Mirsevini n Dibr!

Ejani n Dibr dhe provoni, mikpritjen dhe natyrn mahnitse. Malet, lumejnt, liqenet, fushat, monumentet e natyrs dhe t kulturs, materiale e shpirtrore, kalat antike jan nj mrekulli e vrtete,q ka krijuar natyra dhe dora e dibranit. Guzhina tradicionale e pasur dhe e pastr dibrane, frutat dhe perimet bio, prodhimet e shijshme blegtorale; veprimtarit kulturore artistike, festat tradicionale, ju ftojm t vini e t jeni miq t prhershm t qarkut t Dibres. N do stin t vitit Dibra iu pret. Pranvera duket sikur vetm n qytetin e Dibres derdh gjelbrimin dhe ern kundrmonjse t blinave t shumt. Vera e ngroht pa ndotje, pluhra e smog, ta mbush kraharorin me ajr t pastr gjat 24 orve. Vjeshta e art, duket sikur vetm n Dibr indentifikon vetveten. Dimri me jorganin e bardh hedhur supeve t qytetit krijon nj peisazh mahnits. Ejani n qarkun e Dibrs n do stin t vitit, Dibra ju pret!

Monumente Natyres
Dibra ka shum monumente natyre disa shembuj; jan Liqenet e Kacnis, Liqeni i Zi i Radomirs, Ujvara e Pocestit, Shpella e Bellovs, Borovikui i Begjunecit, Gropa e Punairit (Panairit), Rapi i Krishtit, dhe Parku Kombtar e Lurs.

Parku kombtar i Lurs ndodhet rreth 55km larg nga qyteti I Peshkopis dhe sht i pasur me nj flora dhe fauna t veant mbi nivelin e detit i rajonit e Dibrs. Parku ngrihet n lartsin 13751919m mbi nivelin e detit dhe shtrihet n faqen lindore t masivit Kurora e Lurs. Lura ka nj siprfaqe 1,280ha, nga e cila 1,100ha pyje, 50ha livadhe, dhe 30ha pasqyra e ujit t liqeneve. Pikat specifike q duhet t visitohen brenda parkut prfshihen, Lisi i Madh, Fusha e Pelave, dhe liqenet q quhen shtat sy t kaltr, me qerpik t gjelbrt t Lurs. Parku Kombtar ka 12 liqene n

total; shtat q i njohin si shtat sy t kaltr, me qerpik t gjelbrt, sepse kan nj bukuri mahnitse, duke mbar uj gjat gjith vitit.Liqenet kryesore t parkut jan: Liqeni i Luleve lartsia mbi detare 1,585m me nj siprfaqe 1.44ha; Liqeni i Kallabas lartsia 1,575m, siprfaqe 3.6ha, dhe thellsi 12m; Liqeni i Zi lartsia 1,620m, siprfaqe 2.5ha, dhe thellsi 10m; Liqeni i Rasave lartsia 1,600m, siprfaqe 0.4ha,

dhe thellsia 2.5m; Liqeni i Hotit lartsia 1,500m, siprfaqe 1.84 ha, thellsia 3m; Liqeni i Kalats lartsia 1500m, siprfaqe 3.6ha, dhe thellsia 12m.Liqenet jan t pasura me nj bot t gjall, t larmishme, dhe formojn nj sistem ekologjik tipik t liqeneve alpine me bukuri t rrall.

Bimt mjeksore dhe aromatike

Dibra sht shum e pasur n bim mjeksore dhe aromatike, 80 lloje t ndryshme t cila gjnden, mblidhen, dhe prpunohen n rajon. Kta lloje prfshihen Sherbela, Agulice, Murrizi, Dllinja e Zez, Dllinja e Kuqe, Trandafili i egr, Bishtkali, Hithra, Thundr mushka, dhe Molla e egr. T gjitha bimet mjeksore dhe aromatike t Dibrs i prkasin flors spontane dhe jan prodhime t pastra natyrale. Mbas prpunimve, kta bim tregtohen n vende t ndryeshme t BE si n Gjermani, Spanj, Franc, Greqi, Itali; gjithashtu dhe n Sh.B.A.

Pasurit nntoksore
Dibra sht e pasur n minerale metalore dhe jo metalore. Pr mineralet metalor specialistt kan konfirmuar q xeheroret e kromit, hekurit oksid e silikat, hekur-nikel, bakrit, manganit, vandanit, arsenik polimetalik, bokside aluminit, platinit e squfurit t nikelit mund t mbeten n Dibr. Si minerale jo metalore mund t prmendim, mermeret, argjilet, travenitet, squfurin, bojrat e dheut, gipset anhidritet, selenitet, gurin e talkut, pirofilitet, kuarcitet, glqerort, dunitet, granite, azbesti, dhe grafitet. N Dibr nuk mungojn as minerale radioaktive si strociumi, q takohet n Bufull, afr Muhurrit, dhe ka shenja pr naft e gazmbajtse. N Bulqiz, Selisht e Lur takohet kromi. Bakr takohet n Tomin, Cerjan, Zimur, Gram, Lur.N rajonin e Lurs takohen dhe mineralizime t aluminit, hekur nikel, t platinit e t nikel squfur. Hekur pa nikel takohen n Sorokol, Radomir, Vasie, Muhurr.N Gram, Ploshtan, Peladhi, Trebisht, Gjinovec, Topojan shfaqet magani. N Radomir e Dipjak takohen arseniku dhe ka shenja t mineralizimit t arit n rajonin e Veleshics e deri n lartsin e Korabit. Magnez, platin, dhe azbest shfaqaen n rajonin e Bulqizs. N sasi t mdha gjenden gipset anhidrite, q shtrihen nga Ujrat Termale t Peshkopis deri n malin e Korabit, n nje gjatsi prej 10km, gjrsi 3-5km, dhe trashsi (thellsi) mbi 1200m. Burime t rndsishme ekonomike mbeten vendburimet e mermerit t Muhurrit, Kovashics, Ostrenit t Vogl, Gjurasit, Mazhics, Radomirs, Dushajt t cilt kan ngjyr t bardh, kuqe, gri, vjollc, dhe zi. Mermeri i Ostrenit t vogl me ngjyr t bardh n t zez punohet

mir dhe prdoret pr veshje, zbukurime e pr skulptur. N Krisht t Maqellars gjendet squfur i cilsis shum t mir.

Ujrat termominerale (Llixhat e Peshkopis)

Kompleksi balnear kurativ i ujrave termale t Peshkopis shtrihet rreth dy kilometra n lindje t qytetit t Peshopis, n t djatht t rrjedhjes t prroit t Bellovs, posht vargmalit t Deshatit. Ky Kompleks ka 44 kabina individuale dhe disa kabinete terapeutike, t cila perfshin trajtime t balts sulfurore, fizioterapis, dhe i aerosal terapis (to name a few). Gjithashtu ka dy dhoma reaminacioni pr trajtimin e rasteve urgjente. Prdorimi i ujrave kurative ka qen besuar tradicionalisht ti ofroji rezultat terapeutik lidhur me trajtimin e trupit dhe e mendjes.

Klima (Local and Regional Climate)

Dibra ka klim kontinentale mesdhetare, me dimr t ftoht dhe ver t ngroht. Megjithse, qyteti shtrihet mes dy vargmaleve, ka shum mikroklima q i krijojn ndryshimet n temperaturat stinore. Temperatura mesatare vjetore arrin n 10-12C.Muaji me i ftoht i vitit sht Janari,temperatura e t cilit shkon deri n -25C,ndrsa muajt m t nxeht t vitit jan,

Korrik-Gusht , ku temperatura arrin n 30-35C. Sasia mesatare e reshjeve arrin deri n 980mm. N prgjithsi, Dibra ka nj klim mesdhetare malore ku temperatura mesatare vjetore sht rreth 11.3C. Mesatarja e muajve t ftoht sht -0.1C dhe atyre m t ngroht 21C. Sasia vjetore e rreshjeve shkon 719 751mm, me disa rreshje pothuajse 30% s ditve n vit. N kt klim ndikim kan edhe errat lokale me karakteristika t veanta dhe drejtime t ndryshme, ku m t njohura jan ajo e Murlanit dhe jugut.

Flora dhe Fauna

Dibra numrohet nj nga vendet m t pasura n bimsi dhe gjallesa, si n lloje edhe n shtrirje. Nga drurt m t prhapur rriten: Arrneni q takohet n majn e Runjs, Kunorn e Lurs dhe Manazdre; Pisha e Zez takohet n Lur, Bulqiz dhe Trnov; Robulli sht hasur n Korab dhe Lur; Dllinja e Zez rritet mir n lartsin e Korabit, n Lur, dhe n malet e Zerqanit nga kokrrat e dllenjs bhen pije alkolike, nxiren esencat pr liqernat, barra e shrupe mjeksore kundr smunjes s frymmarjes; Brzheni rritet n Lur; Bliri rritet kudo Shetitorja Elez Isufi n t dy ant ka blira. Gjithashtu n Dibr rritet mir Ahu, Verrini, Mshtekna, Shtogu i Zi, Vidhni, Shelgu i bardh, dhe Plepi i bardh. Dibra sht e pasur dhe me drur frutor si ftoj , dardha , Molla, Gorrica. Dardha e egr, kumbulla, kajsia. qershia e egr, qershia e but, vishnja, hardhi, thana, lajthia e egr, gshtenja, arra, mani i bardh, dhe mani i zi. Kafsht e egra dhe e shpend grabitgar prfaqsohen nga ujku (Canis lupus), dhelpra (Canis vulpes), ariu i murrm (Ursus aretos), riqebulli (Felis lumxe), macja e egr (Felis silvestris), kunadhia (Marts marts L), dhe vjedulla (Males fax us-Badd). Kafsht e egra dhe e shpend jo grabitqar prfaqsohen nga ketri (Sciurus vulgaris L), dhia e egr (Rupicarpa rupicarpa L), derri i egr (Sus scrofa), dhe lepuri (Lepurus europens). T gjith kto kafsh takohen n vargmalet e Deshatit, Mali i Korabit, malet e Lurs, t Zerqanit, Homeshit dhe t Gollobords

. Dhi t egra, n Korab

gjeli I eger ne lure

Kultura
Besimet Besimet kryesore n Dibr jan Mysliman, Katolik, dhe Ortodoks, do besim me shum vend adhurimit. Besimi Mysliman sht m i madh n zon pr shkak t konvertime n Islam gjat drejtimit i Osmanve n 1583. Shqipria ka qen e njohur si nj vend me toleranc fetare pr shum koh. N 1714, shkroi Eduard Urthi, Shqiptart ven n xhami t premten dhe n kish t dieln. Pr shkak t ktij diversitet, Dibrant festojn t gjitha festat fetare. Kto festa prfshijn ditn e vers, shngjergjin, bajramin e madh, bajramin e vogl, krishlindjet, pashkt, novruzin, natn e kadrit, ditn e hashurs, Shenjtori Jovan Pagzori, e Enjtja e Madhe, e Premtja e Madhe, e Shtuna e Madhe, Shn Ilia, Shn Dimitri, dhe Shn Maria e Madhe.

Muzeu

Muzeu i Dibrs prbhet nga tri pavione: i historis, arkeologjis dhe etnografis, q pasyrojn gjith historin dhe kulturn materiale e shpirtrore t Dibrs nga neoloiti i hershm deri n ditt tona.

Muzeu historik i Dibrs

N muze jan t ekspozuar dhe figura t shquara atdhetare dibrane si Kryetari i Lidhjes Shqiptare t Prizrenit, Ilias Pash Dibra, Kryetari Pleqsis t Kuvendit t Vlors, Vebi Agolli, Nn Kyetari i Qeveris s Prkoshme t Vlors, Don Nikoll Kaorri, lufttar dhe udhheqs t kryengritjeve popullore dibrane,q luftuan pr autonomi, pavarsi e liri kombtare si Sheh Mustafa Zerqani, Cen Leka, Sal Markja, Dalip Karaj, Sal Demiri, Elez Murrja, Isuf e Baftjar Doda, Nel Hoxha, Kazihani i Selishts, Elez Isufi, Mersim Dema, Elez Koi, Sheh Sula I Zerqanit, Dine e Izet bej Maqellara, dhe Dine Dema.

Alpinizm
Kurse Dibra sht nj vend kryesisht kodrinor e malor, ku ve flors, fauns dhe pasurive minerale, ushtrohet edhe alpinizmi.

Mali i Korabit Numrohen mbi 30 maja malesh me nj koefient t theksuar vshtirsie, pr alpinizm, ku m t njohurat jan: Mali i Korabit mbi 2,750m ai sht mali m i madh n Shqipri edhe Maqedoni afr Radomirs n Komunn Kala e Dods; Maja e Velivarit 2,374m afr Ilnics n Komunn Melan; Mali i Krini 2,345m afr Krishtit, n Komunn Maqllar; Mali i Dejs 2,246m afr Lukanit, n Komunn Selisht; Kunora e Lurs 2,121m afr Borjs n Komunn Lur; Maja e Sorokolit 2,178m afr Ploshtanit n Komunn Kala e Dods; Maja e Tomisit dhe Mali i Raduit 2,132m dhe 2,084m prkatsisht t dyja afr Steblevs n Komunn Studen; Maja e Runjs 2,047m afr Lukanit n Komunn Selishts; Maja e Dhoksit edhe Maja e Kreshts 2,020m dhe 2,101m prkatsisht t dyje n Bulqiz.

Pergatiti: Sidrit Reci Pranoi: Rajmonda Mera