimtarin mkatar? Prgjigje: Po, ka mundsi q t lehtsohet, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur njher kaloi pran dy varreve, tha: Kta po dnohen, dhe nuk po dnohen pr dika t madhe, por ajo sht e madhe, njri prej tyre po dnohet sepse nuk kishte kujdes gjat urinimit, ndrsa tjetri nxitte prarje duke bartur fjal, pastaj mori nj deg t njom, e ndajti n dy, vendosi nga nj te ato dy varre, dhe tha: Kjo do tua lehtsoj dnimin derisa t thahet.[3] Ky sht argument se ka mundsi q dnimi i varrit t lehtsohet, mirpo sht prshtatshmria e ktyre dy degve me lehtsimin e dnimit t ktyre dyve? 1. Disa kan thn: Sepse kto dy deg bjn tesbih (e lavdrojn All-llahun) derisa t thahen, e tesbihu ia lehtson dnimin t vdekurit. Duke u nisur nga kjo ata than gj e cila sht gabim- se mir sht q njeriu t shkoj te varret dhe t bn tesbih me shkas t lehtsimit t dnimit.
____________________ [1] Muslimi [2867] [2] Buhariu [1374] dhe Muslimi [2870]. [3] Buhariu [1378] dhe Muslimi [292].
2. E disa dijetar kan thn: Kt q e than kta sht mendim i dobt, sepse degt doher bjn tesbih pa marr parasysh se a jan t thata apo t njoma. All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Lartmadhri t merituar i shprehin Atij shtat qiejt e toka dhe ka ka n to, e nuk ka asnj send q At nuk e lavdron (nuk i bn tesbih), duke i shprehur falnderim Atij, por ju nuk kuptoni at lavdrim t tyre. [el-Isra:: 44]. Poashtu sht dgjuar tesbihu i gurve n kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) edhepse gurt jan t that. Pra, sht urtsia pr kto dy degt?! Urtsia sht: Se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) shpresoi dhe e luti All-llahun q ktyre dyve tua lehtsoj dnimin aq sa do t jen t njoma kto dy deg, d.m.th. pr nj koh t shkurt. Kt e ka br pr tua trheq vrejtjen t tjerve nga kto vepra, sepse veprimi i tyre sht gj e madhe, si ka ardhur n transmetim: ...por ajo sht e madhe.... njri prej tyre nuk sht kujdesur gjat urinimit, e moskujdesja nga ajo shpie n t falurin e namazit pa abdest, e tjetri ka bartur fjal q t nxis prarje mes njerzve All-llahu na ruajt - t fut mes tyre armiqsi dhe urrejtje, pra, shtja sht e madhe. Ky sht mendimi m i vrtet, se ajo vepr ishte shefat (ndrmjetsim) i prkohshm me qllim t trheqjes s vrejtjes nga kjo vepr, e jo se Resulull- llahu (salAllahu alejhi ue selem) sht koprrac q tu bj ndrmjetsim t dohershm. Po prmendimedhe dika: Disa dijetar All-llahu ua falt- kan thn: Mir sht q njeriu t vej mbi varr ndonj deg t njom, deg apo dika tjetr, pr lehtsim t dnimit t atij q sht n varr. Ky mendimsht shum larg t vrtets dhe nuk na lejohet q t veprojm ashtu, pr disa shkaqe: S pari: Ne nuk e dijm se a sht duke u dnuar njeriu n varr, si e dinte Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). S dyti: Do t kishte qen sjellje jokorrekte nga ana jon pr t vdekurin po t vepronim ashtu, sepse ne menduam keq pr t kur menduam se ai po dnohet. Ku mundet t dihet kjo, ndoshta ai gjindet n knaqsi, ndoshta All-llahu ktij t vdekuri ia ka mundsuar pak para vdekjes faljen e mkateve, sepse ndoshta tek ai njeri sht gjindur ndonj shkak prej shkaqeve t shumta pr faljen e mkateve, ashtuq ka vdekur dhe All-llahu (subhanehu ue teala) ia ka falur mkatet, dhe ai tani nuk meriton dnim. S treti: Ky mendimsht n kundrshtim me rrugn t cils ecte Selefu-Salih, njerz t cilt ishin m t diturit pr ligjet e All-llahut (subhanehu ue teala).
Asnjri prej shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk bri dika t till, e pse ne t bjm at?! S katrti: Neve All-llahu (subhanehu ue teala) na ka mundsuar di m t mir se ajo. Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) mbaronte me varrimin e dikujt, u ndalte afr varrit dhe thonte: Krkoni falje pr vllain tuaj dhe lutein All-llahu q ta bj t prqndrueshm, sepse ai tani po pyetet.[1]
P-56: sht shefati dhe sa lloj sht ai? Prgjigje: Gjuhsisht, esh-shefaa rrjedh prej fjals esh-shef ( ift) e kundrta e vitr (tek), d.m.th. brja e tekut ift, sikurse t brit e njshit dy, treshit katr etj. Terminologjikisht: Ndrmjetsimi pr diknd, pr ti sjellur dobi apo pr ta mbrojtur nga ndonj e keqe. D.m.th. ai q ndrmjetson t jet mes atij pr t cilin ndrmjetson dhe atij nga i cili krkon ndrmjetsim, pr ti sjellur dobi apo pr ta mbrojtur nga ndonj e keqe at pr t cilin ndrmjetson. Shefati sht dy lloj: Lloji i par: Shefati i vrtet dhe i ligjsuar. Ajo sht t ciln e ka pohuar All-llahu (subhanehu ue teala) n Kur'an apo Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) n sunnetin e tij, dhe kjo sht vetm pr ata q kan pasur Teuhid dhe sinqeritet. Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) i ka thn Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): O i drguar i All-llahut, kush do t jet njeriu m i lumtur me shefatin tnd? Tha: Ai i cili ka thn: La ilahe il-lall-llah me sinqeritet nga zemra e tij.[2] Ky shefat ka tre kushte: 1. All-llahu t jet i Knaqur me at q bn shefat, 2. T jet i Knaqur me at pr t cilin bhet shefat dhe 3. Ti lejoj All-llahu (subhanehu ue teala) atij q bn shefat ta bj at. Kto kushte prgjithsisht jan t prmendura n kt ajet: E sa engjj ka n qiej, e q ndrm jetsim i i tyre nuk bn dobi asgj, vetm pasi q All-llahu t jap leje pr at q dshiron dhe q sht i knaqur pr t. [en-Nexhm: 26], ndrsa detajisht n
_______________________ [1] Ebu Davudi [3221]. [2] Buhariu [99].
kto ajete: Kush mund t ndrm jetsoj te Ai, pos me lejn e Tij. [el-Bekare: 255]; At dit nuk bn dobi as ndrm jetsim i, prve atij, t cilin e ka lejuar i Gjithmshirshm i t ndrm jetsoj dhe pr t cilin e plqeu ndrm jetsimin". [Ta ha: 109], dhe: ...dhe ata nuk mund t ndrm jetsojn pos pr at me t cilin sht i knaqur Ai. [el-Enbija: 28]. Pra, sht patjetr q t plotsohen kto tre kushte pr t pasur shefat. Pr kt lloj t shefatit dijetart All-llahu i mshiroft- kan thn se ndahet n dy pjes: E para: Shefati i prgjithshm, me prgjithshmrin ktu sht pr qllim se All-llahu (subhanehu ue teala) do tu lejon disave nga robrit e Tij t mir, q t bjn shefat pr ata q kan t drejt t bjn shefat. Kt shefat do ta gzoj Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pejgambert tjer, njerzit e sinqert, shehidat dhe t mirt. Kta mund t bjn shefat q t dalin prej xhehenemit ata mkatar q kan qen besimtar. E dyta: Shefati i veant, i cili i prket vetm Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Shefati m i madh sht ai i cili do t jet Ditn e Kijametit, ather kur njerzit do ti kaploj dshprimi e mundimi aq sa nuk munden, do t fillojn t krkojn diknd i cili mundet t ndrmjetsoj pr ata tek All-llahu dhe t rehatohen nga kjo gjendje e vshtir. Do t shkojn tek Ademi (alejhi selam) pastaj te Nuhi, pastaj te Ibrahimi, pastaj te Musai, pastaj te Isai dhe asnjri prej tyre nuk pranon q t bj shefat pr ta, derisa t arrijn tek Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) i cili do t ngritet q t ndrmjetsoj tek All-llahu (subhanehu ue teala) pr ti liruar kta njerz nga kjo gjendje e rnd. All-llahu (subhanehu ue teala) i prgjigjet lutjes s tij dhe ia pranon shefatin. Kjo njheritt sht vendi i lavdishm (Mekamu Mahmud) t cilin ia premtoi All-llahu (subhanehu ue teala) Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) kur tha: Dhe n nj pjes t nats gjithashtu falu me t (duke lexuar K ur'an), namaz vullnetar kjo pr ty. sht e sigurt se Zoti yt do t ngris ty n nj vend t lavdishm . [el-Isra:: 79]. N kt shefat bn pjes edhe shefati t cilin do ta bj Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr banort e xhennetit pr t hyr n xhennet. Ngase banort e xhennetit kur ta kalojn urn (Siratin) do t ndalohen mes xhennetit dhe xhehenemit me qllim q zemrat e tyre t pastrohen dhe t jen plotsisht t mira.
M pas do tu lejohet hyrja n xhennet, ashtuq dyert e xhennetit do t hapen me shefatin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Lloji i dyt: Shefati i kot, i cili nuk do tu bj kurrfar dobie atyre q e bjn at. N kt bn pjes ajo q e pretendojn mushrikt se zotat e tyre do t bjn shefat pr ta tek All-llahu, e kjo nuk do tu bj kurrfar dobie, si ka thn All-llahu (subhanehu ue teala): E tanim, atyre nuk u bn dobi ndrm jetsimi i ndrmjetsuesve. Ajo ndodh sepse All-llahu (subhanehu ue teala) nuk sht i knaqur me shirkun q e bjn ata mushrik dhe nuk lejon q pr ta t bhet shefat, ngase treguam se nuk meriton shefat askush, pos atij me t cilin sht i Knaqur All-llahu (subhanehu ue teala). All-llahu kurr nuk knaqet me kufrin dhe nuk e don zullumin. Mbshtetja e tyre n zotrat e tyre t cilt i adhurojn dhe pr t cilt thon: Kta jan ndrm jetsuesit tan te All-llahu![Junus: 18], sht mbshtetje e kot dhe e padobishme, prkundrazi kjo edhe m tepr ua shton largimin nga All-llahu i Lartsuar, sepse ata shpresojn shefatin me mjet t kot, e ai mjet sht adhurimi i atyre idhujve. Padyshim se sht mendjelehtsi e tyre q n kt mnyr t afrohen tek All- llahu, e n t vrtet edhe m tepr largohen nga Ai (subhanehu ue teala).
P-57: Ku sht prfundim i i fm ijve t besimtarve si dhe i atyre t pabesimtarve, nse vdesin duke qen t vegjl? Prgjigje: Prfundimi i fmijve t besimtarve sht n xhennet, si pasues t baballarve t tyre, thot All-llahu (subhanehu ue teala): E ata q vet besuan, e edhe pasardhsit e tyre ishin me besim , Ne atyre do t'ua shoqrojm pasardhsit e tyre dhe asgj nuk u paksojm nga veprat e tyre (prindrve). Secili njeri sht peng i asaj q ka punuar. [et-Tur: 21]. E fmiu i cili sht lindur nga prindr jomusliman, prej mendimeve m t vrteta sht ky: All-llahu e din se ka do t punonin ata. Pra, n dispozitat e ksaj bote ata jan njjt sikur prindrit e tyre e n ato t bots tjetr All-llahu e di m s miri se ka do t kishin punuar po t mbeteshin gjall, kshtu ka thn edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).[1] All-llahu e di prfundimin e tyre, ky sht mendimi yn. N t vrtet kjo sht edhe shtje e cila nuk na intereson aq shum, ajo q na intereson
_____________________ [1] Buhariu [1384].
neve sht lidhur me dispozitat e tyre n kt bot. Dispozitat e tyre n kt bot jan: ata jan sikurse mushrikt, nuk u lahet xhenazja, nuk vishen me qefin, nuk u falet namazi i xhenazes dhe nuk varrosen te varrezat e muslimanve. All-llahu (subhanehu ue teala) e di m s miri.
P-58: Si dhurat pr burrat n xhenet jan prmendur hyrijet, e ka ka pr grat? Prgjigje: All-llahu (subhanehu ue teala) pr mirsit n xhennet thot: Atje ju do t keni gjithka do tju dshiroj shpirti dhe pr ju atje do t jet far t krkoni. K naqsi nga Falsi i Madh, Mshirploti. [Fussilet 31-32]. Poashtu thot: Aty do t ken ka t'u dshiroj shpirti dhe t'u knaqet syri. Ju do t jeni aty prgjithm on. [ez-Zuhruf: 71]. Dihet mir se martesa sht prej gjrave q m s shumti i dshiron shpirti dhe kt Allllahu (subhanehu ue teala) do tua mundsoj banorve t xhennetit, qofshin burra apo gra. Grat All-llahu (subhanehu ue teala) do ti martoj me ata burra q i kan pasur n kt bot, ka thn All-llahu (subhanehu ue teala): Zoti yn, shtiji n Xhennete t Adnit, t cilt ua ke prem tuar atyre dhe t drejtve nga t part e tyre, grave t tyre dhe pasardhsve t tyre. Vrtet, Ti je M Krenari dhe i Urti!. [Gafir: 8]. Nse nj grua nuk ka qen e martuar n kt bot, ather All-llahu (subhanehu ue teala) do ta martoj me at t cilin do ta plqej ajo.
P-59: A sht e vrtet se banort m t shumt t xhehenemit do t jen gra, dhe pse? Prgjigje: Kjo sht e vrtet, se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ishte duke u ligjeruar grave, iu tha: O ju gra, jepni sadaka (lmosh), ngase un kam par se ju jeni banort m t shumt t Zjarrit. Kjo pyetje iu parashtrua edhe Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i than: E si ashtu o i drguar?! Tha: Sepse shpesh mallkoni dhe nuk falnderoni pr t mirat.[1] Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tregoi shkakun se pse ato do t jen banort m t shumt t Zjarrit, ato e teprojn n fyerje dhe mallkim si dhe nuk falnderojn pr t mirat, sht pr qllim t mirat e bashkshortve t tyre.
______________________ [1] Buhariu [304] dhe Muslimi [79].
Ashtuq n kt mnyr u bn shumica e banorve t Zjarrit.
P-60: ka do ti kishit porositur atij i cili nuk dshiron t mson lndn e akides (besimit), e n veanti shtjen e kaderit (caktimit), nga frika se do t rrshqas nga e vrteta? Prgjigje: Kjo shtje sht sikur shum shtje tjera t rndsishme, pr t ciln njeriu ka nevoj n fen dhe jetn e tij, pr t ciln duhet t mundohet shum dhe t krkoj ndihm prej All-llahut (subhanehu ue teala) q tia mundsoj ta hulumton mir dhe ta njeh t vrtetn lidhur me kt shtje. Ngase nuk sht mir q njeriu t ket dyshim n shtje t ktilla. Ndrsa po t mos i msonte disa shtje tjera nga frika se ato do t jen shkak pr devijim dhe t cilat nuk do t shkaktonin mangsi n fen e tij, n kt rast nuk ka di t keqe prderisa ka shtje m t rndsishme se ato. shtjet e kaderit jan prej shtjeve t rndsishme t cilat jan obligim pr secilin q ti msoj mir, derisa t arrij bindjen e fort. shtja e kaderit elhamdu lil-lah- nuk sht aspak problematike n kuptimin e saj. Shkaku se pr disa njerz, shtjet e besimit jan t rnda, sht se ata pr fat t keq- e kan mbivlersuar aspektin e Si-s mbi aspektin e Pse-s. Njeriu pr punn e tij do t pyetet me dy ndajfolje prej ndajfoljeve pyetse, ato jan: Pse dhe Si. Kur thuhet: Pse e bre kt, bhet fjal pr sinqeritetin; e kur thuhet: Si e bre kt, ktu bhet fjal pr pasimin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Shumica e besimtarve mirren me hulumtimin e prgjigjes t ndajfoljes Si e n ann tjetr jan krejtsisht neglizhent ndaj prgjigjes s Pse-s, mu pr kt shkak, sheh se ata pr aspektin e sinqeritetit nuk jan t interesuar shum, ndrsa n aspektin e pasimit jan t kujdesshmedhe pr gjrat m t imta. Pra, njerzit jan duke i dhn m shum rndsi ktij aspekti dhe jan t pakujdesshm pr aspektin m me rndsi, q sht aspekti i akides (besimit), sinqeritetit dhe teuhidit. Kshtuq mund t shohish njerz, t cilt pyesin pr shtje me t vrtet t imta t ksaj bote, e n ann tjetr, zemrat e po t njjtve jan t thelluara n kt bot. Jan t pakujdesshm pr All-llahun (subhanehu ue teala) kur blejn e kur shesin, kur udhtojn, ku jetojn dhe si vishen.
Disa prej njerzve mund t jen adhurues t ksaj bote, mirpo kt nuk e vrejn, mund t jen mushrik dhe t mos e ndiejn, sepse nuk i kan dhn rndsi aspak aspektit t akides dhe teuhidit. Kjo dukuri pr fat t keq- nuk gjindet vetm te populli i thjesht, por edhe te disa nxns t dijes, e kjo me t vrtet sht gj e rrezikshme. Poashtu edhe prqndrimi vetm n msimin e akides, duke mos ia bashkangjitur edhe punn sht gabim, sepse kohn e fundit po dgjojm npr disa mediume dhe po lexojm n disa revista, se fe e vrtet sht vetm akideja e pastr etj., e n t vrtet kjo mund t jet els i asaj dere n t ciln mund t hyj dikush duke i br hallall disa harame, duke u argumentuar se ai e paska akiden e shndosh. Pra, duhet dhn rndsi q t dy aspekteve, pr t qen prgjigja e drejt ndaj Pse-s dhe Si-s. Thn shkurt: Njeriu e ka obligim q t msoj shkencn e teuhidit dhe akides, t jet syel pr Zotin dhe t adhuruarin e tij (subhanehu ue teala) syel pr emrat, cilsit dhe veprat e All-llahut (subhanehu ue teala) syel pr dispozitat e Tij kosmologjike dhe legjisllative, syel pr urtsin e atyre dispozitave, pr fshehtsit e ligjsimit dhe krijimit t tyre, ashtuq mos ta oj veten n humbje e m pas edhe t tjert. Shkenca e teuhidit sht prej shkencave m me vler, e kjo, pr shkak t vlers q ka Ai me t Cilin lidhet ajo shkenc. Dijetart kt shkenc e kan quajtur Fikhul Ekber (Kuptimi m i madh), e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Atij q All-llahu ia don t mirn, i jep kuptim n fe.[1] E para gj q hyn n kuptimin e fes sht teuhidi. Por, njeriu duhet t ket kujdes se si e nxen kt dituri dhe prej far burimeve e nxjerr. Andaj, s pari duhet ti merr gjrat q jan t shndosha dhe q nuk ka dyshime n to, pastaj fillon t mson pr ato gjra n t cilat jan shpikur dyshime dhe bidate, ashtuq t din se si ti kundrshtoj ato dyshime, pr ta mbrojtur at besim t pastr q e ka msuar. Si burim kryesor nga i cili duhet msuar kto shtje sht Kur'ani dhe sunneti, pastaj fjala e shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pastaj fjala e dijetarve t gjenerats s tabiinve dhe etbau tabiinve e pastaj ajo q e kan thn dijetart, dituris dhe emanetit t s cilve u besohet, n veanti Shejhul Islam Ibn Tejmiju dhe nxnsi i tij Ibn Kajjimi, All-llahu i kaploft ata dy, t gjith muslimant dhe dijetart e tyre me mshirn e Tij.
______________________ [1] Buhariu [71]dhe Muslimi [1037].
P-61: Dshirojm nga shklqesia e juaj t na e sqaroni shtjen e kaderit! Si dhe ju pyesim se a vetmesenca e veprs sht e caktuar, e mnyra i sht ln njeriut, apo si? Ja nj shembull: Nse All-llahu (subhanehu ue teala) ka caktuar se filani do t ndrtoj nj xhami, ai patjetr se do ta ndrtoj, mirpo ai sht i lire t mendoj se n far mnyre do ta bj at, poashtu edhe pr mkatin, nse ia ka caktuar dikujt se do ta bn, ai do ta bn ska dyshim - por e ka ln t lir se n far mnyre do ta veproj at. Pra, a sht e vrtet se njeriu sht i lir n zgjedhjen e mnyrs s veprim it t asaj q i sht caktuar? Prgjigje: Kjo shtje (shtja e kaderit) ka qen diskutabile mes njerzis q n koht e lashta, ashtuq njerzit lidhur me at jan ndar n tre grupe, dy ekstreme dhe nj i mesm. Ato dy ekstremet: Njra prej tyre: Ka shikuar prgjithsisht n caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe nuk ka mundur t shoh se njeriu paska tjetr zgjedhje, ashtuq kan thn: Njeriu sht i dhunuar q ti bj veprat e tij dhe nuk ka n to kurrfar zgjedhje. Mendojn se kur njeriu bjen nga kulmi pr shkak t ers, sht njsoj sikur kur ai zbret prej shkallve me dshirn e tij. Eekstremt e dyt: Kan par se njeriu vepron dhe len me zgjedhjen e tij dhe nuk kan mundur ta shohin caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala). Ashtuq kan thn: Njeriu sht i pavarur n veprimin e tij dhe nuk ka aspak lidhje caktimi i Zotit me veprat e tij. E t mesmit: Shikuan n t dy ant, n caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe n zgjedhjen q i mundsohet njeriut, ashtuq kan thn: Vepra e njeriut ndodh me caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe me zgjedhjen (dshirn) e njeriut. Dihet mirfilli dallimi mes rnies s njeriut nga kulmi prej ers s fort dhe zbritjes s tij me zgjedhjen e tij, prej shkallve. Rnia sht prej veprave t tij, por pa zgjedhjen e tij, ndrsa zbritja sht me zgjedhjen e tij, e q t dyja ndodhin me caktimin e All-llahut ,subhanehu ue teala, sepse nuk mund t ndodh n mbretrin e Tij nj gj t ciln Ai nuk e don, por duhet t dihet se t gjitha obligimet q i ka njeriu, i vepron ose nuk i vepron, jan me zgjedhjen e tij. Por, njeriu nuk mund ta merr pr argument kaderin kur ai i kundrshton urdhrat ose ndalesat, ngase ai n momentin kur e bn at kundrshtim nuk e din se ka ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala) pr t, ashtuq kundrshtimi i tij, me zgjedhjen e tij sht shkak q ai t dnohet n kt bot ose tjetrn. Po t ishte i dhunuar q ai t bn at kundrshtim, ather ajo nuk do t quheshte kundrshtim, dhe nuk do t dnoheshte, pr shkak se ka arsye ai person.
Pasiq njeriu e ka kuptuar se ikja e tij nga zjarri i rndomt duke gjetur vend t sigurt, si dhe krkimi i ndonj shtpie t bukur, komode dhe t rehatshme jan me zgjedhjen e tij dhe pa kurrfar dhunimi, e n t njjtn koh beson se kto ndodhin me caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) si dhe e din se ndejtja n zjarr apo moskrkimi i shtpis s mir do t ishte gj anormale dhe humbje e t mirave, pr t ciln gj meriton qortim, ather pse nuk e kupton kt gj lidhur me ato gjra t cilat jan shkak pr shptimin nga zjarri i xhehenemit apo pr hyrjen n xhenet?! E sa i prket shembullit se nse All-llahu (subhanehu ue teala) ka caktuar se filani do t ndrtoj nj xhami, ai patjetr se do ta ndrtoj, mirpo ai sht i lir t mendoj se n far mnyre do ta bj at, nuk sht shembull me vend, sepse prej tij kuptohet se mnyra e ndrtimit i prket vetm mendjes dhe sht e pavarur, si dhe nuk bn pjes n caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) e n ann tjetr kuptohet se vetmesenca e ndrtimit sht prej caktimit t All-llahut (subhanehu ue teala) dhe njeriu nuk ka hapsir pr zgjedhje. Ndrsa e vrteta sht se esenca e mendimit pr ndrtimin e saj bn pjes n zgjedhjen e njeriut dhe ai nuk sht i dhunuar q t bj at, mu ashtu sikurse nuk sht i dhunuar n rindrtimin apo renovimin e shtpis s tij personale. Kt mendim t tij All-llahu (subhanehu ue teala) ia ka caktuar robit t tij prej kah nuk e ndjen ai, ngase njeriu nuk mund ta dij a i ka caktuar All-llahu dika prderisa nuk ndodh ajo gj. Pra, kaderi sht gj e fsheht dhe nuk mund t dihet assesi pos nse All-llahu shpall dika apo pasiq t ndodh. Ashtuq edhe mnyra e ndrtimit hyn n kaderin e All-llahut (subhanehu ue teala) sepse All-llahu do send ka caktuar globalisht dhe detajisht, dhe njeriu nuk mund t zgjedh dika q nuk e do apo e cakton All-llahu (subhanehu ue teala). Kur njeriu zgjedh dika dhe e vepron at, do ta kuptoj se me t vrtet kt vepr e ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala) pra, njeriu sht i lir t zgjedh, pr sa i prket shkaqeve konkrete dhe t dukshme, shkaqe t cilat All-llahu i ka caktuar si shkak pr t ndodh ajo vepr. Njeriu kur vepron nj vepr, asnjher nuk e ndjen se dikush sht duke e dhunuar q ta bj at, por, kur ai e bn at n pajtim me shkaqet t cilat All-llahu i ka caktuar si shkaqe, e kuptojm se All-llahu (subhanehu ue teala) e paska caktuar at vepr globalisht dhe detajisht. E sa i prket shembullit t dyt q e parashtruat lidhur me mkatet, se nse All-llahu (subhanehu ue teala) ia ka caktuar dikujt se do ta bn, ai do ta bn ska dyshim- por e ka ln t lir se n far mnyre do ta veproj at.
Pr kt themi at q tham lidhur me ndrtimin e xhamis: Fakti se All-llahu ia ka caktuar ta bn at mkat nuk e mohon faktin se ai ka t drejt pr zgjedhje, sepse ai kur zgjedh (vendos) ta bj mkatin, nuk e din se ka i ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala) pra, ai e bn mkatin me zgjedhjen e tij dhe nuk ndjen se dikush e dhunon q ai ta bn at vepr. E pasiq t bn at vepr ather ne e kuptojm se kt ia paska caktuar All-llahu (subhanehu ue teala). Poashtu edhe fakti pr mnyrn e veprimit t mkatit, gj e cila sht me zgjedhjen e njeriut, nuk e mohon faktin se kjo sht me caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) sepse All-llahu (subhanehu ue teala) i ka caktuar t gjitha gjrat globalisht dhe detajisht si dhe i ka caktuar shkaqet q ojn deri te ajo. Ashtuq nuk mund t del dika jasht asaj q ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala) qofshin ato veprat e Tij apo t robrve t Tij, veprat me zgjedhje apo pa zgjedhje. All-llahu (subhanehu ue teala) thot: A nuk e ke ditur se All-llahu di ka ekziston n qiell e n tok, e tr ajo sht e shnuar n libr, ajo pr All-llahun sht shum leht. [el-H axh: 70]; dhe thot: Dhe kshtu (sikurse edhe ty) do pejgamberi i bm arm iq, q ishin djaj nga njerzit dhe xhint, q me fjal t shklqyeshme n mnyr t fsheht nxitnin njri-tjetrin n mashtrime. E sikur t donte Zoti yt, ata nuk do t bnin at (arm iqsi), po ti, lri ata dhe at q ata trillojn. [el-Enam: 112]; dhe thot: Kshtu shum ics s idhujtarve, idhujt ua hijeshuan atyre m bytjen e fmijve t vet, pr t'i shkatrruar (me m ashtrime) dhe pr tua ngatrruar fen (q e kishin pasur t Ismailit). Po sikur t donte All-llahu, ata nuk do t bnin at, andaj hiqu tyre dhe asaj q shpifin. [el-Enam: 137]; si dhe thot: E sikur t donte All-llahu, nuk do t m byteshin ndrm jet vete ata q ishin pas tyre, pasiq u patn zbritur argumentet, por ata megjithat u pran. E pati prej tyre q besuan dhe pati t till q nuk besuan, e sikur t dshironte All-llahu ata nuk do t m byteshin, por All-llahu punon ka dshiron. [el-Bekare: 253]. Pas ksaj themi: Nuk sht mir q njeriu vet, apo me diknd tjetr t hulumton n ksisoj shtje, t cilat shkaktojn ngatrrime (przierje) t shtjeve dhe t cilat bjn t dyshosh se nuk ka pajtim mes ligjeve t sheriatit dhe kaderit. Kjo nuk ka qen rrug e shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e ata kan qen njerzit m t kujdesshn n njohjen e realiteteve dhe m afr ndihmuesit dhe zgjidhsit t problemeve. Transmetohet n Sahihul Buhari nga Alij ibn Ebi Talibi (radijAllahu anhu) se Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: donjrit nga ju, All-llahu ia ka caktuar vendin pr n xhenet ose pr xhehenem. Tham: O i drguar, pra, a t mbshtetemi? (N nj transmetim tjetr thot: A t mbshtetemi n t caktuarn dhe ta lm punn) Tha: Jo, punoni, ngase secilit do ti lehtsohet, e n transmetim
tjetr thot: Punoni sepse secilit do ti lehtsohet pr at q sht krijuar, kush sht prej t lumturve, do ti lehtsohet q t jet prej tyre, dhe kush sht prej t dshpruarve, do ti lehtsohet t jet prej tyre[1]. Pastaj lexoi ajetin: E, sa i prket atij q jep dhe ruhet, dhe vrteton bindshm pr m t mirn, Ne do ta prgatitim at pr m t lehtn. E sa i prket atij q bn koprraci dhe ndien veten t pavarur (nga Zoti), dhe q prgnjeshtron at m t mirn, Ne do ta prgatisim pr m t vshtirn. [el-Lejl: 5-10]. Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar q t mbshtetemi n t caktuarn dhe t largohemi nga puna, sepse njeriu nuk mund ta dij se sht caktuar pr t. Ka urdhruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) q njeriu t punoj aq sa mundet, dhe ka argumentuar me ajetin se ai i cili punon pun t mira dhe beson Zotin, do ti lehtsohet rruga drejt t lehts (mirsis). Ky pra, sht ilai m efikas dhe i favorshm, ku mundet njeriu ta gjej lumturin dhe shndetin e plot, ashtuq nxiton drejt veprave t mira, t bazuara n besim (iman) si dhe gzohet shum me at gj kur All-llahu (subhanehu ue teala) e inspiron kah e lehta, n kt bot dhe tjetrn. E lus All-llahun (subhanehu ue teala) q t na inspiroj n veprimin e veprave t mira, t na e lehtsoj rrugn kah e lehta, t na largoj nga e vshtira dhe t na i fal gabimet e para dhe t fundit, Ai sht M Bujari dhe M Fisniku.
P-62: A ka ndikim lutja n ndryshim in e asaj q i sht caktuar njeriut q para se t krijohet? Prgjigje: Nuk ka dyshim se lutja ka ndikim n ndryshimin e asaj q sht e caktuar, mirpo edhe ky ndryshimsht caktuar pr shkak t lutjes. Andaj mos mendOse ti kur lutesh, je duke e lutur All-llahun pr dika q nuk sht e caktuar. Duhet t dihet se lutja sht e caktuar dhe ka ndodh pas saj sht e caktuar. Bile ne jemi dshmitar se kur dikush i lexon Kur'an ndonj t smurit ai shrohet, si sht rasti me ekspeditn q e drgoi Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ata arritn te nj popull, krkuan ushqim prej tyre por ata nuk i dhan. N kto momente ndodhi q nj gjarpr e kafshoi zotriun e tyre (t popullit), dhe ata krkuan q dikush ti lexoj (Kur'an) atij, e sahabt kt gj (leximin) e kushtzuan me pages, e ata u dhan disa dhen. Ather shkoi njri prej sahabve, ia lexoi t smurit suren Fatiha dhe
ai u ngrit sikur mos t kishte pasur gj. D.m.th. leximi i Kur'anit ndikoi n shrimin e t smurit. Pra, lutja ka ndikim, por prapseprap nuk e ndryshon caktimin sepse edhe ajo lutje ka qen e caktuar. Bile do gj tek All-llahu (subhanehu ue teala) sht e caktuar. Poashtu do shkak ka ndikim n t shkaktuarn me lejen e All-llahut (subhanehu ue teala) d.m.th. edhe shkaqet edhe t shkaktuarat jan t caktuara.
P-63: R izku (furnizimi) dhe martesa a jan t caktuara n Leuhi Mahfudh (pllakn e ruajtur)? Prgjigje: do send, prej krijimit t lapsit e deri n ditn e kijametit sht e shnuar n Leuhi Mahfudh, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) kur e krijoi lapsin, i tha: Shkruaj! Tha: O Zoti im , po t shkruaj? Tha: Shkruaje t gjith at q do t ndodh. N at m oment u tregua do gj q do t ndodh deri n ditn e kijametit.[1] Poashtu ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se fmis i cili sht n mitr t nns, kur ti arrij katr muaj, All-llahu ia drgon nj melek i cili ia jep shpirtin dhe ia shnon rizkun (furnizimin), jetn, punn dhe a do t jet prej t mirve apo jo. Rizku poashtu sht i caktuar me disa shkaqe dhe nuk rritet e as nuk paksohet. Prej shkaqeve sht t punuarit pr krkimin e furnizimit, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Ai sht q juve tokn ua bri t prshtatshme, andaj, ecni npr pjes t saj dhe shfrytzoni begatit e Tij, meq vetm te Ai sht e ardhm ja. [elMulk: :15]. Prej shkaqeve sht edhe lidhja e farefisnis, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush dshiron q ti shtohet rizku dhe ti zgjatet jeta, le ta lidh farefisnin.[2] Poashtu prej shkaqeve t furnizimit sht edhe devotshmria, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...e kush i ka frik All-llahut, atij Ai i hap rrug, dhe e furnizon at prej nga nuk e kujton fare.... [et-Talak: 2-3]. Nuk ke t drejt t thuash se furnizimi imsht i caktuar dhe i kufizuar, andaj nuk do ti veproj shkaqet q ojn drejt furnizimit, sepse kjo tregon paaftsin tnde. Shkathtsi dhe menuri sht t vraposh pas furnizimit tnd dhe pas asaj q do t bn
__________________ [1] Transmeton Imam Ahmedi [5/317]. [2] Transmeton Buhariu [2067].
dobi n kt bot dhe tjetrn. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: I menuri sht ai i cili triumfon mbi epshin e tij dhe punon pr pas vdekjes e i paafti sht ai i cili vetveten ia ka ln epshit t tij dhe shpreson s koti.[1] Pra, sikur q furnizimi sht i caktuar, poashtu edhe martesa sht e caktuar, q t dy bashkshortve u sht caktuar se do t jen bashkshort t njri tjetrit. P-64: sht hukmi i atij i cili hidhrohet kur e godet ndonj e keqe? Prgjigje: Njerzit kur goditen me ndonj fatkeqsi, ndahen n katr grad: Grada e par: Hidhrimi, e kjo sht disa lloj: Lloji i par: Hidhrimi t jet me zemr, sikurse t hidhrohet ndaj Zotit dhe plcet nga ajo q ia ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala). Kjo sjellje sht haram, bile ndonjher mund t arrije edhe deri n kufr, All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Ka nga njerzit q adhuron All-llahun me mdyshje (luhatshm ) nse e godet ndonj e mir ai qetsohet m t, po nse e godet ndonj e pakndshme, ai kthehet n fytyrn e vet t vrtet (t mparshme), ai i ka hum bur kt dhe jetn tjetr. [el-Haxh: 11]. Lloji i dyt: T jet me gjuh, sikurse t lutet me mjerim, humbje[2] etj. Edhe kjo sht haram. Lloji i tret: T jet me gjymtyr, si sht rrahja e fytyrs, shkyerja e rrobave, shkulja e flokve etj. E gjith kjo sht haram dhe sht n kundrshtim me sabrin (durimin), pr t cilin jemi t urdhruar. Grada e dyt: Durimi, shum mir e ka prshkruar poeti: Sabri si sabr me t vrtet ka shijen e idht por, prfundimet i ka m t mbla se mjalti Ky njeri e ndjen se kjo fatkeqsi sht e rnd pr t, mirpo prmbahet, ky e urren kt q i ka ndodhur, por besimi i tij e mbron nga hidhrimi. Te ky ndodhja e fatkeqsis apo mosndodhja nuk jan t njjta. Kjo sht obligim pr secilin, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka urdhruar q t durojm, kur ka thn: Duroni, me t vrtet All-llahu sht me durimart. [el______________________ [1] Transmeton Tirmidhiu, kreu 25 [2459] dhe Ibn Maxhe [4260]. [2] Sikurse t thot: Ah, i mjeri un; Ah, u humbaetj. (sh.p.).
Enfal: 46]. Grada e tret: Knaqsia, ashtuq njeriu t knaqet kur e godet ndonj e keqe. Pr kt njeri, ndodhja apo mosndodhja e fatkeqsis sht e njjt dhe kjo aspak nuk i vie rnd. Kjo grad sht mustehab (e lvduar) dhe jo e obliguar, sipas mendimit m t vrtet. Dallimi mes ksaj dhe grads para ksaj sht e qart, sepse ndodhja apo mosndodhja e fatkeqsis te ky sht e njjt, ndrsa tek ai para ktij, fatkeqsia ishte e rnd pr t, por ai duronte. Grada e katrt: Falnderimi, e kjo sht grada m e lart. Ashtuq njeriu ta falnderon All-llahun pr fatkeqsin q i ka ndodhur, sepse ai e di se kjo fatkeqsi sht shkak pr tiu shlyer mkatet apo pr tiu shtuar sevapet. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: do fatkeqsi q e godet muslimanin sht shkak q All-llahu tia fal mkatet, saq edhe kur lndohet n ndonj therr.[1]
P-65: Dijetar i nderuar: Shpresojm se do ta na sqaroni fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ku thot: Nuk ka epidem i, as ogur, as bestytni me Hamme-n (qokthin) e as bestytni n muajin safer.[2] far lloj mohimi sht ky n kt hadith dhe si mund t pajtojm kt hadith me hadithin Ik nga zgjebeja ashtu si ik nga luani?[3] Prgjigje: Epidemi sht transferimi i smundjes nga i smuri tek i shndoshi, kjo sikur q sht n smundjet fizike poashtu mund t ndodh edhe n ato psikike-morale. Pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn se shoku i keq sht sikurse farkatari, ose ta djeg rrobn ose kur t dalish nga ai, del me er jo t mir. Pra, fjala epidemi n kt rast i prfshin q t dy kuptimet. Ogur sht pesimizmi apo dshprimi nga dika q sheh, dgjon apo e din. Hamme, kjo sht komentuar me dy komente: I pari: Se ajo sht nj lloj smundje e cila poashtu transferohet tek i shndoshi, nse sht kjo pr qllim ather mund t themi se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)
_____________________ [1] Buhariu [5640] dhe Muslimi [2572]. [2] Buhariu [5707] dhe Muslimi [2220]. [3] Buhariu [5707].
kt e ka prmend me nj fjali (me epidemin) si prcaktim t asaj q ka kuptim m t gjer (d.m.th. epidemija). I dyti: Se sht pr qllim shpendi i njohur me emrin qokth[1], e arabt m par kan besuar se kur t vritet ndonj njeri, vjen qokthi te familja e t vrarit dhe kndon, e ata e kuptojn se ka ardhur pr ti nxitur n hakmarrje, bile disa kan besuar se ajo sht vet shpirti i t vrarit dhe vjen te familja e tij, kndon dhe nuk i l t qet prderisa t hakmerren. E kur ndonjher ky shpend u ndalte mbi shtpin e dikujt (ku nuk kishte ndodhur ndonj vrasje) dhe kndonte, ata mrziteshin dhe thonin se kjo alarmon vdekjen e pronarit t asaj shtpie, mirpo e gjith kjo sht besimi kot. Safer sht komentuar me disa komente: Nj: Kan thn se sht pr qllim muaji i seferit, sepse arabt e konsideronin si muaj i pafat. Dy: Se sht nj smundje e barkut e cila e godet deven dhe transferohet prej te njra n tjetrn. Nse kjo kishte qen e vrteta do t thonim prap se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kt e ka prmend me nj fjali (me epidemin) si prcaktim t asaj q ka kuptim m t gjer. Tre: Se sht pr qllim dredhia e njohur e muajit sefer, dredhin t ciln e kan br pabesimtart, t cilt e prolongonin (e vononin) shenjtrin e muajit Muharem n muajin Sefer, her e shenjtronin muajin Muharem e her jo.[2] Mendimi m i vrtet sht: me kt sht pr qllim muaji i seferit, muaj t cilin e konsideronin si t pafat n kohn e injorancs. N t vrtet kohrat nuk kan kurrfar ndikimi n ndodhit dhe n caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) muaji Sefer sht njsoj sikurse muajt tjer, n t cilin mund t ndodhin gjra t mira dhe gjra t kqija. E n ann tjetr, dikush prej njerzve sot kur t kryen ndonj pun gjat muajit Sefer, sht i qet dhe thot: kjo pun u krye n filan datn t muajit t mir Sefer. Kjo fjal e ktij bn pjes n mjekimin e bidatit me bidat apo mjekimin e padituris me padituri.
_____________________ [1] Shpend grabitar me pend t m urrme, pak m i vogl se kukuvajka, q kndon natn n ver, quhet edhe gjon. (sh.p.). [2] N Islam ka katr muaj t shenjt: Rexheb, Dhul-Kade, Dhul-Hixhxhe dhe Muharem , muaj n t cilt nuk lejohet lufta. E dredhia e ktyre ka qen se ata shenjtrin e muajit Muhareme prolongonin pr n muajin Sefer. (sh.p.)
Muaji Sefer nuk sht as muaj i mir e as i keq, por sht sikurse do muaj tjetr. Mu pr kt disa nga selefi kan urrejtur kur dikush e ka dgjuar qokthin duke knduar t thot hajr inshaAll-llah, nuk thuhet as hajr as sherr, por ai kndon sikurse do shpend tjetr. Kto katr gjra q Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ka mohuar n kt hadith, tregojn se e kemi obligim q t mbshtetemi n All-llahun me bindje, t kemi vendosje t sinqert dhe t mos tregohemi t dobt kur t ballafaqohemi me kto gjra. Kur muslimani preokupohet shum me bestytni, nuk shpton prej ktyre dy gjendjeve: Nj: Tiu prgjigjet ktyre gjrave, duke vazhduar punn e tij ose duke u larguar nga ajo pr shkak t tyre. N kt rast, ky person i ka lidhur gjrat me dika q nuk sht reale. Dy: T mos iu prgjigjet, duke vazhduar punn e tij pa mos i interesuar pr kto, mirpo n veten e tij ka nj lloj pasigurie apo mrzie. Kjo edhepse sht m e leht se e para, prapseprap e ka obligim q mos tu prgjigjet ktyre gjrave, por t jet i bindur dhe i mbshtetur vetm n All-llahun (subhanehu ue teala). Dikush prej njerzve hap Mushafin pr t krkuar fat, nse e sheh se aty ku e ka hapur Kur'anin prmendet zjarri, thot kjo shenj nuk sht e mir, e nse ndodh t prmendet xheneti thot kjo sht mir. Kjo vepr n t vrtet sht e njjt me veprn e atyre q e kan br gjat injorancs, t cilt me short krkonin fatin. Mohimi i cili sht n hadith, nuk sht mohim i ekzistimit t tyre sepse ato ekzistojn te njerzit, por sht mohim i ndikimit t tyre, sepse ndikues sht vetm All-llahu. Prej ktyre gjrave, ajo pr t ciln dihet se sht shkak, ajo sht shkak i vrtet, e ajo pr t ciln vetm mendohet, ndrrohet apo supozohet se sht shkak, ajo sht shkak i kot. Pra, kto shkaqet e llojit t dyt, nuk mund t ndikojn n di apo t shkaktojn dika. Epidemija ekziston, dhe pr kt sht argument fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem):Mos t afrohet i smuri pran t shndoshit, d.m.th. mos t afrohet ai q i ka devet e smura pran atij q i ka devet e shndosha, ashtuq mos t prhapet smundja. Poashtu sht argument edhe hadithi: Ik nga zgjebeja ashtu si ik nga luani, pra ka urdhruar q t iket, q t mos prhapet smundja, ktu pohon se epidemija ka ndikim, por ndikimi i saj nuk sht i pavarur, q t ndikoj vet.
Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhruar q t iket nga zgjebeja dhe ka ndaluar q t afrohet i smuri pran t shndoshit nga aspekti i largimit prej shkaqeve, jo nga aspekti se ato ndikojn vet. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...e mos hidhni veten n rrezik... [el-Bekare: 195]. Pra, nuk sht e drejt q t thuhet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e mohon ndikimin e epidemis, sepse kt e tregojn si t pavrtet realiteti dhe hadithet q i lexuam. Nse dikush thot se kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: Nuk ka epidemi..., nj njeri tha: O i drguar, thua pr disa deve t cilat rrin n nj ranishte dhe jan t shndosha, e aty afrohet nj deve e smur nga zgjebeja, ashtuq edhe ato i godet smundja?! Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: E kush e smuri t parn?! Prgjigjemi: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me fjaln e tij: E kush e smuri t parn dshiron t tregon se smundja sht transferuar nga e smura te t shndoshat me caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala). Ngase smundja nuk e ka goditur t parn me epidemi, por e ka goditur nga caktimi i All-llahut, sepse ndonj gjje mund tia dijm shkakun por mund edhe t mos ia dijm. Pra, pr smundjen e t pars nuk dihet, pos se sht me caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) e pr smundjet e t tjerave kemi njohuri pr shkakun, e nse kishte dashur All-llahu t mos smuheshin, nuk do t smuheshin, prandaj ndodh q deven ta godet zgjebeja pastaj t shrohet dhe t mos vdes. Poashtu edhe kolera, e cila ka mundsi q t prhapet n nj shtpi, ti godet disa dhe t vdesin e nj grup tjetr shpton, bile as q i godet ajo. Besimtari duhet t mbshtetet n All-llahun dhe t jet i bindur n T. Tregohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte me nj njeri q ishte i smur nga zgjebeja dhe i tha: Ha! (nga ushqimi ku hante edhe vet Resulull-llahu), sepse ai e kishte bindjen e fort n All-llahun (subhanehu ue teala) ashtuq kjo lloj bindje mund ti bj ball ktij shkaku i cili sht n dor t All-llahut (subhanehu ue teala). Kt pajtim t haditheve q e prmendmsht pajtimi m i mir q sht ndrmjet ktyre haditheve. Disa dijetar kan thn se hadithi i par sht i deroguar, por ai pretendim nuk sht i vrtet. Sepse prej kushteve t derogimit sht pamundsia e pajtimit (bashkimit), e kur sht e mundur t bhet pajtimi sht obligim t pranohet ai, sepse me pajtimin e argumenteve d.m.th. punohet me q t dy argumentet, e nse e derogon ndonjrn, ather njrin argument e ke lr anash.
Punimi me q t dy argumentet sht m e krkuar sesa mnjanimi i njrit argument. All-llahu e di m s miri.
P-66: A e godet njeriun msyshi? Si shrohet prej tij? Dhe mbrojtja nga ai a sht n kundrshtim me tevekkulin? Prgjigje: E kemi par t gjith se msyshi sht realitet me argumente t sheriatit dhe me vet shqisat tona, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: E ata q nuk besuan gati se t zhdukin me shikimet e tyre... [el-Kalem: 51]. Ibn Abbasi (radijAllahu anhu) dhe t tjer gjat komentimit t ktij ajeti kan thn: t msyshojn me syt e tyre. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thot: Msyshi sht realitet, nse ka di q e kalon kaderin, ajo sht msyshi. Prandaj, nse krkohet prej juve q t pastroheni, pastrohuni![1] [Transmeton Muslimi]. Prej argumenteve sht edhe ajo q e transmetojn Nesaiu dhe Ibn Maxhe se Amr ibn Rebiah kaloi pran Sehl ibn Hanif, i cili ishte duke u lar dhe tha: Nuk kam pa si sot, me kso lkure t ruajtur. Pas pak kohe Sehli ra pr toke dhe e sjelln te Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) e i than: Ka ra n balt t holl dhe ishte si i vdekur. Tha: K e akuzoni pr kt? Than: Amir ibn Rebian, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: Pse dikush nga ju e mbyt vllain e tij, kur dikush t sheh dika t mir te vllai i tij, le t lutet pr t me bereqet.[2] Pastaj urdhroi t sillet uj dhe e urdhroi Amirin q t merr abdest, t lane fytyrn, kraht gjer n brryl, gjunjt e tij dhe brendsin e izarit, pastaj urdhroi q me at uj (t prdorur) t lahet Sehli. Poashtu, se msyshi sht realitet argumenton vet realiteti n t cilin jetojm dhe kt nuk ka t drejt askush ta mohoj. Nse dikujt i ndodh kjo, ather ai duhet t prdor shrimet e sheriatit, ato jan: 1. Leximi i Kur'anit, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Nuk bhet rukje (lexim) pos pr msyshin ose helmimin.[3] Edhe Xhibrili i bnte rukje Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i thonte: Bismillahi erkike, min kul-li shejin judhike, min sherri kul-li nefsin, eu ajnin hasidin, All-llahu jeshfike, bismil-lahi erkike (N emr t All-llahut t bj rukje, nga do e
____________________ [1] Muslimi [2188]. [2] Ibn Maxhe [3509] [3] Buhariu [5704] dhe Muslimi [216]. Kuptim i i hadithit sht se rukja sht m e dobishme pr kto dyja, e jo se lejohet vetm pr kto. Ky sht mendim i i dijetarve. (sh.p.).
keqe q t dmton, nga sherri i do shpirtit ose syrit ziliqar, All-llahu t shron, n emr t All-llahut t bj rukje.[1] 2. Krkimi q t pastrohet ai q ka marr msysh, si ishte rasti me Amir ibn Rebian, e pastaj me at uj t lahet i smuri. E sa i prket marrjes s ujit me t ciln sht pastruar pas kryerjes s nevojs s madhe apo t vogl, kjo nuk ka kurrfar baze. Ajo q dihet sht ajo q u prmend m par. All-llahu e di m s miri. N mbrojtjen nga msyshi nuk ka gj t keqe dhe kjo nuk sht n kundrshtim me tevekkulin, prkundrazi, kjo sht tevekkul. Sepse tevekkuli sht mbshtetja n All-llahun (subhanehu ue teala) duke i vepruar shkaqet e lejuara apo t urdhruara. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) krkonte mbrojtje pr Hasanin e Husejnin kur thoshte: Uidhukuma bikelimatil-lahi-t-tammeh, min kul-li shejtanin ve hameh ue min kul-li ajnin lameh (E lus All-llahun q tju mbroj me fjalt e Tij t plota nga do shejtan, nga do dyshim i tij dhe nga do sy i keq).[2] Dhe thonte se me kto fjal edhe Ibrahimi (Alejhi selam) krkonte mbrojtje pr Ishakun dhe Ismailin (Alejhimes selam), transmeton Buhariu. P-67: A mund t jet i arsyetuar njeriu me paditurin e tij, pr shtjet q kan t bjn me besimin? Prgjigje: Mospajtimi (hilafi) n shtjen e arsyetimit me padituri sht sikurse shum shtje tjera t jurispudencs islame, bile ndonjher mund t jet vetm mospajtim gjuhsor kur duhet q me at dispozit t gjykohet ndonj person i caktuar. Ndodh q t gjith t pajtohen se nj fjal, nj vepr apo lnie e ndonj vepre sht kufr, mirpo a mundet q me kt hukm (dispozit) ta gjykojm nj person t caktuar, i cili i ka t qarta kto gjra dhe nuk ka penges q ta gjykojm me at dispozit, apo nuk mundemi ta gjykojm sepse ai nuk i ka disa gjra t qarta ose gjindet ndonj prej pengesave. E kjo, pr shkak se padituria tek ai i cili bn kufr sht dy lloj: Nj: Kjo vepr t jet nga nj person i cili ka fe tjetr pos asaj Islame ose nuk beson fare n ndonj fe, dhe nuk ka paramenduar se sht n gabim fetarisht. Pr kt lloj, n kt bot vlejn dispozitat q jan si rezultat i veprave t tij, e n botn
____________________ [1] Muslimi [2186]. [2] Ibn Maxhe [3527].
tjetr, shtjen e tij e ka n Dor All-llahu (subhanehu ue teala). Mendimi m i vrtet sht se pr ata do t ket provim nga ana e All-llahut, n at mnyr si Do Ai, dhe All-llahu e di m mir do t kishin punuar. Mirpo ne e dijm se ai nuk do t hyj n zjarr pos nse ka br mkat, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) thot: E Zoti yt nuk i bn padrejt askujt [el-Kehf: 49]. Tham se pr t n kt bot vlejn dispozitat q jan si rezultat i veprave t tij, d.m.th. dispozitat e kufrit, sepse ai nuk e beson Islamin dhe nuk mund t themi se sht musliman. Poashtu tham se mendimi m i vrtet sht se atyre do tu bhet provim n botn tjetr, sepse kjo na sht transmetuar n shum transmetime, t cilat i ka prmendur Ibn Kajjimi (rahimehullah) n librin e tij: Tarikul hixhretejni, kur e ka prmendur mendimin e tet pr fmijt e mushrikve, ndr shkrimin e tij pr gjeneratn e katrmbdhjet. Dy: Kjo vepr t jet nga nj person i cili e beson Islamin, mirpo ka jetuar duke e br kt vepr t kufrit duke mos e ditur se kjo sht n kundrshtim me Islamin dhe askush nuk ia ka trhequr vrejtjen pr kt. Pr kt person poashtu gjykojm me dispozitat Islame si pr nj musliman, e n botn tjetr shtja e tij sht n Dor t All-llahut (subhanehu ue teala). N kt aludon Kur'ani, sunneti dhe fjalt e dijetarve. Prej argumenteve t Kur'anit jan: E Ne nuk dnojm ask para se t'ia drgojm t drguarin [el-Isra:: 15]; Zoti yt nuk sht i till q t shkatrroj venbanimet para se n kryeqendr t tyre t drgoj pejgamber, i cili do t'u lexoj atyre argumentet Tona, dhe Ne nuk shkatrruam vendbanime, po vetm kur banort e tyre ishin zullum qar. [el-Kasas: 59]; T drguar q ishin lajm gzues e krcnues, ashtuq pas drgim it t drguarve njerzit t mos ken fakt (arsyetim) para All-llahut. [en-Nisa: 165]; Ne asnj nga t drguarit nuk e drguam ndryshe vetm n gjuhn e popullit t vet, ashtuq ai t'u shpjegoj atyre (n at gjuh). E All-llahu e l t hum bur at q do, dhe e udhzon n rrug t drejt at q do. [Ibrahim: 4]; All-llahu nuk e hum b nj popull pasi q ta ket udhzuar at, para se t'u sqaroj atyre se prej ka duhet ruajtur. [et-Teube: 115]; Dhe ky sht libr, dobiprurs, Ne e zbritm , prmbanju ktij, ruajuni ashtu q t mshiroheni. (E zbritm Kur'anin) q t (mos) thoni: Libri u zbriti vetm dy grupeve para nesh (jehudive e t krishterve) dhe se ne ishim t panjohur me librat (me msimet) e tyre. Dhe q t (mos) thoni: Sikur t na kishte zbritur neve libri, (sikurse u zbriti atyre dy grupeve) ne do t ishimedhe m t udhzuar se ata. Juve ju erdhi nga Zoti juaj argumenti (K ur'ani), ju erdhi udhzim i, mshira. [elEnam: 155-157].
Si dhe shum argumente tjera q aludojn se nuk arrihet argumenti, pos pas dituris dhe sqarimit. Prej sunnetit, po prmendim hadithin q gjindet n Sahihul Muslim [1/134] nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Pasha At, n Dor t T Cilit sht shpirti i Muhammedit, nuk ka njeri i cili do t dgjon pr mua, ifut apo krishter dhe vdes duke mos besuar n at q m sht zbritur, e t mos jet prej banorve t zjarrit. E prej fjalve t dijetarve: N librin el-Mugni [8/131] thuhet: ...nse sht prej atyre t cilt nuk e dijn se sht obligim, sikur ata q jan t rinj n Islam, jetojn n vende joislame ose jetojn larg qyteteve dhe larg dijetarve, nuk mund t gjykojm se sht kafir. Poashtu shejhul Islam Ibn Tejmiju (rahimehullah) n Fetvat [3/229] e tij thot: Un doher -ai i cili ka jatuar me mua e din- kam qen prej atyre q m s shumti kan ndaluar q nj person i caktuar t cilsohet si kafir, fasik apo mkatar, prpos kur dihet se atij i sht sqaruar argumenti, t cilin argument po ta kundrshtonte do t ishte kafir, fasik apo mkatar. Mendimi im sht se ktyre lloj njerzve (q nuk u ka arritur argumenti) All-llahu ua fal gabimet, qofshin ato gabime n besim apo praktik. Selefi shum her kan diskutuar rreth ktyre shtjeve, mirpo asnjri prej tyre nuk ka gjykuar diknd ( t ktij lloji) me kufr, fisk apo mkat ... dhe vazhdimisht kam sqaruar se ajo q sht transmetuar nga Selefi se kush thot apo bn kshtu ose ashtu sht kafir, poashtu sht me vend, por duhet t bhet dallim mes asaj kur flet pr veprn dhe kur flet pr ndonj njeri t caktuar ... t gjykuarit me kufr sht krcnim, andaj edhepse fjala e dikujt mund t jet prgnjeshtrim i fjalve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) mirpo ndoshta ai person sht i ri n Islamose sht rritur n fshatra t largta, d.m.th. njerzit sikur ky nuk bjn kufr nse mohojn dika nga Islami prderisa tu sqarohet argumenti pr t njjtn. Ndoshta ai person nuk i ka dgjuar m par ato argumente, ose i ka dgjuar mirpo nuk i ka mbajtur mend. Bile ndoshta ia ka treguar dikush i cili, ia ka komentuar ndryshe prej kuptimit t vrtet. Ndrsa shejhul Islam Muhammed ibn AbdulVehhabi n librin ed-Durerus-sunnijeh [1/56] ka thn: Sa i prket gjykimit t njerzve pr kafira, un iu them kafira atyre t cilt e kan njohur Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) dhe pasiq e kan njohur e kan shar, i kan ndaluar njerzit nga udhzimi i tij dhe i kan armiqsuar veprat e tij, kt lloj t njerzve un i gjykoj pr kafira.
N faqe 66 thot: ...e rrenat dhe shpifjet q jan br se ne u themi kafira shumics s muslimanve dhe ua obligojm q t shprngulen te ne atyre q munden ta shfaqin fen Islame, e gjith kjo sht shpifje dhe gnjeshtr. Kto shpifje i bjn pr shkak se dshirojn ti pengojn njerzit nga feja e All-llahut dhe e t Drguarit (salAllahu alejhi ue selem). Si mund ti gjykojm pr kafira ata t cilt nuk kan br shirk vetm pr shkak se nuk shprngulen te ne dhe nuk luftojn pr neve, e t mos i gjykojm pr kafira dhe nuk i gjykojm- ata t cilt adhurojn putin, i cili sht mbi varrin e AbdulKadrit, putin i cili sht mbi varrin e Ahmed el-Bedevij si dhe t tjerve, nuk i gjykojm pr kafira sepse ata nuk dijn dhe nuk ka pasur kush tua trheq vrejtjen. Pasiq ky qenka aludimi i Kur'anit, sunnetit dhe fjalve t dijetarve, ai poashtu sht aludim i Urtsis s All-llahut (subhanehu ue teala) Butsis dhe Mshirs s Tij, i Cili nuk do ta dnon asnjrin prderisa nuk ia drgon argumentin. Mendjet tona nuk mund t jen t pavarura n kuptimin e asaj se ka kemi obligim ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) sepse po t kishte qen ashtu ather nuk do t kufizoheshte argumenti n drgimin e t drguarve. Esenca pr at i cili thot se sht musliman sht q ai t mbetet si i till, perderisa nuk vrtetohet se nuk sht ashtu, e kjo me argumente nga sheriati. Nuk lejohet q ta konsiderojm t leht gjykimin e njerzve pr kafira, sepse n at ka dy rreziqe t mdhaja: Njra: Se sht shpifje n gjykimin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe pr personin t cilin e ka nnmuar me at emr (kafir). Pra, sht e qart se ky ka gjykuar se sht kafir filani pr t cilin All-llahu (subhanehu ue teala) nuk ka thn ashtu, kjo sht njsoj sikurse ndalimi i asaj q e ka lejuar Allllahu (subhanehu ue teala). T drejtn e gjykimit se a sht kafir apo jo, e ka vetm All-llahu ,subhanehu ue teala, njsoj sikurse gjykimi pr shtjet hallall-haram. E tjetra: Sepse ai e ka cilsuar muslimanin me cilsi t kundrt, ka thn: Ai sht kafir, e ai n t vrtet sht larg saj. Ashtuq ka mundsi q kjo cilsi ti kthehet vet thnsit t ksaj fjale. Kt e prfitojm nga hadithi i cili gjendet n Sahihul Muslim nga Abdullah ibn Omeri (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur muslimani e gjykon vllain e tij pr kafir, kjo fjal i kthehet njrit prej tyre[1], n nj transmetim tjetr: Nse sht ashtu si ka thn, pranohet, e nse nuk sht
ather ajo i kthehet atij q e ka thn.[1] Poashtu transmeton Muslimi nga Ebu Dher-ri (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e thirr diknd me kufr ose i thot armik i All-llahut, e ai nuk sht ashtu, ato fjal i kthehen atij.[2] Fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) te hadithi i Abdullah ibn Omerit: ...e nse nuk sht... dhe te ai i Ebu Dher-rit: ...e ai nuk sht ashtu..., d.m.th. nuk sht ashtu sipas gjykimit t All-llahut (subhanehu ue teala). Ky pra sht rreziku i dyt, kthyerja e cilsis te vet ai, nse vllai i tij sht larg nga ajo. Me t vrtet sht rrezik i madh dhe mundet q t bihet n t. M s shumti shpejton n gjykimin e vllait pr kafir, ai i cili vetplqehet me veprat e tij dhe i nnmon t tjert. N kt rast ky ka bashkuar mes vetplqimit, gj e cila mund t bhet shkak n zhdukjen e veprave; dhe mendjemadhsis, e cila e patjetrson dnimin nga All-llahu me zjarr, si na sht treguar n hadithin q e transmetojn Imam Ahmedi dhe Ebu Davudi nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Allllahu (subhanehu ue teala) ka thn: Krenaria sht ridaja Ime e Madhshtia sht izari Im. A i i cili mundohet t M afrohet n njrn nga ato, e gjuaj n zjarr.[3] Para se t gjykohet pr kufr, duhet t kihen parasysh dy gjra: E para: Argumentim nga Kur'ani ose sunneti se kjo vepr sht kufr, ashtuq mos t shpif ndaj All-llahut gnjeshtra. E dyta: Ai gjykim ti prket personit t gjykuar me at gjykim, n at mnyr q t plotsohen kushtet dhe t anulohen pengesat. Prej kushteve m me rndsi sht q personi t jet i ditur me kundrshtimin q ka br, kundrshtim i cili sht kufr, e kjo ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Kush i kundrvihet t drguarit, pasi q i sht br e qart e vrteta dhe ndjek rrug tjetr nga ajo e besimtarve, Ne e lm n at q ka zgjedhur (n dunja) e fusim n Xhehennem . Prfundim i keq sht ai. [en-Nisa: 115]. N kt ajet shihet qart se All-llahu (subhanehu ue teala) e kushtzoi dnimin me zjarr pr at person i cili i kundrvihe Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pasiq ti bhet e qart e vrteta.
______________________ [1] Muslimi [60]. [2] Muslimi [61]. [3] Ebu Davudi [4090] dhe Ibn Maxhe [4174].
Por, a sht kusht q ky person ti dij edhe pasojat e gabimit t tij si jan kufri etj. apo mjafton vetm t dij se ka br gabimedhepse nuk e din se far pasoje mund t ket ai gabim? Prgjigje: Si duket sht e dyta, d.m.th. vet dija e tij se ajo gj sht gabim mjafton pr gjykimin e tij ashtu si meriton gabimi i tij, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia obligoi kefaretin (shlyerjen) atij i cili bri marrdhnie intime me t shoqen gjat dits s Ramazanit, ngase ai e dinte se ka gabuar edhepse nuk e dinte se pr at gabim ka kefaret. Poashtu edhe ai njeri i martuar i cili bn zina dhe e din se ajo sht e ndaluar, ai duhet t gurzohet deri n vdekje edhe nse nuk e ka ditur se far pasoje ka ajo. E po ta kishte ditur ndoshta edhe nuk do t bnte zina. E prej pengesave (pr gjykim se sht kafir) sht detyrimi i personit n brjen e asaj vepre q sht kufr, All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Ai q pas besimit t tij e m ohon All-llahun, me prjashtin t atij q dhunohet (pr t mohuar), e zemra e tij sht e bindur plotsisht me besim . N drsa ai i cili e pranon mosbesimin me gjoks t hapur, kta i ka kapur hidhrim i nga All-llahu dhe ata kan nj dnim t madh. [en-Nahl: 106]. Prej pengesave sht edhe kur njeriu nuk mund t kontrollon mendjen dhe qllimin e tij, ashtuq nuk din se ka thot nga gzimi, dshprimi, nervoza, frika etj, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Nuk sht ndonj mkat i juaji ajo pr ka keni gabuar, por (sht mkat) ajo q zemrat tuaja e bjn qllim isht, po All-llahu sht q fal, sht Mshirues. [el-Ahzab:: 5]. Poashtu n Sahihun e Muslimit [2104] transmetohet nga Enes ibn Maliku (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: All-llahu me Teuben (pendimin) e robit t tij gzohet m tepr sesa ai i cili pate qen me kafshn e tij n nj tok t panjohur, e pastaj i humbi kafsha sbashku me hajen dhe pijen, ashtuq i kputi shpresat dhe ra nn hijen e nj druri, ku nuk shpresonte se do ta gjej kafshn. N momentet duke ndejtur n kt hall, e sheh kafshn e tij prpara (me hajen dhe pijen) dhe menjher e kap, e nga gzimi i madh thot: O Zot, Ti je robi ime un jam Zoti yt, ky gaboi prej gzimit t madh q e pati. E poashtu prej pengesave sht edhe kur ai person ka ndonj dyshim rreth kuptimit t atij gabimi, ashtuq mendon se sht n t drejt. sht penges kjo, sepse ky njeri nuk ka patur pr qllim mkatin dhe kundrshtimin ndaj All-llahut, ashtuq edhe pr kt vlen ajeti: Nuk sht ndonj mkat i juaji ajo pr ka keni gabuar, por (sht mkat) ajo q zemrat tuaja e bjn qllimisht. Pastaj, ky person edhe e ka dhn t gjith mundin e tij (pr t kuptuar t vrtetn), ashtuq mund t bj pjes n kt ajet: All-llahu nuk ngarkon ask prtej mundsive t veta. [el-Bekare: 286].
Autori i librit el-Mugni [8/131] thot: ...nse e bn t lejuar vrasjen e t pafajshmve dhe grabitjen e pasuris s tyre, duke mos patur dyshime as keqkuptim, ky sht kafir, e nse i bn ato nga keqkuptimi (tevili) si jan havarixht.[1] Ne prmendm se shumica e dijetarve nuk i kan gjykuar havarixht si kafira edhe pse ata e kan br t lejuar vrasjen e muslimanit dhe grabitjen e pasuris s tij dhe e bjn kt duke menduar se ashtu afrohen tek All-llahu (subhanehu ue teala) m tepr... dihet mir se prej medhhebit t havarixhve sht edhe gjykimi me kufr i shum shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe kan lejuar gjakun dhe pasurin e tyre, bile e kan konsideruar si afrim tek All-llahu (subhanehu ue teala). Por, prapseprap, dijetart nuk i kan quajtur (havarixht) kafira pr shkak se t gjith kt e kan br nga keqkuptimi (tevili). Kjo vlen edhe pr do ndales tjetr t ciln mund ta lejon dikush me kso lloj keqkuptimi.[2] N fetvat e Shejhul Islam Ibn Tejmiut (rahimehullah) [13/30] thuhet: Bidati i havarixhve n t vrtet rrjedh nga keqkuptimi q kan pasur pr Kur'anin, nuk kan pasur pr qllim t kundrshtojn por kan kuptuar nga Kur'ani at q nuk ka aluduar Kur'ani dhe kan menduar se Kur'ani obligon tekfirin[3] e mkatarve. N faqe 210 thot: Havarixht e kan kundrshtuar sunnetin, t cilin jemi t obliguar ta pasojm, i bn tekfir besimtart, t cilt sht obligim t miqsohen... dhe kshtu vazhduan n pasimin e ajeteve muteshabih (jo t qarta mjaft) duke i komentuar me komentim t pavend, duke mos e ditur kuptimin e tyre, duke mos patur dituri, duke mos e pasuar sunnetin dhe duke mos i verifikuar diturit e tyre te dijetart Islam t cilt e kuptojn Kur'anin. Poashtu ka thn [28/518]: T gjith imamt jan t nj mendimi n sharjen e havarixhve dhe se ata jan n humbje, mirpo n shtjen e tekfirit t tyre jan ndar n dy mendime t njohura. Mirpo n 7/217 ka thn: Se asnjri prej shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk i ka gjykuar si kafira, as Alij ibn Ebi Talibi as dikush tjetr, por i kan konsideruar si musliman zullumqar, si e kemi par kt n shum transmetime nga ata.
_____________________ [1] Havarixh quhen ata musliman t cilt i quajn muslimant tjer kafira poqese bjn ndonj gabim , edhe nse sht gabim i vogl.(sh.p) [2] Fjala tevil gjuhsisht d.m .th. shpjegim , komentim por n term inologjin e shum ics s dijetarve prdoret si: shpjegim i gabuar, komentim pa vend, keqkuptimetj. (sh.p) [3] Tekfir: t gjykuarit me kufr. Kt fjal do ta prdorim kshtu deri n fund t librit. (sh.p)
Dhe n 28/518 ka thn: Ky sht edhe mendim i vulosur i imamave, si sht Imam Ahmedi dhe t tjer. Poashtu n 3/282 thot: Havarixht, pr t cilt ka urdhruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) t luftohen, i ka luftuar Emirul Muminin Alij ibn Ebi Talibi (radijAllahu anhu) i cili ishte njri prej katr halifve t drejt, pr luftimin e tyre jan t nj mendimi edhe t gjith dijetart nga gjenerata e shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nga tabiint dhe t gjith pas tyre. Mirpo nuk i ka quajtur kafira as Alij ibn Ebi Talibi, as Sad ibn Ebi Vekkasi (radijAllahu anhuma) dhe askush tjetr nga sahabt, por i konsideruan si musliman t cilt duhet t luftohen. Bile Aliju (radijAllahu anhu) nuk i luftoi prderisa nuk derdhn gjakun e muslimanit dhe prderisa nuk sulmuan pasurit e tyre, e kur i bn kto gjra, ather Aliju (radijAllahu anhu) i luftoi pr tu mbrojt nga zullumi dhe padrejtsia e tyre, e nuk i luftoi si kafira. Mu pr kt shkak edhe nuk i robroi grat e tyre dhe nuk ua mori pasurin e tyre. Kta nuk u kunsideruan si kafira edhepse dalaleti (humbja) i tyre sht i vrtetuar me tekst dhe ixhma. E si mund pra, q disa grupacione t akuzojn njra tjetrn se jan kafira, t cilve u sht mbshtjell e vrteta n disa shtje, n t cilat shtje kan gabuar edhe njerz t ditur?! Nuk i lejohet askujt nga kto grupacione ta bj tekfir tjetrin, dhe nuk guxon t e lejoj pr vete gjakun dhe pasurin e tjetrit, edhe nse n grupin tjetr ekziston bidat. Si mundet ta bj kt, e n t njjtn koh ky grup i njerzve (q bjn tekfir) ka poashtu bidate, bile ndoshta bidati i ktyre sht m i rnd sesa bidati i tjerve, e n t shumtn e rasteve t gjith ata jan t paditur me realitetin e asaj pr t ciln kan mospajtime. Derisa ka thn (fq.288]: ...n qoft se muslimani gabimisht (me tevil, me keqkuptim) e lejon luftimin e dikujt ose e bn tekfir diknd, kjo nuk konsiderohet si kufr pr t; poashtu ka prmendur se: ...dijetart jan ndar n tre mendime lidhur me urdhrat e All-llahut dhe t Drguarit, se a jan t obligueshme ato urdhra edhe pr robrit para pjekuris apo jo. Mirpo e vrteta sht ajo n t ciln ka aluduar Kur'ani, ku thuhet: E Ne nuk dnuam ask para se t'ia drgojm t drguarin. [el-Isra: 15].
Poashtu thot (subhanehu ue teala): T drguar q ishin lajm gzues e qortues, ashtu q pas drgim it t drguarve njerzit t mos ken fakt (arsyetim ) para Allllahut. [en-Nisa: 165]. E n dy Sahiht transmetohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Nuk ka kush i cili e do m s teprmi arsyetimin sesa All-llahu, pr kt shkak edhe ka drguar t drguar q ishin lajmgzues e qortues. Pra, po e shohim se i padituri sht i arsyetuar pr at q e thot apo punon qoft ajo kufr ose ndonj mkat n prgjithsi, dhe u pa kjo prej argumenteve nga Kur'ani, sunneti, logjika dhe fjalt e dijetarve.
P-68: sht dispozita e atij i cili nuk gjykon me ligjin e All-llahut (subhanehu ue teala)? Prgjigje: Them, e All-llahu jep sukses-, them nga All-llahu krkoj udhzimin dhe t vrtetn: T gjykuarit me ligjin e All-llahut (subhanehu ue teala) sht prej teuhidit rububije, sepse ai sht praktikim i ligjit t All-llahut (subhanehu ue teala), gj q sht e lidhur ngusht me Zotrimin e Tij, Posedimin dhe Udhheqjen e plot t Tij. Pr kt shkak, All-llahu (subhanehu ue teala) t pasuarit n jogjykim t ligjit t Allllahut, i quajti zotra t pasuesve t tyre, kur ka thn: Ata i konsideruan ahbart (priftr jehudi) e tyre, ruhbant (murgjit e krishter) e tyre dhe Mesihun (Isain) birin e Merjemes, pr zota pos All-llahut, ndrsa ata nuk jan urdhruar pr tjetr (nga pejgambert) pos pr adhurimin ndaj All-llahut Nj, e q nuk ka t adhuruar tjetr pos tij. i lart sht Ai nga ajo ka i shoqrojn. Pra, All-llahu (subhanehu ue teala) kta q u pasuan i quajti zotra sepse ata nxorrn ligje pos ligjit t All-llahut, e pasuesit e tyre i quajti robr t tyre nga shkaku se ata iu gunjzuan atyre dhe i respektuan n kundrshtim t ligjit t All-llahut (subhanehu ue teala). Adij ibn Hatimi (radijAllahu anhu) i tha Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Por, ata nuk i adhuruan ata?! Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia ktheu: Prkundrazi, ata ua ndalonin t lejuarn dhe ua lejonin t ndaluarn e kta i respektonin, ky sht adhurimi i tyre.[1] Nse e kuptove kt, tani dije se pr at i cili nuk gjykon me ligjin e All-llahut dhe nuk dshiron t gjykohet para ligjit t All-llahut dhe t Drguarit t Tij, kan ardhur ajete q mohojn imanin e tij dhe ajete q tregojn kufrin, padrejtsin dhe mkatin e tij. Lloji i par, q mohojn imanin e tij: All-llahu (subhanehu ue teala) thot: A i vure re
_______________________ [1] Tirmidhiu [3095], dhe Shejhul Islam Ibn Tejmiju ka thn se hadithi sht hasen, n librin Kitabul iman fq. 67.
ata q mendojn se besuan at q t zbriti ty, dhe at q zbriti para teje, se si dshirojn mes tyre t gjykoj taguti (djalli), e duke qen se jan urdhruar q t mos e besojn at. E djalli dshiron t'i humb n pafundsi. Kur u thuhet atyre: Ejani (pr t gjykuar) te ajo q e zbriti All-llahu dhe te i drguari! i sheh se si dyftyrshit ta kthejn shpinn. E qysh do t jet (gjendja e tyre) kur t'i godas ata ndonj e keqe, e shkaktuar nga vet duart e tyre, e pastaj vijn te ti (pr t'u arsyetuar) dhe betohen n All-llahun: Ne nuk patm tjetr qllim , vetm afrime pajtim (e jo refuzim in e gjykimit tnd). Ata jan pr t cilt e di All-llahu ka m bajn n zemrat e tyre. Po ti hiqu tyre, trhiqu vrejtjen (pr hipokrizi) dhe thuaju fjal q ln prshtypje n veten e tyre. Ne nuk drguam asnj t drguar vetm q me urdhrin e All-llahut t'i bhet respekt (nga njerzit) atij. E sikur t vinin ata te ti, pasiq ta ken dm tuar veten e tyre (nuk kan pranuar gjykimin tnd), e t krkonin ata vet ndjes te All-llahu, e edhe i drguari t krkoj ndjes pr ta, ata do t kuptonin se All-llahu pranon pendim in dhe sht mshirues. Pr Zotin tnd jo, ata nuk jan besimtar (t asaj q t zbriti ty as t asaj para teje) derisa t mos t zgjedhin ty pr t gjykuar n at konflikt mes tyre, e pastaj (pas gjykim it tnd) t mos ndiejn paknaqsi nga gjykim i yt dhe derisa t mos nnshtrohen sinqerisht. [en-Nisa: 60-65]. Pra, All-llahu (subhanehu ue teala) keta njerz q pretendojn se jan besimtar e n t vrtet jan munafik, n kto ajete i cilsoi me ca cilsi: Nj: Dshirojn q gjykimi t jet te taguti, e tagut quhet do gj q kundrshton ligjin e All-llahut dhe t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sepse kundrshtimi i ligjit t All-llahut sht tirani dhe kalim i kufijve t Atij, t Cilit i takon gjykimi i prhershm, Allllahu (subhanehu ue teala) thot: Ja, vetm Atij i takon krijim i dhe sundim i. i madhruar sht All-llahu, Zoti i botve. [el-Araf: 54]. Dy: Kur t thirren pr gjykim me ligjin e All-llahut dhe t Drguarit, ata pengojn dhe kthjen shpinn. Tre: Kur i godet ndonj e keqe pr shkak t punve t tyre, (sikurse kur e pranojn gabimin) vijn dhe thon se ata nuk kan dashur gj t keqe, por kan dashur mirsi dhe pajtim. Si sht halli i atyre q sot i refuzojn ligjet Islame dhe gjykojn me ligje tjera q jan n kundrshitm me ato t Islamit, dhe arsyetohen se ajo sht mirsi dhe pajtim me aktualitetin e kohs. M tej, All-llahu ua ka trheq vrejtjen ktyre pretenduesve t besimit, t cilsuar me kto cilsi, se Ai (subhanehu ue teala) e din at q ata e fshehin n zemrat e tyre, i din ato gjra t cilat jan n kundrshtim me fjalt e tyre. Ashtuq e urdhroi t Drguarin q ti kshilloj ata dhe tu thot fjal t mdhaja, t cilat do tu ln prshtypje n vetet e tyre.
Pastaj sqaroi All-llahu (subhanehu ue teala) se urtsia e drgimit t Drguarit sht q ai (i Drguari) t jet i respektuar dhe i pasuar (nga njerzit) e jo dikush tjetr, sadoq t ken mendime t forta apo arritje t larta. E n fund All-llahu (subhanehu ue teala) u betua n Zotrimin e Tij, cilsi kjo, e cila sht prej m t veantave t Tij, u betua n t duke treguar edhe nje her se besimi nuk sht i drejt prpos me tre kushte: I pari: Gjykimi prej do mospajtimi t kthehet te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). I dyti: Gjykimi i tij t pranohet me zemrgjrsi, dhe t mos ndihet kurrfar paknaqsie apo ngushtimi nga ai gjykim. I treti: T jet nnshtrimi i plot ndaj atij gjykimi, duke pranuar at q ka gjykuar ai dhe duke e praktikuar t njjtin, duke mos e vonuar apo shtrembruar. Lloji i dyt, si p.sh. kto ajete: ...E kush nuk gjykon me at q e zbriti All-llahu, ata jan kafira. [el-Maide: 44]; ...E kush nuk gjykon sipas asaj q zbriti All-llahu, ata jan zullum qar (t padrejt). [el-Maide: 45] dhe: ...E kush nuk gjykon sipas asaj q All-llahu e zbriti, t tillt jan mkatar. [el-Maide: 47]. Me kto tre cilsi a mundet q t prshkruhet nj person? D.m.th. q secili i cili nuk gjykon me ligjin e All-llahut (subhanehu ue teala) sht kafir, zullumqar dhe mkatar, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) kafirat n ajete tjera i ka prshkruar si zullumqar dhe mkatar, ka thn: ...e kafirat jan ata zullumqart. [el-Bekare: 254]; dhe ka thn: ...Ata mohuan All-llahun dhe t Drguarin, e vdiqn duke qen mkatar. [et-Teube: 84]. Pra, secili kafir a sht zullumqar dhe mkatar? Apo, me kto cilsi mundet t cilsohen dy t ndryshm, varsisht prej asaj se ka e ka shtyr at t mos gjykoj me ligjin e All-llahut (subhanehu ue teala)? Kjo e dyta, sipas mendimit timsht m e drejt. Pra, themi: Kush nuk gjykon me ligjin e All-llahut duke e zn kt si gj t vogl, apo duke e nnmuar, apo duke besuar se ndonj ligj tjetr sht m i shndosh ose m i dobishm se ky ligj... ky njeri sht kafir dhe i dalur nga Islami. Prej ktyre njerzve jan ata t cilt vejn ligje t reja q jan n kundrshtim me ligjet e Islamit dhe i bjn ato planprogram, t cilit duhet prmbajtur. Sepse kta njerz, nuk i kan nxjerr kta ligje prpos duke besuar se kto jan m t shndosha dhe m t dobishme pr njerzin.
Dihet shum mir logjikisht dhe natyrisht se njeriu nuk largohet nga nj rrug n rrug tjetr, prve kur e sheh se rruga tjetr sht m e dobishme sesa ajo n t ciln ka qen. Kush nuk gjykon me ligjin e All-llahut, mirpo jo q e konsideron kt si gj t vogl, as q e nnmon, e as q beson se ndonj ligj tjetr sht m i shndosh apo m i dobishm, por gjykon me ligj tjetr duke dashur t mbisundoj tjetrin apo duke u hakmarrur pr vete etj., ky sht zullumqar dhe nuk sht kafir. Poashtu zullumi i ktij sht shkall-shkall, varsisht se far metoda prdor gjat sundimit t tij. E kush nuk gjykon me ligjin e All-llahut, jo duke e konsideruar ligjin e All-llahut si gj t vogl, as duke e nnmuar e as duke besuar se ndonj ligj tjetr sht m i shndosh apo m i dobishm, por gjykon me ligj tjetr duke dashur q t bhet i dashur te populli, q t arrij respektin te njerzit, pr ryshfet apo gjra tjera nga t mirat e dunjas, ky sht fasik, mkatar e nuk sht kafir, poashtu mkati i ktij sht shkall-shkall, varsisht se me far metoda e kryen gjykimin e tij. Shejhul Islam Ibn Tejmiju (rahimehullah) lidhur me ata q i konsideruan ahbart dhe ruhbant pr zotra pos All-llahut, thot se ata jan dy lloj: Njri: Ata njerz q e kan ditur se ata (ahbart dhe ruhbant) e kan ndryshuar fen e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe iu besuan n kt ndryshim si dhe pranuan lejimin e t ndaluars dhe ndalimin e t lejuars, pr shkak t pasimit t kryetarve t tyre duke e ditur se me kt kan kundrshtuar fen e All-llahut. Kjo sht kufr, dhe kt e ka quajtur kshtu All-llahu dhe i Drguari i Tij. Tjetri: Ata q besojn se lejimi i t ndaluars dhe ndalimi i t lejuars nuk lejohet, mirpo i kan pasuar kryetart e tyre, dhe me kt kan br mkat ndaj All-llahut (subhanehu ue teala). Puna e ktyre sht njsoj sikurse e atyre muslimanve, t cilt bjn mkate dhe e dijn se ato jan mkate. Pra, dispozita e ktyre sht e njjt me dispozitn e mkatarve n prgjithsi.
P-69: sht hukmi i therrjes q bhet pr afrim te dikush tjetr pos All-llahut? Dhe, a lejohet t hahet nga ai m ish? Prgjigje: Therrja pr diknd tjetr pos All-llahut sht shirk i madh, sepse therrja sht ibadet, dhe pr kt ka urdhruar All-llahu (subhanehu ue teala): Andaj, ti falu dhe prej kurban pr hir t Zotit tnd. [el-Kevther: 2], dhe ka thn: Thuaj: Namazi im, kurbani im , jeta ime dhe vdekja ime jan thjesht pr All-llahun, Zotin e botve. Ai
nuk ka shok (nuk adhuroj tjetr). Me kt jam i urdhruar dhe jam i pari i muslimanve (i pari q pranoj dhe bindem ). [el-Enam: 162-163]. Ai q therr jo pr All-llahun, ai sht mushrik dhe i dalur nga Islami All-llahu na ruajt-, pa marr parasysh se a e ka br kt pr ndonj melek prej melaqeve, pr ndonj pejgamber, kryetar, evlija apo pr ndonj dijetar, e tra kjo sht shirk dhe nxjerrs prej Islamit. Obligime ka njeriu q ti ket frik All-llahut (subhanehu ue teala) dhe t mos e sjell veten e tij n shirk, pr t cilin All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...ai q i prshkruan Zotit shok, All-llahu ia ka ndaluar (ia ka br haram ) atij xhennetin dhe vendi i tij sht zjarri. Pr zullum qart nuk ka ndihms. [el-Maide: 72]. Poashtu edhe ngrnia nga ky mish sht haram, i ndaluar, sepse ajo sht br jo pr Allllahun. do gj e cila pregatitet jo n emr t All-llahut apo therret pr idhuj sht e ndaluar. Kt na e ka treguar All-llahu (subhanehu ue teala) n ajetin e tret t sures el-Maide:: Juve u jan ndaluar (t'i hani): ngordhsira, gjaku, m ishi i derrit, ajo q therret jo n em rin e All-llahut, e furm ja, e mbytura, e rrzuarja, e shpuarja (nga briri i tjetrs), ajo q e ka ngrn egrsira, prve asaj q arrini ta therrni (para se t ngordh), ajo q sht therrur n NUSUB[1].... Kto kafsh t therrura jo n emr t All-llahut jan q nuk lejohet ngrnia e mishit t tyre.
P-70: sht hukmi i atij i cili bn shaka me fjal n t ciln fjal ka tallje me All-llahun, Resulull-llahun apo me fen Islame? Prgjigje: Kjo vepr, tallja me All-llahun, Resulull-llahun, Librin e Zotit apo me Islamin, edhe nse sht shaka ose bhet me qllim q t qeshin t tjert sht kufr dhe dyftyrsi. Kjo sht e njjta gj q ndodhi njher n kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) kur disa njerz than: Nuk kemi par njerz q m s teprmi kujdesen pr barqet e tyre, q gnjejn m tepr dhe q frigohen n betej m s teprmi sesa lexuesit tan. D.m.th. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe shokt e tij m t ditur. Pr kta njerz zbritn kto ajete: E nse i pyet ti ata (prse tallen), do t thon: Ne vetm jem i m ahnitur e dfruar. [et-Teube: 65]. Ngase ata erdhn te Resulull-llahu
_____________________ [1] Nusub: altar guri ku bhet kurban n emr t idhujve, Xhinn:ve, melekve, njerzve t shquar, shenjtorve etj. (sh.p.)
(salAllahu alejhi ue selem) dhe thonin: Ne ishim duke br bised gjat udhtimit dhe donim ta lodhemi nga rruga, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u thonte at q All-llahu (subhanehu ue teala) e urdhroi tu thot atyre: A me Allllahun, librin dhe t drguarin e Tij talleni? Mos krkoni fare ndjes, ju pasiq (shpallt se) besuat, keni br kufr. [et-Teube: 65-66]. shtja e Zotit, pejgamberllkut, shpalljes dhe fes jan shtje t nderuara, dhe nuk i lejohet askujt ti nprkmb ato duke u tallur ose duke i nnmuar ato, e nse bn di t till ai sht kafir. Sepse kjo aludon n mosseriozitetin e tij me Zotin, t drguarit e Tij, Librat e Tij dhe me ligjin e Tij. Ai i cili bn kt e ka obligim t pendohet nga kjo vepr, sepse kjo sht dyftyrsi, andaj duhet t pendohet, t krkoj falje, t prmirsohet dhe t vendos n zemrn e tij frikn nga All-llahu (subhanehu ue teala) madhrimin e Tij, prulsin dhe dashurin ndaj Tij. E All-llahu jep sukses.
P-71: sht hukmi i lutjes s varrezave? Prgjigje: Lutja (duaja) sht dy sish: Nj: Lutje adhurimi si p.sh. namazi, agjrimi si dhe ibadete tjera. Pra, kur njeriu falet apo kur agjron, ky me kt faktikishte lut All-llahun q tia fal mkatet, ta shptoj prej dnimit t Zjarrit dhe ti dhuroj nga shprblimet e Tij. N kt aludon fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): Zoti juaj ka thn: M thirrni Mua, Un ju prgjigjem , e ata q nga mendjemadhsia i shm angen adhurimit ndaj Meje, do t hyjn t nnm uar n Xhehennem . Pra, lutjen e quajti ibadet (adhurim), e kush ia drejton ndonjrn prej ibadeteve dikujt tjetr pos All-llahut (subhanehu ue teala) ai ka br kufr dhe ka dalur prej Islamit. Nse njeriu i prkulet apo i bn sexhde dikujt duke e madhruar at ashtu si e madhron All-llahun n ruku dhe sexhde, ky njeri bhet mushrik dhe del prej Islamit. Mu pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar nga krrusja gjat takimit me ndonj t dashur, me kt, duke e penguar arritjen deri te shirku. E pyetn pr njeriun i cili takon vllain e tij, a lejohet te krruset pr t? Tha: Jo. E ajo q e bjn disa injorant, kur krrusen duke t prshndetur sht gabim, dhe ti e ke obligim ti sqarosh atij se kjo sht gabim dhe ta ndalosh nga kjo gj.
Dy: Lutje krkimi, e kjo nuk sht e tra shirk, ktu duhet sqarim: S pari: Nse i luturi sht gjall dhe mundet ta kryej krkesn tnde, kjo nuk sht shirk, sikur t thuash: M jep uj atij q mundet t t jep. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush ju thrret (ju lut), prgjigjuni atij.[1] All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Dhe kur t afrmit, jetimt dhe t varfurit ndodhen aty n kohn e ndarjes (s trashgimis), jepuni edhe atyre nga pasuria.... [en-Nisa: 8]. Pra, nse i varfuri e zgjat dorn dhe thot: M jep, kjo sht e lejuar, si e pam nga ajeti i lartcituar. S dyti: Nse i luturi sht i vdekur, sht shirk dhe dalje nga feja t lutet ai. Pr fat t keq, n disa vende t muslimanve ka njerz q besojn se filani i varrosur n filan varrin, t cilit i ka mbetur trupi apo e ka ngrn toka, mund t t bj dobi ose dm, se mundka q ti jep fmij atij q nuk ka. Kjo All-llahu na ruajt- sht shirk i madh dhe nxjerr nga feja. Miratimi i ksaj sht m e keqe sesa miratimi i pirjes s alkoolit, prostitucionit, homoseksualizmit, sepse ajo quhet miratim i kufrit dhe jo miratim vetm i mkatit. E lusim All-llahun (subhanehu ue teala) q ta prmirsoj gjendjen e muslimanve.
P-72: N dodh q dikush t krkoj ndihm nga dikush tjetr pos All-llahut dhe supozon se sht evlija. Pra, cilat jan shenjat e evlijave? Prgjigje: Shenjat e evlijave, All-llahu (subhanehu ue teala) i ka sqaruar n ajetin: Ta keni t ditur se t dashurit e All-llahut (evliat) nuk kan frik (n botn tjetr) e as kurrfar brengosje? (Ata jan ata) T cilt besuan dhe kishin frik All-llahun. [Junus: 62-63]. Kto pra jan shenjat e miqsis, evlijallkut, dashamirsis: besimi n All- llahun (subhanehu ue teala) dhe frikrespekti ndaj Tij. Kush sht besimtar dhe i devotshm, sht evlija i All-llahut, e ai i cili i bn shirk Allllahut (subhanehu ue teala) ai nuk sht mik e evlija i All-llahut, por sht armik i Allllahut. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Kush sht arm ik i All-llahut, i engjjve t Tij, i t drguarve t Tij, i Xhibrilit dhe i Mikailit, All-llahu pa dyshimsht arm ik i mosbesimtarve. [el-Bekare: 98].
_____________________ [1] Buhariu, n kuptim t tij [5173] dhe Muslimi [1429].
Pra, secili q lut tjetrknd pos All-llahut, krkon ndihm nga dikush tjetr pr gjrat q nuk mund ti kryen pos All-llahu, ai njeri sht mushrik, kafir e nuk sht evlija edhe nse e pretendon at. Pretendimi i tij sht i rrejshm, sepse ai sht larg teuhidit, besimit dhe devotshmris, e kto gjra padyshim se jan shkatrruese t miqsis me All-llahun (evlijallkut). Kshilla ime pr vllezrit e mi musliman sht q mos t mashtrohen me kta njerz, dhe si baz pr kt ta ken Librin e All-llahut dhe sunnetin e vrtet t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ashtuq shpresimi dhe mbshtetja e tyre t jen vetm n Allllahun (subhanehu ue teala) ashtuq t jen t bindur dhe t qetsuar n kt besim si dhe ti ruajn pasurit e tyre nga rrmbimi i atyre llafazanve. Poashtu, me pasimin e Kur'anit dhe sunnetit lidhur me kso lloj shtje, arrijm q kta njerz ti largojm nga vetplqimi i tyre. Ata t cilt vetvetet her i quajn zotrinj e her i quajn evlija, e nse pak m tepr thellohesh dhe mendon rreth gjendjes s tyre, e sheh se ata jan larg zotris dhe larg evlijallkut. Mik i vrtet i All-llahut (evlija) sht ai i cili sht larg thirrjes s njerzve q t shkojn pas tij, ta madhrojn, ti prkulen apo di t ngjashme. At e sheh si besimtar t vrtet, i devotshm, i fshehur- nuk dshiron ta reklamon veten, nuk dshiron q t jet i njohur, nuk dshiron q njerzit ti kthejn shikimet kah ai apo t lidhen pr t, n frik apo shpresim. Vet fakti, kur njeriu dshiron q t tjert ta madhrojn, nderojn, respektojn, t lidhen pr t dhe t jet vendkthim pr ta, kjo n realitet sht n kundrshtim me devotshmrin dhe miqsin me All-llahun (subhanehu ue teala). Mu pr kt edhe kan ardhur krcnime t ashpra pr at i cili krkon dituri me qllim q ti nnmon t paditurit, tu bj konkurrenc t diturve apo pr tu kthyer fytyrat e njerzve kah ai. Kemi pr qllim fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): ...apo pr tu kthyer fytyrat e njerzve kah ai....[1] Ata q pretendojn se jan evlija dhe dshirojn q njerzit ti kthejn fytyrat kah ata, ata jan njerzit m t largt nga miqsia e All-llahut (subhanehu ue teala) (evlijallku). Edhe nj her i kshilloj vllezrit e mi musliman q mos t mashtrohen me iftin e ktyre njerzve, doher ti kthehen Librit t All-llahut dhe sunnetit t t Drguarit, ndrsa dshirat dhe shpresat e tyre ti lidhin vetm pr All-llahun (subhanehu ue teala).
________________________ [1] Tirmidhiu [2654].
P-73: sht sihri (magjia) dhe a lejohet t msohet ai? Prgjigje: Dijetart gjuhsisht sihrin e kan definuar kshtu: do gj q fshihet dhe nuk duket shkaku i saj. Ashtuq kan ndikim t fsheht, t cilin nuk mund ta vrejn njerzit tjer. N kt kuptim hyn edhe astrologjia dhe falli, e poashtu mund t hyn edhe oratoria, si ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): Me t vrtet oratoria ka magji.[1] Ndrsa terminologjikisht disa dijetar e kan definuar kshtu: Yshtje, hajmali dhe lidhje nyjesh, t cilat ndikojn n zemra, mendje dhe trupra, ashtuq grabisin trunjt, nxisin dashuri dhe urrejtje mes bashkshortve, smurin trupin si dhe grabisin t menduarit e personit. Msimi i sihrit sht i ndaluar, haram, bile mund t jet edhe kufr kur bhet me an t djajve. All-llahu (subhanehu ue teala) thot: E ndoqn at q thonin djajt n kohn e sundim it t Sulejmanit. Por Sulejm ani nuk ishte i paf, djajt ishin t paf, sepse u msonin njerzve magjin. (Ndoqn) Edhe ka u zbriti n Babil dy engjjve, Harutit dhe Marutit. E ata t dy nuk i msonin askujt (magjin) para se t'i thonin: Ne jem i vetm sprov, pra mos u bn i pa f! E, msonin (njerzit) prej atyre dyve at (magji) me ka ndanin burrin prej gruas s vet, por pa lejn e All-llahut me at askujt nuk mund t'i bnin dm dhe ashtu msonin ka u sillte dme nuk u sillte dobi atyre. E ata (jehudit) e kan ditur se ai q (hodhi librin) dhe zgjodhi at (magjin), ai n botn tjetr nuk ka ndonj t drejt (n mshirn e Zotit). [elBekare: 102]. Pra, t msuarit e ktij sihri sht kufr, e poashtu edhe prdorimi i tij sht kufr, zullum dhe armiqsi ndaj njerzve. Mu pr kt, magjistari duhet t mbytet, ose pr kufrin q ka b ose pr dmtimin e njerzve. Nse magjia e tij sht n at grad saq e arrin kufrin, ai vritet si kafir, e nse nuk e arrin kufrin ai vritet n mnyr q mos ti dmtoj njerzit.
P-74: A lejohet t nxisim dashuri mes bashkshortve me magji? Prgjigje: Kjo gj sht haram, nuk lejohet. T ciln gj e quajn bashkim dhe t kundrtn e quajn ndarje, e cila poashtu sht haram.
________________________ [1] Buhariu [5146].
Poashtu mund t jet edhe kufr e shirk. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: E ata t dy nuk i msonin askujt (magjin) para se t'i thonin: Ne jem i vetm sprov, pra mos u bn i pa f! E, msonin (njerzit) prej atyre dyve at (magji) me ka ndanin burrin prej gruas s vet, por pa lejn e All-llahut me at askujt nuk mund t'i bnin dm dhe ashtu msonin ka u sillte dme nuk u sillte dobi atyre. E ata (jehudit) e kan ditur se ai q (hodhi librin) dhe e zgjodhi at (magjin), ai n botn tjetr nuk ka ndonj t drejt (n mshirn e Zotit). [el-Bekare: 102].
P-75: sht falli? Dhe a lejohet q t shkohet te fallxhort? Prgjigje: Falli sht krkim i t vrtets me gjra q nuk kan baz. N kohn e injorancs (xhahilijetit) kt vepr e bnin disa njerz t cilt kishin lidhje me djajt, t cilt djaj vjedhnin lajme nga qielli dhe u tregonin ktyre njerzve. Pasiq e merrnin kt lajm nga djajt, ata pastaj i mveshnin atij lajmi edhe fjal t tjera, e n fund ua thonin njerzve tjer. E kur ndodhte di q ishte n pajtim me lajmrimin e tyre (fallxhorve), shum njerz u mashtronin dhe pr do mospajtim apo lajmrim pr t ardhmen u kthenin tek ata. Pr kt themi: Fallxhor sht ai i cili lajmron pr gjrat e fshehta n ardhmri. Ata q shkojn te fallxhort jan tre lloj: Nj: Q shkojn te fallxhori, e pyesin por nuk i besojn, kjo sht haram. Dnimi pr kt person sht se nuk i pranohet namazi katrdhjet dit, si na ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): Kush shkon tek falltori dhe e pyet, nuk i pranohet namazi katrdhjet dit (apo katrdhjet net).[1] Dy: Q shkojn tek fallxhori, e pyesin dhe i besojn n at q thot, kjo sht kufr, sepse i ka besuar n pretendimin e tij se ai e din gajbin (t fshehtat). E pohimi se njerzit e dijn gajbin sht prgnjeshtrim i fjals s All-llahut (subhanehu ue teala): Thuaj: Askush ve All-llahut as n qiejt, as n tok nuk e di t fshehtn. [en-Neml: 65]. Pr kt edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush shkon te fallxhori dhe i beson n at q thot, ai ka mohuar at q i sht zbritur Muhammedit.[2]
_________________________ [1] Muslimi [2230]. [2] Tirmidhiu [135], Ibn Maxhe [639], dhe Albani n librin Irvaul Galil [6817] thot se hadithi sht sahih.
Tre: Q shkojn te fallxhori, e pyesin pr ta provokuar at dhe pr tua sqaruar njerzve realitetin e tij, se e gjith ajo sht humbje, maskim dhe gnjeshtr. N kt vepr ska gj t keqe. Argument pr kt sht rasti kur Ibn Sajjadi i erdhi Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) paramendoi dika n vetvete dhe e pyeti: ka kam fshehur nga ti? Tha: Tym. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: Largohu, se kurr nuk do t t rritet nami. Kto pra, jan llojet e atyre q shkojn te fallxhort: Nj: Q shkojn, e pyesin dhe nuk i besojn dhe nuk kan pr qllim sqarimin e realitetit t tij, kjo sht e ndaluar dhe dnim pr kt sht se nuk i pranohet namazi katrdhjet dit. Dy: Q e pyesin dhe i besojn, kjo sht kufr. Ai person duhet t pendohet dhe t kthehet n besimin e All-llahut, prndryshe vdes si kafir. Tre: Q shkojn pr ta pyetur me qllim t provokimit dhe sqarimit t realitetit t tij. N kt nuk ka gj t keqe.
P-76: sht hukm i i atij ibadeti q sht i przier me rija (pun sa pr sy e faqe)? Prgjigje: Pr hukmin e ibadetit q sht i przier me rija themi se ajo ndodh n tri aspekte: Aspekti i par: Kur, q nga fillimi, si shtyts n brjen e ibadetit t jet vet rijaja, sikur q ai i cili ngritet pr tu falur pr ta par njerzit dhe ta lvdojn pr kt vepr. N kt rast ibadeti sht i kot. Aspekti i dyt: Kur rijaja przihet me ibadetin gjat kryerjes s tij, d.m.th. shtyts i ibadetit n fillim ka qen sinqeriteti ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) e m pas i vije shejtani dhe e nxit q ibadetin ta bj pr sy e faqe. Ky ibadet nuk shpton nga kto dy gjendje q vijojn: Gjendja e par: Kur fillimi i ibadetit nuk ka lidhje t ngusht me fundin e tij, ashtuq fillimi i ktij ibadeti sht i vrtet, mirpo fundi i tij sht i kot. P.sh. Nj njeri ka 1000 denar dhe dshiron ti jep sadaka pr hir t All- llahut, dhe i jep 500 denar me qllim t pastr, e 500 t tjerat i jep sa pr sy e faqe. Ktu pra, sadakaja e par e tij sht e pranuar e pjesa tjetr sht sadaka e kot, nga shkaku i przierjes s nijeteve. Gjendja e dyt: Kur fillimi dhe fundi i ibadetit jan t lidhura ngusht, e n
kt rast njeriu nuk shpton prej dy shtjeve: shtja e par: T mundohet ta refuzon rijan, t mos qetsohet me t dhe ta urren. N kt rast rijaja nuk ndikon gj, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: All-llahu ia fal ktij ummeti at q u flet shpirti i tyre (prej t kqijave), prderisa nuk e shqiptojn at apo e praktikojn.[1] shtja e dyt: T qetsohet n kt rija dhe t mos mundohet ta refuzoj, n kt rast i tr ibadeti i tij sht i kot, sepse fillimi dhe fundi jan t lidhura ngusht. Shembull pr kt: kur njeriu fillon namazin me sinqeritet pr All-llahun, e n rekatin e dyt i paraqitet dshira pr tu treguar para t tjerve, n kt rast i prishet i tr namazi, pr shkak t lidhjes s ngusht t fillimit dhe fundit t ktij ibadeti. Aspekti i tret: Ti paraqitet rijaja pas mbarimit t ibadetit, kjo nuk ndikon n ibadetin dhe nuk e prish at, sepse ibadeti sht kryer n mnyr t plot dhe nuk prishet me paraqitjen e rijas. Nuk konsiderohet rija kur njeriu gzohet se t tjert e dijn se ky bn ibadet, sepse kjo i sht paraqitur pas kryerjes s ibadetit. Poashtu nuk quhet rija gzimi i njeriut me veprat e tij t mira, sepse kjo sht argument pr besimin e tij, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush gzohet pr t mirat q i bn dhe dshprohet pr t kqijat, ky sht besimtar.[2] Poashtu, kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sht pyetur pr kt, ka thn: Ky sht prgzim i parakohshm pr besimtarin.
P-77: A lejohet betim i n Mushaf? Prgjigje: Pr kt pyetje mendoj se duhet dhn prgjigje m t gjr, nga shkaku se betimi n dika tregon madhshtin e asaj gjje, nj madhshti t posame t ciln e ndien edhe ai q betohet. Mu pr kt shkak nuk lejohet q dikush t betohet pos n emr t All-llahut (subhanehu ue teala) n ndonj prej emrave t Tij apo n ndonj prej cilsive t Tij. Mund t thot: Pasha All-llahun do t bj... pasha Zotin e Qabes do t bj... pasha Krenarin e All-llahut do t bj, dhe kshtu me rradh. E mushafi prmban Fjaln e All-llahut, fjala e All-llahut sht prej cilsive t Tij.
_____________________ [1] Buhariu dhe Muslimi [127] [2] Tirmidhiu [2195]
Kjo cilsi sht cilsi e Tij qensore (dhatijeh) dhe veprore (filijeh). Sepse kur vshtrojm n esenc, e shohim se All-llahu vazhdimisht ka qen dhe do t jet i cilsuar me kt cilsi, ngase T folurit sht Plotsi (kemal). Nga ky aspekt po e shohim se T folurit e Tij sht prej cilsive t Tij qensore sepse Allllahu (subhanehu ue teala) doher ka qen dhe do t jet Fols dhe Veprues i asaj q dshiron. E kur vshtrojm n veprat e Tij, e shohim se ajo sht prej cilsive t Tij veprore, ngase Ai flet kur t doj. Ai ka thn: Kur Ai dshiron ndonj send, urdhri i Tij sht vetm t'i thot: Bhu! Ai menjher bhet. [Ja Sin: 82]. N kt ajet, T Folmen e lidhi me Dshirn e Tij, dhe kjo sht argument se T Folurit e All-llahut sht e lidhur ngusht me dshirn e Tij (subhanehu ue teala). Argumentet pr kt shtje jan tepr t shumta. Poashtu fjala e Tij shkakton ndodhjet ashtu si e Din Urtsia e Tij. Me kt e kuptojm se mendim i kot sht ajo q thon disa se fjala e All-llahut sht e prhershme, nuk mund t jet e lidhur me Dshirn e Tij, ajo (Fjala) sht kuptim q ndodh n Veten e Tij dhe nuk sht ajo gj t ciln e dgjon personi, t cilit i flet All-llahu (subhanehu ue teala), ky pra, sht mendim i kot. Shkaku se pse kan thn kshtu, sht se ata Fjaln e All-llahut q dgjohet[1] kan thn se sht e krijuar. Shejhul Islam Ibn Tejmiju (rahimehullah) n kt tem ka shkruar nj liber q njihet me emrin et-Tisinijeh Nntdhetshja. N kt libr ka sqaruar gabimin e ktij mendimi nga nntdhjet aspekte. Pasiq mushafi prmban fjal t All-llahut, e fjala e All-llahut sht prej cilsive t Tij, ather themi se lejohet betimi n Mushaf, sikur t thot njeriu: Pasha Mushafin dhe t ket qllim at q gjindet n t. N kt kan treguar qart fukahat[2] e medhhebit Hanbelij. Mirpo, prapseprap m s miri sht q njeriu t betohet me di q nuk i habit t tjert, m mir sht t betohet n emr t All-llahut, pra, t thot pasha All-llahun, pasha
________________________ [1] Q dgjohet- autori me kt ka qllim , rastet kur All-llahu (subhanehu ue teala) u ka folur disa pejgamberve si jan Musai dhe Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem), si dhe kur dgjohet lexim i i Kur'anit Famlart.(sh.p) [2] Fukaha sht shumsi i fjals Fekih q d.m .th. njeri q ka kuptim n jurispudencn Islame. (sh.p)
Zotin e Qabes, Pasha At n dor t T Cilit sht shpirti im, si dhe betime tjera t cilat nuk jan t habitshme pr njerzit e thjesht. Sepse tu flasish njerzve me at q e din dhe jan t qet n t sht m mir dhe m e udhs. Pasiq treguam se betimi bhet vetm n emr t All-llahut, n emrat dhe cilsit e Tij, po tregojm se nuk i lejohet askujt q t betohet n diknd tjetr, as n emr t Resulullllahut (salAllahu alejhi ue selem) as Xhibrilit (salAllahu alejhi ue selem) as t Qabes dhe askujt tjetr prej krijesave. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush ka ndrmend t betohet, le t betohet n All-llahun ose le t hesht[3]. Poashtu ka thn: Kush betohet jo n All-llahun, ka br kufr ose shirk.[4] Kur dikush dgjon diknd duke u betuar n pejgamberin, jetn e pejgamberit apo ne jetn e dikujt tjetr, le ta ndaloj nga kjo vepr dhe le tia sqaroj se kjo vepr sht haram, nuk lejohet. Mirpo, gjat ndalimit dhe sqarimit le t veproj me urtsi ashtuq t jet i but, i leht dhe me respekt ndaj personit t cilin dshiron ta kshilloj dhe ta largoj nga kjo gj e ndaluar. Ngase disa njerz gjat urdhrimit apo ndalimit i kap xhelozia, ashtuq nervozohen, skuqen dhe u fryhen damart e qafs, dhe kshtu ndodh q personi t cilit i flitet mendon se sht duke e ndaluar si hakmarrje pr veten e tij dhe shejtani ia vendos kt mendim n veten e tij dhe pastaj nuk pranon gj. Poqese njeriu t gjith njerzit i respekton ashtu si meritojn dhe bn thirrje me urtsi, butsi dhe fjal t lehta, kjo do t ishte m shpresdhnse pr ta pranuar ata kt thirrje. sht transmetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Me t vrtet, All-llahu jep aty ku ka butsi at q nuk jep aty ku ka ashprsi.[5] Askush nuk e ka t panjohur at q i ndodhi Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) kur nj bedevi (katundar) hyri n xhami dhe filloi t urinoj n nj pjes t saj, e t gjith njerzit e qortuan dhe i brtitn, ndrsa Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ndaloi nga kjo. Pasiq e kreu nevojn, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e thirri kt person dhe
________________________ [3] Buhariu [2679] dhe Muslimi [1646]. [4] Tirmidhiu [1535] [5] Muslimi [2593]
i tha: Kto jan xhami, dhe n t nuk bn t futen t kqijat dhe papastrtit, xhamit jan pr tekbir, tesbih dhe lexim t Kur'anit.[1] Pastaj i urdhroi shokt e vet q mbi at urin t gjuajn nj kov uji, dhe kshtu u largua e keqja, u pastrua vendi dhe u arrit qllimi n kshillimin e bedeviut injorant. Kshtu duhet t jemi edhe ne, n thirrjen e njerzve n fen e All-llahut (subhanehu ue teala) t jemi thirrs n rrugn e All-llahut duke ndjekur rrugn m t afrt pr t arritur e vrteta n zemrat e krijesave dhe pr ti prmirsuar ata. All-llahu na ndihmoft.
P-78: sht hukm i i betim it n Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) dhe n Qaben? Si dhe n nderin apo fjaln, si thot dikush: Pasha fjaln? Prgjigje: Betimi n Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) nuk lejohet, bile konsiderohet prej shirkut, e poashtu edhe betimi n Qaben, nuk lejohet dhe konsiderohet prej shirkut. Resulull-llahu edhe Qabja jan krijesa, e betimi n fardo krijese konsiderohet shirk. Poashtu edhe betimi n nder nuk lejohet, ashtu si nuk lejohet edhe betimi n fjal. Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush betohet jo n All-llahun, ka br kufr ose shirk[2]. Dhe ka thn: Mos u betoni n baballart e juaj, kush betohet le t betohet n All-llahun ose le t hesht.[3] Por, e kemi obligim ta dim se kur njeriu thot: Pasha fjaln nuk sht pr qllim betimi n fjal, por ka pr qllim ka garantimin, d.m.th. un t garantoj dhe kjo sht n prgjegjsin time. Kjo sht pr qllim me kt fjal. E nse ka pr qllim betimin, ather ky betim nuk lejohet, ngase nuk sht betim n All-llahun. Mirpo ajo q m duket mua, se njerzit kur e thon kt fjal, nuk kan pr qllim betimin, por kan pr qllim prgjegjsin apo garancn.
P-79: sht hukm i i atij q i bn ibadet varreve duke br tavaf rreth tyre, duke i lut ata, duke u zotuar n ata si dhe lloje tjera t ibadeteve? Prgjigje: Kjo pyetje sht pyetje e madhe, dhe prgjigjeja pr t krkon spjegim t gjr. __________________
[1] Muslimi [285] [2] Tirmidhiu [1535] [3] Buhariu [6108] dhe Muslimi [1646].
Me ndihmn e All-llahut (subhanehu ue teala) po themi: T vdekurit q jan n varre, jan dy grupe: Grupi i par: Grup t cilt kan vdekur si musliman dhe njerzit flasin mir pr ta, pr kta shpresohet mirsi. Mirpo, kta jan t nevojshm pr vllezrit e tyre musliman q ta lusin All-llahun (subhanehu ue teala) ti fal dhe ti mshiroj. Kjo bn pjes n kt ajet t prgjithshm: Edhe ata q kan ardhur pas tyre e thon: Zoti yn, falna ne dhe vllezrit tan q para nesh u pajisn me besim dhe mos lejo n zemrat tona far urrejtjeje ndaj atyre q besuan. Zoti yn T i je i but, mshirues! [el-Hashr: 10]. Ndrsa vet ata q gjinden n varr nuk munden ti bjn dobi askujt, pasiq jan t vdekur, eshtra ose kalbsira. T cilt nuk munden ta largojn t keqen nga vetja e as nga t tjert e poashtu nuk munden ti sjellin dobi vetes e as t tjerve. Kta jan pra, t nevojshm pr dobin e tjerve dhe nuk munden t sjellin dobi pr asknd. Grupi i dyt: Nga veprat e t cilve kupton mkatet e tyre, mkate t cilat t nxjerrin nga feja. Si sht halli i atyre t cilt pretendojn se jan evlija, se kan njohuri nga bota e fsheht, se i shrojn t smurt si dhe sjellin dobi me shkaqe t panjohura me shqisa e as me sheriat. Kta jan ata t cilt kan vdekur si kafira, nuk lejohet lutja pr ta e as t krkohet mshir pr ta, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Nuk sht e drejt pr Pejgamberin e as pr besimtart t krkojn falje pr idhujtart, edhe nse jan t afrt t tyre, pasiq ta ken t qart se me t vrtet ata (idhujtart) jan banues t xhehennem it. Edhe lutja e Ibrahimit pr babain e vet nuk ishte tjetr, pos pr shkak t nj prem tim i q ia pate premtuar atij, e kur iu b e qart se ai ishte arm ik i All-llahut, u largua prej tij. S'ka dyshim , Ibrahimi ishte shum i ndieshm dhe i but. [et-Teube: 113-114]. Ata nuk i bjn dobi askujt dhe nuk mund ta dmtojn asknd, dhe nuk lejohet q dikush t lidhet pr ta. Edhe nse ndodh q dikush t sheh ndonj gj t uditshme tek ata sikur t ndodh q t sheh drit n varret e tyre, apo del ndonj er e mir nga varret e tyre etj. Pasiq dihet se ata kan vdekur si kafira, kjo sht prej kurthave dhe mashtrimit t shejtanit, pr tu sprovuar njerzit me kta t varrosur.
Un ua trheqi vrejtjen vllezrve t mi musliman q t lidhen n diknd pos All-llahut (subhanehu ue teala). All-llahu (subhanehu ue teala) sht Ai t Cilit i takon fuqia supreme n qiej dhe tok, e gjith shtja kthehet tek Ai, nuk i prgjigjet lutjes s t nevojshmit pos All-llahut dhe nuk e largon t keqen askush pos All-llahut, Ai ka thn: Dhe do t mir q e keni, ajo sht prej All-llahut, m adje edhe kur ju godet e keqja, ju vetm te Ai e ngritni zrin (me lutje). [en-Nahl: 53]. Poashtu i kshilloj q mos ta pasojn verbrisht asknd dhe t mos shkojn pas hapave t askujt, pos hapave t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Pr juve shem bull m i mir sht i drguari i Allllahut, kuptohet pr at q shpreson n All-llahun, ditn e Fundit dhe e prmend All-llahun shum. [el-Ahzab: 21]. Dhe ka thn: Thuaj: Nse e doni All-llahun, ather ejani pas meje q All-llahu t ju doj. [Ali Imran: 31]. Muslimant e kan pr obligim q punt e atyre q pretendojn se jan evlija, tua peshojn me at q sht n Kur'an dhe sunnet. Nse veprat e tij jan n pajtim me Kur'anin dhe sunnetin, ather mund t shpresojm se ai sht prej evlijave, e nse ato vepra e kundrshtojn Kur'anin dhe sunnetin, ai person nuk sht prej evlijave. All-llahu (subhanehu ue teala) n Kur'an na ka treguar peshoren m t drejt pr njohjen e evlijave, ka thn: Dijeni se t dashurit e All-llahut (evliat) nuk kan frik (n botn tjetr) e as kurrfar brengosje? (Ata jan ata) T cilt besuan dhe kishin frik All-llahun. [Junus: 62-63]. Ai i cili sht besimtar e i devotshm, ai sht evlija, e kush nuk sht kshtu, nuk sht evlija. E nse dikush ka besim dhe sht i devotshm deri diku, ky sht n nj grad t ult t evlijallkut. Mirpo, prapseprap, ne nuk themi pr asnj person konkretisht se sht apo nuk sht prej evlijave, ndrsa n prgjithsi themi se ai i cili sht besimtar e i devotshm, ai sht evlija. Duhet t dihet se ka mundsi q All-llahu (subhanehu ue teala) ta sprovoj diknd n kt shtje, ndodh q njeriu t lidhet pr nj varr dhe e lut at t vdekurin ose merr prej dheut t varrit pr t fituar bereqet dhe m von i vjen ajo e krkuara (pr t ciln sht lutur). Kjo sht sprov nga All-llahu (subhanehu ue teala) pr kt njeri, sepse ne e dim se varri nuk i prgjigjet lutjes dhe dheu nuk bhet shkak pr largimin e t keqes apo fitimin e t mirs.
Kt e dijm duke lexuar fjaln e All-llahut (subhanehu ue teala): Kush sht m i hum bur se ai q pos All-llahut lut di q nuk i prgjigjen atij deri n kijamet, sepse ata (t luturit) as q e dijn se dikush sht duke i lutur. E kur do t tubohen njerzit, ata (zotat e tyre) do t jen arm iq t tyre (t adhuruesve) dhe do ta m ohojn adhurim in e tyre (t idhujtarve). [el-Ahkaf: 5-6]. Dhe ka thn: Ata (idhujt) q i adhurojn (idhujtart) pos All-llahut, ata nuk krijojn asnj send, po vet ata jan t krijuar. Jan t vdekur e jo t gjall, dhe ata nuk e din se kur do t ringjallen. [en-Nahl: 20-21]. Ka shum ajete n kt kuptim, q aludojn n at se do gj q lutet pos All-llahut, nuk do ti prgjigjet lutjes dhe nuk do ti bj dobi lutsit. Por ka mundsi q ndonjher t ngjan ajo e krkuara pr t ciln e ka lutur at gj (pos All-llahut) si sprov dhe provim pr kt person. Por duhet t kemi kujdes, ne themi se kjo e krkuara e tij ka ngjar n kohn kur, ky e ka lutur at send, e jo se ajo e krkuar ka ngjar pr shkak t lutjes q ia ka br asaj gjje, ka dallim mes ktyre dyjave. Ne e dim bindshm se t luturit e dikujt tjetr pos All-llahut nuk mund t jet shkak pr t fituar ndonj t mir apo pr t larguar ndonj t keqe, kt e kemi msuar prej ajeteve t shumta q All-llahu (subhanehu ue teala) i ka prmendur n Librin e Tij, mirpo kjo (e krkuara) mund t rastis n kso lutje si sprov dhe provim. All-llahu (subhanehu ue teala) ndodh q e sprovon njeriun me gjra q e drgojn n mkate pr ta marrur vesh se kush sht rob i vrtet i All-llahut dhe kush sht rob i epshit t vet. A ke dgjuar pr ashabu sebt (njerzit e t shtuns) q ishin jehudi, t cilve All-llahu (subhanehu ue teala) ua pat ndaluar q t gjuajn peshq ditn e shtun, e n ann tjetr i sprovoi me faktin se t shtunave peshqit vinin n numr t shumt, e ditve t tjera u rrallonin. Kjo zgjati nj koh. Than: Si ta privojm veten ton nga kta peshq, pastaj menduan, shikuan, hulumtuan dhe than: T bjm nj rrjet dhe ta vejm at ditn e premte ndrsa peshqiti marrim ditn e diel. Ashtu edhe vepruan, gj e cila ishte hile pr ti br mkat All-llahut, e All-llahu (subhanehu ue teala) pas ksaj i shndrroi n majmuna t prbuzur. Ja si e ka prshkruar All-llahu (subhanehu ue teala) kt: Dhe pyeti ti (Muhammed) pr fshatin q ishte n breg t detit e ata e shkeln rendin e t shtuns (q e kishin t ndaluar gjuajtjen e peshqve), kur n t shtunn e tyre peshqit u vinin sheshazi mbi uj, e n ditn q nuk festonin nuk u vinin. Ja, kshtu i sprovuam ata ngase ishin mkatar. [el-Araf: 163]; dhe ka thn: Ju tanim e keni t njohur shtjen e atyre nga mesi juaj q nuk respektuan (urdhrin) n t shtunn, e Ne u tham: Shndrrohuni n m ajm un t prbuzur! At (shndrrim
in e tyre) e bm mas ndshkuese pr ata q e prjetuan (me sy) dhe pr t pastajshm it, por edhe si kshill pr t devotshm it. [el-Bekare: 65-66]. Shiko pra, sa t lezetshm iu jan dukur peshqit n ditn e ndaluar pr peshkim, dhe ata All-llahu na ruajt- nuk duruan dhe e bn at hilen duke i br mkat All-llahut (subhanehu ue teala). Pastaj, krahaso rastin me at q u ndodhi shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) t cilt All-llahu (subhanehu ue teala) i sprovoi q gjat ihramit[1], ua ndaloi gjuetin n prgjithsi. Mirpo, gjahu u vinte para duarve, mirpo kta All-llahu qoft i knaqur me ta- nuk e thyen urdhrin e All-llahut. Ai (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat, All-llahu do t'ju sprovoj me dika nga gjahu q e arrijn duart ose shigjetat tuaja, pr t'u dalluar te All-llahu ai q i friksohet Atij pa e par. E kush i shkel (dispozitat) pas ktij (sqarim i) ai ka dnim t dhm bshm . [el-Maide: 94]. Gjahu u vinte para duarve, dhe kishin mundsi ti zn me dor, poashtu edhe shpendt mund ti arrinin me shigjetat e tyre, d.m.th. nj gjueti e leht shum, por ata All-llahu qoft i knaqur me ta- patn frik All-llahun (subhanehu ue teala) dhe nuk morn kurrfar iniciative pr t zn gjahun. Kshtu pra, njeriu e ka pr obligim q kur ti lehtsohen rrugt pr t br nj mkat, ti ket frik All-llahut (subhanehu ue teala) dhe t mos e bj at mkat. Duhet ta dij se ky lehtsimsht sprov dhe provim, andaj le t ndal veten dhe le t duroj, sepse prfundimi u takon t devotshmve.
P-80: Si ti prgjigjem i lutsve t varreve, t cilt si argument e marrin varrosjen e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) n xhamin e tij? Prgjigje: Prgjigjeja pr kta sht prej disa pikve: Pika e par: Xhamia nuk sht e ndrtuar mbi varr, por sht e ndrtuar duke qen gjall Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Pika e dyt: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk sht varrosur n xhami, q ata t thon se ja pra, t mirt duhet t varrosen npr xhamia, por sht i varrosur n shtpin e tij. Pika e tret: Se futja e dhomave t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e prej
_____________________ [1] Gjat kohs kur bhet umre ose haxh. (sh.p)
atyre dhomave, edhe dhoma e Ajshes (radijAllahu anha)- nuk ka qen me pajtimin e sahabve, bile kjo ka ndodhur pasiq kan vdekur shumica e tyre. Ajo ka ndodhur n vitin 94H prafrsisht. Pra, nuk sht gj t ciln e kan lejuar sahabt, bile disa prej tyre e paten kundrshtuar kt akt, prej tyre ka qen Seid ibn Musejjibi (radijAllahu anhu). Pika e katrt: Se varri edhe pas futjes s tij, tani, nuk sht brenda xhamis; ngase varri sht n nj dhom t ndar nga xhamia e xhamia nuk sht e ndrtuar mbi t. Pr kt edhe ky vend sht i ruajtur dhe i rrethuar me tre mure. Nj mur, n nj skaj dhe i lakuar prej Kibles d.m.th. sht si trekndsh dhe nj i till poashtu nga ana e veriut (ana n t ciln falen njerzit), n mnyr q njeriu t mos jet i kthyer kah varri gjat faljes s namazit. Kshtu pra, bie posht argumentimi i lutsve t varreve me kt dyshim.
P-81: A lejohet t ndrtohet mbi varre? Prgjigje: Ndrtimi mbi varre sht haram. Kt e ka ndaluar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sepse kjo konsiderohet madhrim i varreve, mjet pr t arritur deri te adhurimi i ktyre varreve dhe m von pr tu besuar si zotra. Ashtu si edhe ka ngjar n shum ndrtime q jan ndrtuar mbi varre, ku njerzit kan filluar t bjn shirk duke i lutur ato varre. T luturit e varreve, krkimi ndihm nga ata pr tu liruar nga dhimbjet sht shirk i madh dhe dalje prej Islamit. All-llahu na ndihmoft.
P-82: A lejohet varrim i i t vdekurve npr xhami? Prgjigje: Varrimin npr xhami e ka ndaluar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) si e ka ndaluar edhe ndrtimin e xhamive mbi varre dhe i ka mallkuar ata q bjn kt vepr. Kt e ka thn n momentet e vdekjes, ia trheqte vrejtjen ummetit t vet dhe i prkujtonte se kjo sht prej veprave t krishterve dhe jehudive[1] dhe sht mjet pr t arritur deri n shirk. Ngase ndrtimi i xhamive mbi varre dhe varrimi i t vdekurve n xhami sht prej
______________________ [1] Buhariu [408] dhe Muslimi [376]
mjeteve q drgojn n shirk, duke i lutur kta t vdekur. Sepse dikush fillon t beson se kta q jan t varrosur npr xhami kan mundsi t t bjn dobi ose dm, apo mendon se kta kan nj veanti ndaj tjerve dhe kjo t jep t kuptosh se duhet t afrohesh tek ata duke iu br ibadete pos All-llahut. Muslimant e kan pr obligim t ken kujdes mjaft nga kjo dukuri e rrezikshme, ashtuq xhamit t jen bosh prej varreve. Xhamit t jen t ndrtuara mbi themelet e teuhidit dhe besimit t pastrt. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Vrtet Xhamit jan veant pr t adhuruar All-llahun, e mos adhuroni n to ask tjetr me All-llahun. [el-Xhinn: 18]. Pra, xhamit duhet t jen vetm t All-llahut (subhanehu ue teala) t jen boshe prej dukurive t shirkut dhe n to t kryhet ibadeti vetm pr All-llahun (subhanehu ue teala) i Cili nuk ka ortak. Ky pra, sht obligimi i muslimanve. All-llahu sht ai q ndihmon.
P-83: A lejohet udhtim i veant pr t vizituar varrin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem)? Prgjigje: Udhtim i veant pr t vizituar cilindo varr nuk lejohet, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Nuk lejohet t bhet ndonj udhtim, prve pr te kto tri xhami: xhamia e Qabes, xhamia ime dhe xhamia e Aksas.[1] Qllimi sht se nuk lejohet t bhet ndonj udhtim i gjat n cilindo vend n Tok me qllim t ibadetit. Ngase vendet t cilat jan t dalluara pr udhtim deri tek ato, jan vetm tre xhami, e pr n asnj vend tjetr nuk lejohet t bhet udhtim i veant. Pra, edhe pr te varri i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk lejohet t bhet udhtimi, por, udhtimi bhet pr te xhamia e tij. Kur t arrij te xhamia e tij, ather sht sunnet pr burrat q t vizitohet varri i tij, ndrsa pr grat nuk sht sunnet. Vetm All-llahu jep sukses.
P-84: sht dispozita e m arrjes bereqet prej varreve, tavafit rreth tyre me qllim t kryerjes s ndonj nevoje apo me qllim t afrimit te ata? Dhe sht dispozita e
_____________________ [1] Buhariu [1189] dhe Muslimi [1397].
betimit jo n All-llahun? Prgjigje: Krkimi i bereqetit prej varreve sht haram dhe sht prej llojeve t shirkut. E kjo, pr shkak se me kt vepr ky njeri pohon ndikim t nj gjje pr t ciln All-llahu nuk ka zbritur argument dhe nuk ka qen prej tradits s selefit ky lloj i krkimit t bereqetit, e nga ky aspekt d.m.th. sht edhe bidat. E nse personi q krkon bereqet beson se ky i varrosuri ka ndikim apo fuqi n largimin e t kqijave apo sjelljen e t mirave, kjo vepr sht shirk i madh, nse e lut pr largim t t keqes apo sjellje t t mirs. Poashtu prej shirkut t madh sht nse e lut t vdekurin duke i br ruku, sexhde ose therr pr t me qllim t afrimit tek ai apo me qllim t madhrimit t tij. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: E kush adhuron me All-llahun edhe ndonj zot tjetr, pr t cilin nuk ka kurrfar fakti, prgjegjsia e tij sht para Zotit t vet, e kafirat nuk do t shptojn. [el-Muminun: 117]; dhe ka thn: ...e kush sht q e shpreson takim in e Zotit t vet, le t bj vepr t mir, e n adhurim in ndaj Zotit t tij t mos prziej ask. [el-Kehf: 110]. Ai i cili bn shirk t madh sht kafir dhe i prhershm n Zjarr, ndrsa xheneti pr t sht i ndaluar, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...ai q i prshkruan Zotit shok, All-llahu ia ka ndaluar (ia ka br haram) atij xhennetin dhe vendi i tij sht zjarri. Pr m izort nuk ka ndihms. [el-Maide: 72]. E sa i prket betimit jo n All-llahun, themi: Nse betuesi beson se ai n t cilin betohet sht n grad t njjt me All-llahun, ky sht mushrik q ka br shirk t madh. E nse nuk beson ashtu, por n zemrn e tij ekziston nj madhrim pr at n t cilin betohet gj q e ka shtyr t betohet n t- duke mos besuar se ai sht n nj grad me All-llahun, ky ka br shirk t vogl, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush betohet jo n All-llahun, ka br kufr ose shirk.[1] sht vaxhib qortimi i atij i cili krkon bereqet prej varreve, i lut t vdekurit ose betohet n diknd tjetr pos All-llahut. Poashtu duhet ti sqarohet atij se nuk do ta shptoj nga zjarri fjala: Kjo sht gj q na ka mbetur, sepse kjo fjal sht prej argumenteve t mushrikve t cilt i prgnjeshtruan t drguarit, duke thn: Ne i gjetm t part tan n kt f dhe ne jem i t orientuar gjurmve t tyre. [ez-Zuhruf: 23]. E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u tha: A edhe nse ju kam sjell rrug m t mir nga ajo q i gjett t part tuaj? Ata than: Ne nuk i besojm asaj me ka ju jeni drguar!. [ez-Zuhruf: 24].
_______________________ [1] Tirmidhiu [1535]
Poashtu All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Ather Ne u hakmorm kundr tyre, e shih si ishte prfundim i i prgnjeshtruesve. [ez-Zuhruf: 25]. Nuk i lejohet askujt ta mbroj t kotn duke thn se ashtu i ka gjetur prindrit e tij apOse ashtu sht tradita etj. Nse me kt argumenton, ky argument sht i pabaz tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe nuk i bn kurrfar dobie. Ata t cilt jan t sprovuar me kt, duhet t pendohen tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe ta pasojn t vrtetn kudo q t jen, nga kushdo q t jet dhe kurdo q t jet si dhe t mos e pengoj nga pranimi i t vrtets tradita e popullit apo qortimi i njerzve t thjesht. Besimtar i vrtet sht ai i cili nuk ua v veshin qortimit t qortuesve kur bhet fjal pr All-llahun (subhanehu ue teala) dhe nuk e pengon nga feja e Tij ndonj penges. All-llahu u dhasht sukses t gjithve n ato me t cilat knaqet Ai dhe na ruajt prej punve me t cilat hidhrohet dhe pr to dnon.
P-85: A lejohet veshja e rrobave n t cilat ka vizatime t kafshs apo njeriut? Prgjigje: Nuk lejohet q muslimani t vesh rrobe n t cilat ka vizatime t kafshs apo njeriut, sepse sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Melaqet nuk hyjn n at shtpi ku ka vizatime.[1] Pr kt edhe mendojm se mbajtja e vizatimeve pr kujtim si thon- nuk lejohet. Ai q mban vizatime pr kujtim, e ka obligim q ti zhduk ato, pa marr parasysh a i mban n mur, album apo dikund tjetr. Sepse t mbajturit e tyre i privon t gjith antart e familjes nga hyrja e melaqeve n at shtpi. E hadithin t cilin e prmendmsht i vrtet. All-llahu e di m s miri.
P-86: sht dispozita e varrjes s vizatimeve n mur? Prgjigje: Varrja e vizatimeve n mur, e sidomos ato t mdhajat sht haram, edhe nse nuk sht vizatimi i plot.
_______________________ [1] Buhariu [5958] dhe Muslimi [2106]
Sepse ktu shihet qart se sht pr qllim madhrimi i atyre vizatimeve. Esenca e shirkut rrjedh nga ky lloj teprimi, si transmetohet nga Ibn Abbasi (radijAllahu anhu) se pr idhujt e popullit t Nuhit (Alejhi selam) ka thn se ata kan qen emra t disa njerzve t mir, e m pas i kan vizatuar ata persona q t prkujtohen n ibadetin e tyre, e pasiq shkoi nj koh, filluan ti adhurojn.[1]
P-87: sht dispozita e fotografim it me fotoaparat? Prgjigje: N fotografimin me fotoaparat, n t cilin nuk ka nevoj pr pun dore, nuk ka gj t keqe, sepse kjo nuk bn pjes n vizatim apo pikturim. Mirpo mbetet t dihet, se me far qllimi bhet ky fotografim? Nse e ka pr qllim q ti mbaj ato fotografi qoft edhe pr kujtim-, ather ky fotografimsht haram. E kjo, pr shkak se mjetet kan dispozitn e njjt me at t qllimeve. Pra, mbajtja e fotografive pr kujtimsht e ndaluar, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka lajmruar se Melaqet nuk hyjn n at shtpi ku ka vizatime.[2] Kjo aludon n ndalimin e mbajtjes s fotografive n shtpi. Ndrsa, pr varrjen e fotografive n mur nuk ka dyshim se sht haram dhe melaqet nuk hyjn n at shtpi ku ka fotografi.
P-88: ka tu them i bidatxhive, t cilt i arsyetojn bidatet e tyre me hadithin Kush nxjerr n Islam nj vepr t mir...? Prgjigje: Atyre ua kthejm duke u thn: Ai i cili e ka thn fjaln: Kush nxjerr n Islam nj vepr t mir, ai pr t ka shprblim dhe shprblimin e atyre q do ta punojn at vepr[3], e ka thn edhe kt fjal: Kapuni q t gjith ju pr sunnetin tim dhe sunetin e halifve t drejt e t udhzuar. Keni kujdes nga punt e shpikura, sepse do e shpikur sht bidat, do bidat sht humbje dhe do humbje prfudon n Zjarr.[4] Pasiq halli sht kshtu, ather duhet t shikojm n shkakun e thnies s fjals: Kush nxjerr n Islam nj vepr t mir....
____________________ [1] Buhariu [4920] [2] Buhariu [5958] dhe Muslimi [2106] [3] Muslimi [1017] [4] Muslimi n librin e xhumas [867]
Shkaku sht ky: kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nxitte pr tu dhn sadaka njerzve t cilt kishin ardhur nga Medhari, t cilt ishin t nevojshm pr ndihm, erdhi njri prej shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) me nj en t argjendit dhe e la para Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ather Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: Kush nxjerr n Islam nj vepr t mir, ai pr t ka shprblim dhe shprblimin e atyre q do ta punojn at vepr pas tij deri n Ditn e Kijametit. Pasiq ta dijm shkakun e hadithit dhe ta kuptojm sipas tij, e marrim vesh se n fjaln nxjerrje t nj vepre sht pr qllim nxjerrje e praktikimit t saj e jo nxjerrje n ligjsim. Sepse ligjsimi nuk i takon askujt prve All-llahut dhe t drguarit. Pra, kuptimi i fjals: Kush nxjerr n Islam nj vepr t mir sht pr qllim kush fillon ta bj at vepr (e cila ekziston) dhe njerzit e pasojn n t, ai do t ket shprblimedhe pr veprn e vet edhe shprblimin e t tjerve q punojn me at vepr. Ky sht kuptimi i hadithit. Ose ka mundsi q qllimi i fjals Kush nxjerr n Islam nj vepr t mir t jet se: kush e nxjerr nj mjet me t cilin arrihet deri n ibadet dhe njerzit m pas e pasojn, si sht shkrimi i librave, prhapja e dituris, ndrtimi i shkollave dhe gjra t ngjashme, t cilat jan mjet pr t arritur deri te nj gj e krkuar me sheriat. Pra, nse njeriu fillon ta nxjerr n praktik nj vepr t atill, nprmjet t cils arrihet te nj vepr e mir (me sheriat), dhe pr t ciln nuk ka kurrfar ndalese konkrete, e gjith kjo hyn n kt hadith. E po t kishte qen kuptimi i hadithit se njeriut i lejohet t ligjsoj ka t dshiron, nga kjo do t kuptoheshte se feja Islame nuk sht kompletuar gjat jets s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe secili grup ather do t kishte ligjin dhe rrugn e tij. E nse ai q bn bidat thot se bidati i tij sht i mir, kjo sht gabim. sht gabim sepse e prgnjeshtron fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i cili thot: do bidat sht humbje.
P-89: A lejohet t festohet ditlindja e Pejgamberit (salAllahu alejhi ue selem) (Mevludi)? Prgjigje: S pari: Nata e lindjes s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk dihet prer se kur ka qen, bile disa dijetar t ksaj kohe thon se lindja e tij ka qen natn e nnt t muajit Rebiul Euel e jo natn e dymbdhjet. Sipas ksaj, brja e ksaj feste ditn e dymbdhjet nuk ka as fakt historik.
S dyti: E nga aspekti i sheriatit kjo fest nuk ka kurrfar baze n sheriat. Sepse, po t kishte qen prej sheriatit do ta bnte vet Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ose do ta kishte urdhruar ummetin q ta bj, e po ta kishte br ose ta kishte urdhruar ummetin kjo do t diheshte, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Ne me madhrin Ton e shpallm Kur'anin dhe Ne gjithsesi jemi mbrojts t tij. Pasiq e kemi t njohur se kjo nuk ka qen prezente, e kuptojm se kjo fest nuk sht n fen e All-llahut. Pasiq nuk sht prej fes s All-llahut, nuk na lejohet neve q me t ta adhurojm Allllahun apo t afrohemi tek Ai. Kur dihet mirfilli se All-llahu (subhanehu ue teala) ka caktuar rrug t posame pr tu afruar tek Ai, e ajo sht rruga e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ather si mund t marrim guxim ne q jemi robr- t sjellim nj rrug nga vetja jon pr tu afruar tek All-llahu? Kjo konsiderohet krim kundrejt All-llahut (subhanehu ue teala) nse ligjsojm n fe dika q nuk sht prej fes. Bile, poashtu ky veprim n vete prmban edhe prgnjeshtrim t fjals s All-llahut: Sot prsosa pr ju fen tuaj, plotsova ndaj jush dhuntin Time. [el-Maide: 3]. Themi: Nse kjo fest do t kishte br pjes n fen e prsosur, patjetr se do t kishte ekzistuar para vdekjes s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e nse nuk bn pjes n fen e prsosur, nuk ka mundsi q t jet prej fes, sepse All-llahu ka thn: Sot prsosa pr ju fen tuaj. E kush mendon se kjo bn pjes n fen ton t prsosur duke e ditur se kjo sht paraqitur pas jets s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) kjo fjal e tij nnkupton prgnjeshtrimin e ktij ajeti fisnik. Pastaj, nuk ka dyshim se ata q festojn mevludin, me kt dshirojn madhrimin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dshirojn t shfaqin dashurin ndaj tij dhe gjallrimin i ndjenjave t tyre n kt festim, t gjitha kto konsiderohen ibadete. Dashuria ndaj Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sht ibadet, bile imani nuk sht i plot prderisa muslimani t mos e doj t drguarin m tepr se vetveten, fmijt, prindrit dhe gjith njerzit tjer. Madhrimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sht ibadet e poashtu edhe zgjimi i ndjenjave pr Resulull-llahun sht prej fes, sepse me kto ndjenja tregon edhe animin kah sheriati i tij. Pra, festimi i mevludit me qllim t afrimit tek All-llahu dhe me qllim t madhrimit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sht ibadet.
Pasiq sht ibadet, ather nuk lejohet kurr q n fe t shpiket ndonj ibadet q nuk sht prej fes, d.m.th. festimi i mevludit sht bidat dhe haram. Krahas ksaj, ne poashtu dgjojm se n kt festim gjinden edhe t kqija tjera t cilat nuk i lejon sheriati, as shqisa e as mendja. Npr mevlude kndojn disa kaside n t cilat ka teprim pr pozitn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) derisa e kan br m t madh se All-llahun All-llahu na ruajt-. Poashtu kemi dgjuar se disa njerz me mendjelehtsin e tyre gjat kndimit t kasideve kur knduesi arrin te fjala leu i shejti (lindi i shenjti), ngriten t gjith n kmb prnjher dhe thon se shpirti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) tani sht prezent ktu, andaj ngritemi si respekt pr t. Kjo, padyshim se sht ahmakllk. Pastaj, nuk sht mirsjellje q t ngritesh n kmb pr Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) sepse ai e urrente q dikush t ngritet n kmb pr t. E shokt e tij, t cilt m s shumti e kan dashur, respektuar e madhruar, asnjher nuk jan ngritur n kmb pr t, sepse e kan par se ai e urren kt gj. E t themi pr kto fantazi?! Ky bidat bidati i mevludit- sht paraqitur pas kalimit t tre gjeneratave t mira, dhe pr kt, n t ndodhin kso t kqija, t cilat konsiderohen mangsim n fe. E t mos flasim pr przierjet burra e gra q bhen npr kto festime n disa vende si dhe t kqija tjera.
P-90: A lejohet t festohet e ashtuquajtura festa e nns? Prgjigje: T gjitha festat q nuk bjn pjes n festat e ligjsuara me sheriat, t gjitha ato jan festa t shpikura, t cilat nuk kan qen t njohura n kohn e t parve tan, e ndoshta edhe jan t shpikura nga pabesimtart. Ashtuq me kt bhet edhe prngjasim me armiqt e All-llahut (subhanehu ue teala). Festat e ligjsuara jan t njohura mes muslimanve, Bajrami i Ramazanit, Kurban Bajrami dhe festa e javs, e xhumaja. Ndrsa festa tjera prpos ktyre nuk ka n Islam. T gjitha festat e shpikura jan t refuzuara dhe t kota n ligjin e All-llahut (subhanehu ue teala) ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush shpik di n
fen ton, ajo sht e refuzuar[1] d.m.th. e refuzuar te shpiksi, e papranuar tek Allllahu; n nj transmetim tjetr thot: Kush punon nj pun q nuk sht prej fes ton, ajo sht e refuzuar.[2] Nse kjo u b e qart, ather e kuptojm se festa e ashtuquajtur festa e nns nuk lejohet t manifestohet duke shprehur gzim, lumturi, duke dhuruar dhurata etj. Muslimani e ka obligim q t jet krenar me fen e tij, t lvdohet me t dhe t prkufizohet n at q e ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala) dhe i Drguari i Tij n kt fe t muar, pr t ciln fe All-llahu (subhanehu ue teala) qe i knaqur q t jet fe pr robrit e Tij, andaj nuk duhet t shton asgj n fe e as t pakson. Poashtu muslimani e ka pr borxh q t mos jet dallkauk i cili pason do gj, prkundrazi, ai duhet t formoj personalitetin e tij nn hijen e ligjit t All-llahut (subhanehu ue teala) ashtuq t jet i pasuar e jo pasues, si dhe t jet shembull e jo t merr shembull. Ligji i All-llahut elhamdu lila- sht i plot n t gjitha aspektet, All-llahu ka thn: Sot prsosa pr ju fen tuaj, plotsova ndaj jush dhuntin Time, zgjodha pr ju islam in fe. [el-Maide: 3]. Poashtu duhet t dihet se nna sht m meritore sesa t nderohet vetm n nj dit t vitit, bile fmijt e saj e kan pr borxh ta ruajn t mn, t kujdesen pr t dhe ta respektojn n do gj dhe doher, prpos nse urdhron ti bhet mkat All-llahut.
P-91: A lejohet t festohen ditlindjet apo prvjetoret e m artess? Prgjigje: N Islam nuk ka fest tjetr pos dits s xhuma festa e javs-, dita e par e muajit sheval Fitr Bajrami- dhe dita e dhjet e muajit dhul-hixhxhe- Kurban Bajrami. Mund t quhet fest edhe dita e Arafatit pr haxhinjt, ndrsa ditt e teshrikut (dita e 11, 12, 13 e muajit dhul-hixhxhe) bjn pjes n festn e Kurban Bajramit. Ndrsa festat e ditlindjeve, pr vete apo pr fmijt ose pr prvjetorin e martess, t gjitha kto jan t paligjshme. Kto jan m afr bidatit sesa lejimit. P-92: D ikush ka hyr t jeton n nj shtpi, e n t e kan goditur disa smundje dhe fatkeqsi tjera. Kjo ka br q ai dhe familja e tij t frigohen nga kjo shtpi. Pra, a lejohet q ai ta l kt shtpi pr kt shkak?
________________________ [1] Buhariu [1297] dhe Muslimi [1717] [2] Muslimi [1718]
Prgjigje: Ndodh q disa shtpi, mjete udhtimi apo disa bashkshorte t jen t pafatshme pr personin i cili i ka ato, ose dmtohet n ndonjfar mnyre ose i humb ndonj dobi etj. E gjith kjo sht me Urtsin e All-llahut (subhanehu ue teala). Duke u bazuar n kt themi se nuk ka gj t keqe q ky person ta shet kt shtpi dhe t shprngulet n tjetr, e ndoshta All-llahu ia sjell t mirn n at shtpi q shprngulet. sht transmetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Pafatshmria mund t jet n tri gjra: shtpi, grua apo kali (mjet udhtimi).[1] Disa mjete udhtimi mund t jen t pafatshme, e poashtu edhe disa bashkshorte dhe shtpi. Nse dikush e vren kt n shtpin e vet, le ta dij se kjo sht me caktimin e All-llahut (subhanehu ue teala) dhe me Urtsin e Tij ka caktuar q njeriu t shprngulet prej nj vendi n tjetr. All-llahu e di m s miri.
P-93: sht dispozita pr tevessulin? Prgjigje: Kjo pyetje sht me rndsi, andaj dua q t prgjigjem gjrsisht. Them: Tevessuli rrjedh prej fjals tevessele-jetevesselu q d.m.th. ka marrur nj mjet i cili e drgon deri te qllimi i tij. E me kt sht pr qllim krkimi i arritjes deri te qllimi i caktuar. Tevessuli sht dy sish: Nj: Q sht me vend, ai sht tevessuli me ndonj mjet t drejt q t drgon deri te e krkuara, e kjo sht disa lloj, prej tyre po prmendim: Llojin e par: Tevessuli me emrat e All-llahut (subhanehu ue teala), e kjo n dy mnyra: Mnyra e par: Q t jet n mnyr t prgjithshme, shembull pr kt sht hadithi q e transmeton Abdullah ibn Mesudi (radijAllahu anhu) n lutjen me rastin e shqetsimit dhe pikllimit, thot: O Zot, un jam robi yt, i biri i robit Tnd dhe i robreshs Tnde, balli imsht n dorn Tnde. Dispozitat Tuaja mbi mua i pranoj, i drejt sht gjykimi Yt mbi mua. T lutem me do emr me t cilin e ke emrtuar Veten Tnde ose q e ke zbritur n Librin Tnd, apo ia ke msuar dikujt prej krijesave Tua, apo q e ke mbajtur t fshehur n Diturin Tnde: bre Kur'anin pranver t zemrs time dhe drit t gjoksit tim, shndritje pr shqetsimin dhe largim pr pikllimin.[2]
____________________ [1] Buhariu [2858] dhe Muslimi [2225] [2] Transmeton Ahmedi [1/391]
Ktu pra, u b tevessul me emrat e All-llahut n prgjithsi, duke thn: ...T lutem me do emr me t cilin e ke emrtuar Veten Tnde.... Mnyra e dyt: Kur sht n mnyr t veant, sikur q njeriu t bj tevessul me emr t veant pr ndonj nevoj t veant e cila ka lidhje me at emr. Sikur q sht n hadithin e Ebu Bekrit (radijAllahu anhu) kur krkoi nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) q tia msoj nj dua me t ciln do t luteshte n namaz, e ai ia msoi kt: O Zoti im, un vetes time i kam br shum padrejtsi (duke br mkate), e mkatet nuk i fal askush pos Teje, m fal mua me nj falje nga Ti dhe m mshiro, sepse Ti je Fals dhe Mshirues.[1] Pra, krkoi falje dhe mshir duke br tevessul me dy prej emrave t All-llahut q kan lidhje me t krkuarn, ato dy emra ishin: Fals dhe Mshirues. Ky lloj i tevessulit bn pjes n fjaln e All-llahut: All-llahu ka emrat m t mir, andaj At luteni me ata [el-Araf: 180]. Lutja n kt ajet ka pr qllimedhe lutjen pr krkes edhe lutjen pr adhurim. Llojin e dyt: Tevessuli me cilsit e All-llahut (subhanehu ue teala) edhe kjo poashtu sht n dy mnyra: Mnyra e par: T jet n mnyr t prgjithshme, sikurse t thuash: O Zoti im, t lutem Ty me emrat e Tu t bukur dhe cilesit e Tua t larta, dhe pastaj lutesh ka ke nevoj. Mnyra e dyt: T jet n mnyr t veant, kur bn tevessul tek All-llahu me ndonj cilsi t Tij t veant pr nj krkes t veant, si sht prmendur n kt hadith: O Zoti im, me diturin q ke pr t fshehtat dhe me fuqin q ke ndaj krijesave, m le t gjall prderisa e din se ajo sht m mir pr mua dhe ma merr shpirtin kur e din se ajo sht m mir pr mua.[2] Ktu pra, u b tevessul me cilsit dituri dhe fuqi, t cilat jan t prshtatshme pr at lutje. Ktu bn pjes edhe tevessuli me cilsit e Tij (subhanehu ue teala) veprore, p.sh. O Zot, kij mshir pr Muhammedin dhe familjen e Tij, si pate mshir pr Ibrahimin dhe familjen e tij. Llojin e tret: T bj tevessul njeriu me besimin e vet q ka n All-llahun dhe n t drguarin e Tij, duke thn: O Zoti im, un besova n Ty dhe n t drguarin Tnd, andaj m fal mua dhe me jep sukses; apo t thot: O Zot, pr hatr t besimit q kam n ty dhe n t drguarin Tnd m jep kt e kt, kt e shohim edhe n kto
_____________________ [1] Buhariu [834] dhe Muslimi [2704] [2] Nesaiu [1304]
ajete: Zoti yn, at q Ti e fute n zjarr, at e ke poshtruar; pr m izort nuk ka ndihmtar! Zoti yn, ne dgjuam nj thirrs q ftonte pr besim (e q thoshte): T besoni Zotin tuaj! E ne besuam ! Zoti yn, na i fal mkatet tona, na i mbulo t metat dhe pas vdekjes na bashko me t mirt!. [Ali Imran: 192,193]. Pra, kta bn tevessul tek All-llahu me besimin e tyre q All-llahu tua fal mkatet, tua zhduk t kqijat dhe pas vdekjes ti bashkoj me t mirt. Llojin e katrt: T bn tevessul tek All-llahu me ndonj vepr t mir. Shembull pr kt e kemi rastin e atyre tre personave t cilt hyn n nj shpell pr t bujtur, kur papritmas u ra nj shkmb prpara hyrjes s shpells, t cilin shkmb nuk mundnin ta lviznin. Dhe, q t tret bn tevessul me nj prej veprave t mira q kishin br, njri bri tevessul me respektin q kishte br ndaj prindrve t tij, tjetri me ndershmrin e plot q kishte dhe i treti me korrektsin q kishte ndaj puntorit t vet. Gjat lutjes ata thonin: O Zot, nse kt e kam br vetm pr ty, na liro nga kjo ku gjindemi tani, dhe shkmbi u largua. Kta pra, bn tevessul me vepr t mir. Llojin e pest: T bn tevessul tek All-llahu duke prmendur hallin e vet, d.m.th. lutsi bn tevessul tek All-llahu (subhanehu ue teala) duke prmendur gjendjen e tij dhe duke treguar se far nevoje ka. Pr kt kemi edhe fjaln e Musait (Alejhi selam): O Zoti im , un kam nevoj pr fardo mirsie q t m japsh!. [el-Kasas: 24]. Pra, bri tevessul duke prmendur hallin e tij, ashtuq All-llahu ti jep mirsi. Edhe m qart pr kt sht fjala e Zekerijaut (alejhi selam): Zoti im ! Vrtet, m ua m jan dobsuar eshtrat, dhe flok t thinjura m a kan m buluar kokn, e me lutjen time ndaj T eje o Zoti im , asnjher nuk kam qen i dshpruar. [Merjem: 4]. Kto lloje t tevessulit, t gjitha jan t lejuara, sepse ato konsiderohen si shkaqe t mira pr t arritur deri te e krkuara me tevessul. Llojin e gjasht: Tevessuli tek All-llahu me lutjen e ndonj njeriu t mir, pr lutjen e t cilit shpresohet pranimi. Sahabt ,radijall-llahu anhum, krkonin nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) q t lutet pr ta me lutje t prgjithshme, por edhe me t veant. N dy Sahiht transmetohet nga Enes ibn Maliku (radijAllahu anhu) se nj njeri ditn e xhuma hyri n xhami, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte duke mbajtur
hutben, e ky njeri i tha: O i drguar i All-llahut, na u shkatrruan pasurit dhe nuk kemi kah t furnizohemi, lute All-llahun t na sjell shi. Ngriti duart Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe tha: O Zot na sjell shi tri her, dhe para se t zbres nga minberi, vetmse i kullonte mjekrra nga shiu q filloi t bjer. Ky shi zgjati nj jav. E n xhuman tjetr erdhi i njjti njeri apo tjetr dhe i tha: O i drguar i All-llahut, u bn vrshime dhe po prishen shtpit, lute All-llahun q ta ndal shiun, ngriti duart Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe tha: O Zot, zbrite shiun n fushat tona e mos mbi neve, dhe para se ta kryen lutjen mir, shiu u ndal, e kur doln njerzit prej xhamie vetmse kishte dalur dielli.[1] Poashtu ka shum raste n t cilat sahabt e kan lutur Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) t lutet pr ta n veanti, si sht rasti kur Resulull-llahu tregoi se prej ummetit t tij shtatdhjet mij njerz do t hyjn n xhenet pa llogari dhe pa dnim dhe tha se ata jan ata q nuk krkojn nga t tjert tu lexohet Kur'an (pr tu shruar), nuk krkojn ila me t djegur, nuk bjn ogur dhe vetm n Zotin e tyre mbshteten. U kashe bin Muhsini u ngrit dhe tha: O i drguar i All-llahut, lute All-llahun t m bj prej tyre, tha: Ti je prej tyre.[2] Edhe ky lloj i tevessulit poashtu sht i lejuar, pra, q t krkohet nga nj njeri pr lutjen e t cilit shpresohet se do t pranohet, nse lutet pr t. Mirpo, mir sht q ky i cili krkon t bhet lutja pr t, t dshiroj mirsi pr vete dhe pr vllain e tij, nga i cili e krkon lutjen. N at mnyr q lutja t mos jet vetm pr vete. Sepse kur ti, dshiron q t ket dobi edhe vllai yt edhe ti, kjo sht bamirsi ndaj tij. Duhet t dihet se kur njeriu lutet pr vllain e tij, duke mos qen ai prezent, All-llahu thot: E pranova, edhe ty t qoft e njjta. Me kt lutje q bn ky, numrohet si bamirs, e All-llahu i don bamirsit. Dy: Tevessul q sht jo me vend, i padrejt. Ai sht: Kur njeriu bn tevessul tek All-llahu me dika q nuk sht mjet, d.m.th. me dika q sheriati nuk e ka caktuar si mjet; tevessuli me di t ngjashme sht marrzi, kotsi dhe sht n kundrshtim me mendjen dhe argumentet. N kt bn pjes tevessuli me lutjen e t vdekurve, duke i lutur t vdekurit q t luten pr t. sht e kot, sepse kt sheriati nuk e ka konsideruar si mjet t vrtet. Bile kjo konsiderohet gomarllk, q njeriu t krkoj nga i vdekuri t lutet pr t.
____________________ [1] Buhariu [1013] dhe Muslimi [897] [2] Buhariu [5705] dhe Muslimi [220]
Sepse kur njeriu vdes ndrpritet puna e tij dhe askush nuk mundet t lutet pr diknd pasiq t vdes, as Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk mund ta bj nj gj t till. Mu pr kt shkak, sahabt ,radijall-llahu anhum, nuk kan br tevessul tek All-llahu me lutjen e t drguarit pasiq ai pat vdekur. Kur n kohn e Omerit (radijAllahu anhu) njerzit i kapi nj thatsir e madhe, ai u lut kshtu: O Zot, m par ne bnim tevessul tek Ti me t drguarin dhe Ti na sjellje shi, e tani po bjm tevessul te Ti me mixhn e t drguarit, andaj o Zot, na sjell shi[1], e u ngrit Abbasi (radijAllahu anhu) dhe bri lutje. Krkimi i lutjes nga t vdekurit po t kishte qen e drejt, kt do ta bnte Omeri (radijAllahu anhu) dhe ata q ishin me t, do t kishin krkuar t lutej pr ta Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) sepse lutja e Resulull-llahut sht m afr pranimit sesa lutja e Abbasit (radijAllahu anhu). Pra, me rndsi sht t kuptojm se krkimi i lutjes nga i vdekuri sht tevessul i kot dhe nuk lejohet. Prej tevessulit t padrejt sht edhe tevessuli me famn (namin) e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). E kjo, nga shkaku se fama e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka dobi pr lutsin, fama e tij nuk i bn dobi askujt por vet atij, e lutsit aspak nuk i bn dobi nse ai bn tevessul me t. Treguam n fillim se tevessul sht marrje e nj mjeti t mir i cili jep fryt. far dobie ke ti pr at se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka fam t lart tek All-llahu? Nse dshiron q t bsh tevessul t drejt tek All-llahu, mund t thuash kshtu: O Zoti im, pr hatr t besimit q kam n Ty dhe n t drguarin Tnd, dhe pr hatr t dashuris q kam ndaj t drguarit Tnd... si dhe lutje t ngjashme me kt, kto jan mjete t drejta dhe t dobishme.
P-94: sht pr qllim me fjalt vela (miqsi) dhe bera (largim, armiqsi)? Prgjigje: Nga armiqsimi dhe miqsimi pr hir t All-llahut kuptojm se njeriu duhet t denoncohet nga do gj, prej s cils sht denoncuar All-llahu (subhanehu ue teala) i Cili ka thn: Ju e keni shem bullin m t mir te Ibrahim i dhe te ata q ishin me t, kur i than popullit t vet: Ne trhiqem i prej jush dhe prej asaj q adhuroni
___________________ [1] Buhariu [1010]
pos All-llahut, nuk besojm tuajn, prandaj ndrm jet nesh e jush sht e hapt arm iqsia e urrejtja derisa ta besoni vetm All-llahun Nj!. [el-Mumtehane: 4]. Kshtu duhet t jet me popullin idhujtar, si ka thn edhe n kt ajet: Dhe (ky sht) nj kum tim nga All-llahu dhe i drguari i Tij, drejtuar gjith njerzve n ditn e haxhit t madh, se All-llahu sht denoncuar prej idhujtarve, e njkohsishtedhe i drguari i Tij. [et-Teube: 3]. Pra, besimtari duhet t denoncohet nga do idhujtar, nga do kafir. Kjo sht lidhur me njerzit. Poashtu besimtari e ka pr obligim q t denoncohet edhe nga do vepr e cila nuk e knaq All-llahun dhe t drguarin, edhe nse nuk sht ajo vepr kufr, sikur q jan mkatet dhe kundrshtimi. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...por All-llahu juve ua bri t dashur besimin dhe ua zbukuroi at n zemrat tuaja, ndrsa kufrin, mkatet dhe kundrshtim in, ua bri q t'i urreni. T till jan ata q gjetn rrugn e drejt. [el-Huxhurat: 7]. Nse te nj besimtar gjindet edhe iman edhe mkate, ne e miqsojm at pr imanin q ka dhe e urrejm pr mkatet q bn. Kt e shohim mir n jetn ton t prditshme, sikur q sht puna me ilain, i cili zakonisht ka shije jo t mir, dhe ti e urren kt shije, mirpo prapseprap ti e don kt ila pr shkak t dobis q gjindet n t. Disa njerz, mkatarin besimtar e urrejn m tepr sesa kafirin, kjo sht udi dhe ndryshim i asaj q duhet n realitet. Kafiri sht armik i All-llahut, i t drguarit dhe i besimtarve, andaj e kemi obligim q ti urrejm nga gjith zemra: O ju q besuat, nse keni dal (prej vendlindjes) pr hir t lufts pr rrugn Time, duke krkuar knaqsin Time ndaj jush, ather mos i zini pr m iq arm iqt e Mi dhe armiqt tuaj, duke shprehur ndaj tyre dashuri, kur dihet se ata m ohuan t vrtetn q u erdhi juve. Si dhe kan dbuar t drguarin dhe ju (nga shtpit tuaja), vetm pr shkak se i besoni All-llahut, Zotit tuaj. E ju fshehurazi u ofroni m iqsi, po Un m s m iri e di at q e keni fshehur dhe at q e keni publikuar. Ai q punon ashtu nga pala juaj, ia e ka hum bur rrugn e drejt. [el-Mumtehane: 1]. O ju q besuat! Mos zini m iq as jehudit, e as t krishtert. Ata jan m iq t njri-tjetrit. E kush prej jush i m iqson ata, ai sht prej tyre. Vrtet All-llahu nuk v n rrug t drejt popullin zullum qar.[elMaide: 51]. Kta t pafe, nuk do t jen t knaqur me ty asnjher, prve nse pranon fen e tyre dhe e shet fen tnde, As jehudit, e as krishtert kurr nuk do t jen t knaqur me ty deri q t pasosh fen e tyre. [el-Bekare: 120]. Shum ithtar t librit
(jehudi, krishter), kan dshir q edhe pasi besuat t vrtetn, t'ju kthejn n kafira. [el-Bekare: 109]. Kafira, me t gjitha llojet e kufrit: jofalnderimi, mohimi, prgnjeshtrimi, shirku, ateizmi etj. E sa i prket veprave, ne denoncohemi nga do vepr e ndaluar. Nuk lejohet q t futemi n aso vepra dhe ti bjm ato. Denoncohemi nga mkatari besimtar pr mkatin t cilin e bn, ndrsa e miqsojm dhe e dojm aq sa shohim besim tek ai.
P-95: sht dispozita e udhtimit n vendet e kafirave? Si dhe sht dispozita e udhtimit pr turizm ? Prgjigje: Udhtimi n vendet e kafirave nuk lejohet, prve me tri kushte: Kushti i par: Q njeriu t ket dituri, me t ciln do t mbrohet nga dyshimet. Kushti i dyt: Q njeriu t jet i devotshm, pr tu mbrojtur nga epshet. Kushti i tret: T ket nevoj pr kso udhtimi. Nse kto kushte nuk plotsohen, ather nuk lejohet q t udhtohet n vendet e kafirave, pr shkak t fitneve n t cilat mund t bjer, si dhe n kto udhtime bhen humbje t pasuris pa nevoj, ngase si e dim n kso lloj udhtime bhen harxhime t teprta. E nse ka nevoj q t shkon pr shrim apo pr t studiuar ndonj shkenc, e cila nuk studiohet n vendlindjen e tij, ather i lejohet ky udhtim, duke mos harruar at se duhet t ket dituri fetare dhe t jet i devotshm. Ndrsa udhtimi pr turizm n vendet e kafirave sht i panevojshm, sepse mundet q t shkon n ndonj vend islamik, i cili vend kujdeset pr ligjet e All-llahut (subhanehu ue teala). Sikur q sht vendi yn[1] - elhamdu lila-, i cili tani sht br vend turistik n disa pjes t tij. Kshtuq ka mundsi q t shkon n ato vende dhe t kalon pushimin atje.
P-96: O dijetar i nderuar: njri punon sbashku me kafira, ka do ta kishit kshilluar at? Prgjigje: Kt vlla i cili punon sbashku me kafira, e kshillojm q t krkon ndonj pun tjetr, n t ciln pun nuk do t ket asnj prej armiqve t All-llahut dhe t drguarit.
__________________ [1] Mbretria e Arabis Saudite (sh.p.)
Nse ka mundsi ta bn kt, duhet ta bj. E nse nuk ka mundsi, ather ska gj, sepse ky e ka punn e vet, ata e kan t tyren. Por me kusht q n zemrn e tij t mos ket ndonj simpati ndaj tyre, dashuri apo miqsim. Poashtu duhet tu prmbahet ligjeve islame duke i prshndetur ata dhe duke ua kthyer prshndetjen. Si dhe t mos prezentoj n vdekjet e tyre, as festat e tyre dhe t mos ua uroj ato festa. Por, duhet dhn t gjith mundin duke i thirrur ata n pranimin e fes Islame.
P-97: Si t prfitojm nga ajo q kan kafirat, duke mos rn n mkat? Dhe me kt a ka t bj rregulli Dobi t prgjithshme?[1] Prgjigje: At q punojn armiqt e All-llahut dhe armiqt tan, d.m.th. kafirat, ndahet n tri pjes: 1. Ibadete (adhurime), 2. Tradita dhe 3. Industri dhe pun tjera. Sa u prket adhurimeve, dihet mir se nuk i lejohet asnj muslimanit q tI prngjasoj adhurimet e tij me t atyre. Kush bn kt, ai sht n nj rrezik t madh dhe kjo mund ta oj deri n kufr dhe dalje prej Islamit. Ndrsa traditat, si sht veshja dhe gjra tjera, sht e ndaluar q t prngjasohet muslimani me ata, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush prngjasohet me nj popull, ai sht prej tyre.[2] E sa i prket industrive dhe punve tjera, n t cilat ka dobi t prgjithshme, nuk ka gj t keqe nse msojm nga ajo q kan prodhuar dhe t prfitojm nga ajo. Kjo nuk numrohet si prngjasim, por sht pjesmarrje n pun t dobishme, t cilat pun nuk konsiderohen prngjasim me ta. Ndrsa pr fjaln e pyetsit: Dhe me kt a ka t bj rregulli Dobi t prgjithshme?, themi: Nuk sht mir q rregulli dobi t prgjithshme t konsiderohet argument n vete.
__________________ [1] Rregull n shkencn e Usuli Fikhut (sh.p.) [2] Ebu davudi [4031]
Por themi se kto dobi t prgjithshme, nse e vrtetojm se jan dobi, do ta vrejm se pr vrtetsin dhe pranimin e ktyre dobive ka dshmuar edhe sheriati. E nse sheriati dshmon se dika nuk sht dobi n t vrtet, ather themi se nuk sht dobi e prgjithshme, edhe nse vepruesi i asaj vepre supozon se ajo sht dobi e prgjithshme. E nse nuk ka dshmuar sheriati as pr vrtetsine e as pr t kundrtn, ather kjo gj kthehet n esenc; nse bn pjes n adhurime, ktu esenca sht ndalimi, e nse nuk sht prej adhurimeve, esenca ktu sht lejimi. Me kt pra, na bhet e qart se ky rregull nuk sht argument n vete. P-98: sht dispozita e sjelljes s jomuslimanve n Gadishullin Arabik? Prgjigje: Frigohem se sjellja e jomuslimanve n Gadishullin Arabik numrohet si kundrshtim ndaj Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ngase ka ardhur n hadith t vertet te Buhariu se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n shtratin e vdekjes s tij tha: Nxirrni idhujtart nga Gadishulli Arabik[1]; ndrsa n Sahihul Muslim sht kshtu: Do ti nxjerri jehudit dhe t krishtert nga Gadishulli Arabik, ashtuq t mos l n t prpos muslimanve.[2] Ndrsa sjellja e tyre pr ndonj nevoj q kemi, t ciln gj nuk mund ta kryen ndonj musliman sht e lejuar, me kusht q mos ti jipet t drejt t jetoj ktu prgjithmon. Kur themi se kjo sht e lejuar, duhet t kemi parasysh at se, poqese me sjelljen e tij ktu shkaktohen t kqija fetare n besim dhe moral, ather sht e ndaluar. Sepse pas t lejuars nse shkaktohet di e keqe apo prishje, ather edhe ajo bhet e ndaluar. Dihet mir rregulli se do mjet i cili t sjell n haramedhe ai m jet sht haram . Prej t kqijave q mund t shkaktohen sht frika se ka mundsi q dikush t fillon ti do ata, t jet i knaqur me mosbesimin t cilin i sheh n ta apo tI zhduket xhelozia fetare duke ndejtur me ta. Elhamdulila, te muslimant ka aq mirsi saq mjaftojn, e lusim All-llahun t na jep udhzim dhe sukses. P-99: Dijetar i nderuar, disa njerz pretendojn se shkaku I prapam beturis s muslimanve sht t kapurit pr feje.
____________________ [1] Buhariu [3053] [2] Muslimi [1767]
Si argument pr kt marrin at se kur perndimi e la anash fen e vet, arriti deri aty ku arriti n prparimin bashkkohor. Bile ndodh q ktij argumenti ia shtojn edhe at se n perndim ka m tepr shi dhe rritje t bimve. sht komenti juaj pr kt? Prgjigje: Kto fjal nuk i thot prve atij i cili ka imanin e dobt apo imanin e humbur plotsisht, i panjohur n histori dhe i paditur n shkaqet e fitores. Kur ummeti islam ishte i kapur fort n fen e vet, n fillim t islamit, ai kishte krenarin, stabilitetin, fuqin dhe mbizotrimin n t gjitha sferat e jets. T vrtetn e thon ata q thon se perndimi t gjith at q e ka arritur, e ka arritur me bartjen e shkencave prej muslimanve, n fillim t Islamit. Mirpo ummeti u largua shum nga feja e tij dhe n fen Islame nxorri shum bidate, pa marr parasysh a ishin ato n akide, fjal apo vepra. Ashtuq me kt mbetn t prapambetur deri n kt shkall. Ne jemi t bindur, e dijm dhe betohemi n All-llahun (subhanehu ue teala) se po ti kthehemi fes ton ashtu si e praktikonin t part tan, neve do t na takonte krenaria, nderi e mbizotrimi aneknd bots. Mu pr kt kur Ebu Sufjani i tregoi Herakliut, mbretit t romakve e romakt n at koh ishin shtet i madh- se si vepron Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe shokt e tij, (Herakliu) tha: Nse sht e vrtet kjo q po thua, ather ai do ta ket n dor kt q sht ndr kmbt e mia (d.m.th. kt tok). Kur Ebu Sufjani dhe shokt e tij doln nga Herakliu, tha: I sht rritur shtja djalit t Ebu Kebshit[1], dhe prej ktij po frigohet mbreti i romakve. Ndrsa prparimin n prodhime dhe gjra tjera q e kan arritur shtetet kafire e ateiste, duhet ta dim se feja jon nuk ndalon nga ai prparim, po tI kishim dhn nj shikim asaj. Mirpo pr fat t keq, e humbm kt dhe at, e humbm fen dhe e humbm dunjan. Prndryshe, duhet t dihet se Islami nuk e kundrshton aspak prparimin, bile All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: E ju prgatituni sa t keni mundsi force, (mjete luftarake) e kuaj t caktuar pr betej kundr atyre (q tradhtojn) e me t, (me
________________________ [1] Idhujtart e Meks thonin se i Drguari ka prejardhje nga Ebu Kebshi, i cili ishte nga fisi Huzaa dhe i kishte kundrshtuar Kurejsht qysh m hert n adhurimin e idhujve, ai adhuronte poezin, e kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i kundrshtoi Poashtu n adhurimin e idhujve, ata e prngjasuan me Ebu Kebshin. Poashtu thuhet se ai ka qen gjyshi i t Drguarit nga ana e t ms s tij. Shih: en-Nihajetu fi garibil hadith [4/144]. (sh.p.)
prgatitje) ta friksoni arm ikun e All-llahut dhe armikun tuaj. [el-Enfal: 60]. Si dhe ka thn: Ai sht q juve tokn ua bri t prshtatshme, andaj, ecni npr pjes t saj dhe shfrytzoni begatit e Tij. [el-Mulk: 15]. Poashtu ka thn: Ai (All-llahu) sht q pr juve krijoi gjithka ka n tok. [el-Bekare: 29]. Si dhe shum ajete tjera t cilat i thon njeriut qart se duhet t fiton, punon dhe t ket dobi, mirpo jo n hesap t fes. Popujt e perndimit n esenc jan pabesimtar, feja nga e cila jan larguar sht fe e kot, dhe nuk ka dallim, a jan ateista apo fetar n fen e tyre, jan t njjt. All-llahu (subhanehu ue teala) thot: E, kush krkon fe tjetr prve fes islame, atij kurrsesi nuk do ti pranohet. [Ali Imran: 85]. Edhepse jehudit dhe krishtert kan disa dallime nga pabesimtart tjer, mirpo sa i prket bots tjetr, ata jan t njjt. Mu pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u betua se do jehudi apo i krishter i cili dgjon pr t dhe nuk shkon pas asaj q urdhron ai, ata do t jen banor t Zjarrit. Ata pra, n esenc jan pabesimtar, pa marr parasysh a e quajn veten t krishter, jehudi apo asnjrn. Ndrsa shiu q bjer tek ata dhe gjra tjera, kto jan sprovim prej All-llahut pr ta, si dhe shpejtim i shfrytzimit t mirave n kt bot, si i ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Omerit (radijAllahu anhu) kur Omeri e pa se hasra i kishte ln gjurma n nj pjes t trupit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe Omeri filloi t qaj dhe tha: O i Drguar i All-llahut, persiant dhe romakt po jetojn n mirsi t shumta, e pse ti t jesh n kt gjendje? Tha: O Omer, ata jan popull t cilve Allllahu ua shpejton t mirat n kt dunja, a nuk je i knaqur q atyre tu takon dunjaja e neve ahireti.[1] Pastaj, tek ata ndodhin aso thatsira, sprova, trmete dhe erra shkatrruese q fort mir i dim, t cilat tregohen n media, n revista t ndryshme etj. Mirpo ai i cili bn kt pyetje sht i verbt, ia ka verbruar All-llahu mendjen dhe ai tani nuk e sheh aktualen dhe nuk e njeh realitetin. Un at e kshilloj q t kthehet tek All-llahu dhe t pendohet pr kto pasqyrime, para se ta befasoj vdekja, t kthehet te Zoti dhe t kuptoj se ne asnjher nuk do t kemi krenari, nder, mbizotrim dhe udhheqje prderisa nuk kthehemi n fen Islame, me nj kthyerje t sinqert, t ciln do ta vrtetoj fjala dhe vepra. Duhet ta dij se ajo n t ciln gjenden kafirat sht e kot dhe jo e vrtet dhe ta dij se
_________________ [1] Buhariu [2428] dhe Muslimi [1479]
prfundimi i tyre sht Zjarri, si na ka lajmruar All-llahu dhe i Drguari i Tij. Ta dij se kto mirsi q u jan dhuruar, nuk jan tjetr prpos bela, provim dhe shpejtim i t mirave n kt bot, e kur t vdesin dhe t ndahen nga t mirat q i kan, ather u shtohet pendimi, dhimbja dhe dshprimi. Kjo sht urtsia e All-llahut (subhanehu ue teala) pr t mirat q ua ka dhn. Duke ia shtuar ksaj edhe at se edhe ata nuk jan duke shptuar nga fatkeqsit q ndodhin, si jan trmetet, thatsirat, errat, vrshimet dhe tjera. Lus All-llahun q pyetsin ta udhzoj dhe ti jep sukses, si dhe ta kthej n rrugn e vrtet e neve t na bj syel n dinin ton, Ai sht Bujar dhe Fisnik.
P-100: Disa njerz thon se nuk sht me rndsi prmirsim i i termeve, nse zem rn e ke t shndosh nga qllimet e kqija, thuani pr kt? Prgjigje: Me fjaln prmirsim i termeve nse ka pr qllim prdorimin e tyre n gjuhn arabe, ather ka t drejt. Sepse nse besimin e ka t pastr nuk sht patjetr q ato fjal t prdoren n gjuhn arabe, prderisa ato kan kuptim t drejt dhe t shndosh. E nse ka pr qllim moskujdesjen n prdorimin e fjalve q prmbajn kufr apo shirk, ather kjo nuk sht me vend aspak, prkundrazi prmirsimi i termeve sht mjaft me rndsi. Nuk mundemi q ti themi njeriut, vetm fol ti, far t duash, prderisa e ke qllimin e mir, por duhet q t themi fjal t matura dhe brenda kornizave t sheriatit Islam.
P-101: A lejohet ti thuhet dikujt: All-llahu i bft ditt e tua t prhershme? Prgjigje: Shprehja: All-llahu i bft ditt e tua t prhershme sht kalim i kufijve n lutje, sepse kjo lutje l vend pr t dyshuar n mohimin e fjals s All-llahut: do gj q sht n t (n tok) do t zhduket. E do t mbetet vetm Zoti yt q sht i madhruar e i nderuar. [er-Rahman: 26-27]; dhe fjals: Ne, asnj njeri para teje (Muhammed) nuk i dham jet t prhershme, e nse ti vdes, a mos do t m besin ata prgjithmon?. [el-Enbija: 34].
P-102: Disa njerz krkojn pr hir t Fytyrs s All-llahut, thon: M jep, kt apo at pash Fytyrn e All-llahut! A lejohet kjo?
Prgjigje: Fytyra e All-llahut sht m e Madhrishme sesa q njeriu t krkoj me t dika prej dunjas, dhe m e madhrishme sesa t bhet mjet pr t arritur njeriu deri te e krkuara e tij. Andaj, mos t krkoj askush n kt mnyr apo me di t ngjashme si kjo.
P-103: A lejohet ti thuhet dikujt: All-llahu ta zgjatt jetn? Prgjigje: Nuk sht mir q t krkohet jet e gjat, sepse jeta e gjat mund t jet e mir, por mund t jet edhe e keqe. Njeriu m i keq sht ai i cili shum ka jetuar dhe keq ka punuar. Mirpo, nse thot: All-llahu ta zgjatt jetn duke e respektuar At, ather nuk ka gj t keqe.
P-104: Shpesh shohim npr mure, shkrimin e emrit t t Lartsuarit All- llah dhe anash tij, emrin Muhammed. T njjtn gj e hasim edhe n disa petka si dhe n disa kopertina t librave apo n kopertinat e Mushafit. A sht kjo gj n rregull? Prgjigje: Kjo gj nuk sht n rregull, sepse me kt indirekt thua se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sht i barabart me All-llahun (subhanehu ue teala). Ta zm se njri i cili nuk din se ka shkruan n to, kur i sheh n at mnyr do t jet i bindur se ata jan n nj rang. Ashtuq e kemi obligim ta fshijm emrin e Resulull-llahut, mirpo mbetet shtja pr shkrimin e emrit t Zotit, vetm All-llah! Fjal t ciln e prdorin dervisht, t cilt kt e konsiderojn n vend t dhikrit, thon: All-llah, All-llah, All-llah. Pra, sipas ksaj, themi se nuk duhet t shkruhet as emri All-llah e as Muhammed npr mure, petka etj.
P-105: sht dispozita e thnies s ksaj fjale: All-llahu po interesohet pr ty? Prgjigje: Kjo shprehje All-llahu po interesohet pr ty nuk lejohet, sepse kjo aludon se All-llahu nuk e din shtjen e tij, andaj paska nevoj q t interesohet. Dihet mir se kjo sht dika mjaft e keqe, mirpo thnsi i ksaj fjale n realitet- nuk ka pr qllim t thot se All-llahut mund ti hik di nga Dituria e Tij q t ket nevoj pr tu interesuar.
Por, kjo shprehje ka kt aludim apo mund q ta ket kt aludim, andaj sht obligim q t mos prdoret kjo shprehje dhe t zvendsohet me shprehje tjera, sikur: E lus Allllahun q t t nderoj, t t mshiroj etj.
P-106: A lejohet t thuhet Filani i mshiruar (merhumi), E kaploi All-llahu me mshirn e Tij apo U shprngul n mshirn e All-llahut? Prgjigje: Shprehjet Filani i mshiruar dhe E kaploi All-llahu me mshirn e Tij, nuk ka gj t keqe nse prdoren, sepse kur thuhen ato, thuhen n aspekt t optimizmit dhe shpress e jo n aspekt t lajmrimit. Pra, nse sht me qllim optimizmi apo shprese, nuk ka gj t keqe. Poashtu edhe pr shprehjen U shprngul n mshirn e All-llahut me sa m duket, prdoret n aspekt t optimizmit e jo n aspekt t lajmrimit, sepse shtjet sikur kto jan prej shtjeve t gajbit dhe nuk mundet t flasim prer pr to. Poashtu nuk bn t thuhet edhe shprehja: U shprngul te shoqria m e lart.
P-107: A lejohet t prdoren kto shprehje: N emr t atdheut, n emr t popullit, n emr t arabizmit? Prgjigje: Nse me kto shprehje ka pr qllim se ai sht duke folur n emr t arabve apo n emr t nj populli tjetr, n kt rast ska gj. E nse ka pr qllim q me kto fjal t krkoj bekim apo ndihm, ather kjo sht nj lloj shirku. Bile mund t jet edhe shirk i madh, varsisht far madhrimi paraqet kjo gj te personi n fjal.
P-108: thua pr shprehjen q e prdor populli Na e solle bekimin apo Na vizitoi mbarsia pr diknd q i viziton? Prgjigje: Kt shprehje populli nuk e prdor n at mnyr si e prdor pr Allllahun, por me kt kan pr qllim se na u sjell mbarsi e bekim sbashku me ardhjen tnde. Ardhja e mbarsis mund t ket lidhje me ndonj njeri.
Usejd bin Hudajri kur zbriti ajeti i tejemumit pr shkak t qafores s Aishes (radijAllahu anha) t ciln e kishte humbur, (Usejdi) tha: Nuk sht mbarsia e par q vjen pr shkak t juve, o familja e Ebu Bekrit.[1] Krkimi i bekimit apo mbarsis mund t ndodh n dy mnyra: E para: Q krkimi i bekimit t bhet me di t ligjsuar n Islam, si p.sh. me Kur'anin Famlart, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Edhe ky (Kur'an) sht libr q e zbritm ; sht i bekuar. [el-Enam: 92]. Prej mbarsis s Kur'anit sht, se ai q kapet pr t dhe lufton sipas tij, e arrin fitoren e pastaj me t (Kur'anin) shum popuj i shpton nga idhujtaria. Poashtu prej mbarsis s Kur'anit sht edhe ajo se me leximin e nj shkronje t tij, arrihen dhjet sevape, e me kt njeriu mund t kursen mundin dhe kohn e tij. E dyta: Krkimi i bekimit t jet me dika konkrete t njohur, si p.sh. dituria. Ka njeri nga i cili mund t shpresohet bekimi pr shkak t dituris q ka dhe pr shkak t davetit q bn. Usejd ibn Hudajri tha: Nuk sht mbarsia e par q vjen pr shkak t juve, o familja e Ebu bekrit.[2] Ndodh All-llahu (subhanehu ue teala) t sjell aso t mira pr nj person q nuk sjell pr personin tjetr. Ka edhe bekime t supozuara, t kota, si bjn disa gnjeshtar q thon se filan i vdekur pr t cilin supozojn se sht evlija- u solli begati apo di t ngjashme, ky sht bekim i kot dhe pa ndikim. Ka mundsi q djajt t ken ndikim n kt gj, mirpo ato nuk jan prve ndikime t ndjehen dhe me kt, djajt, i ndihmojn ktij shehu pr ti mashtruar t tjert. E sa i prket asaj se, si ti dallojm bekimet e vrteta nga ato t kotat? Prgjigja sht se ato njihen varsisht prej hallit t personit. Nse sht prej personave t mir, t devotshm, pasues t sunnetit dhe sht larg
___________________ [1] Buhariu [334] dhe Muslimi [289]. Usejd Ibn Hudajri sht nga ata persona t cilt kishin shkuar ta gjejn qaforen e Aishes (radijAllahu anha) t cilt gjat krkim it t qafores, i kishte znur koha e namazit e ata nuk kishin uj pr t m arrur abdest. Ashtuq All-llahu (subhanehu ue teala) e zbriti ajetin e tejemum it [en-Nisa: 43], dhe kjo ishte nj lehtsim i madh pr besimtart. Mu pr kt sahabiu Usejdi, kt e quajti mbarsi, kur tha: Nuk sht mbarsia e par q vjen pr shkak t juve, o familja e Ebu Bekrit. (sh.p). [2] Sepse familja e Ebu bekrit ishte e njohur me dituri, davet, devotshmri etj. (sh.p.)
bidateve, ather mund t themi se All-llahu me kt njeri mund t sjell begati q nuk sjell me diknd tjetr. E nse ai sht prej atyre q kundrshtojn Kur'anin e sunnetin, apo thirr n gjra t kota, ather themi se mbarsia nga ai sht supozim, dhe mund q at mbarsi ta sjellin djajt si ndihm pr kt person.
P-109: A lejohet t thuhet: Ndrhyri kaderi apo Ndrhyri kujdesi i All-llahut? Prgjigje: Fjala Ndrhyri kaderi nuk sht n rregull. Kjo aludon n at se kaderi doli nga kontrolli duke u przier dhe duke e imponuar vetveten n nj shtje. Ndrsa dihet mir se kaderi sht esenc, andaj si mund t thuhet se ndrhyri?! M mir sht t thuhet: Mirpo zbriti kaderi apo goditi kaderi etj. E njjta gj vlen edhe pr fjaln Ndrhyri kujdesi i All-llahut. M e udhs sht q kjo t zvendsohet me fjalt: Ndodhi apo ashtu deshti kujdesi i All-llahut.
P-110: Po dgjojm dhe lexojm fjaln ideologji e lir. Kjo sht thirrje pr t pasur besim t lir. Si do ta kishit komentuar ju kt? Prgjigje: Komenti yn pr kt sht se ai i cili e lejon q njeriu t jet i lir n besim, t beson cilndo prej feve, ather ky sht kafir. Secili q beson se nuk prish pun q dikush t ket fe tjetr pos fes s Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) ai sht kafir dhe duhet t krkohet nga ai q t kthehet. Nse kthehet, mir, prkundrazi sht obligim vrasja e tij. Feja nuk sht ideologji, por sht shpallje nga All-llahu (subhanehu ue teala) i Cili e zbret at mbi t drguarit e Tij, me qllim q robrit e Tij t jetojn me t. Ky term kam pr qllim termin ideologji e lir- me t cilin sht pr qllim feja, sht vaxhib q t fshihet nga fjalort e librave Islam, sepse kjo drgon n kt kuptim t prishur, n kuptimin se feja Islame sht ideologji, krishterimi ideologji dhe ifutizmi ideologji. E me kt t thon se kto ligje nuk jan tjetr pos disa ide t njerzve, i prqafon ato kush t doj.
Ndrsa realiteti sht se fet qiellore jan fe qiellore nga All-llahu (subhanehu ue teala) i beson ato njeriu se jan shpallje prej All-llahut me t cilat njerzit bjn adhurimin e tyre. Nuk lejohet q t quhen ideologji. Shkurt: Kush beson se njerzve u lejohet q t besojn t dshirojn dhe se ata jan t lir n kt, ky njeri sht kafir, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: E, kush krkon fe tjetr prve fes islame, atij kurrsesi nuk do ti pranohet. [Ali Imran: 85]; dhe thot: Feja e pranueshme tek All-llahu sht islami. [Ali Imran: 19]. Pra, nuk i lejohet askujt t beson se njeriut i lejohet t zgjedh ndonj fe prve Islamit, bile pr kt q beson kshtu, dijetart kan treguar qart se ai sht kafir, i dalur nga feja Islame.
P-111: A lejohet q muftyun ta pyesim kshtu: sht dispozita e Islamit pr kt?; apo: sht mendim i i Islamit? Prgjigje: Nuk sht mir t pyetet me: sht dispozita e Islamit pr kt?; apo: sht mendimi i Islamit?, ngase ka mundsi q muftyu t gaboj, e n kt rast kjo fjal e tij nuk sht dispozit e Islamit. Mirpo nse bhet fjal pr ndonj shtje q ka argument t prer, ather ska gj t keqe nse pyetet ashtu. Mund t pyesish: sht dispozita e Islamit pr ngrnien e coftirs? Themi: Dispozita e Islamit pr ngrnien e coftirs sht haram.
P-112: A lejohet t thuhet: Deshtn kohrat q t ndodh kshtu apo Kshtu deshti caktimi? Prgjigje: Fjalt Deshtn kohrat apo Deshti caktimi jan fjal t kqija, sepse kohrat d.m.th. koha e poashtu edhe caktimi nuk mund q t dshirojn, t dshiruarit i takon All-llahut (subhanehu ue teala). Por, nuk ka t keqe nse njeriu thot: Ishte domosdoshmri e kaderit t ndodh kjo e kjo. Ndrsa, nuk lejohet q kaderi t cilsohet se ka dshir. Sepse kaderi sht cilsi, andaj nuk mund q edhe ai t cilsohet me di. P-113: A lejohet t thuhet: Filani sht shehid? Prgjigje: Prgjigjeja pr kt sht, se dshmia pr diknd se sht shehid mund t jet n dy mnyra:
E para: Ta prcaktosh at me ndonj cilsi; sikur q thua se secili i cili vritet n rrug t All-llahut sht shehid, kush vritet duke e mbrojtur pasurin e tij sht shehid, kush vdes nga epidemia sht shehid etj. Kjo sht e lejuar, si e shohim nga argumentet. Sepse ti me kt dshmon pr at q ka lajmruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). D.m.th. nuk sht e ndaluar kjo, bile sht obligim t dshmojm pr kt, duke e konsideruar kt si vrtetim t fjals s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). E dyta: Ta prcaktosh shehidllkun n ndonj person t caktuar, p.sh. t thuash se filani sht shehid. Kjo nuk lejohet, prve pr at t cilin ka dshmuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) apo sht pajtuar i gjith ummeti se ai sht shehid. Buhariu (rahimehullah) pr kt ka prmbledhur hadithe nn titullin Nuk lejohet t thuhet: filani sht shehid. Ibn Haxheri n Fethul Bari [6/90] kt e ka komentuar duke thn: Nuk lejohet t thuhet kjo n mnyr t prer, prpos nse pr at dshmon shpallja. Ai me kt sikurse donte t aludoj n hadithin e Omerit (radijAllahu anhu) i cili kur u foli njerzve njher, u tha: Jeni duke thn pr lufttart tuaj, filani sht shehid apo filani vdiq si shehid, e ai ndoshta e ka mbingarkuar kafshn e vet, andaj, mos thuani ashtu, por thuani ashtu si ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): Kush vdes apo vritet n rrug t All-llahut, ai sht shehid. Hadithi sht hasen, e transmeton Ahmedi, Seid ibn Mensuri dhe t tjer me zinxhir nga Muhammed ibn Sirini nga Ebil Axhfai nga Omeri (radijAllahu anhu). Si dhe dshmia pr di nuk bhet prpos kur t kesh dituri pr t, e dihet se kusht pr t qen njeriu shehid sht q t luftoj me qllim q fjala e All-llahut t jet m e larta, e qllimi sht di e fshehur dhe nuk ka mundsi t dihet se far qllimi ka pasur personi pr t cilin dshirojm t dshmojm. Pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur folte pr muxhahidin, shpesh thonte: Shembulli i muxhahidit n rrug t All-llahut, e All-llahu e din se kush lufton n rrug t All-llahut...[1] poashtu ka thn: Pasha At, q shpirti im sht n Dorn e Tij, secili q do t plagoset n rrug t All-llahut, e All-llahu e din kush sht plagosur n rrug t Tij, ditn e Kijametit do t vij duke i rrjedhur gjak ajo plag, ngjyrn do ta ket ngjyr gjaku ndrsa ern er misku.[2] [Hadithet i transmeton Buhariu nga Ebu Hurejre (radijAllahu anhu)]
___________________ [1] Buhariu [2787] [2] Buhariu [2803]
Mirpo pr at person q dijm vetm mir, shpresojm q t jet prej shehidve, por nuk dshmojm pr t, si dhe nuk kemi mendim t keq pr t. Shpresa sht shkall mes dy shkallve, por n kt bot mbi at person i praktikojm ligjet e shehidve, nse sht i vrar n xhihad, ne e varrosim at me gjakun dhe rrobat q i ka pasur t veshura dhe nuk ia falim xhenazen, e nse sht prej shehidve t llojeve tjera, at e pastrojm, ia veshim qefinin dhe ia falim xhenazen. Si dhe, po t dshmojm pr diknd se sht shehid, kjo do t thot se ne dshmojm se ai sht prej xhenetlive, e kjo sht n kundrshtim me rrugn e Ehli Sunnetit, sepse Ehli Sunneti nuk dshmon pr ask se sht prej xhenetlive, prve pr at t cilin ka dshmuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) duke e cilsuar apo duke e prcaktuar ndonj person. E disa t tjer kan mendimin se lejohet t dshmohet se sht shehid ai person pr t cilin, i gjith ummeti jan n pajtim pr mirsin e tij. Kt mendime ka edhe Shejhul Islam Ibn Tejmiju (rahimehullah). Me kt pra, na bhet e qart se nuk lejohet t dshmojm pr nj person t caktuar se sht shehid, prve nse ka argument apo pajtim t njzshm. Mirpo pr at q dijm vetm mir, shpresojm q t jet prej shehidve si treguam-, dhe kjo mjafton si lvdim pr t, e pr t m s miri e din Krijuesi i tij (subhanehu ue teala). P-114: sht mendim i i juaj pr prdorim in e fjals rastsisht? Prgjigje: Mendojm se nuk ka gj t keqe n prdorimin e ksaj fjale, kjo sht nj gj e ditur. Dhe mendoj se ka hadithe n t cilat prdoret kjo fjal, rastsisht na erdhi Resulullllahu; rastsisht na doli Resulull-llahu, mirpo momentalisht nuk m kujtohet ndonj hadith konkret pr kt gj.[1] shtja e rastsis lidhur me veprat e njeriut sht realitet, sepse njeriu nuk e din gajbin (t fshehtn) dhe mund ti rastis dika pa e ndier fare, pa i paraprir di dhe pa e paramenduar. Mirpo kur ka t bj me veprat e All-llahut (subhanehu ue teala) kjo nuk ndodh, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) e din do send dhe do send sht i prcaktuar tek Ai, andaj tek All-llahu nuk ndodhin gjrat rastsisht. E sa m prket mua dhe ty, ne takohemi ndonjher pa kurrfar termini, kjo quhet
___________________ [1] Buhariu [5361] dhe Muslimi [4491, 4496]
rastsi, dhe nuk ka gj t keqe t prdoret kjo fjal. A sa i prket veprave t All-llahut, kjo nuk ndodh asnjher, andaj nuk lejohet t prdoret ajo fjal.
P-115: sht mendim i i dijetarit t nderuar All-llahu e shprbleft- pr termet ideologji islame dhe mendimtar islam ? Prgjigje: Fjala ideologji islame sht prej fjalve q duhet tu iket, ngase kjo aludon n at se ne Islamin po e bjm prmbledhje t disa mendimeve t cilat mund t pranohen apo refuzohen. E kjo sht nj rrezik i madh, kt fjal e kan futur tek ne armiqt tan duke mos e ndier ne aspak. Ndrsa n fjaln mendimtar islam nuk shoh di t keqe, sepse kjo sht cilsim i njeriut musliman, e muslimani mund q t jet mendimtar.
P-116: Ndarja e dispozitave t fes n t rndsishme (rrnj) dhe t parndsishme (lvozhga) (p.sh. mejkrra), a sht me vend? Prgjigje: Ndarja e dispozitave t fes n t rndsishme (rrnj) dhe t parndsishme (lvozhga) sht ndarje e gabuar, ngase e tr feja sht e rndsishme, e tra sht e dobishme pr njeriun, e tra t afron tek All-llahu (subhanehu ue teala) pr t trn njeriu shprblehet dhe me t trin njeriu prfiton varsisht prej imanit dhe prkushtimit t tij ndaj All-llahut (subhanehu ue teala). N kt hyjn edhe shtjet q kan t bjn me veshjen apo t ngjashme. T gjitha gjrat n fe, nse njeriu i vepron me qllim t afrimit tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe me qllim t pasimit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ky njeri do t shprblehet pr ato. E lvozhgat, si e dijm nuk prfitohet prej tyre, por ato gjuhen. N fen apo sheriatin Islam nuk ka di t parndsishme si lvozhgat. I tr sheriati Islamsht i rndsishm (rrnj), dhe njeriu prfiton me t nse sht i sinqert ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) dhe pasimin ndaj Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e bn me vend. E atyre t cilt llomotisin me kto terme, u themi q t mendojn m seriozisht rreth ksaj shtje, ashtuq ta kuptojn t qlluarn, t vrtetn, e pastaj duhet ta pasojn at t vrtet dhe ti ln kto terme dhe t ngjashmet.
E vrtet sht se n Islam ka gjra m t rndsishme dhe m t mdhaja, si jan pes kushtet e Islamit, t cilat i ka sqaruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ka thn: Islami sht i ndrtuar mbi pes: Dshmin se nuk ka zot t adhuruar me t drejt pos All-llahut dhe se Muhammedi sht i drguar i All-llahut, n faljen e namazit, dhnien e zekatit, agjrimin e Ramazanit dhe brjen e Haxhit.[1] Si dhe ka gjra m pak t rndsishme se ato, mirpo nuk ka n Islam gjra q krahasohen me lvozhga, nga t cilat nuk prfitohet gj, bile gjuhen. E sa i prket shtjes s mjekrrs: Nuk ka dyshim se lshuarja e saj sht ibadet, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhruar ashtu. do gj q ka urdhruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sht ibadet dhe njeriu afrohet me at gj tek All-llahu (subhanehu ue teala). Kt e ka praktikuar vet Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe vllezrit e tij pejgamber, si ka thn All-llahu (subhanehu ue teala) pr Harunin (alejhi selam): Ai (Haruni) tha: O bir i nns sime, mos m kap as pr mjekrre as pr flok. [Ta ha: 94]. Poashtu ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se lshuarja e mjekrrs sht prej natyrshmris n t ciln i ka krijuar All-llahu njerzit. Pra, lshuarja e mjekrrs sht ibadet dhe nuk sht adet, a assesi nuk sht prej gjrave t parndsishme si lvozhgat, si mendon dikush. P-117: A lejohet t thuhet: U varros n vendbanim in e fundit? Prgjigje: Thnia U varros n vendbanimin e fundit sht haram, nuk lejohet t thuhet. Ngase kur t thuash n vendbanimin e fundit kjo aludon se varri sht gjja e fundit pr t, e kjo do t thot mohim i ringjalljes. T gjith muslimant e dijn se varri nuk sht gjja e fundit, prve ata t cilt nuk e besojn ringjalljen. Ata besojn se varri sht gjja e fundit pr njeriun. E muslimani nuk beson se varri sht gjja e fundit. Nj njeri dgjoi nj tjetr duke lexuar ajetet: Juve u preokupoi prpjekja pr shumim in (e pasuris, t fmijve, t pozits)! Derisa t mos i vizitoni varrezat (t vdisni) [et-Tekathur: 1-2]; dhe tha: Vall-llahi, do ti vizitojm dhe nuk do t mbesim aty, sepse ai q viziton, ndonjher do t shkoj.
__________________ [1] Buhariu [8] dhe Muslimi [16].
Patjetr se do t ringjallemi, kjo sht e vrteta. Prandaj, duhet larguar nga prdorimi i ktyre termeve, dhe nuk mund t quhet varri vendbanim i fundit, sepse vendbanimi i fundit sht ose xheneti ose zjarri n ditn e kijametit. P-118: A lejohet t quhet krishterizm i Mesihizm dhe i krishteri t quhet pasues i Mesihut? Prgjigje: Ska dyshim se pretendimi i krishterve se jan pasues t Mesihut (Isait (alejhi selam)) pas drgimit t Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) sht pretendim jo i vrtet. Po t ishte i vrtet, ata do t kishin besuar edhe n Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem). Besimi i tyre n Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) d.m.th. besim n MesihunIsain bir+in e Merjemes (salAllahu alejhi ue selem) sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Dhe, kur Isai, biri i Merjemes tha: O beni Isra:il, un jam i drguar i Allllahut te ju, jam vrtetues i Tevratit q ishte para meje dhe jam prgzues pr nj t drguar q do t vij pas meje, emri i t cilit sht Ahmed! E kur ai u erdhi atyre me argumente t qarta, ata than: Kjo sht magji e qart. [Saff: 6]. Isai (Alejhi selam) nuk i prgzoi me ardhjen e Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) prvese me qllim q ata t pranojn sheriatin me t cilin do t vij ai. Sepse prgzimi me di q nuk ka dobi, sht e kot, t ciln nuk e bn as njeriu m i ult n mendje, e si mund t paramendohet nj gj e till q ta bj njri prej prej t drguarve t nderuar, bile njri prej ulul-azmit, si mund q di t atill t thot Isai biri i Merjemes (Alejhi selam). Ai me t cilin i ka prgzuar Isai (salAllahu alejhi ue selem) Beni Isra:ilt sht Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem). E fjala e All-llahut: E kur ai u erdhi atyre me argumente t qarta, ata than: K jo sht magji e qart; aludon se i drguari i premtuar u erdhi, mirpo ata e mohuan dhe than se kjo sht magji e qart. Pasiq e mohuan Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) kjo d.m.th. edhe mohim i Isait (alejhi selam) i cili i prgzoi se do t vij Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem). Sipas ksaj, nuk sht e drejt q ata t quhen pasues t Isaut (Mesihut) (alejhi selam). Po t kishin qen pasues t tij, do t kishin besuar n at q i prgzoi ai vet.
Edhe Isai (Alejhi selam) edhe pejgambert tjer i dhan premtim All-llahut se do ta besojn Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem). All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Prkujto kur All-llahu m ori prem tim in e pejgamberve, duke u thn: Merrni gjithka q Un ju kam dhn nga Libri dhe Urtsia, se pas jush do t vij nj i drguar, q t vrtetoj at q ju keni pran veti (dhe ather) ju duhet ta besoni dhe duhet ta ndihmoni at. (All-llahu) tha: A pajtoheni me kt dhe a do ta prkrahni premtimin Tim . Ata than: Pajtohemi. Ai u tha: Dshmoni ju pr kt e edhe Un jam prej dshmuesve. [Ali Imran: 81]. Ai q erdhi pas tyre, q t vrtetoj at q kishin pran vete sht Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem) n kt aludon fjala e All-llahut (subhanehu ue teala): Ne edhe ty (Muhammed) ta zbritm librin (Kur'anin) e vrtet q sht vrtetues i librave t mparshme dhe garantues i tyre. Gjyko, pra, mes tyre me at q Allllahu e zbriti, e mos plqe epshet e tyre e t largohesh nga e vrteta q t erdhi. [el-Maide: 48]. Pra, qart po kuptohet se pretendimi i tyre se jan pasues t Mesihut, sht pretendim t cilin e prgnjeshtron realiteti, sepse ata e mohuan prgzimin e Mesihut (alejhi selam) i cili prgzim ishte Muhammedi (salAllahu alejhi ue selem). E mohimi i Muhammedit (salAllahu alejhi ue selem) sht edhe mohim i Mesihut (alejhi selam). P-119: mendoni pr kt shprehje: Zoti mos e bft? Prgjigje: Urrej q dikush t thot: Zoti mos e bft. Sepse kjo fjal l pak hapsir t nnkuptosh se ka dikush q mund ta detyroj All-llahun n dika. All-llahun (subhanehu ue teala) si ka thn i drguari- Nuk mund ta detyroj askush. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: T mos thoj dikush: O Zot, m fal nse don, O Zot, m mshiro nse don, por, le t jet i vendosur n krkesn e tij dhe le t rrit shpresn, sepse All-llahun nuk mund ta detyroj askush n asgj, dhe A tij do gj q e jep nuk i duket e madhe.[1] M mir sht t thot: Zoti mos e caktoft n vend t fjals Zoti mos e bft, sepse kjo sht m larg keqkuptimit pr All-llahun (subhanehu ue teala). P-120: Disa njerz, kur t vdes dikush, ia lexon kto ajete: O ti shpirt i bindur plotsisht! Kthehu te Zoti yt i vetknaqur e i pranuar!, a lejohet kjo? Prgjigje: Kjo nuk lejohet ti thuhet ndonj personi t caktuar, sepse kjo sht dshmi se ky njeri sht prej ktij lloji.
____________________ [1] Buhariu [6339] dhe Muslimi [2679]
Fetvat e namazit[1]
P-121: sht esenca n pastrim in pr abdest dhe gusll, si dhe pastrami nga do papastrti? Prgjigje: Esenca n pastrimin pr abdest dhe gusll sht uji dhe nuk ka pastrim prpos se me uj, pa marr parasysh a sht uji plotsisht i pastr apo ka ndryshuar ndonjrn prej cilsive t tij me dika t pastr. Ngase mendimi m i vrtet sht se, nse uji ndryshon ndonjrn prej cilsive t tij duke u przier me di t pastr dhe pas ksaj ende mbetet i quajtur uj, ai sht i pastr, i pastr n vete dhe pastrues pr tjetrin. Nse nuk ka uj apo ekziston frika pr dmtim nga prdorimi i ujit, ather mirret tejemum, duke i mshuar toks me duar, pastaj frkimi i fytyrs me duar e pastaj frkimi i duarve mes vete. Kjo sht sa i takon pastrimit pr abdest dhe gusll. E sa i prket pastrimit nga papastrtit tjera; ato pastrohen me do mnjanues i cili e mnjanon at papastrti, qoft uj apo di tjetr. Kshtu, nga shkaku se me pastrimin nga papastrtit sht pr qllim largimi i asaj papastrtie konkrete, me kado qoft. Nse ajo papastrti konkrete mnjanohet plotsisht me uj, benzin apo me di tjetr prej gjrave t lngta apo t ngurta, kjo numrohet pastrim i vrtet. Mirpo, te pastrimi nga papastrtia e qenit sht patjetr q pastrimi t bhet shtat her, e hera e par t jet me dh. Me kt e kuptojm dallimin mes pastrimit pr abdest dhe gusll dhe pastrimit prej papastrtive tjera.
P-122: A pastrohet papastrtia me di tjetr pos ujit? Si dhe avulli me t cilin pastrohen palltot, a sht pastrues apo jo? Prgjigje: Mnjanimi i flliqsis nuk llogaritet si adhurim n vete, porse mnjanimi i flliqsis sht t liruarit nga nj flliqsi konkrete. Andaj, me kado q mundohesh ta largosh t papastrn dhe arrin ta mnjanosh at dhe gjurmt e saj, ajo konsiderohet pastrues i tij, pa marr parasysh a sht uj, benzin apo ndonj mnjanues tjetr. Pra, kur t mnjanohet e papastra me kado qoft, kjo gj
____________________ [1] I paraprijn disa fetva q kan t bjn me pastrtin.
konsiderohet pastrim i rregullt. Bile edhe sipas mendimit t vrtet t cilin mendime ka edhe shejhul islam Ibn Tejmiju- nse papastrtia largohet rastsisht nga dielli apo era, edhe kjo konsiderohet pastrim me vend. E kjo, nga shkaku se si thash: ajo sht nj e flliqsi konkrete, e cila nse gjindet dikund e bn t papastr at gj, si dhe kur t mnjanohet, ather ajo kthehet prap n pastrtin e mparme. D.m.th. kur t mnjanohet e papastra dhe gjurmt e saj e nse mbetet ngjyra e saj (e cila nuk mund t mnjanohet) nuk prish pun- kjo numrohet pastrim n rregull. Duke u bazuar n kt themi: Avulli me t cilin pastrohen palltot konsiderohet pastrues i tyre nse mnjanohet e papastra.
P-123: sht hukm i i atij uji i cili ka ndryshuar pr shkak t ndejtjes s gjat? Prgjigje: Ky uj sht i pastr dhe pastrues edhe nse ka ndryshuar, ngase ai nuk ka ndryshuar duke u przier me di tjetr, porse ka ndryshuar me ndejtjen e gjat n kt vend. Nuk ka gj t keqe t mirret abdest nga ky uj, abdesti sht n rregull. P-124: sht urtsia e ndalimit t m bajtjes s arit pr meshkujt? Prgjigje: Dije o ti q pyet dhe le ta dij secili q e lexon kt prgjigje se urtsia e t gjitha dispozitave t sheriatit pr besimtarin e vrtet sht fjala e All-llahut dhe e t Drguarit t tij (salAllahu alejhi ue selem). Ai (subhanehu ue teala) ka thn: Kur Allllahu ka vendosur pr nj shtje, ose i drguari i Tij, nuk i takon (nuk i lejohet) asnj besimtari dhe asnj besimtareje q n at shtje t tyre personale t bjn ndonj zgjidhje tjetrfare.... [el-Ahzab: 36]. Pra, kushdo q na pyet pr obligimin apo ndalimin e dikaje pr t ciln kan aluduar argumente nga Kur'ani dhe sunneti, ne i themi: urtsia n at sht fjala e All-llahut ose fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e kjo urtsi sht e mjaftueshme pr do besimtar. Kur e pyetn Ajshen (radijAllahu anha) se pse gruaja e cila ka pasur menstruacione i kompenzon ditt q nuk i ka agjruar ndrsa nuk i kompenzon namazet q nuk i ka falur, ajo tha vetm kshtu: Kur na vinte hajzi, u urdhronim pr kompenzim t agjrimit e nuk u urdhronim pr kompenzim t namazit[1] , sepse pr besimtarin
____________________ [1] Buhariu [321]; Muslimi [335]
shkak i mjaftueshmsht teksti nga Kur'ani ose sunneti. Por, nuk ka gj t keqe nse njeriu hulumton rreth ndonj shkak tjetr apo mundohet t gjen ndonj urtsi t asaj dispozite. Kjo ia shton edhe m tepr qetsin; i qartsohet pozita e lart q e ka ligji i All-llahut (subhanehu ue teala) n rastin kur i lidh dispozitat me shkaqet; si dhe i mundsohet q t bj kijas (krahasim) pr ndonj shtje tjetr pr t ciln nuk ka tekst nga sheriati, mirpo n t gjindet i njjti shkak q sht te shtja pr t ciln ka tekst. Pra, t njohurit e urtsive i ka kto tri dobi q i prmendm. Pas gjith ksaj, pr pyetjen q parashtruat themi: sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ndalimi i mbajtjes s arit pr meshkujt, ndrsa pr femrat jo. Urtsia e ksaj sht kjo: se ari sht prej gjrave m t shtrenjta me t cilat njeriu zbukurohet dhe stoliset, ari sht stolli dhe xhevahir, e burri nuk sht pr kt gj. D.m.th. nuk sht njeri i cili ka nevoj pr plotsim me di tjetr, porse burri sht i plot n veten e tij, pr shkak t burrris q gjindet n t dhe ai nuk ka nevoj q t zbukurohet pr diknd me dika q mund t ndikoj te personi tjetr, gj q sht e kundrt me gjinin tjetr, sepse gruaja sht e mangt dhe ka nevoj pr plotsim n bukurin e saj, ashtuq ka nevoj t stoliset me llojet m t shtrenjta t xhevahirve dhe me kt t bhet trheqse pr bashkjetes mes saj dhe burrit t saj. Pr kt pra, gruas i sht lejuar q t stoliset me ari, ndrsa burrit jo. All-llahu (subhanehu ue teala) n nj cilsim t grave ka thn: A, at q rritet me stoli, e n dialog sht i paqart. [ez-Zuhruf 18]. Me kt besoj se u b e qart urtsia e ndalimit t mbajtjes s arit pr burrat. Me kt rast shfrytzoj q tua jap nj kshill atyre meshkujve t cilt stolisen me ari. Ata me kt gjest e kan kundrshtuar All-llahun, t drguarin e Tij dhe e kan shtyr veten e tyre n nj prej cilsive t grave. Si dhe kan marrur n duart e tyre gac t zjarrit dhe zbukurohen me t, si sht vrtetuar kjo nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Ata e kan obligim q t pendohen nga kjo gj, e nse dshirojn t zbukurohen me argjend brenda kufijve t sheriatit, ather nuk prish pun, e poashtu edhe me di tjetr pos arit nga metalet, nse mbajn unaza nga ato nuk prish pun poashtu, nse nuk teprohet. P-125: A lejohet vndim i i dhmbve t arit?
Prgjigje: Vndimi i dhmbve t arit nuk lejohet pr burrat, pos n raste t patjetrsueshme, nga shkaku se ndalohet pr meshkujt mbajtja e arit dhe stolisja me t. Ndrsa pr femrat, nse sht nga tradita e atij populli q grat e tyre t stolisen me dhmb nga ari, ather nuk prish pun q ajo t vndoj dhmb prej arit nse e kan traditn ksisoji dhe nse nuk bhen harxhime t teprta. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Ari dhe mndafshi jan br hallall pr grat e ktij ummeti.[1] Nse nj grua vdes n kt gjendje apo ndonj burr i cili ka vr dhmb ari pr rast t patjetrsueshm, ather lejohet tu hiqen ato dhmb prve nse kihet dro drmimi i t vdekurit gjegjsisht kihet dro nga arja e mishit t dhmbve, n kt rast i lihen dhmbt. E kjo nga shkaku se ari konsiderohet pasuri, e pasurin duhet ta trashgojn trashguesit, ashtuq lnia e tyre te i vdekuri dhe varrosja e tyre konsiderohet humbje e pasuris pa nevoj. P-126: A lejohet t kryhet nevoja (urina) n vendet ku mirret abdest, gj e cila sht shkak pr zbulim in e avretit[2] t ktij personi? Prgjigje: Nuk i lejohet njeriut q t zbulon avretin e tij para dikujt q nuk lejohet t shikoj n t. Kur njeriu zbulon avretin e tij npr vendet q jan t pregatitura pr abdest dhe n vend ku mund ta shohin t tjert, ky person me kt gjest sht mkatar. Fukahat[3] -All-llahu i mshiroft- kan thn se njeriu n kt rast e ka pr obligim t kryen nevojn larg nga njerzit dhe nse nuk ka uj t pastrohet me gur, me lecka apo me di tjetr, ashtuq t pastron vendin e daljes s nevojs me tre t frkuara apo m tepr. Kan thn: e ka obligim t veproj kshtu nga shkaku se ai po t kryente nevojn ne vend ku e shohin njerzit, do t biente n haram. E ajo, pa t ciln nuk mund t largohesh prej haramit sht vaxhib. Pr kt pra, themi: Nuk i lejohet njeriut q t zbulon avretin para tjerve, por duhet t mundohet t gjen vend ku nuk e shohin t tjert. P-127: A lejohet urinim i n kmb? Prgjigje: Urinimi n kmb lejohet me dy kushte:
____________________ [1] Tirmidhiu [1720]; Nesaiu [5163] [2] Avret quhen pjest e turpshme t njeriut t cilat nuk lejohet t zbulohen para tjerve. (sh.p.) [3] Fukaha sht shums i fjals fekih q d.m .th. dijetar i jurispudencs islame. (sh.p.)
Nj: T jet i sigurt nga strpikja me urin. Dy: T jet i sigurt nga dikush se mund ta sheh avretin e tij.
P-128: A lejohet t hyhet n nevojtore me mushaf? Prgjigje: Dijetart thon se nuk lejohet q njeriu t hyn n nevojtore me mushaf pr shkak t nderit dhe madhshtis q ka, andaj nuk ka hije q t hyhet me t n kt vend, All-llahu na ndihmoft.
P-129: A lejohet t hyhet n nevojtore me letra n t cilat sht i shkruar em ri i Allllahut? Prgjigje: Lejohet t hyhet n nevojtore me kso lloj letra nse gjinden n xhep dhe nuk duken, por jan t fshehura dhe t mbuluara. Bile n shum emra t njerzve gjindet emri i All-llahut (subhanehu ue teala) sikurse Abdullah, AbdulAziz etj.
P-130: Kur njeriu gjindet n nevojtore, n far mnyre duhet ta thot besmelen? Prgjigje: Kur njeriu gjindet n nevojtore, besmelen e thot me zemr e jo me gjuh, sepse t obliguarit e shqiptimit t besmeles para abdestit dhe gusllit nuk sht i argumentuar fort. Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thn: Nuk ka ndonj transmetim t vrtet nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) lidhur me besmelen para abdestit. Pr kt dijetari el-Mueffik autori i librit el-Mugni- si dhe t tjer kan mendimin se besmeleja para abdestit sht sunnet e jo vaxhib.
P-131: A lejohet t kthehem i kah Qabeja apo tia kthejm shpinn gjat kryerjes s nevojs? Prgjigje: Pr kt shtje dijetart kan disa mendime: Disa dijetar kan thn se ndalohet t kthyerit kah Qabeja apo t kthyerit shpinn asaj, kur kryerja e nevojs bhet jasht nevojtoreve t ndrtuara. Pr kt kan argumentuar me hadithin e Ebu Ejjubit (radijAllahu anhu) se Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur ta kryeni nevojn, mos u ktheni kah
Kibleja dhe mos ia ktheni shpinn asaj, por kthehuni nga Lindja ose Perndimi[1],[2]. Ebu Ejjubi ka thn: Kur shkuam n Sham, pam se nevojtoret e tyre ishin t ndrtuara drejt Qabes, e ne gjat kryerjes s nevojs shtrembronim pak dhe pastaj krkonim falje prej All-llahut. Ky grup i dijetarve than se ky hadith ka pr qllim kryerjen e nevojs jasht nevojtoreve t ndrtuara. Ndrsa n ato t ndrtuara: Lejohet t kthyerit kah Kibleja dhe t kthyerit e shpins asaj, duke argumentuar me hadithin e Ibn Omerit (radijAllahu anhu) i cili ka thn: Isha nj dit n shtpin e Hafss, dhe pash t drguarin duke kryer nevojn i kthyer kah Shami e me shpin kah Qabeja.[3] Disa tjer kan thn: Nuk lejohen asnjra prej dy mnyrave n asnj rast, pa marr parasysh n ndrtesa apo jasht tyre dhe kan argumentuar me hadithin e lartcituar t Ebu Ejjubit. Ndrsa hadithit t Ibn Omerit i jan prgjigjur kshtu: S pari: Ka mundsi q kjo t ishte para se t vinte ndalimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Dy: Ndalimit i jipet prparsi, sepse ndalimi sht transferues nga esenca, e cila sht lejimi, e transferuesi nga esenca ka prparsi. Tre: Hadithi i Ebu Ejjubit sht fjal e hadithi i Ibn Omerit sht vepr, e ska mundsi q vepra ta kundrshton fjaln. Pr veprn ka mundsi t thuhet se ajo sht e veant pr Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) apo ka mundsi t thuhet se ka harruar si dhe ka mundsi t thuhet edhe di tjetr. E mendim i i vrtet sipas meje n kt mesele sht: Jan haram t dy metodat n hapsir, lejohet ti kthehet shpina Brenda ndrtese e nuk lejohet t kthyerit drejt saj. Sepse pr ndalimin nga t kthyerit drejt saj nuk ka ndonj transmetim q kundrshton kt, ndrsa pr ndalimin nga t kthyerit e shpins sht hadithi i Ibn Omerit, poashtu t kthyerit e shpins sht m e vogl sesa t kthyerit drejt saj. Mu pr kt All-llahu Alem- ka ardhur lehtsimi kur njeriu gjindet n ndrtes, mirpo m s miri sht q edhe kt mos ta bj, nse ka mundsi.
____________________ [1] I ka urdhruar t kthehen kah Lindja ose Perndim i pr shkak se Qabja sht n Jug kur gjindesh n Medine, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) , kur e tha kt ishte n Medine. D.m .th. qllim i i ndalim it t Tij sht q mos t kthehen kah Qabeja. (sh.p.) [2] Buhariu [144]; Muslimi [59] [3] Buhariu [145]
P-132: Kur t dalin gazra nga njeriu, a sht obligim q t pastron vendin? Prgjigje: Dalja e ers nga anusi e prish abdestin, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Mos t del askush nga namazi prderisa nuk dgjon z apo ndien er.[1] Mirpo nuk e obligon pastrimin e anusit e as gusllin sepse nuk ka dalur dika q e patjetrson gusllin. Pra, nse ndien er ather prishet abdesti dhe mjafton q njeriu t merr abdest (nse don t falet apo t rrij me abdest), d.m.th. t lan fytyrn sbashku me gojn dhe hundn, kraht e tij gjer n brryla, t frkon kokn dhe vesht si dhe ti lan kmbt deri n zogj. Ktu dhe dua tua theqi vrejtjen disa njerzve pr nj shtje, e ajo sht: se disa njerz pasiq t kryejn nevojn e madhe apo t vogl e pastrojn vendin e flliqur, e kur t vij pastaj koha e namazit, para se t marrin abdest mendojn se prap duhet t pastrojn organet e tyre, e kjo nuk sht n rregull. Kur njeriu i lan organet e tij pas kryerjes s nevojs, vetmse sht pastruar vendi, e pasiq sht pastruar nuk ka nevoj q t prsritet pastrimi. Qllimi i pastrimit t organeve pas kryerjes s nevojs sht pastrimi i atyre pjesve t trupit. E kur t pastrohen, nuk mundet q prap t kthehet papastrtia aty.
P-133: Kur prforcohet urdhri pr prdorim in e misvakut? Dhe sht dispozita e prdorim it t m isvakut pr at i cili sht duke pritur namazin gjat hutbes? Prgjigje: Urdhri pr prdorimin e misvakut prfocohet pas ngritjes nga gjumi, n momentin e hyrjes n shtpi, gjat abdestit kur t lan gojn dhe kur t ngritet pr namaz. Poashtu lejohet pr at i cili sht duke pritur namazin, por gjat hutbes nuk bn, sepse kjo e largon nga dgjimi i hutbes, prve nse kotet, ather e prdor misvakun me qllim q ta largoj t koturit. P-134: A sht vaxhib besmeleja para abdestit? Prgjigje: Besmeleja para abdestit nuk sht vaxhib, por sunnet, pr shkak se n verifikimin e hadithit q ka t bj me kt ka mendim, Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thn: Nuk ka ndonj transmetim t vrtet nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) lidhur me besmelen para abdestit.
____________________ [1] Buhariu [137] Muslimi [361]
Imam Ahmedi si e dijn t gjith- sht prej imamave n shtjet e hadithit dhe pre hafizave t hadithit. E kur t thot se nuk ka ndonj transmetim t vrtet rreth ksaj, ather mbesim dika t paqet n shpirt. Pasiq n verifikimin e atij hadithi ka mendime, ather nuk i takon njeriut q tua patjetrsoj t tjerve at e cila nuk sht e vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Mu pr kt mendoj se besmeleja para abdestit sht sunnet, mirpo ai i cili mendon se hadithi sht i vrtet e ka obligim t punoj sipas tij, d.m.th. t besoj se besmeleja sht vaxhib, sepse fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Nuk ka abdest...[1] ka t bj me mohimin e vrtetsis s abdestit e jo plotsin e tij. P-135: sht dispozita e synetimit pr meshkujt dhe femrat? Prgjigje: Dispozita e synetimit sht shtje pr t ciln ka mjaft mendime, mendimi m i afrt sht se ai sht vaxhib pr meshkujt e sunnet pr femrat. Po bjm dallim mes gjinive nga shkaku se te meshkujt ajo bn nj dobi t madhe, e cila ka t bj ngusht me nj nga kushtet e namazit, e ajo sht pastrtia; sepse nse lafsha mbetet, ather, kur t del urina nga vrima e penisit, mbetet dhe mblidhet nj sasi e urins n lafsh. Kjo bhet shkak q t djeg penisi apo pr t marrur ndezje si dhe doher q lviz del dika nga urina dhe i bn t papastra rrobat, e me kto rroba nuk mund t falet. E tek femrat nuk bn asgj m tepr sesa paksimin e epshit, e kjo sht krkim i dikaje t panevojshme mjaft, e nuk sht se dshiron t largon ndonj t keqe me kt. Pr ta br t obliguar synetimin dijetart e kan kushtzuar q personi t mos ket frik se do t vdes apo do t smuret, e nse frikohet ather nuk e ka obligim. Sepse vaxhibet nuk jan t obligueshme n raste t pamundsis, friks nga shkatrrimi apo dmtimi. E argumentet se kjo sht vaxhib pr meshkujt jan: S pari: Ka shum hadithe ku Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i urdhronte t bhen synet ata q pranonin Islamin[2], a esenca e urdhrit sht obligimi. Dy: Synetimi sht dallim mes muslimanve dhe t krishterve. Bile muslimant pas betejave, ushtart e tyre i njihnin nprmjet synetimit. sht thn: Synetimi sht veori, pasiq sht veori ather sht obligim. Sepse e kemi obligim t dallohemi prej
_________________ [1] Ka pr qllim hadithin: Nuk ka namaz pa abdest dhe nuk ka abdest pa bismilah. (sh.p.) [2] Musnedi i Imam Ahmedit [3/415]
kafirave dhe e kemi t ndaluar t prngjasohemi me ata, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush prngjasohet me nj popull ai sht me ata.[1] Tre: Synetimi sht prerje e nj pjese nga trupi, e prerja e dikaje nga trupi sht haram, e nuk mund t lejojm nj haram prve nse ballafaqohet me nj vaxhib. Sipas ksaj e shohim se synetimi sht vaxhib. Katr: T gjith jan t pajtimit se kujdestari i jetimit mund ta urdhron jetimin q t bhet synet. Kjo n shikim t par sht dmtim ndaj jetimit dhe pasuris s tij, sepse edhe xherahun duhet ta paguaj nga pasuria e jetimit. Sikur t mos ishte vaxhib nuk do ti lejoheshte dmtimi i jetimit dhe pasuris s tij. Kto argumente t sheriatit dhe logjikore argumentojn se synetimi sht vaxhib pr meshkujt. E pr vajzat nuk mund t themi se sht vaxhib. Pra, mendimi m i sakt sht se synetimi sht vaxhib pr meshkujt e jo pr femrat. Ka nj hadith i dobt i cili thot: Synetimi sht obligim pr burrat dhe nder pr grat[2]. E sikur t ishte hadithi i vrtet nuk do t kishte nevoj pr argumente tjera. P-136: Nse njeriu ka dhmb artificial, a e ka obligim q gjat larjes s gojs n abdest ti heq ato apo jo? Prgjigje: Nse njeriu ka dhmb artificial, m e drejt m duket se nuk duhet ti heq, kjo sht e ngjashme me unazn, e unazn nuk duhet hequr gjat abdestit por m mir sht q ta lviz vetm, mirpo nuk e ka obligim. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e mbante unazn dhe nuk ka ndonj transmetim se e ka hequr gjat abdestit. Kjo sht m e drejt edhepse kto dhmb e pengojn deprtimin e ujit, bile si argument mund t shtojm edhe at heqja dhe vndimi i tyre te dikush mund t shkaktoj vshtirsi t madhe. P-137: Gjat abdestit, a duhet t mirret uj t ri pr vesht? Prgjigje: Nuk duhet t mirret uj t ri pr vesht, bile sipas mendimit t vrtet edhe nuk sht e plqyeshme. E kjo, ngase t gjith ata q kan transmetuar abdestin e
_________________ [1] Ebu Davudi [4031] [2] Transmetoi Imam Ahmedi n Musned [5/75]
Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk kan prmendur se ai mirrte uj t ri pr frkimin e veshve. M s miri sht q ti frkon vesht me ujin q i ka mbetur npr gishta pas frkimit t koks.
P-138: ka do t thot tertibi (renditja) dhe m uvalati (vijueshmria) n abdest? Dhe sht dispozita e tyre? Prgjigje: Me fjaln tertib sht pr qllim q t fillosh marrjen e abdestit ashtu si ka filluar All-llahu, e All-llahu kur na e tregon abdestin fillon me prmendjen e larjes s fytyrs, pastaj larjen e krahve, pastaj frkimin e koks e pastaj larjen e kmbve. Nuk ka prmendur larjen e duarve para larjes s fytyrs, sepse larja e duarve para fytyrs nuk sht vaxhib por sht sunnet. Ky pra, sht tertibi, t fillosh larjen e atyre pjesve t trupit ashtu si i ka renditur AllllahUn ajetin e abdestit. Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) bnte haxhxhin dhe arriti te Saji, filloi nga Safaja, e kur hypi n t lexoi: Safa dhe Merve jan nga shenjat (pr adhurim ) e All-llahut. [el-Bekare: 158],(dhe tha) po filloj me at q ka filluar All-llahu[1], pra, sqaroi se filloi me Safan para Merves duke filluar me at q ka filluar All-llahu (subhanehu ue teala). E me fjaln muvalat sht pr qllim q gjat abdestit t mos pauzohet prej larjes s nj pjese t trupit deri n larjen e pjess tjetr, si p.sh. e lan fytyrn, ndrsa larjen e krahve e l pr m von. N kt rast ktij i ka ikur muvalati, kshtuq e ka obligim q t prsris abdestin prej fillimit, sepse kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pa nj njeri q kishte marrur abdest, mirpo nj pjes sa thonji n kmbn e tij nuk e kishte lar, i tha: Kthehu, dhe merr mir abdest[2], ndrsa n transmetimin e Ebu Davudit: ...dhe e urdhroi q ta prsris abdestin. Kjo sht argument se muvalati (vijueshmria) sht kusht. Poashtu abdesti sht nj ibadet dhe nuk mund t ndahet n pjes. Themi: Se tertibi dhe muvalati gjat abdestit jan dy farze prej farzeve t abdestit.
____________________ [1] Muslimi, kapitulli i haxhit, kreu: Mnyra e haxhit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). [2] Muslimi [243]
P-139: ka duhet t bn njeriu nse pas abdestit e sheh se ka harruar t lan ndonj pjes prej pjesve q duhet t lahen? Prgjigje: Nse njeriu merr abdest dhe harron t lan ndonj prej pjesve q duhet t lahen dhe kjo i kujtohet shpejt, ather ky person e lan at pjes dhe pjest q vijn me rend. P.sh. nj person ka marrur abdest dhe ka harruar t lan krahun e majt, d.m.th. ka lar krahun e djatht, ka frkuar kokn dhe vesht pastaj ka lar kmbt, e kur prfundon me kmbt e vren se nuk e ka lar krahun e majt. Ktij i themi: Laje krahun e majt, pastaj frkoje kokn dhe vesht dhe laji kmbt. i themi t prsris frkimin e koks, t veshve dhe larjen e kmbve pr shkak t tertibit (renditjes), sepse sht vaxhib q abdesti t jet i renditur ashtu si e ka renditur All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...lani fytyrat tuaja dhe kraht tuaj deri n brryla; frkoni kokat tuaja, e kmbt lani deri n dy zogjt.... [el-Maide: 6]. E nse kjo gj i kujtohet pas nj momenti m t gjat, ather duhet ta prsris abdestin prej fillimit. Shembull: nj njeri merr abdest dhe harron t lan krahun e majt, e kryen abdestin pastaj kalon nj koh m e gjat e tani i kujtohet se ka harruar t lane krahun e majt. N kt rast e ka obligim t merr prsri abdest pr shkak se i ka ikur muvalati (vijueshmria), e muvalati sht kusht pr vrtetsin e abdestit. Por, duhet ta din, q nse kjo i ndodh me dyshim, d.m.th. pasiq t merr abdest fillon t dyshon se a e ka lar krahun e majt a t djathtin apo jo, ose a e ka lar gojn a hundn apo jo, n kt rast nuk i jep rndsi dyshimit aspak, por vazhdon namazin dhe nuk ka asgj t keqe. Kjo sht kshtu ngase dyshimi i cili vjen n ibadete pas kryerjes s tyre sht i pavlefshm. Sikur t thonim se sht i vlefshm do t lejonim hapjen e dyerve t vesveses te njerzit, dhe secili njeri do t fillon t dyshoj n adhurimet e tij. Prej mshirs s All-llahut (subhanehu ue teala) sht q t mos i vihet veshi dyshimit i cili ndodh pas kryerjes s ibadetit, prve nse bindet se ka ln mangut dika, ather e ka obligim q ta plotsoj at. All-llahu e di m s miri.
P-140: Nse ndalet uji gjat m arrjes s abdestit, e pastaj vjen prap pasiq t jen thar pjest e lara paraprakisht, a duhet t vazhdon njeriu nga aty ku ka m betur apo duhet t merr prej fillimit?
Prgjigje: Kjo ka lidhje t ngusht me at se ka nnkuptojm me vijueshmrin n abdest dhe a sht kusht pr vrtetsin e abdestit, dijetart n kt shtje kan dy mendime. Mendimi i vrtet sht se vijeshmria gjat abdestit (muvalati) sht kusht dhe se abdesti nuk konsiderohet n rregull nse nuk e bn at. D.m.th. nse lan nj pjes, pastaj m von vazhdon me pjest tjera, nuk ka abdest. Abdesti sht ibadet n vete dhe sht patjetr q t jet i ngjitur prej n fillim deri n mbarim. Nse themi pra, se vijueshmria sht obligim dhe kusht pr vrtetsin e abdestit, ather n far mnyre duhet t jet ajo? Disa dijetar kan thn: Muvalati sht q t mos e vonoj larjen e nj pjese nga tjetra derisa t thahet ajo e para, pr nj koh normale, prve nse e vonon pr ndonj shkak q ka t bj me vet pastrtin, sikurse t ket n ndonj gjymtyr boj dhe mundohet ta hjek ashtuq vonohet derisa ti thahen pjest tjera. N kt rast ai vazhdon prej aty ku ka mbetur edhe nse vonohet shum, sepse vonimi i tij kishte lidhje me vet pastrtin. E nse vonohet pr t gjetur uj si sht rasti n kt pyetje-, disa dijetar kan thn: Ktij i ka ikur muvalati, andaj duhet t merr abdest srish, e disa tjer thon: Nuk i ka ikur muvalati sepse kt nuk e ka br me qejfin e tij, mirpo ai vazhdimisht pret q t plotson abdestin e tij, andaj, sipas mendimit t dyt, kur t vij uji prap, ky vazhdon abdestin e tij prej ku ka mbetur edhe nse i jan thar pjest e lara paraprakisht. E kjo, nga shkaku se disa dijetar t cilt kan mendimin se muvalati sht obligim dhe kusht pr abdestin, thon: Muvalati nuk ka t bj aspak me tharjen e pjesve, por ka t bj me traditn. Pr at q thot tradita se sht vonim, ather ai sht vonim dhe prishet muvalati, e pr at q thot tradita se nuk sht vonim, ather nuk sht vonim si p.sh. ata q presin ardhjen e ujit pasiq sht ndalur. Ata n kt moment jan t znur me gjetjen e ujit dhe kjo tek ata nuk konsiderohet ndarje e fillimit t abdestit me fundin e tij. Pra, vazhdojn nga aty ku kan mbetur, kjo sht m e mira. D.m.th. kur t vij uji, vazhdojn abdestin, -Zoti na ruajt- prve nse zgjat ndrprerja e ujit nj koh t gjat, saq del nga kufijt e traditits, ather marrin abdest prej fillimit. Kjo sht shtje e leht.
P-141: A sht me vend abdesti i asaj, e cila i ka thonjt e lyera me llak? Prgjigje: Nuk lejohet prdorimi i llakut n koht kur gruaja duhet t falet, sepse ai pengon deprtimin e ujit te thonjt gjat pastrimit, dhe do gj q pengon deprtimin e ujit, nuk lejohet t prdoret pr at q merr abdest apo dshiron t pastrohet, sepse Allllahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...lani fytyrat dhe duart[1] tuaja.... [el-Maide: 6]. Kjo grua e cila n thonjt e saj ka llak, ather kjo pengon arritjen e ujit, nse nuk i lan thonjt d.m.th. nuk i ka lar duart, e me kt edhe ka ln nj farz prej farzeve t abdestit apo gusllit. E gruaja e cila nuk falet -d.m.th. sht n menstruacione apo lehoni- i lejohet t prdor llakun, prve nse kjo vepr sht prej veorive t pabesimtarve. Nse sht, ather ndalohet pr shkak t prngjasimit me ata. Kam dgjuar se dikush ka dhn fetva se kjo sht e njjt sikurse veshja e mesteve dhe i lejohet gruas ta prdor llakun duke e lr n thonjt e saj nj dit e nj nat, e nse sht udhtare tre dit e tre nat[2], por kjo sht gabim. Me do gj q njerzit mbulojn dika nga trupi nuk kuptohet se kjo sht e njjt me mestet, sepse mestet jan dika pr t ciln ka treguar sheriati se lejohet frkimi mbi to, edhe at n rast nevoje m s shumti. Kmba ka nevoj t nxehet dhe t mbulohet, sepse ajo ka kontakt direkt me tokn, gurt, t ftohtin etj., e All-llahu (subhanehu ue teala) e ka veuar frkimin mbi to. Mund t bjn krahasim ndoshta edhe me imamen[3], por nuk sht n rregull, sepse imameja vihet n kok, e obligimi pr kokn (gjat abdestit) sht m i leht prej startit, sepse farz sht vetm frkimi i koks, e duart, sht farz larja e tyre. Pr kt edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk u lejoi grave q t marrin mesh mbi dorzat e tyre edhepse ato e mbulojn dorn. Kjo aludon se nuk i lejohet njeriut q t krahason do mbules me mestet dhe imamen. Muslimani e ka obligim q t jep tr mundin n njohjen e t vrtets dhe t mos veproj me asnj fetva para se t meditoj se All-llahu (subhanehu ue teala) do ta pyet pr at, sepse ky sht ligj i All-llahut (subhanehu ue teala). All-llahu jep suksese dhe udhzon n rrugn e drejt.
___________________ [1] Nuk ka kundrshtim mes prkthimit t ktij ajeti n kt vend dhe te pyetja 139, pr shkak se n gjuhn arabe dor (jedun) quhet prej gishtrinjve t dors e deri tek supet. Pr kt shkak ne e kemi prkthyer ktu duart e te pyetja 139 e kem i prkthyer kraht. (sh.p.) [2] Ashtu si lejohet edhe mbajtja e mesteve. (sh.p.) [3] Nj lloj mbulese e koks te arabt q sht e gjat dhe m bshtillet rreth koks.(sh.p)
P-142: Si sht forma e abdestit t rregullt? Prgjigje: Forma e abdestit t rregullt mund t jet n dy mnyra: Nj mnyr e cila sht vaxhib pa t ciln nuk mund t ket abdest, e kjo sht e prmendur n ajetin: O ju q besuat! Kur doni t ngriteni pr t falur namazin, lani fytyrat tuaja, kraht tuaj deri n brryla; frkoni kokat tuaja, e kmbt lani deri n dy zogjt. [el-Maide: 6]. Ashtuq duhet t lahet fytyra nj her e ktu hyn edhe larja e gojs dhe hunds[1], larja e krahve prej gishtrinjve e deri te brrylat nj her -duhet t kujdeset njeriu mir q kraht sbashku me brrylat, sepse disa njerz, kt e zn n asgj dhe nuk i lajn prpos brrylave- e kjo sht gabim, pastaj frkon kokn nj her e prej koks jan edhe vesht dhe pastaj i lan kmbt deri n dy zogjt nj her poashtu. Kjo mnyr sht ajo e obliguara, q duhet patjetr t bhet. E mnyra e dyt e abdestit, e cila sht mustehab do ta tregojm n vijim me ndihmn e All-llahut (subhanehu ue teala): Thot n fillim bismil-lah dhe i lan duart e tij tri her, pastaj e lan gojn dhe hundn tri her duke marr uj tri her. Pastaj lan fytyrn tri her, pastaj kraht e tij gjer n brryla nga tri her duke filluar me t djathtn pastaj t majtn. Pastaj e frkon kokn nj her duke i lagur duart dhe duke filluar frkimin prej mbi ball deri n qaf dhe duke i kthyer duart prap te balli, pastaj frkon vesht duke i futur gishtat tregues n vesh e me gishtat e mdhenj duke i frkuar pjest e jashtme t veshit. Vazhdon duke i lar kmbt deri n zogj nga tri her duke filluar me t djathtn pastaj t majtn, e pas ksaj thot: Esh-hedu el-la ilahe il-lall-llahu vahdehu la sherike lehu, ue esh-hedu enne Muhammeden abduhu ue resuluhu, All-llahumme xhalni minetteuuabine ue-xhalni minel mutetahhirin. (Dshmoj se nuk ka t adhuruar tjetr prve All-llahut Nj, i Vetm dhe i Pashoq, si dhe dshmoj se Muhammedi sht rob dhe i drguar i Tij. O Zoti im, m bn prej atyre q pendohen shum dhe m bn prej atyre q pastrohen). Nse e bn kt, ather ktij i hapen tet dyert e xhennetit q t hyj nga cila t doj, kshtu sht hadithi i vrtet i transmetuar nga Omeri[2] (radijAllahu anhu).
___________________ [1] Sepse goja dhe hunda jan pjes t fytyrs. (sh.p.) [2] Muslimi [234]
Dy fjal mbi mnyrn e pastrimit t t smurit

Dijetari yn i nderuar (rahimehullah) ka thn: Hamdi i takon All-llahut, at e falnderojm, prej Tij ndihm dhe falje krkojm. Pendohemi tek Ai dhe krkojm mbrojtje prej t kqijave t vetveteve dhe veprave tona. K e udhzon All-llahu, ska kush e lajthit dhe k e humb All-llahu, ska kush e udhzon. Dshmoj se nuk ka t adhuruar me t drejt pos All-llahut, i Cili sht Nj dhe i Pashoq dhe dshmoj se Muhammedi sht rob dhe i drguar i tij, paqa e All-llahut qoft mbi t, familjen e tij, shokt e tij dhe pasuesit e tij t sinqert dhe atyre u takoft shptimi i madh. Themi: Kto jan ca fjal t shkurtra pr t treguar se ka kan pr obligim t smurit lidhur me pastrtin dhe namazin. Ngase i smuri ka dispozita t veanta pr shkak t gjendjes n t ciln gjindet, pr t ciln gjendje sheriati Islamsht kujdesur. All-llahu (subhanehu ue teala) e ka drguar Muhammedin (salAllahu alejhi ue selem) me fe t pastr e t lart e cila sht e vnduar mbi themele t lehtsimit. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...dhe nuk ju obligoi n f me ndonj vshtirsi.... [el-Haxh: 78]; All-llahu dshiron lehtsim pr ju, e nuk dshiron vshtrsim pr ju. [el-Bekare: 185] dhe ka thn: Andaj, sa t keni mundsi keni frik All-llahun, dhe dgjoni e respektoni.... [et-Tegabun: 16]. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Feja sht lehtsim[1]; dhe ka thn: Kur tju urhdroj me dika, veprone at sa t keni mundsi.[2] Sipas ktij rregulli themelor, All-llahu (subhanehu ue teala) ka br lehtsime n ibadetet e atyre q kan arsye aq sa sht nevoja, q t ken mundsi ta adhurojn Allllahun pa ndonj problem apo vshtirsi. E falnderimi i takon vetm All-llahut.
Si pastrohet i smuri?
1. E ka obligim t pastrohet me uj, t merr abdest nga prishja e vogl e abdestit dhe t merr gusll nga prishja e madhe (xhunubllku). 2. Nse ska mundsi t pastrohet me uj nga pamundsia, nga frika e shtimit t smundjes apo vonimi i shrimit, ather merr tejemum. 3. Mnyra e tejemumit: T prek n tok t pastr me duar nj her, pastaj frkon fytyrn e pastaj i frkon duart mes vete.
__________________ [1] Buhariu [39] [2] Buhariu [7288]; Muslimi [1337]
4. Nse nuk mundet t pastrohet vet, ather i ndihmon dikush t merr abdest apo tejemum. Ashtuq, ky personi tjetr prek tokn e pastr me duart e tij dhe ia frkon fytyrn dhe duart e t smurit. Sikurse, nse nuk mundet t merr abdest ti ndihmoj n marrjen e abdestit. 5. Nse n ndonj pjes t trupit ka plag, e lan me uj, n rast se uji e dmton ather vetme frkon nj her me dor t lagur, e nse edhe frkimi e dmton ather merr tejemum. 6. Nse ka ndonj gjymtyr t thyer, t lidhur me fash apo t mbshtjellur me gips, ather e frkon at me uj dhe nuk e lan, poashtu ska nevoj pr tejemum kjo, sepse frkimi e zvendson larjen. 7. Lejohet t merr tejemum n mur ose n di tjetr t pastr ku ka pluhur, e nse muri sht i lyer me di q nuk e ka esencn prej toke sikurse boja, ather nuk lejohet t merr tejemum n at mur, prve nse mbi t ka pluhur. 8. Nse nuk mundet t merr tejemum n tok, mur apo di tjetr t pastr q ka pluhur, ather nuk prish pun q ti sillet nj en apo leck me dh, dhe t merr tejemum prej aty. 9. Nse merr tejemum pr nj namaz dhe nuk e prish tejemumin deri n kohn e namazit tjetr, mundet t falet me tejemumin e par dhe nuk ka nevoj ta prsris tejemumin, pr shkak se ende sht i pastr, dhe nuk ka ndodh di q ia prish pastrtin. 10. E ka obligim i smuri t pastron trupin nga flliqsirat, e nse nuk ka mundsi, falet ashtu si sht, namazin e ka n rregull dhe nuk duhet ta prsris. 11. E ka obligim i smuri q t falet me rroba t pastra, e nse i flliqen rrobat ather duhet ti pastrohen ose ti ndrrohen me tjera t pastra, e nse nuk ka mundsi, falet ashtu si sht, namazin e ka n rregull dhe nuk duhet ta prsris. 12. E ka obligim i smuri q t falet n vend t pastr, e nse i flliqet vendi, duhet patjetr t lahet ose ti ndrrohet vendi ose t shtrohet di e pastr mbi vendin e flliqur, e nse nuk ka mundsi, falet ashtu si sht, namazin e ka n rregull dhe nuk duhet ta prsris. 13. Nuk i lejohet t smurit ta vonon namazin e tij nga koha e vet pr shkak t pamundsis pr pastrim, por pastrohet aq sa mundet dhe e fal namazin n kohn e tij edhe nse ka ndonj papastrti n trup, rroba apo n vendin ku falet, t cilat nuk mundet ti largoj.
P-143: Sa sht me vendhekja e orapeve n do m arrje t abdestit, duke thn se kshtu sht m sigurt? Prgjigje: Kjo sht n kundrshtim me sunnetin, poashtu ka edhe prngjasim me rafidijt (shiat), t cilt nuk e lejojn marrjen mesh (frkimin) mbi meste, ndrsa Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha Mugires (radijAll ahu anhu) kur deshti q tia hjek mestet: Leri, sepse un i kam veshur t pastra[1], dhe vetm u ra mesh.
P-144: Llogaritja e kohs s frkim it mbi meste, kur fillon? Prgjigje: Kjo shtje sht prej shtjeve m me rndsi q duhet ti dijn njerzit, andaj do t zgjerohemi n prgjigje m tepr sesa sht krkuar n pyetje. Themi: Frkimi mbi meste sht i vrtetuar me Kur'an dhe sunnet, n Kur'an me fjaln e All-llahut (subhanehu ue teala): O ju q besuat! K ur doni t ngriteni pr t falur namazin, lani fytyrat tuaja, kraht tuaj deri n brryla; frkoni kokat tuaja, e kmbt lani deri n dy zogjt. [el-Maide: 6]. Ekzistojn dy lexime t ktij ajeti te fjala ue erxhulekum- dhe kmbt tuaja. Njra sht ue erxhulikum, n rasn gjinore, e n kt rast lidhet me fjalin ue-msehu biruusikum-frkoni kokat tuaja, ather kuptimi sht: frkoni kokat tuaja... dhe kmbt tuaja. E leximi tjetr sht: ue erxhulekum, n rasn kallzore si kundrin, e kur e lexojm kshtu ather lidhet me fjalin: fegsilu vuxhuhekum- lani fytyrat tuaja, e kuptimi i ajetit do t jet: lani fytyrat tuaja... dhe kmbt tuaja. Sipas ktyre dy leximeve, kmbt ose duhet t lahen ose duhet vetm t frkohen. Por n sunnet ka ardhur sqarimi se kur duhet t lahen dhe kur duhet t frkohen. Duhet t lahen kur kmbt jan t pambuluara, ndrsa duhet t frkohen kur i kemi t mbuluara me meste apo me di tjetr. Ndrsa n sunnet, hadithet kan arritur gradn e hadithit mutevatir[2] q lejojn marrjen mesh mbi meste, nj poet ka thn: ...mutevatir jan hadithet lidhur me gnjeshtrn me at q ndrton xhami dhe shpreson pr shefatin, pr burimin n xhenet pr frkimin mbi meste, kto jan ca prej tyre... Marrja mesh mbi meste sht e vrtetuar pra, me hadithe mutevatir nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). M mir sht marrja mesh mbi meste, nse i ka veshur ato me abdest sesa t hiqen ato dhe t lahen kmbt.
__________________ [1] Buhariu [206]; Muslimi [274] [79] [2] Hadith mutevatir sht ai hadith i cili transmetohet nga nj grup njerzish t drejt prej do gjenerate dhe sht e pamundshme q t futet ndonj gnjeshtr n t. (sh.p.)
Pr kt, kur Mugireja (radijAllahu anhu) deshti q tia heq mestet Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) gjat marrjes s abdestit, i tha: Leri, sepse un i kam veshur t pastra.[1] Pr t marrur mesh mbi meste, ka kushte: Kushti i par: Ti ket veshur ato duke qen me abdest, e nse nuk i ka veshur duke qen ashtu, ather nuk i lejohet t merr mesh. Kushti i dyt: T mos i ket kaluar afati i lejimit t meshut mbi meste, gj t ciln do ta sqarojm n vijim. Kushti i tret: T bhet meshu vetm n pastrimin e vogl, d.m.th. n abdest, e nse dshiron t pastron tr trupin ather duhet ti hjek mestet dhe t lan tr trupin. Pra, nuk lejohet meshu duke qen xhunub, si na sht treguar n hadithin e Safuan ibn Asalit (radijAllahu anhu) i cili tha: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na urdhronte q t mos i hjekim mestet tri dit e tri net kur ishim n udh, prve nse ishim xhunub. [Transmeton Nesaiu, Tirmidhiu dhe Ibn Maxhe]. Kto jan tre kushtet pr lejimin e meshut mbi meste. E sa i prket afatit t mesteve: sht nj dit e nj nat pr vendasin n vend t vet, ndrsa tre dit e tre net pr udhtarin, d.m.th. llogaritet me koh e jo se sa namaze ka falur. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka caktuar nj dit e nj nat pr vendasin ndrsa tre dit e tre net pr udhtarin. Nata dhe dita ka 24 or, e tre dit me nett e saj ka 72 or. Por, kur fillon llogaritja e ksaj kohe? Llogaritja fillon me hern e par t meshut (frkimit), e jo me momentin e veshjes s tyre, e as me momentin e prishjes s abdestit t par. Sepse n tekst sht theksuar fjala mesh, e nuk mundet t llogaritet afati i meshut pa u realizuar meshu njher. Hadithi: Vendasi merr mesh nj dit e nj nat, ndrsa udhtari tre dit e tre net, d.m.th. patjetr duhet t realizohet meshu, e meshu realizohet me marrjen mesh pr s pari her, e kur t plotsohen njzet e katr or pas meshut t par, mbaron afati i meshut si dhe kur t plotsohen shtatdhjet e dy or pas meshut t udhtarit. Do t bijm nj shembull q t qartsohet m mir: Nj njeri ka marr abdest n namazin e sabahut, pastaj i vesh mestet dhe mbetet me
__________________ [1] Buhariu [206]; Muslimi [274] [79]
abdest deri n namazin e dreks, e fal drekn me abdestin e sabahut e poashtu edhe namazin e iqindis, e pas namazit t iqindis n ora pes merr abdest pr aksham dhe u jep mesh mesteve. Ktij njeriu i lejohet q t merr mesh deri n ditn e nesrme n ora pes. E po ta zm se n ditn e nesrme, do t merr mesh n ora 16:45 dhe mbetet me abdest derisa t fal edhe akshamin dhe jacin. Ather ky person n kt afat ka falur drekn e dits s par, iqindin, akshamin dhe jacin pastaj sabahun e dits s dyt, drekn, iqindin, akshamin dhe jacin, pra, i ka falur nnt namaze. Ktu msojm se nuk llogaritet sesa namaze jan falur, si e praktikojn shumica e popullit dhe thon: meshu vlen derisa t falen pes namaze farz, kjo nuk ka baz askund. Porse, sheriati i ka caktuar afatin nj dit e nj nat, pasiq t realizohet meshu i par. N kt shembull q prmendm, vrejte se sa namaze farz i fali ky njeri, dhe n kt shembull msove se pasiq t kryhet afati i meshut, nuk lejohet m q t mirret mesh. E nse vazhdon t merr mesh, meshu i tij sht i kot dhe nuk ka abdest. Por nse merr abdest para se t kalon afati i meshut pastaj mbetet me abdest edhe pasiq ti kalon afati meshut, abdesti nuk i prishet, por mbetet me abdest derisa ti ndodh di q e prish abdestin. Ata q thon se prishet abdesti me prfundimin e afatit, nuk kan kurrfar argumenti, sepse prfundimi i afatit d.m.th. prfundim i afatit pr t marrurit mesh e jo prishje e abdestit. Pasiq edhe llogaritja fillon me meshun e par e jo me abdestin (para veshjes s mesteve), edhe m qart shihet se nuk ka argument pr prishjen e abdestit pas prfundimit t 24-orshit. Edhe nj her po e paraqesim argumentimin ton duke thn: Ky njeri ka marrur abdest sipas rregullave duke u bazuar n argumente t vrteta, e nse sht kshtu, ather nuk mund t themi se i prishet abdesti prve nse kemi argument t sheriatit dhe t vrtet, e nuk sht argument prfundimi i 24-orshit. Pra, ai ka abdest prderisa nuk gjindet dika q e prish abdestin, t cilat prishje jan t vrtetuara me Kur'an, sunnet apo ixhma. E udhtarit i lejohet meshu tre dit e tre net ose 72 or, fillon llogaritja pas meshut t par. Mu pr kt fukahat e medhhebit hanbelij (rahimehumullah) kan prmendur se nse njeriu mbath mestet duke qen n vendin e vet, pastaj e prish abdestin n vendin e tij.
M pas udhton dhe fillon meshun e tij pasiq t ket udhtuar kan thn- se ky e plotson afatin e njjt me t udhtarit n kt situat. Edhe kjo aludon se mendimi se llogaritja fillon pas prishjes s par t abdestit sht mendim i dobt. Ato q e prishin meshun jan mbarimi i afatit dhe nxjerrja e mesteve. Nse i nxjerr mestet nga kmba, abdesti i mbetet porse nuk i lejohet q pas ksaj t merr mesh. Argument se nxjerrja e mesteve e prish meshun sht hadithi i Safuanit q e prmendm- Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na urdhronte q t mos i hjekim mestet tri dit e tri net..., kjo tregon se nxjerrja e mesteve e humb t drejtn pr marrje mesh. Pra, nse njeriu i hjek mestet pasiq t ket marrur mesh, nuk i lejohet q prap t merr mesh mbi to, d.m.th. nuk i lejohet q ti mbath prsri dhe t merr mesh, prve nse merr abdest t plot duke i lar edhe kmbt. E sa i prket abdestit pas zbathjes s tyre, themi se ka abdest, ngase abdesti nuk prishet me zbathjen e mesteve. Kshtu sht ngase kur njeriu merr mesh d.m.th. e ka plotsuar abdestin sipas rregullave dhe argumenteve t sheriatit, e ky abdest nuk prishet prve nse kshtu thon argumentet e sheriatit. E nuk ekziston ndonj argument nga sheriati se zbathja e mesteve e prish abdestin, porse argumenti thot se me zbathjen e mesteve e humb t drejtn q t marrish mesh prsri, gjegjsisht, nuk ka t drejt prsri t merr mesh prpos pas marrjes abdest t plot duke i lar edhe kmbt. Duke u bazuar n kt themi: Esenca sht t mbeturit e ktij abdesti derisa t gjindet argument q kundrshton kt, nse nuk ka argument ather ky abdest mbetet i paprishur. Ky sht mendimi i vrtet sipas neve. All-llahu dhasht suksese.
P-145: A lejohet t mirret mesh mbi orape t shkyera apo t holla? Prgjigje: Mendimi i vrtet sht se lejohet t mirret mesh mbi orape t shkyera dhe orape t holla aq saq t duket lkura. Qllimi i t lejuarit t meshut mbi orape apo di tjetr nuk sht pse ato e mbulojn kmbn qind pr qind, sepse kmba nuk sht avret q t mbulohet, porse qllimi sht lehtsimi pr besimtarin. Ashtuq kur t merr abdest t mos i hjek orapet apo mestet, por i mjafton q vetm tu jep mesh atyre.
Ky sht shkaku i lejimit t meshut mbi meste, e n kt shkak jan t barabart mestet dhe orapet, qofshin ato t shkyera apo jo, qofshin t holla apo t trasha.
P-146: A duhet t mirret mesh mbi jaki? Prgjigje: Fillimisht duhet t tregojm se sht jaki? Jaki n esenc sht ajo me t ciln rregullohen t thyerat, e te fukahat definimi sht kshtu: Ajo q vndohet pr nevoj mbi ndonj pjes prej pjesve t abdestit, sikurse gipsi q vihet pr t thyera, leukoplasti q vihet npr plag apo n rast dhimbje n shpin apo di t ngjashme. Meshu mbi to lejohet dhe nuk ka nevoj t lahet. Nse dikush i cili don t merr abdest ka n krahun e tij leukoplast t cilin duhet ta mbaj, ai n kt rast i jep mes'h atij n vend t larjes dhe kshtu ka abdest t plot. E po ta zm se ky njeri pas ksaj e hjek jakin apo leukoplastin, ai prsri ka abdest dhe nuk prishet abdesti, pr shkak se ka marrur abdest sipas rregullave t duhura. Hjekja e leukplastit nuk konsiderohet si prishje e abdestit pr shkak se nuk ka argument pr kt. Argumentet lidhur me mes'hun mbi jakin nuk kan shptuar nga kundrshtimet, argumentet lidhur me t jan hadithe t dobta- kshtu kan thn disa dijetar- dhe kan thn: sikur ti bnim bashk do t forconin njri- tjetrin deri n at grad saq t konsiderohen si argumente. E disa dijetar kan thn: Jan t dobta dhe nuk mund t mbshtetemi n to, e kta kan mospajtime. Disa prej ktyre kan thn: Bie posht pastrimi i vendit t mbuluar me jaki, pr shkak t pamundsis. E t tjert kan thn: Jo, por merr tejemum pr t e jo mes'h. Por mendimi m i afrt me rregullat pa marr parasysh hadithet q jan n kt temsht q ti jep mes'h. Dhe pas ktij mes'hu nuk ka nevoj pr tejemum. N vazhdim themi: Nse n ndonj pjes t abdestit gjindet plag, ajo ka disa grada: Grada e par: Ta ket zbuluar plagn dhe q nuk e dmton uji, n kt rast duhet ta laj, nse ka t bj me larjen. Grada e dyt: Ta ket zbuluar, mirpo uji e dmton ndrsa mes'hu nuk e dmton, n kt rast ai duhet ti jep mes'h e jo ta laj.
Grada e tret: Ta ket t zbuluar plagn, t ciln e dmton edhe uji edhe mes'hu, n kt rast merr tejemum pr t. Grada e katrt: Ta ket t mbuluar me leukoplast apo me di tjetr, pr nevoj. N kt rast i jep mes'h ksaj me t ciln sht i mbuluar vendi dhe nuk ka nevoj q ta lan e as t merr tejemum.
P-147: A sht obligim q t bjm edhe tejemum in edhe mes'hun mbi jaki apo jo? Prgjigje: Nuk sht obligim veprimi i t dyjave prnjher, sepse t obliguarit e dy pastrimeve pr nj pjes sht n kundrshtim me rregullat e sheriatit. Ne themi: sht obligim t pastrohet kjo pjes me kt ose me kt, a t themi se duhet t pastrohet me dy lloj pastrime, kjo nuk mund t ndodh n sheriat. All-llahu nuk e obligon robin e tij me dy ibadete t cilat e kan shkakun e njjt.
P-148: sht puna e atij i cili gjat abdestit, pasiq lan kmbn e djatht e m bath mesten e djatht apo orapin, pastaj e lan kmbn e m ajt dhe e m bath mesten e m ajt apo orapin? Prgjigje: N kt shtje dijetart kan mospajtime, disa kan thn: Patjetr duhet t prfundoj abdestin para se ti mbath mestet apo orapet. E t tjert kan thn: Lejohet q t mbath mesten e djatht apo orapin pasiq t lan kmbn e djatht pastaj e lan t majtn dhe e mbath mesten e majt apo orapin. N kt rast ky, mesten apo orapin i ka mbathur pasiq i ka pastruar dhe mund t themi se i ka mbathur me abdest. Por ekziston nj hadith t cilin e transmeton Darekutniu e Hakimi ka thn se sht sahih se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur t merr abdest dikush dhe i mbath mestet.... Fjala: Kur t merr abdest... i jep prkrahje mendimit t par, sepse ai q ende nuk e ka lar kmbn e majt, nuk mund t themi se ka marrur abdest. T marrim mendimin e par sht m e udhs.
P-149: Nse fillon mes'hun dikush duke qen n vendin e tij e pastaj udhton, a vazhdon sikur udhtar mes'hun apo si?
Prgjigje: Nse fillon mes'hun duke qen n vendin e tij e pastaj udhton, ai vazhdon mes'hun sikur udhtar sipas mendimit t vrtet. Kan prmendur disa dijetar se kur t merr mes'h n vendin e tij e pastaj udhton, ai duhet t vazhdon mes'hun sikurse t jet n vendin e tij e jo si udhtar, por mendimi i vrtet sht ai q tham m par. Sepse ky njeri ka filluar udhtimin para se t kryhet afati e mes'hut t tij, ashtuq kemi t drejt t themi se sht prej udhtarve t cilt kan t drejt t marrin mes'h tre dit. Tregohet se Imam Ahmedi (rahimehullah) pasiq ka pasur mendimin se duhet t vazhdon sikur t jet n vendin e tij, sht kthyer nga ky mendim n mendimin e vrtet q e treguam.
P-150: Nse njeriu dyshon rreth asaj se kur ka filluar mes'hun, ka duhet t bn? Prgjigje: N kt rast duhet t punon sipas asaj pr t ciln ka bindje. Nse dyshon se a ka filluar mes'hun n namazin e dreks apo iqindis, ather, fillimin e mes'hut e llogarit nga namazi i iqindis, sepse esenca sht inekzistenca e mes'hut. Argument pr kt rregull sht ajo se esenca sht mbetja e dikaje ashtu si ka qen, dhe esenca sht inekzistenc. Poashtu kur nj njeri erdhi te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe i tha se gjat namazit i duket sikurse i prishet abdesti, i tha: Mos t del askush nga namazi prderisa nuk dgjon z apo ndien er.[1]
P-151: Nse njeriu merr mes'h mbi kpuc pastaj i zbath dhe vazhdon mes'hun mbi orape, a sht n rregull? Prgjigje: sht e njohur te dijetart se nse dikush merr mes'h mbi nj pal t mesteve, dispozita lidhet vetm me ato mbi t cilat ka marr mes'h, e nuk vlen edhe pr ato meste q i mbath mbi to. E disa prej tyre thon se lejohet transferimi i dispozits (mes'hut n kt rast) te mestet e dyta nse ka marrur mes'h mbi ato t parat, nse ende nuk ka mbaruar afati i tyre. Duke u bazuar n kt themi se nse dikush merr abdest dhe merr mes'h mbi orape, pastaj vesh orape tjera mbi to apo kpuc dhe merr mes'h mbi orapet e dyta apo kpuct, themi se nuk ka gj t keqe nse ende nuk ka mbaruar afati i mes'hut, porse llogaritja e mes'hut fillon q nga mes'hu i orapeve t para e jo nga mes'hu i orapeve t
___________________ [1] Buhariu [137] Muslimi [361
dyta.[1] P-152: Nse dikush i zbath orapet duke qen me abdest, pastaj i m bathe prsri, para se ti prishet abdesti, a i lejohet t merr mes'h mbi to? Prgjigje: Nse i zbath orapet dhe i mbath prap duke qen me abdest, kjo mund t jet n dy raste: I pari: Q ky abdest t jet abdesti i par, d.m.th. nuk e ka prishur abdestin pas t cilit i ka veshur orapet. N kt rast nuk prish gj q ti mbath prsri dhe t merr mes'h mbi to kur t merr abdest. I dyti: Q ky abdest t jet abdest gjat t cilit ka marrur mes'h mbi orapet. N kt rast, nse i zbath nuk i lejohet q ti mbath dhe t merr mes'h mbi to. Sepse mbathja e tyre, patjetr duhet t jet pas abdestit me uj, e ky abdest n t cilin i ka zbathur orapet sht abdest me mes'h. Kjo sht ajo q dihet nga dijetart. Mirpo, nse dikush nga dijetart e hershm ka thn nse i mbath prsri duke qen me abdest, edhe nse sht abdest me mes'h, i lejohet q t merr mes'h mbi to prderisa nuk kryhet afati, tham se ky sht mendim i fort. Por, un nuk dij se dikush e ka thn kt. Ajo q m ndalon t prkrahi kt mendimsht se nuk ka par q dikush nga dijetart e hershm ta ket thn kt, e nse do t kishte thn dikush, ky do t ishte mendimi i vrtet tek un. Sepse abdesti me mes'h sht abdest i plot dhe sht e udhs q t themi se nse i lejohet q t merr mes'h mbi di q i ka mbathur pas abdestit me uj, poashtu i lejohet q t merr mes'h edhe mbi ato q i ka mbathur pas abdestit me mes'h. Por, nuk kam par q dikush ta ket thn kt. Dituria sht tek All-llahu (subhanehu ue teala). P-153: sht puna e atij, i cili merr mes'h pas prfundim it t afatit t mes'hut dhe falet ashtu? Prgjigje: Kur t mbaron afati i mes'hut mbi meste dhe njeriu falet pas prfundimit t afatit. Ky, nse e ka prishur abdestin pas prfundimit t afatit dhe prsri merr mes'h,
___________________ [1] Prgjigjeja e dijetarit prm ban disa rregulla, t cilat na japin t kuptojm se ajo form pr t ciln u pyet nuk sht n rregull, pr shkak se me hjekjen e kpucve mbi t cilat fillim isht ka m arrur abdest prishet afati i mes'hut. Por duhet t merr abdest srish dhe t fillon afat t ri pr mes'h. (sh.p.)
abdestin nuk e ka n rregull. Andaj, duhet t merr abdest srish duke i lar edhe kmbt si dhe duhet t prsris namazin. Nga shkaku se nuk i ka lar kmbt dhe sht falur me abdest t paplot. E nse prfundon afati i mes'hut, mirpo ky ende nuk e ka prishur abdestin dhe falet me kt abdest pas prfundimit t afatit t mes'hut, namazi i tij sht n rregull, sepse prfundimi i afatit t mes'hut nuk e prish abdestin, edhepse disa dijetar thon: prfundimi i afatit t mes'hut e prish abdestin. Porse kjo sht fjal e paargumentuar. Pra, nse prfundon afati i mes'hut e njeriu mbetet me abdest (t marrur para prfundimit t afatit t mes'hut), qoft edhe nj dit t plot, i lejohet q t falet pas prfundimit t afatit t mes'hut. Sepse vrtetsia e abdestit t tij sht vrtetuar me argument t sheriatit, andaj nuk mund t anashkalohet prvese me argument t sheriatit. Ndrsa, nuk ekziston nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) argument i cili tregon se prfundimi i afatit t mes'hut e prish abdestin. All-llahu e di m s miri.
P-154: Cilat gjra e prishin abdestin? Prgjigje: Pr gjrat q e prishin abdestin ka mospajtime mes dijetarve, por ne do t prmendim at q thon argumentet: Nj: Ajo q del prej dy vrimave, d.m.th. ajo q del prej penisit, vagins dhe anusit, d.m.th. do gj q del prej ktyre organeve e prish abdestin. Pa marr parasysh a sht urin, nevoj e madhe, medhij[1], sperm apo gaz. Shkurt, do gj q del prej dy vrimave e prish abdestin dhe nuk ka nevoj t pyetet pr to. Por, nse sht sperm dhe del me epsh, dihet se duhet t mirret gusll. E nse sht medhij, ather duhet t lahet vetm penisi dhe testiset, dhe pastaj mirret abdest. Dy: Gjumi, nse sht aq i thell saq nuk mund t dij se a e ka prishur abdestin apo jo, e nse sht gjum i shkurt, ku njeriu mund t vren prishjen e abdestit, ky gjum nuk e prish abdestin, dhe n kt nuk ka dallim mes atij i cili ka fjetur shtrir, apo ulur e i mbshtetur apo ulur e jo i mbshtetur. Me rndsi sht se a ka qen n vetdije. Nse sht n at gjendje , ku mund t ndij se a e ka prishur abdestin, ky gjum nuk e prish abdestin, e nse sht n aso gjendje ku nuk mund t ndij prishjen e abdestit, n kt rast duhet t merr abdest srish.
__________________ [1] Lng i cili del nga penisi para daljes s sperms. (sh.p.)
Kjo sht kshtu ngase gjumi si gjum nuk e prish abdestin, porse e prish pr at shkak se njeriu nuk sht n vetdije, e nse njeriu bn gjum t leht ku sht me vetdije, ather nuk prishet abdesti. Argument se gjumi si gjum nuk e prish abdestin sht ajo se kur sht i leht, nuk prishet abdesti, e sikurse t ishte prishs i abdestit, ather nuk do t kishte dallim mes gjumit t leht dhe t thellit, sikurse urina, abdesti prishet edhe nse sht shum, edhe nse sht pak. Tre: Ngrnia e mishit t deves. Nse njeriu han nga mishi i deves, ktij i prishet abdesti, pa marr parasysh a sht i pjekur apo i papjekur, ngase sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n hadithin e Xhabir ibn Semures se ai e ka pyetur Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem): A t marrim abdest kur t ham mish t dhenve? Tha: Si t duash. Tha: A t marrim abdest kur t ham mish deve? Tha:Po.[1] Pasiq Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr abdestin pas ngrnies s mishit t dhenve, e la n dshir t njeriut, kjo sht argument se marrja e abdestit pas ngrnies s mishit t deves, nuk sht n dshirn e njeriut, por duhet t merr abdest patjetr. Duke ubazuar n kt, themi se sht obligim marrja e abdestit pas ngrnies s mishit t deves, pa marr parasysh a sht i pjekur apo jo, i kuq apo jo. Poashtu edhe nse e han plncin e deves, zorrt, mlqit, zemrn, dhjamin etj. D.m.th. ngrnia e fardo pjese t deves e prish abdestin, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka detajizuar, edhepse e ka ditur se njerzit han nga shum pjes t saj. Sikur do pjes t kishte dispozit m vete, do ta sqaronte kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr njerzit, ashtuq t jen t njohur mir pr kt shtje. Poashtu n sheriatin ton, nuk dijm se ka ndonj kafsh pr t ciln ka dispozita t ndryshme lidhur me pjest e saj. Por e dijm se, ose sht hallall e ose haram, ose e prish abdestin ose nuk e prish, ndrsa nuk njihet se ndonj kafsh, nj pjes e s cils ka dispozit t ndryshme nga pjesa tjetr. Dika t ngjashme ka pasur n sheriatin e jehudive. All-llahu (subhanehu ue teala) thot: E (posaqrisht) ndaj atyre q jan jehudi N e kem i ndaluar do (kafsh) thundrake: nga lopt dhe delet u kem i ndaluar dhjam in e tyre, pos atij (dhjami) n shpinn dhe n zorrt e tyre dhe pos atij t przier me ndonj asht. [el-Enam: 146]. Pr kt, dijetart kan mendim t njzshm se edhe dhjami i derrit sht haram,
___________________ [1] Muslimi [360]
edhepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka prmendur vetm mishin e tij, kur ka thn: Juve u jan ndaluar (t'i hani): ngordhsira, gjaku, m ishi i derrit, ajo q therret jo n em rin e All-llahut.... [el-Maide: 3]. Nuk dij se dikush prej dijetarve ka kundrshtuar ndalimin e dhjamit t derrit. Duke u bazuar n kt themi: Mishin q Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e prmendi n hadithin e cekur, d.m.th. mishin e deves, n kt hyn edhe dhjami, zorrt, plnci dhe t tjerat.
P-155: Prekja e gruas, a e prish abdestin? Prgjigje: E vrteta sht se prekja e gruas nuk e prish abdestin assesi, prve nse del dika nga ai. Argument pr kt sht ajo q sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se ai njher, i puthi disa nga grat e tij, hyri n xhami dhe nuk mori abdest tjetr. Poashtu edhe esenca sht mosprishja e abdestit derisa t ket argument t qart dhe t vrtet pr prishjen e tij. Njeriu i cili merr abdest ashtu si e ka udhzuar sheriati, ky abdest nuk mundet t prishet prvese me argument nga sheriati. Nse na thuhet: Por, All-llahu (subhanehu ue teala) n Kur'an ka thn: ...ose keni kontaktuar me grat...! Prgjigja sht: Qllimi i kontaktimit n kt ajet jan marrdhniet intime, si sht vrtetuar kjo nga Ibn Abbasi (radijAllahu anhu). Poashtu kt mund ta argumentojm edhe nga vet ajeti. Argumentimi sht kshtu, All-llahu (subhanehu ue teala) n kt ajet e ka ndar abdestin n dy lloj: esencial dhe zvendsues; poashtu e ka ndar edhe n abdest t madh dhe t vogl; si dhe i ka ndar shkaqet pr marrjen e abdestit t madh apo t vogl. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat! K ur doni t ngriteni pr t falur namazin, lani fytyrat tuaja, kraht tuaj deri n brryla; frkoni kokat tuaja, e kmbt lani deri n dy zogjt. [el-Maide: 6]. Ky abdest me uj, sht abdesti i vogl esencial, pastaj ka thn: Nse jeni xhunub, ather lahuni!, e ky abdest me uj, sht abdesti i madh esencial. Pastaj ka thn: N qoft se jeni t smur, ose n ndonj udhtim , ose ndonjri prej jush vjen prej vendit t nevojs, ose keni kontaktuar me grate dhe nuk gjeni
uj, ather merrni tejemum ; fjala: ...ather merrni tejemum aludon n abdestin zvendsues. Ndrsa fjala: ose ndonjri prej jush vjen prej vendit t nevojs sqaron nj nga shkaqet pr marrjen e abdestit t vogl; e fjala: ose keni kontaktuar me grat sqaron nj nga shkaqet pr marrjen e abdestit t madh (pastrimin). E sikur t thonim se n kt pjes t ajetit sht pr qllim vetm prekja e gruas, ather domethnia e ajetit do t ishte se All-llahu (subhanehu ue teala) ka prmendur dy nga shkaqet pr abdest t vogl e asnj nga shkaqet pr abdest t madh, edhepse m lart ka thn: Nse jeni xhunub, ather lahuni!. E kjo nuk sht n pajtim me retorikn e Kur'anit. Sipas ksaj pra, themi se qllimi i fjalis: ose keni kontaktuar me grat d.m.th. ose keni br marrdhnie intime me grat. Ashtuq ajeti t prmbaj n vete: dy nga shkaqet q obligojn abdestin nj shkak pr abdest t madh dhe nj pr t vogl-, dy llojet e abdestit t voglin: duke i lar katr pjest e prmendura, dhe t madhin: duke e lar tr trupin, si dhe abdestin zvendsues i cili sht tejemumi duke i frkuar dy pjes, e n kt sht e njjt abdesti i madh apo i vogl. Pra, mendimi i vrtet sht se prekja e gruas nuk e prish abdestin, pa marr parasysh me epsh apo pa epsh, prve nse del dika nga burri. Nse i del sperm, ather obligohet t laj tr trupin, e nse i del medhij, ather duhet t lan vetm organin dhe testiset dhe t merr abdest.
P-156: Ka nj msues i cili i mson fmijt Kur'an, e n shkoll nuk ka uj e as n afrsi t shkolls. Ndrsa Kur'anin nuk e prek kush, vetm t pastrit. ka duhet t bj n kt rast? Prgjigje: Nse n shkoll nuk ka uj e as n afrsi t saj, ky fmijve duhet tu thoj q n shkoll t vijn me abdest, sepse Mushafin nuk guxon ta prek kush, pos atij q sht i pastr. Sepse n hadithin q Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia drgoi Amr ibn Hazmit, qndron: Kur'anin t mos e prek askush, pos atij q sht i pastr.[1] I pastr ktu, sht pr qllim ai q ka abdest, me argument nga ajeti i abdestit, gusllit dhe tejemumit: All-llahu nuk dshiron me kt t'iu sjell ndonj vshtirsi, por
__________________ [1] Transmeton Darimiu; kapitulli i shkurorzimit, kreu: 3; dhe Nesaiu [5718]
dshiron t'ju pastroj, t'ju plotsoj t mirn e Tij ndaj jush e q t'i falnderoheni. [el-Maide: 6]. N fjalin: t'ju pastroj ka argument se njeriu para se t merr abdest nuk sht i pastr. Sipas ksaj, nuk i lejohet askujt q t prek Kur'anin pa pasur abdest. Disa dijetar kan br lehtsim pr t vegjlit q t prekin Kur'anin edhe pa abdest pr shkak t nevojs q kan. Por m e mira sht q ti urdhron nxnsit q t vijn me abdest dhe kshtu t lexojn Kur'anin. Sa i prket fjals s pyetsit: ...ndrsa Kur'anin nuk e prek kush, vetm t pastrit, mua m duket se ky me kt ajet dshiron t argumentoj obligueshmrin e abdestit pr leximin e Kur'anit, ndrsa n kt ajet nuk ka kso argumenti, sepse qllimi i ajetit: At nuk e prek kush, vetm t pastrit(mutah- herunt). [el-Vakia: 79], sht libri sekret d.m.th. leuhi mahfudhi (pllaka e ruajtur), e t pastrit jan melekt, e sikur t ishte pr qllim ata q kan abdest, do t thonte mut-tah-hirunt ose mutetah-hirunt. D.m.th. ky ajet aspak nuk aludon n at se nuk lejohet prekja e Kur'anit pa abdest, por hadithi q prmendm m lart aludon n kt. P-157: Cilat gjra e bjn t obliguar gusllin? Prgjigje: Prej gjrave q ta obligojn jan: Nj: Dalja e sperms me epsh duke qen i zgjuar apo n gjum, ndrsa n gjum, edhe nse i del pa epsh, duhet t lahet, ngase mund t ndodh q gjat gjumit t sheh ndrr dhe t mos e ndiej at. E nse sperma del me epsh, duhet t merr gusll n do rast. Dy: Marrdhniet intime, kur t bn marrdhnie intime burri me t shoqen duke e futur organin n organin e saj, e ka obligim q t merr gusll. Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn, pr t parn (daljen e sperms): Uji sht pr ujin[1][2], d.m.th. guslli sht i obligueshm nse del sperma. E pr t dytn (marrdhniet intime) ka thn: Nse shtrihet burri n mes katr anve t saj, pastaj e lodh at, i bhet obligim guslli.[3] Edhe nse nuk derdh sperm, e kjo shtje kam pr qllim shtjen e marrdhnieve
__________________ [1] N kt hadith Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka prmendur ujin dy her, n hern e par ka pasur pr qllim ujin me t cilin duhet lar ndrsa n hern e dyt ka pasur pr qllim spermn. Shih: Fethul Bari v.1, fq.398. (sh.p) [2] Muslimi [343] [3] Buhariu [291] dhe Muslimi [348]
pa derdhur sperm- sht shtje q shum njerz nuk e dijn dispozitn e saj, saq dikush nga padituria, pasiq t bn marrdhnie me t shoqen dhe nuk arrin t derdh sperm, nuk lahet me jav apo me muaj. E kjo gj sht mjaft e rrezikshme. sht obligim q njeriu t msoj kufijt q ia ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala). Pra, nse njeriu bn marrdhnie me t shoqen, q t dy e kan obligim gusllin, pr shkak t hadithit q prmendm. Tre: Prej gjrave q obligojn gusllin jan edhe dalja e gjakut t hajzit dhe lehonis. Nse gruaja ka hajz pastaj i kalon hajzi, ajo e ka obligim gusllin, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: T pyesin ty pr menstruacionin (hajzin). Thuaj: Ajo sht gjendje e neveritur, andaj largohuni prej grave gjat menstruacionit dhe mos iu afroni atyre (pr m ardhnie) derisa t pastrohen. E kur t pastrohen, ather afrohuni atyre ashtu si u ka lejuar All-llahu. All-llahu i do ata q pendohen, dhe ata q pastrohen. [el-Bekare: 222]. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) urdhroi q mustehada[1] t pastrohet nse i plotson ditt e zakonshme t saj. Poashtu edhe gruaja llahus, e ka obligim q t lahet. Mnyra e gusllit nga hajzi dhe nifasi sht e njjt sikurse guslli nga xhunubllku, prve asaj se disa dijetar e kan br t plqyeshme q gruaja pas hajzit t lahet me zambak uji (sidr), sepse ky lan m mir. Disa dijetar poashtu kan prmendur prej gjrave q obligojn gusllin sht edhe vdekja, duke argumentuar me fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) q ua tha grave t cilat i lajn bijat e tyre: Lajeni tre her, pes her, shtat her apo m shum, nse ashtu mendoni se duhet[2]; dhe me fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pr njeriun, ngjarja e t cilit sht me kafshn e tij n Arafat duke qen muhrim (n haxh), tha: Lajeni me uj dhe zambak uji, dhe mbshtilleni me dy rrobat q ka patur veshur (me ihramet e tij).[3] sht thn: Vdekja sht obliguese pr gusll, porse obligimi n kt rast kthehet tek ata t gjallit, sepse i vdekuri nuk ka m obligime prej momentit t vdekjes s tij, por t gjallit e kan obligim q ti lajn t vdekurit e tyre, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhruar kshtu. P-158: A e obligon gusllin dfrimi me gruan ose puthja? Prgjigje: Knaqja me dfrim apo puthje nuk ia obligon gusllin as burrit e as gruas, prve nse arrijn orgazmn, ather e kan obligim gusllin q t dy, e nse vetm njri e arrin orgazmn, ather vetm ai e ka obligim gusllin.
___________________ [1] Mustehada quhet ajo grua, t cils i zgjat cikli mujor m tepr sesa i zgjat zakonisht. (sh.p.) [2] Buhariu [1253] dhe Muslimi [939] [3] Buhariu [1267] dhe Muslimi [1206]
Kshtu sht sa i prket vetm dfrimit me pjes t njri-tjetrit, puthjes apo prqafimit. A sa i prket marrdhnieve intime, sht e obligueshme larja n do rast, pr burrin dhe pr gruan edhe nse nuk arrijn orgazmn, pr shkak t hadithit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) t cilin e tregon Ebu Hurejra (radijAllahu anhu): Nse shtrihet burri n mes katr anve t saj, pastaj e lodh at, i bhet obligim guslli[1], e n transmetimin e Muslimit qndron edhe fjalia: edhe nse nuk derdh sperm. Kjo shtje ka mundsi t jet e panjohur pr shum gra, mendon gruaja e ndoshta edhe burri se nse bn marrdhnie dhe nuk arrin orgazmn, nuk e ka obligim gusllin. Kjo sht injoranc e madhe, pas marrdhnieve intime sht i obligueshm guslli n do rast, e pr do gj tjetr pos marrdhnieve intime, nuk ka gusll prve nse arrihet orgazma.
P-159: Nse njeriu zgjohet nga gjum i dhe n rrobat e tij sheh lagshti, a e ka t obliguar gusllin? Prgjigje: Kur njeriu zgjohet nga gjumi dhe n rrobat e tij sheh lagshti, kjo mund t jet n tri gjendje: E para: T bindet se ajo lagshti sht sperm, n kt rast e ka obligim gusllin pa marr parasysh a i kujtohet ndrra apo jo. E dyta: T bindet se ajo lagshti nuk sht sperm, n kt rast nuk e ka obligim gusllin, por duhet t lan vendin e lagur, nga shkaku se kjo konsiderohet urin. E treta: T mos e dij, a sht sperm apo jo? Ktu ka detajizim: Nj: Nse i kujtohet se ka par ndrr n gjum, ather e konsideron sperm dhe lahet, pr shkak t hadithit t Ummu Selemes (radijAllahu anha) e cila e pyeti Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) pr gruan e cila sheh n ndrr at q sheh edhe burri, a duhet t lahet? Tha: Po, nse sheh uj.[2] Ky sht argument pr obligimin e gusllit pr at person q sheh ndrr dhe pastaj sheh lagshti. Dy: Nse nuk i kujtohet se ka par ndonj ndrr, porse para gjumit ka menduar n marrdhnie intime, e konsideron sperm n kt rast. E nse para gjumit nuk ka menduar di rreth marrdhnieve, ktu ka dy mendime:
___________________ [1] Buhariu [291] dhe Muslimi [348] [2] Muslimi [311]
Kan thn: E ka obligim gusllin, q t jet m i sigurt. E t tjert kan thn: Nuk e ka obligim dhe kjo sht e vrteta, sepse esenca sht lirimi i njeriut nga obligimet. P-160: Cilat jan rregullat lidhur me xhunubllkun? Prgjigje: Rregullat lidhur me xhunubllkun jan kto: S pari: Ai i cili sht xhunub e ka t ndaluar faljen e namazit, pa marr parasysh a sht farz apo nafile apo namaz i xhenazes. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat! Kur doni t ngriteni pr t falur namazin, lani fytyrat tuaja... Nse jeni xhunub, ather lahuni! [el-Maide: 6]. Dy: E ka t ndaluar t bj tavaf Qaben, sepse tavafi sht ndejtje n xhami, e All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat, mos iu afroni namazit duke qen t dehur, derisa t dini se 'flitni, e as duke qen xhuhub (t papastr) derisa t laheni. [en-Nisa: 43]. Tre: E ka t ndaluar prekjen e mushafit, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur'anin t mos e prek askush, pos atij q sht i pastr.[1] Katr: I ndalohet ndejtja n xhami pos me abdest, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat, mos iu afroni namazit duke qen t dehur, derisa t dini se 'flitni, e as duke qen xhunub (t papastr) derisa t laheni. [en-Nisa: 43]. Pes: I ndalohet leximi i Kur'anit derisa t lahet, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ua lexonte Kur'anin shokve t tij prderisa nuk ishin xhunub. Kto jan pes rregullat q kan t bjn me xhunubllkun. P-161: Si mirret gusll? Prgjigje: Guslli sht n dy mnyra: Mnyra e par: Mnyr q sht vaxhib, ajo sht q uji ta prfshin gjith trupin e tij s bashku me larjen e gojs dhe hunds. Nse uji e prfshin gjith trupin e tij, pa marr parasysh se n far mnyre, pastrohet nga xhunubllku dhe ka abdest, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Nse jeni xhunub, ather lahuni! [el-Maide: 6]. Mnyra e dyt: Mnyr q sht e plot, ajo sht q t lahet ashtu si sht lar
____________________ [1] Transmeton Darimiu; kapitulli i shkurorzimit, kreu: 3; dhe Nesaiu [5718]
Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Kur t dshiron t lahet, fillimisht i lan duart e tij, pastaj lan organin dhe vendet t cilat i ka t ndyta nga xhunubllku, pastaj merr abdest t plot ashtu si treguam formn e abdestit- pastaj derdh uj mbi kokn e tij tri her dhe e lan (kokn) e pastaj lan trupin e tij. Kjo sht mnyra e plot e gusllit.
P-162: Ai q merr gusll dhe nuk e lan gojn dhe hundn, a e ka pastrimin n rregull? Prgjigje: Guslli nuk sht n rregull pa e lar gojn dhe hundn, sepse ajeti: Nse jeni xhunub, ather lahuni! ka pr qllim tr trupin e brendsia e gojs dhe brendsia e hunds konsiderohen prej trupit dhe duhet patjetr ti lan. Mu pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhruar t lahen goja dhe hunda gjat abdestit, sepse edhe ato hyjn n kuptimin e fjals: ...lani fytyrat tuaja.... Pasiq bjn pjes n larjen e fytyrs e fytyra sht prej pjesve q duhet t lahen patjetr gjat gusllit- ather vaxhib sht pr at i cili dshiron t pastrohet nga xhunubllku t lan gojn dhe hundn.
P-163: Nse nuk sht e mundshme prdorim i i ujit, me ka mund t arrijm pastrtin? Prgjigje: Nse nuk sht e mundhsme prdorimi i ujit, pr shkak t mosgjetjes s tij apo pr shkak t dmtimit nse prdoret, ather prdorim tejemumim, duke prekur me dy duart dheun e pastr, pastaj me to frkon fytyrn dhe duart mes vete. Por, kjo sht e posame pr abdestin dhe pastrimin nga xhunubllku. E sa i prket pastrimit nga flliqsit, pr to nuk ka tejemum. Pa marr parasysh a sht ajo n trup, rroba apo vend. Sepse qllimi i pastrimit nga flliqsit sht mnjanimi konkret i asaj flliqsie, dhe nuk sht kusht q t bhet me nijet adhurimi. Mu pr kt, nse kjo flliqsi largohet rastsisht, ather ai vend sht i pastr. Sikur t bie shi mbi ndonj vend t flliqur apo rroba t flliqura dhe largohet flliqsia nga shiu, ather ai vend dhe ato rroba konsiderohen t pastra, edhe nse njeriu nuk e din se ka ndodh kjo.
Gj, q nuk sht tek abdesti dhe guslli, ato jan adhurime me t cilat njeriu afrohet tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe te kto dyja sht kusht nijeti. P-164: A i i cili gdhin xhunub, n koh t ftoht, a bn t merr tejemum ? Prgjigje: Kur t jet njeriu xhunub duhet t lahet, duke respektuar fjaln e All-llahut: Nse jeni xhunub, ather lahuni!. Nse nata sht e ftoht dhe nuk mundet t lahet me uj t ftoht, e ka obligim ta ngroh at uj nse ka mundsi, e nse nuk ka mundsi ta ngroh pr shkak t mosposedimit t ndonj mjeti pr ngrohje, n kt rast merr tejemum pr xhunubllkun dhe falet, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ..N qoft se jeni t sm ur, ose n ndonj udhtim , ose ndonjri prej jush vjen prej vendit t nevojs, ose keni kontaktuar me grat dhe nuk gjeni uj, ather msyne (merrni tejemum ) dheun e pastr dhe me t frkoni fytyrat dhe duart tuaja. All-llahu nuk dshiron t'ju sjell ndonj vshtirsi, por dshiron t'ju pastroj, t'ju plotsoj t mirn e Tij ndaj jush e q t'i falnderoheni. [el-Maide: 6]. Nse merr tejemum pr xhunubllk, ai me kt sht i pastr dhe me abdest prderisa nuk gjen uj, e kur t gjen uj, e ka obligim t lahet. Si sht vrtetuar n Sahihun e Buhariut nga hadithi i gjat i Imran: Ibn Husajnit (radijAllahu anhu) n t cilin hadith qndron se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pa nj njeri q nuk u falte bashk me njerzit dhe i tha: ka t pengoi? Tha: Jam xhunub dhe nuk ka uj. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha: Msyja dheut se ai t mjafton[1]. M von u erdhi uj, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i dha uj dhe i tha: Laju me kt. Kjo aludoi se ai i cili ka marurr tejemum, nse gjen uj e ka obligim t pastrohet me t, pa marr parasysh a ka marrur tejemum pr xhunubllk apo vetm pr abdest. Ai i cili merr tejemum pr xhunubllk, ai sht i pastr, prve nse bhet prap xhunub ose gjen uj. Duke u bazuar n kt, themi, nuk e prsrit tejemumin pr do koh t namazit, por, merr tejemum pas tejemumit pr xhunubllkun nse e prish abdestin ose bhet xhunub prsri. P-165: A sht kusht q toka prej ku m arrim tejemum t ket pluhur? Dhe ajeti: ...dhe nga ai frkoni fytyrat dhe duart tuaja... n fjaln nga ai (minhu), a ka argument pr kushtzim in e pluhurit?
___________________ [1] Buhariu [344]
Prgjigje: Mendimi i vrtet sht se nuk kushtzohet q toka nga e cila mirret abdest t ket pluhur, dhe tejemumin e ka n rregull pa marr parasysh se ajo tok a ka pluhur apo jo. Nga ktu themi se nse bie shi, njeriu i bie toks me duart e tij dhe e frkon fytyrn dhe duart e tij, edhepse n kt rast dheu nuk ka pluhur, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...ather msyne dheun e pastr dhe nga ai frkoni fytyrat dhe duart tuaja...; dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me shokt e tij udhtonin ndonjher npr vende ku nuk kishte gj prve rrs, npr ato vende binte shi e ata mirrnin tejemum ashtu si i ka urdhruar All-llahu (subhanehu ue teala). Mendimi i vrtet sht se ai i cili merr tejemum mbi tok, tejemumi i tij sht n rregull, pa marr parasysh a ka pluhur mbi t apo jo. E sa i prket ajetit: ...dhe nga ai frkoni fytyrat dhe duart tuaja...; fjala minhu- nga ai ka pr qllim fillimin e cakut e nuk sht pr pjestim. Poashtu sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se ka fryr n duart e tij pasiq ka prekur tokn pr tejemum.[1]
P-166: Nj t smurit, t cilit nuk i mundsohet dheu, a lejohet t merr abdest n mur ose shtrat apo jo? Prgjigje: Muri bhet nga rra e pastr, nse muri sht i ndrtuar nga dheu, pa marr parasysh a sht prej gurve apo qerpive, ather i lejohet t merr tejemum nga ky mur, e nse muri sht i veshur me drrasa apo i lyer me boj, n kt rast, nse mbi mur ka dh (pluhur), mundet t merr tejemum dhe nuk ka gj, sht njsoj sikur ai q merr tejemum nga toka, sepse dheu sht lnd e toks. E nse mbi t nuk ka dh, kjo nuk ka t bj me rrn assesi, andaj, nuk lejohet t merr tejemum mbi kt. E sa i prket shtratit themi: Nse mbi t ka pluhur, le t merr tejemum, e nse nuk ka, ather nuk i lejohet t merr tejemum mbi at shtrat, sepse ajo nuk sht nga rra.
P-167: Nse urina e fmijs s vogl bie n rrob, ka duhet t bjm? Prgjigje: E vrteta n kt shtje sht se urina e djalit i cili ende ushqehet me qumsht sht flliqsi e leht, pr pastrimin nga urina e tij mjafton sprkatja, d.m.th. ta prshkoj me uj tr vendin e lagur me urin duke mos e frkuar e as shtrydhur.
___________________ [1] Buhariu [338]
E kjo, nga shkaku se sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) njher ia kan sjellur nj djal t vogl dhe e vndoi n prehrin e tij, e ai urinoi mbi Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem). Pastaj Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) krkoi uj dhe ia gjuajti vendit t lagur me urin por nuk e lau.[1] E sa i prket urins s vajzs s vogl, duhet t lahet patjetr urina e saj, sepse esenca sht se urina sht flliqsi dhe patjetr duhet t lahet. Por, pr djalin e vogl, pam se kishte prjashtim, ngase n kt aludoi rasti i prmendur.
P-168: Nj gruas e cila i ka mbi pesdhjet vjet i vie nj gjak n formn e njohur dhe nj gruas tjetr e cila poashtu ka mbi pesdhjet vjet i vie nj gjak jo n formn e njohur, por i vie sufre[2] ose kudre[3]? Prgjigje: Asaj, t cils i vie gjaku n formn e njohur, kjo sipas mendimit t vrtet konsiderohet hajz (menstruacion), sepse paraqitja e hajzit nuk sht i prkufizuar me vjet. Andaj, t gjitha dispozitat e hajzit vlejn edhe pr kt, si jan mosfalja e namazit, mosagjrimi, largimi nga marrdhniet intime, pastrimi (guslli) pas ndrprerjes s gjakut, kompenzimi i agjrimit etj. E sa i prket asaj t cils i vie sufre dhe kudre, themi: nse sufre-ja dhe kudre-ja i vijn n orarin e hajzit, ather sht hajz. E nse nuk i vijn n orarin e hajzit t saj, ather nuk sht hajz. E nse gjaku i saj sht gjak i hajzit t njohur, mirpo nuk ka ardhur para orarit ose pas, kjo nuk ndikon gj, por fillon praktikimin e dispozitave t hajzit dhe lahet kur ti ndrprehet gjaku. E gjith kjo sht sipas mendimit t vrtet, se paraqitja e hajzit nuk sht e prkufizuar me vjet. Ndrsa sipas medhhebit (hanbelij) nuk ka hajz pas mbushjes s pesdhjet viteve, edhe nse gjaku sht i zi, i rndomt. Ashtuq ajo duhet t falet dhe agjroj dhe nuk duhet t lahet kur ti ndrpritet gjaku. Mirpo, ky mendim nuk sht i vrtet.
___________________ [1] Buhariu [223] dhe Muslimi [286] [2] Sufre sht lng i verdh, sikur ai i plagve. (sh.p.) [3] Kudre sht lng i przier me ngjyr t kuqe, ndonjher me gjak t ngjizur q i ngjan qelbit. (sh.p.)
P-169: Gjaku i cili del nga gruaja shtatzn, a sht hajz? Prgjigje: Gruaja gjat shtatznis nuk ka hajz si ka thn Imam Ahmedi (rahimehullah)- bile, grat shtatznin e kuptojn me ndrprerjen e hajzit. Hajzin si kan thn dijetart- e ka krijuar All-llahu pr ta ushqyer foshnjn n mitrn e nns, andaj, kur fillon shtatznia, ndrpriteThajzi. Mirpo, te disa gra, hajzi vazhdon t paraqitet sikurse edhe para shtatznis. Pr kt thuhet se hajzi i saj sht hajz i rregullt sepse hajzi i saj ka vazhduar dhe nuk sht ndikuar aspak nga shtatznia. Ky hajz ia ndalon ksaj grua do gj q ia ndalon edhe hajzi i rndomt, e obligon me gjithka q e obligon hajzi i rndomt dhe e liron nga do obligim, nga i cili obligime liron edhe hajzi i rndomt. Realitet sht se gjaku i cili del nga gruaja shtatzn, sht dy lloj: Lloji i par: Lloj pr t cilin gjykohet se sht hajz, e ai sht hajzi i cili vazhdon t paraqitet sikurse para shtatznis; se kjo sht argument se shtatznia nuk ka ndikuar gj, andaj quhet hajz. Lloji i dyt: Gjak i cili i rastis gruas shtatzne, pr shkak t ndonj ndodhie, mbajtje t dikaje apo rnie prej dikund apo di tjetr. Ky gjak nuk sht hajz por sht gjak i veneve (demuirk). E ky lloj, nuk e ndalon nga namazi e as agjrimi. Ajo sht e pastr.
P-170: A ka prkufizim me dit pr m inim um in dhe m aksim um in e kohzgjatjes s hajzit? Prgjigje: Nuk ka prkufizim kohzgjatja e hajzit, as minimumi e as maksimumi sipas mendimit t vrtet, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: T pyesin ty pr menstruacionin (hajdin). Thuaj: Ajo sht gjendje e neveritur, andaj largohuni prej grave gjat menstruacionit dhe mos iu afroni atyre (pr m ardhnie) derisa t pastrohen. [el-Bekare: 222]. All-llahu (subhanehu ue teala) n kt ajet ndalimin nuk e ka prkufizuar me dit t caktuara, por e ka prkufizuar me pastrimin. Kjo argumenton se shkaku i dispozitave t hajzit sht hajzi, kur sht prezent dhe kur nuk sht. Kur t paraqitet hajzi, paraqiten edhe dispozitat, dhe kur t pastrohet, mnjanohen edhe dispozitat.
Pastaj, pr prkufizimin me dit nuk ekziston ndonj argument, edhepse nevoja krkon sqarimin e tij. E sikur prkufizimi me mosh dhe me kohzgjatje t ishte i caktuar, i vrtetuar n sheriat, ather do t sihte sqaruar me argumente nga Kur'ani apo sunneti i Resulullllahut (salAllahu alejhi ue selem). Duke u bazuar n kt, themi se doher q t sheh gruaja gjakun e njohur te grat se sht gjak i hajzit, ai sht gjak i hajzit duke mos e caktuar at me ndonj koh t posame. Prve nse ai gjak vazhdon t del dhe nuk ndrpritet asnjher ose ndrpritet pr nj moment t shkurtr, nj dit apo dy dit n muaj, ather themi se ky gjak sht gjak i istihads.[1]
P-171: Nse nj grua prdor ndonj ila, me t cilin shkakton daljen e gjakut t hajzit dhe pastaj e l namazin, a duhet ti kompenzon kto namaze apo jo? Prgjigje: Nuk duhet ti kompenzon gruaja ato namaze, nse ajo vet e shkakton daljen e gjakut t hajzit. Sepse hajzi sht gjak, kur t paraqitet, paraqiten edhe dispozitat. Sikurse, nse merr barra pr ndrprerjen e hajzit dhe nuk i vie hajzi, ajo duhet t falet dhe t agjroj dhe nuk duhet t komenzon agjrimin, sepse ajo nuk sht n hajz. Pra, dispozitat vijn sbashku me shkakun, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: T pyesin ty pr menstruacionin (hajdin). Thuaj: Ajo sht e neveritur, d.m.th. kurdo q paraqitet kjo e neveritur, paraqiten edhe dispozitat e saj. E kur nuk ekziston ajo, nuk ekzistojn as dispozitat lidhur me t.
P-172: A i lejohet gruas gjat hajzit t lexoj Kur'an? Prgjigje: I lejohet gjat hajzit t lexon Kur'an n rast nevoje, si p.sh. nse sht msuese- lexon Kur'anin pr ti msuar nxnsit, nse sht nxnse- lexon Kur'an pr t msuar apo sht duke i msuar fmijt e saj, t vegjl apo t mdhenj, duke e lexuar ajetin parAtyre. Me rndsi, nse i bie nevoja gruas gjat hajzit q t lexon Kur'an, i lejohet dhe nuk prish gj.
____________________ [1] Istihada sht: derdhje e gjakut t vens n pjesn grykore t mitrs pr shkak t ndonj dmtimi. (sh.p.)
Poashtu edhe nse ka frik se do t harroj at q din prmendsh nga Kur'ani, dhe e lexon n vehte, edhe kjo nuk prish pun aspak duke qen n hajz. Bile disa dijetar thon se lejohet pr gruan q sht n hajz t lexon Kur'an edhe nse nuk ka nevoj. T tjer kan thn: E ka t ndaluar leximin e Kur'anit edhe nse ka nevoj. Pra, ka tre mendime, ajo q mendoj se duhet t thuhet sht: Nse ka nevoj pr leximin e Kur'anit pr tua msuar t tjerve, pr t msuar pr vete apo nga frika e harress, ather nuk prish pun nse lexon.
P-173: Nse nj gruas i paqartsohet gjaku dhe nuk mund t dallon a sht gjak i hajzit, istihads apo gjak tjetr, si ka duhet ta llogarit at gjak? Prgjigje: E njohur sht se gjaku i cili del nga femra sht gjak i hajzit, prve nse ka di q aludon se sht gjak i istihads. Duke u nisur nga kjo, ajo duhet ta llogarit si gjak t hajzit prderisa nuk bindet se sht gjak i istihads. P-174: Nse hajzi i vjen ndonj gruas pas hyrjes s kohs s namazit, si sht shtja? Si dhe a duhet ti kom penzoj namazet q nuk i ka falur gjat hajzit? Prgjigje: Nse hajzi i vie ndonjrs pas hyrjes s kohs s namazit, si p.sh. t vij hajzi pas hyrjes s kohs s dreks, kjo grua, pasiq t pastrohet duhet ta kompenzoj kt namaz, nj pjes t t cilit e ka arritur duke qen e pastr, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...namazi sht obligim pr besimtart n koh t caktuar. [enNisa: 103]. Ndrsa nuk duhet ti kompenzoj namazet gjat periudhs s hajzit, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n nj hadith t gjat ka thn: ...dihet se kur ti vij hajzi, ajo nuk falet e as nuk agjron....[1] Dijetart kan mendim t njzshm se ajo nuk duhet ti kompenzoj ato namaze q i kan ikur gjat periudhs s hajzit. E kur pastrohet, dhe prej kohs s namazit t ksaj kohe ka mbetur aq koh sa pr t falur nj rekat ose me tepr, ajo duhet ta fal kt namaz, n kohn e t cilit sht pastruar, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush arrin nj rekat t iqindis para perndimit t diellit, ai e ka arritur kohn e iqindis.[2]
____________________ [1] Buhariu [304] [2] Muslimi [608]
Nse pastrohet n koh t iqindis apo para lindjes s diellit, dhe n kto koh ka mbetur aq sa pr tu falur nj rekat ose m tepr, ajo duhet ta fal iqindin n rastin e par dhe sabahun n rastin e dyt. P-175: Nj gruas hajzi zakonisht i ka zgjatur gjasht dit, pastaj i jan shtuar ditt? Prgjigje: Nse hajzi i ksaj grua zakonisht ka zgjatur gjasht dit, e m pas i jan shtuar ditt, i jan br nnt dit, dhjet apo njmbdhjet, ajo duhet t vazhdoj t mos falet derisa t pastrohet. E kjo, nga shkaku se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk e ka prkufizuar hajzin me ndonj koh t caktuar. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: T pyesin ty pr menstruacionin (hajdin). Thuaj: Ajo sht e neveritur. [el-Bekare: 222]. Kurdo q sht prezent ky gjak, ajo grua konsiderohet n hajz derisa t pastrohet dhe t lahet e pastaj mundet t falet. Poashtu edhe nse n muajin e ardhshm hajzi i zgjat m pak sesa zakonisht, ajo duhet t lahet edhepse ka zgjatur m shkurt kt her. Me rndsi sht ta dij gruaja se kurdo q ka hajz, ajo nuk duhet t falet, pa marr parasysh a sht n pajtim me orarin e saj t zakonshm, apo sht m pak ose m shum. Kur t pastrohet ather mund t falet. P-176: Nse nj gruas i vie cikli m ujor, pastaj pastrohet, merr gusll dhe pasiq t fal namazin nnt dit, prsri i paraqitet gjak dhe rrin tre dit duke mos e falur namazin. Pastaj pastrohet dhe fal namazin njm bdhjet dit me rend dhe tani i vie cikli m ujor i saj i zakonshm . A duhet ti prsris namazet q i ka falur n ato tre ditt apo duhet ta llogarit at si hajz? Prgjigje: Kurdo q t vij hajzi, ai sht hajz, pa marr parasysh se sa zgjat periudha mes ktij hajzi dhe hajzit t kaluar. Nse i vie hajzi, pastaj pastrohet dhe pas pes ditve, gjasht apo dhjet ditve i paraqiteThajzi prsri, ajo duhet t mos falet, sepse ajo sht hajz dhe kshtu sht gjithmon. doher q pastrohet e m pas i vie hajzi, ajo e ka obligim t mos falet. Nse gjaku i vazhdon prgjithmon, ose ndrprehet nj periudh shum t shkurt, ather kjo sht istihada.
N kt rast ajo nuk duhet ta fal namazin vetm aq dit sa i ka zgjatur hajzi zakonisht n orarin e saj t mparshm. P-177: sht dispozita pr lngun e verdh i cili del nga fem ra dy dit para hajzit? Prgjigje: Nse ky lng sht i verdh para se ti vij hajzi, kjo nuk sht gj. Pr kt bazohemi n fjaln e Ummi Atijjes (radijAllahu anha): Sufren dhe kudren, nuk i konsideronim gj[1], kt e transmeton Buhariu, e n transmetimin e Ebu Davudit: Pasiq u pastronim (nga hajzi), sufren dhe kudren nuk i konsideronim gj.[2] Nse ky lng i verdh sht para hajzit, e kur t vij hajzi, ky lng ndrprehet, n kt rast kjo nuk sht gj. Mirpo nse e din se ky lng i verdh doher i paraprin hajzit, ajo duhet t rrin dhe t mos falet, derisa t pastrohet. P-178: sht dispozita pr sufren dhe kudren q ndodhin pas pastrim it nga hajzi? Prgjigje: Problemet e grave rreth hajzit jan det pa bregdet, e prej shkaqeve t tyre jan prdorimi i atyre hapave pr pengimin e shtatznis dhe hajzit. Probleme t ktilla m par nuk kan qen t njohura pr njerzit. E vrtet sht se shtjet e grave kan qen problematike q kur ekziston gruaja, mirpo shtimi i atyre problematikave deri n kt mas saq ndonjher rnd sht t zgjidhen ato problematika, sht pr keqardhje. Porse rregulli i prgjithshm thot: Nse fem ra pastrohet nga hajzi dhe e sheh pastrtin e qart, me pastrtin kam pr qllim: derisa t sheh femra at ujin e bardh pas hajzit- ather kado q t sheh prej lngjeve, sufre, kudre, ndonj lagshti, t gjitha kto nuk jan hajz. Nuk duhet ta l namazin, as agjrimin e as nuk i ndalohen marrdhniet e burrit t saj me t, sepse kjo nuk sht hajz. Ummu Atijja (radijAllahu anha) ka thn: Sufren dhe kudren, nuk i konsideronim gj, kt e transmeton Buhariu, e n transmetimin e Ebu Davudit shtohet edhe fjala: Pasiq u pastronim (nga hajzi).... Zinxhiri i ktij transmetimi sht i vrtet. Duke u nisur nga kjo themi: kado q t ndodh pas pastrimit t qart prej gjrave t
____________________ [1] Buhariu [326] [2] Ebu Davudi [307]
atilla, nuk kan kurrfar ndikimi te femra. Nuk e pengojn nga namazi, agjrimi dhe marrdhniet me burrin e saj. Mirpo duhet t mos ngutet, prderisa nuk e sheh pastrimin, sepse disa gra, kur t vrejn paksimin e gjakut, shpejtojn t marrin gusll para se t shohin pastrimin. Mu pr kt edhe grat e shokve t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) shkonin te Ajsheja (radijAllahu anha) dhe ia tregonin pambukun n t cilin kishte sufre, e ajo thonte: perderisa nuk e shihni ujin e bardh.[1] P-179: A lejohet prdorim i i hapave pr pengimin e hajzit? Prgjigje: Nuk prish pun prdorimi i hapave pr pengimin e hajzit, nse kto nuk e dmtojn shndetin e saj, me kusht q burri i saj tia lejon kt. Mirpo, aq sa jam i informuar, e di se kto hapa e dmtojn femrn dhe dihet se dalja e gjakut t hajzit sht dalje natyrore, e gjja natyrore nse pengohet nga koha e saj, patjetr t ket ndonj dmtim t trupit pr shkak t pengimit t saj. Poashtu prej gjrave jo t mira n prdorimin e ktyre hapave sht edhe ajo se ato ia prishin orarin e ciklit mujor dhe i przihen gjrat pastaj. sht e dyshimt dhe me hamendje rreth namazit t saj, marrdhnieve me burrin e saj etj. Pr kt, un nuk them se jan haram, por nuk dshiroj q femra ti prdor ato, nga frika e dmtimit t saj. Them: Femra duhet t knaqet me at q ia ka caktuar All-llahu (subhanehu ue teala). N haxhin q e bri Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur hyri n dhom tek Ajsheja (radijAllahu anha) dhe e pa duke qar e vetmse kishte filluar umren ajo- i tha: ke, si duket t paska ardhur hajzi? tha: Po. Tha: Kjo sht dika q All-llahu ua ka caktuar bijave t Ademit.[2] Andaj, femra duhet t duroj dhe t shpreson shprblimin e All-llahut, kur nuk ka mundsi t agjron dhe t falet, le ta dij se dera e prkujtimit t All-llahut sht e el doher elhmadu lila-. Mund ta prmend All-llahun (subhanehu ue teala) ta lvdon At, t jep sadaka, tu bn mir t tjerve me fjal dhe pun, e kjo sht prej punve m t mira. P-180: Nse gjaku i lehonis vazhdon t del edhe pas katrdhjet ditve, a duhet t falet
____________________ [1] Transmeton Buhariu n kapitullin e hajzit. [2] Buhariu [294] dhe Muslim [1211] [120]
dhe t agjroj? Prgjigje: Grave lehone, nse vazhdon t del gjaku edhe pas katrdhjet ditve, duke mos ndryshuar, nse kto dit qllojn me nj dat me datn e hajzit t zakonshm q ka patur m par, ather sht hajz. E nse nuk qllojn me nj dat, pr kt dijetart jan ndar n medime: Disa prej tyre kan thn: Lahet pastaj falet dhe agjron edhe nse i rrjedh gjaku, sepse ajo n kt rast konsiderohet mustehada. E t tjert kan thn: Ajo mbetet si lehon derisa ti prmbush gjashtdhjet dit, sepse ka ndodhur q disa gra t ken lehonin deri n gjashtdhjet dit, kjo sht realitet sepse ka mjaft gra q kan pasur lehoni t atill. Duke u bazuar n kt, themi se ajo mbetet si lehon derisa ti prmbush gjashtdhjet dit. Nse edhe pas ksaj i vazhdon, ather n orarin e hajzit q ka patur m par ajo konsiderohet si n hajz, ndrsa jasht orarit t hajzit konsiderohet si mustehada. P-181: Nse gruaja lehone pastrohet para plotsim it t katrdhjet ditve, a i lejohen m arrdhniet intime me burrin e saj? Dhe nse i kthehet gjaku pas katrdhjet ditve, ka duhet t bj? Prgjigje: Grat lehone (n nifas) nuk kan t drejt t bjn marrdhnie intime, e nse pastrohet brenda katrdhjet ditve, ajo e ka obligim t falet dhe namazin e ka n rregull si dhe i lejohen marrdhniet intime me burrin e saj, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) pr hajzin thot: T pyesin ty pr menstruacionin (hajdin). Thuaj: Ajo sht e neveritur, andaj largohuni prej grave gjat menstruacionit dhe mos iu afroni atyre (pr m ardhnie) derisa t pastrohen. E kur t pastrohen, ather afrohuni atyre ashtu si u ka lejuar All-llahu.... [Bekare: 222]. Pasiq e neveritura ende sht prezente, gjaku n kt rast, ather nuk lejohen marrdhniet intime, e nse pastrohet nga gjaku, ather i lejohen. Ashtu si e ka obligim q t falet dhe ashtu si i lejohen t gjitha gjrat q i ka pasur t ndaluara gjat lehonis, ashtu edhe marrdhniet intime i lejohen. Porse duhet t duroj dhe t mos bj marrdhnie intime, ngase ka mundsi q gjaku t kthehet nga shkaku i marrdhnieve intime, le t pres derisa ti plotsoj katrdhjet dit, mirpo lejohet edhe para plotsimit t ditve. Ndrsa, nse vren gjak pas katrdhjet ditve dhe pasiq t pastrohet, ai gjak konsiderohet gjak i hajzit e jo i nifasit.
Gjaku i hajzit sht i njohur te grat, andaj ather kur e vren at le ta dij se sht n hajz. E nse vazhdon dalja e gjakut dhe nuk ndrprehet prvese momente t shkurtra, ather ajo sht mustehada, dhe ather fillon llogaritjen sipas orarit q ka pasur m par. Ato dit q jan brenda orarit, n ato dit nuk falet, e ditt q jan m tepr sesa orari q ka pasur m par, ajo lahet dhe e fal namazin. All-llahu e din m s miri. P-182: Nse gruaja aborton n muajin e tret, a duhet t falet apo jo? Prgjigje: sht e njohur te dijetart se gruaja e cila aborton n muajin e tret, ajo nuk duhet t falet. Sepse gruaja e cila aborton foshnjn, n t cilin dallohet formimi i tij si njeri, gjaku q del nga ajo grua sht gjak i lehonis dhe nuk duhet t falet. Dijetart kan thn: Mundet t vrehet formimi i foshnjs kur t plotsohen tetdhjet e nj dit, e kjo sht m pak se tre muaj. Pra, nse sht e sigurt se e ka abortuar foshnjn n muajin e tret, ai gjak q del sht gjak i nifasit. E nse aborti sht para tetdhjet ditve, ather gjaku q del sht gjak i parregullt, dhe nuk duhet ta l namazin pr shkak t tij. Ajo q e bn kt pyetje duhet t kujtohet mir a e ka br abortin para tetdhjet ditve. Nse ka ndodhur ashtu, ather duhet ti kompenzoj namazet q nuk i ka falur. Nse nuk e din se sa namaze i ka ln, ather le t mundohet sinqerisht t llogarit n at mnyr si sht m e sigurt. P-183: Gruan t ciln e godit ndonj gjakderdhje[1], si duhet t falet? Dhe kur agjron? Prgjigje: Gruan t ciln e ka goditur nj gjak i atill, ajo duhet ta l namazin dhe agjrimin aq dit sa i ka zgjatur cikli mujor para se ti ndodh kjo. Nse orari i ciklit mujor t saj ka qen n fillim t do muaji dhe ka zgjatur gjasht dit pr shembull, ather n fillim t do muaji ajo nuk falet e as nuk agjron derisa ti
___________________ [1] Gjakderdhje q e godet pr shkak t ndonj smundje apo dm tim i direkt, dhe zgjat nj koh t gjat. (sh.p.)
plotsoj gjasht dit, e kur ti plotsoj gjasht dit, ather lahet dhe fillon namazin dhe agjrimin. Mnyra e faljes s namazit pr kt grua sht ashtuq ajo t lan mir organin gjenital t saj, ta fashoj dhe t merr abdest. Kt e bn n kohn e namazit farz, nuk e bn para hyrjes s kohs, por pas hyrjes s kohs, e pastaj falet. T njjtn gj e bn edhe nse don t fal namaz vullnetar n koh tjera pos kohve t farzeve. N kt gjendje, duke marrur parasysh mundimin e saj, i lejohet q t bashkoj namazin e dreks me t iqindis ose t kundrtn dhe namazin e akshamit me t jacis dhe t kundrtn. Ashtuq t bj njher pun pr dy namazet, drek dhe iqindi; dhe njher pun pr dy namazet, aksham dhe jaci. All-llahu na dhasht sukses. P-184: sht hukmi i namazit dhe kush e ka obligim at? Prgjigje: Namazi sht prej shtyllave m t forta t Islamit, bile ai sht shtylla e dyt pas dshmive, sht prej punve m t obliguara t gjymtyrve, sht shtyll e Islamit, si ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): Shtylla e tij sht namazi[1], d.m.th. e Islamit. All-llahu (subhanehu ue teala) ia caktoi si obligim namazin t drguarit t Tij n vendin m t lart ku ka arritur njeriu, n natn m t ndershme pr Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) dhe pa asnj ndrmjetsues. Ia ka br obligim faljen e namazit pesdhjet her n dit, por All-llahu (subhanehu ue teala) ia lehtsoi robrve t vet derisa i bri pes namaze pr tu falur, por sa pesdhjet t shprblyera. Kjo aludon n rndsin e namazit dhe n dashurin e All-llahut pr t. sht ibadet i cili meriton q njeriu ti kushtoj nj koh t gjat nga koha e tij. Pr at se sht obligim falja e tij ka dshmuar Kur'ani, sunneti dhe Ixhmai (njzshmria) i muslimanve: N Kur'an All-llahu (subhanehu ue teala) thot: E kur qetsoheni, ather faleni namazin n mnyr t rregullt, pse namazi sht obligim n koh t caktuar pr besimtart. [en-Nisa: 103].
___________________ [1] Transmeton Imam Ahmedi [5/231]; Tirmidhiu [2616]; Nesaiu [11394] dhe Ibn Maxhe [3973] dhe Tirmidhiu ka thn: Hadithi sht hasen sahih.
E Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur e drgoi Muadh ibn Xhebelin n Jemen e porositi: Msoji ata se All-llahu ua ka br t obliguar pes namaze gjat nats dhe dits.[1] Dhe muslimant kan qndrim t njzshm pr obligimin e tij. Mu pr kt dijetart kan thn: Nse njeriu e mohon t obliguarit e pes namazeve apo njrn prej tyre, ai sht kafir, refuzues i Islamit, sht hallall gjaku dhe pasuria e tij, prve nse pendohet tek All-llahu (subhanehu ue teala). Kjo sht kshtu nse nuk sht i ri n Islam dhe nuk din gj rreth ligjeve t Islamit, n kt rast arsyetohet pr shkak t padituris dhe i sqarohet se nuk lejohet kjo gj, nse kmbngul n qndrimet e tij ather ai sht kafir. Namazi sht obligim pr do musliman, t rritur dhe t menur, mashkull qoft apo femr. Musliman, e kundrta: kafir, e kafiri nuk e ka obligim namazin, d.m.th. nuk e ka obligim t falet prderisa sht kafir e as ti kompenzon namazet, nse e pranon Islamin, ai pr kt do t dnohet n ditn e kijametit. Ja si e ka prshkruar All-llahu (subhanehu ue teala): Prve atyre t djathtve. Q jan n Xhennete e i bjn pyetje njri-tjetrit, prkitazi me kriminelt (e u thon): ka u solli juve n Sekar?. Ata thon: Nuk kem i qen prej atyre q faleshin (q bnin namaz); Nuk kem i qen q ushqyenim t varfrit; Dhe kem i qen q prziheshim me t tjert n pun t kota. Dhe kem i qen q nuk e besonim ditn e gjykimit. [el-Muddeththir: 39-46]. Pra, fjala e tyre: Nuk kem i qen prej atyre q faleshin aludon n at se do t dnohen pr lnien e namazit edhepse jan kafira dhe nuk besojn ditn e kijametit. I rritur sht ai i cili ka arritur nj nga shenjat e pubertetit, e ato jan tri pr meshkujt ndrsa katr pr femrat: Nj: Mbushja e pesmbdhjet viteve. Dy: Dalja e sperms te meshkujt me knaqsi dhe di t ngjashme te femrat, qoft i zgjuar apo n gjum. Tre: Rritja e qimeve rreth organit gjenital, kto tri shenja jan pr meshkujt dhe femrat. Te femrat ka edhe nj shenj me tepr sesa kto tri, ajo sht hajzi. Pra, hajzi sht prej shenjave t pubertetit.
______________________ [1] Buhariu [1395] dhe Muslimi n kapitullin e Imanit, kreu: thirrja n dy dshmit dhe ligjet e Islamit.
I menur, e kundrta: I mendur, ai i cili nuk ka mend. Ktu mund t bjn pjes ai plak ose plak, t cilt i ka kapluar pleqria deri n at mas saq kan humbur aftsin pr dallim, n kt rast, kta nuk e kan obligim namazin, sepse nuk kan mend faktikisht. Ndrsa hajzi dhe nifasi jan prej gjrave q pengojn obligimin e namazit. Kur t ket hajz ose nifas, ather ajo grua nuk e ka obligim namazin, sepse Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: ...dihet se kur ti vij hajzi, ajo nuk falet e as nuk agjron....[1] P-185: A i q hum b mem orin dhe i alivanosuri, a jan t obliguar me obligimet e sheriatit? Prgjigje: All-llahu (subhanehu ue teala) e ka obliguar njeriun me ibadete, prderisa sht i aft pr t, ashtuq t jet i menur q i kupton gjrat, ndrsa ai q nuk ka mend, pr t nuk ka obligime. Nuk ka obligime pr t mendurin, pr fmijn i cili ende nuk i dallon shum gjra, bile as pr at fmij i cili nuk ka arritur pubertetin. Kjo sht prej Mshirs s All-llahut (subhanehu ue teala). E njjta gj sht edhe me t trbuarin, t cilin e ka goditur ndonj smundje n mendje por nuk ka arritur deri n shkalln e t mendurit, poashtu edhe plaku i cili ka humbur memorin e tij, ky nuk e ka obligim as namazin e as agjrimin. Sepse ai i cili e humb memorin, shtja e tij sht si shtja e fmis, i cili nuk i dallon gjrat. Pr kt shkak, ky lirohet nga obligimet e sheriatit. Ndrsa obligimet lidhur me pasurin nuk bijn, por jan obligimedhe pr at q e humb memorin. Shembull: zekati sht obligim pr t, sht obligim pr at i cili kujdeset pr t q t jep zekatin nga pasuria e ktij, sepse t obliguarit e zekatit ka t bj me pasurin e jo me vet njeriun. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Merr prej pasuris s tyre lmosh q t'i pastrosh me t dhe t'u shtosh.... [et-Teube: 103]. Pra, ka thn: Merr prej pasuris s tyre e nuk ka thn: ..prej tyre... dhe Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) kur Muadh ibn Xhebelin e drgoi n Jemen i tha: Msoji se All-llahu i ka obliguar me lmosh nga pasuria q kan, e cila mirret
______________________ [1] Buhariu [304]
prej t pasurve t tyre dhe u jipet t varfurve t tyre.[1] Sipas ksaj e kuptuam se obligimet lidhur me pasurin nuk bijn pr at q humb memorin, ndrsa obligimet trupore sikur namazi, pastrimi dhe agjrimi bijn pr njerzit si ky, sepse ky nuk ka mend. E kush e humb vetdijen pr shkak t alivanosjes nga smundja apo di tjetr, ai nuk e ka obligim namazin sipas mendimit t shumics s dijetarve. Nse dikush mbetet i alivanosur nj apo dy dit, nuk duhet ti kompenzoj namazet e lshuara, sepse nuk ka qen me mend dhe nuk ka qen sikur ai njeri q sht n gjum, pr t cilin Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: K e z gjumi pr namaz apo e harron at, le ta fal n momentin kur i kujtohet.[2] Ai q sht n gjum mund t percepton d.m.th. mundet t zgjohet nga gjumi kur e trazon dika. Ndrsa i alivanosuri nuk mundet t zgjohet nse e thirr dikush, kjo sht kshtu pr at q alivanoset pa ndonj shkak t dukshm. Ndrsa ai q alivanoset pr ndonj shkak, sikur ai q alivanoset me anestezion apo di t ngjashme, ai duhet ti kompenzoj namazet q nuk i ka falur gjat alivanosjes. All-llahu e din m s miri. P-186: Ka nj njeri i cili q para dy muajve ka hum bur perceptim in, nuk ndien gj, ashtuq nuk falet e as nuk e ka agjruar Ramazanin, ka duhet t bj? Prgjigje: Ai nuk ka obligim asgj pr shkak t humbjes s shqisave, mirpo nse Allllahu (subhanehu ue teala) prsri ia kthen ato shqisa, ather ai duhet ta kompenzoj agjrimin e Ramazanit. E nse vdes dhe nuk i kthehet perceptimi, nuk i mbetet borxh asgj. Prve nse sht prej atyre t cilt jan me arsye t vazhdueshme, sikur pleqt dhe t tjer, pr kta e kan obligim kujdestart e tyre q t ushqejn pr do dit nga nj t varfur. Ndrsa pr kompenzimin e namazit, dijetart kan dy mendime: I pari: Mendimi i shumics sht se nuk duhet t kompenzoj, sepse Ibn Omeri (radijAllahu anhu) u alivanos njher nj dit t plot dhe nuk i kompenzoi namazet e
____________________ [1] Buhariu [1395] dhe Muslimi n kapitullin e Imanit, kreu: thirrja n dy dshmit dhe ligjet e Islamit. [2] Buhariu n kapitullin: Koht e namazeve; kreu: Kush harron faljen e namazit, le ta fal kur ti bie ndrmend; dhe Muslimi n kapitullin: Xhamit; [23]
lshuara. I dyti: Thon se duhet ti kompenzoj, ky mendimsht i dijetarve t vonshm t medhhebiThanbelij. N librin el-Insaf qndron: Kjo sht prej gjrave t dalluara t medhhebit dhe sht e transmetuar nga Ammar ibn Jasiri (radijAllahu anhu) se ai sht alivanosur tre dit dhe i ka kompenzuar namazet e lshuara.[1] Kjo u shkrua m: 24/2/1394H P-187: A i lejohet njeriut ta vonon namazin pr shkak t plotsim it t ndonj prej kushteve t namazit, si sht nxjerrja e ujit nga pusi? Prgjigje: E vrteta sht se nuk lejohet vonimi i namazit nga koha e tij asnjher, ashtuq nse ka dro njeriu se do t kalon koha e namazit, ather ai falet ashtu si sht. Prve nse sht i sigurt se do ta plotson at kusht shpejt, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Namazi sht obligim pr besimtart n koh t caktuar. [enNisa: 103]. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka caktuar kohra t veanta pr do namaz, dhe kjo t jep t kuptosh se sht obligim respektimi i atyre kohve. Sikur t kishte qen e lejuar pritja pr plotsimin e kushteve, ather nuk do t ligjsoheshte tejemumi, sepse ka mundsi q njeriu t gjen uj pas nj kohe, dhe nuk ka dallim a e vonon pr nj koh t gjat apo pr nj moment t shkurt. N t dy rastet vonohet namazi nga koha e tij. Kt mendime prmban edhe Shejhul Islam Ibn Tejmiju (rahimehullah). P-188: Ai i cili rrin tr natn zgjuar, pastaj nuk mundet q ta fal sabahun pos pas kohs s vet, a i bhet kabull ky namaz? Dhe si sht puna me namazet tjera t cilat i fal n koh? Prgjigje: Vonimi i sabahut nga koha e vet, duke pasur mundsi ta fal n koh ngase ka mundsi q t flej hert-, ky namaz i ktij nuk pranohet. Ngase kur njeriu e vonon namazin nga koha e caktuar pa arsye dhe pastaj e fal, nuk i pranohet namazi, se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush punon nj vepr q nuk sht prej fes son, ajo sht e refuzuar.[2]
______________________ [1] Transmeton Imam Maliku [23]. [2] Muslimi [1718]
Ashtuq, ai i cili e vonon namazin nga koha e caktuar me qllim dhe pa arsye, ai vetmse ka vepruar nj vepr q nuk sht prej fes Islame dhe kjo vepr refuzohet. Por, mund t thot: Un jam n gjum, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) thn: K e z gjumi pr namaz apo e harron at, le ta fal n momentin i kujtohet.[1] Ne i themi: Nse ka mundsi q t flej hert dhe t zgjohet hert, apo t kurdis orn pr tu zgjuar, apo t porosit diknd q ta zgjoj dhe e vonon namazin duke i pasur kto mundsi, ather vonimi i tij konsiderohet qllimisht dhe nuk pranohet ai namaz. Ndrsa namazet tjera q i fal n koh ato jan t pranuara. Shfrytzoj rastin t them dy fjal: do musliman e ka obligim q ta adhuroj All-llahun n at mnyr si sht i knaqur Ai, sepse njeriu n kt jet sht krijuar vetm pr ta adhuruar All-llahun dhe njeriu nuk e din se kur mund ta befason vdekja. Pastaj shprngulet n botn e Ahiretit, n botn e shprblimeve dhe dnimeve, n t ciln bot nuk ka mundsi m q t veproj di, si ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): Kur t vdes njeriu, ndrpritet puna e tij, prpos prej tri gjrave: nse ka ln sadaka rrjedhse, dituri nga e cila prfitohet ose fmij t mir i cili lutet pr t.[2]
P-189: sht dispozita pr at i cili e vonon sabahun derisa t kaloj koha? Prgjigje: Kta t cilt e vonojn sabahun derisa t kaloj koha e sabahut, nse besojn se kjo sht e lejuar, kjo sht kufr. Ai i cili beson se lejohet vonimi i namazit derisa ti kaloj koha pa kurrfar arsye, ai sht kafir nga shkaku se kundrshton Kur'anin, sunnetin dhe ixhmain e muslimanve. E nse e ka mendimin se nuk lejohet kjo, dhe beson se ai me kt gjest sht mkatar, por ka t bj, e ka mundur epshi dhe gjumi i tij, ky person e ka obligim t pendohet tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe t mos veproj kshtu m. Dera e pendimit sht e hapur edhe pr jobesimtart m t mdhenj, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Thuaj: O robrit e Mi, t cilt e keni ngarkuar me shum gabime veten tuaj, mos e hum bni shpresn ndaj mshirs s All-llahut, pse Allllahu i fal t gjitha mkatet, Ai sht q shum fal dhe sht mshirues![ez-Zumer: 53].
______________________ [1] Buhariu n kapitullin: Koht e namazeve; kreu: Kush harron faljen e namazit, le ta fal kur ti bie ndrmend; dhe Muslimi n kapitullin: Xhamit; [23] [2] Muslimi, kapitulli: Vasijeti; kreu: Cilat shprblime mund ti arrijn njeriut pas vdekjes.
Ai i cili njeh kso njrz, duhet t shkoj dhe ti kshilloj e ti udhzoj n t mir. Nse pendohen, mir, nse jo, ather duhet t shkon dhe ti paraqes n organet kompetente pr kt gj, ashtuq ta liron vetveten nga prgjegjsia dhe organet kompetente ta edukojn kt person dhe t tjert si ky. All-llahu dhasht suksese. P-190: Nj njeri ia foli t bijn nj njeriut tjetr, por kur pyeti pr t, kuptoi se ai nuk falej, ai i pyeturi tha: InshaAll-llah, All-llahu e udhzon. Ai jipet ktij grua!? Prgjigje: Nse njeriu nuk e fal namazin me xhemat, ai sht mkatar ndaj All-llahut dhe kundrshtar i njzshmris s muslimanve se namazi me xhemat sht prej ibadeteve m me vler. Shejhul Islam Ibn Tejmiju (rahimehullah) n Mexhmuul Fetava v.23; fq.222 ka thn: Jan pajtuar dijetart se namazi me xhemat sht prej ibadeteve m t forta, prej respekteve m t madhruara dhe prej shenjave m t mdhaja t Islamit. Mirpo ky mkat, kt njeri nuk e nxjerr prej islamit, andaj lejohet q ta martojm me muslimane. Mirpo nse ka dikush q sht m i kapur n fe dhe moral t mir, do ti kishim dhn atij prparsi, edhe nse ka m pak pasuri dhe prejardhje m t ult. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Nse u vjen dikush me fen dhe moralin e t cilit jeni t knaqur, martoheni! than: O i drguar, mirpo nse ai...? tha: Nse u vjen dikush me fen dhe moralin e t cilit jeni t knaqur, martoheni! tre her. [Transmeton Tirmidhiu].[1] Poashtu sht vrtetuar n dy Sahiht dhe n libra tjer nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Gruaja martohet pr katr gjra: pr pasurin e saj, pr prejardhjen e saj, bukurin e saj dhe fen e saj, krko at q ka fe edhe nse mbetesh i varfur.[2] N kto dy hadithe ka argument se prej shkaqeve q m s shumti duhet t mirren parasysh sht feja dhe morali i burrit dhe i gruas. Prgjegjsi i femrs, i cili ka frik All-llahun dhe kujdeset pr prgjegjsit e tij duhet t kujdeset dhe ti merr parasysh udhzimet e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sepse ai pr kt do t prgjigjet n ditn e kijametit.
___________________ [1] Tirmidhiu [1085] dhe ka thn: Ky hadith sht hasen garib. Poashtu e transmeton edhe Ibn Maxheja [1967] dhe Hakimi [2/175]. [2] Buhariu n kapitullin e niqahut dhe Muslimi n kapitullin e dhnies gji, kreu: E plqyeshme sht t martohet gruaja q ka fe.
All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Dhe ditn kur (All-llahu) i thrret ata e u thot: far prgjigje u keni dhn t drguarve?. [el-Kasas: 65] Dhe ka thn: Ne patjetr do t marrim n prgjegjsi ata, t cilve u sht drguar (pejgamber), e do t'i m arrim n pyetje edhe t drguarit. Dhe duke e ditur mir Ne do t'u rrfejm atyre (pr at q punuan), se Ne nuk ishim q mungonim (ishim t pranishm ).[el-Araf: 6-7]. Nse ai njeri nuk falet as me xhemat e as vetm, ai sht kafir, i dalur nga Islami, e ka obligim t pendohet. Nse pendohet dhe fillon t falet, ai fal All-llahu (subhanehu ue teala) nse pendimi i tij ka qen i sinqert, nse jo, ather ai duhet t vritet si kafir, renegat. Nuk varroset te varret e muslimanve, nuk i lahet xhenazja, nuk vishet me qefin dhe nuk i falet namazi i xhenazes. Argument pr kufrin e tij jan tekstet nga Kur'ani dhe sunneti: Nga Kur'ani: Fjala e All-llahut: E pas tyre (t mirve) erdhn pasardhs t kqij, q e lan namazin e u dhan pas knaqsive, e m von do t hidhen n xhehenem . Me pjashtim t atij q pendohet dhe beson.... [Merjem: 59-60]. Fjalia: Me pjashtim t atij q pendohet dhe beson... sht argument se kur ai e l namazin dhe shkon pas knaqsive, nuk sht besimtar. Dhe ka thn: Po, nse ata pendohen, e falin namazin dhe e japing zeqatin, ather i keni vllezr n fe. [et-Teube: 11]. Kjo aludoi se vllazria n fe nuk sht me tjetr pos me faljen e namazit dhe dhnien e zeqatit, mirpo sunneti ka sqaruar se ai i cili nuk e jep zeqatin nuk sht kafir, nse e pranon si obligim. Ai nuk e jep sepse sht koprrac. Ashtuq mbetet falja e namazit si kusht pr tu vrtetuar vllezria fetare. Kjo argumenton se lnia namazit sht kufr sepse sbashku me t humbet edhe vllezria fetare. Nuk sht vetm mkat apo kufr i leht, sepse mkati dhe kufri i leht nuk e nxjerrin njeriun nga vllezria fetare, si ka thn All-llahu (subhanehu ue teala) lidhur me pajtimin e dy grupeve t besimtarve q luftojn njri-tjetrin: S'ka dyshim se besimtart jan vllezr, pra bni pajtim ndrm jet vllezrve tuaj. [el-Huxhurat: 11]. D.m.th. dy grupet q luftojn njra tjetrn nuk kan dalur prej vllezris fetare edhepse luftimi i besimtarit sht prej kufrit si sht vrtetuar n hadith t vrtet, t cilin e transmeton Buhariu dhe t tjer nga Ibn Mesudi (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu
(salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Fyerja e muslimanit sht mkat ndrsa luftimi i tij sht kufr. Ndrsa argumentet nga sunneti pr kufrin e lnsit t namazit, mund t cekim hadithin: Me t vrtet mes njeriut dhe mes shirkut dhe kufrit sht lnia e namazit[1]. [Transmeton Muslimi nga Xhabir ibn Abdullahi nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)]. Poashtu Burejde ibn Husajbi ka thn: Kam dgjuar Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke thn: Marrveshja mes neve dhe atyre (kafirave) sht namazi, kush e l at, ai ka br kufr[2]. [Transmetojn q t pestit: Imam Ahmedi dhe autort e Suneneve]. Poashtu tregon Ubade ibn Samiti (radijAllahu anhu) se ata i dhan bes Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) q mos ti kundrshtojn t part e tyre n asnj rast, prve nse shohin tek ata kufr t qart, pr t cilin kan argument nga All-llahu[3], d.m.th. mos ti kundrshtojn udhheqsit e tyre n gjrat q duhet t respektohen prve nse shohin tek ata kufr t qart, pr t ciln ka argument nga All-llahu (subhanehu ue teala). Nse e kuptove kt, ather lexoje hadithin q e transmeton Muslimi nga Ummu Selemja (radijAllahu anha) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Do t ket aso udhheqs te t cilt do t njihni gabime dhe do t ndaloni nga ato, kush e vren t keqen, nuk ka prgjegjsi (n nj transmetim: kush i urren ato t kqija, nuk ka prgjegjsi), dhe kush ndalon prej tyre, shpton. Mirpo mkat bn ai i cili knaqet dhe pason, than: A ti luftojm? Tha: Jo, prderisa falen.[4] U msua nga ky hadith se nse nuk falen ata, ather duhet t luftohen. N hadithin e Ubades tregohet se nuk lejohet kundrshtimi, e luftimi nuk lejohet n rend t par. Prve nse kan br kufr t qart pr t cilin kemi argument nga All-llahu (subhanehu ue teala). Nga kto dy hadithe kuptohet se lnia e namazit sht kufr i qart, pr t cilin ka argument nga All-llahu (subhanehu ue teala).
__________________ [1] Muslimi: kapitulli i besimit, kreu: Sqarim i se lejohet ti thuhet kafir atij q nuk falet. [2] Transmeton Imam Ahmedi [5/346]; Tirmidhiu [2621]; Nesaiu n kapitullin e namazit; kreu: dispozita e atij q e l namazin; Ibn Maxheja [1079] dhe Tirmidhiu ka thn: ky hadith sht hasen sahih garib. [3] Buhariu n kapitullin e fitneve, kreu: hadithet lidhur me fjaln e All-llahut: Ruajuni nga e keqja (nga dnimi) q nuk godet vetm ata q bn mizori prej jush. Dhe Muslimi n kapitullin e udhheqjes; kreu: sht obligim respektim i i udhheqsve prve n t ndaluar, dhe sht haram t respektohen n t ndaluar. [4] Muslimi n kapitullin e udhheqjes; kreu: sht obligim t ndalohen udhheqsit nga haram i dhe nuk duhet t luftohen prderisa falen.
Kto jan argumentet nga Kur'ani dhe sunneti se ai q e l namazin sht kafir dhe i dalur nga Islami, si sht treguar qart Poashtu n hadithin q transmeton Ebu Hatimi n sunenin e tij nga U bade ibn Samiti (radijAllahu anhu) i cili ka thn: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na kshilloi: Mos i bni shok All-llahut, dhe mos e lini namazin, sepse kush e l namazin me qllim, sht i dalur nga ummeti.[1] Ndrsa prej fjalve t transmetuara nga shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) jan: Omer ibn Hattabi (radijAllahu anhu) ka thn: Nuk ka Islam ai q e l namazin.[2] Abdullah ibn Shekiku (radijAllahu anhu) ka thn: Shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) asnj vepr t lnur nuk e konnsideronin kufr, pos namazit[3]. [Transmeton Tirmidhiu dhe Hakimi dhe thot se hadithi sht sahih sipas kushteve t Buhariut dhe Muslimit]. Ashtu si argumentojn argumentet tekstuale se lnia e namazit sht kufr, poashtu edhe argumentet logjikore e argumentojn t njjtn. Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thn: Secili q e konsideron t parndsishm namazin dhe e nnmon at, ai n realitet e konsideron t parndsishm Islamin dhe e nnmon at, ata kan hise n Islam aq sa kan hise n namaz, ata jan dashamirs t Islamit aq sa jan dashamirs t namazit. Ibn Kajjimi (rahimehullah) n librin es-Salat fq.400 ka thn: Nuk kmbngul n lnien e namazit vazhdimisht ai q beson se All-llahu ka urdhruar t falet, ngase sht e pamundshme nga natyrshmria q njeriu i cili beson bindshm se Allllahu e ka obliguar me pes namaze gjat nats dhe dits; dhe se pr lnien e tij, Ai dnon ashpr, dhe ai prapseprap ta l namazin. Kjo sht e pamundshme pa dyshim. Nuk e l namazin trsisht ai q beson se namazi sht farz, sepse besimin q e ka, ai do ta urdhron q t falet. E nse n zemr nuk ka di q e urdhron pr faljen e namazit, ather kuptohet se n zemrn e tij nuk ka besim. Andaj mos ia ve veshin atij i cili nuk dituri e as prvoj lidhur me dispozitat dhe veprat e zemrs. E ka thn t vrtetn n kt q tha, sht e pamundshme ta l namazin ai q ka besim
__________________ [1] Transmeton Hejthemiu n librin Muxhma 4/216; dhe ngjashm si ky transmeton Hakimi n librin el-Mustedrek 4/44. [2] Transmeton Ibn Ebi Shejbe n el-Im an 34. [3] Transmeton Tirmidhiu n kapitullin e Imanit; kreu: Hadithet lidhur me lnien e namazit.
n zemrn e tij, duke e ditur se sa leht kryhet namazi, sa shprblime ka ai dhe sa dnim ka pr lnien e tij. Pasiq, prej teksteve t Kur'anit dhe sunnetit u sqarua se lnsi i namazit sht kafir, i dalur nga Islami, ather nuk sht e lejuar q ti jipet pr grua ndonj muslimane. Kjo sht e ndaluar me tekst dhe Ixhma, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Mos u m artoni me idhujtare deri q ato t besojn (Zotin). Nj robresh besimtare sht m e mir se nj idhujtare, edhe nse ajo (idhujtarja) ju mahnit. [el-Bekare: 221]. Dhe ka thn lidhur me grat q bn hixhret: ...nse vrtetoni se ato jan besimtare, ather, mos i ktheni ato te jobesimtart, pse as ato nuk jan t lejuara pr ta e as ata nuk jan t lejuar pr to.... [el-Mumtehane: 10]. Si dhe t gjith muslimant kan mendim t njzshm, duke u bazuar n kto dy ajete se gruaja muslimane sht e ndaluar pr jomuslimanin. Sipas ksaj pra, ai njeri i cili e marton t bijn apo vajzn t ciln e ka n prgjegjsi pr nj burr i cili nuk falet, nuk vlen martesa e ktyre dhe nuk e ka t lejuar ky person kt grua. Sepse kjo kuror nuk sht prej fes s All-llahut dhe t drguarit t Tij. sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) prej hadithit t Ajshes (radijAllahu anha) se ai ka thn: Kush punon nj vepr q nuk sht prej fes son, ajo sht e refuzuar.[1] Pasiq kurora prishet edhe kur njeriu fillon ta l namazin, prve nse pendohet dhe kthehet n Islam me faljen e namazit, ather do t kishe thn pr at i cili e marton nj njeri i cili n start nuk e fal namazin?! Shkurtimisht: Nse ky person i cili krkon kt grua, nse nuk e fal namazin me xhemat, ai sht mkatar e jo kafir, ashtuq lejohet t martohet me gruamuslimane n kt rast, mirpo dikush q sht m i mir se ai, fetarisht dhe moralisht, ka prparsi m shum se ai. E nse nuk falet asnjher, as me xhemat e as vetm, ai sht kafir, renegat, i dalur nga Islami, nuk lejohet t martohet me muslimane n asnj rast, prve nse pendohet sinqerisht, fillon t falet dhe prqndrohet n rrugn e drejt. Ndrsa at q prmendi pyetsi se babai i saj ka pyetur pr at njeri, dhe ai i pyeturi sht prgjigjur: InshaAll-llah, All-llahu e udhzon. Themi se t ardhmen e din vetm All-llahu (subhanehu ue teala) dhe vetm Ai i rregullon shtjet.
__________________ [1] Muslimi [1718]
Por, ne, nuk jemi t obliguar prvese me at q dim n moment. Gjendja momentale e ktij q krkon grua kt sht kufr, nuk lejohet t martohet me muslimane. Shpresojm q All-llahu ta udhzon dhe ta kthen n Islam, ashtuq t ket mundsi t martohet me grua muslimane, e kjo pr All-llahun nuk sht e rnd. U prgjigj n kt dhe shkroi me dorn e tij, i varfuri pr All-llahun, Muhammed es-Salih el-Uthejmin m 18/DhulHixhxhe/1400H .
P-191: Nse njeriu urdhron fam iljen e tij q t falen, mirpo ata as q ia vejn veshin, ky a duhet t przihet dhe t jetoj me ata apo duhet t del prej shtpie? Prgjigje: Nse ajo familje me t vrtet kurr nuk fal namaz, ata jan kafira, renegat, t dalur prej Islami. Nuk i lejohet ktij q t jetoj me ata por e ka obligim q ti thirr n rrug t drejt, t mundohet me mish e me shpirt dhe kt ta bj vazhdimisht, e ndoshta All-llahu (subhanehu ue teala) do ti udhzoj. Sepse ai q e l namazin, ai sht kafir All-llahu na ruajt- me argument nga Kur'ani, sunneti, fjalt e sahabve dhe logjika e shndosh.[1] Kam medituar rreth argumenteve t atyre q thon se lnsi i namazit nuk sht kafir, dhe kam prfunduar se argumentet e tyre jan nj nga kto katr lloje: 1. Ose nuk ka kurrfar argumenti n to fillimisht. 2. Ose jan t prcaktuara me ndonj cilsi, ku nuk mund t bn pjes edhe lnia e namazit. 3. Ose jan t prcaktuara me ndonj gjendje, ku arsyetohet njeriu pr lnien e namazit. 4. Apo jan argumente t prgjithshme. N kt rast, ne i veantojm me hadithet q tregojn kufrin e lnsit t namazit. N asnj tekst t sheriatit nuk qndron se ai q nuk falet sht besimtar, apo do t hyj n xhenet, apo do t shptoj prej Zjarrit apo di tjetr t ngjashme, e cila do t na shpiente n komentimin e kufrit me t cilin sht cilsuar lnsi i namazit, se ai sht kufr ndaj mirsive apo kufr i leht. Nse u sqarua se lnsi i namazit sht kafir, refuzues i Islamit, ather duhet t dijm dispozitat q vijn si rrjedhoj e kufrit t tij:
__________________ [1] Si u sqarua kjo n pyetjen e para ksaj.
S pari: Nuk i lejohet martesa me muslimane, e nse lidh kurorn n kt gjendje (duke mos falur namaz), kurora e tij sht e kot dhe nuk e ka t lejuar at grua, pr shkak t fjals s All-llahut lidhur me grat q bn hixhret: ...nse vrtetoni se ato jan besimtare, ather, mos i ktheni ato te jobesimtart, pse as ato nuk jan t lejuara pr ta e as ata nuk jan t lejuar pr to.... [el- Mumtehane: 10]. Dy: Nse e l namazin pasiq ta ket lidhur kurorn, ather me kt gjest prishet kurora e tij dhe nuk e ka t lejuar at grua. Pr shkak t ajetit q e prmendm, duke pasur parasysh detajizimin e njohur t dijetarve lidhur me at se a ka ndodhur kjo para se t flej me t apo pas. Tre: Ky njeri i cili nuk falet, nse therr ndonj kafsh nuk hahet ai mish, pse? Sepse sht haram, e nse therr ndonj jehudij apo i krishter, ai mish lejohet ta ham. Pra, therrja e tij All-llahu na ruajt- sht me e keqe sesa therrja e jehudiut apo t krishterit. Katr: Nuk i lejohet atij ty hyj n Mek apo t afrohet te kufijt e saj, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat, vrtet idhujtart jan t ndyt, andaj pas ktij viti t mos i afrohen m xhamis s shenjt. [et-Teube: 28]. Pes: Nse vdes dikush prej t afrmve t tij, nuk i takon ktij t trashgoj nga ata. Nse vdes dikush (q falet) duke ln djal t vetin i cili nuk falet dhe duke ln nj kusherir t largt i cili falet, n kt rast personin e vdekur do ta trashgoj kusheriri i largt i t vdekurit e jo djali i tij. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n hadithin e Usames ka thn: Nuk trashgon muslimani nga kafiri e as kafiri nga muslimani[1]. [Muttefekun alejhi]. Dhe ka thn: Jipjani trashgimin secilit q i takon dhe sa i takon, e ajo q mbetet, i jipet mashkullit m t afrt me t vdekurin[2]. [Muttefekun alejhi]. Ky shembull vlen pr t gjith trashguesit. Gjasht: Nse vdes ky person, nuk i lahet xhenazja, nuk qefinoset, nuk i falet xhenazja dhe nuk varroset te varret e muslimanve. E ka t bjm me t?? E nxjerrim dikund n shkrettir (apo mal), ia gropojm nj grop dhe e varrosim me rrobat q i ka pasur, sepse nuk ka nder ai.
_____________________ [1] Buhariu n kapitullin e trashgimis/ kreu: nuk trashgon m uslimani nga kafiri dhe as kafiri nga m uslimani; dhe Muslimi n kapitullin e trashgimis [2] Buhariu n kapitullin e trashgimis/ kreu: Trashgimia e t birit nga babai dhe nna [6732]; dhe Muslimi n kapitullin e trashgimis/ kreu: Jipjani trashgimin atyre q u takon.
Pra, secilit q i vdes dikush, pr t cilin e din se nuk sht falur, i ndalohet q ta sjell n xhami pr tia falur xhenazen. Shtat: Ditn e Kijametit do t ringjallet me faraonin, Hamanin, Karunin dhe Ubej ibn Halefin[1], imamat e kafirave All-llahu na ruajt- dhe nuk do t hyj n xhenet. Nuk i lejohet askujt nga familja e tij q t bj dua pr t q All-llahu ta mshiroj dhe tia fal mkatet, sepse ai sht kafir dhe nuk meriton kt, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Nuk sht e drejt pr Pejgamberin e as pr besimtart t krkojn falje pr idhujtart, edhe nse jan t afrt t tyre, pasi q ta ken t qart se me t vrtet ata jan banues t xhehennemit. [et-Teube: 113]. shtja pra, sht shum e rrezikshme, ndrsa pr fat t keq, disa bjn shum lehtsime n kt. Pajtohen n shtpi me ata q nuk falen, e kjo nuk lejohet. All-llahu e din m s miri. U shkrua m: 06/02/1410H .
P-192: A lejohet q gruaja e martuar t qndron t qndron te burri i saj nse nuk falet, me t cilin poashtu ka fmij? Dhe a lejohet ti japim nuse atij q nuk falet? Prgjigje: Nse ndonj grua martohet me nj burr i cili nuk falet as me xhemat e as n shtpi, ky niqah nuk sht n fuqi; sepse lnsi i namazit sht kafir si sht treguar n Kur'anin Famlart, n sunnetin e pastrt dhe fjalt e shokve t Resulull-llahut. Ka thn Abdullah ibn Shekiku (radijAllahu anhu): Shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) asnj vepr t lnur nuk e konsideronin kufr, pos namazit.[2] Dihet se kafiri nuk e ka t lejuar gruan muslimane, All-llahu ka thn: ...nse vrtetoni se ato jan besimtare, ather, mos i ktheni ato te jobesimtart, pse as ato nuk jan t lejuara pr ta e as ata nuk jan t lejuar pr to.... [el-Mumtehane: 10]. E nse lnia e namazit ndodh pas martess, ather niqahu prishet prve nse pendohet dhe kthehet n Islam. Disa dijetar kt e prkufizojn me mbarimin e idetit, thon: nse i mbaron ideti[3], ather nuk lejohet qa ta kthej at grua nse burri i saj kthehet n Islam, prpos me akt
____________________ [1] Transmeton Imam Ahmedi n Musned 2/169 [2] Transmeton Tirmidhiu n kapitullin e Imanit; kreu: Hadithet lidhur me lnien e namazit. [3] D.m.th. gjat gjith idetit ky ka vazhduar t mos falet. (sh.p.)
t ri t kurors. Gruaja e ka obiligim t ndahet prej tij dhe t mos i lejoj t afrohet tek ajo, derisa t pendohet dhe t falet edhe nse ka fmij me t, sepse babai i tyre n kt rast nuk ka kujdestari mbi ta. Duke u nisur nga kjo, ia trheqi vretjen vllezrve t mi musliman nga t martuarit e bijave t tyre apo t atyre femrave mbi t cilat kan prgjegjsi me njerz q nuk falen, sepse kjo sht nj rrezik i madh. T mos i favorizojn n kt as ndonj t afrm apo ndonj shok. Lus All-llahun (subhanehu ue teala) q ti udhzoj t gjith. All-llahu e din m s miri. Paqa dhe mshira qoft mbi t drguarin ton, Muhammedin, mbi familjen e tij dhe shokt e tij. U shkrua m: 09/10/1414H .
P-193: Nse dikush e l namazin qllim ishte pastaj pendohet, a duhet ti kom penzoj namazet q i kan ikur? Prgjigje: Kush e l namazin me qllim, pastaj pendohet dhe fillon t fal, dijetart jan ndar n dy mendime rreth asaj se a ka obligim ti kompenzon namazet e lnura apo jo? M e vrteta sipas mendimit tim sht ajo q ka zgjedhur shejhul Islam Ibn Tejmiju (rahimehullah) se ai i cili e l namazin me qllim derisa ti kaloj koha, atij nuk i bn dobi kompenzimi i atij namazi. E kjo, nga shkaku se ai ibadet i cili sht i caktuar pr tu kryer n koh t caktuar, sht patjetr q t kryhet n at koh t caktuar, ashtu si nuk vlen kryerja e ibadetit para kohe, ashtu nuk vlen edhe pas kohe. Poashtu kufijt q i ka caktuar All-llahu duhet t respektohen. Kt namaz p.sh. All-llahu e ka obliguar prej ksaj kohe deri n kt koh dhe kjo sht koha e tij. Ashtu si nuk vlen falja e namazit n at vend q nuk sht pr namaz, ashtu edhe nuk vlen falja e namazit n at koh q nuk sht pr namaz. Ai q e ka ln namazin m par duhet t kujdeset q sa m shum t krkoj falje nga All-llahu dhe t punoj vepra t mira. Me kt shpresojm q All-llahu (subhanehu ue teala) tia fal namazet q i ka ln. Allllahu dhasht suksese.
P-194: far obligim i ka familja kundrejt djemve (apo vajzave) q nuk falen? Prgjigje: Nse kan fmij q nuk falen, ather duhet tua patjetrsojn namazin, me kshill, me urdhr ose me rrahje, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: ...dhe rrihni (pr namaz) kur ti mbushin dhjet vjet.[1] Nse edhe rrahja nuk bn dobi, ather duhet ti paraqesin tek organet kompetente n kt shtet All-llahu i dhasht suksese- q ti urdhrojn t falen. Nuk sht e lejuar q t heshtet pr kt, sepse kjo sht pajtim n t keqe; lnia e namazit sht kufr, dalje prej Islamit dhe ai q e l namazin sht kafir dhe do t jet prgjithmon n Zjarr dhe kur t vdes nuk lejohet ti lahet xhenazja, ti falet apo t varroset te varrezat e muslimanve. Nga All-llahu krkojm shptimin. P-195: far dispozite ka ezani pr ata q jan n udh? Prgjigje: N kt shtje ka mospajtime mes dijetarve, mirpo e vrteta sht se sht vaxhib ezani pr udhtart, pr shkak se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Malik ibn Huvejrithit dhe shokve t tij i tha: Kur t hyj koha e namazit, le ta thirr ezanin dikush prej juve.[2] Ata kishin ardhur te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ndrsa tani udhtonin te familjet e tyre. Njashtu edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) asnjher nuk e ka ln ezanin e as ikametin, as duke qen vendas e as n udhtim, thirrte ezanin gjat udhtimit dhe urdhronte Bilalin (radijAllahu anhu) poashtu ta thirrte ezanin. P-196: sht dispozita e ezanit dhe ikametit pr at q falet vetm? Prgjigje: Ezani dhe ikameti pr at q falet vetm jan sunnet e jo vaxhib, sepse nuk ka diknd pr ta thirrur pr namaz. Por duke pasur parasysh se ezani sht prmendje e All-llahut, madhrim, thirrje pr vetveten n namaz dhe n shptime poashtu edhe ikameti, ather themi se jan sunnet. Pr at se sht e plqyeshme thirrja e ezanit argumenton hadithi i Ukbe ibn Amirit (radijAllahu anhu) i cili thot: Kam dgjuar Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem)
____________________ [1] Transmeton Imam Ahmedi 2/178 dhe Ebu Davudi [495,496] dhe gjindet n Sahihul Xhami [5868]. [2] Buhariu n kapitullin e ezanit/ kreu: Ezani dhe kameti pr udhtart nse jan n grup; dhe Muslimi n kapitullin e xhamive/ kreu: Kush ka m t drejt pr Imamllk.
duke thn: Habitet Zoti yt me at i cili kullot dhent e tij n maje t malit dhe thirr ezanin, All-llahu thot: Shikone kt robin Tim, e thirr ezanin dhe ikametin dhe m ka frik Mua, ktij ia kam falur mkatet dhe do ta fus n xhenet.[1] P-197: Nse njeriu bashkon drekn dhe iqindin, a duhet t thirr ikametin pr donjrin nga nj ikamet? Dhe a ka ikamet pr namazet nafile? Prgjigje: Pr donjrn prej tyre duhet t thirr ikamet, si sht n hadithin e Xhabirit (radijAllahu anhu) duke treguar haxhin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ku tregon bashkimin e namazeve n Muzdelife, thot: Thirri ikametin dhe fali akshamin, pastaj thirri ikametin dhe fali jacin, dhe nuk i bri tespit mes tyre.[2] Ndrsa pr namazet nafile nuk ka ikamet. P-198: Fjalia: Es-salatu hajrun Minen neum - namazi sht m i mir se gjumi e thuhet n ezanin e par apo n t dytin? Prgjigje: Fjalia Es-salatu hajrun minen neum sht n ezanin e par, si ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): Kur t thirrsh ezanin e par t sabahut, thuaj: Es-salatu hajrun minen neum.[3] Pra, sht n ezanin e par, jo n t dytin. Por, duhet t dijm ka sht qllimi me ezanin e par n kt hadith? Ai sht ezani i cili thirret pas hyrjes s kohs s sabahut e ezani i dyt sht ikameti, sepse edhe ikameti ndonjher quhet ezan. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: N mes do dy ezaneve ka namaz[4]. D.m.th. ezani dhe ikameti. Poashtu n Sahihun e Buhariut qndron se emirul muminin Othman ibn Affani shtoi ezanin e tret pr namazin e xhumas. Pra, ezani i par n t ciln sht urdhruar Bilali q t thoj: Es-salatu hajrun minen neum sht ezani pr hyrjen e kohs s sabahut.
____________________ [1] Transmeton Imam Ahmedi 4/145,157 dhe Ebu Davudi n kapitullin e namazit/ kreu: Ezani gjat udhtimit. [2] Buhariu n kapitullin e haxhit/ kreu: Bashkim i i namazeve n Muzdelife; dhe Muslimi n kapitullin e haxhit/ kreu: Ardhja nga Arafati. [3] Transmeton Imam Ahmedi 3/408. [4] Buhariu n kapitullin e ezanit/ kreu: N mes do dy ezaneve ka namaz pr at q don; dhe Muslimi n kapitullin e namazit t udhtarve/ kreu: N mes do dy ezaneve ka namaz.
Ndrsa ezani i cili thirret para kohs s sabahut, nuk sht ezan i sabahut. Njerzit kt ezan t prfundimit t nats e quajn ezani i par i sabahut, e n realitet ai nuk sht ezan i sabahut. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Bilali e thirr ezanin duke qen nat, pr ta zgjuar at q sht n gjum dhe pr ta ndalur at q falet[1], d.m.th. q t zgjohet ai q sht n gjum dhe t haj syfyr si dhe pr ta ndalur at q sht duke u falur q t haj syfyr. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Malik ibn Huvejrithit i tha: Kur t hyj koha e namazit, le ta thirr ezanin dikush prej juve.[2] Dihet mir se nuk llogaritet koh e namazit, pos pas hyrjes s kohs s vet. E kuptuam pra, se ezani i cili thirret para sabahut nuk sht ezan i sabahut. Ashtuq, sht plotsisht n rregull ajo q njerzit n ezanin e sabahut e thon fjalin: Es-salatu hajrun minen neum. E ai q mendon se qllimi me ezanin e par n hadith sht ezani para sabahut, kjo nuk sht aspak e logjikshme. Disa kan thn: Argument se me ezan t par sht pr qllimezani para sabahut pr t falur namaz nafile, sht fakti pse thuhet: Es-salatu hajrun minen neum, e fjala: hajrun- m i mir, tregon pr di m t mir dhe vullnetare. Themi: Fjala hajrun shpesh vjen pr t treguar edhe obligimet m t mdhaja, sikur n ajetin: O ju q keni besuar, a t'ju tregoj pr nj tregti t bujshme q ju shpton prej nj dnim i t dhembshm : T'i besoni All-llahut dhe t drguarit t Tij, t luftoni n rrugn e All-llahut me pasurin tuaj dhe veten tuaj, e kjo sht hajrunm e mir pr ju, nse jeni q e dini. [es-Saff: 10-11], edhepse flet pr besimin. Poashtu lidhur me namazin e xhumas ka thn: O ju q besuat, kur bhet thirrja pr namaz, ditn e xhumas, ecni shpejt pr aty ku prmendet All- llahu, e lini shitblerjen, kjo sht hajrun- m e mir pr ju. [el-Xhumua: 9]. Pra, mirsia prdoret edhe pr vaxhib edhe pr mustehab. P-199: A vlen ezani me kasetofon? Prgjigje: Ezani me kasetofon nuk sht i vlefshm, sepse ezani sht ibadet, e ibadeti
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e ezanit/ kreu: Ezani para sabahut; dhe Muslimi n kapitullin e agjrimit. [2] Buhariu n kapitullin e ezanit/ kreu: Ezani dhe kameti pr udhtart nse jan n grup; dhe Muslimi n kapitullin e xhamive/ kreu: Kush ka m t drejt pr Imamllk.
duhet t bhet me nijet. P-200: Nse njeriu hyn n xhami ndrsa m uezini sht duke thirrur ezanin, ka sht m mir t veproj? Prgjigje: M mir sht ta prcjell ezanin dhe pastaj ta thot duan e njohur, pastaj me dy rekate ta prshndet xhamin. Disa dijetar kan br prjashtim pr at i cili hyn n xhami dhe muezini sht duke thirrur ezanin e dyt, ditn e xhuma, n kt rast i fal dy rekate (nuk e prcjell ezanin) me qllim q t dgjon hutben pastaj. E kan arsyetuar kt mendim me at se dgjimi i hutbes sht vaxhib, ndrsa prcjellja e muezinit nuk sht vaxhib, e kujdesja pr at q sht vaxhib sht m e udhs sesa kujdesja pr at q nuk sht vaxhib.
P-201: sht cekur n hadith se njeriu gjat prcjelljes s m uezinit duhet t thot: Radijtu bil-lahi rabben, ue bil Islami dijnen ue bi Muhammedin resulen [Jam i knaqur q Zot e kam All-llahun, fe e kam Islamin dhe t drguar Muhamedin), por, kur duhet ta thoj kt saktsisht? Prgjigje: Prej hadithit duket se kjo duhet t thuhet, kur t thot muezini Eshhedu ella ilahe il-lall-llah dhe Eshhedu enne Muhammeden resulull-llah. Pasiq t prgjigjesh (thua t njjtn q thot muezini), ather ia shton edhe: Radijtu bil-lahi rabben, ue bil Islami dijnen ue bi Muhammedin resulen. N hadith qndron: Kush thot duke dgjuar ezanin: Eshhedu el-la ilahe il-lall-llah ue eshhedu enne Muhammeden resulull-llah, radijtu bil-lahi rabben, ue bil Islami dijnen ue bi Muhammedin resulen....[1] N nj transmetim tjetr: Kush thot: Ue ene eshhedu (edhe un dshmoj), n fjalin: edhe un dshmoj ka argument se kjo thuhet pasiq t thot muezini: Eshhedu el-la ilahe il-lall-llah, sepse ue sht pjesz lidhse, ashtuq e lidh fjaln e ktij me fjaln e muezinit. P-202: Shtesa: Inneke la tuhliful miad (Me t vrtet Ti nuk e then premtimin) q thuhet n duan pas ezanit, a sht e vrtet apo jo? Prgjigje: Pr kt shtes ulemat e hadithit kan mospajtime: disa kan thn: Ajo nuk sht e vrtet pr shkak se sht n kundrshtim me transmetimet tjera, ngase
___________________ [1] Muslimi n kapitullin e namazit/ kreu: sht e plqyeshme t thuhet at q thot muezini.
shumica e atyre q kan transmetuar kt dua, nuk e kan prmendur kt shtes. Porse n kt rast nuk duhet t fshihet, ngase sht moment i duas dhe lavdrimit, pasiq sht kshtu nuk lejohet ta fshijm at, sepse me at bhet ibadet. Poashtu disa prej dijetarve kan thn: Se zinxhiri i ktij hadithi sht i vrtet dhe ajo duhet t thuhet, si dhe nuk vjen n kundrshtim me transmetimet tjera. Prej atyre q kan thn se sht i vrtet sht edhe Shejh AbdulAziz ibn Bazi (rahimehullah) i cili ka thn: Senedi i ktij hadithi sht sahih ngase Bejhekiu e transmeton me sened sahih.[1] P-203: A duhet t prcillet edhe ikameti? Prgjigje: Pr prcjelljen e ikametit ka nj hadith q e transmeton Ebu Davudi[2], mirpo sht i dobt dhe nuk vlen si argument. E vrteta sht se nuk prcillet ikameti. P-204: Pasiq t kryhet ikameti, dgjojm disa njerz duke thn: Ekamehall-llahu ue edameha (All-llahu e bft t lart namazin- dhe t prhershm), a lejohet kjo? Prgjigje: Lidhur me kt ka nj hadith nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se kur muezini thonte: Kad kameti salat filloi namazi ai thonte: Ekamehall-llahu ue edameha[3], por hadithi sht i dobt dhe nuk argumentohet me at. P-205: Cila sht koha m e mir pr tu falur namazi? A sht e vrtet se koha e par sht m e mir? Prgjigje: M e plot sht q t falet n kohn e caktuar me sheriat. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) iu prgjigj atij njeriu i cili e pyeti cilat vepra jan m t dashura tek All-llahu (subhanehu ue teala) tha: Namazi n kohn e vet[4], e nuk tha: Namazi n kohn e par t tij, nga shkaku se ka disa namaze, t cilat sht sunnet t falen n kohn e par e disa namaze t vonohen.
___________________ [1] Transmeton BejhekiUn Sunenin e tij 1/410. dhe shih: Fetaval lexhneh 6/88, dhe Fetava Bin Baz (rahimehullah) 10/364,365. [2] Ebu Davudi n kapitullin e namazit/ kreu: ka thuhet gjat dgjim it t kametit. Ibn Haxheri n librin: et-Telhis 1/212: Daif. [3] Transmeton Ebu Davudi n kapitullin e namazit/ kreu: ka thuhet pas kametit; Bejhekiu 1/411 dhe Begaviu n Sherhus sunneh 2/288. Ibn Haxheri lidhur me kt hadithi n etTelhis ka thn: Daif dhe Albani ka sqaruar se sht daif n el-Irva 1/258. [4] Buhariu n kapitullin e kohve t namazit/ kreu: vlera e namazit n kohn e vet; dhe Muslimi n kapitullin e besimit/ kreu: Besimi n All-llahun sht vepra m e mir.
Namazi i jacis p.sh. sht sunnet t vonohet deri n nj t tretn e nats, ashtuq nse nj grua sht n shtpi dhe na pyet se a sht m mir q ta fal jacin n kohn e par apo ta vonoj deri n nj t tretn e nats? I themi: M sevap sht ta vonosh deri n nj t tretn e nats, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nj her e vonoi jacin derisa i than: O i drguar, fjetn grat edhe fmijt. Ather doli Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u fal me ata dhe tha: Kjo do t ishte koha e jacis, po t mos ishte rnd pr popullin tim.[1] Pra, m sevap pr gruan e cila sht n shtpi sht ta vonon jacin. Poashtu nse e zm se disa burra jan n udhtim dhe diskutojn: A ta vonojm jacin apo ta falim tani? U themi: M sevap sht ta vononi. E njjta sht edhe nse nj grup burra dalin n piknik dhe vjen koha e jacis, a sht m sevap ta falin n kohn e par apo ta vonojn? U themi: M sevap sht ta vonojn prve nse i rndon kjo. Ndrsa namazet tjera, m sevap sht t falen n kohn e par, prve nse ka ndonj shkak. Sabahu m sevap sht t falet n kohn e vet, dreka, iqindia dhe akshami poashtu, prve nse ka ndonj shkak. Prej shkaqeve: Kur t jet koha shum e nxeht, m e udhs sht t vonohet dreka derisa t flladitet koha, d.m.th. t afrohet koha e iqindis, ngase koha flladitet para iqindis. Pra, nse sht nxeht, m sevap sht t pritet flladi, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur t jet nxehtsi e madhe, pritne flladin pr tu falur, ngase nxehtsia e madhe vjen prej thellsis n xhehenemit.[2] Poashtu njher Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte n udh, e Bilali u ngrit pr ta thirrur ezanin e dreks, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha: Prit le t flladitet, m von u ngrit prsri, ai prap i tha: Prit le t flladitet, m von prsri u ngrit, ather i lejoi ta thirr ezanin.[3] Prej shkaqeve sht edhe ajo kur n fund t kohs s namazit ka ndonj xhemat i cili e fal namazin, n kt rast m mir sht t vonohet, sikurse nj njeri i cili sht n udh
____________________ [1] Transmeton Muslimi n kapitullin e xhamive/ kreu: Koha e jacis dhe vonimi i saj. [2] Buhariu n kapiutullin e kohve t namazit/ kreu: Pritja e flladitjes pr namazin e dreks kur sht nxeht; dhe Muslimi n kapitullin e xhamive/ kreu: sht e plqyeshme t vonohet dreka derisa t flladitet koha. [3] Buhariu n kapiutullin e kohve t namazit/ kreu: Pritja e flladitjes pr namazin e dreks gjat udhtimit; dhe Muslimi n kapitullin e xhamive/ kreu: sht e plqyeshme t vonohet dreka kur sht shum nxeht.
dhe ai e din se kur t arrij n qytet do t mund t arrij t fal namazin me xhemat, a sht m mir ta fal namazin tani kur ka hyr koha apo t pres derisa t arrij xhematin? Themi: M sevap sht ta vonosh at namaz derisa t arrish xhematin, bile ndoshta do ti kishim thn se obligime ke ta vonosh namazin me qllim t arritjes s xhematit.
P-206: Nse njeriu e fal namazin para kohe duke mos e ditur, a vlen kjo? Prgjigje: Namazi i njeriut para kohe nuk e z vendin e farzit, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Namazi sht obligim pr besimtart n koh t caktuar. [en-Nisa: 103]. Kto kohra Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na i tregoi kur tha: Koha e dreks sht kur t kaloj dielli nga zeniti....[1] Sipas ksaj, themi se ai i cili e fal namazin para kohe, kjo nuk e z vendin e farzit, porse kjo konsiderohet si namaz nafile, d.m.th. shprblehet sikur t kishte falur nafile, ashtuq e ka obligim ta prsris t njjtin namaz kur t hyj koha. All-llahu e din m s miri. P-207: A bie obligim i i renditjes s namazeve kaza (q kom penzohen) nse harron apo nuk e din? Prgjigje: N kt shtje dijetart kan mospajtime, por e vrteta sht se n kt rasTrenditja bie prej obligimit. Argument sht prgjithshmrja e ajetit: Zoti yn, mos na dno nse harrojm ose gabojm! [el-Bekare: 286]; dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: All-llahu e ka falur ummetin tim kur gabojn, harrojn apo dhunohen t bjn di.[2] P-208: Nj person hyri n xhami pr t falur jacin, mirpo iu kujtua se nuk e kishte falur aksham in, ka duhet t bj n kt rast? Prgjigje: Nse hyn n xhami dhe jacia sht duke u falur, pastaj t kujtohet se nuk e ke falur akshamin, ather i bashkangjitesh xhematit me nijet pr t falur akshamin. Kur t ngritet imami n rekatin e katrt, ti rrin ulur n t tretin, e prit imamin dhe pastaj jep selam sbashku me t.
_________________ [1] Buhariu n kapiutullin e kohve t namazit/ kreu: Cila ndeje sht e urrejtur pas jacis [2] Transmeton Ibn Maxhe n kapitullin e talakut/ kreu: Talaku me dhun apo me harres.
Poashtu t lejohet t japish selam n t tretin, pastaj i bashkangjitesh imamit prsri me nijet t jacis. Nuk prish pun nijeti i ndryshm mes imamit dhe xhematit sipas mendimit m t drejt. Poashtu nse e fal akshamin vetm, dhe pastaj i bashkangjitesh imamit pr namazin e jacis aty ku t arrish- poashtu nuk prish pun. P-209: Nse m ik nj namaz farz apo m tepr farze pr shkak t gjum it apo harress, si duhet ti kom penzoj? A duhet ti fal ato n fillime pastaj namazin e kohs kur jam apo t kundrtn? Prgjigje: I fal ato n fillim, pastaj e fal namazin e kohs ku je dhe nuk lejohet ti vonosh. Te njerzit sht prhapur se atij q i ik nj namaz e fal kaza t nesrmen, n t njjtn koh. Shembull: nse nuk e ka falur sabahun nj dit, at duhet ta fal kaza sbashku me sabahun e dits s nesrme, kjo sht gabim dhe n kundrshtim me udhzimin shprehor dhe vepror t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Shprehor: sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: K e z gjumi pr namaz apo e harron at, le ta fal n momentin kur i kujtohet[1]. E nuk ka thn: le ta fal n ditn e nesrme, n kohn e tij, por ka thn: ...le ta fal n momentin i kujtohet. E vepror: Kur i kaluan disa namaze nj dit prej ditve n luftn e Hendekut, namazet e kaluara i fali para namazit t kohs kur ishte. Kjo sht argument se njeriu duhet ti fal namazet e kaluara n fillim, pastaj at q sht koha pr t. Mirpo nse harron dhe e fal namazin e kohs ku gjindet e pastaj e fal t ikurn, ose nuk e din se si sht rregulli, namazi i tij sht n rregull. Sepse kjo sht arsye pr t. Me kt rast dshiroj t tregoj se namazet q duhet t kompenzohen jan tre lloj: Lloji i par: Q kompenzohen ather kur t anulohet arsyeja, d.m.th. arsyeja e vonimit. N kt bjn pjes pes koht e namazeve. Pra, kur t hiqet arsyeja e vonimit e ke
________________ [1] Buhariu n kapitullin: Koht e namazeve; kreu: Kush harron faljen e namazit, le ta fal kur ti bie ndrmend; dhe Muslimi n kapitullin: Xhamit; [23]
obligim ti kompenzosh menjher. Lloji i dyt: Nse kalon koha, nuk kompenzohet i njjti namaz, por kompenzohet me di q e zvendson, ai sht namazi i xhumas. Nse dikush vjen n xhami dhe e z imamin pasiq t ngritet nga rukuja e rekatit t dyt t xhumas, ky njeri n kt rast duhet ta fal drekn, d.m.th. i bashkangjitet imamit me nijet t dreks. Poashtu edhe ai i cili arrin pas prfundimit t namazit t xhumas, ai duhet ta fal drekn. Ndrsa ai q arrin ruku n e reqatit t dyt, ai e fal me nijet t namazit t xhumas, ashtuq, pasi t jep selam imami, ai ngritet dhe e plotson namazin edhe me nj rekat. Kt nuk e dijn shum njerz. Vijn n xhami ditn e xhuma aq von saq iu ka ikur rukuja e rekatit t dyt, pastaj ngriten dhe i falin edhe dy rekate pr t plotsuar namazin e xhumas, e kjo sht gabim. Ai q vjen n xhami dhe imami sht ngritur nga rukuja e rekatit t dyt, ky njeri nuk ka arritur gj nga xhumaja, ai duhet ta fal drekn, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush arrin nj rekat t namazit, ai e ka arritur namazin.[1] Kuptohet nga hadithi se kush arrin m pak se nj rekat, ai nuk e ka arritur namazin. Ashtuq xhuman e kompenzon me drek. Mu pr kt shkak, grat npr shtpi dhe t smurit q nuk mund t vijn n xhami, e kan obligim t falin drekn e jo xhuman, e nse e falin xhuman n kt rast, namazi i tyre sht i kot dhe i refuzuar. Lloji i tret: Namaz, i cili nse t ik, nuk kompenzohet prvese n koh t barabart me t. Ai sht namazi i bajramit. Nse nuk mirret vesh se sht bajram derisa t kaloj dielli nga zeniti, dijetart thon: E falin bajramin, ditn e nesrme n kohn e njjt q sht dashur t falet. Pra, kazaja (kompenzimi) qenka tre lloj: Nj: Q kompenzohet menjher sa t humbet arsyeja e vonimit. Ato jan pes koht e namazeve, namazi i vitrit dhe ato sunete t forta q i prngjajn vitrit. Dy: Q kompenzohet me zvendsim, ai sht namazi i xhumas. Kur t ik ai, e fal drekn.
__________________ [1] Buhariu n kapitullin: Koht e namazeve; kreu: Kush arrin nj rekat t namazit; dhe Muslimi n kapitullin e xhamive/ kreu: Kush arrin nj rekat t namazit, e ka arritur namazin.
Tre: Kompenzohet i njjti, porse n t njjtn koh t dits s nesrme. Ai sht namazi i bajramit. Nse kalon koha e tij, duhet t falet n t njjtn koh t dits s nesrme.
P-210: Shum njerz falen me xhelabije[1] t holla, saq u duket trupi, ndr to veshin sirvale[2] t shkurta t cilat ua mbulojn vetm gjysmn e kofshs, e gjysma tjetr duket edhepse i kan t veshura ato xhelabije, si sht puna me namazin e tyre? Prgjigje: Namazi i tyre konsiderohet sikurse t falen vetm me sirvale t shkurtra, pa xhelabije; ngase rrobat e holla aq sa t duket trupi, nuk e mbulojn trupin. Ekzistenca e tyre sht sikurse inekzistenca e tyre. Duke u bazuar n kt themi se namazi i tyre nuk sht n rregull, dhe ky sht mendimi m i vrtet. Ky mendim sht i njohur nga medhhebi i Imam Ahmedit (rahimehullah). Burrat gjat namazit minimum duhet t mbulojn trupin e tyre mes krthizs dhe gjunjve, kjo sht m s paku nga ajo q na ka urdhruar All-llahu (subhanehu ue teala): O bijt e Ademit, vishuni bukur pr do namaz.... [el-Araf: 31]. Ata e kan vaxhib ta bjn njrn nga kto dyja: ose t veshin sirvale t gjata, t cilat do tua mbulojn edhe gjunjt ose t veshin xhelabije t trasha pas t cilave nuk duket trupi. Kjo vepr e cila u prmend n pyetje sht gabim dhe e rrezikshme. Ata e kan obligim q t pendohen nga kjo vepr, dhe t kujdesen pr mbulimin e pjesve q duhet t mbulohen gjat namazit. E lusim All-llahun (subhanehu ue teala) q neve dhe vllezrit tan musliman ti udhzoj dhe tu jap sukses n at q Do Ai dhe q sht i knaqur me t. Ai sht Bujar e Fisnik. P-211: A lejohet q gruaja t vesh rroba t cilat jan t elura prpara, anash dhe m brapa, t cilat bjn q t duket nj pjes e krcirit, dhe si argument m arrin at se rrijn n mesin e grave? Prgjigje: Mendimi imsht se gruaja e ka obligim q t vishet me rroba q mbulojn
__________________ [1] Xhelabije jan veshje e arabve q i prngjet km ishs, mirpo jan t gjata deri n zogj t kmbve ose m t gjata. (sh.p.) [2] Sirvale jan veshje e brendshme e arabve, t cilat jan dy lloj: t gjata- deri n zogj t kmbve, dhe t shkurtra- deri mbi gjunj. (sh.p.)
trupin. Shejhul Islam Ibn Tejmiju (rahimehullah) ka prmendur se grat n kohn e Resulullllahut (salAllahu alejhi ue selem) vishnin rroba aq t gjata saq arrinin deri te zogjt e kmbve dhe deri te shuplakat e duarve. Ska dyshim se ato t elura pr t cilat po pyet pyetsi, e zbulojn krcirin e m von, prparon shtja dhe fillojn t zbulojn edhe di m lart se krciri. Gruaja e ka vaxhib q t jet e prkor, e turpshme dhe t vesh at me t ciln mbulohet m mir, ashtuq t mos bj pjes n fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Dy lloj t banorve t zjarrit ende nuk i kam par, njerz t cilt mbajn kamzhik si bishta t lopve dhe me to i rrahin njerzit dhe gra t cilat jan t veshura- t zhveshura, t kapardisura, msuese n t kqija, kokat i kan si xhungat e deves. Nuk do t hyjn n xhenet e as q do tia ndijn ern, ndrsa era e xhenetit ndihet q nga larg.[1]
P-212: A i lejohet gruas t falet me ferexhe dhe dorza? Prgjigje: Nse sht duke u falur n shtpi apo n ndonj vend ku nuk e sheh askush prej burrave t huaj, ajo duhet t zbulon fytyrn dhe duart, ashtuq t prek direkt n vendin e sexhdes me ballin e saj dhe shuplakat. E nse sht n ndonj vend, ku ka burra t huaj, patjetr duhet ta mbuloj fytyrn, ngase mbulimi i fytyrs para burrave t huaj sht vaxhib dhe nuk i lejohet asaj ta zbulon fytyrn parAtyre, n kt ka aluduar Libri i All-llahut (subhanehu ue teala) sunneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe logjika e shndosh, nga e cila nuk mund t shmanget i menuri e assesi besimtari. Veshja e dorzave sht shtje e ligjsuar n sheriat, dhe si duket edhe grat e sahabve kan mbajtur dorza, argument sht hadithi: A jo q sht Muhrime[2], le t mos vesh ferexhen e as dorzat[3]. Kjo argumenton se zakonisht ato kan mbajtur dorza. Ashtuq themi se nuk prish pun nse i mban dorzat kur ka burra t huaj n afrsi. E sa i takon mbulimit t fytyrs, ajo e mban fytyrn e mbuluar duke qen n kmb apo ulur, ndrsa kur t bie n sexhde mundet ta hjek at, q t prek vendin e sexhdes me ball.
____________________ [1] Muslimi n kapitullin e teshave dhe zbukurimeve/ kreu: Grat e veshura- t zhveshura/ [2] Muhrim apo muhrime quhet ai ose ajo e cila sht duke br haxhin ose umren. (sh.p.) [3] Buhariu n kapitullin e Dnim it pr gjahun/ kreu: Arom at q ndalohen pr muhrimin dhe muhrimen.
P-213: sht dispozita e atij i cili sht falur me rroba t ndyta duke mos e ditur? Prgjigje: Nse sht falur dikush me rroba t ndyta dhe nuk e ka vrejtur kt pos pas kryerjes s namazit, ose e ka ditur para namazit mirpo nuk i sht kujtuar kur sht falur, namazi i tij sht n rregull dhe nuk duhet ta prsris. Nga shkaku se ai e ka br kt gabim duke mos e ditur apo me harres. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Zoti yn, mos na dno nse harrojm ose gabojm! [el-Bekare: 286]. E All-llahu ka thn: U b.[1] Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nj dit ishte duke u falur e n sandalet e tij kishte pasur ndytsi, duke qen n namaz e lajmroi Xhibrili pr at, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i hoqi sandalet dhe vazhdoi namazin[2]. E nuk e filloi namazin nga fillimi. Kjo na jep t msojm se kur njeriu vren ndonj t ndyt duke qen n namaz, e largon at edhe nse sht duke u falur- dhe vazhdon namazin, nse i mbeten t mbuluara pjest e duhura pas heqjes s saj. E njjta gj edhe me at q harron se ka ndytsi, nse i kujtohet gjat namazit, ai e hjek kt tesh t ndytur nse pjest e duhura i mbesin t mbuluara. E nse i kujtohet pas namazit apo e vren at t ndyt pas namazit, nuk duhet ta prsris namazin sepse namazi i tij sht n rregull. Gj q nuk sht edhe me at i cili falet dhe i kujtohet se nuk ka marrurabdest, p.sh. e ka prishur abdestin pastaj ka harruar t merr abdest, e fal namazin dhe pas namazit i kujtohet se nuk ka marr abdest. Ky e ka obligim t merr abdest dhe ta prsris namazin. Poashtu nse ka qen xhunub dhe nuk e vrejtur se sht, sikurse t ket par ndrr gjat nats dhe zgjohet n mngjes, fal sabahun pa marr gusll, duke mos e ditur se sht xhunub, e gjat dits vren n rrobat e tij sperm q ka dalur duke qen n gjum. Ky e ka obligim t merr gusll dhe ti prsris ato namaze q i ka falur. Dallimi mes ksaj shtje dhe shtjes s par (shtja me ndytsit) sht n at se ndytsia sht prej gjrave t ndaluara, ndrsa abdesti dhe guslli jan prej gjrave t urdhruara. Veprimi i t urdhruars sht shtje q duhet t ekziston, t ciln duhetm vepruar
____________________ [1] Muslimi n kapitullin e besimit/ kreu: Sqarimi se All-llahu nuk ka ngarkuar me di prtej mundsive [126]. [2] Ebu Davudi n kapitullin e namazit/ kreu: Namazi me nalle.
patjetr. Ndrsa largimi i t ndyts sht shtje q nuk duhet t ekziston, namazi nuk plotsohet pa zhdukjen e saj, e nse gjindet gjat namazit me harres apo pa dituri, ather nuk prish pun. Ngase nuk sht lshuar di e krkuar pr n namaz. All-llahu e din m s miri.
P-214: far dnim i ka pr lshimin e rrobave ndr zogjt e kmbve (isbali) me qllim t mendjemadhsis? Dhe far dnim i ka nse nuk ka pr qllim mendjemadhsin? Si dhe na trego si tu prgjigjem i atyre q argumentojn me hadithin e Ebu Bekrit (radijAllahu anhu)? Prgjigje: Dnimi i isbalit me qllim mendjemadhsie sht ajo se All-llahu (subhanehu ue teala) nuk do ta shikoj at person ditn e Kijametit, nuk do ti flas, nuk do ta fal dhe do t ket dnim t dhimbshm. E nse nuk ka pr qllim mendjemadhsin, ather dnimi i tij sht q pjesa ndr zogjt e kmbve t dnohet me zjarr. Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Tre vetve All-llahu nuk do tu flas ditn e kijametit, as nuk do ti shikon, as nuk do ti fal dhe do t ken dnim t dhimbshm, ata jan: musbili (ai q lshon rrobat ndr zogj), ai q i prmend t mirat q ia ka br dikujt dhe ai q shet mallin e tij me betim t rrejshm.[1] Poashtu ka thn: Kush i lshon prtok rrobat duke u br mendjemadh, Allllahu nuk do t shikon n t ditn e Kijametit.[2] Kto hadithe jan pr at i cili lshon rrobat prtok nga mendjemadhsia. E pr at i cili lshon rrobat prtok duke mos pasur qllim mendjemadhsin, n sahihun e Buhariut transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Cilado rrob q sht ndr zogj, ajo sht n zjarr.[3] Ktu pra, nuk u prcaktua se a sht me mendjemadhsi apo jo, dhe nuk mund t komentohet se sht pr qllim lshimi i tyre pr mendjemadhsi pr shkak t hadithit t mparshm.
_____________________ [1] Muslimi n kapitullin e besimit/ kreu: Sqarim i pr ndalim in e ashpr t isbalit. [2] Buhariu n kapitullin e rrobave/ kreu: Kush i lshon prtok rrobat nga mendjemadhsia; dhe Muslimi n kapitullin e rrobave/ kreu: sht e ndaluar lshimi i rrobave prtok nga mendjemadhsia. [3] Buhariu n kapitullin e rrobave/ kreu: ka sht ndr zogj, sht n zjarr.
Poashtu Ebu Seid el-Huderiju (radijAllahu anhu) ka thn se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Rroba e muslimanit sht deri n gjysmn e krcirit, ndrsa nuk prish pun ose tha: nuk sht mkat- ta ket rrobn e gjat deri n mes tij (gjysms s krcirit) dhe zogjve t kmbs. E ajo q sht ndr to, sht n zjarr, ndrsa ai q kreh rrobet prtok duke u br mendjemadh, All-llahu nuk do t shikon n t ditn e Kijametit[1]. [Transmeton Maliku, Ebu Davudi, Nesaiu, Ibn Maxhe dhe Ibn H ibbani e ka prmendur n Sahihun e tij n kapitullin e nxitjes dhe friksimit kur nxit pr mbajtje t kamisit v.3 fq.88]. Poashtu nuk mund t prcaktohet pr shkak se dy veprat jan t ndryshme e poashtu edhe dy dnimet jan t ndryshm. Kur t jen t ndryshme dispozita me shkakun ather nuk mund ta komentojm t prgjithshmen me t prcaktuarn, sepse ather do t kishte kundrshtim. Ndrsa atyre q na argumentojn me hadithin e Ebu Bekrit (radijAllahu anhu) u themi: Aty nuk ke kurrfar argumenti, edhe at nga dy aspekte: Nj: Se Ebu Bekri (radijAllahu anhu) tha: Nj pjes e veshjes time m bie posht prve kur e mbaj t mos bie...[2], d.m.th. ai (radijAllahu anhu) nuk i ka lshuar rrobat me qllim, porse rrobat iu kan lshuar vetm ngase ka qen i dobt, mirpo prapseprap ai i ka mbajtur. Ata q i lshojn rrobat m posht se zogjt e kmbve dhe pretendojn se nuk e bjn me mendjemadhsi, padyshim se e bjn me qllim. Ktyre iu themi: Nse i keni lshuar rrobat ndr zogjt e kmbve pa qllim mendjemadhsie ather do t dnoheni vetm me zjarr pr kt, e nse i lshoni duke u treguar mendjemdhenj, ather dnimi sht m i madh, nuk do tju flet All-llahu (subhanehu ue teala) ditn e Kijametit, nuk do tju shikon, nuk do tju pastron prej mkateve dhe do tju dnon me dnim t dhimbshm. Dy: Pr Ebu Bekrin (radijAllahu anhu) ka dshmuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se ai nuk e bn kt nga mendjemadhsia. A ka dikush ndonj dshmi t atill?! Jo, por shejtani disa njerzve ua hap dern n pasimin e teksteve muteshabih (q prmbajn m tepr se nj kuptim) nga Kur'ani dhe sunneti, pr t arsyetuar veprat q i bjn. All-llahu udhzon k t Doj n udhn e drejt. Lusim All-llahun t na udhzoj neve dhe
__________________ [1] Transmeton Imam Ahmedi 3/5; Ebu Davudi n kapitullin e rrobave/ kreu: Sa duhet t jen t gjata rrobat [4093]; Ibn Maxhe n kapitullin e rrobave/ kreu: Ku sht kufiri i rrobave [3573]; Nesaiu n kapitullin e zbukurim it/ kreu: Ku sht kufiri i rrobave; dhe Maliku 2/217. [2] Buhariu n kapitullin e rrobave/ kreu: Kush i lshon rrobat prtok pa mendjemadhsi.
ata dhe t na i fal gabimet. U shkrua m: 29/06/1399H . P-215: ka duhet t bn ai i cili falet dhe pastaj vren se qenka dashur t merr gusll? Prgjigje: Secili njeri q falet dhe pas namazit kupton se ka qen xhunub apo pa abdest, ai e ka obligim t pastrohet ashtu si duhet dhe ta prsris namazin. Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: All-llahu nuk e pranon namazin pa abdest.[1] P-216: Nse gjat namazit dikujt i rrjedhin hundt gjak, sht dispozita? Dhe a ndyten rrobat nga ky gjak? Prgjigje: Dalja e gjakut nga hunda nuk e prish abdestin, pa marr parasysh a del shum a pak. Poashtu edhe gjithka del nga trupi prve nga dy vrimat, nuk e prishin abdestin, sikurse vjellja apo ajo q del nga plagat e ndryshme. Kto nuk e prishin abdestin, pa marr parasysh a sht pak apo shum, ngase kjo nuk sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e esenca sht mosprishja e abdestit. Ky abdest sht vrtetuar me aludimin e argumenteve t sheriatit, andaj nuk prishet prvese me aludim t argumenteve t sheriatit. Ndrsa, nuk ka ndonj argument se ajo q del nga trupi prve nga dy vrimat- e prish abdestin. Duke u bazuar n kt themi se nuk prishet abdesti me daljen e gjakut nga hunda apo me vjellje pa marr parasysh a sht pak apo shum. Mirpo, nse nuk t l t qet gjat namazit dhe nuk mundesh t falesh me koncentrim, ather nuk prish pun nse del prej namazit. Poashtu nse ke dro se do ta ndytish xhamin nse je n xhami-, ather e ke obligim t dalish q t mos ndytet xhamija me at gjak. Ndrsa gjaku i cili t bie n rroba dhe sht pak, nuk i bn t ndyta rrobat. P-217: A lejohet falja e namazit n at xhami ku ka varre?
________________ [1] Muslimi n kapitullin e pastrtis/ kreu: sht obligim abdesti pr namaz.
Prgjigje: Xhamit q kan varre jan dy lloj: Nj: T ket ekzistuar varri para xhamis, d.m.th. xhamia sht ndrtuar mbi varr. N kt rast sht obligim largimi nga kjo xhami dhe mosfalja n t. Ai q e ka ndrtuar duhet ta rrnon, e nse nuk e rrnon ai, ather udhheqsi i atij vendi e ka obligim ta rrnon. Dy: T ket ekzistuar xhamija para varrit, d.m.th. sht varrosur dikush pasiq sht ndrtuar ajo xhami. N kt rast sht obligim hapja e varrit, nxjerrja e xhenazes dhe rivarrimi i tij te varret. Edhe nse nuk bhet kjo, lejohet t falet namazi n kt xhami me kusht q varri t mos jet n drejtim t kibles, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar t falemi n drejtim t varreve. E sa i prket varrit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) t cilin e ka prthkuar xhamija, dihet fare mir se xhamija e tij sht ndrtuar para se t vdes ai d.m.th. nuk sht ndrtuar xhamija mbi varr. Poashtu dihet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk sht varrosur n xhami, por sht varrosur n shtpin e tij, q ka qen e ndar nga xhamija. N kohn e Velid ibn Abdulmelikut, ai shkroi nj letr deri te emiri i Medins, q ishte Omer ibn AbdulAzizi n vitin 88H q t rrnon xhamin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe ta ndrton srish duke i prthkuar edhe dhomat e grave t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Omeri i mblodhi dijetart dhe njerzit e par dhe ua lexoi letrn e udhheqsit t muslimanve, Velidit, e kjo u erdhi shum rnd atyre, than: Ti lm dhomat ashtu si jan, sht trheqse pr t marrur msim t tjert. Transmetohet se Seid bin Musejjibi mohoi futjen e dhoms s Ajshes n xhami, ngase kishte frik nga shndrrimi i varrit n xhami. Omeri ia shkroi kto fjal Velidit, e Velidi ia ktheu dhe e urdhroi q t realizon urdhrin e tij, ashtuq Omeri nuk kishte zgjidhje tjetr. Por ti e din se varri i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nuk sht vnduar n xhami, e as xhamia nuk sht ndrtuar mbi varr, dhe ktu nuk ka argument ai cili dshiron t argumenton lejimin e varrosjes npr xhami, apo lejimin e ndrtimit t xhamive mbi varre.
sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: All-llahu i mallkoft jehudit dhe t krishtert, i shndrruan varret e pejgamberve n faltore.[1] Kt e tha n momentet e vdekjes, duke ia trheq vrejtjen popullit t vet nga kjo vepr e shmtuar. Poashtu kur Ummu Selemja (radijAllahu anha) i tregonte pr kishn q kishte par n rrethinn e Etiopis dhe vizatimet q ishin n t, tha: Tek ata, kur t vdes ndonj njeri i mir, ndrtojn mbi varrin e tij faltore, ata jan krijesat m t kqija tek All-llahu.[2] Tregon Ibn Mesudi (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Njerzit m t kqinj jan ata q do ti arrij momenti i kijametit dhe ata q i shndrrojn varret n xhami[3]. [E tranmseton Imam Ahmedi me zinxhir t mir]. Besimtari nuk mund t knaqet me pasimin e udhs s jehudive dhe t krishterve dhe nuk knaqet q t jet prej krijesave m t kqija. U shkrua m: 07/04/1414H . P-218: A lejohet falja e namazit mbi kulmin e nevojtoreve? Dhe mbi kulmin e vendeve t posame pr tubimin e mbeturinave? Prgjigje: Namazi mbi kulmin e nevojtoreve t njohura n kohn ton lejohet, nuk prish pun. Ngase nevojtoret nuk jan t ndrtuara vemas, ato hyjn nn kulmin e tr shtpis. Poashtu namazi mbi kulmin e vendeve t posame pr tubimin e mbeturinave lejohet, ngase kjo bn pjes n prgjithshmrin e hadithit: ...dhe toka m sht br e pastr dhe xhami....[4] P-219: sht dispozita e ecjes me kpuc npr xhamin e Qabes? Prgjigje: Nuk sht mir t ecet me kpuc npr xhamin e Qabes; ngase kjo sht der q njerzit e thjesht t cilt nuk e dijn shenjtrin e xhamis t fillojn t vijn n xhami me kpuc t papastra, e ndoshta edhe me kpuc t ndytura me pisllqe.
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e xhamive dhe Muslimi n kapitullin e xhamive/ kreu: Ndalimi i ndrtimit t xhamive mbi varre. [2] Buhariu n kapitullin e xhenazeve/ kreu: Ndrtimi i xhamive mbi varr; dhe Muslimi n kapitullin e xhamive/ kreu: Ndalimi i ndrtimit t xhamive mbi varre. [3] Imam Ahmedi 1/405 dhe 435. [4] Buhariu n kapitullin e xhamive/ kreu: Fjala e Resulull-llahut M sht br...
Ashtuq do t fillojn t hyjn me aso kpuc npr xhami dhe do t ndytin xhamin e Qabes. Nse pr nj gj t krkuar me sheriat, kihet dro q pas saj t vij nj dm, ather duhet t mirret parasysh ajo, dhe t lihet kjo gj e krkuar. Rregulli i vendosur te dijetart thot: Nse vijn n kundrshtim dobit dhe dmet q jan t barabarta- ose dmet jan m t mdhaja, ather largim i i dmit ka prparsi ndaj sjelljes s dobive. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) deshti q t rrnon Qaben dhe ta ndrton ashtu si e kishte ndrtuar Ibrahimi (Alejhi selam). Por, pasiq njerzit ende ishin t rinj n Islam, e la kt gj t krkuar me sheriat, duke pasur frik prej dmit q mund t vinte, i tha Ajshes (radijAllahu anha): Sikur q populli yt, t mos ishin t rinj n Islam, do ta rrnoja Qaben, dhe do ta ndrtoja mbi themelet q i ka vnduar Ibrahimi dhe do ti kisha hapur dy dyer, nga njra der t hyjn njerzit e nga tjetra t dalin.[1]
P-220: Nse dikujt pasiq t kryen namazin i bhet e qart se nuk sht falur saktsisht drejt Kibles, a duhet ta prsris namazin? Prgjigje: Nse pr pak nuk ia qllon, nuk prish pun, prve nse gjindet n mesxhidul-haram; ngase kibleja e njeriut n mesxhidul- haramsht Qabeja. Pr kt pra, dijetart kan thn: Ai i cili sht n mesxhidul haram nse ka mundsi q t falet n nj vend prej ku mund ta sheh Qaben, ather e ka obligim ta bj kt. Ashtuq nse ndodh q falsi t drejtohet na ana e Qabes e jo n drejtim t Qabes, ky duhet ta prsris namazin, sepse namazi i tij nuk sht n rregull. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ...Pra kthehu ans s xhamis s shenjt (Qabes), dhe kudo q t jeni (o besimtar) kthehuni kah ajo an.... [el-Bekare: 144]. E nse njeriu sht larg Qabes dhe nuk mund q ta sheh Qaben edhe nse sht n Mek-, ky e ka obligim tia qllon ans s Qabes, e nse nuk ia qllon pr pak, nuk prish pun. Mu pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) banorve t Medines iu tha: E
________________ [1] Buhariu n kapitullin e Haxhit/ kreu: Vlera e Meks dhe ndrtim i i saj; Muslimi n kapitullin e Haxhit/ kreu: Rrnim i dhe ndrtim i i Qabes
tra q sht mes Lindjes dhe perndimit sht kible pr ju[1], ngase banort e Medines drejtohen kah Jugu, ashtuq e tra q sht mes lindjes dhe perndimit sht kible pr ata. Kshtu iu themi edhe atyre q falen drejt perndimit, e tra q sht mes veriut dhe jugut sht kible pr ju.
P-221: Nse nj grup njerzish falen n drejtim jo t Qabes, sht puna me namazin e tyre? Prgjigje: Kjo mund t ndodh n dy gjendje: E para: T jen n nj vend ku nuk mund t dijn se nga sht Qabeja, sikurse nse jan n udhtim dhe qielli sht i vrnjtur, ashtuq nuk mund ta gjejn drejtimin kah kibleja. Kta nse falen pasiq t mundohen ta gjejn ann e Qabes, dhe m pas u bhet e qart se jan falur n drejtim tjetr, nuk prish pun asgj kjo, sepse ata patn frik All-llahun aq sa kishin mundsi. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Andaj, keni frik All-llahun sa t keni mundsi. [et-Tegabun 16]. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur tju urdhroj me di, veprojeni at sa keni mundsi.[2] Pr kt shtje n veanti All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: T All-llahut jan edhe lindja edhe perndimi, dhe kahdo q t ktheheni, aty sht All-llahu. Vrtet, All-llahu sht i Gjer (n bujari) e i Dijshm . [el-Bekare: 115]. Gjendja e dyt: Nse gjinden n nj vend ku mund t pyesin pr Kiblen, mirpo e ln kt pun anash dhe nuk e zn gj, n kt rast e kan obligim ta kompenzojn kt namaz, pa marr parasysh se gabimin a e kan kuptuar para daljes s kohs s namazit apo pas. Sepse ata n kt rast jan gabimtar pa qllim dhe me qllim. Pa qllim: ngase nuk pan pasur pr qllim q t falen n drejtim tjetr; me qllim: ngase e lan anash kt shtje dhe e zn n asgj, ashtuq nuk pytn pr kiblen. Duhet ta dijm se nse nuk ia kan qlluar kibles pr pak, kjo nuk prish pun, sikurse t
________________ [1] Transmeton Tirmidhiu n kapitullin e namazit/ kreu: Argumentet se ajo q sht mes lindjes dhe perndim it sht kible; Ibn Maxhe [1011]; poashtu edhe Hakim i i cili e vrtetoi kt hadith dhe n kt e plqeu Dhehebiu [1/225]. [2] Buhariu, kapitulli: Kapja pr Kur'anin dhe sunnetin/ kreu: Pasim i i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) , dhe Muslimi, kapitulli i Haxhit/ kreu: Obiligim i i haxhit nj her n jet.
anoj paksa n t djatht apo n t majt, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) banorve t Medines u tha: E tra q sht mes lindjes dhe perndimit sht kible pr ju.[1] Atyre q jan n veri t qabes iu themi: E tra q sht mes lindjes dhe perndimit sht kible pr ju, t njjtn ua themi edhe atyre q jan n jug t kibles. E ata q jan n Lindje t kibles apo n perndim t saj, iu themi: e tra q sht mes veriut dhe jugut sht kible pr ju. Pra, animi i leht nuk prish pun. Dshiroj t potencoj nj shtje me kt rast, ajo sht: se ai i cili gjindet n xhamin e shenjt ku mund ta sheh Qaben, ky e ka obligim t kthehet direkt kah Qabeja e nuk mjafton vetm ana e Qabes. Shoh shum njerz n xhamin e shenjt q nuk drejtohen drejt Qabes, mund t shohish saf t gjat e t drejt dhe e vren sigurisht se shumica e tyre nuk jan t drejtuar kah Qabeja. Kjo sht nj gabim i madh, dhe e kemi obligim t kujdesemi pr kt dhe ta prmirsojm. Sepse falja n kt drejtim nuk sht falje drejt kibles.
P-222: sht dispozita e shqiptimit t nijetit (qllimit, vendosjes) me goj? Prgjigje: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Veprat jan sipas nijetit, dhe secilit njeri i takon ajo q ka vendosur.[2] Vendi i nijetit sht zemra dhe nuk ka nevoj pr shqiptim, kur t ngritesh pr t marrur abdest, kjo sht nijet dhe nuk ka mundsi q nj njeri me mend, i padhunuar q t bn ndonj vepr e t mos ket ndonj nijet. Pr kt pra, disa dijetar kan thn: Sikur t na kishte obliguar All-llahu me ndonj vepr q duhet t bhet pa nijet, kjo do t ishte ngarkim sa nuk mundemi. Poashtu nuk ka ndonj transmetim nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) apo nga shokt e tij se ata e kan shqiptuar nijetin. Ata q e shqiptojn nijetin, ose e bjn nga padituria ose duke imituar ndonj dijetar q u ka thn ashtu, t cilt kan thn se duhet t shqiptohet nijeti ,ashtuq t vij n plqim zemra me gjuhn.
_________________ [1] Transmeton Tirmidhiu n kapitullin e namazit/ kreu: Argumentet se ajo q sht mes lindjes dhe perndim it sht kible; Ibn Maxhe [1011]; poashtu edhe Hakim i i cili e vrtetoi kt hadith dhe n kt e plqeu Dhehebiu [1/225]. [2] Buhariu [1] dhe Muslimi [1907].
Ne u themi se ky mendim nuk sht i vrtet, e sikur t ishte gj e ligjsuar, do tia sqaronte Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ummetit t tij, me fjal apo me veprn e tij. All-llahu na dhasht suksese. P-223: A lejohet t falet namazi farz pas Imam it i cili fal nafile, sikur ai q fal jacin pas Imam it i cili fal namazin e teravis? Prgjigje: Nuk prish gj nse fal jacin pas atij q fal teravin. Kt e ka theksuar Imam Ahmedi (rahimehullah). Nse sht udhtar dhe e arrin imamin n fillim t namazit, ather jep selam kur t jep selam imami, e nse nuk arrin n fillim, ather i plotson rekatet q i kan mbetur, pasiq t jep imami selam. P-224: Nse udhtari arrin dy rekatet e fundit me Imam in q sht vendas, a duhet t jep selam sbashku me Imam in, me qllim t shkurtim it t namazit? Prgjigje: Nuk i lejohet udhtarit i cili lidhet pas imamit vendas ta shkurtoj namazin, pr shkak t fjals s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): At q e arrini nga namazi, faleni, e ka tju ik, plotsojeni.[1] Sipas ksaj pra, nse udhtari arrin dy rekate me imamin vendas, e ka obligim q ti plotsoj edhe dy rekate pasiq t jep selam imami. Nuk i lejohet ta prfundoj namazin sbashku me imamin, duke pasur pr qllim shkurtimin e namazit. All-llahu sht m i Dijshmi. P-225: A lejohet shpejtimi n ecje pr n namaz? Prgjigje: Shpejtimi n ecje pr n namaz sht i ndaluar. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka urdhruar q t ecim duke qen t qet dhe t prulur, e na ka ndaluar nga shpejtimi. Ndrsa disa dijetar kan thn: Nuk prish pun nse nuk shpejton shum, nse ka frik se do ti ik rekati, sikurse t hyj n xhami e imami sht n ruku, ky shpejton me maturi. Por, jo si bjn disa njerz, vijn duke vrapuar shum, kjo sht e ndaluar.
____________________ [1] Buhariu [636] dhe Muslimi [151].
Por, duhet t dihet se ecja me qetsi dhe me prulje sht m mir edhe nse mund ti ik ndonj rekat, kshtu aludon hadithi.
P-226: A lejohet shpejtimi pr t arritur rekatin n namazin me xhemat? Na jipni fetva All-llahu ju ruajt? Prgjigje: Nse hyn n xhami e imami sht n ruku, mos shpejto dhe mos u lidh n namaz derisa t arrish te safi i par; ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Ebu Bekretes (radijAllahu anhu) kur bri ashtu i tha: All-llahu ta shtoft kujdesin, por mos e prsrit kt.[1]
P-227: A lejohet leximi i Kur'anit me z t lart n xhami, gj e cila u pengon atyre q falin namaz? Prgjigje: Leximi i Kur'anit me z t lart n xhami saq tu pengoj atyre q falen, atyre q msojn apo edhe atyre tjerve q lexojn Kur'an sht haram. Sepse me kt ai bie n ndalimin q bri Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Transmeton Imam Maliku n el-Muvatta nga Bejadhi (Ferue ibn Amr) se Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) u doli disa njerzve q ishin duke u falur e zrat e tyre duke lexuar ishin ngritur lart dhe u tha: A i q falet e lute Zotin e tij, le ta lut At sa m mir, dhe mos e ngritni zrin mbi njri-tjetrin duke lexuar Kur'an.[2] T ngjashme si kjo ka transmetuar edhe Ebu Davudi[3] nga hadtihi i Ebu Seid elHuderiut (radijAllahu anhu). P-228: Disa njerz kur t hyjn n xhami dhe vrejn se sht afruar koha e ikametit, ndalen n kmb duke pritur Imamin dhe nuk e falin tehijjetul mesxhid-in (namazi pshndets), a lejohet kjo? Prgjigje: Nse ka mbetur pak koh deri n ikamet saq nuk ka koh pr t falur dy rekate, ather nuk prish pun, e nse nuk e dijn se kur vjen imami, m e mira sht q t falin tehijjetul mesxhidin. Nse vjen imami dhe thirret ikameti e ti je n rekatin e par, ather ndrprite namazin, e nse je n rekatin e dyt, ather plotsoje pak m shpejt.
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e ezanit/kreu:114- Rukuja jasht safit [783]. [2] Imam Maliku n kapitullin e namazit/ kreu: Mnyra e leximit 1/86 [225] [3] N kapitullin e namazit/ kreu: Ngritja e zrit duke lexuar n namazin e nats [1332].
P-229: Vrejm te disa burra n mesxhidul haram rreshtimin e tyre pas safeve t grave, n namazet farze, a pranohet namazi i tyre? Si dhe a keni ndonj sugjerim pr ta? Prgjigje: Nse burrat falen pas grave, dijetart thon ska gj, mirpo kjo sht n kundrshtim me sunnetin; ngase sipas sunetit sht renditja e grave pas burrave. Prve nse shtja sikurse q sht n mesxhidul haram, ku ka plot njerz dhe sht ngusht, aty ndodh q grat t bjn safin e pas tyre t rreshtohen burrat. Falsi duhet t kujdeset q mos t bij n kt, aq sa ka mundsi. Nga kjo mund shkakton nxitjen e epshit, andaj le t largohen njerzit nga namazi pas safeve t grave, edhepse kjo gj sht e lejuar sipas mendimit t fukahave. Ne themi: Mir sht q njeriu t largohet nga kjo aq sa ka mundsi, poashtu edhe grat duhet q t mos falen n vend q sht afr burrave.
P-230: A lejohet largim i i fmijs nga vendi i tij n saf? Prgjigje: Mendimi i vrtet sht se nuk lejohet ta largojm fmijn nga vendi i tij n saf, duke u bazuar n hadithin e Ibn Omerit (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Nuk lejohet q dikush ta ngrit diknd nga vendi i tij, e pastaj t ulet ky n vendin e tij.[1] Poashtu, me kt gjest i bjm padrejtsi, ia thejm zemrn, e largojm nga namazi dhe mbjellim urrejtjen n zemrn e tij. Si dhe, nse themi se lejohet q fmijt t rreshtohen n fund, ather do t grumbulloheshin n nj saf dhe do t kishin lozur dhe nprkmbur namazin, por nuk prish pun q ta lkundim pak nga vendi i tij pr ti ndar, nse kemi frik se do t lozin n namaz.
P-231: A lejohet namazi n mes shtyllave? Prgjigje: Rreshtimi i safit n mes shtyllave sht i lejuar n rast ngushtie. Ndrsa, n rastet e rndomta, kur sht gjr, nuk bn t falemi mes shtyllave, sepse me kt kputet safi. U shkrua m: 29/01/1419H
___________________ [1] Buhariu [911] Muslimi [2177]
P-232: Si sht puna me safet e grave? A vlen doher ajo se safi i par i tyre sht m i keqi dhe i fundit sht m i miri, apo vetm n rast se nuk ka ndarje mes burrave dhe grave? Prgjigje: Qllimi sht kur burrat dhe grat falen n nj vend, n kt rast safet e fundit jan m me vler sesa safet e para. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Safet m t mira t grave jan ato t fundit, e m t kqijat jan ato t parat.[1] Kshtu sht ngase safet e fundit jan m larg burrave, e safet e para m afr burrave. Mirpo, nse grat kan vend t veant pr falje, si sht rasti sot n t shumtn e xhamive, ather safet m t mira jan safet e para, njsoj sikur te burrat. P-233: sht puna me namazin e atij q falet jasht xhamis, si sht rasti me ata q falen npr rrugt q jan t ngjitura me Xhamit? Prgjigje: Nse brenda n xhami nuk ka vend pr falsit dhe ata detyrohen t falen jasht, kjo nuk prish pun asgj, prderisa mund ta prcjellin imamin, ngase kjo sht e patjetrsueshme. U shkrua m: 06/06/1413H P-234: N ka bazohem i gjat drejtimit t safit? Dhe a lejohet q gjat namazit t puqim zogun e kmbs me zogun e kmbs s atij q falet pran nesh? Na jepni fetva, All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Mendimi i vrtet sht se drejtimi i safit bazohet n renditjen n nj vij t zogjve t kmbve t njri tjetrit, e jo n majet e gishtave. Ngase trupi sht i vendosur mbi zogjt e kmbve, ndrsa gishtat dallojn sipas kmbs, ngase ka kmb t gjata dhe t shkurta, ashtuq nuk mund t drejtohemi assesi prve duke u bazuar n zogjt e kmbve. Ndra puqja e zogjve me njri tjetrin, nuk ka dyshim se kjo sht transmetuar prej sahabve (radijallahu anhum). Ata i drejtonin safet duke i puqur zogjt e kmbve mes vete[2], pra secili prej tyre puqte zogjt e kmbve me zogjt e kmbve t atyre q i kishte pran, q n kt mnyr t bhet drejtimi i safeve.
___________________ [1] Muslimi [440] [2] Aludon n fjaln e Enes ibn Malikut: N i puqnim supet me supet e tjetrit dhe kmbn me kmbn e tjetrit. Tranm seton Buhariu [725]
Puqja e zogjve t kmbve nuk sht qllim n vehte por qllimi sht drejtimi i safeve, kshtu kan thn dijetart. Mu pr kt, kur t ngriten njerzit pr namaz secili duhet te puq zogun e kmbs me zogun e kmbs s vllait t vet, ashtuq t drejtohen safet mir, e nuk sht qllimi q ta ket t puqur zogun e kmbs gjat tr namazit. Prej teprimit q bhet n kt shtje, sht fakti se disa njerz i puqin zogjt e kmbve me zogjt e kmbve t vllait t vet dhe i hap kmbt aq shum saq t ndodh ndarje mes tij dhe vllait t tij te supet, e kjo sht n kundrshtim me sunnetin. Sunneti sht q zogjt e kmbve dhe supet t jen n barabarsi.
P-235: A ka argument pr ngritjen e duarve prpos n katr rastet? Si dhe n namazin e bajrameve dhe xhenazes? Prgjigje: S pari t tregojm pr katr rastet ku ngriten duart, ato jan: n tekbirin fillestar, duke shkuar n ruku, duke i ngrit nga rukuja dhe n ngritjen nga teshehhudi i par. Pr kto raste ka hadith t vrtet nga Ibn Omeri (radijAllahu anhu) se ka thn: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ngritte duart e tij kur thonte tekbirin pr t hyr n namaz, kur thonte tekbirin pr t shkuar n ruku dhe kur thonte Sem iall-llahu limen ham idehu. Tha: Dhe nuk e bnte kt n sexhde.[1] Pasiq Ibn Omeri (radijAllahu anhu) i prpikti n pasimin e veprave t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i cili e ka prcjellur dhe e ka pare se i ka ngritur duart n fillim t namazit, duke shkuar n ruku, duke u ngritur nga rukuja dhe gjat ngritjes nga teshehhudi i par dhe ka thn: Dhe nuk e bnte kt n sexhde, nuk mund t thot askush se kjo bn pjes n shtjen e pohuesit dhe mohuesit. Se ai i cili pohon dika ka prparsi ndaj atij i cili mohon. Fjala e Ibn Omerit sht e qart se ai sht siguruar se nuk i ka ngritur duart n tjetr rast. Ai pasiq vrteton ngritjen e duarve pr n ruku dhe duke u kthyer nga rukuja, thot: Dhe nuk e bnte kt n sexhde. A mund t themi pra se ai ka qen neglizhent dhe nuk ka vr re? Nuk mund t themi nj gj t till; ngase ai vendosmrisht tregon se nuk i ka ngritur duart n sexhde. Mu ashtu si ka treguar qart se i ka ngritur pr n ruku dhe duke u ngritur nga rukuja.
_________________ [1] Buhariu [735] Muslimi [390]
P-236: Nse dikush e arrin Imamin n ruku, a duhet t merr dy tekbire apo jo? Prgjigje: Nse dikush takon imamin n ruku dhe merr tekbir pr t hyr n namaz, ather le t bjer n ruku menjher, e tekbiri pr n ruku sht sunnet e jo vaxhib, e nse merr tekbir edhe pr n ruku sht m mir, e nse jo, nuk prish pun. Pas ksaj nuk shpton nga kto tri gjendje: Gjendja e par: T jet i bindur se e ka arritur ruku n para se t ngritet imami nga rukuja, n kt rast ai e ka arritur rekatin dhe bie nga ai obligimi i leximit t Fatihas. Gjendja e dyt: T jet i bindur se imami sht ngritur nga rukuja para se t arrin ky n ruku, n kt rast i ka ikur rekati dhe ky duhet ta plotson. Gjendja e tret: T jet i dyshimt se a e ka arritur imamin n ruku apOse imami sht ngritur para se t arrin ky n ruku? N kt rast vepron n baz t asaj q sht m i sigurt. Nse m i sigurt sht se e ka arritur imamin n ruku, themi se e ka arritur rekatin, e nse m i sigurt sht se nuk e ka arritur imamin n ruku ather themi se i ka ikur rekati. N kt rast, nse i ik dika nga namazi, ai duhet t bj sehvi sexhde pas selamit. Por, nse nuk i ka ikur asgj nga namazi, sikurse t dyshon n rekatin e par, pr t cilin m i sigurt sht se e ka arritur, n kt rast nuk duhet t bj sehvi sexhde, pr shkak t lidhjes s ngusht t namazit t tij me namazin e imamit. Ngase imami mban n prgjegjsi sehvi sexhden e memumit[1], me kusht q memumit ti mos ket ikur dika nga namazi. Ekziston edhe nj gjendje lidhur me dyshimin, kur njeriu dyshon a e ka arritur imamin n ruku apo jo, dhe nuk mund ti jep prparsi asnjrs. N kt rast vepron sipas asaj q sht plotsishte bindshme, d.m.th. mosarritja e rekatit, sepse kjo sht esenca. Pra, ky rekat i ka ikur, ndrsa para selamit bn sehvi sexhde. Ktu na del edhe nj shtje pr t ciln dua t trhqi vrejtjen, ajo sht se disa njerz kur t hyjn n xhami e imami sht n ruku, fillojn t ofshajn me z dhe e zgjasin, bile ndoshta edhe e thon ajetin: All-llahu sht me durimtart, e ndoshta edhe krcasin me kmbt e tyre. E gjith kjo sht n kundrshtim me sunnetin dhe potere pr imamin dhe xhematin.
_________________ [1] Mem um quhet personi i cili falet me Imam . (sh.p.)
Ndrsa ka prej njerzve, t cilt kur vijn n kt gjendje fillojn t vrapojn me shpejtsi t madhe, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar nga kjo vepr, ka thn: Kur ta dgjoni ikametin, shkoni pr n namaz t qet dhe t prulur, mos shpejtoni, at q arrini faleni e at q ju kalon plotsojeni.[1] P-237: ka sht dispozita lidhur me vndim in e dors s djatht mbi t majtn mbi gjoks ose mbi zemrn? Poashtu dispozita pr vndimin e duarve nn krthiz? Si dhe a ka dallim mes grave dhe burrave? Prgjigje: Vndimi i dors s djatht mbi t majtn n namaz sht sunnet, duke u bazuar n hadithin e Sehl ibn Sadit (radijAllahu anhu) i cili thot: U urdhronin njerzit q dorn e tyre t djatht ta vejn mbi llrn e t majts gjat namazit. [Transmeton Buhariu].[2] Por, ku duhet ti vej ato? Prgjigjeja: Mendimi m afr t vrtets sht se vndimi i tyre duhet t jet mbi gjoks, duke u bazuar n hadithin e Uail ibn Huxhrit (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) vndonte dorn e tij t djatht mbi t majtn mbi gjoks.[3] Edhepse n kt hadith ka dobsi, mirpo sht m i afrti te sahihu sesa hadithet tjera. Ndrsa vndimi i duarve mbi zemr, n ann e majt sht bidat dhe nuk ka kurrfar baze. E pr vndimin i tyre nn krthiz ka nj transmetim nga Aliju (radijAllahu anhu)[4] por sht i dobt, e hadithi i Uail ibn Huxhrit sht m i fort se ky. N kt shtje nuk ka dallim mes grave dhe burrave. Esenca sht se grat edhe burrat jan t njjt n dispozita prve nse ka ndonj argument q bn dallim mes tyre. Un nuk dij ndonj ndonj argument t vrtet q bn dallim mes gruas dhe burrit lidhur me kt sunnet. P-238: sht dispozita e thnies s besmeles me z? Prgjigje: Mendimi m i vrtet sht thnia e besmeles me z nuk sht mir dhe
________________ [1] Buhariu [636] dhe Muslimi [151]. [2] Buhariu [740] [3] Ibn Huzejme [479] dhe Bejhekiu 2/30. [4] E transmeton Imam Ahmedi 1/110, Ebu Davudi [756]
sunneti sht q ajo t thuhet pa z, sepse besmeleja nuk sht pjes e Fatihas; mirpo nse ndonjher e bn kt, nuk prish gj. Bile disa dijetar kan thn: Duhet q ndonjher ta thot me z sepse sht transmetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka thn me z.[1] Mirpo ajo q sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sht se ai nuk e thonte me z[2], dhe kjo sht m mir. T thuhet pa z. E nse e thot me z pr tua zbutur zemrn atyre q e kan mendimin se duhet t thuhet me z, besoj se nuk prish gj.
P-239: sht dispozita e lutjes s fillimit t namazit (istiftahu)? Prgjigje: Lutja q bhet n fillim t namazit sht sunnet e jo vaxhib, as n namazet farz e as ato vullnetare. Mir sht q njeriu kt lutje ta thot n t gjitha mnyrat q sht transmetuar, njher e thot kt, e njher at, ashtuq ta arrij sunnetin me t gjitha format. Nse nuk e din prvese nj mnyr t sunnetit dhe e thot vetm at, nuk prish gj. Si duket Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka prdorur disa mnyra n lidhje me istiftahun e poashtu edhe n teshehhud, me qllim t lehtsimit pr ummetin. T njjtn e ka br edhe n lutjet pas namazit. Bnte kshtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr dy dobi: Dobia e par: Q njeriu t mos vazhdoj vetm n nj lutje, ngase kur njeriu e prdor vetm nj lutje, ather thnia e ksaj lutje i bhet shprehi, ashtuq ndodh ndonjher edhe kur nuk sht i koncentruar e thot at lutje pa pasur qllim ta thot, sepse kjo sht br rutin pr t. E nse do t thonte lutje t ndryshme, ku nj her e thot njrn e njher tjetrn, kjo i mundson koncentrim dhe kuptim t asaj q e thot. Dobia e dyt: Lehtsimi pr ummetin, ashtuq njeriu e thot her kt e her at, varsisht cila i plqen.
________________ [1] Nesaiu [904], Ibn Hibbani [1788], Ibn Huzejme [499], Darekutniu [1/305] dhe Bejhekiu [2/46,58] [2] Ajo q transmeton Enes ibn Maliku (radijAllahu anhu) i cili ka thn: Jam falur pas Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) , pas Ebu Bekrit dhe pas Omerit, e asnjrin nuk e kam dgjuar duke lexuar Bismil-lahirr-rrahm anirr-rrahim .
Pr shkak t ktyre dy dobive, disa ibadete bhen n disa mnyra, si sht duaja e istiftahut, teshehhudi dhe duat pas namazit. P-240: Me thn Amin a sht sunnet? Prgjigje: Po, m thn amin sht sunnet i fort, e sidomos kur edhe imami thot amin. N dy Sahiht sht transmetuar nga Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur imami thot amin, thuani edhe ju amin, ngase amini i atij t cilit takohet me aminin e melekve, i falen t gjitha mkatet q i ka br.[1] Thnia e aminit pr imamin dhe xhematin sht prnjher, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur imami thot ue led-dal-liin thuani amin.[2] P-241: Disa prej xhematit, kur Imami e lexon ajetin: Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Ti ndihm krkojm thon: Krkojm ndihm nga All-llahu, a lejohet kjo? Prgjigje: Ligji pr xhematin sht q t hesht kur lexon imami, e kur t mbaron Fatihan, thot amin imami dhe xhemati. Amini mjafton pr do fjal q mund ta thot njeriu gjat leximit t Fatihas nga imami. P-242: sht dispozita e leximit t Fatihas n namaz? Prgjigje: Lidhur me leximin e Fatihas, dijetart jan ndar n disa mendime: Mendimi i par: Nuk sht vaxhib leximi i Fatihas as pr imamin, as xhematin, as pr at q falet vetm dhe pa marrur parasysh se a bhet fjal pr namazet me z apo pa z. Vaxhib sht t lexohet ka t mundet nga Kur'ani. Kt e argumentojn me ajetin: Lexoni ka t mundeni nga Kur'ani, dhe me fjaln q Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia kishte thn nj njeriut: Lexo at q t vij m leht prej Kur'anit.[3] Mendimi i dyt: Leximi i fatihas sht rukn (shtyll, pa t nuk bn) pr imamin, xhematin, pr at q falet vetm dhe pa marrur parasysh se a sht namazi me z apo pa
__________________ [1] Buhariu [780] dhe Muslimi [410]. [2] Buhariu [782] dhe Muslimi [410]. [3] Buhariu [757] Muslimi [397].
z. sht rukn edhe pr at q ka arritur imamin n ruku dhe pr at q ka filluar namazin me imam prej fillimit. Mendimi i tret: Leximi i Fatihes sht rukn pr imamin dhe pr at q falet vetm, e nuk sht obligim pr xhematin pa marrur parasysh se a sht namazi me z apo pa z. Mendimi i katrt: Leximi i Fatihas sht rukn pr imamin, pr at q falet vetm n namazet me z dhe pa z dhe pr xhematin n namazet pa z e jo n ato me z. Mendimi m i vrtet sipas meje sht se leximi i Fatihas sht rukn pr imamin, xhematin dhe pr at q falet vetm pa marrur parasysh a sht namazi me z apo pa z, prve pr at i cili ka arritur imamin n ruku, ky nuk e ka obligim leximin e Fatihas n kt rast. Argument pr kt mendim jan hadithet: Nuk ka namaz ai i cili nuk e lexon elsin e Kitabit[1]; Kush falet dhe nuk lexon n t Nnn e Kur'anit, namazi i tij sht i prishur.[2] N kt aludon edhe hadithi i Ubade ibn Samitit (radijAllahu anhu) kur tregon rastin sesi Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pas namazit t sabahut u kthye kah shokt e tij e u tha: Si duket edhe ju po lexoni sbashku me imamin? Than: Po, o i drguar, tha: Mos bni ashtu prve me Nnn e Kur'anit, ngase nuk ka namaz ai i cili nuk e lexon at.[3] E ky hadith sht argument tekstual lidhur me namazet me z. E argumenti se ai q e z imamin n ruku nuk e ka obligim leximin e Fatihas sht hadithi i Ebu Bekretes (radijAllahu anhu) kur ai e gjeti Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) n ruku. Ai u ngut dhe ra n ruku para se t vendoset n saf, kur e kreu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) namazin, u kthye dhe pyeti se kush e bri at vepr. Ebu Bekrete tha: Un o i drguar. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: All-llahu ta shtoft kujdesin, por mos e prsrit kt.[4] Pra, vrejm se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk e urdhroi q ta prsris rekatin n t cilin shpejtoi q mos ti ik. E sikur t duheshte, do ta kishte urdhruar, sikur q e urdhroi personin i cili u falte shpejt q ta prsris tr namazin.
__________________ [1] Buhariu [756] Muslimi [394]. [2] Muslimi [395] [3] Imam i Ahmedi [5/316]; Ebu Davudi [823]; Tirmidhiu n kapitullin e namazit/ kreu: ka sht transmetuar lidhur me lexim in sbashku me Imam in; Hakimi [1/238] dhe Darekutniu [1/120]. [4] Buhariu n kapitullin e ezanit/kreu:114- Rukuja jasht safit [783].
Kto jan argumentet nga hadithet. Ndrsa nga aspekti logjik mund t themi: Ky njeri i cili e ka arritur imamin n ruku nuk e ka arritur kijamin, ku edhe lexohet Fatihaja, pasiq nuk e ka arritur at pjes, ather i bie nga obligimi ajo q sht e obliguar n at pjes. Argument pr kt sht krahasimi me at i cili e ka dorn e prer dhe i njjti nuk e ka obligim t laj dorn, ngase ky obligimbie nga ai pr shkak t mungess s asaj pjese. N kt mnyr bie edhe obligimi i leximit t Fatihas pr at i cili e z imamin n ruku. Ngase nuk e ka arritur kijamin, n t cilin lexohet Fatihaja. E obligimi i kijamit bie nga ai n kt rast pr shkak se duhet ta pason imamin. Ky mendim sipas meje sht i vrteti, e sikur t mos ishte hadithi i U bade ibn Samitit t cilin e prmenda pak m hert d.m.th. hadithi kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) iu kthye shokve t tij pas namazit t sabahut- sikur t mos ishte ky hadith ather mendimi i vrtet do t ishte se Fatihaja nuk sht obligim pr xhematin n namazet me z, ngase ai q dgjon Kur'an dhe ai q lexon jan t njjt n fitimin e shprblimit. Pr kt All-llahu (subhanehu ue teala) i ka thn Musait (alejhi selam): U pranua lutja e juve dyve, edhepse ai q u lut ishte vetm Musai; ja si u lute Musai: Musai tha: Zoti yn, Ti i ke dhn faraonit dhe paris s tij mjete t prjetim it dhe pasuri n jetn e ksaj bote, ashtuq o Zot yn, po i largojn njerzit prej rrugs tnde. Zoti yn, zhduke pasurin e tyre, shtrngoi zemrat e tyre, e t mos besojn derisa t shijojn dnim in e idht. [Junus: 88]. Pra, a u prmend ktu se edhe Haruni bri lutje? Prgjigjeja: Jo, por prapseprap Zoti tha: U pranua lutja e juve dyve. Dijetart kt dysi pas njjsit e komentojn duke thn se Muasi (alejhi selam) u lutte e Haruni thonte amin. Ndrsa hadithi i Ebu Hurejres (radijAllahu anhu) n t cilin thuhet: Kush falet me imam, leximi i imamit mjafton pr t[1] nuk sht i vrtet; ngase sht hadith mursel, kshtu ka thn Ibn Kethiri n hyrjen e Tefsirit t tij. Pastaj, edhe ata q e pranojn kt hadith, nuk argumentojn me at n prgjithsi, disa prej tyre thon: Xhemati e ka obligim leximin e Fatihas n namazet pa z, d.m.th. nuk e marrin kt n prgjithsi. E nse dikush thot: Pasiq imami nuk hesht, ather xhemati kur duhet t lexoj Fatihan?
_________________ [1] Imam Ahmedi [3/339] dhe Ibn Maxhe [850]
Themi: E lexon Fatihan duke lexuar imami, sepse edhe shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) lexonin s bashku me t, e ai u tha: Mos bni ashtu prve me Nnn e Kur'anit, ngase nuk ka namaz ai i cili nuk e lexon at. P-243: Xhemati kur duhet t lexoj Fatihan gjat namazit? N kohn kur e lexon Imam i Fatihan apo kur lexon suren? Prgjigje: M e mira sht q xhemati t lexoj Fatihan pasiq ta kryej imami at; ashtuq t hesht gjat leximit i cili sht farz rukn. Ngase nse lexon Fatihan n kohn kur e lexon edhe imami d.m.th. nuk hesht gjat leximit t ruknit, ndrsa hesht pr suren e cila lexohet pas Fatihas, e cila sht vullnetare. Pra, m mir sht q t hesht gjat leximit t Fatihas, ngase dgjimi i leximit q sht rukn ka prparsi ndaj dgjimit t atij leximi q sht sunnet, kjo n nj an. E n ann tjetr, ajo se kur imami thot ueled dal-liin, ti nse nuk je duke e prcjellur nuk do t thuash amin dhe n at rast ndahesh prej xhematit. Kjo sht m e mira. P-244: Si t arrijm pruljen n namaz dhe gjat lexim it t Kur'anit n namaz apo jasht namazit? Prgjigje: Prulja n namaz sht m e rndsishmja e namazit dhe truri i tij. Qllimi i prulsis sht q t jesh prezent me zemr, pra, t mos shtisish me zemrn djathtas-majtas. Nse ndien njeriu se di sht duke e larguar nga prulsia, le t krkon mbrojtje nga All-llahu prej shejtanit mallkuar, si na ka urdhruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).[1] Nuk ka dyshim se shejtani kujdeset pr prishjen e t gjitha adhurimeve e sidomos namazin, i cili sht ibadeti m me vler pas dy dshmive. I vjen falsit dhe i thot: Kujtoje kt, kujtoje at[2], e zhyt n gjra t ndryshme nga t cilat nuk ka kurrfar dobie dhe t cilat i largohen nga mendja menjher sa ta kryej namazin.
______________________ [1] Muslimi [2203] [2] Kjo fjal sht pjes nga hadithi i vrtet i Ebu Hurejres t cilin e transmeton Buhariu [608] dhe Muslimi [389].
Njeriu duhet t ket kujdes t madh q ti nnshtrohet All-llahut (subhanehu ue teala). Nse i vren kto gjra apo vesvese tjera, le t krkon mbrojtje nga All-llahu nga shejtani i mallkuar, qoft n ruku, teshehhud ose n pjes tjetr t namazit. Prej shkaqeve m efektive q ndihmojn n arritjen e prulsis sht q njeriu t ket n mendjen e tij se ai sht ndalur para All-llahut (subhanehu ue teala) dhe sh duke e lutur At. P-245: A ka ndonj transmetim se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka heshtur mes leximit t Fatihas dhe sures q lexohet pas saj? Prgjigje: Pr heshtjen q e bjn disa mes leximit t Fatihas dhe sures pas saj nuk ka ndonj transmetim nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Gj, t ciln e kan thn disa fukaha se imami duhet t hesht q xhemati t ket mundsi t lexoj Fatihan n vete. Kjo nuk sht ashtu, por sht nj heshtje e shkurt gjat t cils merr frym imami dhe i mundson xhematit q t fillon leximin e Fatihas, ndrsa e plotson leximin e saj edhe nse imami fillon me leximin e sures. Pra, ajo sht nj heshtje e shkurt, jo e gjat. P-246: Njeriut t cilit i ik nj rekat i sabahut, a duhet t plotson at rekat duke lexuar me z apo pa z? Prgjigje: Mund t zgjedh, por m mir sht ta plotson pa z, ngase mund ta ket diknd afr i cili poashtu sht duke plotsuar namazin, ashtuq do ti pengonte nse do t lexonte me z. P-247: Kam lexuar n nj libr pr formn e namazit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) , se vndim i i duarve mbi gjoks pas rukus qenka bidat-dalalet, ka sht e vrteta All-llahu ju shprbleft me t mira? Prgjigje: Un kam frik q nj njeri i cili e kundrshton sunnetin n at gj ku ka mundsi pr hulumtim, ta quajm bidatxhi. Ata q i vejn duart mbi gjoks pas rukus, pr kt bazohen n argumente prej sunnetit. E ne ti themi: Ky sht bidatxhi; pr shkak se na ka kundrshtuar n hulumtimin ton, kjo sht di e rnd pr njeriun. Nuk sht mir q njeriu ti jep liri fjals bidat n gjrat si kjo.
Ngase kjo sjell q njerzit njri-tjetrin ta quajn bidatxhi pr shtjet n t cilat e vrteta mundet t jet kshtu apo ashtu. E pastaj t ndodh prarje dhe ftohje t mdhaja. Them: Cilsimi i atij q vndon duart mbi gjoks pas rukus me fjaln bidatxhi apo veprn e tij si bidat sht shum i rnd pr njeriun. Nuk sht mir q n kt mnyr ti cilson vllezrit e tij. E vrteta: Vndimi i dors s majt mbi t djathtn pas rukus sht sunnet. Argument pr kt sht hadithi n Sahihul Buhari nga Sehl ibn Sadi (radijAllahu anhu) se ka thn: U urdhronin njerzit q dorn e tyre t djatht ta vejn mbi llrn e t majts gjat namazit.[1] Mnyra e argumentimit nga ky hadith: Induksioni dhe vzhgimi, ngase ne themi: Ku vndohen duart gjat sexhdes? Prgjigjeja: N tok. Ku vndohen duart gjat rukus? Prgjigjeja: Mbi gjunjt. Ku vndohen duart gjat uljes? Prgjigjeja: Mbi kofsha. Pra, mbetet q pozita e duarve gjat kijamit, para ose pas rukuje, t mirret nga hadithi: U urdhronin njerzit q dorn e tyre t djatht ta vejn mbi llrn e t majts gjat namazit. Hadithi aludon se dora e djatht vndohet mbi dorn e majt gjat kijamit, para apo pas rukuje. Kjo sht e vrteta n t ciln aludon sunneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Pra, prgjigjeja e ksaj pyetje u formulua prej dy pikave: E para: Nuk sht mir q t bjm lehtsime n thnien e fjals bidat pr nj vepr e cila ka hapsir pr hulumtim. E dyta: E vrteta sht se vndimi i dors s djatht mbi t majtn pas rukus sht sunnet e jo bidat. Duke argumentuar nga hadithi i Sehl ibn Sadit (radijAllahu anhu) ngase sht i prgjithshm. Kjo dispozit prjashtohet gjat rukus, sexhdes dhe uljes; ngase kan ardhur argumente nga sunneti se n kto gjendje vndimi i duarve sht n tjetr mnyr.
__________________ [1] Buhariu [740]
P-248: Disa njerz pasiq t thon Rabbena ue lekel hamd shtojn edhe fjaln uesh shukr, ka mendoni pr kt? Prgjigje: Padyshim se t prmbajturit n lutjet e transmetuara sht m mir, andaj kur t ngritet njeriu nga rukuja le t thot: Rabbena ue lekel hamd dhe t mos thot uesh shukr, ngase kjo nuk sht transmetuar. N kt rast do t kisha treguar mnyrat e transmetuara pr kt, jan katr: 1. Rabbena ue lekel hamd; 2. Rabbena lekel hamd; 3. All-llahumme rabbena lekel hamd; dhe 4. All-llahumme rabbena ue lekel hamd. Kto katr mnyra i thua, por jo prnjher, njher e thua kt e njher tjetrn. N ndonj namaz thua: Rabbena ue lekel hamd, n tjetrn: Rabbena lekel hamd; n tjetr: All-llahumme rabbena lekel hamd, si dhe mund t thuash: All-llahumme rabbena ue lekel hamd. Ndrsa fjala uesh shukr nuk sht transmetuar, andaj m mir sht ti ikim asaj.
P-249: Si sht mnyra e shkuarjes n sexhde? Prgjigje: N sexhde s pari shkohet me gjunj e pastaj me duar. Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar q njeriu t bij n sexhde me duar, ai ka thn: Kur t bini n sexhde, mos bini ashtu si bie deveja, lshoni duart para gjunjve[1]. Ky sht teksti i hadithit. Por, do t flasim pr t. Pjesa e par e hadithit: ..mos bini ashtu si bie deveja..; ndalimi ktu sht pr qllim mnyra e rnies n sexhde, ngase u prdor pjesza si e cila sht pr prngjasim, e nuk sht pr qllim ndalimi pr pjesn trupore me t ciln bie n sexhde. Sikur t ishte ndalimi pr pjesn trupore me t ciln bie n sexhde do t thonte le t mos bie mbi at t ciln bie edhe deveja, e ather do t thonim: Mos bjer me gjunj sepse edhe deveja bie me gjunj. Por Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka thn ashtu, por ka thn: mos
__________________ [1] Imam Ahmedi 2/381; Ebu Davudi [840]; Nesaiu [1090].
bini ashtu si bie deveja, pra, ndalimi sht pr mnyrn e jo pr pjesn trupore me t cill bie n sexhde. Mu pr kt Ibn Kajjimi (rahimehullah) n librin e tij Zadul Mead[1] vendosmrisht ka thn se pjesa e dyt e hadithit (lshoni duart para gjunjve) sht hadith munkalib[2], dhe ka thn se hadithi n t vrtet sht: ..lshoni gjunjt para duarve... Ngase ai po t lshonte duart para gjunjve do t binte ashti si bie deveja, ngase deveja kur bie, bie me duar n fillim. Ai i cili ka par deven duke u ulur e ka t qart kt shtje. Pra e vrteta sht se hadithi sht kshtu: ..lshoni gjunjt para duarve.. nse duam q t ket pajtim fillimi i hadithit me fundin e tij. Ngase nse bie n fillim me duar do t themi se sht ulur ashtu si ulet deveja. E n at mnyr do t kishte mospajtim fillimi i hadithit me fundin e tij. Dikush prej vllezrve ka shkruar bukur mir n kt shtje, t ciln broshur e ka quajtur: Fethul mabud fi uadi rukbetejni kablel jedejni fis suxhud. Sipas ksaj, themi se sunneti t cilin na e ka urdhruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr rnien n sexhde sht lshimi i gjunjve para duarve. P-250: sht dispozita e drejtimit t teprt t shpins gjat sexhdes? Prgjigje: Drejtimi i teprt i shpins gjat sexhdes sht n kundrshtim me sunetin, sepse transmetuesit q e kan sqaruar namazin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) asnjri prej tyre nuk ka thn se e drejtonte shpinn gjat sexhdes, por kan thn se e drejtonte shpinn gjat rukus.[3] Gjat sexhdes njashtu duhet q njeriu ta ket stomakun e ngritur prej kofshve, e n kt mnyr do ta ket shpinn lart, e jo t drejt ashtu si bjn disa njerz. P-251: A ka ndonj argument se shenja n ball e cila shkaktohet prej sexhdes sht prej shenjave t njerzve t mir?
_________________ [1] Zadul Mead 1/215 [2] Hadith munkalib quhet ai hadith n t cilin transmetuesi pa qllim disa fjalve t hadithit ua ndrron vendet; p.sh. fjaln e cila sht n fund e ka sjellur n fillim apo t kundrtn. (sh.p.) [3] Buhariu n Sahihun e tij nga Ebu Humejdi, i cili ka thn: ...ra n ruku Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) , e pastaj e trheqi fort shpinn...[758]. Dhe Muslimi n Sahihun e tij nga Ajsheja (radijAllahu anha) e cila ka thn: ...e kur shkonte n ruku nuk e ngritte kokn e as nuk e ulte, por e mbante n mes... [498].
Prgjigje: Ajo nuk sht prej shenjave t njerzve t mir. Prej shenjave t tyre jan shklqimi i fytyrave t tyre, zemrgjrsia, morali i mir etj. Ndrsa gjurma q mbetet n ball pr shkak t sexhdes, ajo mund tu paraqitet edhe atyre q i falin vetm farzet, e kjo pr shkak se e kan lkurn e but ndrsa ndodh t mos u paraqitet atyre q falen shum dhe q shum rrin n sexhde. P-252: A ka ndonj hadith sahih lidhur me lvizjen e gishtit n mes dy sexhdeve? Prgjigje: Po, ka hadith, i cili gjindet n Sahihul Muslim nga Ibn Omeri (radijAllahu anhu) se kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte ulur gjat namazit e lvizte gishtin[1], e n nj transmetim: ..kur u ulte n teshehhud... teksti par sht i prgjithshme i dyti i veant. Rregulli sht: Prmendja e t veants me dika q pajtohet me t prgjithshmen nuk aludon n prcaktim. Shembulli i ksaj sht sikurse ti thot nj njeri tjetrit: Nderoji nxnsit e dijes. Ky i thot: E nderoj Muhamedin, e ai sht prej nxnsve t dijes. Kjo nuk do t thot se ky nuk i nderon edhe nxnsit tjer. Dijetart e Usulit e kan prmendur kt rregull e poashtu edhe Shejh Shenkiti (rahimehullah) e ka prmendur n librin Edvaul Bejan. Mirpo nse i thot nderoji nxnsit, e pastaj i thot: Mos i ndero ata q flejn gjat msimit, n kt ka prcaktim. Pr shkak se e prmendi nj gj e cila dallon me t prgjithshmen. Pastaj, pr kt shtje ka argument t veant, t cilin e transmeton Imam Ahmedi n Musnedin e tij, pr senedin e t cilit autori i librit el-Fethur Rabbani ka thn: sht sened hasen[2], poashtu disa recenzent t librit Zadul Mead[3] kan thn: Senedi sht sahih, se kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u ulte n mes dy sexhdeve, i bnte grusht gishtat e tij dhe e lvizte gishtin tregues. A i cili thot se nuk duhet ta lviz, i themi: e ka duhet t bj me dorn e djatht? Nse thua se e shtrin mbi kofsh ne t krkojm argument pr kt. E nuk ka asnj transmetim se ai e shtrinte dorn e djatht mbi kofshn e tij.
__________________ [1] Muslimi n kapitullin: Xhamit; kreu: Mnyra e uljes n namaz 1/408. hadithi nr. 114,115 dhe 580. [2] El-Fethur Rabbani 3/147 [3] Zadul Mead 1/231
Po ta shtrinte do t na e sqaronin kt shokt e tij ashtu si na e kan sqaruar se e shtrinte dorn e majt mbi kofshn e majt. Pra, u bn tre argumente. P-253: sht dispozita pr uljen e pushim it?[2] Prgjigje: Dijetart pr uljen e pushimit i kan tre mendime: Mendimi i par: sht e plqyeshme n prgjithsi. Mendimi i dyt: Nuk sht e plqyeshme n prgjithsi. Mendimi i tret: Detajizim, atij q i vie rnd t ngritet menjher le t ulet e kujt nuk i vie rnd mos t ulet. Autori i librit el-Mugni (v.1; fq.529; botimi i Darul Menar) thot: Ky mendim sht pajtim mes transmetimeve dhe mesatari mes dy mendimeve tjera, dhe ka prmend n faqen tjetr se Aliju (radijAllahu anhu) ka thn: Sunnet sht q n namazet farz kur t ngritet njeriu nga dy rekatet e para, t mos mbshtetet me duar n tok, prve nse sht plak dhe nuk mundet, kjo sht transmetuar nga Ethremi[3], pastaj thot: ...dhe hadithi i Malikut (d.m.th. ibn Huvejrithi): se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ngriti kokn nga sexhdeja e dyt, u drejtua ulur e pastaj u mbshtet n tok.[3] Kjo ka mundsi t jet ather kur i ka ardhur rnd Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) t ngritet pr shkak t dobsis dhe pleqsis. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Un jam dobsuar, andaj mos m tejkaloni pr n ruku e sexhde. Ktu mbaron fjala e autorit t el-Mugni-s. N kohn e fundit e prkrahi mendimin e fundit, pr shkak se Malik ibn Huvejrithi sht takuar me Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) n kohn kur ishte duke u pregatitur pr n betejn e Tebukut[4], e Resulull-llahu(salAllahu alejhi ue selem) n kt koh ishte mplakur dhe dobsuar. N sahihun e Muslimit fq.506 nga recenzimi i Muhammed Fuad AbdulBaki transmetohet nga Ajsheja (radijAllahu anha) se ka thn: Kur u dobsua Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe u rndua, t shumtn e namazeve i bnte ulur.[5]
__________________ [1] Ulja e pushimit quhet ulja q bhet pas dy sexhdeve t rekatit t par dhe t tretit. (sh.p.) [2] Transmeton Buhariu 2/136; dhe shih n el-Mugni 2/214. [3] Buhariu [824] [4] Shih Fethul bari 2/131. [5] Muslimi [732]
Poashtu Abdullah ibn Shekiku e ka pyetur: A sht falur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) duke qen ulur? Ajsheja tha: Po, pasiq e mplakn njerzit.[1] Poashtu Hafsa (radijAllahu anha) ka thn: Asnjher se kam pare Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke u falur ulur, prvese nj vit para vdekjes, ather filloi t falet ulur[2]. e n nj transmetim: ...nj vit apo dy vite.... t githa kto transmetime jan n Sahihul Muslim, kt e ndihmon edhe ajo se n hadithin e Malik ibn Huvejrithit u prmend mbshtetja n tok, e mbshtetja n dika sht pr nevoj. Kt ndoshta e ndihmon edhe hadithi i Abdullah ibn Buhajnete (radijAllahu anhu) n Buhari dhe n tjer: Se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e fali drekn me ata, dhe u ngrit n dy rekatet e nuk u ul.[3] Fjala ..e nuk u ul.. sht e prgjithshme, nuk sht prjashtuar ulja e pushimit. Mund t thuhet edhe ajo se ulja e mohuar n kt hadith sht ulja e teshehhudit e jo ulja n prgjithsi, All-llahu e din m s miri. P-254: ka sht dispozita pr lvizjen e gishtit tregues gjat teshehhudit prej n fillim deri n mbarim ? Prgjigje: Lvizja e gishtit tregues bhet gjat lutjes e jo gjat tr teshehhudit, andaj kur t lutet e lviz, si sht treguar n disa hadithe.. e lvizte dhe u lutte...[4] Bn kshtu ngase lutsi e lut All-llahun (subhanehu ue teala) e All-llahu i Lartsuar sht mbi qiej, Ai ka thn: A u garantuat ju prej Atij q sht n qiell, q t mos ju fundos n tok, kur ta shihni se si dridhet ajo. A u garantuat ju prej Atij q sht n qiell, q t mos lshoj kundr jush vorbull uragani t egr. E pra, do ta kuptoni sa ka qen (i tmerrshm) Kshillimi Im !. [el-Mulk: 16-17]. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: A nuk po me besoni, duke qen un besniku i atij q sht mbi qiej.[5] Pra, All-llahu (subhanehu ue teala) sht lart, mbi do gj, e ti kur e lute All-llahun, drejtohesh kah qielli. Poashtu sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se kur ligjeroi n haxhin lamtumirs, iu tha: A e kumtova t vrtetn? Than: Po; ather ai ngriti
_________________ [1] Ibid [732] [2] Muslimi [733] [3] Buhariu [829] [4] el-Fethur rabbani 3/147 dhe ka thn: senedi sht i mir. [5] Buhariu [4351] dhe Muslimi [1064]
gishtin kah qielli dhe bnte me t kah njerzit duke thn: O Zot dshmo, O Zot dshmo, O Zot dshmo, tri her.[1] Kjo sht argument se All-llahu sht mbi do gj, dhe kjo sht e qart dhe e ditur me natyrshmri, logjik, dgjim dhe njzshmri. Duke u nisur nga kjo themi se doher kur bn dua, e lviz gishtin tregues duke br me t kah qielli, e nse nuk je duke br dua, ather mos e lviz. Tani, t shohim lutjet q gjinden n teshehhud: Esselamu alejke ejjuhen nebijju ue rahmetull-llahi ue berekatuhu, esselamu alejna ue ala ibadil-lahi salihin O i drguar, mbi ty qoft paqa, mshira e bekimi, poashtu paqa qoft mbi neve dhe mbi robt e mir t All-llahut; All-llahumme sal-li ala Muhammed ue ala ali Muhammed, All-llahumme barik ala Muhammed ue ala ali Muhammed O All-llah, jepi paq Muhammedit dhe familjes s Muhammedit, o All-llah, jepi bekim Muhammedit dhe familjes s Muhammedit; Eudhu bil-lahi min adhabi xhehennem, ue min adhabil kabr, ue min fitnetil mehja uel memat ue min fitnetil mesihid dexhxhal Krkoj mbrojtje nga All-llahu prej dnimit t xhehenemit, prej dnimit n varr, prej sprovave t jets e vdekjes dhe prej sprovave t dexhallit. Kto jan rastet ku njeriu e lviz gishtin drejt qiellit, e nse thot edhe tjera lutje prsri e ngrit gishtin, sepse rregulli sht se e lviz n do lutje. P-255: N teshehhudin e par a lexohet vetm teshehhudi apo edhe salavatet? Prgjigje: N teshehhudin e par n namazet me tre dhe katr rekate, lexohet vetm kjo: Et-tehijjatu lil-lahi ues salavatu uet tajjibat, esselamu alejke ejjuhen nebijju ue rahmetull-llahi ue berekatuhu, esselamu alejna ue ala ibadil- lahis salihin. Eshhedu el-la ilahe il-lall-llah ue eshhedu enne Muhammeden abduhu ue resuluhu.[2] Kjo sht m e mira, e nse e shton edhe kt: All-llahumme sal-li ala Muhammed ue ali Muhammed kema sal-lejte ala Ibrahime ue ala ali Ibrahime inneke hamidun mexhid. All-llahumme barik ala Muhammed ue ala ali Muhammed kema barekte ala Ibrahime ue ala ali Ibrahime inneke hamidun mexhid[3]nuk prish gj. Disa dijetar kan thn se sht e plqyeshme kjo shtesa, por m e vrteta sipas mendimit timsht t lexohet vetme para, e nse e shton edhe t dytn, sprish gj,
____________________ [1] Muslimi [1218] [2] Buhariu [831] Muslimi [402] [3] Buhariu [3369, 3370] Muslimi [405]
sidomos kur imami e zgjat teshehhudin, n kt rast i lexon edhe salavatet q i prmendm. P-256: far dispozite ka ulja teverruk[1] n namaz? Dhe a sht e prgjithshme pr burrat dhe grat? Na tregoni, All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Ulja teverruk n namaz sht sunnet n teshehhudin e fundit. N do namaz i cili i ka dy teshehhude, sikurse namazi i akshamit, jacis, dreks dhe iqindis. Ndrsa kjo ulje nuk bhet n at namaz i cili ka vetm nje teshehhud, n kt rast ulet si zakonisht (iftirash). E sa i prekt shtjes a sht pr burra dhe gra, po, sht pr burrat dhe grat. Ngase n esenc sht barazia mes burrit dhe gruas n dispozitat e sheriatit, prve nse ka ndonj argument q aludon n dallim mes tyre. E pr formn e namazit nuk ka ndonj argument q aludon se ka dallim mes burrave dhe grave, por jan t njjt. P-257: Dhnia e selam it vetm njher, vetm n ann e djatht a sht n rregull? N a tregoni, All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Disa dijetar thon se lejohet prfundimi i namazit vetm me nj selam, t tjert thon se dy selamet jan t patjetrsueshme, e t trett thon se nj selam mjafton pr n namazet vullnetare dhe jo n ato farz. M e sigurt sht q t jipet selam dy her; ngase kjo sht m s teprmi q sht transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sht m e sigurt dhe m sevap. Mirpo nse ndodh q imami t jep selam vetm njeher, e disa nga xhemati mendojn se duhet patjetr t jipet dy her selam, ather le t jep ai xhemat selamedhe njher, dhe kjo nuk prish gj. E nse imami jep selam dy her e disa nga xhemati mendojn se duhet vetm njher, ather le ta prcjellin imamin, d.m.th. le t japin selam sbashku me imamin.
____________________ [1] Teverruk quhet ulja e posame n namaz e cila bhet n kt mnyr: Gishtat kmbs s djatht i drejton kah Kibla e kmbn e m ajt e fut ndr kmbn e djatht, d.m .th. nuk ulesh mbi kmbn e m ajt. (sh.p.)
P-258: Pr Imamin a sht m mir q te del menjher pas namazit apo t pres pak? Prgjigje: M mir sht q imami t rrin i drejtuar kah kibla aq sa t thot tre her Estagfirull-llah dhe All-llahumme entes selam ue minkes selam, tebarkete ja dhel xhelali uel ikram, e pastaj kthehet kah xhemati.[1] E sa i prket qndrimit t tij n vendin e tij themi: nse me daljen e tij e shqetson xhematin pr shkak t ngushtsis, ather m mir sht t rrin n vendin e tij derisa t lirohet vendi, prndryshe i lejohet t del. E xhemati, m mir sht t mos del para imamit, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Mos m tejkaloni n dalje.[2] Mirpo nse imami vonohet shum i drejtuar kah kibla, m tepr sesa sht sunnet, ather xhemati mund t del lirisht. P-259: ka mendoni pr prshndetjen dhe fjaln All-llahu kabull menjher pas prfundim it t namazit? All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Nuk ka ndonj esenc kjo prshndetje e as fjala All-llahu kabull menjher pas prfundimit t namamzit. Nuk sht transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e as nga shokt e tij (radijAllahu anhum). U shkrua m: 25/05/1409H P-260: ka mendoni pr prdorim in e tespihve gjat tesbihut? All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Prdorimi i tespihve sht i lejuar, mirpo m mir sht q tesbihu t bhet me gishta, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Bni tesbih me gishta ngase ato do t flasin.[3] Bartja e tespihve mund t bhet sa pr sy e faqe si dhe ai q bn tesbih me tespih, n t shumtn e rasteve nuk sht i koncenturar dhe shikon djathtas- majtas. M mir sht t bhen me gishta.
_________________ [1] Kjo qndron n hadithin e Theubanit t cilin e transmeton Muslimi n kapitullin e Xhamive [591]. [2] Muslimi [426] hadithi sht kshtu: O njerz, un jam imami juaj, mos m tejkaloni pr n ruku, as sexhde, as kijame as n dalje. [3] Imam Ahmedi 6/370; Ebu Davudi [1501] dhe Tirmidhiu [3583]. Teksiti i hadithit: Bni tesbih me majet gishtave, ngase ato do t pyeten dhe do t flasin.
P-261: Cili sht dhikri q duhet t thuhet pas prfundimit t namazit? Prgjigje: All-llahu, (subhanehu ue teala), ka urdhruar ta bjm kt dhikr (prmendje t All-llahut) n ajetin: Kur t kryeni namazin prmendeni All-llahun, kur jeni n kmb, ulur apo t mbshtetur. [en-Nisa: 103]. Mnyrn e ktij dhikri e ka sqaruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) andaj menjher pas selamit thuaj: Estagfirull-llah tri her, pastaj All-llahumme Entes selamu ue minkes selam, tebarekte ja dhel xhelali uel ikram[1]; pastaj: La ilahe il-lall-llahu vahdehu la sherike leh, lehul Mulku ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shejin kadir. All-llahumme la mania lima atajte ue la mutije lima menate ue la jenfeu dhel xheddi minkel xheddu;[2] La ilahe il-lall-llah ue la nabudu il-la ijahu, lehun nimetu ue lehul fadl ue lehuth thenaul hasen, la havle ue la kuvvete il-la bil-lah, la ilahe il-lall-llah ue la nabudu il-la ijahu, muhlisine lehud din ue lev kerihel kafirun[3],[4]. Pastaj i bn tesbih All-llahut n at form si sht transmetuar, sikurse t thuash: Subhanall-llah, Elhamdu lil-lah, All-llahu ekber tridhjet e tri her[5], duke e plotsuar t njqindtn her me fjaln: La ilahe il-lall-llahu vahdehu la sherike leh, lehul Mulk:u ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shejin kadir.[6] Pa marrur parasysh a i thua kto prnjher, subhanalla, elhamdu lila, All-llahu-llahu ekber tridhjet e tri her apo thua tridhejet e tri her subhanalla, tridhjet e tri her elhamdu lila, tridhjet e tri All-llahu ekber dhe e prfundon me: La ilahe illall-llahu vahdehu la sherike leh, lehul Mulk:u ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shejin kadir. Poashtu lejohet q kto ti thuash nga dhjet her, e jo tridhjet e tri her. Pra thua: Subhanalla dhjet her, Elhamdu lila dhjet her dhe All-llahu ekber dhjet here her. Ashtuq bhen tridhjet, edhe kjo sht sipas sunnetit.[7] Nj mnyr tjetr poashtu sht sipas sunnetit, ajo sht q t thuash: Subhanalla, elhamdu lila, la ilahe il-lall-llah All-llahu ekber, kto katr t thuhen njzet e pes her, ashtuq bhen njqind.[8]
___________________ [1] Muslimi [595] [2] Buhariu [844 dhe 6329]; Muslimi [593] [3] Muslimi [594] [4] Prkthimin e shumics s ktyre dhikreve mund ta lexoni te libri Mburoja e muslimanit. (sh.p.) [5] Buhariu [843] Muslimi [595]. [6] Kt shtes e ka transmetuar Muslimi [597]. [7] Ebu Davudi [5065] Tirmidhiu [3410] Nesaiu [1347] dhe Ibn Maxhe [926] [8] Tirmidhiu [3413] Nesaiu [1349 dhe 1350]
Cilndo q e prdor nga kto jan t lejuara, ngase rregulli thot: Ibadetet q jan t treguara n disa mnyra, sht sunnet q t bhet n t gjitha mnyrat, kt mnyr njher, e tjetrn tjetr her. Ashtuq njeriu ta zbatoj sunnetin n t gjitha mnyrat. Kto dhikre q i prmenda jan t prgjithshme pr do namaz, sabah, drek, iqindi, aksham dhe jaci. Ndrsa n aksham dhe sabah dallon ajo se dhikri: La ilahe il-lall-llahu vahdehu la sherike leh, lehul Mulku ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shejin kadir thuhet dhjet her, poashtu thuhet edhe Rabbi exhirni minen nar O Zot m liro nga Zjarri shtat her pas sabahut dhe akshamit. All-llahu dhasht suksese. P-262: sht dispozita e ngritjes s duarve dhe duaja pas namazit? Prgjigje: Nuk sht e ligjsuar q njeriu pas prfundimit t namazit, ti ngrit duart dhe t fillon t bn dua. Nse dshiron t bj dua, le ta dij se duaja n namaz sht m me vler sesa jasht namazit, mu pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka treguar kt n hadithin e Ibn Mesudit (radijAllahu anhu) kur tregonte pr teshehhudin, tha: E pastaj le t lutet t doj.[1] E at q bjn disa nga njerzit e thjesht, doher kur falin ndonj nafile (sunet), i ngritin duart, saq pr disa mund t themi se nuk ka br dua. Ngase e sheh se ka thirrur ikameti pr namaz, e ai ende sht n teshehhud, e pas teshehhudit i ngrit duart si duket All-llahu A thjesht vetm i ngrit- e pastaj e frkon fytyrn. T tr kt e bjn duke menduar se kjo sht prej sheriatit, e kjo nuk sht ashtu. Dhnia rndsi ksaj deri n kt shkall konsiderohet prej bidateve. P-263: N disa shtete, pas namazeve farz lexojn Fatihan, dhikrin e namazit dhe ajetul Kursin me xhemat dhe prnjher, a lejohet kjo? Prgjigje: Leximi i Fatihas, ajetul Kursis dhe dhikrit t namazit me xhemat dhe me kor sht prej bidateve. Ajo q dihet nga Resulull-llahu, (salAllahu alejhi ue selem), dhe nga shokt e tij sht se
___________________ [1] Buhariu [800]
ata pas namazit kan br dhikrin me z, por secili prej tyre e ka br vetme jo me xhemat. Pra, ngritja e zrit gjat dhikrit t namazit sht sunnet, si sht vrtetuar n Sahihun e Buhariut nga Ibn Abbasi (radijAllahu anhu) i cili ka thn: Ngritja e zrit gjat dhikrit q bhet pas farzeve u bnte n kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).[1] E sa i prket leximit t Fatihas pas namazit, pa marr parasysh se me z apo pa z, nuk dij rreth ksaj se ka ndonj hadith nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Hadithe ka vetm pr leximin e ajetul Kursis, Kulhuvall-llahu ehad-it, Kul eudhu birabbil felek-it dhe Kul eudhu birabbin nas-it.[2]
P-264: Nse njeriu ka nevoj fiziologjike, mirpo ka frik se do ti ik namazi me xhemat, a le t falet duke e mbajtur nevojn pr t arritur xhematin apo le t kryej nevojn edhe nse i ik namazi me xhemat? Prgjigje: E kryen nevojn dhe merr abdest edhe nse i ik namazi me xhemat. Ngase kjo sht arsye, dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Nuk ka namaz kur sht i servuar ushqimi dhe as kur e mundojn njeriun dy t kqijat.[3]
P-265: A lejohet mbyllja e syve gjat namazit? Prgjigje: Mbyllja e syve gjat namazit sht mekruh (e urrejtur). Ajo sht n kundrshtim me at q bnte Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) prve nse sht me arsye, sikurse t ndodh q t ket prpara ndonj zbukurim n mur apo shtroj, apo t ket drit t fort e cila i pengon n sy. Me rndsi pra, nse mbyllja e syve bhet pr ndonj arsye, ather nuk prish gj, prndryshe sht mekruh. Kush dshiron t dij m tepr rreth ksaj le t lexoj n librin Zadul Mead t Ibn
___________________ [1] Buhariu [841] Muslimi [583] [2] N kt aludon ajo q tregon Ebu Um amete el-Hazrexhiu se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e lexon ajetul Kursin pas do namazi farz, at nuk e pengon asgj nga hyrja n xhennet asgj pos vdekjes. E transmeton Nesaiu n Amelul jeum i uel lejleh fq.185; dhe hadithi: I ka lexuar muavvidhatet (Kul eudh-at) pas do namazi. Transmeton Imam Ahmedi 4/115. [3] Muslimi [560]
Kajjimit (rahimehullah). P-266: Krcitja e gishtave gjat namazit me harres a e prish namazin? Prgjigje: Krcitja e gishtave nuk e prish namazin, porse kjo vepr konsiderohet abuzim. Nse di e till ndodh n namaz me xhemat, ather do ti pengonte atij q e dgjon krcitjen e gishtave, e kjo sht m e dmshme n krahasim nse do t ishte vetm. Me kt rast dshiroj t tregoj se lvizjet gjat namazit jan pes lloj: lvizje t obliguara, t plqyera, t urrejtura, t ndaluara dhe t lejuara. Lvizjet e obliguara: Jan ato me t cilat lidhet ngusht veprimi i ndonj vaxhibi t namazit, sikurse t ngritet njeriu, fillon namazin e pastaj i kujtohet se mbi kapeln e tij ka ndytsir, n kt rast e ka obligim q ta largon at kapel. Kjo lvizje sht e obliguar. Argument[1] pr kt sht rasti kur Xhibrili i erdhi Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) gjat namazit dhe e lajmroi se n sandalet e tij kishte ndytsi, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i hoqi duke qen n namaz dhe vazhdoi namazin. Kjo lvizje sht e obliguar, kjo prcaktohet ashtuq kjo lvizje t lidhet ngusht me veprimin e ndonj vaxhibi t namazit apo lnie t ndonj harami. Lvizjet e plqyera: Jan ato q lidhen ngusht me plotsimin e namazit, sikurse afrimi n saf. Nse bhet ndonj zbraztir mes tij dhe shokut t tij, sunnet sht q ky t afrohet pr t mbushur zbraztin. Kjo vepr sht e plqyer. Lvizjet e urrejtura: Jan ato lvizje t panevojshme dhe nuk kan t bjn me plotsimin e namazit. Lvizjet e ndaluara: Jan lvizjet e shumta dhe t njpasnjshme, sikurse t rrin n kijam dhe lviz kot, n ruku lviz kot, n sexhde lviz kot, kur sht ulur lviz kot dhe kshtu derisa kuptohet se ai nuk sht n namaz. Kto lvizje jan t ndaluara ngase e prishin namazin. Ndrsa lvizjet e lejuara: Jan t gjitha prve ktyre q i prmendm, sikurse ti pengoj ndonj e kruar dhe e kruan, i bie shamia mbi sy dhe ky e largon, kto jan lvizje t lejuara.
____________________ [1] Ebu Davudi [650] e Ibn Huzejme ka thn se hadithi sht i vrtet [786] dhe Ibn Hibbani [2185]
Apo ndodh q dikush t krkon pr t hyr e ky i jep shenj duke e ngritur dorn, edhe kjo lejohet. P-267: sht dispozita pr sutren? Dhe sa duhet t jet e madhe ajo? Prgjigje: Sutreja sht sunnet i fort prpos pr xhematin, pr xhematin nuk sht sunnet sutreja ngase mjafton pr t sutreja e imamit. Pr madhsin e saj sht pyetur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe ka thn: Sa nj fund shale.[1] Por ky sht maksimumi, mundet t jet edhe m e vogl, n hadith sht treguar: Kur t faleni, vndoni prpara qoft edhe ndonj shigjet.[2] Poashtu n nj hadith t cilin e transmeton Ebu Davudi me sened t mir, thuhet: E kush nuk gjen di, ather le t bj nj vij.[3] Hafidh Ibn Haxheri (rahimehullah) n librin Bulugul Meram ka thn[4]: Nuk ia ka qlluar ai q ka thn se hadithi sht muttarib[5], hadithi nuk ka ndonj dobsi pr ta refuzuar. Themi: minimumi i sutres sht nj vij e maksimumi sa fundi i shals. P-268: A lejohet ti kalohet para atij q sht duke u falur n xhamin e Kabes, pa m arr parasysh se a sht duke falur farz apo nafile, sht Imam apo xhemat? Prgjigje: Kalimi para xhematit nuk prish pun, as n xhamin e Kabes e as n tjerat, ngase Ibn Abbasi (radijAllahu anhu) erdhi njher te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ai ishte n Mina, dhe ishte imame nuk kishte prpara mur, kaloi para safit dhe ishte i hypur mbi gomar, askush asgj nuk i tha.[6] E nse njeriu sht imam apo sht duke u falur vetm, n kt rast nuk lejohet ti kalosh prpara, as n xhamin e Kabes e as n tjerat, ngase argumentet jan t prgjithshme. Nuk ka argument q e veanton Mekken apo xhamin e Kabes se kalimi para falsit n ato dyja nuk prish gj.
____________________ [1] Muslimi [499] [2] Ibn Huzejme [811] dhe Ahmedi 3/404 [15340] [3] Ibn Huzejme [811] ebu Davudi n kapitullin e namazit/ kreu: ka duhet t merr falsi pr sutre dhe Ibn Maxhe [943] poashtu shih Sahih Ibn Hibban 6/125 [2361] hadithi [689]. [4] Shih Subulus selam sherh bulugul meram 1/283 hadithi 8. [5] Hadith m uttarib sht ai hadith q sht transmetuar n disa mnyra me zinxhir t barabart dhe nuk mundet ti japim prparsi njrit transmetim ndaj tjetrit. (sh.p.) [6] Buhariu [76] Muslimi [504]
P-269: sht dispozita e vndim it t m jeteve ngrohse para falsve gjat faljes s namazit, dhe a ka ndonj ndales fetare pr kt? All-llahu ju shprbleft dhe i bft dobi muslimanve me juve dhe diturin e juve. Prgjigje: Nuk prish asgj vndimi i mjeteve ngrohse n xhami n drejtim t kibles, dhe nuk dij se pr kt ka ndonj ndales fetare. P-270: A lejohet q njeriu gjat lexim it n namaz, nse prmendet xhenneti apo xhehenem i, t krkon nga All-llahu xhennetin apo t krkon mbrojtje nga xhehennem i? Dhe a ka dallim n kt mes atij q falet me xhemat dhe atij q falet vetm ? Prgjigje: Po, lejohet kjo. Dhe nuk ka dallim n kt mes imamit, xhematit apo atij q falet vetm. Prvese te xhemati sht kusht q kjo t mos bhet shkak q ky t mos dgjon leximin e imamit. P-271: Kur bhet sehvi sexhde [Sexhde:ja e harress)? Prgjigje: Gjrat q shkaktojn sehvi sexhden kryesisht jan tre: 1. Shtimi, 2. Mangsimi dhe 3. Dyshimi. Shtimi sht: t shton njeriu ndonj ruku, sexhde, kijam apo ulje. Mangsim i sht: t mangson njeriu ndonj pjes prbrse t namazit (rukn) apo ndonj vaxhib prej vaxhibeve t namazit. Dyshimi sht: t dyshon se a i ka falur tre apo katr rekate. Sa i prket shtim it d.m .th. nse njeriu shton n namaz ndonj ruku, sexhde, kijam apo ulje me qllim , ather i prishet namazi. Me kt shtim ai e ka kryer namazin jo ashtu si e ka urdhruar All-llahu dhe i Drguari (salAllahu alejhi ue selem). Pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush vepron nj pun q nuk sht n fen ton, ajo sht e refuzuar.[1] E nse shton dika me harres, namazi nuk i prishet, por duhet t bj sehvi sexhde pas
____________________ [1] Me kt tekst sht te Muslimi [1718] ndrsa te Buhariu [2697] sht me kt tekst: Kush shpik di n fen ton, ajo sht e refuzuar.
selamit. Argument pr kt sht hadithi i Ebu Hurejres (radijAllahu anhu) kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dha selam n rekatin e dyt n njrn prej dy namazeve, t dreks apo t iqindis, e kur ia prkujtuan gabimin, ai e plotsoi namazin me at q e kishte ln, pastaj dha selam, pastaj bri dy sexhde.[1] Poashtu edhe hadithi i Ibn Mesudit (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ua kishte falur drekn pes rekate, e kur u kthye kah njerzit, e pyetn, a u shtua namazi a? Tha: Pse? I than: Sepse i fale pes rekate. Ather u kthye kah kibla dhe i bri dy sexhde.[2] Sa i prket mangsimit, nse personi mangson ndonj rukn prej rukneve t namazit, me siguri: -Ose do ti kujtohet kjo para se t arrij n ruknin e njjt t rekatit t dyt, n kt rast duhet t kthehet dhe ta plotson ruknin q i ka ikur dhe t vazhdon namazin. -Ose nuk do ti kujtohet deri sa t arrij n ruknin e njjt t rekatit t dyt, n kt rast, rekati i dyt sht zvendsim pr rekatin n t cilin e ka ln nj rukn, ndrsa ky rekat duhet t zvendsohet me rekat t ri. N kto dy raste, sehvi sexhden e bn pas selamit. P.sh. Dikush pas sexhdes s par t rekatit t par ngritet duke mos u ulur ndrmjet dy sexhdeve dhe duke mos e br edhe sexhden e dyt. Kur fillon leximin i kujtohet se nuk sht ulur ndrmjet dy sexhdeve dhe nuk e ka br sexhden e dyt. N kt rast kthehet dhe ulet ndrmjet dy sexhdeve dhe e bn sexhden e dyt, pastaj ngritet dhe vazhdon namazin deri n fund, jep selame pastaj bn sehvi sexhden. Shembull pr at i cili nuk i kujtohet deri sa t arrij n ruknin e njjt t rekatit t dyt: dikush ngritet pas sexhdes s par t rekatit t par duke mos e br sexhden e dyt dhe duke mos u ulur mes tyre, mirpo kjo nuk i sht kujtuar, vetmse kur sht ulur ndrmjet dy sexhdeve t rekatit t dyt. N kt rast rekati i dyt konsiderohet rekat i par, n fund e shton edhe nj rekat, jep selam dhe e bn sehvi sexhden. E nse e mangson ndonj vaxhib: d.m.th. len ndonj vaxhib dhe krcen n pjesn vijuese t namazit. Shembull: t harron thnien e fjals: Subhane rabbijel ala dhe nuk i kujtohet vetmse pasi t ngritet prej sexhdes, themi se ky ka lshuar nj vaxhib prej vaxhibeve t
____________________ [1] Buhariu [482] dhe n shum vende tjera dhe Muslimi [573] [2] Buhariu n disa vende [401] [404] [1227] etj; dhe Muslimi [572].
namazit me harres. Ky duhet t vazhdoj namazin ndrsa sehvi sexhden e bn para selamit. Sepse kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e harroi teshehhudin e par, vazhdoi namazin dhe nuk u kthye, ndrsa sehvi sexhden e bri para selamit.[1] E sa i prket dyshimit, ai sht: kur t dyshohet pr shtim apo mangsim. Shembull: t dyshoj se a i ka falur tre apo katr rekate, kjo nuk shpton nga dy gjendje: -Ose t anon n njrn an, kah shtimi apo mangsimi, e n kt rast vepron varsisht se n ciln gj anon. E plotson namazin dhe bn sehvi sexhde pas selamit. -Ose nuk mund t anon n asnjrn an, ather bazohet n t sigurt, e ajo sht ajo q sht m pak. E plotson namazin dhe bn sehvi sexhde para selamit. Shembull: Dikush sht duke falur drekn, dhe fillon t dyshoj se a sht n rekatin e tret apo n t katrtin, pastaj fillon t anon m tepr se sht n t tretin. N kt rast ai e plotson at q i ka mbetur, jep selame pastaj e bn sehvi sexhden. Shembull pr gjendjen kur nuk mund t anon n asnjrn an: Dikush duke falur drekn, fillon t dyshon se a sht n rekatin e tret apo n t katrtin, dhe nuk mund t konkludon se sht n t tretin apo n t katrtin. N kt rast ai bazohet n t sigurt, e ajo sht ajo q sht m pak, d.m.th. sht n t tretin, ashtuq vazhdon namazin duke e falur edhe rekatin e katrt dhe e bn sehvi sexhden para selamit. Me kt u b e qart se sehvi sexhdeja bhet para selamit ather kur t lshon ndonj vaxhib prej vaxhibeve apo kur t dyshon n numrin e rekateve dhe nuk mund t konkludon se n cilin rekat sht. E pas selamit bhet ather kur t shton di n namaz apo dyshon mirpo anon n njrn prej dyjave. P-272: Kur un nuk e arrij rekatin e par, mirpo Imam i e fal nj rekat m tepr me harres dhe un kt rekat q e shtoi e llogaris pr vete, a e kam namazin n rregull? Si dhe, sht dispozita nse un nuk e llogaris at rekat, por e shtoj edhe nj rekat tjetr? Prgjigje: Mendimi i vrtet sht se namazin e ke n rregull, ngase e ke falur t plot. Shtimi i imamit sht pr t dhe ai sht i arsyetuar pr kt pr shkak t harress. E ti, nse ngritesh dhe e fal edhe nj rekat pas, ti n kt rast ke shtuar nj rekat pa arsye, e kjo e prish namazin.
____________________ [1] Buhariu [829] dhe Muslimi [570]
U shkrua m: 25/07/1407H P-273: Dikush duke u falur natn, e dihet se namazi i nats sht dy nga dy, ky ngritet n rekatin e tret me harres, ka duhet t bj? Prgjigje: Kthehet, e nse nuk kthehet i prishet namazi. Sepse n kt rast ai me qllimsht duke shtuar namazin. Pr kt edhe Imam Ahmedi ka theksuar se ai i cili n namazin e nats ngritet pr n rekatin e tret, sht njsoj sikurse t ngritet n rekatin e tret n namazin e sabahut, d.m.th. nse nuk kthehet i prishet namazi. Prjashtim ka namazi i vitrit, ngase namazin e vitrit lejohet ta falim m tepr se dy rekate. Nse e fal vitrin me tre rekate lejohet. Pra, nse dikush fillon faljen e namazit t vitrit me qllim q t fal dy rekate, pastaj t jep selame pastaj t fal rekatin e tret, mirpo harron dhe ngritet n rekatin e tret pa dhn selam pr dy t parat, i themi: Plotsoje rekatin e tret ngase vitri lejohet t falet m shum se dy rekate. P-274: Nj njeri harron t ulet n teshehhudin e par, por para se t fillon leximin, i kujtohet, a duhet t kthehet? Dhe sehvi sexhden n kt rast a duhet ta bj para apo pas selam it? Prgjigje: N kt rast nuk kthehet; ngase sht ndar prej teshehhudit plotsisht pasiq ka arritur n ruknin vijues, sht mekruh t kthehet. Mirpo nse kthehet nuk i prishet namazi, ngase nuk ka vepruar di t ndaluar, mirpo duhet t bj sehvi sexhde, para selamit. Disa dijetar kan thn se e ka obligim t vazhdoj namazin dhe t mos kthehet, dhe duhet t bj sehvi sexhde. Ngase ka lshuar nj vaxhib, e kjo bhet para selamit. P-275: sht dispozita pr namazin e vitrit, dhe a sht namaz i veant vetm pr n Ramazan? Prgjigje: Namazi i vitrit sht sunnet i fort n Ramazan dhe jasht tij, saq Imam Ahmedi dhe t tjer thon: Kush e l namazin e vitrit, ai sht njeri i keq, dhe nuk bn ti pranohet dshmia. sht sunnet i fort, dhe nuk bn q muslimani ta l at, as n Ramazan e as jasht tij. Namazi i vitrit do t thot prfundimi i namazit t nats me nj rekat e nuk sht ashtu si e kan kuptuar disa njerz, se vitri sht kunuti (lutja) i cili bhet n t.
Kunuti sht dika e vitri sht di tjetr, vitri sht prfundim i namazit t nats me nj rekat apo me tre rekate pa i ndar. Sidoqoft, namazi i vitrit sht sunnet i fort n Ramazan dhe jasht tij, dhe nuk sht mir q muslimani ta l at. P-276: Krkojm nga shklqesia e juaj q t na sqaroni se si sht sunneti n lutjen e kunutit, dhe a ka lutje t posame? Poashtu a lejohet t zgjatet gjat namazit t vitrit? Prgjigje: Prej lutjeve t kunutit sht ajo q Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia msoi Hasanit djalit t Alijut (radijAllahu anhu): All-llahumme ihdini fimen hedejte ue afini fimen afejte...[1] e kshtu deri n fund t lutjes q sht e njohur.[2] Imami duhet t thot: All-llahumme ihdina (O Zot na udhzo)... me premrin vetor n shums. Ngase ai lutet pr vete dhe pr ata q i ka mbrapa, Poashtu nse thot ndonj lutje tjetr, sprish gj. Mirpo nuk duhet ta zgjat lutjen deri n at shkall saq ti rndoj xhematin apo ti mrzit. Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u hidhrua njher ndaj Muadhit (radijAllahu anhu) kur ua zgjati namazin xhematit, i tha: A mos je shejtan o Muadh.[3] P-277: A sht prej sunnetit ngritja e duarve gjat duas s kunutit, me argument? Prgjigje: Po, prej sunnetit sht q njeriu ti ngrit duart gjat duas s kunutit. Kjo sht transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ka br kunut n namazet farz kur ndodhte ndonj fatkeqsi. Poashtu sht vrtetuar nga Udhheqsi i besimtarve Omer ibn Hattabi (radijAllahu anhu) se i ka ngritur duart gjat kunutit t vitrit, e ai sht njri prej Halifve t drejt, t cilt jemi t urdhruar ti pasojm. Ngritja e duarve gjat kunutit t vitrit sht sunet, pa marr parasysh a sht imam, xhemat apo falet vetm, doher q t bsh kunut ngriti duart.
____________________ [1] Tirmidhiu [464] [2] Kt lutje mund ta gjeni t plot dhe me prkthim te libri Mburoja e Muslimanit. [3] Buhariu [705]. Iu drejtua n kt mnyr ngase kjo mund t shkaktoj q dikush t largohet nga rruga e drejt, e ai q ndihmon q t largohet dikush nga ajo rrug, ai luan rol t shejtanit. (sh.p.)
P-278: A lejohet kunuti n namazet farz? Dhe sht dispozita kur muslimanve iu ndodh ndonj fatkeqsi? Prgjigje: Kunuti n namazet farz nuk sht prej sunnetit dhe nuk sht mir t bhet, mirpo nse imami e bn, ather duhet ta pasosh, ngase ndarja sht e keqe. E nse muslimanve u ndodh ndonj fatkeqsi, ather lejohet t bhet kunut n namazet farz, pr ta lutur All-llahun tua largoj at fatkeqsi. P-279: sht dispozita pr namazin e teravis dhe sa rekate i ka? Prgjigje: Namazi i teravis sht prej sunneteve q na i ka ln Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). N dy Sahiht nga Ajsheja (radijAllahu anha) transmeton se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nj nat u fal n xhami, dhe me t u faln edhe njerzit, ditn e nesrme u fal prsri e njerz kishte m tepr, pastaj u mblodhn edhe m shum n natn e tret apo t katrt, e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk doli pr tu falur me ta, n mngjes u tha: Mbrm pash se jeni mbledhur, dhe nuk me ka ndal asgj q t vij t falem me ju prvese frika se do tju obligohet ky namaz. Kjo ndodhi n Ramazan.[1] E sa i prket numrit t rekateve t tij: themi se sht njmbdhjet rekate, duke u bazuar n hadithin n dy sahiht nga Ajsheja (radijAllahu anha) t ciln e kan pyetur se si ka qen namazi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) gjat Ramazanit? Ajo ka thn: As n Ramazan e as jasht tij nuk shtonte m tepr se njmbdhjet rekate.[2] Nse i fal trembdhjet rekate, nuk prish gj, ngase Ibn Abbasi (radijAllahu anhu) ka thn: Namazi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ishte trembdhjet rekate, d.m.th. namazi i nats. [Transmeton Buhariu].[3] Falja n njmbdhjet rekate poashtu sht e vrtetuar nga Omeri (radijAllahu anhu), si qndron n el-Muvetta me sened prej senedeve m t vrteta.[4] E nse fal m shum nuk prish gj, ngase kur Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) e pyetn pr namazin e nats, tha: Nga dy, nga dy[5], dhe nuk e ka prkufizuar. Nga selefi pr kt ka transmetime t ndryshme, si dhe shtja ktu sht e gjr. M e mira sht q t mjaftohemi me at q sht transmetuar nga Resulull-llahu
___________________ [1] Buhariu [1129] dhe Muslimi [177] [2] Buhariu [1147] Muslimi [125] [3] Buhariu [1138] Muslimi [764] [4] Imam Maliku n el-Muvetta [280] [5] Buhariu [990] Muslimi [145]
(salAllahu alejhi ue selem) e ajo sht njmbdhjet rekate apo trembdhjet. Ndrsa, nuk ka transmetim t vrtet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) apo ndonjri prej halifve i ka falur njzet e tre rekate. Bile sht e vrtetuar nga Omeri (radijAllahu anhu) njmbdhjet rekate, dhe i ka urdhruar Ubej ibn Kabin dhe Temimed-Darijun, radijall-llahu anhuma, q tua falin njerzve nga njmbdhjet rekate.[1] Kjo i ka hije Omerit (radijAllahu anhu) q t shkon udhs n t ciln ka shkuar Resulullllahu, (salAllahu alejhi ue selem). E nuk dijm se sahabt kan falur m tepr se trembdhjet rekate, prkundrazi, kan falur m pak. Parakaloi fjala e Ajshes (radijAllahu anha): As n Ramazan e as jasht tij nuk shtonte m tepr se njmbdhjet rekate. E ixhmai i sahabve pa dyshim se sht argument, ngase aty kan qen Halift e drejt, pr t cilt na ka urdhruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) q ti pasojm dhe se ata kan qen njerzit m t mir t ktij ummeti. Mirpo, dije se debati pr numrin e rekateve t teravis sht prej gjrave n t cilat lejohet hulumtimi, e nuk bn q kjo t jet shkak pr kundrshtime dhe prarje mes ummetit. Sidomos duke e ditur se edhe disa nga selefi kan pasur mendime t ndryshme pr kt, dhe n kt shtje nuk ka ndonj argument q e ndalon hulumtimin, studimin n t. Sa mir i ka thn njri prej dijetarve dikujt q e debatonte n nj shjte ku lejohej hulumtimi: Ti, me kundrshtimin q ma bn, je n pajtim me mua, ngase secili prej neve mendon se duhet t pasoj at pr t ciln mendon se sht e vrtet, n gjrat ku lejohet studimi. E lusim All-llahun t na jep sukses, n at t ciln Ai e don dhe sht i knaqur.
P-280: A lejohet duaja e hatmes s Kur'anit n namazin e nats n Ramazan? Prgjigje: Nuk dij ndonj sunnet nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) apo nga shokt e tij lidhur me duan e hatmes s Kur'anit n namazin e nats n Ramazan. M s shumti q sht transmetuar di lidhur me kt sht se Enes ibn Maliku (radijAllahu anhu) kur e bnte hatme Kur'anin e mblidhte familjen e tij dhe bnte dua, e kjo nuk sht n namaz.
___________________ [1] Imam Maliku n el-Muvetta [280]
Pastaj, kjo form e duas s hatmes, krahas asaj se nuk ka esenc n sunnet, i shtohet edhe ajo se njerzit pr shkak t ksaj mblidhen m tepr n xhami, e sidomos grat. Ashtuq ndodh przierje e madhe mes grave dhe burrave pr t shkuar n xhami. Kt e din secili q e ka par. Mirpo disa dijetar kan thn se sht e plqyer q duan e hatmes ta bj n kt mnyr. Nse imami kt dua e bn n namaz t nats, n fund t nats dhe e thot n vend t kunutit t vitrit, ather nuk prish gj, ngase kunuti sht i ligjsuar. P-281: Nata e Kadrit a ndodh do vit n nat t caktuar, apo ndodh her n nj nat e her n tjetrn? Prgjigje: Ska dyshim se Nata e Kadrit sht n muajin Ramazan, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Ne e kem i zbritur at (Kur'anin) n natn e kadrit. N ajet tjetr na ka sqaruar se Kur'anin e ka zbritur n muajin Ramazan, ka thn: Muaji Ramazan, sht muaj n t cilin zbriti Kur'ani. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) bnte itikaf n dhjet ditt e para t muajit Ramazan duke e krkuar natn e kadrit, pastaj bri itikaf n dhjet ditt e mesme, e pastaj e pa kt nat n dhjet ditt e fundit t Ramazanit.[1] Pastaj shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pan n ndrr se ajo sht n shtat ditt e fundit t Ramazanit, andaj tha: Vrejta se ndrrat e juaja jan pajtuar pr shtat ditt e fundit, kush e krkon at nat, le ta krkon n shtat ditt e fundit.[2] Kjo sht m e pakta q sht thn lidhur me kufizimin e ksaj nate n ndonj koh t caktuar. Nse meditojm rreth argumenteve q kan ardhur lidhur me natn e kadrit e shohim se ajo ndrron prej nj nate n tjetrn dhe se ajo nuk sht n nat t caktuar do vit. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kishte par n ndrr natn e kadrit, n mngjesin e t cilit bnte sexhde n balt, e ajo nat ishte nata e njzet e njt.[3] Ai ka thn poashtu: Krkone natn e kadrit n dhjet ditt e fundit t Ramazanit.[4]
____________________ [1] Buhariu [2016] Muslimi [215] [2] Buhariu [2015] Muslimi [215] [3] Ibid [4] Buhariu [1913] Muslimi [1169]
Kjo aludon se ajo nat nuk prkufizohet n nj nat t caktuar dhe kshtu bhet pajtimi mes argumenteve. Njeriu n do nat prej dhjet netve t fundit shpreson q t takoj at nat, e sevapi i ksaj nate sht pr secilin q e kaluar me iman (vepra t imanit) dhe shpres pr shprblim, pa marrur parasysh a e ka ditur kur ka qen ajo nat apo jo. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e kalon natn e kadrit me iman dhe shpres, i falen t gjitha mkatet q i ka br[1], e nuk ka thn se kush e din se e ka takuar at nat. Pra, nuk sht kusht q ta din se e ka qlluar at nat pr t fituar sevapin e asaj nate, por secili q dhjet ditt e fundit i kalon me vepra t imanit dhe me shpres n Allllahun, ne jemi t bindur se ai e ka qlluar natn e kadrit, qoft n fillim t dhjet ditve, n mes apo n fund. All-llahu dhasht sukses. P-282: A lejohet q xhemati gjat namazit t teravis t mban n dor mushafin duke u arsyetuar se jan duke e prcjellur Imam in? Prgjigje: Mbajtja e mushafit pr kt qllimsht n kundrshtim me sunnetin, edhe at n disa aspekte: Nj: Ktij personi do ti ik vndimi i dors s djatht mbi t majtn gjat kijamit. Dy: I patjetrsohet t bj shum lvizje t panevojshme, sikurse hapja e mushafit, mbyllja, vnia e mushafit ndr sjetulla apo n xhep etj. Tre: Me kto lvizje n t vrtet humbet koncentrimi. Katr: Njashtu do ti ik edhe shikimi n vendin e sexhdes, e shumica e dijetarve thon se shikimi n vendin e sexhdes sht sunnet. Pes: Vepruesi i ksaj ka mundsi t harron se gjindet n namaz, nse zemrn nuk e ka t prqndruar n namaz. Gj q sht e kundrt me at i cili sht i prulur, ka vnduar dorn e djatht mbi t majtn dhe ka prkulur kokn kah vendi i sexhdes. Ky i dyti sht shum afr vetdijes se sht n namaz. P-283: Disa Imama t xhamive mundohen q ti zbusin zemrat e xhematit dhe t ndikojn n ta duke e ndryshuar tingllimin e zrit ndonjher gjat namazit t teravis.
_________________ [1] Buhariu [37] Muslimi [173]
Disa njerz i kam dgjuar se e qortojn kt gjest. sht mendim i juaj pr kt, Allllahu ju ruajt? Prgjigje: Mendoj se nse kjo vepr bhet n suaza t sheriatit pa teprim, nuk sht keq dhe sprish gj. Mu pr kt Ebu Musa el-Eshariju (radijAllahu anhu) i tha Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Po t kisha ditur se je duke m dgjuar se si lexoj, do ta kisha zbukuruar fort.[1] Andaj, nse dikush mundohet ta zbukuron zrin apo t lexon n at mnyr q ti zbus zemrat nuk mendoj se prish pun. Mirpo nse teprohet deri n at shkall saq nuk le fjal t Kur'anit pa vepruar ashtu sikur q u prmend, kjo mendoj se sht e tepruar dhe nuk sht mir t bhet. E dituria sht tek All-llahu (subhanehu ue teala). P-284: Disa dijetar thon se sunetet e dits, qofshin ato sunetet para farzit apo sunetet e fundit, koha e tyre fillon me hyrjen e kohs s namazit dhe mbaron me mbarim in e asaj kohe. E disa tjer thon se koha e suneteve para farzit sht deri kur t falet farzi. sht mendim i m i vrtet n kt? Prgjigje: M e vrteta sht se koha e suneteve t para sht prej hyrjes s kohs t nj namazi e deri n faljen e farzit t asaj kohe. Koha e suneteve t para t dreks fillon n momentin kur thirr ezani i dreks e mbaron me faljen e farzit t dreks. Ndrsa koha e suneteve t fundit fillon pas faljes s farzit dhe mbaron me daljen e kohs. Mirpo, nse dikujt i ik koha e suneteve t para, pa mos e anashkaluar at, ai mundet q ti fal edhe pas farzit, e nse i vonon kto sunete pa ndonj arsye, nuk i bjn dobi nse i fal pas farzit. Ngase mendimi i vrtet sht se do ibadet e ka kohn e vet, nse i ik dikujt ajo koh pa arsye, kompenzimi (kazaja) nuk sht n rregull dhe nuk pranohet. P-285: A lejohet t falen sunetet e sabahut pas farzit, pr at q nuk ka patur mundsi ti fal para farzit? Nse lejohet, a bie ndesh kjo me ndalesn pr falje t namazit pas sabahut? Prgjigje: Kompenzimi i suneteve t sabahut pas farzit, nuk prish gj sipas mendimit t vrtet.
____________________ [1] Bejhekiu 10/231 dhe Ebu Jala 13/266 [7279]
Dhe kjo nuk bie ndesh me hadithin q ndalon t falet namaz pas namazit t sabahut, ngase n hadith sht pr qllim namazi nafile. Mirpo, po ta vonoj kompenzimin e tyre deri n kohn e Duhas, me kusht q mos t ket frik se do ta harroj apo t zihet me di tjetr, do t ishte m mir. P-286: Nse dikush hyn n xhami para ezanit dhe e fal tehijjetul- mesxhidin, pastaj thirr ezani, tani a i lejohet t fal namaz nafile apo jo? Prgjigje: Nse sht ezani i sabahut apo i dreks, pas ezanit ai duhet t ngritet dhe ti fal sunetet e sabahut apo sunetet e dreks. Nse sht ezani i ndonj namazi tjetr, ather sht sunnet q t fal namaz nafile, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Mes do dy ezaneve ka namaz.[1] P-287: Nse kalon koha e suneteve, a mund t falen kaza? Prgjigje: Po, nse kalon koha e suneteve me harres apo nga gjumi, ather kompenzohen, ngase bn pjes n hadithin e prgjithshm t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): K e z gjumi pr namaz apo e harron at, le ta fal ather kur ti kujtohet[2], dhe n hadithin e Ummi Selemes (radijAllahu anha) se Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i kishin ikur dy sunetet e fundit t dreks, e i fali ato pas iqindis.[3] E nse i len me qllim derisa t kaloj koha, n kt rast nuk i fal kaza, ngase edhe sunetet jan ibadete me koh t caktuar, nse lihen me qllim derisa tu del koha, nuk pranohen. P-288: A ka ndonj argument pr ndrrimin e vendit pas farzit pr ti falur sunetet? Prgjigje: Po, qndron n hadithin e Muaviut (radijAllahu anhu) kshtu: Na ka urdhruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) q mos ta ngjesim ndonj namaz me namaz tjetr, pa biseduar apo pa dalur.[4] Nga kjo, dijetart kan kuptuar se duhet t ket ndonj ndarje mes farzit dhe sunetit, qoft me bised apo me ndrrimin e vendit.
____________________ [1] Buhariu [627]; Muslimi [304]. [2] Buhariu n kapitullin: Koht e namazeve; kreu: Kush harron faljen e namazit, le ta fal kur ti bie ndrmend [597]; dhe Muslimi n kapitullin: Xhamit; [316] [3] Buhariu [1176]; Muslimi [834] [4] Muslimi n kapitullin e Xhumas [73]
P-289: Nse kalon koha e sunetit t Duhas, a kom penzohet apo jo? Prgjigje: Nse kalon koha e Duhas kalon edhe suneti i saj. Suneti i Duhas sht i lidhur ngusht me kt koh. Ndrsa sunetet e dits, pasiq jan vazhdimsi e farzeve, pr kt shkak edhe lejohet t kompenzohen, e poashtu edhe vitri, ngase sht vrtetuar n sunet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur e zinte gjumi, apo ishte i smur gjat nats, i falte ditn dymbdhjet rekate.[1] Pra, edhe vitri falet kaza. P-290: A sht i patjetrsueshm abdesti pr t br sexhde tilave[2]? ka duhet t thuhet n kt sexhde? Prgjigje: Sexhde tilave sht sexhdeja e ligjsuar kur t lexohet ndonj ajet i sexhdes, sexhdet n Kur'an jan t njohura. Kur dshiron ta bj kt sexhde, thot All-llahu Ekber, bie n sexhde dhe thot: Subhane Rebbijel Ala, Subhnake All-llahumme Rabbena ue bi hamdike, Allllahumme gfir li, All-llahumme leke sexhedtu, ue bike amentu, ue leke eslemtu, sexhede uexhhi lil-ledhi halekahu, ue sau-uerehu, ue shekka semahu ue basarehu bihavlihi ue kuvvetihi[3]. All-llahumme ktub li biha exhren, ue hatti anni biha vizren, ue xhalha li indeke dhikren ue tekbeluha minni kema tekabbelteha min abdike Davud.[4] Pastaj ngritet prej sexhdes pa thn gj dhe pa dhn selam, prve nse kjo sexhde bhet gjat namazit. Si p.sh. gjat namazit t lexon ndonj ajet prej ajeteve t sexhdes, ky e ka obligim t thot All-llahu Ekber duke shkuar n sexhde dhe poashtu duke u ngritur prej sexhdes. Ata q na e kan prshkruar namazin e Resulull-llahut kan treguar se ai ka thn Allllahu Ekber n do ulje dhe ngritje[5], kjo e prfshin edhe sexhden e namazit edhe sexhden tilave.
_____________________ [1] Muslimi n kapitullin e Namazit t udhtarve [139] [2] Sexhde tilave quhet sexhdeja e cila bhet pas lexim it t disa ajeteve t caktuara nga Kur'ani. (sh.p.) [3] Ebu Davudi n kapitullin e Namazit [1414]; Tirmidhiu n kapitullin e namazit [580] dhe ka thn se sht sahih. [4] Buhariu n kapitullin e ezanit [785] dhe Muslimi n kapitullin e namazit [392]. [5] Buhariu n kapitullin e Tehexhxhudit (namazi i nats) [1166].
Ndrsa ajo q bjn disa njerz, t cilt thojn tekbirin duke shkuar n sexhde dhe nuk e thojn duke u ngritur, nuk di t ket ardhur n kt mnyr n sunnet apo n fjalt e dijetarve. E sa i prket pyetjes: A sht i patjetrsueshm abdesti pr t br sexhde tilave? N kt shtje ka mospajtim mes dijetarve. Disa prej tyre kan thn: sht i patjetrsueshm abdesti. E t tjer kan thn se nuk sht i patjetrsueshm, Abdullah ibn Omeri (radijAllahu anhu) bnte kt sexhde pa abdest. Ajo q mendoj se sht m e sigurt, sht q mos ta bj kt sexhde pa abdest. P-291: Kur bhet sexhdetu shukr (sexhde: pr falnderim)? N far forme? Dhe a sht i patjetrsueshm abdesti? Prgjigje: Kjo sexhde bhet kur largohet ndonj e keqe, apo vjen ndonj mirsi. Dispozitat e ksaj jan t njjta me dispozitat e sexhdes tilave jasht namazit. Disa dijetar mendojn se sht patjetr abdesti dhe tekbiri, e t tjer mendojn se mjafton vetm tekbiri, e pastaj bie n sexhde dhe e lut All-llahun pasiq t thot: Subhane Rabbijel Ala. P-292: sht dispozita pr namazin istihare (namazi i zgjedhjes)? Dhe a mund q duaja e Istihares t thuhet pas ndonj suneti apo tehijjetul mesxhid? Prgjigje: Namazi istihare sht sunet kur njeriu dshiron t bj dika dhe nuk mund t vendos a ta veproj at apo jo. Ndrsa atij q i qartsohet veprimi i nj gjje apo lnia e saj, n kt rast nuk duhet t falet Istihare, mu pr kt edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) t shumtn e veprave q i bnte, i bnte pasiq vendoste mir dhe nuk falte namaz istihare. Kur njeriu vendos t fal namaz, t jep zeqat, t largohet prej harameve apo di tjetr sikurse t haj, t pij apo t flej, nuk sht e lejuar t fal kt namaz. Poashtu nuk lejohet t thuhet duaja e istihares pas ndonj suneti apo tehijetul mesxhidi, nse nuk e ka pasur kt qllim prej fillimit t namazit. Ngase hadithi sht i qart, ku krkon faljen e dy rekateve pr t br duan e Istihares, e nse nuk i fal ato me kt qllim, ather nuk e ka arritur t duhurn.
E nse ka pr qllim istiharen para se ta fal sunetin apo tehijetul mesxhidin, e pastaj e thot duan e Istihares, nga hadithi kuptojm se lejohet n kt mnyr, hadithi thot: Le ti fal dy rekate jasht farzit.[1] Pra, nuk ka prjashtuar hadithi asnj namaz tjetr pos farzit. Por poashtu, mund t mos lejohet, ngase pjesa e par e hadithit thot: Kur t dshiron di, le ti fal..., e kjo aludon se kto dy rekate nuk kan t bjn me asgj tjetr prve Istihares. M e udhs sipas meje sht q ti fal dy rekate t veanta, ngase kjo mundsi qndron. E sa i prket prcaktimit t farzit me prjashtim n hadith, mund t jet qllimi q le ti fal dy rekate vullnetare. uAll-llahu alem. P-293: sht namazi i tesbihut? Prgjigje: Namazi i tesbihut nuk sht i vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Imam Ahmedi (rahimehullah) pr hadithin e ktij namazi ka thn: Nuk sht i vrtet. Shejhul Islam Ibn Tejmiu (rahimehullah) ka thn: Kjo sht gnjeshtr, ka theksuar Ahmedi dhe shokt e tij se kjo sht mekruh dhe nuk e ka plqyer at ndonj imam, ndrsa Ebu H anifeja, Maliku dhe Shafiu nuk e kan dgjuar trsisht. Kjo sht fjala e Shejhul Islamit (rahimehullah) dhe at q prmendi sht e vrtet. Sikur ky namaz t ishte vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) do t ishte transmetuar n ummet me transmetim t padyshuar, pr shkak t dobis s madhe q ka ajo dhe pr shkak t dallimit q ka me namazet tjera. Bile edhe pr shkak t dallimit q ka me ibadetet tjera ngase nuk dijm se ka ndonj ibadet, n t cilin njeriu mund t zgjedh ksisoj zgjedhje. Ta veproj do dit, nj her n jav, nj her n muaj, nj her n vit apo njher n jet. do gj q dallon prej t ngjashmve me t, njerzit i kan dhn rndsi transmetimit t tij dhe sht prhapur n mesin e tyre pr shkak t dallimit q ka. Pasiq kjo ska ndodhur me kt namaz, na bhet e ditur se ky namaz nuk sht prej sheriatit, mu pr kt askush prej imamave nuk e ka plqyer.
_________________ [1] Buhariu n kapitullin e Lutjeve [6382]
P-294: sht dispozita e dy rekateve natn e dhndris, kur t hyhet te beshkshortja? Prgjigje: Dy rekatet pas hyrjes te bashkshortja n natn e par, i kan falur disa nga shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem).[1] Ndrsa nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk dij di t ngjashme. Prej sunetit sht q kt nat t vndon dorn n ballin e saj dhe t krkon nga Allllahu mirsin e saj, mirsin e cila vjen me t, t krkoj mbrojtje nga All-llahu prej t keqes s saj, dhe prej t keqes e cila vjen me t.[2] Mirpo nse ka frik se nga kjo gj, ashtuq t ndihet keq gruaja, ather mund q tia vndon dorn n ballin e saj, duke u shtirur se dshiron ti afrohet asaj m tepr, e pastaj e thot kt lutje n vete, q mos ta dgjoj ajo. Sepse disa gra mund t mendojn keq n kt rast, dhe mund t thot: A un jam e keqe?. P-295: Cilat jan koht e ndaluara pr namaz? Poashtu, tehijjetul mesxhidi para aksham it, a duhet t falet para apo pas ezanit, na jepni fetva, All-llahu ju shprbleft? Prgjigje: Koht e ndaluara: Nj: Prej namazit t sabahut e deri sa t ngritet dielli sa nj shtiz, d.m.th. 15-20 min pas lindjes s diellit: Dy: Para zevalit (zenitit) afr 10 min, e zevali sht para namazit t dreks afr 10 min. Tre: Prej namazit t iqindis derisa t perndoj dielli. Kto jan koht e ndaluara pr namaz. Sa i prket tehijjetul mesxhid-it, ky namaz falet n do koh, kurdo q hyn n xhami, mos u ul pa i falur dy rekate, qoft edhe n ndonj prej kohve t ndaluara. Duhet t dihet se mendimi i vrtet prej mendimeve t dijetarve sht se t gjitha nafilet q kan shkaqe t veanta, pr ato namaze nuk ka koh t ndaluar, por falen edhe n koht e ndaluara. Nse hyn n xhami pas namazit t sabahut, fali dy rekate. Nse hyn pak para zevalit, fali dy rekate dhe kurdo q t hysh n xhami gjat nats apo dits, mos u ul pa i falur dy rekate. __________________
[1] Shih librin el-Musannef t Abdurrezakut [6/191], dhe Hejthemiu n el- Mexhme [4/291]. [2] Ebu Davudi n kapitullin e Nikahut [2160].
P-296: sht dispozita pr namazin me xhemat? Prgjigje: Dijetart jan t nj mendimi se namazi me xhemat sht prej ibadeteve m me vler, m t forta dhe m t mira. All-llahu (subhanehu ue teala) e ka prmend kt namaz n Kur'an dhe ka urdhruar q t falet edhe n raste frike. Ka thn (subhanehu ue teala): Kur t jesh ti (Muhammed) bashk me ta dhe ju fal namazin, nj grup prej tyre, duke i bartur armt, le t vij e le t falet me ty (grupi tjetr n roje), e kur t bien n sexhde (t kryejn nj rekat), kta le t qndrojn m brapa jush (n roje) e le t vij grupi tjetr, q nuk sht falur, e t falet me ty dhe le t'i bartin armt dhe t jen n gjendje gatishmrie. Ata q nuk besojn, e dshirojn moskujdesin tuaj ndaj armve e mjeteve q t'iu vrsulen njher me t gjitha fuqit. Nse jeni t lodhur nga ndonj shi ose jeni t sm ur, nuk sht mkat t mos i bartni armt, por mbani gadishmrin tuaj. All-llahu ka prgadit dnim nnm ues pr jobesim art. [en-Nisa: 102]. E n sunetin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) ka shum hadithe q aludojn se namazi me xhemat sht vaxhib, sikurse hadithi: Dua q t urdhroj t thirr ikameti i namazit, pastaj t urdhroj diknd t del imam, e pastaj t dal me disa burra q kan grumbuj me drur dhe t shkoj te njerzit q nuk falen me xhemat dhe tua djegi shtpit duke qen ata brenda shtpive.[1] Pastaj hadithi: Kush e dgjon ezanin dhe nuk prgjigjet, nuk ka namaz, prve nse ka arsye.[2] Poashtu fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) q ia tha atij t verbrit, i cili krkoi lehtsim: A e dgjon ezanin? tha: Po, tha: Prgjigju.[3] Ibn Mesudi (radijAllahu anhu) ka thn: Nuk ke mundur t shohish diknd nga shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) t mungoj prej namazit me xhemat, prve munafikut i cili ishte i njohur si munafik apo ndonj i smur. E ndodhte q diknd (t smur), ta sjellnin n xhami dhe e udhzonin derisa u rregullonte safi.[4] Poashtu edhe logjika e shndosh aludon n kt. Ngase ummeti Islamsht nj ummet, e nuk arrihet bashkimi i vrtet prve nse ata mblidhen sbashku pr t kryer adhurimet.
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Ezanit [644] dhe Muslimi n kapitullin e xhamive [651]. [2] Ibn Maxhe n kapitullin e Xhamive [793]. [3] Muslimi n kapitullin e Xhamive [653] [4] Ibid [654]
Adhurimi m me vler dhe m i madh, padyshim se sht namazi, andaj sht obligim q ummeti t mblidhet sbashku dhe ta kryen kt ibadet. Dijetart pasiq jan pajtuar se kjo sht prej ibadeteve m me vler dhe m t mira, ran n kundrshtim se namazi me xhemat a sht kusht pr tu pranuar namazi? Apo, pranohet mirpo duke qen mkatar? Dhe kundrshtime tjera poashtu. E vrteta: Namazi me xhemat sht vaxhib i namazit e nuk sht kusht i namazit. Kush e l namazin me xhemat sht mkatar, prve nse ka arsye t pranuar me sheriat. Argument se nuk sht prej kushteve t namazit sht se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka mbivlersuar namazin me xhemat ndaj namazit n vetmi.[1] Vet mbivlersimi i ktij namazi ndaj namazit n vetmi aludon se edhe namazi n vetmi ka vler, pasiq ka vler d.m.th. sht i pranuar. Sidoqoft, pr do musliman t menur, t pjekur dhe mashkull, sht obligim q t prezentoj n namazin me xhemat, pa marrur parasysh a sht udhtar apo n vend t vet. P-297: Nj grup njerzish banojn n nj vend, a u lejohet ktyre t fallen me xhemat n banesn e tyre apo duhet t dalin n xhami? Prgjigje: Kta persona vaxhib e kan t falen n xhami. dokush q prreth ka xhami e ka vaxhib t falet n xhami, e nuk i lejohet askujt qofshin edhe nj grup q t falen n shtpi duke e pasur xhamin afr. Nse xhamin e kan larg dhe nuk e dgjojn ezanin, ather nuk ka penges q t falen me xhemat n shtpi. Disa njerz kan br lehtsime n kt shtje dhe bazohen n mendimin e disa dijetarve, rahimehumullah, se qllimi i namazit me xhemat qenka q njerzit t grumbullohen pr namaz, qoft edhe jasht xhamie, ashtuq nse nj grup falet me xhemat n shtpi, me kt e kan kryer vaxhibin. Por, e vrteta sht se namaz me xhemat konsiderohet ai n xhami, duke u bazuar n fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Dua q t urdhroj t thirr ikameti i namazit, pastaj t urdhroj diknd t del imam, e pastaj t dal me disa burra q kan grumbuj me drur dhe t shkoj te njerzit q nuk falen me xhemat dhe tua djegi shtpit duke qen ata brenda shtpive.[2]
__________________ [1] Ibid [654] [2] Buhariu n kapitullin e Ezanit [644] dhe Muslimi n kapitullin e e xhamive [651].
Edhepse, ndoshta ata njerz jan falur npr vendet e veta. Pra, ai grup e ka obligim q t falet me xhemat n xhami, prve nse jan larg xhamis. P-298: Kur puntori dgjon ezanin, a sht m mir t shpejtoj pr namaz apo t pret derisa ti kryen edhe ca pun? Dhe a lejohet q ky person t fal nafile pas suneteve? Prgjigje: M e mira pr t gjith muslimant sht q kur ta dgjojn ezanin t shpejtojn pr n namaz, sepse muezini thot: Hajjales salah- Ejani n namaz, e ngadalsimi pr n namaz on deri n ikjen e saj. E sa i prket nafileve pas sunetit (pr puntorin) nuk lejohet, sepse kohn e tij e meriton dikush tjetr, varsisht prej marrveshjes s punsimit. Ndrsa, sunetet, nuk prish pun q t falen, sepse sht e njohur se prgjegjsit kt e kan parasysh. All-llahu dhasht sukses. P-299: Nse ik rekati i par ose i dyti me xhemat, pastaj, gjat plotsim it t namazit, a duhet t lexojm edhe sure pas Fatihas, pasiq rekati i par dhe i dyt kan edhe sure pas Fatihas. A po duhet t lexojm vetm Fatihan? Prgjigje: E vrteta sht se njeriu kur ngritet pas selamit pr ti plotsuar rekatet e ikura, kjo konsiderohet pjesa e fundit e namazit t tij. Duke u bazuar n kt, themi se ai duhet t lexon vetm Fatihan, nse i ka ikur nj apo dy rekate n namazet q kan nga katr rekate, apo i ka ikur nj rekat i akshamit. Ndrsa n namazin e sabahut, duhet t lexon edhe sure pas Fatihas, sepse n t dy rekatet lexohet edhe Fatihaja edhe sureja.
P-300: Nse dikush hyn n xhami dhe e takon Imam in n teshehhudin e fundit, a ti bashkangjitet ktij xhemati apo t pres xhemat tjetr? Prgjigje: Nse njeriu hyn n xhami dhe takon imamin n teshehudin e fundit, n kt rast, nse shpreson se do t vjen edhe dikush pas tij, le t mos bashkangjitet, e nse nuk shpreson se do t vij dikush tjetr, ather le ti bashkangjitet. Ngase mendimi i vrtet sht namazi me xhemat nuk arrihet me m s paku se nj rekat, duke u bazuar n fjaln e prgjithshme t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Kush e arrin nj rekat t namazit, ka arritur namazin.[1] Poashtu duke krahasuar me namazin e xhumas, i cili nuk arrihet me m pak se nj
_____________________ [1] Muttefekun alejhi.
rekat. E njjta sht edhe me namazin e xhemat, nse e arrin imamin n teshehud, kjo d.m.th. nuk e ka arritur xhematin. Andaj duhet t pret q ta fal me xhemat tjetr nse shpreson se do t ket xhemat tjetr. Nse nuk shpreson se do t vij xhemat tjetr, ather m mir sht q ti bashkangjitet imamit sesa jo. P-301: Nse thirr ikameti ka duhet t bj ai i cili ka filluar t fal sunete apo nafile? Prgjigje: Nse thirr ikameti, e ti ke filluar t falish sunet apo nafile, disa dijetar kan thn: e ke obligim ta ndrpresish namazin menjher, edhe nse je n teshehud. Disa tjer kan thn: Mos e ndrprit, prve nse ke drOse imami do t jep selam para se t arrish tekbirin fillestar (tndin). Kto jan dy mendime t kundrta. I pari: Nse thirr ikameti, ndrpreje namazin edhe nse je n teshehud. I dyti: Mos e ndrprit, prve nse nuk ka mbetur prej namazit t imamit, aq sa t mjafton t marrish tekbirin fillestar, n kt rast ndrpreje. D.m.th. vazhdo n namaz dhe mos e ndrpre prve nse ke drOse imami do t jep selam para se t arrish tekbrin fillestar n at xhemat. Kto jan dy mendime t kundrta, pra, sipas mendimit t dyt: vazhdo n namaz edhe nse t ikin t gjitha rekatet prderisa e arrin tekbirin fillestar para se t jep imami selam. Sipas meje, mendimi i mesm pr kt sht: nse thirr ikameti e ti je n rekatin e dyt, ather plotsoje m shpejt, e nse thirr ikameti e ti je n rekatin e par, ather ndrpreje namazin, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e arrin nj rekat t namazit, ka arritur namazin.[1] Pasiq e ke falur nj rekat para se t thirr ikameti d.m.th. e ka arritur nj rekat para qortimit dhe ndalimit. Pasiq e ke arritur nj rekat para qortimit dhe ndalimit d.m.th. e ke arritur namazin, ashtuq i tri namaz mbetet i lejuar, andaj t lejohet ta plotsosh, por shpejt. Sepse t arrish nj pjes t farzit sht m mir sesa t arrish nj pjes t nafiles.
_____________________ [1] Muttefekun alejhi.
Ndrsa, kur je n rekatin e par, ti nuk ke koh q ta arrijsh namazin (nafilen)[1], ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e arrin nj rekat t namazit, ka arritur namazin[2], duke u bazuar n kt pra, duhet ndrpresish namazin, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur t thirr ikameti, nuk ka namaz tjetr pos farzit.[3] P-302: Nj njeri hyn n namaz e Imam i vetm se ka m baruar me lexim in e fatihas, ky fillon ta lexoj fatihan, mirpo para se ta kryej lexim in, Imam i bie n ruku. Ky a duhet t bie n ruku me Imam in apo duhet ta plotsoj lexim in e Fatihas? Prgjigje: Nse hyn n namaz e imami bie n ruku, para se ta kryen ky person leximin e fatihas, ather shikojm: nse i ka mbetur vetm nj ajet apo dy, ashtuq mundet ti kryej dhe ta arrij imamin n ruku, kjo sht m mir. Mirpo nse i ka mbetur m shum, saq nuk mundet ta arrin imamin n ruku po ta plotsonte leximin e Fatihas, ather bie n ruku sbashku me imamin edhepse nuk e ka lexuar fatihan komplet. P-303: Nse e arrijm Imamin n sexhde, a ti bashkangjitem i menjher apo t presim derisa t ngritet prej sexhdes? Prgjigje: M sevap sht q ti bashkangjitet imamit n fardo gjendje q e takon dhe nuk duhet t pret, duke u bazuar n hadithin e prgjithshm: At q e arrini nga namazi, faleni...[4] P-304: U pyet dijetari: N namazet pa z, kur xhemati e kryen leximin e Fatihas dhe sures, mirpo Imami ende nuk ka rn ruku, a duhe t hesht apo ka? Prgjigje: Nuk duhet t hesht xhemati pasiq t kryen leximin e Fatihas dhe sures, nse imami ende nuk ka rn n ruku. Por, duhet t lexon derisa t bie imami n ruku, edhe n qoft se bhet fjal pr dy rekatet pas teshehudit t par, ashtuq pas Fatihas nse ende imami sht n kmb, ky duhet t lexoj edhe nj sure. Sepse n namaz nuk ka ndonj heshtje t ligjsuar prve heshtjes s xhematit gjat leximit t imamit me z.
_____________________ [1] Sepse tani ka filluar koha e ndalimit dhe qortimit.(sh.p.) [2] Muttefekun alejhi. [3] Muslimi n kapitullin e namazit t udhtarve. [4] Buhariu [636] dhe Muslimi [151].
P-305: A lejohet t parakalohet Imami? Prgjigje: Parakalimi i imamit sht haram, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: A nuk ka frik ai i cili e on kokn para imamit, se All-llahu mund tia shndrron kokn n kok t gomarit, apo tia shndrron fizionomin n t gomarit.[1] Ky hadith sht krcnim pr at q e parakalon imamin, e krcnimi si dihet nuk bhet prve nse bhet ndonj haram apo lihet ndonj vaxhib. Poashtu sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Imami sht vnduar pr tu pasuar, andaj, kur t merr tekbir, mirrni edhe ju, mirpo mos mirrni tekbir para se t merr ai dhe kur t bie n ruku bini edhe ju, por mos bini para se t bie ai.[2] Pasiq i erdh fjala, po prmendi se xhemati me imamin mund t jen n katr gjendje gjat namazit: Nj: Parakalim, Dy: Barazim, Tre: Pasim dhe Katr: Vonim. Parakalim i sht kur xhemati fillon me ndonj lvizje para imamit, kjo sht haram. Saq nse ndodh parakalimi n tekbirin fillestar, nuk konsiderohet se ka filluar namazin ky person, ashtuq e ka obligim ta prsris kt namaz. Barazim i sht kur i bn lvizjet barabar me imamin, bie n ruku n momentin kur bie ai, bie n sexhde kur bie ai, ngritet kur ngritet ai. Aludimi i argumenteve tregon se edhe kjo vepr sht e ndaluar, ngase ka thn: mos bini para se t bie ai. Mirpo disa dijetar kan mendimin se kjo sht mekruh e jo haram, prve n tekbirin fillestar, ku nse merr tekbir barabar me imamin, nuk konsiderohet se ka filluar namazin, dhe duhet ta prsris. Pasim i sht q ti bj lvizjet e namazit pasiq ti bj imami duke mos u vonuar. Kjo sht e krkuar. Vonim i sht q ti vonoj lvizjet e namazit aq, saq t konsiderohet se nuk sht duke e pasuar imamin, kjo sht n kundrshtim me t krkuarn.
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e e Ezanit [691] dhe Muslimi n kapitullin e Namazit [427] [2] Buhariu n kapitullin e Shkurtim it t namazit [1114]
P-306: A sht namazi n rregull nse falemi pas mkatarit? Prgjigje: Falja e namazit pas muslimanit edhe nse ka disa mkate sht i lejuar dhe n rregull sipas mendimit t vrtet. Mirpo namazi pas ndonj t miri sht m sevap pa dyshim. Nse ai imam, bn gjra t cilat e nxjerrin prej Islamit, n kt rast nuk lejohet falja e namazit pas tij, ngase ai nuk ka namaz, sepse ai q nuk sht musliman namazi i tij nuk sht n rregull. Kur namazi i imamit nuk sht n rregull, nuk mundet q ta pasojm at, ngase lidhemi pas dikujt q nuk sht imam ndrsa bjm nijet t falemi me imam. P-307: A lejohet t falim farzin pas atij q sht duke falur nafile, dhe e kundrta? Prgjigje: Po, lejohet. Ashtu si lejohet t falish drekn pas atij q sht duke falur iqindin, apo iqindin pas atij q sht duke falur drekn. Secilit i takon ajo q ka br nijet. Imam Ahmedi ka thn: Nse hyn n xhami, ndrsa imami sht duke falur Teravin e ti nuk e ke falur jacin, falu pas tij, pr ty konsiderohet jaci e pr t teravi. P-308: Ka ndodhur nj polem ik mes xhematit lidhur me at se kur dikush hyn n xhami, mirpo namazi vetm se ka filluar dhe safi sht m bushur plotsisht. A i lejohet ktij, q t kreh ndonj njeri prej safit t m bushur dhe t bj nj saf me t apo t falet pas safit, i vetm ? A po ka duhet t bj? Prgjigje: Kur vjen dikush dhe e gjen safin e mbushur, pr kt shtje ekzistojn tre mnyra: T falet i vetm pas safit. T kreh diknd nga safi i mbushur dhe t falet me t. Ose t del prpara dhe t falet tek imami, nga ana e djatht. Kjo sht kur don t falet me kt xhemat. E katrta: T mos bashkangjitet fare me kt xhemat. Cila sht m e mira nga kto katr? Themi: M e mira nga kto katr sht q t falet i vetm pas safit dhe t falet me imam. Ngase vaxhib sht namazi me xhemat e poashtu edhe renditja n saf, d.m.th. dy vaxhibe.
Nse t pamundsohet njra renditja n saf- tjetra mbetet ende mbetet vaxhib namazi me xhemat-. Pra, themi: Falu me xhemat pas safit t plot q t arrish sevapin e xhematit, e renditja n saf n kt rast- nuk sht obligim pr ty, pr shkak t pamundsis, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Kini frik All-llahun aq sa mundeni. [et-Tegabun: 16]. Argument pr kt sht ajo se gruaja vendoset e vetme pas safit t burrave nse nuk ka gra tjera, sepse sipas sheriatit nuk ka vend pr t n safin e burrave. Pasiq nuk ka mundsi t hyj n saf, ather falet e vetme. E ky person i cili hyn n xhami dhe nuk gjen vend t zbrazt pr tu futur n saf, ather nuk e ka obligim t hyj n saf, por e ka obligim t falet me xhemat. Le t falet pas ktij safi. Ndrsa, ta kreh diknd prej safit q t falet me t, kjo nuk sht n rregull, dhe n kt ka tre gabime: Gabimi i par: Hapja e zbraztirs n saf, e cila gj sht n kundrshtim me urdhrin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pr balansimin dhe mbushjen e zbraztirave mes safeve. I dyti: Krehja e ktij njeriu prej nj vendi m t lvduar n vend m pak t lvduar. Kjo sht nj lloj padrejtsie ndaj tij. I treti: Pengimi n namazin e ktij personi, ngase kur t krehet ky person prej safit, patjetr se do ti humb koncentrimi, edhe kjo sht padrejtsi ndaj tij. E sa i prkeTrenditjes s tij tek imami, nuk sht mir. Ngase pozita e imamit duhet t dallohet nga pozita e xhematit, ashtu sikurse dallon prej tyre n fjalt dhe lvizjet gjat namazit, merr tekbir parAtyre, bie n ruku parAtyre, n sexhde parAtyre, ashtu duhet t dalloj edhe vendi i tij prej tyre. Kshtu sht suneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) q imami t jet para xhematit, e kjo njherit t jep t kuptosh se pozita e tij dallon nga tjert. Nse dikush nga xhemati ndalet prskaj tij, ather prishet kjo veanti, e cila i takon vetm imamit gjat namazit. E sa i prket opcionit t katrt, q ai t mos i bashkangjitet xhematit, pr kt nuk ka kurrfar t drejte. Ngase namazi me xhemat sht vaxhib, e poashtu edhe renditja n saf, nse njrn prej ktyre nuk ka mundsi ta veproj, obligimi tjetr nuk i falet.
P-309: Ka nj xhami dykatshe, ata q falen lart nuk i shohin ata q fallen posht, a e kan namazin n rregull? Na tregoni, All-llahu ju begatoft! Prgjigje: Pasiq xhamija sht nj, nuk sht kusht q ta shohin njri tjetrin, nse e dgjojn tekbirin fillestar. E shkroi: Muhammed es-Salih el-Uthejmin 25/8/1410H
P-310: A i lejohet muslimanit q t falet pas xhematit i cili emetohet n radio apo televizion, duke mos e par Imam in, sidomos pr grat? Prgjigje: Nuk i lejohet askujt q t lidhet pas ndonj imamit nprmjet radios apo televizionit. Ngase me namazin e xhematit sht pr qllim grumbullimi, e kjo duhet t jet n nj vend dhe duhet t ngjiten safet njri me tjetrin. Nuk lejohet namazi nprmjet emetimit. Ngase me kt nuk arrihet qllimi i duhur. Sikur ta lejonim kt, secili do t kishte mundsi q t pes koht ti fal n shtpi, po bile edhe xhuman, e kjo sht n kundrshtim me qllimet e sheriatit pr xhuman dhe namazin me xhemat. Pra, nuk i lejohet as grave as dikujt tjetr q t falet pas televizionit apo radios. All-llahu dhasht sukses. Ka thn dijetari i madh All-llahu e shprbleft me t mira pr at q bri pr Islamin dhe muslimant-:
Bismil-lahirr-rrahmanirr-rrahim Si falet i smuri?
Nj: I smuri e ka obligim t falet n kmb, qoft edhe i krysur, apo i mbshtetur n mur apo shkop q i shrben pr tu mbajtur mbi t. Dy: Nse nuk mundet n kmb, ather falet i ulur, kur sht n gjendje t kijamit apo rukus m mir sht t rrij kmbkryq. Tre: Nse nuk mundet ulur, ather falet i shtrir n nj an, i kthyer kah kibla, n krah t djatht m mir.
Nse nuk mundet t kthehet kah kibla, le t falet kahdo qoft, namazi i tij sht n rregull dhe nuk duhet t prsritet. Katr: Nse nuk mundet t falet n krah, ather falet i shtrir plotsisht duke i pasur kmbt kah kibla, mir sht q t ngrit pak kokn q t drejtohet kah kibla. Nse nuk mundet q kmbt ti ket kah kibla, falet kahdo q t jen, dhe nuk duhet ta prsris at namaz. Pes: Obligime ka i smuri q t bj ruku dhe sexhde, nse nuk mundet, ather vetme ul kokn, pr n sexhde kokn e mban m t ulur sesa pr n ruku. Nse mundet t bj ruku por jo edhe sexhde, ather ruku n e bn si normalisht, ndrsa pr sexhde vetme ul kokn. E nse mundet ta bj sexhden e jo ruku n, ather e bn sexhden si normalisht, ndrsa pr ruku e ul kokn. Gjasht: Nse nuk mundet as kokn ta lviz pr ruku dhe sexhde, ather jep shenj me syt, i mbyll pak syt pr ruku, ndrsa i mbyll plotsisht pr sexhde. Sa i prket shenjs me gisht, gj q e bjn disa prej njerzve, nuk di se kjo ka ndonj esenc nga Kur'ani, suneti apo nga fjalt e dijetarve. Shtat: Nse nuk mundet t bj me shenj as me kok e as me sy, ather falet me zemr, merr tekbir dhe lexon, ndrsa ruku n, sexhden, kijamin dhe uljen i bn me zemr dokujt i takon ajo q ka br nijet. Tet: Obligim poashtu e ka i smuri q namazet ti fal n koh dhe ashtu si ka mundsi. Nse i vie rnd falja e do namazi n koh t vet, ather i lejohet t bashkoj drekn me iqindin dhe akshamin me jacin. Ose me bashkim t hershm, ashtuq e fal iqindin n koh t dreks dhe jacin n koh t akshamit, ose me bashkim t vonshm, ashtuq e fal drekn n koh t iqindis dhe akshamin n koh t jacis, cila ti vij m leht. Ndrsa sabahu nuk bashkohet me asnj namaz. Nnt: Nse i smuri sht edhe udhtar, ashtuq ka shkuar pr shrim n ndonj vend tjetr, ather edhe i shkurton namazet q kan nga katr rekate, duke i falur dy nga dy. I fal ashtu derisa t kthehet n vendin e tij, pa marrur parasysh sesa do t qndroj atje. All-llahu dhasht sukses.
P-311: Kur sht obligim falja e namazit n aeroplan? Dhe n far mnyre falet farzi n aeroplan, dhe n far forme suneti? Prgjigje: Falja e namazit n aeroplan sht obligim n momentin kur hyn koha e namazit, mirpo nse n aeroplan nuk ka mundsi ta fal ashtu si e fal n tok, ather nuk e fal farzin n aeroplan nse shpreson se aeroplani do t ateroj para se t kalon koha e namazit, apo koha e namazit n t cilin i bashkon namazet. P.sh. nse niset aeroplani nga Xhideja para se t perndon dielli, pastaj perndon dielli duke qen n aeroplan, namazin nuk duhet ta fal prderisa t ateroj aeroplani dhe t kompletohet zbritja. Por, nse ka frik se mund t kaloj koha e akshamit, ather e bn nijet q ta bashkoj akshamin me jacin n koh t jacis, ashtuq i fal t dy namazet kur t zbres. Mirpo, nse vazhdon fluturimi edhe m tej, saq t kaloj edhe koha e jacis d.m.th. t kaloj mesnata- ather i fal q t dy namazet n aeroplan. Sa i prket forms s namazit n aeroplan, sht si vijon: ngritet n kmb, i drejtuar kah kibla dhe merr tekbirin fillestar, e lexon Fatihan dhe gjithka sht sunet para dhe pas Fatihas, pastaj bie n ruku, ngritet prej rukus dhe bie n sexhde. Nse nuk ka mundsi t bie n sexhde, ather ulet dhe ashtu ulur bn me shenj pr sexhde. Kshtu vazhdon deri n fund t namazit, duke qen i kthyer kah kibla. Ndrsa, sunetet n aeroplan falen ulur n ulsen e caktuar pr t, duke br me shenj pr ruku dhe sexhde, pr sexhde ul kokn m posht. All-llahu dhasht suksese. U shkrua m: 22/4/1409H
P-312: Sa duhet t jet largsia e udhtimit, pr tu lejuar shkurtimi i namazit? Poashtu a lejohet t bashkohet mes dy namazeve pa mos i shkurtuar? Prgjigje: Largsia e udhtimit e cila e bn t lejuar shkurtimin e namazit, disa dijetar e kan kufizuar me 83 km. Disa t tjer kan thn se kt e prcakton tradita, llogaritet udhtimedhe nse sht m pak se 80 km, ndrsa pr at udhtim q thot tradita se nuk sht udhtim, nuk sht udhtimedhe nse sht mbi 100 km.
Si mendim t vrtet shejhul Islam Ibn Tejmiu e ka zgjedhur mendimin e dyt, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) nuk ka prcaktuar ndonj largsi pr lejimin e shkurtimit, a poashtu as Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Enes ibn Maliku (radijAllahu anhu) ka thn: Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) udhtonte tre milje apo tre fersah, e shkurtonte namazin dhe i falte nga dy.[1] Mendimi i Ibn Tejmiut (rahimehullah) sht m afr t vrtets. Mirpo n rast se n tradit ka mospajtime pr kt, ather nuk prish gj q t mirret mendimi i par. Ngase at mendime kan thn imama dhe dijetar t mdhenj, inshaAll-llah nuk prish gj nse mirret ky mendim. Por prderisa shtja sht e rregulluar, ather marrja e mendimit t dyt sht e krkuar. Sa i prket, a lejohet edhe bashkimi kur lejohet shkurtimi? Themi: bashkimi i namazeve nuk ka lidhje me shkurtimin e tyre, bashkimi i namazeve ka t bj me nevoj. Kurdo q ka nevoj njeriu ti bashkoj namazet, qoft n udhtim apo jo, le ti bashkoj. Pr kt shkak, njerzit i bashkojn namazet kur bie ndonj shi q e rndon shkuarjen n xhami, poashtu kur ka ndonj er t fort e t ftoht ditve t dimrit, gj q poashtu e rndon daljen n xhami. Poashtu lejohet ti bashkon namazet nse ka frik nga humbja e pasuris apo dmtimi i saj, si dhe raste tjera. N Sahihul Muslim Abdullah ibn Abbasi (radijAllahu anhu) ka thn: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka bashkuar mes dreks dhe iqindis dhe mes akshamit dhe jacis, n rast sigurie dhe pa patur shi, than: deshti me at? Tha: Deshti t mos e dmtoj ummetin e vet[2] d.m.th. t mos dmtohet pr shkak t mosbashkimit t namazeve. Kshtu sht rregulli pra, kurdo q dmtohet (rrezikohet) njeriu pr shkak t mosbashkimit t namazeve, n kt rast i lejohet bashkimi. E nse nuk e pret ndonj dm apo rrezik, nuk i lejohet ti bashkoj. Gjat udhtimit zakonisht dmtohet njeriu dhe i vie rnd, nse nuk i bashkon namazet.
___________________ [1] Muslimi n kapitullin e namazit t udhtarve [691]. [2] Muslimi n kapitullin e namazit t udhtarve [705].
Duke u bazuar n kt themi se udhtarit i lejohet ti bashkoj namazet, pa marr parasysh a sht duke udhtuar apo ka arritur n vendin e caktuar. Vetmse n momentin e udhtimit, m sevap sht ti bashkoj namazet, e nse ka arritur n vendin e caktuar, m sevap sht t mos i bashkoj. Por duhet t kihet parasysh, se kur udhtari sht n nj vend ku namazi falet me xhemat, ather e ka vaxhib q t prezentoj me ata, e n kt rast nuk i bashkon e as shkurton. Por, nse i ik xhemati, ather e shkurton namazin dhe nuk e bashkon, prve nse ka nevoj. P-313: Njri udhton pr n Rijad si nxns dije, shkon n mbrmje t dits s xhuma e kthehet t hnn pasdite. A duhet q ti praktikoj dispozitat e udhtarit lidhur me namazin dhe gjrat tjera? Prgjigje: Ky sht udhtar ska dyshim, ngase vendin ku nxen dituri nuk sht vendbanim i tij dhe nuk ka qllim q t jetoj aty, por qndrimi i tij aty sht pr nj qllim t caktuar. Mirpo nse sht n vend ku falet namazi me xhemat, ai e ka vaxhib q t prezentoj. Ndrsa, fjala q sht prhapur n mesin e disa njerzve se pr udhtarin nuk sht obligim as namazi me xhemat e as xhumaja, kjo fjal nuk ka baz askund. Namazi me xhemat sht obligim pr udhtarin edhe nse sht n luft, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Kur t jesh ti (Muhammed) bashk me ta dhe ju fal namazin, nj grup prej tyre, duke i bartur armt, le t vij e le t falet me ty.. [enNisa: 102]. Ndrsa, xhumaja sht obligim pr secilin q e dgjon ezanin, ngase All-llahu, (subhanehu ue teala), ka thn: O ju q besuat, kur bhet thirrja pr namaz, ditn e xhumas, ecni shpejt pr aty ku prmendet All-llahu... [el-Xhumua: 9]. Mirpo, nse t ik ndonj namaz ose je n vend larg xhamive, ather namazet q kan nga katr rekate i fal nga dy. P-314: A lejohet t bashkohet iqindija me namazin e xhumas? Poashtu ata q jan jasht vendit, a u lejohet ti bashkojn namazet? Prgjigje: Nuk bashkohet iqindia me xhuman, ngase kjo nuk gjindet n sunnet. Krahasimi i xhumas me drekn nuk sht me vend, pr shkak t dallimeve t mdhaja q ekzistojn mes ktyre dyjave.
Ndrsa, esenca sht q do namaz t falet n koh t vet, prve nse ka ndonj argument q lejon bashkimin e tyre. E ata q jan jasht vendit pr dy-tre dit e kan t lejuar ti bashkojn namazet, e nse jan afr vendit, n fshat, ku nuk llogariten si udhtar, ktyre nuk u lejohet ti bashkojn namazet. Po flasim pr bashkimin mes dreks e iqindis dhe mes akshamit dhe jacis, e jo mes xhumas dhe iqindis, kjo e fundit nuk lejohet asnjher.
Letr Deri te dijetari i madh: Muhammed ibn Salih el-Uthejmin All-llahu e ruajt Esselam u alejkum ue rahmetullahi ue berekatuhu
Kem i vrejtur ditve t fundit bashkim t shumt t namazeve dhe nprkmbje nga ana e njerzve pr kt. A mendoni se kjo koh e ftoht e arsyeton bashkimin e namazeve? Bismilahirr-rrahmanirr-rrahim Prgjigje: Ue alejkum selam ue rahmetullahi ue berekatuhu Nuk lejohet q njerzit t bjn lehtsime n bashkimin e namazeve, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Namazi sht obligim pr besimtart n koh t caktuar. [en-Nisa: 103]. Dhe thot: Fale namazin kur zbret dielli, e deri n errsirn e nats dhe duke bje lutjen (namazin) e agim it. V rtet, lutja e agimit sht e prcjellur. [el-Isra: 78]. Pasiq namazi sht farz dhe n koh t caktuar, ather sht obligim q farzi t kryhet n at koh t caktuar, si sht prmendur prgjithsisht n ajetin: Fale namazin kur zbret dielli... e deri n fund t ajetit. Ndrsa Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka treguar detajisht, ka thn: Koha e dreks sht kur t kaloj zeniti e deri sa t jet hija e njeriut sa njeriu, por, para se t hyj koha e iqindis, koha e iqindis sht deri sa t zverdhet dielli, koha e akshamit sht prderisa nuk sht humbur mugu [esh-shefek) ndrsa koha e jacis sht deri n gjysm t nats.[1]
___________________ [1] Muslimi n kapitullin e xhamive [612]
Prderisa Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ka treguar koht e namazeve detajisht, ather, falja e namazit jasht kohs s vet llogaritet si tejkalim i kufijve t Allllahut, Kush i tejkalon dispozitat e All-llahut, pikrisht t tillt jan zullumqart. [el-Bekare: 229]. Kush e fal namazin para kohe, duke qen i ditur dhe me qllim, ai sht mkatar dhe duhet ta prsris namazin. E nse nuk ka qen i ditur dhe e ka br pa qllim, ather nuk sht mkatar, por edhe ky duhet ta prsrit namazin. Kjo ndodh ather kur bhet bashkim i hershm i namazeve, pa ndonj shkak t lejuar, n kt rast namazi i falur para kohe nuk vlen dhe duhet t prsritet. Ndrsa ai, q e vonon namazin nga koha e tij, pa arsye t pranuar, ai sht mkatar dhe sipas mendimit t vrtet nuk i pranohet namazi nse e fal. Kjo ndodh ather kur bhet bashkim i vonshm i namazeve, pa ndonj shkak t lejuar, n kt rast namazi i vonuar nuk pranohet sipas mendimit t vrtet. Muslimani duhet t ket frik All-llahun (subhanehu ue teala) dhe t mos bj lehtsime n kt shtje madhshtore dhe t rrezikshme. Sa i prket hadithit q sht n Sahihul Muslim nga Ibn Abbasi (radijAllahu anh): Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka bashkuar mes dreks dhe iqindis dhe mes akshamit dhe jacis n Medine, n rast sigurie dhe pa patur shi[1], n kt hadith nuk ka kurrfar argumenti q dikush t bj lehtsime n kt shtje. Ngase Ibn Abbasin e pyetn: deshti (d.m.th. Resulull-llahu) me at? Tha: Deshti t mos e dmtoj ummetin e vet. Kjo sht argument se shkaku i cili ta lejon ti bashkosh namazet sht kur njeriu dmtohet nse i fal namazet n koh t vet. Nse i kanoset ndonj dm apo rrezik muslimanit nse i fal namazet n koh, ather i lejohet apo plqehet q ti bashkoj namazet. E nse nuk i kanoset kurrafar dmi apo rreziku, e ka obligim q ti fal n koh. Duke u bazuar n kt themi se thjesht koha e ftoht nuk e bn t lejuar bashkimin e namazeve, prve nse ka edhe ndonj er e cila i dmton njerzit gjat shkuarjes n xhami apo nse ka bor e cila i dmton njerzit. I kshilloj vllezrit e mi musliman, e sidomos imamat q t ken frik All-llahun pr kt.
__________________ [1] Muslimi n kapitullin e namazit t udhtarve [705].
Le t krkojn ndihm prej All-llahut q kto farze ti falin ashtu si sht i knaqur Allllahu. E tha dhe e shkroi: Muhammed es-Salih el-U thejmin M: 8/7/1413H P-315: Cilat jan lehtsimet e udhtimit? Prgjigje: Lehtsimet e udhtimit jan katr: 1. Falja e namazeve nga dy rekate. 2. Mosagjrimi gjat ramazanit, t cilat dit i kompenzon m von. 3. Meshu mbi meste tre dit e tre net, duke filluar llogaritjen e tij nga meshu i par. 4. Nuk krkohet falja e suneteve t dreks, akshamit dhe jacis, ndrsa sunetet e sabahut dhe nafilet tjera, mbesin si kan qen dhe plqehet falja e tyre. Pra, udhtari mund t fal namaz nate, sunetet e sabahut, dy rekatet e namazit Duha, sunetet e abdestit, dy rekatet e hyrjes n xhami dhe dy rekatet e arritjes nga udhtimi. sht prej sunetit q kur njeriu kthehet nga udhtimi, para se t hyj n shtpi, t hyn n xhami dhe ti fal dy rekate.[1] E kshtu me rradh edhe nafilet tjera, t gjitha ato i lejohen udhtarit, prve ato q i prmenda m lart: sunetet e dreks, akshamit dhe jacis. Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk i falte kto sunete kur ishte n udhtim. P-316: Kur fillon koha e par i dits s xhuma? Prgjigje: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr ditn e xhuma i ka prmedur pes koh, ka thn: Kush lahet ditn e xhuma ashtu si lahet prej xhunubllkut dhe shkon n xhami n kohn e par, ka shprblim sikur t bj kurban nj deve, kush shkon n kohn e dyt ka shprblim sikur t bj kurban nj lop, kush shkon n kohn e tret ka shprblim sikur t bj kurban nj dele, kush shkon n kohn e katrt ka shprblim sikur t bj kurban nj pul, dhe kush shkon n kohn e pest ka shprblim sikur t bj kurban nj vez.[2]
__________________ [1] Kjo sht n hadithin e gjat t Kab ibn Malikut n tregim in e pendim it t tij, ku thot: kur u kthente prej udhtimit, fillim isht hynte n xhami dhe falte dy rekate. E ka transmetuar Buhariu n kapitullin e Betejave [4418] dhe Muslimi n kapitullin e Pendimit [2769]. [2] Buhariu n kapitullin e Xhumas [881] dhe Muslimi n kapitullin e Xhumas [850].
Pra, kohn prej lindjes s diellit e deri n ardhjen e imamit e ka ndar n pes koh. Ka mundsi q secila koh t jet aq sa sht nj or e njohur, por ka mundsi q t jet me pak ose m shum se ajo, ngase koha ndryshon. Ndonjher ka pes or prej lindjes s diellit deri n ardhjen e imamit. Ashtuq koha e par fillon prej lindjes s diellit, e disa kan thn se fillon prej agimit. Por mendimi i par sht m i vrtet, ngase koha e agimit sht koh e namazit t sabahut. P-317: A lejohet t falet xhumaja n shtpi nse degjohet zri i Imamit? Prgjigje: Namazi i xhumas nuk lejohet t falet dikund tjetr, prve s bashku me besimtart tjer n xhami. Por, nse xhamija mbushet dhe safet ngjiten me rrugt, ather sprish gj q t falen n rrug pr shkak se sht patjetr. Ndrsa, njeriu t falet n shtpi apo n duqanin e tij, kjo nuk lejohet assesi. Ngase prej qllimeve t namazit me xhemat dhe xhumas sht q muslimant t prezentojn sbashku n xhami, q t jen nj ummet dhe me kt t lidhen m tepr dhe t jen t mshirshm mes vete si dhe i padituri t msoj prej t diturve. Po ta hapim kt der dhe ti themi secilit: falu pran radios, apo zmadhuesit duke qndruar n shtpi, ather ndrtimi i xhamive dhe prezentimi i xhematit nuk do t kishte dobi. Hapja e ksaj dere, me t vrtet on n lnien e xhumas dhe namazit me xhemat. P-318: Gruaja sa rekate duhet ta fal xhuman? Prgjigje: Nse gruaja falet me imam, ather e fal njjt si e fal imami. Por, nse falet n shtpi, ather normalisht- e fal drekn, katr rekate. P-319: A i q e ka falur xhuman, a duhet ta fal edhe drekn? Prgjigje: Kur njeriu e fal xhuman, kjo xhuma sht obligim i ksaj kohe d.m.th. obligim i kohs s dreks, andaj nuk duhet ta fal drekn. Falja e dreks pas xhumas sht prej bidateve, ngase ajo nuk sht treguar as n Kur'an e as sunet, andaj duhet t ndalojm nga kjo vepr.
Edhe nse xhumaja falet n disa vende, nuk i lejohet njeriut q t fal drekn pas namazit t xhumas, prkundrazi falja e dreks n kt rast sht bidat i keq. Ngase All-llahu (subhanehu ue teala) nuk e ka obliguar muslimanin n nj koh prve se me nj farz, e ai farz ktu sht namazi i xhumas, e kt e ka falur. Sa i prket asaj q thon disa se nuk lejohet t falet xhumaja n disa vende, dhe se: nse falet n m shum vende, xhumaja pranohet vetm n xhamin m t vjetr. Dhe ne nuk e dijm cila xhami sht m e vjetra, ashtuq namazi i xhumas nuk sht n rregull, dhe duhet t falet dreka pas tij. Ktyre u themi: Nga e morrt kt argument, a sht e bazuar n sunet ose n logjik t shndosh? Prgjigjeja: Jo. Prkundrazi, nse xhumaja falet n disa vende n rast nevoje, t gjitha xhumat jan n rregull, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Kini frik All-llahun aq sa mundeni. Nse qyteti sht i gjr apo nuk ka vend npr xhamija dhe banort e ktij vendi e falin xhuman n disa vende, themi se kta banor ia patn frik All-llahut aq sa patn mundsi. Ai q ka frik All-llahun aq sa ka mundsi, ai e ka kryer obligimin e tij. Si mundet q dikush t thot se vepra e tij sht e kot dhe e ka obligim q n vend t xhumas t fal drekn. Por, nse xhumaja falet n disa vende, pa nevoj, ather ska dyshim se kjo sht n kundrshtim me sunetin, n kundrshtim me praktikn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe Halifve t drejt. Sipas mendimit t shumics kjo sht haram, por, prapseprap nuk themi se adhurimi i tyre nuk sht n rregull. Ngase prgjegjsia n kt rast nuk sht mbi popullatn, por sht mbi prgjegjsit direkt t cilt kan lejuar q xhumaja t falet n disa xhami pa nevoj. Themi: Prgjegjsit pr shtjet e xhamive e kan obligim q t mos lejojn t falet xhumaja n disa vende, prve nse ka nevoj. Ngase Ligjdhnsi i ka dhn rndsi t madhe mbledhjes s njerzve n kryerjen e ibadeteve, q t arrihet lidhje e fort mes besimtarve, dashuri, msim pr t paditurit dhe dobi tjera t mdhaja e t shumta. Mbledhjet e ligjsuara jan javore, vjetore apo ditore si sht e njohur.
Mbledhjet ditore ndodhin n do lagje, gjegjsisht n xhamin e do lagjes, sepse sikur Ligjdhnsi t kishte obliguar njerzit q pes her n dit t mblidhen n nj vend, kjo do t ishte ngarkim i rnd. Andaj, ua lehtsoi dhe bri q mbledhjet ditore t jen n xhamin e secils lagje. Mbledhje javore sht dita e xhumas, q njerzit t mblidhen do jav, mu pr kt sipas sunetit sht q t mblidhen n nj xhami, sepse kjo mbledhje javore nuk sht ngarkim i madh nse e bjn dhe nuk sht rnd, duke pasur parasysh se ka dobi t madhe. Mblidhen njerzit me nj imam, nj hatib i cili i kshillon me nj kshill e pastaj ndahen t kshilluar me at kshill dhe me nj namaz. Ndrsa, mbledhjet vjetore p.sh. namazi i bajrameve, sht mbledhje vjetore dhe poashtu duhet t bhet n nj vend. Pra, nuk lejohet q bajrami t falet n m shum se nj xhami, prve nse e krkon nevoja, sikur namazi i xhumas. P-320: Ishim duke punuar n det dhe hyri koha e xhumas, gjysm ore pas ezanit dolm nga deti, tani a na lejohet t thrrasimezan dhe t falim xhuman? Prgjigje: Namazi i xhumas nuk falet askund, prve npr qytete dhe katunde, dhe nuk sht n rregull q ndonj grup njerzish q jan duke punuar n tok apo n det ta falin at. Sepse prej udhzimit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sht q xhumaja t falet vetm npr qytete e katunde. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) udhtonte me dit t tra dhe nuk e falte xhuman. E ju tani, ne det nuk jeni t prqndruar, dilni prej nj vendi n tjetr, e pastaj ktheheni n vendet tuaja. Ju e keni obligim t falni namazin e dreks e jo t xhumas, poashtu namazet q kan katr rekate i falni dy nga dy nse jeni udhtar. P-321: Nse dikush vjen ditn e xhuma n xhami dhe e takon Imam in n teshehud, a duhet ti kom penzoj katr rekate apo duhet ti fal dy? Prgjigje: Nse hyn dikush n xhami duke qen imami n teshehud, ktij personi i ka ikur xhumaja. Ky duhet ti bashkangjitet imamit por, t fal drekn.
Sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e arrin nj rekat t namazit, e ka arritur namazin.[1] Nga kjo kuptohet se ai q arrin m pak se nj rekat, nuk e ka rritur namazin. Poashtu sht transmetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e arrin nj rekat t xhumas, e ka arritur[2] d.m.th. e ka arritur namazin e xhumas, nse ngritet dhe e kompenzon rekatin e dyt. P-322: T thnurit am in gjat lutjes s Imam it pas hutbes ditn e xhuma, a sht prej bidateve? Prgjigje: Kjo nuk sht prej bidateve, t thnurit amin pr lutjen e imamit q bn pr muslimant, n kt rast sht e plqyer kjo thnie, por jo me z t lart dhe me xhemat. Por, secili thot amin n vete dhe me z t ult, ashtuq t mos ket potere apo zra t ngritur. Pra, secili thot amin me z t ult dhe n vete. P-323: Ngritja e duarve n momentin kur Imam i thot hutben a lejohet? Prgjigje: Ngritja e duarve gjat hutbes nuk sht e lejuar, bile sahabt qortuan njher Bishr ibn Mervanin kur ngriti duart gjat hutbes s xhumas. Prjashtim nga kjo ka lutja pr shi (Istiska). Sepse sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ngritur duart n hutben e xhumas duke e lutur All-llahun q t zbres shi, dhe njerzit tjer i ngritn duart me t. Jasht ksaj, nuk sht mir q t ngriten duart gjat lutjes n hutben e dits s xhumas. P-324: A lejohet t thuhet hutbeja n gjuh tjetr pos arabishtes? Prgjigje: Mendimi i vrtet n kt shtje sht se nuk i lejohet hatibit q t flet me gjuh t ciln nuk e kuptojn njerzit. Nse ata njerz nuk jan arab dhe nuk e dijn arabishten, ather iu flet me gjuhn e tyre.
____________________ [1] Muttefekun alejhi [2] Nesaiu n kapitullin e Xhumas [3/92]; Ibn Maxhe n kapitullin e Faljes s namazit [1/356]
Ngase gjuha sht prej mjeteve t sqarimit, dhe qllimi i hutbes sht sqarimi i dispozitave t All-llahut (subhanehu ue teala) q i ka caktuar pr njerzit si dhe kshillimi dhe udhzimi i tyre. Por, ajetet e Kur'anit duhet t lexohen n arabisht patjetr, pastaj e thot komentin me gjuhn prkatse. Argument se njerzve duhet tu flet me gjuhn e tyre sht ajeti: Ne asnj nga t drguarit nuk e drguam ndryshe vetm n gjuhn e popullit t vet, ashtuq ai t'u shpjegoj atyre. [Ibrahim: 4]. Pra, All-llahu bri t qart se sqarimi bhet me gjuhn t ciln e kuptojn ata njerz.
P-325: Larja dhe zbukurim i pr ditn e xhuma a sht e prgjithshme pr burrat dhe grat? Dhe sa sht me vend larja nj apo dy dit para xhumas? Prgjigje: Kto dispozita jan t veanta pr burrin, ngase ai sht i cili duhet t fal xhuman dhe nga ai krkohet zbukurimi kur t del, ndrsa grave nuk u sht ligjsuar kjo gj. N prgjithsi, secili njeri nse vren n vetvete di t papastr, ai duhet ta pastroj, ngase kjo sht prej veprave t lvduara, t cilat nuk duhet t lihen anash. Larja nj apo dy dit para xhumas nuk bn dobi, sepse hadithet q flasin pr kt jan t veanta pr ditn e xhuma, d.m.th. pas lindjes s diellit e deri n namazin e xhumas. Kjo sht koha n t ciln duhet t lahet, ndrsa larja nj apo dy dit para nuk bn dobi dhe nuk e ka shprblimin e larjes n ditn e xhuma. All-llahu sht Ai q jep sukses. P-326: Nse dikush hyn n xhami ditn e xhuma, ndrsa muezini sht duke e thn ezanin e dyt, a duhet t fal tehijetul mesxhidin apo ta prcjell muezinin? Prgjigje: Dijetart kan treguar se kur njeriu ditn e xhuma hyn n xhami dhe ka filluar t thuhet ezani i dyt, ai duhet t fal tehijetul mesxhidin e jo ta prcjell dhe ti prgjigjet muezinit. Kshtu, q t jet i lir pastaj pr dgjimin e hutbes. Dgjimi i hutbes sht vaxhib a prcjellja e muezinit sunet. Rregulli thot: Suneti nuk ka prparsi ndaj vaxhibit.
P-327: sht mendim i i juaj pr at i cili i parakalon safet ditn e xhuma? Prgjigje: Duhet ti urdhrojm q t ulen ata q i parakalojn safet gjat hutbes, por pa fjal, mundemi ta kapim pr rrobe apo ti japim shenj me dor. Por m e mira sht q pr kt t kujdeset hatibi, ashtu bnte edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur njher e pa nj njeri q i parakalonte safet mbi supet e njerzve, e ai e ndrpreu hutben dhe i tha: Ulu, se i dmtove njerzit.[1] P-328: A lejohet t prshndeturit duke e thn Imam i hutben? Si dhe, a lejohet ta kthejm selamin? Prgjigje: Kur njeriu hyn n xhami e imami sht duke thn hutben, duhet ti fal dy rekate t shkurta dhe t ulet, ndrsa selam nuk i jep askujt. Selami n kt rast sht i ndaluar, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Nse ditn e xhuma kur imami thot hutben, i thua shokut pran teje: Hesht! Vetmse ke br dika bosh.[2] Poashtu ka thn: Kush i prek (loz me) guralecat, ai ka br di boshe[3]. sht qllimi pr secilin q bn di boshe, gj e cila mund t bhet shkak n humbjen e shprblimit t xhumas, pr kt n hadith thuhet: Kush bn di boshe, ai nuk ka xhuma.[4] E nse dikush t jep selam ty, mos ia kthe selamin me fjal, mos i thuaj: ue alejkum selam, edhe nse ai ta thot me fjal, pra, mos i thuaj ue alejkum selam. Ndrsa prshndetja pr dore nuk prish gj edhepse m mir sht q edhe kjo mos t ndodh. Disa dijetar kan thn se i lejohet ta kthej selamin, mirpo e vrteta sht se nuk lejohet. Sepse vaxhibi i dgjimit t hutbes ka prparsi ndaj vaxhibit t kthyerjes s selamit. Pastaj, muslimani nuk ka t drejt t jep selam n kt rast, ngase me at gj u pengon njerzve n dgjimin e hutbes. Pra, gjat hutbes nuk lejohet t japish selame as t kthesh.
__________________ [1] Ibn Maxhe n kapitullin e Faljes s namazit; kreu: Hadithet q ndalojn parakalim in e njerzve ditn e xhuma. Dhe Imam Ahmedi [4/188]. [2] Buhariu n kapitullin e Xhumas [934] dhe Muslimi n kapitullin e xhumas [851]. [3] Ebu Davudi n kapitullin e Namazit [105] dhe Tirmidhiu n kret e namazit [498]. [4] Ebu Davudi n kapitullin e Namazit [1051].
P-329: A lejohet urimi i Bajramit? Si dhe a ka ndonj fjali t caktuar pr t? Prgjigje: Urimi i Bajramit sht i lejuar dhe nuk ka ndonj fjali t caktuar pr t. Ashtu si e prdorin njerzit sht e lejuar, prderisa nuk bie n mkat. P-330: sht dispozita pr namazin e Bajramit? Prgjigje: Kam mendimin se namazi i Bajramit sht farz ajn[1], dhe burrave assesi nuk u lejohet q ta ln kt namaz, por duhet t prezentojn patjetr, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhruar ashtu. Bile edhe grat e lira i urdhroi q t dalin pr t falur namazin e Bajramit, poashtu edhe grat q jan n menstruacione i urdhroi q t dalin por, t rrijn anash Musallas[2], kjo edhe m tepr e prforcon urdhrin. Kt mendim q e prmenda, ky sht mendimi i vrtet dhe kt mendim poashtu e ka edhe Shejhul Islam Ibn Tejmiu (rahimehullah). Ky namaz sht si i xhumas, nse t ik nuk kompenzohet, sepse nuk ka argument se sht obligim kompenzimi, Poashtu n vend tij nuk falet gj; sikurq falet pr namazin e xhumas, ku nse t ik xhumaja e fal drekn ngase ajo koh sht koh e dreks. Por, namazi i Bajramit nse t ik nuk kompenzohet. Kshilla ime pr vllezrit e mi musliman sht q ti ken frik All-llahut, (subhanehu ue teala), dhe le ta falin kt namaz i cili prmban mirsi, lutje, pamje t njri-tjetrit, lidhje e marrdhnieve dhe dashuri. Sikurse t ishin thirrur njerzit n ndonj mbledhi t kot, do t shihje se si me shpejtsi shum njerz do t prgjigjeshin. E ktu i ka thirrur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n kt namaz, me t cilin fitojn shprblimet e premtuara t All-llahut (subhanehu ue teala). Nse dalin grat pr t falur kt namaz e kan obligim q t largohen nga vendi ku falen burrat, ashtuq t jen n skaj t xhamis, larg burrave. T mos dalin t zbukuruara, t parfymosura apo t zbuluara.
____________________ [1] Farzi sht dy lloj: farz ajn dhe farz kifaje. Farzi ajn sht ai farz t cilin e ka obligim do musliman i moshrritur dhe me mend, si p.sh. pes koht e namazeve. Ndrsa farz kifaje sht ai farz t cilin po ta veproj nj grup, grupi tjetr nuk e ka obligim si p.sh. namazi i xhenazes. (sh.p.) [2] Musalla quhet vendi i caktuar pr tu falur namazi i Bajramit apo i ndonj namazi tjetr. (sh.p.)
Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i urdhroi grat q t dalin n kt namaz, disa nga ato than: O i drguar, ndonjra prej nesh nuk xhilbab, tha: Le ti jep motra e saj prej xhilbabit t saj.[1] Xhilbab sht pelerin apo shami q i prngjan al-Abae-s (012).[2] Kjo aludon se gruaja e ka patjetr q t del me mbules, ngase kur i thane disa nga ato Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) se nuk kan xhilbab, ai nuk u tha: Dilni si t mundeni, por u tha: Le ti jep motra e saj prej xhilbabit t saj. Poashtu imami duhet t ket parasysh, pasiq ta kryej hutben te burrat, t shkoj dhe t mbaj edhe nj hutbe te grat nse nuk dgjohet hutbeja e burrave te grat. E nse dgjohet hutbeja e burrave te ato, ather mjafton. Por, mir sht q n at hutbe t prmend ca dispozita q kan t bjn me grat n veanti, dhe me ato dispozita i prkujton dhe i kshillon. Kshtu bri edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pasiq e kreu hutben te burrat, u kthye kah grat dhe i prkujtoi e i kshilloi. P-331: A lejohet t falet Bajrami n m shum se nj vend n nj qytet? Na jepni fetva, All-llahu ju shprbleft? Prgjigje: Nse kjo bhet pr shkak nevoje, sprish gj, ashtu sikurse ndodh nevoja pr namazin e xhumas. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Nuk ju obligoi n f me ndonj vshtirsi. [el-H axhxh: 78]. Sikur ta ndalonim kt, do ti privonim shum njerz nga namazi i xhumas dhe Bajramit. Shembull i nevojs pr namazin e bajramit sht kur nj qytet sht i gjr dhe ardhja e njerzve prej nj ane n tjetrn sht mundim. Ndrsa, nse nuk ka nevoj, ather falet vetm n nj vend. P-332: Si falet namazi i Bajrameve? Prgjigje: Namazi i bajrameve sht si vijon: del imami para njerzve dhe fal dy rekate
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Hajzit [324]. [2] Mbules bashkkohore e m rekullueshme pr grat muslimane, q shum sht e prhapur n Mbretrin e Arabis Saudite. (sh.p.)
me ta. N rekatin e par merr tekbirin fillestar, pas atij tekbiri merr edhe gjasht tekbire, pastaj lexon Fatihan e pas saj lexon suren Kaf, kjo n rekatin e par. N rekatin e dyt, pasiq t ngritet prej rekatit t par me tekbir, i merr edhe pes tekbire, e lexon Fatihan pastaj lexon suren Ikterebetis saatu uen shekkal kamer. Kto dy sure Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i lexonte n namazet e bajrameve.[1] Nse don, n rekatin e par mund t lexon Sebihisme rebikel ala e n t dytin Hel etake hadithul gashijeh.[2] Duhet t dihet se xhumaja dhe bajrami kan t prbashkta dy sure dhe t ndryshme dy sure. T prbashktat jan: Sebbih dhe el-G ashijeh. Ndrsa t ndryshmet jan n namazin e Bajramit sureja Kaf dhe Ikterebet ndrsa n xhuma: sureja el-Xhumua dhe el-Munafikun. Mir sht q imami ta ngjall kt sunet, duke i lexuar kto sure, ashtuq t njoftohen muslimant dhe t mos u duket udi nse i lexon dikush. Pas namazit e mban hutben, dhe mir sht q nj pjes t hutbes ta bj t veant pr grat, duke i urdhruar q t veprojn at q duhet dhe ti ndaloj prej gjrave q duhet t largohen. Kshtu ka br edhe Resulull-llahu, (salAllahu alejhi ue selem). P-333: N disa qytete, para namazit t Bajramit, Imam i merr mikrofonin dhe kndon tekbire, e me t s bashku edhe xhemati? Prgjigje: Kjo form, q e prmendi pyetsi, nuk ekziston n traditn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe t shokve t tij. Sunet sht q secili t thoj tekbire n vete. P-334: Kur fillon koha e tekbireve t Bajramit? Dhe si thuhen? Prgjigje: Tekbiri i dits s bajramit fillon me perndimin e diellit t dits s fundit t Ramazanit e deri sa t vij imami pr t falur namazin e bajramit.
____________________ [1] Muslimi n kapitullin e Bajrameve [607]. [2] Muslimi n kapitullin e Xhumas [598].
Ato thuhen kshtu: All-llahu Ekber, All-llahu Ekber, La ilahe il-lall-llahu, uAll-llahu Ekber, All-llahu Ekber ue lil-lahil hamd. Ose thot: All-llahu Ekber, All-llahu Ekber, All-llahu Ekber, La ilahe il-lall- llahu uAll-llahu Ekber, All-llahu Ekber, All-llahu Ekber ue lil-lahil hamd. Pra, ose t thot tre her All-llahu Ekber ose dy her, q t dyjat lejohen. Kjo ceremoni duhet t bhet dukuri, ashtuq burrat duhet t ngritin zrin duke e thn at npr tregje, xhami dhe shtpi. Ndrsa, pr grat, m mir sht q ta thon me z t ult. P-335: sht dispozita pr namazin e kusufit (eklipsa solare) dhe husufit (eklipsa lunare)? Prgjigje: Namazi i kusufit dhe husufit sht sunet i fort sipas mendimit t xhumhurit (shumics s dijetarve), e nuk sht vaxhib. Nuk ka dyshim se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka urdhruar q t falet ky namaz, sht trishtuar kur ka ndodhur kjo dhe ka falur namaz madhshtor, q dallon prej namazeve tjera. Disa dijetar kan thn se sht vaxhib, mundet t jet vaxhib ajn apo vaxhib kifaje. Kan argumentuar pr kt me urdhrin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) a rregulli thot: Urdhri aludon n obligim, dhe pasiq ky urdhr ka edhe argumente ndihmse q aludojn n rndsin e ktij namazi dhe se ky namaz sht lajmrim prej All-llahut (subhanehu ue teala) pr dnim t merituar, ather robrit e Tij e kan vaxhib q ti drejtohen All-llahut pr shkak t ktij dnimi t merituar dhe lajmrimit t All-llahut pr t. Ska dyshim se ky mendimsht i fort duke u bazuar n argumentin e tij tekstual dhe logjik. M s paku q mund t jet sht farz kifaje, ky sht mendimi yn. E sa i prket mendimit t xhumhurit, ata nuk kan ndonj argument q e drejton urdhrin prej vaxhibit n sunet, prve fjals s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) kur nj njeri e pyeti: A kam obligim edhe tjetr namaz (prve ktyre pesve)? Tha: Jo, prve vullnetarisht[1], por kjo nuk e mohon obligimin e ndonj namazi tjetr, nse ka shkak q e obligon at. Qllimi i fjals s tij: Jo, prve vullnetarisht sht mohimi i ndonj namazi tjetr t
___________________ [1] Buhariu n kapitullin e Imanit [46] dhe Muslimi n kapitullin e Imanit [11].
rregullt gjat nats dhe dits. Ndrsa, namazet q kan shkaqe t veta, ky hadith nuk i mohon ato. Rezyme: mendimi yn sht se ky namaz sht vaxhib, mundet t jet vaxhib ajn apo vaxhib kifaje. P-336: A tij q i ik nj rekat i namazit t husufit, n far forme e kompenzon? Prgjigje: Atij q i ka ikur nj rekat i namazit t husufit i themi, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur ta dgjoni ikametin, shkoni pr n namaz t qet dhe t prkulur, mos shpejtoni, at q arrini faleni e at q ju kalon plotsojeni.[1] Ktij pra, q i ka ikur nj rekat nga namazi i husufit, e plotson n at mnyr si e ka falur imami, duke u bazuar n fjaln plotsojeni. Nga kjo pyetje degzohet edhe nj pyetje, e cila sht m problematike, ajo sht nse i ik rukuja e par e rekatit? Atij q i ik rukuja e par e rekatit, atij i ka ikur rekati plotsisht. Pasiq t jep selam imami, ky ngritet dhe e kompenzon rekatin n t cilin nuk e ka arritur ruku n e par. Kt e themi duke u bazuar n prgjithshmrin e fjals: e at q ju kalon plotsojeni. P-337: Kthyerja m rapsht e veshjes s lart pas namazit t Istiskas[2], a bhet gjat momentit t lutjes apo n shtpi para daljes? Si dhe sht urtsia nga kthyerja e saj? Na tregoni, All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Kthyerja mbrapsht e veshjes s lart n lutjen gjat Istiskas bhet duke u thn hutbeja, kshtu ka thn dijetart. Urtsia e ksaj sht arritja e tre dobive: Nj: Pasimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Dy: Shpresa q All-llahu (subhanehu ue teala) kt thatsi ta kthej n pjellori dhe mirqenie. Tre: sht shenj prej njeriut se do ta kthej gjendjen e tij prej largimit nga All-llahu (subhanehu ue teala) dhe rnies n mkate, do ta kthej n afrim kah All-llahu dhe
___________________ [1] Buhariu [636] dhe Muslimi [602]. [2] Namazi i Istiskas sht namazi i cili bhet n rast thatsie q All-llahu t lshoj shi. (sh.p.)
respektim t Tij. Ngase takvallku sht veshje abstrakte, ndrsa veshja e lart dhe tjerat jan veshje konkrete. Ashtuq me kthyerjen e veshjes s tij konkrete dshiron t tregoj se do ta kthej edhe veshjen e tij abstrakte, ky sht rast i mir. P-338: Disa njerz thon: Sikur t mos e lutnit All-llahun pr shi, do t binte shi, ka mendoni pr kt? Prgjigje: Mendim im, un kam frik se do ta godet ndonj rrezik i madh, at q e thot kt fjal, All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Zoti juaj ka thn: M lutni Mua, Un ju prgjigjem . [Gafir: 60]. All-llahu (subhanehu ue teala) sht i Urt, e ndodh q ti vonon mirsit e Tij, ashtuq njerzit t kuptojn sesa nevoj kan pr All-llahun, se nuk ka kthim te dikush tjetr pos tek All-llahu, Ai e bn shkak lutjen e njerzve q t zbres shi. Mirpo, nse njerzit bjn lutje dhe nuk zbret shi, All-llahu pr kt ka ndonj urtsi, Ai (subhanehu ue teala) sht M i Dituri, M i Urti dhe M i Mshirshmi pr njerzit sesa ata pr vetveten. Shpesh ndodh q njeriu t bn lutje dhe t mos i plotsohet, bn lutje dhe nuk i plotsohet, prap bn lutje dhe nuk i plotsohet. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Secilit do ti prgjigjet lutja, prve nse shpejton, nse thot: u luta por nuk mu prgjigj.[1] Pra, dshprohet, dhe e l lutjen All-llahu na ruajt- edhepse njeriu pr do fjal me t ciln lutet ka shprblime, sepse lutja sht ibadet. Njeriu q bn lutje sht fitues doher, bile sht treguar n hadith se ai q bn lutje i arrin njrn prej tre mirsive: ose i prgjigjet lutja, ose i largohet ndonj e keqe q sht m e madhe, ose i mblidhen shprblimet pr t, n ditn e kijametit.[2] Un e kshilloj at vlla, i cili e ka thn at fjal q t pendohet tek All-llahu (subhanehu ue teala) sepse ajo sht mkat i madh, n kundrshtim me urdhrin e All-llahut pr lutje. P-339: ka mendoni pr at i cili l porosi q kur t vdes t varroset n filan vendin, a duhet t realizohet kjo porosi?
___________________ [1] Buhariu n kapitullin e Lutjeve [6340] dhe Muslimi n kapitullin e Dhikrit dhe lutjes [2735]. [2] Tirmidhiu n kapitullin e Lutjeve [3573].
Prgjigje: S pari duhet t pyetet pse e ka zgjedhur at vend, ndoshta ka zgjedhur t varroset pran ndonj varri t rrejshm apo pran ndonj varri ku bhet shirk, ose ndonj shkak tjetr prej shkaqeve t ndaluara. Ktij nuk duhet ti realizohet porosija, por varroset te muslimant nse sht musliman. E nse e l kt porosi pr ndonj qllim tjetr, sikur t porosit q t transferohet n vendin n t cilin ka jetuar, pr kt sprish nse i realizohet porosia, nse nuk bheTharxhim i teprt. Nse kjo shkakton humbje t nj sasie t madhe t hollave, ather nuk i realizohet porosia. Toka e All-llahut sht e njjt, prderisa sht e muslimanve. P-340: Kur thuhet tallkini (urdhrimi pr t thn: La ilahe il-lall-llah)? Prgjigje: Tallkini u thuhet njerzve n momentin e vdekjes, u thuhet q t thon: La ilahe il-lall-llah, ngase kshtu veproi Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n momentin kur ishte duke vdekur mixha i tij Ebu Talibi, i tha: O xhaxha, thuaj La ilahe il-lall-llah, fjal me t ciln do t ndihmoj tek All-llahu, por mixha i tij Ebu Talibi All-llahu na ruajt- nuk e tha kt fjal dhe vdiq si mushrik.[1] E sa i prket tallkinit q bhet pas varrosjes, ai sht bidat, ngase nuk ka ndonj hadith q tregon se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka vepruar ashtu. Por, mir sht t bhet ajo q e transmeton Ebu Davudi se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur mbaronte me varrimin e dikujt, u ndalte para varrit dhe u thonte shokve: Krkoni falje pr vllain tuaj, dhe lutne All-llahun q ta prforcoj, ngase ai tani sht duke u pyetur.[2] Ndrsa, leximi i Kur'anit te varri apo tallkini, kto jan bidate dhe nuk kan ndonj baz. P-341: ka mendoni pr vonim in e varrimit pr shkak t pritjes s disave prej t afrmve q t arrijn prej vendeve t largta? Prgjigje: Me sheriat sht q t shpejtohet n pregatitjen e t vdekurit, sepse Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Shpejtoni me xhenazen, nse sht e mir, t lumt ju ka jeni duke varrosur, e nse sht di tjetr, ather nj t keqe e largoni prej supeve tuaja.[3]
_____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Xhenazeve [1360] dhe Muslimi n kapitullin e Imanit [24] [2] Ebu Davudi n kapitullin e Xhenazeve [3221]. [3] Buhariu n kapitullin e Xhenazeve [1315] dhe Muslimi n kapitullin e xhenazeve [944].
Andaj, nuk sht mir q t vonohet varrimi q t pritet prezentimi i dikujt nga familja, prve nse bhet fjal pr disa or, prndryshe, shpejtimi sht m mir. Kur t arrijn ata persona ather mund q t falin namazin e xhenazes te varri i atij t vdekuri. Kshtu bri edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur e fali namazin e xhenazes te varri i asaj grua, e cila u kujdeste pr xhamin, t ciln e varrosn dhe nuk e lajmruan Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem). M von ai tha: M tregoni ku e ka varrin!, i treguan dhe e fali xhenazen.[1] P-342: Lajmrimi i t afrmve dhe shokve pr vdekjen e ndonj personi pr tu mbledhur q tia falin namazin, a llogaritet lajmrim i ndaluar apo i lejuar? Prgjigje: Ky sht lajmrim i lejuar, vet Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) lajmroi pr vdekjen e Nexhashiut ditn kur vdiq ai.[2] Ndrsa pr gruan e cila u kujdeste pr xhamin, e cila vdiq dhe e varrosn sahabt duke mos e lajmruar Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) pr kt, ai tha: Sikur tm kishit lajmlruar.... Pra, lajmrimi pr vdekjen e nj personi me qllim q t mblidhen m tepr njerz pr namazin e xhenazes nuk prish gj, ngase n sunet sht vrtetuar di e till. Poashtu edhe lajmrimi i familjes dhe t afrmve t cilt kan dshir q t marrin pjes n faljen e namazit t xhenazes sht i lejuar. P-343: Cila sht mnyra e vrtet e transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr larjen e t vdekurit? Prgjigje: Mnyra e vrtet e larjes sht q t filloj me larjen e organit gjenital t t vdekurit e pastaj ia lan trupin. N larjen e trupit fillon me larjen e pjesve q lahen gjat abdestit, pra, i jep abdest prvese nuk i fut uj n goj dhe hund, por e lag nj cop dhe me t ia pastron hundn dhe gojn. Pas ksaj ia lan tr trupin, por me zambak (sidr- lotus), i cili shtypet dhe vndohet n uj, pastaj przihet me dor derisa t formohet shkum, e me at shkum i lahet koka dhe mjekrra e pjesa tjetr i lahet me pjesn e mbetur t ktij uji.
___________________ [1] Buhariu n kapitullin e xhenazeve [1337] dhe Muslimi n kapitullin e xhenazeve [956]. [2] Buhariu n kapitullin e xhenazeve [1245] dhe Muslimi n kapitullin e xhenazeve [951].
Ngase zambaku e lan shum mir, ndrsa shprlarja e fundit i bhet me kamfur, kamfuri sht lnd e njohur q jep er. Dijetart kan thn se prej dobive t kamfurit jan se ai e ngurt trupin dhe i pengon insektet. Nse i vdekuri sht shum i papastr, ather kjo larje i prsritet sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) grave q deshtn t lajn nj vajz u tha: Lajeni tri her, ose pes ose m shum nse mendoni se ka nevoj.[1] Pas ksaj, ia than ujin dhe e vndon n qefin. P-344: Ka mundsi q n fatkeqsi kom unikacioni, zjarre apo rrnime t humben pjest e trupit t njeriut. N dodh t mos gjindet prve ndonj pjes e vogl, sikurse dora apo koka. A duhet tu falet namazi ktyre pjesve? Si dhe a duhet t lahen? Prgjigje: Nse ato pjes t vogla sikurse dora apo kmba gjinden pasiq ti jet falur namazi atij personi, n kt rast nuk falet namaz pr kto pjes. P.sh. ia kemi falur namazin nj personit dhe e kemi varrosur por pa kmb, e m von ia kemi gjetur kmbn, n kt rast, kjo pjes varroset dhe nuk i falet xhenazja sepse i sht falur namazi atij personi. Mirpo nse nuk gjindet pjesa m e madhe e viktims, por gjindet vetm ndonj pjes sikurse koka, kmba apo dora, ndrsa pjesa tjetr nuk gjindet, ather i falet xhenazja ksaj pjese q sht gjetur pasiq t lahet dhe t vishet me qefin, e pastaj varroset. P-345: Nj grua, ka abortuar foshnjn e saj e cila ka pasur gjasht muaj. Kjo grua bnte pun t rnda dhe lodhse e poashtu edhe agjronte muajin Ramazan. Tani, kjo grua ka frik se shkaku i vdekjes s fmis jan ato pun t rnda. Ky fmi u varros pa iu falur xhenazja, a lejohet t mos i falet namazi i xhenazes ksaj foshnje? Si dhe ka duhet t bj kjo grua q ti largon dyshimet rreth vdekjes s foshnjs? Na tregoni All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Nse foshnja ka arritur katr muaj, ather sht vaxhib t lahet, vishet me qefin dhe ti falet xhenazeja. Ngase kur i ka br katr muaj, i ka ardhur shpirti. Kt na e tregon hadithi t cilin e transmeton Abdullah ibn Mesudi (radijAllahu anhu). Thot: na ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i sinqerti, i besueshmi: Secili prej jush krijohet n barkun e nns s tij duke qen pik uji katrdhjet dit, pastaj bhet cop gjaku aq dit, pastaj bhet cop mishi po aq dit, pastaj i
___________________ [1] Buhariu n kapitullin e xhenazeve [1253].
vjen meleku dhe ia bjen shpirtin....[1] Pra, kto jan 120 dit ose katr muaj. Nse abortohet kjo foshnje, ather lahet, vishet me qefin dhe i falet xhenazeja dhe ditn e kijametit do t ringjallet s bashku me njerzit. E nse nuk ka arritur ti bj katr muaj, ather nuk lahet, nuk vishet me qefin dhe nuk i falet xhenazeja. Varroset n fardo vendi, sepse ajo sht nj cop mishi e jo njeri. Ndrsa foshnja e abortuar q u prmend n pyetje paska arritur gjasht muaj, andaj vaxhib sht t lahet, vishet me qefin dhe ti falet xhenazeja. Pasiq n pyetje thon se nuk ia kan falur namazin, ata e kan obligim q tani tia falin namazin te varri i tij, nse e dijn varrin saktsisht ku gjindet, e nse nuk e dijn ku sht ather i falin namaz xhenaze sikur pr at q mungon. Mjafton q vetm njri tia fal namazin. Sa i prket dyshimeve t nns s foshnjs se ajo ka qen shkak pr vdekjen e foshnjs, kto dyshime nuk jan me vend dhe nuk duhet ti prkushtoj vmendje atyre. Shpesh ndodh q foshnjet t vdesin n mitra, ajo nuk ka asnj faj. Le ti lj anash kto dyshime dhe vesvese t cilat mund tia prishin jetn. uAll-llahu Alem. P-346: Si falet namazi i xhenazes? Prgjigje: Namazi i xhenazes pr burrin falet kshtu: Imami ndalet parallel me kokn e xhenazes, pa marr parasysh a sht i madh apo i vogl. Ndalet paralel me kokn e tij dhe merr tekbirin e par, pastaj lexon fatihan e nse lexon edhe ndonj sure t shkurtr sprish gj, bile disa dijetar kan thn se sht sunet. Pastaj merr tekbirin e dyt dhe i drgon prshndetje Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) thot: All-llahumme sal-li ala Muhammed ue ala ali Muhammed kema sallejte ala Ibrahime ue ala ali Ibrahime inneke Hamidun Mexhid. All-llahumme barik ala Muhammed ue ala ali Muhammed kema barekte ala Ibrahime ue ala ali Ibrahime inneke Hamidun Mexhid. Pastaj merr tekbirin e tret dhe e thot ndonj prej duave t xhenazes q jan vrtetuar
__________________ [1] Buhariu [3208] dhe Muslimi [2643].
nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Prej atyre duave sht: All-llahumme gfir lihajjina ue mejjitina ue shahidina ue gaibina, ue sagirina ue kebirina, ue dhekerina ue unthana. All-llahumme men ahjejtehu minna feehjihi alel Islam ue men teveffejtehu minna feteveffehu alel Iman, All-llahumme gfir lehu, uerhamhu, ue afihi uafu anhu, ue ekrim nuzulehu, ue uessi mudhalehu, ue gsilhu bil mai ueth thelxhi uel bered, ue nekkihi minel hataja kema junekka eth-thevbul ebjedu mined denes, All-llahumme la tuharrimna exhrehu ue la tudil-lena badehu ue gfir lena ue lehu. Si dhe lutje tjera q jan transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Pastaj merr tekbirin e katrt, e disa dijetar kan thn se pas ktij tekbiri t thot: Rabbena atina fid dunja heseneten ue fil ahireti hasenetenue kina adhaben nar. Nse merr edhe tekbirin e pest, nuk prish gj, ngase sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se e ka br at, bile ndonjher duhet t bhet pasiq sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka br.[1] Ajo q sht vrtetuar se e ka br, duhet ta bjm edhe ne ashtu si e ka br ai. Pra, her veprohet njra metod e her tjetra edhepse m s shumti veprohet me katr tekbire. E n fund jep nj selam n ann e djatht. E nse xhenzja sht femr ather ndalet paralel me mesin e trupit t saj, ndrsa forma e namazit sht e njjt sikur pr mashkullin. Nse ka m shum xhenaze prnjher, ather duhet t renditen. Ashtuq para imamit duhet t jan meshkujt e pjekur, pastaj fmijt meshkuj, pastaj grat e pjekura e n fund vajzat e vogla, kshtu pra, bhet renditja. Ndrsa kokat e tyre renditen paralel me mesin e grave, ashtuq imami t qndroj n vendin e duhur. Ktu kam nj vrejtje: shum njerz mendojn se pr personat q e bartin xhenazen m mir sht t falen n nj saf me imamin, bile disa mendojn se patjetr sht q s paku nj ose dy vet t jen n nj saf me imamin. Kjo sht gabim. Suneti sht q imami t qndron i vetm, e nse ata q e bartin xhenazen nuk kan vend n safin e par, ather mund t renditen mes safit t par dhe imamit.
____________________ [1] N hadithin e Zejd ibn Erkamit (radijAllahu anhu) kur mori pes tekbire n nj namaz xhenaze dhe tha: Edhe Resulull-llahu ka br kshtu. E transmeton Muslimi n kapitullin e Xhenazeve [2/659].
P-347: A lejohet ti falet xhenazja personit i cili nuk ka falur namaz, personit pr t cilin dyshojm se e ka falur namazin dhe personit pr t cilin nuk dijm gj? Si dhe, fam ilja e tij a e ka t lejuar q ta nxjerr at njeri pr tiu falur xhenazja? Prgjigje: Pr at t cilin dihet se ka vdekur dhe nuk sht falur, nuk lejohet ti falet xhenazja dhe nuk i lejohet familjes s tij q ta nxjerrin para besimtarve pr tia falur namazin. Sepse ky person sht kafir, murtedd (i dalur nga Islami). sht obligim q pr kt person t gropohet nj grop jasht varrezave dhe t gjuhet aty, pa mos iu falur xhenazja. Ngase ky nuk meriton nder, ai ditn e Kijametit do t ringjallet me Faraonin, Hamanin, Karunin dhe Ubej ibn Halefin. Ndrsa personin pr t cilin dyshojm apo nuk e njohim, ktij ia falim xhenazen. Ngase esenca sht se ai sht besimtar derisa t na sqarohet e kundrta. Por, nuk prish gj nse njeriu dyshon n kt person q gjat lutjes s xhenazes t thot: O Zot nse sht besimtar, fale dhe mshiroje... Sepse jo mnyr e lutjes ka ardhur pr personat t cilt i akuzojn grat e veta pr tradhti, mirpo nuk kan katr dshmitar, andaj burri n betimin e pest thot: Mallkimi i All-llahut qoft mbi mua nse gnjej, ndrsa ajo thot: Hidhrimi i Allllahut qoft mbi mua, nse ai e flet t vrtetn. P-348: Namazi i xhenazes a ka koh t caktuar? A lejohet varrim i natn? A ka numr t caktuar sesa xhemat duhet t ket? Si dhe, a lejohet ti falet namazi te varret apo mbi varre? Prgjigje: Namazi i xhenazes nuk ka koh t caktuar, pr shkak se edhe vdekja nuk ka koh t caktuar. Andaj, kurdo q t vdes njeriu, duhet t lahet, vishet me qefin dhe i falet xhenazja n fardo kohe qoft, natn apo ditn. Si dhe varroset n fardo kohe t nats dhe dits. Prve n tri koh, n to nuk lejohet varrimi. Ato jan: prej fillimit t lindjes s diellit e derisa t ngritet sa nj shtiz, kur sht dielli n zenit (d.m.th. para dreke afr dhjet minuta) dhe para perndimit t diellit, kur t jet dielli lart sa nj shtiz. N kto tri koh nuk lejohet varrimi, ndalimi n kt rast ka pr qllim ndalim-haram.
Pr kt bazohemi n hadithin e Ukbeh ibn Amirit (radijAllahu anhu) i cili ka thn: N tre koh, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka ndaluar q t falemi dhe t varrosim xhenazet.[1] Poashtu nuk sht i caktuar numri i xhematit t ktij namazi. Nj person nse ia fal, mjafton. Si dhe lejohet q ky namaz t falet te varret, dijetart e kan prjashtuar kt namaz prej ndalimit t faljes s namazeve t varret. Kan thn: lejohet ta falish namazin e xhenazes te varret dhe mbi varr. sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e fali namazin e xhenazes te varri i asaj gruas e cila u kujdeste pr xhamin, q vdiq natn dhe sahabt e varrosn. Pastaj Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) u tha: M tregoni ku e ka varrin!, i treguan dhe e fali xhenazen.[2] P-349: A lejohet doher falja e namazit t xhenazes pr at q m ungon apo ka kushte t veanta? Prgjigje: Mendimi i vrtet i dijetarve sht se namazi i xhenazs pr at q mungon nuk lejohet, prve nse nuk i sht falur. Sikurse t vdes dikush n ndonj vend t pabesimtarve dhe nuk ia ka falur askush namazin, apo fundoset n det apo lum dhe nuk i gjindet trupi, n kt rast sht vaxhib ti falet xhenazja. Ndrsa, atij q i sht falur namazi, sipas mendimit t vrtet nuk lejohet ti falet srish. Ngase kjo nuk gjindet n sunet prve n rastin e Nexhashiut, mirpo Nexhashiut nuk ia kishte falur askush xhenazen n vendin e tij, ashtuq Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ia fali namazin e xhenazes n Medine.[3] Poashtu gjat kohs s Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) kan vdekur udhheqs dhe njerz autoritativ, mirpo nuk tregohet se ua ka falur xhenazen. Disa dijetar kan thn: U falet xhenazja pr at q mungon atyre personave, prej t cilve ka dobi feja, prej pasuris s tyre, puns s tyre apo dituris s tyre, ndrsa t tjerve nuk u falet. E disa tjer kan thn: Namazi pr at q mungon lejohet pa kurrfar kushti, ky sht
___________________ [1] Muslimi n kapitullin e namazit t udhtarve [1/568]. [2] Buhariu n kapitullin e xhenazeve [1337] dhe Muslimi n kapitullin e xhenazeve [956]. [3] Buhariu n kapitullin e Lvdatave pr Ensart [5/65] dhe Muslimi n kapitullin e Xhenazeve [2/656].
mendimi m i dobt. P-350: N pr disa vende, t vdekurit i varrosin t shtrir n shpin dhe me duar mbi stomak, si duhet t varroset? Prgjigje: Me t drejt, i vdekuri varroset n nj an, mbi krahun e djatht, i kthyer kah kibla. Qabeja sht kible e besimtarve gjat jets e poashtu edhe gjat vdekjes. Ashtu, sikurse n gjum flihet n krah t djatht si ka urdhruar Resulull-llahu- ashtu edhe i vdekuri vendoset n krah t djatht. Sepse edhe gjumi edhe vdekja kan t prbashkt joshpirtsin. All-llahu (subhanehu ue teala) thot: All-llahu i merr shpirtrat kur sht momenti i vdekjes s tyre, e edhe at q sht n gjum e nuk ka vdekur, e atij q i sht caktuar vdekja e m ban (nuk e kthen), e at tjetrin (q nuk i sht caktuar vdekja, por sht n gjum), e lshon (t kthehet) deri n afatin e caktuar. V rtet, n kto ka argumente pr nj popull q mendon. [ez-Zumer: 42]. Dhe ka thn: Ai sht q ua merr shpirtrat natn dhe e di ka vepruat ditn, pastaj ju ngjall (zgjon) n t (ditn), pr deri n afatin e caktuar (vdekje). Pastaj do t ktheheni e do t'ju njohtoj me at q keni pas vepruar. [el-Enam: 60]. Pra, i vdekuri duhet t vendoset n krah t djatht, i kthyer kah kibla. At q e ka par pyetsi me siguri sht rezultat i padijes s atij q e ka kryer varrimin. Prndryshe nuk di se ndonj dijetar thot se i vdekuri duhet t vendoset i shtrir n shpin dhe dy duart ti vihen mbi stomak. P-351: A lejohet lexim i i Kur'anit te varret, lutja pr t vdekurin pran varrit t tij si dhe lutja pr vetveten te varret? Prgjigje: Leximi i Kur'anit te varret sht bidat, at nuk e ka vepruar as Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e as shokt e tij, radijall-llahu anhum. Pasiq as ai se ka br e as shokt e tij, ather nuk na ka hije neve q t shpikim kt prej mendjeve tona, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n hadith t vrtet thot: do e shpikur sht bidat, do bidat humbje dhe do humbje t bie n Zjarr.[1] Besimtart e kan obligim q t shkojn pas udhs s atyre q kan kaluar, shokve t
___________________ [1] Shih n pyetjen e tret.
Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe tabiinve q pasuan n mnyrn m t mir, nse dshirojn q t jen n mirsi dhe udhzim. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Fjala m e mir sht fjala e Allllahut, udhzimi m i mir sht udhzimi i Muhammedit.[1] Sa i prket lutjes s njeriut pr t vdekurin pran varrit t tij themi se nuk prish gj. Mund t ndalet pran varrit dhe t bn lutje at q dshiron, t thot: O Zot, fale kt, O Zot mshiroje kt, O Zot fute n xhenet, O Zot brja varrin e gjr si dhe lutje tjera t ngjashme. Ndrsa, lutja e njeriut pr vetveten te varret, themi: nse kt e bn me qllim paraprak, ather sht bidat. Sepse nuk lejohet t prcaktohet ndonj vend pr lutje, prve nse ka argument se duhet t prcaktohet. E nse nuk ka ndonj tekst pr kt e as nuk gjen mbshtetje n sunetin e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pr prcaktimin e ndonj vendi pr lutje, ather pa marr parasysh se far vendi sht, themi se ky prcaktimsht bidat. P-352: sht dispozita pr vizitn e varrezave dhe lexim in e Fatihas atje? Poashtu a lejohet q edhe grat ti vizitojn varret? Prgjigje: Vizita e varreve sht sunet. Ka porositur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) q t vizitohen pasiq pat ndaluar, ka thn: U pata ndaluar q ti vizitoni varret, e tani vizitoni, sepse ato ua prkujtojn ahiretin[2]. [Transmeton Muslimi]. Pra, vizita e varreve pr prkujtim dhe kshillim t vetvetes sht sunet. Njeriu kur i viziton t vdekurit te varret, t cilt deri dje ka qen bashk mbi tok, t cilThanin sikur q han ky, pinin sikur q pin ky dhe u knaqnin me kt jet, por tani jan br pengj t veprave t tyre, nse kan punuar mir do t gjejn mir, e nse keq do t gjen t keqen. Kur i kujton kto, patjetr se do t kshillohet dhe do ti zbutet zemra. Pastaj pendohet tek All-llahu (subhanehu ue teala) nga mkatet e tij n respektim t Gjithfuqishmit. Ai q do t viziton varret, mir sht q t bn lutjen q e ka br Resulull-llahu
___________________ [1] Ibid. [2] Muslimi n kapitullin e Xhenazeve [977].
(salAllahu alejhi ue selem) dhe t ciln ia ka msuar ummetit t vet: Esselamu alejkum dare kaumin muminin, ue inna inshaAll-llahu bikum lahikun, jerhamull-llahul mustakdimine minna uel mustehirine, neselull-llahe lena ue lekumul afije, Allllahumme la tuhar-rimna exhrehum, ue lateftinna badehum, ue gfir lena ue lehum.[1] Por, nuk ka ndonj transmetim se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka lexuar Fatihan kur i ka vizituar varret. Kur bazohemi n kt themi se leximi i Fatihas gjat vizits s varreve sht n kundrshtim me praktikn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Sa i prket vizits s varrve nga ana e grave, ajo sht haram. Sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ka mallkuar grat q i vizitojn varret, ata q i marrin varret si faltore dhe ata q ndezin qirinj.[2] Pra, gruaja nuk e ka t lejuar ti viziton varret, kjo dispozit sht pr at grua q del prej shtpis me qllim t vizits s varreve. Ndrsa, nse kalon pran varreve pa qllim paraprak, nuk prish gj q t ndalet aty dhe ti prshndet banort e varreve me prshndetjen q na e ka msuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Pra, ka dallim te grat mes asaj q del me qllim pr vizitn e varreve dhe mes asaj e cila kalon pran varreve pa qllim paraprak dhe ndalet e i prshndet varret. E para, e cila ka dalur prej shtpis me at qllim, ajo ka br gj t ndaluar dhe e ka rrezikuar vetveten nga mallkimi i All-llahut (subhanehu ue teala) derisa pr gruan tjetr sprish gj. P-353: N disa vende ka nj tradit, ashtuq kur t vdes dikush, n shtpin e tij lexojn Kur'an me z t lart si dhe duke prdorur zmadhues t zrit. A lejohet kjo? Prgjigje: Themi se kjo vepr pa dyshimsht bidat, kjo nuk sht praktikuar as n kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) e as n kohn e shokve t tij, radijallllahu anhum. Kur'ani ia lehtson njeriut mrzit nse e lexon njeriu n vete, sa ta dgjoj vet, e jo ta rrit zrin me zmadhues saq ta dgjoj secili njeri, bile edhe njerzit q jan duke lozur e poashtu e dgjojn edhe ata njerz q jan duke dgjuar instrumente muzikore,
______________________ [1] Muslimi n kapitullin e e xhenazeve/ kreu: ka thuhet kur hyhet te varret. [2] Ebu Davudi n kapitullin e e xhenazeve [3236]; Tirmidhiu n kapitullin e Namazit [320]; Nesaiu n kapitullin e Xhenazeve [2042] dhe Ibn Maxhe n kapitullin e e xhenazeve [1575].
ashtuq dgjojn edhe Kur'anin edhe muzikn, e kjo duket sikurse jan duke lozur dhe u tallur me Kur'anin. Pastaj, t mbledhurit e familjes pr t pritur njerz q do t vijn pr ngushllime, sht prej veprave t panjohura n kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) bile disa dijetar kan thn se sht bidat. Mu pr kt, mendojm se nuk lejohet t mblidhet familja dhe t pres ngushllime, prkundrazi, duhet ti mbyllin dyert. Nse dikush i takon n treg apo vjen ndonj prej dashamirve, pa ndonj pregatitje pr kt takim dhe duke mos e hapur dern pr secilin, ather sprish gj. Ndrsa, t mbledhurit dhe hapja e dyerve pr t pritur njerz, kjo gj nuk ka qen e njohur n kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Bile disa nga shokt e Resulull-llahut, mbledhin te familja e t vdekurit dhe shtrimin e sofrs e kan konsideruar prej vajtimit. Vajtimi dihet faremir se sht prej mkateve t mdha, sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka mallkuar at q vajton dhe at q e dgjon vajtimin. Ka thn: Vajtuesja nse nuk pendohet para vdekjes, ditn e kijametit do t ringjallet e veshur me bluz nga katrani dhe parzmore me zgjeba.[1] All-llahu na ruajt. I kshilloj vllezrit besimtar q ti ln kto vepra t shpikura, kjo sht m mir pr ata dhe m mir pr t vdekurin, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka lajmruar se i vdekuri dnohet pr shkak t qajtjes s familjes pr t dhe vajtimit q ia bjn. Qllimi i fjals dnohet n kt rast sht pr qllim i vie shum rnd pr kt t qajtur dhe kt vajtim. Ndrsa nuk dnohet ashtu si dnohet vepruesi i tyre, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Askush nuk do t bart barrn e tjetrit. [el-Enam: 164]. Prej asaj se i vie shum rnd nuk do t thot se dnohet. A ke par hadithin: Udhtimi sht pjes e dnimit.[2] Por, n realitet udhtimi nuk sht dnim, porse lodhjet dhe mrzit konsiderohen si dnim.
________________ [1] Muslimi n kapitullin e Xhenazeve [934]. [2] Buhariu n kapitullin e Umres [1804] dhe Muslimi n kapitullin e Udhheqjes [1927]
Poashtu njerzit shpesh e prdorin fjaln: Po m dnon koka kur ka ndonj mrzi apo shtje t rnd. Sidoqoft, un i kshilloj t gjith vllezrit q t largohen nga kto tradita t cilat vetm mund ti largojn prej knaqsis s All-llahut, ndrsa t vdekurve ue shton dnimin.
Fetvat e zeqatit
P-354: Cilat jan kushtet pr t qen obligim zeqati? Prgjigje: Kushtet pr obligimin e zeqatit jan: Islami, liria, posedimi i Nisabit (sasis s caktuar) n mnyr t sigurt dhe kalimi i nj viti, prve n drithra dhe fryte. Sa i prket Islam it, sht kusht, sepse pabesimtari nuk e ka obligim zeqatin, dhe nuk pranohet prej tij nse e jep n emr t zeqatit, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Mospranimin e dhnieve t tyre nuk e pengoi tjetr gj vetm pse ata m ohuan All-llahun dhe t drguarin e Tij, dhe namazin e falin vetm me prtaci, e lmoshn nuk e japin ndryshe pos duke urrejtur. [et-Teube: 54]. Por, fjala jon: Nuk e ka obligim zeqatin dhe nuk pranohet prej tij, nuk do t thot se ai e ka t falur kt n ahiret, prkundrazi ai do t dnohet. Sepse All-llahu, (subhanehu ue teala), ka thn: Secili njeri sht peng i veprs s vet. Prve atyre t djathtve. Q jan n Xhennete e i bjn pyetje njri-tjetrit, prkitazi me kriMinelt (e u thon): ka u solli juve n Sekar? Ata thon: Nuk kem i qen prej atyre q faleshin (q bnin namaz); Nuk kem i qen q ushqyenim t varfrit; Dhe kem i qen q prziheshim me t tjert n pun t kota. Dhe kem i qen q nuk e besonim ditn e gjykim it. D erisa na erdhi e vrteta (vdekja)!. [elMuddeththir: 38-47]. Kto ajete aludojn se kafirat do t dnohen pr mospraktikimin e urhdrave t Islamit, dhe ashtu sht. Liria: Sepse robi nuk ka pasuri t veten, ngase vet sht pasuri e zotriut t vet. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e shet ndonj rob q posedon pasuri, pasuria i takon shitsit t tij prve nse kushtzon blersi.[1] Pra, ai nuk posedon pasuri q t jet i obliguar me dhnien e zeqatit. Nse e zm se robi ka grumbulluar ndonj pasuri, ajo pasuri n fund kthehet t zotriu i tij, sepse zotriu ka t drejt t merr nga ato q posedon robi.
_____________________ [1] Buhariu [2379] dhe Muslimi n kapitullin e Shitblerjes [1543]
Kshtuq pasuria e tij sht e mangt dhe nuk sht e sigurt sikurse pasuria e t lirve. Posedim i i Nisabit: D.m.th q njeriu t posedon pasuri e cila arrin Nisabin, t ciln e ka prcaktuar sheriati. Sasia e Nisabit ndryshon varsisht nga lloji i pasuris. Nse pasuria e tij nuk e arrin Nisabin, ather nuk e ka obligim t jep zeqat, ngase pasuria e tij sht e pakt. Nisabi n bagti ka fillim dhe mbarim, ndrsa n pasuri tjera ka fillim dhe ka t jet m tepr llogaritet. Kalim i i nj viti: Sepse po t obligohej brenda m pak se nj viti do t ishte padrejtsi ndaj t pasurve, si dhe po t obligohej pas m shum se nj viti, do t dmtoheshin ata t cilt e meritojn zeqatin. Ashtuq prej urtsis s sheriatit ishte q t caktohet nj koh pr tu obliguar, e cila sht nj vit. N kt ka poashtu barabarsi mes t pasurve dhe t varfurve. Duke u bazuar n kt pra, nse ndodh q dikush t vdes apo ta humb pasurin para se t plotsoj nj vit, ather bie obligimi i zeqatit. N kalimin e nj viti t pasuris bn prjashtim: fitimi i tregtis, t posalindurit e bagtive, drithrat dhe frytet. Kalimi i vitit pr fitimin e tregtis llogaritet sipas kalimit t vitit t pasuris esenciale. Pr t posalindurit viti llogaritet n baz t nnave t tyre. Ndrsa pr drithrat dhe frytet koha e tyre sht menjher pas korrjes apo vjeljes s tyre. P-355: N far mnyre jipet zeqati pr t ardhurat m ujore? Prgjigje: M s miri sht q kur rroga e par ta plotsoj nj vit, ather e jep zeqatin nga pasuria e grumbulluar momentalisht. Pr pasurin q e ka plotsuar vitin, ia dh zeqatin n koh t vet, ndrsa pr at q nuk e plotsuar vitin, ia dh zeqatin para kohe. Dhnia e zeqatit para kohe nuk prish gj. Kjo sht m leht sesa t caktoj sasin e duhur pr do muaj. Mirpo nse e cakton at sasi dhe e jep do muaj, ather nuk ka obligim t jep zeqat. Sepse prej kushteve t obligimit t zeqatit sht kalimi i nj viti.
P-356: A duhet t jipet zeqati pr pasurin e fm is dhe t mendurit? Prgjigje: Pr kt shtje dijetart jan ndar n mendime, dikush prej tyre thot: Dhnia e zeqatit pr pasurin e fmis dhe t mendurit nuk sht obligim. Pr kt bazohen n rregullin se: kur ngarkohet (obligohet) besimtari pr ndonj vepr nga ana e sheriatit? Dihet mirfilli se fmiju dhe i menduri nuk bjn pjes n kt ngarkim, andaj nuk e kan vaxhib dhnien e zeqatit. Disa tjer thon: Vaxhib sht dhnia e zeqatit prej pasuris s tyre dhe kjo sht e vrtet- sepse zeqati ka lidhje direkte me pasurin. Ktu nuk shikohet n poseduesin e asaj pasurie, ngase All-llahu ,azze ue xhel- le, ka thn: Merr nga pasurit e tyre lmosh. [et-Teube: 103]. Pra, pasurin e ka br si shenj pr t qen obligim zeqati. Poashtu kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e drgoi Muadh ibn Xhebelin n Jemen, e porositi: ..msoi ata se All-llahu u ka caktuar lmosh (zeqat) n pasurit e tyre, e cila mirret prej t pasurve dhe u kthehet t varfurve.[1] Duke u bazuar n kt, themi se sht vaxhib t jipet zeqat pr pasurin e fmis dhe t mendurit, dhnien e zeqatit e kryen prgjegjsi i tyre. P-357: Borxhdhnsi a duhet t jep zeqat? Prgjigje: Ai q i ka dhn borxh dikujt nuk e ka obligim t jep zeqat pr at pasuri prderisa nuk i kthehet, ngase at pasuri nuk e ka n duar t veta. Nse i ka dhn borxh ndonj t pasurit, ather duhet t jep zeqat pr at pasuri do vit. Nse e jep zeqatin sbashku me pasurin q e ka, e ka kryer obligimin. E nse nuk e jep me pasurin q e ka, ather e ka obligim q kur tia kthej t hollat ai i pasuri t jep zeqatin pr at pasuri pr t gjitha vitet e kaluara. Kjo, pr shkak se t pasurit mundet tia krkosh borxhin kur t duash, e moskrkimi n kt rast ka ndodhur me plqimin e borxhdhnsit. Ndrsa nse borxhmarrsi sht i varfur apo sht i pasur, mirpo nuk mund q ti kthej, ather nuk e ka obligim q t jep zeqat pr at pasuri do vit, ngase at pasuri
_________________ [1] Buhariu n kapitullin e Zeqatit [1395] dhe Muslimi n kapitullin e Imanit [19].
nuk mund ta posedosh, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Po n qoft se ai (borxhliu) sht n gjendje t vshtir, ather bni nj pritje deri sa t vij n nj lirim. [el-Bekare: 280]. Pasiq nuk mund ta merr kt pasuri dhe t prfitoj me t, ather nuk duhet t jep zeqat. Kur tia kthejn borxhin, ather: Disa dijetar thon: Duhet t pret plotsimin e nj viti e pastaj t jep zeqat. E disa tjer thon: Jep zeqat pr nj vit, e kur t kaloj edhe nj vit jep srish e kshtu me rradh. Kjo sht m e sigurt, uAll-llahu Alem. P-358: A mundet q prej pasuris s zeqatit ti lahet borxhi atij t vdekuri i cili nuk ka ln pasuri? Prgjigje: Ibn AbdulBerri dhe Ebu Ubejdi kan prmendur se ka ixhma (pajtueshmri t plot) se nuk lahet borxhi i t vdekurit prej zeqatit. Mirpo realiteti tregon se n kt shtje ka hilaf (mospajtim). Shumica e dijetarve thon: Nuk lahet borxhi i t vdekurit prej zeqatit, sepse i vdekuri sht transferuar n ahiret dhe at nuk e godet ai turp dhe poshtrim nga borxhi ashtu si i godet t gjallit. Si dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk i lante borxhet e t vdekurve prej pasuris s zeqatit, por i lante prej pasuris s fej-ut[1] kur lironte ndonj vend. Kjo na bn me dije se nuk bn ti lahet borxhi t vdekurve nga pasuria e zeqatit. Thuhet: Nse i vdekuri ka marrur borxh prej njerzve dhe ka pasur qllim q tua kthej, ather All-llahu (subhanehu ue teala) do tia laj borxhet me Bujarin dhe Fisnikrin e tij, e nse ka marrur borxhe prej njerzve pr ti mashtruar ata, ather ky e ka dmtuar vetveten, borxhi i mbetet, dhe n ditn e Gjykimit e lan. Un mendoj se ky mendimsht m afr t vrtets, se nuk i lahet borxhi t vdekurve nga pasuria e zeqatit. Mund t thuhet edhe kshtu: Duhet t bhet dallim mes asaj kur t gjallit kan nevoj pr pasurin e zeqatit, si sht varfria, xhihadi, borxhi etj; dhe mes asaj kur t gjallit nuk kan nevoj pr zeqat.
_________________ [1] Fej quhet pasuria e cila mirret me lirim in e ndonj vendi pa luft. Ndrsa pasuria e cila mirret me lirim in e ndonj vendi me luft quhet ganimet. (sh.p.)
N rastin kur t gjallit kan nevoj pr zeqat, ather t gjallve u jipet prparsi ndaj t vdekurve. Ndrsa n rastin kur t gjallit nuk kan nevoj pr zeqat, ather nuk prish gj q me pasurin e zeqatit t lajm borxhet e t vdekurve t cilt nuk kan ln pasuri. Ky si duket sht mesi mes dy mendimeve. P-359: A sht me vend sadakaja e borxhliut? Si dhe, a bie ndonj obligim i sheriatit pr personin i cili ka borxhe? Prgjigje: Sadakaja sht lmosh dhe bamirsi ndaj robrve t All-llahut, gj t ciln e ka preferuar sheriati nse jipet n vend t duhur. Njeriu shprblehet pr t dhe ditn e Kijametit secili do t jet ndr hijen e sadakas s tij. Sadakaja sht e pranuar nse i plotson kushtet e pranimit, pa marrur parasysh a ka njeriu borxh apo nuk ka. Kushtet e pranimit jan: Sinqeriteti ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) e fituar me hallall dhe t jipet n vend t duhur. Nse i plotson kto kushte ather sht e pranuar sipas aludimeve t sheriatit. Nuk sht kusht q njeriu t mos ket borxhe. Mirpo nse borxhi i tij ia prfshin gjith pasurin q e ka, ather nuk sht prej urtsis e as prej mendjes q t jep sadaka -sadakaja sht e plqyer e jo vaxhib- e t l anash borxhin t cilin e ka vaxhib ta lan. Le t fillon s pari me vaxhibin pastaj mundet t jep sadaka. Nse jep sadaka dhe ka aq borxh saq ia prfshin gjith pasurin, dijetart kan dy mendime: a. Nuk i lejohet t jep sadaka, sepse kjo sht dmtim pr borxhdhnsin dhe i z kmbt e veta me kt borxh t cilin e ka vaxhib ta laj. b. Lejohet, por m mir sht t mos jep. Sidoqoft, nuk sht mir q njeriu i cili ka borxhe deri n kt mas q t jep sadaka, prderisa nuk i lan borxhet. Sepse vaxhibi ka prparsi ndaj gjrave vullnetare. Sa i prket obligimeve t sheriatit t cilat i falen borxhliut derisa ti kthen borxhet, prej atyre sht Haxhi.
Haxhin nuk e ka obligim personi q ka borxhe prderisa ti lan borxhet. Ndrsa pr zeqatin, dijetart jan ndar n mendime se a e ka obligim t jep zeqat apo jo? Disa thon: O bligimi i zeqatit bie pr borxhliun, pa marrur parasysh a posedon pasuri t hapt apo t fsheht. T tjer thon: O bligimi i zeqatit nuk bie nga borxhliu, prkundrazi ai duhet t jep zeqatin e gjith pasuris q posedon, edhe nse borxhet jan aq, saq ia ulin edhe Nisabin. E disa tjer kan detajizuar, kan thn: Nse posedon pasuri t fsheht e cila nuk duket pr njerzit tjer, sikurse t hollat dhe malli i tregtis, ather obligimi i zeqatit bie nga ky person borxhli. E nse posedon pasuri t hapt sikurse bagti dhe fryte, ather obligimi i zeqatit nuk bie. E vrteta sipas mendim it timsht obligimi i zeqatit nuk bie, pa marrur parasysh a posedon pasuri t hapt apo jo. Gjithka posedon, sht pasuri pr t ciln duhet dhn zeqat. Andaj duhet ta jep zeqatin edhepse ka borxhe. Sepse zeqati sht e drejt direkte e pasuris, kjo shihet n ajetin: Merr prej pasuris s tyre lmosh q t'i pastrosh me t dhe t'u shtosh (t mirat) dhe njkohsisht lutu pr ta, se lutja jote sht qetsim pr ta. [et-Teube: 103]. Poashtu kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e drgoi Muadh ibn Xhebelin n Jemen, e porositi: ..msoi ata se All-llahu u ka caktuar lmosh (zeqat) n pasurit e tyre, e cila mirret prej t pasurve dhe u kthehet t varfurve.[1] Ky hadith gjindet n Sahihul Buhari me kt tekst. Me kt argument nga Kur'ani dhe suneti e vrejm se ktu bhet fjal pr dy gjra t ndryshme. Nuk ka kundrshtim mes zeqatit dhe borxhit, sepse borxhi sht obligim direkt i personit, ndrsa zeqati obligim direkt i pasuris. Pra, q t dyt kan gjendje t ndryshme n t cilat obligohen, andaj ska mes tyre kundrshtime as ndeshje. Ashtu pra, borxhi mbetet n prgjegjsi t borxhliut, ndrsa zeqati mbetet n pasuri dhe
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e Zeqatit [1395] dhe Muslimi n kapitullin e Imanit [19].
duhet ta jep me do kusht. P-360: Nj njeri nuk e ka dhn zeqatin katr vite, ka duhet t bj? Prgjigje: Ky njeri sht mkatar pr vonimin e zeqatit, sepse obligimsht q zeqati t jipet menjher sa t obligohet, e jo ta vonon. Sepse obligimet n esenc jan t obliguara t kryhen n moment. Ky njeri duhet t bj Teube: pr mkatin q ka br dhe e ka obligim q t jep zeqatin pr t gjitha vitet e kaluara. Nuk i bie nga obligimi asgj. Pra, duhet t pendohet dhe t shpejtoj me dhnien e zeqatit para se t fundoset edhe m tej n mkate. P-361: A duhet t jipet zeqati pr bagtit t cilt gjysm viti jan ushqyer me tagji dhe san? Prgjigje: Bagtit t cilat ushqehen me tagji dhe san gjysm viti t plot, pr ato bagti nuk jipet zeqat. Pr shkak se zeqati n bagti nuk sht i obliguar prve nse ato kullosin nga ajo q ka dhn All-llahUn tok, dhe kjo kullos t jet gjat tr vitit apo pjesn m t madhe t vitit. E ajo q kullot gjysm viti apo m shum, ather nuk jipet zeqat, prve nse ato bagti jan pr tregti, n at rast e ka dispozitn e njjt sikur malli i tregtis. Nse sht kshtu, ather duhet t jipet zeqat duke e vlersuar vlern e tyre, pastaj nga ajo vler t jipet nj e katrta [1/4] e nj t dhjets [1/10], d.m.th. 2.5% nga vlera e tyre. P-362: Para tre viteve kam bler nj shtpi, e n t elham du lila- ka tre palm a q japin fryte dyllojesh, japin fryte shum. A ndaj a duhet t jap zeqat pasiq sht gjendja kshtu? Nse prgjigjeja sht po, e njerzit pr kt nuk dijn pothuajse aspak, ather m duhet t ju pyes disa pyetje lidhur me kt. Fillimisht: Si mund ta dij a e kan arritur Nisabin apo jo, gjersa un vjeli nga ato vazhdim isht? Pastaj: Si prcaktohet zeqati? A jipet nga do lloj vem as apo mund t bhen bashk dhe t jipet zeqati prej nj llojit? A m lejohet t jap zeqatin me t holla? Si dhe ka duhet t bj pr vitet q kan kaluar?
Prgjigje: At q e prmendi pyetsi se shumica e njerzve nuk dijn dispozitn pr palmat q jan npr shtpi, sht e vrtet. Shum njerz kan nga shtat, dhjet, m pak ose m shum palma, frytet e t cilve arrijn Nisabin, mirpo ata nuk dijn se pr ato duhet dhn zeqat. Mendojn se zeqati sht vetm pr ato palma q jan n kopshte, ndrsa zeqati pr frytet e palmave jipet pa marrur parasysh a gjinden n kopshte apo shtpi. Ky person, duhet t thirr nj njeri i cili ka prvoj, ti tregon sasin e fryteve q mund ta bjn kto palma dhe a e arrijn Nisabin apo jo? Nse e arrijn Nisabin, ather n far forme duhet t jep zeqat gjersa ky i vjel ato vazhdimisht? Ashtu si tregoi pyetsi, mendoj se n kt rast, vlersohet vlera e palmave e pastaj paguhet gjysma e nj t dhjets s asaj vlere. Kjo sht m leht pr pronarin dhe m e dobishme pr nevojtarin kam pr qllim pagimin n t holla, sht m e dobishme pr nevojtarin dhe vlersimi i saj n t holla sht m e leht pr pronarin-. Zeqat duhet t jep 5% , gjersa zeqati n pasuri sht 2.5%. N kt rast duhet t jep 5% sepse sht duke dhn zeqat pr fryte e jo pr pasuri tregtie. Sa i prket viteve t kaluara, n t cilat pa dije- nuk e ka dhn zeqatin, ai, tani duhet t vlersoj frytet e kaluara dhe tani t jep zeqatin. Ai nuk ka mkat pr at se e ka vonuar zeqatin, nga shkaku se nuk e ka ditur, por, e ka patjetr t jep zeqate pr ato vite. P-363: Sa sht Nisabi i arit dhe argjendit? Dhe sa sht sasia e saaut t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) , me kilogram ? Prgjigje: Nisabi i arit sht njzet mithkal, i cili n gramsht 85g. Ndrsa Nisabi i argjendit sht 140 mithkal, i cili me dirhem t argjendt t Arabis Saudite sht 56 rijal. Sasia e saaut t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sht dy kilograme katrdhjet gram [2040g) me grur t qet.
P-364: Nj njeri i ka disa vajza, t cilave u ka dhn ari, i cili ari sbashku arrin vlern e Nisabit. Ndrsa po te vlersohej vem as nuk e arrijn Nisabin. A duhet ta m bledh sbashku dhe t jep zeqat? Prgjigje: Nse kt ari ua ka dhn q tia kthejn m von, ather ky ari sht i tij dhe e ka obligim ta mbledh sbashku. Nse e arrin Nisabin, duhet t jep zeqatin. E nse kt ari ua ka dhuruar bijave t tij, ather ajo sht pron e tyre dhe ku nuk e ka obligim q ta mbledh arin e secils vajz dhe ti bj sbashku. Sepse prona e secils nga ato sht n vete. Pra, ari i ndonjrs nse e arrin Nisabin, ather duhet t jep zeqat, prndryshe, nuk duhet. P-365: Nse dikush ia jep zeqatin dikujt q e meriton, e pastaj ky (marrsi) ia dhuron ktij (dhnsit), a i lejohet ta pranoj kt dhurat? Prgjigje: Nse dikush ia jep zeqatin dikujt q e meriton, e pastaj ky ia dhuron ktij, nuk prish gj nse e pranon, me kusht q mos t ken mes vete marrveshje pr kt. Por, m e sigurt sht t mos e pranoj. P-366: A i lejohet njeriut q n vend t zeqatit t pasuris t jep rroba apo di tjetr? Prgjigje: Jo, nuk lejohet. P-367: Nse sbashku me ari ka edhe elm az apo di tjetr, si prcaktohet zeqati? Prgjigje: At e prcaktojn njerzit q kan prvoj. Duhet t shkon te tregtart e arit, q ata t shohin se ai ari a e arrin vlern e nisabit apo jo. Nse nuk e arrin at vler ather nuk duhet t jep zeqat, prve nse ka edhe ari tjetr me t cilin e plotson Nisabin, ather shihet n vlern e arit me elmaz dhe jipet nj e katrta e nj t dhjets zeqat. P-368: A lejohet t jipet zeqati pr ndrtim in e xhamive? Si dhe kush llogaritet fukara? Prgjigje: Nuk lejohet dhnia e zeqatit jasht tet fondeve t cilat i ka prmendur Allllahu, ngase ato i ka prmendur n mnyr prkufizimi, ka thn: All-llahu caktoi obligim q zeqati t'u takoj vetm : fukarave, t ngratve (miskinave), punonjsve (q e tubojn), atyre q duhet prfituar zemrat (t dobtve n besim ), e duhet
dhn edhe pr lirim nga robria, t m byturve n borgje, n rrugn e All-llahut dhe atij q ka m betur n rrug. All-llahu sht i Ditur dhe i Urt. [et-Teube: 60]. Pra, nuk lejohet t jipet pr ndrtimin e xhamive, dhe pr msimin e dituris (shkolla) etj. Ndrsa lmoshat tjera t plqyera, m mir sht t jipen aty ku ka m shum dobi. Fukaraja i cili e meriton zeqatin sht ai i cili nuk ka at q i mjafton atij dhe familjes s vet pr nj vit, varsisht prej vendit dhe kohs. Ka mundsi q me 1000 rijal n ndonj vend apo koh t llogaritesh i pasur, ndrsa n vend tjetr nuk llogaritesh pr shkak t standardit t lart jetsor. P-369: A jipet zeqati pr veturat q jipen me qira (rent) dhe veturat personale? Prgjigje: Veturat t cilat njeriu i jep me qira pr transport apo veturat personale t cilat i prdor pr veten, pr t gjitha kto nuk jipet zeqat. Por, ka zeqat n t hollat t cilat i merr prej qiras s tyre nse e arrijn nisabin n vete apo me bashkangjitjen me t holla tjera t cilat e kan kaluar nj vit. E njjta dispozit sht edhe pr pasurit e tjera t patundshme, t cilat jan t prgatitura pr qira. Pra, nuk jipet zeqat pr vlerat e tyre, por jipet zeqat pr t hollat q Mirren nga qiraja e tyre. P-370: sht dispozita lidhur me shtpin e dhn me qira? Prgjigje: Shtpia e dhn me qira nse paraprakisht sht e prgatitur pr qira dhe shfrytzim, ather nuk jipet zeqat pr vlern e asaj shtpie. Porse, zeqat jipet pr t hollat e qiras nse e plotsojn vitin nga momenti i kontrats. E nse sht n mnyr q nuk plotsohet viti, srish nuk ka zeqat, sikurse t jep nj shtpi me qira pr 10 000 rijal, dhe n momentin e kontrats i merr 5000 rijal dhe i harxhon, e n gjysm t vitit i merr edhe 5000 rijal dhe i harxhon para se t plotsohet viti, ather nuk ka zeqat. Sepse kjo pasuri nuk e ka kaluar nj vit. Por, nse at shtpi paraprakishte ka prgatitur pr tregti dhe pret q t fiton, mirpo thot: Pasiq deri tani nuk u shit, po e jap me qira.
N kt rast ai duhet t jep zeqat pr vlern e shtpis e poashtu edhe pr t hollat e marrura nga qiraja nse e kan kaluar nj vit, si sqaruam m lart. E ka obligim dhnien e zeqatit pr vlern e shtpis nga shkaku se e ka br gati pr tregti, e jo q ti mbes e as pr shfrytzim. Andaj, do gj me t ciln dshirohet t bhet tregti dhe prfitim, pr t duhet t jipet zeqat. Bazohemi n fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Veprat vlersohen sipas qllimit, dhe secilit i takon ajo q ka vendosur.[1] Ky q ka pasuri dhe me to dshiron t prfitoj, ky pra, ka pr qllim prfitimin nga vlera e saj e jo nga ajo konkret. Por, pasiq vlera e saj sht dirhem dhe t holla, ather duhet t jep zeqat pr ato dirhem dhe t holla. Duke u bazuar n kt themi se ky i cili me shtpin ka pr qllim tregtin dhe prfitimin, ky e ka vaxhib t jep zeqat pr vlern e shtpis e poashtu edhe pr t hollat nga qiraja nse e plotsojn vitin. P-371: Njri ka bler tok q m vn t banoj n t, por pas tre viteve e vendos q ta bj pr tregti. Kshtuq, pr vitet e kaluara a duhet t jep zeqat? Prgjigje: Nuk e ka obligim t jep zeqat pr kt, sepse n vitet q kan kaluar ai ka dashtur ta shfrytzoj pr banim. Por, prej momentit kur e ka vendosur q ta bj pr tregti dhe prfitim, fillon t llogaritet viti. Andaj, kur t plotsohet viti, e ka obligim t jep zeqat. P-372: A lejohet t jipet zeqati i fitrit [Sadekatul fitri) n dhjet ditt e para t Ramazanit? Prgjigje: Zeqati i fitrit (lmosha e ndrprerjes s agjrimit) quhet kshtu sepse ndrprerja e agjrimit sht shkak pr t. Pasiq ndrprerja e agjrimit t Ramazanit sht shkak i ksaj lmoshe, ather kjo lmosh duhet t jet n nj koh me ndrprerjen e agjrimit e jo para saj. Mu pr kt, koha m me vler pr ta dhn kt zeqat sht dita e Bajramitpara namazit t Bajramit.
_____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Fillim it t Vahjit dhe Muslimi n kapitullin e Udhheqjes [1907].
Por, lejohet q t jipet nj ose dy dit para Bajramit pr shkak t lehtsimit q i ofrohet dhnsit dhe marrsit. Ndrsa, t jipet para ksaj kohe, mendimi m i vrtet sht se nuk lejohet. Sipas ksaj, kuptojm se dhnia e sadakut fitrit ka dy koh: Koh n t ciln lejohet d.m.th. nj apo dy dit para Bajramit; dhe koh m me vler d.m.th. ditn e Bajramit para namazit. E sa i prket vonimit t tij deri pas namazit, ajo sht haram dhe nuk e shlyen kt sadaka. Pr kt bazohemi n hadithin q e transmeton Ibn Abbasi (radijAllahu anhu): Kush e jep at para namazit, ai sht zeqat i pranuar, e kush e jep pas namazit, ajo sht sikur do sadaka tjetr.[1] Prej ksaj bn prjashtim rasti me njeriun i cili nuk e ka ditur se sht dit Bajrami, sikurse t banoj n largsi dhe nuk informohet prvese von apo di ngjashm. N kt rast nuk prish gj q ta jep kt zeqat pas namazit t Bajramit dhe e shlyen sadekatul fitrin. P-373: A lejohet t shtohet n sasin e sadekatul fitrit me qllim t sadakas? Prgjigje: Po, lejohet q njeriu t shton n sadekatul fitr duke e br nijet shtesn mbi t duhurn pr sadaka. Kur e themi kt tregojm se sht e lejuar ajo q e bjn shum njerz, t cilt p.sh. kan pr t dhn sadekatul fitr pr dhjet vet, ashtuq e blen nj thes me oriz, i cili thes ka m shum sesa e krkuara pr dhjet vet; dhe t trn at e jep si sadekatul fitr pr veten dhe pr familjen e vet. Kjo pra, sht e lejuar nse sht i bindur se ky thes ka aq oriz sa duhet ose m tepr. Sepse t maturit e sadekatul fitrit nuk vaxhib, prve pr ta ditur sasin e duhur. Andaj, kur t jemi t bindur se sasia sht e arritur n kt thes dhe ashtu si sht ia japim fukaras, ska gj t keqe. P-374: Disa dijetar thon se nuk lejohet t jipet sadekatul fitri n oriz prderisa llojet e prmendura n tekst t sheriatit jan prezente, ka mendoni ju? Prgjigje: Disa dijetar kan thn: nse pes llojet: gruri, hurma, elbi, rrushi i that dhe djathi jan prezente, ather sadekutl fitri nuk vlen nse jipet n tjetr send.
_____________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e Zeqatit [1609]; Ibn Maxhe n kapitullin e Zeqatit [1827].
Ky mendimsht n kundrshtim t plot me mendimin e atyre q thon se lejohet dhnia e sadekatul fitrit n kto pes lloje dhe n gjra tjera, po bile edhe n t holla. Q t dy mendimet jan ekstreme. E vrteta: Sadekatul fitri sht me vend nse jipet nga fardo ushqimi q e hajn njerzit. Pr kt bazohemi n fjaln e Ebu Seid el-Hudriut (radijAllahu anhu) q e transmeton Buhariu, ai ka thn: N kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sadekatul fitrin e jipnim nj saa me ushqim. Ushqimi yn atbot ishte hurma, elbi, rrushi i that dhe djathi.[1] Poashtu nuk e ka prmendur as grurin, dhe nuk dij se gruri sht prmendur pr dhnien e sadekatul fitrit n ndonj hadith t vrtet dhe t qart. Por, pa dyshim se vlen edhe gruri. Pastaj n hadithin e Ibn Abbasit (radijAllahu anhu) q thot: E obligoi Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sadekatul fitrin si pastrim pr agjruesin nga fjalt e kota dhe refethi[2] si dhe ushqim pr t ngratt. Pra, e vrteta sht se ushqimi t cilin e hajn njerzit vlen pr tu dhn nga ai sadekatul fitri edhe nse nuk sht nj prej atyre pes llojeve. Ngase kto lloje si prmendm- kan qen ushqim q u prdorte n kohn e Resulullllahut (salAllahu alejhi ue selem). Duke u bazuar n kt themi se lejohet t jipet sadekatul fitri me oriz, bile mendoj se pr kt koh m mir sht t jipet oriz sesa di tjetr, sepse ky sht furnizim m i mir dhe m i dashur te njerzit. Sipas ksaj pra, kjo ndryshon varsisht nga vendi, ka mundsi q ata t fshatit t dshirojn m tepr hurma, atyre u jipen hurma. N vend tjetr ka mundsi m tepr t dshirojn rrushin e that, atyre u jipet rrush i that, poashtu me djathin dhe tjerat. N do popull, m e mira sht ajo q u bn dobi m shum. P-375: E pyetn shejhun: A i q ka nj t tretn e nj t vdekuri dhe t holla t jetimve, a duhet t jep zeqat?
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Zeqatit [1506]. [2] Refeth quhet do vepr q ka lidhje me gjinin e kundrt, qoft shikim , prekje apo di tjetr. (sh.p.)
Prgjigje: Pr nj t tretn e t vdekurit nuk jipet zeqat, ngase ajo pasuri nuk ka pronar, ajo sht e br gati pr bamirsi. Ndrsa, pr t hollat e jetimve, sht obligim t jipet zeqati, t cilat i jep prgjegjsi i tyre. Sepse mendimi i vrtet sht se pr zeqatin nuk sht kusht pjekuria e as menuria, sepse zeqati sht obligim pr pasurin. P-376: A duhet dhn zeqat pr veturat personale? Prgjigje: Nuk duhet t jipet zeqat pr to. Prve stolive t arit dhe argjendit, do send tjetr q njeriu e prdor pr vete, nuk jipet zeqat pr to, qoft ajo vetur, deve, traktor apo di tjetr. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Muslimani nuk e ka obligim t jep zeqat pr robin dhe kalin e tij.[1] P-377: Kur njeriu ia jep zeqatin personit q e meriton, a duhet ti tregoj se ajo sht zeqat? Prgjigje: Kur njeriu ia jep zeqatin personit q e meriton, mirpo ky person nuk e ka zakon t pranon zeqatin, ather e ka obligim dhnsi i zeqatit q ta lajmroj se kjo pasuri sht zeqat. Ashtuq ta din ai person, dhe m pas t vendos se a do ta pranoj at zeqat apo do ta refuzoj. Mirpo nse e din se ai person zakonishte pranon zeqatin, ather m mir sht t mos i tregohet, ngase n kt lajmrim ka nj lloj lvdimi, ndrsa All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat, mos i prishni lmoshat tuaja me t lvduar dhe ofendim. [el-Bekare: 264]. P-378: A lejohet t transferohet zeqati nga vendi n t cilin obligohet? Prgjigje: I lejohet njeriut q ta transferon zeqatin prej vendit t tij n vend tjetr nse n kt ka dobi. Nse njeriu pra, ka t afrm n ndonj vend tjetr, t cilve u takon zeqati, mund tua drgoj zeqatin dhe kjo sprish gj. Poashtu nse standardi i jets n nj vend sht i lart, e n vend tjetr gjinden njerz
___________________ [1] Buhariu n kapitullin e Zeqatit [1464] dhe Muslimi n kapitullin e Zeqatit [982].
m t varfur, mundet q ta drgon zeqatin n at vend dhe nuk prish gj poashtu. Mirpo, nse n transferimin e zeqatit nuk ka ndonj dobi, ather nuk duhet t transferohet. P-379: A i q sht n Mek ndrsa fam iljen e ka n R ijad, a duhet ta jep sadekatul fitrin n Mek apo ku? Prgjigje: I lejohet njeriut q t jep sadekatul fitrin pr familjen e tij nse jan sbashku n nj qytet. Nse ai sht n Mek e ata n Rijad, i lejohet t jep zeqat pr ta n Mek. Por, m mir sht q njeriu ta jep sadekatul fitrin n vendin ku e ka arritur koha e dhnies s sadekatul fitrit. Nse e arrin njeriun duke qen n Mek, e paguan n Mek, nse sht n Rijad e paguan n Rijad. Nse gjysma e familjes sht n Mek e gjysma n Rijad, ather ata q jan n Mek e paguajn n Mek, ndrsa ata q jan n Rijad e paguajn n Rijad. Sepse sadekatul fitri sht i lidhur pr trupin. P-380: A sht m mir q zeqati ti jipet borxhliut q me t ta lane borxhin apo t shkohet drejt te borxhdhnsi i tij dhe ti lahet borxhi? Prgjigje: Varsisht, nse ky borxhliu kujdeset q ta lan borxhin dhe ta hjek prgjegjsin, si dhe sht besnik pr t hollat q i jipen pr ta lar borxhin, n kt rast ia japim zeqatin n dor q ky ta lan vet borxhin. Kjo sht m e leht pr t dhe m larg koris s tij para njerzve t cilt ia lypin borxhin. Mirpo, nse borxhliu sht njeri q harxhon pa mas dhe e humb pasurin, ktij po ti japim pasuri pr ta lar borxhin, do t shkoj dhe t blej gjra t parndsishme. N kt rast, ktij personi nuk ia japim zeqatin n dor, por shkojm te borxhdhnsi i tij dhe i themi: Sa t ka borxh filani? Dhe ia japim sasin e caktuar ose nj pjes t saj, aq sa kemi mundsi. P-381: A e meriton zeqatin secili q e zgjat dorn? Prgjigje: Secili q e zgjat dorn nuk e meriton zeqatin, sepse ka njerz t cilt e zgjatin dorn duke mos pasur nevoj.
Ky lloj i njerzve ditn e Kijametit do t ringjallen pa cop mishi n fytyr All-llahu na ruajt-, d.m.th. ditn e Kijametit, ditn e dshmive, do t vij me fytyr t cils do ti duken eshtrat All-llahu na ruajt-. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush u krkon njerzve nga pasuria e tyre, ai sht duke krkuar gac zjarri, andaj kush t don le t krkoj sa t doj.[1] Me kt rast dua tua bj me dije atyre t cilt lypin prej njerzve me kmbngulje duke mos pasur nevoj, bile ia bj me dije secilit q e pranon zeqatin duke mos qen meritor pr t, i them: Nse ti e pranon nj zeqat, t cilin nuk e meriton, ti n realitet je duke u ushqyer me di t paligjshme All-llahu na ruajt-. Secili duhet t ket dro nga All-llahu. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush tregohet i panevojshm pr t tjert, All-llahu e pasuron dhe kush krkon dlirsi All-llahu ia jep at.[2] Mirpo, nse nj njeri ta zgjat dorn dhe ty ta merr mendja se ai e meriton zeqatin dhe ia jep. Zeqati n kt rast sht me vend dhe ti m nuk ke prgjegjsi. Edhe nse m von kupton se ky nuk e paska merituar zeqatin, nuk e ke borxh srish t japish zeqat. Argument pr kt sht tregimi i atij njeriut i cili dha nj sadaka, t ciln ia dha nj lavires. T nesrmen njerzit filluan t flasin se mbrm i sht dhn sadaka nj lavires. Njeriu tha: Elhamdu lila, dhe e prsriti sadakan, mirpo kt her sadakaja ra n dor t nj vjedhsi. Njerzit t nesrmen srish filluan t flasin se mbrm i sht dhn sadaka nj vjedhsit. Prsri dha sadaka, ksaj her nj t pasurit dhe njerzit srish filluan t flasin se mbrm iu dha sadaka nj t pasuri. Njeriu tha: Elhamdulila, njher lavires, pastaj vjedhsit e tani t pasurit. Ather atij iu tha: Sadakaja yte sht pranuar. Lavireja ka mundsi q t largohet nga prostitucioni pr shkak t ndihms q i dh, vjedhsi ka mundsi q t ndalet nga t vjedhurit ndrsa i pasuri ka mundsi q t merr msime pastaj edhe ai t jep sadaka.[3]
___________________ [1] Muslimi n kapitullin e Zeqatit [1041] [2] Buhariu n kapitullin e Zeqatit [1427] dhe Muslimi n kapitullin e e Zeqatit [1053]. [3] Buhariu n kapitullin e Zeqatit [1421] dhe Muslimi n kapitullin e Zeqatit [1022].
Shiko pra o vlla se si jan frytet e nijetit t sinqert. Pra, nse dikujt ia jep zeqatin pr t cilin mendon se sht i varfur, e m von kupton se sht i pasur, ather nuk ka nevoj ta prsritish dhnien e zeqatit. P-382: Nse dikush ia dorzon dikujt zeqatin dhe i thot q ta shprndaj ashtu si mendon. N kt rast, ky njeri a llogaritet si punonjs i zeqatit, ashtuq ti takoj zeqati? Prgjigje: Ky person nuk llogaritet si punonjs i zeqatit dhe nuk meriton gj nga zeqati. Ngase ky sht prfaqsues i veant pr nj person privat. Ky sht shkaku dhe All-llahu e din m s miri pr shprehjen n ajet: ..uel am iline alejha.. (punonjsve), ngase pjesza " " aludon n nj lloj ngarkese, ashtuq duket se punonjs llogariten ata q e tubojn zeqatin. Duke u nisur nga kjo themi se ai i cili ka marrur prsipr shprndarjen e zeqatit t dikujt nuk llogaritet nga punonjsit e zeqatit. P-383: Personit q ka besim t dobt, a i jipet zeqati me qllim t forcim it t besimit edhe nse nuk sht zotri n popullin e vet? Prgjigje: Kjo shtje sht prej shtjeve n t cilat dijetart kan mospajtime, por, mendimi i vrtet sht se nuk prish gj nse i jipet pr ta qetsuar n Islam duke ia prforcuar besimin. Pa marr parasysh se a sht njeri me autoritet n popullin e tij apo jo, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ..atyre q duhet prfituar zemrat... Poashtu, pasiq lejohet q fukaras ti japim zeqat pr nevojat trupore, ather edhe m e udhs sht q ti japim ktij personi me besim t dobt q ti forcohet besimi, sepse forcimi i besimit sa i prket personit sht m me rndsi sesa t ushqyerit e trupit. P-384: A lejohet ti jipet zeqati talebeve (nxnsve t dijes)? Prgjigje: Talebja i cili i sht kushtuar krkimit t dijes s sheriatit, edhe nse sht i aft pr pun, ktij lejohet ti jipet zeqati. Ngase krkimi i dijes s sheriatit sht lloj i xhihadit n rrug t All-llahut, ndrsa Allllahu (subhanehu ue teala) xhihadin e ka br nj nga fondet q e meritojn zeqatin, ka thn: All-llahu caktoi obligim q zeqati t'u takoj vetm : fukarave, t ngratve (m iskinave), punonjsve (q e tubojn), atyre q duhet prfituar zemrat (t dobtve n besim ), e duhet dhn edhe pr lirim nga robria, t m byturve n
borgje, n rrugn e All-llahut dhe atij q ka mbetur n rrug. All-llahu sht i Ditur dhe i Urt. [et-Teube: 60]. Sa i prket nxnsit q i sht kushtuar krkimit t diturive t ksaj dunjaje, ktij nuk i jipet zeqat. Ktij i themi: Ti je duke punuar momentalisht pr dunja dhe ke mundsi q t fitosh vet prej dunjas nprmjet ndonj posti. Nse ka ndonj njeri q mund t fiton pr haje, pije dhe banim i cili ka nevoj t martohet, mirpo nuk ka mundsi materiale, a lejohet q ktij ti japim zeqatin pr tu martuar? Pergjigjeja: Po, lejohet ti japim zeqat pr martes, i paguhet mehri trsisht. Nse dikush thot: Me far argumenti i japim fukaras t holla pr tu martuar duke e ditur se ajo sht nj shum e madhe? Themi: Sepse nevoja e njeriut pr martes sht e madhe, e ndonjher mund t jet sikurse nevoja e tij pr ushqim. Mu pr kt, dijetart kan thn: Secili q e ka obligim mbikqyrjen e dikujt, e ka obligim ta martoj nse ka mundsi, andaj babai e ka obligim ta martoj djalin e tij t nevojshm pr martes nse djali nuk ka mundsi t veta. Ndrsa, un kam dgjuar se disa baballar nuk e prfillin aspak gjendjen e t rinjve t cilt krkojn prej tyre q t martohen, kta baballar ua kthejn: Martohu me at q fiton me djerst e tua. Kjo nuk lejohet, haramsht kjo nse ka mundsi ta martoj. Ditn e kijametit, djali i tij ka t drejt pr ankes kundr babait i cili ka pasur mundsi ta martoj djalin e vet. Nj shtje: Nse dikush ka disa djem, dikush prej djemve ka arritur kohn e martess dhe e ka martuar e t tjert jan t vegjl. A i lejohet ktij njeriu q t len porosi (vasijet) q para ndarjes s trashgimis tu jipet ktyre djemve pasuri pr t paguar mehrin, nga shkaku se djemve t mdhenj u ka dhn pasuri? Prgjigje: Nse dikush i ka martuar djemt e mdhenj nuk lejohet q t len vasijet pr mehrin e djemve t vegjl. Ai e ka obligim kur djali i tij arrin kohn e martess, ta martoj ashtu sikurse e ka martuar t parin.
Ndrsa, t len vasijet q pas vdekjes t merr nga pasuria, kjo sht haram, argument pr kt sht fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): All-llahu secilit ia ka dhn at q meriton, nuk ka vasijet pr trashgimtarin.[1] P-385: A lejohet tu jipet zeqati muxhahidave? Prgjigje: All-llahu (subhanehu ue teala) prej fondeve q e meritojn zeqatin i ka br edhe muxhahidat n rrug t All-llahut. Pra, lejohet q muxhahidave tu japim zeqat. Por, kush llogaritet muxhahid n rrug t All-llahut? Pr muxhahidin n rrug t All-llahut na ka treguar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur u pyet pr njeriun q lufton pr trimri, q lufton pr fanatizm, q lufton sa pr sy e faqe, kush nga kta sht n rrug t All-llahut? I drguari i All-llahut na e dha peshoren e sakt dhe t drejt, tha: Kush lufton q fjala e All-llahut t jet m e larta, ai sht n rrug t All-llahut.[2] Andaj, secili q lufton me kt qllim, pr ngritjen e fjals s All-llahut, pr gjykimin me sheriat, pr lirimin e fes n vendet e kafirave, kta llogariten n rrug t All-llahut dhe u jipet zeqati. Mundet tu japish t holla, t cilat du tu bjn dobi muxhahidave ashtu si mundesh tu blesh gjra pr t prgatitur lufttar. P-386: Dhnia e zeqatit pr ndrtim t xhamive a sht n pajtim me ajetin q flet pr fondet e zeqatit ..n rrugn e All-llahut..? Prgjigje: Ndrtimi i xhamive nuk bn pjes n ajetin: ..n rrugn e All-llahut.. sepse komenti i komentatorve t Kur'anit sht se ky ajet ka pr qllim xhihadin n rrug t All-llahut. Sikur t kishim thn se qllimi i fjals n rrug t All-llahut sht do mnyr e bamirsis, ather prkufizimi n fillim t njjtit ajet: All-llahu caktoi obligim q zeqati t'u takoj vetm : fukarave.. nuk do t kishte pasur kuptim. Dihet mir se prkufizimi don t thot pohimi i dispozites pr t prmendurn dhe mohimi nga t tjerat.
____________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e Shitblerjes/ kreu: sht transmetuar pr vasijetin pr trashgim tarin; Tirmidhiu n kapitullin e Vasijeteve/ kreu: sht trasnmetuar pr at se nuk ka vasijet pr trashgim tarin. [2] Buhariu n kapitullin e Xhihadit [2810]
Poqese themi se fjala ..n rrugn e All-llahut.. ka pr qllim t gjitha mnyrat e bamirsis, ather ajeti nuk do t kishte pasur kuptim edhepse sht nisur me fjaln "innema e cila aludon n prkufizim. Pastaj, t lejuarit e dhnies s zeqatit pr ndrtim t xhamive dhe pr gjra tjera t mira sht zhdukje e bamirsis, sepse shumica e njerzve anojn kah koprracia. Kur t shohin se mundet q zeqati t jipet pr ndrtim t xhamive dhe gjra tjera t mira, shumica do ti dorzojn atje, e n ann tjetr fukarat dhe t ngratt do t mbesin n nevoj t prhershme. P-387: A lejohet q zeqati tu jipet t afrmve? Prgjigje: Rregulli pr kt thot: Secili i afrm, t cilit sht obligim ti ndihmohet nga ana e t pasurit n at familje, nuk lejohet ti jipet zeqati i atij t pasuri, gj e cila do t bhet shkak pr ndrprerjen e ndihmave tjera. Mirpo, nse sht prej t afrmve, t cilve nuk e ka obligim tu ndihmoj, sikurq sht vllai q ka djem sepse, nse vllai ka djem, ather vllai tjetr nuk e ka vaxhib ti ndihmoj nga shkaku i zhdukjes s trashgimis mes atyre dyve pr shkak t djemve-. N kt rast lejohet ti jipet zeqati vllait nse bn pjes n nj nga fondet e zeqatit. Poashtu nse ky i pasur ka t afrm t cilt nuk jan t varfur, mirpo kan borxhe, i lejohet larja e borxheve t tyre edhe nse ai i afrmsht babai, biri, bija apo e ma, por me kusht q ky zeqat t mos bhet shkak q pastaj ta paksoj ndihmimin e tyre. P.sh. Djali i dikujt ka br ndeshje komunikacioni dhe ky prind e ka obliguar q tia shpaguan veturn, ky djal nuk posedon pasuri q ta kthej kt borxh. Andaj, i lejohet babait q tia jep djalit zeqatin q me ato ta paguaj borxhin. Kjo, ngase borxhi nuk bn pjes n ndihmat e obliguara ndaj t afrmve. Ajo ka ndodhur pr nj shkak q nuk ka lidhje me ndihmimin. Kshtu pra, secili q ia jep zeqatin ndonj t afrmi, t cilit nuk e ka obligim tia jep at pr ndonj shkak tjetr prve zeqatit, ather i lejohet tia jep zeqatin. P-388: Lmoshat dhe zeqatet a jan t posame vetm pr n Ramazan? Prgjigje: Lmoshat nuk jan t posame vetm pr n Ramazan, ato jan t t lejuara dhe t lvduara n do koh. Ndrsa zeqati sht obligim t jipet kur t plotsohet viti dhe nuk duhet ta pret Ramazanin.
Prve nse Ramazani sht afr, sikurse t plotsohet viti n Shaban, ather nuk prish gj q ta pret Ramazanin. Mirpo nse plotsohet viti n Muharrem, ather nuk i lejohet q ta prolongon deri n Ramazan. Mirpo i lejohet q ta jep para kohe, n Ramazan para se t vij muaji Muharem. Kjo nuk prish gj, ndrsa vonimi i zeqatit nga koha e vet nuk lejohet. Kjo, ngase vaxhibet t cilat jan t lidhura pr shkaqe, duhet t veprohen n momentin kur t plotsohen ato shkaqe dhe assesi t vonohen. Pastaj, njeriu nuk ka garanc se mund t jet gjall deri n momentin kur dshiron ta jep zeqatin. Ka mundsi t vdes, ashtuq zeqati i mbetet n prgjegjsi dhe ndoshta trashgimtart e tij nuk e japin n vend t tij se ndoshta nuk e dijn se nuk e ka dhn, si dhe shkaqe tjera pr t cilat kihet dro, se nse njeriu bn lehtsime rreth dhnies s zeqatit mund t llogaritet prej atyre q nuk e japin zeqatin qllimisht. Sa i prket lmoshave (Sadakave), ato nuk kan koh t caktuar, t gjitha ditt e vitit vlejn. Por, njerzit sot, koh pr sadaka dhe zeqat e zgjedhin muajin e Ramazanit ngase ai sht muaj me vler, sht koh e bujaris dhe fisnikris. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte m bujari, por edhe m bujar ishte n Ramazan, kur e takonte Xhibrili pr ta prsritur Kur'anin. E kemi obligim t dijm se vlera e zeqatit dhe sadakas n Ramazan sht vler kohore, andaj nse nuk ka ndonj vler tjetr m t madhe n koh tjetr, ather dhnia e tyre n kt koh sht m me vler. Mirpo, nse ka ndonj vler tjetr q e tejkalon kt vler, sikurse t ken nevoj t madhe t varfurit n koh tjetr jasht Ramazanit- ather nuk sht mir ta prolongoj deri n Ramazan. At q duhet t merr parasysh sht koha n t ciln m tepr dobi iu bn t varfurve, dhe n at koh ta jep sadakan. Sepse n Ramazan ka shum zeqat dhe sadaka, dhe n kt koh t varfurit nuk kan shum nevoj pr shkak t ndihmave q i kan marrur. Mirpo, atyre iu paraqiten nevoja t hatashme gjat ditve tjera t vitit.
Kjo shtje pra, duhet t meditohet n t dhe nuk sht n rregull q vlern e kohs ta favorizoj para do vlere tjetr. P-389: Sadekatul xharije (lmosha rrjedhse) a konsiderohet vetm ajo q njeriu e ka br gjat jets s tij, apo edhe ajo t ciln fam ilja e tij e ka br n emr t tij pas vdekjes? Prgjigje: Ajo q duket nga hadithi: ..prve sadakatul xharije..[1] ka pr qllim at q e ka br i vdekuri gjat jets s tij, e jo ajo q e kan br fmijt e tij pas vdekjes. Sepse t mirn q mund tia bn fmiu e ka sqaruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) me fjaln: apo fmij t mir, q do t lutet pr t. Por, nse i vdekuri ka ln ndonj vasijet (porosi) ather konsiderohet sadakatul xharije, ose ka ln ndonj vakf, kjo poashtu llogaritet sadakatul xharije. Ai prfiton me kt pas vdekjes s tij, poashtu edhe me diturin e tij, nse mson dikush nga ajo dituri, si dhe fmija i mir i cili lutet pr baban e tij. Nse dikush na thot: A sht m mir ti fali dy rekate pr babain tim, apo ti fali dy rekate pr vete dhe t lutem n to pr babain tim? I themi: M mir sht ti falsh dy rekate pr vete dhe t lutesh aty pr babain tnd. Kjo sht m afr udhzimit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i cili ka thn: apo fmij t mir, q do t lutet pr t, e nuk ka thn t falet pr t apo t bj di tjetr. P-390: A i lejohet gruas, q nga pasuria e bashkshortit t jep sadaka pr vete apo pr ndonj t vdekur t fam iljes s saj? Prgjigje: Dihet se pasuria e burrit sht e burrit dhe askujt nuk i lejohet t jep sadaka nga pasuria e dikujt prve me leje. Nse bashkshorti i ka lejuar asaj q t jep sadaka prej pasuris s tij pr veten e saj apo pr ndonj t vdekur t familjes s saj, ather nuk prish gj. E nse nuk i ka lejuar ather nuk e ka hallall t jep sadaka aspak. Sepse ajo pasuri sht e tij dhe pasuria e muslimanit nuk lejohet ndryshe perve me dshirn e pronarit. P-391: Nj njeri i varfur e merr zeqatin nga shoku i tij i pasur duke i thn se do ta
_________________ [1] Muslimi n kapitullin e Vasijetit [1631]
shprndaj, pastaj e merr pr vete, a lejohet kjo vepr? Prgjigje: Kt e ka haram dhe kjo bie ndesh me emanetin, sepse pronari i zeqatit ia jep n mnyr q ky t jet zvends i tij n dhnien e zeqatit e ky e merr pr vete. Dijetart kan treguar se zvendsi nuk ka t drejt pr zgjedhje lidhur me at pr t ciln sht ln si zvends. Duke u bazuar n kt themi se ky person duhet ti sqaron pronarit t zeqatit se at q e ka marrur m hert e ka marrur pr vete. Nse ia bn hallall, mir. Por, nse nuk ia bn hallall, ather ky e ka pr obligim garancn d.m.th. t garanton q pasurin q e ka marrur pr vete, do ta jep si zeqat n emr t pronarit. Me kt rast dua t trheq vrejtjen pr nj shtje t ciln e bjn disa t paditur, ajo sht: T jet nj njeri i varfur dhe q e merr zeqatin, pastaj pasurohet. Mirpo, njerzit vazhdojn ti japin zeqat duke menduar se ende sht fukara, ky srish e pranon at zeqat. Pra, paska njerz q e marrin at dhe ushqehen me t, thon: Un nuk krkova gj, kjo sht rizk q ma solli All-llahu (subhanehu ue teala). Por, kjo sht haram, ngase k e pasuron All-llahu e ka t ndaluar t merr di nga zeqati. Poashtu ka prej njerzve t cilt e marrin zeqatin dhe ia japin dikujt tjetr, pa mos e porositur pr kt pronari i zeqatit. Kjo poashtu sht e ndaluar dhe nuk i lejohet t bj nj vepr t till edhepse kjo sht m e leht sesa vepra e t parit. Pra, e ka t ndaluar ta bj at gj, dhe e ka pr obligim garantimin e zeqatit n emr t pronarit, nse ai nuk ia ka lejuar at vepr.
Fetvat e agjrimit
P-392: sht urtsia e obligimit pr agjrim ? Prgjigje: Kur e lexojm ajetin: O ju q besuat, agjrimi u sht br obligim sikurse q ishte obligimedhe i atyre q ishin para jush, kshtu q t bheni t devotshm e kuptojm se cila sht urtsia e obligimit t agjrimit, ajo pra sht devotshmria dhe adhurimi i All-llahut (subhanehu ue teala).
Takvallk d.m.th. lnie e t ndaluarave, n prgjithsi e ka kuptimin e veprimit t urhdrave dhe largimit nga ndalimet. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush nuk i largohet fjalve t kota, punve t kota dhe injorancs, le ta dij se All-llahu nuk ka nevoj q ky njeri t largohet nga haja dhe pija.[1] Duke e par kt, tregohet edhe m tepr rndsia se agjruesi duhet ti respektoj urdhrat si dhe t largohet nga gjrat e ndaluara, qofshin ato gojore apo veprore. Nuk duhet t bn gibet, as t rren, as t nxit prarje mes njerzve, as t shet gjra t ndaluara, pra, duhet t largohet nga t gjitha haramet. Kur njeriu jeton n kt mnyr nj muaj t plot, padyshim se gjat tr vitit do t kalon ashtu si duhet. M e keqja sht se disa agjrues nuk bjn dallim mes ditve q nuk kan agjruar dhe ditve kur agjrojn. Ata vazhdojn me traditn e mhershme, lnien e urdhrave dhe veprimin e ndalimeve. Nuk mund t shohish se tek ai prezencn e qetsis s agjrimit. Kto vepra nuk e prishin agjrimin, por e mangsojn shprblimin, bile poqese i vejm n terezi mundet q ato vepra ta peshojn shprblimin e agjrimit. P-393: Ka disa njerz q thirrin n njshmrin e daljes s trupave qiellor, duke u kujdesur pr bashkim in e gjith um metit n hyrjen e muajit t Ramazanit dhe muajve tjer. sht mendim i juaj? Prgjigje: Kjo nga aspekti astronomik sht e pamundshme, sepse dalja e hns si ka thn Shejhul Islam Ibn Tejmiu (rahimehullah) dallon me pajtimin e t gjith atyre q e njohin kt shkenc. Pasiq dallon, ather domethnia e argumentit tekstual dhe logjik sht q secili vend t ket dispozit m vete. Sa i prket argumentit tekstual, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ..E kush e sheh prej jush kt muaj, le t agjroj... [el-Bekare: 185]. Nse e zm se njerzit n skaj t toks nuk e kan par hyrjen e muajit d.m.th. hnnndrsa Mekelinjt e kan par, n kt rast si mund ta orientojm urdhrin kah ata q nuk e kan par hyrjen e muajit?! Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Agjroni kur ta shihni hnn dhe
_________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1903]
lreni agjrimin kur ta shihni hnn[1]. [Muttefekun alejhi]. Shembull: Nse banort e Meks e shohin hnn, n far mnyre mund q banort e Pakistanit dhe lindasit q jan pas tyre ti obligojm me agjrim, duke e ditur se hna ende nuk ka dalur n qiellin e tyre, ndrsa Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) fillimin e agjrimit e ka br t lidhur ngusht me t part e hns. Ndrsa argument logjik sht kijasi (analogjia) i shndosh, i cili n asnj mnyr nuk mundet t refuzohet. Ne e dijm se agimi del n ann lindore para se t del n ann perndimore, pra, kur del agimi n ann lindore a duhet ta kryejm syfyrin, ndrsa te ne sht ende nat? Prgjigjeja: Jo. Kur t perndon dielli n ann lindore, ndrsa ne jemi ende n dit, a na lejohet t fillojm iftarin? Prgjigjeja: Jo. Ather, shtja e hns me t diellit sht e njjt plotsisht, hna ka koh t caktuar mujore, ndrsa dielli ka koh t caktuar ditore. Pastaj, Ai i cili ka thn: Natn e agjrimit u sht lejuar afrim i t grat tuaja, ato jan prehje pr ju dhe ju jeni prehje pr ato. All-llahu e di se ju e keni m ashtruar vetveten, andaj ua pranoi pendim in tuaj dhe ua fali gabimin. Tash e tutje bashkohuni me to dhe krkoni at q ua ka caktuar All-llahu dhe hani e pini derisa qart t dallohet peri i bardh nga peri i zi n agim , e pastaj agjrimin plotsojeni deri n mbrm je. E kur jeni t izoluar (n itikaf) n xhamia, mos t'u afroheni atyre (pr m ardhnie intime). K to jan dispozitat e All-llahut, pra mos i kundrshtoni. Ja kshtu, n kt mnyr All-llahu ua sqaron njerzve argumentet e veta q ata t ruhen, [el-Bekare: 187], sht i Njjti i Cili ka thn: ..E kush e sheh prej jush kt muaj, le t agjroj... [el-Bekare: 185]. Pra, aludimi i argumentit tekstual dhe atij logjik sht q pr do vend t bjm dispozit t veant lidhur me fillimin e agjrimit dhe mbarimin. Kjo lidhet ngusht me shenj shqisore t ciln e ka treguar All-llahu (subhanehu ue teala) n Librin e Tij dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n sunetin e tij. Ajo shenj sht t part e hns dhe t part e diellit apo agimit. P-394: Nse nj agjrues shkon prej nj vendi n vend tjetr dhe n vendin e par lajmrohet hyrja e muajit Shevval (Bajrami) a llogaritet edhe pr kt kjo dit, dit Bajrami, gjersa n vendin ku sht tani ende nuk sht pare hna e muajit Shevval?
_________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1909] dhe Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1081].
Prgjigje: Nse njeriu transferohet prej nj vend Islam n vend tjetr Islam dhe Bajrami i vendit n t cilin shkon vonohet, ai duhet t mbetet me ata n agjrim derisa t vij Bajrami. Ngase agjrimsht dita kur agjrojn njerzit, Bajramsht dita kur hajn njerzit dhe kurbani pritet ditn kur njerzit presin kurban. Ky edhepse agjron nj dit m tepr ose m pak, kjo sht e njjt sikur rasti kur udhton prej nj vendi n vend tjetr n t cilin vonohet perndimi i diellit n krahasim me vendin e par. Ka mundsi q at dit agjron dy, tre ose m tepr or. Kshtu sht edhe nse shkon n vend tjetr, ku ende nuk sht par hna. E dijm se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) na ka urdhruar q mos t agjrojm prve me parjen e hns, poashtu ka thn: ..dhe lreni agjrimin kur ta shihni hnn. Ndrsa e kundrta, t transferohet prej nj vendi n t cilin sht vonuar dalja e hns n nj vend n t cilin hna ka dalur m para, n kt rast ai e bn Bajramin sbashku me ata dhe e plotson at q i ka mbetur nga Ramazani. Nse i ka ikur nj dit e kompenzon nj dit, nse dy, i kompenzon dy. Pr rastin e dyt themi se duhet t kompenzoj nga shkaku se muaji nuk mund t ket m pak se 29 dit apo t ket m tepr se 30 dit. Tham se duhet t bj Bajramedhe nse nuk i ka plotsuar 29 dit, nga shkaku se hna sht par, e kur t shihet hna sht patjetr t ndrprehet agjrimi. Por, pasiq ka agjruar m pak se 29 dit ndrsa, dihet se muaji nuk mund t ket m pak se 29 dit- ather e ka obligim ti plotsoj 29 dit me kompenzim. Gj, q sht e kundrt me shtjen e par, ku nuk guxon ta ndrpresh agjrimin prve kur ta shohish hnn. Nse nuk e sheh, ather ende je n Ramazan. Pra, nuk mundesh ta ndrpresh agjrimin gjersa ende e ke obligim t agjrosh. Edhepse bhen m shum dit, ajo llogaritet sikurse t agjrosh m shum or n dit.
P-395: ka mendoni ju pr at i cili sht n pun t rnd, a i lejohet ta prish agjrimin apo jo?
Prgjigje: Lidhur me kt shtje, q ai ta prish agjrimin pr shkak t puns, mendoj se sht haram, nuk lejohet. Nse nuk mundet ti bj bashk punn dhe agjrimin ather le t merr pushimin n Ramazan, ashtuq ti mundsohet agjrimi n Ramazan. Kjo, ngase agjrimi i Ramazanit sht nj prej shtyllave t Islamit, gj q nuk lejohet t lihet. P-396: Nj vajz e vogl, t cils i ka ardhur cikli m ujor ka agjruar gjat ditve t ciklit duke mos e ditur. Tani, ka duhet t bj ajo? Prgjigje: Ajo e ka obligim q ditt t cilt i ka agjruar gjat menstruacionit, ti kompenzoj, sepse agjrimi gjat hajzit nuk sht n rregull dhe nuk pranohet edhe nse nuk e ka ditur, ngase kompnezimi nuk ka koh t caktuar. Ka edhe nj mesele e kundrt me kt: Nj vajz poashtu e vogl i ka ardhur hajzi, mirpo sht turpruar ta lajmroj familjen, ashtuq ka vazhduar t mos agjroj (si fmij pra). Kjo e ka obligim ta kompenzoj muajin t cilin nuk e ka agjruar, sepse kur vajzs i vijn menstruacionet ajo bhet e ngarkuar me obligime. Hajzi sht njra prej shenjave t pubertetit. P-397: Nj njeri ka ln agjrimin e Ramazanit pr shkak t fitimit t kafshats s gojs pr t dhe familjen e tij, sht puna me kt? Prgjigje: Ky njeri i cili e ka ln agjrimin pr shkak t fitimit t kafshats s gojs pr t dhe familjen e tij, nse e ka br kt duke e komentuar n at mnyr se: sikur q i lejohet t smurit t mos agjroj ashtu i lejohet edhe atij i cili nuk mund t fiton kafshatn e gojs prve nse e prish agjrimin. Ky pra, e ka br kt nga keqkuptimi, andaj duhet ta kompenzoj Ramazanin nse ende sht gjall, ose agjrohet pr t nse ka vdekur. Nse nuk agjron prgjegjsi i tij, ather pr do dit t paagjruar duhet t ushqehet nj i varfur. Mirpo nse e ka ln agjrimin pa ndonj keqkuptim, mendimi i vrtet i dijetarve sht se do ibadet kohor, nse lihet me qllim derisa t mbaroj koha e saj, ai ibadet m nuk pranohet. N kt rast ai duhet t bj vepra t mira, t bj gjra vullnetare dhe t krkon falje.
Argument pr kt sht hadithi i vrtet: Kush bn nj vepr q nuk sht prej fes son, ajo vepr sht e refuzuar.[1] Ibadeti kohor, sikur q nuk lejohet t bhet para kohe ashtu nuk lejohet t bhet pas kohe. Mirpo nse ka arsye, sikurse mosdija dhe harresa, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr harresn ka thn: K e z gjumi pr namaz apo e harron at, le ta fal n momentin kur i kujtohet, prve ksaj nuk ka obligim tjetr.[2] Ndrsa, pr mosdijen ka nevoj pr detajizim, mirpo tani nuk sht fjala pr t. P-398: Cilat jan arsyet q e lejojn prishjen e agjrimit? Prgjigje: Arsyet q lejojn prishjen e agjrimit jan smundja dhe udhtimi, t cilat jan prmendur n Kur'an. Arsye sht edhe kur gruaja sht shtatzn dhe ka frik pr veten apo foshnjn. Arsye sht edhe kur gruaja e ka fmijn ende n gji, e cila po t agjroj ka dron pr veten apo fmin e saj. Arsye poashtu sht edhe kur dikush ka nevoj ta prish agjrimin pr ta shptuar diknd, t shptoj ndonj t fundosur n det apo ndonj person i rrethuar me zjarr. Ashtuq, do t ket nevoj pr ta prishur agjrimin q ta shptoj at njeri. Poashtu lejohet prishja e agjrimit nse ka nevoj pr ngrnie pr tu prforcuar pr xhihad n rrug t All-llahut. Kjo sht prej arsyeve q e lejojn prishjen e agjrimit, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) shokve t tij n betejn e Fethut ( lirimit) u tha: Ju nesr do t takoheni me armikun, mosagjrimi sht prforcim pr juve, andaj mos agjroni.[3] Kur ekziston ndonjra prej arsyeve q e lejojn prishjen e agjrimit, dhe njeriu e prish agjrimin, ai nuk e ka obligim q pjesn e mbetur t dits ta agjroj. Nse e zm se dikush e ka prishur agjrimin pr ta shptuar diknd nga rreziku, ai vazhdon t haj edhe pas shptimit t atij njeriu. Ngase ai e ka prishur agjrimin pr nj shkak i cili ia lejon prishjen e agjrimit. Pra, ky nuk e ka obligim q pjesn e mbetur t dits ta agjroj, ngase shenjtria e asaj
________________ [1] Buhariu n kapitullin e Shitblerjeve; Muslimi [1718] [2] Muslimi n kapitullin e Xhamive [314]. [3] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1120]
dit zhduket me kt shkak q ia lejoi prishjen e agjrimit. Duke u nisur nga kjo themi se mendimi i vrtet n kt mesele sht: nse i smuri i cili nuk ka qen duke agjruar, shrohet gjat dits, ai nuk e ka obligim q pjesn tjetr t dits ta agjroj. Nse udhtari i cili poashtu nuk ka qen duke agjruar, arrin n vendin e vet gjat dits nuk e obligim t agjroj pjesn e mbetur. E njjta gj sht edhe me gruan e cila sht n hajz dhe nuk sht duke agjruar, mirpo gjat dits pastrohet, edhe kjo nuk e ka obligim q pjesn tjetr t dits ta agjroj. T gjith kta, e kan prishur agjrimin pr ndonj shkak i cili e lejon prishjen e agjrimit. Kjo dit, sa u prket ktyre personave nuk e ka shenjtrin e agjrimit, sepse sheriati ua ka lejuar prishjen e agjrimit, andaj nuk duhet q pjesn e mbetur t dits ta agjrojn. Kjo mesele sht e kundrt me rastin kur gjat dits mirret vesh se ka hyr muaji i Ramazanit, ku t gjith njerzit pjesn e mbetur t dits duhet ta agjrojn, dallimi mes dy meseleve sht i qart. Sepse kur vie lajmi gjat dits, ather dihet mir se n kt dit sht obligim t agjrohet, mirpo kta kan arsye pr pjesn e par t dits me mosdije pr hyrjen e muajit. Pra, po ta kishin ditur fillimisht se kjo dit sht e Ramazanit, padyshim se e kan obligim ta agjrojn. Ndrsa, ata t tjert, q i prmendm m lart, atyre u sht lejuar prishja e agjrimit me dije, pra, ka dallim t qart mes dy rasteve. P-399: Nj njeri ka fjetur natn e par t Ramazanit para se t vrtetohet hyrja e muajit, ashtuq nuk e ka br nijet gjat nats. Pasiq ngritet pr sabah e merr vesh se kjo dit qenka e Ramazanit. ka duhet t bj n kt rast? Si dhe a duhet t kom penzohet kjo dit? Prgjigje: Ky njeri i cili ka fjetur natn e par t Ramazanit para se t vrtetohet hyrja e muajit, dhe nuk ka br at nat nijetin pr agjrim. Kur sht ngritur n mngjes e ka kuptuar se kjo dit sht e Ramazanit. Ky, prej momentit kur e kupton se sht Ramazan, duhe t filloj agjrimin dhe e ka obligim ta kompenzoj kt dit sipas mendimit t shumics s dijetarve (xhumhurit).
Mendimin e tyre nuk e ka kundrshtuar sa dij un askush pos Shejhul Islam Ibn Tejmiut (rahimehullah) i cili ka thn: Nijeti sht i lidhur ngusht me dijen, e ky nuk e ka ditur, ky sht i arsyetuar. Ky, pra nuk e ka ln nijetin pasiq e ka ditur, por ka qen i paditur, ndrsa, i padituri sht i arsyetuar. Andaj, nse fillon agjrimin prej momentit kur e kupton se sht Ramazan, agjrimi i tij sht n rregull. Si dhe nuk duhet ta kompenzoj sipas ktij mendimi. Por xhumhuri i dijetarve thon: Ai e ka obligim t filloj agjrimin dhe duhet ta kompenzoj at dit. Kt e kan argumentuar me at se ktij i ka kaluar nj pjes e dits pa nijet. Un mendoj se m e sigurt sht q ta kompnezoj at dit. P-400: Nse njeriu e prish agjrimin pr ndonj arsye dhe m von largohet ajo arsye, a duhet q pjesn e m betur t dits ta agjroj apo jo? Prgjigje: Nuk e ka obligim ta agjroj at, nga shkaku se ky e ka prishur agjrimin me argument prej sheriatit. Sheriati ia lejon t nevojshmit pr ila q ta pin at ila. N momentin kur e pin, ai e prish agjrimin, pra, shenjtria e ksaj dite pr kt njeri nuk ekziston, sepse ky e ka t lejuar t han, mirpo duhet ta kompenzoj at dit. Po ta obligojm q ta agjron pjesn tjetr t dits pa ndonj dobi, kjo nuk sht e drejt. Pasiq ky njeri nuk ka dobi nga agjrimi i ksaj pjese t dits, ather nuk e obligojm me t. Shembull: dikush e sheh diknd duke u fundosur n uj dhe thot: Po t pija uj, mund ta shptoj, prndryshe nuk mundem. Pin dhe e shpton. Ktij i lejohet q pjesn tjetr t dits t han dhe t pin. Ngase, nderi i ksaj dite pr kt njeri sht anuluar, sht anuluar me argument t sheriatit, andaj nuk e ka obligim t agjroj pjesn e mbetur. Pr kt pra, nse sht ndonj person i smur, a i themi atij: Mos ha prve n rast urie dhe mos pi prve n rast etje? D.m.th. mos ha dhe mos pi prve aq sa sht patjetr. Nuk i themi ashtu, sepse t smurit i sht lejuar prishja e agjrimit.
Secilit q i sht lejuar prishja e agjrimit me argument t sheriatit, ai nuk e ka obligim ta agjroj pjesn e mbetur t dits. Dhe e kundrta me t kundrtn. Kush e prish agjrimin pa arsye, ai duhet ta agjroj pjesn tjetr t dits. Ky nuk e ka t lejuar t han dhe t pin. Ky e ka prdhosur shenjtrin e ksaj dite pa leje nga sheriati. Ky e ka obligim ta agjroj pjesn e mbetur t asaj dite si dhe ta kompenzoj t njjtn. uAll-llahu Alem. P-401: Nj grua q ka smundjen e trombozs, mjekt ia kan ndaluar agjrimin. sht dispozita pr kt? Prgjigje: All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Muaji i Ramazanit q n te (filloi t) shpallet K ur'ani, q sht udhrfyes pr njerz dhe sqaruesi I rrugs s drejt dhe dallues (i t vrtets nga gnjeshtra). E kush e prjeton prej jush kt muaj, le t agjroj, ndrsa kush sht i sm ur ose n udhtim , le t agjroj aq dit nga ditt e mvonshme. All-llahu me kt dshiron lehtsim pr ju, e nuk dshiron vshtrsim pr ju. [el-Bekare: 185]. Nse njeriu ka ndonj smundje, pr t ciln nuk shpresohet shrim, ky i smur pr do dit duhet t ushqej nj t varfur. Mnyra e t ushqyerit: Tu jep atyre oriz dhe mir sht q me t t ket edhe mish ose di tjetr. Apo t thirr njerz t varfur n dark apo n drek dhe ti ushqen. Kshtu sht dispozita pr njeriun i cili sht i smur me smundje q nuk shrohet. Kjo grua e cila qenka e smur me kt lloj smundje, ajo e ka obligim q pr do dit t ushqen nj t varfur. P-402: Kur dhe si sht namazi[1] dhe agjrimi i udhtarit? Prgjigje: Namazi i udhtarit sht nga dy rekate prej momentit kur del prej vendit t vet e deri sa t kthehet. Ajsheja (radijAllahu anha) ka thn: Fillimisht kur u obligua namazi, ishte nga dy rekate. Mbeti ashtu pr namazin e udhtarit, ndrsa u plotsua pr namazin e
________________________ [1] E prmenda ktu edhe namazin, duke pasur kujdes q ta prmendi fetvan tekstualisht.
vendaliut n nj trasmetim: u shtua pr namazin e vendaliut.[1] Enes ibn Maliku (radijAllahu anhu) ka thn: Dolm me Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) prej Medines pr n Mek dhe u falte dy nga dy derisa u kthyem n Medine.[2] Por nse falet me imam, ather i fal katr rekate, pa marr parasysh a e ka arritur namazin n fillim apo i ka ikur ndonj rekat. Pr kt bazohemi n prgjithshmrin e hadithit: Kur ta dgjoni ikametin, shkoni pr n namaz t qet dhe t prulur, mos shpejtoni, at q arrini faleni e at q ju kalon plotsojeni.[3] Prgjithshmria e fjals: at q arrini faleni e at q ju kalon plotsojeni i prfshin edhe udhtart t cilt falen pas imamit i cili i fal katr rekate edhe t tjert. E pyetn Ibn Abbasin (radijAllahu anhuma): Pse udhtari i fal dy rekate kur falet vet dhe pse katr kur falet me imam tha: Ashtu sht sunneti. Namazi me xhemat si obligim nuk bie nga udhtari, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka urdhruar namazin me xhemat edhe n gjendje lufte, ka thn: Kur t jesh ti (Muhammed) bashk me ta dhe ju fal namazin, nj grup prej tyre, duke i bartur armt, le t vij e le t falet me ty (grupi tjetr n roje), e kur t bien n sexhde (t kryejn nj rekat), kta le t qndrojn mbrapa jush (n roje) e le t vij grupi tjetr, q nuk sht falur, e t falet me ty. [en-Nisa: 102]. Pra, nse udhtari sht n vend t huaj e ka obligim t prezenton namazin me xhemat nse dgjohet ezani. Prve nse xhamia sht larg apo ka dron se do ti humb bashkudhtart. E gjith kjo pr shkak t prgjithshmris s argumenteve q aludojn n obligimin e namazit me xhemat pr at q e dgjon ezanin apo ikametin. Sa i prket namazeve vullnetare, udhtari i fal t gjitha namazet vullnetare prve suneteve t dreks, akshamit dhe jacis. Ai e fal vitrin, namazin e nats, namazin e duhas, sunetet e sabahut si dhe nafilet tjera, prve atyre q i prmendm. Ndrsa bashkimi i namazeve sht si vijon: Nse sht duke udhtuar, m mir sht ti _________________
[1] Buhariu n kapitullin e Shkurtim it t namazit [1090]; Muslimi n kapitullin: Namazi i udhtarve dhe shkurtim i i tij [685] [2] Buhariu n kapitullin e Shkurtim it t namazit [1081]; Muslimi n kapitullin: Namazi i udhtarve dhe shkurtim i i tij [693] [3] Buhariu [636] dhe Muslimi [151].
bashkon drekn me iqindin dhe akshamin me jacin. Mund t bn bashkim t hershm apo t vonshm, cila ti duket m e leht. Ajo q sht m e leht sht m e mir. Mirpo, nse nuk sht duke udhtuar, ather m mir sht t mos i bashkon. Por, nse i bashkon nuk prish gj, ngase q t dyjat jan transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Sa i prket agjrimit t udhtarit, m e mira sht q t agjroj. Nse nuk agjron sprish gj dhe ato dit q nuk i ka agjruar duhet ti kompenzon. Nse prishja e agjrimit sht lehtsim pr t, ather m mir sht t mos agjron. Sepse All-llahu ka dshir q t pranohen lehtsimet q i ka dhn. Falnderimi i takon All-llahut, Zotit t botrave. P-403: sht dispozita e agjrimit me vshtirsi n udhtim ? Prgjigje: Nse n at agjrim ndien vshtirsi jo t madhe, ather sht mekruh (e urrejtur) ai agjrim, ngase kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pa nj njeri, t cilit i kishin br hije dhe t gjith njerzit ishin mbledhur prreth tij, tha: sht puna me kt? Than: sht duke agjruar. Tha: Nuk sht mirsi agjrimi gjat udhtimit.[1] Por, nse ndien vshtirsi t madhe, ather e ka vaxhib ta prish agjrimin, ngase kur Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i erdhn disa njerz dhe iu ankuan se sht duke i rnduar agjrimi , ai e prishi agjrimin. Pastaj e lajmruan se disa vet nuk e kan prishur agjrimin, ai tha: Ata jan mkatar, ata jan mkatar.[2] Mirpo, ai q nuk ndien ndonj vshtirsi, m mir sht t agjroj duke marrur si shembull Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) i cili agjronte. Ebu Derdaja (radijAllahu anhu) ka thn: Ishim me Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) n udhtim gjat Ramazanit, n nj nxehtsi t ashpr. A skush prej neve nuk agjronte pos Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe Abdullah ibn Revahas.[3]
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1946] dhe Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1115]. [2] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1114]. [3] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1945] dhe Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1122].
P-404: sht dispozita e agjrimit pr udhtarin, duke e ditur se sot agjrimi nuk sht i vshtir, pr shkak t prezencs s m jeteve transportuese bashkkohore? Prgjigje: Udhtarit i lejohet edhe agjrimi edhe mosagjrimi, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ..ndrsa kush sht i sm ur ose n udhtim , le t agjroj aq dit nga ditt e mvonshme... [el-Bekare: 185]. Poashtu shokt e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) udhtonin me t dhe dikush prej tyre agjronte e dikush jo. Nuk e qortonte agjruesi at q nuk agjronte e as ai q nuk agjronte agjruesin, si dhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) agjronte gjat udhtimit. Ebu Derdaja (radijAllahu anhu) ka thn: Ishim me Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) n udhtim gjat Ramazanit, n nj nxehtsi t ashpr. A skush prej neve nuk agjronte pos Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) dhe A bdullah ibn Revahas.[1] Rregulli pr udhtarin thot se ai mund t zgjedh agjrimin apo mosagjrimin, por nse nuk e rndon agjrimi, ather m mir sht t agjroj, ngase n kt ka tre dobi: Nj: Pasimi i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). Dy: Lehtsia, lehtsia e agjrimit pr at njeri, sepse agjrimi kur agjrojn t gjith sht m i leht. Tre: Shpejtimi i largimit t prgjegjsis. Mirpo nse i vie rnd, ather nuk duhet t agjron, dhe nuk sht mirsi agjrimi gjat udhtimit n kt rast. Sepse kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pa nj njeri, t cilit i kishin br hije dhe t gjith njerzit ishin mbledhur prreth tij, tha: sht puna me kt? Than: sht duke agjruar. Tha: Nuk sht mirsi agjrimi gjat udhtimit.[2] Kjo dispozit vlen pr secilin q mund t jet n gjendjen e ktij personi q e rndonte agjrimi. Duke u bazuar n kt themi: Udhtimi n kohn e sotme sht i leht si prmendi pyetsi- dhe agjrimi nuk sht i rnd zakonisht. Nse nuk i vie rnd agjrimi, ather m mir sht t agjroj.
____________________ [1] Ibid [2] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1946] dhe Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1115].
P-405: Kur njeriu arrin n Meke agjrueshm , a i lejohet t han me qllim q t forcohet pr kryerjen e Umres? Prgjigje: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pat hyr n Meke joagjrueshm n ditn e njzet t Ramazanit, vitin e lirimit. Mekelinjve ua falte namazin nga dy rekate dhe u thonte: O Mekelinj, plotsojeni namazin, se ne jemi udhtar.[1] N Sahihul Buhari vrtetohet se edhe ditve tjera t atij muaji nuk ka agjruar, sepse ishte udhtar. Pra, nuk kryhet udhtimi i umrexhis me arritjen e tij n Mek dhe nuk e ka obligim t agjroj pjesn e mbetur t dits, nse ka arritur joagjrueshm. Mirpo ka njerz t cilt agjrojn edhe n udhtim, pr shkak se agjrimi i udhtarit n ditt e sotme nuk sht i rnd, andaj vazhdojn me agjrim. Mirpo kur t arrij n Meke, ndihet i lodhur. Ashtuq, thot m vete: A t vazhdoj me agjrime Umren ta kryej pas Iftarit apo ta prishi agjrimin q t mundem t bj Umren menjher sa t arrij n Mek? N kt rast i themi: M mir sht q ta prishsh agjrimin pr ta kryer Umren me zell menjher pas arritjes n Mek. Ngase sipas sunetit sht q ai i cili vjen n Meke pr t kryer Haxhin ose Umren, duhet t shpejtoj pr ta kryer at adhurim. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur hynte n Mek me qllim adhurimi, nxitonte pr n xhami, bile edhe deven e tij e ulte afr xhamis dhe hynte n xhami pr ta kryer ibadetin t cilin e kishte br nijet. Pra, ti o umrexhi nse han me qllim q ta kryesh Umren me zell gjat dits, kjo sht m mir sesa t mbetesh agjrueshm dhe pas iftarit t kryesh Umren. Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) udhtoi pr n lirimin e Mekes, sht vrtetuar se ka qen agjrueshm. Ashtuq, i erdhn disa njerz dhe i than: O i drguar, njerzit i ka rnduar shum agjrimi, dhe ata jan duke pritur se do t bsh ti, kjo ishte pas iqindis. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) krkoi uj dhe piu e njerzit e shikonin. Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e prishi agjrimin gjat dits, bile n skaj t dits.[2]
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Betejave [4275] [2] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1114].
Kt e ka br q tia bj me dije ummetit se kjo lejohet. Ndrsa at q bjn disa njerz, t cilt agjrojn gjat udhtimit edhe pse e kan rnd, kjo padyshimsht n kundrshtim me sunetin. Pr ata vlen hadithi: Nuk sht mirsi agjrimi gjat udhtimit.[1] P-406: A i lejohet nns q jep gji t mos agjroj? Kur duhet t kompenzon dhe a duhet ushqej t varfur? Prgjigje: Nse nna ka dron pr fmin e saj, ashtuq nse agjronte do ti paksohej qumshti saq t dmtohet fmija, ajo e ka t lejuar t prish agjrimin. Por ato dit duhet ti kompenzoj pastaj, ngase ajo i ngjan t smurit, pr t cilin Allllahu (subhanehu ue teala) ka thn: ..ndrsa kush sht i sm ur ose n udhtim , le t agjroj aq dit nga ditt e mvonshme. All-llahu me kt dshiron lehtsim pr ju, e nuk dshiron vshtrsim pr ju... [el-Bekare: 185]. Kur ti jipet mundsia t agjroj, mundet t agjroj. Ose n dimr kur dita sht e shkurt dhe koha e ftoht, e nse nuk mundet n kt dimr, i lejohet ta vonoj pr vitin e ardhshm. Ndrsa t dhnurit ushqim pr t varfur, kjo nuk lejohet prve nse pengesa apo arsyeja pr lnien e agjrimit sht gj pr t ciln nuk ka shpres se do t hiqet. N kt rast pra, bhet ushqimi i t varfurve n vend t agjrimit. P-407: Nse agjruesi pjesn m t madhe t dits e kalon duke ndejtur (pushuar) pr shkak t uris dhe etjes, a ndikon kjo n vrtetsin e agjrimit? Prgjigje: Kjo nuk ndikon n vrtetsin e agjrimit, bile n t ka shprblim- plus. Sepse Ajsheja (radijAllahu anha) ka thn: Shprblimi yt sht aq sa je lodhur.[2] Aq sa lodhet njeriu duke e adhuruar All-llahun, aq edhe i shtohet shprblimi. I lejohet atij q t largon lodhjen e agjrimit me flladitje me uj apo duke ndejtur n lokal t ftoht. P-408: A duhet q pr do dit t Ramazanit t bhet nijet apo m jafton nj nijet pr agjrimin e tr muajit?
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1946] dhe Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1115]. [2] Buhariu n kapitullin e Umres [1787]; Muslimi n kapitullin e Haxhit [1211].
Prgjigje: Mjafton pr Ramazanin nj nijet n fillim t muajit, ngase ai edhepse prdo dit n vete nuk e bn nijetin n natn e saj, ai e ka br at nijet n fillim t muajit. Mirpo nse e ndrpret agjrimin gjat muajit pr shkak udhtimi apo smundje apo di tjetr, ather duhet q nijetin ta bn srish. Pr shkak se e ka ndrprer agjrimin pr udhtim, smundje etj. P-409: Nse dikush e vendos prer q ta prish agjrimin, por nuk han e as pin. A prishet me kt agjrimi? Prgjigje: Dihet mir se agjrimi prbhet prej nijetit dhe lnies. Njeriu vendos q me agjrimin e tij t afrohet tek All-llahu (subhanehu ue teala) duke i ln gjrat q e prishin agjrimin. Por, nse njeriu e vendos prer q ta ndrpret agjrimin, agjrimi i tij prishet. Mirpo nse sht n Ramazan e ka obligim t mos haj derisa t perndoj dielli, edhepse e ka prishur agjrimin. Sepse secili q e prish agjrimin pa ndonj arsye e ka obligim q at dit t mos haj, si dhe e ka obligim ta kompenzoj at dit. Mirpo nse nuk e ka vendosur prer, por vetm i ka shkuar mendja, ulemat kan mospajtim: Disa thon: Agjrimi i tij prishet, sepse dyshimi e mohon nijetin. E disa thon: Jo nuk prishet, sepse esenca sht se nijeti mbetet prderisa nuk vendos prer q ta anuloj at. Ky mendim, mendoj se sht i vrteti, sepse sht i fort. uAll-llahu Alem. P-410: sht dispozita pr agjruesin i cili han me harres? Si dhe ai q e sheh, ka duhet t bj? Prgjigje: Agjruesi i cili han ose pin me harres, agjrimi i tij sht n rregull. Mirpo n momentin kur i kujtohet duhet t ndalet, bile nse kafshatn apo pikn e ujit e ka n goj duhet ta nxjerr. Argument pr at se agjrimi i tij sht n rregull sht fjala q sht vrtetuar se Ebu Hurejra e transmeton nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): Kush han ose pin duke qen agjrueshm, me harres, le ta plotsoj agjrimin. N gase Allllahu e ka ushqyer dhe i ka dhn t pij[1]. Poashtu njeriu nuk pyetet pr at q e
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1933]; Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1155]
bn me harres, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O zot, mos na merr n pyetje nse harrojm apo gabojm. All-llahu tha: U b. Ai q e sheh e ka obligim tia kujton, sepse kjo sht ndalim prej t kqijave, Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush sheh ndonj t keqe, le ta largoj me dor, nse nuk mundet, ather me goj, e nse nuk mundet, ather me zemr.[1] Ska dyshim se ngrnia apo pirja e agjruesit gjat dits sht prej t kqijave. Por ajo i falet atij pr shkak t harress, pr t ciln nuk ka prgjegjsi. Mirpo ai q e sheh, nuk ka arsye q t len anash largimin prej t kqijave. P-411: A lejohet prdorim i i kuhlit[2] pr agjruesin? Prgjigje: Sprish gj nse agjruesi vndon kuhl apo pika syri. Poashtu i lejohet t vndon pika n vesh, edhe nse ia ndien shijen n fyt agjrimi nuk i prishet. Ngase kjo nuk sht as haje, as pije e as dika n kuptim t hajes apo pijes. Argumenti ka ndaluar hajen dhe pijen, ashtuq nuk kemi t drejt tia mveshimedhe gjrat t cilat nuk kan t bjn me haje apo pije. Kt q e tham, ky sht dhe mendimi i Shejhul islam Ibn Tejmiut (rahimehullah) dhe kshtu sht e vrteta. Mirpo nse vndon pika n hund dhe i arrijn n brendsi ather i prishet agjrimi nse e bn kt me qllim. Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Laje hundn mir (istinshak) prve nse je agjrueshm.[3] P-412: A lejohet m isvaku dhe parfum i pr agjruesin? Prgjigje: E sakt sht se prdorimi i misvakut sht sunet pr agjruesin, qoft n mngjes apo n skaj dite.
____________________ [1] Muslimi n kapitullin e Imanit [49] [2] Kuhl sht lnd q vihet n sy pr zbukurim apo shrim . (sh.p.) [3] Ebu Davudi n kapitullin e Pastrtis [142]; Tirmidhiu n kapitullin e Pastrtis [38]; Nesaiu n kapitullin e pastrtis [87] Ibn Maxhe n kapitullin e Pastrtis dhe sunetet e saj [448].
Argument sht prgjithshmria e hadithit: Misvaku sht pastrim pr goj dhe knaqje pr Zotin[1], dhe hadithi: Sikur t mos ishte rnd pr ummetin tim, do ti kisha urdhruar ta prdorin misavakun para do namazi.[2] Poashtu edhe parfumi sht i lejuar pr agjruesin n mngjes apo ne skaj dite. Pa marrur parasysh se ai parfum a sht temjan, lng apo di tjetr. Por nuk lejohet t kreh me hund at parfum q sht temjan, ngase ato parfume kan materie q duken dhe preken, t cilat poqese krehen me hund, hyjn brenda dhe arrijn n lukth. Mu pr kt shkak Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Kajt ibn Sabereut i ka thn: Laje hundn mir (istinshak) prve nse je agjrueshm.[3] P-413: Cilat gjra e prishin agjrimin? Prgjigje: Gjrat q e prishin agjrimin jan: 1. Marrdhniet seksuale 2. Haja 3. Pija 4. Dalja e sperms me epsh 5. do gj q sht n kuptim t hajes apo pijes 6. T vjellurit me qllim 7. Dalja e gjakut nga hixhameja dhe 8. Dalja e gjakut t hajzit apo nifasit. Argumenti pr marrdhniet seksuale, hajen dhe pijen sht ajeti: Tash e tutje bashkohuni me to dhe krkoni at q ua ka caktuar All-llahu dhe hani e pini derisa qart t dallohet peri i bardh nga peri i zi n agim , e pastaj agjrimin plotsojeni deri n m brm je. [el-Bekare: 187]. Argument se dalja e sperms me epsh e prish agjrimin sht fjala e All-llahut n hadithin kudsij, lidhur me agjruesin: I cili e l hajen, pijen dhe epshin pr shkak
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit/ kreu: Misvaku i that dhe i njom pr agjruesin. [2] Ibid [3] Ebu Davudi n kapitullin e Pastrtis [142]; Tirmidhiu n kapitullin e Pastrtis [38]; Nesaiu n kapitullin e pastrtis [87] Ibn Maxhe n kapitullin e Pastrtis dhe sunetet e saj [448].
Meje.[1] Dalja e sperms padyshim se sht di epshore, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Edhe n marrdhniet me grate tuaja keni shprblim. Than: Edhe kur dikush kryen epshin e tij paska shprblim a? Tha: ka mendoni sikur ta vndonte at n haram, a do t kishte mkat? Pra, nse e vndon n hallall ka shprblim.[2] Gjja q vndohet pra, sht sperma q del me fuqi. Mu pr kt pra, mendim i vrtet sht se medhiu[3] nuk e prish agjrimin edhe nse ndodh me epsh dhe prekje. E pesta: Ajo q sht n kuptim t hajes apo pijes, kemi pr qllim gjilprat ushqimore pas t cilave njeriu nuk ka nevoj t han apo t pin (infuzionet). Kto edhepse konkretisht nuk jan as haje e as pije por kan kuptimin e hajes dhe t pijes sepse pas tyre njeriu nuk nevoj t han apo t pin. do gj q sht n kuptim t dikaje e ka dispozitn e saj. Mu pr kt njeriu mund t vazhdon t jeton vetm me infuzion edhepse nuk han di tjetr, ngase trupi ndihet i ushqyer me t. Ndrsa, gjilprat t cilat nuKushqejn dhe nuk e zvendsojn ushqimin, kto nuk e prishin agjrimin, pa marr parasysh se a i merr n vena, muskuj apo n ndonj pjes tjetr t trupit. E gjashta: Vjellja me qllim, pra t nxjerr at q ka n stomak nprmjet gojs. Argument pr kt sht hadithi q e transmeton Ebu Hurejra (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush vjell me qllim, le t kompenzon, e kujt i vie t vjellurit, ai nuk ka obligim t kompenzon.[4] Urtsia e ksaj sht se ai i cili vjell, i zbrazet stomaku prej ushqimit, ashtuq ndien nevoj trupi i tij pr ushqim. Pr kt shkak themi: Nse sht duke agjruar farz, e ka t ndaluar t vjell me qllim, sepse poqese vjell e prish agjrimin t cilin e ka obligim ta agjroj. E shtata: Dalja e gjakut nga hixhameja. Argument sht hadithi: E ka prishur
_____________________ [1] Ibn Maxhe n kapitullin e Agjrimit [1638]. [2] Muslimi n kapitullin e Zeqatit [1006] [3] Medhij quhet lngu i bardh rrshinor i cili del me rastin e t menduarit pr marrdhnie seksuale apo prekje. (sh.p.) [4] Ebu Davudi n kapitullin e Agjrimit [2380]; Tirmidhiu n kapitullin e Agjrimit [720]
agjrimin ai i cili bn hixhame dhe ai t cilit i bhet hixhameja.[1] Ndrsa e teta sht dalja e gjakut t hajzit apo nifasit. Argument pr kto sht hadithi lidhur me gruan: A nuk e l namazin dhe agjrimin kur i vie hajzi.[2] Poashtu dijetart kan ixhma se agjrimi i gruas q sht n hajz nuk sht n rregull e poashtu edhe i asaj q sht n nifas. Kto pra, jan gjrat q e prishin agjrimin, mirpo nuk e prishin prvese me tre kushte: 1. Dituria. 2. Kujtesa dhe 3. Qllimi Pra, agjrimi nuk prishet nse nuk i plotson kto tre kushte: E para: Ta dij dispozitn e sheriatit dhe ta dij gjendjen, gjegjsisht kohn. Nse nuk e din dispozitn e sheriatit dhe as kohn, agjrimi i tij sht n rregull. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O zot, mos na merr n pyetje nse harrojm apo gabojm. Zoti tha: U b. Poashtu ka thn: Nuk sht mkat pr ju ajo pr ka keni gabuar, por ajo q zemrat tuaja e bjn qllimisht. [el-Ahzab: 5]. Kto jan pra dy argumente t prgjithshme. Poashtu ka argumente n sunet q kan t bjn posarisht pr agjrimin. N Sahih tregon Adij ibn Hatim (radijAllahu anhu) se kishte agjruar dhe ndr jastkun e vet kishte vnduar dy ikale (litar ato jan litar t cilt shrbejn pr lidhjen e kmbve t deves kur t ulet, njri sht i zi e tjetri i bardh), filloi t han derisa iu sqarua litari i bardh nga i ziu, ather e ndrpreu. N mngjes shkoi te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe ia tregoi rastin. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha se peri i bardh dhe i ziu q prmenden n ajet nuk jan pr qllim dy litaret t cilt i prdorim. Qllimi i perit t bardh sht zbardhja e dits, ndrsa peri i zi sht terri i nats. Por, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk e urdhroi q ta kompenzoj kt dit.[3]
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit/ kreu: Hixhameja dhe t vjellurit pr agjruesin; Tirmidhiu n kapitullin e Agjrimit [774]. [2] Buhariu n kapitullin e Hajzit [304]; Muslimi n kapitullin e Imanit [79]. [3] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1916], Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1090].
Sepse ai nuk e dinte dispozitn e duhur, ka menduar se ashtu sht kuptimi i ajetit. Sa i prket mosdijes s kohs, transmetohet n Sahihul Buhari nga Esma bint Ebi bekr, radijall-llahu anhuma, e cila ka thn: Kemi ngrn n kohn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pastaj menjher lindi Dielli.[1] Por, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk i urdhroi q t kompenzojn. Sikurse kompenzimi t ishte obligim do ti kishte urdhruar. E sikurse ti kishte urdhruar do ta na transmetohej, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Ne e kem i zbritur Dhikrin (Fen, Kur'anin) dhe ne do ta ruajm. [el-Hixhr: 9]. Pasiq nuk sht transmetuar me rndsin e madhe q e ka, kjo d.mth. se nuk i ka urdhruar t kompenzojn. Pasiq nuk i ka urdhruar, e msojm pra se nuk sht vaxhib kompenzimi i ksaj dite. Ksaj i ngjan rasti me diknd i cili zgjohet dhe mendon se ende sht nat, ashtuq han ose pin, e m von e kupton se paska ngrn pas daljes s agimit, ky pra nuk ka borxh asgj, sepse nuk e ka ditur. Kushti i dyt: T jet me kujtes, gj e kundrt me harresn. Andaj, nse han apo pin me harres, agjrimi i tij sht n rregull dhe nuk ka obligim t kompenzoj, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O zot, mos na merr n pyetje nse harrojm apo gabojm. Zoti tha: U b. Poashtu transmeton Ebu Hurjera (radijAllahu anhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush han ose pin duke qen agjrueshm, me harres, le ta plotsoj agjrimin. Ngase All-llahu e ka ushqyer dhe i ka dhn t pij.[2] Kushti i tret: Qllimi, kjo d.m.th. q njeriu kt prishje ta bj me zgjedhjen e vet. Nse nuk e bn me zgjedhjen e vet, agjrimin e ka n rregull, pa marr parasysh a ka qen i dhunuar apo jo, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Ai q pas besimit t tij e m ohon All-llahun, me prjashtin t atij q dhunohet (pr t m ohuar), e zemra e tij sht e bindur plotsisht me besim , por fjala sht pr at q ia hap gjoksin mosbesimit, ata i ka kapur hidhrim i nga All-llahu dhe ata kan nj dnim t madh. [en-Nahl: 106]. Pasiq meseleja e kufrit falet pr shkak t dhunimit, pr gjrat tjera n rend t par. Pr kt bazohemi edhe n hadithin: All-llahu ia ka fal ummetit tim gjrat q
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1959] [2] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1933]; Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1155]
bhen me gabim, harres dhe dhunim.[1] Pra, nse agjruesit i hyn pluhur n hund dhe ia ndien shijn n fyt pastaj i arrit n lukth, kjo nuk e prish agjrimin, ngase kjo ka ndodhur pa qllim. Poashtu nse dhunohet pr ta prishur agjrimin dhe e prish pr shkak tij, agjrimin e ka n rregull, sepse nuk e ka br me zgjedhjen e tij. Poashtu nse sheh ndrr dhe i del sperma, agjrimin e ka n rregull, sepse njeriu n gjum nuk ka qllim. Poashtu nse burri me dhun bn marrdhnie me gruan e tij e cila sht duke agjruar, ajo e ka agjrimin n rregull, sepse kt nuk e ka br me zgjedhjen e saj. Ktu ka nj mesele t ciln duhet ta msoj secili: bhet fjal pr njeriun i cili e prish agjrimin me marrdhnie seksuale n dit t Ramazanit, ku e ka obligim agjrimin. Me kt prishje shkaktohen pes gjra: 1. Mkati 2. Obligimi q pjesn e mbetur t dits t mos han. 3. Prishja e agjrimit. 4. Kompenzimi 5. Kefareti (shpagimi). Nuk sht me rndsi se i ka ditur kto gjra se do ti shkaktohen apo jo. Pra, nse njeriu bn marrdhnie seksuale gjat dits s Ramazanit dhe e ka obligim agjrimin, por nuk e ka ditur se pr kt gj ka edhe kefaret, ktij prapseprap i takojn dispozitat e lartprmendura. sht kshtu, ngase prishjen e ka br me qllim, pasiq e ka br me qllim, ather sht patjetr ti mbaj pasojat. Bile n hadithin e Ebu Hurejres (radijAllahu anhu) se kur Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) nj njeri dhe i tha: O i drguar, u shkatrrova. Tha: ka t shkatrroi? Tha: Bra marrdhnie me gruan time gjat dits s Ramazanit duke qen agjrueshm. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e urdhroi q ta shpaguaj kt dit.[2] Edhepse ky njeri nuk e ka ditur se a ka kefaret pr kt apo jo. Kur themi dhe e ka obligim agjrimin dshirojm q ta prjashtojm nga kjo dispozit at q sht duke agjruar, por sht n udhtim pr shembull, ky nuk e ka
___________________ [1] IbnMaxhe n kapitullin e Shkurorzimit [2043] [2] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1936]; Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1111].
obligim kefaretin. Sikurse t jet n udhtim dikush me familjen e tij n Ramazan dhe q t dy jan agjrueshm, pastaj bn marrdhnie me t shoqen. Ky nuk ka pr obligim kefaret. Kshtu, ngase udhtari i cili fillon t agjroj nuk e ka obligim ta prfundoj agjrimin, nse don e plotson, nse don e prish e m pas e kompenzon. P-414: A i lejohet agjruesit t prdor aparatin q ndihm on frymm arrjen dhe a i prishet agjrimi? Prgjigje: Ajo q del nga ky aparat tretet dhe nuk arrin n lukth, ashtuq themi se nuk ka gj nse e prdor duke qen agjrueshm dhe nuk e prish agjrimin. Si tham m hert: Nuk arrin di prej saj n lukth, sepse ajo sht nj gj e cila tretet dhe zhduket e nuk arrin gj prej saj n lukth. Pra, lejohet ta prdorish duke qen agjrueshm dhe nuk prishet agjrimi. P-415: T vjellurit a e prish agjrimin? Prgjigje: Nse njeriu vjell qllimisht, agjrimi i prishet, ndrsa, nse e bn pa qllim ather nuk i prishet agjrimi. Argument pr kt sht hadithi q e transmeton Ebu Hurejra (radijAllahuanhu) se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush vjell me qllim, le t kompenzon, e kujt i vie t vjellurit, ai nuk ka obligim t kompenzon.[1] Nse t vie t vjellurit nuk ta prish agjrimin. Nse e ndien njeriu tollovitjen e lukthit dhe se do t nxjerr at q ka n lukth, i themi: Mos e pengo e as mos e nxit. Rri n gjendje normale mos vjell me qllime as mos e pengo. Ngase nse vjell me qllim ather do ta prishish agjrimin, e nse e pengon vjelljen e dmton vetveten. Lre, nse del pa dshirn tnde, nuk t bn dm dhe nuk ta prish agjrimin. P-416: A e prish agjrimin dalja e gjakut nga mishi i dhmbve? Prgjigje: Gjaku i cili del prej mishit t dhmbve nuk e dmton agjrimin aspak. Por duhet t kujdeset aq sa ka mundsi nga glltitja.
__________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e Agjrimit [2380]; Tirmidhiu n kapitullin e Agjrimit [720]
Poashtu nse nga hunda i rrjedh gjak dhe kujdeset q t mos glltit gj, nuk prish gj edhe kjo. Dhe nuk ka nevoj t kompenzon gj. P-417: Nse gruas i ndrpritet hajzi para agim it, mirpo pastrohet pas agimit, si sht dispozita pr agjrimin e saj? Prgjigje: Agjrimin e ka n rregull nse sht e bindur se i sht ndrprer hajzi para agimit. Me rndsi sht t jet e bindur, sepse disa gra mendojn se u sht ndrprer hajzi, e m von e vrejn t kundrtn. Mu pr kt shkak grat shkonin te Ajsheja (radijAllahu anhu) dhe ia tregonin pambukun, si shenj e ndrprerjes s hajzit. Ajo u thonte: Mos nxitoni, prderisa nuk e shihni plhurn, t bardh. Pra, gruaja duhet t ngadalsoj q t vendos se a sht pastruar apo jo. Nse i sht ndrprer hajzi, ajo duhet t vendos t agjroj edhe nse sht pastruar pas daljes s agimit. Njashtu duhet t kujdeset q sa m shpejt t pastrohet q t arrin namazin e sabahut n koh. Na kan treguar se disa gra, t cilave u ndrprehet hajzi para agimit apo pas agimit, e vonojn pastrimin deri pas lindejs s diellit duke thn se ather kam koh m shum q t pastrohem plotsisht dhe lahem mir e mir. Kjo sht gabim, pa marr parasysh a sht n Ramazan apo jasht tij. Ngase ajo e ka vaxhib q t shpejtoj dhe t lahet pr ta kryer namazin n kohn e vet. Mjafton pastrimi i asaj q duhet patjetr, e nse don t pastrohet edhe m mir, mundet edhe pas lindjes s diellit. E njjt me gruan q ka qen n hajz sht edhe rasti kur ndonjra sht xhunub dhe pastrohet pas daljes s agimit. Edhe pr kt ska gj t keqe dhe agjrimin e ka n rregull. Poashtu edhe burri i cili zgjohet xhunub dhe pastrohet pas daljes s agimit, edhe ky poashtu e ka agjrimin n rregull. Ngase sht vrtetuar se Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) e ka zn koha e agimit duke qen xhunub, mirpo vendoste agjrimin dhe u pastronte pas daljes s agimit[1].
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1930]; Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1109]
uAll-llahu Alem. P-418: A i lejohet agjruesit t nxjerr dhmbin dhe a prishet agjrimi me t? Prgjigje: Dalja e gjakut pr shkak t nxjerrjes s dhmbit nuk e prish agjrimin. Kjo nuk ka ndikim sikurse t hixhames, pr at pra, nuk e prish agjrimin. P-419: A i lejohet agjruesit t bj analiz t gjakut dhe a prishet agjrimi me t? Prgjigje: Nuk prishet agjrimi nga nxjerrja e gjakut pr analiz. Mundet q mjeku t ket nevoj t merr gjak nga i smuri q ta kontrolloj dhe kjo nuk prish gj. Ngase bhet fjal pr nj sasi t vogl t gjakut, e cila nuk ndikon n trupin e njeriut ashtu si ndikon hixhameja, andaj, nuk prishet agjrimi. Esenca sht t mbeturit e agjrimit dhe nuk kemi t drejt t gjykojm se prishet prve me argument nga sheriati. Ndrsa pr kt sasi t vogl t gjakut nuk ka argument se prishet agjrimi. Ndrsa nxjerrja e sasis s madhe t gjakut pr ti dhn dikujt q sht i nevojshm pr gjak, ather nse ajo sasi e nxjerrur ndikon n trupin e njeriut ashtu si ndikon hixhameja, agjrimi prishet. Pra, nse sht duke agjruar agjrim t cilin e ka vaxhib, nuk i lejohet q tia jep kt sasi t gjakut dikujt. Prve nse bhet fjal pr gjendje urgjente, ku nuk mundet t pritet deri pas akshamit dhe mjekt vendosin se po ti jipet gjak ka dobi dhe hiqet rreziku. N kt rast nuk prish gj nse i jep gjak. Mundet t han dhe t pin q ta kthej fuqin. Kt dit duhet ta kompenzoj m von. uAll-llahu Alem. P-420: Nse agjruesi m asturbon a i prishet agjrimi? Si dhe a duhet t paguan kefaret? Prgjigje: Nse agjruesi masturbon dhe e nxjerr spremn, kjo e prish agjrimin. Ky e ka obligim ta kompenzoj kt dit dhe nuk e ka obligim t paguan kefaret. Sepse kefareti sht obligim vetm pr at i cili e prish agjrimin me marrdhnie seksuale. Poashtu duhet t pendohet pr kt vepr.
P-421: A i lejohet agjruesit tu merr er parfumeve? Prgjigje: T marrurit er pr agjruesin nuk prish gj, pa marr parasysh a sht lng apo temjan. Me kusht q nse sht temjan t mos e kreh me hund tymin e tij, ngase n at tym ka gjra t cilat mundet t thithen dhe t arrijn n brendsi. Kjo e prish agjrimin sikurse uji apo di tjetr. Ndrsa, vetm t marrurit er duke mos e krehur me hund, nuk e prish agjrimin. P-422: Cili sht dallim i mes m arrjes er t tem janit me t cilin prishet agjrimi dhe pikave (pr sy apo vesh) t cilat nuk e prishin agjrimin? Prgjigje: Dallimi sht se ai i cili e kreh temjanin me hund, kjo d.m.th. se ai me qllim ka dashtur q ta fus kt n brendsi. Ndrsa ai i cili ka derdhur pika, nuk ka pasur qllim q ato pika ti arrijn n brendsi, por ka pasur qllim q ti derdh ato vetm n hund. P-423: A lejohet q agjruesi t vej pika pr hund, sy dhe vesh? Prgjigje: Pikat pr hund nse arrijn n lukth, ato e prishin agjrimin. Argument pr kt sht hadithi i Kajt ibn Sabereut, t ciliTresulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i ka thn: Laje hundn mir (istinshak) prve nse je agjrueshm.[1] Ai q agjron nuk e ka t lejuar t derdh pika n hund, nse ato arrijn n lukth. Ndrsa, pikat t cilat nuk arrijn n lukth, ato nuk e prishin agjrimin. Pikat e syrit, n kt bn pjes edhe prdorimi i kuhlit si dhe pikat pr vesh nuk e prishin agjrimin. Ngase ato nuk jan prmendur n tekst dhe as nuk jan n kuptim t atyre gjrave q jan prmendur. Syri dhe veshi nuk jan vrima pr haje apo pije, andaj e kan dispozitn e njjt sikurse poret tjera t lkurs. Saq dijetart kan prmendur poqese njeriu i lyen apo i njollos kmbt me dika dhe ia ndien shijen n fyt, nuk i prishet agjrimi, sepse kmba nuk sht vrim.
___________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e Pastrtis [142]; Tirmidhiu n kapitullin e Pastrtis [38]; Nesaiu n kapitullin e pastrtis [87] Ibn Maxhe n kapitullin e Pastrtis dhe sunetet e saj [448].
Duke u bazuar n kto themi se ai q vndon kuhl, pika n sy apo vesh, nuk i prishet agjrimi edhe nse ia ndien shijen n fyt. Poashtu nse agjruesi lihet me dika pr shrim apo pr qllim tjetr, nuk e dmton kjo. Poashtu nse ka probleme me frymmarrjen dhe e prdor aparatin q sprkat n goj pr lehtsim t frymmarrjes, kjo nuk ia prish agjrimin, sepse ajo nuk arrin n lukth, pra, nuk sht as haje e as pije. P-424: A i i cili n gjum bhet xhunub duke qen agjrueshm , a e ka agjrimin n rregull? Prgjigje: Po, agjrimi i tij sht n rregull, dalja e sperms gjat gjumit nuk e prish agjrimin ngase ajo nuk ndodh me dshirn e njeriut. Lapsi nuk shkruan kur ai sht n gjum. Shfrytzoj rastin q t trheq vrejtjen nga ajo q veprojn shum njerz sot, t cilt i kalojn pa gjum nett e Ramazanit. Bile ndoshta i kalojn me di q nuk iu bn dobi apo dm. Ashtuq, tr ditn e kalojn n gjum. Kjo nuk sht mir. Prkundrazi, agjruesi duhet q agjrimin ta kaloj duke br vepra t mira, dhikr, lexim t Kur'anit si dhe gjra tjera q t afrojn kah All-llahu (subhanehu ue teala). P-425: sht dispozita lidhur me freskim in pr agjruesin? Prgjigje: T freskuarit e agjruesit sht e lejuar dhe ska gj t keqe. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur ishte i etur apo kishte nxeht derdhte mbi kokn e tij uj, duke qen agjrueshm.[1] Poashtu Ibn Omeri (radijAllahu anhu) lagte rrobat e tij me uj duke qen agjrueshm pr ta lehtsuar nxehtsin e madhe apo etjen. Te lagurit nuk ndikon gj n agjrim, ngase nuk sht gj e cila arrin n lukth. P-426: A prishet agjrimi nse gjat larjes s gojs apo hunds hyn uj n brendsi? Prgjigje: Nse gjat larjes s gojs apo hunds hyn uj n brendsi nuk prishet
_________________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e Agjrimit [2365]
agjrimi, ngase nuk e ka br me qllim. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Nuk sht mkat pr ju ajo pr ka keni gabuar, por ajo q zemrat tuaja e bjn qllim isht. [el-Ahzab: 5]. P-427: A lejohet q agjruesi t prdor erra t mira? Prgjigje: Nuk prish gj prdorimi i tyre gjat ditve t Ramazanit. Mundet edhe t thith ern e tyre me hund. Prve temjanit, tymin e t cilit nuk lejohet ta thith me hund, ngase ai tym prmban gjra t cilat mundet t arrijn n lukth. P-428: Dalja e gjakut nga hunda a e prish agjrimin? Prgjigje: Dalja e gjakut nga hunda edhe nse sht shum, nuk e prish agjrimin. Sepse ajo nuk ndodh me dshirn e njeriut. P-429: Npr disa takvime shohim se kan caktuar edhe nj koh t re, t ciln e quajn imsak, t cilit ia caktojn kohn 10-15 min para namazit t sabahut. Kjo gj a ka baz n sunet apo sht prej bidateve? Na tregoni All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Kjo sht prej bidateve dhe nuk ka ndonj baz n sunet. Prkundrazi, sunet sht e kundrta, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) n Librin e Tij ka thn: ..hani e pini derisa qart t dallohet peri i bardh nga peri i zi n agim . [el-Bekare: 187]. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Bilali e thirr ezanin duke qen nat, hani dhe pini derisa Ibn Ummi Mektumi ta thirr ezanin, ngase ai nuk e thirr pos pas daljes s agimit.[1] Kt imsak q e kan br disa njerz sht shtim mbi at q e ka obliguar All-llahu (subhanehu ue teala) andaj sht e kot. Kjo vepr bn pjes n teprim, pr t cilin Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: U shkatrrofshin ata q e teprojn, u shkatrrofshin ata q e teprojn, u shkatrrofshin ata q e teprojn.[2]
P-430: Nse perndon dielli dhe thirr ezani duke qen n aeroport, pastaj ngritem i me aeroplan dhe e shohim diellin, a duhet t ndalohem i nga haja e pija?
_________________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1918]; Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1092] [2] Muslimi n kapitullin e Dijes [2670]
Prgjigje: Prgjigjeja e jon pr kt sht se nuk duhet t ndaloheni nga haja e pija. Pr shkak se ka hyr koha e iftarit duke qen n tok dhe ka pernduar dielli n vendin ku keni qen. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kur t hyj nata prej ktu, mbaron dita prej ktu dhe perndon dielli, ather ka ardhur iftari pr agjruesin.[1] Ai i cili bn iftar pasiq t perndon dielli duke qen n aeroport, kjo d.m,th. se dita sht kryer. Pasi t kryhet dita, nuk sht obligim agjrimi pos n ditn q vijon. Pra, nuk duhet q t ndalohet nga haja e pija. Iftarin e ka br duke u bazuar n argument t sheriatit, andaj nuk e ka obligim t vazhdoj agjrimin pa pasur ndonj argument nga sheriati. P-431: far dispozite ka glltitja e glbazs pr agjruesin? Prgjigje: Nse glbaza nuk ka arritur n goj, dijetart kan nj mendim se nuk prishet agjrimi. Mirpo, nse arrin n goj, e pastaj e glltit, pr kt kan dy mendime: Nj: Prishet agjrimi, duke e futur n grupin e hajeve dhe pijeve. Dy: Nuk prishet agjrimi, duke e krahasuar me pshtymn. Ngase pshtyma nuk e prish agjrimin edhe nse e mbledh n goj dhe pastaj e glltit. Kur dijetart kan mospajtime, referenc e jona sht Kur'ani dhe suneti. Andaj, nse dyshojm se kjo gj a e prish agjrimin apo jo? Esenca thot se nuk prishet agjrimi. Duke u bazuar n kt themi se glltitja e glbazs nuk e prish agjrimin. Me rndsi sht q njeriu t mos mundohet q glbazn ta kreh prej fytit n goj. Mirpo, nse i del n goj, ather le ta pshtyn, pa marr parasysh a sht agjrueshm apo jo. Ndrsa fjala, se glltitja e saj e prish agjrimin ka nevoj pr argument para All-llahut
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1941]
se kjo gj e prish agjrimin. P-432: A prishet agjrimi nse shijohen ushqimet? Prgjigje: Nuk prishet agjrimi nse shijohen ushqimet, nse nuk i glltit. Mirpo mos e vepro kt, prve n rast nevoje. E nse n kt rast, pa qllim glltit di prej ushqimit, nuk prishet agjrimi. P-433: A prishet agjrimi nse gjat dits s Ramazanit njeriu flet fjal t ndaluara? Prgjigje: Nse e lexojm kt ajet: O ju q besuat, agjrimi u sht br obligim sikurse q ishte obligimedhe i atyre q ishin para jush, kshtu q t bheni t devotshm . [el-Bekare: 183], e kuptojm urtsin e t obliguarit t agjrimit, e cila sht devotshmria dhe adhurimi i All-llahut. Devotshmria sht lnia e harameve, e kjo prfshin veprimin e urdhrave dhe largimin nga t ndaluarat. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush nuk i largohet fjalve t kota, punve t kota dhe injorancs, le ta dij se All-llahu nuk ka nevoj q ky njeri t largohet nga haja dhe pija.[1] Me kt, prforcohet krkesa q agjruesi tu largohet fjalve dhe veprave t ndaluara. Nuk bn ti prgojoj njerzit, t gnjen, t fut prarje apo t shet n mnyr t palejuar. Pra, duhet tu largohet t gjitha harameve. Nse njeriu gjat nj muaji t plot, i vepron t gjitha urdhrat dhe largohet prej gjitha ndalimeve, padyshim do t jet n rrug t drejt edhe n pjesn tjetr t vitit. Mirpo, fatkeqsisht te shum njerz nuk kan dallim ditt e agjrimit me ato kur nuk agjron. Ata vazhdojn me adetin e tyre me vepra harame si jan rrena, tradhtia etj, tek ata nuk mund t vresh qetsin e agjrimit. Sidoqoft, kto vepra nuk e prishin agjrimin, mirpo ia paksojn sevapin, bile ndoshta edhe ia humbin tr sevapin e agjrimit. P-434: sht dshm ia e kot (shehadetuz zur)? Dhe a e prish agjrimin?
________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1903]
Prgjigje: Dshmia e kot sht prej mkateve m t mdha, ajo sht: t dshmon njeriu pr di q nuk din apo pr di q t kundrtn e saj e din. Ajo nuk e prish agjrimin, por ia mangson sevapet. P-435: Cilat jan adabet e agjrimit? Prgjigje: Prej adabeve t agjrimit sht mosndarja nga takvallku, duke i vepruar urdhrat dhe u larguar prej harameve. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat, agjrimi u sht br obligim sikurse q ishte obligimedhe i atyre q ishin para jush, kshtu q t bheni t devotshm . [el-Bekare: 183]. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush nuk i largohet fjalve t kota, punve t kota dhe injorancs, le ta dij se All-llahu nuk ka nevoj q ky njeri t largohet nga haja dhe pija.[1] Prej adabeve jan poashtu t shtuarit e dhnies s sadakas, bamirsia ndaj njerzve, e sidomos n Ramazan. Se edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ishte m bujari, por edhe m bujar u bnte n Ramazan, n kohn kur u takonte me Xhibrilin pr ta prsritur Kur'anin.[2] Prej adabeve poashtu sht largimi nga ato q i ka ndaluar All-llahu, si jan rrena, sharja, fyerja, tradhtia, shikimi n haram, dgjimi i dikaje t ndaluar, si dhe shum harame tjera, nga t cilat duhet t largohet agjruesi dhe t tjert poashtu. Mirpo pr at q agjron n rend t par vlejn kto. Prej adabeve sht edhe ngrnia n syfyr dhe vonimi i syfyrit, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Hani n syfyr, se n t ka bereqet.[3] Si dhe prej adabeve sht edhe elja e iftarit me hurma t njoma, nse nuk ka ather me t thata. Nse edhe kto nuk i ka ather me uj. Si dhe duhet t shpejtoj n eljen e iftarit, n momentin kur vrtetohet se ka pernduar dielli apo i duket se ka pernduar. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Do t vazhdojn njerzit n hajr, prderisa e shpejtojn iftarin....[4]
________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1903] [2] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1902] [3] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1923] [4] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1957] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1098].
P-436: A ka lutje t posame kur t elet iftar? Si dhe kur t filloj ezani, a duhet ta prcjell agjruesi muezinin apo t vazhdoj t han? Prgjigje: Lutja n kohn e iftarit sht prej kohve ku prgjigjet lutja, ngase sht n pfundim t ibadetit, poashtu njeriu n at koh sht me shpirt m t dobt. Andaj, doher kur njeriu sht me shpirt m t dobt dhe me zemr m t but, sht edhe m afr kthyerjes dhe pruljes ndaj All-llahut (subhanehu ue teala). Lutja q sht transmetuar sht kjo: All-llahumme leke sumtu ue ala rizkike eftartu- O Zoti im, pr Ty agjrova dhe me furnizimin Tnd po el iftar. Prej lutjeve poashtu sht ajo q Resulull-llahu tha kur eli iftar: Dhehebedh dhame ue bteletil uruku ue thebetel exhru inshaAll-llah- Kaloi etja, u sprovuan vent dhe u fitua sevapi inshaAll-llah.[1] Kto dy lutje, edhepse n to ka dobsi, disa dijetar i kan vlersuar si hadithe hasen. Sidoqoft, i bre kto lutje apo ndonj tjetr e cila t kujtohet n momentin e iftarit, themi se ke qlluar kohn e prgjigjes s lutjeve. Ndrsa, prcjellja e muezinit gjat iftarit sht e ligjsuar, ngase hadithi: Kur ta dgjoni muezinin, thuani ashtu si thot ai[2 ], prfshin do gjendje, prve nse ka ndonj argument q aludon t kundrtn. P-437: ka mendoni ju pr agjrimin e gjasht ditve t muajit shevval, nse njeriu ende ka pr t kom penzuar? Prgjigje: Prgjigja pr kt qndron n vet fjaln e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i cili ka thn: Kush e agjron Ramazanin, dhe pastaj ia prcjell edhe gjasht dit nga muaji Shevval, llogaritet sikur t agjroj tr kohn.[3] Pra, ai i cili ka dit pr kompenzim dhe agjron gjasht dit, ka thuani, i ka agjruar para apo pas Ramazanit? Shembull: Nj njeri i ka agjruar 24 dit t Ramazanit dhe i kan mbetur gjasht dit. Ky nse i agjron gjasht ditt e Shevvalit para se ti kompenzoj gjasht ditt e mbetura, nuk kemi t drejt t themi se ky e agjroi Ramazanin dhe pastaj ia prcolli edhe gjasht ditt e Shevvalit. Nuk mund t themi e agjroi Ramazanin, pa i plotsuar t gjitha ditt.
__________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e Agjrimit [2357] [2] Buhariu n kapitullin e Ezanit [611] Muslimi n kapitullin e Namazit [384] [3] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1164]
Duke u bazuar n kt themi se nuk mund ti fiton sevapet e ktyre gjasht ditve ai i cili ende nuk i ka kompenzuar ditt e paagjruara t Ramazanit. Duhet t dihet se kjo mesele nuk bn pjes n hilafin e dijetarve lidhur me lejimin e agjrimit nafile pr at i cili ka dit pr ti kompenzuar. Ky hilaf ka t bj me agjrimin jasht ktyre gjasht ditve, sepse kto gjasht dit jan t lidhura me agjrimin e Ramazanit. Andaj, nuk mundet ta fiton shprblimin e tyre ai q nuk e ka plotsuar agjrimin e Ramazanit. P-438: Nj i smur e ka prishur agjrimin dhe pas katr ditve t hyrjes s muajit ka vdekur, a duhet t kom penzohet pr t? Prgjigje: Nse smundja e cila e ka goditur sht prej smundjeve t rastsishme, ather nuk duhet t kompenzohet pr t, nse ajo smundje ka qen prezente deri n vdekje. Ngase All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ..ndrsa kush sht i sm ur ose n udhtim , le t agjroj aq dit nga ditt e mvonshme... [el-Bekare: 185]. Pra, ky i smur e ka pr obligim q t agjroj aq dit nga ditt e mvonshme, mirpo nse vdes para se ti mundsohet kompenzimi ather ky obligimbie nga ai, ngase nuk e ka arritur kohn n t ciln i obligohet agjrimi. Shembulli i ktij sht njsoj sikurse shembulli i atij q vdes n muajin Shaban, ky padyshim nuk e ka obligim t agjroj Ramazanin q vijon. Mirpo, nse ajo smundje sht prej smundjeve pr t cilat nuk shpresohet shrim, ather esenca sht se pr do dit t paagjruar duhet t ushqej nj t varfur. P-439: Nj njeriut i ka m betur nj dit borxh, t ciln nuk e ka kompenzuar derisa ka hyr Ramazani tjetr, si duhet t veproj ky? Prgjigje: Dihet mir se All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: E kush e prjeton prej jush kt muaj le t agjroj, ndrsa kush sht i sm ur ose n udhtim , le t agjroj aq dit nga ditt e mvonshme. Ky njeri, i cili e ka prishur agjrimin me arsye t pranuar, e ka obligim ta kompenzoj at, si respekt ndaj urdhrit t All-llahut. O bligime ka q ta kompenzoj mUn at vit e jo ta vonoj deri pas Ramazanit tjetr. Ngase Ajsheja (radijAllahu anha) ka thn: M mbetnin dit t paagjruara nga Ramazani, t cilat nuk mundesha ti kompenzoj pos n muajin Shaban.
Fjala: nuk mundesha ti kompenzoj pos n muajin Shaban sht argument se kompenzimi patjetr duhet t bhet para ardhjes s Ramazanit tjetr. Mirpo, nse e prolongon kompenzimin deri pas Ramazanit tjetr, ather e ka obligim t pendohet tek All-llahu, t krkon falje, ti vij keq pr at q ka br dhe ta kompenzon kt dit. Ngase obligimi i kompenzimit nuk bie n rast t vonimit t tij. Pra, e kompenzon kt dit, qoft edhe pas Ramazanit tjetr. All-llahu dhasht sukses. P-440: sht m e preferuara pr agjrimin e gjasht ditve t Shevvalit? Prgjigje: M e preferuara sht q kto dit t agjrohen menjher pas Bajramit dhe t jen rresht, kshtu kan thn ulemat. Ngase kjo sht m afr prcjelljes e cila sht prmendur n hadith: dhe pastaj ia prcjell, poashtu sht prej garimit n vepra t mira, gj pr t ciln ka shum tekste q e lvdojn kt vepr dhe vepruesin. Si dhe llogaritet prej vendosmris s fort, gj e cila sht prej plotsis s robit, ngase shanset nuk sht mir t lshohen. Sepse njeriu nuk e din se ka e pret m von. Kjo pra, kam pr qllim shpejtimin n veprim dhe shfrytzimin e shanseve sht prej gjrave mbi t cilat duhet t ec robi n t gjitha shtjet, saher q i qartsohet e vrteta n ato shtje. P-441: A ka t drejt njeriu q ti zgjedh ditt q do ti agjroj n muajin Shevval, apo mos vall kto dit kan koh t caktuar? Si dhe, nse njeriu i agjron kto dit njher, a i bhet obligim q ti agjron ato do vit? Prgjigje: Hadithi sht i vrtet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e agjron Ramazanin, dhe pastaj ia prcjell edhe gjasht dit nga muaji Shevval, llogaritet sikur t agjroj tr kohn.[1] Kto gjasht dit nuk kan dit t caktuara t muajit, ka t drejt besimtari t zgjedh nga i tr muaji. Nse don i agjron n fillim, n mes apo n fund t muajit.
__________________ [1] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1164]
Bile, nse don mundet ti agjron nj nga nj e jo rresht. Ka hapsir pr do gj elhamdu lil-lah. Mirpo nse shpejton dhe e kryen agjrimin e tyre rreshtazi n fillim t muajit, kjo do t ishte m mir, ngase llogaritet shpejtim n vepra t mira. Sidoqoft, shtja nuk sht e kufizuar, prkundrazi, n t ka hapsir. Andaj, nse don i agjron rreshtazi ose nj nga nj. Nse kto dit, nj vit i agjron e n tjetrin jo, poashtu nuk prish gj. Ngase ato jan vullnetare e jo t obliguara. P-442: sht dispozita e agjrimit t dits s Ashuras? Prgjigje: Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) erdhi n Medine, vreu jehudit se agjronin ditn e dhjet t muajit Muharrem, ashtuq tha: Un kam m shum t drejt n Musaun alejhi selam sesa ju, e agjroi kt dit dhe i urdhroi t tjert t agjrojn.[1] Poashtu n hadithin q e transmeton Ibn Abbasi (radijAllahu anhu) dhe q sht i vrtet padyshim qndron se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka agjruar ditn e Ashuras dhe i ka urdhruar t tjert t agjrojn. Kur u pyet pr vlern e agjrimit t ksaj dite, tha: Shpresoj q All-llahu me t, t na e fal vitin e kaluar.[2] Mirpo, m von urdhroi q t kundrshtohen jehudit duke e agjruar kt dit dhe duke i shtuar nj dit para saj d.m.th. dita e nnt, ose nj dit pas saj d.m.th. dita e njmbdhjet. Pra, m s miri sht q t agjrohet kjo dit duke ia bashkangjitur edhe nj dit para apo pas saj. Bashkangjitja e dits s nnt sht m sevap sesa e dits s njmbdhjet. Andaj, duhet o vlla q ta agjrosh ditn e Ashuras dhe ditn para saj. P-443: sht dispozita e agjrimit n muajin Shaban? Prgjigje: Agjrimi n muajin Shaban dhe shtimi i agjrimit n t sht sunet, derisa Ajsheja (radijAllahu anha) ka thn: Nuk e kam par Resulull-llahun, (salAllahu
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [2004] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1130]. [2] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1162]
alejhi ue selem), duke agjruar jasht Ramazanit m shum sesa n muajin Shaban.[1] Kur e lexojm kt hadith e shohim se duhet t shtohet agjrimi n kt muaj. Dijetart kan thn: Agjrimi n muajin Shaban sht sikur namazet sunet t dits n krahasim me namazet farz, ai llogaritet si hyrje n muajin Ramazan d.m.th. sht sunet i Ramazanit. Mu pr kt edhe sht br sunet agjrimi n kt muaj dhe agjrimi i gjasht ditve t Shevvalit, pra, si sunete t prparme dhe t prapme. N agjrimin n muajin Shaban ka edhe nj dobi, ajo sht strvitja dhe pregatitja e vetvetes pr agjrimin e Ramazanit q t jet leht pr t. P-444: Nse dikush agjron nj dit e nj dit jo (tr kohn), dhe nj dit e agjrimit qllon n ditn e xhuma. A i lejohet t agjroj kt dit apo jo? Prgjigje: Po, i lejohet nse agjrimi i tij sht nj dit po e nj jo. I lejohet t agjroj ditn e xhuma vemas, t shtunn, t dieln apo dit tjetr, prderisa nuk kan qlluar ato dit n ditt kur ndalohet agjrimi. Nse ato dit qllojn n dit ku ndalohet agjrimi, ather e ka obligim t mos agjron. Ta zm se nj njeri agjron nj dit e nj dit jo. Ky nuk ka agjruar t enjten, andaj duhet t agjron t xhuman. N kt rast nuk prish gj agjrimi n ditn e xhuma. Sepse ky nuk sht duke e agjruar t xhuman pse sht e xhuma, por pr shkak se dita kur duhet t agjroj i ka qlluar n ditn e xhuma. E nse dita n t ciln duhet t agjroj qllon n dit ku sht e ndaluar t agjrohet, ather e ka obligim t mos agjron. Sikurse, t qlloj n ditn e Bajramit apo ditt e Teshrikut. Poashtu nse nj grua agjron nj dit e nj dit jo, dhe i vie hajzi apo nifasi, ajo nuk bn t agjroj. P-445: sht agjrimi visal- i vazhdueshm? Dhe a lejohet? Prgjigje: Agjrimi visal sht kur njeriu nuk el iftar dy dit d.m.th. agjron dy dit pakputur.
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1969]
Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka ndaluar nga ky lloj agjrimi, ka thn: Kush dshiron t vazhdon agjrimin, le ta vazhdon at deri n syfyr.[1] Vazhdimi i agjrimit deri n syfyr sht i lejuar por jo dhe i preferuar, ngase Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) ka nxitur n shpejtimin e iftarit, ka thn: Do t vazhdojn njerzit n hajr, prderisa e shpejtojn iftarin...[2], por, ua ka lejuar q t vazhdojn agjrimin deri n syfyr, vetm. E kur i than: O i drguar, ti e vazhdon agjrimin, tha: Un nuk jam si ju.[3] P-446: sht urtsia e ndalimit t veantimit t dits s xhuma pr agjrim ? N t a prfshihet edhe agjrimi kaza? Prgjigje: sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Mos e veantoni ditn e xhuma me agjrim, as natn e saj me adhurim.[4] Urtsia e ndalimit t veantimit t dits s xhuma me agjrimsht se dita e xhuma sht fest e javs, sht njra prej tre festave t Islamit. Ngase n Islam ka tre festa, Fitr Bajrami, Kurban Bajrami dhe dita e xhuma- festa e javs. Pr kt shkak sht i ndaluar agjrimi n kt dit. N kt dit burrat duhet t dalin sa m hert pr t falur namazin e xhumas, t bjn lutje dhe ta prkujtojn All-llahun, pra i prngjan dits s Arafatit, ku haxhiut nuk i lejohet t agjroj, ngase sht i preokupuar me lutje dhe prkujtim t Zotit. Ndrsa, dihet mir se kur mblidhen disa ibadete dhe njra mundet t vonohet, i jipet prparsi asaj e cila nuk lejohet t vonohet ndaj asaj e cila lejohet t vonohet. Nse dikush thot: Shkakun t cilin e prmendt, se sht fest e javs, jep t kuptojm se agjrimi n kt dit sht i ndaluar sikurse n dy Bajramet e jo vetm nse agjrohet vemas. Themi: Ka dallim nga dy Bajramet, ngase ky prsritet katr her n muaj. Andaj, ndalimi i agjrimit n t nuk ka ardhur si haram. Pastaj, n dy Bajramet ka edhe dallime tjera t cilat nuk i ka dita e xhuma. Ndrsa, nse e agjron edhe nj dit para ose pas xhumas, ather dihet mirfilli se nuk ka qen pr qllim veantimi i dits s xhuma me agjrim, ngase ka agjruar nj dit
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1967] [2] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1957] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1098]. [3] Buhariu n kapitullin e Agjrimit [1922] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1102]. [4] Muslimi n kapitullin e Agjrimit [1144]
para t enjten apo nj dit pas t shtunn. Fjala e pyetsit: N t a prfshihet edhe agjrimi kaza? Duket se argumentet aludojn n prgjithsi, se sht mekruh t veantohet kjo dit me agjrim, qoft farz apo nafile. Zot mos e b, prve nse njeriu sht n pun dhe nuk lirohet nga ajo pun dhe nuk i mundsohet ta kompenzoj agjrimin pos n ditn e xhuma, ather nuk sht mekruh q ta agjroj kt dit vemas, ngase sht i nevojshm pr kt. P-447: Nse dikush sht duke agjruar vullnetarisht dhe e prish agjrimin, a ka mkat? Si dhe, nse e prish me m arrdhnie intime a ka kefaret pr t? Prgjigje: Nse njeriu sht duke agjruar agjrim vullnetar, dhe e prish me haje, pije apo marrdhnie intime, ky nuk ka mkat. Ngase secili q fillon t bj nj ibadet vullnetar nuk e ka obligim ta plotsoj, prve haxhit dhe umres. Por, m mir sht ta plotson. Pra, nuk ka kefaret nse agjrimin e tij vullnetar e prish me marrdhnie intime, ngase nuk e ka obligim ta plotsoj at. Ndrsa, nse agjrimi sht farz dhe ky bn marrdhnie intime me t shoqen, kjo nuk lejohet. Ngase agjrimi farz nuk lejohet t ndrpritet prve n raste t patjetrsueshme. Kefaret ka vetm pr at i cili bn marrdhnie n dit t Ramazanit, duke qen prej personave q e kan obligim agjrimin. Lexoje me vmendje fjaln: duke qen prej personave q e kan obligim agjrimin, ngase, nse nj njeri sht n udhtim me t shoqen dhe jan duke agjruar, dhe e prishin agjrimin me marrdhnie intime, ather nuk kan mkat e as q duhet t paguajn kefaret. Por, e kan obligim q at dit ta kompenzojn. P-448: far dispozite ka itikafi? A i lejohet personit q sht n itikaf t del pr t kryer nevojn, pr t ngrn apo pr shrim ? Cilat jan sunetet e itikafit? Si dhe, cila sht form a e itikafit t Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem)? Prgjigje: Itikaf sht ndejtja n xhami n vetmi pr ta adhuruar All-llahun (subhanehu ue teala) sht sunet me qllim t rastisjes s nats s kadrit.
Ka aluduar All-llahUn kt, n ajetin: E kur jeni n itikaf n xhami, mos t'u afroheni atyre. [el-Bekare: 187]. N Dy Sahiht sht treguar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe shokt e tij kan br itikaf.[1] Itikafi ka mbetur i ligjsuar dhe nuk sht deroguar. N Dy Sahiht transmetohet se Ajsheja (radijAllahu anha) ka thn: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) bnte itikafin n dhjet ditt e fundit t Ramazanit derisa vdiq, pastaj bnin itikaf edhe grat e tij.[2] Transmetohet n Sahihul Muslim nga Ebu Seid el-H udriu (radijAllahu anhu) se Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) kishte br itikafin n dhjet ditt e para t Ramazanit, pastaj n dhjet ditt e mesme e pastaj ka thn: Bra itikaf n dhjet ditt e para duke krkuar kt nat (natn e kadrit), pastaj dhjet ditt e mesme, e pastaj mu tha: A jo sht n dhjet ditt e fundit, kush dshiron t bj itikaf , le t bj[3]. Ashtuq, edhe tjert bn n itikaf s bashku me t. Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thn: Nuk di asnj hilaf n mesin e dijetarve rreth asaj se itikafi sht sunet. Pra, itikafi sht sunet me tekst dhe ixhma. Vendi i itikafit sht xhamia n t ciln falet namazi me xhemat, n cilindo vend qoft. Pr kt bazohemi n prgjithshmrin e ajetit: E kur jeni n itikaf n xhami". M mir sht q t jet prej xhamive n t cilat falet edhe xhumaja, q t mos ket nevoj t del pr ta falur xhuman, por nse e bn edhe n xhami tjetr sprish gj nse shkon hert pr ta falur xhuman. Ai q sht n itikaf duhet ta mbush kohn e tij me adhurim ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) me namaz, me lexim t Kur'anit dhe me dhikr. Ngase ky sht qllimi i itkafit. Nuk prish gj nse flet pak me shokt e tij, sidomos nse n at bised ka dobi. Ai q sht n itikaf i ka t ndaluara marrdhniet intime dhe gjrat para marrdhnieve. Daljen e tij prej xhamie, ulemat e kan ndar n tre lloje: Lloji i par: E lejuar, kur dalja sht pr shtje q i patjetrson sheriati apo natyra. Sikurse dalja pr t falur xhuman, pr haje e pije nse nuk ia sjell dikush, dalja pr t
_________________ [1] Buhariu n kapitullin e Itikafit [2036] [2] Buhariu n kapitullin e Itikafit [2026] Muslimi n kapitullin e Itikafit [1172] [3] Buhariu n kapitullin e Itikafit [2027]
marrur abdest apo gusll t obliguar, poashtu edhe pr t kryer nevojn e madhe apo t vogl. Lloji i dyt: Dalja pr nj adhurim i cili nuk sht obligim. Sikurse vizita e t smurit apo prcjellja e xhenazes. Nse e ka kushtzuar n fillim t itikafit lejohet, n t kundrtn nuk lejohet. Lloji i tret: Dalje q sht n kundrshtim me itikafin. Sikurse dalja pr t shkuar n shtpi, pr t tregtuar, pr t br marrdhnie me t shoqen etj. Kjo nuk lejohet as me kushtzim as pa kushtzim. All-llahu dhasht sukses.
Fetvat e Haxhit
P-449: Nse e kryen haxhin nj njeri i cili nuk falet e as q agjron, sht puna me haxhin e tij? Nse pendohet, a duhet ti kom penzoj ibadetet e lshuara? Prgjigje: Lnia e namazit sht kufr, nxjerrs nga Islami dhe patjetrsues i qndrimit t prhershm n Zjarr. Ky sht aludimi i Kur'anit, sunetit dhe fjalve t Selefit All-llahu i mshiroft. Andaj, ky njeri i cili nuk e fal namazin nuk e ka t lejuar t hyn n Meke, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat, vrtet idhujtart jan t ndyr, andaj pas ktij viti t mos i afrohen m xhamis s shenjt. [et-Teube: 28]. Haxhi i ktij i cili nuk falet nuk sht n rregull dhe nuk pranohet, ngase sht vepr e kafirit. Ndrsa, ibadetet e kafirit nuk jan n rregull. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Mospranimin e dhnieve t tyre nuk e pengoi tjetr gj vetm pse ata m ohuan All-llahun dhe t drguarin e Tij, dhe namazin e falin vetm me prtaci, e lmoshn nuk e japin ndryshe pos duke urrejtur. [et-Teube: 54]. Pas pendimit, veprat e lshuara m par nuk duhet ti kompenzoj, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Thuaju atyre q nuk besuan, nse heqin dor (nga rruga e tyre e gabuar) do t'u falet e kaluara. [el-Enfal: 38]. Atij t cilit i kan ndodhur ato, e ka obligim t pendohet tek All-llahu me pendim t sinqert dhe t vazhdoj n veprimin e adhurimeve dhe t afrohet tek All-llahu (subhanehu ue teala) me vepra t mira, si dhe t shtoj istigfarin dhe pendimin.
All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Thuaj: O robrit e Mi, t cilt e keni ngarkuar me shum gabime veten tuaj, mos e hum bni shpresn ndaj mshirs s All-llahut, pse vrtet All-llahu i fal t gjitha mkatet, Ai sht q shum fal dhe sht mshirues!. [ez-Zumer: 53]. Kto ajete kan zbritur pr penduesit. do mkat nga i cili pendohet robi, qoft edhe shirk, All-llahu ia fal. All-llahu sht U dhzues n rrugn e drejt. P-450: Vrejm shum se disa nga muslimant, e sidomos t rinjt bjn lehtsime pr kryerjen e farzit t haxhit duke e ln pr m von, ndonjher arsyetohen me ca pun, sa sht n rregull kjo? Si do ti kishit kshilluar? Poashtu vrejm ndonjher se disa prindr i ndalojn djem t e tyre pr t shkuar n haxh, duke u arsyetuar se kan frik pr ta apOse ende jan t rinj edhepse kushtet e haxhit i plotsojn. Si gjykohet vepra e ktyre prindrve? N kt rast far dispozite ka respektim i i prindrve? All-llahu ju shprbleft dhe ju inspiroft pr do t mir, t dunjas dhe ahiretit. Prgjigje: sht e njohur se haxhi sht njra prej shtyllave t Islamit dhe ndrtesave t mdhaja t tij, se nuk plotsohet Islami i dikujt para se ta kryen haxhin nse ka mundsi. Nuk e ka t lejuar ta vonon haxhin ai i cili i plotson kushtet e kryerjes s haxhit. Ngase urdhrat e All-llahut dhe t drguarit duhet t prgjigjen menjher. Poashtu njeriu nuk e din se ka mund ta godet, ka mundsi t varfrohet, t smuhet apo t vdes. Nuk e kan t lejuar nnat e as baballart q ti ndalojn djemt e tyre nga haxhi nse i plotsojn kushtet e obligimit t haxhit dhe jan me shoqri t cilt jan t njohur me fe dhe moral t besueshm. Poashtu djemt e kan t ndaluar ti respektojn prindrit e tyre pr lnien e haxhit duke e pasur obligim. Ngase nuk duhet t respektohet kirjesa kur i bhet mkat Krijuesit. Prve, nse prindrit kan ndonj arsye t pranuar pr ndalimin e tyre, ather duhet t respektohen derisa t anulohet ajo arsye e vonimit t haxhit. E lus All-llahun q ti inspiroj t gjith n at q ka hajr dhe prmirsim. P-451: Ai q ka borxhe, a duhet t kryen haxhin? Prgjigje: Nse njeriu ka aq borxhe, saq ia mbulojn gjith pasurin, ather nuk e ka obligim haxhin.
Sepse All-llahu (subhanehu ue teala) e ka br haxhin obligim pr at q ka mundsi, ka thn: Pr hir t All-llahut, vizita e shtpis (Qabes) sht obligim pr at q ka mundsi udhtim i te ajo. [Alu Imran: 97]. Pra, ai i cili ka aq borxh saq ia mbulon tr pasurin, nuk llogaritet i mundshm pr haxh. Ai e ka obligim ti lan borxhet, e pastaj nse i mundsohet le ta kryen haxhin. Por, nse borxhi sht m pak sesa posedon ky, ashtuq t ket nj sasi pr t kryer haxhin pasiq t lan borxhin. N kt rast e lan borxhin e pastaj mund t kryen haxhin, qoft ai haxh farz apo vullnetar. Vetm se pr farzin duhet t nxtitoj q ta kryej, ndrsa haxh vullnetar nse don kryen, nse don nuk kryen dhe nuk ka mkat. P-452: Nse dikush ka autorizuar diknd q t bn haxhin pr t mn e tij (bedel), por m von kupton se ky person kishte m arrur disa bedele. ka duhet t veprohet n kt rast? Na tregoni All-llahu ju falt. Prgjigje: Njeriu duhet t jet i vendosur n veprimet e tij dhe nuk duhet t autorizoj prve njeriun nga feja e t cilit sht i qetsuar, i cili sht besnik dhe i ditur pr gjrat e duhura n veprat si kjo, pr t ciln do t autorizohet. Kur dshiron q t autorizosh diknd q t bj haxh pr babain tnd t vdekur apo pr t mn, sht e udhs q t zgjedhish person t cilit i besohet n diturin dhe fen e tij. Kshtu duhet ngase shumica e njerzve nuk i dijn rregullat e haxhit, andaj nuk e kryejn haxhin si duhet edhepse mund t jen besnik. Por, ata mendojn se ky sht obligimi, ndrsa kjo sht gabim. Ktyre njerzve nuk duhet tu jipet autorizim pr t kryer haxhin e dikujt, pr shkak t dituris s cekt q e kan. Poashtu ka prej njerzve, t cilt kan dituri mirpo nuk jan besnik. Mund t vresh se si nuk kujdesen se ka flasin apo veprojn gjat ibadeteve t haxhit, gjith kt e bjn pr shkak t dobsis s emanetit dhe prpikshmris n fe. Edhe kta nuk duhet t autorizohen q t kryejn haxh pr diknd. Pra, ai i cili dshiron q t on n haxh diknd n vend t dikujt e ka obligim q t gjen njeri t cilit i besohet dhe q ka dituri, me qllim q t kryej misionin ashtu si i ka hije.
Ky njeri, t cilin e prmendi pyetsi, q e ka autorizuar ta kryej haxhin pr t mn e tij dhe m von ka dgjuar se ky person ka marrur edhe autorizime tjera q t kryej haxh edhe pr njerz tjer. N kt rast shikojm, ka mundsi q ky njeri ti ket marrur kto bedele, mirpo ia ka ndar edhe dikujt tjetr, ndrsa vet ka kryer nj haxh pr nj person t caktuar. Mirpo, a lejohet q njeriu t veproj kso vepre? D.m.th. a i lejohet njeriut q t merr disa bedele pr t kryer haxh ose umre, e pastaj nuk i bn ato vet, por autorizon njerz tjer? Themi: Kjo nuk lejohet dhe nuk sht hallall, kjo sht ngrnie e pasuris me t pa drejt. Ka njerz t cilt tregtojn n kt shtje, merr disa bedele pr haxh apo pr umre, duke u thn zotrinjve se ky do ti kryen ato. Por n realitet, ky autorizon diknd tjetr me mim m t ult sesa i ka marrur vet. Ashtuq fiton pasuri me t pa drejt, duke autorizuar njerz, pr t cilat ndoshta nuk jan t knaqur ata zotrinjt. Njeriu duhet t ket frik All-llahun lidhur me vllezrit dhe vetveten e tij. Ngase, nse ai merr kt pasuri, padyshim se e ka marrur me t pa drejt. Pastaj kur dikujt i jipet bedeli me qllim q ai ta kryen at haxh apo umre, ai nuk ka t drejt q t autorizoj person tjetr, ngaq ka mundsi q personat q kan dhn kt bedel t mos jen n knaqur me personin tjetr. P-453: Nj plak ka hyr n ihram me qllim t Umres, por, pasiq ka arritur n Qabe e ka ndier veten t pamundshm pr t kryer umren, ka duhet t bj n kt rast? Prgjigje: Prgjigjeja sht se ky person duhet t rrin n ihram derisa t lodhet, prve nse e ka br kushtzimin n fillim t ihramit: In habeseni habisun, femehil-li hajthu habesetni- Nse m pengon ndonj penges, aty edhe dal nga ihrami, n kt rast mund t del prej ihramit dhe nuk ka obligim gj, as umre e as tavaf lamtumirs. Por, nse nuk e ka thn kt kushtzim dhe nuk shpreson q ti vij fuqia pr t kryer umren ather del prej ihramit por duhet t pret nj kurban (fidje) nse ka mundsi. Sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: E kryeni haxhin dhe umren pr hir t All-llahut, po n qoft se pengoheni, ather (therrni pr kurban) ka t'ju vij m leht prej kurbanve, e mos i rruani kokat tuaja derisa t arrij kurbani vendin e caktuar. [el-Bekare: 196].
Bile edhe Resulull-llahu kur u pengua t kryen umren n rastin e H udejbijes, ai therri kurban dhe doli nga ihrami. P-454: Nse dikush kryen haxhin pr diknd me t holla, dhe nga ato t holla m betet nj sasi, a lejohet ti ndal pr vete? Prgjigje: Nse merr t holla pr t kryer haxh dhe kto t holla teprojn pr harxhimet e haxhit, ai nuk e ka obligm q t hollat e mbetura tia kthen personit q ia ka dhn. Prve nse personi i cili ia ka dhn kto t holla i ka thn: Bje haxhin me disa nga kto t holla e nuk i ka thn: Bje haxhin me kto t holla. Pra, nse i ka thn: Bje haxhin me disa nga kto t holla dhe nj sasi e atyre t hollave tepron, ather e ka obligim tia kthej ato pronarit t vet, e ai nse don ia fal, nse don i merr. Por nse i ka thn: Bje haxhin me kto t holla, ather nuk e ka obligim tia kthej pronarit ato t holla nse i teprojn. Prve nse pronari i atyre t hollave nuk din gj pr shtjet e haxhit dhe mendon se pr haxh duhen harxhime shum t mdhaja. Pastaj, duke u bazuar n mendimin e tij, i jep nj sasi t madhe t t hollave. N kt rast, personi i cili i merr ato t holla duhet tia sqaroj, ti thot: Un haxhin e kreva me kaq t holla, ndrsa t hollat q mi dhe jan m tepr sesa meritoj. E pastaj, nse pronari ia fal mund ti merr dhe sprish gj. P-455: Nse i biri bn umre pr t atin, a i lejohet t bn lutje edhe pr veten? Prgjigje: N kt umre i lejohet t bn lutje pr veten, babain dhe pr k t doj nga muslimant. Ngase qllimi sht q ti kryen veprat e duhura t umres pr personin t cilin e ka br nijet umren. Ndrsa, meselja e lutjes nuk sht rukn e as kusht i umres, andaj lejohet t lutet pr vete, pr personin q e bn kt umre si dhe pr t gjith muslimant. P-456: sht dispozita e bedelit pr haxh apo umre? Prgjigje: T autorizuarit e dikujt q t kryen haxh pr diknd nuk shpton nga kto dy gjendje:
Nj: Autorizimi t jet pr haxh t obliguar (farz). Dy: Autorizimi t jet pr haxh vullnetar. Nse bhet fjal pr farz, ather nuk lejohet q t autorizon diknd q ta kryej haxhin apo umren pr t. Prve nse sht n gjendje, ku nuk mundet personalisht t arrin n Qabe, sikurse ndonj smundje e pashrueshme, pleqri etj. Por, nse shpreson se shrohet nga kjo smundje, ather pret derisa ta shron All-llahu (subhanehu ue teala) dhe ta kryen haxhin vet. E nse nuk ekziston ndonj penges pr ta kryer haxhin dhe sht n form q ta kryej vet, ather nuk i lejohet q ta autorizoj diknd ta kryej haxhin pr t. Ngase, ai personalisht sht i obliguar me kt vepr, All-llahu ,azze ue xhel- le, ka thn: Pr hir t All-llahut, vizita e shtpis (Qabes) sht obligim pr at q ka mundsi udhtim i te ajo. [Alu Imran: 97]. Ibadetet, n prgjithsi, sht qllimi q ti kryen secili personalisht, n at mnyr q t plotsohet robria dhe nnshtrimi ndaj All-llahut (subhanehu ue teala). N t kundrtn, dihet se ai i cili autorizon diknd tjetr nuk mund ti arrin kto kuptime madhshtore, pr shkak t cilave edhe jan ligjsuar kto ibadete. Ndrsa, ai i cili e ka kryer haxhin e obliguar (farzin) dhe dshiron q t autorizoj diknd pr t br haxh apo umre pr t, dijetart kan hilaf: Disa e kan lejuar. T tjert e kan ndaluar. Mendimi m i afrt sipas meje sht: Ndalimi, pra, nuk i lejohet askujt q t autorizon diknd pr t kryer haxh nse bhet fjal pr haxh vullnetar. Sepse esenca sht se do ibadet duhet t kryhet personalisht. Sikurq nuk lejohet autorizimi pr agjrim, edhepse nse vdes dhe i ka mbetur borxh ndonj dit farz, at e agjron prgjegjsi i tij, ashtu sht edhe pr haxhin. Haxhi sht ibadet t cilin njeriu duhet ta kryen me trupin e tij, e nuk sht ibadet i pasuris me qllim q ti bhet dobi dikujt. Pasiq sht ibadet trupor njeriu duhet ta kryen me trupin e tij, e nuk sht n rregull q dikush ta kryen n vend t tij prve n rastet t cilat na jan treguar n sunet. Ndrsa n sunet nuk ekziston di q lejon kryerjen e haxhit nafile pr diknd tjetr.
Mendimi se nuk lejohet q dikush t kryen haxh apo umre nafile pr diknd sht edhe njri prej dy mendimeve t Imam Ahmedit (rahimehullah) pa marr parasysh a ka mundsi apo jo. N momentin kur e prkrahim kt mendim, njkohsisht ka nxitje q t pasurit e mundshm ta kryejn haxhin personalisht. Sepse ka njerz, t cilt me vite t tra nuk shkojn n Mek, duke u mbshtetur n at se do vit autorizon diknd q t kryej haxh pr t. Andaj, i ik kuptimi pr shkak t t cilit jan ligjsuar kto ibadete. P-457: A lejohet t bhet umre pr t vdekurin? Prgjigje: Sikurq lejohet t bhet haxh pr t vdekurin ashtu lejohet edhe umre, poashtu edhe tavaf, si dhe t gjitha veprat e mira. Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thn: do vepr e mir e cila bhet dhe sevapet e saj i dhurohen ndonj muslimani t gjall apo t vdekur, kto i bjn dobi. Mirpo lutja pr t vdekurin sht m me vler sesa dhurimi i sevapeve. Argument pr kt sht fjala e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): Kur t vdes njeriu, puna e tij ndrpritet prve nga tri rrug: sadakaja rrjedhse, dituria me t ciln prfitohet apo fmiu i mir i cili lutet pr t.[1] Mnyra e argumentimit nga ky hadith sht se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka thn: ...apo fmiu i mir i cili do t bj ibadet pr t, do t lexoj Kur'an, do t falet, do t bn umre apo t agjron, edhepse hadithi sht n kontekst pr punn. sht duke folur pr punn e cila ndrpritet me vdekje. Sikur t ishte e krkuar q njeriu t veproj pr babain apo pr nnn, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) do t thonte: ..apo fmiu i mir i cili do t punoj pr t. Mirpo, nse dikush bn nj vepr t mir, dhe sevapet ia dhuron ndonj muslimani, kjo sht e lejuar. P-458: Nse gruaja e kryen haxhin pa m ahrem[2], a e ka haxhin n rregull? Fmiu dallues (i arsyeshm ) a llogaritet mahrem ? Si dhe, cilat kushte duhet ti plotsoj m ahrem i?
_____________________ [1] Muslimi n kapitullin e Vasijetit [1632] [2] Mahrem quhet ai mashkull nga familja e nj gruas, me t cilin nuk i lejohet martesa, si jan: babai, vllai, m ixha, daja etj. (sh.p.)
Prgjigje: Haxhin e ka n rregull, mirpo vepra, udhtimi i saj pa mahrem sht i ndaluar dhe kundrshtim i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i cili ka thn: Nuk lejohet t udhton gruaja pos me mahrem.[1] Fmiu i cili ende nuk e ka arritur pubertetin nuk llogaritet mahrem, ngase ai vet ka nevoj pr prgjegjs dhe mbikqyrje. Nuk mundet q ky t kujdeset apo t jet prgjegjs pr diknd. Kushtet q duhet ti plotsoj mahremi jan, t jet musliman, mashkull, adoleshent dhe me mend. Nse nuk i plotson kto kushte nuk llogaritet mahrem. Ja, po prmendim nj shtje pr t ciln na vie shum keq, ajo sht: Neglizhenca e disa grave pr udhtim me avion pa mahrem. Ato jan aq neglizhente n kt shtje, saq mund t vresh n avion gra q udhojn n vetmi. Kt e arsyetojn duke thn: mahremi i saj e prcjell deri n aeroportin prej t cilit fluturoi avioni, ndrsa mahremi tjetr e prej n aeroportin n t cilin do t ateroj avioni, e n avion ajo sht e sigurt. Kjo arsye sht e pavendt n realitet. Mahremi i cili e prcjell nuk e fut at n avion, por e fut n halln e pritjes. Ndoshta avioni vonohet pr fluturime kjo grua mbetet si e humbur. Ndoshta fluturon avioni, por nuk i mundsohet t ateroj n aeroportin e caktuar pr ndonj prej shkaqeve, ashtuq ateron n vend tjetr dhe mundet t humb kjo grua. Apo ndoshta, ateron n aeroportin e duhur, mirpo mahremi tjetr i cili duhej ta pret nuk vjen pr shkak t ndonj smundje, gjum, defekt i veturs i cili e ka penguar t arrin apo di tjetr. Ta zm se gjitha kto pengesa anulohen, avioni arrin n vendin e duhur dhe e gjen mahremi e cili e ka pritur, por kush sht ai i cili sht ulur karshi saj n avion?! Mundet t jet ndonj njeri i cili nuk ka dro All-llahun (subhanehu ue teala) dhe nuk i mshiron njerzit, mundet ta habit at grua dhe kjo t habitet pas tij. Kshtuq, arrihet n fitne dhe haram si dihet.
_____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Dnim it pr gjueti/ kreu: Haxhi i grave [1862]; Muslimi n kapitullin e Haxhit [1341]
Obligime ka do grua q ti ket dron All-llahut (subhanehu ue teala) dhe t mos udhtoj pos me mahrem. Ndrsa obligim i prgjegjsve burra t atyre grave, t cilve All-llahu u ka dhn pushtet ndaj grave sht q ti ken frik All-llahut poashtu, t mos i anashkalojn familjet e tyre dhe t mos u zhduket xhelozia dhe feja e tyre. Njeriu sht prgjegjs pr familjen e tij, ngase All-llahu (subhanehu ue teala) i ka lr n bes t tij, ka thn: O ju q besuat, ruajeni veten dhe familjen tuaj prej nj zjarri, lnd djegse e t cilit jan njerzit dhe gurt. At (zjarrin) e mbikqyrin engjjt e rrept e t ashpr q nuk e kundrshtojn All-llahun pr asgj q Ai i urdhron dhe punojn at q jan t urdhruar. [et-Tahrim 6]. P-459: Nj grua thot: Kam vendosur q n Ramazan t shkoj n Umre, por n shoqrim t m otrs, burrit t saj dhe nns sime. A m lejohet q t shkoj n Umre me ata? Prgjigje: Nuk t lejohet q t shkosh n umre me ata, sepse burri i motrs tnde nuk llogaritet mahrem pr ty. Ka hadith t vrtet nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) t cilin e transmeton Ibn Abbasi, i cili thot: Kam dgjuar Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke ligjruar, ai tha: T mos vetmohet ndonj burr me grua pos n prezenc t mahremit dhe t mos udhton gruaja pos me mahrem. Nj njeri u ngrit e tha: O i Drguar, gruaja ime sht nisur pr n haxh, ndrsa un jam shkruar q t shkoj n filan betejn?! Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: Shko, bje haxhin me shoqen tnde.[1] Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka krkuar detaje se a ka pasur sbashku me t edhe gra tjera apo jo? A ka qen e re apo plak? E sigurt apo jo? Pyetsja nse nuk shkon n umre, pr shkak se nuk ka mahrem i cili do ta shoqronte, n kt rast nuk ka mkat, edhe nse nuk ka br umre asnjher. Sepse, q haxhi dhe umreja t jen obligim pr gruan kusht sht t ket mahrem. P-460: Cilat jan mikatet[2] kohore t haxhit? Prgjigje: Mikatet kohore t haxhit fillojn me hyrjen e muajit Shevval ndrsa mbarojn
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Dnim it pr gjueti/ kreu: Haxhi i grave [1862]; Muslimi n kapitullin e Haxhit [1341] [2] Mikat: vend apo koh e caktuar prej ku fillohen veprat e haxhit. (sh.p.)
m 10 DhulH ixhe d.m.th. ditn e Bajramit apo mbarojn me ditn e fundit t muajit Dhul Hixhe. Ky sht mendimi i vrtet rreth ajetit: Haxhi sht n muajt e caktuar. [el-Bekare: 197]. Muajt sht shums, esenca sht se me shums sht pr qllim shumsi. Kuptimi i ksaj kohe sht se haxhi bhet gjat ktyre tre muajve, por jo n fardo dite t saj, ngase haxhi ka dit t caktuara. Prve tavafit dhe sajit[1], nse themi se i tr muaji DhulH ixhe sht koh e haxhit, ather lejohet q njeriu ta vonoj tavafin ifadah[2] dhe sajin e haxhit deri n ditn e fundit t muajit Dhul Hixhe. Por, nuk i lejohet ti vonoj m tepr. Prve n rast arsye, sikurse ti ndodh nifasi ndonj gruas para se ta kryen tavafin ifadah, dhe i ka zjgatur nifasi derisa sht kryer muaji DhulH ixhe. Ajo, n kt rast ka arsye pr vonimin e tavafit ifadah. Kto pra, jan mikatet kohore t haxhit. Ndrsa, umreja nuk ka mikate kohore, ajo mund t kryhet n fardo dite t vitit, porse n Ramazan vlen sa nj haxh. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) t gjitha umret i ka br n muajt e haxhit. Umreja e Hudejbijes ishte n Dhul Kade, kompenzimi i ksaj umre ishte n Dhul Kade, umreja e Xhiranes ishte n DhulKade dhe umren e haxhit q e kreu me haxhin ishte n DhulKade. Kjo aludon se umreja n muajt e haxhit ka vler dhe eprsi, ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kto muaj i ka zgjedhur pr t. P-461: A lejohet t bhet nijeti pr haxh[3] para hyrjes s ktyre m ikateve kohore?
___________________ [1] Saji sht njri prej ibadeteve t haxhit dhe m anifestohet n at mnyr duke nxituar mes dy kodrave t njohura: Safa dhe Merva. (sh.p.) [2] Tavafi ifadah quhet rrotullim i kryesor rreth Qabes gjat haxhit. Ndryshe quhet edhe tavafi i haxhit. (sh.p.) [3] Brja e nijetit pr t filluar haxhin apo umren quhet ihram . Personi q e ka kryer kt nijet quhet muhrim . Andaj, fjalt: ka hyr n ihram , gjat ihram it, muhrim , q do ti prdorim n kt kapitull kan kuptim in se ai njeri ka br nijetin e haxhit apo umres dhe tani sht duke i kryer rregullat e tyre. Kt vrejtje bm me qllim q t tregojm dallim in mes ksaj dhe veshjes s ihram it. Veshja e ihramit sht dika tjetr e nijeti dika tjetr. (sh.p.)
Prgjigje: Ulemat kan mospajtime rreth nijetit pr haxh para hyrjes s muajve t haxhit: Disa dijetar kan thn se nijeti pr haxh para muajve t caktuar sht n rregull dhe ai person mbetet muhrim pr haxh, por sht mekruh q t bhet nijeti i haxhit para hyrjes s muajve t caktuar. Ndrsa, disa dijetar kan thn: Ai i cili e bn nijetin e haxhit para muajve t caktuar, nijeti pr haxh nuk pranohet, por, ai nijet shndrrohet n nijet pr umre. Ngase umreja, si ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem): ..ka hyr n haxh..[1]. poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka quajtur haxhi i vogl [elhaxhul esgar), si shihet kjo n hadithin mursel meshhur[2] q e transmeton Amr bin Hazmi, t cilin hadith njerzit e kan pranuar pr argumentim. P-462: Cilat jan m ikatet vendore t haxhit? Prgjigje: Mikatet vendore jan pes, ato jan: Dhil Hilejfe, Xhuhfeh, Jelem Karnul menazil dhe Dhatu Irk. Dhil Hilejfe sht vendi q sot quhet Ebjar Alij, sht n afrsi t Medines. Larg Meks sht prafrsisht 420 km dhe sht mikati m i largt nga Mekeja. sht mikat pr banort e Medines dhe pr ata q kalojn npr Medine q nuk jan banor t saj. Xhufeja sht nj fshat i vjetr n udhn e banorve t Shamit pr n Meke. Mes tij dhe Meks ka afr 120 km. Ky fshat sht prishur, ashtuq, n vend t saj njerzit sot e bjn nijetin prej n Rabig. Jelemlemi sht nj kofr apo vend n udhn e Jemenasve pr n Mek. Sot quhet esSadijeh. Mes tij dhe Meks ka afr 80 km. Karnul menazil sht nj kodr n udhn e banorve t Nexhdit pr n Meke. Sot quhet es-Sejlul Kebir. Mes tij dhe Meks ka afr 80 km. Ndrsa Dhatu Irk sht nj vend n udhn e Irakenve pr n Mek dhe sht larg Meks afr 80 km poashtu. Katr t parat, Dhil Hilejfe, Xhuhfeh, Jelemlem dhe Karnul menazil i ka caktuar Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem).
___________________ [1] Muslimi n kapitullin e haxhit [1241]. [2] Transmeton DarekutniUn Sunenin e tij 2/285 nr.122
Ndrsa mikatin Dhatu Irk, sipas transmetimit t Ajshes[1] (radijAllahu anha) n Sunenet edhe at e ka caktuar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Por, ka hadith t vrtet se Omeri (radijAllahu anhu) e ka caktuar at pr banort e Kufes dhe t Basras, t cilt erdhn t ai dhe i than: O udhheqs i besimtarve, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pr banort e Nexhdit ka caktuar mikat, q t arrijm aty, gjat udhs ka kriminel. Omeri (radijAllahu anhu) u tha: Caktojeni at q sht paralel me t n udhn tuaj.[2] Sidoqoft, nse vrtetohet se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka caktuar, ather sht e qart. Por, nse nuk vrtetohet, ather sht vrtetuar n sunetin e Omerit (radijAllahu anhu) i cili sht njri prej katr halifve t drejt e t udhzuar, t cilt e kemi obligim ti pasojm. Pastaj, dihet se Omeri (radijAllahu anhu) shpesh her e qllonte gjykimin e All-llahut n shum raste, edhe kjo mund t llogaritet nj nga ato raste, nse vrtetohet se edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka caktuar ashtu. Kjo kuptohet edhe me analogji (kijas). Sepse kur njeriu kalon npr mikat, e ka obligim q t hyj n ihram, Poashtu nse kalon paralel me t dispozita sht e njjt. N kt transmetim nga Omeri (radijAllahu anhu) ka nj dobi madhshtore pr kohn e sotit, ajo sht se njeriu ka mundsi q t niset pr n Mek me aeroplan pr ta br haxhin apo umren. N kt rast, kur t arrij aeroplani paralel me mikatin, ky e ka obligim q t hyj n ihram. Nuk i lejohet q t vonon hyrjen n ihram derisa t arrij n Xhidde, si veprojn shum njerz. Nse vie paralel me mikatin nuk ka dallim a bhet fjal pr n tok, ajr apo det. Andaj, njerzit q udhtojn me vapor, kur t arrijn paralel me Jelemlemin apo Rabigun, ata hyjn n ihram prej aty. P-463: sht dispozita kur dikush kalon mikatin pa hyr n ihram ? Prgjigje: Ai i cili kalon mikatin pa hyr n ihram, nuk shpton nga dy gjendje: Ose e ka vendosur t bj haxh apo umre, n kt rast e ka obligim t kthehet n mikat dhe t hyj n ihram me nijetin prkats, t haxhit apo umres.
____________________ [1] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1524] Muslimi n kapitullin e Haxhit [1181] [2] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1531]
Nse nuk kthehet, ky ka lshuar nj prej vaxhibeve t ktij ibadeti, andaj sipas dijetarve ky e ka obligim q t therr kurban (fidje) n Mek pr kt gabim dhe at mish tua shprndan fukarave t Meks. Por, nse e kalon mikatin duke mos pasur nijet pr t br haxh apo umre, ky nuk ka kurrfar gabimi, pa marr parasysh se a ka qen n koh t fundit n Mek apo m hert. Sepse, po tia obligonim ktij q t hyn n ihram me kt kalim kah mikati, kjo do t thonte se haxhi apo umreja sht obligim m tepr se nj her gjat jets. Ndrsa, sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn se haxhi sht obligim vetm nj her n jet, kush bn m tepr ajo sht nafile. Ky sht mendimi i vrtet i dijetarve lidhur me at q kalon mikatin pa hyr n ihram. Pra, nse nuk ka nijet q t kryen haxh apo umre, ky nuk ka kurrfar obligimi dhe nuk duhet t hyn n ihram. P-464: Nijeti i hyrjes n veprat e haxhit (nusuk) a sht ajo e cila shqiptohet n telbije? Prgjigje: Telbija sht kshtu: Lebbejke umreten- T prgjigjem pr umre, nse dshiron umre. Apo Lebbejke haxhxhen- T prgjigjem pr haxh nse dshiron haxh. Ndrsa, shqiptimi ndonj nijeti tjetr nuk lejohet, sikur q thon disa: All-llahumme inni uridul umrete...- O Zot, un dua t bj umre...; ose ..uridul haxhxhe.. ..dua t bj haxh... Kjo nuk sht transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). P-465: Si duhet t hyn n ihram ai i cili sht duke shkuar n Mek me aeroplan? Prgjigje: Ai i cili sht duke shkuar pr n Mek me aeroplan e ka obligim q t bj nijetin e ihramit n momentin kur aeroplani vije paralel me mikatin. Andaj, duhet t pregatitet fillimisht duke u lar q n shtpi e pastaj ti vesh ihramet para se t arrij n mikat. Kur t arrij mbi mikat e bn nijetin pr t hyr n ihram, dhe nuk bn t vonohet, sepse aeroplani kalon shpejt. Pr nj minut ka mundsi t kaloj siprfaqe t madhe. N kt gj jan neglizhent shum njerz. Nuk pregatiten paraprakisht, ashtuq kur stjuardesi tregon se kan arritur n mikat, ata shkojn dhe i veshin ihramet. Ky sht gabim i madh.
Bile, me duket se stjuardest kan filluar ti prkujtojn njerzit para se t arrijn mbi mikat afro 15 minuta, pr kt duhet ti falnderojm. Sepse, kur i lajmrojn aq koh m par, u japin shans pr tu pregatitur dhe pr ti ndrruar rrobt. N kt rast duhet, bile sht obligim q t ket kujdes n kohn ai q dshiron t hyn n ihram, kur t thot stjuardesi se kan mbetur edhe 15 min pr t arritur mbi mikat, ky duhet t shikon orn e tij. Ashtuq, kur t kalojn ato minuta t caktuara, apo dy-tre minuta m par, t bn telbijen pr haxh ose umre. P-466: ka duhet t bj ai i cili e kalon m ikatin pa hyr n ihram , dhe dshiron t bj umre? Prgjigje: Ai i cili dshiron t bj umre apo haxh dhe kalon npr mikat, e ka obligim t mos e tejkaloj at pa e br nijet (d.m.th. pa hyr n ihram). Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Banort e Medines e bjn nijetin nga Dhil Hilejfe...[1]. fjala: e bjn nijetin sht folje n kuptim t urdhrit. Duke u bazuar n kt themi se ai i cili dshiron t bj haxh apo umre dhe kalon npr mikat, e ka obligim q prej aty t bn nijetin dhe t mos e tejkalon. N t kundrtn, nse e tejkalon e ka obligim q t kthehet dhe t hyn n ihram. Nse kthehet dhe e bn nijetin prej aty, ather nuk duhet t therr kurban (fidje), por nse hyn n ihram pas tejkalimit t mikatit dhe nuk kthehet n mikat, ai sipas dijetarve e ka obligim q t therr kurban n Mek dhe at mish tua shprndan fukarave t Meks.
Letr Si falet dhe si hyn n ihram njeriu n aeroplan?
N emr t All-llahut, Gjithmshirshmit, Mshirplotit. Hamdi i takon Zotit t botrave, ndrsa salavatet dhe selamet qofshin mbi pejgamberin ton, Muhammedin, mbi familjen e tij dhe gjith shokt e tij. Nj: Si falet njeriu n aeroplan?
_________________ [1] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1525]
1. Nafilet i fal duke qen ulur n ulsen e tij, n fardo drejtimi sht avioni, prkulet pr ruku dhe sexhde, duke e br sexhden m ult. 2. Farzin nuk e fal n avion, prve nse i mundsohet t jet i kthyer kah kibla gjat tr namazit, si dhe i mundsohet ti kryej si duhet ruku n, sexhden, kijamin dhe uljen. 3. Nse nuk i mundsohet kjo, ather e vonon namazin derisa t zbres n aeroport, ashtuq t falet n tok. Nse ka dron se do t kaloj koha e namazit para se t ateroj avioni, ather e bashkon at namaz me namazin vijues, nse qllojn prej namazeve q mund t bashkohen, sikurse dreka me iqindin apo akshami me jacin. E nse ka dron se edhe koha e namazit t dyt mund ti ik para se t ateroj avioni, ather i fal n avion para se t mbaroj koha, duke vepruar aq sa mundet nga ruknet, kushtet dhe vaxhibet e namazit. Shembull: Nse fluturon avioni para perndimit t diellit, pastaj dielli perndon duke qen n avion. N kt rast ky nuk e fal akshamin derisa t ateroj avioni, t zbres ky dhe t falet n tok. Nse ka dron se do t kaloj koha e akshamit, ather e vonon deri n jaci pr ta bashkuar me jacin n kohn e jacis. Nse ka dron se edhe koha e jacis do t kaloj d.m.th. gjysma e nats, ather i fal n avion para se t kaloj koha. 4. Forma e faljes s farzit n avion sht si vijon: Ngritet n kmb, kthehet kah kibla, merr tekbirin fillestar, lexon nj lutje t fillimit t namazit (sipas mundsis), pastaj Fatihan e m pas edhe di nga Kur'ani (sipas mundsis). Pastaj bie n ruku, ngritet nga rukuja derisa t qetsohet n kmb, pastaj bie n sexhde, ngritet nga sexhdeja derisa t qetsohet ulur, bn sexhden e dyt dhe kshtu vazhdon namazin deri n fund. Nse nuk ka mundsi t bj sexhde, ather ulet dhe sexhden e bn duke u prkulur. Poashtu nse nuk e din kiblen, dhe as q i tregon ndonj besnik se kah sht, ather e krkon sipas mundsive t veta dhe falet kah ti duket. 5. Namazi i udhtarit n avion falet i shkurtuar, andaj namazet me nga katr rekate i fal nga dy, ashtu si bjn gjith udhtart.
N far forme hyn n ihram ai q dshiron t bj umre apo haxh dhe gjindet n aeroplan? 1. Lahet n shtpin e tij dhe mbetet me rrobat e tij t zakonshme, por nse don mund ti vesh edhe ihramet. 2. Kur t afrohet aeroplani mbi mikat, ather i vesh ihramet, nse nuk i ka veshur prej n shtpi. 3.Kur t jet aeroplani paralel me mikatin ather vendos t hyj n ihram dhe bn telbijen e haxhit apo umres. 4. Nse hyn n ihram para se t jet aeroplani paralel me mikatin, nga frika e neglizhencs apo harress nuk prish gj. P-467: Nse prej vendit t vet dikush shkon n X hide, e pastaj dshiron t bj umre. A mundet t hyj n ihram prej n X hide? Prgjigje: Kjo shtje nuk shpton nga dy gjendje: 1. T shkoj njeriu n Xhide pa nijet pr umre, por duke qen n Xhide i vie ideja pr t shkuar n Umre. N kt rast mundet t hyj n ihram prej n Xhide, dhe nuk prish gj. Argument sht hadithi i Ibn Abbasit (radijAllahu anhu) ku i prmend mikatet dhe thot: E kush sht Brenda tyre (mikateve), e bn ihramin prej ku gjindet, saq Mekelinjt prej Meks.[1] 2. T udhton prej vendit t vet me nijet se do t bj umre. N kt rast e ka obligim q t hyj n ihram prej mikatit npr t cilin kalon, e assesi nuk i lejohet t hyj n ihram prej n Xhide. Sepse Xhideja sht brenda mikatit. sht vrtetuar se kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i caktoi mikatet tha: A to jan pr banort e saj dhe pr ata q kalojn npr to, e q nuk jan banor t tyre, nse dshirojn t bjn haxh ose umre.[2] E nse hyn n ihram n Xhide dhe shkon n Mek n kt mnyr, ather dijetart thon se e ka obligim t therr nj kurban (fidje) n Mek dhe tua shprndan fukarave dhe umreja e tij sht n rregull. E nse nuk hyn n ihram prej n Xhide pasiq arrin aty me nijet pr umre, ather duhet t kthehet n mikat dhe prej aty t hyj n ihram, dhe nuk ka gj. P-468: A lejohet t laj trupin (gusll) muhrimi pasiq ti ket veshur ihramet?
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1524] [2] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1529]
Prgjigje: Larja e atij q sht n ihram nuk prish gj, sepse kjo sht vrtetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) pa marr parasysh a lahet nj her apo dy her. Por, e ka obligim q t pastrohet nse bhet xhunub duke qen n ihram, n kt rast lahet nga xhunubllku. Ndrsa, larja pr t hyr n ihramsht sunet. P-469: A lejohet q njeriu i cili ka br haxh pr vetveten t bj haxh edhe pr gjyshin e tij t vdekur? Prgjigje: Ska ndonj penges q njeriu t bj haxh pr gjyshin e tij i cili nuk ka br haxh, sepse kjo na sht treguar n sunet nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). P-470: A ka namaz t posam pr ihramin? Prgjigje: Nuk ka namaz t posam pr ihramin. Por, njeriu nse arrin n mikat dhe afr sht koha e ndonj namazit t dits, ather m mir sht q ta vonoj ihramin derisa ta fal at namaz e pastaj t hyj n ihram. Ndrsa, poqese arrin n mikat n ndonj koh tjetr, ather si dihet lahet ashtu si lahet nga xhunubllku, parfymoset dhe i vesh ihramet. Pastaj nse dshiron mund t fal namazin e duhas nse ka qlluar n kohn e tij apo ti fal sunetet e abdestit nse nuk ka qlluar n koh t duhas dhe pastaj hyn n ihram, kjo sht mir. Ndrsa, namaz t posam pr ihramin nuk sht treguar nga praktika e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). P-471: Ai i cili n muajt e haxhit e bn umren, pastaj shkon n Medine dhe prej aty bn nijetin pr haxh. Haxhi i ktij a llogaritet haxh temettu?[1] Prgjigje: Pasiq ky njeri i cili e ka br umren n muajt e haxhit, ka vendosur q kt vit t bj edhe haxhin, haxhi i tij llogaritet haxh temettu. Udhtimet q i bn mes haxhit dhe umres nuk ia ndrrojn haxhin, prve nse kthehet n vendlindjen e tij dhe prej atje niset pr n haxh, ather haxhi i tij nuk sht haxh temettu.
_________________ [1] Haxhi sht tre lloj: temettu, ifrad dhe kiran. Haxhi temettu sht haxhi i cili prmban edhe umre dhe n t cilin duhet t therret kurban. Haxhi ifrad sht haxhi i cili nuk prm ban umre dhe nuk duhet t therret kurban, ndrsa haxhi kiran sht haxhi, pr t cilin kurbani mirret prej vendit prej kah vjen haxhiu. (sh.p.)
Sepse ky secilit ihram (haxh apo umre) i ka dhn udhtim t veant. Ndrsa ky njeri, i cili ka shkuar n Medine pasiq ka kryer umren dhe ka hyr n ihram t haxhit prej Dhil Hilejfes, ky e ka obligim t therr kurban t haxhit temettu. Kjo shihet n ajetin: ..ai q bn umren para haxhit, duhet therr nj kurban q i vjen m leht... [el-Bekare: 196]. P-472: Kush e bn umren n muajin Shevval, mirpo nuk ka nijet t bn edhe haxh. E m von i mundsohet t kryej edhe haxhin, a llogaritet haxhi i tij temettu? Prgjigje: Jo, nuk llogaritet haxh temettu dhe nuk duhet t therr kurban. P-473: Cila telbije sht vrtetuar se e ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem)? Dhe kur duhet t ndrpritet, qoft n haxh apo umre? Prgjigje: Telbija t ciln e ka thn Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) sht: Lebbejke All-llahumme lebbejke, lebbejke la sherike leke lebbejk, innel hamde uen nimete leke uel Mulk:, la sherike leke[1] T prgjigjem o Zot, t prgjigjem, Ti je i pashoq, vetm Ty t prgjigjem, hamdi t takon vetm Ty. T gjitha begatit dhe e tr pasuria sht e Ytja, Ti je pashoq. Imam Ahmedi transmeton edhe kt shtes: Lebbejke ilahel hakk T prgjigjem o Zot i Vrtet. Me sened hasen. Gjat umres telbija duhet t ndrpritet me fillimin e tavafit, ndrsa n haxh me fillimin e gjuajtjes te Xhemreja[2] e madhe, n ditn e Bajramit. Baz pr kt sht ajo q transmeton Tirmidhiu nga Ibn Abbasi (radijAllahu anhu) nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) se ai e ndrpritte telbijen gjat umres kur e prekte gurin e zi[3]. Tirmidhiu kt hadith e ka vlersuar si t vrtet, por n senedin e ktij hadithi sht Muhamed bin Abdurrahman bin Ebi Lejla, t cilin e kan quajtur t dobt shumica. Poashtu tregon Ibn Abbasi, radijall-llahu anhuma, se U sameja ishte i hypur bashk me Resulull-llahun prej n Arafat deri n Muzdelife, pastaj bashk me t hypi Fadli, dhe q t dy than: Vazhdoi duke e thn telbijen derisa gjuajti te Xhemreja e madhe[4]. Ky hadith sht n dy Sahiht.
_________________ [1] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1549] Muslimi n kapitullin e Haxhit [1184] [2] Xhemre sht njjs xhemerat shums. Xhemreja e madhe sht njra prej tri xhemerateve n t cilat haxhilert i gjuajn guralecat gjat ditve t Bajramit. N popull emrtimi i ktyre sht i prhapur si shejtani i madh, i mesm dhe i vogl. Gj e cila nuk sht n rregull. (sh.p.) [3] Ebu Davudi n kapitullin e Haxhit [1817]; Tirmidhiu n kapitullin e Haxhit [1919] [4] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1543]
Imam Maliku thot se telbija gjat umres ndrpritet kur t arrihet n harem. T tjer thon: E ndrpret kur t arrin n Qabe dhe e sheh Qaben. Kuptimi i fjals lebbejke sht: Duke vepruar respektin ndaj Teje dhe duke u prgjigjur thirrjes Tnde. Fjala sht prdorur n dysi, por ka pr qllim shumsin. P-474: A i lejohet muhrimit ti kreh flokt? Prgjigje: Nuk sht mir q muhrimi ti kreh flokt, ngase muhrimi duhet t jet i pakrehur dhe i pluhrosur, mirpo nuk prish gj nse i lan flokt. Ndrsa, krehja mund t shkaktoj rnien e disa qimeve. Nse i bie ndonj qime pa qllim, sikurse nga kruarja, frkimi apo di tjetr, kjo gj nuk prish pun. Sepse nuk e ka pasur pr qllim q ti shkul flokt. Duhet t dihet, se t gjitha ndalimet q jan gjat ihramit, nse veprohen gabimisht apo me harres, nuk prishin gj. All-llahu (subhanehu ue teala) n Kur'an thot: Nuk sht ndonj mkat i juaji ajo pr ka keni gabuar, por (sht mkat) ajo q zemrat tuaja e bjn qllimisht, po All-llahu sht q fal, sht mshirues. [el-Ahzab: 5]. Poashtu ka thn: Zoti yn, mos na dno nse harrojm ose gabojm!. [el-Bekare: 286]. Zoti tha: U b. Lidhur me gjuetin, gj q sht e ndaluar gjat ihramit, All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: O ju q besuat, mos e m bytni gjahun duke qen ju n ihram . E kush e m byt at me qllim , ather dnim i sht therrja e nj kafshe shtpiake t ngjashme me at (t egrn) q e ka m bytur. Pr kt shtje vendosin dy njerz t drejt nga mesi juaj... [el-Maide: 95]. Ky prcaktim, d.m.th. fjala me qllim aludon se ai i cili e vret gjahun pa qllim paraprak, ai nuk ka dnim. Ky prcaktim njherit sht edhe prcaktim mbrojts, ngase sht n pajtim t plot me gjykimin. Sepse ai i cili e vepron at me qllim, ai e meriton dnimin, ndrsa ai i cili nuk e ka br me qllim paraprak, nuk sht e udhs q t dnohet. Kt e kemi t ditur nga kjo fe Islame, e cila sht fe e faljes dhe sht e leht. Pra, themi: T gjitha gjrat e ndaluara gjat ihramit, pa kurrfar prjashtimi, nse njeriu i bn pa dije apo me harres, ai nuk obligohet me asnj nga dispozitat e gabimeve. Nuk
obligohet me therrje t kurbanit (fidje) e as q i prishet haxhi, nse vepron di q e prish haxhin, sikurse marrdhniet intime etj. N kt mendim aludojn argumentet e sheriatit t cilat i prmendm. P-475: Nj haxhi i ka shkurtuar vetm disa qime t flokve, duke mos e ditur se si duhet, dhe pastaj i ka hequr ihramet. ka i obligohet ktij? Prgjigje: Ky haxhi i cili ka shkurtuar vetm nj pjes t flokve duke mos e ditur se si duhet dhe pastaj i ka hequr ihramet, ky nuk ka obligim asgj, ngase nuk e ka ditur. Por, e ka obligim q ti qeth flokt n trsi. Shfrytzoj rastin ti kshilloj vllezrit se kur t dshirojn t veprojn ndonj ibadet, t mos fillojn ta veprojn prderisa ti njohin kufijt e All-llahut lidhur me at ibadet. Ashtuq t mos u przihet me dika q ia pakson kt ibadet. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Thuaj: K jo sht rruga ime, e vn n fakte t qarta, e q un thrras te All-llahu, un dhe ai q vjen pas meje. Larg t metave sht All-llahu, e un nuk jam nga idhujtart. [Jusuf: 108]. Poashtu thot: Thuaj: A jan t barabart ata q din dhe ata q nuk din? Po, vetm t zott e mendjes m arrin msim. [ez-Zumer: 9]. Andaj, njeriu i cili e adhuron All-llahun (subhanehu ue teala) me fakte, i ditur n kufijt e All-llahut pr kt ibadet, sht shum m i mir sesa ai q e adhuron All-llahun pa dije, por thjesht pason verbrisht diknd q din apo q nuk din. P-476: Nse dikush hyn n Mek pa e veshur ihram in, me qllim q t mashtroj policin se nuk dshiron t bj haxh. Pastaj, prej aty e vesh ihram in. A e ka haxhin n rregull apo jo? N a tregoni, All-llahu ju shprbleft me t mira. Prgjigje: Sa i prket haxhit, at e ka n rregull, ndrsa vepra e tij sht haram. Haram nga dy aspekte: Nj: Kundrshtimi i ligjeve t All-llahut duke mos e veshur ihramin prej mikatit. Dy: Kundrshtimi i t parve tan, t cilt jemi t urdhruar ti respektojm nse nuk na urdhrojn t veprojm mkat. Ky njeri, duhet t pendohet tek All-llahu dhe t krkon falje. Poashtu e ka obligim t therr kurban n Mek dhe tua shprndan fukarave pr shkak se nuk e ka veshur ihramin prej mikatit. Kjo sht sipas mendimit t dijetarve q thon se sht obligim t therret kurban (fidje) nse lihet ndonj prej vaxhibeve t haxhit apo umres.
P-477: Nj njeri i cili ka filluar haxhin temettu, pastaj kthehet n vendin e tij dhe srish niset pr n haxh prej vendit t tij. Haxhi i tij me siguri llogaritet haxh ifrad, apo jo? Prgjigje: Po, nse ai q ka filluar t bj haxh temettu sht kthyer n vendin e tij dhe sht nisur srish pr ta vazhduar haxhin, haxhi i tij llogaritet haxh ifrad. Pr shkak se mes umres dhe haxhit ka br ndrprerje me kthyerjen n vendin e tij. Kur t niset srish d.m.th. ka marrur udh t re pr haxh, andaj haxhi i tij sht haxh ifrad, dhe nuk e ka obligim t therr kurban t haxhit temettu. Mirpo nse kt e bn me qllim q ti ik therrjes s kurbanit, ather obligimi i kurbanit nuk bie. Hilet pr ta rrzuar nj vaxhib, nuk e rrzojn at. Njsoj sikurse hilet pr ta br nj haram, nuk e bjn t lejuar at. P-478: A i lejohet muhrimit t m baj om brell, poashtu edhe rrip, duke e ditur se sht i qepur? Prgjigje: Mbajtja e ombrells pr tu mbrojtur nga nxehtsia e diellit nuk prish gj dhe nuk bn pjes n ndalesn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pr ta mbuluar kokn kokn e mashkullit ngase kjo nuk llogaritet mbulim, por sht hyrje nn hije nga dielli. Vrtetohet n Sahihul Muslim se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kishte qen me Usame bin Zejdin dhe Bilalin, njri prej tyre e drejtonte deven e tjetri kishte nj plhur me t ciln e mbronte Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) nga nxehtsia. Vazhduan kshtu derisa gjuajti te Xhemreja e madhe.[1] E n nj transmetim: ..e tjetri, rrobn e tij e vndonte mbi kokn e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) q ta mbroj nga dielli. Ky hadith sht argument se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka krkuar t hyj nn hije duke qen muhrim, para se ti heq ihramet. Poashtu edhe vndimi i rripit nuk prish gj. A fjala duke e ditur se sht i qepur, sht fjal e bazuar n kuptim t gabuar nga ana e disa njerzve t thjesht, t cilt kan menduar se kuptimi i fjals s ulemave muhrimi e ka t ndaluar t vesh at q sht e qepur sht do gj n t ciln ka t qepur. Ndrsa nuk sht ashtu. Qllimi i dijetarve me t qepurn sht ajo e cila sht e br n form t ndonj pjese
_________________ [1] Muslimi n kapitullin e Haxhit [1298]
t trupit dhe vishet n at mnyr, sikur q sht kmisha, brekt, fanella etj. E nuk sht qllimi do send n t ciln ka t qepur. Andaj, nse nj njeri vesh ridan apo izarin[1] e arnuar, nuk prish gj, edhepse ato arnra jan t qepura mes vete. P-479: Nj njeri i hendikepuar, i cili nuk mundet ti vesh ihramet, ka duhet t bj? Prgjigje: Nse njeriu nuk mundet ti vesh rrobat e ihramit, ather le t vesh fardo rrobe q mundet. Por, dijetart thon se ky e ka obligim t therr nj kurban dhe tua ndan fukarave, ose ti ushqen gjasht t varfr, pr do t varfr gjysm sau, ose t agjron tre dit. Kshtu kan thn dijetart, duke e krahasuar kt gj me rrojtjen e koks, pr t ciln All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Po kush sht prej jush i smur ose ka mundim koke (e rruhet para kohe) kompenzim i sht: agjrim , sadaka ose kurban. [el-Bekare: 196]. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) mnyrn e agjrimit dhe sadakas e ka sqaruar ashtu si treguam. P-480: sht dispozita pr at i cili bn m arrdhnie intime duke qen n ihram , por duke mos e ditur se m arrdhniet intime jan t ndaluara? Prgjigje: Dihet mir se marrdhniet intime jan haram gjat ihramit, bile ato jan harami m i madh. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Haxhi sht n muajt e caktuar e kush ia bn obligim vetes haxhin n kto muaj, nuk duhet afruar gruas, nuk duhet t bn mkate, as nuk duhet polemizuar... [el-Bekare: 197]. Afrim gruas d.m.th. marrdhniet intime dhe ato q i paraprijn marrdhnieve. Si tham, marrdhniet intime jan gjja m rreptsishte ndaluar gjat ihramit. Nse bn marrdhnie intime gjat ihramit t haxhit, kt e ka br ose para daljes s par nga ihrami[2] ose pas saj. Nse e ka br para daljes s par, ather i shkaktohen kto pasoja: Nj: I prishet haxhi dhe sht i pavlefshm, pa marr parasysh a e ka pr farz apo nafile.
_________________ [1] Rida quhet pjesa e lart e ihram it, ndrsa izar pjesa e poshtme e ihram it. (sh.p.) [2] Me fjaln dalja e par nga ihrami [et-tehal-lul el-evvel) kemi pr qllim momentin kur njeriu i heq rrobat e ihramit, dhe prej ktij m omenti i bhen t lejuara gjrat q i ka pasur t ndaluara pos marrdhnieve intime. (sh.p.)
Dy: Ka mkat. Tre: E ka obligim t vazhdoj haxhin, d.m.th. edhepse i sht prishur haxhi, ai duhet t vazhdon derisa ta plotsoj haxhin. Pra, njjt sikurse sht duke br haxh normal, me t gjitha dispozitat e tij. Katr: Vitin e ardhshme ka obligim ta kompenzoj kt haxh, qoft ky haxh farz apo nafile. Nse sht farz, t obliguarit pr kompenzimsht i qart, ngase haxhin n t cilin ka br marrdhnie intime e ka t pavler. E nse ky haxh sht nafile, e ka obligim ta kompenzoj pr shkak se edhe haxhi nafile duhet t vazhdohet deri n fund, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: E kryeni haxhin dhe umren pr hir t All-llahut plotsisht... [el-Bekare: 196]. Poashtu All-llahu (subhanehu ue teala) t filluarit e haxhit e ka quajtur obligim, ka thn: Haxhi sht n muajt e caktuar, e kush ia bn obligim vetes haxhin n kto muaj... [el-Bekare: 197]. Mu pr kt shkak, themi se e ka obligim ta kompenzoj kt haxh, qoft pr farz apo nafile. Pes: Duhet t therr kurban kafsh t madhe, si shpagim pr veprn e tij, t ciln ua shprndan fukarave. N vend t ksaj kafshe mund ti pret edhe shtat dele. Kjo pra, sht dispozita pr marrdhniet intime nse bhen para daljes s par nga ihrami. E nse kt e bn pas daljes s par nga ihrami ather shkakton mkatin, prishjen e ihramit (vetm) dhe e ka obligim t therr nj dele dhe tua ndan fukarave, ose ti ushqen gjasht t varfur, secilit t varfur nga gjysm sau me grur apo di tjetr, ose t agjron tre dit. Mundet t zgjedh cilndo nga kto trija ta vepron. Pastaj duhet ta riprtrin ihramin duke shkuar n mikatin m t afrt dhe prej aty t hyn n ihram q t bn tavafin ifadah duke qen muhrim. Kshtu kan thn fukahat tan. Nse pyet dikush, kur sht sht dalja e par nga ihrami? Themi: Dalja e par nga ihrami ndodh n ditn e Bajramit me gjuajtjen e guralecave te Xhemreja e madhe dhe me rrojtjen apo shkurtimin e flokve.
N ditn e bajramit, kur njeriu i gjuan guralecat te Xhemreja e madhe dhe I rruan apo i shkurton flokt, kjo konsiderohet dalja e par nga ihrami [et-tehal-lul el-evvel). Pas ksaj i ka t lejuara gjrat q i ka pasur t ndaluara deri n at moment, pos grave. Ajsheja (radijAllahu anha) ka thn: E parfymosja Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) kur e veshte ihramin para se t hyj n ihram dhe kur dilte prej ihramit t par para se t bnte tavafin.[1] Ky hadith tregon se pas daljes s par nga ihrami vijon tavafi dhe aludon q rrojtja e koks t jet para daljes s par nga ihrami, si treguam m lart se dalja e par ndodh me gjuajtjen e guralecave te Xhemreja e madhe ditn e Bajramit dhe me rrojtjen apo shkurtimin e flokve. Ashtuq, marrdhniet intime, t cilat bhen para ksaj dalje ather I shkaktohen pes gjrat q i prmendm m lart. E nse bhet pas ksaj dalje ather i shkakton ato q i prmendm, d.m.th. mkati, prishja e ihramit dhe jo e haxhit si dhe therrja e kurbanit, t ushqyerit e t varfrve apo agjrimi, qoft n Mek apo jasht saj dhe qoft rresht apo nj nga nj. Mirpo, nse ky njeri ka qen i paditur, nuk e ka ditur se marrdhniet intime jan t ndaluara duke qen n ihram, ather nuk ka ndonj prgjegjsi, qoft para daljes s par nga ihrami apo pas saj. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Zoti yn, mos na dno nse harrojm ose gabojm!. [el-Bekare: 286]. Zoti tha: U b. Poashtu ka thn: Nuk sh ndonj mkat i juaji ajo pr ka keni gabuar, por (sht mkat) ajo q zemrat tuaja e bjn qllim isht, po All-llahu sht q fal, sht mshirues. [el-Ahzab: 5]. Nse dikush thot: Nse ky njeri e ka ditur se marrdhniet intime gjat ihramit jan t ndaluar, por nuk i ka shkuar ndrmend se ajo i shkakton gjitha ato pasoja. Sikur t dinte se ka do t shkaktonte, nuk do ta kishte br. A sht arsye kjo? Prgjigjeja sht: Kjo nuk sht arsye, arsye sht kur njeriu nuk e din dispozitn e ksaj shtje, nuk e din se kjo sht haram. Ndrsa mosdija pr pasojat nuk sht arsye. Mu pr kt, nse nj njeri i martuar, i moshrritur dhe me mend, e din se zinaja sht e ndaluar dhe i plotson t gjitha kushtet pr tu quajtur i mbrojtur (muhsan), ather sht obligim t gurzohet.
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1539]; Muslimi n kapitullin e Haxhit [1189]
Nse thot se nuk e kam ditur se dnimi sht me gurzim, sikur ta kasha ditur nuk do t bja zina. Ktij i themi: Kjo nuk sht arsye, ti duhet t gurzohesh edhe nse nuk e ke ditur se far dnimi ka zinaja. Bile, njeriu i cili kishte br marrdhnie gjat dits s Ramazanit erdhi dhe e pyeti Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) se ka duhet t veproj. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e urdhroi q t jep kefaret (shpagim) edhepse ai person n momentin kur ka br marrdhnie intime nuk e ka ditur se far pasoja ka. Kjo sht argument se kur njeriu merr guxim ta kundrshtoj All-llahun dhe ti vepron ndalimet q i ka dhn Ai, ai do t prgjigjet pr pasojat e atij kundrshtimi, edhe nse nuk e ka ditur se far pasoja ka.
P-481: Si duhet t jet hixhabi i gruas duke qen n ihram , dhe a sht kusht q m bulesa t mos ia prek fytyrn? Prgjigje: Gruaja e cila sht n ihram, nse kalon pran burrave ose ata kalojn pran saj, t cilt nuk i ka mahrem, ather e ka obligim ta mbuloj fytyrn. Kshtu bnin e grat e sahabve, radijall-llahu anhum. N kt rast nuk duhet t paguan fidje, sepse kjo sht gj e urdhruar, e nuk mundet q gjja e urdhruar t jet e ndaluar. Dhe nuk sht kusht q mbulesa t mos ia prek fytyrn, pra, nse mbulesa ia prek fytyrn sprish gj. Ajo duhet ta mbulon fytyrn n prezencn e burrave t huaj, e kur t hyn n tend apo sht n shtpin e saj, ather e zbulon fytyrn. Sepse, e krkuar sht q gruaja muhrime t mos e mbuloj fytyrn.
P-482: Nj gruas, haxhike i kan ardhur menstruacionet para tavafit lamtumirs. ka duhet t bj ajo? Prgjigje: Pr kt grua e cila e ka kryer tavafin ifadah dhe i kan ardhur menstruacionet pasiq i ka kryer veprat e haxhit, t cils nuk i ka mbetur asgj pos tavafit lamtumirs, dispozita sht se tavafi lamtumirs n kt rast nuk sht obligim.
Argument pr kt sht fjala e Ibn Abbasit (radijAllahu anhu) i cili thot: U urdhruan njerzit se gjja e fundit pr haxhijt t jet tavafi, por u b lehtsime pr grat q jan n hajz.[1] Poashtu kur Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) i than: Safije bint Hujejit i ka ardhur hajzi dhe ajo e ka kryer tavafin ifadah. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) tha: Ather, ecni!.[2] Pra, ia hoqi nga obligimi tavafin lamtumirs. Ndrsa, tavafi ifadah nuk bie prej obligimit n rasThajzi. Ajo grua, ose do t rrin n Mek derisa t pastrohet dhe pastaj ta bn tavafin ifadah. Ose mund t shkon n vendin e saj, duke mbetur ende n ihram, e kur t pastrohet, kthehet n Mek dhe e bn tavafin ifadah. Bile mir sht q kur t kthehet, fillimisht t bj nj umre d.m.th. t bj tavaf, saj dhe ti shkurton flokt e pastaj ta bn tavafin ifadah. Mirpo nse nuk ka asnjrn mundsi, ather n vendin e hajzit, vndon di q e pengon rrjedhjen e hajzit dhe ndytjen e xhamis, dhe pr patjetrsueshmri e bn tavafin sipas mendimit m t vrtet. P-483: Nj grua ka hyr n ihram njkohsisht me burrin e saj duke qen n hajz, e kur sht pastruar, e ka br umren pa m ahrem . Mirpo, pas ksaj srish ka vrejtur gjakun. ka duhet t veproj? Na tregoni, All-llahu ju shprbleft me t mira. Prgjigje: Si duket, kjo grua ka ardhur n Mek me burrin e saj dhe ka hyr n ihram prej mikatit duke qen n hajz. Hyrja e saj n ihram prej mikatit duke qen n hajz sht ihram n rregull. Sepse, kur Esma bint Umejsi e pyeti Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke qen n Dhil Hilejfe kshtu: O i drguar, tani jam n nifas. Ai tha: Lahu, mbuloje me di (vendin) dhe hyj n ihram!.[3] Nse arrin n Mek dhe pastaj pastrohet dhe e kryen umren pa mahrem, nuk prish gj, sepse ajo gjindet midis qytetit. Por, paraqitja e ktij gjaku srish sht pak problematike pr pastrimin q ajo ka menduar se i ka ndodhur. Asaj i themi: Nse ke qen e bindur plotsisht n pastrimin tnd, umreja yte sht n
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e Tavafit Lam tumirs [1756] [2] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1757]; Muslimi n kapitullin e Haxhit [1211] [3] Muslimi n kapitullin e Haxhit [1218]
rregull. Mirpo, nse ke qen n dyshim, ather prsrite edhe nj her umren. Kur them ta prsritish, nuk kam qllim q t kthehesh n mikat dhe t hysh n ihram prej fillimit, por kam pr qllim q t bsh tavafin, sajin dhe tI shkurtosh flokt. P-484: Nj gruas, e cila nuk e ka br tavafin ifadah i ka ardhur hajzi, ajo jeton jasht M bretris s Arabis Saudite dhe sht afruar asti q t udhtojn. Kt udhtim nuk ka gjasa ta vonojn dhe sht e pamundshme q ajo prsri t vij ktu. ka duhet t bj? Na tregoni, All-llahu ju shprbleft me t mira. Prgjigje: Nse puna sht ashtu, se asaj grua i kan ardhur menstruacionet por ajo nuk e ka br tavafin ifadah. Si dhe nuk ka mundsi t qndroj n Mek e as q t kthehet prsri. N kt rast, asaj i lejohet njra prej ktyre dy gjrave: 1. Ose t prdor injekcion i cili do tia ndrpret gjakun dhe pastaj t bj tavafin, nse ky injekcion nuk i bn dm. 2. Ose t vndon di q e pengon rrjedhjen e gjakut dhe pr patjetrsueshmri e bn tavafin. Ky mendimsht mendimi m i vrtet, t cilin e prkrah edhe Shejhul Islam Ibn Tejmiu (rahimehullah). E kundrta e ktij mendimi sht njra prej ktyre dy gjrave: 1. Ose t mbetet ende n ihramin e mbetur, ashtuq t mos i lejohen marrdhniet me burrin e saj, apo t mos martohet nse nuk sht e martuar. 2. Apo t llogaritet e penguar, n kt rast duhet t therr kurban dhe mundet t del nga ihrami. Mirpo n kt rast, nuk llogaritet se ka kryer haxhin. Q t dyjat jan gjra t rnda, qoft e para: q t mbetet n ihram, apo e dyta: t mbetet pa haxh. Ashtuq, mendimi i vrtet sht ai t cilin e ka prkrahur Shejhul Islam Ibn Tejmiu (rahimehullah) lidhur me kt rast t patjetrsueshm. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ..dhe nuk ju obligoi n f me ndonj vshtirsi... [el-Haxh: 78]. Poashtu ka thn: All-llahu dshiron lehtsim pr ju, e nuk dshiron vshtirsim pr ju. [el-Bekare: 185]. Por, nse ajo grua ka mundsi q pasi t udhton n vendin e saj, t kthehet prsri pasi t pastrohet, ather sprish gj nse udhton.
E kur t pastrohet, kthehet n Mek dhe e bn tavafin ifadah. Dhe n kt periudh nuk i ka t lejuara marrdhniet intime, sepse ende nuk e ka br daljen e dyt prej ihramit. P-486: A i lejohet gruas e cila sht n ihram ti ndrroj rrobat me t cilat ka hyr n ihram ? Si dhe, gjat ihram it a ka rroba t veanta? Prgjigje: Gruaja e cila sht n ihrame ka t lejuar ti ndrroj rrobat e saja, pa marr parasysh a ka nevoj apo jo. Me kusht q ato rroba tjera t mos jen rroba q zbulojn trupin apo t paraqesin bukuri para burrave. Pra, nse dshiron ti ndrron rrobat me t cilat ka hyr n ihram, mundet tI ndrron dhe sprish gj. Kur t hyn gruaja n ihram, pr t nuk ka rroba t veanta. Ajo mund t vesh ka t dshiroj, prpos nikabit dhe dorzave. Nikab sht ajo q vndohet mbi fytyr dhe sht e elur te syt, ndrsa dorza (si dihet) jan ato me t cilat mbulohen duart. Ndrsa, burri ka rroba t veanta gjat ihramit. Ato jan izari dhe ridaja. Ai nuk duhet t vesh kmish, brek, imameh, veshje t mbuluara me kapu etj. P-487: A i lejohet gruas muhrime t vesh dorza dhe orape? Prgjigje: Veshja e orapeve nga ana e gruas nuk prish gj. Ndrsa, veshja e dorzave, sht e ndaluar me ndalim nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i cili ka thn: ..dhe nuk vesh dorza.[1] P-488: Nj grua ka kaluar npr m ikat duke qen n hajz, por ka hyr n ihram dhe ka shkuar n Mek. A tje e ka vonuar umren derisa sht pastruar. sht dispozita e umres s saj? Prgjigje: Umreja e saj sht n rregull edhe nse e ka vonuar nj apo dy dit, me kusht q ta ket br umren pasiq sht pastruar. Sepse gruas gjat hajzit nuk i lejohet t bn tavaf. Kur Ajshen (radijAllahu anha) e goditi hajzi, e cila m kishte ardhur n Mek si muhrime pr umre, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha: Hyj n ihram pr haxh dhe
_________________ [1] Buhariu n kapitullin e Dnim it t gjahut [1838]
vepro gjithka vepron haxhiu, prve tavafit rreth Qabes.[1] Kur Safijes i erdhi hajzi, ai pyeti: A do t na pengoj ajo (pr udhtim)? duke menduar se ende nuk e ka br tavafin ifadah. Ata than: Ajo e ka br tavafin ifadah, ai tha: A ther, ecni!.[2] Pra, gruaja n hajz nuk e ka t lejuar t bn tavaf, nse arrin n Mek duke qen n hajz, ajo e ka obligim t pret derisa t pastrohet e pastaj t bn tavafin. Por, nse hajzi i vie pas tavafit t umres dhe para sajit, ajo mund ta plotsoj umren dhe do gj sht n rregull. E nse i vjen hajzi pas sajit, ajo nuk e ka obligim t bj tavafin lamtumirs, sepse tavafi lamtumirs nuk lypet prej gruas n hajz. P-489: Nj grua e cila ka hyr n ihram prej m ikatit duke qen n hajz. Pastaj sht pastruar n Mek dhe i ka hequr rrobat me t cilat ka hyr n ihram . Si sht puna me kt? Prgjigje: Gruaja e cila ka hyr n ihram prej mikatit duke qen n hajz, dhe pas arritjes n Mek pastrohet, ajo e ka t lejuar t ndrron rrobat dhe t vesh fardo veshje, prderisa ato rroba jan t lejuara. Poashtu edhe burrit i lejohet ti ndrron rrobat e ihramit me rroba tjera t ihramit dhe nuk prish gj.
P-490: A sht e lejuar m bulim i i fytyrs gjat haxhit, sepse e kam lexuar nj hadith me kt kuptim: Gruaja nuk bn t vndon nikab dhe as t vesh dorza. Ndrsa kam lexuar nj fjal t Ajshes (radijAllahu anha) e cila thot: Kur u afronin burrat pran neve, ne i mbulonim fytyrat e kur u largonim , i zbulonim fytyrat. Si mund ti pajtojm kto mendime? Prgjigje: E vrteta sht ajo n t ciln aludon hadithi, i cili e ndalon muhrimen q t vndon nikab. Gruaja muhrime e ka t ndaluar vnien e nikabit n do rast, pa marr parasysh e kalojn burra pran tyre apo jo. E ka t ndaluar vnien e nikabit pa marr parasysh a sht n haxh apo umre. Nikabi dihet sht, d.m.th. ajo plhur me t ciln mbulohet fytyra dhe sht e elur te
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e Hajzit [305]. [2] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1757]; Muslimi n kapitullin e Haxhit [1211]
syt. Fjala e Ajshes (radijAllahu anha) aspak nuk vie n kundrshtim me hadithin e prmendur. Ngase n fjaln e Ajshes (radijAllahu anha) nuk ekziston gj e cila thot se ato kan vnduar nikab, por ato i kan mbuluar fytyrat me di tjetr pos nikabit. Dhe kjo shtje (mbulimi i fytyrs) sht e patjetrsueshme nse kalojn burra pran tyre. Ato e kan obligim t ti mbulojn fytyrat sepse mbulimi i fytyrs para burrave t huaj sht vaxhib. Pra, vnia e nikabit pr muhrimen sht e ndaluar rreptsisht, ndrsa pr mbulimin e fytyrs pa nevoj themi se m mir sht t zbulohet. Ndrsa, nsa kalojn burra pran tyre, ajo e ka obligim ta mbuloj fytyrn, por jo me nikab. P-491: Nse gjrat e ndaluara gjat ihram it, i vepron dikush pa dije apo me harres, ka sht dispozita? Prgjigje: Nse vepron di nga t ndaluarat gjat ihramit pasiq e ka veshur ihramin, por ende nuk e ka br nijetin e hyrjes n ihram, n kt rast nuk ka ndonj prgjegjsi. Fillimi i ihramit sht me brjen e nijetit t ihramit e jo me veshjen e ihramit. Mirpo nse e ka br nijetin, ka filluar t kryej kt ibadet dhe vepron di nga t ndaluarat gjat ihramit pa dije apo me harres nuk ka prgjegjsi. N momentin e anulimit t ktyre arsyeve, d.m.th. i kujtohet nse ka harruar, apo e mson pasiq nuk e ka ditur, ather e ka obligim q menjher t largohet nga ajo e ndaluar. Shembull: Nse nj njeriu harron dhe gjat ihramit vesh xhelabije, ai nuk ka prgjegjsi, mirpo n momentin kur i kujtohet duhet ta heq xhelabijen. Poashtu nse harron ti heq brekt, mirpo pasi t bn nijetin dhe t fillon telbijen i kujtohet kjo gj, ather duhet ti heq ato n moment, q t mos ket prgjegjsi. Poashtu nse ka qen i paditur nuk ka ndonj prgjegjsi. Sikurse t vesh dikush ndonj fanel e cila nuk sht e qepur por sht e thurrur dhe mendon se veshja e saj pr muhrimin sprish gj. Mirpo m von i qartsohet se ajo fanel edhe nse nuk sht e qepur, ajo veshje sht e ndaluar gjat ihramit, ather duhet ta heq at n moment.
Rregulli i prgjithshm n kt sht se t gjitha t ndaluarat gjat ihramit, nse veprohen pa dije apo me harres, nuk ka kurrfar prgjegjsie. Sepse All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Zoti yn, mos na dno nse harrojm ose gabojm!. [el-Bekare: 286]. Zoti tha: U b. Poashtu ka thn: Nuk sht ndonj mkat i juaji ajo pr ka keni gabuar, por (sht mkat) ajo q zemrat tuaja e bjn qllim isht, po All-llahu sht q fal, sht mshirues. [el-Ahzab: 5]. Si dhe fjala e All-llahut (subhanehu ue teala) lidhur me gjuetin, e cila sht e ndaluar poashtu gjat ihramit: ..ai i cili e vret at qllimisht... [el-Maide: 95]. E n kt nuk ka dallim se ajo e ndaluar a ka t bj me rrobat, parfumet dhe ka i ngjan atyre, apo ka t bj me vrasjen e gjahut, rrojtjen e flokve apo di t ngjashme. Edhepse disa dijetar kan br dallim mes ksaj dhe asaj, por mendimi i vrtet sht se nuk ka dallim. Sepse kto t ndaluara jan prej gjrave, pr t cilat njeriu arsyetohet nse i ka br pa dije, me harres apo nn presion. P-492: Nj haxhi ka br disa gabime gjat haxhit, mirpo nuk ka patur mundsi t paguaj kefaret (fidje) dhe sht kthyer n vendin e tij. A mundet q at kefaret ta paguaj n vendin e tij apo patjetr sht n Mek? Nse sht patjetr q t paguhet n Mek, a lejohet ta autorizoj diknd? Prgjigje: Duhet ta dijm patjetr se pr far gabimi bhet fjal: Nse e ka lshuar ndonj vaxhib t haxhit, ather duhet t therr kurbanin (fidje) n Mek, sepse ai gabim ka t bj me haxhin, dhe sht i pavlefshm jasht Meks. Nse ka vepruar ndonj prej ndalesave, ather mundet ta bj njrn nga kto tri gjra: Ose ti ushqen gjasht t varfur. Kt mundet ta bj n Mek apo n vendin ku e ka br gabimin. Ose t agjroj tre dit, kto mund ti bj n Mek apo jasht saj. Prve nse bhet fjal pr gabimin e marrdhnieve intime para daljes s par nga ihrami n haxh. N kt rast ky duhet t therr kafsh t madhe n vendin ku e ka br gabimin apo n Mek, dhe ua ndan fukarave. Nse sht gabim i gjuetis ather duhet t therr kafsh t njjt (sikurse gjahu), ose t ushqen t varfur ose t agjron. Nse agjron, mundet ta bj n cilindo vend, e nse therr kurban apo ushqen t varfur, pr kt All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ..duke e br at kurban n Qabe... [el-Maide: 95].
Pra, duhet ti bj brenda haremit. Poashtu i lejohet q t autorizon diknd pr kt shtje, sepse edhe Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e autorizoi Alijun (radijAllahu anhu) q te therrte pjesn e mbetur t kurbanave t tij. P-493: A lejohet ta bjm sajin para tavafit? Prgjigje: Brja e sajit t haxhit para tavafit t haxhit sht e lejuar. Sepse kur Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) ditn e Bajramit u ndal dhe njerzit e pyetnin, bile i than: E kam br sajin para tavafit, ai tha: Ska gj.[1] Nse njeriu sht duke br haxhin temettu dhe e bn sajin para tavafit, apo sht duke br haxhin ifrad apo kiran dhe nuk e ka br (ata q kan br haxhin ifrad apo kiran) sajin sbashku me tavafin e arritjes nuk prish asgj nse e bn sajin para tavafit. Sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: ska gj. P-494: A lejohet t bhet umre disa her gjat nj Ramazani? Dhe a ka periudh t caktuar kohore mes dy umreve? Prgjigje: Brja e umres disa her gjat Ramazanit sht prej bidateve, sepse prsritja e saj brenda nj muaji sht n kundrshtim me praktikn e t parve tan. Bile Shejhul Islam Ibn Tejmiu ka prmendur n Mexhmuul Fetava se sht mekruh t bhet shpesh umre, e sidomos ata q e prsrisin gjat Ramazanit. Sikur t ishte kjo prej punve t dashura, t part tan do t kujdeseshin m tepr q ta praktikojn at. Bile vet Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) njeriu m i devotshm dhe njeriu q m s shumti ka dashtur t bj vepra t mira, n vitin e lirimit t Meks ka ndejtur 19 dit n Mek, e shkurtonte namazin dhe nuk ka br umre. Poashtu edhe Ajsheja (radijAllahu anha) kur krkoi me vendosje q t bn umre, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e urdhroi vllain e saj Abdurrahmanin q t shkon me Ajshen n mikat dhe t bj umre, por nuk i tha edhe Abdurrahmanit q t bj umre. Sikur t ishte gj e mir, do ta kishte porositur q edhe ai t bnte umre. Si dhe, sikur t kishte qen e ditur kjo n mesin e sahabve, ather vet Abdurrahmani
___________________ [1] Buhariu n kapitullin e Haxhit [1734] dhe Muslimi n kapitullin e haxhit/ kreu: Kush e bn rrojtjen para therrjes s kurbanit.
do t bnte umren, sepse doli deri n mikat. Pr periudhn kohore mes dy umreve, Imam Ahmedi (rahimehullah) ka thn: Duhet t pret derisa ti nxihet koka. Me kuptim q ti rriten flokt shum pas rrojtjes q e ka br n umren e kaluar. P-495: Duke br tavaf nse thirr ikameti, ka duhet t bhet? A duhet t bhet ai tavaf prej fillimit? Nse jo, ather prej ku e plotson? Prgjigje: Duke br tavaf nse thirr ikameti, ai duhet lr tavafin dhe t fal namazin. Pa marr parasysh a bhet fjal pr tavafin e umres, haxhit apo tavaf vullnetar. Pas namazit kthehet dhe e plotson tavafin e nuk e fillon srish. Plotsimin e bn prej vendit ku e ka lr m par, ndrsa nuk ka nevoj q ta prsris kt gjiro edhe nj her. At q e ka kryer, ajo ka baz t vrtet dhe llogaritet n rregull sipas sheriatit. Andaj, nuk nuk mundet ta gjykoj dikush pr t kot prve nse ka argument nga sheriati. P-496: Nse njeriu q sht duke br umren, nse e bn sajin e pastaj tavafin, ka duhet t bj? Prgjigje: Nse njeriu q sht duke br umren e bn sajin e pastaj tavafin, ai nuk duhet t prsris asgj pos sajit. sht kshtu pr shkak se renditja mes tavafit dhe sajit sht vaxhib. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kshtu i ka renditur dhe ka thn: Rregullat e haxhit dhe umres mirrni prej meje.[1] Kur ti marrim rregullat nga ai, ather n fillime bjm tavafin e pastaj sajin. Por nse thot se sht lodhur duke br sajin e par, i themi se edhe pr t ka sevape, mirpo lodhja nuk e prmirson gabimin. Disa nga tabiint dhe disa dijetar kan mendimin se nse e bn sajin para tavafit me harres apo pa dije, ather nuk prish pun, sikurse gjat haxhit. P-497: do t thot el-idtiba? Si dhe, kur sht e ligjsuar? Prgjigje: El-idtiba sht kur njeriu gjat ihramit e zbulon supin e tij t djatht, ndrsa
_________________ [1] Buhariu n kapitullin e Dijes [83] Muslimi n kapitullin e Haxhit [1306]
dy skajet e ridas i vndon mbi supin e majt. Kjo sht e ligjsuar n tavafin e arritjes, ndrsa n tavafet tjera nuk sht e ligjsuar. P-498: A lejohet t bhet saj vullnetar? Prgjigje: Nuk lejohet t bhet saj vullnetar, sepse saji sht i ligjsuar vetm gjat umres apo haxhit. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Safa dhe Merve jan nga shenjat (pr adhurim ) e All-llahut, e kush e msyen shtpin (Qaben) pr haxh ose pr umre, nuk sht mkat pr te t'i vizitoj ato dyja (t ece n ato dy vende). E kush bn ndonj t mir nga vullneti, s'ka dyshim se All-llahu sht shprblyes i gjithdijshm . [el-Bekare: 158]. P-499: A i i cili nuk e ka br tavafin ifadah pa dije, ka duhet t bj? Prgjigje: Tavafi ifadah sht rukn prej rukneve t haxhit, pa t cilin nuk plotsohet haxhi. Nse nuk e kryen njeriu kt tavaf, ai nuk e ka kryer as haxhin. Patjetr duhet ta kryej at, duhet t kthehet qoft edhe nga vendi i tij pr ta kryer tavafin ifadah. N kt rast, pasiq ende nuk e ka kryer tavafin, atij nuk i lejohet t bn marrdhnie intime me t shoqen e tij, ngase ende nuk e ka br daljen e dyt nga ihrami. Sepse dihet, se dalja e dyt nga ihrami ndodh me kryerjen e tavafit ifadah dhe sajit nse ka qen duke e br haxhin temettu, apo ka qen duke kryer haxh ifrad apo kiran, mirpo nuk e ka br sajin sbashku me tavafin e arritjes. P-500: Kam par disa njerz, t cilt gjat tavafit shtyhen me grat e veta pr ta puthur gurin e zi. A ndaj, a sht m mir t puthet guri i zi apo largim i nga przierja me burrat? Prgjigje: Nse pyetsi paska par kt gj t uditshme, un personalisht kam par di m t uditshme. Kam par njerz, t cilt para se t japin selam nga namazi i farzit, nxitojn me shpejtsi pr ta puthur gurin e zi. Pra, e prish namazin e tij farz, i cili sht nj prej shtyllave t Islamit pr t br kt gj, e cila nuk sht vaxhib.
Bile, as nuk sht e ligjsuar prve gjat tavafit. Kjo q ndodh sht nga padija e njerzve, padije pr t ciln njeriut i vjen keq. Duhet t dihet se puthja e gurit t zi apo prekja e tij nuk sht sunet prvese gjat tavafit, sepse un nuk di di q aludon se ajo sht sunet n vete. Un po them ktu se nuk e di, ndrsa e lus at i cili ka njohuri n kundrshtim me kt le tm informoj, All-llahu e shprbleft. Pra, puthja e gurit t zi sht prej suneteve t tavafit, bile nuk sht as sune-t nse me veprimin e saj i shkakton dm ndonjrit prej tavafbrsve apo dikujt tjetr. Nse me puthjen e gurit t zi, i shkaktohet dm tavafbrsve apo dikujt tjetr, ather transferohemi n shkalln e dyt, t ciln na e ligjsoi Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ajo sht q njeriu vetm ta prek at me dor e pastaj ta puth dorn. Nse edhe kjo gj nuk mundsohet prve me shkaktim t dmit ndaj t tjerve, ather transferohemi n shkalln e tret, t ciln poashtu na e ka msuar Resulull-llahu. Ajo sht duke br shenj kah guri i zi, pra, bjm shenj kah ai me dor, jo me dy duart por vetm me dorn e djatht bjm shenj kah ai dhe nuk e puthim dorn. Kshtu sht suneti i Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem). E nse shtja sht edhe m e keqe si prmendi pyetsi pr njerzit t cilt shtyhen me grat e veta pr ta puthur gurin. Ku ndoshta, ndonj grua sht shtatzn, plak, e re e cila nuk mundet apo sht fmij t cilin e ngrit lart pr ta puthur gurin. E tra kjo sht prej gjrave t kqija. Ngase me kt i bhet dm familjes, si dhe ndodh ngushtim dhe przierje me burrat. T gjitha kto jan mes haramit dhe mekruhut, andaj, njeriu duhet t mos veproj ashtu, sepse n kt shtje elhamdu lila ka hapsir, pra, bj hapsir pr veten tnde dhe e mos vshtirso q All-llahu t ta vshtirsoj ty. P-501: Nj grua me burrin e saj kan qen duke br haxhin temettu, dhe gjat tavafit t umres n rrethin e gjasht, burri i saj ka thn: sht rrethi i shtat dhe ka ngulur kmb n kt mendim . A jo grua, a ka ndonj prgjegjsi? Prgjigje: Nse ka qen e bindur se ka qen n rrethin e gjasht dhe se nuk e ka kryer tavafin, umreja e saj ende nuk sht plotsuar. Sepse tavafi sht njri prej rukneve t umres, pa t cilin nuk mund t ket umre. Por, nse hyn n ihram pr haxh n kt gjendje ather haxhi i saj transferohet n haxh kiran (e jo temettu). sht ashtu, ngase ajo e ka futur haxhin mbi umre para se ta prfundoj umren.
Mirpo, nse ka qen e dyshimt n momentin kur i shoqi i ka thn se jan n rrethin e shtat, ather nuk ka ndonj prgjegjsi. Sepse kur ajo ka dyshim, ndrsa i shoqi ka bindje, ather e merr fjaln e t shoqit pr t arritur bindjen. uAll-llahu alem. P-502: Nse umrexhiu apo haxhiu dijn shum pak lutje, a i lejohet q gjat tavafit, sajit dhe rregullave tjera t lexon lutje prej librave t lutjeve? Prgjigje: Umrexhiut apo haxhiut i mjaftojn ato lutje t cilat i din, ngase ato t cilat i din, njkohsisht ua din edhe kuptimin, ashtuq e lut All-llahun (subhanehu ue teala) nprmjet tyre. Ndrsa, marrja e ndonj libri apo ndonj bredhsi[1] i cili i dikton t thoj di pr t ciln ky nuk din gj, kjo nuk i bn dobi. Shum njerz i prcjellin kta persona brredhs n at q thon, mirpo kta nuk dijn asgj nga kuptimi i atyre fjalve, poashtu shum prej njerzve t cilt lexojn lutje nga kto broshura, nuk kuptojn gj nga ato. Ndrsa, ato broshura, n t cilat ka lutje t veanta pr do gjiro, ato llogariten bidate, dhe nuk i lejohet muslimanit ti prdor ato, ngase ato jan dalalet. Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka caktuar lutje t veant pr seciln gjiro, ai ka thn: Tavafi rreth Qabes, saji mes Safas dhe Merves dhe gjuajtja e guralecave jan br pr ta prkujtuar All-llahun.[2] Nse bhet fjal pr kso broshura, ather vaxhib e ka do besimtar q t trheq vrejtjen nga ato. Le ta lus All-llahun pr nevojn t ciln do dhe le ta prkujton All-llahun aq sa mundet dhe me at q e din. Kjo sht shum m mir sesa ti prdor kto broshura, t cilve ndoshta nuk ua din kuptimin. Bile ndodh q as shqiptimin t mos ua dijn, e ku m kuptimin. P-503: A ka lutje t posame gjat ibadeteve t haxhit dhe umres, qoft tavaf, saj etj? Prgjigje: Nuk ka ndonj lutje t posame pr haxhin dhe umren, por njeriu e thot at
___________________ [1] Me fjaln bredhs ketu kem i pr qllim disa njerz t cilt rrijn rreth xhamis s Qabes, t cilt i bashkangjiten ndonj grupi t haxhilerve apo umrexhive me qllim q tu diktojn duat e tavafit dhe sajit. Gjith kt, e bjn me pages. (sh.p.) [2] Ebu Davudi n kapitullin e Haxhit; Tirmidhiu n kapitullin e Haxhit; Imam Ahmedi n Musnedin e tij [6/64].
lutje q don. Mirpo nse i vepron ato t cilat jan t transmetuara nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) padyshim se sht m mir. Sikur q sht lutja mes Kndit t Jemenit dhe gurit t zi: Rabbena atina fid dunja haseneten ue fil ahireti haseneten ue kina adhaben nar O Zot, na jep t mira n dynja, na jep t mira n ahiret dhe na mbroj nga Zjarri. Apo lutja n ditn e Arafatit, lutja q bhet mes Safas dhe Merves si dhe lutje tjera. Duan t ciln e din se sht prej sunetit, duhet ta thot, ndrsa pr duat t cilat nuk i din, mjafton ajo q e din. Pastaj, kto lutje nuk jan t obliguara, ato jan t plqyeshme. Me kt rast dua t them: Shum nga broshurat e vogla, t cilat bijn n duar t haxhinjve dhe umrexhive, n to ka lutje t veanta pr seciln gjiro t tavafit apo sajit. Them: Ato jan prej bidateve, t kqijat q jan n to jan t njohura. Ata q i lexojn, mendojn se ato jan t transmetuara nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe besojn se me ato mund t afrohen tek All-llahu (subhanehu ue teala). Pastaj, ata i lexojn ato lutje por nuk e dijn kuptimin e tyre. Pr do gjiro t tavafit lexojn lutje t veanta, e kur t mbaron lutja para se t mbaroj gjiroja si ndodh n raste kur ka shum njerz ather heshtin n pjesn e mbetur t asaj gjiro, si dhe nse kryhet ajo gjiro para lutjes, ata e ndrpresin lutjen, qoft edhe nse jan n fjaln O Zot. E ndrpresin aty ku jan dhe nuk vazhdojn krkesn e tyre. E gjith kjo sht prej t kqijave t cilat i sjell bidati. Poashtu n kto broshura ka lutje t veanta pr te Mekamu Ibrahim (vendi ku qndroi Ibrahimi), ndrsa nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk ka t transmetuar di t till. Ai kur kalonte pran Mekamu Ibrahim-it thonte: Vendin ku qndroi Ibrahim i pranojeni pr vendfalje. [el-Bekare: 125], dhe prapa tij fali dy rekate. Ndrsa lutja t ciln e bjn ata dhe me t ciln u bjn potere njerzve q falen afr Mekamu Ibrahimit, ajo lutje sht prej t kqijave nga dy aspekte: -Ajo nuk sht transmetuar nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) andaj sht bidat. -Ata u bjn dm njerzve t cilt jan duke u falur afr Mekamit.
E shumta q gjindet npr kto broshura sht nga bidatet. Qoft nga aspekti i mnyrs, kohs apo vendit. E lusim All-llahun pr udhzim. P-504: Nj njeri pasiq e ka kryer umren, ka vrejtur se n ihramet e tij kishte pasur ndytsi, sht dispozita pr kt rast? Prgjigje: Nse njeriu bn tavafin dhe sajin e umres, e pastaj n ihramet e tij vren ndytsi, tavafi i tij sht n rregull po edhe saji d.m.th. umreja e tij sht n rregull. Kjo sht kshtu sepse, nse n rrobat e dikujt ka ndytsi t ciln se ka vrejtur, apo e ka vrejtur mirpo ka harruar ta pastroj, dhe n kt gjendje e fal namazin, namazi i tij sht n rregull. E njjta dispozit sht edhe nse bn tavaf n at gjendje. Argument pr kt sht ajeti: Zoti yn, mos na dno nse harrojm ose gabojm!. [el-Bekare: 286]. Ky sht argument i prgjithshm, i cili llogaritet nj prej rregullave madhshtore t sheriatit. Por, pr kt mesele ka argument t posam, argument sht rasti kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nj dit u falte me shokt e tij, dhe e kishte zakon t falet kmbmbathur. E papritur u zbath, poashtu edhe shokt e tij u zbathn. Kur e kreu namazin tha: Pse vepruat ashtu? than: T pam ty, se i hoqe sandalet, ashtu edhe ne i hoqm. Ai tha: M erdhi Xhibrili dhe m tregoi se n to kishte pasur flliqsi.[1] Pra, Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) nuk e prsriti namazin, edhe pse n fillim t namazit kishte t mbathura sandale t ndyta. Kjo na jep t kuptojm se ai i cili falet n rrob n t cilat ka ndytsi, por pa dije apo me harres, namazi i tij sht n rregull. Ktu ka nj mesele: Nse nj njeri han mish deve dhe m pas ngritet pr tu falur pa marrur abdest, duke menduar se ka ngrn mish dele. A duhet ta prsris namazin apo jo? Themi: Ky duhet t merr abdest dhe ta prsris namazin. Nse dikush thot: Pse that se ai i cili falet n rroba t papastra pa dije nuk duhet ta prsrit namazin, ndrsa pr kt i cili ka ngrn mish deve pa dije duheshka ta prsrit?
_________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e Namazit [650]
I themi: Pr shkak se ka nj rregull shum me rndsi, ai sht: Gjrat e urdhruara, nuk bien nga obligimi n rasTharrese apo padije, ndrsa gjrat e ndaluara bien nga obligimi n rastt harrese apo padije. Argument pr kt rregull sht hadithi: K e z gjumi pr namaz apo e harron at, le ta fal at n momentin kur i kujtohet.[1] Si dhe njher kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dha selam pas dy rekateve n namaz me katr rekate, pjesn e mbetur t namazit e plotsoi kur iu kujtua. Kjo sht argument se gjrat e urdhruara nuk bijn nga obligimi n rast harrese apo padije. Ngase Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) urdhroi at q e harron namazin ta fal ather kur ti kujtohet, e nuk u lirua nga kjo edhepse harroi. Poashtu edhe vet e plotsoi namazin, e nuk u lirua nga plotsimi edhepse harroi. Poashtu, argument se urdhrat nuk bien nga obligimi n rast t padijes sht rasti me njeriun i cili erdhi dhe fali namaz n t cilin nuk u qetsonte si duhet. Pastaj erdhi te Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe e prshndeti, a Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) i tha: Kthehu e falu, se ti nuk u fale, kt ia prsriti tri her, ai shkonte u falte e Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) i thonte: Kthehu e falu, se ti nuk u fale.[2] P-505: Gjurmt q jan n Mekam u Ibrahim , a jan gjurmt e kmbve t Ibrahimit (salAllahu alejhi ue selem) apo jo? Prgjigje: Padyshim se vendqndrimi i Ibrahimit sht i vrtet, dhe kjo e cila sht e rrethuar me xhamsht vendqndrimi (mekami) i Ibrahimit. Por, zgavrat q jan n t nuk duket t jan gjurm e kmbve t tij. Ngase dihet historikisht se forma e kmbve nuk ka ndryshuar q prej kohve t lashta. Me siguri kto zgavra jan t rregulluara nga dikush vetm si shenj. E nuk mund t themi me bindje se kto zgavra jan gjurma e kmbve t Ibrahimit (salAllahu alejhi ue selem). Pasiq i erdh rasti, dshiroj t bj nj prkujtim pr nj shtje, ajo sht se disa umrexhij dhe haxhiler ndalen pran Mekamu Ibrahim dhe bjn lutje t cilat nuk kan baz nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem).
_________________ [1] Shih njrn prej fusnotave t pyetjes 185. [2] Buhariu n kapitullin e Ezanit; Muslimi n kapitullin e Namazit.
Bile, ndoshta at lutje e bjn edhe me z t lart, ashtuq i pengojn njerzit q jan duke i falur aty dy rekatet e tavafit. Nuk ka lutje t posame pr te Mekamu Ibrahim, bile suneti sht q edhe ato dy rekate t falen si shpejt, e pas selamit menjher ohet dhe ua liron vendin atyre q kan t drejt m shum, atyre q dshirojn ti falin dy rekatet e tavafit. P-506: A lejohet t frkohem i n plhurn e Qabes? Prgjigje: Frkimi dhe krkimi i bereqetit n plhurn e Qabes jan prej bidateve. Kjo nuk ka baz nga Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Kur njher Muavije bin Ebi Sufjani (radijAllahu anhu) bnte tavaf dhe gjat tr tavafit u frkonte n muret e Qabes, pr kt gj e qortoi Abdullah bin Abbasi (radijAllahu anhu). Muaviju u prgjigj: Asgj nga Qabeja nuk sht pr tu lr, Ibn Abbasi ia ktheu: Shembulltyr pr juve sht Resulull-llahu, un e kam par Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem) duke prekur vetm dy kndet e Jemenit d.m.th. gurin e zi dhe kndin e Jemenit. Kjo sht argument se ne pr prekjen e Qabes dhe kndet e saja bazohemi vetm n at q sht treguar n sunet. Sepse shembulltyra m e mir sht Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem). Ndrsa, kapja pr pjesn e Qabes, mes ders s saj dhe gurit t zi, kjo sht transmetuar se sahabt e kan br kt, jan kapur n at pjes dhe jan lutur. uAll-llahu alem. P-507: sht dispozita pr rrojtjen dhe shkurtim in e flokve gjat umres dhe cila sht m mir? Prgjigje: Rrojtja apo shkurtimi i flokve sa i prket umres sht vaxhib. Kur Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) erdhi n Mek pr ta br haxhin lamtumirs, pasiq e bri tavafin dhe sajin i urdhroi t gjith q nuk kishin marrur kurbanin me vete[1] q ti shkurtojn flokt dhe pastaj t dalin prej ihramit. Pasiq i urdhroi ti shkurtojn flokt esenca e urdhrit sht obligimi kjo aludon se shkurtimi i flokve sht i patjetrsueshm. N kt aludon edhe rasti n betejn e Hudejbijes, kur u penguan q t hyjn n Mek
____________________ [1] D.m .th. ata q nuk kan qen duke e br haxhin kiran, t cilin e bri Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ,. (sh.p.)
pr t br umre, por Resulull-llahu prsri i urdhroi q ti rruajn kokat, bile u hidhrua pr shkak se e vonuan rrojtjen. Sa i prket asaj se a shkurtimi apo rrojtja sht m mir gjat umres? M mir sht rrojtja, prve pr at i cili do ta bj haxhin temettu dhe von ka arritur n Mek. Pr kt m mir sht ti shkurtoj, me qllim q ti mbeten flok pr ta br rrojtjen e haxhit. P-508: Nj haxhi me haxh temettu ka br tavafin dhe sajin dhe pastaj i ka veshur rrobat e tij t zakonshme, por duke mos e kryer shkurtim in e as rrojtjen e flokve. Pasi e ka kryer haxhin ka pyetur dhe e ka kuptuar se ka gabuar. ka duhet t bj ky? Prgjigje: Ky njeri llogaritet se e ka lr nj vaxhib prej vaxhibeve t umres, ajo sht rrojtja apo shkurtimi i flokve. Sipas mendimit t dijetarve, ky duhet t therr kurban (fidje) n Mek dhe tua ndan fukarave t saj. Haxhi i tij mbetet haxh temettu dhe umren e ka n rregull. P-509: A i i cili ka hyr n ihram pr t br haxh temettu, mirpo nuk i ka rruar e as shkurtuar flokt n umren q e ka br dhe kshtu e ka kryer haxhin. ka duhet t bj? Prgjigje: Ky haxhi nuk i paska shkurtuar flokt n umren e tij, a shkurtimi i flokve sht prej vaxhibeve t umres. Pr lnien e vaxhibit sipas mendimit t dijetarve ky e ka obligim t ther kurban (fidje) n Mek dhe tua ndan fukarave. Ktij haxhiut i themi: Ti e ke obligim ta kryesh at q thon dijetart, t therrsh kurban n Mek dhe tua ndash fukarave. Me kt plotsohet haxhi dhe umreja yte. Nse sht jasht Meks, ather mund t porosit diknd i cili do ta ther kurbanin pr t. All-llahu dhasht sukses. P-510: Njri q ka br haxh temettu nuk ka pasur mundsi t ther kurban, ashtuq i ka agjruar tre dit n haxh, ndrsa shtat ditt tjera nuk i ka agjruar. Q ather kan kaluar tre vite, ka duhet t bj?
Prgjigje: E ka obligim t agjroj edhe pjesn e mbetur t dhjet ditve d.m.th. edhe shtat dit. All-llahu na ndihmoft. P-511: Nj person rrojtjen e umres e ka br n vendin e tij, andaj a e ka umren n rregull? Prgjigje: Dijetart thon se rrojtja e flokve nuk sht e prcaktuar me vend, pra nse i rruan n Mek apo jasht Meks ska gj. Mirpo dalja nga ihrami i umres sht i lidhur ngusht me rrojtjen, si dhe pas rrojtjes duhet t bhet tavafi lamtumirs. Renditja e rregullave t umres sht kshtu: tavafi, saji, rrojtja apo shkurtimi i flokve e pastaj tavafi lamtumirs nse ai person qndron n Mek pas kryerjes s umres. Mirpo, nse udhton menjher pas kryerjes s umres, ather nuk duhet t bj tavafin lamtumirs. Pra, e kuptojm se ai i cili dshiron t qndron nj koh n Mek pas kryerjes s umres, ai duhet q rrojtjen apo shkurtimin ta kryej n Mek, sepse me von duhet t bj tavafin lamtumirs. Mirpo, nse menjher pas tavafit dhe sajit niset pr n vendin e tij, ather nuk prish pun q rrojtjen apo shkurtimin ta kryej n vendin e tij. Por, duhet ta dij se ai do t mbetet ende n ihram, prderisa nuk i rruan apo i shkurton flokt. P-512: Ai i cili dshiron t bj haxhin temettu dhe ka filluar ta bj umren (e cila bhet para ktij haxhi), mirpo m von dshiron q mos t bj haxhin. ka duhet t bj ky? Prgjigje: Nuk ka obligim asgj, sepse ai i cili ka pr qllim haxhin temettu dhe hyn n ihram t umres (s ktij haxhi), dhe m von, para se t hyj n ihramin e haxhit dshiron q t mos bj haxh, ai nuk ka kurrfar prgjegjsie. Prve nse ka br zotim (nedhr), d.m.th. sht zotuar se kt vit do ta kryej haxhin, ather e ka obligim q zotimin ta respektoj. E nse nuk ka br ndonj zotim, ather nuk prish gj nse pas umres nuk vazhdon t bj haxhin. All-llahu dhasht sukses. P-513: A i i cili ka filluar t bj haxhin temettu, dhe e ka kryer umren, mirpo nga padija nuk ka dalur nga ihram i deri n ditn q e ka therrur kurbanin. ka duhet t bj ky? Haxhin a e ka n rregull?
Prgjigje: Duhet ta dij secili se ai i cili fillon haxhin temettu, dhe e kryen tavafin, sajin dhe rrojtjen apo shkurtimin e flokve e ka vaxhib q t del nga ihrami. Mirpo nse ende vazhdon t rrij n ihram, ather meselja sht kshtu: Nse e ka br nijetin e haxhit para se t filloj tavafin d.m.th. tavafin e umres ather nuk prish gj. N kt rasThaxhi i tij sht haxh kiran, dhe kurbanin q e therr llogaritet pr haxh kiran. Mirpo, nse nuk e ka br nijetin e haxhit, por ka vazhduar me nijetin e umres dhe kshtu e ka br tavafin dhe sajin, pr kt shum dijetar thon haxhi i tij nuk sht n rregull. Ngase nuk mundet t futet haxhi n umre pasiq t fillohet tavafi (i umres). Mirpo disa dijetar thon se ska gj, nse sht i paditur. Edhe un mendoj se nuk ka ndonj prgjegjsi si dhe haxhi i tij sht n rregull inshaAll-llah. All-llahu dhasht sukses. P-514: Nj grup njerzish e kishin hum bur rrugn pr n M uzdelife, kur erdhn afr saj, u ndaln dhe e faln aksham in dhe jacin n ora nj t nats. Pastaj, hyn n Muzdelife n kohn e ezanit t sabahut dhe aty e fallen sabahun. Kta, a kan ndonj prgjegjsi? Na tregoni, All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Ata nuk kan kurrfar prgjegjsie, pr shkak se e kan arritur namazin e sabahut n Muzdelife, pasiq kan hyr n at koh dhe aty e kan falur sabahun ende pa zbardhur. sht vrtetuar se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Kush e fal kt namaz sbashku me neve, qndron me ne derisa t shprndahemi nga ktu si dhe t ket qndruar paraprakisht n A rafat, natn apo ditn, haxhi i tij sht i plotsuar....[1] Gabimi i ktyre sht se ata e kan vonuar namazin deri pas gjysms s nats. Koha e namazit t jacis sht deri n mesnat, si e tregon kt hadithi i transmetuar nga Abdullah bin Amr bin Asi (radijAllahu anhu) n Sahihul Muslim. P-515: Nj grua sht larguar nga Muzdelifeja n fund t nats dhe e ka autorizuar birin e saj q ai ti gjuan guralecat e saj, duke pasur mundsi q edhe kjo ti gjuaj vet. Si sht dispozita pr kt?
___________________ [1] Buhariu n kapitullin e Ezanit [757] Muslimi n kapitullin e Namazit [397].
Prgjigje: Gjuajtja e guralecave sht prej rregullave t haxhit. Pr kt ka urdhruar Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe e ka praktikuar, ai ka thn: Tavafi rreth Qabes, saji mes Safas dhe Merves dhe gjuajtja e guralecave jan br pr ta prkujtuar All-llahun.[1] Pra, sht adhurim me t cilin afrohet njeriu te Zoti i tij, sht adhurim ngase njeriu i gjuan kto guraleca, n kt vend si respekt dhe prkujtim pr All-llahun. Ky gjest sht i bazuar plotsisht n respektin ndaj All-llahut, andaj njeriu gjat gjuajtjes s grualecave duhet t jet i prulur dhe me devotshmri ndaj All-llahut (subhanehu ue teala) sidoq t jet shtja. Nse mbetet t vendos se kta guraleca a do ti gjuaj n kohn e par apo m von, por m von i mundsohet ti gjuan me prulsi, devotshmri dhe koncentrim, ather m mir sht q gjuajtjen ta vonoj. Pr shkak se ky dallimsht i lidhur ngusht me shpirtin e adhurimit, a dogj q lidhet me shpirtin e adhurimit ather ajo ka prparsi ndaj kohs apo vendit t adhurimit. Mu pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Nuk ka namaz n momentin kur servohet ushqimi dhe as n momentin kur sht n mundim t dy t flliqurave.[2] Pra, njeriu mund ta vonon namazin nga koha e par e saj, n rast t kryerjes s nevojs fiziologjike, apo n rast t lakmis s fort ndaj dikaje q sht prezente, si sht ushqimi. Pra, nse mbetet t vendos se a do ti gjuaj guralecat n kohn e par, n t ciln ka vshtirsi, dyndje, mundim pr ta shptuar jetn apo do ta l pr m von, qoft edhe gjat nats, koh n t ciln do t mund ti gjuaj me prulsi dhe koncentrim. Ather themi se vonimi sht m mir. Mu pr kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) bri lehtsim pr njerzit e dobt q t dalin nga Muzdelifeja n fund t nats, me qllim q mos ti godet ndonj e keqe kur t grumbullohen t gjith njerzit pas sabahut. Pasiq kjo sht e qart, ather themi se nuk lejohet q njeriu t autorizon diknd q ti gjuaj guralecat n vend t tij, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Dhe plotsojeni haxhin dhe umren pr All-llahun, n kt nuk ka dallim mes grave dhe burrave. Nse sht e qart se gjuajta e guralecave sht prej ibadeteve dhe se njeriut i cili ka fuqi
___________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e Haxhit; Tirmidhiu n kapitullin e Haxhit; Imam Ahmedi n Musnedin e tij [6/64]. [2] Shih fusnotn e hadithit t pyetjes 264.
nuk i lejohet t autorizon diknd tjetr, ather kuptohet se secili njeri guralecat duhet ti gjuaj vet. Prve nse sht burr apo grua e smur, apo sht shtatzn e cila ka dron pr foshnjn e saj. Ndrsa pr meselen n t ciln ka rn kjo grua, e cila nuk i ka gjuajtur gurt edhe pse ka pasur mundsi trupore, un mendoj se m e sigurt sht q ajo t therr nj kurban n Mek dhe tua ndan fukarave, pr shkak se e ka lr nj vaxhib. P-516: Nj haxhi te Xhemreja e madhe, i ka gjuajtur guralecat prej ans lindore, ashtuq guralecat nuk kan rn n grop. A i tani sht n ditn e trembdhjet, a duhet ta prsris gjuajtjen trsisht? Prgjigje: Nuk duhet ta prsris gjuajtjen trsisht, por duhet ta prsris vetm gjuajtjen n t ciln ka gabuar. Pra, e prsrit vetm gjuajtjen q e ka br te Xhemreja e madhe, ashtuq i gjuan si duhet. Gjuajtjen q e ka br prej ans lindore dhe guralecat nuk kan rn n grop, i cili sht vendi i gjuajtjes, at gjuajtje nuk e ka n rregull. Mirpo, nse i gjuan prej urs dhe prej ans lindore, ather sht n rregull, sepse guralecat bijn n grop. P-517: Nse nga guralecat e caktuar, nj apo dy gur nuk bijn n vendin e duhur, dhe ka kaluar nj apo dy dit, a duhet ta prsrit gjuajtjen n kt xhemre? Nse duhet, a duhet ti prsris edhe gjuajtjet q kan vijuar n xhemeratet tjera? Prgjigje: Nse i kan mbetur pa gjuajtur nj apo dy gur n ndonjrn prej xhemerateve, fukahat thon: Nse bhet fjal pr xhemren e fundit (t madhen), ather e plotson vetm at q i ka mbetur, e nuk duhet ti prsrit ato q kan kaluar. E nse bhet fjal pr xhemren e par apo t dyt, ather ai e plotson pjesn e mbetur t gjuatjes dhe i prsrit gjuajtjet n xhemeratet q vijojn. E vrteta sipas meje sht: N fardo rasti, ai duhet ta plotsoj vetm pjesn e mbetur t gjuajtjes. Nga shkaku se obligimi i renditjes bie n rast padije apo harrese. Andaj ky njeri i cili e ka gjuajtur xhemren e dyt, nuk beson se ka gabuar di n xhemren e par, pra ky sht n mes padijes dhe harress. Ktij i themi: Ajo pjes q t ka mbetur pa e plotsuar nga gjuajtja te xhemreja e par, plotsoje, dhe nuk e ke obligim q gjuajtjet pas saj ti prsritish.
Para se t prfundoj prgjigjen, dshiroj t trheqi vrejtjen se vendi i caktuar i gjuajtjes sht gropa q gjindet aty, e jo shtylla q sht vn aty si shenj pr gropn. Pra, nse guralecat i gjuan n grop, pa e goditur shtylln, ather kjo gjuajtje sht n rregull. uAll-llahu alem. P-518: Kem i dgjuar se nuk lejohet t gjuhet me guraleca, me t cilat sht gjuajtur njher. A sht e vrtet kjo dhe a ka argument? All-llahu ju shprbleft. Prgjigje: Kjo nuk sht e vrtet, edhepse ata t cilt kan ndaluar gjuajtjen me guraleca, me t cilt sht gjuajtur njher, kan thn tri shkaqe: 1. Kan thn se ai guralec me t cilin sht gjuajtur sht sikurse uji i prdorur pr larjen nga xhunubllku. A uji i prdorur pr xhunubllk mbetet i pastr, por jo edhe pastrues. 2. Ai guralec sht sikurse robi kur t lirohet, andaj nuk mund t lirohet prsri. 3. Nse themi se lejohet, ather duhet t themi se t gjith haxhilert mund ta kryejn gjuajtjen vetm me nj guralec. Kshtu: E gjuan ti kt guralec, pastaj e merr prsri dhe prap e gjuan, pastaj e merr prsri dhe prap e gjuan, derisa ti plotsosh shtat. Pas teje vjen dikush tjetr dhe e merr t njjtin guralec dhe me t i gjuan shtat. Kto jan tri shkaqet, n t cilat nse meditojm me t vrtet i shohim se jan shum t dobta. Pr shkakun e par: Ne themi se ajo dispozit esencialisht nuk sht n rregull, kemi pr qllim dispozitn ku than se uji i prdorur pr larjen nga xhunubllku mbetet i pastr por jo edhe patrues. Pr kt nuk ka argument. Nuk mundet ta ndryshojm cilsin esenciale t tij, e cila sht pastrtia dhe pastrimi, prve nse kemi argument. Pra, uji i prdorur pr larjen nga xhunubllku mbetet i pastr dhe pastrues. Pasiq kjo dispozit esencialisht nuk sht n rregull, ather edhe dispozita tjetr e krahasuar me kt nuk sht n rregull. Pr shkakun e dyt: I cili i krahason guralecat e gjuajtur me robin e liruar, themi se kjo sht krahasim me dika q nuk sht e njjt (kijasun meal farik). Robi i cili lirohet, ai m sht i lir dhe nuk robrohet. Gj q nuk sht me guralecin, i cili pasi t gjuhet ende mbetet gur, dhe nuk anulohet nga ai kuptimi pr t cilin ka qen n rregull t gjuhet me t.
Mu pr kt, nse robi i liruar, robrohet prsri me ndonj metod t lejuar me sheriat, ather mund ta lirojm prsri. Pr shkakun e tret: I cili thot se ather t gjith haxhinjt mundeshkan ta kryejn gjuajtjen me nj guralec, ne themi: Nse ka mundsi t bhet ajo, le t bhet. Por, nuk ka mundsi, dhe nuk do ta kishte br askush duke pasur guraleca me bollk. Duke u bazuar n kt themi nse ndonj apo m tepr guraleca t bijn nga dora duke qen rreth xhemres, ather n vend t saj mund t marrish guraleca tjer q gjinden para teje. Ke t drejt t gjuash me to, pa marr parasysh, a t shkon mendja se ka gjuajtur dikush me to apo jo. P-519: A i lejohet haxhiut q sajin e haxhit ta bj para tavafit ifadah? Prgjigje: Nse ky haxhi sht duke e br haxhin ifrad apo kiran, ather i lejohet q sajin e haxhit ta bj para tavafit ifadah. Pra, e bn at pas tavafit t arritjes, sikurq e bri Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) dhe shokt e tij t cilt kishin kurbanin me vete. Mirpo, nse sht duke e br haxhin temettu, ai i ka dy saje. Saji i par sht ai t cilin e bn pr umren. D.m.th. kur t arrin n Mek e bn tavafin, sajin dhe i shkurton flokt. Ndrsa saji i dyt sht gjat haxhit, i cili m s miri sht t bhet pas tavafit ifadah. Pr shkak se saji doher e pason tavafin, mirpo nse e bn at para tavafit, prsri nuk prish gj sipas mendimit t vrtet. Sepse e pyetn Resulull-llahun (salAllahu alejhi ue selem): E bra sajin para tavafit, ai tha: Ska gj.[1] Rregullat q duhet ti veproj haxhiu me renditje n ditn e Bajramit jan kto: Gjuajtja te Xhemreja e madhe, pastaj therrja e kurbanit, pastaj rrojtja apo shkurtimi i flokve, pastaj tavafi e pastaj saji. Prve nse ka qen duke e br haxhin ifrad apo kiran dhe e ka kryer sajin s bashku me tavafin e arritjes, n kt rast nuk duhet prsri t bj saj. M s miri sht q kto rregulla t renditen n mnyrn si i prmenda. Mirpo nse veprohet ndonjra para tjetrs, e sidomos n rast nevoje nuk prish asgj.
____________________ [1] Shih fusnotn e hadithit t pyetjes 493.
Kjo sht nga mshira dhe lehtsimi i All-llahut. Hamdi i takon vetm All-llahut, Zotit t botrave. P-520: Kur sht koha e gjuajtjes te xhemreja e madhe? Dhe kur sht koha pr kompenzim t saj? Prgjigje: N ditn e Bajramit, koha e gjuajtjes te xhemreja e madhe mbaron me daljen e agimit t dits s njmbdhjet, ndrsa fillon me fundin e nats s Bajramit pr t dobtit dhe ata q nuk mund ti prballojn turmave t mdhaja t njerzve. Ndrsa koha e gjuajtjes n xhemreja e madhe n ditt e teshrikut (ditt 11, 12 dhe 13] sht e njjt me kohn e gjuajtjes n dy xhemret tjera. Koha e tyre fillon prej zevalit (mesdits) dhe mbaron me agimin e dits q vijon. Por n ditn e fundit t ditve t teshrikut, n kt nat nuk lejohet t gjuhet, sepse kjo sht nata e dits s katrmbdhjet dhe ditt e teshrikut mbarojn me perndimin e diellit t dits s trembdhjet. Prapseprap, gjuajtja edhe n ditt tjera gjat dits sht m mir. Por n kt koh ka shum haxhiler, ku mund t goditesh me di t keqe dhe t cilt haxhiler nuk intersohen fort pr njri-tjetrin. Nse ka dron se mund t vdes, t goditet me di te keqe apo t lodhet shum ather mund ti gjuaj natn dhe sprish gj. Poashtu edhe nse i gjuan natn pa pasur ndonj frik, nuk prish pun. Por, m e mira sht q n kt shtje t mundohet ta vepron m t sigurtn dhe mos ti gjuan natn prve n rast nevoje. Ndrsa, sa i prket kompenzimit, ajo sht pasiq t del agimi i dits q vijon. P-521: Lejimi i brjes s sajit para tavafit a sht i veant me ditn e Bajramit? Prgjigje: E vrteta sht se nuk ka ndonj dallim mes dits s bajramit dhe ditve tjera lidhur me lejimin e brjes s sajit para tavafit. Lejohet edhe pas Bajramit, duke u bazuar n prgjithshmrin e hadithit, n t cilin nj njeri i tha Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem): E bra sajin para tavafit, ai tha: Ska gj.[1] Pasiq hadithi sht i prgjithshm, ather nuk mund t bjm dallim pr kt mesele,
__________________ [1] Shih fusnotn e hadithit t pyetjes 493.
qoft n ditn e Bajramit apo n ditt pas tij. P-522: Nse e bn tavafin ai haxhi i cili duhet t bj sajin, dhe pas tavafit del e nuk e kryen sajin. E m von i tregohet se duhet t bj edhe saj. N kt rast, a duhet ta kryej vetm sajin apo sbashku me t edhe tavafin ta prsris? Prgjigje: Nse njeriu e bn tavafin duke menduar se pas tij nuk duhet t bhet edhe saj, e pastaj lajmrohet se duhet t bj edhe saj, ky duhet ta kryej vetm sajin e nuk ka nevoj ta prsris tavafin. Pr shkak se nuk sht kusht q tavafi dhe saji t bhen njra pas tjetrs menjher. Bile, po ta zm se njeriu e vonon sajin me qllim, prap nuk prish gj. Por, m mir sht q saji t bhet menjher pas tavafit. P-523: ka mendoni pr at i cili e shkurton vetm nj pjes flokve n umre? Prgjigje: Mendoj se ky njeri ende nuk e ka kryer shkurtimin e flokve. Ky e ka obligim ti heq rrobat q i ka dhe srish ti vesh rrobat e ihramit, pastaj ti shkurtoj flokt ashtu si duhet e pastaj t del nga ihrami. Me kt rast dshiroj t jap nj kshill, se secili besimtar i cili dshiron t bj nj ibadet, e ka obligim q ti msoj t gjitha rregullat q All-llahu ia ka zbritur Resulullllahut (salAllahu alejhi ue selem). Ashtuq ibadetin ta kryej me fakte e jo me injoranc. All-llahu (subhanehu ue teala) i ka thn t drguarit: Thuaj: K jo sht rruga ime, e vn n fakte t qarta, e q un thrras te All-llahu, un dhe ai q vjen pas meje. [Jusuf: 108]. Ta zm nse nj njeri dshiron t udhton prej Meks n Medin dhe nuk gjinden udh t asfaltuara. Ky njeri, me siguri nuk do t niset prderisa t pyet mir pr kt udhtim. Nse kjo ndodh pr udht konkrete, pse ather t mos pyesimedhe m tepr pr udht shpirtrore t cilat na afrojn tek All-llahu (subhanehu ue teala)?! Me shkurtimin e flokve sht pr qllim shkurtimi i tr flokve. M s miri sht q pr shkurtimin e flokve t prdoret maqina, sepse ajo e prfshin tr kokn. Por, lejohet q shkurtimin ta bj edhe me grshr, me kusht q ti shkurtoj gjitha flokt.
Sikurq gjat abdestit e frkon tr kokn, ktu duhet ti shkurtoj flokt nga e tr koka. uAll-llahu alem. P-524: Kur sht koha e gjuajtjes s gurve? Prgjigje: Koha e gjuajtjes s guralecave t xhemreja e madhe, pr njerzit e shndosh dhe me fuqi fillon ditn e bajramit pas lindjes s diellit. Ndrsa pr t tjert, si jan t dobtit dhe ata t cilt nuk mund ti prballojn grumbullit t njerzve sikurse fmijt dhe grat, koha e gjuajtjes nis prej fundit t nats. Esmaja e bija e Ebu bekrit, radijall-llahu anhuma, shikonte me kujdes humbjen e hns n natn e Bajramit, e kur humbte hna, ajo u largonte nga Muzdelifeja pr n Mina dhe te xhemreja i gjuante guralecat. Ndrsa, koha e fundit e gjuajtjes te kjo xhemre sht kur t perndon dielli i dits s Bajramit. Mirpo nse ka shum njerz, apo e ka tendn larg xhemerateve dhe dshiron q gjuajtjen ta vonoj pr natn, nuk prish gj kjo. Mirpo, t mos e vonoj deri n agimin e dits s njmbdhjet. Sa i prket gjuajtjes s guralecave n ditt e teshrikut, t cilat jan dita e njmbdhjet, dymbdhjet dhe trembdhjet, koha e gjuajtjes fillon prej mesdits (zenitit) d.m.th. n kohn e dreks dhe vazhdon deri n nat. Mirpo, nse ka vshtirsi pr shkak t grumbullit t madh apo di tjetr, ather nuk prish pun q gjuajtjen ta bj natn e deri n agim. N kto dit [11,12, 13] nuk lejohet q gjuajtja t bhet para mesdits, sepse Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) gjuajtjen e ka br pas drake n kto dit, dhe njerzve u ka thn: Rregullat e haxhit mirrni nga un.[1] Pasiq Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka vonuar gjuajtjen deri n kt koh, edhepse ka qen vap e madhe e nuk e ka br n mngjes kur sht fllad dhe m leht, kjo sht argument se gjuajtja nuk lejohet para ksaj kohe. N kt aludon edhe ajo se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) gjuajtjen e bnte prej momentit q kalonte dielli zenitin dhe para se ta fal drekn. Kjo sht argument se nuk lejohet gjuajtja e guralecave para zenitit, prndryshe gjuajtja para zenitit do t ishte m mir, me qllim q t arrij faljen e dreks n kohn e par t saj. Sepse namazi n kohn e par sht m me vler. Sidoqoft, argumentet aludojn se gjuajtja n ditt e teshrikut nuk lejohet t bhet para mesdits.
_____________________ [1] Shih fusnotn e hadithit t pyetjes 496.
P-525: Nj haxhi sht sm ur ditn e A rafatit, ashtuq ska mundur t kryej bujtjen n Mina, gjuajtjen e guralecave e as ta bj tavafin ifadah. ka duhet t bj tani? Prgjigje: Nse ky haxhi sht smur me ndonj smundje e cila ia pamundson kryerjen e rregullave t haxhit, mirpo n fillim t hyrjes n ihrame ka br kushtzimin, i cili citon: In habeseni habisun, femehil-li hajthu habesetni-Nse m pengon ndonj penges, aty edhe dal nga ihrami, ather del prej ihramit dhe nuk ka ndonj prgjegjsi. Por, nse ky haxh pr t ka qen haxh farz, ather duhet ta kryej n vitet e ardhme. Por, nse nuk e ka br kushtzimin, ather sipas mendimit t vrtet nse nuk mundet ta prfundoj haxhin, i lejohet t del nga ihrami, mirpo e ka obligim t therr kurban. Sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: E kryeni haxhin dhe umren pr hir t All-llahut, po n qoft se pengoheni, ather (therrni pr kurban) ka t'ju vij m leht prej kurbanve... [el-Bekare: 196]. E vrteta sht se fjala po n qoft se pengoheni prfshin pengimin q mund ta bn armiku apo dikush tjetr. Pra, mund t del nga ihrami dhe duhet t therr kurban, tjetr obligim prve ksaj nuk ka. Prve nse nuk e ka kryer haxhin e obliguar, ather n vitin e ardhshm duhet t bj haxhin. Por, nse ky i smur vazhdon haxhin, qndron n Muzdelife por nuk buan n Mina e as q i gjuan gurt, n kt rast haxhi i tij sht n rregull dhe i vlefshm. Por, duhet t therr kurban pr do vaxhib q nuk e vepron. N kt rast duhet ti therr dy kurbane, nj pr mosbuajtjen n Mina dhe nj pr mosgjuajtjen e gurve. Ndrsa, pr tavafin ifadah duhet t pret dhe ta kryej tavafin nse e shron All-llahu. Sepse tavafi ifadah sipas mendimit t vrtet mund t bhet deri n fund t muajit DhulHixhe, e nse ka ndonj arsye, ather derisa t hiqet arsyeja. P-526: Kush buan jasht Muzdelifes, duke mos i ditur kufijt e saj, ka duhet t bj? Prgjigje: Sipas mendimit t ulemave ai duhet t therr nj dele dhe tua ndan fukarave t Meks, sepse nuk e ka vepruar nj prej vaxhibeve t haxhit. Me kt dua ti prkujtoj vllezrit e mi haxhiler q t ken m tepr kujdes n njohjen e kufijve t vendeve t duhura, si jan Arafati dhe Muzdelifeja.
Shum njerz n Arafat ndalen jasht kufijve t Arafatit dhe aty qndrojn derisa t perndoj dielli. Pas perndimit t diellit shkojn pa hyr aspak n Arafat. Nse shkojn pa mos hyr aspak n Arafat, kta njherit shkojn edhe pa haxh. Pr kt pra, njeriu duhet t kujdeset shum q ti njoh kufijt e Arafatit, pr kt i ndihmojn shum shtyllat e miljeve, falnderimi i takon All-llahut (subhanehu ue teala). P-527: A i i cili ka filluar t bj haxh ifrad dhe pas tavafit t arritjes bn saj, a duhet q pas tavafit ifadah prsri t bj saj? Prgjigje: Pas tavafit ifadah nuk duhet t bj saj. Sepse ai i cili bn haxhin ifrad dhe pas tavafit t arritjes bn saj, ky saj llogaritet saj i haxhit. Andaj, nuk duhet ta prsris pas tavafit ifadah. P-528: Pr haxhin kiran a mjafton vetm nj tavaf dhe vetm nj saj? Prgjigje: N haxhin kiran, tavafi i haxhit dhe saji i haxhit mjaftojn edhe pr umren edhe pr haxhin. Tavafi i arritjes sht sunet, ashtuq sajin nse do e bn pas tavafit t arritjes, sikurq e bri Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) por, nse do mund ta vonon deri n ditn e Bajramit dhe ta bn pas tavafit ifadah. T bhet pas tavafit t arritjes sht m mir, pr shkak se kshtu veproi i Drguari (salAllahu alejhi ue selem). N kt rast, ai n ditn e Bajramit duhet t bj vetm tavafin ifadah dhe jo sajin, pr shkak se sajin e ka br m hert. Argument se tavafi dhe umreja vlejn pr haxh dhe pr umre sht fjala q Resulullllahu (salAllahu alejhi ue selem) ia Ajshes (radijAllahu anha) e cila ishte duke br haxhin kiran: Tavafin q do ta bsh rreth Qabes dhe sajin mes Safas dhe Merves t mjaftojn pr haxhin dhe umren tnde.[1] Me kt Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e bri t qart se tavafi dhe saji i haxhiut q bn haxh kiran mjafton pr haxhin dhe pr umren e tij. P-529: Cila sht dispozita pr at i cili buan n Mina deri n ora 12 t nat e pastaj hyn n n Mek dhe nuk kthehet deri n agim ?
____________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e Haxhit [1897]
Prgjigje: Nse ora 12 e nats shte mesi i nats n Mina, ather nuk prish pun nse del pas asaj kohe, edhepse m mir sht q n Mina t rrij natn dhe ditn. Por, nse ora 12 nuk sht mesi i nats, ather nuk guxon t del. Sepse buajtja n Mina duhet t prfshij pjesn m t madhe t nats, si kan thn fukahat tan, rahimehumull-llah. P-530: Nse haxhiu dshiron t bj ngutjen (teaxh-xhul) d.m .th. t del nga Minaja n ditn e dym bdhjet (e jo n ditn e trembdhjet), ashtuq del prej Minas para perndim it t diellit. Mirpo, ka ca pun n Mina, a mund t kthehet prsri pas perndim it t diellit dhe a llogaritet se e ka br ngutjen n rregull? Prgjigje: Po, ngutja e tij llogaritet n rregull, sepse ai e ka kryer haxhin. Ndrsa kthyerja e tij prsri n Mina pr ndonj pun nuk e pengon ngutjen. Sepse kthyerjen n Mina e ka br me nijet pr ta kryer at pun e jo pr t vazhduar haxhin. P-531: Nj haxhi prej vendeve t huaja term inin e udhtimit e ka pasur n ora katr pasdite n ditn e trem bdhjet nga muaji D hulH ixhe. A i n ditn e dymbdhjet pas gjuajtjes s guralecave nuk ka dalur nga Minaja, ashtuq sht dashtur t buaj edhe n natn e trem bdhjet. Ky person a e ka t lejuar q guralecat ti gjuaj n mengjes, sepse po ta vonon gjuajtjen deri pas zenitit ather i ik udhtim i dhe shkaktohen vshtirsi t mdhaja? Nse prgjigja e juaj sht jo, por ne kem i dgjuar se ka mendim i cili e lejon kt? Na tregoni All-llahu ju shprbleft me t mira. Prgjigje: Nuk lejohet gjuajtja e guralecave para zenitit. Por, mundemi q n kt rast urgjent ta lm gjuajtjen n trsi, dhe ather e ka obligim ta therr nj kurban (fidje) n Mina apo n Mek, si dhe mund ta autorizoj diknd q ta bj kt, e pastaj mishin tua ndan fukarave. Pas ksaj, e bn tavafin lamtumirs dhe mund t ec. Pr fjaln: Nse prgjigja e juaj sht jo, por ne kemi dgjuar se ka mendim i cili e lejon kt? ne e themi kt prgjigje: Po, ka mendim q lejon gjuajtjen e gurve para zenitit, por ai mendim nuk sht me vend. E vrteta sht se gjuajtja e gurve n ditt pas Bajramit nuk lejohet t bhet para zenitit. Sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Rregullat e haxhit dhe umres mirrni prej meje.[1]
__________________ [1] Buhariu n kapitullin e Dijes [83] Muslimi n kapitullin e Haxhit [1306]
Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) n kto dit gjuatjen e ka br pas mesdite. Nse dikush thot: Gjuajtja e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) pas mesdite sht thjesht vepr, e vepra e thjesht nuk aludon n obligim. Themi: sht e vrtet se kjo sht thjesht vepr dhe se vepra e thjesht nuk aludon n obligim. shtja se ajo sht thjesht vepr sht fakti se ai i ka gjuajtur pas mesdite por nuk ka urdhruar q gjuajtja t bhet n kt koh si dhe nuk ka ndaluar q t bhet para ksaj koh. Ndrsa shtja se vepra e thjesht nuk aludon n obligim, sht fakti se obligim nuk quhet prve nse ka urdhr pr vepr apo ndalim nga ndonj vepr. Por, pr kt vepr themi se ka di nga anash q aludon se kjo sht obligim. Prej gjrave q aludojn se kjo sht vaxhib sht fakti se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e vonoi gjuajtjen deri pas zenitit. Sikur t ishte e lejuar para zenitit ai do ta bnte para zenitit, pr shkak se kjo sht m e leht pr njerzit. A dihet mir se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) kur donte t zgjedhte mes dy gjrave, e zgjedhte m t lehtn, prderisa nuk ishte mkat. Fakti se n kt rast nuk e zgjodhi m t lehtn (gjuajtjen para zenitit) sht argument se ajo (m e lehta) sht mkat. N at se gjuajtja pas zenitit sht vaxhib aludon edhe fakti se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) gjuajtjen e bri menjher pasiq dielli kaloi zenitin dhe para se ta fal drekn. Duket sikurse ai me padurim ka pritur q dielli t kaloj zenitin q sa m shpejt ti gjuaj guralecat. Pr kt shkak dhe e vonoi drekn, edhepse falja e namazit n kohn e pare sht m sevap. Gjith kt e ka br me qllim q gjuajtjen ta bj pas mesdits. P-532: A i i cili nuk i gjuan gurt n ditn e dym bdhjet duke menduar se n kt mnyr bhet ngutja (teaxhxhul). Pas ksaj del nga Minaja dhe nuk e bn as tavafin lam tumirs. Si sht puna me haxhin e tij?
Prgjigje: Haxhi i tij sht n rregull, ngase atij nuk i ka ikur asnj prej rukneve (shtyllave) t haxhit, por atij i kan ikur tre vaxhibe nse nuk e ka kryer as bujtjen n Mina n natn e dymbdhjet. Vaxhibi i par: Bujtja n Mina n natn e dymbdhjet. Vaxhibi i dyt: Gjuajtja e gurve n ditn e dymbdhjet. Vaxhibi i tret: Tavafi lamtumirs. Pr t gjitha kto vaxhibe ai duhet t therr nga nj kurban n Mek dhe tua ndan fukarave. Ngase, nse lihet ndonj vaxhib, dijetart thon se duhet t therr kurban n Mek dhe tua ndan fukarave. Me kt rast dua ti kshilloj vllezrit tan haxhiler q mos t bijn n kt gabim. Sepse ka shum haxhiler t cilt ngutjen e kuptojn n mnyrn si e ka kuptuar ky. Mendojn se kuptimi i ajetit: Kush ngutet (t largohet prej Mines) pr dy dit. [elBekare: 203], sht q ai t del nga Minaja n ditn e njmbdhjet. Dy ditt e prmendura n ajet mendojn se jan dita e Bajramit dhe dita e njmbdhjet. Ndrsa, n fakt nuk sht kshtu, ky sht kuptim i gabuar, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: All-llahun prmendeni n ditt e caktuara. Kush ngutet (t largohet prej Mines) pr dy dit, nuk bn mkat... [el-Bekare: 203], me ditt e caktuara q prmenden n ajet jan pr qllim ditt e teshrikut, a dita e par e teshrikut sht dita e njmbdhjet. Pra, ajeti: Kush ngutet (t largohet prej Mines) pr dy dit ka pr qllim nga ditt e teshrikut, gjegjsisht ditn e dymbdhjet. Andaj, njeriu duhet t ket kujdes q ta prmirson kuptimin e tij rreth ksaj mesele, ashtuq t mos gaboj. P-533: A i i cili nuk gjen vend n Mina, shkon atje gjat nats dhe qndron aty deri pas mesnate. Pastaj shkon n mesxhidul haram dhe pjesn tjetr t dits e kalon atje. sht dispozita pr kt? Prgjigje: Dispozita thot se kjo vepr sht e vlefshme, por duhet t veprohet e kundrta. Sepse, haxhiu n ditt e teshrikut m e udhs sht t qndroj n Mina gjat nats dhe dits. Nse nuk gjen vend, ather qndron aty deri ku kan arritur njerzit d.m.th. te tendat e fundit. Po qoft edhe jasht kufijve t Minas, pasiq t ket hulumtuar mir pr t gjetur vend.
Disa dijetar t sotshm kan thn se nse njeriu nuk mund t gjen vend n Mina, ather obligimi i bujtjes n Mina bie nga ai. Ai mund t buaj ku t mundet n Mek apo jasht saj. Kt e kan krahasuar me meselen kur njeriu nuk e ka ndonj pjes t trupit e cila duhet t lahet gjat abdestit, n t cilin rast bie obligimi i larjes s asaj pjese. Mirpo nuk duket ashtu. Sepse pr kt pjes t trupit, dispozita lidhet ngusht me larjen e saj, e cila nuk ekziston tani. Ndrsa, n meselen ton, qllimi i bujtjes sht q njerzit t jen gjith sbashku, nj ummet. Andaj, them se sht obligim na kt rast q bujtja t bhet n tendat e fundit, ashtuq t jet sbashku me haxhilert. Ksaj mesele i prngjan meseleja kur mbushet xhamija plot, dhe mblidhen edhe njerz tjer, ather ata duhet t lidhen me safat q jan brenda xhamis dhe ti vazhdojn ato, ashtuq t jen nj xhemat. Pra, bujtja n Mina i ngjan ksaj e mesele e jo meseles s pjess trupore t humbur. P-534: Nj haxhi ka br tavafin lam tumirs n mngjes, pastaj bie t flej dhe pas iqindie dshiron t udhtoj pr n vendin e tij. ka duhet t bj ky? Prgjigje: Ai duhet ta prsris tavafin edhe nj her, qoft n umre apo haxh. Sepse Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Mos t del askush nga Mekeja prderisa gjja e fundit n t, t jet tavafi rreth Qabes.[1] Kt e ka thn n haxhin lamtumirs. Pra, fillimi i obligimit t tavafit lamtumirs daton prej ather. Nuk ka t drejt dikush t na kundrshton n kt me faktin se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka br umre dhe pas saj nuk ka br tavafin lamtumirs. Sepse obligimi i tavafit lamtumirs daton prej haxhit lamtumirs, e Resulull- llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Vepro n umre at e vepron gjat haxhit.[2] Prjashtim nga kjo fjal e prgjithshme bn qndrimi n Arafat, bujtja n Mina dhe gjuajtja e gurve, kjo sht me pajtimin e gjith dijetarve. Ashtuq do gj prve ktyre mbetet brenda asaj prgjithshmrie. Poashtu Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) umren e ka quajtur haxh i vogl [elhaxhul esgar)[3]. Kjo gjindet n hadithin e gjat dhe t njohur q e transmeton Amr bin Hazmi, dhe t cilin e kan pranuar ulemat pr argumentim, edhe pse sht hadith
__________________ [1] Muslimi n kapitullin e haxhit [963] [2] Buhariu n kapitullin e haxhit [1536]; Muslimi n kapitullin e Haxhit [1180] [3] Shih fusnotn e hadithit t dyt n pyetjen 461.
mursel. Por mirret pr argumentim pr shkak se ulemat e kan pranuar ashtu. Si dhe All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: Dhe plotsojeni haxhin e umren pr All-llahun... Nse tavafi lamtumirs llogaritet plotsim pr haxhin, pse t mos llogaritet edhe si plotsim pr umren. Poashtu pasiq njeriu ka hyr n mesxhidul haram me prshndetje sht e udhs q edhe t del me prshndetje. Pas gjith ksaj themi se tavafi lamtumirs sht vaxhib pr umre ashtu sikurse sht vaxhib pr haxh. Ka nj hadith, t cilin e transmeton Tirmidhiu, i cili citon: Kur dikush nga ju bn haxh apo umre, le t mos del prej aty derisa gjja e fundit n t, t jet tavafi rreth Qabes.[1] Por, n kt hadith ka dobsi sepse n zinxhirin e tij gjindet Haxhaxh bin Artaa. Sikur mos t ishte ky hadith i dobt, ather do t ishte argument pr kt mesele dhe ndals i mospajtimit. Por, pr shkak t dobsis, argumentimi me t nuk sht i fort. Por, gjrat q i prmendm pak m hert, t gjitha aludojn se tavafi lamtumirs sht vaxhib edhe pr umre. Poashtu nse e bn kt tavaf pr umre, kjo sht m e sigurt dhe m larg prgjegjsis. Nse e bn tavafin lamtumirs pr umre, askush nuk do t thot se ke gabuar. Ndrsa, nse nuk e bn, ather ai q mendon se sht vaxhib do t t thot: Ke gabuar. Pra, ai q e bn tavafin sht n t drejt n do rast, ndrsa, ai q nuk e ka br tavafin ai sht n rrzik dhe n gabim sipas mendimit t disa dijetarve. P-535: Cila sht dispozita e tavafit lam tumirs pr umre? Prgjigje: Ai umrexhiu i cili vjen n Mek me qllim q vetm t bj tavafin, sajin dhe rrojtjen apo shkurtimin e flokve dhe t kthehet menjher, pr kt nuk ka tavaf lamtumirs. Sepse tavafi i arritjes pr kt person z vendin e tavafit lamtumirs.
________________ [1] Ebu Davudi n kapitullin e haxhit [2002];Tirmidhiu n kapitullin e haxhit [946]
Por, nse qndron n Mek m gjat, ather sipas mendimit m t vrtet, ai e ka vaxhib t bj tavafin lamtumirs. Ky mendimsht i bazuar n kto argumente: S pari: Prgjithshmria e hadithit: Mos t del askush nga Mekeja prderisa gjja e fundit n t, t jet tavafi rreth Qabes.[1] Fjala askush sht e paprcaktuar, andaj prfshin secilin q del prej Mekes. Dy: Umreja sht sikurse haxhi, bile Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) e ka quajtur umren edhe haxh, si vrehet kjo n hadithin e njohur q e transmeton Amr bin Hazmi[2], t cilin njerzit e kan pranuar q t punojn me t. N at hadith ka thn: Umreja sht haxh i vogl. Tre: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) ka thn: Ka hyr umreja n haxh deri n ditn e Kijametit.[3] Katr: Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) Jala bin Umejjes i ka thn: Vepro n umre at q e vepron gjat haxhit.[4] Pasiq kt tavaf e bn pr haxh, ather bje edhe pr umre. Nga kjo prgjithshmri nuk bn prjashtim asgj prve asaj pr t ciln jan pajtuar dijetart se nuk bn pjes aty, si sht qndrimi n Arafat, bujtja n Muzdelife, bujtja n Mina dhe gjuajtja e gurve. Kto gjra me pajtimin e gjith dijetarve nuk veprohen gjat umres. Pastaj, nse njeriu e bn kt tavaf, kjo sht m e sigurt dhe m larg prgjegjsis. Allllahu dhasht sukses. P-536: Nj njeri ka hyr n ihram prej m ikatit, por kur ka arritur n Mek, kontrolli policor e ka ndaluar q t hyj pr shkak se nuk ka pasur dokumentin e duhur pr haxh. thot dispozita pr kt? Prgjigje: Dispozita n kt rast thot se ky llogaritet i penguar, pasiq nuk iu mundsua t hyj n Mek. Andaj, n vendin ku sht penguar ai duhet t therr kurban dhe del nga ihrami.
________________ [1] Muslimi n kapitullin e haxhit [963] [2] Shih fusnotn e hadithit t dyt n pyetjen 461. [3] Shih fusnotn e hadithit t par n pyetjen 461. [4] Buhariu n kapitullin e haxhit [1536]; Muslimi n kapitullin e Haxhit [1180]
Nse kt haxh e ka pasur haxh farz, ather n vitet e ardhme ai duhet ta kryej, edhe at sikur haxh i par e jo sikur kompenzim. E nse nuk bhet fjal pr haxh farz, ather sipas mendimit t vrtet ai nuk ka ndonj obligim. Argument pr kt sht se Resulull-llahu (salAllahu alejhi ue selem) njerzit q u penguan nga kryerja e umres n rastin e H udejbijes, nuk i urdhroi q ta kompenzojn at umre. N Librin e All-llahut dhe n sunetin e t drguarit nuk ekziston di, e cila ta bn t obliguar kompenzimin e asaj pr t ciln je penguar. All-llahu (subhanehu ue teala) ka thn: ..po n qoft se pengoheni, ather (therrni pr kurban) ka t'ju vij m leht prej kurbanve... [el-Bekare: 196]. Pra, nuk ka prmendur tjetr pos ksaj. Ndrsa, umreja e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem) sht quajtur umreja e kompenzimit, pr shkak se ai ua kishte dhn fjaln Kurejshve se do ta bj at umre doemos. Kjo nuk ka t bj me kompenzimin e njohur. All-llahu e din m s miri. P-537: A i i cili dshiron t bj haxhin dhe pastaj ndalohet nga ai, ka duhet t bj? Prgjigje: Nse ende nuk ka hyr n ihram, ather nuk ka ndonj obligim. Sepse njeriu i cili ende ska hyr n ihram, nse do e bn haxhin por nse do mund edhe t kthehet n shtpi. Prve nse bhet fjal pr haxh farz, n at rast ai duhet t nxitoj q ta kryej kt obligim, por, n qoft se i del ndonj penges ather nuk ka gj. Por, nse kjo penges i ka dalur pasiq ka hyr n ihram, dhe n fillim t ihramit e ka br kushtzimin: In habeseni habisun, femehil-li hajthu habesetni-Nse m pengon ndonj penges, aty edhe dal nga ihrami, ather ai del nga ihrami dhe nuk ka ndonj prgjegjsi. Por, nse nuk e ka br kushtzimin mirpo shpreson q ajo penges t anulohet shpejt, ather pret derisa t anulohet ajo dhe e plotson haxhin. Nse anulohet pengesa para kohs s Arafatit dhe ky qndron n Arafat, haxhin e ka t plot. Por, nse anulohet pas kohs s Arafatit, saq nuk i mundsohet t qndron aty, n kt rast i ka ikur haxhi.
Ky tani del nga ihrami si umrexhi, ndrsa vitin e ardhshme kompenzon kt haxh nse e ka patur farz. Ndrsa, nse nuk shpreson se do t anulohet kjo penges shpejt, ather del nga ihrami dhe e therr nj kurban. Pr kt sht argument prgjithshmria e ajetit: E kryeni haxhin dhe umren pr hir t All-llahut, po n qoft se pengoheni, ather (therrni pr kurban) ka t'ju vij m leht prej kurbanve... [el-Bekare: 196]. P-538: Gjunahet q i bn haxhiu, a ia mangsojn shprblimin? Prgjigje: Mkati n prgjithsi i mangson shprblimet e haxhit, sepse All-llahu (subhanehu ue teala) thot: Haxhi sht n muajt e caktuar e kush ia bn obligim vetes haxhin n kto muaj, nuk duhet afruar gruas, nuk duhet t bn mkate, as nuk duhet polem izuar... [el-Bekare: 197]. Bile disa dijetar kan thn: Mkati n kohn e haxhit e prish haxhin, sepse sht i ndaluar gjat haxhit. Por shumica e dijetarve prqndrohen n rregullin e tyre t njohur: Se ndalesa nse nuk sht pjes e pandar e atij ibadeti, ather nuk e prish ibadetin. A mkatet nuk jan t veanta vetm gjat ihramit. Ato jan t ndaluara brenda dhe jasht ihramit. Ky sht mendimi i vrtet, se mkatet nuk e prishin haxhin por ia paksojn shprblimin. P-539: Kush bn haxhin me pasaport t falsifikuar, haxhi i tij a sht n rregull? Prgjigje: Haxhi i tij sht n rregull, sepse falsifikimi i pasaports nuk ndikon n vrtetsin e haxhit. Por, ka mkat dhe duhet t pendohet tek All-llahu (subhanehu ue teala). Si dhe ta prmirsoj pasaportn e tij, me qllim q mos t luaj me prgjegjsit. Si dhe mos tu ik obligimeve t cilat i patjetrsohen n personalitetin e tij t realt, ashtuq t bhet ngrns i pasuris s huaj padrejtsisht duke gnjyer dhe e ndrruar emrin. Me kt rast dua tua trheqi vrejtjen vllezrve se kjo shtje nuk sht e leht. Nuk sht mkat i vogl t falsifikohen emrat dhe t mirren emra tjer, me qllim q t prfitojn nga ndihma e qeveris apo pr qllime tjera.
Kjo sht lozje me marrdhniet ndrnjerzore, gnjeshtr, tradhti dhe mashtrim ndaj prgjegjsve dhe qeveritarve. Le ta dijn se kush ka frik All-llahun, Ai do ti el rrug atij dhe do ta furnizoj prej kah nuk e kujton. Kush e ka frik All-llahun, All-llahu do tia lehtsoj punt. Kush ka frik All-llahun dhe e thot gjithmon t vrtetn, All-llahu ia prmirson punt dhe ia fal gjunahet.
Prfundoi me lejen e All-llahut
Prfundimi i prkthimit ishte m: 12/XhumadethThani/1425 29/Korrik/2004 n Medinen e Resulull-llahut (salAllahu alejhi ue selem)

Fetva rreth shtyllave tأ« Islamit

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fetva rreth shtyllave tأ« Islamit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

2 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

Fehd bin Nasir es-Sulejman

3 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

Fetvat e akides (besimit)

4 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

5 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

6 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

7 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

8 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

9 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

10 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

11 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

12 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

13 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

14 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

15 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

16 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

17 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

18 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

19 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

20 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

21 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

22 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

23 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

24 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

25 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

26 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

27 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

28 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

29 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

30 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin

31 | Fetva rreth shtyllave t Islamit

Shejh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin