Utvrivanje stanja na noseem sistemu i podeavanje/popravka

Sadraj

Struni rad 1. Uvod ............................................................................................................................... 2

2. Graninici oscilovanja tokova ...................................................................................... 4 3. Opruge i torzione ipke................................................................................................... 5 4. Amortizeri i Makfersonov stub ...................................................................................... 7 5. Stabilizacija poluga....................................................... Error! Bookmark not defined. Zakljuak ............................................................................. Error! Bookmark not defined. Literatura ............................................................................. Error! Bookmark not defined.

1. Uvod

Struni rad Zadatak sistema za oslanjanje je da obezbjedi elastinu vezu izmeu tokova i okvira tj. karoserije, pa time i stabilnost vozila u svim uslovima kretanja.Prilikom kretanja vozila po neravnom terenu dolazi do njegovog oscilovanja koje utie na udobnost, stabilnost,vune karakteristike , upravljivost,vrstocu i pouzdanost. Da bi se dinamike sile koje djeluju na tokove, asiju i karoseriju ublaile i dale eljeni karakter oscilovanjima vozila , slui sistem za oslanjanje. Znaaj sistema za oslanjanje je vei ukoliko je vea brzina kretanja. Karakteristika sistema za oslanjanje je u najveoj mjeri definisana elastinim osloncima. Elastini oslonci se izrauju od metala i od nemetala. Metalni oslonci su : 1.opruge ili gibnjevi ; 2.zavojne opruge; 3.torzioni stapovi.

Nemetalni oslonci su: 1.gumeni ; 2.pneumatski; 3.hidraulini . Gumeni elementi u sistemu oslanjanja koriste se kao prigunici ili graninici. Moj zadatak je da opiem utvrivanje stanja na noseem sistemu i podeavanje/popravka.

Struni rad

2. Graninici oscilovanja tokova

Graninici oscilovanja toka ili kratko graninici, su gumeni komadi zaljepljeni na eline ploe, pomou kojih se privruju na asiju ili oscilujua ramena. Oni ograniavaju kretanje toka nagore, spreavajui njihov udar u metalni dio vozila. Prednji tokovi obino su opremljeni graninicima montiranim na karoseriju vozila. Na vozilima koja imaju lisnate opruge na zadnjem mostu, graninici su postavljeni izmeu zadnje osovine i asije ili karoserije vozila, a vezani su za jedno ili drugo, zavisno od tipa automobila. Ako je graninik oscilovanja toka na vaem vozilu otpao ili ste zapazili da se gumeni dio odvojio od metalnog, rr rate ugraditi nov. Preporuljivo je da povremeno provjerite stanje graninika jednostavnim povlaenjem za gumeni dio. Ako se pojavi procjep, potrebna je zamjena. Veina graninika oscilacija, montira se preko jednog centralnog zavrtnja zavarenog na elinu plou. Neki graninici imaju uke i privruju se sa dva vijka. Postupak zamjene je razliit za prednje i zadnje graninike. Zamjena zadnjih graninika Zamjena se vri na sledei nain: 1. 2. Osigurajte prednje tokove sa podmetaima. Podignite zadnji dio vozila i postavite postolja pod asiju.

3. Okastim kljuem, skinite navrtku ili vijak koji dre metalni dio graninika na asiji, kuitu zadnje osovine ili oscilujuem ramenu, zavisno od konstrukcije. 4. 5. Montirajte novi graninik obrnutim postupkom prema taki 3. Spustite kola obrnutim postupkom iz taaka 1 i 2.

Zamjena prednjih graninika Postupite na sledei nain: 1. Postavite podmetae pod zadnje tokove.

2. Podignite prednji kraj vozila i osigurajte ga od pada, fiksnim ili podeavajuim postoljima. 3. Demontirajte navrtku centralnog vijka graninika ili odgovarajue vijke, koristei potreban okasti klju. 4. 5. Montirajte novi graninik obrnutim redom, prema taki 3. Spustite vozilo, obrnutim postupkom taaka 1 i 2.

Struni rad

3. Opruge i torzione ipke

Opruge slue za ublaavanje udarnih optereenja usled nailaska tokova na neravnine na putu i poveanju konfora putnika. Ima niz konstrukcionih reenja njihovog postavljanja na vozilima, odnosno izmeu osovine i asije ili karoserije. Takoe, ima i nekoliko tipova opruga koje se koriste na automobilima. Veina ih je nainjena od specijalnih elika, a neke su i od staklenih vlakana. elik se koristi zato to je izuzetno trajan materijal, a i stoga to elina opruga dugo zadrava svoje karakteristike nepromenjene. Ali kao i svaki metal, i elik ima svoj vijek, kod opruga se on mjeri brojem oscilacija koje je opruga pretrpjela u radu. Prije ili kasnije opruga gubi svoje poetne karakteristike ili pukne (slika 1.).

Slika 1. Torziona opruga(1) obezbjeuje elastinost vozila svojim uvrtanjem.Poluga je uvrena za svoju asiju (2) i za donje oscilujue rame (3)

Tri najea tipa opruga su: zavojna opruga, koja se koristi na skoro svim tipovima automobila za prednji most, i na mnogobrojnim modelima i za zadnji most, zatim lisnate opruge (gibanj), preteno za zadnji most, i trei tip, torzione opruge ili ipke, koje masovno koristi ameriki Chrysler (Krajzler) za prednje vjeanje vozila sa zadnjim pogonom, kao i neki evropski proizvoai. 5

Struni rad Torzione opruge Torzione opruge, koje ugrauju Chrysler na prednjim vjeanjima, svojih automobila, su obine ipke od oprunog elika, jednim krajem privrene za asiju vozila da se ne bi mogle okretati. Drugi kraj je privren za donje oscilujue rame prednjeg vjeanja. Vertikalno pomjeranje taki izaziva uvrtanje (torziju) ovih ipki u granicaici elastinosti, tj. oprunog dejstva. Torziona opruga odrava potrebno rastojanje izmeu vozila i podloge, i omoguuje vertikalni pomjeraj toka kada naie na neravnine na putu. Visina vozila iznad tla, posebno se specifira od strane proizvoaa i zove se konstruktivna visina vonje. Kod Chrysler-ovih automobila to je obino prva stvar koja se podeava u postupku centriranja prednjeg trapa. Za podeavanje je potreban specijalan instrument za mjerenje, pa se ne preporuuje za amaterski rad.

Slika 2. Tipino vjeanje za automobil sa zadnjim pogonom.(1) lisnata opruga, (2) luite zadnje osovine,(3) diferencijal,i (4) amortizer.

Zavojne opruge Najvei broj dananjih automobila ima zavojne opruge na prednjem vjeanju, a esto i na zadnjem. Kod prednjeg vjeanja, zavojne opruge se postavljaju izmeu gornjeg i donjeg oscilujueg ramena, izmeu gornjeg ramena i asije ili karoserije, ili oko Makfersonovog stuba. Elastina sila ili sabijanje, izmeu elemenata vjeanja ili izmeu ovih i karoserije odrava konstruktivnu visinu vonje. Zavojna opruga se ne moe regulisati . Ako izgubi svoje karakteristike, mora se zamjeniti. Ovo je posao za profesionalnog mehaniara. Lisnate opruge Dejstvo lisnatih opruga moe se uporediti sa uronjenom daskom. 6

Struni rad Rijetko se koristi lisnata opruga samo sa jednim listom. Obino ih ima vie razliitih duina, sastavljenih u jedan sklop lisnatu oprugu. Koristei vie listova, konstruktori mogu da podese vozilo na razliite uslove vonje. Vei broj listova, daje tvru vonju za sportski nastrojene vozae, manji broj listova, znai meku, konforniju vonju. Centralni dio opruge privren je za kuite zadnje osovine. Prednji krajevi opruga u vidu uke vezani su za asiju . Zadnji kraj opruge oslanja se ili vjea o asiju preko pokretne uzengije. Slino zavojnim oprugama, opruge se ne mogu podeavati. Kada izgube poetne karakteristike, moraju se zamjeniti. I ovo je posao za profesionalca. Provjera opruga Ako zapazite da vam outomobil proklizava u bonom pravcu za vrijeme vonje, uzrok moe biti izazvan skraenjem opruga ili uvijanjem torzionih ipki. Provjerite da li su vam obje strane automobila podjednako udaljene od zemlje. Izmjerite sva rastojanja od blatobrana do ljezem, uporedite to sa drugim automobilima istog tipa. Ako zakljuite da su opruge popustile, jedino reenje je da ih zamjenite, jer su izgubile svoje prvobitne karakteristike i ugroavaju stabilnost vozila. Upozorenje: Ne pokuavajte da zamjenite opruge sami! Napregnuta opruga je veoma opasna. To je posao koji treba da obavi profesionalac, a nikako vi sami ili neka druga nestruna osoba.

4. Amortizeri i Makfersonov stub

Naziv amortizer je odomaen, ali bi naa rije priguiva bolje opisala funkciju amortizera, jer mu je glavna uloga da prigui oscilacije toka odnosno karoserije, na tano odreen nain. Svaki toak ima svoj amortizer. Prednji amortizeri se oslanjaju jednim krajem na spoljni kraj jednog od oscilatornih ramena, dok se drugi kraj vezuje za asiju ili karoseriju vozila. Svaki pomjeraj ovjeenja taka, bilo nagore ili nadolje, prenosi se i na amortizer. Amortizer moe biti postavljen i u unutranjost opruge, oko opruge ili pored nje, ili pak na posebnoj konzoli koja uopte nije u vezi sa oprugom. Zadnji amortizeri se postavljaju tako da im je jedan kraj vezan za zadnju osovinu a drugi za asiju ili karoseriju. Veina amortizera je u vidu teleskopskih cijevi, ispunjenih hidraulinom tenou. Unutranje povrine cijevi amortizera su fino obraene i predstavljaju neku vrstu hidraulinog cilindra. Cilindar amortizera, kao i svaki drugi cilindar sadri klip. Klip ima otvore ili ventile za prolaz hidrauline tenosti, a vezan je preko klipne poluge u obliku ipke sa zatitnom cijevi amortizera. Zatitna cijev se vezuje na karoseriju ili asiju vozila, a cilindar na oscilujue rame ili osovinu.

Struni rad

Slika 3. Unutranjost tipinog amortzera (1) prenosna poluga, (2) klip, (3) hidraulina tenost,(4) ventil u otvorenom poloaju, (5) ventil u zatvorenom poloaju.

Slika 4. Tipian nain vezivanja donjeg kraja amortizera na amerikim kolima je sa dvostrukom ukom.

Ima dosta razlika u konstrukciji amortizera posebno u nainu izvoenja pomenutih ventila u klipu, jer oni odreuju karakteristike rada amortizera. U osnovi svi amortizeri ipak rade na isti nain. Ako toak naie na neravninu i recimo poe nagore, opruga se sabija, a teleskop amortizera se uvlai, pri emu se klip kree kroz tenost kojom je amortizer ispunjen. Obino se ovo deava bez otpora, jer je veina dananjih amortizera jednosmjernog dejstva. Kada opruga pone da se vraa u prvobitni poloaj, teleskop amortizera se razvlai i klip se ponovo kree kroz tenost ali ovog puta uz otpor, koji je tano odreen za pojedini tip amortizera. Pored opisanog glavnog, amortizer ostvaruje i jedan pomoni efekat u smanjenju naginjanja vozila u krivini. Ovo ima uticaja na optu stabilnost vozila. 8

Struni rad Karakteristika priguivanja amortizera utie na opte karakteristike sistema vjeanja i ukupne vozne osobine automobila. Tvri amortizeri su manje udobni za vozaa, ali poboljavaju stabilnost vozila i olakavaju upravljanje u zaokretima, ili pod velikim teretom. Karakteristika amortizera zavisi od veliine otvora i izvedbe ventila u klipu amortizera. Postoje amortizeri, obino namjenjeni tritu rezervnih djelova, koji su podeeni tako da obezbjeuju udobnu vonju preko malih neravnina, ali postaju tvri kada naiu vee neravnine. Ovakvi se amortizeri nazivaju i radijalno podeenim, jer otklanjaju truckanje koje obino izaziva vonja sa radijalnim gumama visokog pritiska.

Slika 5. Razni naini vezivanja amortizera. (1) centralnim zavrtnjem, (2) poprenim zavrtnjem, (3) pomou oka i (4) dvostrukom ukom.

Druga inovacija na savremenim amortizerima je korienje azota za odravanje izvjesnog nadpritiska u cilindru amortizera. Ovaj nadpritisak omoguuje bolji rad amortizera u tekim uslovima, jer spreava pjenuanje tenosti i pojavu isparavanja. Neki amortizeri imaju mogunost podeavanja okretanjem kuita amortizera (teleskopske cevi) u eljeni poloaj pri montai. Obino postoje tri mogunosti: mekonormalno-tvrdo. Neka novija vozila imaju amortizere sa elektromagnetom na vrhu amortizera kojim moemo mjenjati karakteristiku amortizovanja i u vonji. Ima mnogo naina na koji se mogu postaviti amortizeri na vozilu. Svi koriste gumene prstenove kao jastuie za ublaavanje udara u takama vezivanja amortizera za karoseriju odnosno oscilujue rame. Jedan rasprostranjen nain vezivanja amortizera za ostale djelove vozila, je pomou centralnog zavrtnja koji izlazi direktno iz teleskopske cijevi. Ovaj nain koristi se ili za gornju ili za donju vezu zadnjih amortizara. Centralni zavrtanj se provlai kroz odgovarajuu rupu na karoseriji vozila ili posebnoj konzoli koja nosi amortizer. Ako je u pitanju donji centralni zavrtanj zadnje osovine, on se provlai kroz otvor na posebnoj ploici zavarenoj za zadnju osoviu . Ovaj nain vezivanja amortizera je gotovo jedini za gornje krajeve prednjih amortizera. Donji krajevi prednjih amortizera na amerikim 9

Struni rad umetke, pamtei ili zapisujui njihov redosled.

10