Ekoloki imbenici

= ekoloki faktori = ivotni uvjeti koje organizmima nudi njihovo stanite = sve ono to moe utjecati na ivot i preivljavanje nekog organizma, populacije ili biocenoze. To su najrazliitije promjenljive veliine (varijable) nazone u okoliu.

Dijele se na:
1. periodine - pojavljuju se u ciklikim razmacima, predvidljivi su: diurnalni ciklus, sezonske promjene, temperatura, svjetlost, vlanost zraka 2. neperiodine: pojavljuju se naglo, bez najave: poari, vulkanske erupcije, poplave, potresi

pionirske vrste
prilagodljive na neperiodine imbenike. u relativno kratkom vremenu mogu opet naseliti stanita unitena katastrofom. pr. Urginea maritima morski luk koji ve 3 dana nakon to je poar poharao stanite, nie i cvjeta na opoarenoj zemlji

najea podjela ekolokih imbenika

1. abiotski imbenici (neivi) temperatura svjetlost voda vlaga vjetar hranidbene tvari

 2. biotski imbenici (ivi) odnosi meu organizmima iste vrste odnosi meu organizmima razliitih vrsta

Ekoloka valencija
= razliita prilagodljivost organizama na ekoloke imbenike To je raspon tolerancije nekog organizma (ili neke vrste) na odreen ekoloki imbenik.

Prikae li se grafiki, krivulja ekoloke valencije ima oblik zvona

na krivulji razlikujemo:
ekoloki optimum vrh krivulje ekoloki pesimum krajnje lijeva i desna toka ekoloki minimum najslabiji intenzitet nekog imbenika koji mora postojati da bi organizam preivio ekoloki maksimum najjai intenzitet nekog imbenika koji mora postojati da bi organizam preivio

 eurivalentne imaju irok raspon izmeu ekolokog minimuma i maksimuma (= iroko tolerantne na ekoloke imbenike) stenovalentne imaju uzak raspon izmeu ekolokog minimuma i maksimuma (= toleriraju samo uska kolebanja ekolokih imbenika

 euritermne jeam, krumpir, kruka eurihaline biljke i ivotinje koje ive u estuarijima stenotermne maslina, pamuk, repa stenohaline biljke i ivotinje koje ive na morskoj puini

Temperatura
varira od -89C na Junom polu do +61C u Sahari. poikilotermni i homeotermni organizmi prema termikoj valenciji dijelimo organizme na: euritermne i stenotermne

Prema termikim zahtjevima dijelimo organizme na:

termofilne kriofilne mezotermne

Svjetlost
vana za biljke za fotosintezu najvanija crvena svjetlost suneva spektra maksimalna apsorpcija klorofila pri 663 nm ivotinje razvile vid i mnoge navike (budnost, spavanje, kretanje, prehrana...) diurnale, nokturalne, krepuskolarne ivotinje

Fotosinteza
suneva energija koju apsorbira klorofil glavni je pokreta fotosinteze uz pomo fotona asimilira se CO2 iz okolia i reducira u ASIMILAT (ugljikohidrat) reakcije se odvijaju u kloroplastima lista

 fotosinteza ovisi o: svjetlosti raspoloivom CO2 temperaturi disanje ovisi o: temperaturi

Voda
glavni sastojak svih ivih tkiva ivotinje: vodu nadoknauju pijenjem i jedenjem gubitak 1- 2% vode e i nagon za pijenjem gubitak od 10% vode teki fizioloki poremeaji gubitak od 20% vode smrt.

S obzirom na potrebe biljke za vodom razlikujemo 4 tipa biljaka:

hidrofiti (uronjeni u vodu) - lopo, lokvanj, ria higrofiti (izrazito vlana stanita) - movarne biljke, aevi, abnjaci mezofiti (umjerene potrebe za vodom) - bukva, hrast, grab, soja, konoplja, zob kserofiti (prilagoeni estom nedostatku vode) - maslina, kaktusi, agave

Hraniva (nutrijenti) makronutrijenti ili makroelementi:

ugljik kisik vodik duik fosfor kalcij kalij magnezij sumpor natrij klor silicij

mikronutrijenti ili mikroelementi: (dolaze u tragovima)

eljezo mangan bor kobalt bakar molibden cink jod selen

Biotski imbenici
= odnosi izmeu organizama:

1. intraspecijski odnosi (lat. intra = unutar) 2. interspecijski odnosi (lat. inter = izmeu neega

Intraspecijska kompeticija
u sluaju prenapuenosti populacije stres smanjenje rasta i organske tvari smanjenje razmnoavanja smanjenje mogunosti preivljavanja svake pojedine jedinke

Prenapuenost kod ivotinja moe:

smanjiti plodnost odgoditi spolno sazrijevanje pogoditi imunoloki sustav (povean morbiditet) poveati smrtnost novoroenadi uzrokovati odlazak u novo stanite

Teritorij
ivotinje dio stanita koji slui za nalaenje hrane, kao sklonite, kao mjesto za udvaranje, parenje, polaganje jaja ili okot. Taj prostor treba obiljeiti. biljke putaju dublje korijenje, kronjom nadvisuju druge, rasprostiranje sjemena im dalje

Interspecijski odnosi

o d n o s 1. mutualizam 2. protokooperacija 3. komenzalizam 4. predacija 5. parazitizam 6. parazitoidizam 7. amenzalizam 8. kompeticija 9. neutralizam

A + + + + + + 0

B + + 0 0 0