PUSHTETI VENDOR N SHQIPRI UDHZUES PR ZYRTART E ZGJEDHUR, NPUNSIT PUBLIK DHE SHOQRIN CIVILE Qershor 2007

Pikpamjet e autorve t shprehura n kt publikim nuk pasqyrojn domosdoshmrisht pikpamjet e Agjencis s Shteteve t Bashkuara pr Zhvillim Ndrkombtar apo t Qeveris s Shteteve t Bashkuara. Parathnie Projekti pr Pushtetin Vendor dhe Decentralizimin n Shqipri (LGDA), i financuar nga Agjencia e Shteteve t Bashkuara pr Zhvillim Ndrkombtar (USAID), e prgatiti kt botim q t prdoret nga zyrtart dhe stafi vendor, organizatat e shoqris civile dhe aktor t tjer t interesit n t gjith Shqiprin. LGDA jep asistencn teknike q synon t forcoj kuadrin e decentralizmit t vendit, t rris kapacitetet vendore pr t menaxhuar dhe kryer shrbimet n mnyr m efikase si dhe t rris prgjegjshmrin e qeverisjes vendore ndaj qytetarve t saj. LGDA ka punuar ngusht me prfaqsuesit e pushtetit qendror, t njsive t qeverisjes vendore, t shoqris civile dhe me aktor t tjer t interesit pr t zhvilluar nj kuadr t qndrueshm decentralizimi dhe pr t hartuar programe efikase pr forcimin e kapaciteteve vendore q i ndihmojn udhheqsit vendore t prfitojn nga prmirsimet e reja ligjore. LGDA ka br trajnime e ka dhn asistence teknike pr kshillat, stafin dhe shoqrin civile n pothuajse t 65 bashkit. Ky botim bazohet gjersisht n kt pun t prbashkt dhe prfshin shum nga praktikat e mira q jan krijuar n kuadrin e bashkpunimit t LGDA-s me bashkit partnere Shqiptare. Programi i trajnimit dhe asistencs teknike u hartua dhe u zbatua nga Instituti Urban bashk me nj ekip profesionistsh nga Shtetet e Bashkuara te Ameriks dhe Shqiptare t drejtuar nga Barry Reed (Drejtor Projekti) Katherine Mark (Menaxhere Projekti) dhe Francis Conway (Konsulent Teknik i Nivelit t Lart) Ekipi i LGDA-s prshinte Organizatat Shqiptare, Institutin pr Studime Bashkkohore, (Artan Hoxha, President), dhe Institutin pr Krkime Urbane (Zana Vokopola, Drejtoreshe Ekzekutive). Antart e ekipit kryesor t LGDA-se ishin Edlira Bardhi, Sharon Cooley, Arben Dhima, Steve Joyce, Albert Kasi, Nevila Koka, Violeta Marko, Ilir Marleka, Fatlum Nurja, Lindita Oshafi, Afrodita Popa, Edvin Puka, Richard Winnie dhe Sabina Ymeri. Ktij ekipi i sht bashkuar nj rrjet konsulentsh vendore dhe staf i qeverisjes vendore q gzojn njohje t mir t koncepteve t projektit t cilt shprndan m tej punn e LGDA-se tek bashkit e tjera jo pilote. Ky ekip prbhej nga: Arjan Barbullushi, Ndrec Biba, Hasan Drazhi, Sanije Fatkoja, Kostandin Filja, Teuta Haxhi, Milika Jaho, Altin Mihali, Llambi Mushka, Shpetim Nishani, Elsa Sema, Petrit Shyti. LGDA dshiron t shpreh mirnjohje pr zyrtart e zgjedhur vendore dhe stafin e njsive t mposhtme t qeverisjes vendore pjesmarrse pr angazhimin e tyre shum t muar n punn e projektit dhe kontributin n drejtim t suksesit t vazhdueshm t reforms s decentralizimit n Shqiperi: BajramCurri Berat Bushat Elbasan Erseke Fier Gyirokaster Kavaja Kucova Kukes Lezhe

Patos Peshkopi Permet Pogradec Prrenjas Puke Rreshen Saranda Shkodra Vora Vlora

TABELA E PRMBAJTJES I. Hyrje ........................................................................................................................................................7 II. Pushteti Vendor Struktura dhe Prgjegjsit ..........................................................................8 II.1. far sht Pushteti Vendor ? .................................................................................................8 II. 2. far bn Pushteti Vendor ?....................................................................................................9 II.3. far bn Kryetari i Bashkis ?.................................................................................................11 II.4. far bn nj Kshill Bashkiak ?...............................................................................................13 II.5. Vendim Marrja e Pushtetit Vendor..........................................................................................15 III. Financat Vendore .......................................................................................................................18 III.1. far sht Buxheti Vendor ?..................................................................................................18 III.2. T Ardhurat dhe Shpenzimet e Qeverisjes Vendore ...............................................................19 III.3. Politika Fiskale dhe Financat e Pushtetit Vendor ....................................................................21 IV. Transparenca dhe Bashkpunimi n Pushtetin Vendor ............................................................22 IV.1. Transparenca dhe Prgjegjshmria.........................................................................................22 IV.2. Qeverisja Vendore me Pjesmarrje.........................................................................................24 Anex. List e Legjislacionit pr Pushtetin Vendor me Shpjegime ...................................................26 Udhzues pr Zyrtart e Zgjedhur, Npunsit Publik dhe Shoqrin Civile

I-Hyrje Ky udhzues jep nj pamje t prgjithshme t kuadrit ligjor t pushtetit vendor n Shqipri pr zyrtart e zgjedhur t qeverisjes vendore (kryetari i bashkis dhe kshilltart vendore), t npunsve publik dhe t shoqris civile. do seksion prmban nj prmbledhje t legjislacionit prkats, termat kryesore, dhe shembuj t praktikave t mira nga Shqipria. Udhzuesi.prbhet nga tre pjes: Pushteti Vendor Struktura dhe Prgjegjsit nj prshkrim i funksioneve dhe strukturs organizative t prcaktuara ligjrisht pr qeverisjen vendore si dhe mnyrn e ndikimit t ksaj n vendimmarrje. Financat vendore nj shqyrtim i bazs ligjore pr buxhetimin vendor, duke prfshir kompetencat pr taksat dhe tarifat vendore dhe nj prshkrim te shkurtr t t ardhurave dhe shpenzimeve kryesore vendore. Transparenca dhe Bashkpunimi n Njsit e Qeverisjes Vendore nj shqyrtim i krkesave ligjore dhe prvojs praktike n fushn e transparencs, t prgjegjshmris dhe t pjesmarrjes qytetare n qeverisjen vendore. Si aneks, udhzuesi prmban edhe nj list t legjislacionit pr pushtetin vendor dhe t burimeve t tjera me shpjegime. Pushteti Vendor n Shqipri

II Pushteti Vendor Struktura dhe Prgjegjsit Termat kryesore Decentralizimi Transferimi me ligj i autoritetit dhe burimeve nga pushteti qendror n at lokal, e cili ndryshon mnyrn n t ciln qeveria ofron shrbimet dhe u prgjigjet qytetarve. Autonomia lokale sht e drejta e plot pr t ndrmarr nisma me interes publik vendor pr do shtje q nuk ndalohet me ligj ose q nuk i sht dhn ekskluzivisht me ligj nj organi tjetr shtetror. Subsidiariteti parimi q, kurdoher q sht e mundur, shrbimet dhe funksionet duhet t kryhen n at nivel t qeverisjes q sht sa m pran shtetasve (Neni 2, Ligji Nr. 8652/2000) . Kompetenca zotsia pr t vepruar dhe nxjerr akte.

II.1. far sht Pushteti Vendor? Njsia e qeverisjes vendore sht qeverisja e nj zone t caktuar vendore brenda vendit. Qllimi i qeverisjes vendore sht t siguroj prdorim efikas dhe efecient t burimeve publike dhe t kryerjes s shrbimeve n nivelin m t afrt pr qytetart. Shqipria ka nj sistem t organizuar n dy nivele t pushtetit vendor q jan t pavarur nga njeri-tjetri. Bashkit dhe komunat prbejn njsit baz t qeverisjes vendore t pushtetit vendor, si dhe nivelin e par. Qarku prbn nivelin e dyt t qeverisjes vendore dhe ka n prbrjen e tij disa bashki e komuna t cilat zakonisht kan lidhje tradicionale, ekonomike dhe shoqrore. Aktualisht jan 308 komuna dhe 65 bashki n Shqipri, t cilat jan t vendosura n 12 qarqe. N Shqipri njsit e qeverisjes vendore marrin vendim dhe kryejn shrbime nprmjet: njohjes s ekzistencs s identiteteve dhe vlerave t ndryshme t bashkive respektimit t t drejtave dhe lirive themelore t shtetasve t sanksionuara n Kushtetute ose n ligje t tjera zgjidhjes s llojeve t ndryshme t shrbimeve dhe lehtsirave t tjera publike vendore n dobi t bashkis ushtrimit efektiv t funksioneve, kompetencave dhe realizimit t detyrave nga organet e qeverisjes vendore. realizimit t shrbimeve n forma t prshtatshme nxitjes efektive t pjesmarrjes se bashkis n qeverisjen vendore Pjes nga Legjislacioni Prkats Shqiptar Qeverisja vendore n Republikn e Shqipris ngrihet n baz t parimit t decentralizimit t pushtetit dhe ushtrohet sipas parimit t autonomis vendore. Neni 13 i Kushtetuts s Republik s Shqipris. Njsit e qeverisjes vendore jan komunat ose bashkit dhe qarqet. Neni 108 i Kushtetuts s Republiks s Shqipris. Udhzues pr Zyrtart e Zgjedhur, Npunsit Publik dhe Shoqrin Civile II. 2 far bn Pushteti Vendor? N Shqipri, njsit e qeverisjes vendore rregullojn dhe kryejn shume shrbime publike, vendosin dhe mbledhin taksa dhe tarifa vendore dhe, n emr t pushtetit qendror, menaxhojn edhe funksione t caktuara qeverisse. Fondet pr kryerjen e ktyre funksioneve vijn nga taksat dhe tarifat vendore dhe nga transfertat e pushtetit qendror. Termat Kryesore Funksione t veta - funksione t dhna me ligj njsis s qeverisjes vendore, pr t cilat ajo sht prgjegjse pr realizimin, si dhe ka lirin dhe autoritetin t marr vendime e t prdor mjete pr realizimin e tyre, brenda hapsirs s normave, kritereve dhe standardeve t pranuara prgjithsisht me ligj, duke zotruar autoritet t plot administrativ, shrbimi, investimi dhe rregullator. Funksione t prbashkta - funksione pr t cilat njsia e qeverisjes vendore ka pjesn e saj t prgjegjsis s dallueshme nga pjesa e prgjegjsis s dhn pushtetit qendror, si dhe q bashkshoqrohen prpjestimisht me

kompetenca, t cilat i ushtron n mnyr autonome. Pr funksionet e prbashkta njsit e qeverisjes vendore kan prgjegjsi specifike dhe qeveria qndrore ka prgjegjsi t ndryshme pr t prmbushur, por q prgjegjsia n trsi sht e prbashkt. Funksione t deleguara - funksione t pushtetit qendror ose t institucioneve t tjera qendrore q me ligj (funksione t detyrueshme) ose me marrveshje kontraktuale (funksione jo t detyrueshme) ndemjet pushtetit qendror dhe pushtetit vendor q i caktohen pushtetit vendor pr ti realizuar sipas mnyrs dhe masn e prcaktuar nga pushteti qendror dhe institucione t tjera qendrore. Institucionet e pushtetit qendror, kur lejohen nga ligji, mund t autorizojn komunn, bashkin ose qarkun t ndrmarrin nj funksion nen juridiksionin e pushtetit qendror, duke prcaktuar procedurat pr kryerjen e ktyre funksioneve. Funksionet jo t detyrueshme kryhen vetm nprmjet nj marrveshje ndrmjet pushtetit qendror dhe atij vendor. Pushteti vendor mundet, me iniciativn e vet, t prdor burimet e veta pr plotsimin e funksioneve t deleguara n mnyr qe t arrij nj nivel m t larte shrbimesh n interes t komunitetit. Neni 2, Ligji 8652, Pr Organizimin dhe Funksionimin e Qeverisjes Vendore. Funksionet e pushtetit vendor n Shqipri prmbajn kategorit dhe shembujt e mposhtm: A. Funksionet e veta autoriteti dhe prgjegjsia pr ti prmbushur kto funksione sht vetm e pushtetit vendor. 1) Infrastruktura dhe shrbimet publike - furnizimi me uj t pijshm - kanalizimet e ujrave t bardha dhe t zeza - ndrtimi, rehabilitimi dhe mirmbajtja e rrugve vendore - shrbimi i ndriimit - shrbimi i pastrimit, etj 2) Shrbimet me karakter social, kulturor e sportiv - ruajtja dhe zhvillimi i vlerave kulturore dhe historike vendore - organizimi i veprimtarive sportive dhe mirmbajtja e institucioneve prkatse - administrimi i erdheve, azileve, shtpit e fmijve, etj 3) Zhvillimi ekonomik vendor - prgatitja e programeve t zhvillimit ekonomik vendor, - ngritja dhe funksionimi i tregjeve publike - ruajtja dhe zhvillimi i pyjeve, etj. 4) Rendi dhe mbrojtja civile - ruajtja e rendit publik pr parandalimin e shkeljeve administrative - mbrojtja civile 10 Pushteti Vendor n Shqipri

B. Funksionet e Prbashkta autoriteti dhe prgjegjsia pr prmbushjen e ktyre funksioneve bashkndahen me ligj ndrmjet pushtetit qendror dhe pushtetit vendor. Njsit e qeverisjes vendore jan prgjegjse prpara komunitetit q i zgjedh pr performancn n lidhje me funksionin e tyre te prbashkt. 1). Arsimi parauniversitar: Pushteti qendror sht prgjegjs pr zhvillimin e kurrikulave, standardeve t msimdhnies, si edhe pr rekrutimin dhe largimin e stafit kryesor (msuesit dhe drejtoret e shkollave). Pushteti vendor sht prgjegjs pr mirmbajtjen e objekteve arsimore, pr pajisjet dhe materialet, dhe pr investimet n objektet arsimore. Kjo e fundit duhet, sidoqoft, t financohet nga qeveria qendrore. 2). Shrbimi shndetsor parsor dhe mbrojtja e shndetit publik: Pushteti qendror sht prgjegjs pr caktimin e standardeve pr shrbimet e shndetit, pr rekrutimin dhe trajnimin e stafit mjeksor. Pushteti vendor sht prgjegjs pr mirmbajtjen e objekteve t kujdesit shndetsor, rekrutimin e stafit ndihms dhe furnizimin me pajisje mjeksore. 3). Prkrahja sociale: Pushteti Qendror sht prgjegjs pr prcaktimin e standardeve t shrbimeve sociale, pr kriteret e ligjshmris se prfitimit t shrbimeve sociale, si dhe financimin e prkrahjes sociale dhe t formave t tjera t ndihms sociale. Njsit e qeverisjes vendore jan prgjegjse pr identifikimin e kategorive n nevoje si dhe destinimin e sakte t shrbimeve n territorin e tyre. Ata jan, gjithashtu, prgjegjs pr menaxhimin e objekteve t kujdesit social si jan jetimoret, objektet pr personat me aftsi t kufizuara, etj. C. Funksione t Deleguara pushteti qendror ka t gjitha kompetencat, por shrbimet kryhen nga pushteti vendor. 1). Gjendja civile: Ky sht nj funksion uniform shtetror, i cili ushtrohet edhe nga pushteti vendor. Standardet, financimi dhe administrimi i zyrave t gjendjes civile jan n kompetence t plote t pushtetit qendror. Kto zyra jan pjes e strukturs s pushtetit vendor n mnyr q ato t jen m pran qytetarve. Nj vrojtim i kryer n vitin 2005 dhe prsri n 2007 tregon se shumica e qytetarve Shqiptare dallojn n mnyr korrekte shum prej funksioneve q jan prgjegjsi e pushtetit vendor kundrejt atyre q jan prgjegjsi e pushtetit qendror. [Fig. 1]. Kjo sht e rndsishme pasi tregon shkalln n t ciln qytetart vlersojn dhe e mbajn pushtetin vendor prgjegjs pr funksionet e duhura si dhe tregon se n cilat fusha duhet t bjn t dy nivelet e pushtetit ndrgjegjsimin dhe edukimin e publikut pr rolet dhe prgjegjsit prkatse.

Pastrimi 97 91 91 91 73 62 62 59 51 46 98 89 89 93 84 79 67 65 65 51 46 29 Mirmbajtja e Rrugve Ndriimi Rrugor Parqet dhe Hapsirat e Gjelbra Kanalizimet Ndrtimi i Rrugve Vendore Mirmbajtja e Objekteve Arsimore Furnizimi me Uj te Pijshm Prkrahja Sociale Mbrojtja e Trashgimis Kulturore Arsimi Para-Shkollor Ndrtimi i Objekteve Shkollore 90 83 Figura 1. Prqindja e qytetarve q thon se qeverisja vendore ka prgjegjsi per shrbimin SHERBIMI 2005 2007 Pjese nga Vrojtimi Kombtar pr Qeverisjen Vendore n Shqipri, 2005 dhe 2007 11 Udhzues pr Zyrtart e Zgjedhur, Npunsit Publik dhe Shoqrin Civile II. 3. far bn Kryetari i Bashkis ? Ashtu si n shumicn e vendeve t tjera, Kryetart e njsive t qeverisjes n Shqipri jan zyrtart kryesor ekzekutiv t njsive t qeverisjes vendore. Kryetari njsis s qeverisjes vendore zgjidhet direkt nga bashkia apo komuna dhe jan prgjegjs pr t siguruar q shrbimet publike u jepen qytetarve q jetojn n at juridiksion. Kryetart e njsive t qeverisjes vendore kan prgjegjsit e politikbrjes, t zbatimit, t mbikqyrjes s personelit dhe prgjegjsi t buxhetit. Ata duhet t punojn ngusht

me Kshillin Vendor, kompetencat e t cilit plotsojn ato t kryetarit t njsis s qeverisjes vendore (shih seksionin pasardhs q prshkruan rolet e Kshillit Vendor). Pr shembull, kryetari i njsis s qeverisjes vendore harton projekt buxhetin vjetor vendor q do t shqyrtohet nga Kshilli Vendor n prgjigje t politikave t Kshillit dhe, pastaj, sht prgjegjs pr zbatimin e buxhetit sapo ai t jet miratuar nga Kshilli. Terma kryesore Aktor t interesit individ dhe/ose grupe t cilt ndikohen ose mund t ndikojn n nj politike apo aktivitet. Aktoret e interesit mund t jene individ, institucione, biznese dhe organizata t shoqris civile. Pjes nga Legjislacioni Shqiptar Kryetari sht organi ekzekutiv i bashkis dhe i komuns, i cili zgjidhet me votim t drejtprdrejt e t fsheht nga komuniteti i tij. Neni 109 i Kushtetuts s Republiks s Shqipris. Kryetari: 1. ushtron t gjitha kompetencat n kryerjen e funksioneve t komuns ose bashkis, me prjashtim t atyre q jan kompetenc vetm e kshillit prkats; 2. zbaton aktet e kshillit; 3. merr masa pr prgatitjen e materialeve t mbledhjeve pr kshillin komunal ose bashkiak, n prputhje me rendin e dits t prcaktuar nga kshilli, si dhe pr probleme q krkon ai vet; 4. bn raportime ne kshill pr gjendjen ekonomikofinanciare dhe pr probleme te tjera q kan t bjn me funksionet e komuns ose bashkis; 5. sht antar i kshillit t qarkut; 6. emron dhe shkarkon zvendskryetarin/ zvendskryetart dhe t tjer n varsi t tij brenda hapsirs ligjore; 7. merr masa pr trajnimin e personelit t njsis s qeverisjes vendore. Kryetari i njsis s qeverisjes vendore n Shqipri ka t dy rolet, at t udhheqsit dhe t menaxherit, gj e cila krkon nj numr t dallueshm aftsish q prshkruhen m posht: 12 Pushteti Vendor n Shqipri Nj Menaxher (nen gjerat si duhet) sht nj kryetar i cili sht i aft t sjell prmirsime n cilsi dhe sasi pr shrbimet ashtu si prcaktohet nga qytetart. Zhvillimi i nj vizioni pr t ardhmen: Udhheqja dhe menaxhimi jan dy sisteme t ndryshme dhe plotsuese t njra tjetrs. q nj kryetar t jete i suksesshm duhet ti ket t dyja kto drejtime.

Kryetari i Njsis se Qeverisjes Vendore si Udhheqs dhe Menaxher* Nj Udhheqs (bn gjerat e duhura) sht nj kryetar i cili sht n gjendje t bashkoj segmente t kundrt t bashkis dhe t jete nj forc pr ndryshim pozitiv n arritjen e ktij vizioni. Komunikimi: krijimi i aleancave dhe koalicioneve, bashkpunim i ngusht dhe efektiv me kshillin, qytetart, stafin, bizneset, etj, pr t zhvilluar strategji q synojn arritjen e vizionit; prcaktimi dhe komunikimi i qart i drejtimeve pr t arritur strategjit duke treguar entuziazm dhe angazhim pr arritjen e objektivave; modelim i besimit dhe puns n grup pr kryerjen e detyrave Aftsi planifikimi dhe buxhetimi duke: krijuar rrjetin e grupeve qytetare pr t marre pjes n at ka nevojitet t bhet n ciklin e ardhshm t buxhetit (te bazuar n at q duan dhe vlersojn qytetaret); vendosur objektiva dhe hapa pr t realizuar kto qllime; zhvillimin e buxheteve q alokojn burime pr t kryer kto plane te kuptuarit e asaj q ndjejn qytetart; komunikim periodik, ruajtja e nj komunikimi t thjesht dhe t sinqert, jo kompleks dhe teknik; Motivimi dhe frymzimi: Administrimi dhe organizimi i aftsive t stafit: forcimi i strukturs se administrats pr prmbushjen e planeve t krkuara; prcaktimi i roleve t qarta midis antarve t stafitp. sh. ruajtja e rrjetit t grupeve qytetare pr t arritur qllimet dhe objektivat; prcaktimi i standardeve t qarta t performancs Aftsi monitorimi dhe pr zgjidhjen e problemeve: mbajtja e t gjith aktorve t interesit n drejtimin e duhur duke apeluar pr nevojat dhe vlerat e komunitetit monitorimi i rezultateve t planit t puns; takime efektive me stafin; krkesa pr nj raportim t mire; planifikim dhe organizim brenda afateve kohore pr zgjidhur problemet * Pr diskutim me t zgjeruar, ju lutemi shihni: John P. Kotter, far bjn realisht udhheqsit, Harvard Business Review, 1990.

 13 Udhzues pr Zyrtart e Zgjedhur, Npunsit Publik dhe Shoqrin Civile II. 4 far bn nj Kshill Bashkiak? Kshilli Vendor n Shqipri sht organ vendimmarrs dhe politikbrs dhe prbhet nga kshilltar t zgjedhur vendore. Numri i popullsis sht prcaktues pr numrin e kshilltarve si dhe pr numrin e prfaqsuesve n kshillin e qarkut. Kshilli Vendor operon si nj organ i tr por mund edhe t ndahet n komitete pr t formuluar politikat n fusha t ndryshme, t tilla si financat, shrbimet publike, kultura/arti/sporti dhe arsimi/shndeti dhe t bjn rekomandime tek kshilli i plot n funksion t zrave specifik t agjends se komitetit. n Shqipri Komisioni i Financs autorizohet me ligj, por njsit vendore jan t lira t ngren komisione shtese q shihen t lidhura me rrethana t veanta t komunitetit, t tilla si trashgimia dhe turizmi apo mbrojta e ambientit. Si organ politikbrs, kshilli mund t vendos nivelin e taksave dhe tarifave, t hartoj politika fiskale katr vjeare, t prcaktoj standardin e shrbimeve, t ngrej struktura pr pjesmarrjen e publikut n vendim marrje dhe t hartoj strategji zhvillimi, e t tjera. Kshilltart kan prgjegjsi politikbrse, mbikqyrse dhe pr buxhetin dhe punojn ngushte me kryetarin e njsis se qeverisjes vendore, funksionet e t cilit plotsojn ato t kshillit. Pr shembull, kshilli vendor shqyrton, ndryshon dhe miraton buxhetin vjetor vendor dhe, m pas, monitoron zbatimin e buxhetit nga kryetari i njsis s qeverisjes vendore. Terma kryesore Vendim marrs Kshilli vendor miraton akte ligjore dhe politika vendore, t tilla si buxheti, n prputhje me ligjet dhe statutet. Politikbrs Kshilli vendor sht prgjegjs pr hartimin e politikave. Politikat udhheqin vendim marrjen e kshillat n fusha t tilla si hartimi i buxhetit, zhvillimi ekonomik, etj., dhe veprimet e kryetarit n zbatimin e vendimeve t kshillit. Mbikqyrje kshilli vendor sht prgjegjs pr

monitorimin e zbatimit t vendimeve dhe t politikave t kshillit nga ana e kryetarit t njsis se qeverisjes vendore. Pjes nga Legjislacioni Shqiptar Detyrat dhe kompetencat e kshillit komunal ose bashkiak (Neni 32, Ligji Nr. 8652/2000) prmbajn: 1. Miraton statutin e komuns ose t bashkis, si dhe rregulloren e brendshme t funksionimit t vet. 2. Zgjedh dhe shkarkon kryetarin/zv. kryetarin e kshillit bashkiak, emron dhe shkarkon sekretarin e kshillit. 3. Miraton strukturn organizative dhe rregulloret pr administratn e bashkis, etj. n prputhje me legjislacionin n fuqi. 4. Miraton buxhetin dhe ndryshimet e tij. 5. Vendos pr taksat e tarifat vendore, si dhe nivelin e tyre. 6. Vendos pr marrjen e kredive dhe shlyerjen e detyrimeve ndaj t tretve. 7. Vendos pr dhnien ose heqjen e mandatit t kshilltarit. 8. Miraton norma, standarde e kritere pr rregullimin dhe disiplinimin e funksioneve q i jan dhn atij me ligj, si dhe pr mbrojtjen dhe garantimin e interesit publik. 9. Vendos pr simbolet e komuns ose t bashkis 10. Vendos pr rregullat, procedurat dhe mnyrat e realizimit t funksioneve t deleguara, n baz dhe pr zbatim t ligjit me t cilin bhet ky delegim te komuna ose bashkia. 14 Pushteti Vendor n Shqipri T drejtat e kshilltarit (neni 29, ligji nr. 8652/2000): 1. Kshilltari nuk prgjigjet pr mendime t shprehura, lidhur me shtje zyrtare gjat ushtrimit t detyrs. 2. Kshilltari shprblehet pr punn q kryen. Masa e shprblimit vendoset nga kshilli prkats mbi bazn e kritereve t prcaktuara nga legjislacioni n fuqi. 3. Me krkesn e tij, kshilltari informohet dhe i vihet n dispozicion n do koh nga administrata e komuns ose bashkis prkatse, do lloj dokumentacioni pr njohje t problemeve t juridiksionit t saj. 4. Kshilltari ka t drejtn e kualifikimit profesional, sipas programit t miratuar nga kshilli. Financimi pr kto raste bhet sipas rregullave t legjislacionit n fuqi. Betimi i kshilltarit Betohem, n emr t zgjedhsve q prfaqsoj, t mbroj Kushtetutn e Republiks s Shqipris dhe ligjet e saj. Betohem se n t gjith veprimtarin time do t udhhiqem nga interesat e shtetasve t bashkis X dhe do t punoj me ndershmri e prkushtim pr zhvillimin dhe rritjen e mirqenies s tyre. Neni 28,

Ligji 8652/2000. 15 Udhzues pr Zyrtart e Zgjedhur, Npunsit Publik dhe Shoqrin Civile II. 5 Vendim Marrja e Pushtetit Vendor Kryetari i njsis s qeverisjes vendore dhe kshilli vendor jan s bashku prgjegjs pr ushtrimi e kompetencave t pushtetit vendor. Nj aspekt i rndsishm i qeverisjes vendore sht marrja e vendimeve rreth politikave dhe zbatimit. Procesi i Politikbrjes Vendore n Shqipri: Ideja pr nj ndryshim n politike apo n nj projekt t ri ose aktivitet mund t vij nga nj mori burimesh: qytetart ose OJF-t mund ti bjn sugjerime njsis s qeverisjes vendore (p.sh., n nj takim publik); kryetari i njsis s qeverisjes vendore mund t rekomandoj nj ndryshim (p.sh., bazuar n kufizimet e buxhetit, n komentet publike, n praktikat e reja apo n ndryshimet n legjislacion); ose kshilltart mund t mund t ken iniciativa t cilat ata jan t interesuar ti eksplorojn apo shqetsime lidhur me praktikn ekzistuese. Kur bhen sugjerime t tilla, kryetari i njsis s qeverisjes vendore sht prgjegjs pr t siguruar q stafi i njsis s qeverisjes vendore mbledh dhe analizon informacionin pr t zhvilluar rekomandime m konkrete lidhur me at se nse do t zbatohen, apo jo, dhe me mnyrn se si ti zbatoj ato. Pastaj, kryetari i njsis s qeverisjes vendore e paraqet kt material prpara kshillit vendor pr diskutim n nj mbledhje publike. Kshilltart jan prgjegjs pr ta shqyrtuar me kujdes materialin duke prfshir dhe brjen e pyetjeve n rastet kur informacioni mungon ose nuk sht i qarte dhe duke vendosur se si t shkohet prpara. Prandaj sht e rndsishme q kryetart e njsive t qeverisjes vendore, stafi administrativ dhe kshilltart t Terma Kryesore Burimet far prdoret pr shrbimet Produktet far prfitohet nga burimet Eficienca cila sht kosto e produktit Rezultatet cili ka qen rezultati cilsor, ndikimi i produktit; sa t knaqur jan qytetart me shrbimin. Indikator nj matje numerike q tregon progresin drejt arritjes s nj rezultati. Menaxhim Performance Praktika e prdorimit n mnyr aktive e t dhnave t performancs pr t prmirsuar menaxhimin e njsive t qeverisjes vendore duke prdorur indikator pr t vendosur synimet dhe objektivat, pr t prioritizuar dhe alokuar burimet, pr t informuar menaxhert pr axhustimet e nevojshme apo pr ndryshimet n politika ose n zbatim pr t arritur objektivat, pr t raportuar pr

performancn e njsis s qeverisjes vendore dhe pr t prmirsuar cilsin e shrbimeve publike. Zgjedhje Shrbimesh nj kombinacion ndrmjet Cilsis, Sasis dhe Kostos se Shrbimit Zgjedhjet e Buxhetit nj kombinacion ndrmjet dy a m shum shrbimeve q konkurrojn pr t njjtat burime e mjete t kufizuara t buxhetit . ken informacion t sakt dhe n kohe lidhur me kushtet n komunitet, kostot e kryerjes s shrbimeve, dhe nevojat e preferencat e qytetarve. 16 Pushteti Vendor n Shqipri Ku jemi? nj analiz e detajuar e gjendjes aktuale t shrbimit Ku dshirojm t jemi ? prcaktimi i rezultateve, i indikatorve dhe i objektivave Si dshirojm t arrijm atje ? - planifikim veprimesh, vendime buxheti A po arrijm atje ? montonim i performancs, prfshirje e qytetarve Zgjedhjet e Shrbimeve Brja e zgjedhjeve n funksion t prmirsimit t nj shrbimi t dhn do t thot arritjen e balancs s duhur ndrmjet kostos, sasis dhe cilsis s atij shrbimi. Ju mund t zgjeroni hapsirn e gjelbr (parkun) n nj lagje t dhn (Sasia), ose ju mund t riparoni t gjitha stolat e tij m t mir (Cilsia). t dy kto ndryshime kan nj Kosto. A jan burimet e financimit t qeverisjes vendore t mjaftueshme pr ti realizuar t dyja? A ka nevoj pr t vendosur nj tarif t re pr hapsirat e gjelbra apo do t riparoni stolat e parkut? A jan dakord qytetart me zgjedhjen tuaj? Zgjedhjet e Buxhetit Njsit e qeverisjes vendore ofrojn shrbime shumfishe pr qytetart e tyre si pjes e funksioneve t tyre (pastrimi, hapsirat e gjelbra, rrugt, mirmbajtja e shkollave, etj.). Duke pasur parasysh burimet e kufizuara, mund t ndodh q dy ose m shum shrbime do t konkurrojn pr t njjtin burim financiar. Cila do t ishte alternativa m e mir pr secilin shrbim q e vlersojn qytetart dhe q mund t jet e prballueshme brenda kufirit t fondeve t disponueshme? Her pas here zgjedhja mund t prfshij edhe nj vendim pr t rritur taksat ose tarifat vendore pr t mbuluar koston e shrbimeve. Pr t marre vendime t argumentuara lidhur me ofrimin e shrbimit, njsit e qeverisjes vendore duhet t realizojn sa m posht vijon:

T prcaktojn se cilat shrbime jan t nj prparsie t lart pr qytetart prpara se t prgatiten propozimet ebuxhetit. T krkoj mendimin e qytetarve, t bizneseve dhe t shoqris civile pr alternativat e propozuara pr prmirsimin e shrbimeve t caktuara - domethn t identifikoj nj gam zgjedhjesh t buxhetit. T organizoj seanc publike pr buxhetin me qytetart, me biznesin dhe me shoqrin civile ku propozimet paraqiten dhe diskutohen n mnyr t qart prpara se t vendosen zgjedhjet prfundimtare t buxhetit Nj metod pr mbledhjen, analizimin dhe prdorimin e nj informacioni t till pr t menaxhuar njsit e qeverisjes vendore sht Menaxhimi i Performancs. Nj mjet i menaxhimit t performancs i prdorur gjersisht n Shqipri sht Plani i Veprimit pr Prmirsimin e Shrbimit (SIAP), i cili sht nj proces q ndihmon nj komunitet pr t prmirsuar shrbimet e tij apo pr t trajtuar shtje specifike. Ai prfshin analizimin dhe planifikimin pr nj shrbim/shtje me an t dhnies prgjigje n mnyr sistematike pr pyetjet e mposhtm: 17 Udhzues pr Zyrtart e Zgjedhur, Npunsit Publik dhe Shoqrin Civile Praktik e Mir n Shqipri Zgjedhje Shrbimesh t bra nga Kavaja pr Shrbimin e Pastrimit t Rrugve dhe t Grumbullimit t Mbeturinave Sasia (Produktet) Cilsia (Rezultatet) Vlersimi i mbulimit aktual me shrbim - Rrugt kryesore t qytetit shrbehen mjaft mir - Pjesa tjetr e qytetit (rrugt e ngushta) shrbehen keq - Zonat periferike t qytetit nuk mbulohen me shrbim Objektivi - Rritje e mbulimit n 85% t familjeve - Zgjerim t mbulimit deri n 50% t zonave periferike - Ngritjen e projekteve pilot n zona me rruge t ngushta Pikpamjet aktuale t qytetareve (vrojtimi) Qyteti sht i pastr 42% Mblidhen dy her n jave 45% Ankesat zgjidhen 32% Te knaqur n trsi 49% Objektivi Rritje dy here n jave n 55% Ulje t ankesave n 15% -

Rritje e knaqsis n 55% Kosto (Mjetet/burimet) Vlersimi i produkteve aktuale - Shrbimi i kryer nprmjet kontrats me nj firme private - Pa standarde t shkruara t cilsis - Tarifat shum t ulta pr t mbuluar kostot - Nivel i ulet arktimesh nga banoret - Kazan t pamjaftueshm/te llojit t paprshtatshm Vendime Buxheti - Blerje koshash me t vegjl pr rruge t ngushta - Ndrtim pikash betoni pr grumbullim mbeturinash n zona periferike - Blerje e m shum kazanve pr zonat kryesore t qytetit - rritje e tarifs s mbeturinave - Rritje e nivelit t arktimeve Veprime t tjera - Nxjerrje e rregullores pr mbetjet e ngurta (Buxheti / Organizimi i shrbimit) (Sasia e Shrbimit t Kryer) (Ndikimi i Shrbimit) 18 Pushteti Vendor n Shqipri Terma Kryesore Transferta lvizja e burimeve financiare nga buxheti dhe nga llogarit e qeveris qendrore tek buxheti dhe llogarit e njsive vendore. Transferta t Kushtzuara Transferta q njsite e qeverisjes vendore duhet t prdorin pr qllime publike n prputhje me termat dhe kushtet e prcaktuara me ligj ose n Buxhetin e Shtetit. Transferta t Pakushtzuara Transferta q njsit e qeverisjes vendore jan t lira t prdorin pr do qellim publik n prputhje me legjislacionin e qeverisjes vendore. Autorizimi i Fondeve Autorizimi ligjor i dhn nga organi legjislativ q lejon zyrtart e qeverisjes vendore t kryejn urdhrime fondesh dhe t bjn shpenzime nga burimet qeveritare pr qllime t prcaktuara publike. Shpenzim Para e paguar faktikisht n lidhje me nj autorizim. Efikasiteti i Alokimit Situata kur njsia e qeverisjes vendore prdor burimet e saj t kufizuara pr t prodhuara n sasit e duhura t shrbimeve q qytetaret vlersojn me shume. III. Financat Vendore III.1. far sht Buxheti Vendor? Nj ndr funksionet kryesore t njsive t qeverisjes vendore sht prcaktimi se si do t alokohen burimet q plotsojn n mnyrn m t mir t mundshme

nevojat e qytetarve t tyre. Ashtu si n shum vende t tjera, n Shqipri kjo ndodh gjersisht nprmjet procesit t buxhetit vjetor. Buxheti vendore sht1 : Nj proces nprmjet t cilit zbatohen vendime themelore lidhur me pjesn e funksioneve publike q jan nn prgjegjsin e njsive t qeverisjes vendore. Nj dokument q prmban t gjitha t ardhurat e pritshme dhe shpenzimet e propozuara pr seciln nga funksionet e njsis s qeverisjes vendore pr nj periudhe nj vjeare. Nj mjet politikash q udhheq alokimin e burimeve t kufizuara ndrmjet prparsive konkurruese. Nj mjet menaxhimi q ndihmon n transformimin e vendimeve n programe specifike. Nj mjet komunikimi q ndihmon pr informimin e Kshillit, qytetarve dhe aktorve t tjer t interesuar n shtjet buxhetore t komunitetit, zgjedhjet dhe tendencat. Nj metod e reagimit ndaj krkesave t qytetarve dhe preferencat pr shrbimet vendore. Nj metod e ushtrimit t kontrollit popullor mbi parat publike Nj form kontabiliteti 1Prshtatur nga Buxhetimi me Program: Modernizimi i Menaxhimit Financiar i Njsive Vendore te Hungaris, Urban Institute me financim nga USAID. Pjes nga Legjislacioni Shqiptar Njsit e qeverisjes vendore kan t drejtn t hartojn, miratojn dhe zbatojn buxhetin e tyre. Neni 8, pika 3, Ligji nr. 8652 Me autonomi vendore kuptohet e drejta dhe aftsia efektive e bashksive vendore pr t rregulluar e pr t drejtuar, brenda ligjit, nn prgjegjsin e tyre dhe n t mir t popullsive t tyre, nj pjes t mir t shtjeve publike. Neni 3, Pjesa 1 e Karts Evropiane e Autonomis Vendore 19 Udhzues pr Zyrtart e Zgjedhur, Npunsit Publik dhe Shoqrin Civile III. 2 T Ardhurat dhe Shpenzimet e Qeverisjes Vendore Njsit e qeverisjes vendore kan dy burime kryesore t ardhurash: t ardhurat q ato mbledhin vet (taksat dhe tarifat vendore), transferta nga buxheti i shtetit dhe taksat e prbashkta. Njsit e qeverisjes vendore kan zakonisht kompetenca t plota pr vendosjen e llojeve dhe t niveleve t tarifave vendore. N Shqipri taksat vendore prcaktohen me ligj dhe njsit e qeverisjes vendore kan mundsin, si pjes e politikes s tyre fiskale, t rrisin ose t ulin nivelin e takss pr disa taksa

vendore brenda nj kufiri t caktuar t dhn me ligj. Taksat e prbashkta prfaqsojn ato taksa q bashkndahen ndrmjet qeverisjes qendrore dhe asaj vendore. Taksat e prbashkta administrohen nga qeverisja qendrore dhe ligji prcakton raportin e prqindjes q do ti alokohet njsive t qeverisjes vendore. Si sht prcaktuar me sipr, transfertat nga buxheti i shtetit mund t jen t pakushtzuara ( mbi t cilat njsit e qeverisjes vendore kan diskrecion t plot shpenzimi) ose t kushtzuara ( t cilat duhen prdorur pr nj qellim t specifikuar). Taksat dhe Tarifat Vendore dhe t Prbashkta n Shqipri paraqiten m posht: Terma Kryesore Taksat jan detyrime financiare t vendosura ndaj individve apo personave juridik pr t mbshtetur qeverin; taksat vendore jan detyrime indirekte q nuk lidhen me nj shrbim specifik dhe i sjellin pushtetit vendor t ardhura me qllim t prgjithshm. Baza e takss sht shuma totale ndaj t cils zbatohet niveli i takss (p.sh., shuma e t gjitha pagave t paguara n nj vend mund t ishte baza a takss pr taksn kombtare mbi t ardhurat). Niveli i Takss sht prqindja e zbatuar ndaj nj baze takse pr t llogaritur taksn q duhet paguar. Tarifat jan detyrime t vendosura ndaj prfituesve t drejtprdrejt t shrbimeve publike. Taksat Kryesore Vendore Taksa e Biznesit t Vogl Taksa e Pasuris Taksa e Ndikimit n Infrastrukture Taks Hoteli Taks pr Znie Hapsirash Publike Taksa t Prkohshme Taksa t Prbashkta Taksa e Regjistrimit t Automjeteve Taksa e Transaksioneve t Pasuris Tarifat Kryesore Vendore Tarifa e Pastrimit Rrugor Tarifa e Ndriimit Rrugor Tarifa e Mbeturinave Urbane Tarifa e Parkimit Tarifa e Regjistrimit Tarifa e Tregut Tarife Shrbimesh Veterinare Tarife Gjuetie Shpenzimet e qeverisjes vendore mbulojn kostot e operimit dhe funksionimi t njsive respektive t qeverisjes vendore dhe ofrimin e t gjitha shrbimeve q jan nn prgjegjsin e qeverisjes vendore. (Shih Figurn 3 pr nj shembull t buxhetit t njsis s qeverisjes vendore si dhe

llojet e t ardhurave e t shpenzimeve). Njsit e qeverisjes vendore kan kompetence t vendosin se si t shpenzojn burimet n dispozicion t tyre nga taksat dhe tarifat vendore, taksat e prbashkta dhe transfertat e pakushtzuara nga buxheti i shtetit. Pjes nga Legjislacioni Shqiptar Pushteti vendor ka t drejtn te vendos taksa dhe tarifa. Pika b, Paragrafi 3, Neni 8 i Ligjit Nr. 8652. T paktn nj pjes e burimeve financiare t bashksive vendore duhet t sigurohen nga detyrimet dhe taksat vendore, prqindjen e t cilave ato kan fuqi ta caktojn n kufijt q u lejon ligji. Karta Evropiane e Autonomis Vendore. Pika 3, Neni 9 20 Pushteti Vendor n Shqipri Shembull Struktura e t Ardhurave dhe Shpenzimeve t Qeverisjes Vendore I Taksat dhe Tarifat Vendore A Taksa vendore 1 Taksa mbi Pasurit e Paluajtshme 2 Taksa e Biznesit t Vogl 3 Taksa e Regjistrimit t Automjeteve 4 Taksa e Znies se Hapsirave Publike 5 Takse Hoteli 6 Taksa e Ndikimit n Infrastrukture 7 Taksa e Transferimit t Pasuris 8 Taks Tabele B Tarifa Vendore 1 Tarif therje bagtish 2 Tarif reklame 3 Tarif gjelbrimi 4 Tarif pastrimi 5 Tarif gjuetie 6 Tarif transporti 7 Tarif verande 8 Tarif regjistrimi 9 Tarif Parkimi 10 Tarifa Shrbimesh t Tjera 11 Tarif Ndriimi Rrugor II Te ardhura Jo Tatimore A Pagesa 1 Pagesa e Prindrve pr Kopshtet 2 Pagesa e Prindrve pr erdhet B Burime t Tjera t Ardhurash 1 Shitje asetesh 2 Dhnie me qira e aseteve 3 Donacione III Te Ardhura nga Burime Kombtare A Transferta t Pakushtzuara B Transferta t Kushtzuara 1 Investimet 2 Prkrahja sociale

3 Te tjera VI Ardhura t Trashguara Nr. TE ARDHURAT Nr. SHPENZIMET I Administrata e prgjithshme 1 Administrata e Bashkis 2 Administrata e kshillit bashkiak II Shrbimet Publike 1 Pastrimi i Rrugve 2 Mirmbajtja e Rrugve 3 Mbetjet e Ngurta 4 Parqet dhe Hapsirat e Gjelbra 5 Ndriimi Publik 6 Furnizimi me Uj dhe Kanalizimet 7 Transporti Publik 8 Varrezat 9 T tjera 10 5% e fondi pr qarkun III Arsimi 1 Arsimi Parashkollor 2 Arsimi Parauniversitar IV Prkrahja Sociale 1 Personat me aftsi t kufizuar 2 Ndihma Ekonomike V Shndetsia VI Arti, Kultura, Sportet VII T Tjera 21 Udhzues pr Zyrtart e Zgjedhur, Npunsit Publik dhe Shoqrin Civile III. 3 Politika Fiskale dhe Financat e Pushtetit Vendor Ashtu si n vende t tjera, njsit e qeverisjes vendore n Shqipri kan nevoj pr fonde pr t prmbushur funksionet e tyre duke filluar nga kryerja e shrbimeve publike e deri tek infrastruktura dhe zhvillimi ekonomik vendor. Kjo sht arsyeja se prse decentralizimi i funksioneve sht shoqruar me rritjen e autoritetit vendor pr t vendosur e pr t mbledhur taksa e tarifa. Askush nuk sht i prirur posarisht t paguaj taksa, por nse politika tatimore sht e drejt dhe qytetart e shikojn se taksat e tyre prdoren pr t prmirsuar komunitetin e tyre, ata shpesh jan m t gatshm t paguajn. Pr t evituar kthimin e taksave dhe tarifave vendore n nj barr t rnd pr qytetart, bashkit dhe komunat duhet t kuptojn nevojat, aktivitetin ekonomik dhe kapacitetet fiskale t qytetarve t tyre dhe t bizneseve vendore. Politika fiskale vendore far taksash dhe tarifash duhen vendosur, kujt i duhen vendosur, n far niveli dhe si t veprohet me ata q nuk paguajn n koh apo q nuk paguajn fare bhet, n kt mnyr, nj ndr vendimet m t rndsishme t pushtetit vendor. N Shqipri, ky vendim merret nga kshilli vendor bazuar n rekomandimet e kryetarit t njsis s qeverisjes vendore.

Qytetart Shqiptar shohin m shum hapsir pr prmirsim lidhur me politikn e taksave vendore dhe me Pjes nga Legjislacioni Shqiptar Kshilli i Bashkis ose i komuns: a) bn edhe kategorizime m t hollsishme, n prputhje me kushtet dhe interesat vendor, brenda kategorive minimale t bazs s takss, t prcaktuar n kt ligj; b) vendos pr nivelin e takss, brenda kufijve t prcaktuar n kt ligj, pr do kategori e nnkategori t bazs s takss; c) prcakton numrin e ksteve t pagimit t takss dhe afatet e kryerjes s tyre, si dhe kushtet lehtsuese n rastet e pagess s plot dhe prpara afateve t detyrimeve fiskal Neni 5, Ligji Nr. 9632,/2006. vlern q ata marrin n kmbim t taksave dhe tarifave vendore q paguajn. Megjithat, ka pasur prmirsime domethnse n kuadr t ktij indikatori q nga viti 2005: rreth 40%-44% e qytetarve t vrojtuar n vitin 2007 mendojn se njsit e qeverisjes vendore bjn at q thon, vendosin taksa n mnyr t drejt pr komunitetin, dhe japin nj vler t mir n kmbim t taksave q paguajn qytetart krahasuar me rreth 32% n vitin 2005 [Fig. 2]. Praktik e Mir n Shqipri Politika fiskale n njsit e caktuara vendore Kur shqyrtojn rritjen e nivelit t taksave, njsit e qeverisjes vendore duhet t prcaktojn nse shum individ q duhet t paguajn taksat nuk i paguajn ato (evazion fiskal). Nuk sht e drejt apo efikase q t rritet niveli i nj takse kur kjo taks paguhet vetm nga 40 prqind e taksapaguesve. Bashkia e Elbasanit e njohu kt problem. Ajo uli nivelin e disa taksave t caktuara, por megjithat arriti t mblidhte m shum t ardhura me an t uljes s evazionit fiskal. N Fier, kshilli shqyrtoi nj analiz t shrbimit t mbledhjes dhe largimit t mbeturinave dhe msoi se vetm nj numr i kufizuar familjesh paguanin tarifn pr kt shrbim (10,000 familje) kundrejt numrit t familjeve q prfitonin shrbimin (20,992 familje). Bashkia mori masa pr prmirsimin e nivelit t arktimeve si dhe pr t rritur gatishmrin e qytetarve pr t paguar taksat dhe tarifat vendore. 32 31.2 32.5 40 39.3 44.1 0 10 20 30 40 50 60 70

80 90 100 2005 2007 Une pertoje nje vlere te mire ne kembim te taksave dhe tarifave vendore Bashkia/Komuna zbaton taksa dhe tarifa ne menyre te drejte per te gjithe qytetaret Pushteti vendor realizon ate qe thote se do te beje Figura 2. Perceptimet e qytetarve mbi prgjegjshmrin dhe politikn fiskale t pushtetit vendor Pjes nga Vrojtimi Kombtar per Qeverisjen Vendore ne Shqiperi, 2005 dhe 2007 % e atyre qe jan dakord ose shume dakord 22 Pushteti Vendor n Shqipri IV. Transparenca dhe Bashkpunimi n Pushtetin Vendor Nj ndr objektivat kryesore t decentralizimit sht t sjell qeverisjen m pran komunitetit vendor, duke krijuar, n kt mnyr, mundsi m t mira pr prfshirjen e mendimit dhe kontributit t qytetarve n marrjen e vendimeve, n alokimin e burimeve dhe n vlersimin e performancs s qeverisjes. Kuadri konceptual i qeverisjes vendore mbshtetet n tre shtylla t ndrlidhura: Stafi i Qeverisjes Vendore Kshilli Vendor Shoqria Civile. Transparenca dhe prgjegjshmria jan kushte paraprake pr kt partneritet. T tre kto shtylla duhet t demonstrojn sensitivitet n drejtim t problemeve t komunitetit dhe t prpiqen ti zgjidhin ato. N shum raste, pjesmarrja m e efektshme e qytetarve n qeverisjen vendore arrihet nprmjet organizatave t shoqris civile. Terma Kryesore Transparenca2 sht detyr e npunsve publik pr t vepruar n mnyr t hapur, n mnyr t parashikueshme dhe t kuptueshme me qllim q qytetart t kuptojn dhe t monitorojn aktivitetin e qeverisjes. Prgjegjshmria3 sht proces m an t cilit ins