BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU

TAJUK 1 MORFOLOGI BAHASA MELAYU

SINOPSIS
Tajuk ini akan membolekan an!a men"e#aui $e%ka%a&$e%ka%a be%iku#'
(on)e$ Mo%*olo"i
Ben#uk ka#a Baa)a Mela+u
Golon"an ka#a Baa)a Mela+u
Nik Safiah Karim (1996 ' Mo%*olo"i iala )a#u bi!an" ilmu +an" men"kaji
ben#uk $e%ka#aan, )#%uk#u% ka#a !an $en""olon"an ka#a- .en"an )#%uk#u% ka#a
!imak)u!kan )u)unan ben#uk bun+i uja%an a#au lamban" /#uli)an0 +an" menja!i
uni# #a#abaa)a +an" be%makna- Ben#uk ka#a $ula iala %u$a uni# #a#abaa)a,
)ama a!a ben#uk #un""al a#au a)il !a%i$a!a $%o)e) $en"imbuan,
$emajmukan !an $en""an!aan- 1en""olon"an ka#a iala $%o)e) menjeni)kan
$e%ka#aan be%!a)a%kan ke)e%u$aan ben#uk !an *un")i !en"an an""o#a lain
!alam kum$ulan +an" )ama- (e)im$ulann+a, mo%*olo"i baa)a Mela+u iala
bi!an" +an" men"kaji )#%uk#u%, ben#uk !an $en""olon"an ka#a !alam baa)a
Mela+u-
A!"#$$ah Ha%%a& ('((6 ' Mo%*olo"i iala )a#u bi!an" ilmu +an" men"kaji
ben#uk $e%ka#aan- I)#ila ini !i$injam !a%i$a!a biolo"i +an" be%mak)u! kajian
#en#an" ben#uk #ubu ai2an !an #umbuan- (on)e$ ben#uk ini !i#e%a$kan
ke$a!a ben#uk $e%ka#aan baa)a manu)ia-

Rami&ah H)* Sa!ra& "a& Rahim S+am (19,- ' Mo%*olo"i iala )a#u bi!an"
!alam kajian baa)a +an" men"kaji #en#an" $e%ka#aan !an 3a%a&3a%a
$emben#ukkann+a- Uni#&uni# #a#abaa)a +an" menja!i un)u% $e%ka#aan !i)ebu#
mo%*em- Mo%*em iala uni# +an" #e%ke3il !alam baa)a +an" be%*un")i "%ama#i)
1
1e%ubaan Mak)u!
(a#a
1e%ubaan Golon"an
(a#a
1e%ubaan S#%uk#u%
(a#a
4on#o '
be%i 5 $embe%ian
4on#o '
3a%i 5 $en3a%ian
4on#o '
#u$ai 5 #u$ai&#u$ai
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
a#au +an" menjalankan #u"a) nau- 1e%ka#aan iala ben#uk baa)a +an" #e%ke3il
ju"a #e#a$i men"an!un"i makna +an" len"ka$ !an !a$a# be%!i%i )en!i%i-

Ra)ah 1*1 . H#raia& /0&/a&1 m2rf2$21i m0&1ik#/ Ta/a!aha%a Baha%a 304a&
P0m!0&/#ka& Ka/a !alam baa)a Mela+u mem$un+ai bebe%a$a 3a%a
memben#uk $e%ka#aann+a- A!a ben#uk $e%ka#aan +an" be%)i*a# #un""al,
3on#on+a rumah, tinggal !an putih- .i )am$in" i#u #e%!a$a# $e%ka#aan +an"
!iben#uk a)il !a%i$a!a $%o)e) $en"imbuan, $emajmukan !an $en""an!aan-
4on#o $e%ka#aan +an" !iben#uk )e3a%a $en"imbuan iala meninggal !an
meninggalkan- 4on#o $e%ka#aan +an" !iben#uk )e3a%a $emajmukan iala reka
bentuk !an surat khabar. Manakala 3on#o $e%ka#aan +an" !iben#uk )e3a%a
$en""an!aan iala besar besar !an baju baju-
P0&1im!#ha& Ka/a iala $%o)e) +an" men""an!in"kan imbuan $a!a ka#a
!a)a% un#uk memben#uk ka#a #e%bi#an- Te%!a$a# em$a# jeni) imbuan iai#u
a2alan, aki%an !an )i)i$an- Imbuan 5 imbuan ini a$abila !i"an!in"kan
!en"an ka#a !a)a% memben#uk ka#a #e%bi#an !a%i$a!a $elba"ai "olon"an ka#a
iai#u ka#a nama, ka#a ke%ja !an ka#a a!jek#i*-
2
MORFOLOGI
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
P0ma)m#ka& Ka/a iala $%o)e) +an" me%an"kaikan !ua ka#a !a)a% a#au lebi
!an ben#uk +an" #e%a)il memba2a makna #e%#en#u- (a#a majmuk !ieja #e%$i)a
!an be%#in!ak )eba"ai )a#u uni# iai#u ben#ukn+a #i!ak bole mene%ima )eba%an"
$en+i)i$an un)u% lain-
P0&11a&"aa& Ka/a !alam baa)a Mela+u iala $%o)e) +an" men""an!akan
ka#a !a)a%- .alam $%o)e) !emikian, ka#a !a)a% bole men"alami $en""an!aan
$enu a#au $en""an!aan )e$a%a- (a#a !a)a% ju"a bole !ian!akan )e3a%a
be%en#ak, iai#u be%!a)a%kan %en#ak bun+i #e%#en#u-
HASIL PEMBELAJARAN
1a!a aki% uni# ini, an!a )ea%u)n+a !a$a#'
1-menjela)kan kon)e$ Imbuan-
6-menjela)kan jeni)&jeni) Imbuan-
3-menjela)kan kon)e$ 1emben#ukan (a#a !alam Baa)a Mela+u
KERANGKA TAJUK5TAJUK
Ra)ah 1*' K0ra&1ka Ta)#k
3
IMBUHAN
K2&%06
Im!#ha&
J0&i%5J0&i%
Im!#ha&
K2&%06
P0m!0&/#ka& Ka/a
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1*( KAN3UNGAN ISI
(an!un"an i)i un#uk #o$ik ini meli$u#i u%aian #en#an" kon)e$ menjela)kan
kon)e$ Imbuan, menjela)kan jeni)&jeni) Imbuan !an menjela)kan kon)e$
1emben#ukan (a#a !alam Baa)a Mela+u
1*1 30fi&i%i Im!#ha&
A$aka +an" !imak)u!kan !en"an imbuan7
Ta/a!aha%a 304a& ('((7 . 1e%ka#aan&$e%ka#aan !alam )e)ua#u baa)a bole
#e%!i%i !a%i$a!a ben#uk !a)a% iai#u ben#uk ka#a #e%ke3il +an" #i!ak mene%ima
)eba%an" imbuan a#au ben#uk #e%bi#an, ben#uk +an" !ia)ilkan !a%i$a!a $%o)e)
mem$e%lua) ben#uk !a)a% #a!i melalui be%ba"ai&ba"ai 3a%a $emben#ukan ka#a-
Im!#ha& +an" !imak)u!kan iala uni#&uni# baa)a #e%#en#u +an" !i#amba $a!a
ben#uk&ben#uk lain +an" men+ebabkan $e%ubaan makna naun+a- Te%3aku$
!alam imbuan iala ben#uk&ben#uk be%iku# ' a2alan, aki%an, )i)i$an, a$i#an,
mo%*em ko)on" !an ben#uk *lek)i-
A!"#$$ah Ha%%a& ('((7 . P0&1im!#ha& iala $%o)e) +an" men""an!in"kan
imbuan $a!a ka#a !a)a% un#uk memben#uk ka/a /0r!i/a&* Te%!a$a# em$a# jeni)
imbuan, iai#u a4a$a&, akhira&, a6i/a&, !an %i%i6a&- Imbuan&imbuan ini,
a$abila !i"an!in"kan !en"an ka#a !a)a% memben#uk ka#a #e%bi#an !a%i$a!a
$elbaa"ai "olon"an, ka#a iai#u ka#a ke%ja, !an ka#a a!jek#i*-
Nik Safiah Karim "a& raka& (1996 . 1%o)e) $emben#ukan ka#a !alam )e)ua#u
baa)a me%u$akan $%o)e) $en+u)unan mo%*em menu%u# $e%a#u%an )i)#em
mo%*olo"i baa)a i#u- .alam keban+akan baa)a, $%o)e) $emben#ukan
$e%ka#aan meliba#kan $en"imbuan-
4
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Rami&ah H)* Sa!ra& "a& Rahim S+am (19,- . Mo%*em +an" #i!ak bole
be%!i%i !en"an )en!i%i- .i !alam $emakaiann+a, im!#ha& me)#ila !i%an"kaikan
!en"an $e%ka#aan- 1%o)e) $en"imbuan iala )a#u $%o)e) memben#uk
$e%ka#aan !en"an 3a%a men"imbukan )e)ua#u $e%ka#aan !en"an imbuan&
imbuan #e%#en#u )u$a+a !en"an !emikian akan #imbulla )a#u $e%ka#aan +an"
memba2a kon)e$ +an" baa%u-
1*' J0&i%5J0&i% Im!#ha&
Imbuan&imbuan !alam baa)a Mela+u !a$a# !ibaa"ikan ke$a!a !ua un)u%
+an" be)a% iai#u imbuan&imbuan +an" a)li !alam baa)a Mela+u !an
imbuan&imbuan +an" !i$injam !a%i$a!a baa)a a)in"-
1*'*1 Im!#ha&5im!#ha& a%$i "a$am !aha%a M0$a+#
Imbuan&imbuan +an" #ela )e!ia a!a !alam baa)a Mela+u !a$a#
!i$e3akan $ula ke$a!a em$a# jeni) iai#u a2alan, aki%an, )i)i$an !an a$i#an-
5
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Ra)ah 1*8 . B0&/#k5B0&/#k Im!#ha& Baha%a M0$a+#
M0&1ik#/ Ta/a!aha%a Baha%a 304a&
1*'*1*1 A4a$a&
Imbuan +an" !ile#akkan !i a2al $e%ka#aan /)ebelum ka#a !a)a%0 !alam
$emakaiann+a- Mi)aln+a #e%&, be%&, me&, men&, mem&, men"&, men+, $e&, $e%&,
!i&, )e&, ke&, !an lain&lain- Mi)aln+a ber- !alam ber+jalan !an di- !alam di+ambil,
6
B0&/#k5B0&/#k
Im!#ha&
A2alan
(a#a 8ama
(a#a A!jek#i*
Aki%an (a#a 8ama
(a#a (e%ja
Si)i$an
A$i#an
Mo%*em
ko)on"
Flek)i
(a#a 8ama
(a#a (e%ja
(a#a A!jek#i*
Ti!ak 9uju!
!alam BM
Ti!ak 9uju!
!alam BM
(a#a 8ama
(a#a (e%ja
(a#a A!jek#i*
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1*'*1*' Akhira&
Imbuan +an" !i#amba $a!a baa"ian belakan" ka#a !a)a% /)e)u!a
ka#a !a)a%0 !alam $emakaian- Mi)aln+a 5kan !alam jalan+kan !an -i !alam
akhir+i.
1*'*1*8 A6i/a&
Im!#ha&, +an" a!i% )e3a%a men"e$i# ka#a !a)a%, iai#u !ua baa"ian
imbuan a!i% )e%en#ak !i a2al !an !iaki% ka#a !a)a%, mi)aln+a ke-.....-an
!alam ke+cantik+an !an di-.....-i !alam di+ikut+i,
1*'*1*7 Si%i6a&
Im!#ha& +an" a!i% !i 3elaan ka#a !a)a%- Si)i$an #e%baa"i ke$a!a
em$a# iai#u e%&, el&, em& !an in&- Mi)aln+a el- !alam t+el+unjuk, -in- !alam
s+in+ambung,-er- !alam s+er+uling !an em-, !alam g+em+uruh.
1*'*1*- M2rf0m K2%2&1
Ti!ak 9uju! !alam baa)a Mela+u-
1*'*1*- F$0k%i
Ti!ak 9uju! !alam baa)a Mela+u-
7
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1*'*' Im!#ha&5im!#ha& Pi&)ama& "a$am !aha%a M0$a+#
Umumn+a, !a$a# !ibaa"ikan un)u%&un)u% imbuan a)in" ini ke$a!a #i"a
kum$ulan men"iku# a)al imbuan&imbuan #e%)ebu#- #i"a kum$ulan ini iala '
1*'*'*1 Im!#ha& Sa&%kri/
Imbuan +an" be%a)al !a%i$a!a baa)a San)k%i# iala jeni) imbuan +an" #ela
lama ke !alam )i)#em #a#abaa)a baa)a Mela+u- 1en""unaan imbuan ini
ama# $%o!uk#i* !an #ela menja!i )eba#i !en"an $e%ka#aan&$e%ka#aan !a)a%
!alam baa)a Mela+u- 8amun, #e%!a$a# !ua jeni) imbuan $injaman !a%i$a!a
baa)a San)k%i# iai#u a2alan !an aki%an-
A4a$a& Akhira&
maa maa%aja man )eniman
#a#a #a#abaa)a man bu!iman
$%a $%aka#a 2an an"ka2an
)2a )2a!a+a 2an jeli#a2an
#una #unabu)ana 2a#i ola%a"a2a#i
eka ekabaa)a 2a#i )eni2a#i
!2i !2i#aunan ni#a ka%+ani#a
#%i #%ibulan ni#a bi!uani#a
$an3a $an3ain!e%a
1*'*'*' Im!#ha& Ara! Par%i
8
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1en"a%u baa)a A%ab&1a%)i #e%a!a$ baa)a Mela+u be%mula )ejak
ke!a#an"an I)lam ke alam Mela+u ki%a&ki%a aba! ke&13 ma)ii- Seba"ai baa)a
%a)mi a"ama I)lam, baa)a A%ab #ela men!a$a# #em$a# !alam kalan"an o%an"
Mela+u !an ini memu!akan $%o)e) a)imila)i un)u%&un)u% baa)a A%ab ke
!alam baa)a Mela+u, #e%u#aman+a !a%i )e"i $en"ambilan ben#uk&ben#uk
ka#an+a- 8amun !emikian, #e%!a$a# !ua jeni) imbuan $injaman !a%i$a!a
baa)a A%ab&1a%)i iai#u a2alan !an aki%an-
A4a$a& Akhira&
bi& bia!a$ &2i !unia2i
bila:im &i aba!i
bino%mal &ia lai%ia
&in a!i%in
muna*ikin
&a# a!i%a#
muna*ika#
&a ;a%ia
)olea
1*'*'*8 Im!#ha& Y#&a&i 9 La/i& 5 I&110ri%
Imbuan a)in" +an" $alin" ban+ak !iba2a ma)uk ke !alam baa)a Mela+u
be%a)al !a%i$a!a imbuan baa)a Yunani 5 La#in 5 In""e%i)- Te#a$i umumn+a
#e%)ebu# #i!ak be%*un")i )eba"ai imbuan !alam baa)a Mela+u ke3uali
bebe%a$a imbuan a2alan )e$e%#i $%o&,an#i&, mono&, $oli&, au#o& !an )u$%a&-

A4a$a& Akhira&
$%o& $%oba%a# &i)me )o)iali)me
an#i& an#ike%ajaan &i)me na)ionali)me
$oli& $oliklinik &ik $%oli*ik
au#o& au#o"%a* &ik )ain#i*ik
9
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
)ub& )ubbi!an" &)i )en)a)i
)u$%a& )u$%ana)ional &)i %e<olu)i
e#e%o& e#e%o"%a* &al $%ak#ikal
ek)a& ek)a"on &al klinikal
i!%o& i!%oli)i) &i) $o#en)i
omo& omo"en &i) $%ak#i)
i$e%& i$e%bola
kilo& kilome#e%
mak%o& mak%olin"ui)#ik
in*%a& in#%ajaba#an
in#e%& in#e%<okal
10
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Ra)ah 1*7 . B0&/#k5B0&/#k Im!#ha& Pi&)ama& "a$am Baha%a M0$a+#
M0&1ik#/ Ta/a!aha%a Baha%a 304a&
1*8 Pr2%0% P0m!0&/#ka& Ka/a "a$am Baha%a M0$a+#
.alam baa)a Mela+u #e%!a$a# em$a# ben#uk ka#a, iai#u ka#a #un""al, ka#a
#e%bi#an, ka#a majmuk, !an ka#a "an!a- (a#a #un""al #i!ak meliba#kan a$a&a$a
$%o)e) $emben#ukan, #e#a$i #i"a ben#uk ka#a lain meliba#kan $%o)e)&$%o)e)
#e%#en#u- 1%o)e)&$%o)e) ini iala $en"imbuan- $emajmukan, $en""an!aan !an
ak%onim
Ra)ah 1*- . Pr2%0% P0m!0&/#ka& Ka/a "a$am Baha%a M0$a+#
M0&1ik#/ Ta/a!aha%a Baha%a 304a&
11
Pr2%0%
P0m!0&/#ka&
Ka/a
P0&1im!#ha& P0ma)m#ka& P0&11a&"aa& Akr2&im
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1*8*1 Pr2%0% P0&1im!#ha&

Pr2%0% 60&1im!#ha& iala $%o)e) +an" men""an!in"kan imbuan
$a!a ka#a !a)a% un#uk memben#uk ka#a #e%bi#an- Te%!a$a# em$a# jeni) imbuan,
iai#u a2alan, aki%an, a$i#an, !an )i)i$an- Imbuan&imbuan ini, a$abila
!i"an!in"kan !en"an ka#a !a)a% memben#uk ka#a #e%bi#an !a%i$a!a $elba"ai
"olon"an ka#a iai#u ka#a ke%ja, !an ka#a a!jek#i*- Be%iku# !i$e%lia#kan bebe%a$a
3on#o $%o)e) $en"imbuan-
Im!#ha& (A4a$a& Ka/a "a%ar Ka/a /0r!i/a&
1em& ba2a $emba2a
Mem$e%& kua# mem$e%kua#
&i)me na)ional na)ionali)me
&i !eka# !eka#i
1en"&-----&an i)+#ia% $en"i)+#ia%an
Men&-----&i iku# men"iku#i
(e&---&an )ia# ke)ia#an
Be%&----&an la%i be%la%ian
&e%& "i"i "e%i"i
&em& "ilan" "emilan"
Pr2%0% 60&1im!#ha& bole be%laku $a!a $elba"ai #aa$- 1en"imbuan
bole be%laku $a!a )ejumla ke3il ka#a aka%, mi)aln+a ber- + tapa ( bertapa ),
ke- + tawa ( ketawa ) dan ke- + mudi ( kemudi ).
Sebaa"ian be)a% $%o)e) $en"imbuan be%laku $a!a ka#a !a)a%, +an"
men"a)ilkan ka#a #e%bi#an- (a#a #e%bi#an +an" !ia)ilkan ole $%o)e)
$en"imbuan bole menja!i ka#a !a)a% ba"i $%o)e) $en"imbuan kali ke!ua-
.a%i$a!a ka#a !a)a% karang, mi)aln+a, !a$a# !ilai%kan pengarang melalui
imbuan 60N5* 1en"a%an" $ula !a$a# mene%ima a$i#an ke-...-an, mene%bi#kan
ke$en"a%an"an-
Be%iku# iala bebe%a$a 3on#o lain '
12
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1*8*' PROSES PEMAJMUKAN
Pr2%0% 60ma)m#ka& iala $%o)e) +an" me%an"kaikan !ua ka#a !a)a%
a#au lebi !an ben#uk +an" #e%a)il memba2a makna #e%#en#u- Seba"ai 3on#o,
kerusi !an malas ma)in"&ma)in" mem$un+ai makna #e%)en!i%i, #e#a$i a$abila
!i%an"kaikan memben#uk ka#a majmuk kerusi malas. Ti!ak !a$a# !i)eli#kan a$a&
a$a un)u% an#a%a !ua ka#a !a)a% ini= mak)u!n+a, !alam baa)a Mela+u #i!ak
#e%!a$a# un"ka$an > kerusi yang malas a#au * kerusi dan malas a#au > kerusi
untuk malas.
1*8*'*1P0&1im!#ha& Ka/a Ma)m#k
(a#a majmuk bole mene%ima imbuan )e$e%#i ka#a !a)a% lain- 4a%a
$en"imbuan ka#a majmuk #e%!a$a# !alam !ua ben#uk, iai#u '
1*8*'*1*1 A6a!i$a ka/a ma)m#k m0&0rima a4a$a& a/a# akhira&:
0)aa&&+a /0/a6 /0r6i%ah*
;2&/2h&+a .
u%u) nia"a & be%u%u) nia"a
3a%i "ali & men3a%i "ali
%eka ben#uk & !i%eka ben#uk
!a+a )e%a$ & !a+a )e%a$an
1*8*'*1*' A6a!i$a ka/a ma)m#k m0&0rima a6i/a&: 0)aa&&+a m0&)a"i
!0r<a&/#m:
;2&/2h&+a .
13
Ka/a 3a%ar Im!#ha& Ka/a T0r!i/a&
liba# #e%liba# ke#e%liba#an
lanju% #e%lanju% ke#e%lanju%an
balik #e%balik men#e%balikkan
)ambun" )inambun" ke)inambun"an
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
li$a# "an!a & meli$a#"an!akan
)u%a# kaba% & $e%)u%a#kaba%an
u%u) nia"a & !iu%u)nia"akan
ibu ba$a & keibuba$aan
1*8*'*1 P0&11a&"aa& Ka/a Ma)m#k
(a#a majmuk bole men"alami $%o)e) $en""an!aan- 1en""an!aan ka#a
majmuk meliba#kan $en""an!aan un)u% $e%#ama )aaja-
;2&/2h&+a .
%uma )aki# & %uma&%uma )aki#
"u%u be)a% & "u%u&"u%u be)a%
Raja Mu!a & Raja&%aja Mu!a
Timbalan 8aib 4an)elo% & Timbalan&#imbalan 8aib 4an)elo%
Sa#u keke3ualian iala $en""an!aan +an" meliba#kan $e%ka#aan +an"
#ela man#a$- .alam al ini, $en""an!aan be%laku ke$a!a ke)elu%uan
$e%ka#aan-
;2&/2h&+a '
)e#iau)aa & )e#iau)aa&)e#iau)aa
ja2a#ankua)a & ja2a#ankua)a&ja2a#ankua)a
#an""un"ja2ab & #an""un"ja2ab&
#an""un"ja2ab
1*8*8 PROSES PENGGAN3AAN
Pr2%0% 60&11a&"aa& iala $%o)e) +an" men"ulan"i ka#a !a)a%, )ama
a!a )e3a%a $enu, )e$a%a a#au be%en#ak iai#u be%!a)a%kan %en#ak bun+i #e%#en#u-
.en"an ka#a lain, #e%!a$a# #i"a jeni) $en""an!aan, iai#u =
1- 1en""an!aan $enu,
6- 1en""an!aan )e$a%a, !an
3- 1en""an!aan be%en#ak-
14
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1*8*8*1 P0&11a&"aa& 60&#h
1en""an!aan $enu iala $%o)e) +an" men"ulan"i )elu%u ka#a !a)a%-
Te%!a$a# !ua jeni) $en""an!aan $enu, iai#u '
Yan" meliba#kan ka#a !a)a% +an" #i!ak mene%ima a$a&a$a imbuan-
4on#on+a '
Sekola )ekola&)ekola
makan makan&makan
be)a% be)a%&be)a%
baju baju&baju

Yan" meliba#kan ka#a !a)a% +an" mene%ima imbuan-
4on#on+a '
1*8*8*' P0&11a&"aa& %06ara
P0&11a&"aa& %06ara iala $%o)e) +an" men"ulan"i )ebaa"ian ka#a
!a)a% )aaja- 1en""an!aan )e$a%a be%laku $a!a !ua jeni) ka#a !a)a%,
iai#u '
$a!a ka#a !a)a% #un""al !an la:imn+a meliba#kan $en"ulan"an )uku
ka#a $e%#aman+a )e%#a le#ak $en"ulan"an i#u $a!a baa"ian
a!a$an ka#a !a)a%- ?okal !alam ben#uk "an!aan ini men"alami
15
$ela%i $ela%i&$ela%i
$e%bualan $e%bualan&$e%bualan
keka)i keka)i&keka)i
keja!ian keja!ian&keja!ian
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
$%o)e) $elemaan, menja!ikann+a <okal e pepet. 1%o)e) ini !a$a#
!i"amba%kan )e$e%#i +an" be%iku# '
ja%i jeja%i jeja%i
)iku )i)iku )e)iku
)un"u# )u)un"u# )e)un"u#
$oon $o$oon $e$oon
laki lalaki lelaki
$a!a ka#a !a)a% +an" be%imbuan- 1en""an!aan )e$a%a +an"
be%laku an+a men"ulan"i ka#a !a)a% !an #i!ak meliba#kan imbuan-
1en""an!aan ini be%laku $a!a ka#a ke%ja !an ka#a a!jek#i*, !an
bole #e%le#ak !i baa"ian belakan" ka#a !a)a% a#au !i baa"ian
a!a$an ka#a !a)a%-
1*8*8*8 P0&11a&"aa& B0r0&/ak
16
Ka/a 3a%ar B0rim!#ha& Im!#ha&
#e%)en+um #e%)en+um&)en+um
be%3aka$ be%3aka$&3aka$
)e#in""i )e#in""i&#in""i
memban#u ban#u&memban#u
men3ui# 3ui#&men3ui#
mena%i #a%i&mena%i
men"eja% keja%&men"eja%
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1en""an!aan be%en#ak iala $%o)e) +an" men"ulan"i ka#a !a)a%
men"iku# %en#ak bun+i #e%#en#u !alam ka#a !a)a% i#u- .alam
$en""an!aan be%en#ak, )elu%u ka#a !a)a% !i"an!akan !an bun+i&bun+i
#e%#en#u !iulan" a#au !iuba- Be%!a)a%kan $e%ubaan !an $en"ulan"an
bun+i !emikian, $en""an!aan be%en#ak #e%baa"i ke$a!a #i"a jeni),
iai#u '
1 1en""an!aan Be%en#ak 1en"ulan"an ?okal
6 1en""an!aan Be%en#ak 1en"ulan"an (on)onan
3 1en""an!aan Be%en#ak Beba)
P0&11a&"aa& B0r0&/ak P0&1#$a&1a& B0!a%
.alam $en""an!aan ini, bun+i +an" !iulan" iala <okal, iai#u +an"
mem$un+ai 3i%i&3i%i kea%monian <okal,
4on#on+a '
)a+u% & )a+u%&ma+u%
%ama & %ama&#ama
3e%ai & 3e%ai&be%ai
P0&11a&"aa& B0r0&/ak P0&1#$a&1a& K2&%2&a&
.alam $en""an!aan ini, $en""an!aan be%laku $a!a $e%)amaan
bun+i&bun+i kon)onan #e%#en#u,
4on#on+a '
ka+u & ka+u&ka+an
#ana & #ana&#ani
)im$an" & )im$an"&)iu%
P0rha/ia&.
(a#a "an!a me)#i !ieja !en"an )em$an"- Sala, mi)aln+a, jika !i#uli) >i$a% !uai-
1*8*7 KATA AKRONIM
Men"iku# Tatabahasa Dewan, #u%u# #e%"olon" ke !alam ben#uk ka#a
#un""al iala ka/a akr2&im* (a#a ak%onim iala ka#a )in"ka#an +an" #e%ben#uk
17
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
!en"an men""abun"kan u%u* a2al )uku ka#a a#au "abun"an u%u* a2al !an
)uku ka#a !a%i$a!a )a#u %an"kai ka#a !an !i#uli) )e%#a !ila*a:kan )eba"ai ka#a
+an" 2aja%-
4on#on+a '
ABIM & An"ka#an Belia I)lam Mala+)ia
Be%nama & B0ri#a Na)ional Mala+)ia
(u"i%an & k#m$ulan 1i#a% ra&3ak
;ara M0&#$i% Ka/a Akr2&im
Te%!a$a# #i"a 3a%a menuli) ka#a ak%onim !alam baa)a Mela+u, be%"an#un"
$a!a 3a%a $emben#ukkann+a-
1*8*7*1 3i/#$i% "0&1a& h#r#f !0%ar %0$#r#h&+a
Ak%onim +an" #e%ben#uk !a%i$a!a "abun"an bebe%a$a u%u* a2al %an"kai ka#a
+an" !i)in"ka#kan, ke)elu%uann+a !i#uli) !en"an u%u* be)a%, jika ka#a nama
ka)-
4on#on+a '
ABIM & An"ka#an Belia I)lam Mala+)ia
UM8O & Uni#e! Mala+ Na#ional O%"ani)a#ion
1*8*7*' 3i/#$i% "0&1a& h#r#f k0<i$ %0$#r#h&+a
Ak%onim +an" #e%ben#uk !a%i$a!a "abun"an u%u* a2al !an @ a#au )uku ka#a
!i#uli) !en"an u%u* ke3il ke)elu%uann+a, jika bukan ka#a nama ka)-
4on#on+a '
#abika & /aman !imbin"an kanak&kanak
$u%a#a & 6#kul ra/a
ku"i%an & k#m$ulan 1i#a% ra&3ak
1*8*7*' 3i/#$i% !0rm#$a "0&1a& h#r#f !0%ar
18
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Aika ak%onim +an" #e%ben#uk !a%i$a!a "abun"an u%u* a2al !an @ a#au
)uku ka#an+a i#u menja!i ka#a nama ka), ka#a ak%onim i#u !i#uli) be%mula
!en"an u%u* be)a%-
4on#on+a '
Be%nama & B0ri#a Na)ional Mala+)ia
In#an & I&)#i#u# Ta!bi% A2am Ne"a%a
1%o#on & P0ru)aaan O/2mobil Na)ional
B P0rha/ia&. La:imn+a ka#a ak%onim #e%ben#uk un#uk ka#a nama ka) !an
$emben#ukann+a a"ak lon""a% )e%#a #i!akbe%!a)a%kan $%in)i$ +an" jela)- Ole
i#u, $%o)e) $emben#ukan ka#a )e$e%#i ini #i!ak !i"alakan )eba"ai )a#u kae!a
$emben#ukan ka#a ba"i memben#uk $e%ka#aan baa%u a#au ka#a i)#ila !alam
baa)a Mela+u-
1- Se3a%a in!i<i!u an!a !ikeen!aki mela+a%i in#e%ne# un#uk
men!a$a# baan #en#an" !e*ini)i mo%*olo"i baa)a Mela+u-
6- Selain i#u, an!a ju"a !ikeen!aki men"um$ul makluma#
#en#an" 1%o)e) 1emben#ukan (a#a !alam Baa)a Mela+u-

BA;AAN TAMBAHAN
8ik Sa*ia !an %akan&%akan- /600C0- Tatabahasa Dewan disi !aharu- (uala
Lum$u%' .e2an Baa)a !an 1u)#aka-
Ab!ulla Ha))an- /600C0- "#r$#l#gi !ahasa "elayu- (uala Lum$u% ' 1TS
1%o*e)ional-
Ramina Hj- Sab%an !an Raim Sam- /19DE0- %ajian !ahasa &ntuk 'elatih
"aktab 'erguruan- 1e#alin" Aa+a' Faja% Bak#i S!n B!-
19
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
TAJUK '
PERKATAAN 3AN BENTUK PERKATAAN BAHASA
MELAYU
SINOPSIS
Tajuk ini membin3an"kan ka#a !an ben#uk #un""al, ka#a #e%bi#an, ka#a majmuk
!an ka#a majmuk- Selain i#u, #um$uan ju"a !ibe%i un#uk men"enal $a)#i "olon"an
ka#a #un""al !an ka#a #e%bi#an-
HASIL PEMBELAJARAN
/i0 Men"enal $a)#i (a#a Tun""al !an Ben#uk (a#a Tun""al
/ii0 Men"enal $a)#i (a#a Tun""al !an Ben#uk (a#a Te%bi#an
/iii0 Men"enal $a)#i (a#a Majmuk !an Ben#uk (a#a Majmuk
/i<0 Men"enal $a)#i (a#a Gan!a !an Ben#uk (a#a Gan!a
/<0 Men"enal $a)#i Golon"an (a#a Tun""al
/<i0 Men"enal $a)#i Golon"an (a#a Te%bi#an
KERANGKA TAJUK5TAJUK
Ra)ah '*1. K0ra&1ka Ta)#k 1
20
BENTUK KATA
BENTUK KATA
TUNGGAL 3AN
TERBITAN
BENTUK KATA
MAJMUK 3AN KATA
GAN3A
GOLONGAN KATA
TUNGGAL 3AN
TERBITAN
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
'*( KAN3UNGAN ISI
(an!un"an i)i un#uk #o$ik ini meli$u#i u%aian #en#an" men"enal $a)#i ka#a
#un""al !an ben#uk ka#a #un""al, men"enal $a)#i ka#a #un""al !an ben#uk ka#a
#e%bi#an, men"enal $a)#i ka#a majmuk !an ben#uk ka#a majmuk, men"enal $a)#i
ka#a "an!a !an ben#uk ka#a "an!a, men"enal $a)#i "olon"an ka#a #un""al !an
men"enal $a)#i "olon"an ka#a #e%bi#an-
'*1 Ka/a T#&11a$ "a& B0&/#k Ka/a T#&11a$
Ka/a T#&11a$ iala ka#a +an" #i!ak men"alami $%o)e) $en"imbuan,
$emajmukan !an $en""an!aan- .alam baa)a Mela+u, ka#a #un""al bole
#e%!i%i an+a )a#u )uku ka#a a#au mem$un+ai lebi !a%i$a!a )a#u )uku ka#a-
4on#on+a '
(a#a Tun""al Sa#u Suku (a#a a!, am, %ak, 3am, 2an", bom,3a), !a), 3a#,
!%am, #ek), :ink, "ol*, )k%i$, #%ak, )k%u
(a#a Tun""a .ua Suku (a#a !ia, )uka, akan, a)al, bula#, meja, jau,
!eka#, )ini, )ana

(a#a Tun""al Ti"a Suku (a#a baa+a, 3aa+a, "embi%a, be%i#a, alma%i,
lak)ana, i)+a%a#
(a#a Tun""al Em$a# Suku
(a#a !an lebi
uni<e%)i#i, )a+emba%a, maa)i)2a,
3en!e%ama#a, $e%)oni*ika)i

(a#a Tun""al & Ak%onim
/Gabun"an Hu%u* A2al0
ABIM, UM8O, A.U8, MAS-
(a#a Tun""al & Ak%onim
/Gabun"an Suku (a#a0
3e%$en, $u%a#a, #a!ika, #a)ka, 3e%eka

(a#a Tun""al & Ak%onim
/Gabun"an Hu%u* A2al !an@
Suku (a#a & 8ama (a)0
In#an /In)#i#u# Ta!bi%an A2am 8e"a%a0
Ma%a /Majli) Amana Rak+a#0
1e%na) /1e%ba!anan 8a)ional0

21
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
'*' Ka/a T0r!i/a& "a& B0&/#k Ka/a T0r!i/a&
Ka/a /0r!i/a& iala ka#a +an" #e%ail !a%i$a!a $%o)e) $en"imbuan iai#u
$%o)e) men"an!in"kan imbuan $a!a ka#a !a)a%-imbuan i#u $ula #e%!i%i
!a%i$a!a ka#a nama, ka#a ke%ja !an lain&lain- 4on#o ben#uk imbuan a!ala
)e$e%#i !i ba2a +an" me%an"kumi a2alan, aki%an, )i)i$an !an a$i#an-
(a#a Te%bi#an Be%a2alan
/A2alan (a#a 8ama0
$e8&, $el&, $e%&, ke&, ju%u, maa, #a#a&, $%a&,
)ub&, eka&, !2i&,an#i, in*%a&, ko&, mak%o&,
mik%o&, $%o&, )emi&, #ele&
(a#a Te%bi#an Be%a2alan
/A2alan (a#a (e%ja0
me8&, mem$e%&, be%& bel&, #e%&, !i&, !i$e%&

(a#a Te%bi#an Be%a2alan
/A2alan (a#a A!jek#i*0
#e%&, )e&, #e&

(a#a Te%bi#an Be%aki%an
/Aki%an (a#a 8ama0
&an, &2an, &man, &2a#i, &i)me, &in, &a#, &a,
&i#a, &i), &
(a#a Te%bi#an Be%aki%an
/Aki%an (a#a (e%ja0
&kan, &
(a#a Te%bi#an Be%a$i#an
/A$i#an (a#a 8ama0
$e8&, &an, $e%&, &an, $el&F&an, ke&F&an
(a#a Te%bi#an Be%a$i#an
/A$i#an (a#a (e%ja0
me8&F&kan, be%&F&kan, be%&F, &an, !i&F&
kan, me8&F& , !i&F& , !i$e%&F&kan, !i$e%&&,
mem$e%&F&kan, mem$e%&F&
(a#a Te%bi#an Be%a$i#an
/A$i#an (a#a A!jek#i*0
ke&F&an
(a#a Te%bi#an Be%)i)i$an
/Si)i$an (a#a 8ama0
&el&, &em&
(a#a Te%bi#an Be%)i)i$an
/Si)i$an (a#a A!jek#i*0
&el&, &e%&, &em&, &in&
22
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
'*8 Ka/a Ka/a Ma)m#k "a& B0&/#k Ka/a Ma)m#k
Ka/a Ma)m#k iala ka#a +an" #e%ben#uk !en"an me%an"kaikan ka#a
!a)a% a#au lebi !an memba2a makna +an" #e%#en#u /baa%u0- (a#a majmuk
be%#in!ak )eba"ai )a#u uni# !an keban+akkann+a !ieja #e%$i)a- 4on#on+a
)e$e%#i !i ba2a-
(a#a Majmuk Beba) ban!a% %a+a, lebu %a+a, #e%ima ka)i,
#en"a a%i, ke%e#a lembu, (e#ua Men#e%i,
1e%!ana Men#e%i, 8aib 4an)elo%, .u#a
Be)a%
(a#a Majmuk I)#ila (u)u) mo!el linea%, "a%i) $u)a#, lu# )ina%, 3ake%a
$a!a#, #ele*on !ail #e%u)
(a#a Majmuk (ia)an@Sim$ulan
Baa)a
anak ema), be%a# mulu#, bua #an"an,
kaki a+am, kaki bola
(a#a Majmuk +an" Man#a$ an#a%aban")a, )u%uanja+a, #an!a#an"an,
ma#aa%i, ke%ja)ama, $e)u%uja+a,
bumi$u#e%a, be%i#au, kaki#an"an,
ja2a#ankua)a, )uka%ela, )e#iau)aa,
ola%a"a, 2a%"ane"a%a, #an""un"ja2ab
(a#a Majmuk Aamak
/Gan!aan ka#a $e%#ama0
ala#&ala# #uli), "u%u&"u%u be)a%, ka$al&
ka$al #e%ban",
(a#a Majmuk Aamak
/1ena!a Aamak & )emua, ban+ak,
)ekum$ulan, $e%)a#uan, $a%a,
$e%#ubuan, ba%i)an, )ebaa"ian0
)emua (e#ua Se#iau)aa, )ekum$ulan
"u%u $enolon" kanan, 1e%)a#uan Beka)
1e%aju%i#,
(a#a Majmuk Te%bi#an
/A2alan !an Aki%an0
!i3am$u% a!uk, men"ambil ali, !ikenal
$a)#i, !a+a )e%a$an
(a#a Majmuk Te%bi#an
/A$i#an0
men3am$u%a!ukkan, $en"ambilalian,
$en"enal$a)#ian-
23
LATIHAN .
.en"an me%ujuk )e#ia$ ben#uk imbuan !i a#a), kenal $a)#i 3on#o&
3on#o ka#a #e%bi#an !an )ena%aikan !alam laju% +an" be%a)in"an
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
LATIHAN .
Sena%aikan 3on#o&3on#o ke)alaan $enuli)an ka#a majmuk !i
kam$u) an!a +an" ke%a$ !ilakukan ole $en""una baa)a-
'*7 Ka/a Ga&"a "a& B0&/#k Ka/a Ga&"a
Ka/a 1a&"a iala ka#a +an" #e%a)il melalui $%o)e) men"ulan" ka#a
!a)a%- 1en"ulan"an ka#a !a)a% i#u bole meliba#kan )elu%u ka#a !a)a% a#au
!i"an!akan )e3a%a be%ima- 4on#on+a )e$e%#i !i ba2a-
(a#a Gan!a 1enu %ama&%ama, ku$u&ku$u, 3an#ik&3an#ik, elok&elok,
kalau&kalau, jan"an&jan"an, $ulau&$ulau
(a#a Gan!a Se$a%a lelaki, lela+an", be%la%i&la%i, #e%#an+a&#an+a,
#olon"&menolon"
(a#a Gan!a Be%en#ak lauk&$auk, ku)u#&ma)ai,lin#an"&$ukan", )im$an"&
$e%enan", "unun"&"anan"
'*- G2$2&1a& Ka/a T#&11a$
Ka/a T#&11a$ iala ka#a +an" #i!ak men"alami $%o)e) $en"imbuan,
$emajmukan !an $en""an!aan- .alam baa)a Mela+u, ka#a #un""al bole
#e%!i%i an+a )a#u )uku ka#a a#au mem$un+ai lebi !a%i$a!a )a#u )uku ka#a-
24
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
'*-*1 P0&112$2&1a& Ka/a. Ka/a Nama
(a#a 8ama Am /(onk%i#0 baju, )elua%, ku3in", ma)ji!
(a#a 8ama Am /Ab)#%ak0 mim$i, $e%a)aan, kemauan, i!aman,
keen!ak, kea!aan
(a#a 8ama (a)
/Hi!u$ & Manu)ia0
(a#a 8ama (a)
/Hi!u$ & Bukan Manu)ia0
YAB .a#uk Se%i .%- Maa#i%, Alla+a%am
Tun Ab!ul Ra:ak, Al+a 8abila, Ra*ea,
Su!i%man
San" (an3il, Si Belan", 4omel, Tom$ok,
?an!a .iana /o%ki!0
Aib%ail, Ain-
(a#a 8ama (a)
/Tak Hi!u$0
1%o#on 1e%!ana ?C, 1%o#on 9aja, Ban"unan
1en#a!bi%an (e%ajaan 1e%)eku#uan,
(emen#a
(a#a Gan#i 8ama /.i%i 1e%#ama0aku, be#a, !aku, kami, $a#ik, amba, )a+a
(a#a Gan#i 8ama /.i%i (e!ua0 an!a, a2ak, !ikau, en"kau, kamu, kalian,
#uanku, #uan amba
(a#a Gan#i 8ama /.i%i (e#i"a0 ba"in!a, beliau, !ia, ia, me%eka
(a#a Gan#i 8ama /Tunjuk0 ini, i#u
(a#a Gan#i 8ama /Tan+a0 a$a, )ia$a, mana, be%a$a
(a#a Gan#i 8ama /Tem$a#0 )ana, )ini, )i#u
LATIHAN .
.en"an me%ujuk akba%, kelom$okkan ka#a "an#i men"iku#
jeni)n+a-
25
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
'*-*' G2$2&1a& Ka/a T0r!i/a&
P0&112$2&1a& Ka/a. Ka/a K0r)a
(a#a (e%ja T%an)i#i* /Ak#i*0 membeli, men""unakan, men!iami,
men"abaikan, mem$e%e%a#, men+i%am
(a#a (e%ja T%an)i#i* /1a)i*0 !ibeli, !i"unakan, !i!iami, !iabaikan, !i$e%e%a#,
!i)i%am
(a#a (e%ja Tak T%an)i#i*
/Tak Be%$elen"ka$0
ban"un, !a#an", #e%)en+um, ke%kiba%an,
men"unin", membe)a%, #e%!u!uk,
(a#a (e%ja Tak T%an)i#i*
/Be%$elen"ka$0
#in""al, be%an)u%, be%ban#alkan
LATIHAN .
.en"an me%ujuk ke%a#an akba%, kelom$okkan jeni)&jeni) ka#a
ke%ja men"iku# kum$ulann+a-
'*-*8 P0&112$2&1a& Ka/a. Ka/a A")0k/if
(a#a A!jek#i* Si*a#@(ea!aan be%ani, 3e%!ik, 3e%!a), "o$o
(a#a A!jek#i* 9a%na i#am, $u#i, me%a, bi%u
(a#a A!jek#i* Uku%an 3e#ek, !alam, ke3il, ni$i), #ebal
(a#a A!jek#i* Ben#uk buku%, bun!a%, bula#, le$e%
(a#a A!jek#i* 1an3ain!e%a a+u, bu%uk, bi)in", me%)ik, me%!u, a$ak, la:a#,
mani), ba)a, alu)

(a#a A!jek#i* 9ak#u Ba%u, lama, )$on#an, )e"e%a
(a#a A!jek#i* 4a%a 3e$a#, !e%a), laju, $e%laan
(a#a A!jek#i* 1e%a)aan ben3i, 3in#a, "ai%a, in"in

26
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
LATIHAN .
.en"an me%ujuk ke%a#an akba%, kelom$okkan jeni)&jeni) ka#a
a!jek#i* men"iku# jeni)n+a-
'*-*7 P0&112$2&1a& Ka/a. Ka/a T#1a%
(a#a #u"a) #i!ak be%*un")i )eba"ai un)u% in#i !alam )eba%an" $%e!ika#,
baik $%e!ika# *%a)a nama, *%a)a ke%ja a#au$un *%a)a a!jek#i*- (a#a #u"a)
mem$un+ai #u"a)&#u"a) #e%#en#u !alam $embinaan )e)ua#u *%a)a, klau)a !an
a+a#- Be%!a)a%kan k%i#e%ia ke!u!ukan !an *un")i !alam binaan a+a#, ka#a #u"a)
!a$a# !ikelom$okkan ke$a!a ' ka#a $en+ambun" a+a#, ka#a $%aklau)a, $%a*%a)a
!an ka#a $a)3aka#a
'*-*7*1 Ka/a P0&+am!#&1 A+a/
Ka/a P0&+am!#&1 A+a/
(a#a Hubun" Gabun"an !an, a#au, #e#a$i, )e%#a, lalu,
malaan, )ambil, kemu!ian-
(a#a Hubun" 1an3an"an Rela#i* +an"
(a#a Hubun" 1an3an"an (om$lemen baa2a, un#uk
'*-*7*' Ka/a Prak$a#%a
Ka/a Prak$a#%a
(a#a Se%u 2a, amboi, a!u
(a#a Tan+a ba"aimana, )ia$a, bila, be%a$a
(a#a 1e%in#a )ila, jem$u#, #olon", jan"an, u)a, a%a$, )emo"a-
(a#a 1embena% +a, bena%, be#ul-
(a#a 1an"kal A+a# Maka, alki)a, a##a, )+aa!an
'*-*7*8 Prafra%a
27
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Ka/a Prafra%a
(a#a Ban#u akan, $e%na, )e!an", mau, ma)i, en!ak,
belum
(a#a 1en"ua# ama#, )an"a#, $alin"
(a#a 1ene"a) ju"a, la, ka, #a, $un
(a#a 8a*i #i!ak, bukan
(a#a 1eme%i iala, a!ala
(a#a Sen!i 8ama !i, !a%i, !alam, ke, $a!a
(a#a Bilan"an bebe%a$a, ban+ak, %amai,!ua, #i"a, kelima
(a#a A%a a#a), )i#u, !alam
'*-*7*7 Ka/a Pa%<aka/a
Ka/a Pa%<aka/a
(a#a 1emben!a +an", &n+a
(a#a 1enekan &n+a
LATIHAN .
1- .en"an me%ujuk ke%a#an akba%, "a%i)i *un")i Gn+aH )eba"ai
ka#a $a)3aka#a-

BA;AAN TAMBAHAN
28
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
8ik Sa*ia !an %akan&%akan- /600C0- Tatabahasa Dewan disi !aharu- (uala Lum$u%'
.e2an Baa)a !an 1u)#aka-
Ab!ulla Ha))an- /600C0- "#r$#l#gi !ahasa "elayu- (uala Lum$u% ' 1TS 1%o*e)ional-
Ramina Hj- Sab%an !an Raim Sam- /19DE0- %ajian !ahasa &ntuk 'elatih "aktab
'erguruan- 1e#alin" Aa+a' Faja% Bak#i S!n B!-
29
TAJUK 8
Pr2%0% P0m!0&/#ka& Ka/a Baha%a M0$a+#
(a#a Tun""al
(a#a Te%bi#an
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
SINOPSIS
Tajuk ini membin3an"kan $%o)e) $emben#ukan ka#a baa)a Mela+u +an"
menum$ukan ke$a!a ka#a #un""al !an ka#a #e%bi#an-
HASIL PEMBELAJARAN
i- Men"enal$a)#i !e*ini)i (a#a Tun""al !an (a#a #e%bi#an !alam baa)a
Mela+u-
ii- Men"enal$a)#i jeni)&jeni) (a#a Tun""al !an (a#a #e%bi#an !alam baa)a
Mela+u-
KERANGKA TAJUK5TAJUK
Ra)ah 8*1. K0ra&1ka Ta)#k 8
8*( KAN3UNGAN ISI
30
PROSES
PEMBENTUKAN
KATA
DEFINISI DAN
JENIS
KATA
KATA TUNGGAL KATA TERBITAN
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
(an!un"an i)i un#uk #o$ik ini meli$u#i u%aian #en#an" !e*ini)i, jeni)&jeni) !an
u%aian (a#a Tun""al !an (a#a Te%bi#an baa)a Mela+u-
8*1 30fi&i%i Ka/a T#&11a$
1e%ka#aan&$e%ka#aan !alam baa)a Mela+u +an" #i!ak mene%ima
)eba%an" imbuan a#au #i!ak mene%ima )eba%an" imbuan a#au #i!ak
men"alami $%o)e) $en""an!aan !an $e%an"kaian /Ta#abaa)a .e2an, 600I0-
(a#a #un""al iala ben#uk ka#a +an" #e%!i%i !a%i$a!a an+a )a#u ben#uk
!a)a%, iai#u #i!ak mene%ima a$a&a$a ben#uk imbuan a#au ka#a !a)a% +an" lain-
(a#a #un""al men"an!un"i )a#u )uku ka#a a#au lebi !a%i$a!a )a#u )uku ka#a-
8*1*1 J0&i%5J0&i% Ka/a T#&11a$
(a#a Tun""al #e%!i%i !a%i$a!a (a#a Tun""al Sa#u Suku (a#a, .ua Suku
(a#a, Ti"a Suku (a#a, Em$a# Suku (a#a !an Ak%onim- Tauka an!a, a$a +an"
!imak)u!kan ak%onim )eba"ai (a#a Tun""al 7 Ak%onim )eba"ai (a#a #un""al i#u
a!ala ak%onim +an" be%a)al !a%i$a!a ka#a )in"ka#an +an" #e%ben#uk !en"an
men""abun"kan u%u* a2al )uku ka#a a#au "abun"an kombina)i u%u* a2al !an
)uku ka#a !a%i$a!a )a#u %an"kai ka#a, !an !i#uli) )e%#a !ila*a:kan )eba"ai ka#a
+an" 2aja% /Ta#abaa)a .e2an, 199C0-
Sa#u Suku (a#a (? ?( (?(
31
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
((?( (?((
(((? (((?(
.ua Suku (a#a ? J (? ?J?(
?J(?( ?(J(?
?(J(?( (?J?
(?J(?( (?J(?J?(
(?(J(?(
(a#a Tun""al Ti"a Suku (a#a (?J?J(? (?J?J(?(
?J(?J? (?J(?J?
(?(J(?J? (?J(?J?(
(?(J(?J?( !an lain&lain
Em$a# Suku (a#a (?J(?J?(J(?
!an Lebi (?J(?(J(?J(?
(?(J(?J(?J(?
(?(J(?J?J(?
!an lain&lain
Ak%onim Ma%a Be%nama
(u"i%an Tabika
ABIM Ga$ena
Ra)ah 8*'
8*1*8 Ka/a T#&11a$ "a$am !aha%a M0$a+#
32
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
8*1*8*1 Ka/a T#&11a$
.en"an be%a)a)kan $elak)anaan #a#abaa)a, ka#a #un""al !a$a# !ibaa"ikan
ke$a!a !ua jeni) /%ujuk Raja 1-E0'
i- Uni# +an" beba) !an !a$a# be%!i%i )en!i%i
;2&/2h.
i- (amu-
ii- Su!a7
iii- Ini7
ii- Uni# +an" #i!ak !a$a# be%!i%i )en!i%i #e#a$i meme%lukan )eku%an"&
ku%an"n+a )a#u uni# +an" beba) un#uk melak)anakan #u"a)
naun+a-
;2&/2h.
i- !i mana7
ii- ke (uala Lum$u%
iii- !a%i Te%en""anu
8*1*8*1*1 Ka/a T#&11a$ Sa/# S#k# Ka/a
Aumla ka#a #un""al !alam baa)a Mela+u #e%a!, iai#u !i$e%3a+ai ki%a&ki%a E00-
Se)e#en"an+a #e%!i%i !a%i$a!a ka#a $injam a)in", #e%u#aman+a baa)a A%ab
!an baa)a In""e%i)- Be%!a)a%akan %aja 1 !i a#a), $ola "abun"an ka#a #un""al
baa)a Mela+u a!ala )e$e%#i be%iku# '
1- (? 4on#on+a ' +u, %u, +a
6- ?( 4on#on+a ' am
33
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
3- (?( 4on#on+a ' 3a#, ba, #in, bin, la$, !an, 3a$
I- ((?( 4on#on+a ' )#a*, !%a*, k%im, "%e!, blok, b%ek
E- (?(( 4on#on+a ' bank, :ink, "ol*,
C- (((? 4on#on+a ' )k%u, )ka*,
K- (((?( 4on#on+a ' Sk%i$, )#%a2
8*1*8*1*' Ka/a T#&11a$ 3#a S#k# Ka/a
An#a%a $ola&$ola (a#a Tun""al !en"an !ua )uku ka#a a!ala )e$e%#i be%iku# '
1- ? J (? 4on#on+a ' aku, ini, a$a, i%i
6- ? J ?( 4on#on+a ' ai), au%, aib, ai%
3- ? J (?( 4on#on+a ' i:in, a3a, ala#, ula#
I- ?( J (? 4on#on+a ' un!i, a)li, un#a
E- ?( J (?( 4on#on+a ' ambil- Ibli), um$an
C- (? J ? 4on#on+a ' !ia, bau, %ia
K- (? J ?( 4on#on+a ' jau, lia%, kui
D- (? J (? 4on#on+a ' jala, $a)u, #eko
9- (? J (?( 4on#on+a ' ja%um, #elu% !an i%i)
10- (?( J (? 4on#on+a ' lam$u, bin#i, )en!a
11- (?( J (?( 4on#on+a ' )an!a%, jem$u#, )un#in"
= P0rha/ia&. Sebaa"ian be)a% !a%i$a!a $e%ka#aan !alam baa)a Mela+u
#e%!i%i !a%i$a!a !ua )uku ka#a- Te%!a$a# 11 $ola )uku ka#a ba"i ka#a #un""al
!ua )uku ka#a-
8*1*8*1*8 Ka/a T#&11a$ Ti1a S#k# Ka/a
34
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Aumla ka#a #un""al !en"an #i"a )uku ka#a !alam baa)a Mela+u a"ak ke3il,
#e#a$i $ola )uku ka#an+a a"ak ban+ak, iai#u 19- Sebaa"ian be)a% !a%i$a!a
$e%ka#aan #i"a )uku ka#a me%u$akan ka#a $injaman-
1- (? J ? J (? 4on#on+a ' 3ua3a, bia)a, biola
6- (? J ? J (?( 4on#on+a ' )iuman, #ualan"
3- ? J (? J ? 4on#on+a ' u)ia, i!ea, u%ea
I- (? J (? J ? 4on#on+a ' mulia, ba%ua
E- (? J (? J ?( 4on#on+a ' #em$ua, men#ua, )elua%
C- (?( J (? J ?( 4on#on+a ' )ekian, aluan
K- ? J (? J ?( 4on#on+a ' men!ian", #em$ia), man*aa#
D- ? J (? J (? 4on#on+a ' u#a%a, ilai, a)a)i
9- ? J (? J (?( 4on#on+a ' ija:a, ama%an, iba%a#
10- ?( J (? J (? 4on#on+a ' alma%i, i)#e%i, um$ama
11- (? J (? J (? 4on#on+a ' )e#e%u, bu!a+a- Te%una
16- (?( J (? J (? 4on#on+a ' men#e%i, me)#e%i, )ol!a!u
13- ? J (? J ?( 4on#on+a ' i!eal, akaun, elaun
1I- ?( J (? J ?( 4on#on+a ' ilmia, aklia
1E- (? J (? J (?( 4on#on+a ' #e%a#ak, beluka%, ika+a#
1C- (?( J (? J (?( 4on#on+a ' ma#lama#, 3en!a2an, )embilan
1K- (? J (?( J (? 4on#on+a ' belanja, #e%umbu ke%an!a
1D- (?( J (?( J (? 4on#on+a ' )em$u%na
19- (? J (?( J (?( 4on#on+a ' belimbin", kelom$ok
8*1*8*1*7 Ka/a T#&11a$ Em6a/ S#k# Ka/a "a& L0!ih
Te%!a$a# )ebilan"an ke3il ka#a #un""al +an" #e%!i%i !a%i$a!a em$a# )uku ka#a-
(eban+akkan me%u$akan ka#a $injaman- An#a%an+a )e$e%#i be%iku# '
35
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1- (? J (? J ?( J (? 4on#on+a ' kelua%"a, bi!uan!a
6- (? J (?( J (? J (? 4on#on+a ' belan#a%a, bijak)ana
3- (?( J (? J (? J (? 4on#on+a ' lak)amana, )an!i2a%a
I- (?( J (? J ? J (? 4on#on+a ' )en#ia)a
E- (? J (? J (? J (? 4on#on+a ' bi!a!a%i, )anuba%i, )ele)ema
C- (? J (? J (? J (?( 4on#on+a ' mu:aka%a, kelemumu%
K- (?( J (? J (? J (?( 4on#on+a ' )en#ime#e%
D- (?( J (?( J (? J (? 4on#on+a ' !i)$en)a%i, )in""a)ana
9- (? J (? J ? J (?( 4on#on+a ' me)+ua%a#, na)ional
10- ? J (? J (?( J (? J (? 4on#on+a ' uni<e%)i#i
11- (?( J (? J (? J (? J (?( 4on#on+a ' ko)mo$oli#an
16- (? J (? J (? J (? J (? J (? 4on#on+a = maa%ajalela
8*1*8*1*- Ka/a Akr2&im
Men"iku# Tatabahasa Dewan, #u%u# #e%"olon" ke !alam ben#uk ka#a #un""al iala
ka/a akr2&im* (a#a ak%onim iala ka#a )in"ka#an +an" #e%ben#uk !en"an
men""abun"kan u%u* a2al )uku ka#a a#au "abun"an u%u* a2al !an )uku ka#a
!a%i$a!a )a#u %an"kai ka#a !an !i#uli) )e%#a !ila*a:kan )eba"ai ka#a +an" 2aja%-
4on#on+a '
ABIM & An"ka#an Belia I)lam Mala+)ia
Be%nama & B0ri#a Na)ional Mala+)ia
(u"i%an & k#m$ulan 1i#a% ra&3ak
8*1*8*1*-*1 ;ara M0&#$i% Ka/a Akr2&im
Te%!a$a# #i"a 3a%a menuli) ka#a ak%onim !alam baa)a Mela+u, be%"an#un"
$a!a 3a%a $emben#ukkann+a-
a* 3i/#$i% "0&1a& h#r#f !0%ar %0$#r#h&+a
Ak%onim +an" #e%ben#uk !a%i$a!a "abun"an bebe%a$a u%u* a2al %an"kai ka#a
+an" !i)in"ka#kan, ke)elu%uann+a !i#uli) !en"an u%u* be)a%, jika ka#a nama
36
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
ka)-
4on#on+a '
ABIM & An"ka#an Belia I)lam Mala+)ia

!* 3i/#$i% "0&1a& h#r#f k0<i$ %0$#r#h&+a
Ak%onim +an" #e%ben#uk !a%i$a!a "abun"an u%u* a2al !an @ a#au )uku ka#a
!i#uli) !en"an u%u* ke3il ke)elu%uann+a, jika bukan ka#a nama ka)-
4on#on+a '
#abika & /aman !imbin"an kanak&kanak
$u%a#a & 6#kul ra/a
ku"i%an & k#m$ulan 1i#a% ra&3ak
<* 3i/#$i% !0rm#$a "0&1a& h#r#f !0%ar
Aika ak%onim +an" #e%ben#uk !a%i$a!a "abun"an u%u* a2al !an @ a#au )uku
ka#an+a i#u menja!i ka#a nama ka), ka#a ak%onim i#u !i#uli) be%mula !en"an
u%u* be)a%-
4on#on+a '
Be%nama & B0ri#a Na)ional Mala+)ia
In#an & I&)#i#u# Ta!bi% A2am Ne"a%a
1%o#on & P0ru)aaan O/2mobil Na)ional
B P0rha/ia&. La:imn+a ka#a ak%onim #e%ben#uk un#uk ka#a nama ka) !an
$emben#ukann+a a"ak lon""a% )e%#a #i!akbe%!a)a%kan $%in)i$ +an" jela)- Ole
i#u, $%o)e) $emben#ukan ka#a )e$e%#i ini #i!ak !i"alakan )eba"ai )a#u kae!a
$emben#ukan ka#a ba"i memben#uk $e%ka#aan baa%u a#au ka#a i)#ila !alam
baa)a Mela+u
8*' Ka/a T0r!i/a&
Ka/a /0r!i/a& iala ben#uk $e%ka#an +an" !ia)ilkan melalui $%o)e)
$en"imbuan, iai#u $%o)e) +an" men""an!in"kan imbuan $a!a ka#a !a)a%-
37
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Imbuan #e%!i%i !a%i$a!a mo%*em #e%ika# )emen#a%a ka#a !a)a% iala
ben#uk mo%*em beba) +an" !a$a# mene%ima imbuan- Te%!a$a# em$a# jeni)
imbuan , iai#u'
1- a4a$a&, +an" a!i% )ebelum ka#a !a)a%, mi)aln+a ber- !alam berjalan
!an di- !alam diambil,
6- akhira&, +an" a!i% )e)u!a ka#a !a)a%, mi)aln+a 5kan !alam jalankan
!an -i !alam ikuti,
3- a6i/a&, +an" a!i% )e3a%a men"e$i# ka#a !a)a%, iai#u !ua baa"ian
imbuan a!i% )e%en#ak !i a2al !an !iaki% ka#a !a)a%, mi)aln+a ke-.....-
an !alam keindahan !an di-.....-i !alam diikuti,
I- %i%i6a&, +an" a!i% !i 3elaan ka#a !a)a%, mi)aln+a el- !alam telunjuk
!an -in- !alam sinambung.
.alam baa)a mela+u, )ejumla be)a% $e%ka#aann+a 2uju! !alam ben#uk ka#a
#e%bi#an !an jumla imbuan +an" memben#uk ka#a #e%bi#an ini ju"a ban+ak-
Imbuan& imbuan ini !iu%aikan !i ba2a ini-
8*'*1 Im!#ha& a4a$a&
.alam baa)a mela+u #e%!a$a# #i"a jeni) imbuan a2alan, iai#u '
1- a2alan ka#a nama
6- A2alan ka#a ke%ja
3- A2alan ka#a a!jek#i*
8*'*1*1 A4a$a& Ka/a Nama
A2alan ka#a nama iala a2alan +an", a$abila be%"abun" !en"an ka#a !a)a%,
memben#uk ka#a nama,
38
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
4on#on+a '
A4a$a& P0rka/aa&
$e8&
L
$e%&
$e&
ke&
ju%u&
maa&
#a#a&
$%a&
)ub&
)u$%a&
eka&
!2i&
$e&
$em&
$en&
$en"&
$en"e&
$eluki), $e2an"i, $en+an+i
$embalu#, $embeli, $embe%i
$en!a#an", $en3a%i, $enjual
$en""una, $en"a+u, $en"uku%
$en"ebom, $en"e#in, $en"e3a#
$e%a)a$, $e%ba%a, $e%#a$a
$e)a%a, $eke!ai, $e"uam
ke#ua, keen!ak, kele$ek
ju%ubaa)a, ju%ujual, ju%u#e%ban"
maa)i)2a, maa"u%u, maa%aja
#a#abaa)a, #a#ane"a%a, #a#anama
$%a)eja%a, $%aka#a, $%a)an"ka
)ubbi!an", )ub)i)#em, )ubka#e"o%i
)u$%akela), )u$%a)i)#em, )u$%aka#e"o%i
ekabaa)a, eka)uku, ekaala
!2ibaa)a, !2i*un")i, !2ibu!a+a
8*'*1*' A4a$a& Ka/a K0r)a
A2alan ka#a ke%ja iala +an", a$abila be%"abun" !en"an ka#a !a)a% akan
memben#uk ka#a ke%ja-
39
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
4on#on+a '
A4a$a& P0rka/aa&
me(- ) me-
mem-
men-
meng-
menge-
meluki), mena%i, me%a)a
membeli, membe%i, membalu#
men!aki, men!u"a, men#a!bi%
men"aji, men"a)u, men"a)u#
men"ebom, men"e#in, men"e3a#
mem$e%i)#e%i, mem$e%be)a%, mem$e%ole
be%ka#a, be%)e#uju, be%ban""a
#e%ka#a, #e%a)a, #e%)en+um
!ia#u%, !ibeli, !i)u%u
!i$e%i)#e%i, !i$e%be)a%, !i$e%ole
memper-
ber-
ter-
di-
diper-
8*'*1*8 A4a$a& Ka/a A")0k/if
A2alan ka#a a!jek#i* iala a2alan +an", a$abila be%"abun" !en"an ka#a !a)a%,
memben#uk ka#a a!jek#i* - #e%!a$a# an+a !ua a2alan a!jek#i* , iai#u '
A4a$a& P0rka/aa&
#e% &
)e&
#e%$an!ai, #e%me%a, #e%$anjan"
)e$u#i, )ealu), )eje%ni
8*'*1*7 Im!#ha& Akhira&
.alam baa)a Mela+u #e%!a$a# an+a !ua jeni) imbuan aki%an, iai#u '
1- aki%an ka#a nama, !an
6- aki%an ka#a ke%ja
8*'*1*- Akhira& Ka/a Nama
Aki%an ka#a nama iala aki%an +an", a$abila be%"abun" !en"an ka#a !a)a%,
memben#uk ka#a nama-
40
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
4on#on+a '
Akhira& P0rka/aa&
&an
&2an
&man
&2a#i
&i)me
&&in
&a#
&a
aja%an, )ilaan, ba3aan
ilmu2an, bu!a+a2an, u)aa2an
bu!iman, )eniman
)eni2a#i, $e%a"a2a#i
na)ionali)me, )o)iali)me, komuni)me
a!i%in, mu)limin
a!i%a#, mu)lima#
u)#a:a, )ul#ana
8*'*1*6 Akhira& Ka/a K0r)a
Aki%an ka#a ke%ja iala, a$abila be%"abun" !en"an ka#a !a)a%, memben#uk ka#a
ke%ja- Te%!a$a# an+a !ua aki%an ka#a ke%ja, iai#u kan !an i .
4on#on+a '
Akhira& P0rka/aa&
-kan
-i
lai%kan, ambilkan, ulu%kan
iku#i, jalani, )e%#ai
8*'*1*> Im!#ha& A6i/a&
.alam baa)a Mela+u #e%!a$a# #i"a jeni) a$i#an, iai#u '
1- a$i#an ka#a nama
6- a$i#an ka#a ke%ja
3- a$i#an ka#a a!jek#i*-
8*'*1*, A6i/a& Ka/a Nama
A$i#an ka#a nama iala a$i#an +an", a$abila be%"abun" !en"an ka#a !a)a%, akan
memben#uk ka#a nama-
41
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
4on#on+a '
A6i/a& P0rka/aa&
pe(-.....-an*
pe-....-an
pem-.....-an
pen-....-an
peng-.....-an
penge-.....-an
pe-......-an
per-.....-an
ke-...-an
$elak)anaan, $e%u)uan, $en+uluan
$embukaan, $embu%uan, $em*i#naan
$en!akian, $en3u3ian, $en#auliaan
$en"u!u%an, $en""an!aan,
$en"ka+alan
$en"e)aan, $en"eboman,
$en"eko!an
$en!alaman, $e)i)i%an, $e#em$a#an
$e%jum$aan, $e%)amaan, $e%lumbaan
ke3an#ikan, kebijakan, kelu%u)an
8*'*1*9 A6i/a& Ka/a K0r)a
A$i#an ka#a ke%ja iala a$i#an +an", a$abila be%"abun"an !en"an ka#a !a)a%,
memben#uk ka#a ke%ja-
4on#on+a'
A6i/a& 60rka/aa&
me(-......kan
me-.....-kan
mem-.....-
kan
men-....-kan
meng-....-
kan
menge-....ka
n
ber-....-kan
ber-....-an
di-...-kan
me(-.....-i
me-....-i
men-...-i
mem-...-i
meng-....-i
di-......-i
diper-.....-kan
diper-....-i
memper-.....-kan
memper-....-i
ke-....-an
memajukan, melakukan, menan+akan
membe:akan, mem*a#2akan, membe%ikan
men!i%ikan, men#ak%i*kan, men)+a%a#kan
men""ulin"kan, men"elakkan,
men"ku)u)kan
men"ea!kan, men"e)+o%kan,
men"e$inkan
be%ala)kan, be%bekalkan, be%ju!ulkan
be%#abu%an, be%"an#un"an, be%a#a$an
!i#abu%kan, !i!o%on"kan, !i"ulin"kan
melalui, men+e!a%i, me2a%nai
men!aului, men3u3u%i, menjaui
membanji%i, membelakan"i, memba)ai
men"en!aki, men"a2a)i, men"kiana#i
!ianu"e%ai, !i!eka#i, !ianu#i
!i$e%!en"a%kan, !i$e%lia#kan,
!i$e%baa)kan
!i$e%in"a#i
mem$e%!en"a%kan, mem$e%lia#kan,
mem$e%in"a#i
keujanan, ke$ana)an, ke3u%ian
42
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
8*'*1*1( A6i/a& Ka/a A")0k/if
A$i#an ka#a a!jek#i* iala a$i#an +an", a$abila !i"abun"kan !en"an ka#a !a)a%,
memben#uk ka#a a!jek#i*- Han+a #e%!a$a# )a#u a$i#an ka#a a!jek#i* , iai#u ke-.....-
an.
4on#on+a '
A6i/a& P0rka/aa&
ke&-----&an
ke&-----&an
ke&-----&an
kemela+uan
kein""e%i)an
kea%aban
8*'*1*11 Im!#ha& Si%i6a&
Ben#uk )i)i$an #i!ak la"i $%o!uk#i* !alam baa)a Mela+u )eba"ai )a#u 3a%a
memben#uk $e%ka#aan- Mak)u!n+a, #i!ak a!a $e%ka#aan baa%u +an" !iben#uk
!en"an )i)i$an- Ben#uk&ben#uk ka#a )i)i$an )u!a membeku !alam ka#a #e%bi#an
!an #i!ak !a$a# a!i% !ala m $e%ka#aan&$e%ka#aan lain, ke3uali !alam bebe%a$a
i)#ila +an" ba%u !i3i$#a- Te%!a$a# !ua )i)i$an +an" ma)i 2uju!, iai#u'
1- )i)i$an ka#a nama, !an
6- )i)i$an ka#a a!jek#i*-
8*'*1*1' Si%i6a& Ka/a Nama
Si)i$an ka#a nama iala )i)i$an +an", a$abila a!i% !i 3elaan ka#a !a)a%,
memben#uk ka#a nama-
4on#on+a '
%i%i6a& 60rka/aa&
&el&
&e%&
&em&
#elunjuk, #ela$ak, kelemumu%
)e%ulin", ke%u$in"
kemunin", kemun3u$
8*'*1*18 Si%i6a& Ka/a A")0k/if
Si)i$an ka#a a!jek#i* iala )i)i$an +an", a$abial a!i% !i 3elaan ka#a !a)a%,
memben#uk ka#a a!jek#i*-
43
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
4on#on+a '
Si%i6a& P0rka/aa&
&el&
&e%&
&em&
&in&
)ele%ak, "elembun"
)e%abu#, "e%o!ak
"emilan", "emu%u, )emen#a%a
)inambun"
AKTI?ITI
Se3a%a be%kum$ulan, be%ikan $ima <2&/2h 60rka/aa& +an" men"an!un"i )e#ia$
ka#a #un""al men"iku# jeni)n+a !alam baa)a Mela+u )e$e%#i +an" #ela an!a
$elaja%i- 1a)#ikan 3on#o $e%ka#aan #e%)ebu# be%a!a $a!a $o)i)i +an" be%be:a-
AKTI?ITI
Se3a%a be%kum$ulan, be%ikan $ima <2&/2h 60rka/aa& +an" men"an!un"i )e#ia$
ka#a #e%bi#an men"iku# jeni)n+a !alam baa)a Mela+u )e$e%#i +an" #ela an!a
$elaja%i- 1a)#ikan 3on#o $e%ka#aan #e%)ebu# be%a!a $a!a $o)i)i +an" be%be:a-
LATIHAN
44
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1- 8+a#akan jeni) ka#a Tun""al un#uk $e%ka#aan +an" be%"a%i) be%iku#'

/i0 "ai%a /<i0 balai
/ii0 3aba% /<ii0 lau#
/iii0 ma)+u% /<iii0 )e$oi
/i<0 !eka! /iM0 #ekuku%
/<0 $ulau /M0 )a%a#
6- Be%i %a/# <2&/2h 60rka/aa& un#uk keem$a#&em$a# jeni) ka#a #e%bi#an +an"
#ela an!a $elaja%i-
BAHAN BA;AAN
Ab!ulla Ha))an- /19D00. +inguistik ,m untuk -uru !ahasa "alaysia-
1e#alin" Aa+a' 1ene%bi# Faja% Bak#i-
Ab!ulla Ha))an- /600C0- +inguistik ,m .iri 'engajaran dan 'embelajaran
!ahasa "elayu- (uala Lum$u%'1TS 1%o*e))ional 1ubli)in" S!n-B!-
Ramina Sab%an !an Raim S+am- /19DE0- %ajian !ahasa untuk 'elatih "aktab
'erguruan- 1e#alin" Aa+a' 1ene%bi# Faja% Bak#i-
8ik Sa*ia e#- Al /199C0- Ta#abaa)a .e2an- (uala Lum$u% ' .e2an Baa)a !an
1u)#aka-
TAJUK 7
Pr2%0% P0m!0&/#ka& Ka/a Baha%a M0$a+#
(a#a Majmuk
(a#a Gan!a
45
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
SINOPSIS
Tajuk ini membin3an"kan !e*ini)i !an jeni)&jeni) ka#a majmuk !an ka#a "an!a
+an" #e%!a$a# !alam Baa)a Mela+u- Se#ia$ ka#a majmuk !an ka#a "an!a $ula
!iu%aikan ke$a!a !e*ini)i, jeni) !an $e%in3iann+a-
HASIL PEMBELAJARAN
/i0 Men"enal $a)#i !e*ini)i (a#a Majmuk !an (a#a Gan!a !alam baa)a
Mela+u-
/ii0 Men"u%aikan jeni)&jeni) ka#a majmuk (a#a Gan!a !alam baa)a
Mela+u-
KERANGKA TAJUK5TAJUK
Ra)ah 7*1. K0ra&1ka Ta)#k 7
7*( KAN3UNGAN ISI
(an!un"an i)i un#uk #o$ik ini meli$u#i u%aian #en#an" !e*ini)i, jeni)&jeni) (a#a
Majmuk !an (a#a Gan!a !alam Baa)a Mela+u- 1e%bin3an"an ju"a #u%u#
46
1%o)e)
1emben#ukan ka#a
.e*ini)i
!an
Aeni)&jeni) ka#a
(a#a Majmuk
(a#a Gan!a
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
!i#um$ukan ke$a!a $e%in3ian jeni)&jeni) ka#a majmuk !an (a#a Gan!a !alam
Baa)a Mela+u-

7*1 30fi&i%i Ka/a Ma)m#k Baha%a M0$a+#
1%o)e) +an" me%an"kaikan !ua ka#a !a)a% a#au lebi !an ben#uk +an" #e%a)il
memba2a makna- (a#a majmuk !ieja #e%$i)a !an be%#in!ak )eba"ai )a#u uni#,
iai#u ben#ukn+a #i!ak bole mene%ima )eba%an" $en+i)i$an- /Ta#abaa)a
.e2an, 199C0- 4on#o ka#a majmuk ' kerusi malas, terima kasih, biru laut, !an
tele$#n dail terus.
(a#a majmuk en!akla !ibe:akan !a%i$a!a *%a)a- .ua $e%ka#aan
!i"abun"kan menja!i ka#a majmuk be%#in!ak )eba"ai )a#u uni#, !en"an mak)u!
#i!ak bole mene%ima )eba%an" $en+i)i$an- An#a%a rumah batu, mi)aln+a #i!ak
!a$a# !i)i)i$kan $e%ka#aan yang ( *rumah yang batu) a#au $e%ka#aan dan
(*rumah dan batu ). Ini be%be:a !en"an rumah besar,)ebua *%a)a, +an" bole
mene%ima yang /rumah yang besar) a#au !en"an *%a)a pinggan mangkuk, +an"
bole mene%ima dan (pinggan mangkuk ).
7*' J0&i%5J0&i% Ka/a Ma)m#k
.alam baa)a Mela+u, jumla ka#a majmuk a!ala be)a%, +an" )ebaa"iann+a
be)a% #e%!i%i !a%i$a!a ka#a nama- Be%!a)a%kan jeni)n+a, ka#a majmuk !a$a#
!i"olon"kan ke$a!a #i"a ka#e"o%i, iai#u '
i- (a#a Majmuk Ran"kaian beba)
ii- (a#a Majmuk 1en"imbuan
iii- (a#a Majmuk 1en""an!aan
7*'*1 Ka/a Ma)m#k +a&1 T0r"iri "ari6a"a Ra&1kaia& Ka/a B0!a%
4on#on+a '
ban!a% ijau
ijau !aun
#e%ima ka)i
bom #an"an
kunin" lan")a#
3am$uk a!uk
47
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
"u%u be)a% )e"i em$a# $anjan"
!alam ka#e"o%i ini ju"a #e%ma)uk ben#uk ka#a +an" !i"unakan )eba"ai "ela%an,
3on#on+a '
.u#a Be)a%
Se#iau)aa 1oli#ik
1%o*e)o% Ma!+a
(e#ua Se#iau)aa
Timbalan (e#ua 1e%$u)#akaan
Timbalan 8aib 4an)elo%
7*'*' Ka/a Ma)m#k +a&1 B0r!0&/#k I%/i$ah kh#%#%
4on#on+a '
!e%ia %a)a
#ele*on !ail
#e%u)
)e"i #i"a
$i#a )ua%a
me!an )ina%an
)e"i em$a#
$anjan"
7*'*8 Ka/a Ma)m#k +a&1 M0&"#k#&1 Mak%#" Kia%a&: iai/# Sim6#$a&
Baha%a
4on#on+a '
kaki a+am
%abun a+am
$anjan" #an"an
$ili ka)i
anak ema)
#umbuk %u)uk
7*'*8*1 B0&/#k Ka/a Ma)m#k +a&1 T0$ah Ma&/a6
La:imn+a ka#a majmuk !ieja )e3a%a #e%$i)a, mi)aln+a kertas kerja !an urus
setia. 8amun, #e%!a$a# )ebilan"an ke3il ka#a majmuk +an" $en""unaann+a
)u!a !ian""a$ man#a$ )eba"ai )a#u $e%ka#aan +an" u#u, 2alau$un ben#uk
ka#a #e%)ebu# #e%n+a#a mem$un+ai !ua ka#a !a)a%- 1e%ka#aan&$e%ka#aan
)e!emikian /)eban+ak 1E0 #e#a$ !ieja )eba"ai )a#u $e%ka#aann, iai#u '
an#a%aban")a
)uka%ela
ja2a#ankua)a
#an""un"ja2ab
ola%a"a
)e#iau)aa
bumi$u#e%a
#an!a#an"an
ke%ja)ama
$e)u%uja+a
be%i#au
)u%uanja+a
kaki#an"an
2a%"ane"a%a
ma#aa%i
48
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Selain i#u, #e%!a$a# )ejumla $e%ka#aan +an" )e3a%a la:imn+a !ian""a$ )a#u
$e%ka#aan !an !ieja )e3a%a be%3an#um 2alau$un kelia#an #e%!i%i !a%i$a!a
"abun"an $e%ka#aan-
An#a%an+a '
1- (a#a 8ama
4on#on+a ' $e%iba!i, ulubalan"
6- (a#a A!jek#i*
4on#on+a ' )uka3i#a, !ukala%a
3- (a#a Sen!i 8ama
4on#on+a ' !a%i$a!a, ke$a!a
I- (a#a Hubun"
4on#on+a ' manakala, 2alal, ba%an"kali
E- (a#a Tan+a
4on#on+a ' ba"aimana
7*'*8*' P0&11a&"aa& Ka/a Ma)m#k
.alam $en""an!aan ka#a majmuk, $a!a kebia)aann+a meliba#kan
$en""an!aan un)u% $e%#ama ka#a )aaja-
4on#on+a '
Ala#&ala# #uli), "amba%&"amba% %aja, 8aib&naib 4an)elo%, Men#e%i&men#e%i
be)a%, Gu%u&"u%u Be)a%
8amun, keke3uali be%laku iai#u $en""an!aan +an" meliba#kan benn#uk
+an" #ela man#a$ !an meliba#kan $en""an!aan ke)elu%uan un)u%-
4on#on+a '
9a%"ane"a%a&2a%"ane"a%a, #an!a#an"an&#an!a#an"an, )e#iau)aa&
)e#iau)aa
7*'*8*8 P0&1im!#ha& Ka/a Ma)m#k
49
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
(a#a majmuk ju"a !a$a# mene%ima imbuan un#uk memben#uk ka#a
#e%bi#an- Te%!a$a# !ua ka#a majmuk +an" meliba#kan $en"imbuan, iai#u '
a- (a#a majmuk +an" mene%ima imbuan me%u$akan a2alan !an aki%an
)aaja !an !ieja #e%$i)a- 4on#on+a '
3am$u% a!uk menja!i be%3am$u% a!uk
ambil ali menja!i men"ambil ali
!a+a )e%a$ menja!i !a+a )e%a$an

b- (a#a majmuk mene%ima imbuan +an" me%u$akan a$i#an !an ejaann+a
be%3an#um- 4on#on+a '
3am$u% a!uk menja!i men3am$u%a!ukan
ambil ali menja!i $en"ambilalian
)a#u $a!u menja!i men+a#u$a!ukan
7*8 Ka/a Ga&"a
Ka/a 1a&"a iala $e%ka#aan +an" men"alami $%o)e) $en"ulan"an $a!a ka#a
!a)a% /Ta#abaa)a .e2an, 199C0- (a#a Gan!a !alam baa)a Mela+u !a$a#
!ibaa"ikan ke$a!a #i"a jeni), iai#u '
1-ka#a "an!a $enu,
6- ka#a "an!a )e$a%a, !an
3- ka#a "an!a be%en#ak
7*8*1 Ka/a Ga&"a P0&#h
(a#a "an!a $enu iala ka#a "an!a +an" men"alami ulan"an )e3a%a
ke)elu%uan- (a#a "an!a $enu bole #e%!i%i !a%i$a!a '
1- ka#a "an!a $enu +an" #e!i%i !a%i$a!a ka#a !a)a%-
50
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
4on#on+a '
%uma&%uma
buku&buku
ma)ji!&ma)ji!
6- ka#a "an!a $enu +an" #e%!i%i !a%i$a!a ka#a be%imbuan-
4on#on+a '
$elaja%&$elaja%
aja%an&aja%an
kemen#e%ian&kemen#e%ian
7*8*' Ka/a Ga&"a S06ara
(a#a "an!a )e$a%a iala ka#a "an!a +an" #e%ben#uk melalui $en""an!aan
)ebaa"ian ka#a !a)a% )aaja- (a#a "an!a )e$a%a bole #e%!i%i !a%i$a!a '
1- ka#a "an!a +an" be%a)al !a%i$a!a ka#a !a)a% #un""al +an"
$en""ulan"ann+a be%laku $a!a )uku ka#a $e%#ama )aaja !i)e%#ai
$elemaan <okal !alam )uku ka#a #e%)ebu# ke$a!a <okal e pepet.
4on#on+a '
Laki&laki menja!i lalaki menja!i lelaki
Siku&)iku menja!i )i)iku menja!i )e)iku
Aa%i&ja%i menja!i jaja%i menja!i jeja%i
Lan"i#&lan"i# menja!i lalan"i# menja!i lelan"i#
6- ka#a "an!a +an" be%a)al !a%i$a!a ka#a be%imbuan, #e#a$i +an"
$en""an!aan be%laku an+a $a!a ka#a !a)a% !an #i!ak meliba#kan imbuann+a-
1en""an!a )e$a%a jeni) ini be%laku an+a $a!a "olon"an ka#a ke%ja !an ka#a
a!jek#i*- Ben#uk "an!aan bole #e%le#ak !i belakan" ka#a !a)a% a#au !ibaa"ian
a!a$an-
4on#on+a '
.i Baa"ian Belakan" (a#a .a)a% .i baa"ian Ha!a$an (a#a .a)a%
be%la%i&la%i
men3a%i&3a%i
)e$an!ai&$an!ai
3in#a&men3in#ai
ban#u&memban#u
keja%&men"eja%
51
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
7*8*7 Ka/a Ga&"a B0r0&/ak
(a#a "an!a be%en#ak iala ka#a "an!a +an" men"alami $en""ulan"an ka#a
!a)a% men"iku# %en#ak bun+i #e%#en#u !alam ka#a !a)a%- Selu%u ka#a !a)a%
!i"an!akan !an bun+i&bun+i #e%#en#u !iulan" a#au !iuba- Be%!a)a%kan
$en"ubaan !an $en"ulan"an bun+i&bun+i #e%#en#u, ka#a "an!a be%en#ak
#e%baa"i ke$a!a #i"a jeni) iai#u '
1- ka#a "an!a be%en#ak +an" #e%ben#uk melalui $en"ulan"an <okal-
4on#on+a '
Sa+u%&ma+u%
4ala%&bala%
Saki&baki
6- ka#a "an!a be%en#ak melalui $en"ulan"an kon)onan
4on#on+a =
mun!a%&man!i%
#ana&#ani
ka+u&ka+an
3- ka#a "an!a be%en#ak beba), iai#u +an" #e%ben#uk be%!a)a%kan %en#ak
bun+i, #e#a$i #i!ak meliba#kan 3i%i&3i%i $e%)amaan bun+i-
4on#on+a '
ku)u#&ma)ai
i$a%&!uai
%em$a&%a#u)
lin#an"&$ukan"
AKTI?ITI
52
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Se3a%a be%$a)an"an, #eli#i ka#a majmuk !an ka#a #e%bi#an <okal !alam Baa)a
Mela+u- (emu!ian )ena%aikan lima $e%ka#aan un#uk )e#ia$ jeni) ka#a majmuk
!an ka#a #e%bi#an #e%)ebu#-


LATIHAN
1- Teli#i ka#a majmuk !alam Baa)a Mela+u be%!a)a%kan 3on#o !i be%i-
(emu!ian, 8+a#akan jeni) ka#a majmuk #e%)ebu#-
a- Sim$an" )iu%
b- Men"a!u !omba
3- 1en+a#ak)aan
!- Mela#i #ubi
e- 1en"ambilalian
6- Teli#i ka#a #e%bi#an !alam baa)a Mela+u be%!a)a%kan 3on#o !ibe%i-
(emu!ian, n+a#akan ka#a #e%bi#an #e%)ebu#-
a- Gunun"&"anan"
b- Lin#an" $ukan"
3- Lelabi
!- 1okok&$okok
e- Anak be%anak
BAHAN BA;AAN
53
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Ab!ulla Ha))an- /19D00. +inguistik ,m untuk -uru !ahasa "alaysia-
1e#alin" Aa+a' 1ene%bi# Faja% Bak#i-
Ab!ulla Ha))an- /600C0- +inguistik ,m .iri 'engajaran dan 'embelajaran
!ahasa "elayu- (uala Lum$u%'1TS 1%o*e))ional 1ubli)in" S!n-B!-
8ik Sa*ia (a%im e#-al- /600C0- Tatabahasa Dewan- (uala Lum$u%' .e2an Baa)a
!an 1u)#aka-
Ramina Sab%an !an Raim S+am- /19DE0- %ajian !ahasa untuk 'elatih "aktab
'erguruan- 1e#alin" Aa+a' 1ene%bi# Faja% Bak#i-
SINOPSIS
Tajuk ini akan membolekan an!a men"e#aui $e%ka%a&$e%ka%a be%iku#'
54
TAJUK - GOLONGAN KATA BAHASA MELAYU
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
(on)e$ "olon"an ka#a Baa)a Mela+u )e3a%a umum=
(on)e$ "olon"an ka#a nama !an ka#a ke%ja Baa)a Mela+u=
4i%i&3i%i "olon"an ka#a nama !an ka#a ke%ja Baa)a Mela+u=
Aeni)&jeni) "olon"an ka#a nama !an ka#a ke%ja Baa)a Mela+u
Tauka an!a baa2a $e%ka#aan !alam )e)ua#u baa)a bole
!i"olon"kan ke !alam "olon"an #e%#en#u be%!a)a%kan bebe%a$a k%i#e%ia
mi)aln+a, k%i#e%ia )#%uk#u% *onolo"i a#au bun+i, k%i#e%ia )#%uk#u% mo%*em, k%i#e%ia
)in#ak)i) !an k%i#e%ia )eman#ik7- 9alau$un !emikian, $e%bin3an"an !alam #o$ik
ini menju%u) ke$a!a Ta#abaa)a .e2an /8ik Sa*ia (a%im e#-al- 199C0 +an"
men""olon"kan $e%ka#aan be%!a)a%kan k%i#e%ia )in#ak)i) !an k%i#e%ia )eman#ik
)eba"ai )a#u ben#uk beba) +an" menja!i un)u% !alam binaan #a#abaa)a, iai#u
*%a)a, klau)a !an a+a#-
Binaan )in#ak)i) me%ujuk ke$a!a kon)#%uk)i +an" !iben#uk ole $e%ka#aan
+an" be%*un")i )eba"ai a+a# a#au$un )eba"ai kon)#i#uen !alam a+a#, iai#u klau)a
!an *%a)a- Ole i#u, $e%ka#aan !a%i$a!a )u!u# binaan )in#ak)i) iala ben#uk
beba) +an" minimum +an" menja!i un)u% )e#ia$ kon)#%uk)i )in#ak)i), iai#u a+a#,
klau)a !an *%a)a- A+a# !an klau)a men"an!un"i !ua kon)#i#uen u#ama, iai#u
*%a)a )ubjek !an *%a)a $%e!ika#- Seubun"an i#u, *%a)a )ubjek !iben#uk ole
*%a)a nama, manakala *%a)a $%e!ika# !iben#uk ole em$a# jeni) *%a)a, iai#u *%a)a
nama /F80, *%a)a ke%ja /F(0, *%a)a a!jek#i* /FA0 !an *%a)a )en!i nama /FS0-

HASIL PEMBELAJARAN
1a!a aki% uni# ini, an!a )ea%u)n+a !a$a#'
1- menjela)kan kon)e$ "olon"an ka#a Baa)a Mela+u )e3a%a umum=
6- men"u%aikan kon)e$ "olon"an ka#a nama !an ka#a ke%ja Baa)a
55
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Mela+u=
3- men"kla)i*ika)ikan 3i%i&3i%i "olon"an ka#a nama !an ka#a ke%ja Baa)a
Mela+u=
I- men3e%akinkan jeni)&jeni) "olon"an ka#a nama !an ka#a ke%ja
Baa)a Mela+u=
KERANGKA TAJUK5TAJUK
-*( KAN3UNGAN ISI
An!a $e%lu men"e#aui baa2a, kan!un"an i)i un#uk #o$ik ini meli$u#i u%aian
#en#an" kon)e$ "olon"an ka#a be%!a)a%kan $en!a$a# ali&ali baa)a +an"
be%be:a- Se#e%u)n+a, $e%bin3an"an !i#um$ukan ke$a!a 3i%i&3i%i !an jeni)&jeni)
"olon"an ka#a nama !an ka#a ke%ja Baa)a Mela+u-
-*1 K2&%06 G2$2&1a& Ka/a Baha%a M0$a+#
9alau$un 8ik Sa*ia (a%im e#-al- /199C0 men""olon"kan $e%ka#aan Baa)a
Mela+u be%!a)a%kan k%i#e%ia )in#ak)i) !an k%i#e%ia )eman#ik namun, ali&ali
56
G2$2&1a& Ka/a
Baha%a M0$a+#
K2&%06
12$2&1a& ka/a
Baha%a M0$a+#
K2&%06
12$2&1a& ka/a
&ama "a& ka/a
k0r)a Baha%a
M0$a+#
;iri5<iri 12$2&1a&
ka/a &ama "a&
ka/a k0r)a
Baha%a M0$a+#
J0&i%5)0&i%
12$2&1a& ka/a
&ama "a& ka/a
k0r)a Baha%a
M0$a+#
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
baa)a lain $ula membaa"ikann+a be%!a)a%kan $emaaman ma)in"&ma)in"
/Ali Mamoo! e#-al- 60100 )e$e%#i be%iku#'
a. Golon"an (a#a Menu%u# Mar%"0& (1,1'.
Raja -*1' Golon"an (a#a Menu%u# Ma%)!en /1D160
b. Golon"an (a#a Menu%u# @i&%/0"/ (19'>
Raja -*'' Golon"an (a#a Menu%u# 9in)#e!# /196K0
c. Golon"an (a#a Menu%u# A%mah (196,.
57
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Raja -*8' Golon"an (a#a Menu%u# A)ma /19CD0
d. Golon"an (a#a Menu%u# Ta/a!aha%a 304a& (1996.
Raja -*7' Golon"an (a#a Menu%u# Ta#abaa)a .e2an /199C0
-*' ;iri5;iri G2$2&1a& Ka/a Baha%a M0$a+#
58
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
9alau$un #e%!a$a# $elba"ai $en!a$a# #en#an" "olon"an ka#a Baa)a Mela+u,
namun $e%bin3an"an !alam #o$ik E !an #o$ik C an+a menju%u) ke$a!a em$a#
"olon"an $e%ka#aan, iai#u ka#a nama, ka#a ke%ja, ka#a a!jek#i* !an ka#a #u"a)-
Seubun"an i#u, $e%bin3an"an )e#e%u)n+a !i#um$ukan ke$a!a 3i%i&3i%i "olon"an
ka#a nama !an ka#a ke%ja Baa)a Mela+u
-*'*1 ;iri5;iri G2$2&1a& Ka/a Nama
Golon"an ka#a nama me%an"kumi )ejumla $e%ka#aan +an" bole menja!i un)u%
in#i ke$a!a binaan *%a)a nama !an la:imn+a $e%ka#aan ini menamakan o%an",
#em$a# a#au ben!a- Golon"an ka#a nama ini bole !ibaa"ikan $ula ke$a!a )ub
"olon"an be%!a)a%kan 3i%i&3i%i )eman#ik, iai#u ka#a nama ka), ka#a nama am
!an ka#a "an#i nama )e$e%#i %aja !i ba2a-
Raja E-E'4i%i&4i%i Golon"an (a#a 8ama
-*8 J0&i%5J0&i% G2$2&1a& Ka/a Baha%a M0$a+#
Baa"ian ini $ula membin3an"kan jeni)&jeni) "olon"an ka#a Baa)a Mela+u,
iai#u $e%in3ian ke$a!a 3i%i&3i%i "olon"an ka#a nama !an ka#a ke%ja-
-*8*1 J0&i%5J0&i% G2$2&1a& Ka/a Nama
59
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Se$e%#i +an" #ela !ibin3an"kan, jeni)&jeni) "olon"an ka#a nama #e%!i%i !a%i$a!a
ka#a nama ka), ka#a nama am !an ka#a "an#i nama-
a. (a#a 8ama (a)
(a#a nama !a$a# !ibaa"ikan ke$a!a #i"a kum$ulan, iai#u ka#a nama
ka), ka#a nama am !an ka#a "an#i nama /Raja 6-10- 8ik Sa*ia (a%im e#
al-/199C0 men+a#akan, ka#a nama ka) iala ka#a +an" !i"unakan un#uk
%ujukan ku)u) $a!a )e)ua#u nama o%an", ai2an, ben!a, $e%ba!anan
/in)#i#u)i0, un!an"&un!an", ban")a, baa)a, $an"ka#, !an
)eum$aman+a- Hu%u* $e%#ama ka#a nama ka) !i#uli) !en"an u%u*
be)a% !alam #uli)an- (a#a nama ka) $ula !ibaa"ikan ke$a!a !ua, iai#u
nama ka) i!u$ !an nama ka) #i!ak i!u$- 8ama ka) i!u$
!ibaa"ikan ke$a!a !ua, iai#u manu)ia !an bukan manu)ia-
Raja -*6. (a#a nama ka)
b. (a#a 8ama Am
(a#a nama am iala $e%ka#aan +an" me%ujuk ben!a, $e%ka%a a#au
kon)e$ +an" umum )i*a#n+a- (a#a nama am bole !ibaa"ikan ke$a!a
60
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
kum$ulan&kum$ulan ke3il be%!a)a%kan 3i%i makna $e%ka#aann+a, iai#u
/i0 i!u$ a#au #i!ak i!u$, /ii0 manu)ia a#au bukan manu)ia, /iii0 In)#i#u)i
a#au bukan in)#i#u)i, /i<0 konk%i# a#au ab)#%ak !an /<0 be%bilan" a#au #ak
be%bilan" )e$e%#i be%iku#'
Raja -*>' (a#a 8ama Am
c. (a#a Gan#i 8ama
Menu%u# 8ik Sa*ia e#-al /199C0, ka#a "an#i nama )eba"ai $e%ka#aan +an"
menja!i $en""an#i ka#a nama ka) !an ka#a nama am- (a#a "an#i nama
!ibaa"ikan ke$a!a !ua "olon"an ke3il, iai#u /i0 (a#a "an#i nama !i%i= !an
/ii0 ka#a "an#i nama #unjuk-
(a#a "an#i nama !i%i $ula !ibaa"ikan ke$a!a !ua, iai#u ka#a "an#i nama
!i%i o%an" !an ka#a "an#i nama !i%i #an+a- Se#e%u)n+a, ka#a "an#i nama !i%i
o%an" !ibaa"ikan ke$a!a #i"a, iai#u ka#a "an#i nama !i%i o%an" $e%#ama,
61
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
ke!ua !an ke#i"a- 1en""olon"an ka#a "an#i nama !i#unjukkan )e$e%#i
be%iku#'
Raja -*,' (a#a Gan#i 8ama
-*8*' ;iri5;iri G2$2&1a& Ka/a K0r)a
Golon"an ka#a ke%ja $ula me%an"kumi )ejumla ka#a !a)a% +an" menja!i un)u%
in#i !alam binaan *%a)a ke%ja- Golon"an ka#a ke%ja !a$a# !ibaa"ikan ke$a!a
!ua kum$ulan, iai#u ka#a ke%ja #%an)i#i* !an ka#a ke%ja #ak #%an)i#i*- (a#a ke%ja
#%an)i#i* $ula bole !ibaa"ikan ke$a!a ka#a ke%ja #%an)i#i* ak#i* !an ka#a ke%ja
#%an)i#i* $a)i* /8ik Sa*ia (a%im e#-al-600C0 )e$e%#i be%iku#'
62
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Raja E-E'4i%i&4i%i Golon"an (a#a (e%ja
-*8*8 J0&i%5J0&i% G2$2&1a& Ka/a K0r)a
1e%ka#aan&$e%ka#aan "olon"an ka#a ke%ja baa)a Mela+u #e%baa"i ke$a!a
em$a# jeni), iai#u /i0 ka#a ke%ja ak#i* #%an)i#i*, /ii0 ka#a ke%ja ak#i* #ak #%an)i#i* !an
/iii0 ka#a ke%ja $a)i*-
/a0 (a#a ke%ja ak#i* #%an)i#i*
(a#a ke%ja ak#i* #%an)i#i* a!ala ka#a ke%ja +an" bole mene%ima objek #e$a# !an
objek #ak #e$a# /)i$i0 !alam a+a# ak#i* #%an)i#i* +an" $%e!ika#n+a men"an!un"i
ka#a ke%ja- .alam a+a# #%an)i#i* ini, ka#a ke%jan+a en!akla mene%ima a2alan
me&, )ama a!a )eba"ai a2alan +an" #e%)en!i%i a#au )eba"ai )ebaa"ian
!a%i$a!a a$i#an me&Fkan, me&Fi, mem$e%&Fkan, mem$e%&Fi a#au aki%an 5i
!en"an men!u!uki ke!u!ukan ka#a ke%ja !alam %an"kai ka#a $%e!ika#-
4on#o'
i0 Sama! memba3akan a+an+a )u%a#-
ii0 1en"a%an" i#u menuli) buku-
63
KATA KERJA
KATA KERJA
TRANSITIF
KATA KERJA TAK
TRANSITIF
BERPELENGKAP AKTIF PASIF
TAK
BERPELENGKAP
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
iii0 Amina )e!an" men3u3i $akaian-
i<0 Ibu )e!an" men""o%en" ikan !i !a$u%-
/b0 (a#a ke%ja ak#i* #ak #%an)i#i*

(a#a ke%ja #ak #%an)i#i* a!ala ka#a ke%ja +an" #i!ak bole mene%ima objek !alam
a+a#&a+a# +an" $%e!ika#n+a men"an!un"i ka#a ke%ja- (a#a ke%ja ak#i* #ak #%an)i#i*
bole !ibaa"ikan ke$a!a !ua kum$ulan iai#u kum$ulan ka#a ke%ja +an" #i!ak
mene%ima )eba%an" imbuan )e$e%#i $e%ka#aan&$e%ka#aan #i!u%, !u!uk, ja#u,
!a#an" !an $e%"i !an kum$ulan +an" mene%ima )ala )a#u !a%i$a!a imbuan&
imbuan ' me&, be%&, be%&Fan !an #e% )e$e%#i $e%ka#aan menan"i), be%ke%e#a,
#e%ja#u, !an be%)en!i%ian-
4on#o '
i0 1e"a2ai i#u be%ke%e#a ke $ejaba#-
ii0 1elaja%&$elaja% i#u $e%"i ke 1ulau Be)a% )emalam-
iii0 Anak 1ak Ma# menan"i) !i !alam bilik-
i<0 Ga!i) i#u #e%)en+um-
<0 1a!i )e!an" men"unin"-
<i0 1emu!a i#u )e!an" be%bual-

/30 (a#a ke%ja $a)i*
(a#a ke%ja $a)i* iala ka#a ke%ja un#uk a+a# $a)i* )eba"ai la2an a+a# ak#i*
#%an)i#i*- Te%!a$a# #i"a jeni) ka#a ke%ja $a)i*, iai#u
/i0 (a#a ke%ja $a)i* be%a2alan be%& )e$e%#i be%a)a, be%li$a#, be%#uli)
!an )eba"ain+a-
/ii0 (a#a ke%ja $a)i* be%a2alan #e%& )e$e%#i #e%an"ka#, #e%bunu, #e%3a$ai
!an )eba"ain+a-
/iii0 (a#a ke%ja $a)i* ke F--an )e$e%#i ke3u%ian, ke!in"inan, keujanan
!an )eba"ain+a-
64
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
AKTI?ITI
1-Se3a%a be%$a)an"an, kenal $a)#i ka#a nama am, ka#a nama ka) !an ka#a
"an#i nama be%!a)a%kan )ena%ai $e%ka#aan +an" be%iku#'
Tu"u 8e"a%a .ia
4an"kul 4an#ik
Se$e# Ho)$i#al
Si#i Me%eka
Meja (uala Lum$u%
Se!i (om$u#e%
(amu Tun Ali
6- Se3a%a be%kum$ulan /#i"a in""a em$a# o%an"0, $ili )a#u $e#ikan akba%
+an" )e)uai !an jalankan ak#i<i#i be%iku#'
i- (enal $a)#i jeni)&jeni) ka#a ke%ja +an" #e%!a$a# !alam $e#ikan #e%)ebu#-
ii-Bina a+a# +an" #e$a# be%!a)a%kan ka#a ke%ja #e%)ebu#-
LATIHAN
65
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
I)i #em$a# ko)on" !i ba2a ini !en"an ja2a$an +an" #e$a# #en#an" "olon"an
ka#a nama !an ka#a ke%ja-
i- (a#a nama iala ka#a +an" !i"unakan un#uk namaNNNNNNN, namaNNNNNN
nama NNNNN!an namaNNNNNNN-
ii- NNNNNNNiala ka#a +an" me%ujuk ku)u) ke$a!a nama o%an", ai2an,
ben!a, $e%ba!anan !an )eba"ain+a )e%#a !ieja !en"an u%u* bea)%-
iii- (a#a nama ka) !ibaa"ikan ke$a!a !ua, iai#u nama ka) NNNNNNNN!an
nama ka)NNNNNNN NNNNNNNNNNN-
i<- (a#a "an#i nama iala ka#a +an" men""an#ikan NNNNN NNNNNN-
<- (a#a ke%ja iala $e%ka#aan +an" menunjukkan NNNNNNNNNNNN
<i- (a#a ke%ja !ibaa"ikan ke$a!a !ua kum$ulan, iai#u ka#a ke%ja NNNNNNNN!an
ka#a ke%ja NNNN NNNNNNNNNNNN-
BAHAN BA;AAN
Ab!ulla Ha))an- /19D00. +inguistik ,m untuk -uru !ahasa "alaysia- 1e#alin"
Aa+a' 1ene%bi# Faja% Bak#i-
Ab!ulla Ha))an /$en+un#in"0 /19D30- /encana +inguistik- (uala Lum$u%'
.e2an Baa)a !an 1u)#aka-
Ab!ulla Ha))an- /600C0- "#r$#l#gi*.iri 'engajaran dan 'embelajaran !ahasa
"elayu. 1e#alin" Aa+a'1ene%bi# Faja% Bak#i-
Ali Mamoo! e#-al- /600K0- "#dul 'embelajaran "#r$# .intaksis !ahasa
"elayu*(uala Lum$u%'O$en Uni<e%)i#+ Mala+)ia-
66
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Ali Mamoo! e#-al- /60100- "#dul "#r$#l#gi dan .intaksis !ahasa "elayu'(uala
Lum$u%'O$en Uni<e%)i#+ Mala+)ia
8ik Sa*ia (a%im e#-al /199C= 600C0- Tatabahasa Dewan- (uala Lum$u%'.e2an
Baa)a !an 1u)#aka
Ramina Hj-Sab%an !an Raim S+am- /19DE0- %ajian !ahasa untuk 'elatih
"aktab 'erguruan'1ene%bi# Faja% Bak#i-
67
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
TAJUK 6
GOLONGAN KATA BAHASA MELAYU
SINOPSIS
Tajuk ini akan membolekan an!a men"e#aui $e%ka%a&$e%ka%a be%iku#'
(on)e$ "olon"an ka#a a!jek#i* !an ka#a #u"a) Baa)a Mela+u=
4i%i&3i%i "olon"an ka#a a!jek#i* !an ka#a #u"a) Baa)a Mela+u=
Aeni)&jeni) "olon"an ka#a a!jek#i* !an ka#a #u"a) Baa)a Mela+u
Un#uk $en"e#auan an!a, ka#a a!jek#i* iala ka#a +an" mene%an"kan )i*a#
a#au kea!aan )e)ua#u ben!a a#au ka#a nama- Ole i#u, ka#a a!jek#i* bole be%!i%i
)en!i%i )eba"ai *%a)a a!jek#i* un#uk memenui #u"a) $%e!ika# )e)ua#u a+a#-
Seubun"an i#u, ka#a a!jek#i* bole !i)e%#ai ole ka#a ke#e%an"an ama#, )un""u
!an )an"a#-
(a#a #u"a) $ula a!i% !alam a+a#, klau)a, a#au *%a)a un#uk men!ukun"
)e)ua#u #u"a) )in#ak)i) #e%#en#u )ama a!a )eba"ai $en"ubun", $ene%an",
$enen#u, $en"ua#, $en!e$an, $emban#u, $ene"a), $ena*i, $embena%, $eme%i
!an #u"a)&#u"a) lain-
HASIL PEMBELAJARAN
1a!a aki% uni# ini, an!a )ea%u)n+a !a$a#'
1- men"u%aikan kon)e$ "olon"an ka#a a!jek#i* !an ka#a #u"a) Baa)a
Mela+u=
6- men"kla)i*ika)ikan 3i%i&3i%i "olon"an ka#a a!jek#i* !an ka#a #u"a)
Baa)a Mela+u=
3- men3e%akinkan "olon"an ka#a a!jek#i* !an ka#a #u"a) Baa)a Mela+u

68
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
KERANGKA TAJUK5TAJUK
6*( KAN3UNGAN ISI
Un#uk $en"e#auan an!a, kan!un"an i)i un#uk #o$ik ini meli$u#i u%aian #en#an"
kon)e$ "olon"an ka#a a!jek#i* !an ka#a #u"a) Baa)a Mela+u, )e$e%#i +an"
!ikemukakan ku)u)n+a be%!a)a%kan $en!a$a# 8ik Sa*ia (a%im e#-al /199C,
600C0 !an ali&ali baa)a +an" lain- 1e%bin3an"an )elanju#n+a $ula !i#um$ukan
ke$a!a 3i%i&3i%i !an jeni)&jeni) "olon"an ka#a a!jek#i* !an ka#a #u"a) Baa)a
Mela+u-
6*1 K2&%06 "a& ;iri5;iri G2$2&1a& Ka/a A")0k/if
Tauka an!a baa2a ka#a a!jek#i* +an" ju"a !ikenali )eba"ai ka#a )i*a#
me%u$akan $e%ka#aan +an" menja!i un)u% in#i !alam binaan *%a)a a!jek#i*7-
F%a)a a!jek#i* $ula bole #e%!i%i !a%i$a!a )a#u a#au bebe%a$a $e%ka#aan +an"
men"an!un"i ka#a a!jek#i* !an un)u% lain )e$e%#i ka#a ban#u a#au ka#a $en"ua#-
A+a# +an" mem$un+ai ka#a a!jek#i* a!ala )e$e%#i 3on#o +an" be%iku#'
Ama! )an"a# pandai be%main mu:ik-
69
G2$2&1a& Ka/a Baha%a
M0$a+#
K2&%06 12$2&1a& ka/a
a")0k/if "a& ka/a /#1a%
Baha%a M0$a+#
;iri5<iri 12$2&1a& ka/a
a")0k/if "a& ka/a /#1a%
Baha%a M0$a+#
J0&i%5)0&i% 12$2&1a&
ka/a a")0k/if "a& ka/a
/#1a% Baha%a M0$a+#
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
1emu!a i#u baik )un""u-
Bua 3em$e!ak i#u enak )ekali-
6*' J0&i%5J0&i% G2$2&1a& Ka/a A")0k/if
An!a #en#u #ela men"e#aui baa2a ka#a a!jek#i* +an" ju"a !ikenali )eba"ai
ka#a )i*a# me%u$akan $e%ka#aan +an" menja!i un)u% in#i !alam *%a)a a!jek#i*
)e$e%#i manis )ekali, )u!a lama )un""u, ma)i lebat la"i-
(a#a !alam "olon"an ka#a a!jek#i* mene%an"kan kea!aan a#au )i*a# )e)ua#u
nama a#au *%a)a nama- (a#a a!jek#i* mu!a !ikenali jika ka#a be%kenaan
!i!aului ole ka#a $en"ua# )e$e%#i amat, sangat, sungguh, sekali, paling, agak,
benar. (a#a a!jek#i* bole #e%ben#uk be%!a)a%kan ka#a i#u )en!i%i a#au #e%ben#uk
)e3a%a mene%ima imbuan= )ama a!a imbuan a2alan, a$i#an, a#au )i)i$an /Ali
Mamoo! e#-al- 600K0
Menu%u# 8ik Sa*ia (a%im e#-al- /600C0 ka#a a!jek#i* #e%baa"i ke$a!a
)eku%an"&ku%an"n+a )embilan jeni), iai#u /i0 ka#a a!jek#i* )i*a#an a#au kea!aan=
/ii0 ka#a a!jek#i* 2a%na= /iii0 ka#a a!jek#i* uku%an= /i<0 ka#a a!jek#i* ben#uk= /<0 ka#a
a!jek#i* 2ak#u= /<i0 ka#a a!jek#i* ja%ak= /<ii0 ka#a a!jek#i* 3a%a= /<iii0 ka#a a!jek#i*
$e%a)aan= !an /iM0 ka#a a!jek#i* $an3ain!e%a
(a#a a!jek#i* )i*a#an a#au kea!aan iala $e%ka#aan +an" !i"unakan ba"i
mene%an"kan )i*a# a#au kea!aan )eba"ai un)u% ke#e%an"an ke$a!a ka#a nama,
)e$e%#i 3on#o be%iku#'
kua# $in#a% nakal
ke%a) lema )ia#
bijak 3e%"a) jaa#
4on#o a+a#' i- Bu!ak nakal )elalu kena ma%a
ii- .ia lemah !alam ma#ema#ik
70
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
iii- (ubu $e%#aanan $embe%on#ak i#u ama# kuat-
i<- Anak 1ak (ama% bijak )ekali-
<- 1e)e%#a i#u be%!i%i !en"an cergas-

(a#a a!jek#i* 2a%na )eba"ai un)u% ke#e%an"an ke$a!a ka#a nama iala
$e%ka#aan +an" membe%i $en"e%#ian 2a%na, )e$e%#i 3on#o be%iku#'
jin""a $e%an" i#am
$u#i bi%u kelabu
4on#o a+a#' i- A!ik )uka $akai baju hijau-
ii- 1akaian $elaja% )ekola be%2a%na putih-
iii- Baju ke)ukaan )a+a be%2a%na kuning-
i<- (e%e#a merah i#u ke$un+aan aban"-
<- .ia memiliki ma#a be%2a%na biru-
(a#a a!jek#i* uku%an )eba"ai un)u% ke#e%an"an ke$a!a ka#a nama iala
$e%ka#aan +an" membe%i $en"e%#ian uku%an, )e$e%#i 3on#o +an" be%iku#'
#ebal "emuk $anjan"
ni$i) ku%u) $en!ek
#in""i %en!a ke3il
4on#o a+a#' i- Buku tebal i#u )u!a )a+a ba3a-
ii- Anakn+a ma)i kecil la"i-
iii- Ba!ann+a )emakin kurus-
i<- (e%#a) nipis i#u #i!ak bole !i"unakan la"i-
<- 1okok i#u )emakin a%i )emakin tinggi-
(a#a a!jek#i* ben#uk )eba"ai un)u% ke#e%an"an ke$a!a ka#a nama iala
$e%ka#aan +an" membe%i mak)u! %u$a ben#uk, )e$e%#i 3on#o be%iku#'
71
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
lu%u) bula# buju%
ben"kok le$e% bun!a%
lonjon" bun3i# #ajam
4on#o a+a#' i- Aalan lurus mu!a !ilalui-
ii- Ben#uk bua kela$a i#u l#nj#ng-
iii- Mukan+a bujur )i%i-
i<- 1in""an leper i#u un#uk $in""an makan-
<- Ma#an+a tajam meman!an" ke a!a$an
(a#a a!jek#i* 2ak#u )eba"ai un)u% ke#e%an"an ke$a!a ka#a nama iala
$e%ka#aan +an" membe%i $en"e%#ian kon)e$ ma)a, )e$e%#i 3on#o +an" be%iku#'
ke%a$ a2al )e%in"
ja%an" le2a# )ilam
baa%u !aulu lam$au
4on#o a+a#' i- (e!a#an"ann+a lewat a%i ini-
ii- .ia be%a!a !i kam$u) )ea%i suntuk-
iii- (enan"an silam )uka% !ilu$akan-
i<- 8enek ma)i men+im$an ba%an"&ba%an" lama-
<- 4ik"u mena)ia#kan kami )u$a+a !a#an" awal
(a#a a!jek#i* ja%ak )eba"ai un)u% ke#e%an"an ke$a!a ka#a nama iala
$e%ka#aan +an" membe%i makna kon)e$ %uan" )e$e%#i 3on#o +an" be%iku#'
n+a%i) !eka#
am$i% jau
4on#o a+a#' i- Ruman+a #i!ak jauh !a%i 1ejaba# 1o)-
ii- Uni<e%)i#i i#u dekat !en"an lebu%a+a-
72
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
iii- .ia be%!i%i hampir !en"an ke%e#a )a+a-
(a#a a!jek#i* 3a%a )eba"ai un)u% ke#e%an"an ke$a!a ka#a nama iala
$e%ka#aan +an" membe%i $en"e%#ian kea!aan kelakuan a#au %a"am, )e$e%#i
3on#o +an" be%iku#'
$an#a) !e%a) li"a#
lamba# "o$o $e%laan
laju 3e%ma# 3e$a#
4on#o a+a#' i- (e%e#a i#u !i$an!u !en"an laju-
ii- Sia$a cepat !ia !a$a#-
iii- Ga)in" i#u be%$u)in" ligat-
i<- A%u) )un"ai i#u )an"a# deras-
<- .ia cermat a$abila be%belanja-
(a#a a!jek#i* $e%a)aan iala $e%ka#aan +an" !i"unakan )eba"ai un)u%
ke#e%an"an ke$a!a ka#a nama +an" membe%i $en"e%#ian a#au kon)e$ $e%a)aan,
)e$e%#i 3on#o +an" be%iku#'
ka)i #aku# malu
)a+an" en!ak "e%am
3in#a %in!u ma%a
4on#o a+a#' i- .ia ma)i marah ke$a!a )a+a-
ii- 8enek i#u #e%lalu kasih akan 3u3un+a-
iii- Me%eka ama# rindu akan kam$un" alaman-
i<- (anak&kanak i#u takut akan ku3in"-
<- 1emu!a i#u ma)i malu un#uk be%)ua%a
73
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
(a#a a!jek#i* $an3ain!e%a )eba"ai un)u% ke#e%an"an ke$a!a ka#a nama
iala $e%ka#aan +an" memba2a kon)e$ )en#u, !en"a%, $an!an", bau, !an %a)a
)e$e%#i 3on#o +an" be%iku#'
In!e%a )en#u
lembik ka)a% li3in
alu) ke)a# ke%a)
i- Lan#ai i#u licin ke%ana ba%u !i3u3i-
ii- (uli# mukan+a )an"a# halus-
iii- (ain +an" kesat i#u iala kain la$-
i<- Buku i#u be%kuli# keras-
<- .a2ai kasar i#u un#uk !ibua# am$aian-
In!e%a !en"a%
n+a%in" lembu# me%)ik
me%!u "a%au )e%ak
i- Sua%an+a merdu ba"ai bulu $e%in!u-
ii- Te%iakann+a nyaring )un""u-
iii- (eban+akan lelaki be%)ua%a garau-
i<- Sa+a )uka men!en"a% )ua%an+a +an" lembut-
<- Alunan mu)ik i#u mersik-
In!e%a $an!an"
3omel o!o molek
3an#ik bu%uk )e"ak
i- 1emu!a segak i#u "u%u )a+a-
74
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
ii- (akakn+a )uka be%$akaian cantik-
iii- Ruma buruk i#u #i!ak be%$en"uni-
i<- .ia in"in men"a2ini $emu!a tampan-
<i- 1akaian $en"an#in i#u m#lek )un""u-
In!e%a bau
2an"i an+i% a%um
bu)uk an3in" #en"ik
i- Bun"a %o) i#u harum baun+a-
ii- Ban"kai ikan i#u men+ebabkan bau hanyir-
iii- 8a)i tengik i#u #i!ak bole !imakan-
i<- Se#ia$ a%i !ia memakai min+ak wangi-
<- Bau busuk i#u !a#an"n+a !a%i lo%i )am$a-
In!e%a %a)a
mani) kela# ma)am
ma)in $a+au la:a#
i- Se#ia$ a%i ki#a minum ai% tawar-
ii- Semua o%an" )uka makanan la0at-
iii- Bua limau masam %a)an+a-
i<- Sa+a #i!ak )uka minum uba# pahit-
<- (ui #%a!i)ional i#u #e%lalu manis-
6*8 K2&%06 "a& ;iri5;iri G2$2&1a& Ka/a T#1a%
75
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Golon"an ka#a #u"a) me%u$akan "olon"an ka#a +an" be%)i*a# $elba"ai jeni)
/ke#e%an"an0- .en"an $e%ka#aan lain, "olon"an ka#a #u"a) bukan )aaja
men"an!un"i "olon"an ke3il +an" be%be:a mala #u%u# menunjukkan )i*a# +an"
)ama, iai#u #i!ak bole menja!i un)u% in#i un#uk *%a)a nama, *%a)a ke%ja, !an
*%a)a a!jek#i*-
(a#a #u"a) ju"a menja!i )ala )a#u un)u% !alam a+a#, klau)a a#au *%a)a
un#uk men!ukun" mak)u! )e)ua#u #u"a) )in#ak)i) #e%#en#u- Seubun"an i#u,
*un")i ka#a #u"a) !alam a+a# a!ala )eba"ai $eme%i, $ene%an", $enen#u,
$en"ubun", $embena%, $en"ua#, $ene"a), !an )eba"ain+a- Be%iku#
!i)ena%aikan kelom$ok ka#a #u"a) !an 3on#o&3on#o $e%ka#aan +an" be%*un")i
un#uk men!ukun" )e)ua#u #u"a) !alam )in#ak)i) #e%#en#u-
ka#a ubun" ' !an, a#au, #e#a$i
ka#a )e%u ' 2a,amboi,3i)
ka#a #an+a ' a$a, be%a$a, )ia$a
ka#a $e%in#a ' )ila, #olon", a%a$
ka#a $an"kal a+a# ' a##a, maka, )+aa!an
ka#a ban#u ' akan, )u!a, $e%na
ka#a $en"ua# ' )an"a#, ama#, $alin"
ka#a $ene"a) ' ju"a, la, #a, ka, $un
ka#a na*i ' #i!ak, bukan
ka#a $eme%i ' iala, a!ala
ka#a )en!i nama ' !i, !a%i, !alam, !a%i$a!a
ka#a $embena% ' +a, be#ul, bena%
ka#a bilan"an ' !ua, )e"ala, ban+ak
ka#a a%a ' a#a), ba2a, #e$i
6*7 J0&i%5J0&i% G2$2&1a& Ka/a T#1a%
(a#a #u"a) iala )ejeni) $e%ka#aan +an" a!i% !alam a+a#, klau)a, a#au *%a)a
un#uk men!ukun" )e)ua#u #u"a) #e%#en#u )e$e%#i ka#a $en+ambun" a+a#,
be%*un")i )eba"ai ka#a $%aklau)a, $%a*%a)a, a#au )eba"ai ka#a $a)3aka#a- Sila
%ujuk ja!ual +an" be%iku# un#uk u%aian #en#an" jeni)&jeni) ka#a #u"a) /Ali
Mamoo! e#-al-60100
76
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
J0&i% Ka/a T#1a% Ka/a T#1a% A+a/
(i Ka/a H#!#&1 Ga!#&1a&
1- Men"ubun"kan klau)a +an" )ama #a%a )i*a#n+a-
Gabun"an !an, a#au, #e#a$i, )e%#a, lalu,
malaan, )ambil, kemu!ian
Amina men"ema)
%uma "a& ibun+a
memba)u kain-
Me%eka mun"kin
$e%"i ke Aoo% a/a#
ke 1e%ak-
Sam$a i#u
!i$un"u#n+a
k0m#"ia&
!i3am$akkann+a ke
!alam #on"
)am$a-
(ii Ka/a H#!#&1 Pa&<a&1a&
1- Men+ambun"kan klau)a #ak )e#a%a a#au klau)a $an3an"an $a!a klau)a u#ama a#au
klau)a in!uk-
Rela#i* +an" Bu!a+a i!u$ +a&1
be%#ole%an)i !a$a#
menjamin
ke)eja#e%aan-
Me%eka be%amai&
%amai $e%"i ke
)ekola +a&1
mena2a%kan
ku%)u) kom$u#e%-
(om$lemen baa2a Gu%u i#u
men+a#akan
baa2a mu%i!n+a
)an"a# %ajin-
Semua $iak a%u)
men+e!a%i baa2a
$e%ka%a +an"
!ia!a$i a!ala
ama# men3aba%-
(e#e%an"an ke%ana, a"a%, me)ki$un, )eki%an+a,
)emo"a, )u$a+a, kalau, an!ai ka#a,
ken!a#i$un, in""a, jikalau,
1e%#an!in"an
ba!min#on akan
!i#an""ukan
77
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
AKTI?ITI
1. Secara berpasangan, catatkan dua contoh kata adjektif untuk setiap jenis
kata
adjektif, iaitu (i). ka#a a!jek#i* )i*a#an a#au kea!aan= /ii0 ka#a a!jek#i* 2a%na= /iii0
ka#a a!jek#i* uku%an= /i<0 ka#a a!jek#i* ben#uk= /<0 ka#a a!jek#i* 2ak#u= /<i0 ka#a
a!jek#i* ja%ak= /<ii0 ka#a a!jek#i* 3a%a= /<iii0 ka#a a!jek#i* $e%a)aan= !an /iM0 ka#a
a!jek#i* $an3ain!e%a-
2. Berdasarkan petikan di bawah, kenal pasti jenis-jenis kata tugas yang
berbea, iaitu (i) kata hubung gabungan! (ii) kata hubung pancangan! (iii) kata
praklausa! (i") kata prakfrasa dan kata pascakata.
78
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
79
Ma)+a%aka# ki#a )e!an" men"a!a$i k%i)i) $embu!a+aan baa)a
Mela+u !alam komunika)i, a$a#a la"i komunika)i +an" be%)i*a# %a)mi- (ian
ke#a%a iala $en"abaian )ejumla an""o#a ma)+a%aka# $elba"ai la$i)an
#e%a!a$ baa)a )eba"ai un)u% #e%a) kebu!a+aan !an #ama!un-O .emikian
!i#e"a)kan ole #oko baa)a, 1%o*e)o% .%- Haji A2an" Sa%i+an ke#ika
memben#an"kan ke%#a) u#ama +an" be%#ajuk Mele)#a%ikan Baa)a Mela+u
!alam (omunika)i !alam Semina% (e)an#unan Be%baa)a 1e%in"ka#
(eban")aan $a!a 6D in""a 69 Ma3 600K !i Ho#el G%an! 4on#inen#al, (uala
Te%en""anu-
Te"a) beliau, Pk%i)i) $embu!a+aan baa)a Mela+u !a$a# !i$e%a#ikan
!alam !ua ben#uk, iai#u, k%i)i) $embu!a+aan !alam al #a%a* !an ke!u!ukan
baa)a Mela+u )eba"ai baa)a %a)mi !an baa)a ilmu, !an k%i)i) $em&
bu!a+aan #en#an" mu#u $en""unaan baa)a Mela+u !alam $elba"ai %ana
)e$e%#i $en#a!bi%an, me!ia ma))a, $en!i!ikan !an !i #em$a# a2am-
1ele)#a%ian baa)a Mela+u !a%i )u!u# #a%a* !an *un")in+a )e%#a
$en""unaann+a $en#in" un#uk men+ubu%kan amalan komunika)i +an" baik !an
be%ke)an, )ekali "u) !a$a# men"an"ka# ma%#aba# baa)a Mela+u )eba"ai
baa)a #on""ak #ama!un ban")a-O
Semina% anju%an In)#i#u# 1e%"u%uan Sul#an Mi:an, .e2an Baa)a !an
1u)#aka 9ila+a Timu% !an (e%ajaan 8e"e%i Te%en""anu ini be%#ujuan un#uk
men"a+a#i !an mene%a$kan ben#uk )e%#a )#%a#e"i komunika)i +an" be%)o$an
!an be%e#ika ba"i men"a#a)i ke$in3an"an a)$ek $en"a+a#an nilai )e%#a a!ab
ke&)o$anan !an ke)an#unan be%baa)a +an" )emakin !iabaikan !alam
kalan"an ma)+a%aka#- .i )am$in" i#u, )emina% ini !ia%a$kan !a$a#
membe%ikan in$u# !an makluma# baa%u ke$a!a $a%a ilmu2an !an $en#a!bi%
)ekola a"a% !a$a# mene%a$kan a)$ek ke)an#unan be%baa)a !alam
1en"aja%an !an 1embelaja%an /1Q10 )ekali "u) mema%#aba#kan baa)a
Mela+u )eba"ai baa)a %a)mi, baa)a komunika)i !an baa)a $e%$a!uan-
Semina% +an" !ia!i%i ole 600 o%an" $e)e%#a +an" #e%!i%i !a%i$a!a
$en)+a%a, $e"a2ai ke%ajaan, "u%u, bakal $en!i!ik, $en""ia# baa)a !an
ma)+a%aka# umum ini #ela !i%a)mikan ole 1en"a%a In)#i#u# 1e%"u%uan Sul#an
Mi:an, Tuan Haji 8ik A%i* Raja Yu)o*- .alam u3a$an $e%a)miann+a, beliau
mene"a)kan baa2a P$ene%a$an ke)an#unan !an bu!i baa)a !alam
komunika)i ama# $en#in" un#uk memben#uk "ene%a)i +an" be%kuali#i !an
be%ke$e%iba!ian #in""i- Ole i#u, beliau be%a%a$ a"a% )emina% ini !a$a# men+e&
ma%akkan %a)a 3in#a #e%a!a$ baa)a keban")aan, men"an"ka# ma%#aba#
baa)a Mela+u !an men+un#ik )eman"a# $a%a $e)e%#a-
Su#ber$ http$%%www.dbp.go".#y%klikdbp%klikdbp1apr&.pdf

BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
LATIHAN
Be%!a)a%kan $e#ikan 3e%$en !i ba2a, kenal $a)#i !an "a%i)kan "olon"an ka#a
a!jek#i* +an" #e%!a$a#- (emu!ian kenal $a)#i jeni)&jeni) ka#a a!jek#i* #e%)ebu#-
(o$i +an" ma)i $ana) ku3i3i$ $e%laan- (u%an" mani)- Aku men3a$ai
)a#u $ake# "ula, men"o+akkan bu3un+a lalu men3u%akan i)in+a ke !alam
3a2an $u#i be%mulu# ek)a"on- Tan"anku men"a3au )u!u )ambil ma#a
me%enun" jau-
R(ena$a kau !iam7 Tak be#ulka a$a +an" aku ka#akan7R-
1an!an"ann+a menun#u# ja2a$an- .ia #u%u# men"i%u$ #e mani) !i !alam
3a2an !i a!a$ann+a-
Aku ma)i !iam- 1e%)oalan +an" !iambu%kan membua# aku mala)
mau mela+an-
RHil2a--- kau ma%a7R
Aku men""e#i) !ona# !i !alam $i%in", lalu men+ua$kann+a ke mulu#-
RBua# a$a aku nak be%#ekak #en#an" $e%)oalan +an" kau )en!i%i #ela $un+a
ja2a$an !an $ilian-R
RAku bukan men"ajak be%#ekak, Hil2a- Ta$i be%kon")i $an!an"an,R
bala)n+a- .ia men"o%ak )en+um-
RE%%, #a$i mak)u! kau, be#ulla kau be%)e#uju bila aku ka#akan $%o*e)ion
$e%"u%uan i#u )e%en!a&%en!a ka%ie% !alam kela) $%o*e)ional7 Aku #e"uk la"i
ko$i +an" ma)i an"a#- Mena%ik na*a)- RYa--- !an #i!ak-R Aku menja2ab a3u
#i!ak a3u- Hakika#n+a $an#ai a#iku )e!an" !iamuk "elo%a- Ra)a #e%inaS

BAHAN BA;AAN
80
BMM3109 MORFOLOGI BAHASA MELAYU
Ab!ulla Ha))an- /19D00. +inguistik ,m untuk -uru !ahasa "alaysia- 1e#alin"
Aa+a' 1ene%bi# Faja% Bak#i-
Ab!ulla Ha))an /$en+un#in"0 /19D30- /encana +inguistik- (uala Lum$u%'
.e2an Baa)a !an 1u)#aka-
Ab!ulla Ha))an /600C0- "#r$#l#gi*.iri 'engajaran dan 'embelajaran !ahasa
"elayu. 1e#alin" Aa+a'1ene%bi# Faja% Bak#i-8ik Sa*ia (a%im e#-al /199C=
600C0- Tatabahasa Dewan- (uala Lum$u%'.e2an Baa)a !an 1u)#aka-
Ab!ulla Ha))an /600D0- Ta#abaa)a 1e!a"o"i un#uk Sekola Menen"a-(uala
Lum$u%'1TS 1%o*e))ional 1ubli)in" S!n-B!-
Ali Mamoo! e#-al- /600K0- "#dul 'embelajaran "#r$# .intaksis !ahasa
"elayu*(uala Lum$u%'O$en Uni<e%)i#+ Mala+)ia-
Ali Mamoo! e#-al- /60100- "#dul "#r$#l#gi dan .intaksis !ahasa "elayu'(uala
Lum$u%'O$en Uni<e%)i#+ Mala+)ia
8ik Sa*ia (a%im e#-al /199C= 600C0- Tatabahasa Dewan- (uala Lum$u%'.e2an
Baa)a !an 1u)#aka
81