134 Aleksandr Xhuvani

ANALI ZA E DI SA SHSV-V

3.7.a) SHSV-V i quajtur i Jones-it

Skema parimore e ktij SHSV-V jepet n figurn 3.7.1. Pr t kryer analizn
principiale t ksaj
skeme do t
mbeshtetemi n
hipotezat e
mposhtme:
a) burimet e energjis
jan ideale,
b) komponentt
elektronike dhe
elementt pasive
jan idale dhe pr
ta pranohet
konvencioni
konsumator.

T dhna : n momentin fillestar shndrruesi ndodhet n intervalin ON,
d.m.th. tiristori principial T
p
sht i kyur. Kondesatori C sht i ngarkuar me
nj tension :
v
c
= -V0 ku V0>0.0.

Pr t kryer analizn principiale t SHSV-V t Jones-it do t mbshtetemi n
dy shtylla kryesore : llogjikn sekuenciale dhe planin fazor (figura 3.7.2).
N saj t llogjiks sekuenciale do t analizohen t gjitha etapat e funksionimit
t qarkut duke marr parasysh ndryshimet sekuenciale t topologjis s tij si
rezultat i kyjes apo kyjes s komponetve elektronik. Nprmjet planit
fazor do t nxirren t gjitha kronogramat e dshruara pa patur nevojn e
ndonj prllogaritjeje t veant.
N figurn 3.7.2 tregohet trajektorja fazore e funksionimit t SHSV-V t Jones-
it.

T
P
FIGURA 3.7.1
L
DRL
E
H
+
-
V
D
+
-
I
D
C
+
-
T
a
D
a





Elektronika e Fuqis 135



Etapa e par : Supozohet se tiristori T
p
sht n gjndje t kyur dhe duam ta
kyim at (pika A n planin fazor). Pr t kyur T
p
prdoret konturi C, Ta, si
tregohet n figurn 3.7.3.
Pr t kyur tiristorin
Ta duhet q ai t jet i
polarizuar drejt dhe
t drgohet nj
impuls rryme n
griljen e tij. T
a
sht i
polarizuar drejt
nprmjet konturit T
p
,
C, T
a
(kujtojm se
kondesatori C gjndet
i ngarkuar me
tensionin v
c
(0)=-V
0

<0.0) dhe pr pasoj
kur drgohet nj
impuls
T
P
FIGURA 3.7.3
L
DRL
E
H
+
-
V
D
+
-
I
D
C
+
-
T
a
D
a
E
H
-V
0
v
C
C
L
I
D


E
H
A
A

B

B

FIGURA 3.7.2
C
L
i
L






136 Aleksandr Xhuvani
n griljen e Ta, ky i fundit ky qarkun n mnyr t menjhershme. Ksisoj,
kondesatori C shuntohet, rryma n tiristorin T
p
anullohet dhe pr pasoj ai
kyet. Ky moment tregohet n planin fazor me pikn A. Ktu fillon etapa
tjetr.
Etapa e dyt : Gjat ksaj etape bhet ngarkimi i kondesatorit me rrym
konstante, gj q tregohet n planin fazor me drejtzn AB. Qarku aktiv gjat
ksaj etape
tregohet n figurn
3.7.4.
Kondesatori
ngarkohet sipas ligjit
linear :
t
C
I
A v v
D
C C
+ = ) (
(3.7.1)
Kshtu, pasi
ndrron polaritetin
fillestar, tensioni

n bornat e tij rritet deri sa
H C
E t v ) ( . N kt moment DRL polarizohet drejt
dhe kyet. Ktu fillon etapa pasardhse.

Etapa e tret :N planin fazor paraqitet me drejtzn BB. Kyja e DRL bn q
rryma n tiristorin T
a
t anullohet dhe ai kyet. N figurn 3.7.5 tregohet
pjesa aktive e
qarkut. Kjo sht edhe
etapa e vrtet e OFF-
it. Nprmjet DRL
tiristori T
p
polarizohet
drejt dhe ai pret
impulsin n grilje pr t
kaluar n gjndje t
kyur. N momentin e
duhur drgohet nj
impuls rryme n griljen e
T
p
dhe ai kyet. Ky sht
edhe
FIGURA 3.7.4
L
DRL
E
H
+
-
V
D
+
-
I
D
C
+
-
T
a
D
a
T
P
FIGURA 3.7.5
L
DRL
E
H
+
-
V
D
+
-
I
D
C
+
-
T
a
D
a
T
P





Elektronika e Fuqis 137
momenti fillimit t etapes s katrt.
Etapa e katrt : Tiristori T
p
sht kyur dhe me kyjen e tij, edhe dioda D
a

kalon n gjndje t kyur, pasi ajo polarizohet drejt prej tensionit n bornat e
kondensatorit C. DRL kyet n mnyr t menjhershme pasi nprmjet T
p

dhe E
H
mundsohet anullimi i rryms q rrjedh n t. Skema elektrike e ksaj
etape paraqitet n figurn
3.7.6. Vlen pr tu
theksuar fakti se n
kt etape kahu i
rryms i pranuar n
fillim sht i kundrt
me at q realisht
rrjedh n degn e D
a
.
Gjat ksaj etape prve
konturit t fuqis E
H
, T
p
dhe I
D
, kemi edhe
qarkun lkunds


L, C pa humbje n konturin T
p
, D
a
, C, L. N planin fazor, ky qark lkunds
paraqitet me gjysmrrethin BA. Amplituda e rryms n kt qark jepet nga :

L
C
E I
H D
a
= (3.7.2)

N prfundim t gjysmperiods s ktij qarku lkunds rryma e konturit
anullohet (pika A n planin fazor) dhe pr pasoj D
a
kyet. Tensioni n bornat
e kondensatorit C invertohet n E
H
. Nuk sht e vshtir t deduktohet se
V
0
=E
H
. N kt mnyr jemi kthyer n kushtet e etaps s par dhe skema
rifillon nj period t re funksionimi. N figurn 3.7.7 tregohen kronogramat e
madhsive tipike t SHV-V t Jones-it pr nj period funksionimi.






E
H
+
-
FIGURA 3.7.6
L
DRL
V
D
+
-
I
D
C
+
-
T
a
D
a
T
P





138 Aleksandr Xhuvani





































+E
H
t
t
t
t
t
t
t
-E
H
+E
H
v
D
I
D
i
Tp
L
C
E
H

L
C
E
H

-E
H
Grilja e Tp
Grilja e T
a

v
C
i
C
ID
v
Tp
2.E
E
H
t
OFF
t
ON
T

A B B A
FIGURA 3.7.7





Elektronika e Fuqis 139
3.7.b) SHSV-V i quajtur i Wagner-it

Skema parimore e ktij shndrruesi paraqitet n figurn 3.7.8. Do ta fillojm
arsyeti-
min njlloj si
pr
shndrruesin e
Jones-it.
Domethn
supozohet se
ndodhemi gjat
intervalit t
ON

dhe kondesatori
C sht i
ngarkuar me nj
tension v
C
(0) = -
V
0
, sipas
sensit t parapranuar n figurn 3.7.8, ku V
0
>0. Pr nj periode funksionimi,
trajektorja fazore do t kishte formn e mposhtme :

E
H
+
-
FIGURA 3.7.8
L
DRL
i
L
+ -
I
D
C
T
a
D
a
T
P
v
C
C
L
i
D
C
L
i
L


v
C
FIGURA 3.7.9
A
C B
D
E
E
H
C
L
i E
L H

C
L
i
D

140 Aleksandr Xhuvani
Etapa e par : i prket pjess AB t trajektores fazore. N momentin e par
(pika A),
drgohet nj
impuls n griljen
e tiristorit T
a
. Ky i
fundit duke qn
i polarizuar drejt
kyet. N kt
mnyr futet n
funksionim qarku



lkunds LC nprmjet T
p
dhe T
a
. N momentin kur i
Tp
anullohet, tiristori T
p

kyet. Q kjo t ndodh duhet q
C
L
I v
D C
> ) 0 ( (3.7.3). Ktu fillon etapa e
tjetr.
Etapa e dyt : Pas kyjes s tiristorit T
p
, fillon ngarkimi i kondesatorit C me
rrym
konstante, q i
takon pjess BC
trajektores
fazore.N
momentin e
kohs kur
v
c
=E
H
, dioda e
rrugs s lir
DRL, kyet. Ky
moment
shnon edhe
fillimin e
etaps s tret
t
funksionimit t ktij qarku.



FIGURA 3.7.10
L
DRL
E
H
+
-
i
L
+ -
I
D
C
T
a
D
a
T
P
v
C
FIGURA 3.7.11
L
DRL
E
H
+
-
i
L
+ -
I
D
C
T
a
D
a
T
P
v
C





Elektronika e Fuqis 141
Etapa e tret : N figurn 3.7.12 tregohet topologjia e qarkut pas kyjes s DRL.
N kt
mnyr
formohet nj
qark lkunds
E
H
, T
a
, L, C, DRL.
Pas nj erek
periode t ktij
qarku
C L
2

rryma
n tiristorin
ndihms T
a

anullohet dhe
pr
pasoj ky i fundit kyet. kyja e T
a
on n kyjen e menjhershme t D
a
,
pasi kjo e fundit gjndet e polarizuar drejt (v
c
>E
H
). Ndodhemi n piken D t
trajektores fazore. Ky moment shnon edhe fillimin e etaps s katrt t
funksionimit t ktij qarku.

Etapa e katert : N figurn 3.7.13 tregohet topologjia e qarkut pas kyjes s D
a
.
Kuptohet, se prsri kemi nj kontur lkunds, ksaj here, E
H
, D
a
, L, C, DRL. Pas
nj gjysmperiode, q i korrespondon pjess DF n trajektoren fazore, rryma e
ktij konturi anullohet dhe gjysmpruesi i tij, D
a
, kyet.

Qysh prej ktij
momenti
tensioni
tiristori T
p
,q
ndodhej
tashm i
polarizuar
drejt pret
impulsin n
grilje pr t
kaluar n
gjndje t
FIGURA 3.7.12
L
DRL
E
H
+
-
i
L
+ -
I
D
C
T
a
D
a
T
P
v
C
FIGURA 3.7.13
L
DRL
E
H
+
-
i
L
+ -
I
D
C
T
a
D
a
T
P
v
C





142 Aleksandr Xhuvani
kyur.N momentin e kohs kur kjo gj bhet e vertet, T
p
kyet. Ktu fillon
edhe etapa e pest e funksionimit t SHSV-V t Wagner-it.
Etapa e pest : Kyja e T
p
on n mnyr t menjhershme n kyjen e D
a
dhe
kyjen e DRL. N figurn 3.7.14 tregohet topologjia e qarkut pas kyjes s T
p

dhe D
a
.
Formohet
kshtu prsri
nj kontur
lkunds E
H
,
D
a
, L, C, T
p
. Pas
nj gjysm
periode t ktij
konturi
C L rryma
n tiristorin
ndihms D
a

anullohet dhe
pr
pasoj kjo e fundit kyet. kyja e D
a
on tr qarkun n kushtet filletare t
etaps s par ,pika A n trajektoren fazore, dhe kshtu rifillon nj period e re
funksionimi. Lexuesi nuk e ka t vshtir t gjej vlern filletare t tensionit n
bornat e kondesatorit C :

C
L
I E V
D H
+ =
0
(3.7.4)

Vihet re se n SHSV-V t Wagner-it, tensioni fillestar n kondesator sht m i
ult se sa n rastin e SHSV-V t Jones-it. N figurn 3.7.15 tregohen
kronogramat e madhsive m t rndsishme t funksionimit t chopper-it
t Wagner-it.







FIGURA 3.7.14
L
DRL
E
H
+
-
i
L
+ -
I
D
C
T
a
D
a
T
P
v
C





Elektronika e Fuqis 143






































C
L
I E
D H
+

v
c 0
I
D
I
D

D H
I
L
C
E

E
H
I
D

D H
I
L
C
E

v
c 0
E
H
- v
c 0
E
H
- v
c
E
H
I
D i
DRL
v
Ta
v
c
G
Ta
G
Tp
E A B C D E
t
t
t
t
t
t
t
t
t
i
L
v
Tp
i
Tp
v
D
2 I
D
FIGURA 3.7.15





144 Aleksandr Xhuvani
3.7.c) SHSV-V me transistor

N figurn 3.7.16 jepet skema parimore e nj SHSV-V uls me transistor,
520/24 Volt me nj fuqi pothuajse 1 kW me izolim nga tensioni i lart.
Transistort
jan lidhur
n skemn
push-pull
seri dhe
kyen n
mnyr
alternative
(kompleme
ntare) me
nj koh
pushimi
ndrmjet.
Frekuenca e
puns sht
10 kHz,
duke
dhn, n
kt
mnyr, mundsin e prdorimit t nj transformatori uls me prmasa t
reduktuara, q siguron izolimin e daljes.












C
1
C
2
D
2
D
1
TR
1
TR
2
I
D
FIGURA 3.7.16
E
H
+
-
1 ndarje = 2 x 10
-5
s
v
CE

i
C

1 ndarje = 200 V
1 ndarje = 2 A
FIGURA 3.7.10





Elektronika e Fuqis 145
Tensioni n dalje prftohet pas drejtimit dhe filtrimit t daljes s dytsorit t
transformatorit. Vlera mesatare e amplituds s tij rregullohet me ndryshimin
e raportit ciklik R. Transistort jan t pajisur me nj Q.N.K. (Qark n Ndihm
t Komutimit) t dimensionuar mir. N figurn 3.7.17 tregohen kronogramat
v
CE
(t) dhe i
c
(t) e nxjerra nga ekrani i nj oshiloskopi pr nj skem reale. Kur
transistort jan t kyur ata ndodhen nn tensionin :

V
CE0
=E
H
/ 2

Pra, mjafton q tensioni maksimal i tyre t zgjidhet i till q: Vmax E
H
/ 2 . Ata
funksionojn me nj Q.N.K. brnda siprfaqes s siguris, e par n
koordinatat i
C
, v
CE
.






146 Aleksandr Xhuvani