MANYETK ALANIN KAYNAKLARI

BLM 30

Giri
Manyetik alann kayna hareketli ykler ya da elektrik akmlardr. Maddedeki manyetik olaylar atomik manyetik dipol momentlerle aklanr.
Atomik dipol momentler elektronlarn kendi eksenleri ve ekirdek etrafndaki dnmelerinden kaynaklanr.

Bu blmde
Biot-Savart yasas: Ampere yasas incelenecektir.
2

1. Biot-Savart Yasas
Biot ve Savart akm geen bir telin yaknndaki bir mknatsa kuvvet uyguladn gsteren deneyler yapmlardr ve Akm tayan bir iletkenin bir noktada oluturaca B alann bulmak iin u banty oluturdular: Biot-Savart Yasas Serbest uzayn geirgenlii Tm iletken iin:

BS Yasas ve Coulomb Yasas

Yaltlm ds eleman bir B alan oluturur.
Bu akm eleman srekli bir akm dalmnn paras olmak zorundadr, aksi halde ykler akmaz.

B 1/r2 FARK: Akm elemannn yaratt B alan hem bu elemana hem de yarap vektrne diktir.

Yaltlm q yk bir E alan oluturur. E 1/r2 Nokta ykn oluturduu E alan ykten kan dorular boyuncadr.

rnek 1
Tm ds elemanlar x dorultusundadr.

Tel sonsuz uzunlukta ise:

Alann ynn bulmak iin yine sa-el kural kullanlr.

B nin yn.
6

rnek 2
AC yolu iin: ds r dir.

AA ve CC paralarnn yarataca alan sfrdr.

rnek 3

ember zerindeki her nokta P ye dik ve ayn uzaklktadr.

Manyetik Dipol Moment r >> R

Elektrik dipol Moment

8

2. ki Paralel letken Arasndaki Manyetik Kuvvet

Akm tayan iki iletken birbiri zerine bir manyetik kuvvet uygular. 2 teli 1.tel zerinde bir B2 alan yaratr. Etki eden kuvvet: Tel B alan.

|F1| = |F2| fakat zt ynldr. Akmlar ayn ynl ise teller birbirini ekerler.

3. Ampere Yasas

(a) Dey telden geen = 0 iken pusula ineleri ayn yndedir.

(b) 0 iken pusula ineleri embere teet olan ynde saparlar.

ember boyunca B ds dir. ember zerinde:

Ampere yasas: Kapal herhangi bir ilmek evresinde B.ds izgi integrali 0 ya eittir. Sadece kararl akmlar iin geerlidir.
10

rnek 4
(a)

(b)

11

rnek 5

Dikkat edilirse B 1/ r dir. Yani toroid iinde B dzgn deildir.

12

rnek 7

Kk bir ds eleman 1. Telin yaratt alan.

ntegre edilirse:
13

4. Solenoidin Manyetik Alan

deal bir solenoid yandadr. Sarmlar daha sk ve boyu yarapna gre ok daha uzun

Sarmlar ok sk deil. B alanlar ite daha iddetli, dta daha zayf.

14

deal bir solenoid parasndan akm geiyor olsun. Bu solenoidin B alann bulmak iin Ampere yasasn kullanabiliriz. 2 ve 4 yzeyleri iin B ds dir. Yani integrala katk sfrdr. 3 kenarnn olduu yerde B = 0 dr. O halde:

Solenoidin iinde kalan alan:

15

5. Manyetik Ak

Ak birimi

Weber = T . m2

16

rnek 8
Telden r kadar uzakta oluan B alan:

17

6. Manyetizmada Gauss Yasas

Kapal ilmekten giren B alan izgileri ile kan B alan izgilerinin says eit.

18

7. Yerdeitirme Akm ve Ampere Yasasnn Genel Biimi

Ampere yasas Kapal ilmek iinde kalan akm. Bu ifade sadece kararl akmlar iin geerli idi. Ancak akm kararl deilse ne olur? Bu elikiyi zmek iin ekildeki paralel plakal kondansatr dnelim. S1 boyunca integral sfrdan farkldr ancak S2 yzeyinde akm olmadndan integral sfrdr.
19

Yerdeitirme akm

Ampere - Maxwell yasas

dnin fiziksel kayna zamanla deien elektrik alandr.

20