AFASIE, APRAXIE EN AANVERWANTE STOORNISSEN

Door: Thomas Smits Tweedejaars student HBO - verpleegkunde Hogeschool van Amsterdam Amsterdam School of Health Professions (ASHP)

10-01-2013

Klinische les

Inhoud
2

Afasie

Definitie + Terminologie Anatomie/Fysiologie Pathosfysiologie Vormen Praktische tips (adviezen, verpleegkundige interventies etc.) Definitie + Terminologie Anatomie/Fysiologie Pathosfysiologie Dementieverklaringsmodel Voorbeeld Praktische tips (adviezen, verpleegkundige interventies etc.)

Apraxie

PIJN!? De cijfers Vragen

Vraag?
3

Wie weet wat afasie of apraxie is?

Bron:

http://www.afasie.nl/

Afasie - Definitie
5

Definitie:

Bron 1: Het verlies van spraak veroorzaakt door hersenbeschadiging. Bron 2: Taalstoornis, gekenmerkt door een verminderd vermogen om taal te spreken en/of gesproken taal te begrijpen. (diagnostisch criterium voor dementie) Bron 3: Verzamelnaam voor alle door hersenletsel veroorzaakte stoornissen die tot gevolg hebben een vermindering of verlies van het vermogen zich uit te drukken d.m.v. spraak, schrift of tekens, dan wel de gesproken of geschreven taal te begrijpen (alexie). Bron 4: Stoornissen in het gebruik van de taal.

Bron 1: Bron 2: Bron 3: Bron 4:

Zimbardo P, Johnson R, McCann V. Psychologie een inleiding. Amsterdam: Pearson Education Benelux: 2009. Hengeveld M, van Balkom A. Leerboek Psychiatrie. Utrecht: De Tijdstroom; 2010. Jochems A, Joosten F. Zakwoordenboek der Geneeskunde. Doetinchem: Elsevier; 2009. Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.

Afasie - Terminologie
6

Afasie
A

niet Phanai spreken

Dysfasie
Dys

moeizaam, onvolledig, niet. Phanai spreken Meer gangbare term, vaker/beter toepasbaar.

Bijv.nw: afatisch. Bijv: Clint is afatisch.

Jochems A, Joosten F. Zakwoordenboek der Geneeskunde. Doetinchem: Elsevier; 2009.

Bron:

Afasie Anatomie/Fysiologie
7

Bron 1: Bron 2:

http://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wi Grgoire L, van Straaten-Huygen A, Trompert R. Anatomie en fysiologie van de mens. Utrecht: ThiemeMeulenhoff; 2007

Afasie Pathofysiologie
8

Symptoom van hersenbeschadiging.

Hersenbeschadiging

van dominante hemisfeer

door:
CVA (zowel TIA Tumor(en) Dementieproces

infarct als bloeding)

(Alzheimer type, vasculair type etc.)

Traumata

Bron 1: Bron 2: Bron 3:

Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010. http://www.afasie.nl/new/?cat=afasie&nr=4 http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec06/ch082/ch082b.html

Afasie - Vormen
9

Motorische/expressieve afasie:

Patint begrijp wat er gezegd wordt. Is niet in staat tot het juist uitspreken van woorden.

Vb.: Eh, eh, Hoorn, uuhm. Mooi, eh, eh, eh, eh, ja.

Let op: kan gepaard gaan met heftige emoties.

Sensorische/receptieve afasie:

Woorden van patint verliezen betekenis. Verhaal van patint wordt ervaren als wartaal.

Vb.: Ja, als ik wil doen, schoon en alles toch overdag soms niet minder, maar wel begrijpen, heus.

Let op: patint is niet gek of leid niet aan een psychiatrische stoornis.

Amnestische afasie:

Patint heeft moeite met het vinden van woorden.

Vb.: Waar is mijn mijn eh,eh, dinges eh.. Het is om te lezen.. Eh eh.. Toe nou, eh, eh hoe dat nou?

Let op: patint beschrijft woord, gesprek word langdradig en omslachtig.

Gemengde afasie:

Ernstige (vaak voorkomende) mengvorm (sensorisch, motorisch en/of amnestisch) van afasie. Patint begrijpt helemaal niks meer.

Let op: ernstige vorm van afasie, patint dreigt in een isolement te raken ondanks mensen om zich heen. Gevoel van eenzaamheid is sterk aanwezig bij deze patinten.

Bron 1: Bron 2: Bron 3:

Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010. http://www.afasie.nl/new/?cat=afasie&nr=4 http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec06/ch082/ch082b.html

Afasie - Praktische tips (1)

10

Stel gesloten vragen. (Patint antwoord met ja/nee.) Blijf in gesprek met patint.

Of juist niet?

Ja is niet altijd ja. Geef de patint tijd om op rustige toon zijn verhaal te doen. Communiceer in een rustige omgeving. Risicodiagnose: verslikking! Patint met afasie leidt niet aan een psychiatrische stoornis. Inschakelen van logopedist. Licht mantelzorger, (naaste) familie etc. voor over het feit dat patint niet moedwillig iets niet kan of begrijpt. Gebaren, lichaamstaal, gezichtsuitdrukking word niet altijd begrepen door patint.
Bron 1: Bron 2: Bron 3: Bron 4: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010. http://www.alzheimer-nederland.nl/media/1867/In_gesprek%20met%20iemand%20met%20dementie.pdf Carpenito, L. J. (2008). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen, Wolters-Noordhoff. McCloskey J.C., Bulechek, G.M. (red.) (2010). Verpleegkundige interventies Maarssen, Elsevier Gezondheidszorg.

Afasie - Praktische tips (2)

11

Let op pijn bij patint. Let op signs and symptoms die op een depressie duiden. Let op irritatie bij zorgverlener, mantelzorger en (naaste) familie.

Geduld is een vereiste. Probeer woorden te herhalen.

Praat niet zomaar mee met patint.

Achterhaal betekenis.

Verpleegkundige diagnosen/interventies:

Zelfzorgtekorten eten, aan- en uitkleden, wassen. Etc. Let op lichaamstaal. Houd oogcontact tijdens gesprek. Stimuleer communicatie, moedig aan, geef tijd en ruimte aan de patint om zich te uiten. Kijk of patinten nog kunnen lezen.

Mogelijke andere manier van communiceren?

Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010. http://www.alzheimer-nederland.nl/media/1867/In_gesprek%20met%20iemand%20met%20dementie.pdf Carpenito, L. J. (2008). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen, Wolters-Noordhoff. McCloskey J.C., Bulechek, G.M. (red.) (2010). Verpleegkundige interventies Maarssen, Elsevier Gezondheidszorg.

Bron 1: Bron 2: Bron 3: Bron 4:

12

Bron:

http://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wi

Apraxie - Definitie
13

Definitie:

Bron 1: Stoornis in de psychomotoriek, gekenmerkt door het onvermogen om klein, complexe motorische handelingen te verrichten, bij overigens intacte motoriek sensibiliteit en cordinatie en bij goed begrip en volledige coperatie van de patint.

Bron 2: Het onvermogen om doelbewuste handeling uit te voeren.

Bron 3: Het onvermogen tot doelmatig handelen.

Bron 1: Bron 2: Bron 3:

Hengeveld M, van Balkom A. Leerboek Psychiatrie. Utrecht: De Tijdstroom; 2010. Jochems A, Joosten F. Zakwoordenboek der Geneeskunde. Doetinchem: Elsevier; 2009. Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.

Apraxie - Terminologie
14

Afasie
A

niet Praxis handelen, werken, daad

Bron:

Jochems A, Joosten F. Zakwoordenboek der Geneeskunde. Doetinchem: Elsevier; 2009.

Apraxie Anatomie/Fysiologie (1)

15

Bron 1: Bron 2:

http://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wi Grgoire L, van Straaten-Huygen A, Trompert R. Anatomie en fysiologie van de mens. Utrecht: ThiemeMeulenhoff; 2007

Apraxie Anatomie/Fysiologie (2)

16

Bron 1: Bron 2: Bron 3:

http://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wi Grgoire L, van Straaten-Huygen A, Trompert R. Anatomie en fysiologie van de mens. Utrecht: ThiemeMeulenhoff; 2007 http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec06/ch082/ch082b.html

Apraxie - Pathofysiologie
17

Gevolg van beschadiging van de dominante hemisfeer door:

CVA TIA Tumor(en) Dementieproces

(zowel infarct als bloeding)

(Alzheimer type, vasculair type

etc.) Traumata
Bron 1: Bron 2: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010. http://kennisbank.hva.nl/document/218735

Apraxie - Vormen
18

Motorische of kinetische apraxie:

Het uivoeren van de handeling verloopt onhandig, niet vloeiend.

Vb. Het heen en weer bewegen van de tandenborstel gebeurt op de bovenlip in plaats van op de bovenste rij voortanden.

Ideomotorische apraxie:

De omzetting van het idee of plan in de motorische realisering ervan gestoord.

Vb.: Patint is niet in staat om handeling uit te voeren maar kan wel uitleggen wat er moet gebeuren met welke voorwerpen.

Ideatoire apraxie:

De handelingen die zijn opgeslagen in verschillende motorische programmas worden in een verkeerde volgorde uitgevoerd.

Vb.: handeling verloopt in verkeerde volgorde.

Bron 1: Bron 2:

Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010. http://kennisbank.hva.nl/document/218735

Apraxie (en afasie) - Dementieverklaringsmodel - Stress

19

Bron 1: Bron 2:

http://www.dementiefilm.nl/ http://www.alzheimer-nederland.nl/media/1860/Dwaalgedrag.pdf

Apraxie (en afasie) Voorbeeld

20

Apraxie (en afasie) - Voorbeeld

21

Apraxie (en afasie) Voorbeeld

22

Oplossing (in geval van voorbeeld):

Overname
Mogelijk

van ADL-handeling.

in strijd met kernwaarden van De Omring: eigen regie en Samen'?

Bron 1: Bron 2: Bron 3: Bron 4:

Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010. http://www.omring.nl/Omring/Over-Omring/Missie-en-kernwaarden/ Carpenito, L. J. (2008). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen, Wolters-Noordhoff. McCloskey J.C., Bulechek, G.M. (red.) (2010). Verpleegkundige interventies Maarssen, Elsevier Gezondheidszorg.

Apraxie - Praktische tips

23

Patinten weten vaak niet dat zij last hebben van apraxie. Vertel duidelijk wat je gaat doen. Risicodiagnose: valgevaar! Risicodiagnose: verslikking! Let op signs and symptoms die op een depressie duiden. Denk om: patinten met apraxie herkennen voorwerpen soms niet. Licht mantelzorger, (naaste) familie etc. voor over het feit dat patint niet moedwillig iets niet kan of begrijpt. Zelfzorgtekorten eten, aan- en uitkleden, wassen. Etc Neem handeling over als deze na twee pogingen mislukt.

Voorkomt irritatie en onrust bij patint. Patinten handelingen zelf uit laten voeren kost veel tijd en moeite.
Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010. http://www.alzheimer-nederland.nl/media/1867/In_gesprek%20met%20iemand%20met%20dementie.pdf Carpenito, L. J. (2008). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen, Wolters-Noordhoff. McCloskey J.C., Bulechek, G.M. (red.) (2010). Verpleegkundige interventies Maarssen, Elsevier Gezondheidszorg.

Let op irritatie zorgverlener, mantelzorger, (naaste) familie etc.

Bron 1: Bron 2: Bron 3: Bron 4:

24

PIJN?!

REPOS - Rotterdam Elderly Pain Observation Scale

25

Bron:

http://www.pallialine.nl/uploaded/docs/PZ%20voor%20mensen%20 met%20een%20verstandelijke%20beperking/REPOS.pdf

Afasie vs. Verbale apraxie

26

Verschil?

Apraxie vs. Hypokinesie (of bradykinesie).

27

Hypokinesie:
Het

verminderd voorkomen en vertraagde start van bewegingen.

Komt

(eigenlijk) alleen voor bij Parkinson.

*Overige (soms foutief) gebruikte synoniemen:

Taalslordigheid,

taalstoornis, bewegingarmoede, zenuwziekte, spraakgebrek, etc.

Bron 1: Bron 2: Bron 3:

Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010. http://www.mijnwoordenboek.nl/synoniemen/afasie http://www.mijnwoordenboek.nl/synoniem.php?lang=NL&woord=apraxie

Afasie en Apraxie.
28

Vaak comorbiditeit (gezamenlijk voorkomen).

Let

op (sociaal) isolement. Groot gevoel van onmacht en eenzaamheid. Gaat gepaard met hevige emoties.

Bron:

Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.

Dementie De cijfers
29

1 januari 2007:
50.500

personen met dementie.

nieuwe patinten die lijden aan dementie.

In het jaar 2007:

19.100

Bron:

http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/psychischestoornissen/dementie/cijfers-dementie-prevalentie-incidentie-en-sterfte-uit-de-vtv-2010/

Vragen?
30

31

Bedankt!