Sayfa-

Sorularn cevaplar aada verilmitir. Yanllk varsa ltfen e-mail ile bildiriniz. Eksik olan cevaplar hazrlandka ilave edilecektir.
STANBUL NVERSTES, MHENDSLK BETONARME 1 Btnleme Sorular FAKLTES - NAAT MH. BLM (14-Temmuz-2006) Sre 90 dakika

Soru-1
Kirie etkiyen katsaylarla artrlm ykler ekilde verilmitir. (Kiri z arl dahil edilmitir). Kiri kesiti tm boyda sabittir, pas pay 50 mm, Malzeme f c' = 25MPa f y = 420 MPa olarak bilinmektedir.

110 mm

4,0 m 50 kN w=70 kN/m

3,0 m 35 kN

KEST
550
mm

9.0 m
250 mm
110 mm

170 mm

550 mm

550 mm

550 mm

600 mm

600 mm

(a)
250 mm

(b)
250 mm

250 mm

550 mm

550 mm

600 mm

170 mm

amax
250 mm

250 mm

(d)
stenenler 1.1 1.2 1.3 1.4

(e)

Kesme Kuvveti ve Moment diyagramlarn iziniz Sadece balk basn altnda iken gerekli donat miktar ne kadardr (ekil a) Basn blou derinlii 170 mm iken donat miktar ve Mn momenti ne kadardr (ekil- b) Aklk kesiti iin denge halinde tarafsz eksenin yeri, tek donatl olarak msaade edilen en byk basn blou derinlii ne kadardr (ekil- c) 1.5 Mesnette basn blou derinlii 170 mm olsayd kesitin tayabilecei moment ne kadardr (ekil- d) 1.6 Mesnette kesitin tek donatl olarak tayabilecei maksimum moment ne kadardr (ekil- e) 1.7 Kiri kritik kesitinde, Kesme Kuvveti Vu = 270 kN ( Vn= 318 kN ) olsayd etriye ap ve aral ne olurdu, belirleyiniz.

600 mm

600 mm

amax

650 mm

Sayfa-

Soru-2
Yksek kiriin kesit detaylar ekilde verilmitir. Grld gibi net akl 9 m ve toplam ykseklii 3.5 m, hesap ykseklii 3.0 m, kiri genilii 620 mm dir. yksek kiriin her iki yzeyine, ekme donatsna paralel yani, yatay dorultuda 16 mm apl 250 mm aralklarla ve ekme donatsna dik yani dey dorultuda 14 mm apl 150 mm aralklarla gvde donats yerletirilmitir. Kritik kesitte ekme donat oran = 0.01 ,
'

3m

3m

3m

3000 mm

Mu = 0.6 Vu d

9 m

620 mm

ve f c = 25 MPa , f y = 400 MPa dir

stenenler
2.1 2.2 2.3 2.4 Beton tarafndan tanan kesme kuvveti miktarn belirleyiniz Donat tarafndan tanan kesme kuvveti miktarn belirleyiniz Verilen donat, boyut ve malzeme deerlerine gre Yksek kiriin kesme kuvveti gc ne kadardr belirleyiniz Belirlenen donat ve kesit boyutlar uygun mudur? snr deerlere gre kontrol ediniz.
550 kN

Soru-3

(15 puan)

3500 mm

ekilde verilen kiri eilme ve eksenel yk etkisi altndadr. Eilme donat alan 2100 mm2 ve Malzeme f c' = 25Mpa, f y = 420 MPa dir

N
4,2 m 300 mm
KEST

stenenler
3.1 N=320 kN ekme iin 3.2 N=300 kN Basn iin beton kesitin tayabilecei kesme kuvvetini belirleyiniz 3.3 En olumsuz koul iin etriye ap ve araln belirleyiniz.

300 mm

650 mm 50 mm 300 mm

Soru-4
Bir binann kirii yerinde tetkik edilmi ve stte 4 adet 16 mm apl, altta 5 adet 26 mm apl donat olduu ve 10 mm apl 200 mm aralklarla iki kollu etriye konulduu tespit edilmitir. Malzeme deerleri f c' = 23Mpa, f y = 420MPa olarak elde edilmitir. Kiri ekilde grld gibi bir aklk ve bir konsoldan ibarettir. Tespit edilen donat tm boyda deimeden devam etmektedir.
4@16

Kesit
40 mm 500 mm

st donat 4@16 Alt donat 5@26

Etriye ap 10 mm ve aral 200 mm
5@26

40 mm 300 mm

stenenler 4.1 4.2 4.3 4.4 Aklk kesitinde kiriin tayabilecei moment ne kadardr hesaplaynz. Mesnet kesitinde kiriin tayabilecei moment ne kadardr hesaplaynz Kullanlan etriye ve beton mukavemetini itibara alarak: Kiriin Kesme Kuvveti gc ne kadardr hesaplaynz. ( Vc=? , Vs =? , Vn =? , Vu =? ) Kiriin konsrktif etriye ap ve araln siz belirlemek durumunda olsaydnz, etriye ap ve aral iin seeceiniz deerleri hani koullar dikkate alarak belirlerdiniz aklaynz ve sizce uygun olacak etriye ap ve araln belirleyiniz.
S. A. Kaplan 14-7-2006 Not: zmlerde TS.-500 veya ACI 318M95 standartlarndan birini kullanabilirsiniz Birimleri yanl veya birimi yazlmam cevaplara puan verilmez Puan, kesin sonulara verilir,

Sayfa-

CEVAPLAR Cevap-1.1 Kesme Kuvveti ve Moment Diyagramlar

Dey denge denklemi yazlrsa :

R A + RB = 70(12 ) + 50 + 35 = 925 kN

(A) mesnedine gre moment denklemi yazlrsa

RB (9) 70(12)(6) 50(5) 35(12) = 0 RB = 691 kN

R A + RB = 925 kN R A = 925 691 = 234 kN

P=50 kN w=70 kN/m 4,0 m P=35 kN 3,0 m

RA
234

9.0 m

RB
235

3,0 m

116

3.34 m

Cevap-1.2 Sadece balk basn altnda iken gerekli donat miktar ne kadardr
110 mm

550 mm
545 mm

600 mm

250 mm
Basn blou alan bilindiinden ve beton mukavemeti deeri de verildiinden basn kuvveti ( C ) hesaplanabilir:

C = 110(550 )0.85(25) = 1285625 N = 1286 kN

391

446

50

35

420

Sayfa-

Yatay denge denkleminden basn kuvveti ekme kuvvetine eittir ifadesi yazlrsa:

C = T = 1285625 N = As f y As =

T 1285625 = = 3061 mm 2 fy 420

Soruda istenmemi ama , sadece balk basn altnda iken moment deeri de bilinmek istenirse basn kuvveti bilekesi baln yar yksekliinden etkidii itibara alnarak moment ifadesi yazlrsa :

M bas = 1285625(600 55) = 700665625 Nmm = 701 kNm

Cevap-1.3 Basn blou derinlii 170 mm iken donat ve Mn momenti ne kadardr

550 mm 170 mm 110 mm 150 Cb 250 Cg 150 Cb 2Cb

515 mm

250 mm

Verilen basn blou derinlii balk altna yani kiriin gvdesine inmitir. Bu nedenle hem balk hem de gvde ksmlar itibara alnacaktr. ekilde grld gibi ksmlara ayrlarak hesaplanabilir. Burada yaplan basit bir alan hesab ve gerilme deeri ile arparak kuvveti belirlemektir. Gvdenin her iki tarafnda 150 mm lik dikdrtgenler vardr. Bu dikdrtgenlerin ykseklii tabla kalnl yani 110 mm dir. Oluan basn kuvveti bilekesi dikdrtgen alanlarn merkezinden geer. Her bir bilekenin yeri ekilde gsterilmitir. Bilekelerin ekme donatsna mesafesi de kolaylkla hesaplanr. Gvdenin sa ve solundaki alanlar birbirine eittir ama eit olmamas durumunda her bir alan ayr ayr hesaplanabilir. Gvdenin basn altnda kalan alan : Gvdenin tad basn kuvveti :

250(170) = 42500 mm 2

C g = 42500(0.85)25 = 903125 N

Gvdenin sanda kalan balk alan Gvdenin solunda kalan balk alan

150(110) = 16500 mm2

150(110) = 16500 mm2

Cb = 16500(0.85)25 = 350625 N Cb = 16500(0.85)25 = 350625 N

Balk sa parann tad basn kuvveti : Balk sol parann tad basn kuvveti :

Her iki balk ksm eit deerlidir ve ekme donatsna ayn mesafededir. Kuvvetlerin toplam alnrsa:

515 mm

545 mm

Cg

Balk ksmlarnca tanan basn kuvveti : 2Cb = 2(350625) = 701250 N Yatay denge denklemini yazmak iin gerekli olan toplam basn kuvveti belirlemek gerekir. Toplam basn kuvvet :

Sayfa-

903125 + 701250 = 1604375 N = 1604 kN

Toplam basn kuvvetini dengelemek iin ayn deerde ekme kuvveti oluur. Yani toplam ekme kuvveti

T = 1604 kN

bu kuvveti tutacak donat miktar

As =

T 1604375 = = 3820 mm 2 fy 420

Kuvvetlerin momentlerini bulmak iin her bir bileke kuvvetin tatbik noktasnn ekme donatsna mesafesi itibara alnarak hesaplamak gerekir. Mantnn anlalmas iin en kolay yoldan kuvvetler tek tek yazlrsa:

170 110 M = 701250 600 + 903125 600 = 382181250 + 465109375 = 847 kNm 2 2

Cevap-1.4 Aklk kesiti iin denge halinde tarafsz eksenin yeri, tek donatl olarak
msaade edilen en byk basn blou derinlii ne kadardr
Aklk kesitinde denge halinde tarafsz eksenin yerini bulmak iin kiriin basn tarafnda ezilme deformasyon deerine ve ekme tarafnda donatnn akma limitine ulat kabul edilerek gen benzerlii yazlr:
550 mm 150 110
250

150

Deformasyon diyaram 0.003

ab

C1 C2

C1

ab

cb
0.0021

250 mm Kiriin Kesiti

Kiriin Yandan grn

cb =

0.003(600) = 353 mm Denge halinde Tarafsz eksen st yzeyden 353 mm aadadr. 0.0051 ab = 1 cb = 0.85 (353) = 300 mm Denge halinde Basn blou derinlii 300 mm dir

cb 600 cb = cb (0.0021) = 0,003(600) 0.003 cb cb (0.0021 + 0.003) = 0.003(600) 0.003 0.0021

600mm

Sayfa-

Cevap-1.5 Mesnette basn blou derinlii 170 mm olsayd kesitin tayabilecei

moment ne kadardr
Kiriin kesiti Kiriin yandan grn

T
515 mm 600mm

170 mm

85mm 85mm

85mm

250 mm

0,85 f c'

Basn blou alan verildiine gre toplam basn kuvveti hesaplanabilir ve basn kuvvetine edeer ekme kuvveti oluacaktr Yani:

Alan ( gerilme ) = 250 (170 ) (0,85(25)) = 903125 N = C = T

Basn gerilmelerinin bilekesi alann arlk merkezinden geer yani 170 mm olan basn blounun yar yksekliinden geer. Basn ve ekme kuvvet iftinin oluturaca moment deeri kuvvetle ara mesafenin arpmdr :

M n = 903125 (515) = 465109375 Nmm = 465 kNm

ekme kuvvetini alabilecek donat miktar bilinmek istenirse : As =

T 903125 = = 2150 mm 2 fy 420

dir.

Cevap-1.6 Mesnette kesitin tek donatl olarak tayabilecei maksimum moment

Kiriin kesiti Kiriin yandan grn

T
600mm

0.0021

amax

C
250 mm 0,85 f c'
0.003

Daha nceki yaplanlar gibi deformasyon gen benzerlii yazlarak Kiriin denge halinde tarafsz eksenin yeri belirlenir. nceki belirlenen deerle ayndr. Yani kiriin alt lifinden itibaren 353 mm dir. Denge halinde gerilme blou derinlii 300 mm dir. Msaade edilen deer denge halindeki deerlerin 0.75 kadardr. Buna gre : a max = 0,75 300 = 225 mm olarak elde edilir. Bu deere gre toplam basn kuvvet hesaplanabilir ve toplam basn kuvveti alann arlk merkezinden geer Buna gre :

C max = a max b 0,85 f c' = 225(250 )0,85(25) = 1195313 N = 1195 kN

cb

Sayfa-

Bu kuvvetin ekme donatsna mesafesi Kuvvetin oluturduu moment :

600

225 = 488 mm 2

(M n )max = 1195313 (488) = 583312744

Nmm = 583 kNm

Maksimum moment durumunda gerekli olan donat belirlenmek istenirse basn kuvvetine eit ekme kuvveti olutuu ve bu kuvveti dengeleyecek yeterli donatnn miktar belirlenir:

T = C = 1195313 N As =

T 1195313 = = 2846 mm 2 fy 420

Cevap-1.7

Kesme Kuvveti Vn= 318 kN iin etriye ap ve aral

Kiri kritik kesitinde oluan kesme kuvveti beton kesit tarafndan ve donat tarafndan birlikte tanacaktr. Beton kesit tarafndan tanabilecek miktar:

Vc =

f c' 6

bw d =

25 250(600) = 125000 N 6

Donat tarafndan tanmas gereken miktar : Vs = 318.000 125.000 = 193.000 N Etriye ap 10 mm seilirse, iki kollu etriye tertibi itibara alnrsa etriye denge denkleminden gerekli olan etriye aral belirlenebilir :

s=

Av f y d Vs

157(420)600 = 205 mm 193000

Etriye aralnn snr deeri hesap yksekliinin yarsdr ve belirlenen bu deer uygun olup yuvarlatlrsa etriye ap 10 mm aral 200 mm olarak sonulandrlabilir. Montaj donats olarak 2 adet 16 mm apl donat kullanlabilir. Pas pay olarak yanlardan 40 mm alnabilir. Buna gre kesit donat detay:
Aklk kesiti Mesnet kesiti 200 15 15

570

250 mm

250 mm

200 L=1570 mm

etriye @10,

s=200

5 70

mm

Sayfa-

Cevap-2.1

Beton tarafndan tanan kesme kuvveti miktar

Yksek kirilerde beton kesme kuvveti kapasitesi aadaki denklemle belirlenir:

M V d b d Vc = 3.5 2.5 u f c' + 120 u w Vu d Mu 7

Bilinen deerler denklemde yerlerine konularak hesap gerekletirilirse :

1 620(3000) Vc = (3.5 2.5(0.6)) 25 + 120 (0.01) = 3720 kN 0.6 7

Betonun kesme kuvveti kapasitesi 3720 kN olarak elde edilir

Cevap-2.2

Donat tarafndan tanan kesme kuvveti miktar

Yksek kirilerde donat kesme kuvveti kapasitesi aadaki denklemle belirlenir:

ln Av 1 + d Vs = s 12

l A 11 n d + vh s 2 12

f y d

Bilinen deerler denklemde yerlerine konularak hesap gerekletirilirse :

9 9 308 1 + 3 402 11 3 + 420 (3000 ) = 2108 kN Vs = 150 12 250 12

Donatnn kesme kuvveti kapasitesi 2108 kN olarak elde edilir

Cevap-2.3 Verilen deerlere gre Yksek kiriin kesme kuvveti gc

Yksek kiriin Kesme kuvvetine kar gc beton ve donatnn direnlerinin toplamdr:

Vn = Vc + Vs = 3720 + 2108 = 5828 kN Vu = Vn = 0,85 (5828) = 4954 kN

Yksek kiriin kapasitesi 5828 kN ( di etki cinsinden 4954 kN ) olarak elde edilir.

Sayfa-

Cevap-2.4 Donat ve kesit boyutlar uygun mudur? snr deerlere gre kontrol
Beton kesitin kesme kuvvetine gre maksimum deeri :

(Vc )max =

f c' 2

bw d =

25 620(3000 = 4650) kN > 3720 kN o.k . 2

Yksek kiriin toplam kapasiteye gre kontrol:

2<

ln l 1 < 5 icin Vn = 10 + n f c' bw d d 18 d

1 9000 10 + 25 (620 )3000 = 6717 kN > 5828 kN 18 3000 o.k .

Vn =

Cevap-3.1 N=320 kN ekme iin beton kesitin tayabilecei kesme kuvveti

550 kN
KEST
320 kN

4.2 m
300 mm

Kiriin ekseni boyunca ekme veya basn etkimesi durumunda ncelikle kesit itibara alnarak kapasitesi hesaplanacaktr. rnein yukardaki ekilde kiri ekme etkisine sahiptir. ayet kiri eksenel ekme veya basn etkisi altnda olmasa idi bilinen denklemle beton kesitin kesme kuvvetine kar gc belirlenecekti Yani:

Vc =

f c' 6

bw d

denklemi kullanlacakt. Ama kiri eksenel ekme etkisi altnda ise denklemde bir kk

deiiklik yaplmaktadr . Yani :

0,3( N u ) f c' Vc = 1 + bw d Ag 6
gre

denklemi kullanlarak beton kesitin kesme gc belirlenir. Buna

0,3( 320.000 ) 25 Vc = 1 + 300(650 ) = 88 kN 300(700 ) 6

650 mm
50 mm

320 kN

Sayfa-

10

Cevap-3.2 N=300 kN Basn iin beton kesitin tayabilecei kesme kuvveti

KEST 650 mm
300 kN

550 kN
300 kN

4.2 m

50 mm

300 mm

An kirie eksenel basn etkidiinde denklem deimektedir ve

(N u ) Vc = 1 + 14 A g

f c' b d 6 w

denklemi kullanlmaktadr. Buna gre basn durumunda kesme gc :

(300.000) 25 300(650) = 179 kN Vc = 1 + 14 (300 )700 6

olarak elde edilir. Burada dikkat edilmesi gereken beton kesitin gcnn deimekte olduudur. Kiri ister eksenel ekme ister eksenel basn altnda olsun yk durumu deimez ve sadece beton kesitin gc deiir :

KEST 650 mm

550 kN

4.2 m 275 kN

50 mm

300 mm

Vu

275 kN

Sayfa-

11

Cevap-3.3 En olumsuz koul iin etriye ap ve aral

En olumsuz koul beton kesitin gcn en az deere indiren yk durumudur. Yani ekme durumunda beton daha az katk salamaktadr ve donatya daha ok grev braklmaktadr. Buna gre :

Vn =

Vu 275 Vn = = 324 kN 0,85 0,85

ekme durumunda donat tarafndan tanmas gereken kesme kuvveti miktar:

Vs = 324 88 = 236 kN
ki kollu 10 mm apl etriye seildii itibara alnrsa etriye aral :

s=

Av f y d Vs

157(420)650 = 182 mm 180 mm 236000

ekme etkisinin fazla olmas ve iilik yaplrken kolaylk salayaca itibara alnrsa etriye aral yuvarlatlarak 150 mm olarak sonulandrlmas uygun olacaktr.

Cevap-4.1 Aklk kesitinde kiriin tayabilecei moment

4@16
40

0.85 f c

T 2

500

T 2 40 5@26
300 mm

T 1

Aklk kesitinde basn blgesinde 4@16 =804 mm2 , ekme blgesinde 5@26 =2653 mm2 donat bulunmaktadr. Basn blgesinde donatnn akma limitine ulat kabul edilirse, kiriin basn blgesindeki toplam kuvvet, ekme donatsndan oluan kuvvete eittir. ekme blgesindeki toplam kuvvet :

T = As f y = 2653(420 ) = 1114260 N = 1114 kN

Basn blgesi gerilme blou derinlii :

T1 = As As' f y = (2653 804 )420 = 776580 = a (300 )0.85(23)

Sayfa-

a=

776580 = 132 mm 300(0.85)23

tarafsz eksen mesafesi

132 c= = = 156 mm 1 0.85

12

Tarafsz eksenin yeri belirlendikten sonra basn donatsnn deformasyon deeri belirlenerek akma limitine ulap ulamad kontrol edilebilir.

4@16
40

0.85 f c

0,003

500

T 2 40 5@26
300 mm

T 1

gen benzerlii yazlrsa :

116 s' = 0.00223 f s' = E s (0,00223) = 446 MPa > 420 MPa 0.003 156 =
grld gibi basn donats akma limitine ulam durumdadr ve balangta yaplan kabul doru olduundan hesap kesinlik kazanr. Moment ifadeleri ift donatl kesit esasna gre yaplr.
0.85 f c

s'

40

804 mm 2

500

+
804 mm 2

132

T 2

T 2

(2653-804) mm 2

40

300 mm

T 1

Donatlarn oluturduu kuvvet iftinin momenti:

M 2 = T2 d d ' = 804 (420 ) 500 = 169 kNm

ekme donatsndan geri kalan miktarn beton basn blgesi ile oluturduu moment yazlrsa:

a 132 M 1 = T1 d = (2653 804 )420 540 = 368 kNm 2 2

Kesitin kapasitesi her ikisinin toplamdr:

M n = M 1 + M 2 = 368 + 169 = 537 kNm M u = M n = 0.9(537 ) = 483 kNm

116

T 2

156 mm

s'

40

Sayfa-

13

Cevap-4.2 Mesnet kesitinde kiriin tayabilecei moment

Mesnet kesitinde st donat ekme altndadr ve alt donat basn altndadr. Basn tarafnda donat miktar daha fazla olduundan ekme donatsnn akma limitine ulamas kiriin kapasitesini oluturacaktr. Birka ynden kiriin mesnet moment kapasitesinin ne olabilecei irdelenmek istenirse. Sadece donat ifti itibara alnrsa 804 mm2 donatnn oluturaca moment kiriin tayabilecei momenttir. Bu donatnn moment deeri yukarda hesaplanm olup deeri 169 kNm dir.

40
804 mm 2 T2=804(420)=337680 N

500

2653 mm 2

T2=804(420)=337680 N

40

300 mm

Basn blgesindeki donat itibara alnmadan sadece ekme blgesindeki 804 mm2 donat ve basn tarafnda beton basn blou itibara alndnda :

40
804 mm 2

T 2

540

0.85 f c

C 2 = T2 = a bw 0.85 f c' a =

804 (420) = 58 mm 300(0.85)23

58 M 2 = 804 (420 ) 540 = 173 kNm 2

Sayfa-

Elde edilen deerlerden anlalaca gibi mesnet kesitinde basn blgesi ekme tarafa gre ok daha gl durumdadr. Basn tarafndaki donat hi itibara alnmadan kapasite moment deeri 173 kNm olarak elde edilmitir.

14

Basn blgesinde donat ile birlikte betonun itibara alnmas halinde ekme tarafnda oluan T2 kuvvetinde bir deiiklik olmayacak sadece manivela kolu azalacaktr. ok daha hassas hesaba gerek grlmesi ok zel durumlarda gerekli olabilir ancak buradaki rnekte mesnet kesitinin kapasitesi

M n = 173 kNm M u = M n = 0.9(173) = 156 kNm

olarak kabul edilebilir.

Cevap-4.3 Kiriin Kesme Kuvveti gc

40

etriye : @10, s=200 mm

500 40

300 mm

Etriye olarak 10 mm apnda donat 200 mm aralklarla kullanlmtr. Beton kesit olarak genilii 300 mm , hesap ykseklii 540 mm olarak bilinmektedir.

f c' 23 bw d = 300 (540) = 129 kN Beton kesitin karlayaca kesme kuvveti Vc = 6 6

Donat tarafndan tanan kesme kuvveti

Vs =

Av f y d s

157 (420) 540 = 178 kN 200

Toplam kesme kuvveti hesap gc Toplam kesme gc

Vn = Vc + Vs = 129 + 178 = 307 kN

Vu = Vn = 0,85 (307 ) = 261 kN