SADRAJ

UVOD 2
PORESKl SlSTEM 3-9
PORESKl OBVEZNlK
PREDMET OPOREZlVANJA
PORESKA OSNOVlCA
PORESKA STOPA
PORESKE OLAKlCE
PORESKl SlSTEM BRCKO DlSTRlKTA BlH l0-20
UVOD
Poreski sistem jedne zemlje cini ukupnost svih oblika poreza, odnosno javnih proihoda.
Oni se javljaju u raznim oblicima. Porezi, doprinosi, takse, naknade i sl. Opste
kakrakteristike poreza su da u njegovoj osnovi lezi prinuda, da porez predstavlja davanje
bez direktne protivnadoknade, to je takav prihod kod kojeg nije unapred utvrdena svrha
za koju ce se upotrebiti i naplacuje se iskljucivo u novcu (samo izuzetno u naturi).
Poreski sistem je skup poreskih propisa, instituta i normi, vezanih u jedinstven
mehanizam a u svrhu ostvarenja odredjene poreske politike. U poreski sistem je
ukljucen veliki broj poreskih oblika koji se u svakom sistemu razlikuju. Ovaj sistem
predstavlja skup instituta i instrumenata koji stoje na raspolaganju poreskoj vlasti za
ostvarivanje odreenih fiskalnih, ekonomskih, socijalnih i politickih ciljeva u okviru
ekonomskog sistema.
Poreski sistem jedne zemlje cini ukupnost svih oblika poreza, odnosno javnih prihoda.
U savremenim privrednim sistemima javni prihodi imaju znacajnu fiskalnu, ekonomsku i
socijalnu ulogu, i javljaju se u veoma razlicitim oblicima kao sto su: porezi, doprinosi,
takse, naknade i sl. Javni prihodi sluze za podmirivanje troskova koji imaju opsti
karakter. Struktura javnih prihoda, s obzirom na ucesce pojedinih kategorija prihoda u
ukupnim javnim prihodima, znatno se razlikuje od zemlje do zemlje. Na tu strukturu utice
znatan broj faktora, u prvom redu ekonomsko-socijalnog karaktera.
Porezi kao dio javnih prihoda predstavljaju najznacajniji instrument prikupljanja prihoda u
drzavnoj ekonomiji i dozivljavaju razvoj tek u kapitalizmu. Porez predstavlja najznacajniji
oblik javnih prihoda u savremenim drzavama. On predstavlja instrument javnih prihoda
kojim drzava, ukljucujuci i nize politicko-teritorijalne zajednice, od subjekata pod svojom
poreskom vlascu prinudno uzima novcana sredstva, bez neposredne protivusluge, u
svrhu pokrivanja svojih finansijskih potreba i postizanja drugih, prvenstveno ekonomskih
i socijalnih ciljeva.
Opste karakteristike poreza su da u njegovoj osnovi lezi prinuda, da porez predstavlja
davanje bez direktne proivnaknade; to je takav prihod kod kojeg nije unapred utvrdena
svrha za koju ce se upotrebiti i naplacuje se iskljucivo u novcu (samo izuzetno u naturi).
Bez obzira sto je rec o sistemu i sto bi odnos izmedu elemenata poreskog sistema
trebalo da bude skladan, u praksi uglavnom nije tako; oporezivanje se razlikuje od jedne
do druge drzave zbog primene razlicitih poreskih instrumenata.Poreski propisi se
razlikuju kako u pogledu ciljeva, tako i u nacinu zahvatanja ekonomske snage
obveznika. finansijskih potreba i postizanja drugih, prvenstveno ekonomskih i socijalnih
ciljeva. Opste karakteristike poreza su da u njegovoj osnovi lezi prinuda, da porez
predstavlja davanje bez direktne proivnaknade; to je takav prihod kod kojeg nije unapred
utvrdena svrha za koju ce se upotrebiti i naplacuje se iskljucivo u novcu (samo izuzetno
u naturi).
Najvaznije ekonomsko pitanje u jednom privrednom sistemu je, u sustini, kako utvrditi
ekonomsku snagu obveznika.
PORESKI SISTEM
lako postoji veliki broj faktora koji uticu na to da se poreski sistemi razlikuju od jedne do
druge zemlje, ipak se mora reci da postoji niz konstantnih poreskih oblika koji se javljaju
u vecini drzava. To znaci da poreski sistemi pocivaju na konceptu poreskog pluralizma, a
ne monizma. Pored standardnih poreskih oblika (kao sto su porez na dohodak fizickih i
pravnih lica, porez na promet, akciza, porez na imovinu i dr.), koji cine poreski sistem
vecine zemalja, postoji veliki broj specificnih fiskalnih oblika koji nisu u velikoj meri
izdasni, ali odrazavaju trenutnu poresku politiku neke zemlje, odnosno uvedeni su sa
nekim posebnim razlogom. Osnovni zadatak poreskog sistema i poreske politike je
prilagodavanje okolnostima i cinjenicama koje su odlucujuce za proces oporezivanja.
Naime, stalne promjene uslova privredivanja direktno uticu na promene poreskih propisa
i ukidanje pojedinih poreskih oblika, odnosno uvodenje novih, promjene poreske stope i
osnovice.
Poreski sistemi savremenih drzava medusobno se razlikuju ne samo u odnosu na
sastavne elemente, nego i u pogledu ucesca pojedinih poreskih oblika u strukturi javnih
prihoda fiskalnog karaktera. Navedene razlike nastaju zbog razlicitih faktora, od kojih su
najvazniji sledeci:
a) Razvijenost privrede. U razvijenim zemljama vece ucesce u strukturi javnih
prihoda imaju porez na dohodak i porez na imovinu, s obzirom na visok dohodak po
glavi stanovnika. Ucesce ovih poreskih oblika u manje razvijenim zemljama je znatno
nize. U ovim zemljama vece ucesce imaju porezi koji pogadaju potrosnju, odnosno porez
na promet i akcize.
b) Drutveno ! ekonomsko uredenje "sa aspekta razvijenosti tr#ine privrede$. U
zemljama sa razvijenim trsisnim privredama poreska politika se vodi na nacin da se
obezbedi optimalnost u ostvarivanju alokativnih i redistributivnih ciljeva. Poreski
podsticaji su relativno rasprostranjeni i osnov za njihovo propisivanje su cvrsto
postavljeni kriterijumi koji su uglavnom ekonomske, ekoloske ili socijalnopoliticke
prirode.U nerazvijenim trzisnim privredama porezi i drugi javni prihodi koriste se kao
transfer sredstava iz drzavnih preduzeca u budzet. Kod oporezivanja prometa propisan
je veliki broj razlicitih poreskih stopa, kao i brojna poreska oslobodenja. Udeo poreza koji
se prikupi od stanovnistva uglavnom je beznacajan.
c) %leksi&ilnost pojedini' poreza. Uz pretpostavku da se poreske stope i poreske
olaksice ne menjaju, na promene u strukturi poreskog sistema uticu promene u
privrednim kretanjama, na primer, u uslovima inflacije koja se u vecoj ili manjoj meri
javlja u vecini zemalja.
d) Struktura radne sna(e) Najefikasniji mehanizam za naplatu poreza na dohodak
fizickih lica je naplata ovog poreza u momentu isplate, odnosno po odbitku. Medutim, to
nije moguce kada veliki broj lica obavlja samostalno svoju delatnost, i u tom slucaju
porez placa na osnovu resenja nadleznog poreskog organa. U zemljama gde je veci
udeo lica koja samostalno obavljaju delatnost, udeo poreza na dohodak fizickih lica je
relativno manji.
e) Stepen otvorenosti ekonomije. U zemljama koje nastoje da ostvare sto vece
ucesce spoljnotrgovinskog sektora u drustvenom proizvodu vodi se racuna o poreskom
sistemu ( narocito kada su u pitanju posredni porezi), i to u smislu uvodenja poreskih
oblika koji ce pospesivati izvoz. Reprezentativni poreski oblik je porez na dodatu
vrednost.
PORESKI O*VE+,IK
Osnovni elementi oporezivanja su:
a$ poreski o&veznik-
&$ predmet oporezivanja-
c$ poreska osnovica-
d$ poreska stopa- i
e$ poreske olakice)
Poreski obveznik je ono fizicko ili pravno lice koje je zakonom obavezno da plati porez.
To znaci da ne mora svako lice biti poreski obveznik, vec samo ono za koje zakon utvrdi.
Poreski obveznik naziva se jos i poreski subjekt. Medutim, to nije aktivan subjekt, vec
pasivan subjekt. Aktivan poreski subjekt je drzava koja ima pravo da utvrduje i naplacuje
porez. Da bi se izbjegla upotreba aktivnog i pasivnog poreskog subjekta prihvacen je
termin poreski obveznik za pasivnog poreskog subjekta.
Poreski obveznik je uzi pojam od poreskog duznika, jer svaki poreski obveznik je ujedno
i poreski duznik, ali poreski duznik ne mora biti poreski obveznik. Pojam poreskog
duznika, pored pojma poreskog obveznika, obuhvata i poreskog placa, poreskog
posrednika, poreskog destinatara i poreskog jemca.
Poreski platac je ono fizicko ili pravno lice koje zakon obavezuje da obracuna i uplati
propisani porez (poslodavac koji isplacuje zaradu, banka koja isplacuje kamatu i sl.).
Poreski posrednik je duzan da sa racuna poreskog duznika (poreskog obveznika ili
poreskog placa) na osnovu njihovog naloga za prenos sredstava obustavi i po odbitku
uplati utvrdeni porez, u svoje ime, a za racun poreskog obveznika, odnosno poreskog
placa, na odgovarajuci uplatni racun.
Poreski destinar je ono lice koje je po intenciji zakonodavca pozvano da snosi poreski
teret, tj. ciju bi ekonomsku snagu (iskazanu kroz dohodak ili imovinu) porez trebalo da
umanji. Poreski destinar moze biti poreski obveznik, ali je moguce da to bude i neko
drugo lice. Ovakvo razdvajanje poreskog obveznika i poreskog destinara postoji kod
posrednih poreza (porez na promet). Namera je zakonodavca kod ove vrste poreza da
poreski teret podnese krajnji potrosac (kupac), a ne prodavac, koji je odreden za
poreskog obveznika.
Poreski jemac je ono lice koje na osnovu zakona ili na fakultativnoj osnovi odgovara za
poresku obavezu drugog lica - poreskog obveznika.
U savremenim fiskalnim sistemima nema dileme da dobit pravnih lica treba oporezivati
zasebnim porezom. Ovo iz razloga sto je u drustvima kapitala (akcionarskim drustvima)
koncentrisana velika ekonomska snaga koja je nezavisna od ekonomske snage
akcionara. Ne treba zaboraviti cinjenicu da se u krajnjoj liniji oporezuje deo dohotka
akcionara koji potice od dividendi. Ako su akcionari fizicka lica, dohodak koji je pripisan
njima oporezuje se porezom na dohodak, dok se dobit akcionara - pravnih lica oporezuje
porezom na dobit.

PREDMET OPORE+IV.,/.
Predmet oporezivanja, odnosno poreski objekat moze se definisati sa stanovista nauke
o finansijama i sa stanovista poreskog prava.
Sa stanovista nauke o finansijama, poreski objekat predstavlja materijalni osnov za
uvodenje poreza, odnosno predstavlja odraz ekonomske snage koju treba oporezovati.
To mogu biti prihodi, odnosno dohodak, imovina, potrosnja i dr.
Sa stanovista poreskog prava, poreski objekat predstavljaju odredene cinjenice koje su
preduslov za nastanak poreske obaveze (to mogu biti fizicka egzistencija poreskog
obveznika kod glavarine, novcani iznosi prihodi ili dohodak kod poreza na dohodak
fizickih lica, transakije promet proizvoda kod poreza na promet), odnosno sve sto
moze da manifestuje ekonomsku snagu koja se moze oporezovati.
To znaci da bi nastala poreska obaveza, neophodno je da se ostvari neki prihod ili da se
stekne imovina ili da se obavi neka transakcija, sto ce dovesti poreskog obveznika u
polozaj da plati porez.
Kada se govori o predmetu oporezivanja, odnosno o poreskom objektu, treba reci da
porez najcesce nosi naziv svog objekta: porez na dobit, porez na dohodak, porez na
promet, porez na imovinu i dr. U praksi je cest slucaj da isti porez obuhvata vise slicnih
objekata, kao sto je slucaj sa porezom na promet (objekat je proizvod i izvrsena usluga) i
porezom na imovinu (porez na imovinu ima za objekat nekoliko stvarnih prava na
nepokretnostima: pravo svojine, pravo dugorocnog zakupa i dr.)
Od poreskog objekta treba razlikovati poreski izvor. Naime, poreski izvor cine sva dobra
iz kojih poreski obveznik moze platiti porez. To moze biti prihod ili dohodak obveznika, a
u izuzetnim slucajevima to moze biti i imovina obveznika.
PORESK. OS,OVI0.
Poreska osnovica predstavlja kvantitativno odreden iznos predmeta oporezivanja.
Poreska osnovica se odreduje za svaki poreski oblik. Na primer, osnovica poreza na
dobit preduzeca je oporeziva dobit koja se utvrduje na nacin propisan zakonom, zatim,
kod vrsenja usluga uz naknadu osnovica poreza je naknada za izvrsenu uslugu i sl.
Poreska osnovica je jedan od najvaznijih elemenata oporezivanja. Primenom poreske
stope na utvrdenu poresku osnovicu dobija se iznos poreza koji je obveznik duzan da
plati.
Poreska osnovica moze biti: stvarna i pretpostavljena. Stvarna poreska osnovica
utvrduje se na osnovu podataka koji odrazavaju ekonomsku snagu poreskog obveznika.
Pretpostavljena poreska osnovica se utvrduje na osnovu pretpostavke da je poreski
obveznik ostvario, odnosno mogao ostvariti prihod ili dohodak. Ona se utvrduje od
strane poreskog organa u slucaju kada poreski obveznik nije podneo poresku prijavu i u
slucaju pausalnog oporezivanja.
Visina poreske osnovice moze se utvrditi primenom neke od sledecih metoda: direktne
metode, indirektne metode, sluzbene metode i parifikacije.
Direktna metoda predstavlja postupak kojim se poreska osnovica utvrduje na bazi
podataka koje je poreski obveznik dostavio poreskom organu. Osnovica poreza se
utvrduje na osnovu knjigovodstvene evidencije koju obveznik vodi i na osnovu koje je
sastavio poresku prijavu i poreski bilans. U poresku prijavu, poreski bilans i ostalu
dokumentaciju za utvrdivanje poreske obaveze, obveznik je duzan da unese sve
podatke koji su od znacaja za utvrdivanje poreza. Ova metoda se primenjuje kod
utvrdivanja stvarne poreske osnovice. Ovom metodom se utvrduje porez na dobit
preduzeca, porez na dohodak gradana na prihode od samostalne delatnosti obveznika
koji vode poslovne knjige.
lndirektna metoda se primenjuje prilikom utvrdivanja poreske osnovice u slucaju kada
nadleznom poreskom organu podatke od znacaja za utvrdivanje poreske obaveze
dostavlja trece lice, a ne sam obveznik.
U slucaju utvrdivanja poreza na dohodak gradana na prihode od poljoprivrede i
sumarstva neophodne podatke dostavlja organ nadlezan za vodenje katastarskih knjiga;
postoji i obaveza banaka da dostave podatke o prihodima obveznika na ziro racunu, i sl.
Ova metoda se moze primeniti i kod utvrdivanja stvarne poreske osnovice (akontacioni
porezi koji se placaju po odbitku) i za utvrdivanje pretpostavljene poreske osnovice
(akontacioni porez na prihod od poljoprivrede i sumarstva).
Slu#&ena metoda se primenjuje u slucajevima1
kada poreski obveznik nije podneo poresku prijavu, iako je bio duan da to ucini;
kada je poreski obveznik podneo poresku prijavu, ali poreski organ smatra da su
podaci neverodostojni, i
kada ni poreski obveznik, ni trece lice, nisu bili obavezni da dostave podatke za
utvrdivanje poreske obaveze.
Metoda parifikacije se primenjuje u istim slucajevima kada i sluzbena metoda. Od
sluzbene metode razlikuje se po tome sto poreski organ ne utvrduje poresku osnovicu
na osnovu podataka koje je sam prikupio, vec poresku osnovicu utvrduje na osnovu
poredenja sa drugim obveznicima iste delatnosti koji svoju delatnost obavljaju pod
priblizno istim uslovima. U slucaju pausalnog oporezivanja poreska osnovica se utvrduje
na nacin propisan zakonom, izmedu ostalog i uporedivanjem sa neto prihodima
obveznika koji obavljaju slicnu ili istu delatnost pod istim ili slicnim uslovima.
PORESK. STOP.
Poreske stope se uglavnom prikazuju kao procentualni iznos poreza u odnosu na fiksnu
poresku osnovicu. Ukoliko je osnovica podeljena na vise poreskih jedinica, poreska
stopa oznacava iznos poreza u odnosu prema poreskoj jedinici. Poreska jedinica je deo
poreske osnovice pomocu koje se vrsi izracunavanje poreza. Poreska stopa se menja u
zavisnosti od prirode samog poreza.
U finansijskoj teoriji i poreskim sistemima razlikuje se vise vrsta poreskih stopa, i to:
zakonska poreska stopa, prosecna poreska stopa, efektivna (odnosno stvarna) poreska
stopa, granicna poreska stopa i osnovna poreska stopa.
Zakonska poreska stopa je ona stopa koja je utvrdena u zakonu o oporezivanju. Zato sto
se mnogi ekonomski zakljucci (cesto i pogresni) izvode samo na osnovu visine i raspona
zakonske poreske stope, neophodno je definisanjem drugih oblika poreskih stopa
ukazati na ogranicenost dometa zakonske poreske stope u analiticke svrhe.
Prosecna poreska stopa, na primjer predstavlja udeo poreza na dohodak u dohotku koji
je predmet oporezivanja. Dohodak koji je predmet oporezivanja izracunava se tako sto
se koriguje u skladu sa poreskim propisima u svrhu utvrdivanja poreske osnovice
(uskladivanje prihoda i rashoda, umanjenje oporezivog dohotka za poreske olaksice i
dr.). Obracunati porez stavlja se u odnos sa takvom, korigovanom poreskom osnovicom.
To znaci da visinu ove poreske stope, pored zakonske poreske stope, odreduju i ostale
osobine poreskog sistema koje uticu na odredivanje visine iznosa obracunatog poreza.
Efektivna ili stvarna poreska stopa meri stvarnu poresku obavezu poreskog obveznika.
Ona se izracunava kao udeo obracunatog poreza u dohotku koji jos nije prilagoden
zakonskim odredbama izracunavanja dohotka (tzv. dohodak pre oporezivanja), a ne kao
procenat oporezivog dohotka, kao sto je to slucaj kod obracuna prosecne poreske stope.
Dakle, osnovica sada nije korigovan dohodak u skladu sa poreskim propisima, vec
celokupni ostvareni dohodak. Efektivna poreska stopa tako izrazava stvarni, ekonomski
poreski teret pojedinca ili preduzeca, za razliku od prosecne poreske stope koja taj teret
prikazuje vecim, jer isti iznos obracunatog poreza stavlja u odnos sa dohotkom
umanjenim za poreska oslobodenja i olaksice.
S druge strane, razlika izmedu zakonske i stvarne poreske stope nastaje zbog primene
zakonom propisanih poreskih olaksica i/ili poreskih oslobodenja kojima se umanjuje
poreska osnovica, ali i zbog izbegavanja podmirivanja poreske obaveze, tj. poreske
evazije.
Granicna poreska stopa jeste stopa koja se primenjuje za oporezivanje dohotka u
najvisoj poreskoj jedinici kada se porez na dohodak obracunava progresivnim stopama.
Porez na dohodak cesto se obracunava prema progresivnim poreskim stopama tako da
se visim stopama oporezuju visi dohoci pojedinaca. U nekim sistemima poreza na
dohodak, dohodak se oporezuje jednom stopom, dok se samo povecani dohodak
oporezuje visim stopama. Stopa po kojoj se oporezuje osnovica bez uvecanja naziva se
osnovnom poreskom stopom.
Ukoliko se kao kriterijum uzme odnos izmedu kretanja poreske stope i poreske osnovice,
poreske stope mogu biti: proporcionalne, progresivne i regresivne.
Proporcionalne poreske stope su takve poreske stope koje ostaju iste kada se menja
poreska osnovica. Proporcionalna stopa ostaje nepromenjena bez obzira na visinu
poreske osnovice, tako da je odnos izmedu osnovice i poreskog duga konstantan.
Progresivne poreske stope su takve poreske stope koje se uvecavaju kada se uvecava
poreska osnovica. Porast ovih stopa moze biti ravnomeran, ubrzan i usporen u odnosu
na dinamiku promene poreske osnovice.
Ravnomeran porast progresivnih stopa postoji kada se u istom procentu uvecavaju i
poreska osnovica i poreska stopa. Ako se, primera radi, poreska osnovica uvecava za
l00%, a poreska stopa belezi takav rast, u pitanju je proporcionalno progresivna stopa.
Ubrzan porast progresivnih poreskih stopa postoji kada se poreske stope uvecavaju u
vecem procentu nego sto se uvecava poreska osnovica. To je progresivno progresivna
poreska stopa.
Usporen porast progresivnih poreskih stopa postoji kada se poreske stope uvecavaju u
manjem procentu nego sto se uvecava poreska osnovica. U tom slucaju je u pitanju
regresivno progresivna poreska stopa.
Regresivne poreske stope su takve poreske stope koje se smanjuju kada se uvecava
poreska osnovica. Posto je ovakvo oporezivanje nepravicno, u praksi se ovakve stope
retko primenjuju.
Nesuglasice koje nastaju oko ekonomske interpretacije poreskih stopa mogu se pokazati
pomocu razlicitih shvatanja progresivnosti nekog poreskog sistema. Javnost cesto
stepen progresivnosti poreskog sistema meri pomocu granicnih poreskih stopa. Ali, u
poreskoj literaturi obicno se koristi prosecna poreska stopa da bi se objasnilo da li je neki
poreski sistem proporcionalan, progresivan ili regresivan. Definicija proporcionalnosti
relativno je nedvosmislena: proporcionalan je onaj poreski sistem u kojem je odnos
placenog poreza i dohotka konstantan bez obzira na visinu nivoa dohotka.
PORESKE O2.K3I0E
Poreski podsticaji i poreske olaksice cine sastavni deo poreskog sistema i predstavljaju
jedan od instrumenata poreske politike. Poreski podsticaji i olaksice predstavljaju
ustupak koji drzava cini obveznicima, a koji se manifestuje kroz umanjenje poreske
osnovice, umanjenje obracunatog poreza, kao i kroz odlaganje poreskih obaveza.
Obveznicima se pruzaju poreski podsticaji radi stimulisanja privrednog rasta, ulaganja
stranog kapitala, poboljsanja ekoloske situacije, pravednije i ravnomernije raspodele
nacionalnog dohotka i dr. To znaci da zakonodavac u okviru vodenja poreske politike
propisuje slucajeve kada se obveznicima priznaju poreske olaksice, a sve u zavisnosti
od cilja koji se zeli ostvariti.
U cilju stimulisanja privrednog rasta, ili ublazavanja nejednakog privrednog razvoja
pojedinih privrednih grana ili geografskih regiona, propisuju se poreske olaksice koje
spadaju u poreske investicione podsticaje. Pored poreskih podsticaja drzava i na druge
nacine podstice investicije, npr. davanjem subvencija iz budzeta.
Druga vrsta poreskih olaksica je socijalno-politickog karaktera. Ovom vrstom olaksica
vrsi se diferenciranje poreskog tretmana obveznika prema njihovoj ekonomskoj snazi. To
znaci da su veca zahvatanja od poreskih obveznika cija je ekonomska snaga veca,
odnosno od obveznika sa vecim dohotkom i imovinom.
Poreski sistem Brcko Distrikta BiH
Poreski sistem Brcko Distrikta BiH cine :
1.porez na dohodak
2.porez za igre na srecu i zabavne igre
Ovako koncipiran poreski sistem uslovljen je brojnim razlozim.zmedju ostalih isticu se:
a!"iskalni razlozi #
b!socijalni razlozi#
c!politicki razlozi#
d!razlozi tehnicke prirode.
$iskalni razlozi se ogledaju u tome da se na osnovu ovih poreza prikupljaju znacajna
sredstva za "inansiranje javnih potreba.
%ocijalni razlozi objezbe&uju ravnomjernost u raspodjeli poreskog tereta.
Politicki razlozi se mani"estuju korez osiguranje sredstava za "inansiranje lokalnih
koliktiveta'te realizovanje zahtjeva za njihovom "inasijskom samostalnoscu'veci uticaj
gradjana na rad lokalnih organa vlasti i sl.
1.Porez na dohodak
Porez na dohodak se place na :
a! vlastiti dohodak i
b! na dobit.
1.1 Porez na vlastiti dohodak
Poreski obveznici poreza na vlastiti dohodak su "izicka lica koja ostvaruju dohodak .Pri
tome "izicka lica koja imaju prebivaliste u Brcko Distriktu u obavezi su da placaju poreze
na ukupno osvarene dohotke neovisno u kome su mjestu ostvareni.Ona "izicka lica koja
nemaju stalno mjesto prebivalista u Distriktu Brcko placaju poreze samona dohotke
ostvarene u Distriktu Brcko.Prva grupa "izickih lica su tzv. (eograniceni poreski
obveznici 'a druga grupa ograniceni poreski obveznici.
Osnovica za utvr&ivanje iznosa poreza na vlastiti dohodak odredjuje se tako sto se saberu
ostvareni dohoci od nesamostalng privredjivanja i dohoci od samostalnog
privredjivanja.Od dobijenog iznoasa se oduzmu rashodi za strucno obrazovanje i
usavrsavanje' prenesi gubitak pripadajuca zastitna kamaza i rashodi za vodjenje
privaznog zivota de"inisani clanom 2) *akona.
Dohodak od nesamostalnog privredjivanja je razlika izmedju ostvarenih prihoda iz
redovnog radnog odnosa i rashoda .+akodje ovdje spadaju i penzije.,ashodi od
privredjivanja za koji se umanjuje ukupan prihod za lica koja imaju stalno mjesto
prebivalist u Distriktu su :
a! doprinosi zaposlenog za zakonsko penzijsko osiguranje
b! i pausalni iznos od -.. /0 za kalendarsku godinu ' ako za takav odbitak postoje
odgovarajuci prihodi od privredjivanja 'po osnovu redovnog radnog odnosa.

%topa poreza na neto isplacenu platu ili prihod iz redovnog radnog odnosa je 1.1
:Prilikom oporezivanja neto plate oreski obveznik 2radnik! ima pravo na oslobodjeni
iznos do oporezivanja u iznosu od 23. /0 za sebe ' kao i za izdrzavane clanove porodice
u iznosu koji se dobije primjenom "aktora .') na osnovni oslobodjeni iznos za svakog
izdrzavanog clana 'a za izdrzavana invalidna lica primjenom "aktora .'1 za svaki stepen
invalidnosti na osnovni oslobodjeni iznos.
*a "izicka lica koja nemaju stalno mjesto prebivalista u Distriktu od ukupnog prihoda
odbijaju se rashodi za penzijsjo osiguranje.(a druge povlastice ova "izicka lica poreski
obveznici nemaju pravo.
4 oporezovanje prihode spadaju:
a! dodaci za nocni rad ili rad u neradne dane 'placeni dobrovoljno od strane poslodavca ili
su zakonski regulisani#
b! regres za godisnji odmor
c! dodatak za ogrev#
d! iznosi isplaceni povodom vjerskih praznika:
e! topli obrok#
"! pomoc za djecu#
g! doprinos za osiguranje zaposlenog ili clanova njegove porodice protiv raznih
rizika'kao sto su bolest'nesreca na radu 'invalidnost ili smrt.
Pored navedenih prihoda koji se isplacuju u novcu platom za rad se smatraju i prihodi od
stvari ili u nkekoj drugoj "ormi koju osigura poslodavac ili neka treca strana zbog radnog
odnosa . Primanja u stvarima koja su predmet oporezivanja su :
a! koristenje sluzbenog automobila u privatne svrhe#
b! vrijednost ishrane koju poslodavac besplatno stavlja na raspolaganje zaposlenom i
c! vrijednost privatnog koriscenja objekta za odmor i rekreaciju koji pripadaju pogonu.
Obracun poreza i doprinosa sa ugovorenom istom5neto platom i osnovnim oslobodjenim
iznosom za radnike koji su prijavljeni kod $onda PO $BiH i $onda PO ,% dat je u
sledecim tabelama:
Obracun poreza i doprinosa za radnike prijavljene kod $onda PO $ederacije BiH.
(eto plata ......................................................................................1...
Pausal..............................................................................................).
Oslobodjeni iznos...........................................................................23.
6.71.. osnovice za obracun poreza .........................................81.
1..1 osnovica..........................................................................899'99
Porez na platu...........................................................................89'99
(eto plata.................................................................................1...
:porez na platu.........................................................................89'99
;8.')71.. bruto plate................................................................1..89'99
Bruto plata21..1!....................................................................1.)<.'<<
Doprinosi za Pio2181
(a bruto!...................................................................................2-.'1-
Doprinosi za zdrastveno osiguranje 2121 na bruto!.................19<'-3
:81od bruto plate 1.8'12 za PO na teret poslodavca
:11 doprinos za zaposljavanje na teret poslodavca
Obracun poreza i doprinosa za radnike prijavljene kod $onda PO ,epublike %rpske
(eto plata............................................................................................1....
Pausal...................................................................................................).
Oslobodjeni iznos................................................................................23.
6.71.. osnovice za obracun poreza ....................................................81.
1..1 osnovica......................................................................................899'99
Porez na platu........................................................................................89'99
(eto plata.............................................................................................1....
:PO2231 na neto!...............................................................................23.
:porez na platu......................................................................................89'99
;98')71.. bruto plate............................................................................1.<19'99
Bruto plata 21..1!................................................................................1.).8'26
Doprinosi za zdravstveno osiguranje 2121 na bruto!............................19.'98
Doprinos za zaposljavanje 2.')1 na teret osiguranja bruto!..................8.)3
:11doprinos za zaposljavanje na teret poslodavca
Dohci od samostalnog privredjivanja su :
a! dohoci od djelaznosti poslovnog lica 'tj. dobit od poslovne cjeline #
b! dohodak poslanika #
c! dohodak od povremenog samostalnog privredjivanja .
Dobot od poslovne cjeline predstavlja cjelokupan iznos dobiti ostvaren :
a! poslovanjem pogona poslovne cjeline #
b! od prodaje 'izuzimanja i likvidacije pogona poslovne cjeline #
c! trans"ormacije poslovne cjeline i od promjene poreske obaveze poslovnog lica#
d! od pripisivanja udjela u dobiti drugih poslovnih cjelina.
% tim u vezi ' kamaze se u principu ne oporezuju. +akodje ni dividende se ne oporezuju'
jer se isplacuju iz vec oporezivih dobiti drustva .sto tako i i izdaci za strucno
usavrsavanje mogu se odbiti ako u kaledarskoj godini dostignu sumu vecu od 2.. /0
.=ko je trzisni dohodak negativan onda je moguce ovaj gubitak prenositi u slijedecih ped
kalendarskih godina i kompezirati ga sa kasnijim pozitivnim dohodkom.
Pored toga mogu se odbiti i zastitne kamate na preneseni gubitak 'stope zastitne kamate
posebno se utvrdjuju.+ako na primjer za 2..3.godinu iznosila je -1 . 4 kasnijim
periodima stope zastitne kamete su izracunavane na osnovu prosjecne kamatne stope za
jednogodisnje depozite u bankama Distrikta.
Obracun zastitne kamate :
= ! .1..1.2..-.
1.Osnovna sredstva ; 1).... 1.>lastiti kapital ; 1-....
2.%tanje u blagajni ; ).... 2.Obaveze za kredite ;)....
<.Potrazivanja5kapital ;1.... <.Dobavljaci za osnovna sredstva
%>?@= ;23.... %>?@= ;21....
B! <1.12.2..-.
1.Osnovna sredstva ;1).... 1.>lastiti kapital ;2.....
2.%tanje u blagajni ; 9.... 2.Obaveze za kredite;3....
Potrazivanje u blagajni;1.... <.Dobavljaci za osnovna sredstva
%>?@= ; 23.... %>?@= ;23....
*astitna kamata;1-....:2.....72 ;19....A-1;1..9.
4 cilju sto jasnijeg obljasnjenja 'posluzimo se jednim primjerom .
Predpostavimo da neko preduzece u 2..-. @odini prema postojecim propisima moze
izvrsiti ptpis osnovnih sredstava u visini <.... /0 .
Prilikom popisa .1. Banuara 2..-.godine utrvrdjeni su sledeci podaci :
/njigovodstvena vrijednost svih osnovnih sredstava ......................;1).... /0
:/njigovodstvena vrijednost svih potrazivanja od kapitala .............;1..../0
:%tanje u blagajni..............................................................................;)..../0
5/njigovodstvena vrijednost kapitalnih potrazivanja 2 dugovi iz kupovine osnovnih
sredstava i bankovni krediti!.............................................................;)..../0
;>lastiti kapital koji se uzima u obzir..............................................;1-..../0
Popisom na kraju godine <1.12.2..-.godine utvrdjeni su sledeci pokazatelji:
/njigovodstvena vrijedost osnovnih sredstava ...............................;12..../0
:Otpisi.............................................................................................;<..../0
:/njigovodstvena vrijednost svih osnovnih sredstava .................; 1..../0
:%tanje u blagajni.........................................................................;9..../0
5Dnjigovodstvena vrijednost svih obaveza za dobavljace za osnovna sredstva i bankovne
kredite ............................................................................................;3..../0
;>lastiti kapital koji se uzima u obzir...........................................; 2...../0
,jesenje :Prosjecan vlastiti kapital koji se uzima u obzir je suma vlastitog kapitala koji se
uzima u obzir .1.januara i .1 decembra podijeljen sa dva.
4 nasem primjeru on iznosi 19..../0 tj 21-....:2.....;<-....: 2;19.... /0!
Od trzisnog dohotka moguce je i odbiti odredjene rashode koji se ubrajaju u troskove
privatne egzistencije.+o je prije svega licn oslobodjeni iznos poreskog obveznika u visini
od 2.99. /0 za jednu godinu ./od poreski obveznika koji ostvaruju dohodak od penzije
oslobodjeni iznos iznos ).8-. /0 .Pored toga poreski obaveznik moze odbiti
oslobodjene iznose za izdravanje lica 2bracni drugovi' djeca !'te odlobodjene iznose za
slucaj invalidnosti .4 licne dohotke ubrajaju se i donacije u dobrotvorne svrhe ali je
odbitak ogranicn na )1od trzisnog dohotka.
Osovica za obracun poreza na dobit 2oporezivi dohodak poreskih obveznika poreza na
dobit! utvrdjuje se tako da sto se od ostvarene dobiti oduzme preneseni gubitak i
pripadajuca zastitna kamata . (a taj nacin se dolazi do trzistem utvrdjene dobiti poslovne
cjeline.Oduzimanjem od nje izdataka za svrhe od opste drustvene koristi dobija se
osnovica za obracun poreza na dobit.
Primljenom stope od 1.1 dobija se konacan iznos poreza na dohodak.
Od .1.januara 2..3. godine preslo se na novii nacin utvrdjivanja dobiti tj. dohotka.(aime
obracun dobiti bazira se na modi"ikovanom blagajnickom racunu.% tim u vezi 'poreski
obveznici prilikom utvrdjivanja dobiti za 2..3. godinu bili su duzni da utvrde prelaznu
dobiti odnosno gubitak.
Posluzicemo se i ovdje jednim primjerom uzimajuci u obzir sledece pokazatelje :
=ktiva Pasiva
Osnovna sredstva.......;1...... /apital............................;6.....
/njig.vr.zaliha i robe..;)...... Obaveze za kredite......; 1........
Potrz.za date avanse..;3...... Obav.prema.dobavljacima...;)......
Potraz.od kupaca...;)...... Obav.za prim.avanse..; )......
C, i blagajna......;)...... Obav.za indir.poreze'''';)....
=ktiv.vrem.razgranic.;1...... Pas.vrem.razgranic.....; )....
%>?@= ;2.1...... %>?@= ; 2.1......
Pasiva:2:!
Ovaveze za primljene avanse za robe i usluge.................................................)......
Obaveze prema dobavljacima za robe i usluge ...............................................)......
Obaveze za indirektne poreze .........................................................................)....
Pasivna vremenska razgranicenja.....................................................................)....
%>?@= 1..1.....
=/+>= : 25!
/njigovodstvena vrijednost zaliha................................................................)......
Potrazivanja za date avanse za robe i usluge ................................................3......
Potrazivanja od kupaca ...............................................................................)......
=ktivna vremenska razgranicenja ...............................................................1......
%>?@= 1........
z datih pokazatelja proizilazi da je ostvarena prelazna dobit od 1..... /0: Ona se
rasporedjuje na naredne tri godne u izosu od <.<<<'<< /0 21.....7<;<.<<<'<<!.
2. Porez na igre na srecu i zabavne igre
/ao i u ostala dva entiteta ' i u Distriktu Brcko donesen je *akon o igrama na srecu i
zabanim igram .Prema istom 'igrom na srecu smatra se igra u kojoj se ucesnicima daje
mogucnost sticanja dohotka u novcu i stvarima.
Porez na igre na srecu se placa:
a! na dobitk od igara na srecu i
b! na privredjivanje igara na srecu
Porez na dohodak od igara na srecu placa svako "izicko lice koje ostvari odredjeni
dobitak.Osnovica za obracun poreza na dobitke je svako pojedinacni dio dobika' koji
prelazi zakonom utvrdjeni iznos kao npr. 1..'.. /0 . +o je stvarni iznos dobitka u
novcu 'vrijednost dobitka u stvarnim pravima ili drugom naturalnom obliku 'cija
vrijednost se odredjuje prema prometnoj vrijednosti svakog pojedninacnog gdobitka u
vrijeme sticanja prava na dobitaka.
Primjenom propisane stope 2sada 1.1! na osnovicu dobija se iznos poreza na dobitak.
Porez na dobitkak seplaca na klasicne igre na srecu .Porez od privredjivanja igara na
srecu u obavezi su da placaju pravna lica ili preduzetnici koji se bave samostalnom
djelatoscu.Osnovica za utvrdjivanje poreza od privredjivanja igara na srecu je iznos
uplata umanjen za isplacene dobitke .Pored toga 'osnovica se umanjuje i za izdatke
vezanje za stampanje srecaka 'talona 'tiketa'kartica'itd. ako je na iste placen porez.
Porez na privredjivanje igara na srecu placa se po stopi od 2)1 koja je utvrdjena
pozitivnim zakonskim propisima .zuzetno za igre na srecu koje se obavljaju putem
automata porez se utvrdjuje u pausalnom iznosu od ). /0 po automatu.
Porez za privredjivanje zabanih igara u obavezi su da placaju priredjivaci i to uglavnom u
mjesecnom pausalnom iznosu.znos poreza je 1.. /m mjesecno za priredjivace koji
imaju odobrenje 'odnosno 2. /0 po jednoj spravi mjesecno za priredjivace bez
odobrenja.
Pored poreza utvrdjuje se i naplacuje naknada za priredjivanje igara na srecu i zabavnih
igara. (aknada se placa za izdavanje jednogodisnjeg odobrenja za priredjivanje
odredjenih igara na srecu produzuje odobrenja i za otvaranje novih lokacija.% tim u vezi
naknada se placa za :
a! tombolu5bingo u zatvorenom prostoru #
b! kasino #
c! automate5pravna lica i samostalne preduzetnike #
d! kladionice i
e! zabavne igre
znos naknade je razlicit i zavisi od vrste igre na srecu ka i konkretne aktivnosti koja se
trazi 'u vezi sa priredjivanvem igara na srecu.
(a kraju ovog dijela 'da se zakljuciti da je iznesena tvrdnja o slozenosti poreskog sistema
BiH ' poreskih sistema ,epublike %rpske'$ederacije BiH i Distrikta Brcko
dokazana.%lozenost pojedinih sistema se ogleda ne samo u broju pojedinih poreskih
oblika ' nego i u nacinu utvrdjivanja a samim tim i naplate .+o se posebno moglo uociti
kod poreskog sistema Distrikta Brcko tacnije pri utvrdjivanju i naplati poreza na dohodak
. %lozenost i komplikovanost pojedinih resenja ne samo da otezavaju utvrdjivanje i
naplatu nego i u znatnoj mjeri omogucavaju evaziju poreza.
ZAKLJUCAK
U poreski sistem je ugraden veliki broj poreznih oblika koji se u svakom sistemu
razlikuju. Ovaj sistem predstavlja skup instituta i instrumenata koji stoje na raspolaganju
poreskoj vlasti za ostvarivanje odredenih fiskalnih, ekonomskih, socijalnih i politickih
ciljeva u okviru datog ekonomskog sistema. To je, dakle, vrlo znacajan podsistem
ekonomskog sistema. U savremenom poreskom sistemu oporezivanje se vrsi primenom
velikog broja poreskih oblika. U razvijenim poreskim sistemima postoji od deset do
trideset razlicitih poreskih oblika. U interesu svakog poreskog obveznika je da plati sto
manji porez ili da ga uopste ne plati. lzbjegavanje placanja poreza (poreska evazija) je
fenomen sa kojim se poreska zakonodavstva savremenih zemalja sve vise suocavaju i
pokusavaju da ga rese na razlicite nacine. Poreski sistem se stalno mijenja l usavrsava,
prilagodavajuci se drustveno-ekonomskim sistemima, postajuci istorijska kategorija.
Poreska politika je dio ekonomske i socijalne politike. Ona obuhvata uskladeno
djelovanje drzavnih institucija kroz ubiranje javnih prihoda na raspodjelu, razmjenu,
potrosnju i proizvodnju u odredenom nacionalnom prostoru i vremenu u skladu sa
drustveno prihvatljivim ciljevima i zadacima. Subjekt poreske politike je drzava, odnosno
njeni organi od centralnih do lokalnih. Drzava raspolaze pravom uvodenja poreza i
drugih javnih prihoda i odredivanja njihovih parametara. Poreski sistem je sastavni dio
fiskalnog sistema, sistema javnih rashoda, budzetskog sistema l odgovarajuce fiskalne
politike.
LlTERATURA
l.Miroslav Dincic,Jovan Savic,arko Ristic Poreska l carinska politika,Visoka poslovna
skola,Cacak 2006.
2.www.pks.net (Privredna komora Srbije)-20.3.2008.
3.Finansije, casopis za teoriju i praksu finansija-Dusan Vujovic
4.Mirko Kulic, Finansijski menadzment, Megatrend univerzitet primenjenih nauka,
Beograd, 2003.
5. Jovan Sejmenovic, Poreski i carinski sistem i politika Univerzitet za poslovne studije
Banja Luka 20l0
ZAKONl:
l. ZAKON O POREZU NA DOHODAK
- Zakon o porezu na dohodak.pdf
-
2. ZAKON O POREZU NA DOBlT
- Zakon o porezu na dobit.pdf
-
3. ZAKON O POREZU NA DODANU VRlJEDNOST (NA NlVOU BiH)
- Zakon o PDV.pdf
-
4. PRAVlLNlK O PRlMJENl ZAKONA O POREZU NA DOHODAK
- Pravilnik o primjeni zakona o porezu na dohodak.pdf
5. PRAVlLNlK O PRlMJENl ZAKONA O POREZU NA DOBlT
- Pravilnik o primjeni zakona o porezu na dobit.pdf - Sadrzane promjene prema
Pravilniku o izmjenama pravilnika o primjeni zakona o porezu na dobit (Sluzbenie
Novine FBiH Godina XV - Broj 79, l7.l2.2008.g)
-
6. PRAVlLNlK O PRlMJENl ZAKONA O POREZU NA DODANU VRlJEDNOST (NA
NlVOU BiH)
- Pravilnik o primjeni zakona o PDV.pdf
-
7. ZAKON O POSEBNlM POREZlMA
- Zakon o akcizama u BiH.pdf
-
8. ZAKON O RACUNOVODSTVU l REVlZlJl
- Zakon o racunovodstvu i reviziji FBiH.pdf
6