Hzl filtrasyonda k suyunun

kalitesi
Filtre edilmi suyun kalitesi, filtrasyon
kademesinin balangcnda fazla iyi deildir.
Filtre ok uzun sre altrlrsa, kalite gene
bozulur (ekil 4.13). Birok aratrmac, hzl
kum filtrelerinde balangta filtrenin st
ksmnn etkili olmasna karlk, filtrasyon
ilemi ilerledike, filtrenin etkili ksm daha alt
tabakalara iner. lk 30 dakikadan sonra filtrenin
almaya devam etmesi halinde filtre verimi
artar. Ancak daha sonraki zamanlarda verim
gittike azalr.
Hzl filtrasyonda k suyunun
kalitesi











ekil 4.13. Filtre alrken deiik zamanlarda hzl bir filtrede
derinlie bal basn deiimi.
Hzl filtrelerde yk kayb
Su derinlii ne kadar fazla ve kum tabakasnda yk kayb
dalm ne kadar niform olursa negatif basn o kadar
aada bir yerde doar. Su derinliinin etkisi, kum
tabakas zerinde fazla basn dourmas ve dolays ile
filtrede tutulan maddeleri yatan daha alt ksmlarna
itebilmesiyle izah edilebilir. Eer filtre yata zerindeki
su derinlii az ise, filtre almaya baladktan ksa bir
sre sonra negatif bir yk meydana gelebilir. Negatif
basn nedeniyle yatakta birikmi olan hava, geri ykama
srasnda, daha kum yatak kabarmaya frsat bulamadan
kar. Bu ekilde alan yarktan ykama suyu aniden
hcum ederek akl yatan bozulmasna sebep olabilir.
Hzl filtrelerde yk kayb











ekil 4.14. Filtrasyon ileminin balangcnda, k kalitesi.
Filtre taban tekili

Filtre taban, filtre malzemesinin szlm suya
karmasn nleyecek ekilde yaplr. Bunun iin en
alttaki delikli boru veya szgelerden yaplm olan
drenaj sisteminin zerine akl ve onun zerine de kum
yerletirilir. Tabandaki delikli borular manifold ad
verilen toplama borularna baldr. Drenaj sisteminin
zerindeki kum-akl tabakas ok iyi tanzim
edilmelidir. Filtre yatanda yukardan aaya doru
tane aplar artar. ekil 4.15 -4.17 da filtre taban tekili,
ekil 4.18 de bir filtre havuzu grlmektedir.
Filtre taban tekili
ekil 4.15. Filtre tabanndaki delikli drenaj borular.

Filtre yatandaki her bir tabakadaki en byk ve en
kk tane aplar arasndaki oran yi gememelidir.
2
Filtre taban tekili
ekil 4.16. Hzl kum filtresi drenaj sistemi.
Filtre taban tekili
ekil 4.17. Hzl kum filtresi drenaj sistemi.
Filtre taban tekili
ekil 4.18. Filtre havuzu
Filtre taban tekili
Filtre tabannda delikli borular kullanlabilecei
gibi,ekil 4.19 da grld gibi szge sistemleri de
kullanlabilir.







ekil 4.19. Filtre drenaj sisteminde kullanlan szgeler.
Filtre taban tekili
ekil 4.20 de szgelerin yerletirilme ekilleri
grlmektedir.









ekil 4.21. Szgelerin filtre tabanna yerletirilmesi.
Filtre taban tekili
Dier bir drenaj sistemi de wheeler tipi drenaj
sistemidir. Bu sistemlerde beton iersine yaplm olan
konik oyuklara srsz porselen toplar yerletirilir. Bu
toplar ak dalmn dzenler. Porselen toplarn
zerine iri akl ve onun zerine ince akl yerletirilir.
ekil 4.22 de Wheeler tip bir drenaj sistemi, ekil 4.23 de
bu sistemin filtre tabanndaki tertip ekli grlmektedir.
Filtre taban tekili
ekil 4.22. Wheeler tipi drenaj sistemi.
Filtre taban tekili
ekil 4.23. Wheeler tipi drenaj sisteminin tertip ekli.
Hzl filtrelerin geri ykanmas
Hzl filtrelerin etkili geri ykanmas, filtrelerin uzun
sreli kullanmlar iin temel ilemlerden biridir. Hzl
kum filtrelerinin geri ykanmas iin yk kayb
maksimum seviyeye gelmeli veya filtre edilmi suyun
bulankl belli bir limite gelmelidir. Geri ykama
sistemi ok sk filtre hatalarna yol aabilir. Bu yzden
geri ykama sisteminin seimi, uygun dizayn edilmesi,
konstrksiyonu ve bu sistemin iletilmesi, tm sistemin
baarl bir ekilde almasnda ok etkilidir. Klasik geri
ykama sisteminde filtre yata drenaj sisteminden
verilen basnl su ile tam olarak akkan hale getirilir.
Basnl suyun akl yata alt st etmemesi iin, geri
ykama suyu, 30 s lik aralklarla yava yava arttrlarak
verilir.
Hzl filtrelerin geri ykanmas
Bylece filtre yata geniletilerek tam olarak akkan
hale getirilir.Geri ykama hz 37-50 m/h arasnda
deiir.Filtre yata %15-30 arasnda geniletilir. Geri
ykama ilemi, ykama suyunun bulankl 10 NTU
oluncaya kadar devam ettirilir. Geri ykama aniden
kesilir. Bu ekilde almak akl tabakasn
etkilemez.Geri ykama yava yava kesilirse filtre
yatanda tabakalama olur. Sadece su ile geri ykama
ilemi filtre yatandaki kirlerin tam olarak uzaklamas
iin yeterli olmayabilir. Enerjinin tm yatak iinde
datlabilmesi iin su ile geri ykamaya ilaveten yzey
ykama veya hava ile geniletme ilemi de yaplr.
Bylece yataktaki hidrolik kesme gleri artar ve kirler
filtre malzemesi zerinde koparak uzaklar.
Hzl filtrelerin geri ykanmas
Filtre yatan akkan hale getirmek iin gerekli yk kayb

(4.20)

eklinde ifade edilir. Burada,
= Suyun younluu (kg/m
3
)
s = Malzemenin younluu (kg/m
3
)
L = Yatak kalnl (m)
p = Yatan porozitesi
A g L p a Z g
s
. ). .( ). 1 ( . . . =
Hzl filtrelerin geri ykanmas
g = Yerekimi ivmesi (m/s
2
)
Z = Geri ykamadaki filtre yatandaki yk kayb (m)
A = Filtre yata yzey alan (m
2
)

(4.20) denkleminden Z ekilirse;

(4.21)

) (
). 1 (

=
s
L p Z
Hzl filtrelerin geri ykanmas
rnek 4.5. Younluu 2600kg/m
3
, porozitesi %40 olan
bir kum yatan geri ykanmas srasndaki yk kaybn
bulunuz.

zm:


Bu sonu, geri ykama srasndaki yk kaybnn yaklak
yatak ykseklii kadar olduunu gstermektedir.
L L L Z ~ = = 96 . 0 ) 1 6 . 2 ( ) 40 . 0 1 (
Hzl filtrelerin geri ykanmas
Geri ykama srasnda sadece filtre yatanda yk kayb
olmaz. Borularda ve filtre tabannda da nemli lde
yk kayb olur. Toplam yk kayb;
(4.22)

eklinde ifade edilebilir. Filtre tabanndaki yk kayb;

(4.23)

eklinde bulunabilir. Burada, v
o
gerek su hzdr.
Gerek su hz, filtre tabanndaki szge deliinden
getikten sonraki hzdr. Geri ykamada deliklere giren
suyun hz V ise, gerek su hz,
yatak boru taban
H H H H + + =
g

2
v
2
=
Hzl filtrelerin geri ykanmas
Burada, v
o
gerek su hzdr. Gerek su hz, filtre
tabanndaki szge deliinden getikten sonraki hzdr.
Geri ykamada deliklere giren suyun hz V ise, gerek
su hz,

(4.24)

eklinde yazlr. Burada Af, faydal alandr. Su delikten
geerken bzlr ve deliin kesit alan azalr. Faydal
alan,
(4.25)
f
o
A
V
v
=
A A
f
=
Hzl filtrelerin geri ykanmas
eklinde bulunur. Burada, A, delik alan ve , bzlme
katsaysdr. Hesaplamalarda bzlme katsays 0.7
civarnda alnr. Filtre tabannda 1 m
2
deki delik says n,
bir deliin ap d ise, 1 m
2
deki delik alan,

(4.26)

olur. (4.23) forml aadaki gibi yazlabilir;

(4.27)
n
d
A
|
|
.
|

\
|
=
4
2
t
4 2
2
2 2
2
v 8
2
v
d n g g
o
t
=
Hzl filtrelerin geri ykanmas
= 0.7 alnabilir;

4 2
2 2
. 6.n
v
2
v
d g
H
o
taban
= =
1 m
2
deki delik says n Suyun bzlmesi
Hzl filtrelerin geri ykanmas
rnek; Bir filtre tabannn 1 m
2
sinde 60 adet delik
bulunmaktadr. Geri ykama hz 50 m/saat, delik ap
15 mm olduuna gre, geri ykama srasnda filtre
tabanndaki yk kaybn hesaplaynz.

zm: (4.28) denkleminden
v = 50 m/saat = 1.38.10
-3
m/s

= 0.01 m

Bu deer ok dktr. Delik says daha az olmaldr.
Filtre tabanndaki yk kaybnn 1-4 m arasnda olmas
gerekir.
4 2
2 2
. 6.n
v
2
v
d g
H
o
taban
= =

=

4 3 2
2 3
) 10 . 15 ( 60
) 10 38 . 1 (
6
1 x
Hzl filtrelerin
projelendirilmesi
Hzl kum filtrelerinin projelendirilmesinde nce filtre
hz seilir. Filtre hznn seiminden sonra filtrenin
toplam yzey alan bulunur.

(4.29)
Burada, Q = Yllk ortalama debi
V= Filtre hz
Hzl kum filtrelerinde filtre hz, 5-15 m/saat arasnda
seilir. Debi sabit olmad iin yzey alann
hesaplarken emniyet katsays kullanmak uygun olur.

(4.30)

V
Q
A =
V
Q
x A 5 . 1 =
Hzl filtrelerin
projelendirilmesi
Hzl kum filtreleri en az 4adet olarak ina edilir. Bu
yzden toplam yzey alan bulunduktan sonra filtre
says bulunur.
(4.31)
Bir filtrenin yzey alan,

veya (4.32)

Burada n-1 veya n-2 alnmasnn nedeni,1veya 2 filtrenin
geri ykama veya bakm srasnda servis d
olmasndandr. Bir filtrenin yzey alan minimum 10-20
m
2
,maksimum 100-200m
2
olabilir. Filtreler yerletirilirken
ekil 4.16 daki gibi simetrik bir dzenleme yaplr
ort
Q x n 12 =
1
=
n
A
a
2
=
n
A
a
Hzl filtrelerin projelendirilmesi
ekil 4.19. Filtre tertip ekilleri
rnek 4.9: Bir hzl kum filtresinde kullanlan filtre
malzemesinin hidrolik ap 0.9 mm, yatak kalnl 1.2
m, su ykseklii 1.5 m dir. Q
max
=2160 m
3
/saat, V
ort
=6
m/saat, V
max
=7 m/saat olarak verilmitir. Filtre
tabannda 1 m
2
de 60 adet szge vardr. Her szgete
10x0.8 mm ebadnda 15 adet yark bulunmaktadr.
Buna gre,
a) Filtre saysn ve bir filtrenin alann bulunuz
b) Filtre yatanda msaade edilebilecek en byk yk
kaybn hesaplaynz. Filtrasyon sonunda kirlenmenin
0.30 m derinlie kadar nfuz ettiini ve negatif basnca
msaade edilmediini kabul ediniz.
c) Geri ykama esnasnda filtre yatann genileme
yzdesi %20 ve genilemi yatan porpzitesi %50
olduuna gre, filtre yatann geri ykamadaki yk
kaybn bulunuz.
d) Szgelerin imalat katsays = 0.65 olarak
verildiine gre, geri ykama hznn 50 m/saat olmas
halinde filtre tabannn yk kaybn bulunuz.
zm: Hesap debisi, ihtiyacn maksimum olduu
gndeki ortala saatlik sarfiyattr. Filtre saysn bulmak
iin (4.31) denklemi kullanlr,


Buradaki Q
ort
, ihtiyacn senelik ortalamaya eit olduu
gndeki sarfiyattr.

ort
Q x n 12 =
s m saat m Q / 6 . 0 3600 / 2160 / 2160
3 3
max
= = =
s m
Q
Q
ort
/ 4 . 0
5 . 1
6 . 0
5 . 1
3 max
= = =
5 . 7 4 . 0 12 = = x n
Filtre says 8 olarak seilir.
Filtre hzlar;







b)
s m x saat m V
ort
/ 10 667 . 1 3600 / 6 / 6
3
= = =
s m x saat m V / 10 9 . 1 3600 / 7 / 7
3
max

= = =
Filtre alanlar maksimum sarfiyatn olduu gndeki filtre
hz dikkate alnarak hesaplanr. 1 adet filtrenin yedekte
bulunacan dnelim,
2
3
45
1 8
10 . 9 . 1 / 6 . 0
1
/
1
m
n
V Q
n
A
a =

=

L
d
V
g
H
H
o
2 3
2
) 1 ( . 180
c
c v
=
Filtre yatann porozitesi bulunur;


e
o e
P
P P
E

=
1
. 100 40 . 0
50 . 0 1
50 . 0
. 100 20 =

=
o
P
m
x
H
o
33 . 0 2 . 1 .
) 10 . 9 . 0 (
10 . 667 . 1
.
40 . 0
) 40 . 0 1 (
81 . 9
10 . 31 . 1 180
2 3
3
3
2 6
=

=


725 . 0
2 . 1
5 . 1 37 . 2
=

= o tg
m x 65 . 0 725 . 0 . 9 . 0 = =
m H 05 . 2 65 . 0 7 . 2
max
= =
c)




d)

) (
). 1 (

=
s
L p Z
m x x 15 . 1
1
) 1 6 . 2 (
2 . 1 ) 40 . 0 1 ( =

V= 50 m/saat , = 0.65
s m
x x x x A
V
V
o
/ 97 . 2
65 . 0 0008 . 0 01 . 0 15 60
3600 / 5
= = =
m
x g
V
H
o
taban
45 . 0
81 . 9 2
97 . 2
2
2 2
= = =