Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der.

Cilt 23, No 4, 741-748, 2008

J. Fac. Eng. Arch. Gazi Univ. Vol 23, No 4, 741-748, 2008

SANAT, KENT VE MMARLIK ELETRS N ORTAK BR TEMA: KENT KOLAJLARI

Adnan AKSU, Zeynep ULUDA ve Nur ALAR
Mimarlk Blm, Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi, Gazi niversitesi, Maltepe 06570 Ankara uzeynep@gazi.edu.tr, adaksu@gazi.edu.tr, ncaglar@gazi.edu.tr (Geli/Received: 18.01.2005 ; Kabul/Accepted: 18.04.2006) ZET Geleneksel olarak kat, makas yaptrc kullanarak, gnmzde ise bilgisayar simlasyonu ile de hazrlanabilen kolajlar ada sanat ve mimarlk tartmalar iin yeni bir ortam oluturmaktadr. Kolajlar, mimarlk ortamna dier sanatlarda olduu gibi bir ara olarak deil de, modern mimarln estetik kurgularn eletirmek ve paralamak amacyla katlmlardr. Archigram grubu 1960larda kolaj mimari ve kentsel estetik repertuarna katmtr. Colin Rowe ve Fred Koetter'n 1975de kent kuramlarn ok etkili simgesel referanslar durumu yaratan sreksiz fragmanlarn toplam olarak ortaya koyduklar Kolaj Kent almas post modern kentsel estetik anlaynn nemli bir ke tadr. Calvinonun Grnmez Kentler almasnda ise kentsel ilikiler yeniden kurgulanp dntrlrken yaam kolajlar olarak alglanmaktadr. Nils Ole Lund Kent Kolajlar almalarnda bu teknii sanat, kent ve mimarlk eletirisi iin ortak bir tema olarak kullanmaktadr. Anahtar Kelimeler: Kolaj, kent kuramlar, kolaj kent, kent ve mimarlk eletirisi.

A COMMON THEME FOR ART, CITY AND ARCHITECTURE CRITICISM: URBAN COLLAGES
ABSTRACT Collages, traditionally made by using paper and scissors, today also with computer simulations, entered to the architectural discourse not as a device as in the other arts, but to critique and dismantle the aesthetic structures of modern architecture. Archigram has utilized collage in the repertoire of architectural and urban esthetics in 1960s. In 1975 Colin Rowe and Fred Koetter set out their theory of Collage City, in their book with the same title where they envisaged the city as an aggregate of discontinuous fragments, creating a highly impacted condition of symbolic references all constructed from disparate elements, artifacts and allusions. In Calvinos Invisible Cities, while the urban relations are transformed and renewed, life is perceived as collages. Nils Ole Lund however, in his urban collages refers to the technique of collage as a common theme for art, city and architecture criticism. Keywords: Collage, urban theories, collage city, urban and architectural criticism. SANAT, KENT VE MMARLIK ELETRS N ORTAK BR TEMA: KENTSEL KOLAJLAR lk Deyi Modern olmak, paradoks ve elikilerle dolu bir hayat srdrmek demektir. adalk, ortak yaamlar kontrol etme ve ou zaman yok etme gcne sahip devasa brokratik rgtlerin glgesi altnda yaamak, ama gene de bu glerin karsna kmaktan, dnyay deitirmek ve bizim klmak iin savamaktan bir an olsun caymamak demektir. Ayn zamanda hem devrimci hem de muhafazakar olmak, yeni deneyim ve serven olanaklarna kucak amak, ama bir yandan da ou modern servenin yol at nihiliste derinlikler karsnda korkuya kaplmak, her ey buhar olup giderken bile gerek bir eyler yaratp onlara tutunmak istemiyle yanp tutumak demektir [1]. Bulunduumuz an zellii olan tarzlarn ve bak

Z. Uluda vd.

Sanat, Kent ve Mimarlk Eletirisi iin Ortak Bir Tema: Kent Kolajlar

alarnn oulluu estetik ve dier bilginin paralanmasna neden olmu, bu paralanma ve oalmann istem duyduu paralanm, kken anlamlarn farkl balamlardan alan imgelerin sreksiz kompozisyonu sanat ve mimarlk alannda yeni estetik boyutlar amtr. nsann ve dnyamzn paralanmasn sk sk dile getirmitir amzn sanat. Paralanma ada dnyann byk lde makinelemesine, uzmanlamasna, makinelerin insan zerinde g kazanmasna baldr [2]. Modern mimarln bir yorumu da onun duygusal olmayan, rasyonel, determinist, an ruhu ile uyumlu, gen ve kendini yenileyen bir akm olmasdr. Ftristlerin genlik dolu gerilim ve cokusuyla, enerjilerini modern teknolojiyle kaynatrp yepyeni bir dnya yaratma arzularyla makineler bile hayat bulurken baz insani duygularn ldnden sz edilmektedir [3]. Ancak bu makine estetii modern mimarlkta yeni bir yaam tarznn, yeni bir kentsel hayatn ncs olmutur. Geleneksel olarak kat, makas ve yaptrc kullanarak gnmzde ise bilgisayar simlasyonu ile de hazrlanabilen resimli zaman-mekan bilmeceleri olan kolajlar bu yeni sanat ve mimarlk tartmalar iin yeni bir ortam oluturmutur. Kolajlar, mimarlk ortamna dier sanatlarda olduu gibi bir ara olarak deil de, modern mimarln estetik kurgularn eletirmek ve paralamak amacyla katlmlardr. 1960'larn banda ngiltere'de Archigram grubu tarafndan retilen mimari kolajlar bu konunun balca rnekleri olmutur. Archigram grubu kendileri ile ayn ad tayan yayn organlar Archigram dergisinin erken saylarnda kolaj ortamn bilinli olarak semitir. Bu kolajlar, biim ve ieriin dikkatli bir arpmas olmak zere tasarlanmlardr [4] . Mesleki ve eletirel anlam tayan kolaj almalar mimarln kuramsal ortamna 1970'Ii yllarda girmeye balamtr. Modern yaplarn st ste ylmas ile hazrlanan, youn ve karmak bir kent anlayn gstermek zere yaplan kolajlar belli bal dergilerde yaynlanmlardr [5]. Bu almalar daha ok modern hareketin kentsel tipolojilerine eletiri olarak pitoresk kent peyzajnn gelitirilmesinde kullanlmlardr. Mimari bir dil olarak mekann illzyonunu yeniden retmek zere bir araya getirilmilerdir. Kent dokusuna ve tarihi kente duyarlln ne kt bu yllarda Rowe ve Koetter "kolaj kent" kuramn ortaya koymulardr. 1980'lerde ise Lund, kolaj ortamnn makale yazmaktan, ders vermekten daha dorudan bir tartma biimi olduu inancyla meslei mimarln

kentlere, yaplara, peyzaja, kentsel sanata kar tutumunu kolajlar araclyla eletirmitir. Bu balamda bu alma, sanata, mimarla, kente, baka bir deyile sanat ve mimarlk iin ortak bir tema olan kentlerin sanat ortamnda sorgulanmasna araclk eden "kolaj"a dairdir. Sanata dair... Dnya tarihinde yalnzca aralar vardr; bitilere ise rastlanmaz;olan, yalnzca bunlarn dile getirili biimlerindeki deiikliklerdir [6]. Bilim ve sanat gerekleri kavramann iki ayr yoludur. Geen yzylda, bilgi ayla birlikte sanatn son bulaca ngrleri ileri srlmtr. Bu ngrler sanatlardan da destek grmtr. Ressam Mondrian "sanatn bugn gerekliin yoksun olduu bir dengenin yerini tuttuuna, gerekliin giderek sanatn yerini alacana" inanarak, "Hayat dengeye kavutuka sanatn ortadan kalkacan" ne srmtr [7]. Oysa, bilimsel, teknolojik, elektronik gelimelerin ba dndrc bir hza ulat amzda sanat son bulmamtr; ancak, bunalmlarla dolu ve uzun sreli bir deiim srecine girmitir. Endstrilemenin ivmelendirdii, teknik bilgi, bilim, byk kentler, hz, ritim, yeni yaamlar, duygular ve drtler grlerimizi, duyularmz, dncelerimizin armn deitirmitir. Sanatta geen yzylda toplumu heyecanlandran, irkilten yenilikler gnmzde alageldik sayldndan, tm sanatlar an yeniliklerini yanslamada yeni yntemler, yeni anlatm yollar arayna girimilerdir. Doaldr ki yenilik eskiyi kopya etmekten daha etkilidir. Bu nedenle, gei dnemlerinin gl ierisinde zgn sanatlar tarafndan gelitirilen yeni anlatm biimleri daima heyecan ve ilgi uyandrmtr. Endstri devriminden gelecee, baka bir deyile gnmze aktarlanlar da bunlardr. Sanat alannda, geen yzyldan beri sregelen gelimeler, "Sanatn dn de, bugn de gerekli olduu yarn da gerekli olaca" kansn pekitirmektedir [8]. Ancak yarnn sanat daima bugnn sanatndan baka bir dille anlatlacaktr. Kente dair... Senin kentlerinin hibiri yok. Belki de hi olmadlar. Artk olmayacaklar da kesin. Neden eyleniyorsun bu avutucu masallarla [9]? Bu limanlar iin bir rota izemem harita zerinde, ne de yanaacamz gnn kesin tarihini verebilirim. ilgisiz bir manzarann ortasnda alan bir aralk, siste yanveren klar, gidip gelirken rastlaan iki kiinin arasnda geen bir konuma yeter bana bazen; oradan yola kp bir btnn paralarn, zaman

742

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 23, No 4, 2008

Sanat, Kent ve Mimarlk Eletirisi iin Ortak Bir Tema: Kent Kolajlar

Z. Uluda vd.

aralklarnn ayrd anlar, birbirinin gsterdii ama kime ulatn bilmedii iaretleri bir araya getirerek kusursuz kenti para para kuracam dnrm. Yolculuumun sonundaki bu kentin mekan ve zaman iinde, bazen daha seyrek bazen daha youn da olsa, sreklilikten yoksun olduunu sylyorum diye, onu aramaktan vazgeilebilir sanma sakn. Kim bilir, belki de biz burada konuurken imparatorluunun snrlar iinde bir yerlerde domakta bu kent; istersen bulabilirsin onu, ama ancak benim sylediim ekilde [10]. Kentler endstri devrimi ile birlikte toplumun birincil olgularndan biri olmutur. Kent ve kent yaam ile ilgili temalar yalnz mimarln deil, dier kltrel kurumlar, sanatsal, sosyal, politik ve kitle iletiim ortamlarnn da tartma konusu olmaktadr. Baka bir deyile kentler mimarlk, sanat ve benzeri dier kltrel kurumlar araclyla sorgulanmaktadr. Sanat, temas kent olan bir kltrel dnce ortamn yaratmakta ve beslemektedir. zellikle grsel sanatlarda, edebiyatta ve sinemada kente ve kentsel yaama dair saysz imge srekli olarak izleyiciye sunulmaktadr. Kent zerine dnceler reten, kenti tasarlayan, kenti yapan mimarla, kentte yaayan, kente bakan ve grdklerini kendi diliyle izleyiciye aktaran sanat zaman srecinde farkl almalarla kout ilerlemeler ortaya koymutur. Bu farkllk ve koutluk "Kent: Avrupa'da sanat ve mimari, 1870-1993" sergisinde, mekansal olarak birbirinden ayrlan galerilere verilen "Mimarlar Kenti" ve de "Sanatlar Kenti" balklarnda da vurgulanmtr [11]. Mimarlk alannda ise 20. yzyl tarihin hibir dneminde grlmemi biimde eitlilik sunmaktadr. Bu ortam oulcu bir ortamdr ve farkl akm ve dillerin bir arada varolmalar anlamna gelmektedir. Avrupa kentleri 20. yzylda klasik an geleneksel kent anlayndan farkl dnceler ve kentsel teorilerin yaratt etkiler ile deimeye balamlardr. Kentsel sanat da bu yeni durum karsnda yeni araylara ynelmitir. Bugn geriye bakarak diyebiliriz ki, Picasso ile Braquen Kbizmi, teknoloji ve kent yaamnn zendirdii ve ortam hazrlad, o zamana kadar gizli kalan geni bir geometri ve kesin izgi beenisinin yaygnlamasna yardm etmitir [12]. Ksacas kopukluk ve (ou zaman gnlk gereklikten alnan baz gelerin yaptta kullanlmas gibi) birbirine uymayan sluplardan bilinli olarak yararlanlmas, modern sanat dilinin greneklerinden saylmtr ve bu alanda Kbizm ba eken bir akm olmutur. lk Kbistlerin yaptlarnda modern kent bir estetik nesne olarak grlmektedir. Eksiksiz, tamamlanm,

zamana bal olmayan kent. Kenti ayrtrmak paralara ayrmak ve bu kentsel peyzajn bileenleri ile modern dnya iin yeni bir vizyon yaratmak isteyen bu akmn 1910lardaki teorileri iin kent bir uygulama nesnesi olmaktadr [13]. Nedir kolaj? "Yirminci yzyln sanatsn temsil etmesi iin biz, hangi imgeyi seeceiz? Satran oynarken ya da 'Byk Cam' hakknda, dikkatle allm yarbilimsel notlarn hazrlarken Duchamp' m? tulumu iinde, telefonda, belki de onun yerine resmini yrtecek olan tabela izerine talimatlarn verirken Moholy-Nagy'i mi? Hem maiyetini hem de Warhol fabrikasn oluturan, gz kamatrc arkadalar arasnda, kara gzlklerinin ardnda Warhol'u mu? Ayn yz tekrar tekrar izerken Matisse'i mi? Elinde kaynak makinesi ile alan bir heykeltra m? Tualine yanstt bir fotoraf imgesi zerinde resim yapan bir Fotoraf Gerekisini mi? Video kameras, buldozer ya da bilgisayarla alan bir sanaty m? Bunlardan hi birisi yalnz bana ele alnamaz. Bu eitlilii gstermek iin, kaleidoskopa benzer bir imgeler kolaj hazrlamalyz. Bu da, simgesel olarak Kbizmin sanata getirdii bir teknie dneceimiz anlamna gelir. Teknik adan baklrsa, eitlilik Kbizmin sanata kolaj sokmasndan kaynaklanr gibi grnmektedir. deolojik olarak baklrsa, sanat nispeten snrl faaliyet alanndan karp, sonsuz ilgi alanlarna aan unsurlar arasnda yalnz Kbizmi deil, Ftrizmi, Ekspresyonizmin eitli ynlerini ve zellikle Rus sanatndaki devrimci gelimeleri de gsterebiliriz" [14]. Franszca collage "yaptrma" demektir. Yaptrma resim olarak da bilinir, grsel sanatlarda gazete kad, kuma ve duvar kad gibi buluntu nesnelerin bir pano ya da tuvalde, ounlukla da boyanm yzeylerle birlikte kullanlmasdr. eitli malzemelerin sanatsal amala bir araya getirildii rnleri de kapsar. Kolaj teknii resmi iinden dsel bir bolua baklan bir pencere olarak kabul eden greneksel anlay tmyle yadsmaktadr [15]. Kolajda ama grsel tasarlamay tam bir zgrle kavuturmaktr. nsann bulduu veya rettii her ey sanat olabilir. Kolaj Modern Sanatta Kbizm akm ile ortaya kmtr. Kbizm iinde Picasso ile Braque'n tuvallerine kat yaptrmalar ile balamtr. 1911 'de gazete paralarn, baslm yazlar resimlerine katan Braque, oradan gerek nesneleri kullanmaya gemitir. Aa, kuma, bez, toprak, kum, kibrit pleri ve kutular, gibi akla gelebilecek her ey resmin yzeyine katlmaya balanmtr. Kolaj'n nemi geleneksel sanat snrlarn kaldrmas, sanat her eye, her araca amasdr [16]. Geni anlamda kolaj, yani birbirine hi benzemeyen eleri bir araya getirerek bir yapt ortaya koyma teknii ve bunun

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 23, No 4, 2008

743

Z. Uluda vd.

Sanat, Kent ve Mimarlk Eletirisi iin Ortak Bir Tema: Kent Kolajlar

sonucundaki doku kopukluunu yadrgamama zellii u ya da bu biimde btn sanatlarda grlr (ekil 13).

ekil 3. Poligrata, Braque

(Serge Fauchereau, Braque, Editions Elbin Michel Paris s:44, 1987)

sylenebilir. Ama paradoksal bir birliktir bu, blnmln bir birliidir: Bizleri srekli paralanma ve yenilenmenin, mcadele ve elikinin, belirsizlik ve acnn girdabna srkler [17]. Picasso ile Braque'nin erken kbist kolajlarna benzerlikler gstermektedir [19]. Kentsel yaam gelenekler ve topya ile rlm bir kolaj gibidir. Geleneklerin ilevi yalnzca dzeni ve Architectural Review dergisinin Austos 1975 saysnda Colin Rowe ve Fred Koettler'n "Kolaj Kent" kuramlarn ortaya koyduklar bir almalar yaynlanr [18]. Yazarlar kenti ok etkili simgesel referanslar durumu yaratan sreksiz fragmanlarn toplam olarak hayal etmilerdir. Bu yaklam, sosyal yapy yaratmak deil bize zerinde alabileceimiz, eletirip deitirebileceimiz bir ortam sunmaktr. Popper'n teorisine gre; geleneksel deer, hem mantksal hem de duygusaldr. Geleneksel adeta zaruridir; iletiim gelenekselin zerine kurulur, geleneksel yaplanm bir sosyal evre iin ihtiya ve toplumun daha iyiye gitmesi iin eletirel bir aratr [20]. topya ise genelde evrensellik kazanm, yeniliin ve dnmn sembol olmutur. Ahlakn ve akln, iyinin ve ktnn, umudun ve umutsuzluun bir anlatmdr. Sonuta meru ya da meru olmayan, olumlu ya da olumsuz, kenti ve kentsel hayat kurgulayan hem topya hem de gelenektir (ekil 4). Modern kent yaam yeni devinimleri eski fiziksel yapnn zerinden herkese dayatmaktadr. Kentteki, sosyal ve fiziksel dnmlere uyan yeni kentsel mekan bu hareketlilii, kentli kitlelerin nne byk bir deneyim ve etkinlik zenginlii aarak koymaktadr. topyalarla gelenekselin bir arada, e zamanl var olduu bu mekan aslnda resim sanatndaki kolajdan farkszdr. Bu modern sahnede birok ironi domaktadr. Rowe ve Koetter'n vurgulad gibi kolaj, deerini iindeki ironiden alan bir yntemdir. nk o nesneleri kullanan ve srekli
Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 23, No 4, 2008

ekil 1. Glass and Bottle of Suze, Pablo Picasso, Paris 1912-1913

(Josep Palau i Fabre, Picasso Cubism (1907-1917), Rizzoli, New York, s:299, 1990)

ekil 2. Guitar and Score Valse, Pablo Picasso, Paris 1912-1913

(Josep Palau i Fabre, Picasso Cubism (1907-1917), Rizzoli, New York, s:299, 1990)

Kolaj Kent Modern ortamlar ve deneyimler corafi ve etnik, snfsal ve ulusal, dinsel ve ideolojik snrlarn tesine geer; modernliin, bu anlamda insanl birletirdii
744

Sanat, Kent ve Mimarlk Eletirisi iin Ortak Bir Tema: Kent Kolajlar

Z. Uluda vd.

ufku ve aptallatrc uygulamalarndan tatmin olmamalar ve sabrszlklardr. Bu gen mimarlar grubu modern mimarlk aralarn bir dizi bilinlilikle skmek ve paralamak zere yola kmlardr. Bilinlilikleri ykselen, oalan ve kar duran manifestolardr. Birincil amalar mimarln alann geniletmek, dar brokratik skmlktan ve elitist estetikten kurtarp, kltrel retimin tm elerine zellikle pop kltre ve uzay ve okyanusun kefedilmemi derinliklerine yaymaktr. Mesaj acildir. Telegram veya aerogram modasn takip ederek metin ve imgelerin oluturduu ksa, zl ve youn biimde iletiim kurulmaktadr. Grubun ev yapm yayn organ baka hibir yerde ele alnmam ada toplumun balca konular ile ilgilenmitir. zellikle plug-in city, instant city, walking city gibi kente dair kavramsal tasarmlarla gnn sanat ve teknolojisindeki yenilikleri ve gelimeleri belgeleyen, sreten geiren ve daha geni bir mimarlk ortamna sunmu, fonksiyonalizmin nne geerek avant-garde olan biimlemilerdir (ekil 5, 6).

ekil 4. Proposed Colossal Monument for Thames River Ball Claes Oldenburg, 1967
(Claes Oldenburg: An Anthology, Publications, Paris, s:269, 1995) Guggenheim Museum

olarak onlara inanmayan bir teknik gibi grnmektedir. O yle bir stratejidir ki topyaya bir imge gibi davranlmasna ve onun paralar halinde ele alnmasna olanak tanmakta ve daha ileride deimezliin ve sonun illzyonunu desteklerken bir yandan da deiimin gereini, hareketi, davran ve tarihi atelemektedir [21]. Kolaj Kent almas hibiri birbirine benzemeyen elemanlar, artifactlar, ve imalardan oluan kentsel gerekliin eitli dzeylerinin manipule edilmesi ile ilgilenen mimarlar iin bir kkrtma olarak gsterilmitir. Kolaj Kent makalesi sert bir kuramsal ton kazanm ve bylece post modern kentsel estetik evriminin nemli bir ke ta olarak kalmtr. Archigram ve Kolaj Ancak, Kolaj Kent makalesi kolajn mimarlk ve kentsel tasarma ilikin yayn organlarnda ilk yer al deildir. Archigram grubu neredeyse bir on yl nce kolaj mimari ve kentsel estetik repertuarna katmtr. Bu yllarda kentsel tasarm yaklamlarnn ounda doa ile birliktelik ilkesine rastlanmaktadr. Dinamik, canl organizma gibi byme ve gelime olanaklarna sahip kentler tasarlayanlardan biri de Archigram grubu olmu, ve ada sanatla iliki kurmaktadr [22]. 1960'1 yllarda Archigram, Archizoom, Superstudio, Hans Hollein gerekletirdikleri sergiler araclyla ve projeleriyle modern kenti, fonksiyonellii, kapitalizmi ve iinde yaadklar sistemin basksn eletirmekteydi. Artk mimarlarn projelerinde, sanatlara ta kartacak lde insan figrleri yer almaktadr. Video kentsel gereklerin ya da kentsel mitolojilerin betimlenmesinde yeni bir sanat pratii olarak karmza kmaktadr [23]. Archigram dncesi, 1960'larn sonunda Londra'da yeni mezun ve gen mimarlarn kendiliinden oluan bir forumu olarak ortaya kmtr. Bu mimarlar, Peter Cook, Warren Chalk, Ron Herron, David Greene, Dennis Crampton, Mike Webb'dir. Grubu biraraya getiren tema onlarn ada modern mimarln snrl

ekil 5. London
(Archigram, A Guide to Archigram 1961-74, Academy Editions, Great Britain, s:378, 1994)

ekil 6. Monaco Underground

(Archigram, A Guide to Archigram 1961-74, Academy Editions, Great Britain, s:274, 1994) 745

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 23, No 4, 2008

Z. Uluda vd.

Sanat, Kent ve Mimarlk Eletirisi iin Ortak Bir Tema: Kent Kolajlar

Lund ve Kolaj ...gereklemi her dnce, mutlaka daha nce bir d niteliiyle varlk kazanmtr; biz insanlarn btn bulduklarmz ya da elde ettiklerimiz, bir zamanlar yrekli nclerin bir dilek ya da istem niteliiyle zlemini ekmi olduklar eylerdirItalo Calvino [23] ...uurtmalar gibi hafif kentler, dantel gibi delikli kentler, cibinlikler gibi saydam kentler, yaprak damarlarna, el izgilerine benzer nervr kentler, opak, aldatc kalnlklar iinden bakldnda grlen telkari kentler giriyor artk ryalarna... [25]. Lund'un kolaja kar tavrn Polonyal ressam Wladyslaw Hasior ve pop sanat kuram ve uygulamalar ile Robert Rauschenberg derinden etkilemitir. Lund'un 20 yl akn bir sreboyunca rettii kolajlar (ekil 7-12) mimari dnce ve pratik arasndaki deien eilimleri yakndan izlemektedir. almalarnn mimarla duyduu sevgi ile retildiklerini sylemitir. Ancak bu sevgi ironik ve mesafelidir. Olduka pragmatik bir skandinav olarak daha iyi bir evre iin ara olma "raison d'etre"ini unutan bir mimarlktan yana olamam demektedir [26]. Lund'un tarzyla kolaj, barndrd topyan ve distopyan nitelikleri ile meslein tarihi ve ada soru ekil 10. Collage Architecture
(Thomsen, C.W., Nils Ole Lund: The World as Collage Nils Ole Lund Collage Architecture, Ernst&Sohn, Berlin, s:44, 1990)

ekil 9. Collage Architecture

(Thomsen, C.W., Nils Ole Lund: The World as Collage Nils Ole Lund Collage Architecture, Ernst&Sohn, Berlin, s:46, 1990)

ekil 7. Collage Architecture

(Thomsen, C.W., Nils Ole Lund: The World as Collage Nils Ole Lund Collage Architecture, Ernst&Sohn, Berlin, s:43, 1990)

ekil 11. Collage Architecture

(Thomsen, C.W., Nils Ole Lund: The World as Collage Nils Ole Lund Collage Architecture, Ernst&Sohn, Berlin, s:49, 1990)

ve sorunlarn iselletirerek tartmak iin bir yol sunmutur. Lund'a gre kolaj mimarlk mesleinin zgn topyalar arasndaki uzakl ortaya koyabilmekte, gncel mimarla daha iyi yaklaabilmekte, mimari eilimleri bir araya getirilmi imgeler araclyla yazl szcklerden daha iyi anlatmaktadr. ekil 8. Collage Architecture
(Thomsen, C.W., Nils Ole Lund: The World as Collage Nils Ole Lund Collage Architecture, Ernst&Sohn, Berlin, s:47, 1990) 746

Lund'un mimarlk tarihi ve kuram bilgileri, kendi estetik ve felsefi kalitesini gelitiren biimde yeniden

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 23, No 4, 2008

Sanat, Kent ve Mimarlk Eletirisi iin Ortak Bir Tema: Kent Kolajlar

Z. Uluda vd.

KAYNAKLAR 1. 2. 3. 4. ekil 12. Collage Architecture

(Thomsen, C.W., Nils Ole Lund: The World as Collage Nils Ole Lund Collage Architecture, Ernst&Sohn, Berlin, s:48, 1990)

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

bir araya getirdii heterojen paralarda kendini gsterir. Colin Rowe ve Fred Koetterin Kolaj Kent kuramndan etkilenerek bir seri kolaj almas yapm ancak kendinden ok ey katmtr. Kolajlarn gerein benzeri olduunu, zellikle modern kentte, demokraside ve liberal ekonomide gerein ne olduuna olduka yaklamakta olduunu dnen Lund iin kentin bir kolaj olmas bir gerekliliktir. Kken anlamlarn farkl balamlardan yakalayan paralarn bir dzeni, bir kompozisyonu olmaldr. Kartlklar, elikiler ve geilerle srekli deien gelimeler ina edilmelidir. Kentin kolaj gibi gereklii kabul edilmeli ve kentsel balantlar yeniden kurgulanrken ve dntrlrken bu yeni gereklikle uyum iinde olmaldr. Byle bir kavramsal yaklamla kent, yaam ve dnya sadece kolajlar olarak anlalmaktadr. Bu grle Lund, Italo Calvino'nun Grnmez Kentler eserinde gelitirdii gibi iirsel bir kavrama yaklamaktadr [27]. Lund'da iirsel hayalperest, zaman-mekan seyyah, hicivli mimarlk filozofu, yceyi, beklenmeyeni, mizahi ayrnty gren sanat ile resimdeki masalc bir araya gelir. Her resmin en azndan bir, ou zaman da daha ok hikayesi vardr. Bu karmak karm oklu beceridir ve kesinlikle bir sylemi vardr, yksek estetik nitelii vardr. Ayn zamanda izleyene deiik hikayeler syler ve farkl yorumlara olanak salar [28]. Son deyi Yaptrma resimde amalanan, hedefin kendisinden ok, ona ulaan yolu, zaman ve mekan iindeki yolculuu ilgi ekici klmaktr. Tpk bilmecelerde olduu gibi Bu nedenle resimli zaman mekan bilmeceleridir kent kolajlar.

15. 16. 17. 18. 19.

20. 21. 22.

Berman, M., Kat Olan Her ey Buharlayor, (evirenler: mit Altu-Blent Peker) letiim Yaynlar, stanbul, s:24, 1999. Fischer, E., Sanatn Gereklilii, (eviren:Prof. Dr. Cevat apan) V Yaynlar, Ankara, s:88-89, 1993. Berman, M., Kat Olan Her ey Buharlayor, (evirenler: mit Altu-Blent Peker) letiim Yaynlar, stanbul, s:41, 1999. Zweig, S., Yarnn Tarihi, (eviren: Ahmet Cemal) Can Yaynlar, stanbul, s:20, 1991. Archigram, A Guide to Archigram 1961-74, Academy Editions, Great Britain, 1994. Ivor de Wolfe,(Ed.), "Civilia: the End of Suburban Man" Architectural Review, n:149, s: 326 409, 1981. Fischer, E., Sanatn Gereklilii, (eviren:Prof. Dr. Cevat apan) V Yaynlar, Ankara, s:7, 1993. Fischer, E., Sanatn Gereklilii, (eviren:Prof. Dr. Cevat apan) V Yaynlar, Ankara, s:7, 1993. Calvino, I., Grnmez Kentler (eviren Il Saatolu), Remzi Kitabevi, stanbul, s:67, 1990. Calvino, I., Grnmez Kentler, (eviren Il Saatolu) Remzi Kitabevi, stanbul, s:171, 1990. zgen, K., Kent: Avrupada Sanat ve Mimari 1870-1993 Sergisi zerine, Arredamento Mimarlk, s:100-107, Nisan 1994/53. Lynton, N., Modern Sanatn yks, (evirenler: Prof. Dr. Cevat apan - Prof. Dr. Sadi zi), Remzi Kitabevi, stanbul, s:68, 1991. zgen, K., Kent: Avrupada Sanat ve Mimari, Arredamento, s:103, 1994. Lynton, N., Modern Sanatn yks, (evirenler: Prof. Dr. Cevat apan - Prof. Dr. Sadi zi), Remzi Kitabevi, stanbul, s:367, 1991. Lynton, N., Modern Sanatn yks, (evirenler: Prof. Dr. Cevat apan - Prof. Dr. Sadi zi), Remzi Kitabevi, stanbul, s:64, 1991. gel, S., evresel Sanat, T MhendislikMimarlk Fakltesi Yaynlar, stanbul, s:33, 1997. Berman, M., Kat Olan Her ey Buharlayor, (evirenler: mit Altu-Blent Peker) letiim Yaynlar, stanbul, s:27, 1999. Rowe, C., Koetter, F., Collage City, Architectural Review, n:157 s:65 91, 1975. Walters, D., The Architect As Superhero Architronic, The Electronic Journal of Architecture,V.3, n:2. september, 1994, http://architronic.saed.kent.edu/ Rowe, C., Koetter, F., Collage City, The MIT Pres, Cambridge, s:122, 1983. Rowe, C., Koetter, F., Collage City, The MIT Pres, Cambridge, s:149, 1983. Walters, D., The Architect As Superhero Architronic, The Electronic Journal of

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 23, No 4, 2008

747

Z. Uluda vd.

Sanat, Kent ve Mimarlk Eletirisi iin Ortak Bir Tema: Kent Kolajlar

Architecture,V.3, n:2. september, 1994, http://architronic.saed.kent.edu/ 23. zgen, K., Kent: Avrupada Sanat ve Mimari 1870-1993 Sergisi zerine, Arredamento Mimarlk, s:100-107, Nisan 1994/53. 24. Zweig, S., Yarnn Tarihi, (eviren: Ahmet Cemal) Can Yaynlar, stanbul, s:14, 1991. 25. Calvino, I., Grnmez Kentler, (eviren Il Saatolu) Remzi Kitabevi, stanbul, s:81-82, 1990.

26. Thomsen, C.W., Nils Ole Lund: Collage Nils Ole Lund Collage Ernst&Sohn, Berlin, s:6-17, 1990. 27. Thomsen, C.W., Nils Ole Lund: Collage Nils Ole Lund Collage Ernst&Sohn, Berlin, s:6-17, 1990. 28. Thomsen, C.W., Nils Ole Lund: Collage Nils Ole Lund Collage Ernst&Sohn, Berlin, s:6-17, 1990.

The World as Architecture, The World as Architecture, The World as Architecture,

748

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 23, No 4, 2008