GASTRITI ARTEROSKLEROZA ANDROPAUZA SHKAKTART E KANCERIT T gJIRIT

plus

ptolete me shije t qershis s egr, Septoletemoll me shije t qershis t gjelbrt s egr, moll t gjelbrt

he shije limoni, si Septolete dhe Septolete dhe shije limoni, si D, Septolete dhe Septolete D,

he burimin e infeksionit n fytin dhe tuaj. dhe burimin e infeksionit n dhe fytinSeptolete tuaj. shije limoni, si Septolete D,

shum se 25 vite t kujdesit dhe M ndihms shum se 25 vite tpr kujdesit largimin dhe ndihms pr largimin punon n mnyr aktive pr largmin e dhembjes

dhembjes s fytit t inflamuar kan e dhembjes sjellur s fytit t dhe inflamuar fruta kan sjellur t dhe reja: fruta t reja: dhe burimin e infeksionit n fytin tuaj.

molls s gjelbrt, s pr gjelbrt, ptolete me shije t kndshme t Septolete me25 shije kndshme t molls M shum se vitet t kujdesit dhe ndihms largimin

mon dhe me shije t qershis t egr qershis t egr dhe t me shije t me veprim t cilat me efektiv veprim efektiv elimon dhembjes s cilat fytit t inflamuar kan sjellur dhe fruta t reja:

gurohet se do gj do t jet n rregull sigurohet se shije me do gj do t jet tuaj. n tuaj. mollsme s fytin gjelbrt, Septolete me t fytin kndshme trregull

0 6 ,

S h k u r t

2 0 0 8

non n mnyr aktive pr largmin punon en dhembjes mnyr pr largmin e moll dhembjes Septolete me shije aktive t qershis s egr, t gjelbrt

G R A T I S

limon dhe me shije t qershis t egr t cilat me veprim efektiv sigurohet se do gj do t jet n rregull me fytin tuaj.

he fyti juaj sht si Dhe m fyti juaj par. sht si m par.

R e v i s t

s h n d e t s o r e

N u m r

Dhe fyti juaj sht si m par.

Prmban cetylpyridinium chloride.

Prmbajtja
GASTRITI
4 6

plus

Si ta prballoni gastritin?

SMUNDJET KARDIO-VASKULARE
far mund t drgoj deri tek sulmi n zemr?

KOLLA

10 Llojet dhe domethniet e kollitjeve

DIABETI

18 Problemet t cilat mund ti shkaktoj diabeti

NgA NATYRA

20 ka duhet prdor n vend t viagrs

FEMRAT

22 Amenorrhea: far duhet ditur pr t?

TRUpI

25 far thot beli juaj?

AKNET

29 Kujdesi tek lkura e prir ndaj akneve

plus
Revist shndetsore Numr 06, Shkurt 2008

Drejtor Milot H. CENA Kryeredaktor Mr. Ph. Jaser Veseli

Bashkpuntor profesional: Dr. Gazmend Kajtazi Lektor: Valmir Grguri

Dizajni: Kombtar Ramadani Bashkpuntor: Imran Amiti

KOnTAkT: Tel. +381 38 541 908; Fax: +381 38 541 909; EMAIL: imedica@imedica.org; ADresA: Rr. Fehmi Agani Nr. 24, 10 000 Prishtin, Kosov

Materiali dhe tekstet e publikuara i dedikohen do konsumatori sipas regullativs ndrkombtare t autorizim marketingut.

www.imedica.org

SHKURT 2008

plus

plus

Gastriti

Si ta prballoni gastritin?
Gastroenteritet mund t shkaktohen nga viruse t thjeshta, nga helmime t rnda ushqimore, ose me konsumimin e ushqimeve q jan prekur nga ndonj substanc toksike. Gastroenteritet q kan si burim helmimin ushqimor, mund t jen t rnda me disa infeksione, q vijn nga situatat epidemike.
N qoft se gastroenteriti shkaktohet nga ndonj mikrob, ather mjeku mund tu diktoj q t merrni antibiotik. Ato mund tu shkaktojn diarre, por n rastin konkret jan t domosdoshme q t vrasin mikrobin q e shkakton. N qoft se diarreja sht e shpesht dhe kini shum t vjella, ather mjeku kshillon disa ilae q ndihmojn organizmin t mos psoj tharje. N qoft se tharja sht e pranishme ather sidomos pr fmijt dhe t moshuarit duhet t shtrohen n spital, ku nprmjet injeksioneve do t zvendsojn lngjet e humbura. Sa koh q vazhdojn shqetsimet, duhet t pini shum lngje. Kur t kalojn simptomat e smundjes, hani banane dhe zarzavate, t cilat ndihmojn n qetsimin e stomakut. Mir sht q t hiqni dor nga prodhimet e qumshtit pr dy jav, pasi tu ket kaluar diarreja, sepse mund tu shkaktohet rishfaqja e smundjes. jen edhe shum serioze. N qoft se ndonjri ndjen dobsi t astit t t parit, paraliz muskulore, ka t vjella, mund t jet i helmuar nga mishrat, q prbjn edhe nj nga mnyrat m t rrezikshme t helmimit. N rastet e helmimit ushqimor, prballimi sht i ndryshm nga ai i gastroenteritit masiv. T vjellt dhe diarreja p.sh., nuk duhet t pezullohen n asnj mnyr, prkundrazi duhet t largohen nga organizmi t gjitha substancat toksike. Ndoshta ka nevoj t bhet edhe lavazhi i stomakut n klinik. Pr do eventualitet, kur ndonjri ka shfaqje t simptomave t gastroenteritit, duhet t komunikoj me mjekun, pr arsye se mund t ket dika m serioze se viruset e helmimit masiv. Me besimin se bhet fjal pr virus t stins, ekziston rreziku q i smuri me iniciativn e tij t merr ilae q ndalojn t vjellat dhe diarren dhe si rezultat t rndojn gjendjen e tyre shndetsore. Serioziteti i gastroenteritit sht analog me sasin e lngjeve q humbet nga organizmi i t smurit, me rritjen e tensionit drejt t vjellave dhe t temperaturs. Gastroenteritet m t shumt nuk shoqrohen me temperatura, gj q i bn disa t mos i japin rndsi smundjes, megjithse mund t ken rrjedhje serioze t lngjeve dhe rrezikohen t psojn tharje. Pr kt arsye sht mir q asnj t mos marr ilae pa pyetur specialistin. Sipas rregullit, helmimi ushqimor demonstrohet shpejt (brenda 6 orve nga ngrnia), kurse gastroenteritet e zakonshme shfaqen 1 ose 2 dit pasi ke marr virusin. Problemi sht se dika ham dhe ia ngarkojm gjells kur kemi ndonj problem, ndrkoh q n t vrtet shkaku sht ndonj virus.
www.imedica.org

Kujdes duhet treguar kur simptomat zgjasin m shum se dy dit dhe kini temperatur t lart, kur simptomat rikthehen pas terapis s br. Gjithashtu kur ka gjak tek t vjellt tuaj, gj q paralajmron pr hemorragji t brendshme. Duhet t bni kujdes edhe kur keni etje t shpesht, por urinoni rrall, gojn e ndjeni t thar dhe kini nj tronditje shpirtrore. Duhet t jeni t kujdesshm edhe kur keni dhimbje t forta n bark. Ndoshta keni apendiksin.

KUJDES I VEANT

TERAPIA

TEMpERAtURA - SHENJ DOBSIE

Arsyet q mund t shkaktojn gastroenteritin jan t shumta. Por shkaku m i shpesht sht nj virus q transmetohet leht n: zyrn ku punoni, n autobus kur udhtoni pr shum koh, n kopshtin e fmijve ku shkon fmija juaj, etj. Shkak tjetr sht helmimi nga ndonj ushqim i prishur, qumshti, akullorja etj. Dhe, s fundi, gastroenteriti mund t shkaktohet nga konsumi i shpesht i ilaeve q ngacmojn stomakun, ose nga konsumi i pijeve alkoolike. Zakonisht mjeku mund t bj diagnostikimin e gastroenteritit me nj analiz kimike t thjesht, d.m.th. nga simptomat q i tregoni. Por, ndonjher duhet br edhe analiz e veant e fekaleve. Prve rasteve t komplikimeve t rnda, terapia e gastroenteritit mund t bhet n shtpi. Kshillohet t pini shum uj , sepse gastroenteriti than organizmin dhe ato lngje q humbasin duhet t zvendsohet. Ushqimi duhet t jet i leht pa krip, salc e pikante (piper, speca).

USHQIMI

SHKAKU

DIAGNOZA

Lani shpesh duart tuaja, keni kujdes si gatuani dhe si ruani ushqimet tuaja.
Helmimi ushqimor mund t ket simptoma t lehta ose intensive, t cilat gjithsesi mund t shkaktojn tharjen. N rastet e lehta, helmimi shkaktohet pr disa or, kurse n rastet e tjera vazhdon me dit. Disa raste t helmimit ushqimor, mund t

PARANDALIMI

MENDIMI I SPECIAlISTIT

HElMIMI USHQIMOR

SHKAKU M I SHpESHt I GASTROENTERITIT SHT NJ VIRUS Q TRANSMETOHET LEHT N: ZYR, N AUTOBUS, N KOPSHTIN E FMIJVE ETJ.


plus

SHKURT 2008

SI TI DETYROJm ZORRT T PUNOJN mIR?

Shkenctart dhe mjekt pohojn njzri se 90% e smundjeve jan pasoj e mosfunksionimit t mir t zorrve dhe helmimit t vazhdueshm t organizmit nga produktet e ndryshme. Ata thon se t gjitha smundjet hyjn n organizmin e njerzve nga goja, kur prdoren ushqime t paprshtatshme ose kur merren m tepr nga duhet. N kto raste, stomaku dhe zorrt kthehen n nj burim dhe rezervuar substancash toksike. N zorrn e trash ka raste kur grumbullohen deri n 10 kilogram mbetje q po t mos nxirren, mund t qndrojn atje pr 20 vjet me radh, duke e helmuar organizmin e njeriut me plot kuptimin e ksaj fjale. Sido-

Zorrt

plus

M T RREZIKSHME JAN AKULLORET, KREMRAT, AJKA E QUMSHTIT

mos pas moshs 40- vjeare, ngaq mbushet me mbeturina ushqimesh, zorra fillon t fryhet, zgjatet e deformohet, duke penguar edhe organet e tjera q t kryejn mir detyrat e tyre funksionale. T gjitha kto do njeri mund ti kuptoj nga sinjalet q fillojn t japin vet stomaku dhe zorr. Nxirja e dhmbve, pr shembull, sht nj nga sinjalet e para q tregon se n organizm ka shenja skoriesh, se na mungojn vitaminat B dhe A, t cilat, si dihet, luajn rol shum t rndsishm n ruajtjen e shn-

detit. Po kshtu, duhet mbajtur parasysh se stomakun dhe zorrn e trash i dmtojn rnd edhe disa ushqime, sikurse dmton nga ana tjetr edhe mungesa e fibrave. M t rrezikshme jan akulloret, kremrat, ajka e qumshtit Po kshtu, shkaktojn kapsllk t gjitha llojet e mishit, okollatat, kakaoja, mblsirat, sheqeri, qumshti i lops, vezt, buka e bardh, pastat, tortat. Pr rregullimet q ndodhin n zorr dhe n stomak, meq ra fjala, jep sinjale t forta edhe lkura. Kshtu, pr shembull, nga prdorimi i teprt i mishit, fillojn t mbajn er kmbt, nga teprimet me mblsira, dalin purra, etj. Lind pyetja: A ka mundsi vet njeriu t vendos rregull e pastrti n zorrt e tij, sidomos n zorrn e trash? Po, ka! S pari, zorrt mund t stimulohen n punn e tyre me an t masazheve t jashtme. Nj nga kto sht ngacmimi i shputave t kmbve, nj mnyr e thjesht kjo q stimulon t gjitha organet e rndsishme, prfshir edhe zorrn e trash. Mnyra m e mir pr t pastruar skoriet dhe helmet nga trupi sht klizma, e cila, sipas mjekve t vjetr, e shpton njeriun nga 80% e smundjeve q krcnojn shndetin e tij.
Pr m shum vizitoni portalin www.telegra.com >>> Lifestyle

www.imedica.org

SHKURT 2008

plus

plus

Smundjet kardio-vaskulare

Rreziku dhe parandalimi i trombozs s thell venoze

T dhnat e mposhtme japin kalkulimet, t cilat, ju tregojn shkalln e rrezikut pr t pasur infarkt t miokardit brenda 10 viteve t ardhshme. Disa nga vlerat m t rndsishme pr faktort e rrezikut jan shnuar m posht:
Mosha dhe gjinia. Rreziku m i madh nga smundja e zemrs rritet me rritjen e moshs, tek meshkujt sidomos mbi moshn 45-vjeare, ndrsa te femrat mbi moshn 55-vjeare.

far mund t drgoj deri tek sulmi n zemr?

1 2 3 5

Tromboza e thell venoze (TThV) sht mpiksje e gjakut (formim i trombve) n ndonj ven n thellsi t trupit. Kto mpiksje zakonisht formohen n venat e kmbve. Megjithse TThV sht dukuri e shpesht, ajo sht shum e rrezikshme nse trombt shkputen dhe kalojn n qarkullim t gjakut. Nj nga pasojat m t rrezikshme sht mundsia e mbylljes s ndonj ene t gjakut n mushkri. Kjo dukuri (e njohur si tromb-emboli pulmonare) mund t jet fatale. Ju jeni ne rrezik t lart nga TThV, nse: 1 jeni mbi 60-vjear/e; 2 qndroni jo aktiv pr nj koh t gjat, p.sh. uturoni me aeroplan, merrni ndonj rrug t gjat me vetur, ose shroheni n shtrat pas ndonj intervenimi kirurgjik; 3 keni trashguar ndonj smundje q rrit koagulimin e gjakut; jeni lnduar ose keni br ndonj operacion q mund ta zvogloj qarkullimin e gjakut n ndonj pjes t organizmit; 4 jeni shtatzn ose sapo keni lindur; 5 keni mbipesh; 6 keni varikoze venoze (vena t fryra); 7 keni kancer, edhe nse jeni duke u mjekuar nga ai; 8 merrni kontraceptiv ose terapi hormonale; 9 keni t vendosur kateter n venat qendrore. Rreziku sht m i madh nse i keni m shum nga kto faktor njkohsisht. Si ta parandaloni?

Pirja e duhanit. Duhanpirja sht njri nga faktort e rrezikut pr smundjet kardiovaskulare. Hapi m i rndsishm q mund t merrni pr ta zvogluar rrezikun nga infarkti sht ta leni duhanin. Shtypja sistolike e gjakut. Shtypja sistolike sht numri i par q e lexoni n matsin e tensionit. P.sh. Nse shtypja juaj sht 120 me 80, shtypja sistolike sht 120. Sa m e lart t jet kjo shtypje aq m i madh sht rreziku pr t pasur sulm n zemr. Barnat pr tension. Barnat q prdoren pr t trajtuar shtypjen e lart t gjakut prfshijn diuretikt, inhibitort e enzimit angiotenzin-konvertaz (ACE), bllokuesit e receptorit t angiotenzin II (ARBs), betabllokuesit, bllokuesit e kanaleve t kalciumit, si dhe inhibitort direkt t renins.

HDL kolesteroli. HDL (ose lipoproteinat me densitet t lart), sht kolesteroli i mir, sepse parandalon grumbullimin e kolesterolit n arterie. Sa m e lart t jet vlera e HDL, aq m mir sht. Nse vlera e HDL sht 60 mg/dL dhe m lart, paraqet mbrojts nga smundjet e zemrs. Nj vler e HDL nn 40 mg/dL, do t thot se LDL (kolesteroli i keq) sht m i lart dhe jeni n rrezik t madh pr sulm n zemr. Kolesteroli total. Kolesteroli total paraqet shumn e gjith kolesterolit n gjak. Sa m e madhe t jet vlera e kolesterolit total, aq m i madh sht rreziku pr smundje t zemrs. Vlera e kolesterolit total mbi 240 mg/dL paraqet rrezik t dyfisht pr sulm n zemr n krahasim me dik q ka kolesterolin total nn 200 mg/dL. Nse vlera e kolesterolit total sht m e vogl se 200 mg/dL, rreziku pr t pasur smundje t zemrs sht m i vogl.

1 Nse duhet t qndroni jo aktiv pr nj

koh t gjat, koh pas koh lvizni muskujt e pjesve t poshtme t kmbve;

2 ohuni sa m shpejt q mundeni nga

shtrati dhe lvizni, pasi t keni pasur ndonj smundje apo ndrhyrje kirurgjike; 3 N disa raste duhet t merrni barna q parandalojn koagulimin e gjakut, t caktuara nga mjeku i juaj.

plus

SHKURT 2008

T moshuarit
Q nga mosha 20 vjeare njerzit llojn koh pas kohe t humbin qeliza nervore. N t njjtn koh organizmi krijon m pak materie t nevojshme pr qelizat e trurit. Sa m i moshuar q je, aq m tepr kto ndryshime ndikojn n kujtesn tnde. Mosha dmton memorien duke ndryshuar mnyrn e deponimit t informatave n tru, si dhe duke e br t vshtir rikthimin e tyre. Kujtesa afatshkurtr dhe kujtesa e hershme, zakonisht nuk dmtohen me moshn, por dmtohet kujtesa e re. Kujtesa afatshkurtr prfshin emrin e nj personi q e ke takuar para disa minutash. Kujtesa e re sht p.sh. ka ke ngrn pr mngjes. Ndrsa kujtesa e hershme prmban gjrat q jan regjistruar n memorie para shum vitesh, p.sh. fmijria. Sido q t jet kto jan ndryshime normale q i pson njeriu me kalimin e kohs.

plus

Kolesteroli

Si e ndryshon mosha kujtesn?

far duhet t din femrat pr kolesterolin?

Shumica e femrave jan t rrezikuara nga smundjet e zemrs dhe kt nuk e din. Sa e keni kolesterolin tani? Nse jeni e shndosh, nuk e keni iden sepse nuk jeni e interesuar. Mirpo, smundjet kardiovaskulare fillojn shum hert q nga mosha 20, 30 dhe 40 vjeare dhe n kt koh fillon ngritja e vlerave t kolesterolit. kolesterolit te to nuk sht rutin; Rezultatet mund t gnjejn; Ndoshta keni nevoj pr nj test t inflamacionit; Ushqimet si proteinat e tretura dhe fitosterolet, bajamet, farat e lirit, mollt, soja dhe vaji i ullirit, ndihmojn n uljen e vlerave t kolesterolit. Kolesteroli i mir (HDL), mund t ket ann negative. Dihet q sa m t larta t jen vlerat e HDL (lipoproteinet me densitet t lart) sht aq m mir. Megjithat, studimet kan treguar q HDL mund t prmbaj proteina t dmshme q mund ti prkeqsojn smundjet e zemrs. Duhet t ecni shum. Ecjet e gjata n kmb prmirsojn shndetin tuaj, sidomos dobi m t madhe ka zemra.

3 4 5

Aftsit vozitse te pleqt

Pr shumicn e t moshuarve vjen koha kur nuk mund t vozisin pa rrezik. Mjeku duhet ta caktoj nse personi sht i aft pr t vozitur, ose jo. Nse personi ka ndonj problem shndetsor (p.sh. shikim t dobt ose artrit), po ashtu n rastet e humbjes s kujtess ose pamundsis s prqendrimit, vozitja nuk sht e sigurt. N rastet kur keni problem me t parit natn, nuk duhet t vozitni vetm n kt koh. Shumica e t moshuarve refuzojn q t ndrpresin t voziturit; ata dshirojn t mbeten t pavarur dhe t kujdesen vet pr veten. Ndrprerja e vozitjes sht nj ndryshim n mnyrn e jetess dhe sht vshtir t bhet. Megjithat, duhet pasur parasysh se ka t bj me sigurin personale t vozitsit t moshuar, t familjes dhe t rrethit.

Vlerat e larta t kolesterolit jan t shpeshta. Afrsisht e femrave t moshs 30 vjeare, 1/3 e atyre mbi 40-vjee dhe gati gjysma e femrave t moshs mbi 50vje, kan vlera kufitare t rrezikshme t kolesterolit.

JA KA DUHEt t DIN FEMRAt:

Ndodh q mjeku t mos e gjej problemin. Edhe pse femrat shkojn m shpesh te mjeku sesa meshkujt, prcaktimi i vlerave t

www.imedica.org

SHKURT 2008

plus

plus

Infektiv

far duhet t dini pr hepatitin A

Lani duart para se t prgatitni apo t hani ushqim

Pastaj mund t keni urin t errt dhe jashtqitje t shndritshme. Dhe n fund, shenj kryesor sht verdhza, dukuri kur lkura sht e verdh. Por, disa persona ndodh t mos ken fare simptoma. Nse keni simptoma apo mendoni se keni hepatit A, bni nj vizit te mjeku dhe ai do t analizoj gjakun dhe vrtetoj nse e keni apo jo kt smundje. Shumica e njerzve shrohen vetvetiu pas disa javsh. Ndoshta sht e nevojshme shtrirja n shtrat pr disa dit ose jav, ndrsa nuk lejohet pirja e alkoolit deri sa t shroheni. Mjeku mund tju jep barna pr t zbutur simptomat. Shtrirja dhe mjekimi do tju ndihmojn t kaloni smundjen. Pr t mbrojtur veten dhe t tjert nga Hepatiti A, duhet t veproni n kto mnyra: - gjithmon lani duart para se t prdorni banjn dhe para se t prgatitni ose hani ushqim; - vishni dorza nse duhet t prekni pjes shum t ndotura dhe pastaj lani duart. - pini vetm ujin n shishe kur jeni n vende t pasigurta (dhe mos prdorni akullin, apo ti lani pemt e perimet n rubinet). - mund t merrni edhe vaksinn q mbron nga hepatiti A. Vaksina mund tju mbroj q mos ta fitoni smundjen. Fmijt mund ta marrin vaksinn kur ti ken mbushur dy vjet. Personat q udhtojn n vende t ndryshme duhet t vaksinohen paraprakisht.

TRAJtIMI

MBROJtJA

Hepatiti A sht smundje e mlis, e cila shkakton rritje t ktij organi dhe pengon funksionimin normal t saj. Njeriu ka nevoj pr nj mli t shndosh, e cila kryen shum funksione t cilat na mbajn t gjall. Mlia lufton infeksionet dhe pengon gjakderdhjen. Ajo largon barnat dhe helmet e ndryshme nga gjaku. Mlia po ashtu siguron energji pr rastet e nevojshme.
Lobi i djatht Lobi i majt

KA SHt HEpAtItI A

me personin i cili e ka infeksionin. Hepatitin A mund ta merrni edhe duke marr ushqimin e prgatitur nga dikush q ka hepatit A dhe, duke pir ujin e kontaminuar me virus t hepatitit A. Hepatiti A mund ti prek t gjith njerzit, megjithse fmijt smuren m shpesh, sidomos n erdhe. Hepatitin A m leht mund ta marrin edhe: personat q jetojn me dik q ka hepatit; personeli q sht n kontakt me t smurt; personat q punojn n kanalizime; homoseksualt; udhtart n vendet ku hepatiti A sht smundje e shpesht; N baz t shenjave t hepatitit, n fillim mund t mendoni se keni grip, pasi q mund t: ndjeheni i lodhur; keni mundim n stomak; keni ethe; mungoj apetiti; keni dhimbje n stomak, sidomos djathtas; keni vjellje apo barkqitje;

KUSH MUND t SMUREt?

SIMptOMAt

Lokalizimi i mlis n trupin e njeriut

Smundja e hepatitit A shkaktohet nga nj virus, i cili njihet si virusi i hepatitit A (HAV). Kjo smundje prhapet nga kontakti i afrt


SHKAKtARI

Vaks ina, mbro j mjaf tje sigu t e rt

PRHApJA

plus

SHKURT 2008

IBUCLIN tableta
(Ibuprofen & paracetamol)
PRSHKRIMI Ibuclin sht nj analgjezik me veprim anti-inamator dhe antipiretik PRMBAJTJA do tablet prmban Ibuprofen 400mg dhe paracetamol 325mg INDIKIMET Ibuclin prdoret pr qetsimin e dhimbjes s leht deri t moderuar n gjendje t tilla si dhimbje koke, neuralgji (prfshir migrenn), dhimbje post-operative, dhimbje dhmbsh, pas ekstraktimit dentar dhe n gjendje brile prgjithsisht t vetkuzuara; n t gjitha gjendjet e tjera ku prshkruhet mjekimi me nj antipiretik-analgjezik. DOZIMI Tek t rriturit: Nj tablet 3-4 her n dit. KUNDRINDIKIMET Mbindjeshmri ndaj secilit prej prbrsve, ulcera peptike aktive. EFEKTET ANSORE Prfshijn dispepsi, intolerance dhe hemorragji gastrointestinale, zhurm n vesh, toksicitet hematologjik, rash kutan dhe rekasione t tjera alergjike. Ndr efektet ansore m t ralla prmendim: ambliopi toksike, trombocitopeni dhe insuienc renale oligurike, t cilat jan t rikthyeshme me ndrprejejen e mjekimit. KUJDESI GJAT PRDORIMIT Kujdes t veant duhet pasur pacientt astmatik pr arsye t shkaktimit t bronkospazms. Duhet t evitohet nga pacientt ku marrja e aspirins dhe barnave t tjer antiinamator jo-steroid provokon simptomet e astms, rinitit ose urtikaries. Duhet prdorur me kujdes tek pacientt me dmtim t funkcsionit renal dhe hepatik. MNYRA E RUAJTJES Ruhet n vende t thata, pa lagshtir, t mbrojtura nga drita. AFATI I PRDORIMIT 60 muaj nga data e prodhimit KUJDES T mbahet larg vendeve q mund t arrihen nga fmijt. PARAQITJA Blister me 10 tableta

plus

Kolla
bakteri Bordetella Pertussis. Smundja karakterizohet me disa kollitje t cilat prfundojn me britma kur fmija merr frym. Simptomat tjera t pertussisit prfshijn shkuarje t hunve, teshtitjet, koll t but dhe ethe. Kur kolla shoqrohet me nj z gulits kur fmija e nxjerr frymn, sht shenj e inflamimit t rrugve t poshtme t frymmarrjes. Po ashtu ekziston mundsia, sidomos te fmijt e vegjl, q rrugt e poshtme t jen t bllokuara nga ndonj trup i huaj ose mukus nga ndonj infeksion respirator. Shumica e kollitjeve prkeqsohen gjat nats pr shkak se sekreti nga hunda dhe sinuset kalon n fyt duke ngacmuar refleksin e kollitjes prderisa fmija sht i shtrir. Astma po ashtu mund t shkaktoj kollitje gjat nats sepse rrugt e frymmarrjes jan m t ndjeshme dhe m t ngacmueshme gjat nats. Alergjit, astma, ftohja dhe infeksionet e tjera respiratore jan shkaktart e zakonshm t kollitjes gjat dits. Ajri i ftoht i prkeqson kto kollitje, t cilat zakonisht zhduken kur fmija sht n gjum ose duke pushuar. sht mire t keni kujdes nga ftohsit e ajrit, kafsht shtpiake ose duhani t mos e shkaktojn kollitjen e fmijs suaj. Nse fmija juaj ka koll, temperatur mesatare dhe rrjedhje nga hundt, ekzistojn mundsit q t jet ftohur. Por, kollitja me temperatur 39 grad Celsius ose m lart nnkupton se fmija sht i prekur nga pneumonia, sidomos nse fmija juaj sht i plogt dhe merr frym shpesh. N kto raste duhet ta oni te mjeku. Fmijt zakonisht kollin aq shum saq nxisin refleksin e vjelljes. Shpesh kjo nuk paraqet shenj alarmi nse vjellja nuk vazhdon. Gjithashtu, nse fmija juaj ka koll nga ftohja ose astma, mund t ket shum mukus i cili shkon n lukth dhe shkakton mundim. Kollitjet e shkaktuara nga ftohjet mund t zgjasin me jav, veanrisht nse fmija juaj ftohet shpesh. Astma, alergjit ose ndonj infeksion kronik n sinuse ose rrugt e frymmarrjes, mund t jen po ashtu prgjegjs pr kto kollitje q zgjasin. Nse kolla zgjat tre jav, drgojeni fmijn tuaj te mjeku.
www.imedica.org

KOllA ME GUlITJE

KOllITJA GJAT NATS

Kollitja e fmijs suaj

Kollitjet jan simptomat m t shpeshta t smundjeve fmijrore dhe, megjithse kan nj z t keq nganjher, ato nuk jan simptoma t ndonj gjendje serioze. N fakt kollitja sht nj reeks, i cili ndihmon pastrimin e rrugve t frymmarrjes n fyt dhe n gjoks. Megjithat ndonjher pr shkak t kollitjes fmija duhet t paraqitet te mjeku. Duke njohur llojet e ndryshme t kollitjeve do tju ndihmoj ti kontrolloni ato dhe t dini kur t thirrni mjekun.
LLOJEt DHE DOMEtHNIEt E KOLLItJEvE
sht pasoj e inflamacioneve ose njtjeve n rrugt e siprme t frymmarrjes. Zakonisht shkaktohet nga inflamacionet e laringut dhe trakes, q mund t shkaktohen nga alergjit, ndryshimet n temperatur gjat nats, apo mund t jet edhe si pasoj e ndonj infeksioni viral. Mund t ndodh papritur n mes t nats kur fmija sht duke fjetur. sht emr, i cili i referohet pertussisit, infeksion i traktit respirator i shkaktuar nga
10

KOllITJA GJAT DITS

KOllA ME ETHE

KOllA ME VJEllJE

KOllITJA UlRIM

KOllA E VAZHDUESHME

KOllA E MIR

plus

SHKURT 2008

APIPOL shurup mjalti me macerate t mullags s bardh dhe tinkturs s propolisit

PRBRJA (100 ml shurup prmbajn) Mjalt lulesh Uj Macerat t mullags s bardh Tinct.propolisi 10% 66,10 g 50,40 g 5,90 g 2,20 g

INDIKACIONET Ftohja, gripi , pezmatimi i gryks s fytit , bronhiti, si dhe ngacmimi i kollit n koh m t gjat. DOZIMI Fmijt prej 1-5 vjet, 3 her n dit nga 1 lug shurup pas buke, ndrsa fmijt m t mdhenj dhe t rriturit 3 -5 her n dit nga 1 lug shurup pas buke. Sipas nevojs mund t merret nga nj lug shurup para fjetjes. Shurupin mund ta prdorni edhe krahas terapis q ua cakton mjeku. Para prdorimit shurupin duhet tundur. VREJTJE Me qndrimin n nj vend shurupi shtresohet n form t fundrrins e cila ndikon n cilsin e tij, prandaj ajo mnjanohet vetm me tundjen q ia bni shurupit para se ta keni prdorur.

1 ml shurup i prgjigjet 1,246 g maceratin e mullags s bardh dhe tinkturs s propolisit.Mjalti sht lnd natyrore me veprim t dshmuar kundr mikrobeve, kurse propolisi prve veprimit antimikrobik ka edhe veti imunostimuluese. Macerati i mullags s bardh sht me veprim mucillagjenoz , q do t thot se sht nj lloj tretjeje e sekretit e cila e zbut mukozn e pezmatuar dhe n kt mnyr e zvoglon shtrngimin e muskujve t but t rrugve respiratore (t frymmarrjes) duke e zbutur kshtu ngacmimin e kollit.

VETIT DHE NDIKIMI Apipol shurup mjalti sht kombinim natyror i produktit t bletve dhe bimve mjekuese, i cili i bashkon vetit e mjaltit,

APITUSIK shurup mjalti me tinktur trumze dhe tinktur propolisi

VETIT DHE NDIKIMI Apitusik shurup mjalti sht kombinim natyror i produktit t bletve dhe bimve mjekuese, i cili i bashkon vetit e mjaltit, tinkturs s trumzes dhe tinkturs s propolisit.Mjalti sht mjet natyror me veprim t dshmuar kundr mikrobeve, kurse propolisi prve veprimit kundr mikrobeve ka edhe veti imunostimuluese. Tinktura e trumzes sht ekspektorans natyror, e ky sht mjet i cili e mundson nxjerrjen e glbazit duke e prshpejtuar tajimin dhe tretjen e sekretit. Propolisi dhe mjalti i kontribuojn efektivitetit t till t rndsishm, sepse n sekretin e gryks s fytit veprojn n mnyr antibakteriale dhe kshtu e prshpejtojn shrimin e saj. INDIKACIONET Ftohja, gripi, pezmatimi i gryks s fytit, si dhe ngacmimi i kollit n koh m t gjat. ajo mnjanohet vetm me tundjen q ia bni shurupit para se ta keni prdorur. MASAT E KUJDESIT Personat alergjik n mjalt dhe n propolis nuk guxojn ti marrin kto preparate.

PRBRJA PRBRJA (100 ml shurup prmbajn): Mjalt lulesh 71,60 g Uj 44,70 g Tinct. Thymi folium, trumza 6,30 g Tinct.propolisi 10% 2,40 g 1 ml shurup i prgjigjet 1,25 g DOZIMI Fmijt prej 1-5 vjet, 3 her n dit nga 1 lug shurup pas buke, ndrsa fmijt m t mdhenj dhe t rriturit 3 -5 her n dit nga 1 lug shurup pas buke. Shurupin mund ta prdorni s bashku me terapin q ua cakton mjeku. VREJTJE Me qndrimin n nj vend shurupi shtresohet n form t fundrrins e cila ndikon n cilsin e tij, prandaj

Ndihm natyrale nga Apipharma!

Prfaqsia pr Kosov Rr. Hyzri Talla, Hy. 7/12, 10000 Prishtin Kosov +37744 111 484

Distributor pr Kosov: ASGETO Pellagonia, Prishtin

plus

Dhembja e koks

KSHILLA MJEKSORE

Kshilla t shkurta mjeksore

KOSI

Me sukses mund t evitoj barkqitjen te fmijt. Bakteret mike t kosit dhe prodhimeve t tjera qumshtore mund t paksojn numrin e viruseve.

MUNgESA E vItAMINS A

Mungesa e vitamins A shkakton shkurtpamsi dhe verbimin e nats. Andaj, pos t tjerash, hani majdanoz t freskt i cili sht i pasur me vitaminn A, por prmban edhe kalcium t nevojshm pr elasticitetin e muskulaturs s syve. Gjysm lxhani majdanoz plotson nevojn ditore t organizmit me vitamin A.

Pse na dhemb koka?

Shkaqet e dhimbjes s koks jan t shumta dhe mund t ndahen n patologjike dhe jo t tilla. N rastet e para kuptohet q nevojitet drejtimi tek mjeku pr tu njohur me gjendjen, pr kryerjen e ekzaminimeve t nevojshme dhe marrjen e mjekimit t duhur. Por lind pyetja: Kur duhet shkuar tek mjeku? Kuptohet q jo pr do dhimbje koke duhet t drejtohemi tek ai. Nse nj dhimbje koke zgjat rreth 10 dit dhe nuk qetsohet me qetsuesit e zakonshm si aspirin e paracetamol, apo edhe nga pushimi e shtitjet n ajr t pastr, sht shum e kshillueshme nj vizit tek mjeku. N rastet e zakonshme (jo patologjike) t dhimbjes s koks, shkaku kryesor sht paksimi i nivelit t oksigjenit dhe glukozs (sheqerit) n gjakun q furnizon trurin. N kto raste sht e kshillueshme ndrprerja e puns apo studimit gjat t cilit shfaqet kjo dhimbje, freskimi me ajr t pastr i ambientit ku qndron, shtitje n ajr t pastr dhe duke mos harruar t ngrnit. sht pikrisht qndrimi pr nj koh t gjat n nj ambient t mbyllur nj prej faktorve q diskutohet sot si shkak i stresit n pun. N botn perndimore sot zhvillohet nj diskutim i gjer pr at q quhet ekologjia e puns. Dhe pikrisht e gjith kjo bhet pr nj ambient m t mir dhe t kndshm n pun, pr t evituar dhimbjen e koks, stresin n prgjithsi dhe uljen e rendimentit intelektual gjat puns. Duhet prmendur ktu si faktor antidhimbje koke apo-stres edhe ushqimi i mir, par ky i fundit jo m tepr n sasin e tij sesa cilsin. Kshtu nuk duhen ndar nga ushqimi i prditshm perimet dhe frutat t cilat jan t pasura me vitamina e kripra, elemente kto mjaft t nevojshm n reaksionet e pafundme biokimike q zhvillohen n laboratorin-organizm.
www.imedica.org

LNDIMEt

Plagt e ndotura i lani me uj t ftoht e pastaj dezinfektojini me jod dhe etil-alkool. Grvishtjet e vogla mos i lidhni. Ato m mir shrohen n ajr. Plagt pakz m t mdha dhe ato q ndeshen me rroba mbulojini me fash. Ndrrojini do 24 or. Flasterin do ta shkputni m leht nga plaga nse kndet e tij m par i keni lyer me benzin pr heqjen e njollave. Pr plag t rnda duhet t shkoni te mjeku. Nse vaksina e fundit kundr tetanosit sht br para 5 vjetve, ajo duhet prsritur. 12

plus

SHKURT 2008

Duhani

plus

Duhani i prindrve shkakton kancer te fmijt

Duhanpirja pasive, vonon shrimin e plagve
Sipas nj studimi t kohve t fundit, publikuar n revistn BMC Cell Biology, pirja e duhanit n mnyr pasive nuk u bn dm vetm mushkrive, por ngadalson edhe kohn pr shrimin e plagve. Efekti e duhanit n prmirsimin e plagve ishte br i njohur prej kohsh, por shum pak dihej rreth efektit negativ n prmirsimin e plagve. Karlo la Vekia, epidermiolog pran istitutit Mario Negri n Milano, shprehet se kush sht ekspozuar ndaj ndikimit pasiv t duhanit, pi t paktn dy cigare n dit; kjo mjafton pr t provokuar t njjtat dme n organizm, si dhe te pirsit e rregullt t duhanit. Studiuesit kan zbuluar se broblastet, qelizat q riparojn indet e dmtuara, bhen m pak t qndrueshme, pra plagt nuk arrijn t shrohen n kohn e duhur dhe kjo pr shkak t broblasteve q koncentrohen n afrsi t plags dhe pengojn mpiksjen e plags. Sipas shkenctarve, do lloj substance e dmshme ka nj ndikim mbi kohn q duhet pr shrimin e plagve, por duhapirja pasive konsiderohet si nj armik i heshtur.

Shkenctart thon se fmijt, t cilt ekspozohen ndaj tymit t duhanit n shtpi pr disa or do dit, edhe pse nuk tuhatin vet, kan tre her m shum mundsi t smuren nga kanceri n mushkri kur t rriten se fmijt e atyre q nuk pijn duhan. Edhe fmijt q ekspozoheshin pr vetm disa her n jav kishin mundsi ta merrnin smundjen nj her e gjysm m shum. Shkenctart, q botuan studimet e tyre n British Medical Journal, e zhvilluan studimin me m shum se 300 mij vet n t gjith Evropn. Studimet kan treguar se adoleshentt jepen shum pas duhanit. Cilido qoft efekti i nikotins, fillimisht n organizmin e njeriut, efektet negative jan m t vogla tek adoleshentt dhe t rinjt se sa tek t rriturit. Kjo i bn ata ta pijn m tepr duhanin. Kur duhani pihet pr dekada t tra dhe n trup hyjn elementt helmues, kjo shkurton jetn. Pra, nuk sht thjesht nikotina, por sht ekspozimi i vazhdueshm ndaj elementve t tjer t rrezikshm t

duhanit, ajo q dmton. Studimi m i gjat i br ndonjher mbi efektet e pirjes s duhanit mbi shndetin ka arritur n prfundimin se pirsit e duhanit jetojn mesatarisht dhjet vjet m pak se sa ata q nuk pijn duhan. Studimi, i botuar n British Medical Journal, filloi para pesdhjet vjetsh, kur u b lidhja e par midis duhanit dhe kancerit t mushkrive. Studimi tregoi po ashtu se lnia e duhanit, madje edhe n moshn 60 vjeare, mund t prmirsoj jetgjatsin pr 3 vjet, ndrsa lnia e duhanit n moshn 30 vjeare duket se anulon dmin q i sht br shndetit m par. Studiuesit kan arritur n prfundimin se sht m e rndsishme q fmijt t mos lejohen fare ta pijn duhanin. Studime t tjera tregojn se njerzit me t ardhura m t vogla dhe ata me nj nivel m t ult shkollimi, konsumojn m shum duhan. Me pirjen e duhanit kta e keqsojn edhe m shum gjendjen e tyre ekonomike dhe sociale. T varfrit shpenzojn m shum pr duhan se sa pr plotsimin e nevojave t tjera baz si ushqimi, kujdesi shndetsor dhe arsimimi.

SHKURT 2008

plus

13

plus

Shndeti oral
apo motra/vllai. Si shembull, kjo mund t ndodh kur nna prdor lugn e njjt apo si shprehi fut n goj biberonin e fmijs pr ta pastruar. Kto shprehi duhet t eliminohen, n mnyr q fmija t mos arrij kolonizimin e baktereve n fazn e hershme.

Prkujdesja e dhmbve t qumshtit Ush qim

Shkruan:

Besa Begu

f rnd aktor i i sish m!

Sa her q fmija konsumon gjra me prmbajtje t sheqerit, dhmbt do ta shndrrojn at n acid dhe si pasoj kjo do t rezultoj n prishje t vogla t dhmbit. Ky proces zgjat afr gjysm ore;, n rast se ky proces i fermentimit do t ndodh nj koh t gjat, si rezultat do t jet kariesi - prishja e dhmbit. Fal mekanizmit t remineralizimit nga ndihma e enzimave t pshtyms, ky proces mund t rigjenerohet, por vetm nse dhmbt kan mundsi t pushojn. Procesi i reminalizimit zgjat rreth 2 or, prandaj ushqimi i rregullt sht tejet i rndsishm. Si ushqim i rregullt hyjn 5 deri 6 shujta q prbhen nga 3 shujta kryesore dhe 2 apo 3 zamra me intervale prej 2 apo 3 or. Kariesi prcillet! Bakteret t cilat shkaktojn kariesin nuk ndodhen tek fmija q i mungojn dhmbt. N momentin kur fmijs i dalin dhmbt, kto baktere do t barten nga prindi

Besa Begu

Higjieniste e dhmbve (e licencuar nga Enti Kombtar pr Shndetin dhe Mirqenien, Suedi)

Zhvillimi i dhmbve tek fmijt fillon q n fazn e hershme t shtatznis. Gjat zhvillimit t dhmbve t qumshtit fillon, po ashtu, procesi i zhvillimit t dhmbve t prhershm. Dalja e dhmbve t par fillon zakonisht n mes t muajve t 6-t dhe 12-t. S pari, mund t shihen dhmbt e prparm t nofulls s poshtme, m pas dhmbt e prparm n nofulln e eprme dhe n fund, dhmbt tjer. Rreth moshs 3-vjeare, fmija duhet ti ket gjithsej 20 dhmb t qumshtit.
14

Gjat daljes s dhmbve tek fmijt mund t shfaqen kto vshtirsi:

t kruara n pjesn ku do t dal dhmbi; salivacion i shtuar (tajitje e shtuar e pshtyms); fmija mund te jet i irrituar dhe t ket dhembje; diarre; temperatur t lart (akoma nuk ka dshmi t plot q kjo mund t jet si pasoj e daljes s dhmbve);

K prak shillat prk tike p dh ujdesje r m n qum bve t e sht it?

Dhmbt e shndosh

Vargu i dhmbve t qumshtit prbhet gjithsej nga 20 dhmb t qumshtit. Gingiva e shndosh duhet t jet ngjyr rose.

Pijet me biberon Pijet me prmbajtje t sheqerit nuk jan aspak t preferuara (2 dl lng prmbajn afr 4 kokrra sheqer). Pijet me prbrje t sheqerit po ashtu ndikojn n procesin e demineralizimit (shndrrimi i sheqerit n acid dhe prishja e dhmbit), pasi q, lngu gjithnj pihet m ngadal dhe n koh m t gjat. Kjo do t thot q, dhmbt do t prballen me shum dmtime dhe n periudh m t gjat kohore. Lngjet e frutave mund t konsumohen, mirpo preferohen bashk me zamren apo ushqimet kryesore gjat dits. Pijet n shishen e biberonit q kan prbrje t sheqerit duhet gjithsesi t eliminohen gjat nats. Pshtyma sht n faz pasive dhe si pasoj nuk do t ket mundsi t mirllt t arrihet procesi i remineralizimit.
www.imedica.org

plus

SHKURT 2008

Shndeti oral
Kekst kan konsistenc ngjitse!!
Kekst si psh. plazmat q konsumohen mjaft shum tek ne, kan prbrje t madhe t sheqerit po ashtu dhe konsistenc ngjitse. Si kompensim t keksve mund t prdoren kekst natyral t grurit q nuk prmbajn sheqer apo corn akes me jogurt bashk me ndonj pem.

plus

Pasta e uorizuar!
Gjat pastrimit t dhmbve duhet prdor past t uorizuar. Furnizimi i uorit nga pasta sht nj ndr masat me t preferuara pr parandalimin e karesit.

Biberoni mashtrues
dhe fmija mund t konsumoj mblsirat vetm gjat ksaj dite. N kt mnyr fmija do t toj shprehi t mir dhe t jet m disiplinues.

Pemt

Nj racion i leht mund t prbhet me ndonj pem, mirpo, pemt prmbajn fruktoz dhe acidi q formohet mund t jet i dmshm pr dhmbt, prandaj edhe pemt duhet t konsumohen me kujdes gjat kohs s ushqimit t rregullt.

Pastrimi i dhmbve

mblsirat, bonbonet

mblsirat, bonbonet apo karamelet duhet t konsumohen vetm n raste festive dhe mund t caktohet nj dit n jav q do t jet m festive

Pastrimi i dhmbve sht tejet i rndsishm dhe duhet t lloj nga faza kur dhmbi i par erupton dhe n kt faz sht me rndsi q fmija t toj shprehin. M pas, pastrimi i dhmbve duhet t bhet rregullisht, n mbrmje dhe n mngjes. Fmijs duhet ti ofrohet ndihm pr pastrimin e dhmbve deri n moshn 12-vjeare. Brusha duhet t jet e vogl dhe e but.

Thithja e shpesht e biberonit mashtrues mund t ket pasoja n zhvillimin e nofullave dhe renditjen e dhmbve. Kjo shprehi duhet t eliminohet para se t dalin dhmbt e prhershm, por sigurisht q edhe m hert. Prdorimi i biberonit mashtrues duhet t kuzohet sa m shum. Biberoni assesi nuk duhet t ngjyhet me sheqer, mjalt apo gjra t ngjashme me prbrje t sheqerit.

Vizita tek stomatologu

Nga dalja e dhmbit t par tek fmija, prindi mund ta vizitoj stomatologun pr tu kshilluar rreth masave parandaluese dhe prkujdesjes s dhmbve te

fmijt. Rreth moshs 3 vjeare fmija sht i gatshm pr vizitn e par tek stomatologu, kjo vizit duhet t jet e qet dhe relaksuese n mnyre q fmija t toj mendim pozitiv pr vizitat e ardhshme. N kt vizit prfshihen prezantimi i karriges s stomatologut dhe instrumentet t cilat i prdor ai. Duhet pasur parasysh q, fmija, assesi nuk duhet t detyrohet t bj nj intervenim pa dshirn e tij, pasi q kjo do t ket ndikim direkt dhe negativ n vizitat e ardhshme dhe m pas ndikim negativ edhe n shndetin oral tek fmija. Masat parandaluese jan tejet t rndsishme dhe duhet t ndrmerren nga fazat e hershme. Prindi sht ai, i cili mban prgjegjsin dhe ia prcjell shprehit e prditshme fmijs, prandaj do mas preventive duhet t ndrmerret me koh n mnyr q t eliminohen faktort t cilt shkaktojn kariesin e hershm tek fmija.

Ushqimet t cilat i ham prmbajn sheqer. Bakteret e pranishme n goj e shndrrojn kt sheqer n acid, i cili mund ti sulmoj dhmbt dhe t shkaktoj dmtimin e tyre. Larja e dhmbve me Krystal ndihmon n parandalimin e ktij dmtimi me an t proceseve mekanike dhe kimike. Me an t procesit mekanik pastrohen copzat e mbetura t ushqimit n dhmb si

Krystal mbrojtje e sigurt pr dhmbt tuaj

dhe pllakat bakteriale. Ndrsa nj prej proceseve kimike, i cili ndodh me pastrimin e dhmbve me pastn Krystal sht neutralizimi i acidit, i cili nuk mund ti dmtoj m dhmbt. Nj tjetr proces sht largimi i njollave me an t nj faktori t veant t zbardhimit. Substancat kimike t cilat i prmban pasta Krystal po ashtu i eliminojn bakteret. Mbytja e baktereve pengon formimin e pllakave bakteriale t cilat mund ta dmtojn dhmbin dhe gingivn. Pasta Krystal nuk e lejon t ndodh nj gj e till. Derisa pastat e zakonshme shrbejn pr pastrimin e thjesht t dhmbve, Krystal pengon shkatrrimin e dhmbve dhe smundjen e gingivave. Ajo po ashtu i bn t pa dhimbshm dhe i zbardhon dhmbt. Kjo past moderne i largon t gjitha pjeszat e mbetura nga ushqimi. Pasta Krystal prmban elemente t ndryshme, ku secili ka funksion t veant. Njri nga prbrsit aktiv sht ori, i cili kombinohet shum leht n past dhe parandalon prishjen e dhmbve. Prbrsit e tjer t pasts Krystal largojn pllakat bakteriale dhe pengojn formimin e tyre, si edhe ruajn indin e gingivave.

plus

Diabeti

Problemet t cilat mund ti shkaktoj diabeti

Diabeti sht smundje e cila shkaktohet kur organizmi nuk prodhon insulin t mjaftueshme ose nuk mund ta shfrytzoj insulinn si duhet. Insulina sht hormon i prodhuar nga pankreasi q i mundson glukozs t deprtoj n qeliza, t cilat e shfrytzojn pr t tuar energji. Te t smurt me diabet, sheqeri n vend q t hyj n qeliza mbetet n gjak dhe kshtu rritet niveli i tij.

Diabeti mund t jet smundje e rrezikshme pr jet nse nuk vihen n kontroll vlerat e sheqerit n gjak. Me kalimin e kohs, sheqeri i lart n gjak mund ti dmtoj syt, ent e gjakut, nervat dhe veshkat. Ja disa nga problemet (komplikimet) q mund ti shkaktoj diabeti: - Verbimi. Diabeti mund ti dmtoj ent e vogla t gjakut n retin. - Smundje t zemrs. Njerzit me diabet kan predispozita nga dy deri n katr her m shum pr t pasur smundje t zemrs dhe dmtim t enve t gjakut n zemr. Kjo rrit rrezikun pr sulm n zemr (infarkt). - Dmtim i nervave dhe enve t gjakut. Dmtimi i enve t gjakut n kmb mund t kuzoj sasin e gjakut q shkon n kmb dhe njkohsisht jet nervore mbesin t pa furnizuara me gjak. Dmtimi i enve t gjakut, po ashtu rrit rrezikun pr infeksione dhe plag q nuk shrohen. N rastet m t rnda duhet t amputohen (kputen) disa pjes t kmbs. - Smundje t veshkave. Diabeti mund ti dmtoj ent e vogla t gjakut t veshkave dhe kshtu veshkat nuk mund ta ltrojn gjakun. Te disa t smur, veshkat nuk punojn plotsisht. Te kta njerz sht e nevo-

jshme dializa ose transplantimi i veshkave. Fatmirsisht, komplikimet e diabetit mund t parandalohen duke u kujdesur pr veten, duke ndjekur urdhrat e mjekut dhe duke kontrolluar nivelin e sheqerit n gjak.

Mlmesat mbrojn zorrt

Karanli, cimeti, hudhra dhe origano pastrojn zorrt nga infektimi i shkaktuar nga bakteria escherichia coli sht rezultat i hulumtimeve i br n State University n Kansas. sht e vrteta, mlmesat mbysin mikrobet t cilat gjenden n mishin e freskt dhe n gjellt e paziera. Veanrisht jan t dobishm karanli dhe cimeti.
www.imedica.org

Ekzistojn dy tipa t diabetit. Diabeti tip-1, i cili shkaktohet kur organizmi nuk prodhon aspak insulin dhe, diabeti tip-2, kur organizmi ose nuk prodhon insulin t mjaftueshme ose qelizat e injorojn insulinn. Afrsisht 95% e njerzve kan diabet tip-2. 18

plus

SHKURT 2008

TABLETA

Ndihm n rregullimin e nivelit t sheqerit

PROTECT CIMET tabletat prmbajn 360 mg kanell n nj tablet. Preferohet marrja e 1-2 tabletave gjat do ushqimi kryesor, prderisa mjeku juaj nuk ju ka udhzuar m ndryshe. Pr diabetikt kshillohet q gjat prdorimit t preparatit ta kontrollojn nivelin e sheqerit n gjak dhe nse sht e nevojshme ta prshtatin dozn e antidiabetikut oral n konsultim me mjekun.

Kanella (Cinnamomum ceylanicum) sht nj dru i ult tropikal i cili ritet ose kultivohet n Azi, Afrik dhe Amerik. Si mlmes shfrytzohet lvorja e hequr dhe thar nga degt e drurit t kanells. Prve q sht e njohur si nj prej mlmesave m t vjetra, ajo shfaq edhe nj varg t efekteve n organizm. Kanella ul dhe ruan nivelin e sheqerit n gjak, q mund t jet e dobishme tek pacientt t cilt vuajn nga diabeti tip 2. Mekanizmi i veprimit hipoglikemik t kanells bazohet n rritjen e hyrjes s glukozs n qeliza dhe sintezn e glikogjenit, si dhe n rritjen e forsforilizimit t receptorve insulinik. Studimet e realizuara n Amerik, n t cilat jan kyur 60 pacient t cilt vuajn nga diabeti tipi 2, kan treguar se pas 40 dit marrje t 1.3 deri n 6 g kanell gjat dits, niveli i sheqerit n gjak sht ulur pr 18-29% n krahasim me grupin e kontrolluar. Lvorja e kanells prmban vajra eterike, kumarin, mucilagje dhe tanin. Vajrat eterike t kanells kan nj arom karakteristike dhe kan efekt antimikrobik (antibakterial dhe antimikotik, veanrisht n llojet Candida). N prbrjen e vajit n sasi m t mdha jan t pranishme cimetaldehidi, acidi cimetik dhe eugenol. Kanella vepron dobishm n organet e sistemit t tretjes: lehtson tretjen, ndihmon tek fryrjet n stomak, shtrngimet dhe gazrat. Prania e tanineve arsyeton prdorimin e saj kundr diarres. Krahas efekteve t numruara, kanella plotson edhe nj varg efektesh tjera n organizm, pr t cilin gj edhe shfrytzohet shum n mjeksin tradicionale induse dhe kineze. Mjeksia tradicionale nxjerr n pah veprimin e saj n termorregullim, prandaj shfrytzohet si mjet pr lehtsimin e mundimeve tek ftohja dhe gripi, si dhe tek qarkullimi i dobsuar n ekstremitete. Pr shkak t veprimin antiinamator, tradicionalisht shfrytzohet pr lehtsimin e dhimbjeve n muskuj dhe nyje, ndrsa shfrytzohet edhe pr lehtsimin e mundimeve menstruale.

plus

Nga natyra

ka duhet prdor n vend t viagrs

Fillimisht duhet synuar q t zbulojm shkaktarin e zvoglimit t aftsis seksuale tek meshkujt, dukuri kjo q gjithnj e m shum po vjen n shprehje, fatkeqsisht edhe tek nj numr i t rinjve. Jo rrall shkaktari ka t bj me gjendjen psikike dhe emocionale t individit, t cilat si efekte ansore kan pr pasoj dobsimin e potencs. Krahas ksaj ndikim t dukshm n manifestimin e impotencs mund t ket edhe ushqimi i dobt dhe i pa rregullt. Kt m s miri e ilustron seksologu i njohur Dr. Vilijam Masters, i cili konstaton se si pasoj e ushqimit t dobt vjen deri tek balansimi negativ i proteinave, q pr pasoj ka ngecjen e aftsis seksuale t individit. Pra, impotenca sipas dr. Mastersit, sht rrjedhoj e drejtprdrejt e rregullimit hormonal. N kto raste, pr balancim te gjendjes hormonale preferohen ushqimet e bimve q kan efekt stimulues n seks, e t cilat quhen bim afrodiziake. N grupin e ktyre bimve ve tjerash bjn pjes edhe xhenxhifili, sumbullari, lulebalsami, magdanozi, fasulja, karota, hudhra, qepa e t tjera. Kto jan produkte pr prfitimin e substancs s lngt dhe t prgatitjes se ilait pr kt qellim. Krahas ktyre bimve si ilae q prdoren pr nj potenc m t ndjeshme tek meshkujt, si aditiv preferohen edhe ushqimi me mish peshku, pastaj mishi nga rropullimet rreth gjndrave si dhe vezt e mjalti. Ndikim dhe efekte mjaft pozitive mund t ken edhe qumshti, lngjet e frutave, sallatat me perime t freskta e t tjera. Duhet pasur kujdes q ti shmangeni pijeve t gazuara, alkoolit dhe kafes. sht interesant t prmenden edhe recetat popullore t cilat jan prdor nga popujt islam t lindjes s mesme dhe ata t trojeve arabe. Tek myslimant sht prdor kombinimi i qeps s frguar me mlmesa orientale, e cila
20

sht servuar n kombinim me t kuq t vezs. Ndrkaq, arabt si stimulues t seksit kan preferuar kombinimin e bims mjeksore t shpargullit dhe t ves me qumsht dhe mjalt. Hulumtuesit britanik ndrkaq, prej bimve me veti stimuluese seksi kan preferuar bimn e sumbullarit q sht tejet e popullarizuar n trojet e tyre, ngase prmban sasi t konsiderueshme t estrogjenit natyror. Kinezt po ashtu i kan kushtuar kujdes hulumtimit t bots bimore me efekte pozitive pr shndetin e njeriut. N NDIKIM T kt aspekt vlen t veohet bima DUKSHM N PanaxMANIFESTIMIN mjeksore ginseng (ZhenE IMPOTENCS Shen), e cila njihet MUND T KET jo vetm si bim EDHE USHQIMI me veti shruese, njkohsisht I DOBT DHE I por shquhet pr efektet PA RREGULLT stimuluese t potencs seksuale si tek meshkujt ashtu edhe tek femrat. N mesin e afrodiziakve, padyshim se vlen t prmendet edhe bima mjeksore maraja. N Angli ajo kultivohet edhe n kopshte. Gjethet e saja t freskta, por edhe t terura, prdoren si aj, i cili shquhet pr efekte stimuluese t seksit. Ndrkaq si dekokt t fort shfrytzohen farrat e marajs, t cilat n kombinim me rrnj e lulebalsamit paraqesin produktin e quajtur Tonic-komercil pr t dashuruarit. Natyrisht se nga tryeza nuk mund t prjashtohet as mishi biftek i cili disponon me mjaft karakteristika pozitive t proteinave, vitaminave dhe substancave tjera ushqyese. Bashk me t, rol dhe efekt kulminant ka edhe prdorimi i vers s zez Prdorimi i kombinimeve t prmendura t

afrodiziakve dhe ushqimeve tjera, jo vetm se do tju ofroj shndet t mir, por njkohsisht do t jen edhe stimulues aktiv pr knaqsin tuaj shpirtrore. E prgatiti: Prof. Qemajl Shasivari - bio1og -

Ushqimi rrit epshin

Disa ushqime, si jan: guacat e detit, okollatat dhe specat djegs, me shekuj jan njohur si afrodiziak, por edhe disa ushqime t tjera si shpargu, bananet, dredhzat, e rritin epshin seksual.
Ushqimet dhe preparatet t cilat nxisin libidon duket t jen t ngjashm me placebon (bar q nuk ka efekt), dhe njerzit vet e nxisin epshin e tyre. M e rndsishme sht ajo q njeriu e ka n tru se ajo q e ka n bark, mirpo nse mendoni se ushqimet e veanta kan ndikim te ju, duhet ti prdorni. Sipas studimeve, mosfunksionimi seksual ndonjher sht pasoj e smundjeve vaskulare. Kshtu duke marr ushqime t shndetshme do ti mbani ent e gjakut t shndosha dhe si rrjedhim epshi seksual do t jet m i mir.

plus

SHKURT 2008

Shkaktart e kancerit t gjirit

Shumica e femrave, te t cilat zhvillohet kanceri i gjirit, nuk kan faktor t veant t rrezikut, prve faktit se jan femra dhe zakonisht m t moshuara (sidomos mbi 50 vjet). Megjithat, studiuesit kan numruar edhe disa faktor t cilt mund ti paraprijn kancerit t gjirit dhe femrat q i kan ato mund t jen shum m t rrezikuara se femrat e tjera. Nga kta faktor prmendim: nse keni pasur m hert ndonj tumor n njrin gji, rreziku sht q t shfaqet edhe n tjetrin; nse ndonj nga antaret e familjes suaj ka pasur kancer t gjirit (n veanti nna, motra ose vajza jan diagnostikuar me kancer t gjirit para menopauzs) ose, nse jan t pranishm gjenet mutante BRCA1 ose BRCA2 rreziku pr t pasur kancer t gjirit sht 85%. M saktsisht pr kto ju njofton mjeku juaj; nse ndonjra nga antaret e familjes suaj ka pasur kancer t vezoreve; nse i jeni ekspozuar s teprmi hormonit estrogjen, t cilin organizmi juaj e prodhon normalisht. Kt mund ta keni br duke: Mos lindur fmij kurr, ose keni lindur pas moshs 30 vjeare. Menstruacionet ju kan lluar shum hert. Menopauza juaj sht vonuar. Nse keni marr estrogjen dhe progesteron m shum se pes vjet.

Kanceri

plus

nse indi i gjirit tuaj sht

1. 2. 3. 4.

i dendur; nse m hert keni br biopsi t gjirit dhe kjo ka treguar ndryshime n gji, si rritje t numrit t qelizave jo normale q nuk jan kanceroze (e njohur si hiperplazi atipike); nse jeni trajtuar me rrezatim n regjionin e gjoksit (pr t mjekuar ndonj smundje tjetr p.sh. limfomn Hodgkin), veanrisht para moshs 30 vjeare; Ekzistojn edhe disa faktor t cilt sadopak e rrisin rrezikun pr kancer t gjirit. Ju mund t jeni n rrezik pr kancer t gjirit nse: keni mbipesh (sidomos pas menopauzs); pini alkool; merrni barna kundr shtatznis (kontraceptiv); Te disa femra zhvillohet kanceri i gjirit pa e pasur asnjrin nga kta faktor t rrezikut.

Kanceri i prostats

prhapet n pjes tjera t trupit (t metastazoj). T rrezikuar nga kanceri i prostats jan meshkujt e t gjitha moshave, megjithat m i shpesht sht mbi moshn 50 vje. N fakt 8 nga 10 meshkuj t smur nga kanceri i prostats jan t moshs mbi 65 vje.

Gjndra e prostats sht pjes e sistemit reproduktiv mashkullor, e cila prodhon nj lng i cili przihet me spermn dhe lngjet tjera gjat ejakulimit. Madhsia normale e saj sht
www.imedica.org

sa nj arr. Kanceri i prostats nnkupton formimin e nj grupi jo normal t qelizave n prostat. Si shumica e kancereve, edhe kanceri i prostats mund t jet agresiv dhe t

Simptomat e mundshme t kancerit t prostats

N fazn e par t smundjes, zakonisht nuk ka simptoma. Simptomat paraqiten pas zh-

villimit t kancerit. Shkoni te mjeku nse i keni simptomat e shnuara m posht: - vshtirsi pr t urinuar; - forc t vogl gjat nxjerrjes s urins; - rrjedhje pasi t keni prfunduar urinimin; - urinim t shpesht sidomos natn; - gjak ose qelb n urin; - dhimbje gjat urinimit; - dhimbje gjat ejakulimit; - dhimbje n ije dhe n pjesn e poshtme t shpins e cila sht vazhdueshme; - dhimbje n pjesn e poshtme t legenit; - humbje n pesh dhe humbje t apetitit.

SHKURT 2008

plus

21

plus

Femrat
varet nga shkaktari. Mund t trajtohet thjesht, vetm duke e ndryshuar ushqimin dhe duke ndjekur nj program ushtrimesh, por mund t keni nevoj edhe pr kontraceptiv ose barna t tjera. Rrallher sht e nevojshme ndrhyrja kirurgjike. Ndonjher ndodh q menstruacionet t mos kthehen m.

SHENJAt E pARA t SHtAtzNIS

Shumica e femrave dyshojn n shtatzni vetm kur u vonohen menstruacionet, ndrsa nj numr i vogl nuk dyshon fare edhe pasi kalojn disa muaj. Ja pes shenjat m t shpeshta t shtatznis: Mungesa e menstruacioneve. Humbja e nj periode sht njra nga shenjat m kryesore t shtatznis. Megjithat nuk sht denitive, sepse stresi dhe faktor t ndryshm mund t shkaktojn rregullimin e menstruacioneve. Vajtja e shpesht n banj. Edhe para rregullimit t menstruacioneve, shumica e femrave ankohen se shkojn shpesh n banj, madje zgjohen natn nga gjumi. Kjo ndodh kur embrioni vendoset n mitr dhe llon prodhimi i hormonit t quajtur gonadotropina horionale humane dhe ky hormon nxit urinimin e shpesht. Lodhja. Rraskapitja sht shenj e hershme e shtatznis. Lodhja sht rezultat i nivelit t lart t progesteronit. Mundimi n mngjes (apo gjat dits ose natn). Shumica e femrave q prjetojn mundim n mngjes e kan kt edhe gjat gjith dits. Afr gjysma e tyre kan vjellje, ndrsa nj numr i vogl kan mundim dhe t vjella t shumta q mund t shkaktojn dehidrim dhe kequshqyerje. Dhimbje n gjinj (dhe rritje t tyre). Nj grua shtatzn do t ket gjinj shum t ndjeshm n prekje, ngjashm me ato n kohn para menstruacioneve, mirpo m t shprehur. Kur trupi msohet me rritjen e hormoneve dhimbja do t qetsohet. Nse keni ndonjrin nga simptomat e lartshnuara sht mir t bni nj test shtatznie sa m shpejt q sht e mundur.

Si mund t mbroheni?
Flisni me mjekun nse nuk keni pasur tre ose m tepr perioda radhazi; Nse jeni shtatzn, bni nj test shtatznie; Nse i keni menstruacionet e rregullta, shkruani kohn kur llojn, sa zgjatin dhe tregojani mjekut tuaj kt informat; Mbani nj pesh t shndetshme me diet dhe ushtrime; Interesohuni nse keni ndonj antar n familje me t njjtin problem; Duhet ta dini se sht e mundshme mbeteni shtatzn edhe pse nuk keni menstruacione t rregullta.

Amenorrhea: far duhet ditur pr t?

Amenorrhea shfaqet n munges menstruacionesh. Ajo mund t jet primare dhe sekondare. Amenorrhea primare ndodh n munges menstruacionesh nga mosha 14-16 vjeare. Amenorrhea sekondare ndodh kur keni perioda dhe pastaj ato mungojn tre ose m tepr muaj radhazi. Nse mendoni se e keni kt problem, duhet ta takoni mjekun. Ju mund t keni amenorrhe, nse organet reproduktive nuk funksionojn mir ose nuk keni sasin e mjaftueshme t hormoneve n trup. Nse jeni shtatzn do t keni amenorrhe deri n lindje. Trajtimi i amenorrhes

Shtatznia e shumsht: binjak ose m shum

te shtatznia me nj fmij. Mirpo, simptomat mund t paraqiten m hert dhe mund t jen m t rnda. Nj shtatzni multiple mund t shkaktoj: - neveri t hershme dhe t rnd, si dhe vjellje n tremujorin e par; - rritje t madhe n pesh; - dhimbje shpine; - nj mitr q sht e madhe; - lvizje m t madhe t fetusit gjat tremujorit t dyt dhe t tret.

Nse jeni shtatzn me m shum se nj fetus, do ti keni simptomat e ngjashme si ato

M von gjat shtatznis mund t paraqiten: - varikoze venoze (vena t fryra); - kapsllk; - hemorroide; - dhimbje m e madhe n shpin; - vshtirsi n frymmarrje (si pasoj e shtypjes n mushkri nga mitra e cila shtyn lart diafragmn); - patretshmri; - barku shum i madh; - diabeti i shtatznave; - pre-eklampsi, nj rregullim serioz i qarkullimit t gjakut q prfshin edhe nnn edhe fetuset; - lindje e parakohshme.

22

plus

SHKURT 2008

Foshnjat

plus

Thithja e gishtit t madh

A SHt NORMALE tHItHJA E gISHtAvE?
Thithja e gishtit t madh sht normale te foshnjat dhe fmijt e vegjl. Instinkti natyror i thithjes i shtyn foshnjat q t thithin gishtin e tyre t madh gjat muajve t par t jets, madje edhe para lindjes. Bebet mund t thithin edhe gishtat e tjer, duart ose gjrat e ndryshme.

PSE E tHItHIN gISHtIN FOSHNJAt?

Foshnjat kan nj dshir natyrore t thithjes, e cila kalon pas muajit t gjasht t jets. Por ndodh q, disa foshnje mund t vazhdojn ti thithin gishtat e tyre edhe m tutje. Dhe kjo mund t kaloj n zakon, t cilin foshnjat dhe fmijt e vegjl e shfrytzojn pr t qetsuar veten kur kan uri, kur friksohen, kur jan t qet, n gjum ose t mrzitur. Afr 70-90% e foshnjave thithin gishtin e madh t tyre. Shumica prej tyre e ndrpresin kt dukuri n mes moshs 3 dhe 6 vjet.

A SHKAKtON pROBLEME?

Thithja e vazhdueshme e gishtit mund t shkaktoj probleme t dhmbve. Ajo mund t ndryshoj vendin e daljes s dhmbit

(malokluzion) ose mund ta shtyp jasht, ndonjher mund t shkaktoj keq-formimin e qiellzs. Malokluzioni, zakonisht korrigjohet vetvetiu kur fmija ndrpret thithjen e gishtit. Megjithat, sa m shum q t zgjat thithja aq m e madhe do t jet

nevoja pr ndrhyrje ortodontike pr t rregulluar problemet dentare. Fmija mund t zhvilloj edhe probleme n t folur, duke shqiptuar gabim T-n dhe Dn, fshfrin dhe nxjerr gjuhn jasht duke folur.

Ngrnia vetm e perimeve vonon zhvillimin e fmijve

qumsht, djath, gjalp apo mish, thn shkenctart amerikan. N Kongresin e American Association for the Advancement of Science, n Washington, kt tez e ka hedhur studiuesja e Shrbimit Amerikan pr studimet n agrikultur, Lindsay Allen. Sipas Allen, n t vrtet tashm ka studime t mjaftueshme q vrtetojn se fmijt e grave vegjetariane (m t rreptat, t cilat nuk heqin dor asnjher nga ushqimet vegjetariane), t privuar nga proteinat shtazore, lindin nn pesh dhe rriten m ngadal, me nj vones n zhvillim q mund t jet edhe i prhershm. Specialistja ka arritur n kt prfundim pas prfundimit t nj studimi t kryer n bashkpunim me 544 student afrikan, t rritur vetm me drithra, me mungesa t dukshme vitamins B12, zinkut dhe hekurit. Dhe mjaftoi tu jepje disave prej tyre, pr dy vjet rresht, nj sasi minimale mishi n dit pr tu br m t gatshm dhe aktiv. Pr shembull, ata kishin rezultatet m t mir n testet e zgjuarsis dhe ishin m t komunikueshm. Ka qen e menjhershme ndrkoh prgjigja e Shoqats Amerikane t Vegjetarianve, e mbshtetur edhe nga shum shoqata t tjera, se t hash jeshillqe, sht shum m e shndetshme se t hash ushqime me origjin shtazore.

Dobite nga syneti

Studimet rreth dobive nga syneti kan rn ndesh; disa studime kan treguar rezultate pozitive, ndrsa t tjerat i kundrshtojn ato. Akademia Amerikane e Pediatrve (AAP) thot q prtimet nga syneti nuk jan t shumta, megjithat nuk thuhet se syneti sht domosdoshmri mjeksore. AAP ka konstatuar se syneti parandalon infeksionet e traktit urinar te foshnjat, si dhe parandalon kancerin e penisit te meshkujt e rritur. Po ashtu, t brit synet zvoglon rrezikun e smundjeve q barten seksualisht. Ekzistojn t dhna q syneti ndihmon n zvoglimin e kancerit cervikal te partnert seksual femror, zvoglon infeksionet dhe njtjet e padshiruesh
SHKURT 2008

Nuk sht etike q nj nn t prjashtoj nga dieta e saj ushqime me origjin shtazore gjat dhnies s qumshtit dhe aq m pak, ti detyroj fmijt e vet t han ushqime rreptsisht bimore, pa
www.imedica.org

plus

23

plus

Morrat

PEDICULUS CAPITIS dhe PTHIRIUS PUBIS MORRAT

Infektimi nga morrat n kok (pediculosis capitis) paraqitet her pas here, m s shpeshti tek fmijt npr kopshte dhe shkolla. Simptoma e par e paraqitjes s morrave prcillet me t kruara t forta mekanike t okve dhe nxitje t lkurs. Morri i koks (pediculosis capitis) sht organizm, i cili jeton dhe zhvillohet n ok, ushqehet me gjakun e njeriut, kurse vezt (strehimoret) i krijon mu n rrnj t okut prbri tij. Jasht strehs morrat mund t jetojn pr rreth 2 dit dhe prhapen me prekje t okve apo mjeteve, t cilat jan n kontakt me okun (m s shpeshti me krehr) n t cilat kapen shum leht. Morrat zbulohen me vrejtje t thell t okve dhe strehve t tyre, prej nga shihen morrat e gjall (me ngjyr t kuqe n kafe, t gjata 1-2 mm) apo vezt e tyre (me ngjyr t bardh n hiri dhe me gjatsi rreth 1 mm) Prve morrave t koks edhe nj tjetr antar imponues ushqehet me gjakun e njeriut. Ai sht morri i turpshm (phthirius pubis), i cili mund t gjendet prve n vendet e zakonshme edhe tek zonat e turpshme, nn sqetull, mjekr mustaqe dhe qerpik. Q t dy kto tipa t morrave duhet asgjsuar me elemente te veanta, si jan insekticidet e involvuara n preparate higjieno-kozmetike te volitshme. Si shum praktike dhe vepruese sht treguar mnyra e prdorimit t shamponve specik, t cilt prve larjes s okve, njkohsisht shkatrrojn dhe asgjsojn edhe morrat dhe strehimoret e tyre.
t ndrrohen dhe t lahen n temperatur t lart. Tek paraqitja e morrave t turpshm veprohet n t njjtn mnyr, marr parasysh edhe masat e kujdesit. Gjat prdorimit t Sumifen shamponit nuk jan vrejtur efekte t padshiruara apo ansore. Shamponin Sumifen nuk duhet prdorur n ato raste kur lkura sht e lnduar apo kur ka ndezje akute. N ato rast duhet konsultuar mjekun. Gjat prdorimit t Sumifen shamponit duhet mbrojtur mukozn e syve, gojs dhe hunds n mnyr q t mos bien n kontakt t drejtprdrejt me shamponin. N rast se, pavarsisht nga masat e kujdesit, prapseprap shamponi bie n kontakti me mukozn, ather duhet q menjher mukoza t shprlahet me sasi te madhe t ujit t nxeht. N rast se shamponi rastsisht prpihet, duhet urgjentisht t krkohet ndihma e mjekut. N qoft se gjat prdorimit t shamponit vreni ndonj paraqitje te shenjave t ndjeshmris, duhet menjher ta ndrprisni prdorimin dhe t konsultoheni m mjekun tuaj.

Shamponi kundr morrave me prmbajtje t phenotrins si substanc aktive

Prmbajtja vepruese n shampon e substancs d-fenotrin, me efekt t lart t kundrveprimit t morrave si edhe doz t ult vepruese helmuese (toksike). I ndrlidhur me baz t leht toksike, i jep shamponit veti q shpejt, leht dhe thjesht ti shkatrroj dhe asgjsoj morrat dhe strehimoret e tyre n ok. Shamponi ka ph-neutral, arom t kndshme dhe ka ndikim t mir tek okt. Veprimi i shamponit sht klinikisht i vrtetuar. Flokt ulen (lagen) mir me uj t nxeht. Sasin e caktuar t shamponit (varsisht nga gjatsia e okve) e vendosni n ok duke e frkuar mir kokn dhe rrnjt e okve (strehimoret) n at

SUMIFEN

EFEKTET ANSORE

VREJTJE

EKSKLUZIVISHT N BARNATORE!
mnyr q e tr lkura e koks dhe okt t jen t prfshira nga shamponi deri sa t krijohet shkum e madhe. Sidomos keni kujdes t veant tek pjest e pas veshit! Flokt dhe strehimoret i frkoni fort 3-5 minuta e pastaj gradualisht i shprlani me shum uj t nxeht. Pas ksaj e prsrisni srish t njjtin proces t shamponimit dhe shprlarjes. Me krehr t shpesht nga rrnjt e okve ende t lagura dhe n drejtim t majave t okve me kujdes i krihni morrat e vdekur. T njjtin veprim duhet prsritur pas dy ditsh. Preferojm prdorimin e Sumifen shamponit te do antar i familjes. Po ashtu preferohet q me Sumifen shampon t lahen edhe krehrit dhe furat e okve t prdorura gjat larjes s okve, kurse ent e prdorura dhe rrobat

MNYRA E PRDORIMIT

24

plus

SHKURT 2008

Trupi

plus

far thot beli juaj?

kspertt trheqin vrejtjen me vite se yndyra e tepr n organizm nuk sht e mir pr shndetin. Sipas disa analizave, obeziteti (mbipesha) konsiderohet vdekjeprurs aq sa edhe duhani. Obeziteti prcaktohet me an t indeksit t mass trupore (IMT), i cili prcakton trashsin e trupit, n baz t peshs dhe gjatsis (vlera normale pr femra sht 22.0 -23.5). Nse IMTja juaj sht mbi 30, ju konsideroheni t trash. E meta e IMT-s sht se nuk llogarit edhe masn e muskujve dhe kshtu disa atlete me mas t vogl yndyrore dhe me mas m t madhe muskulore, do t llogariten si t trasha, gj q sht gabim. Koht e fundit, studimet thon se prderisa obeziteti nuk sht i mir pr shndet, prmbajtja e teprt e yndyrave t trupit rreth mesit tuaj, sht shum e keqe. N nj hulumtim t publikuar s fundmi, mjekt kan ardhur n prfundim se matja e trashsis s belit sht paralajmrues m i sakt pr smundjet kardiovaskulare sesa indeksi i mass trupore. Dhe, si shenj e rrezikshme pr yndyrn viscerale (yndyra e fsheht e cila i rrethon organet e brendshme) sht masa e belit mbi 89 cm pr femrat dhe mbi 101.5 cm pr meshkujt. Nj mas tjetr pr rrezikun nga smundjet e zemrs sht proporcioni i gjersis s belit me gjersin e ijve. Personat t cilt kan sulme n zemr e kan t lart kt proporcion.

Si ndryshojn thonjt tuaj gjat smundjeve t ndryshme?

Pamja e thonjve
Thonjt e bardh Thonj t verdh, t trash q ngadal rriten Thonj t verdh me skuqje t leht n baz Thonj gjysm t bardh gjysm roze Shtrati i thonjve i kuq Shtrati i zbeht ose i bardh Vraja ose valzim n siprfaqen e thoit Rritje e pa dhimbshme e indit rreth fundit t gishtave ose thua i anasjellt Rrath t rregullta t kuqe n bazn e thoit Vija t zeza nn thua

Smundja
Smundje t mlis, p.sh. hepatit Smundje t mushkrive, p.sh. emzema Diabet Smundje t veshkave Smundje t zemrs Anemi Psoriaz ose artrit inamator Smundje t mushkrive Lupus ose smundje t indit lidhor Melanoma

www.imedica.org

SHKURT 2008

plus

25

plus

Arteroskleroza

Arteroskleroza ndr shkaktart m t mdhenj t vdekjeve

SHKRUAN:
Dr. Myrvete Kabashi

Arteroskleroza sht shkaktar i vdekjeve t shumta n vendet e zhvilluara. Karakterizohet nga krijimi i shtresave yndyrore-lidhore (ateroma) n murin e brendshm t arteries. Ato shtresa deprtojn n brendin e ens s gjakut dhe shkaktojn disa komplikime; n zhvillimin e mtejm n at vend ka dispozita pr krijimin e trombozs. Arteroskleroza sht shkaktare e vdekjes pr m shum se 50% t gjitha smundjeve tjera n vendet e zhvilluara. Nga arteroskleroza mund t prfshihet secila arterie, m s shpeshti aorta, arteriet koronare dhe cerebrale. Lloji i arteries s prfshir prcakton dhe organin n t cilin do t manifestohet smundja. Arteroskleroza e arterieve koronare shkakton smundjen iskemike t zemrs, gjendje kur zemra nuk ushqehet sa duhet me gjak. Te arteroskleroza e prcjell me tromboz, lajmrohet edhe infarkti i muskulit t zemrs. Arteroskleroza e arterieve cerebrale sht shkaku kryesor i infarktit t trurit (piks n tru), nj prej smundjeve m t shpeshta neurologjike, shkaktarit t tret t vdekjes pas kancerit dhe smundjeve t zemrs. Shpeshher harrohet se arteroskleroza sht smundje e cila fillon n fmijrin e hershme dhe e cila me decenie prparon ngadal. Pr kt arsye, sht e domosdoshme t ndrmerren masa preventive, q t prevenohet zhvillimi si dhe pasojat fatale pr shndetin. Frekuenca dhe komplikimet e smundjes varen nga shum faktor, disa n t cilt mund t ndikohet dhe n disa q nuk mund t ndikohet. Faktort n t cilt nuk mund t ndikohet: Mosha. Prezenca e arterosklerozs rritet me moshn, zakonisht n mes t moshs 40 dhe 50 vjeare. Gjinia. Meshkujt jan t prfshir m tepr se femrat; n decenien e shtat ose tet t dy gjinit.%% Trashgimia. Ekziston prioriteti familjar pr krijimin e arterosklerozs. Faktort e fituar t riskut: Vlerat e rritura t yndyrave n gjak. Kolesteroli i rritur, trigliceridet e rritura, HDL kolesteroli i zvogluar. Shtypja e rritur e gjakut. Rritja e shtypjes s gjakut, veanrisht atij diastolik, sht faktor kryesor i riskut pr krijimin e arterosklerozs.
26

Konsumimi i duhanit. Ndikon shum n zhvillimin e arterosklerozs. Smundja e sheqerit. Shkakton rritjen e kolesterolit n gjak. Konsumimi i teprt i yndyrave t ngopura shtazore (mishi me yndyr, gjalpi i pasur me kolesterol, prodhimet e qumshtit, vezt etj.) rrisin nivelin e kolesterolit n serum. Pr kt arsye, pr zhvillimin e aterokslerozs sht mjaft me rndsi, sasia e lipoproteineve t dendsis s madhe (HDL kolesteroli) dhe dendsis s vogl (LDL kolesteroli). Nse sasia e HDL kolesterolit t ngopur sht e lart mundsia pr lajmrimin e aterokslerozs sht e vogl. Vlera e lejuar e HDL kolesterolit sht 1,55 mmol/l. Prkundr ksaj, ushqimi n t cilin yndyrat e ngopura jan zvendsuar me yndyra njfish t pangopura (vaj i ullirit) ose shumfish t pangopura (peshku, vaj i drithrave) zvoglon vlern e fraksioneve t dmshme t kolesterolit. Veanrisht Omega-3 acidet yndyrore shumfish t pangopura, t cilat fitohen nga peshku dhe vaji i peshkut, kan ndikim t shprehur hipolipidemik. Ndikimet t cilat nuk jan t ndrlidhura me ushqimin, gjithashtu mund t ndikojn n vlern e lipideve t gjakut. Aktiviteti fizik rrit nivelin e HDL kolesterolit mbrojts, derisa mbipesha dhe duhani e zvoglojn. Prmbajtja e kolesterolit n 100 g n disa produkte ushqimore:

Preferohet t prkufizohet marrja e kolesterolit deri n 300mg/n dit, n.t.v., m pak se 100 mg/1000kca/n dit. Nse me vite konsumohet nj ose m shum kuti cigare n dit, prqindja e vdekshmris nga smundja iskemike e zemrs rritet deri n 200%. Ndrprerja e konsumimit t duhanit dukshm zvoglon rrezikun e prmendur. Nse t gjith faktort tjer jan t barabart, shpeshtsia e infarktit t muskulit t zemrs sht dy her m e lart te njerzit t cilt vuajn nga smundja e sheqerit. sht plotsisht e qart sa ka ndikim n zgjatjen e jets dhe ruajtjen e shndetit ndrrimi i mnyrs s jets dhe ushqimi i shndosh. Prkundr barnave sintetike t cilat jan t dobishme n rregullimin e nivelit t yndyrave n gjak, por dhe mjaft vshtir tolerohen, si mundsi plotsuese imponohet si preventiv marrja e preparateve t cilat prmbajn omega-3 acide yndyrore. N 25 vitet e shkuara jan kryer m shum se 4500 studime klinike n t cilat sht studiuar ndikimi i omega-3 acideve yndyrore n smundjet kardiovaskulare. N t gjitha studimet sht vrtetuar ndikimi pozitiv i tyre n ruajtjen e shndetit t sistemit vaskular.

Hapsira e ngushtuar

ateroma

Emri i produktit Kolesterol ushqimor (mg/100g) Qumsht lope i patundur 14 Maz e tundur, 30 % yndyr 111 Djath i yndyrshm 105 Gjalp 225 Mli pule 500 Mli lope 270 Mli derri 260 Tru vii ose qengji 2200 Pashtet mlie 150 Hamburger nga mishi i lops 6 Suxhuk (mesatarisht) 96 Pul (prve mishit t bardh) 110 Oktapod 170 Gaforre 200 Vez pule 520 Mish vii mesat. i yndyr. pa eshtra 68 Mish derri mesat. i yndyr. pa eshtra 60 Mish qengji mesat. i yndyr. pa eshtra 71 Mish lope mesat. i yndyr. pa eshtra 68

TRIGLICERIDET KOLESTEROLI TOTAL LDL KOLESTEROLI Vlerat e lejuara mmol/L <2.26 <5.18 <3.9 Vlerat kufitare mmol/L 2.26-4.52 5.18-6.22 3.9-4.9 Vlerat e rritura mmol/L >4.52 >6.22 >4.9

plus

SHKURT 2008

plus

ANDROPAUZA
Mr. Ph. Diella Olloni

Me vite t tra shkenctart u prpoqn t zbulonin sekretin e jetgjatsis s njeriut. Mirpo, prkundr tentativave t gjata e t rnda, ajo vazhdon t mbetet sekret. Megjithat, me koh u arrit prparim i rndsishm, nga ku rezulton se, sot, jetgjatsia sht pothuajse dyfish m e gjat se para dy apo tre shekujve, duke ju falnderuar kushteve m t mira t jetess, ushqimit m t mir, kontrollit mbi smundjet infektive, si dhe njohjes m t mir t organizmit t njeriut n trsi. Megjithat, pleqria mbetet ende nj pjes e paevitueshme e jets, s cils i nnshtrohet i tr organizmi. Me kalimin e viteve vjen deri tek ndryshimi i funksionimit t organeve t ndryshme, dhe padyshim as organizmi i meshkujve nuk kursehet nga nj gj e till, konkretisht nga dhmbzat e kohs. Sot, sipas nj numri t madh shkenctarsh, meshkujt kan probleme n vitet e pjekuris.

vshtirsi t ngjashme me ato t femrave n menopauz. Kjo periudh kalimtare tek femrat zgjat m pak, andaj, krahas mungess s ciklit menstrual jan t shprehura edhe shum ndryshime trupore e psikike. Tek meshkujt, dobsimi i tajimit t gjndrave seksuale si dhe shuarja e ndryshimi i funksioneve seksuale zgjat 5-10 vite e nganjher edhe 15 vite. Kto ndryshime jan t ngadalshme e t njtrajtshme, kshtu q, pasojat e t ashtuquajturit klimaks mashkullor, paraqiten me rrall dhe n form m t leht.

PROPOZOHET SI NDIHM TEK SULMET DHE NGARKESAT N MUSKUJ, PENGESAT E PUNS S ZEMRS, SI DHE TE NGARKESAT E MDHA FIZIKE DHE PSIKIKE.
Raportet e Organizats Botrore t Shndetsis, kan treguar se niveli i androgjenve (hormoneve seksuale mashkullore) n vitet e 70-ta sht vetm 10% e asaj q ka ekzistuar n rini n moshn 25 vjeare, konkretisht. Mirpo, vitet mbi supe i ndiejn edhe gjndrat q tajojn hormonet seksuale mashkullore. I prodhojn ato gjithnj e m pak. Duke marr parasysh se testosteroni nxit sintezn e proteinave n organizm dhe rrit numrin e qelizave mashkullore, zvoglimi i hormoneve seksuale mashkullore sht fajtori kryesor pr humbjen e forcs trupore. Kshtu, n periudhn nga mosha 30-40 vjeare, mashkulli prafrsisht humb rreth 16,5% t forcs q kishte n kulminacionin e tij, pikrisht pr shkak t humbjes s mass muskulore.

PSE pARAQItEt ANDROpAUzA

ANDROPAUZA - MIT APO REALITET

Andropauza denohet si periudh n t ciln vjen rnia graduale e nivelit t hormoneve seksuale mashkullore. Zakonisht, paraqitet nga mosha 40-55 vjeare. Manifestohet me lodhje, ndjeshmri t tepruar, depresion si dhe rnie e tendencs seksuale (libidos). Pr dallim nga menopauza femrore, andropauza, paraqitet gradualisht si dhe sht shum pak e dukshme.

Testosteroni pr meshkujt sht sikurse estrogjeni pr femrat. Testosteroni sht hormon q vepron n trupin e mashkullit n prgjithsi. sht prgjegjs pr t ndihmuar n funksionimin e organeve seksuale mashkullore, ndrtimin trupor, pr paraqitjen e qimeve (thellsin e zrit, trashsin etj.).Testosteroni ndihmon n ndrtimin e proteinave, sht i dobishm pr sjelljen seksuale dhe pr ereksion. Ndikon n aktivitetet e shumta metabolike, si jan: prodhimi i qelizave t gjakut n palc kockore, ndrtimi i kockave; ndihmon n metabolizmin e yndyrave e hidrateve te karbonit; n funksion t mlis si dhe n rritje t prostats. Meshkujt, me 30 vite, jan n kulminacion t aftsive trupore dhe seksuale dhe deri n moshn 80 vjeare humbin rreth 50% te testosteronit.

PASOJAt E NIvELIt t ULt t tEStOStERONIt:

Ndryshimet trupore e psikike q paraqiten n periudhn kalimtare (andropauza, menopauza mashkullore, klimaksi mashkullor, kriza e viteve t mesme) jan pjes e realitetit mashkullor. N hulumtimet medicinale, andropauza u prshkrua pr her t par n vitin 1940, ndrsa, vetm katr vite m von u paraqiten rezultatet e para t aplikimit t testosteronit pr lehtsimin e vshtirsive t tilla. Mirpo, teorit kundrthnse pr paraqitjen e saj, mungesa e shrimit adekuat dhe situatat e pakndshme q meshkujt i prjetojn kur flitet pr vshtirsit e tyre n 60-t vitet e fundit, pengoi mjekt t pranojn andropauzn si sindrom q mund t shrohet. Sot, nga vitet e pjekuris pritet shum m tepr, ndrsa n periudhn kalimtare, meshkujt gjithnj e m tepr flasin pr
www.imedica.org

-potenc e zvogluar seksuale -ndryshime t disponimit (depresion, gjendje e acaruar, ndjesi lodhje) -ndryshime n sjellje -vshtirsi n kujtes dhe n t prqendruar -zvoglim dhe humbje e mass muskulore -rritje e indit yndyror n pjes t larta e t mesme t trupit -osteoporoz dhe dhimbje n shpin. -smundje t zemrs dhe enve t gjakut.

Zvoglimi gradual i nivelit t testosteronit q m s shpeshti ndodh n periudhn 5055 vjeare, sht shkaktar i ndryshimeve t shumta n trupin e meshkujve. Nj munges e till, m s miri vrehet me rnien e dukshme t aftsive seksuale mashkullore dhe n marrdhniet e rralla seksuale. Nj numr i madh i meshkujve vuajn nga humbja e forcs, elanit jetsor, kan ankesa n lodhje, pagjumsi, ngacmueshmri dhe depresion... Vjen deri tek grumbullimi i indit yndyror, veanrisht n pjesn e belit; humbja n pesh; dhimbjet reumatike; paraqiten inflamacione t mukozs s stomakut, inflamacione n bronke. Rnia e flokve dhe paraqitja e t thinjurave, aknet e shumta e mjaft t shprehura, largpamsia, jan shenjat evidente se dyert e pleqris, tanim, vetm jan hapur.

SHENJAt Q pARALAJMROJN KLIMAKSIN MASHKULLORE

MAGNEZ 300 TAblETA PRSHKUMZUESE PRMbAJN MAGNEZ DHE VITAMIN C

Shum meshkuj, kt periudh e kalojn pa pengesa t dukshme, mirpo andropauzn duhet kuptuar seriozisht, meq prve ndryshimeve q rndojn kualitetin e jets, ndodhin edhe pasoja afatgjata: smundje t zemrs
SHKURT 2008

T pLAKESH SHt E NAtyRSHME pOR...

plus

27

plus

Andropauza
ktu rndsi t veant ka edhe gjumi i pasdrekes. - t mos anashkalohet kontrolli vjetor mjeksor. qumsht, lngje natyrale e sigurisht dhe uj. Konsumimi mesatar i sasive t vogla te pijeve alkoolike jo vetm q nuk sht i dmshm, por sht edhe i domosdoshm.

dhe t enve t gjakut, osteoporoza etj. Kur fjala sht te femrat, sht e ditur se, rreziku nga smundjet e zemrs dhe enve t gjakut rritet kur pas menopauzs zhduket niveli mbajts i estrogjenit. Ngjashm ndodh edhe me meshkujt n andropauz, kur niveli i testosteronit zvoglohet me vite, m shpesh smuren; fatkeqsisht edhe mund t vdesin nga infarkti i zemrs. Rnien e testosteronit, gjithashtu e prcjell edhe humbja e mass kockore, kshtu q, n periudhn 40-70 vje, dendsia e kocks tek meshkujt zvoglohet pr 15%. Vlersohet se njri nga 8 meshkuj mbi moshn 50 vjeare ka osteoporoz.

KOENZIM 10 PLUS KAPSULA

Prmbajn koenzimQ10, vitamin C, vitamin E.beta-karoten dhe selen. Nj kombinim i pes antioksidantve q ndikojn fuqishm n aktivizimin e energjis qelizore. Propozohet tek lodhjet kronike, molisjet e rraskapitjet psikozike, rnia e imunitetit, por edhe ofron nj ndihm t madhe pr zemrn dhe organet tjera vitale.

CENtRAvIt-tABLEtA

Prmbajn 27 vitamina minerale e oligoelemente t domosdoshme pr ruajtje t shndetit q prmirsojn forcn e aftsive psikofizike.Propozohet n gjendje stresi, ushqimet t njllojta dhe joadekuate, si dhe, tek nevoja e rritur pr vitamina e minerale.

PLEQRIA MASHKULLORE... t pLAKESH ME DINJItEt

Njeriu i arsyeshm n kt periudh kalimtare mund t ruaj gjat forcn trupore, por dhe freskin shpirtrore. Rndsi kan lvizjet ushtrimet, ecjet e prditshme dhe aktiviteti mesatar sportiv. sht tepr e rndsishme ruajtja e peshs trupore, lvizjet e shpeshta edhe ushqim q tretet leht, i pangopur me kalori. Ndihm shtes ofrojn vitaminat, veanrisht vit. C dhe E , mineralet, kalciumi, magnezi, seleni, q duhet t merren me rregull. Andaj, mund t thuhet se: pr lehtsimin dhe largimin e simptomeve t andropauzes, pr disa sht e mjaftueshme ndrrimi i stilit t jetess; ndokujt u rekomandohet shtesa e zgjedhur dietale. Ndrsa t tjert, q duan nj jet kualitative, duhet t prdorin produkte hormonale. Mirpo, kur mungesa e testosteronit e prkeqson jetn, meshkujt m s miri sht t krkojn ndihmn mjeksore.

KOMpENSIMI OptIMAL N ANDROpAUz

Q t JEtONI M gJAt E M SHNDEtSHM, DUHEt:

- t rritet prania e proteinave t konsumuara ( me prdorimin e mishit, qumshtit, produkteve t qumshtit dhe vezve,) - t zvoglohet marrja e yndyrave (t prdoret vaji i lulediellit, farrat e misrit, drithrat, ulliri...) - t prdoret mjalti, sheqeri laktik dhe ai i frutave - t prdoret ushqim me prmbajtje zinku (pulat, frutat e detit ,drithrat, djathi, vezt, farat e susamit), - Vit.B6 (banane, patatet, avokado), - t pihen 2-3 litra lngje n dit (uj, qumsht, aj, lngje t freskta), - t ndrpritet pirja e duhanit dhe alkoolit, - t bhen ushtrime trupore t rregullta, do dit. - t flini 7-8 or sht e domosdoshme;
28

Zinku dhe vitamina B6 kan nj rol t rndsishm n krijimin e hormonit seksual mashkullor testosteronit. Andaj, n meny duhet t jen prezent pemt dhe perimet me kta mikronutrient t rndsishm. Ditn, fillojeni me mngjes t begatshm, t prbr nga pemt e freskta, qumshti e produktet e tij, si dhe drithrat integrale. N kt mnyr, do t prfitoni gjith ka sht e nevojshme pr nj fillim t mir t dits. Burimi i mrekullueshm i hidrateve t karbonit sht mjalti, q prmirson tretjen dhe ndikon pozitivisht n tr organizmin, veanrisht n qarkullimin e gjakut dhe n zemr.N ushqimin e prditshm, evitoni prdorimin e yndyrave, por rritni marrjen e proteinave. Shtoni prdorimin e peshkut dhe mishit t bardh, bjeni t t pandar nga tryeza juaj vajin e ullirit.Buka nga drithrat integrale, frutat, perimet e freskta, patatet, orizi, vezt do tju sigurojn vit.C, B1, kalciumin dhe hekurin - prgjegjsit kryesor pr vitalitetin mashkullor.

Hulumtimet kan treguar se dy gota ver t kuqe n dit, kan veprim pozitiv n organizm dhe e ruajn at nga ndonj sulm i mundshm n zemr. Fatkeqsisht, shum nga ata nuk mbeten n kt sasi t konsumuar, andaj, vlersohet se do i katrti mashkull i nnshtrohet knaqsive t tepruara t alkoolit. Kujdes! Me sasit e konsumuara t alkoolit...

FORcONI tRUpIN, 30 MINUtA, 3 HER N JAv...

Zink

Guacat e frutat e detit banane Farat e susamit patate Vezt, avokadoDrithrat, pula Pula pemt dhe perimet e gjelbra sht tepr e nevojshme t merret sasi e mjaftueshme e lngjeve, preferohet deri n 3 litra. Edhe pse, n fillim, kjo sasi ju duket e lart, nuk sht e vshtir t arrihet me supa, aj,

B6

Nse n kto vitet e fundit keni ndrprer aktivitetin fizik si dhe lvizjet e prditshme, asnjher nuk sht von pr nj fillim t ri... Mirqenien q ofrojn ushtrimet dhe rekreacioni sportiv do ta prjetoni shum shpejt. Zvendsoni shprehit jo t shndetshme t qndrimit t prditshme pran televizorit, me nj shtitje gjysm orshe apo nj vozitje me biiklet. Shmangeni prdorimin e veturs, prjashtoni rastet kur sht e domosdoshme. Zbritni dy tre stacione m larg se aty ku synoni t arrini. Shfrytzoni shkallt e jo ashensort... Largojeni nga fjalori juaj fjaln Jemi plakurprshtateni aktivitetin fizik me moshn... Prkushtojeni kohn e duhur t do dite vetm vetvetes; kjo do ju ndihmoj t liroheni nga stresi, t ndiheni e t dukeni bukur.

I KENI KALUAR tE pESDHJEtAt...?

Duke marr parasysh shpejtsin me t ciln prparojn njohurit e prditshme, veanrisht mjeksia, aq me shum krijohet mundsia q vitet e jets t mbetura pr ti jetuar ti jetojm n mnyr sa m kualitative. Edhe pse me kalimin e viteve shndeti gjithnj e m shum vjen duke u rnduar, asnjher nuk sht von t tentojm t mbetemi vital e t shndetshm.

plus

SHKURT 2008

Prandaj. Lini duhanin. Nuk ekziston asnj funksion jetsor q nuk e dmton nikotina. Konsumoni. * T paktn 5 porcione pem dhe perime t freskta n dit, fruta t pasur me antioksidant q mbrojn organizmin, rrisin rezistencn si dhe zvoglojn rrezikun e shfaqjes s smundjeve fatkeqe si: diabeti, smundjet e zemrs, sulmi cerebral etj. * Zvendsoni marrjen e mishit t kuq me peshk dhe proteina, limon, vit.B (ac.folik, vit.B6, vit. B12) q kontribuojn n shndet t zemrs e t enve t gjakut. Produktet e qumshtit dhe vezve jan burim i mir i proteinave sht vrtetuar se mungesa e proteinave zvoglon rezistencn e organizmit. Kujdesuni pr nivelin e kolesterolit n gjak... Kujdes me konsumim t pijeve alkoolike...

Aknet

plus

Kujdesi tek lkura e prir ndaj akneve

Aknet zakonisht paraqiten tek tinejxhert, periudh kur mosha dhe hormonet shkaktojn kto shprthime t tmerrshme. Por, nj pjes e prjetojn paraqitjen e akneve edhe n mosh t rritur. Cilado qoft koha, shumica e njerzve ndjehen n siklet ose t bezdisur nga aknet. Pr t reduktuar aknet dhe dmtimet n lkurn tuaj, ja disa kshilla t shkurta: Prdor pastrues posarisht t formuluara pr akne. Kto produkte prmbajn acid salicilik ose benzoil peroksid, t cilt ndihmojn t pastrohen pezmatimet e akneve.

Mblidhi okt. Nse ke flok t gjata, sigurohu ti mbledhsh mbrapa kur fle gjat nats. Vaji q lshojn flokt tuaja mund t prkeqsoj po ashtu lkurn tuaj. Prdorni preparate te lehta. Nse duhet t prdorni preparate pr ti dhn lagshti lkurs, prdorni vetm t lehta t cilat nuk i prkeqsojn aknet. Ka preparate q japin lagshti dhe t cilat prmbajn agjent antibakterial pr lkur t prir ndaj akneve. Kto lloje produktesh mund t jen zgjidhja m e mir pr ju.

Pastro fytyrn me butsi, pasi q nga ngacmimet e purrave mund t prkeqsohen aknet ose t shkaktojn dhmbzim. Kur e pastroni fytyrn, shfrytzoni duart tuaja, pasi q peshqiri ose ndonj material tjetr pastrues mund t shkaktoj q pezmatimet e akneve t shprthejn. Flini n mbshtjells t pastr. Kur fle gjat nats, sigurohu se e ke mbshtjellsin e pastr t jastkut dhe se jeni i vetmi person q e prdorni kt mbshtjells. Ato absorbojn gjurm t vajit gjat nats dhe mund t keqsojn shprthimet n lkur nse nuk i ndrroni me rregull.

Bio C -500 tab. Molisja, lodhja, ndjeshmria n infeksione, dhimbjet n nyje, mund t jen pasoja t mungess s vitamins C. Bio-C tab. prmbajn vit.C dhe bioavonoide. Pr shkak t veprimit afatgjat mjafton t merret nj Bio-C -500 tablet n dit

Femrat duhet t shfrytzojn produkte pa vajra. Grimi i rnd dhe produktet tjera kozmetike q bllokojn poret mund t shkaktojn shtim t akneve. Burimi: Cleveland Clinic Department of Dermatology.
SHKURT 2008

www.imedica.org

plus

29

plus

Syri

Konjunktiviti
Konjunktiviti sht inamacion i konjunktivs, (indit q mbshtjell syrin dhe siprfaqen e brendshme t kapakut t syrit). Mund t jet i shkaktuar nga bakteret ose viruset (konjunktiviti infektiv), si dhe mund t jet jo infektiv (alergjik dhe irritues). N rastet m t shpeshta, konjunktiviti, shkakton vetm probleme t vogla duke mos e dmtuar syrin ose t parit. Ndrsa n raste shum t rralla, mund t shkaktoj dmtim t prhershm dhe verbim. Konjunktiviti mund t prfshij vetm njrin ose t dy syt. Simptoma m e shpesht sht shqetsimi n sy q mund t prshkruhet si kruarje. Zakonisht ka lotim dhe dhimbje n sy, njtje t konjunktivs dhe skuqje t saj. Pas gjumit, kapakt e syve mund t mbeten t mbyllur, por larja e syve me uj t ngrohte i largon koret e thata dhe ato hapen. Kruarja dhe lotimi jan m t shpesht te konjunktiviti alergjik. Meqense konjunktiviti infektiv sht ngjits, duart duhet ti lani pas kontaktit me miq, antar t familjes, ose bashkpuntor q mund ta ken infeksionin. Kujdes gjat prdorimit t gjrave t prbashkta, si: shtupave, peshqirve, fashave ose plhurave t pambukut, pastaj makijazhit, sidomos pr sy. Nse e ke vet smundjen, duhet ruajtur syrin tjetr nga infeksioni. Konjunktiviti bakterial mjekohet me antibiotik (pika pr sy ose pomada), ndrsa n rastet kur shkaktari sht virus, antibiotikt nuk kan sukses. Te konjunktiviti alergjik, mjeku do t prshkruaj barna anti-alergjik (pika ose tableta).

Glaukoma

30

plus

SHKURT 2008

Glaukoma sht smundje e syrit q mund t shkaktoj humbjen e t parit. sht pasoj e grumbullimit t lngut n kokrdhok. Njerzit me glaukom e kan t mbyllur kanalin e derdhjes s lngut nga syri dhe lngu nuk mund t largohet nga kokrdhoku: kshtu grumbullohet duke shkaktuar rritjen e shtypjes n sy. Kjo shtypje dmton qelizat nervore n sy dhe n llim paraqiten njolla t verbta n periferi t fushs vizive. Nse glaukoma nuk mjekohet, do t dmtohet edhe shikimi qendror. Humbja e t parit e shkaktuar nga glaukoma sht e prhershme. Shumica e njerzve me glaukom nuk kan simptoma dhe kshtu nuk e kuptojn se jan duke e humbur shikimin derisa t bhet shum von. N raste shum ta rralla, paraqitet skuqje e syrit dhe dhimbje e madhe. Si faktor rreziku pr glaukom, numrohen, mosha e shtyr, raca e zez, historia familjare me glaukom, shtypja e lart n sy, diabeti, hipertensioni dhe miopia (drit-shkurtt). Meqense humbja e shikimit nga glaukoma sht e pakthyeshme, rekomandohet q s paku njher deri n moshn 39 vjeare t bhet ekzaminimi i syrit. Pas ksaj, nga mosha 40 vjeare ekzaminimet duhen br do dy deri katr vjet, ndrsa pas moshs 64 vjeare do nj apo dy vjet.

Mob.: 044/ 148 849 Mob.: 049/ 148 849 Tel.: 038 222 644 Prishtin

Para prdorimit lexoni me kujdes udhzimin dhe konsultohuni me mjekun ose farmacistin