ΕΝ∆ΥΜΑΣΙΑ ΟΡΕΙΝΗΣ ΝΑΞΟΥ Ένα από τα κύρια στοιχεία που χαρακτηρίζουν µια συγκεκριµένη περιοχή σε µια ορισµένη χρονική

περίοδο, είναι η ενδυµασία των κατοίκων της. Μοναδική πηγή των πληροφοριών που θα αναφερθούν στην οµιλία αυτή, είναι η παράδοση του τόπου µας, µια παράδοση πλούσια, σεβαστή και αξιοπρόσεκτη. Μια παράδοση που, έχοντας τις ρίζες της πολύ βαθιά µέσα στο χρόνο, καταφέρνει να φτάνει ως τις µέρες µας χάρις στη διάθεση και την ανάγκη ορισµένων ροµαντικών να αναπολούν τα περασµένα, και χάρις την ικανότητά τους να τα περιγράφουν µε στίχο, εικόνα ή µουσική. Ας ξεκινήσουµε λοιπόν από την ενδυµασία στα ορεινά χωριά της Νάξου, την εποχή των προπαππούδων µας , αρχίζοντας µε τα ρούχα που χρησιµοποιούνταν τότε για τα µωρά της κούνιας. Τα βασικά ρούχα της ηλικίας τούτης ήταν: α. Η πάνα, που έντυνε το κάτω µέρος του µωρού και το καµιζολάκι (κάτι σαν πουκαµισάκι), που έµπαινε στο σώµα του, πάνω από τη µέση, β. Η φασκιά, που τύλιγε το σώµα και τα άκρα του παιδιού για να διατηρούνται ίσια και, γ. Ο µαρχαµάς, µε τον οποίο σκέπαζαν το µωρό όταν το έβγαζαν έξω, για να µην κρυώσει.

Σε µεγαλύτερη ηλικία, αν τα µωρά ήταν κορίτσια, τους έβαζαν το µακρύ ως το έδαφος φουστάνι, που σούρωνε στη µέση, και ήταν κλειστό ως επάνω στο λαιµό. Τους φόραγαν ακόµη τα καποτένια εσώρουχα, τις πλεχτές βαµβακερές κάλτσες και τα απλά λαστιχένια παπούτσια. Για την αντιµετώπιση του κρύου, υπήρχαν οι µάλλινες µπλούζες, οι µπέρτες και οι σάρπες που τύλιγαν το πάνω µέρος του σώµατος.

Αν τα παιδιά ήταν αγόρια, φορούσαν το χοντρό αλατζαδένιο πουκαµισάκι, το απλό ντρίλινο σακάκι και το κοντό ντρίλινο παντελονάκι µε το µπούστο. Το παντελονάκι τούτο κρατιόταν στη θέση του µε δύο ράντες, που ξεκινούσαν µπροστά από το µπούστο και κατέληγαν πίσω στη µέση, που και κούµπωναν σταυρωτά. Τα περισσότερα παιδιά δεν φορούσαν εσώρουχα λόγω φτώχιας ενώ για την αντιµετώπιση του κρύου χρησιµοποιούσαν µάλλινες µπλούζες που έκλειναν στο πάνω µέρος µε φερµουάρ. Οι κάλτσες και εδώ ήταν πλεχτές µε βαµβακερές κλωστές, τις ονοµαστές κούτσες.. Τα παπούτσια άλλοτε ήταν µονά, από φθηνό δέρµα που δεν δεχόταν βάψιµο, µε ξέσκεπο το πάνω µέρος του ποδιού όπου έδενε ένα λουράκι. Άλλοτε πάλι ήταν

διπλά, από ακριβότερο δέρµα, που βαφόταν κανονικά µε το γνωστό βερνίκι και αγκάλιαζε ολόκληρο το πόδι, δένοντας µε τα κορδόνια όπως και τα σηµερινά παπούτσια. Και στις δύο περιπτώσεις το πέλµα από τα παπούτσια ήταν από λάστιχο που έπαιρναν οι τσαγκάρηδες από τις ρόδες αυτοκινήτων.

Όταν τα κορίτσια γίνονταν γυναίκες, έβαζαν εξωτερικά τη µακριά ως το έδαφος φούστα και τη φαρδιά, κλειστή ως επάνω στο λαιµό µπλούζα. Το κεφάλι το τύλιγαν µε ένα λεπτό καφέ µαντήλι. Εσωτερικά φορούσαν το µπούστο, το µακρύ χασεδένιο µισοφόρι που το έλεγαν πουκαµίσα, το µακρύ και φαρδύ άσπρο βρακί που έδεναν τα άκρα του κάτω από τα γόνατα µε κορδόνια και τις πλεκτές βαµβακερές µακριές κάλτσες, που κρατιόταν λίγο κάτω από λίγο κάτω από το γόνατο µε καλτσοδέτες.

Οι άντρες φορούσαν τα βρακαδίστικα. Αυτά αποτελούνταν από τη βράκα, µε το κορδόνι, που τη σούρωνε και την έδενε στη µέση, το φαντό ζωνάρι που τυλιγόταν στη µέση του σώµατος, το µπιρίκο, κάτι ανάλογο µε το σηµερινό γιλέκο, το πουκάµισο, που αντί γιακά είχε τη χοντρή τραχηλιά και κουµπιά µόνο από τη µέση και πάνω, και τη χοντρή πατατούκα για το κρύο. Απαραίτητο εξάρτηµα για τη βράκα ήταν το φέσι µε το (γ)υροµάντηλο και οι πλεχτές µε δίχρωµη κλωστή (µπλε και κόκκινη) βαµβακερές κάλτσες. Αυτές, πολλές φορές είχαν στο πλάι ένα σχέδιο µε ρόµβους που το έλεγαν ντάκο. Όταν υπήρχε πένθος, µερικοί δεν φορούσαν κόκκινο φέσι αλλά ένα άλλο είδος φεσιού, σκούρο ανάλογο µε τα σκουφάκια των Μικρασιατών και των νησιωτών του Βορείου Αιγαίου. Τα παπούτσια ήταν συνήθως ξώραφα, έδεναν µε µια σκίζα από σιρίµι και κρατούσαν ακάλυπτο το πάνω µέρος του ποδιού. Εσωτερικά οι βρακάδες φορούσαν το χασεδένιο φαρδύ σώβρακο και την πλεχτή µάλλινη φανέλλα.

Στις ενδυµασίες τούτες των προπαππούδων µας αρχίζουν σιγάσιγά την εποχή των παππούδων µας να παρουσιάζονται µικρές οι µεγάλες αλλαγές, σπουδαιότερες από τις οποίες είναι το κόντηµα των κοριτσίστικων φουστανιών, η αφαίρεση του µαντηλιού από το κεφάλι των γυναικών, η χρησιµοποίηση αγοραστών καλτσών, η αντικατάσταση των κορδονιών που έδεναν τα βρακιά των γυναικών µε λάστιχο και η αντικατάσταση της φουστόµπλουζας των γυναικών µε απλά κοντύτερα φουστάνια ή ρόµπες Την εποχή αυτή αρχίζουν και οι άντρες να εγκαταλείπουν τη βράκα και το φέσι και να φορούν τα µακριά παντελόνια και την τραγιάσκα.

Ψαρρός Απόστολος