Alan Gray _____________________________________________________________________________ Veprim i cili mund t ndikoj negativisht n nj specie t rrezikuara ose t Habitatit (shih Raybould 2011

pr detaje m t hollsishme t legjislacionit SHBA). Nse ekziston nj organ i veant i legjislacionit n vend, si sht prshkruar n vendet e msiprme, apo thjesht nj politik e prgjithshme deklaruar ,nj aspirat pr t mbajtur nj mjedis t shndetshm dhe produktiv .Konkluzione specifike t vlersimit t rrjedhin nga kto objektiva t gjera do t merren parasysh n seksionin e ardhshm i cili diskuton mnyrat n t cilat ata mund t ndikohen negativisht. 5.3. A mund t parashikojm mnyrn n t ciln ata mund t dmtohen? Kjo pyetje na sfidon pr t identifikuar rrugt q na dmtojne duke i lidhur kultivimin e HT THV pr nj efekt negativ mbi vlerat tona te trasheguara . N teori ekziston nj numr praktikisht i pakufizuar konkluzionesh per vlersimin e mundshem i cili mund t konsiderohet n kt process. Derisa vlersimi i rrezikut nuk mund t prfshihej ndjeshem nga t gjitha kto kritere dhe q jan t nevojshme pr t vlersuar besueshmrin e tyre, kjo pjes e perafrimit t formulimit t problemit, si u prmend m lart, do te prfitohej me shum nga t dhnat e nj game t gjer t biologve prvoj. Pr shembull, mund ta imagjinoni, por menjher harrohet , se dmi mund ti ndodh llojit t vertebroreve te egr, sic eshte dreri, t cilet ndodh q t kullosin n te mbjellat. Kjo konsiderat sht trajtuar nga analiza kompozicionale gjat zhvillimit t produktit dhe nse prfshihet n ERA e gjitha, duhet t prmendet shkurtimisht. Sigurisht nuk sht e nevojshme pr t gjetur rrugt n mnyr eksplicite q dmtoj si nj grup i ngjarjeve kontingjente (p.sh. HT THV mbillet pran pyjeve dreri ndodhet ne pylldreri hyn ne fushen HT THV dreri kullot n HT THV dreri dmtohet nga HT THV (n mnyr t konsiderueshme m shum se nga gelltitja e jo-HT THV ) popullsia drerit reduktohet)! Nga ana tjetr, ajo sht shum e dobishme pr t prcaktuar rrugt q dmtojne nga nj skenar q lidh kultivimi e HT THV te reduktoj nje kulture ose ne cilsi ose redukton biodiversitetin n nj habitat jo-bujqsore (shih m posht). Edhe pse mundsia qe dme t tilla te ndodhin mund t shihet t jet e ult bazuar n njohurit ekzistuese, pr t treguar ata e kan vlersuar n mnyr q t tjert mund t gjykojn mbi ndikimin e tyre , sht pjes thelbsore e ERA. Duke prdorur temat e listuara n paragrafin 4 m lart, ne far mnyrash mund q rritja e HT THV te ndikoj pr nj efekt negativ mbi perfundimet e vlersimit t prcaktuara gjersisht me pare? S pari, a mund q HT THV jet me fare e keqe ose invazive se jo-HT THV konvencionale? Ka dy skenar qe duhet te marrim n konsiderat. E para sht se HT THV mund t prodhoj m shum n vijim ose n kulturat fqinje dhe t jet m e vshtir pr t kontrolluar, pra duke shkaktuar dme t kulturave apo ne cilsi, dhe e dyta sht se HT THV mund t jet m invasive apo vazhdueshme n habitatet jo-bujqsore. Si e pam m sipr kto shqetsime mund t rishkruhen si nj seri t modeleve konceptuale apo skenareve te ekspozimit qe lidhin postulatin e rritjes s fares se keqe HT THV q dmton nj entitet i cili duhet t mbrohet, t tilla si kultura prodhuese . N rastin e rritjes se invazivitetit dhe qendrueshmerise n toka jo-

Faqja 44-45

Alan Gray _____________________________________________________________________________ bujqsore ,vlera e entitetit mund t jet natyrale biodiverse ose nje grupim gjysme-natyral bimore. Disa shembuj t skenarve t prshtatshme jan dhn n paragrafin5.4 m posht ku jan t listuara s bashku me hipotezat e rrezikut q sjellin. Nj seri e skenarve t mundshme q lidhen me faren e keqe jan dhn n Raybould (2011). Mundsia e dyt pr t'u marr parasysh sht nse gjenet qe rrjedhin nga te afrm t eger mund t ndikojn negativisht n kulturat prodhuese apo komunitetet e bimeve natyrore. Si mundet qe marrja e nje mase herbicidesh nga nj fare e eger te shkaktoj demtime? Faza e par e gjurmimit te rrugve te mundshme pr nje dmtim te till sht q t pyesni nga eshte rrjedha e mundeshme e gjenit dhe si. Ndikimi ne faren e vajit, qe njihet si Brassica napus, ka disa t afrm t eger me t cilet ajo njihet q hibridizohet, prania e t cileve n toka te egra ndryshon nga vendi n vend. N Mbretrin e Bashkuar, pr shembull, B. napus ka aftesine pr t prodhuar hibride spontane(nga transferimi I pjalmit natyral pa pranine e njeriut ) ne 6 lloje te egra (B. rapa, B.oleracea, B.juncea, Hirschfeldia incana, Raphanus raphanstrum dhe Sinapis Arvensis), edhe pse n t gjitha, por dy introgresionet e para trheqje ka gjasa pr shkak t fertilitetit ult hibridizizues ose papajtueshmris t gjenomit (SCHEFFLER & Dale, 1994, Gray & Raybould, 1999, Gray, 2000). Prderisa njmbdhjet lloje t tjera kan prodhuar hibride nga pllenimi manuale dhe / ose nga embrioni shptimit (Gray & Raybould, 1999), pragu i hybridizimit spontan mund t pranohet si nj tregues i prshtatshm nga rrjedhja gjenetike qe mund t ndodh - madje edhe ather ajo mund t jet jashtzakonisht e vshtir pr t arsyet e lartprmendura. Pr shembull, edhe pse hibridizimi spontan pr meshkujt- steril B. napus me S. Arvensis ka qen mbikqyrur (Lefol et al 1996), u prpoq kryqezimi reciproke dhe nj krkim i gjer pr hibridet n popullatat natyrore konfirmoj r probabilitetin tejet t ult rrjedhs s gjeneve (Moyes et al., 1999). N t kundrt, hibridet ndrmjet B. napus dhe B. RAPA kan qen t njohur pr nj koh t gjat (p.sh. Davey, 1939) dhe pavarsisht nga fakti se frekuenca e hibridizimin dhe introgresioni sht i njohur t ndryshoj n rrethana t ndryshme (Gray, 2000), mundsia q toleranca herbicide mund t transferohet n popullata t egra ose e fares se keqe te B. RAPA n Britani t Madhe sht kjo q ne duhet t marr parasysh n vlersimin e rrezikut ton (nj mundsi e cila sht realizuar diku tjetr -.. p.sh Warwick et al, 2003).E para eshte nese HT THV PERKTHYER NGA VALBONA DANAJ Viti I pare ,Master Shkencor Bioteknologji

Faqja 44-45