WAJ3105 Literasi Nombor

77

Tajuk 3

Ukuran



3.1 Sinopsis

Tajuk ini meliputi idea intuiti konsep matematik tentan! ukuran dan instrumen bukan
kon"ensional dan unit bukan pia#ai. Ukuran memainkan peranan $an! san!at pentin!
dalam %idupan %arian. &a adala% biasa dan amalan kema%iran matematik ini di!unakan dalam
sains dan %idupan se%arian. Ukuran adala% satu daripada tajuk $an! palin! menarik dalam
kurikulum matematik sekola% kita. 'le% itu( murid perlu belajar konsep dan proses $an!
berkaitan den!an ukuran melalui pen!libatan akti daripada situasi pelba!ai
amalan. )alam tajuk ini( ti!a jenis ukuran iaitu panjan!( berat dan isipadu *e*air
akan dibin*an!kan
3.+ ,asil -embelajaran


1. Takri ukuran panjan!( berat dan kapasiti *e*air.
+. .en$enaraikan pen!eta%uan kandun!an peda!o!i untuk tajuk panjan!( berat dan
isipadu *e*air
3. /an*an! akti"iti p0p berkaitan den!an tajuk panjan!( berat dan isipadu *e*air.














WAJ3105 Numeri*al Litera*$
71



3.3 /an!ka 2onseptual







3.3 &dea &ntuiti
2onsep .atematik
-en!ajaran kema%iran untuk men!ukur perlu dilakukan se*ara praktikal. .urid perlu mempun$ai
pen!alaman %ands4on barkaitan den!an ukuran. Se*ara spesiik( kema%iran matematik
$an! utama memerlukan mereka ari dalam5

membandin!kan dua kuantiti se*ara terus.
men!e*am unit bukan pia#ai dan pia#ai untuk men!ukur kuantiti.
men!an!!ar dan men!ukur kuantiti dalam unit bukan pia#ai dan pia#ai.
menukar antara unit4unit pia#ai pen!ukuran
melakukan operasi matematik $an! melibatkan ukuran dalam unit pia#ai







men$elesaian masala% %arian $an! melibatkan ukuran dalam unit pia#ai.

WAJ3105 Numeri*al Litera*$
77


.odul ini berokus kepada %an$a untuk membandin!kan dua kuantiti se*ara terus(
men!e*am unit bukan pia#ai dan pia#ai ba!i ukuran( men!an!!ar dan men!ukur
kuantiti dalam unit bukan pia#ai dan pia#ai( penukaran antara unit4unit pia#ai
pen!ukuran( melakukan operasi aritmetik $an! melibatkan ukuran dalam unit pia#ai
dan men$elesaikan masala% %arian $an! melibatkan pen!ukuran unit4unit pia#ai.


3.3.1 -en!eta%uan 2andun!an -eda!o!i -anjan!( 8erat dan &sipadu 9e*air.
-en!eta%uan ber%ubun! den!an aspek kandun!an dan peda!o!i adala% pentin! untuk
men!ajar tajuk4tajuk berikut 5

-en!ertian panjan!( berat( isipadu *e*air.
Ukuran unit bukan pia#ai dan pia#ai.
Urutan ba!i pen!ajaran dalam ukuran














Apaka% panjan!:
Apaka% berat:
Apaka% isipadu *e*air:

9atat idea anda.





WAJ3105 Numeri*al Litera*$
10




-anjan!
-anjan! iala% jarak antara dua titik $an! diukur sepanjan! !aris lurus. )ua ukuran
.
panjan! bole% dibandin!kan se*ara terus den!an meletakkann$a sebela% men$ebela%.
panjan! bole% dibandin!kan se*ara tidak lan!sun! den!an membandin!kann$a den!an
panjan! keti!a. -erbandin!an ukuran panjan! sebenarn$a bole% diukur den!an men!!unakan
alat pen!ukur seperti pembaris dan pita pen!ukur.

Unit bukan pia#ai iala% sebaran! ukuran panjan! abitrari $an! di!unakan seba!ai unit.
9onto%n$a5 ;a<ba%a!ian badan seperti jen!kal( tapak kaki dan panjan! len!an= dan
;b<objek seperti pen( klip kertas( rod( lidi dan seba!ain$a. )a%ulu kala( ba%a!ian badan
menjadi ukuran untuk men!ukur unit panjan! ( *onto%n$a5
%asta daripada siku ke %ujun! jari %antu
jen!kal daripada %ujun! ibu jari ke %ujun! jari kelen!ken! $an! diluaskan
pembukaan jari
depa daripada %ujun! jari %antu ke %ujun! jari %antu sebela% tan!an la!i
satu
!en!!am semua jari ditutup dan dari tepi tapak tan!an ke tepi ibu jari
;masi% la!i !i!unakan untuk men!ukur tin!!i kuda<
kaki memba%a!ikan ukuran kepada 1+ in*i( dan ukuran asaln$a berdasarkan
kepada panjan! kaki.

Unit pia#ai ukuran panjan! tela% diterima di perin!kat antaraban!sa. 9onto%n$a 5
;a< ela( ;b< meter( ;*< batu( ;d< in*i dan ;e< kilometer
Unit4unit seperti ela( batu dan in*i dikenali seba!ai unit imperial. .anakala unit meter
kilometer dikenali seba!ai unit metri*. Walauba!aimana pun( kurikulum sekola% .ala$sia
%an$a men$entu% unit metrik sa%aja. 9onto%4*onto% unit metrik untuk panjan! termasukla%
milimeter( *entimeter and de*imeter.




WAJ3105 Numeri*al Litera*$
11

8erat

)alam sains( terminolo!i untuk jisim dan berat adala% dua pen!ertian $an! berbe>a. Jisim
iala% ukuran jumla% jirim dalam suatu objek manakala berat iala% tindakan !ra"iti ke atas
jisim. Walauba!aimana pun( kedua4dua pen!!unaan terminolo!i ini a!ak lon!!ar tetapi
pada ba%asa maksudn$a adala% sama. 8iasan$a proses berat objek merujuk kepada
jisim.

Jika dibandin!kan den!an panjan!( konsep jisim adala% lebi% sukar untuk dia%ami
kerana jisim tidak bole% dili%at( tetapi
. )en!an kata lain
berat dua objek tidak bole% bole% dibandin!kan den!an meli%at. 8erat objek tidak

ber
kadar terus den!an sai>. 2etulan besi $an! ke*il mun!kin lebi% berat daripada
bun!kusan besar kapas. .aka adala% pentin! untuk memberi kesedaran kepada murid ba%a#a
?sai> objek $an! besar tidak semestin$a lebi% berat daripada objek bersai> ke*il.@

Unit bukan pia#ai berat iala% sebaran! ukuran berat abitrari $an! di!unakan seba!ai unit.
9onto% objek $an! biasa di!unakan adala% keka*an!( biji !eta%( klip kertas( paku tekan dan
batu kelikir.

Unit ukuran berat bole% diterima di perin!kat antaraban!sa. 9onto%n$a iala%
kilo!ram( pound( auns and !ram. Unit4unit seperti pound dan auns iala% unit &mperial
ba!i berat manakala kilo!ram dan !ram iala% unit metrik.




&sipadu *e*air

beruba%.


bole% dipe!an! dan dirasa
&sipadu *e*air iala% jumla% ruan! $an! diisi dalam sebua% bekas. Satu *iri
*e*air

$an! pentin! iala% isipadun$a tetap tidak beruba% #alaupun bentuk
bekasn$a

WAJ3105 Numeri*al Litera*$
1+


Unit bukan pia#ai untuk isipadu *e*air iala% sebaran! ukuran isipadu abitrari $an! di!unakan
seba!ai unit. 9onto% biasa bekas $an! di!unakan adala% sudu( *a#an( man!kuk( dan baldi.
Unit pia#ai isipadu *e*air diterima di perin!kat antaraban!sa. 9onto%n$a liter( !elen( pint
dan kuart. Unit4unit seperti !elen( pint dan kuart ala% unit &mperial untuk isipadu *e*air
manakala millimeter dan liter adala% unit metrik..


3.5 &nstrumen 8ukan 2on"ensional dan Unit 8ukan -ia#ai

Aksplorasi ukuran adala% pentin! untuk murid4murid disebabkan ian$a adala% satu
bidan! matematik $an! di!unakan se*ara meluas. Apabila melakukan pelba!ai akti"iti
%arian ;masa< dan membeli ;#an!< da!in! den!an jumla% spesiik untuk makan malam
;berat< dan menentukan jarak daripada ruma% ke sekola% ;panjan!< maka ukuran

Tamba%an( ukuran *enderun! ke ara% men!inte!rasikan dan men!!abun! pelba!ai
tajuk matematik. Tajuk ukuran perlu di!abun! selari den!an %idupan dunia n$ata
dan pen!alaman kerana ini akan menin!!ikan pen!eta%uan murid tentan! musta%akn$a
konsep matematik di sekola% dan ke%idupan se%arian. Ju!a( pen!ajaran ukuran
kepada murid4murid sekola% renda% akan membantu mereka membina kema%iran
dan konsepn$a diperluas dan ditajamkan men!ikut perbesaran dan perkemban!an semasa
mereka.


3.5.1 Urutan -en!ukuran -en!ajaran

Walau pun pen!ertian panjan!( berat dan isipadu *e*air adala% berbe>a antara sama lain
tetapi pada asasn$a urutan pen!ajaran adala% sama. Se*ara keseluru%an( murid belajar
konsep ukuran melalui urutan berikut5

men!amati dan men!enal pasti atribut panjan!( berat dan isipadu *e*air
melalui perbandin!an se*ara lan!sun! dan tidak lan!sun!.
adala% muda% dilakukan di mana4mana sa%aja. )en!an mempertimban!kan
pen$atuan unit ini adala% konsep ba%a#a pen!ukuran ada di mana4mana
sa%aja

WAJ3105 Numeri*al Litera*$
13

membina konsep unit pen!ukuran melalui pen!ukuran unit bukan pia#ai
diikuti den!an unit pia#ai se*ara lan!sun!.
men$atukan konsep unit ukuran melalui pen!!unaan instrumen
pen!ukuran.
memban!unkan %ubun!an antara unit pia#ai ba!i ukuran.
melakukan operasi aritmetik den!an melibatkan unit pia#ai ba!i panjan!( berat
dan isipadu *e*air.
men$elesaikan masala% %arian melibatkan unit pia#ai ba!i panjan!( berat dan
isipadu *e*air.

-ada perin!kat a#al( akti"iti $an! melibatkan pembandin!an terus ba!i panjan!( berat dan
isipadu *e*air membantu murid untuk mema%ami pen!ertian setiap atribut. 'le% itu( murid
perlu sedar ba%a#a perbandin!an terus tidak semestin$a berlaku sepanjan! masa misaln$a
membandin!kan ketin!!ian dua po%on pokok $an! memerlukan kita memoton! pokok
tersebut. Justeru( akti"iti $an! melibatkan perbandin!an tidak lan!sun! akan membantu murid
memban!unkan idea unit seba!ai titik rujukan untuk membandin!kan dua kuantiti.

2onsep pen!ukuran unit ba!i murid mula diban!unkan melalui pen!!unaan unit bukan
pia#ai. &ni akan menjurus kepada idea pen!!unaan unit pia#ai untuk ketekalan
.
2edua4dua unit pia#ai dan bukan pia#ai( murid biasan$a belajar melalui urutan
berikut5

men!e*am unit ukuran(
men!an!!ar men!!unakan unit ukuran
men!ukur men!!unakan unit ukuran.

-en!an!aran men!!unakan unit ukuran adala% proses pentin! untuk dijalani kerana
memprole% ?measurement sense@. 'le% itu( adala% beraeda% jika kita men!!alakkan
murid membuat an!!aran sebelum membuat sebaran! ukuran. 8elajar untuk memba*a skala
den!an men!!unakan instrumen pia#ai untuk men!ukur panjan!( berat dan isipadu diberi
penekanan utama. Selain daripada pen!!unaan instrument pen!ukuran kon"ensional( kita
ju!a memberi peluan! kepada murid untuk melakukan pen!ukuran sendiri.
pen!an!!aran dapat men!!alakkan mereka berikir dan membantu mereka untuk


WAJ3105 Numeri*al Litera*$
13


2onsep pen!ukuran di!abun!kan den!an mema%ami %ubun!an antara unit pia#ai ukuran
seperti 1 meter bersamaan 100 *entimeter. 1 *entimeter bersamaan 10 millimeter( maka
1 meter bersamaan 1000 millimeter. Lati%an penukaran antara antara unit pia#ai akan
membantu murid untuk memperole% ke*ekapan tin!!i dalam matematik untuk tajuk
pen!ukuran. 2e*ekapan ini kemudiann$a dipinda%kan dalam men$elesaikan
pelba!ai masala% matematik




Akti"iti 15 -en!an!!aran dan pen!ukuran panjan! dalam unit bukan pia#ai

,asil -embelajaran5

.en!an!!ar dan men!ukur panjan! den!an unit bukan pia#ai.


8a%an5 -en( #an! s$illin!.


-rosedur5

1. Buru mempekenalkan unit bukan pia#ai ;*onto% pen atau s$illin!<
+. .urid dalam kumpulan ke*il men!an!!ar panjan! meja mereka den!an unit bukan
3. .urid men$emak an!!aran den!an men!ukur panjan! meja den!an unit bukan
pia#ai.
3. 8in*an! idea pen!ukuran dan pen!!unaan unit bukan pia#ai untuk men!ukur panjan! meja.
5. 8in*an! masala% pen!!unaan unit bukan pia#ai dan keperluan unit
pia#ai


pia#ai

WAJ3105 Numeri*al Litera*$
15

Ulasan
5

Akti"iti ini bole% diduplikasi untuk tajuk berat dan ipispadu *e*air. Seba!ai *onto%
murid bole% diminta untuk men!an!!ar dan men!ukur berat buku den!an men!!unakan
kelikir seba!ai unit bukan pia#ai. &sipadu *e*air pula(murid diminta untuk men!an!!ar
dan men!ukur jumla% air untuk memenu%i *a#an den!an men!!unakan sudu seba!ai
unit bukan pia#ai.


Akti"iti +5

.en!enal pasti unit meter


,asil pembelajaran5

.en!enal pasti unit meter.

8a%an5

-embatis meter

-rosedur5

1. .inta murid men!an!!ar dan tunjukkan panjan! satu meter den!an kedua4dua tan!an
+. Semak an!!aran murid den!an men!!unakan pembaris meter.
3. )alam kumpulan ke*il( murid men*ari baran!4baran! dalam kelas $an! panjan!n$a
an!!aran satu meter den!an men!!unakan pembaris meter.
3. .urid berkon!si dapatan den!an rakan4rakann$a.
5. .inta murid untuk men!an!!ar berapa ban$ak jumla% tapak kaki mereka $an!
men$amai panjan! satu meter seperti raja% di ba#a%







;CCbiarkan mereka memijak kertas sebak dan menin!!alkan bekas tapak kaki<


D. .inta murid men$emak an!!aran mereka den!an bantuan pembaris meter.
7. 8in*an! soalan berikut bersama murid5

1 meter

WAJ3105 Numeri*al Litera*$
1D


Adaka% tapak kaki anda panjan!n$a tepat 1 meter:Jika tidak apaka% anda lakukan
)alam kumpulan anda siapaka% $an! mempun$ai tapak kaki terpanjan!: 2enapa:
)alam kumpulan anda siapaka% $an! mempun$ai tapak kaki terpendek: 2enapa:




Akti"iti 35

Lompat lurus ;ini bole% dilakukan di perkaran!an sekola%<

,asil pembelajaran5

.en!an!!ar dan men!ukur panjan! dalam *entimeter.

8a%an5

-embaris dalam skala *entimeter

-rosedur5

1. .urid men!an!!ar jarak $an! bole% dilompat den!an badan lurus ;tanpa
memben!kokkan lutut<.
+. .urid melakukan lompatan dan ukur jarak lompatan dalam unit *entimeter.
3. 8in*an! soalan berikut bersama murid.
Siapaka% $an! melompat palin! jau% :
Siapaka% $an! melompat palin! pendek:


Akti"iti 35 Sai> dan 8erat 'bjek


,asil pembelajaran5

.embandin!kan berat dua objek se*ara lan!sun!.
Sedar den!an ken$ataan $an! sai> $an! besar tidak semestin$a lebi% berat.


8a%an5

+ objek den!an berat $an! jau% berbe>a.
+ objek sai> $an! besar tetapi rin!an= sai> $an! ke*il tetapi berat.

WAJ3105 Numeri*al Litera*$
17


-rosedur5

1. Tunjukkan + objek $an! berat jau% berbe>a kepada murid. Tan$a soalan
berikut5

Li%at kedua4dua objek ini. .ana satu $an! anda ikir lebi% berat: rin!an:
8a!aimana kita keta%ui:
Apa $an! bole% kita katakan tentan! sai> dan berat objek:


EJan!kaan ja#apan5 'bjek besar lebi% berat daripada objek ke*il.F

+.
Ulan!i prosedur ;a< den!an dua objek lain $an! berbe>a sai> iaitu objek sai>
besar lebi% rin!an daripada sai> objek ke*il.

EJan!kaan ja#apan5 8erat objek tidak semestin$a ber!antun! kepada sai>
objek. 'bjek besar mun!kin lebi% rin!an daripada objek ke*il.F


Akti"iti 55 .embandin!kan 8erat den!an -enimban! /in!kas

,asil -embelajaran5

.embandin!kan berat dua objek den!an men!!unakan penimban! rin!kas.
Susun objek daripada objek $an! rin!an kepada objek berat atau sebalikn$a

8a%an5

satu pen$an!kut baru=
+ kotak ke*il=
benan!=
!untin!Gpisau=
s$ilin! $an! berbe>a nilai.



WAJ3105 Numeri*al Litera*$
11

-rosedur5

1. -andu murid memoton! kotak ke*il untuk membentuk dua kertas bakul seperti $an! ditunjukkan5












+. Bunakan benan! untuk membuat !elun!anke atas dua bakul dan !antun!kann$a
kepada pen$an!kut baju untuk membentuk penimban! rin!kas seperti $an! ditunjukkan5
















3. )alam kumpulan $an! ke*il( murid membandin!kan berat sebaran! dua s$illin!
$an! berbe>a nilai berdasarkan lembaran akti"iti ;Lampiran 1<

WAJ3105 Numeri*al Litera*$
17



Lampiran 15 Lembaran Akti"iti


Akti"iti D5 8erat den!an Unit 8ukan -ia#ai

,asil -embelajaran5

.en!an!!ar berat objek den!an men!!unakan unit bukan pia#ai.

8a%an5

-enimban! rin!kas=
'bjek ke*il dan serupa seba!ai unit bukan pia#ai ;misaln$a klip kertas( biji sa!a(
keka*an!<


Antara s$ilin! 5 sen dan 10 sen( mana lebi% berat:
4 Teka dan semak den!an penimban! rin!kas.



Antara s$ilin! 5 sen dan 1 sen( mana lebi% berat:
4 Teka dan semak den!an penimban! rin!kas.


Susun se*ara menaik men!ikut berat untuk s$ilin! 1 sen( 5 sen( +0 sen( 50 sen
4 Teka dan semak den!an penimban! rin!kas.





dan /.1

WAJ3105 Numeri*al Litera*$
70


8eberapa objek ke*il.

-rosedur5

1. -andu murid untuk meneka dan menimban! berat objek tertentu den!an unit
bukan pia#ai.

?
9uba teka5 berapaka% bilan!an klip kertas $an! sama berat den!an sebatan! pen
Bunakan penimban! rin!kas untuk men$emak tekaan@
.@

?9uba teka5 berapaka% bilan!an bili sa!a $an! sama berat den!an sebatan pen.
Buna penimban! rin!kas untuk men$emak tekaan@

+. 8in*an! idea unit bukan pia#ai ba!i pen!ukuran berat.



















1. Ja*k perlukan satu liter air. )ia mempun$ai dua bekas untuk men!ukur isipadu
air. 8ekas tersebut masin!4masin! bole% men!isi 5 liter dan 3 liter. 8a!aimana
Ja*k bole% mendapatkan satu liter:

+. Jika Ja*k %endak men$ukat + liter air. 8a!aimanaka% dia melakukann$a:

3. Jika Ja*k %endak men$ukat D liter air den!an men!!unakan bekas 7 liter
dan 3 liter( ba!aimanaka% dia melakukann$a :


WAJ3105 Numeri*al Litera*$
71



-erkara $an! perlu dilakukan5 ; + jam <

1. /ujuk 8a%an /esos dan ba*a nota ?ukur@ ; kita perna% meman!!iln$a
?ukuran@<


1. %ttp5GG###.allmeasures.*omG
+. %ttp5GG###.tedmont!omer$.*omG*on"rsnsGindeH.%tml
3. %ttp5GG###.di!italdut*%.*omGunit*on"erterGarea.%tm
3. %ttp5GG###.n*tm.or!Gresour*esG*ontent.aspH:idI1131+






/ujukan

8lit>er( / ;+003<.
T%inkin! mat%emati*all$.+nd ed
. Upper Saddle /i"er( Ne#
Jerse$5 -renti*e4,all.

8ooker( B. 8oon( )( 8ri!!s( J. )a"e$ B. ;1771<.
Tea*%in! primar$ mat%emati*s +nd
ed
. S$dne$5 Lon!man.

8itter B. ,artield .. Ad#ard N.T. ;1717<.
.at%emati*s met%od or t%e elementar$
and middle s*%ool( A *ompre%ensi"e approa*%
. 8oston5 All$n and 8a*on.







Sesa#an! $an! ber!una