Udhezuesi Per Qeverisje Komunale Me Pjesemarrje

INSTITUCIONET E PRKOHSHME T VETQEVERISJES PRIVREMENE INSTITUCIJE SAMOUPRAVLANJA PROVISIONAL INSTITUTIONS OF SELF-GOVERNMENT
UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

Seria e Udhzuesve Komunal
Asociacioni i Komunave t Kosovs Association of Kosovo Municipalities Asociacija Kosovskih Optina
Mission in Kosovo
Dhjetor 2007
(...) pikrisht n nivel lokal mund t ushtrohet n mnyr m t drejtprdrejt e drejta e qytetarve pr t marr pjes n punt publike. Karta Evropiane mbi vet-qeverisjen, Hyrje
RRETH INICIATIVS
Ky publikim sht pjes e seris s udhzimeve komunale, nism kjo q ka pr qllim t prmirsojn kapacitetin institucional t qeverive lokale t Kosovs. Seria e udhzuesve komunal menaxhohet bashkrisht nga Misioni i OSBE-s n Kosov dhe nga Iniciativa e USAID-it pr komuna efektive, me kontributin ky t Institucioneve t Prkohshme t vet-qeverisjes dhe me Asociacionin e komunave t Kosovs.
RRETH UDHZUESIT
Ky udhzues n qeverisje komunale me pjesmarrje (Udhzuesi) sht prgatitur pr tiu ndihmuar zyrtarve komunale n ndrtimin e qeverive lokale q jan transparente, t prgjegjshme, dhe q reagojn ndaj nevojave t bashksive t cilave u shrbejn. Ai ofron nj korniz konceptuale pr t kuptuar m mir qeverisjen me pjesmarrje n Kosov dhe u prezanton qeverive komunale nj numr mjetesh dhe strategjish pr ta mundsuar kt. Edhe pse shpesh citon kornizn aktuale legjislative, udhzuesi nuk duhet t merret si deklarat e ligjit pasi q zbatimi i tij nuk obligohet me ndonj akt ligjor. Megjithat, informatat e ofruara bazohen n kornizn ligjore n fuqi q nga dhjetori 2007.
PRMBAJTJA
FALENDERIMET SHKURTESAT KYCE HYRJE Kyja e popullats prtej kutis s votimit ..................................................... 11 Qeverisja me pjesmarrje n kontekst t ktij udhzuesi ............................. 12 KAPITULLI I SHPALOSJA E INFORMATAVE - E DREJTA N INFORMIM 1. Hyrje n shpalosjen e informatave ............................................................ 15 1.1 Qasja n dokumentet zyrtare ............................................................... 15 1.1.1 Standardet minimale pr zbatimin e Ligjit mbi qasjen n dokumentet zyrtare ................................................................ 16 1.2 Qasja takimeve zyrtare ........................................................................ 21 1.2.1 Takimet e kuvendit komunal dhe komiteteve t tij ....................... 21 1.2.2 Takimet e tjera ............................................................................. 22 1.3 Qasje informatave publike ................................................................... 23 1.3.1 Llojet e informats publike mbi punn e qeveris komunale ....... 23 1.3.2 Llojet e mjeteve pr informim publik ............................................ 25 KAPITULLI II KONSULTIMI PUBLIK E DREJTA PR T FOLUR 1. Hyrje n konsultimin publik ........................................................................ 31 1.1 Cikli i konsultimit publik ........................................................................ 31 1.2 Korniza statutare pr konsultimin publik n Kosov ............................ 32 1.3 Mjetet dhe strategjit pr konsultimin publik ........................................ 35 KAPITULLI III VENDIM MARRJA E DREJTA PR T VEPRUAR 1. Hyrje n vendim marrje me pjesmarrje ...................................................... 43 1.1 Referendumi ........................................................................................ 43 1.2 Mekanizmat bashkpunues ................................................................. 44 SHTOJCA 1 Krkesa pr qasje n dokumentet zyrtare SHTOJCA 2 Udhzuesi pr qytetart pr qasje n dokumentet zyrtare SHTOJCA 3 Udhzuesi pr takime publike SHTOJCA 4 Shablloni pr Deklaratn komunale t zotimit INDEKSI ........................................................................................................ 66 ENDNOTES ................................................................................................... 68
FALENDERIMET
Partnert dshirojn t shprehin mirnjohje pr kontributin e jashtzakonshm t ekspertve vendor dhe ndrkombtar t angazhuar n hartimin e ktij udhzuesi. Kontribute t vlefshme jan dhn nga zyrtart komunal pr informim dhe ekspertt n nivel lokal ndihma e tyre bujare ndihmoi n dhnien e forms s ktij udhzuesi dhe pr kt u shprehim mirnjohje t thell. Ky botim financohet nga Misioni i OSBE-s n Kosov.
SHKURTESAT KYCE
UA BE LQDZ MAPH MFE MAPL MSHP OJQ ZKM OSBE IPVQ UNMIK USAID Udhzim administrativ Bashkimi Evropian Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare Ministria e ambientit dhe planifikimit hapsinor Ministria pr financa dhe ekonomi Ministria e administrimit t pushtetit lokal Ministria e shrbimeve publike Organizata joqeveritare Zyra e kryeministrit Organizata pr siguri dhe bashkpunim n Evrop Institucionet e prkohshme t vet-qeverisjes Misioni i prkohshm administrativ i Kombeve t Bashkuara n Kosov Agjencioni i Shteteve t Bashkuara pr zhvillim ndrkombtar
HYRJE
Kyja e popullats prtej kutis s votimit

N mnyr q demokracia t prosperoj, puna e zyrtarve t zgjedhur duhet t zgjerohet me prfshirjen aktive dhe t shpesht t popullats n punn e qeverisjes. Zgjedhjet e lira dhe t drejta mundsojn hartimin e politiks publike nga prfaqsuesit e zgjedhur nga populli. Mirpo, pasi q zgjedhjet mbahen sipas nj cikli t prcaktuar, zakonisht do katr apo pes vite, ata i ofrojn popullats mundsin q t ndikojn n ndryshime demokratike n mnyrn se si qeveria e tyre punon n kto periudha. Kjo sht arsyeja q nevojitet nj qasje me pjesmarrje n qeverisje e cila po ashtu mbulon periudhn ndrmjet zgjedhjeve, posarisht n nivel lokal ku sht m leht ti qasen qeveris reaguese. Hartimi i politiks urbane, prcaktimi i prioriteteve zhvillimore, menaxhimi i burimeve njerzore, q jan disa nga funksionet e zakonshme t qeverive komunale, kan ndikim t madh n cilsin e jets s bashksive lokale t Kosovs. Qeverit lokale demokratike prandaj kan obligim tu mundsojn dhe lehtsojn qytetarve t jen aktiv n komunat e tyre prmes prvetsimit t qeverisjes me pjesmarrje, koncept ky q definohet si nj trsi e standardeve pr konsultim publik dhe vendim-marrje n qeverin lokale. Qeverisja me pjesmarrje mundson q popullata, qoft individ apo grupe t bashkuara rreth nj qllimi t prbashkt, avokon hapur dhe ndjek interesat e tyre prmes ciklit t politiks publike, q nga planifikim n nivel m t ult e deri t vlersimi prfundimtar. Dobit e qeveris me pjesmarrje jan t shumta dhe sillen q nga shfrytzimi m i mir i resurseve publike, identifikimi i prbashkt i prioriteteve komunale e deri te zvoglimi i gjasave pr keq-menaxhim prmes kontrollit t rritur nga ana e popullats. Qeverisja me pjesmarrje po ashtu lehtson qeverisjen dhe shpie n prmirsime t dukshme n cilsin e shrbimeve t ofruara. Tre parimet udhheqse t qeverisjes me pjesmarrje Ekzistojn tre elemente kye pr qeverisjen me pjesmarrje: transparenca, pjesmarrja, dhe llogaridhnia. Transparenca mundson q informatat e bollshme mbi punn e qeveris lokale t jen n dispozicion dhe me qasje t leht pr popullatn. Informatat e ofruara gjithashtu duhet t jen t kuptueshme dhe aktuale n mnyr q personat e interesuar apo grupet civile t jen t informuar lidhur me shtjen n fjal. N thelb, transparenca n punn e qeveris komunale sht parakusht pr qeverisje me pjesmarrje. Pjesmarrja n nivel lokal nnkupton nj proces t vazhdueshm dhe t hapur t bashkpunimit ndrmjet qeveris dhe popullats n planifikimin dhe zbatimin e misionit t komuns dhe komponentve t ndryshme t saj. Ashtu si sht cekur edhe m hert, pjesmarrja civile mund t jet direkte, prmes popullats s interesuar, apo indirekte prmes nj ndrmjetsuesi t pranuar si jan organizatat joqeveritare (OJQ). Edhe pse pjesmarrja sht nj e drejt civile dhe jo obligim, popullata duhet t inkurajohet t merr pjes n qeverisje dhe t vihet n dijeni pr t drejtat e saj nga udhheqsia komunale. Llogaridhnia sht obligimi i qeveris t respektoj interesat e atyre q
Pjesmarrja e qytetarve n qeverin lokale nuk duhet t jet e kufizuar vetm n pjesmarrje n zgjedhjet komunale.
Qeverisja me pjesmarrje sht nj trsi e standardeve pr konsultim publik dhe vendim-marrje n qeverin lokale.
Ekzistojn tre elemente kye pr qeverisjen me pjesmarrje: transparenca, pjesmarrja, dhe llogaridhnia.
11
preken nga vendimet, programet dhe intervenimet e saj prmes mekanizmave pr reagim dhe zbatim.1 N realitet, llogaridhnia prfaqson aftsin dhe gatishmrin e njerzve q ti konsiderojn prgjegjs zyrtart n qeverisje lokale pr vendimet dhe veprimet e tyre. Llogaridhnia arrihet vetm pasi zyrtart komunal ta njohin bashksin si pundhns t tyre dhe t pranojn se ata i shrbejn vullnetit t tyre.
Qeverisja me pjesmarrje n kontekst t ktij udhzuesi

Qeverisja me pjesmarrje bhet n nj numr nivelesh me intensitet t ndryshueshm. Qoft vetm shpalosja e informatave apo prfshirja direkte e popullats n vendim-marrje, autoritetet lokale duhet t prkujdesen pr ofrimin e mekanizmave adekuat pr t mundsuar ndr-veprim efektiv ndrmjet popullats dhe qeveris s saj. Kto mekanizma, n kuptim t gjr, mund t ndahen n tre module t dhn n kapitujt prkats n kt udhzues: Kapitulli i par mbi shpalosjen e informatave thekson nevojn e ofrimit t informatave t sakta, relevante dhe azhure pr popullatn. Ai shqyrton instrumentet ligjore pr shkmbimin e informatave dhe ofron nj numr mjetesh q administratort komunal mund ti shfrytzojn q t informojn popullatn me ndodhit n qeverin e tyre lokale. Kapitulli i dyt, q ka t bj me konsultimet publike, thekson nevojat e prfshirjes s bashksis n hartimin e politikave prmes procesit t konsultimit prfshirs dhe intensiv. Konsultimi u ofron zyrtarve komunal mundsi t vlersojn m mir nevojat dhe prioritetet e popullats me synim t prmirsimit t shrbimeve dhe rritjes s legjitimitetit t qeveris s zgjedhur komunale. Pjesmarrja direkte n vendim marrje, si nj form m e avancuar e pjesmarrjes publike, diskutohet n kapitullin prfundimtar. N nj mnyr, vendim-marrja me pjesmarrje prfaqson majn m t lart t qeverisjes me pjesmarrje dhe sht qllimi m i lart t cilin duhet ta synojn qeverit lokale n Kosov.
BURIMET Burimet dhe materiali i sugjeruar pr lexim: Mbi llogaridhnien: Shqyrtimi i qeverisjes dhe zhvillimit, Qeverisja e prgjegjshme n epokn e partneriteteve de kontraktimit, 2002, mund t gjindet n http://www.ids.ac.uk/gdr/reviews/review-15.html Mbi pjesmarrjen publike n qeverisjen lokale: Komiteti i Ministrave i Kshillit t Evrops, Rekomandimet Rec(2001)19E pr vendet antare mbi pjesmarrjen e qytetarve n jetn publike, 6 dhjetor 2001, mund t gjendet n: https://wcd.coe.int
12
KAPITULLI I
SHPALOSJA E INFORMATAVE E DREJTA N INFORMIM
1. Hyrje n shpalosjen e informatave

Parakushti parsor i pjesmarrjes n qeverisje lokale sht dhnia e informatave t sakta dhe me koh nga administratort komunal. Pr tiu prmbajtur ktij parimi, zyrtart komunal kshillohen q t mos i shohin t dhnat si pron e qeveris por si pron e bashksis dhe njerzve q u shrbejn. Informatat mbi punt e mhershme dhe t tashme si dhe mbi planet n t ardhmen jan qensore n krijimin e nj ambienti t informuar t prshtatshm pr pjesmarrje publike. Korniza ligjore n Kosov pasqyron n mas t madhe kt synim t qeveris s hapur me ligjin q synon: fuqizimin e transparencs s organeve legjislative, ekzekutive dhe administrative t komunave, rritjes s pjesmarrjes publike n vendim-marrje n nivel lokal dhe mundsimin e qasjes publike dokumenteve zyrtare n komuna.2 Si prmbledhje, puna e qeveris sht q t krijoj mundsi q popullata ta ushtroj t drejtn e vet n informim duke: 1. vn n zbatim nj trsi t mekanizmave lehtsues q kan pr synim ofrimin e qasjes n dokumente zyrtare; 2. hapur takimet zyrtare pr pjesmarrje t popullats; dhe, 3. shpalosur informata n mnyr vullnetare mbi veprimtarit dhe planet si dhe mbi punn e mhershme t qeveris lokale. 1.1 Qasja n dokumentet zyrtare Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare ofron nj baz ligjore pr ushtrim t t drejts pr t siguruar dokumente q mbahen nga institucionet publike dhe prcakton instrumentet e nevojshme pr t arritur kt. Ai u mundson qytetarve t Kosovs t marrin pjes m pr s afrmi n procesin e vendimmarrjes s institucioneve publike dhe garanton q institucionet publike t gzojn m shum legjitimitet, transparenc dhe t jen m efektiv dhe m t prgjegjshm ndaj qytetarve t Kosovs.3 Parimi thelbsor i legjislacionit mbi lirin n informim sht q prgjegjsia pr t ofruar dshmi qndron me organin q ka informata, dhe jo me individin, apo me grupin q e krkon at. Ky parim prezantohet qart n Ligjin mbi qasjen n dokumentet zyrtare i cili parasheh q parashtruesi i krkess nuk ka nevoj t ofroj arsyetim pr krkes, por n ann tjetr, institucionet q vendosin duhet t ofrojn arsye t vlefshme nse informata nuk ofrohet.4 Qeveria komunale sht e obliguar t krijoj nj ambient lehtsues pr qasje n dokumente zyrtare n prputhje me Nenin 8 t Udhzimit administrativ 2006/03 t Ministris s administrimit t pushtetit lokal, i cili parasheh q Kuvendet komunale miratojn, marrin masa dhe zbatojn praktika t mira administrative pr t garantuar t drejtn e qytetarve pr qasje n dokumentet zyrtare t komuns.5 Prandaj, kjo pjes ofron nj trsi t standardeve minimale pr zbatimin e Ligjit mbi qasjen n dokumentet zyrtare n komuna. Shtojcat prcjellse, prfshir mostrn e Krkess pr qasje n dokumentet zyrtare dhe Udhzuesin e qytetarve pr qasjen n dokumentet zyrtare, t dyja kto t lshuara nga Ministria e shrbimeve publike, jan dhn n fund t udhzuesit.
Informata si burim publik. Zyrtart komunal kshillohen q t mos i shohin t dhnat si pron e qeveris por si pron e bashksis dhe njerzve q u shrbejn
15
1.1.1 Standardet minimale pr zbatimin e Ligjit mbi qasjen n dokumentet zyrtare N prputhje me ligjet prkatse, kuvendi komunal sht i obliguar t miratoj nj vendim, ku prcaktohen shtjet vijuese: ka sht nj dokument zyrtar nga kndvshtrimi i komuns dhe n prputhje me Rregulloren Nr. 2003/32 t Misionit t prkohshm administrativ t Kombeve t Bashkuara n Kosov (UNMIK)? Komuna duhet t definoj kt kategori sa m gjr t jet e mundur pr ti prfshir t gjitha informatat t regjistruara n fardo form, qofshin t prgatitura apo t pranuara, e q mbahen nga autoritetet publike lidhur me ndonj funksion publik apo administrativ.6 Dokument definohet si fardo prmbajtje me fardo mediumi (t shkruar n letr apo t ruajtur n form elektronike apo si z, regjistrim vizual apo audio-vizual), q ka t bj me ndonj shtje lidhur me politikat, aktivitetet dhe vendimet q jan n sfern e prgjegjsis s institucionit.7 Kush mund t krkoj qasje n dokumente zyrtare? Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtar parasheh q cili do banor i Kosovs apo cili do person i cili i plotson kushtet e zotsis juridike pr regjistrim si banor i Kosovs, apo cili do person fizik apo juridik q ka zyre t regjistruar n Kosov, ka t drejt t krkoj dokumentet e institucioneve, n prputhje me parimet, kushtet dhe kufizimit e definuara n Ligj.8 Cila sht procedura pr t siguruar qasje n dokumente zyrtare? Komuna ofron informata se si dhe ku t parashtrohet krkes apo fardo qoft ndihm tjetr lidhur me qasjen n dokumente zyrtare.9 Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare parasheh q krkesa pr tiu qasur dokumenti zyrtar bhet n ndonj form t shkruar (prfshir elektronike) dhe n mnyr precize pr ti mundsuar institucionit ta identifikoj dokumentin.10 Mostra e krkess sht dhn n Shtojcn 1. Qllimi i sigurimit t shabllonit sht q t mundsohet parashtrimi i krkesave nga palt e interesuara. Ashtu si u cek edhe m lart, krkesa mund t bhet edhe n fardo form tjetr t shkruar. Nuk krkohet q n krkes t shkruhet qllimi se pse krkohet. N rastet kur krkesa nuk sht precize sa duhet, parashtruesi i krkess duhet t kontaktohet pr t ofruar qartsim.11 Me parashtruesin e krkess mund t bisedohet joformalisht pr t gjetur nj zgjidhje t drejt nse dokumenti sht shum i gjat apo nse krkesa ka t bj me dokumente t ndryshme t shumta.12 Cilat jan afatet kohore pr t proceduar nj krkes fillestare? Krkesa pr qasje n dokumente zyrtare duhet t procedohet menjher, ashtu q vendimi pr lejimin apo refuzimin e qasjes bhet n afat prej 15 ditve pas pranimit t krkess. Konfirmimi i pranimit po ashtu i jipet parashtruesit t krkess me shkrim nga komuna.13 Prjashtimi nga rregulli pesmbdhjet ditsh sht i vlefshm vetm nse dokumenti n fjal nuk sht i regjistruar n komun apo nse: - dokumentet zyrtare duhet t kontrollohen nga zyrat apo njsit e largta t institucionit fizikisht t ndara nga ndrtesa ku gjindet arkiva; - krkesa krkon q t mblidhen dhe hetohen nj numr i madh i dokumenteve; - ekziston nevoja t konsultohet nj institucion, agjencion ose dy e m shum njsi brenda institucionit pr t marr nj vendim mbi qasjen; ose, - ekziston nevoja t prpunohen t dhnat, t krijohet program kompjuterik apo t prgatiten raporte kompjuterike n mnyr q t nxirren t dhnat e krkuara.
16
Nse parashihen vonesat, parashtruesi i krkess duhet t informohet nga komuna dhe bashkrisht me njoftimin, ti cipen edhe arsyet pr vonesat.14 Cilat dokumente komunale jan t liruara nga zbatimin i Ligjit pr qasje mbi dokumentet zyrtare n nivel komunal? Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare parasheh q zbatimi sht universal dhe prfshin t gjitha dokumentet q mbahen nga institucioni, t prgatitura apo t pranuara dhe n posedim t tyre, n sferat e veprimtaris s institucionit.15 Mirpo, e drejta n qasje dokumenteve zyrtare nuk sht absolute dhe duhet t baraspeshohet me kujdes me interesa dhe t drejta t tjera. Me fjal t tjera, e drejta n qasje dokumenteve zyrtare sht rregull me prjashtime, ashtu si parashihet me ligjin n fuqi. Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare shprehimisht cek interesin publik q krijon bazn pr prjashtime nga rregulli. Sipas ligjit instituti refuzon qasje n dokument ku shpalosja do t minonte mbrojtjen e: a. interesave publike t ndrlidhura me: 1. sigurin publike, 2. mbrojtjen civile, 3. bashkpunimin ndrkombtar, 4. politikn financiare dhe ekonomike t IPVQ-s. b. intimitetin dhe integritetin e individit n veanti, n prputhje me ligjin n fuqi lidhur me mbrojtjen e t dhnave personale.16 Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare po ashtu i referohet kufizimeve prkatse lidhur me dokumentet e ndrlidhura me kompetencat e rezervuara t UNMIK-ut. Ligji thot q qasja dhe klasifikimi i dokumenteve lidhur me kompetencat e rezervuara, prfshir sigurin, mbrojtjen dhe shtjet ushtarake, marrdhniet e jashtme dhe politikn monetare, brenda prgjegjsis s Prfaqsuesit special t Sekretarit t prgjithshm rregullohet nga UNMIK-u.17 Qasja n dokumente po ashtu refuzohet n rastet kur qasja do t minonte mbrojtjen e: a. interesave komerciale t personit fizik apo juridik, prfshir pronn intelektuale, b. procedurave gjyqsore dhe kshillave juridike, c. qllimin e hetimeve, inspektimeve dhe auditimeve, prve nse ka ndonj interes m t madh publik n shpalosjen.18 Disa dokumente interne po ashtu lirohen nga zbatimin ku dokumentet do t minonin seriozisht procesin e vendim-marrjes n institucion, prve nse ka ndonj interes publik m t madh n shpalosje.19 Shpalosja e dokumenteve t pals s tret krkon q institucioni t konsultoj paln prkatse t tret nse dokumenti duhet t lirohet prve nse sht e qart se dokumenti duhet apo nuk duhet t shpaloset.20 N interes t transparencs maksimale, ligji po ashtu deklaron se nse ndonj pjes e dokumentit t krkuar preket nga ndonj dispozit pr prjashtim, pjest e tjera t dokumentit lirohen.21 Kur t vendoset nse t shpalosen dokumentet e prjashtuara si rezultat i ndonj interesi m t madh publik, institucionet duhet t marrin parasysh shtjet si jan mos prmbushja e ndonj obligimi ligjor, ekzistimi i ndonj shkeljeje, zbatimit t gabuar t drejtsis, keqprdorimit t kompetencave ose neglizhenc n kryerjen e detyrave zyrtare, shfrytzimit t paautorizuar t fondeve publike,
E drejta n qasje dokumenteve zyrtare nuk sht absolute dhe duhet t baraspeshohet kundrejt t drejtave t tjera individuale dhe kolektive.
17
apo rrezikut pr shndetin ose sigurin e nj individi apo popullats s prgjithshme.22 Prkundr prjashtimeve t cekura, parimi udhheqs pr administratort komunal duhet t jet q qasja n dokumentet zyrtare sht e drejta e popullats dhe refuzimi pr t lejuar qasjen duhet t ket arsyetim t mirfillt. Cila sht procedura pr t sfiduar refuzimin e qasjes/shqyrtimit? N rast t refuzimit t pjesrishm apo t plot t qasjes, parashtruesit t krkess duhet ti drgohet nj prgjigje me shkrim duke treguar arsyet pr refuzim si dhe prkujtues i t drejts s tij/saj q t parashtroj krkes konfirmuese.23 Krkesa konfirmuese mund t parashtrohet brenda 15 ditve pr ti krkuar komuns q t rishqyrtoj qndrimin e saj fillestar.24 Nse krkesa refuzohet srish, institucioni e informon parashtruesin e krkess pr mjetet juridike q ka n dispozicion, gjegjsisht, inicimit t procesit gjyqsor kundr institucionit n prputhje me dispozitat e ligjit relevant n fuqi dhe/ose parashtrimit t ankess tek Ombudspersoni n prputhje me Kapitullin 10 t Kornizs Kushtetuese dhe Rregullores s UNMIK-ut Nr. 2000/38.25 Si t menaxhohet qasja n dokumente t ndjeshme? Dokumentet e ndjeshme definohen si dokumentet q burojn nga institucioni e q jan klasifikuar n prputhje me rregullat e institucionit n fjal, t cilat i mbrojn interesat thelbsore t IPVQ-s.26 Sipas Udhzimit administrativ Nr. 2006/03 t Zyrs s Kryeministrit mbi qasjen n dokumentet zyrtare, do institucion duhet t klasifikoj dokumentet e saj zyrtare n prputhje me kategorit e dhn n Nenin 26 si: dokumentet zyrtare pa kufizim t qasjes; dhe, dokumentet e ndjeshme zyrtare. Dokumentet e ndjeshme zyrtare klasifikohen edhe m tej n njrn prej katr kategorive vijuese: - dokumentet zyrtare pr prdorim t kufizuar; - dokumentet zyrtare konfidenciale; - dokumentet zyrtare sekrete; - dokumentet zyrtare t sekretit m t lart. Pr komunat, shumica e dokumenteve nuk do t klasifikohen si t ndjeshme pr shkak t natyrs s puns s tyre. Mirpo, komuna duhet ti referohet Udhzimit administrativ Nr. 2007/07 mbi parimet, procedurat dhe shenjat e klasifikimit t dokumenteve zyrtare, t lshuar nga Zyra e Kryeministrit. Udhzimi administrativ parasheh themelimin e komisionit nga do komun; komisioni do t ket prgjegjsi t hartoj dhe miratoj listn e dokumenteve t ndjeshme q mbahen nga institucioni prkats.27 Pr m tepr, Udhzimi administrativ parasheh q lista e aprovuar ti parashtrohet Komitetit ndr-institucional, organit i cili vlerson praktikat administrative lidhur me dokumentet zyrtare.28 Krkesat pr tiu qasur dokumenteve t ndjeshme mund t procedohen vetm nga zyrtart komunal q kan dije t autorizuar t dokumenteve n fjal.29 Instituti nga i cili buron dokumenti i ndjeshm duhet t jep plqimin e tij t regjistroj dokumentin n regjistr dhe/ose ta shpalos.30 Sa pr ndonj dokument me qasje t kufizuar, instituti q vendos mbi ndjeshmrin e dokumentit si arsyet e refuzimit duhet t ofroj arsye pr vendimin e tij n mnyrn e cila nuk dmton interesat e mbrojtura n pjesn 4 [prjashtimet].31
18
Si t sigurohet qasja pas aprovimit? Varsisht prej preferencs s kandidatit t suksesshm, qasja ofrohet ose prmes konsultimit apo shqyrtimit n vend apo prmes dhnies s kopjes s dokumentit n fjal, prfshir nj kopje elektronike, nse ekzistojn.32 Kandidatit mund ti ngarkohet pages pr shpenzimet e shkaktuara por kjo pages nuk duhet t tejkaloj koston reale t prgatitje dhe drgimit t kopjeve.33 Konsultimi n vend, kopjet me m pak se 20 faqe A4 dhe qasja direkte n form elektronike apo prmes regjistrit sht pa pages.34 N t njjtn koh, nse dokumenti sht lshuar m hert nga instituti n fjal dhe sht lehtas n dispozicion pr parashtruesin e krkess, instituti duhet t prmbush obligimin e tij t ofrimit t qasjes n dokumente duke informuar parashtruesin e krkess se si t siguroj dokumentin e krkuar.35 Sa i prket formatit, dokumentet t ofrohen n versionin dhe formatin ekzistues (prfshir formn elektronike apo ndonj format tjetr alternativ, si sht Braille, botimi i madh apo shirit) duke marr parasysh preferencn e krkuesit.36 Kush e menaxhon procesin n emr t komuns? Ekzekutivi, prmes zyrs komunale t arhivs37, merret me aspektet operative t procesit ndrsa prgjegjsia e fundit ndaj popullats bie mbi prfaqsuesit e zgjedhur n kuvendin komunal. T gjitha komunat n Kosov udhzohen t themelojn nj arhiv n prputhje me Nenin 15, t Udhzimit Nr. 2006/03 t Zyrs s Kryeministrit. Si t informohet popullata mbi t drejtn e saj pr tiu qasur dokumenteve zyrtare? Suksesi i legjislacionit mbi transparenc varet shum nga kyja aktive e popullats dhe grupeve civile, t cilt prandaj, duhet t jet t arsimuara mbi mundsit q ofrohen nga Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare. T gjitha informatat t cilat duhet ti dijn parashtruesit e mundshm t krkesave duhet t mblidhen n nj Udhzues pr qytetart, ku shpjegohen procedurat pr parashtrim t krkesave dhe qasje. Komuna duhet t shtyp dhe t shprndaj Udhzuesin pr Qytetart i cili tregon se si mund t fitohet qasja n dokumentet publike.38 Udhzuesi pr qytetart duhet t vendoset n nj vend t dukshm n ndrtesn komunale; njkohsisht duhet t sigurohen edhe kopje t shtypura. Versioni elektronik i Udhzuesit pr qytetart duhet t vendoset n ueb-faqen e komuns, nse ka t till.39 Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare parasheh obligimin pr do institucion t ndrmerr masat pr t njoftuar popullatn lidhur me t drejtat t cilat i gzojn sipas ktij ligji.40 Pr m tepr, komuna duhet t krijoj nj numr adresash zyrtare t posts elektronike t cilat duhet t lehtsojn komunikimin me popullatn dhe t ofrojn nj metod alternative t parashtrimit t krkesave pr qasje n dokumentet zyrtare.41 Ueb-faqja komunale po ashtu duhet t ofroj informata pr kontaktim pr t gjitha njsit relevante organizative n qeverin komunale. Si t organizohen t dhnat n dokumentet zyrtare n dispozicion? Regjistri me t gjitha dokumentet zyrtare n komun prpilohet dhe ruhet n zyrn e arhivs. Vet regjistri sht nj dokument zyrtar me qasje t pakufizuar, gjegjsisht, me qasje t lir. Referencat e t gjith dokumenteve t pranuara nga arhivisti, t klasifikuar sipas prdorim i pakufizuar (qasja pr popullatn) dhe prdorim i kufizuar (qasje e kufizuar) ruhet n regjistr. Dokumentet q klasifikohen si konfidenciale, sekrete dhe sekret me i lart nuk regjistrohen n regjistr.42
19
do regjistrim n regjistr prmban fusha vijuese t referencs: 1. numrin unik pr qllime t protokollimit dhe regjistrimit; 2. referencn/numrin e vet dokumentit zyrtar; 3. pronarin e dokumentit (emrin e institucionit/zyrtarit); 4. data e qasjes s fundit dokumentit t dhn nga pronari apo institucioni; 5. klasifikimi i dokumentin zyrtar; 6. data e origjinalit; 7. data e regjistrimit n regjistr; 8. vend-ndodhjen e dokumentit zyrtar; 9. burimin e dokumentit zyrtar; 10. prshkrimin e shkurtr t prmbajtjes s dokumenteve.43 Cilat jan dispozitat pr regjistrim dhe raportim? Komuna duhet t krijoj dhe mirmbaj regjistr t qasjeve t krkuara pr t prcjellur zbatimin e Ligjit mbi qasjen n dokumente zyrtare. Regjistri i krkesave duhet t ruhet n zyrn komunale t arhivs si nj dokument zyrtar me qasje t kufizuar pr t mbrojtur intimitetin e krkuesve. Regjistri duhet t prmbaj dokumente vijuese: 1. Krkesn me shkrim pr qasje, parashtruar zyrs s arhivs; 2. Njoftimin me shkrim pr parashtruesin e krkess nse krkesa sht lejuar apo refuzuar; 3. Krkesn konfirmuese pr qasje n dokumente zyrtare, nse sht parashtruar; 4. Njoftimin me shkrim pr parashtruesin e krkess nse krkesa konfirmuese sht aprovuar apo refuzuar. T gjitha kto krkesa konsiderohen dokumente zyrtare me qasje t kufizuar. 44 N regjistrin e krkesave ruhen edhe informatat vijuese: 1. Numri unik i protokollit dhe qllimi i regjistrimit; 2. Nse dokumenti i krkuar zyrtar sht regjistruar n Regjistrin e dokumenteve zyrtare: a. Numri unik pr qllime t protokollimit dhe regjistrimit; b. Numri referues i vet dokumentit zyrtar; 3. Datn e regjistrimit n regjistrin e krkesave; 4. Emri i zyrtarit/departamentit i cili e ka pranuar krkesn; 5. Prshkrimi i forms origjinale t krkess (elektronike, n letr); 6. Prshkrimi i shkurtr i prmbajtjes s krkess; 7. Emrin e parashtruesit t krkess.45 Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare prmban nj dispozit e cila u krkon komunave, ashtu si edhe institucioneve t tjera publike, t prgatisin raportin vjetor mbi zbatimin e ligjit. Raporti duhet ta cek ciln do instanc ku qasja dokumenteve sht refuzuar bashkrisht me arsyetimin dhe numrin e dokumenteve t ndjeshme q nuk jan regjistruar n regjistr.46 Me t aprovuar, vendimi i kuvendit komunal ku ceken zotimet e komuns t cekura m lart bhet obligues; ekzekutivi ather merr detyrn e zbatimit t tij, prfshir prpilimin dhe hartimin e politikave dhe mekanizmave t parashikuara me kt ligj.
20
BURIMET Burimet e ligjit: Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/32 mbi shpalljen e Ligjit t miratuar nga Kuvendi i Kosovs mbi qasjen n dokumentet zyrtare t 6 nntorit 2003. Udhzimi administrativ i MSHP-s Nr. 2006/01 pr zbatimin e Ligjit mbi qasjen n dokumentet zyrtare i 15 marsit 2003, Shtojca 1. Udhzimi administrativ Nr. 2006/03 i ZKM-s pr zbatimin e Ligjit mbi qasjen n dokumentet zyrtare t 15 marsit 2003. Udhzimi administrativ i ZKM-s Nr. 2007/07 mbi parimet, procedurat dhe shenjat klasifikuese t dokumenteve zyrtare, 6 qershor 2007. Udhzimi administrativ i MAPL-s Nr. 2006/03 mbi transparencn komunale. Burimet dhe materiali i sugjeruar pr lexim: Kshilli i Evrops, Udhzuesi pr qasjen n dokumentet zyrtare, 2004, mund t gjindet n: http://www.coe.int/t/e/integrated_projects/democracy/DocAccess_Guide_en .pdf Ministria e shrbimeve publike, Doracaku mbi qasjen n dokumentet zyrtare (Shtojca 1) Misioni i OSBE-s n Kosov, Raporti mbi zbatimin e Ligjit mbi qasjen n dokumentet zyrtare n nivel komunal, nntor 2007, mund t gjindet: www.osce.org/kosovo
1.2 Qasja takimeve zyrtare Lejimi dhe lehtsimi i qasjes publike n takimet zyrtare t organeve komunale sht nj shtylle kye e qeveris transparente pasi q i lejon popullats dhe grupeve t interesuara t kontrollojn punn e qeveris n koh reale dhe i jep popullats pasqyr t vlefshme se si merren vendimet mbi politikn. Prania e publikut mundson kontroll dhe baraspesh si dhe garancn se qeveria vepron n interesin publik. N t njjtn koh, ajo rrit legjitimitetin e qeveris lokale, duke ngritur kshtu besimin publik n punn e prfaqsuesve t zgjedhur. Edhe pse nuk ka asnj ligj i cilin n mnyr m gjithprfshirse rregullon shtjen e takimeve t hapura n Kosov, korniza aktuale ligjore obligon qeverit lokale t lejojn pranin e individve dhe/ose grupeve t interesuara n gati t gjitha takimet zyrtare. Kjo pjes shqyrton dispozitat ligjore q qeverisin pranin e popullats n takimet zyrtare q momentalisht jan n fuqi n Kosov dhe, pr referim me t leht n rastet kur komunat dshirojn t veprojn prtej dispozitave t ligjit, ofron nj prkufizim preciz dhe t qart t takimit zyrtar. Shtojca prcjellse, q prmban Udhzuesin pr takimet zyrtare, jepet n fund t ktij Udhzuesi. 1.2.1 Takimet e kuvendit komunal dhe komiteteve t tij Gurthemeli i legjislacionit t qeveris lokale n Kosov, Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 q ndryshon Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vetqeverisjen lokale t komunave n Kosov, vendos themelet pr takimet e hapura. Ajo parasheh q, varsisht prej disa kufizimeve, pjestarve t
Prve rrethanave t veanta, zyrtart publik gjithmon i kryejn punt n mnyr t hapur.
21
popullats, prfshir edhe prfaqsuesit e shtypit, u lejohet t marrin pjes n t gjitha takimet e Kuvendit komunal dhe komiteteve t tij, dhe n t gjitha takimet e Bordit t Drejtorve.47 Mirpo, e drejta pr t marr pjes n takimet zyrtare nuk sht absolute, dhe n rastet kur kuvendi, apo ndonj komitet i przgjedhur, prcakton se natyra e shtjes q do t diskutohet do t rezultoj n publicitetin i cili do t ishte i dmshm pr interesin publik, mund t merret vendim i arsyetuar q t prjashtohet popullata nga pjesmarrja.48 Kur caktohen takimet e kuvendit komunal dhe komiteteve t tij, administratort komunal duhet t sigurojn qasje publike prmes: - Identifikimit te vendit i cili mund t pranoj t gjith pjestart e interesuar t popullats (n suaza t arsyeshme); dhe,49 - dhnies se njoftimit t duhur dhe paraprak (shtate dit pr seanca t rregullta t kuvendit komunal, tre dit pr seancat emergjente t kuvendit komunal, dhe tre dit pr takimet e komitetit).50 Popullata njoftohet pr takimet e ardhshme prmes zyrs komunale pr informim dhe mediave vijuese: - njoftimeve publike t shpallura ne vendet me t frekuentuara t komuns; - shtypit lokal dhe mediave elektronike; dhe - ueb faqes komunale.51 Pr m tepr, njoftimi duhet t prmbaj informatat vijuese: - datn e takimit; - kohn e takimit; - vendin e takimit; dhe - rendin e dits.52 Rendi i dits i takimit definohet si nj prshkrim i prgjithshm i pikve q pritet t diskutohen n takim. N rendin e dits nuk bhen ndryshime n moment t fundit para takimit, prve nse sht absolutisht e domosdoshme. 1.2.2 Takimet e tjera Edhe pse korniza aktuale legjislative u krkon komunave q vetm takimet e kuvendit, komiteteve dhe t bordit t jen t hapura, udhheqsia komunale duhet t merr parasysh ofrimin e qasjes publike pr t gjith takimet zyrtare, prfshir ato q marrin pjes brenda degs ekzekutive. Si kritere pr prcaktimin e takimeve n t cilat duhet t merr pjes popullata mund t zbatohen dy parimet vijuese: - vendimi i cili diskutohet apo merret; dhe - vendimi ka t bj me ndonj politik publike
Vendimet q kan t bjn me mirqenien e bashksis nuk duhet t merren prapa dyerve t mbyllura.
N rastet kur udhheqsit komunal jan t gatshm t shkojn prtej dispozitave t ligjit dhe t prmirsojn edhe m tej transparencn n kryerjen e punve komunale, pjesa 7.4 e Rregullores s UNMIK-ut Nr. 2007/30 pr ndryshimin e Rregullores s UNMIK-ut Nr. 2000/45 u lejon komunave t formulojn dispozitat shtes pr pjesmarrjen e popullats n takimet zyrtare. Pjesmarrja publike n Bordin e drejtorve, n veanti, duhet t inkurajohet pasi q shtjet q diskutohen shpesh kan ndikim t thell n vendim-marrjen n komun dhe ofron rast t mir pr popullatn q t vlersoj punn e zyrtarve jo t zgjedhur.
22
BURIMET Burimi i ligjit: Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 pr ndryshimin e Rregullores s UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov, e 16 tetorit 2007. Udhzimi administrativ i MAPL-s Nr. 2006/03 mbi transparencn komunale. Burimet dhe materiali i sugjeruar pr lexim: Pr praktika t mira shih: Asociacioni i Komunave t Kosovs, Kalendari i takimeve zyrtare, 2007, gjindet n: http://www.komunat-ks.net/ Qyteti Stamford, Konektikut, SHBA, Kalendari i takimeve qeveritare sipas bordit me rendin e dits dhe procesverbalin, 2007, mund t gjendet n: http://www.cityofstamford.org/content/25/56/default.aspx
1.3 Qasje informatave publike Prve lejimit t kontrollit prmes qasjes s lehtsuar n dokumente zyrtare dhe takimet e qeveris komunale, autoritetet lokale po ashtu duhet t jen proaktive n shpalosjen e informatave me popullatn e interesuar. N praktik, kjo nnkupton q komuna vazhdimisht ti ofroj popullats t gjitha informatat pr punn e vet, duke iu lejuar individve dhe grupeve civile ti identifikojn ato q jan m me interes. Kjo pjes shqyrton llojet e informatave t cilat duhet ti vihen n dispozicion opinionit t gjr nga autoritetet komunale, jep pasqyr t disa mekanizmave dhe mjeteve prmes t cilave mund t prcillet informata, si dhe shqyrton planin komunal t veprimit mbi transparencn si nj mjet ky pr arritjen e qeveris transparente lokale n Kosov. 1.3.1 Llojet e informats publike Mbi punn e qeveris komunale N mnyr q opinioni publik t kuptoj qart, dhe t mbikqyr n mnyr efektive, punn e autoriteteve lokale, ata duhet t ken nj njohje solide t rolit t qeveris komunale n kornizn relevante kushtetuese dhe ligjore. Momentalisht53, ekzistojn shum paqartsi lidhur me kompetencat thelbsore komunale kundrejt atyre q i ka UNMIK-u apo institucionet n nivel qendror.54 Nj prpjekje e bashkrenduar prandaj krkohet pr t ngritur vetdijen e misionit parsor t komuns dhe t identifikohen qart shrbimet t cilat qeveria komunale ka prgjegjsi ti ofroj. Ligjet kye dhe dokumentet e przgjedhura interne, p.sh. statutet komunale, duhet tiu vihen n dispozicion popullats. Kjo shrben pr t prmirsuar dialogun ndrmjet popullats dhe qeverive t tyre komunale duke e ngritur nivelin e vetdijes mbi kompetencat komunale. Mbi strukturn themelore t qeveris komunale Popullata duhet t ket njohuri mbi strukturn e qeveris lokale. Shpjegime t hollsishme duhet t ofrohen lidhur me rolin e aktorve vijues:
Autoritetet lokale duhet t jen proaktive n ofrimin e informatave popullats s interesuar.
23
Udhheqsia politike: Kryetari; Drejtort; Kuvendi komunal; dhe, Komitetet e Kuvendeve komunale. Menaxhert administrativ: Shefin e administrats dhe personelit; dhe, Shefat e departamenteve. Informatat themelore se si zgjidhen antart e kuvendit dhe me far strukture sht administrate komunale duhet t vihen n dispozicion. Po ashtu, informatat e hollsishme lidhur me portofolat individuale t cilat i mbulojn departamentet komunale duhet t ofrohen pr ti ndihmuar qytetarve t prcaktojn se kujt ti drejtojn pyetjet apo krkesat e tyre. Publikimi i emrave dhe zonn zgjedhore q prfaqsojn antart individual t kuvendit po ashtu prmirson n mas t madhe llogaridhnien e kuvendit dhe prmirson besimin e popullats n punn e qeveris. Mbi punn dhe planet e qeveris komunale Si kontribues kryesor financiar i qeveris lokale, popullata ka t drejt t dij se si shpenzohen tatimet e tyre. Kjo nnkupton q popullata duhet t informohet mbi punn e qeveris prmes qasjes s lehtsuar publike n nj numr dokumentesh dhe procesesh kye, prfshir: - raportin vjetor komunal, parashtruar kuvendit komunal nga kryetari; - raportet e auditimit t publikuar nga zyra e auditorit t prgjithshm dhe fardo rezultatesh nga auditimet e brendshme; - vendimet e kuvendit komunal, dhe, n rastet kur rregullohet nga statuti komunal, t bordit t drejtorve. Ashtu si parashihet nga Udhzimi administrativ i Ministris s administrimit t pushtetit lokal Nr. 2006/03, t gjitha vendimet normative dhe kolektive t Kuvendit komunal, publikimi i cili nuk sht kufizuar me legjislacionin n fuqi mbi qasjen n dokumentet zyrtare publikohen n afat prej nj jave pas prfundimit t takimit ku sht marr vendimi.55; - procesi i buxhetit komunal, si gurthemeli i planifikimit, komunal, dokumenti i buxhetit komunal, si dhe raportet tremujore dhe vjetore t shpenzimit.56 Deklaratat financiare pr organizatat nn-komunale, si jan shkollat apo spitalet, duhet t publikohen ndaras dhe n hollsi;57 - dokumentacioni mbi tendert, procesi i tenderimit sht burim kryesor i keqmenaxhimit dhe korrupsionit n administratat publike n tranzicion;58 - rendi i dits dhe procesverbali i takimeve t kuvendit komunal, komiteteve t tij, si dhe, atje ku rregullohet me statutin komunal, takimeve te Bordit t drejtorve; - konkurset, pr tu prkujdesur q procesi i rekrutimit dhe przgjedhjes t jet i hapur dhe i bazuar n merita; - planet e puns, n rastet kur jan hartuar; dhe, - fardo dokumentesh t tjera zyrtare, t parashikuara me Ligjin mbi qasjen n dokumentet zyrtare. Mbi t drejtat e popullats Popullata shpesh sht e keq-informuar lidhur me t drejtat dhe privilegjet kur kan t bjn me qeverin komunale. Nj prpjekje e bashkrenduar prandaj krkohet nga komuna pr t ngritur vetdijen mbi t drejtat q i gzon popullata n kt aspekt.
24
Mbi ngjarjet e paralajmruara n t ardhmen Ngjarjet e paralajmruara q kan nj ndikim mbi mirqenien e prgjithshme t banorve t komuns, si sht seanca e kuvendit komunal apo dgjimi publik mbi buxhetin, duhet t publikohen n mnyr adekuate ashtu q popullata e interesuar t merr pjes. 1.3.2 Llojet e mjeteve pr informim publik Pr t informuar popullatn e gjer, qeveria lokale ka n dispozicion nj gam t gjer t mjeteve pr informim publik, prej atyre m konvencionale e deri tek format m t avancuara t komunikimit. Disa prej mjeteve mund t duken t teprta dhe informatat prsritse, por rregulli n menaxhimin e informats publike duhet t jet gjithmon sa m shum aq m mir. Informatat n vijim shrbejn si nj pasqyr e mjeteve pr informim publik. Sporteli pr informim komunal Sporteli sht nj komponent e prhershme n ndrtesn e qeveris komunale dhe sht n funksion gjat tr dits punuese. Ai prfaqson pikn informuese komunale ku njerzit mund ti drejtojn pyetjet apo krkesat lidhur me punn e komuns. Puntori q punon n sportel po ashtu vepron si recepsionist komunal, q i drejton vizitort deri tek personi apo departamenti relevant pr nevojat e tyre. Format e tjera t komunikimit t personalizuar me popullatn jan: - dita e dyerve t hapura pr t mundsuar takimet direkte ndrmjet popullats dhe shrbyesve civil apo zyrtarve t zgjedhur; dhe, - Linjat e caktuara telefonike pr t pranuar thirrje nga popullata. Broshurat dhe fletushkat Broshurat prgatiten dhe botohen nga komuna me qllim q t shqyrtohen pyetjet q parashtrohen m s shpeshti apo brengat e prbashkta q ngriten nga popullata, p. sh. Si tiu qasen dokumenteve zyrtare apo si t parashtrojn krkes pr lejen pr ndrtim apo lejen afariste. Kopjet e botuara duhet t vendosen n sportelin e informatave. Fletushka komunale mund t publikohet do muaj apo dy her n vjet me synim informimin e popullats me zhvillimet m t rndsishme n komun. Ueb faqja komunale Me numrin gjithnj n rritje t shfrytzuesve t internetit n Kosov, ueb faqet po bhen nj element me rndsi n strategjin e komunikimit t qeveris, si n nivel lokal ashtu edhe at qendror. Prezantimet komunale n internet duhet t ofrojn informata t bollshme mbi strukturn e qeveris komunale, misionin e saj, si dhe kornizn e saj qeverisse. Ueb faqja po ashtu mund t shrbej si nj depo elektronike e dokumenteve zyrtare (prmes nj indeksi pr informimin publik) pr qasje m t leht nga vizitort e interesuar. Ngjarjet aktuale dhe n t ardhmen, relevante n jetn e komuns, po ashtu duhet t vendosen n ueb faqen n formn e kalendarit. Tabelat komunale pr informim Tabelat duhet t ken informata t ngjashme me ato t prezantuara n ueb faqe prfshir organigramin e komuns, kalendarin e ngjarjeve, fletushkn komunale, nse kto publikohen nga komuna.
Rregulli pr menaxhimin e informatave publike duhet t jet gjithmon sa m shum aq m mir.
25
Mediat lokale t shtypura dhe elektronike Qeverit komunale po ashtu mund t angazhojn shrbime mediale kur duhet t informojn tr bashksin, p. sh. pr t paralajmruar dgjimet e planifikuara buxhetore. Fushatat e informimit publik Kur propozohen ndryshime serioze me pasoja t mdha n ambientin komunal, komuna duhet t prkujdeset q publiku t jet n dijeni pr ndryshimet e propozuara dhe ndikimin e tyre n cilsin e jets n komun. Kjo do t mundsoj artikulimin e fardo ankesave nga njerzit si dhe marrjen e vendimeve prmes peticioneve apo referendumeve, sipas nevojs. Fushata mund t shfrytzoj kombinim t mjeteve t ndryshme, prfshir mediat e shtypura dhe elektronike, ueb faqen komunale, broshurat, fletpalosset, dhe komunikatat pr shtyp. Informime t shkurtra (brifingjet) Prve formularve t personalizuar pr komunikim dy-kahsh, prshkruar n fillim t ksaj pjese, komunat kshillohen t caktojn nj numr informimesh t shkurtra me njerzit dhe mediat gjat tr vitit pr t njoftuar popullatn lidhur me punn e qeveris komunale. Informimet duhet t jen me tema t caktuara, t dizajnuara dhe t promovuar n mnyrn e cila trheq interes t mjaftueshm publik. Flet-faktet Pr punn dhe strukturn komunale dhe pr projektet kapitale duhet t prgatiten flet-faktet dhe ti vihen n dispozicion popullats si nj mjet i lir dhe efektiv pr shprndarjen e informatave n komun. Planet komunale t veprimit pr transparenc Sipas kornizs ligjore aktuale q rregullon punn e qeveris lokale n Kosov, komunat kan obligim t shqyrtojn hartimin dhe zbatimin e planit t veprimit pr transparenc. Plani synon t bj procesin e vendim-marrjes dhe punve komunale m transparente dhe formalizon t shumtn q sht thn n pjesn e mparshme.59 Sipas Udhzimit administrativ t Ministris s administrimit t pushtetit lokal mbi transparencn komunale Nr. 2006/03, plani duhet t prmbaj dispozita q komuna t: a. T lshoj raporte m t shpeshta mediale posarisht lidhur me shfrytzimin e buxhetit, zhvillimin ekonomik, planifikimin hapsinor, investimet, t hyrat komunale dhe shtjet tjera t interesit t prgjithshm; b. T mbaj konferenca periodike pr shtyp (do dy jav apo do muaj) me gazetar dhe prfaqsues t mediave lokale; c. T organizoje seanca t Pyetjeve dhe Prgjigjeve me popullatn apo grupet e interesit; d. T organizoj debate n radio dhe televizion mbi shtjet e lartprmendura; e. T krijoj ueb faqe apo t azhurnoj ato ekzistuese ku do t jepen informata mbi planet komunale t puns, raportet, kalendart e takimeve, emrtuesve telefonik, si dhe informatat pr kontaktim t zyrtarve komunal prgjegjs. f. T botoj dhe t shprndaj fletpalosse, udhzues rreth organigrameve, rregulloreve interne, prshkrim t vendeve t puns, t npunsve komunal prej t cilve qytetart mund t marrin informata t dobishme, tatime komunale, taksa pr shrbimet komunale si dhe informata t tjera t dobishme.60
Planet e veprimit mbi transparencn komunale jan thelbsore n themelimin dhe mirmbajtjen e nj kulture t sinqeritetit dhe llogaridhnies.
26
Nj numr i kuvendeve komunale n Kosov tashm kan miratuar planet komunale pr transparenc bazuar n shabllonin e prgatitur bashkrisht nga Ministria e administrimit t pushtetit lokal, Asociacionit t komunave t Kosovs dhe Misionit t OSBE-s n Kosov. Shablloni prbhet nga nj numr i pikave pr veprim; katr vijuese jan m t rndsishme: 1. Zbatimi dhe respektimi i dispozitave relevante ligjore mbi transparenc prkitazi me: - Vet-qeverisjen e komunave n Kosov; - Shrbimin civil n Kosov; - Prokurimin publik; - Menaxhimin publik financiar dhe llogaridhnien; - Qasjen n dokumentet zyrtare; - Transparencn komunale; - Qendrat pr shrbime publike. 2. Qasja publike n procesin e hartimit t prioriteteve financiare komunale. 3. Lehtsimin e puns s organizatave lokale t shoqris civile. 4. Hartimin e planit t mediave dhe t komunikimit.
BURIMET Burimet e ligjit: Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 q ndryshon Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov, t dats 16 tetor 2007. Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2001/36 mbi shrbimin civil n Kosov t 22 dhjetorit 2001. Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2001/19 mbi degn ekzekutive t institucioneve t prkohshme t vet-qeverisjes n Kosov t 13 shtatorit 2001. Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2004/3 mbi shpalljen e Ligjit mbi prokurimin publik, t dats 28 korrik 2004. Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/17 mbi shpalljen e Ligjit mbi menaxhimin e financave publike dhe llogaridhnien t 12 majit 2003. Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/32 mbi shpalljen e Ligjit t miratuar nga Kuvendi i Kosovs mbi qasjen n dokumentet zyrtare t dats 6 nntor 2003. Udhzimi administrativ Nr. 2006/03 i MAPL mbi transparencn komunale. Udhzimi administrativ i MAPL-s Nr. 2005/07 mbi qendrat e shrbimeve pr qytetar. Burimet shtes dhe materialet e sugjeruara pr lexim: Asociacioni i komunave t Kosovs, Plani komunal i veprimit pr transparenc, 2007, mund t gjendet: http://www.komunat-ks.net/
27
28
KAPITULLI II
KONSULTIMI PUBLIK E DREJTA PR T FOLUR
1. Hyrje n konsultimin publik

Edhe pse dispozitat e informimit nga komuna jan thelbsore n krijimin e platforms pr prfshirje t mtejme demokratike, sht vetm hapi i par dhe m themelor i qeverisjes me pjesmarrje. Konsultimi publik n hartimin e politikave nga autoritetet komunale prfaqson nj form m t avancuar t bashk-veprimit ndrmjet qeveris dhe popullit t saj. Kjo zakonisht prkufizohet si proces i nxitjes s ofrimit t informatave apo mendimeve nga grupet e interesit me qllim t prmirsimit t cilsis s vendimeve t qeveris. Ky kapitull shqyrton n hollsi se ka sht konsultimi publik, kornizn relevante statutare, dhe jep disa mjete dhe strategji themelore t cilat mund t shfrytzohen nga zyrtart e komunave. 1.1 Cikli i konsultimit publik Parimi i konsultimi publik sht i bazuar n supozimet vijuese: informatat e bollshme jan n dispozicion pr popullatn, njerzit jan n gatshm t marrin pjes dhe t kontribuojn, ndrsa prgjigjet e pranuara nxisin nj reagim adekuat n politika t autoriteteve komunale. Rrjedhimisht, ekzistojn tre faza kye t konsultimit publik: Shpalosja e informatave t plota mbi shtjen e politiks n diskutim Qeverit komunale duhet t ofrojn informatat relevante para konsultimeve publike pr t mundsuar pjesmarrjen domethnse t popullats. Prshkrimi i hollsishm i shtjes, alternativat politike n dispozicion, ndikimi i politiks n komun si dhe mjetet e konsultimit q do t prdoren duhet ti shpalosen popullats. Kjo informat mund t prcillet n nj numr mnyrash, ashtu si u diskutua m detajisht n kapitullin paraprak (radiot dhe mediat e shtypura lokale, ueb faqja komunale, tabelat e shpalljeve, etj.). Data dhe vendi i sakt i konsultimit duhet po ashtu t ceket. Suksesi i ksaj faze varet n mas t madhe nga gatishmria e autoriteteve komunale q t kyen me seriozitet n procesin e konsultimit. N praktik, kjo do t thot se qeveria komunale: ka prcaktuar se cilat shtje jan n thelb t politiks (gjegjsisht zhvillimi urban kundrejt ruajtjes), ka identifikuar grupe apo individ me interesa, ka definuar qllimin dhe prmasat e konsultimeve, ka prcaktuar orarin, ka ndar buxhetin pr shpenzimet e planifikuara, si dhe ka identifikuar strategjit konsultative q jan n dispozicion. Kjo kryesisht duhet t jet puna e zyrtarit komunal pr informim me kontributin e udhheqsis s lart komunale. Lehtsimi i pjesmarrjes Tejkalimi i apatis publike dhe shtjellimi i mungess s prgjithshme t besimit n qeverin jan shtjet kye n kt faz. Konsultimet publike nuk duhet t shihen thjesht si nj kuti t cils duhet ti vihet shenja x, por m shum si nj rast pr t prmirsuar raportet ndrmjet popullit dhe qeveris s tij dhe pr t prmirsuar cilsin e vendim-marrjes. Mekanizmat pr konsultim prandaj duhet t dizajnohen duke pasur parasysh nevojat e atyre q konsultohen. Pr shembull, organizimi i takimeve publike n ndrtesn komunale pr t debatuar nj politik e cila do t prek nj zon specifike rurale nuk sht nj strategji e prshtatshme pr t zgjeruar pjesmarrjen. Ndrsa, afrimi i ngjarjes tek ata q jan t prekur m s shumti menjher do t rris pjesmarrjen dhe t dshmoj gatishmrin e qeveris pr tiu afruar popullats.
Konsultimi sht proces i nxitjes s ofrimit t informatave apo mendimeve nga grupet e interesit me qllim t prmirsimit t cilsis s vendimeve t qeveris.
Pse konsultimi publik? Dobit e konsultimit publik mbipeshojn fardo shpenzimesh t ndrlidhura n koh dhe burime pr autoritetet lokale. Prmes kyjes n konsultime publike, qeverit komunale: prmirsojn legjitimitetin e vet; mbledhin informata shtes mbi shtjet e politikave; forcojn besimin publik n punn e tyre; fitojn respektin e qytetarve dhe jan pozitiv pr politikat e tyre; i mundsojn popullats t fitoj nj ndjenj pronsi n zhvillimin e komuns; rrisin transparencn dhe llogaridhnien n punn e tyre; krijojn raporte afatgjate dhe t qndrueshme me bashksin; prmirsojn njohurit mbi nevojat e bashksis; prmirsojn dijen e bashksis mbi kufizimit me te cilat ballafaqohet komuna; identifikojn sferat e mundshme problematike hert n proces.
31
Parimi i konsultimit publik varet nga: informatat e bollshme n dispozicion t popullats, gatishmris s qytetarve pr t marr pjes dhe pr t kontribuar, dhe shfrytzimit konstruktiv t kontributeve t dhna nga ana e autoriteteve komunale.
Gjat vet veprimtaris, udhheqsia komunale duhet t menaxhoj me kujdes pritjet e atyre q marrin pjes n konsultim. Q n fillim prcaktohen parametrat pr t qen t sigurt se popullata sht n dijeni pr ndonj dispozit t kufizuar n politik e cila nuk sht e hapur pr debat (si rezultat i ndonj interesi m t madh publik apo ndonj dispozite ligjore). Po ashtu, duhet t ushtrohet kujdes q konsultimi t mos bie ndesh me ndonj pushim fetar apo etnik ashtu q t jet e ndjeshme ndaj nevojave t t gjitha bashksive dhe t mundsoj pjesmarrje maksimale. Prkthyesit duhet t jen n gjendje gatishmrie pr tu prkujdesur q t mos ket ndrprerje n komunikim ndrmjet pjesmarrsve q u takojn bashksive t ndryshme. Procedurat e prgjithshme duhet t menaxhohen bazuar n nj rend t dits t parashikuar paraprakisht. Konflikti ndrmjet pjesmarrsve duhet t shtensionohet menjher dhe qet. Reagimi ndaj informatave kthyese Masa kryesore e suksesit t konsultimeve nuk sht domosdoshmrisht numri i pjesmarrsve apo sasia e fjalimeve t mbajtura. Takimi publik, pr shembull, nuk duhet t shihet si dshtim nse salla nuk sht e mbushur prplot me pjesmarrs. Konsultimi sht vullnetar dhe, n fund t fundit, ka t bj me ofrimin e mundsis pr pjesmarrje. Mirpo, ka ndodh me vrejtjet/sugjerimet q jan dhn gjat takimit varet n mas t madhe nga marrdhniet ndrmjet bashksis dhe qeveris s saj dhe prcakton rezultatin e veprimtarive t ardhshme me pjesmarrje t sponsorizuar nga autoritetet lokale. Nse njerzit marrin pjes n anket, apo ndajn koh t marrin pjes n ndonj grup punues, pa par asnjher rezultatet, ka gjasa q ata nuk do t marrin pjes prsri. Kjo nuk do t thot se do sugjerim apo vrejtje e dhn nga popullata duhet t ndikoj n politik. Njerzit n prgjithsi do ti shprehin interesat e tyre individuale apo t mikro-bashksis, por n interes t qeveris komunale sht q t balancoj interesin e komuns si trsi. Qeveria, megjithat, duhet t dshmoj se sugjerimi apo vrejtja e dhn sht shqyrtuar si duhet. Prandaj, t gjith atyre q kan marr pjes n konsultim duhet tu jepen informata kthyese apo reagime.
Mekanizmat pr konsultim duhet t dizajnohen duke pasur parasysh dgjuesit cak pr ti plotsuar nevojat e atyre q konsultohen. Nse qytetart marrin pjes n nj anket, apo ndajn koh pr t marr pjes n ndonj grup punues, pa par asnjher rezultatet, ka gjasa q ata nuk do t marrin pjes prsri. K duhet t konsultojm? Banort e komuns; Shfrytzuesit e shrbimeve komunale; Afaristt vendor; Agjencionet lokale publike (shndetsi, zbatimi i ligjit, etj.); Organizatat dhe shoqatat profesionale; Organizatat joqeveritare; Udhheqsit e fshatit dhe grupet joformale t bashksis; Pakicat dhe/ose grupet e margjinalizuara sociale; Vizitort; fardo individi apo grupi tjetr t prekur.
BURIMET Burimet e ligjit: Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 pr ndryshimin e Rregullores s UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov, 16 tetor 2007. Burimet dhe materiali i sugjeruar pr lexim: Pr praktikat me t mira n konsultimin publik shih: Burchell MP, Studim rastin e pjesmarrjen efektive publike n hartimin e politiks pr sektorin publik: Plani i Quinninup-it pr mbrojtjen e burimeve t ujit, 2005, mund t gjendet n: http://engagingcommunities2005.org/abstracts/Burchell-Marion-final.pdf
1.2 Korniza statutare pr konsultimin publik n Kosov Krkesa pr t konsultuar popullatn m s shpeshti rrjedh nga normat ligjore
32
t parashikuara me kornizn relevante statutare. Mirpo, ligjet q momentalisht jan n fuqi n Kosov vetm cekin raste t kufizuara ku konsultimi publik sht i obligueshm. Megjithat, konsultimi duhet t prvetsohet si nj praktik e mir edhe nse nuk sht i obligueshm me ligj. N vijim sht dhn nj pasqyr e instrumenteve kye q rregullojn konsultimin publik n komuna: Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 q ndryshon Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov Konsultimi publik pr vendim-marrje n komun obligohet shprehimisht nga gurthemeli i legjislacionit pr vet-qeverisje lokale, Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov. Pjesa 8, Neni 8.1 shqyrton takimet publike si nj strategji konsultative: do komun mban n periudha t caktuara, por t paktn dy her n vit, takime publike ku do person apo organizat e interesuar mund t merr pjes. Data dhe vendi i takimit publikohen t paktn dy jav m hert. N takim, prfaqsuesit komunal informojm pjesmarrsit lidhur me aktivitetet e komuns dhe pjesmarrsit mund t parashtrojn pyetje dhe tiu bjn propozime prfaqsuesve t zgjedhur t komuns.61 Rregullorja po ashtu ofron mundsi t ndikimit n politika komunale prmes peticioneve: Cili do person apo organizat q ka interes n komun ka t drejt t paraqes peticion kuvendit komunal pr fardo shtje n prgjegjsi dhe kompetenc t komuns. Kuvendi komunal shqyrton peticionin n prputhje me Statutin dhe Rregulloren e puns.62 Qarkoret buxhetore t Ministris pr financa dhe ekonomi pr komunat Qarkoret prmbajn udhzime nga Ministria pr financa dhe ekonomi mbi procesin pr organizatat lokale buxhetore (komunat) se si t zbatohet procesi i planifikimit t buxhetit pr vitin e ardhshm. Ata publikohen do vit dhe prmbajn kalendarin buxhetor, porosin fiskale, si dhe prioritetet qeveritare. Edhe pse ato nuk e kan forcn e ligjit, ato megjithat jan dokument thelbsore planifikuese pr komunn. Tre nga tet hapat e parashikuara n qarkore parashohin ndonj nivel t kyjes s popullats n planifikimin e buxhetit komunal i cili sht dokumenti kapital i planifikimit pr komunn: Hartimi i kornizs afat-mesme buxhetore komunale Hartimi i kornizs afat-mesme buxhetore komunale sht hapi i par n procesin buxhetor pasi q prcakton parashikimet vijuese pr tre vitet e ardhshme: a. Parashikimet dhe supozimet ekonomike dhe buxhetore; b. Strategjin komunale zhvillimore; c. Parashikimet e prgjithshme t t hyrave; d. Caqet e prgjithshme t shpenzimeve; e. Mbshtetjen e parashikuar t donatorve. Para miratimit t kornizs afat-mesme buxhetore komunale, si gurthemel t planifikimit buxhetor pr tre vitet e ardhshme, qarkoret buxhetore parashohin mbajtjen e konsultimeve me bashksin dhe me grupet kye t interesit, prfshir takimet publike pr t diskutuar prioritetet dhe strategjit komunale.63
Konsultimi publik pr vendimet komunale obligohet shprehimisht me Rregulloren e UNMIK-ut Nr.. 2007/30 q ndryshon Rregulloren e UNMIKut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov.
33
Konsultimet e veanta mbahen nga drejtori i financave, ekonomis dhe zhvillimit dhe komitetit pr politik dhe financa. Dgjimet buxhetore Dgjimet jan qensore n vendosjen dhe mirmbajtjen e komunikimit efektiv ndrmjet njerzve dhe qeveris s tyre lokale n procesin buxhetor. Ato u mundsojn qeverive komunale ti prezantojn popullats prioritetet e propozuara komunale pr periudhn e ardhshme duke qen se jan banort ata q jan prfitues t buxhetit komunal. Pasi popullata t ket pasur rastin t shqyrtoj dhe komentoj mbi kufijt e propozuar buxhetor, komiteti pr politik dhe financa aprovon kufijt prfundimtar t buxhetit duke pasur parasysh rezultatet nga dgjimet buxhetore.64 Shqyrtimi i buxhetit komunal Pas aprovimit t buxhetit t propozuar nga bordi i drejtorve, ai i parashtrohet kuvendit. N kt faz, qarkorja rekomandon q kuvendi komunal t mbaj nj takim t veant, paraprakisht t njoftuar, pr t krkuar vrejtjet dhe sugjerimet publike pr buxhetin si dhe shqyrtim dhe aprovim publik. Takimi duhet t prfshij mediat dhe prezantimin publik mbi buxhetin nga kryetari, dhe rekomandohet q t mbahet takimi i qytetit n prputhje me legjislacionin n relevant.65 Udhzimi Nr. 20006/03 i Ministris pr administrimin e pushtetit lokal mbi transparencn komunale Ashtu si sht diskutuar n pjest e mparshme, ky Udhzim administrativ sht prmbledhje e praktikave t mira n sfern e transparencs i cili komunave u kshillohet ta zbatojn n trsi. Neni 6 deklaron q, prve dy takimeve t obligueshme publike, kuvendi komunal duhet t shqyrtoj marrjen e takimeve publike shtes n nivel m t afrt me qytetart (vendbanimet, fshatrat, lagjet) posarisht mbi shtjet q kan t bjn me shfrytzimin e buxhetit komunal, zhvillimit ekonomik, shfrytzimit t prons komunale, planifikimit urban, t hyrave komunale dhe shtjeve t tjera t interesit t prgjithshm.66 Sipas Nenit 7 dhe n interes t prfshirjes publike n hartimin e politikave, Udhzimi administrativ parasheh q t gjitha aktet, rregulloret, vendimet normative dhe kolektive t kuvendit komunal dhe organeve tjera komunale duhet tiu nnshtrohen diskutimit publik para aprovimit.67 Pr m tepr, organi komunal q propozon aktin duhet t prgatit draftin dhe vendos mbi mnyrn dhe kohn e konsultimeve, prfshir konsultimet me grupet e interesit, caktimin e dgjimeve publike dhe format tjera t pjesmarrjes publike.68 Popullata njoftohet pr takimet t paktn dy jav para dats s caktuar t takimit. Statutet komunale dhe dokumentet tjera interne Dokumentet interne q rregullojn punn e qeveris komunale n hollsi, shpesh bazohen n, dhe zgjerojn kornizn relevante ligjore. Kryesori ndr kto dokumente sht statuti komunal. Edhe pse statuti nuk mund t jet m meritor se ligji, ai sht dizajnuar q t rregulloj parimet themelore t prcaktuara nga aktet e prgjithshme ligjore n m shum hollsi. Konsultimi publik sht nj parim i till dhe nj numr
34
komunash n Kosov kan miratuar dispozitat pr t zgjeruar fushveprimin dhe zbatimin e tij. Qeverit komunale inkurajohen t shkojn prtej dispozitave t ligjit dhe t prmirsojn edhe m tej transparencn komunale dhe llogaridhnien duke vn n zbatim mekanizma shtes t konsultimit.
BURIMET Burimi i ligjit: Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 q ndryshon Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov, e dats 16 tetor 2007. Qarkoret buxhetore t MEF-it (publikohen do vit). Udhzimi administrativ i MAPL-se Nr. 2006/03 mbi transparencn komunale.
1.3 Mjetet dhe strategjit pr konsultimin publik Przgjedhja e veglave apo strategjis s konsultimit varet n mas t madhe nga lloji i vendimit q sht duke u shqyrtuar dhe ndikimi i tij n bashksi. Ajo po ashtu ndikohet nga struktura dhe niveli i parashikuar i interesimit t dgjuesve cak. Pr shembull, nse nj mas e propozuar ka gjasa t ndikoj n mnyr negative dhe t prek nj grup t madh njerzish, ather mjeti i przgjedhur duhet t jet i prshtatshm q t mundsoj dhe ti prgjigjet interesimit t madh publik. Mjetet pr konsultim Takimet paraprake me grupet e interesit Q n fillim t ciklit t hartimit t politikave mund t zbatohen nj numr i mekanizmave konsultativ pr tu prkujdesur q grupeve t interesit tu jipet nj pik hyrse e hershme pr t ofruar vrejtjet dhe sugjerimet. Kjo mundson shtjellimin e shtjeve problematike n pozitat e tyre prkatse, dhe inkurajon shkmbim t hapur idesh dhe informatash. Ky mekanizm, pr shembull, mund t zbatohej gjat puns me grupet vijuese: - Shoqatat e veteranve t lufts; - Njerzit me aftsi t kufizuara; - Shoqatat lokale profesionale dhe organizatat e tjera t shoqris civile; - forumet lokale; dhe, - Pronart e ekonomive t vogla. Krkes pr parashtrime me shkrim Edhe pse kjo metod mund t jep rezultate n disa skenare t caktuara (gjegjsisht takimet e tensionuara apo shtje t specializuara t politikave), sht nj mjet kost-efektiv dhe i dobishm n matjen e opinionit publik. Pr t lehtsuar pjesmarrjen duhet t sigurohen flett pr komentet, bashkrisht me udhzimet se si t parashtrohen kto. Ato mund t drgohen n ndonj mnyr t caktuar deri tek grupi cak brenda bashksis e cila besohet se mund t preket posarisht nga vendimi n shqyrtim.
Zyrtart komunal duhet: - tiu qasen konsultimeve me nj qndrim pozitiv; - t mundsojn koh t mjaftueshme; dhe, - ti ken t qarta piksynimet dhe qllimin e konsultimit.
35
Anketat publike Anketat publike prfaqsojn nj metod relativisht kost-efektive dhe prfshirse t nxitjes s opinionit publik n ndonj shtje t caktuar. Pyetjet n anketa duhet t jen t ndrlidhura me temn q diskutohet dhe t mos ojn kah nj rezultat specifik. Ekzistojn dy mnyra pr t administruar anketn. - Anketat prmes intervistave, ku nj numr i puntorve komunal drgohet pr t kryer intervista t strukturuara me banort. Edhe pse kjo metod jep rezultatet m t mira prmes komunikimit sy m sy, sht e shtrenjt dhe jo praktike nse krkohet kyja e tr bashksis. - Anketat vet-mbushse, ku popullats i krkohet ti plotsoj prgjigjet e tyre n mnyr t drejtprdrejt n formularin e ankets. Kjo qasje prfshin m shum njerz por mbshtetet shum n interesin publik dhe mund t prodhoj rezultate jo prfundimtare nse njerzit nuk shfaqin interes. Anketat mund t drgohen me post, n zyra t komuns apo t vendoset n ueb-faqen komunale. Caku i ankets po ashtu duhet t prcaktohet. Bazuar n shtjen q diskutohet, komuna mund t vendos t konsultoj tr bashksin apo ti drejtohet vetm ndonj grupi t caktuar. Takimet publike Takimet publike jan nj form m konvencionale e konsultimit, prdoren pr t shkmbyer informata dhe pr t matur mendimin publik t popullats s gjr. Ashtu si u cek m hert, komunat n Kosov obligohen t organizojn dy apo tre takime publike n vit. Mirpo, zyrtart lokal kshillohen q t shkojn prtej dispozitave t ligjit dhe t organizojn m shum takime t cilat obligohen nga Rregullorja e UNMIK-ut 2007/30 Takimet publike krkojn planifikim t elaboruar nga ana e udhheqsis komunale dhe nuk duhet t shihen vetm si nj formalitet ligjor pasi q popullats i jepen mundsi t kufizuara t ndikojn n ciklin e politiks publike. S pari, autoritetet komunale duhet t mendojn pr caktimin e nj teme pr takimin publik. Nse tema sht shum e prgjithshme ajo nuk do t trheq shum njerz. Mirpo, rendi i dits n ann tjetr nuk duhet ngushtohet shum pasi q kjo do t trhiqte vetm nj numr t popullats Vet ngjarja duhet t publikohet n nj mnyr e cila arrin ekspozim maksimal publik. Mediat lokale duhet t shfrytzohen ndrsa postert t shpallen n t gjitha bashksit lokale. Udhheqsit e fshatit dhe strukturat tjera joformale t udhheqsis duhet t ftohen ndaras. Takimin e kryeson vet kryetari/kryetarja pr t treguar prkushtim ndaj popullats nga ana autoriteteve komunale. Drejtort komunal dhe drejtort e departamenteve po ashtu duhet t jen t pranishm pasi q mund tiu prgjigjen pyetjeve specifike q pjesmarrsit mund t ken n lidhje me sektort. Takimet publike jan t hapura pr pjesmarrje pr t gjith, ndrsa pjestart e mediave po ashtu duhet t inkurajohen t marrin pjes n takim. Rendi i dits duhet t lejoj prezantimin e puns dhe planeve t qeveris komunale nga ana e kryetarit dhe duhet t lejoj koh t mjaftueshme q popullata t mund t bashkbisedoj me zyrtart aktual komunal n takim dhe t krkoj qartsime prmes pyetjeve n rast nevoje. Mirpo, takimi publik, nuk duhet t degjeneroj n platform pr veprime politike dhe duhet t moderohet me kujdes. Pr tiu
36
shmangur ndjenjave jo t mira dhe akuzave pr favorizm, komunat mund t sjellin nj moderator neutral kur pritet ndonj diskutim i nxeht. Dgjimet publike Dgjimet publike jan takimet publike me nj rend t dits mbi politikn: qeveria lokale prezanton kt politik dhe krkon komentet dhe sugjerimet nga popullata. Ata duhet t mbahen, si praktik e mir, para miratimit t fardo pjese t legjislacionit. Dgjimet publike jan me rndsi qensore pr t krijuar dhe ruajtur besimin ndrmjet njerzve dhe qeveris s tyre. Ato u ofrojn njerzve mundsi q t bjn ndryshime dhe t rrisin transparencn n mnyrn se si punojn autoritetet lokale. Ashtu si edhe me takimet e tjera, nevojitet prgatitje e hollsishme dhe e themelt pr t mundsuar mbajtjen sa m t mir t dgjimit. Duhet t ushtrohet kujdes pr t moderuar diskutimin pr t parandaluar dialogun desktruktiv i cili mund t prish raportet ndrmjet bashksis dhe udhheqsis s saj. Para mbajtjes s dgjimit, komuna duhet t njoftoj pr takimin e paralajmruar, njsoj si me takimet publike, me nj prshkrim t hollsishm t asaj q do t diskutohet. Ka gjasa q m shum njerz t marrin pjes nse shtja sht dika q ata e kan afr zemrs. Prmasat e fushats s vetdijesimit do te varen nga disponueshmria e burimeve njerzore. Rendi i dits pr dgjim duhet t dakordohet dhe t publikohet m hert, pr t mundsuar prgatitje t mjaftueshme, si t zyrtarve komunal ashtu edhe t popullats s interesuar. Prve temave t diskutimit, rendi i dits po ashtu duhet t prcaktoj kohn pr t gjith folsit dhe t ndaj koh t mjaftueshme pr seancn e pyetjeve dhe prgjigjeve. Duhet t ket aktivitete pasuese pr tu prkujdesur q pjesmarrsit t vihen n dijeni t faktit se vrejtjet dhe sugjerimet e tyre jan shqyrtuar si duhet. Raportet nga takimi hartohen n form t procesverbalit me transkript t hollsishm dhe shprndahet gjrsisht n komun. Kontakti n terren Si pjes e nj strategjie t elaboruar t konsultimit, komuna mund t lansoj nj numr t veprimtarive t kontaktit n terren ku prfshihen edhe prezantimet e planeve dhe projekteve komunale n nivel t bashksive lokale si dhe seanca informative me udhheqsit e fshatrave. Prve konsultimit dhe komunikimit, kso aktivitetesh forcojn lidhjet me bashksin dhe rrisin besimin q e gzojn zyrtart publik n nivel t bashksis. Grupet e fokusit Grupet e fokusit jan nj metod shum e dobishme pr t vlersuar mendimin e bashksis lidhur me ndonj shtje t caktuar parimore. Zakonisht, przgjidhet nj numr i menaxhueshm i individve nga ndonj bashksi pa ndonj renditje t caktuar (deri n 10). Grupi, megjithat, duhet t prbj nj mostr reprezentative t demografis komunale pr nga mosha, prkatsia etnike, gjinia dhe statusi ekonomik. Ajo u shrben dy qllimeve t gjra: - ofron reagim t hollsishm civil ndaj ndonj politik t propozuar: dhe - rrit knaqsin e njerzve me qeverin e tyre. Si rregull, grupi i fokusit ofron nj qasje me kualitative ndaj konsultimit ku jan t kyur m pak njerz por me rezultate m t mira. Nse themelohen si duhet, ato jan nj terren i mir testimi pr politikat kye. Grupi menaxhohet nga nj
Grupet e fokusit ofrojn nj qasje m cilsore ndaj konsultimit ku jan t kyur m pak njerz por me rezultate m t mira
37
moderator i cili nuk duhet t udhheq apo t dominoj bisedn por ta drejtoj at n kahje t duhur. Grupet e fokusit po ashtu mund t themelohen duke pasur parasysh ndonj kategori t caktuar; n vend q t prfaqsohet e tr bashksia, antart e grupit t fokusit mund t przgjidhen vetm nga nj grup pr t vlersuar qndrimin e tyre mbi ndonj shtje. Konsultimi elektronik Pasi q gjithnj e m shum njerz n Kosov kan filluar t shfrytzojn internetin, edhe nj mundsi tjetr me kosto t ult pr komunat sht q t shfrytzojn ueb faqen apo postn elektronike pr t vlersuar opinionin publik mbi ndonj politik.69 Alternativat sillen prej pyetsorve nj rendshe me kutin pr vendosjen e shenjs e deri te parashtrimi i komenteve apo sugjerimeve me post elektronike. Strategjit pr konsultim publik Komuna duhet t prdor kombinim t mjeteve t ndryshme pr t plotsuar piksynimet e saj t konsultimit pasi q prdorimi i vetm njrit prej tyre ka pak gjasa t jep rezultate t knaqshme. Prkundr ksaj, pr shkak t resurseve t kufizuara financiare t komunave t Kosovs, sht jorealiste t pritet se do propozim publik do t nderohet me strategji t elaboruar pr konsultim publik. N rastet kur ka burime t kufizuara, strategjit pr konsultim publik zakonisht shfrytzohen kur kan nevoj q t arrihet nj publik m i ndryshm me nevoja t tjera t komunikimit dhe/ose kur shqyrtohet ndonj politik kye komunale dhe prandaj krkohet ekspozim maksimal. Prej zyrtarve komunal varet se far lloj strategjie do t prdorin. N vijim sht dhn nj shembull se si mund t kombinohen mjetet e komunikimit pr t mundsuar angazhim maksimal gjat procesit t hartimit t politikave: Hapi 1. Caktohet takimi me grupet e interesit. Hapi 2. lansohet fushata informuese pr t rritur vetdijen mbi shtjet parimore/t politiks. Hapi 3. Krkohen komentet apo sugjerimet nga popullata. Hapi 4. Organizohet dgjimi publik. Hapi 5. Publikohen rezultatet e procesit t hartimit t politiks publike me theks t veant n vrejtjet dhe sugjerimet e popullats. Politika komunale pr konsultime publike Komunave u kshillohet t prvetsojn nj qasje m t planifikuar dhe strukturuar ndaj konsultimit publik prmes politiks s konsultimit publik e cila duhet t inkorporohet n statutin komunal. Strategjia duhet t prcaktoj piksynimet e konsultimit publik si dhe mjetet q jan n dispozicion t qeveris komunale. Ajo duhet t cek rastet se kur nevojitet konsultimi, prcakton standardet minimale pr konsultim, dhe u cakton rolet dhe prgjegjsit puntorve komunal. Politika duhet po ashtu t parasheh q t bhet vlersimi i ndikimit n buxhet pr do veprim t konsultimit t propozuar n mnyr q t mos rregullohen proceset komunale. N strategji jepen edhe mekanizmat pr vlersimin e suksesit t ndonj konsultimi; gjegjsisht mbajtjen e anketave publike pr t prcaktuar nse popullata sht e informuar pr ndonj rast t matjes s niveleve t dijes lidhur me shtjet kye q shqyrtohen n komun. Prvetsimi
Shnim paralajmrimi pr zyrtart komunal: Nuk mund t jen t knaqur t gjith. Puna e qeveris sht q t merr vendime dhe t baraspeshoj prioritetet e grupeve t ndryshme brenda bashksis me ato t bashksis si trsi. Duhet t prkujdeset q interesat e askujt t mos ushtrojn nj ndikim disproporcional mbi procesin e hartimit t politikave si rezultat i lidhjeve dhe raporteve para-institucionale.
38
i ndonj politike do t nnvizonte prkushtimin ndaj qeveris me pjesmarrje dhe sjelljen demokratike n nivel lokal
BURIMET Burimet e ligjit: Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 q ndryshon Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen lokale t komunave n Kosov e 16 tetorit 2007. Burimet dhe materiali i sugjeruar pr lexim: Pr mostrn e planit konsultativ, shih: Kshilli i qytetit n Leicestershire, Plani konsultativ pr transportin lokal, 2005, mund t gjendet n: http://www.leics.gov.uk/prov_ltp2_consultation_document.pdf
39
40
KAPITULLI III
VENDIM MARRJA E DREJTA PR T VEPRUAR
1. Hyrja n vendim marrje me pjesmarrje

Derisa kapitujt e mhershm shtjelloni n hollsi nivelin themelor dhe t mesm t qeverisjes me pjesmarrje, kapitulli prfundimtar do t diskutoj vendim marrje prfshirse si nj maje m e lart e qeverisjes me pjesmarrje. N fund t fundit, vendim-marrja me pjesmarrje ka t bj me fuqizimin e popullats dhe shnon lvizje prej prfaqsimit indirekt ne at gjysm-direkt. Vendim marrja me pjesmarrje mund t definohet si nj proces prfshirs i marrjes s vendimeve publike ku popullata ushtron ndikim direkt dhe domethns mbi rezultatin e procesit t hartimit t politiks. Ky kapitull diskuton disa mjete m t shpeshta pr vendim marrje me pjesmarrje q zbatohen nga autoritetet lokale. 1.1 Referendumi Referendumet konsiderohen si nj metod m e drejtprdrejt e qndrimeve popullore mbi ndonj shtje t caktuar t politiks. Ato i ofrojn popullit mundsin q t mbaj pushtetin e vendim-marrjes dhe jo ta delegoj at prfaqsuesve t tyre, qoft kjo edhe vetm pr skenare t caktuara. N prgjithsi, ato konsiderohen si nj roje e fundit e demokracis pasi q mundsojn nj raport proporcional ndrmjet saj se sa ndikon politika n nj person dhe sa ndikon personi n formulimin e saj. Referendumi mbahet n rrethana t veanta ku debatohen vendimet kye mbi t ardhmen e komuns. Ai mund t inicohet n dy mnyra: 1) nga kuvendi komunal, ose 2) nga popullata prmes ndonj iniciative. N disa shtete, referendumi po ashtu parashihet edhe n kushtetutat prkatse si mekanizm i vetm pr ndryshime kushtetuese, apo, n nivel lokal, pr ndryshimin e kufijve t komuns.70 Nse nuk parashihet me legjislacionin relevant, komuna thirr referendum n rrethana t jashtzakonshme ku vendimi nuk mund t merret pr shkak t ndonj bllokadeje politike apo kur ndonj politik e caktuar besohet t ket ndikim t madh n jetn e komuns. Kur t inicohet nga popullata, duhet t mblidhet nj numr i caktuar i nnshkrimeve mbshtetse pr t dshmuar prkushtimin e madh ndaj ides s referendumit. Numri i prshtatet prqindjes s popullats s komuns q sillet ndrmjet 5% dhe 20%.71 Shum komuna do t vendosin nj kufi t lart mbi iniciativa t referendumit, jo pr t penguar njerzit t ushtrojn t drejtn e tyre, por pr tiu shmangur shpenzimeve t mdha t mbajtjes s referendumit. Rezultati i referendumeve mund apo mund t mos jet i obligueshm, q do t thot se aty ku rregullohet nga ligji apo statuti komunal, shrben si nj mjet konsultativ dhe jo vendim-marrs. Prfaqsuesit e zgjedhur t cilt injorojn vullnetin e popullit, megjithat, e bjn kt n rrezik t vetin. Nse qeveria komunale dshiron t mbaj referendum rreth ndonj shtjeje t caktuar, ajo duhet t marr vendim duke shpjeguar n hollsi se pse nevojitet referendumi. Ajo definon shtjen vijuese: - Pyetjen e referendumit: prpilimi i pyetjes duhet t lejoj vetm prgjigje po apo jo pr t parandaluar dykuptimsi apo keqkuptime. - Zotsia juridike pr t votuar; personat e vetm q kan t drejt vote jan banort e rregullt t komuns, n prputhje me Ligjin mbi zgjedhjet.
Vendim-marrja me pjesmarrje definohet si nj proces prfshirs i hartimit t politikave publike ku qytetart ushtrojn ndikim direkt dhe domethns mbi rezultatin e procesit t hartimit t politiks.
43
- Afati kohor pr referendumin; prcaktimi se kur do t mbahet referendumi dhe kur do t publikohen rezultatet prfundimtare. Implikimet buxhetore t referendumit: parashikimi i shpenzimeve hartohet nga drejtori i financave. - Agjencioni prgjegjs pr referendumin: vet referendumi duhet t organizohet dhe kryhet nga Komisioni qendror i zgjedhjeve pr t garantuar paanshmri. Duhet t themelohet komisioni i referendumit n komunn prkatse si dhe t bhet emrimi i komisioneve pr votim. Referendumet komunale mund t organizohen vetm pr shtje q jan n jurisdikcion ekskluziv t komuns. N Kosov, nuk ka baz ligjore pr referendum komunal. Disa komuna, megjithat, kan hartuar dispozitat mbi referendumet n statutet e tyre. Rezultatet e referendumeve t tilla nuk jan obliguese.
BURIMET Burimet dhe materiali i sugjeruar pr lexim: Kshilli i Evrops, Karta evropiane mbi vet-qeverisjen, 1985, mund t gjendet n: http://conventions.coe.int/treaty/en/Treaties/Word/122.doc
1.2 Mekanizmat bashkpunues Edhe pse konsultimi u mundson njerzve t shprehin lirshm mendimet dhe qndrimet e tyre lidhur me ndonj shtje t caktuar, nuk ka garanca se mendimet e tyre do t merren parasysh. Pavarsisht mekanizmave konsultativ q jan prdorur, vendimi nse t merret parasysh ndonj vrejtje apo sugjerim i dhn nga ndonj pjestar i popullats i lihet qeveris komunale t vendos. N vendim marrje me pjesmarrje, autoritetet lokale shpesh obligohen nga vendimet bazuar n koncenzus ku prfshihen antar t popullats q marrin pjes n procesin e hartimit t politiks. Ekzistojn disa mekanizma bashkpunues q zbatohen m s shpeshti nga autoritetet lokale pr t mundsuar hartimin prfshirs t politikave ku fuqizohen aktor jo-qeveritar, p. sh. Prfaqsues t grupeve t shoqris civile apo grupet lokale t interesit. Pjesmarrja publike n vendim-marrje mund t prmirsohet prmes lehtsimit t antarsis civile n organe vijuese: 1) grupet punuese dhe 2) komisionet komunale
Gjat przgjedhjes s antarve t grupit punues, kriteri parsor duhet gjithmon t jet ekspertiza n at tem t caktuar.
Grupet punuese Grupet punuese jan organe q n prgjithsi themelohen pr ndonj qllim t caktuar, kryesisht ndihmojn n formulimin e ndonj vendimi t caktuar pr kshillin e kuvendit. Kto kan synim t ken nj antarsi t larmishme me individ nga nj numr i institucioneve dhe grupeve. sht me rndsi t ceket se n przgjedhjen e grupeve punuese komunale, kriteri parsor duhet t jet ekspertiza e ndrlidhur me temn. Pr shkak t kostos s tyre relativisht t lart si dhe karakterit jasht institucional, grupet punuese komunale nuk duhet t formohen pr do vendim t kuvendit komunal po vetm pr ato q kan nevoj t jashtzakonshme pr pjesmarrje publike.
44
Nevojat pr t formuar nj grup punues n prgjithsi identifikohet nga kuvendi komunal n konsultim me administratn komunale bazuar n njrin prej fakteve vijuese: 1) ekspertiza e pamjaftueshme interne n qeverin komunale; dhe 2) nevojs s madhe pr t kyur popullatn drejtprsdrejti n procesin e hartimit t politikave pr shkak t brengave t transparencs dhe llogaridhnies. Pas vendimeve t qeveris komunale pr t formuar grupin punues, qoft prmes kuvendit apo kryetarit, duhet t ndrmerren veprime vijuese: 1. T prgatiten detyrat dhe prgjegjsit; 2. T nominohen dhe emrohen antart; 3. T zgjidhet kryetari; 4. T miratohet rregullorja e puns; 5. T prcaktohen afatet kohore; 6. T identifikohen raportet q duhet t parashtrohen. Komisionet komunale Prve komiteteve t obligueshme dhe shtes t kuvendit komunal, komuna mund t vendos t themeloj komisione pr tu marr me ndonj shtje specifike nga portofoli komunal i cili nuk duket t jet mbuluar mir nga ndonj komitet i kuvendit komunal. Kuvendi komunal zakonisht u jep antarsin n kto komisione prfaqsuesve t grupeve dhe bashksive t ndryshme brenda komuns pr t siguruar mbshtetje t nivelit lokal dhe pr t garantuar efekt maksimal. Komisioneve, de facto organet qeveritare, u jepen disa kompetenca dhe/ose shrbejn si agjencione zbatuese apo ato pr kshillim pr kuvendin komunal. Ato mund t jen t prhershme apo t prkohshme, varsisht prej qllimit t cilit i shrbejn. Komisionet e prhershme komunale, si jan Kshilli komunal pr siguri t bashksive72, shrbejn si nj platform pr dialog ndrmjet grupeve t ndryshme n komun dhe pr t propozuar ndryshime n politik, ku dhe kur duhet. Komunat dhe agjencionet e tjera relevante publike duhet ti konsultojn komisionet gjat shqyrtimit t shtjeve q kan t bjn me portofolin e komisionit. Nj shembull tjetr i komisionit sht komisioni komunal pr transparenc, q prbhet nga disa prfaqsues qeveritar, pjestar t shoqris civile, dhe prfaqsues t bashksive t ndryshme etnike. Komisionet e prkohshme formohen pr tu marr me ndonj shtje me kohzgjatje t kufizuar. Ato mund t prdoren pr t hetuar n mnyr t pavarur punn e qeveris komunale apo t ofrojn ndihm teknike pr vendim-marrsit gjat, pr shembull, hartimit t planeve komunale pr komunn. Antarsia n kto komisione duhet t pasqyroj qllimin e tij. Nse sht themeluar pr t hetuar ndonj rast apo pohim t caktuar, komisioni duhet ti ky prfaqsuesit e mediave lokale si dhe grupet e shoqris dhe profesionalistt ligjor. Mirpo, nse sht krijuar pr t mundsuar planifikimin afat-gjat strategjik pr zhvillimin e ardhshm ekonomik t komuns, komisioni duhet ti inkorporoj prfaqsuesit e bashksis lokale afariste.
45
46
SHTOJCA 1
Krkesa pr qasje n dokumentet zyrtare

(Burimi: Ministria e shrbimeve publike, Shtojca 1 e Udhzimit administrativ nr. 2006/01 pr zbatimin e Ligjit mbi qasjen n dokumentet zyrtare)
Krkesa pr qasje n dokumentet zyrtare Nr.ref: _________________ Ky dokument prmban 1 faqe Duhet ti parashtrohet arhivs s institucionit, por mund ti parashtrohet edhe cilsdo njsi t institucionit. Pjesa 1. T PLOTSOHET NGA PARASHTRUESI I KRKESS (1) Emri i parashtruesit t krkess: ______________________________________________________________ (duhet t plotsohet nga personi fizik apo nga personi juridik nga pjesa 1b.) (2) Nr. i LNJ, dokumentit personal: ______________________________________________________________ (Numri) (lloji i dokumentit personal) (3) Adresa: ______________________________________________________________ (Rruga, nr) (Qyteti) (Shteti) (kodi postar) (4) Telefoni: __________________________________ (5) email: __________________________________________ Pjesa 1a. T plotsohet sipas Pjess 1 vetm nse parashtruesi i krkess sht person juridik (6) Emri i personit juridik: ______________________________________________________________ (7) Nr. i regjistrimit: _____________________________ (8) Data e regjistrimit: ___________________________________ (9) Adresa: ______________________________________________________________ (rruga, nr) (qyteti) (shteti) (kodi postar) (10) Telefoni: ____________________________________ (11) email: __________________________________________ (12) Prshkrimi i dokumentit(dokumenteve) t krkuara: ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ _____________________________________________________________
49
(13) Numri i dokumenteve:________________________________________ (14) Forma e dshiruar e qasjes: ______________________________________________________________ (shqyrtimi n vend, kopjet e shtypura, kopjet elektronike, t tjera) (15) Dokumentet t sigurohen deri m (data): ___________________________ (16) Numri i kopjeve: ______________________________________________________________ (pr shqyrtim n vend apo kopje pr t marr m vete) Pjesa 2. T PLOTSOHET NGA ARHIVISTI APO INSTITUCIONI (17) Si sht pranuar krkesa: _____________________________________ (18) Data e pranimit: ______________________________________________________________ (personalisht, prmes posts, emailit, tjetr) (19) Krkesa e pranuar nga: ___________________________________ (20) Nr. i regjistruar: ______________________________________________________________ (emir i departamentit apo zyrtarit) (Regjistri i krkesave pr qasje) (21) Nr. i regjistrit, nse dokumenti i krkuar sht n Regjistr: ______________________________________________________________ (22) Nr. referues n dokument (nse dokumenti sht gjetur): ______________________________________________________________ (23) Institucioni prgjegjs - pronari (nse dokumenti sht gjetur): ______________________________________________________________ Pjesa 2b. Prgjigja e institucionit pr parashtruesin e krkess (24) Krkesa e aprovuar: ______________________________________________________________ (25) Data: ______________________________________________________________ (nnshkrimi) Pjesa 2c. T plotsohet vetm nse sht refuzuar qasja (26) Krkesa sht refuzuar: ______________________________________________________________ (27) Data: ______________________________________________________ (nnshkrimi)
50
(28) Emri i zyrtarit prgjegjs pr refuzim: ______________________________________________________________ (29) Arsyet: ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ __________________________________ Njoftimi i pranimit pr parashtruesin e krkess. Lshohet vetm nse shqyrtimi n vend nuk lejohet pr fardo qoft arsye (17) Si sht pranuar krkesa: ______________________________________________________________ (18) Data e pranimit: ______________________________________________ (personalisht, me post, email, tjetr) (19) Krkesa e pranuar nga: _______________________________________ (20) Nr i regjistrimit: __________________________ (regjistri i krkess pr qasje) Arhivat, emri i departamentit apo zyrtarit)
51
52
SHTOJCA 2
Udhzuesi pr qytetart pr qasje n dokumentet zyrtare

(Burimi: Ministria pr shrbime publike)
QASJA N DOKUMENTET ZYRTARE - DORACAK Prgatitur nga Ministria e shrbimeve publike KUJT I DEDIKOHET KY DORACAK Ky doracak sht prgatitur pr qytetart, gazetart dhe institucionet dhe synon t jet nj referenc e shpejt dhe t ofroj informata t prgjithshme lidhur me qasjen n dokumentet zyrtare. Doracaku shpjegon disa probleme t rndomt lidhur me qasjen n dokumentet zyrtare por nuk zvendson hulumtimin e akteve ligjore dhe as konsultimin me jurist pr ndonj shtje m t hollsishme. Shpjegimet e dhna n kt doracak bazohen n Ligjin mbi qasjen n dokumentet zyrtare (LQDZ) dhe n Udhzimin administrativ pr zbatimin e LQDZ-s (UA). Referencat jan dhn n kllapa n form (LQDZ x.x) pr LQDZn, ndrsa (UA x.x) pr UA, ku x.x sht numri i artikullit t cituar. Ky doracak sht azhurnuar me 2 prill t vitit 2006,. PR M SHUM INFORMATA APO NDIHM: Ligji mbi qasjen n dokumentet zyrtare, Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/32: http://www.unmikonline.org/regulations/index.htm Udhzimi administrativ pr zbatimin e Ligjit mbi qasje n dokumente zyrtare: http://www.ks-gov.net/mshp/legj.html Zyra ligjore e MSHP-s: http://www.ks-gov.net/mshp/ksek/z ligj.html KA SHT UDHZIMI ADMINISTRATIV PR ZBATIMIN E LIGJIT MBI QASJEN N DOKUMENTET
ZYRTARE
Udhzimi administrativ (UA) pr zbatimin e LQDZ-s ofron nj korniz pr menaxhimin e dokumenteve zyrtare n institucione dhe prcakton rregulla praktike pr zbatimin e Ligjit nr.. 2003/32, mbi qasjen n dokumentet zyrtare (UA 1.2). KUSH PRFSHIHET t gjitha organet e Institucioneve t prkohshme t vetqeverisjes dhe agjencionet e tyre, AKM-ja, organet komunale, agjencionet e tyre, si dhe organet dhe zyrat e pavarura t dhn apo t themeluar sipas Kapitullit 11 t Kornizs Kushtetuese (LQDZ 2.a). KUSH NUK PRFSHIHET - Institucionet, qasja dhe menaxhimi i dokumenteve zyrtare t t cilave rregullohet me ligje t veanta. - UNMIK-u KA PRFSHIHET - Dokumentet zyrtare t definuara si: me fardo prmbajtje dhe fardo mediumi (t shkruar n letr, t ruajtur n form elektronike apo si z, si incizim pamor, apo me z dhe pamor) q kan t bjn me ndonj shtjet t ndrlidhur me politikat, aktivitetet dhe vendimet q jan n sfern e prgjegjsis s institucionit; (LQDZ 2.b). - Dokumentet n formn elektronike prfshihen, por softueri mund t jet i prjashtuar (UA 14.3 iv).
55
KA NUK PRFSHIHET - Dokumentet personale, - Dokumentet q kan t dhnat e qytetarve t cilat institucioni i mbledh dhe i ruan gjat dhnies s shrbimeve qytetarve t vet. - Dokumentet q kan t dhnat personale t puntorve, prve nse kto jan t ndrlidhura me punn e puntorit n institucion. - Dokumentet zyrtare q ende nuk ekzistojn (UA 12.8. iv). - Krkesat n pritje pr dokumentet zyrtare t cilat do t krijohen n t ardhmen (UA 12.8.v). - Dokumentet zyrtare, lshimin e t cilave e bn institucioni prmes procedurave dhe tarifave t prcaktuara me rregullore (UA 14.6). FAR DUHET T DINI LIDHUR ME PROCEDURN PR QASJE N DOKUMENTE ZYRTARE - Orari pr pranimin e krkesave dhe orari gjat t cilit lejohet qasja n dokumente zyrtare mund t kufizohet nga orari i puns i institucionit (UA 11.1, 12.4). - Nuk parashihet q npunsit e institucionit ti ndrpren punt e tyre pr t lejuar qasjen e menjhershme (UA 14.3.i), por krkesa pranohet dhe regjistrohet t njjtn dit (AI 11.3). - Gjat pranimit t krkess, pa marr parasysh formn n t ciln sht parashtruar, institucioni i ofron ndihm parashtruesit t krkess n mnyr q t identifikojn dokumentet zyrtare dhe informatat relevante pr krkesn dhe sugjeron mnyra pr t tejkaluar bazat dhe arsyet formale pr t refuzuar qasjen (UA 11.5). - Institucioni mund t refuzoj qasjen nj dokumenti zyrtar, por nuk mund t refuzoj t pranojn krkesn pr qasje atij dokumenti q parashtrohet n prputhje me dispozitat e LQDZ-s. - Institucioni ka n dispozicion 15 dit pune pr t marr vendim nse do t lejoj qasje dokumentit t krkuar zyrtar (LQDZ 6.2, 7.1). - Nse institucioni parasheh t ket vonesa n prgjigje parashtruesit t krkess, parashtruesi i krkess duhet t njoftohet m hert dhe ti ofrohen arsyet e hollsishme pr nj shtyrje t arsyeshme kohore (LQDZ 6.3, UA 12.6). - Ky afat kohor nuk mund t shfrytzohet pr t vetmen arsye t vonimit t qasjes n dokumente zyrtare (UA 12.5, 12.3). - Nse qasja n dokumentet e krkuara zyrtare sht refuzuar, refuzimi duhet t jipet me shkrim. Refuzimi duhet t cek emrat dhe pozitat e t gjith individve prgjegjs pr t marr vendimet pr refuzim (UA 12.11). - Nse institucioni refuzon t lejoj qasjen dokumentit t krkuar ose nuk prgjigjet brenda 15 ditve nga data e pranimit t krkess s par, parashtruesi i krkess mund t parashtroj krkesn konfirmuese (LQDZ 6.2, 6.4). Nse qasja refuzohet pas krkess konfirmuese apo nse institucioni nuk i prgjigjet krkess brenda 15 ditve, parashtruesi i krkess mund t inicoj procedur gjyqsore kundr institucionit ose mund ti parashtroj ankes Ombudspersonit (LQDZ 7.1, 7.3). SHPENZIMET PR QASJE N DOKUMENTET ZYRTARE - Shpenzimet pr prgatitje dhe drgim t kopjeve mund ti ngarkohen parashtruesit t krkess. Kjo ngarkes nuk tejkalon shpenzimet e prgatitjes dhe drgimit t kopjeve (LQDZ 9.1). - Konsultimi n vend, kopjet, prej m pak se 20 faqeve t formatit A4 dhe qasja direkte n form elektronike prmes regjistrit sht pa pages (LQDZ 9.1).
56
- Shpenzimet e tjera. Nse krkesa pr qasje n dokumente zyrtare krkon llogaritje t t dhnave, nxjerrje t t dhnave nga baza e t dhnave apo programim, ather shpenzimet pr qasje dhe kopjim mund t prfshihen n shpenzimet q bhen pr prpunim t t dhnave (UA 14.4). DOKUMENTET Q PRJASHTOHEN NGA QASJA E POPULLATS - LQDZ dhe UA pr zbatimin e LQDZ-s ofrojn mundsin q disa lloje t dokumenteve zyrtare, q konsiderohen si dokumente t ndjeshme, t prjashtohen nga qasja trsisht apo pjesrisht. - Dokumentet e ndjeshme jan dokumente q rrjedhin nga institucionet q klasifikohen n prputhje me rregullat e institucionit n fjal, t cilat mbrojn interesat thelbsore t IPVQ-s (LQDZ-se 8.1). - Instituti q refuzon qasjen n nj dokument t ndijshm ofron arsyet pr vendimin e tij n nj mnyr e cila nuk dmton interesat q mbrohen nga LQDZ-ja (LQDZ 8.4). - Rregullat e institucioneve q kan t bjn me dokumentet e ndjeshme bhen publike (LQDZ 8.5). - Interpretimi i ngusht: UA dhe LQDZ favorizojn qasjen. Dokumentet e prjashtuara nga qasja publike jan prjashtime dhe jo rregulla (UA 38.2.iii). Prjashtimet duhet t ndrtohen dhe interpretohen n nj mnyr t ngusht dhe precize (UA 42.3). - Nse dokumentet prjashtohen, nuk do t thot q kto dokumente nuk jan dokumente zyrtare, dhe nuk do t thot se parashtruesi i krkess t krkoj qasje ktyre dokumenteve zyrtare, gjithashtu. SI T KRKOHET QASJA N DOKUMENTET ZYRTARE - Planifikoni krkesn tuaj: informohuni nse lloji i krkuar i dokumentit zyrtar prjashtohet nga qasja zyrtare. Krkoni t shihni listn e t gjitha llojeve t dokumenteve dhe listn e llojeve t dokumenteve t prjashtuara nga institucioni (UA 12.2). - Vendosni nse do tju duhen kopjet e dokumentit zyrtar apo do t mjaftonte konsultimi n vend. - Krkesat duhet t bhen n fardo forme t shkruar, prfshir edhe formn elektronike (LQDZ 5.1). Krkoni nga institucioni q tju ofrojn formularin e krkess, nse ekziston form e till (UA 11.4). - Paraplqehet q t parashtrohet krkesa n zyrn e arhivs s institucionit, por mund tia parashtroni edhe cilit do institucion dhe njsis (UA 11.1). - Mund t kurseni koh nse ia parashtroni krkesn zyrs s arhivs s institucionit, pasi q, s pari, krkesa e tyre duhet t drgohet pr regjistrim n Regjistrin e krkesave q mbahet n arhiv; dhe s dyti, arkiva mund t ket kopje t gatshme t dokumentit t cilin e krkoni. - Pas regjistrimit t krkess, prve nse ju ofrohet qasja n vend, nj njoftim i shkruar mbi pranimin e krkess duhet t lshohet dhe tju drgohet juve n t njjtn form si sht br krkesa (UA 11.6). - Informohuni mbi shpenzimet e mundshme. - Vendosni afatet kohore, pr shembull, cili sht afati i fundit q do tju duhej t siguroni qasje apo kopjen e dokumentit t krkuar. - Krkoni nj prgjigje me shkrim brenda 15 ditve t puns PRPIQUNI T ZBATONI STRATEGJIN VIJUESE PR TIU SHMANGUR REFUZIMIT: - Pyesni institucionin nse do t lirojn dokumentin e kufizuar, dhe nse po, kur do t largojn kufizimin.
57
- Nse institucioni prgjigjet se dokumenti nuk ekziston, pyetni se cilat dosje jan krkuar. Ofroni ndonj gjurm q do t mund t ndihmonte n gjetjen e dokumentit q krkoni. - Mos i krkoni institucionit apo zyrave t saj t arhivs t krijojn ndonj dokument apo list (UA 12.8 iv,v,vi). - Shpjegim: insistoni q institucionit t shpjegoj me shkrim se pse dokumenti i krkuar sht prjashtuar nga qasja publike. Nse sht e mundur, riformuloni krkesn tuaj ashtu q t mos bie ndesh me shpjegimin apo refuzimin q ju sht ofruar. - Ankes: cekni t drejtat tuaja, duke shfrytzuar, ndr t tjera, kt udhzues dhe krkoni t bisedoni me ndonj zyrtar m t lart t institucionit. Pyetni joformalisht para se t cekni ligjin, nse sht e domosdoshme, prdorni kt udhzues pr t cekur t drejtat tuaja sipas LQDZ-s.
NSE QASJA REFUZOHET - Mbani shnim se me k keni biseduar dhe arsyet e cekura pr refuzim. - Institucioni duhet t arsyetoj me shkrim refuzimin e qasjes n ndonj dokument zyrtar (AI 12.11). - Nse arsyeja shpjegon se nj pjes apo disa pjes t dokumentit prjashtohen nga qasja, ather krkoni pjesn apo pjest e dokumentit q nuk jan t liruar nga qasja. - Krkoni nga arhivisti q ti krkoj institucionit apo pronarit t institucionit t rishqyrtoj dhe t ndryshoj vendimin mbi qasjen e kufizuar t dokumentit zyrtar t krkuar (UA 13.3). - Konsultohuni me mbikqyrsin apo avokatin tuaj. - Shkruani nj artikull n gazet apo ndonj letr redaktorit lidhur me refuzimin. - Iniconi padi n gjykat kundr institucionit n prputhje me ligjin relevant n fuqi dhe/ose parashtroni krkes tek Zyra e Ombudspersonit n prputhje me dispozitat e Kapitullit 10 t Kornizs Kushtetuese dhe Rregullores s UNMIKut Nr. 2000/38 (LQDZ 7.1).
58
SHTOJCA 3
Udhzuesi pr takime publike

(Shnim: Udhzuesi pr takimet publike nuk sht dokument zyrtar. sht prgatitur nga Misioni i OSBE-s n Kosov dhe shrben si nj mostr.)
Korniza legjislative aktuale n Kosov parasheh q komunat t kryejn punt e tyre n mnyrn e cila lejon mbikqyrje t duhur duke br q takimet zyrtare t jen t hapura pr popullatn
1. ka cilsohet si nj takim zyrtar?

Takimet e Kuvendit komunal, komiteteve t kuvendit, dhe (n rastet kur rregullohet me statutin komunal), takimet e bordit t drejtorve.
2. Cilat jan prjashtimet?

Takimet mund t mbyllen pr popullatn nse ushtrimi i t drejts n takime t hapura mund t oj n trazira apo dhun publike ose nse ushtrimi i saj mund t shpalos: a. Informatat e ofruara nga autoriteti qendror, n form konfidenciale; b. Informatat personale apo t ndjeshme nga aspekti komercial; ose c. Informatat lidhur me procedurat aktuale apo t mundshme gjyqsore.73 Po ashtu, n rastet kur kuvendi, apo komitetet e zgjedhura t tij, prcaktojn se natyra e shtjes q do t diskutohet mund t rezultoj n publicitet q do t ishte i dmshm pr interesin publik74, mund t merret nj vendim i arsyetuar pr t prjashtuar popullatn nga pjesmarrja.75
3. Si duhet t njoftohet popullata?

Takimet zyrtare, t cilsuara si t hapura, duhet t paraprihen nga njoftimi i duhur paraprak (shtat dit pr seancat e rregullta t kuvendit komunal, tre dit pr seancat e jashtzakonshme t kuvendit komunal dhe tre dit pr takimet e komitetit.)76 Popullata njoftohet mbi takimet e parapara prmes zyrs komunale pr informim dhe prmes mediave vijuese: a. Njoftimeve publike t shpallura n vendet m t frekuentuara n komun; b. Mediat lokale t shtypura dhe elektronike; dhe c. Ueb-faqen komunale.77 Pr m tepr, njoftimi duhet t prmbaj informatat vijuese: a. Datn e takimit; b. Kohn e takimit; c. Vendin e takimit; dhe, d. Rendin e dits.78
4. far duhet t bhet pr t marr pjes?

Nuk ka nevoj t paralajmrohet pjesmarrja e juaj m hert apo t krkohet leja nga autoritetet komunale.
5. far mund t bni nse mendoni se e drejta juaj pr pjesmarrje n takime publike sht shkelur?
N rastet kur takimi sht shpallur i mbyllur pa asnj arsye t dukshme apo nuk sht br ndonj prpjekje pr t njoftuar popullatn se mbahet takimi, individt, grupet e interesuara apo mediat mund t parashtrojn ankes kundr komuns qoft prmes gjykats, n prputhje me dispozitat e ligjit relevant n fuqi, dhe/apo prmes ankess zyrs s Ombudspersonit. Individt po ashtu mund t parashtrojn ankes drejtprsdrejti tek shefi i administrats komunale dhe i personelit i cili do ta ngre shtjen me kryetarin e komuns dhe ti raportoj individit.
61
sht me rndsi t mbahet mend: Edhe pse popullata ka t drejt t jet e pranishme gati n t gjitha takimet komunale, ata nuk kan t drejt t jen pjesmarrs n takim. Gjegjsisht, popullata mund t dgjoj dhe vzhgoj takimin, por bjn komente apo kshilla n rastet t cilat prcaktohen nga zyrtart komunal (si sht caktimi i kohs pr popullatn pr dhnien e komenteve kuvendit komunal).
62
SHTOJCA 4
Shablloni pr Deklaratn komunale t zotimit

(Shnim: Shablloni i Deklarats komunale t zotimit nuk sht nj dokument zyrtar. sht prgatitur nga Misioni i OSBE-s n Kosov dhe shrben si nj shembull.)
KOMUNA E ............................ DEKLARATA E ZOTIMIT PR QEVERISJE ME PJESMARRJE

Duke pasur parasysh nevojn pr t prvetsuar nj qasje t hapur n punn e qeveris komunale; Duke pasur parasysh mungesn aktuale t besimit n institucionet qeveritare komunale; N prputhje me parimet e qeverisjes s mir dhe prfshirjes civile; Komuna e .. me kt zotohet n parime vijuese udhheqse q do t qeverisin punn e saj: Transparenca q prfaqson qasjen e papenguar t gjitha informatave, prve nse parashihet ndryshe me ligj. Ktu prfshihen dokumentet zyrtare, takimet e qeveris komunale, si dhe informatat e prgjithshme mbi punn e saj, t mhershme dhe t tanishme si dhe planet dhe synimet n t ardhmen. Llogaridhnia q simbolizon marrdhnien e bazuar n besim ndrmjet qeveris komunale dhe popullats, ku zyrtart e qeveris komunale jan prgjegjs pr veprimet e veta, cilat do qofshin kto, para elektoratit t tyre dhe para drejtsis. Shqyrtimi i mirfillt i cili prfaqson proces t drejt ku vrejtjet dhe sugjerimet e popullats n vendim-marrje krkohen dhe shqyrtohen n mnyr t mirfillt para marrjes s vendimeve jetsore n emr t popullats. Prfaqsimi domethns i cili simbolizon nj proces konsultativ dhe pjesmarrs i cili inicohet dhe zbatohet n prputhje me mbshtetjen e nevojshme si pr nga koha, burimet ashtu edhe pr nga vullneti politik nga ana e qeveris komunale. Prfshirja e cila prfaqson qasjen e papenguar n procesin e hartimit t politikave t t gjitha grupeve jo-shumic n komun, prfshir femrat, pakicat etnike dhe personat me aftsi t kufizuara. Zotimet e lartprmendura prfaqsojn nj premtim t qeveris komunale q i bhet popullats dhe prfaqson tregues kundrejt t cilave do t matet puna e tyre gjat kohzgjatjes s mandatit. N emr t qeveris komunale, KRYETARI ________________________
65
INDEKSI
A Llogaridhnia (8, 9, 17, 37, 41, 49, 58, 62, 64) Raporti vjetor (19, 37) Arhivisti (18, 22, 29) B Beneficionet (8) Dgjimi buxhetor (28, 29, 47, 48) C Qeveria qendrore (9) Krkesa konfirmuese (16, 19, 26) Grupi civil (8, 18) Pjesmarrja civile (9, 12) Mekanizmat bashkpunues ( 2, 58) Mekanizmat konsultativ (50, 58) Proces gjyqsor (15, 16, 29, 35) Procedur gjyqsore (26) D Vendim-marrja (2, 9, 10, 12, 32, 44, 46, 49, 55, 56, 57, 58, 64) E Cikli elektoral (8) Konsultimi elektronik (53) Prjashtimi (14, 15, 16, 17, 27, 34) F Grupi i fokusit (45, 53) I Shpalosja e informatave (9, 11, 12) Dokumenti intern (15, 36, 49) L Korniza ligjore (4, 12, 30, 32, 36, 40, 46, 49) Legjitimiteti (9, 13, 30) Qeveria lokale (4, 5, 7, 8, 9, 10, 12, 30, 36, 37, 38, 40, 47, 48, 49, 52) M Ministria e financave dhe ekonomis (47) Ministria e administrimit t pushtetit lokal (MAPL) (13, 41) Administratori komunal (4, 9, 12, 16, 31, 36) Zyra komunale e arhivs (17) Komisioni komunal (58, 59) Qeveria komunale (8, 9, 12, 13, 18, 30, 34, 36, 37, 38, 39, 40, 44, 45, 49, 52, 54, 57, 58, 59, 60, 62) Tabela komunale e shpalljeve (39) Zyrtari komunal pr informim (31, 34, 38) Udhheqsia komunale (9, 32, 45, 51) Korniza afat-mesme buxhetore komunale (47)
66
Statuti komunal (49) Plani komunal i veprimit pr transparenc (40) Ueb faqja komunale (31, 34, 39, 44, 51, 62) N Organizat jo-qeveritare (OJQ) (6, 9) O Takimet zyrtare (2, 12, 30, 32, 33, 34, 35) Ombudspersoni (16, 26, 29, 35) P Vendim-marrja me pjesmarrje (2, 56, 58) Qeverisja me pjesmarrje (2, 4, 8, 9, 10, 43, 54, 56, 62) Shtypi (30, 39, 40) Komisioni i prkohshm (60) Dgjimi publik pr buxhetin (38) Konsultimi publik (2, 8, 9, 42, 43, 44, 46, 49, 50, 54) Politika e konsultimit publik (54) Strategjia pr konsultimin publik (54) Cikli i konsultimit publik (2, 44) Informimi publik (2, 36, 38, 39) Fushata pr informim publik (39) Interesi publik (15, 16, 30, 31, 34, 45, 50, 51) Takimi publik (45, 46, 47, 48, 51, 52) Cikli i politiks publike (8, 51) Anketa publike (54) R Referendumi (2, 56, 57) Rregullorja (49) S Dokument i ndijshm (16, 17, 19, 27) T Transparenca (8, 9, 12, 13, 15, 18, 32, 36, 40, 41, 48, 49, 52, 58, 59, 62) W Grupi punues (58)
67
ENDNOTES
Shqyrtimi i qeverisjes dhe zhvillimit, Qeverisja e prgjegjshme n kohn e partneriteteve dhe kontraktimit, 2002, mund t gjiendet n http://www.ids.ac.uk/gdr/reviews/review-15.html 2 Udhzimi administrativ i MAPL-s Nr. 2006/03 mbi transparencn komunale. 3 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/32 mbi shpalljen e Ligjit t miratuar nga Kuvendi i Kosovs mbi qasjen n dokumentet zyrtare, 6 nntor 2003. 4 Burimi i njjt, pjest 5.1 dhe 6.1. 5 Udhzimi administrativ i MAPL-s Nr. 2006/03 mbi transparencn komunale. 6 Kshilli i Evrops, Udhzuesi pr qasjen n dokumentet zyrtare, 2004, mund t gjendet n: http://www.coe.int/t/e/integrated_projects/democracy/DocAccess_Guide_en.pdf. 7 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/32 mbi qasjen n dokumentet zyrtare, pjesa 2. 8 Burim i njjt, pjesa 3.1. 9 Burim i njjt., pjesa 5. 10 Burim i njjt. 11 Burim i njjt. 12 Burim i njjt. 13 Burim i njjt, pjesa 6. 14 Udhzimi administrativ i ZKM-s Nr. 2006/03 pr zbatimin e Ligjit mbi qasjen n dokumentet zyrtare, neni12.5. 15 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/32 mbi qasjen n dokumentet zyrtare, pjesa 3.3. 16 Burimi i njjt., pjesa 4.1. 17 Burimi i njjt., pjesa 4.2. 18 Burimi i njjt., pjesa 4.3. 19 Burimi i njjt., pjest 4.4 dhe 4.5. 20 Burimi i njjt., pjesa 4.6. 21 Burimi i njjt, pjesa 4.7. 22 Burimi i njjt, pjesa 4.9. 23 Burimi i njjt, pjesa 6. 24 Burimi i njjt, pjesa 7. 25 Burimi i njjt. 26 Burimi i njjt. 27 Udhzimi administrativ i ZKM-s Nr. 2007/07 mbi parimet, procedurat dhe shenjat e klasifikimit t dokumenteve zyrtare, neni 3. 28 Burimi i njjt, neni 7. 29 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/32 mbi qasjen n dokumentet zyrtare, pjesa 8. 30 Burimi i njjt. 31 Burimi i njjt. 32 Burimi i njjt, pjesa 9. 33 Burimi i njjt. 34 Burimi i njjt. 35 Burimi i njjt. 36 Burimi i njjt. 37 Udhzimi administrativ Nr. 2006/03 i Zyrs s Kryeministrit pr zbatimin e Ligjit mbi qasje n dokumentet zyrtare, pjest 17 dhe 18. 38 Sipas Ligjit pr qasjen n dokumentet zyrtare, Nenin 13, do institucion merr masa pr t informuar publikun mbi (a) t drejtat q i gzojn sipas ktij ligjit. 39 Teksti i i Udhzuesit pr qytetart ofrohet n Shtojcn 2 (me bujari t Ministris s shrbimeve publike). 40 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/32 mbi qasjen n dokumentet zyrtare, pjesa 13. 41 Udhzimi administrativ Nr. 2006/03 i Zyrs s Kryeministrit pr zbatimin e Ligjit mbi qasje n dokumentet zyrtare, neni 41. 42 Burimi i njjt, neni 33.
68 UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE
1
Burimi i njjt, neni 34. Burimi i njjt, neni 36. 45 Burimi i njjt. 46 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/32 mbi qasjen n dokumentet zyrtare, Neni 16.1. 47 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 q ndryshon Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 200/45 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov, Neni 7.1. 48 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 q ndryshon Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 200/45 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov, Neni 7.3. 49 Udhzimi administrativ i MAPL-s nr. 2006/03 mbi transparencn komunale, Neni 3.2. 50 Burimi i njjt, nenet 3.4 dhe 4.2. 51 Burimi i njjt, neni 3.3. 52 Burimi i njjt, neni 3.5. 53 I referohet kohs kur sht prgatitur Doracaku. 54 Pr m shum detaje shih Programin zhvillimor t Kombeve t Bashkuara, Mozaiku i Kosovs 2006. Shrbimet publike dhe autoritetet lokale n shqyrtim, faqet 39-42, mund t gjendet n http://www.kosovo.undp.org/repository/docs/KosovoMosaic-English_web5.pdf 55 MAPL Udhzimi administrativ Nr. 2006/03 mbi transparencn komunale, neni 3.7. 56 Burimi i njjt, neni 3.8. 57 Pr detajet mbi raportet financiare t nevojshme, shih Rregulloren e UNMIK-ut 2003/13 mbi menaxhimin e financave publike dhe llogaridhnien t 12 majit 2003. 58 Pr detajet mbi procesin e tenderimit shih Rregulloren e UNMIK-ut 2004/03 mbi prokurimin publik n Kosov t 9 shkurtit 2004. 59 Udhzimi administrativ nr. 2006/03 mbi transparencn komunale 60 Ibid. 61 Rregullorja e UNMIK-ut 2007/30 mbi vet-qeverisjen e komunave n Kosov, pjesa 8.1. 62 Burimi i njjt, pjesa 8.2. 63 Shih Qarkoren Buxhetore Nr. 2008/01 t MEF-it. 64 Burimi i njjt. 65 Burimi i njjt. 66 Udhzimi administrativ i MAPL-s Nr. 2006/03 mbi transparencn komunale, neni 6. 67 Burimi i njjt, neni 7. 68 Burimi i njjt, neni 6. 69 Shih Programin zhvillimor t Kombeve t Bashkuara, Mozaiku i Kosovs 2006. 70 Karta Evropiane pr vet-qeverisje parasheh q kufijt komunal mund t ndryshohen vetm si rezultat i referendumit. Mirpo, karta nuk sht nj dokument obligues ligjor prve nse nuk miratohet nga Kuvendi i Kosovs. 71 Sipas shumics s statuteve komunale n Kosov 72 Shih Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2005/54 mbi kornizn dhe parimet udhheqse t Shrbimit Policor t Kosovs, pjesa 7, Raportet me bashksin. 73 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave t Kosovs, pjesa 7, paragrafi 3. 74 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2007/30 q ndryshon Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave t Kosovs, t 16 tetorit 2007, pjesa 7. 75 Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2000/45 mbi vet-qeverisjen e komunave t Kosovs, pjesa 7, neni 4 dhe udhzimi administrativ i MAPL-s nr. 2006/03 mbi transparencn komunale, neni 3.6. 76 Udhzimi administrativ i MAPL-s Nr. 2006/03 mbi transparencn komunale, nenet 3.4 dhe 4.2. 77 Burimi i njjt, neni 3.3. 78 Burimi i njjt, neni 3.5.
44
43
69
Concept & Layout: Tomor Rudi Rilind Kabashi
70

Udhezuesi Per Qeverisje Komunale Me Pjesemarrje

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Udhezuesi Per Qeverisje Komunale Me Pjesemarrje

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

INSTITUCIONET E PRKOHSHME T VETQEVERISJES PRIVREMENE INSTITUCIJE SAMOUPRAVLANJA PROVISIONAL INSTITUTIONS OF SELF-GOVERNMENT

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

Asociacioni i Komunave t Kosovs Association of Kosovo Municipalities Asociacija Kosovskih Optina

Kyja e popullats prtej kutis s votimit

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

Qeverisja me pjesmarrje n kontekst t ktij udhzuesi

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

SHPALOSJA E INFORMATAVE E DREJTA N INFORMIM

1. Hyrje n shpalosjen e informatave

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

Autoritetet lokale duhet t jen proaktive n ofrimin e informatave popullats s interesuar.

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

Rregulli pr menaxhimin e informatave publike duhet t jet gjithmon sa m shum aq m mir.

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

KONSULTIMI PUBLIK E DREJTA PR T FOLUR

1. Hyrje n konsultimin publik

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

VENDIM MARRJA E DREJTA PR T VEPRUAR

1. Hyrja n vendim marrje me pjesmarrje

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

Krkesa pr qasje n dokumentet zyrtare

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

Udhzuesi pr qytetart pr qasje n dokumentet zyrtare

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

Udhzuesi pr takime publike

1. ka cilsohet si nj takim zyrtar?

2. Cilat jan prjashtimet?

3. Si duhet t njoftohet popullata?

4. far duhet t bhet pr t marr pjes?

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

Shablloni pr Deklaratn komunale t zotimit

KOMUNA E ............................ DEKLARATA E ZOTIMIT PR QEVERISJE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE

UDHZUESI PR QEVERISJE KOMUNALE ME PJESMARRJE