www.guven-kutay.

ch

2010 Ekim
www.guven-kutay.ch
GBEK / ML
BALANTILARI
ZET
09

M. Gven KUTAY









www.guven-kutay.ch

DKKAT:

yi niyet, btn dikkat ve abama karn yanllar olabilir . Bu nedenle sonucu sorumluluk verecek
hesaplarda, ya imalatcnn verecei veya zel deneyler sonucu elde edilen deerlerle hesabn
yaplmasn salk verir , hibir ekilde maddi, manevi vede hukuki sorumluluk tamyacam
belirtirim.



N D E K L E R

0. Genel ................................................................................................................................... 1
0.1. Sembol ve tanmlamalar ..................................................................................................... 1
0.2. Mil / Gbek balantlar iin konstrksiyon nerileri.......................................................... 3
0.3. Sklemeyen balantlar...................................................................................................... 3
0.4. Sklebilen balantlar ........................................................................................................ 3
0.4.1. ekil balants............................................................................................................. 4
0.4.1.1. ekil balants, dorudan (ara parasz) ............................................................. 4
0.4.1.2. ekil balants, dolayl (ara paral) ................................................................... 4
0.4.2. Kuvvet balants ......................................................................................................... 4
0.4.2.1. Kuvvet balants, dorudan (ara parasz).......................................................... 4
0.4.2.2. Kuvvet balants, dolayl (ara paral)................................................................ 4
1. Kamal balantlar............................................................................................................... 6
1.1. Uygu kama balants .......................................................................................................... 6
1.2. akma kamalar .................................................................................................................... 8
1.3. Kamal veya dili miller....................................................................................................... 9
1.4. Uygu kama balantsna rnek........................................................................................... 12
2. Profilli balantlar ............................................................................................................. 13
2.1. Profilli mil balantsna rnek............................................................................................ 15
3. Silindrik sk gemeler ...................................................................................................... 16
3.1. Genel .................................................................................................................................. 16
3.2. Hesap.................................................................................................................................. 17
3.3. Montaj ................................................................................................................................ 18
3.4. Silindrik sk gemeye rnek.............................................................................................. 20
4. Konik gemeler ................................................................................................................. 22
4.1. Konik geme, kama olarak................................................................................................. 22
4.2. Konik geme, boyuna sk geme olarak ........................................................................... 23
4.3. Konik gemeye rnek ........................................................................................................ 24
5. Skma gemeler................................................................................................................. 25
5.1. ki paral skma geme ..................................................................................................... 25
5.2. Bir taraf yark skma geme.............................................................................................. 25
5.3. Skma gemelere rnek...................................................................................................... 26
6. Konu ndeksi ..................................................................................................................... 28



Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
1
0. Genel
0.1. Sembol ve tanmlamalar

Byk Harfler
Sembol Birim Tanm
A
aG
mm Gbek alt sapmas
A
aM
mm Mil alt sapmas
A
sg
mm
2
sk geme alan
A
G
mm Gbek st sapmas
A
M
mm Mil st sapmas
C

koniklik
D mm ap, d ap
D
dG
mm Gbek d ap
D
dM
mm Milin d ap
D
iG
mm Gbek i ap
D
iM
mm Milin i ap
D
K
mm koniklikte byk ap
D
sg
mm Geme ap, nominal ap
E N/mm
2
Elastiklik modl
F

N evre kuvveti
F
N
N normal kuvvet
F
t
N Geme apnda teet kuvvet
G mm dzleme
K

Sk gemede malzeme faktr
L mm uygu kamas boyu, boy
L mm kamann zorlanan esas boyu
L
sg
mm Geme boyu
M
t
Nm Torsiyon momenti, burma momenti
P kW g
Q

aplar oran
R
e /
R
p0,2
N/mm
2
Akma snr
R
z


yzey przlk kalitesi
S
a
mm Sk gemenin alt deeri
S
A
akma snr iin emniyet katsays
SG
T
mm Sk geme tolerans alan
S
H


tutukluk katsays
S
K
kopma snr iin emniyet katsays
S
p


plastiklik katsays
S

mm Sk gemenin st deeri
Z mm geme ls

Kk Harfler
Sembol Birim Tanm
b mm uygu kamas eni, en
c
B


letme faktr
d mm ap, i ap
d
or
mm ortalama ap
d
K
mm koniklikte kk ap
h mm uygu kamas ykseklii
i

balantdaki kama adedi
2 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
Sembol Birim Tanm
n d/dak devir says
n
Ci


cvata says
p
AEM
N/mm
2
akma snr iin emniyetli yzey basn
p
EM
N/mm
2
emniyetli yzey basn
p
he
N/mm
2
hesaplanan yzey basn
p
KEM
N/mm
2
kopma snr iin emniyetli yzey basn
p
or
N/mm
2
ortalama yzey basn
p
sg
p
sg
N/mm
2
sk geme yzey basnc

Eski Yunan harfleri
Sembol Birim Tanm

C eim as



kama adedine gre seilen faktr

0


geme yzeyinde srtnme katsays



Poisson says

C srtnme as

r
N/mm
2
Radyal gerilme

t
N/mm
2
Teetsel gerilme

C s, temperatr

Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
3
0.2. Mil / Gbek balantlar iin konstrksiyon nerileri
Mil
Gbek

ekil 0.1, Mil-Gbek balantsnn prensip emas

Balant prensibinde u varyantlar vardr:

1. Sklmeyen balantlar;
mil ve gbek zarar grmeden ayrlamaz. Yani tekrar tekrar sklp taklamaz.
2. Sklebilen balantlar;
mil ve gbek zarar grmeden ayrlabilir. Yani tekrar tekrar sklp taklabilir.

0.3. Sklemeyen balantlar.

Tek paral sistem:

Tornal Dkm Dvme


Bu varyantlar ekillendirme asndan daha alt varyantlara ayrlrlar.

ki paral sistem:
Kaynak Sert lehim Yaptrma
Boyuna
geme
Enine
geme

Bu varyantlar ekillendirme asndan daha alt varyantlara ayrlrlar.
rnein: Gbek ve mil enine kesiti burada daire olarak verilmitir. Bu 3, 4 ... ke olabilir. Boyuna
kesiti silindir yerine konik olabilir.

0.4. Sklebilen balantlar

1. ekil balants
2. Kuvvet balants
4 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
0.4.1. ekil balants
0.4.1.1. ekil balants, dorudan (ara parasz)
Kamal mil
Evolvent
profilli
Sivri di profilli Profil P3G Profil P4G



0.4.1.2. ekil balants, dolayl (ara paral)
Konum, boyuna Konum, enine
Uygu kama Yuvarlak pim Yarm ay kama Saplama ortada Saplama teet




ki kamal kamal Vida saplama




0.4.2. Kuvvet balants
0.4.2.1. Kuvvet balants, dorudan (ara parasz)
Konik ift skma Tek skma



0.4.2.2. Kuvvet balants, dolayl (ara paral)
Konik bilezik ift konik bilezik akma kama Teet kama



Bu ekilde devam edilerek daha bir sr varyant bulunur.

Bu zette u balantlar ele alnmtr:

1. Kamal balantlar
2. Profilli balantlar
3. Silindrik sk gemeler
4. Konik gemeler
5. Skma gemeler
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
5
Tablo 1, Gbek / Mil balantlarnda tasarm iin l nerileri
Gbek ap D Gbek boyu L
Balant cinsi
Kr dkm
elik, elik
dkm
Kr dkm
elik, elik
dkm
Uygu kama (2,0 ... 2,2) d (1,8 ... 2,0) d (1,6 ... 2,1) d (1,1 ... 1,4) d
Dz kamal miller, Evolvent
profil kamal miller
*)1

(1,8...2,0) d
1
(1,8...2,0) d
1
(1,0...1,3) d
1
(0,6... 0,9) d
1

Boyuna kayan gbek (1,8 ... 2,0) d (1,6 ... 1,8) d (2,0 ... 2,2) d (1,8 ... 2,0) d
Profilli mil (1,6 ... 1,8) d (1,3 ... 1,6) d (1,8 ... 2,0) d (1,6 ... 1,8) d
Silindrik sk geme, konik
sk geme
(2,2 ... 2,6) d (2,0 ... 2,5) d (1,2 ... 1,5) d (0,8 ... 1,0) d
Bilezik kama (2,0 ... 2,2) d (1,8 ... 2,0) d (1,6 ... 2,0) d (1,2 ... 1,5) d
Genelde byk deerler mukavemet deeri dk olan, kk deerler mukavemet deeri byk olan
malyemeler iin kullanlr.

*)1 Deerler tek tarafl etki gsteren torsiyon momenti ve hafif sra iin geerlidir. Orta sra iin
deerlerin 70% ve ar sra iin deerlerin 45% alnr. d
1
kamal milin i veya gbek ap.
Yandan devirme kuvveti etkisindeki byk diskler, kavramalar veya tekerleklerde gbek boyu
daha uzun alnmaldr.

Tablo 2, Gbek / Mil balantlarnda emniyet katsaylar
Gbek malzemesi
elik, elik dkm Kr dkm Balant cinsi
p
AEM
= R
e
/ S
A
p
KEM
= R
m
/ S
K

tek ynl moment S
A
1,1 ... 1,5 S
K
1,5 ... 2,0
Uygu kama
deiken, ift ynl moment 1,3 ... 2,5 3,0 ... 4,0
kayan gbek kamas
*)2
ve kamalar 3,0 ... 4,0 3,0 ... 4,0
Profilli mil 1,5 ... 2,0 2,0 ... 3,0
tek ynl moment, darbesiz 1,3 ... 1,5 1,7 ... 1,8
kamal miller
ift ynl moment, darbeli 2,7 ... 3,6 3,4 ... 4,0
Silindirik sk geme
*)3
2,5 ... 3,0 2,5 ... 3,0
Konik sk geme
*)3
2,5 ... 3,0 2,5 ... 3,0
Bilezik kamalar, kamalar 1,5 ... 3,0 2,0 ... 3,0

*)2 S
A
veya S
K
u durumlarda daha byk alnmaldr:
yksz kaygan gbek iin deer 3(6)
yk altnda kayan gbek iin deer 6(12)
*)3 Deerler Q
G
= D
N
/D
DG
0,6(0,4) ve elik, elik dkm vede kr dkm iin nerilmitir.
Konik gemede d D
N
(D
orN
) deeri alnr.
6 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
1. Kamal balantlar
1.1. Uygu kama balants

Burada verilen hesaplama tarz pratikte tek tarfl etki gsteren ve iletme kuvveti kama boyunca eit
yaylml yzey basnc iin geerlidir. Dier artlarda detayl hesap tarz veren literatre veya ilgili
standartlara gre yaplmaldr. Standart uygu kamalarnda malzeme olarak islah elii C 45K ,
W.Nr. 1.0503 kullanlmaktadr. Uygu kama balantlar genelde boylar L < 0,8.d olursa hesaplanr.
Hesaplar yan yzeyi basnc iin dayanm bakmndan zayf olan ( bu genelde gbektir) para iin
yaplr. Kesmeye zorlanmadan oluan kesme gerilimi satndart uygu kamalarnda pek kritik deildir.

d mm ap
F

N kamay etkileyen evre kuvveti

M
t
Nmm balantdaki torsiyon momenti
h mm kama ykseklii, h
G
gbekte
kama ykseklii, h
M
milde
L mm hesap iin kama boyu
b mm Kama genilii
n min
-1
devir says
M F
h
M h
t
M
d
L
b
G F
G
h


Yzey basnc:
F 1
EM

he
p
i ' L ' h
F
p

=


h' 0,45 . h
i = 1 = 1 Genel hal

i = 2 = 0,75 zel durum

Kesme gerilimi:
F 2
EM

k
' L b
F

=

a
2
1
t
t
h
a
h
M
R
G
b
2
d

+

t
R
M
G
h

Burma (torsiyon) momenti iin gerekli en kk kama boyu:
F 3

i p ' h
F
' L
zul

*)1

L' = L - b A tipi uygu kamalar iin
L' = L B tipi uygu kamalar iin
L' 1,2 . d bu orant almamal
evre kuvveti F

= 2.M
t
/ d

Moment M
t
= 9,55 . 10
6
P
max
/ n
U
yg
u
kam
a A
tipi
U
y
gu
k
am
a B
tip
i
K
a
m
a
k
a
n
a
l
t
i
p
i
K
1
K
a
m
a
k
a
n
a
l
t
i
p
i
K
2

*)1 Standart kama boylar: 6; 8; 10; 12; 14; 16; 18; 20; 22; 25; 28; 32; 36; 40; 45; 50; 56; 63; 70;
80; 90; 100; 110; 122; 140; 160; 180; 200; 220; 250; 28; 320 mm

Emniyet deerleri iin zayf olan malzemenin deerleri alnr. Buda genelde gbektir.
p
EM
iin bak Tablo 2
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
7
Tablo 3, Uygu kama boyutlar, mm olarak (DIN 6585-1 e gre)
h
b
L
b
/
2

b
h
L

A tipi B tipi
h
b
t
1
t
2
s
d
d
1
d

+

t
2

Tanmlama rnei: A tipi iin, b=12 mm, h=8 mm, L=56 mm
Uygu kama DIN 6885-A 12x8x56

A ve B tipleri aralarnda kark olarakda kullanabilinir.
rnein kamann bir ucu yuvarlak, dier ucu dz olabilir.
Byle bir kamann tanm:
Uygu kama DIN 6885-AB 12x8x56 dir.

Mil ap Uygu kama Kanal derinlii
d b h
boy
snrlar
Toleranslar
Mil Gbek
B-
yk
Ka-
dar
h9
h9
h11
L min. max. t
1
Tol. t
2
Tol.
d
1


*)1
6
8
10
8
10
12
2
3
4
2
3
4
6 ... 20
6 ... 36
8 ... 45
0,2
0,2
0,3
0,42
0,42
0,53
1,2
1,8
2,5
1,0
1,4
1,8
d + 2,5
d + 3,5
d + 4,0
+0,1
0
+0,1
0
12
17
22
17
22
30
5
6
8
5
6
7
10 ... 56
14 ... 70
18 ... 90
0,3
0,3
0,3
0,53
0,53
0,79
3,0
3,5
4,0
2,3
2,8
3,3
d + 5,0
d + 6,0
d + 8,0
30
38
44
38
44
50
10
12
14
8
8
9
22 ... 110
28 ... 140
36 ... 160
0,3
0,3
0,3
0,79
0,79
0,79
5,0
5,0
5,5
3,3
3,3
3,8
d + 8,0
d + 8,0
d + 9,0
50
58
65
58
65
75
16
18
20
10
11
12
40 ... 180
50 ... 200
63 ... 220
0,3
0,4
0,4
0,79
0,91
0,91
6,0
7,0
7,5
4,3
4,4
4,9
d + 11
d + 11
d + 12
75
85
95
85
95
110
22
25
28
14
14
16
63 ... 250
70 ... 280
80 ... 320
0,4
0,4
0,4
0,91
0,91
0,91
9,0
9,0
10
+0,2
0
5,4
5,4
6,4
+0,2
0
d + 14
d + 14
d + 16
*)1 Kamal milin tam ortalanarak geirilebilecei en kk ap

Tablo 4, Uygu kama kanallar iin toleranslar, mm olarak
Kama boyu 6 ... 28 32 ... 80 90 ... 320
Kanal boyu +0,2 / 0 +0,3/ 0 +0,5 / 0
Toleranslar
Kama boyu 0 / 0,2 0 / 0,3 0 / 0,5
Kanal genilii b boluklu geme ara gemesi sk geme
Mil N9 N9 P9
Toleranslar
Gbek H9 JS9 P9
8 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
1.2. akma kamalar
Tablo 5, 1% eimli kama (DIN 6886) ve akma kamalar(DIN 6887), boyutlar mm olarak
h
1
d
d
b
2
d

+

t
2
t
1
t
1%
h
h

Yerlestirme kama
A tipi
B tipi
b
/
2
h
L
b
b
1%
Egimli kama
(
,

b
b L
6
0

h
1
h
akma kama
1%
h
h


A, B tipi ve akma kama iin tanmlama rnei: boyutlar; b=20mm, h=12mm, L=100mm
Kama DIN 6886- A 20x12x100
Kama DIN 6886- B 20x12x100
akma kama DIN 6887- 20x12x100, Malzeme: C 45 K

Mil ap Kama Kanal derinlii
d b h
Kama boyu
Mil Gbek
byk kadar h9
h9
h11
h
1

L t
1
Tol. t
2
Tol.
d
1


*)1
10
12
17
12
17
22
4
5
6
4
5
6
7
8
10
14 ... 45
14 ... 56
16 ... 70
2,5
3,0
3,5
+0,1
0
1,2
1,7
2,2
+0,1
0

d + 4
d + 5
d + 6
22
30
38
30
38
44
8
10
12
7
8
8
11
12
12
20 ... 90
25 ... 110
32 ... 140
4,0
5,0
5,0
2,4
2,4
2,4
d + 8
d + 8
d + 8
44
50
58
50
58
65
14
16
18
9
10
11
14
16
18
40 ... 160
45 ... 180
50 ... 200
5,5
6,0
7,0
2,9
3,4
3,4
d + 9
d + 11
d + 11
65
75
85
75
85
95
20
22
25
12
14
14
20
22
22
56 ... 220
63 ... 250
70 ... 280
7,5
9,0
9,0
3,9
4,4
4,4
d + 12
d + 14
d + 14
95 110 28 16 25 80 ... 320 10
+0,2
0
5,4
+0,2
0
d + 16
*)1 Kamal milin tam ortalanarak geirilebilecei en kk ap

Tablo 6, akma kama kanallar iin toleranslar, mm olarak
Kama boyu 14 ... 28 32 ... 80 90 ... 320
Kanal boyu +0,2 / 0 +0,3/ 0 +0,5 / 0
Toleranslar
Kama boyu 0 / 0,2 0 / 0,3 0 / 0,5
Kanal genilii b boluklu geme - sk geme
Mil D10 - P9
Toleranslar
Gbek D10 - P9
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
9
1.3. Kamal veya dili miller
Kamal ve dili mil deiken ve darbeli etki gsteren burma (torsiyon) momenti iin
kullanlrlar. Mukavemet hesab genelde tpk uygu kamalarnda olduu gibi ksa kama
boylar iin yaplr.

Kama balantsndaki ortalama yzey basnc:


F 4
EM
or
t B
or
p
i ' L ' h d 75 , 0
M c 2
p





h' 0,4 . (D-d)
d
or
= (D+d)/2

c
B
= iletme katsays
bak Tablo 17
L' 1,3. d
daha byk olamaz
d
D
b


Dili mil balants, sivri di profilli:

F 5
EM
5
t B
or
p
i ' L ' h d 75 , 0
M c 2
p




h 0,5. (d
3
-d
1
)
p
EM
siehe Tablo 2
t
d d
d
60
F
F
F
N
t
r
1 3
5


Dili mil, evolvent profilli:


F 6
EM
t B
or
p
i ' L ' h d 75 , 0
M c 2
p






h 0,5 . [d
a1
(d
a2
+ 0,16 . m)]
d
d
d
a
2
a
1

Tablo 7, Kamal mil balants
Hafif dizi DIN ISO 14
(zet)

Orta dizi DIN ISO 14
(zet)
Ar dizi DIN 5464
(zet)
Merkez-
leme
i d D b
Merkez-
leme
i d D b
Merkez-
leme
i d D b
i ap
merkez-
lemesi
6
23
26
28
26
30
32
6
6
7


i ap
merkez-
lemesi
6
11
13
16
18
21
23
26
28
14
16
20
22
25
28
32
34
3
3,5
4
5
5
6
6
7

8
32
36
42
46
52
56
62
36
40
46
50
58
62
68
6
7
8
9
10
10
12
i ap
veya
profil
yana
merkez-
lemesi
10
16
18
21
23
26
28
32
36
42
46
20
23
26
29
32
35
40
45
52
56
2,5
3
3
4
4
4
5
5
6
7
16
52
56
62
72
60
65
72
82
5
5
6
7
i ap
veya profil
yana
merkez-
lemesi
10
72
82
92
102
112
78
88
98
108
120
12
12
14
16
18
8
32
36
42
46
52
56
62
38
42
48
54
60
65
72
6
7
8
9
10
10
12
profil
yana
merkez-
lemesi
20
82
92
102
112
92
102
115
125
6
7
8
9

Tanmlama rnei, gbek iin:
Kama profili DIN ISO 14-8x62x72

Tanmlama rnei, mil iin:
Kamal mil profili
DIN ISO 14-8x62x72
i ap
veya
profil
yana
merkez-
lemesi
10
72
82
92
102
112
82
92
102
112
125
12
12
14
16
18

10 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
Tablo 8, DIN ISO 14 e gre profilli gbek ve mil iin toleranslar
gbek iin toleranslar
lendikten sonra
muamele grmemi
lendikten sonra
muamele grm
mil iin toleranslar
b d D b d D b d D Geme tipi
H9 H7 H10 H11 H7 H10
d10
f9
h10
f7
g7
h7
a11
a11
a11
boluklu geme
ara gemesi
sk geme

Tablo 9, DIN ISO 14 e gre profilli gbek ve mil iin toleranslar
Para Merkezleme ekli b d D
Gbek
i ap veya profil yana
merkezlemesi
sertletirilmemi
D9
sertletirilmi
F10
H7 H11
mil gbekte hareketli h8 e8 f7
i ap
mil gbekte sabit p6 h6 f6
mil gbekte hareketli h8 e8 -
Mil
profil
yana
mil gbekte sabit u6 k6 -
a11

Tablo 10, DIN 5481 e gre sivri di profilli mil, ller mm olarak
Anma
ap
d
1
x
d
2

Anma
ls
d
1

A11
Hesap-
sal

d
2

Anma
ls
d
3

a11
Hesap-
sal

d
4




d
5

Hatve
(d
5
iin)

t
Di
says

z
8x10
10x12
12x14
8,1
10,1
12
9,9
12
14,18
10,11
12
14,2
8,26
10,2
12,06
9
11
13
1,010
1,152
1,317
28
30
31
15x17
17x20
21x24
14,9
17,3
20,8
17,28
20
23,76
17,2
20
23,9
14,91
17,37
20,76
16
18,5
22
1,571
1,761
2,033
32
33
34
26x30
30x34
36x40
26,5
30,5
36
30,36
34,17
40,16
30
34
39,9
26,40
30,38
35,95
28
32
38
2,513
2,792
3,226
35
36
37
40x44
45x50
50x55
55x60
40
45
50
55
44,42
50,2
55,25
60,39
44
50
54,9
60,0
39,72
44,97
49,72
54,76
42
47,5
52,5
57,5
3,472
3,826
4,123
4,301
38
39
40
42
1
d
3
d
5
60
d
t/2
2
d
4
d

Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
11
Tablo 11, DIN 5480 e gre evolvent profil dili mil (Kavrama as 30)
t
G
d
Gbek
d
b
M
d
b
G
t
M
d
(
d



)
R
Mil
d

zet , ller mm olarak
Mil Gbek Referens
ap

d
R

Di
Says

z
Modl


m
Blm
dairesi

d
Ba
dairesi
d
bM

Taban
dairesi
d
tM

Ba
dairesi
d
bG

Taban
dairesi
d
tG

20
22
25
26
28
30
32
14
16
18
19
21
22
24
1,25
1,25
1,25
1,25
1,25
1,25
1,25
17,5
20
22,5
23,75
26,25
27,5
30
19,75
21,75
24,75
25,75
27,75
29,75
31,25
17,25
19,25
22,25
23,25
25,25
27,25
29,25
17,5
19,5
22,5
23,5
25,5
27,5
29,5
20
22
25
26
28
30
32
35
37
40
42
45
48
50
16
17
18
20
21
22
24
2
2
2
2
2
2
2
32
34
36
40
42
44
48
34,6
36,6
39,6
41,6
44,6
47,6
49,6
30,6
32,6
35,6
37,6
40,6
43,6
45,6
31
33
36
38
41
44
46
35
37
40
42
45
48
50
55
60
65
70
75
80
17
18
20
22
24
25
3
3
3
3
3
3
51
54
60
66
72
75
54,4
59,4
64,4
69,4
74,4
79,4
48,4
53,4
58,4
63,4
68,4
73,4
49
54
59
64
69
74
55
60
65
70
75
80
90
100
16
18
5
5
80
90
89
99
79
89
80
90
90
100
12 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
1.4. Uygu kama balantsna rnek

Krdkmden (GG25) yaplm bir kay kasna St 50-2,
W.Nr.1.0050 mile bir uygu kamas (DIN 6885 T1, FormB)
ile balanmak isteniyor.

Bilinen byklkler:
d = 80 H7/h6 ; L = 40 mm
c
B
= 1, darbesiz ve dalgal yklenme.
P
max
= 11 kW ; n
M
= 90 d/dak
d
L


Kama bu artlarla alr m? alrsa kama toleranslar ne dir?

Kama boyutlar Tablo 3 e gre: b = 22 mm ; h = 14 mm ve
burada gbek geniliine gre kama boyu ; L = 40 mm

L
GER
= 0.8 . d = 0.8 . 80 = 64 mm > L = 40 mm .
Eer konstrksiyondaki kama boyu 64 mm veya daha byk olsayd genelde kamay hesaplamaya
gerek kalmazd. Fakat bu sonuca gre kama hesab yaplmaldr.
P
he
p
EM
P
he
= 116 < p
EM
= 125 N/mm
2

P
EMGG25
= R
mGG25
/ S
K
= 250 / 2 P
EMGG25
= 125 N/mm
2

S
K
= 1,5 2,0 bak Tablo 2, Uygu kama, tek ynl moment S
K
= 2,0
1 1 40 3 , 6
178 ' 29
i ' L ' h
F
p
t
he

=

= = 116

P
he
= 116 N/mm
2

F
t
= 2.M
t
/ d
M
= 2.1167 / 0,08 F
t
= 29'178 N
M
t
= P
max
/ = 11000 / 9,4 M
t
= 1167 Nm
= 2..n
M
= 2..90/60 = 9,4 = 9,4 s
-1

h = 0.45 . h = 0,45.14 h = 6,3 mm
i = 1 ve = 1

Toleranslar:
Kama Mil Gbek
Boyu Tablo 4 0 / 0,3 +0,3 / 0 - - -
Eni Tablo 4 h9 N9 H9
Ykseklik Tablo 3 h9 t
1
= 9 +0,2/0 t
2
= 5,5 +0,2/0
Aklama:
Kama mile yerletirilir.
Montajda dme imkan olmaz.
Tek ynl moment. Kay
kasna balants.

Kamal veya dili miller iinde hesaplamalar aynen bu sistemle yaplr. Hesaplanan yzeydeki
basn, ekle gre ait olduu formllerle hesaplanr. Normal olarak standart kamada yzey basnc
emniyet snrlar iindeyse, kesme mukavemet tahkiki yaplmaz.
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
13
2. Profilli balantlar
Bu balantlar genelde darbeli moment nakline uygundurlar. Yk altnda boyuna kayan
balant yalnz P4C-Profil dir.
Ortalama yzey basnc
P3G
F 7
EM
2
1 1 1
t B
or
p
) d 05 , 0 d e 75 , 0 ( ' L
M c
p
+

d
1
d
3
2
.
e
1
d
2

P4C
F 8
EM
2
r r r
t B
or
p
) d 05 , 0 d e ( ' L
M c
p
+



e
r
= (d
1
-d
2
)/4 d
r
= d
2
+ 2.e
r

d
12
d
r

En kk gbek kalnl:
Profil faktr c iin nerilen deer:
d
1
P3G P4C
F 9
' L
M c
c s
Zzul
t B




35 1,44
> 35 1,20
0,7
Tablo 12, P3G tipi profilli mil ve gbek
Welle
d
1

*)1
d
2
d
3
e
1

Nabe
d
4
H7 d
5
d
6
e
2

14
16
18
14,88
17
19,12
13,12
15
16,88
0,44
0,5
0,56
20
22
25
21,26
23,4
26,6
18,74
20,6
23,4
0,63
0,7
0,8
28
30
32
29,8
32
34,24
26,2
28
29,76
0,9
1
1,12
d
1
d
3
d
2
1
2.e

35
40
45
37,5
42,8
48,2
32,5
37,2
41,8
1,25
1,4
1,6
50
55
60
53,6
59
64,5
46,4
51
55,5
1,8
2
2,25
65
70
75
69,9
75,6
81,3
60,1
64,4
68,7
2,45
2,8
3,15
80
85
90
86,7
92,1
98
73,3
77,9
82
3,35
3,55
4
5
d
6
d
4
d
2
2.e

95
100
103,5
109
86,5
91
4,25
4,5
*)1 Moment etkisi olmadan boyuna kayan balantlarda : g6, ve durgun (statik) balantlar iin: k6
14 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
Tablo 13, P4C tipi profilli mil ve gbek
Mil d
1
e9 d
2

*)1
e
1

Gbek d
3
H11 d
4
H7 e
2

14
16
18
11
13
15
1,6
2
2
20
22
25
17
18
21
3
3
5
28
30
32
24
25
27
5
5
5
35
40
45
30
35
40
5
6
6
50
55
60
43
48
53
6
6
6
65
70
75
58
60
65
6
6
6
80
85
90
70
75
80
8
8
8
r
1
d
2
d


d
5
r
d
4

95
100
85
90
8
8

*)1 Moment etkisi olmadan boyuna kayan balantlarda : g6,
durgun (statik) balantlar iin: k6

Tanmlama rnei, P3G profilli mil iin: d
1
= 30 und d
2
= 32, k6
Profil DIN 32711 AP3G30k6

Tanmlama rnei, P4C profilli gbek iin: d
3
= 50 und d
4
= 43, H7
Profil DIN 32712 BP4C50H7

TS ye gre tanmlamalar ait olduklar standartlarda verilmitir.
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
15
2.1. Profilli mil balantsna rnek

Paragraf 1.4 de verilen rnekteki deerlerle P3G ve P4C iin ve darbeli ve ift ynl yklenmeyle
hesaplar yapalm.
d
1
d
3
2
.
e
1
d
2
d
12
d
r


Kasnak: Kirdkmden (GG25),
Mil: St 50-2, W.Nr.1.0050
Nominal l
d
1P4C
d
2P3G
80 mm
L = 50 mm
c
B
= 2,
Darbeli ve ift ynl yklenme
P
max
= 11 kW
n
M
= 90 d/dak
P3G P4C

P3G profilinin hesaplanmas

P
or
p
EM
P
orP3G
= 92 N/mm
2
> p
EMGG25
= 80 N/mm
2


P3G biraz rizikolu.
S
Khe
= 2,7 < S
K
= 3,0
P
EMGG25
= R
mGG25
/ S
K
= 250 / 3 P
EMGG25
= 80 N/mm
2

S
K
= 2,0 3,0 bak Tablo 2, ift ynl moment, darbeli S
K
= 3,0
) d 05 , 0 d e 75 , 0 ( ' L
M c
p
2
1 1 1
t B
G 3 orP
+

= = 92
P
orP3G
= 92 N/mm
2

e
1
= 3,35 mm ; d
1
= 80 mm bak Tablo 12 , c
B
= 2
M
t
= P
max
/ = 11000 / 9,4 Paragraf 1.4 den M
t
= 1167 Nm

P4C profilinin hesaplanmas

P
or
p
EM
P
orP4C
= 100 N/mm
2
> p
EMGG25
= 80 N/mm
2



P4C biraz rizikolu.
S
Khe
= 2,5 < S
K
= 3,0
) d 05 , 0 d e 75 , 0 ( ' L
M c
p
2
r r r
t B
C 4 orP
+

= = 100,58
P
orP3G
= 100 N/mm
2

e
r
= (d
1
-d
2
)/4 = (80+70)/4 = 2,5 e
r
= 2,5 mm
d
r
= d
2
+ 2.e
r
= d
r
= 75 mm

stenilen emniyet katsaysna gre sonular pek i ac deil. Fakat sonularn verdii emniyet
katsaylarda 2,5 veya 2,7 . Bu deerlerde pek yabana atlacak cinsden deiller. Artk i
konstruktrn kararna baldr.
16 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
3. Silindrik sk gemeler
3.1. Genel
Bu balantlar ya "enine sk geme", yani gbek ve mil arasnda s farkyla yaplan
birletirme (gbek stlr veya mil soutulur), veya "boyuna sk geme", yani pres
kuvvetiyle geme olarak iki ekilde adlandrlr.

tiM
tdM

Gbek Mil
rM

tiG

D
i
M
s
g
i
G
d
M
d
G
D
D


=

D


=

D
p
sg sg
p

rG
tdG

sg
p
Radyal gerilmeler
basma gerilmesi
Normal gerilme
ekme gerilmesi basma gerilmesi
Normal gerilme


D
sg
mm Geme ap, nominal ap
D
dG
mm Gbek d ap
D
iG
mm Gbek i ap
D
dM
mm Milin d ap
D
iM
mm Milin i ap
F

N Geme apnda evre kuvveti

M
t
Nmm Torsiyon momenti
F
t
N Geme apnda teet kuvvet
L
sg
mm Geme boyu

t
N/mm
2
Teetsel gerilme

r
N/mm
2
Radyal gerilmeler
p
sg
N/mm
2
sk geme yzey basnc
R
e
N/mm
2
Akma snr
R
p0,2
N/mm
2
Akma snr

Sk gemeli kaval milde gerilmeler:
F 10
2
G
2
G
sg tiG
Q 1
Q 1
p

+
=

F 11
sg tiG sg
2
G
2
G
sg tdG
p p
Q 1
Q 1
p =

+
=

F 12
2
M
sg
sg
2
M
2
M
sg tiM
Q 1
p 2
p
Q 1
Q 1
p

= +

+
=

F 13
2
M
2
M
sg tdM
Q 1
Q 1
p

+
=

Sk gemede hesaplar DGH ye gre
yaplr
(Deiken Gerilmeler Hipotezi).

Bylece elastik ve plastik sk geme
halleri pratik iin geerli basitlikte
hesaplanr.

aplar oran:

Q
G
= D
sg
/D
G
< 1
Q
M
= D
M
/D
sg
< 1

Dolu milde gerilmeler (D
iM
=0):
F 14
pG
2 , 0 p eG
2
G
sg
kariG
S
) R veya ( R
3
3
Q 1
p 2

=

F 15
pM
2 , 0 p eM
2
G
sg
tiM kariM
S
) R veya ( R
3
3
Q 1
p 2

= =
R
e
veya R
p0,2
deerleri malzeme
byklne gre alnr.

esnek malzeme iin:
S
p
1 ... 1,3

gevrek malzeme iin:
S
p
2 ... 3 .
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
17
3.2. Hesap
Btn sk geme fonksiyonu, sk geme yzeyinin preslenmesine baldr. Sk geme preslemesi
aada ekil 2 gsterilmitir. Toleranslar hakknda daha detayl bilgi iin "02 Toleranslar" a
baknz.

ekil 2, l ve geme tolerans alanlar

K
0
nominal l = S f r izgisi
G
ISO
LC TOLERANS ALANLARI
A
Mmax
M
A
A
aM
Mmin
A
S
A
A
aG

S
ISO
a
S
S
B
MIL
GBEK
,
.
1 1

SIKI GECME TOLERANS ALANI
"" " S k geme " yi gsterir
S
G
T
S
a

S
,
1 1


ISO veya semeye gre sapmalar:
A
G
Gbek st sapmas
A
aG
Gbek alt sapmas
A
M
Mil st sapmas
A
aM
Mil alt sapmas
S
a
Sk gemenin alt deeri
S

Sk gemenin st deeri
S
a
ve S

ISO ya veya semeye gre

hesaplanr
SG
T
Sk geme tolerans alan

Genelde sapmalar:
S
B
Sk geme byk deeri; malzemenin mukavemet deerine gre hesaplanr.
S
K
Sk geme kk deeri; iletme fonksiyonuna gre hesaplanr.

Gemeden nceki sapma deerleri:
F 16 S
B
= Z
b
+ G En byk sk geme deeri
F 17 S
K
= Z
k
+ G En kk sk geme deeri
En byk sk geme ls:
F 18
G
sg sgb b
E
K
D p Z =

En st snr deeri malzemenin
mukavemet deerine gre
En byk emniyetli sk geme yzey basnc:
F 19
3
2
S
R
p
pM
eM
sgbM

Dolu mil iin
F 20
3
Q 1
S
R
p
2
M
pM
eM
sgM


Kaval mil iin
F 21
3
Q 1
S
R
p
2
G
pG
eG
sgG


Gbek iin
Burada en kk p
sg
deeri hesap iin
geerlidir.

18 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch

Sk geme montajnda dzleme
F 22 G 0,8 . ( R
ziG
+ R
zdM
)
R
ziG
ve R
zdM
ya bilinir veya seilir.
Elastik gemede dikkate alnacak yardmc
deerler:
F 23
G
2
G
2
G
M
2
M
2
M
M
G
Q 1
Q 1
Q 1
Q 1
E
E
K +

+
+

+
=

En kk sk geme ls:
Z
R
i
G

G
/
4

G
/
4
d
M
R
D s para
Gbek
i para, Mil
, 1

F 24
G
sg sgk k
E
K
D p Z =

En kk sk geme ls iletme
fonksiyonuna gre hesaplanr
En kk geme basnc:
F 25
0 sg
hes
sgk
A
F
p

=

F 26
( )
boy H B hes
F S c F =
F 27
( )
t H B hes
F S c F =
F 28
( )
Bihes H B hes
F S c F =


E N/mm
2
Elastikiyet modl
[-] Poisson says
F
hes
Hesap iin gerekli kuvvet
A
sg
geme yzey alan
A
sg
= . D
sg
. L
sg

0
Geme yzeyinde srtnma katsays
Tutma katsays: S
H
1,5 ... 2
c
B
letme katsays Tablo 17
2
t
2
boy Bihes
F F F + =
3.3. Montaj
Boyuna sk geme iin gerekli pres kuvveti.
F 29
sg sg sg sg
' p A F



F 30
( )
( )
K D
E G
Z
p G
' p
F
A O
g
Fg O
Fg

=

=

S
B
= A
aG
A
M

sg
aus der Tablo 15
Enine sk geme iin gerekli s:

F 31
( )

+

+
+
M
G
M
sg G
Tol B
G
D
S S



evre ss (20C).
S
Tol
D
sg
/1000 veya daha emin
S
Tol
S
B
/2
Tablo 14, Mekanik deerler
Poisson says Genileme katsays in K
-1
zgl arlk
Malzeme
Istma Soutma kg/m
3
olarak
elik 0,3 11 . 10
-6
8,5 10
-6
7800
Kr dkm 0,24 ... 0,26 10 . 10
-6
-8 10
-6
7200
Cu-alm 0,35 ... 0,37 (16 ... 18) 10
-6
(14 ... 16) 10
-6
8900
Al-alm 0,3 ... 0,34 23 10
-6
18 10
-6
2700
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
19
Tablo 15, Tutma (Srtnme) katsays (nerilen deerler)
para (Mil) elikten
Boyuna sk geme
tutma katsays
Enine sk geme
tutma katsays
D para Yalama zme
sg
Kayma Sk geme
Yal 0,07 ... 0,08 0,06 ... 0,07 0,12
elik, D
kuru 0,1 ... 0,11 0,08 ... 0,09 0,18 ... 0,2
Yal 0,06 0,05 0,1
Kr dkm
kuru 0,10 ... 0,12 0,09 ... 0,11 0,16
Yal - - -
Cu-alm
kuru 0,07 0,06 0,17 ... 0,25
Yal 0,05 0,04 0,1 ... 0,15
Al-alm
kuru 0,07 0,06 0,3 ... 0,45

Tablo 16, Is ile geirmede, emniyetli geirme ss (nerilen deerler)
Gbek malzemesi
max.
geirme ss C
malat elii, elik dkm, GGG .. 350
slah edilmi elik veya elik dkm 300
yzeyi sertletirilmi elik 250
Semente edilmi elik veya yksek kaliteli imalat elii 200

letilen max. moment:
Tam dolu d para (Gbek)
F 32
H B
sg
2
sg sg
max t
S c 2
L D p
M




eitli apl d para
F 33 M
tmax
= M
t1
+ M
t2
+ ... + M
tn

F 34
H B
si
2
sg sg
ti
S c 2
L D p
M




Snr devir says:
F 35
( ) ( )
G
2
G G
sga
G
SI
Q 1 3
' p 2
D
2
n
+

=

G
= 0,3 alnrsa
F 36
( )
G
2
G
2
G
sga
6
SI
Q 1 D
' p
10 . 29 n



s
g
D
L
1 2
L 3
L
D
G
1
G
3
D
G
2
D

Burada gbek elikten tam dolu rotasyon
disk kabul edilmitir.
n
SI
min
-1
Snr devir says
D
G
mm Gbek d ap
p
sga
N/mm
2
Gemede en kk
yzey basnc

G
kg/m
3
Gbein zgl arl
20 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
3.4. Silindrik sk gemeye rnek
ekildeki krank kolu enine sk geme olarak konstrksiyonu yaplmtr. Gbek delik birimi
sistemine gre H7 olarak seilmitir. Mil ISO ya gre 6 kaliteden seilmesi n grlmtr.
3
1
F
2
L
e
d
L
D
b

Milin tolerans ne kadar olmal dr?

Gbei monte etmek iin ne kadar stmak
gereklidir?

Bilinen deerler:

Mil ap d = 100 mm
max. Kuvvet F
max
= 8 kN
Eksenler mesafesi L = 300 mm
Kabul edilen d ap D = 200 mm
Gbek genilii b = 80 mm
Motaj eimi L
e
= 4 mm
1. Poz. Mil iin R
zdM
= 6 m
2. Poz. Gbek iin R
ziG
= 10 m
Gemede srtnme katsays
0
= 0,14
Tutma emniyet katsays S
A
= 2
F
M
t
t
D
d
G
D
s
g
sg
L

Problemin krokisi

Mil St 50-2, 1.0050 Gbek St44-2, 1.0044
R
eM
= 265 N/mm
2
E
M
= 210000 N/mm
2
R
eG
= 245 N/mm
2
E
G
= 210000 N/mm
2

M
= 0,3 R
zaM
= 0.0063 mm
G
= 0,3 R
ziG
= 0.010 mm
D
sg
= 100 mm Q
M
= 0 D
dG
= 200 mm Q
G
= 0,5
c
B
= 1 Kuvvet max. A
G
= 0,035 mm A
aG
= 0

14 , 0 876 ' 23
000 ' 96
A
F
p
0 sg
hes
sgk

=

= = 28,7 F 25 ile
p
sgk
= 28,7 N/mm
2

F
hes
= F
t
= c
B
.S
A
.F

= 1 . 2 . 48 = 96 F
hes
= 96 kN
F

= 2 . F
max
. L / D
sg
= 2 . 8000 . 300 / 100 = 48000 F

= 48 kN
A
sg
= . D
sg
. L
sg
= . 100 . 72 = 23876 A
sg
= 23876 mm
2

L
sg
= b 2. Le = 80 2 . 4 = 72 L
sg
= 72 mm
3
5 , 0 1
1
245
3
Q 1
S
R
p p
2 2
G
pG
eG
sgG sgb

=

= = 105
p
sgb
= 105 N/mm
2

G
2
G
2
G
M
2
M
2
M
M
G
Q 1
Q 1
Q 1
Q 1
E
E
K +

+
+

+
=
K = 2,666667
G
sg sgk k
E
K
D p Z = = 28,7 . 100 . 2,667 / 210000
Z
k
= 0,0365 mm
G
sg sgb b
E
K
D p Z = = 105 . 100 . 2,667 / 210000
Z
k
= 0,1333 mm
G 0,8 . ( R
ziG
+ R
zdM
) 0,8 . ( 0,010 + 0,006 ) = 0,0128 G = 0,0128 mm
S
B
= Z
b
+ G = 0,1333 + 0,0128 = S
B
= 0,146 mm
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
21
S
K
= Z
k
+ G = 0,0365 + 0,0128 = S
K
= 0,049 mm
A
oM max
= A
aG
+ S
B
= 0 + 0,146 = + 0,146 A
oM max
= + 0,146
A
uM min
= A
oG
+ S
K
= 0,035 + 0,049 = 0,084 A
uM min
= + 0,084

0
AaG = 0
100 mm, Nominal l
AG=+35
H7
50
150
AaMmin=+84
100
S
k
m
i
n
=

4
9
S
k
=

5
6
AaM=+91
AMmax=+146
AM=+113
t6
LC TOLERANS ALANLARI
,


Kalite IT6, 100 mm iin 22 m

A
aM
= 91 m > A
aMmin
= 84 m
A
M
= 91 + 22 = 113 m

Bylece aranlan mil toleranslar
bulunmu olur.
A
aM
= 91 m
A
M
= 113 m


Enine sk geme iin gerekli temperatr
F 31 ile u deerleri hesaplarsak:
Hakiki sk geme S
B
= 0,113 mm
Sk geme tolerans S
Tol
S
B
/2
Genileme katsays
G
= 11 . 10
-6
. K
-1
evre ss = 20C


100 11
10 113 , 0 5 , 1
20
D
S 5 , 1
6
sg G
B
G

+ =


+ =

G
= 174C

Tablo 16 ile imalat elii iin
max
= 350C
G
= 174C.

Bylece konstrksiyon iin gerekli btn deerler bulunmu olur.
22 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
4. Konik gemeler
Konik gemeler prensipte kama fonksiyonudur. Ayn zamanda konik gemeler zel boyuna sk
geme olarakta dnebilinirler.

D
F
o
r
r
t
/2
K
F
S
ksg
L
o
r
D
C
SI
F
eks
=
F
F
x

F
N
Es
r
2 /
F

K
d



D
K
mm konikliin byk ap
d
K
mm konikliin kk ap
D
or
mm konikliin ortalama ap
L
ksg
mm konik gemenin boyu
koniklik as
srtnme as
C [-] koniklik
F N kuvvet ( F
eks
= F
sg
)
Koniklik C:
F 37
ksg
K K
L
d D
tan C

= =

Koniklik as
F 38
ksg
K K
L 2
d D
) 2 / tan(
2
C

= =

Mil ve gbek elik ise kilitlenme koulu;

C 1: 5 olmaldr. Buda:

Srtnme as /2 Koniklik as
demektir.
tan = atan =
Ana bant:
F 39 M
tKons
M
tFonk


M
tKons
Konstrksiyona gre torsiyon
momenti
M
tFonk
Bilinen veya artnameye gre
hesaplanan torsiyon momenti
4.1. Konik geme, kama olarak
Konstrksiyona gre torsiyon momenti:
F 40 M
tKons
= F
t
. r
or


4
d D
2
D
r
K K or
or
+
= =
Teetsel kuvvet:
F 41 F
t
= F
S
= F
N
.

bak Tablo 15
or
t
S t
D
M 2
F F

= =
Presleme iin gerekli kuvvet:
F 42
( )

sin
2 / sin
D
M 2
S F
or
t
H sp


M
t
Hesaplamak iin geerli moment. Eer
nominal moment biliniyorsa:
M
t
= c
B
. M
tNom
olarak hesaplanr.
S
H
= 1,2 ... 1,5 tutma emniyet katsays
Hesaplanan geme yzey basnc
F 43 sgEM
ksg or
sg
ksgHes
p
) 2 / sin( L D
cos F
p
+

=
p
sgEM
bak Tablo 2
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
23

Nakil edilebilinen max. torsiyon momenti
F 44
) 2 / cos( 2
L D p
M
sg
2
or ksgHes
t




Hedef ve gayeye gre moment c
B
ve S
H
ile
bytlr.

4.2. Konik geme, boyuna sk geme olarak

En kk sk geme ls:
F 45
) 2 / cos( E
K D p
Z
G
or sgk
k


=

Yardmc faktor " K " F 23 ile hesaplanr.
En kk geme yzey basnc
"p
sgk
" F 25 ile hesaplanr.
En byk sk geme ls:
F 46
) 2 / cos( E
K D p
Z
G
or sgb
b


=

En byk geme yzey basnc
"p
sgb
" F 19 ile hesaplanr.
En kk gerekli geme yzey basnc:
F 47
EM
ksg
2
or
t
sgkGER
p
L D
) 2 / cos( M 2
p


=

=
or
t
N
D
M 2
F =
or N t
D F 5 , 0 M
Nakil edilebilinen max. torsiyon momenti:
F 48
) 2 / cos( 2
L D p
M
sg
2
or sgb
max t

Hedef ve gayeye gre moment c
B
ve S
H
ile
bytlr.
Gerekli geme basncn elde edecek en kk itme boyu:
F 49
) 2 / tan( 2
G Z
) 2 / tan( 2
S
a
k a
min

+
=

=


Gerekli geme basncn elde edecek en byk itme boyu:
F 50
) 2 / tan( 2
G Z
) 2 / tan( 2
S
a
b
max

+
=

=



d
S
/
2
D
O
R
a

2
/
k

24 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
4.3. Konik gemeye rnek

Resimde gsterilen kay balants konik geme olarak dnlmtr. Acaba konstrksiyon bu
yklenmeyi eker mi?
Bilinen deerler:
max. G P
max
= 11 kW
Mil devir says n = 410 dak
-1

Ortalama konik ap D
or
= 35 mm
Konik boyu L
ksg
= 35 mm
Koniklik C = 1 : 4
Srtnme katsays
0
= 0,14
Tutma emniyet katsays S
A
= 1,5
Milin malzemesi 8.8 kaliteli
cvata malzemsi gibi kabul ediliyor.
Gbek malzemesi GS 60, 1.0558
1. Poz. Mil iin R
zM
= 6 m

2. Poz. Gbek iin R
zG
= 10 m

DDd
L
o
r
K
K
ksg
1
2
3
3. Poz. Somun M 16,

ges
0,12.
Somun moment ayarl tork anahtaryla sklacak.

Balantnn kama olarak hesaplanmas:

Fonksiyon iin F
spGER
F
nM16min
koulu salanmaldr. Cvata deerleri 8. blmden.
F
nM16min
= 81/1,6 50,625 kN F
nM16min
= 50 kN
( )

sin
2 / sin
D
M 2
S F
or
tFonk
H spGER
= 40960,89
F 42 F
spGER
= 41 kN
S
H
= S
A
= 1,5 S
H
= 1,5
M
tFonk
= P
max
/ = 11000 / 42,935 = 256,201 M
tFonk
= 256,2 Nm
= 2 . . n = 2 . . 410 / 60 = 42,935 = 43 s
-1

r
or
= D
or
/ 2 = 35 / 2 r
or
= 17,5 mm
= arctan
0
= arctan 0,14 = 8,530766 = 7,96961
= arctan C = arctan 0,25 = = 14,036243
Bylece F
spGER
= 41 kN F
nM16min
= 50 kN
koulu salanm olur ve konstrksiyon bu ekilde imal edilebilir.
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
25
5. Skma gemeler
5.1. ki paral skma geme
D
sg
mm Geme ap, nominal ap
F

N Gemede evre kuvveti

F
S
N Gemede srtme kuvveti
M
t
Nmm Torsiyon momenti
F
C
N Cvatada toplam kuvvet
F
S
N Sktrma kuvveti
L
sg
mm Geme boyu
p
sg
N/mm
2
sk geme yzey basnc


En kk geme yzey basnc:
C
C
C
M
t
C
F F
F
F
Dsg

F 51
EM
sg
2
sg
H t B
sgk
p
L D
K S M c 2
p




Cvatada gerekli sktrma kuvveti:
F 52

sg Ci
H t B
S
D n
K S M c 2
F

Montajda hakiki geme yzey basnc:
F 53 sgEM
sg sg
C Ci
sgM
p
L D
F n
' P

=

S
H
= 1,5 ... 2,0
n
C
= Cvata says
K = 1 eit dalm geme yzey basnc
K =
2
/8 kosinus dalml basn
K = /2 izgisel dalml basn
P
sgEM
bak Tablo 2
c
B
letme katsays Tablo 17
nerilen geme tolerans: H7/k6
zel haller iin bak;
"02 Toleranslar ve llendirme"

5.2. Bir taraf yark skma geme

Gbek yarsnda gerekli pres kuvveti:
F 54

sg
t B
N
D
M c
F

Cvatada gerekli sktrma kuvveti:
F 55
2 sg Ci
H 1 t B
S
L D n
S L M c
F




Montajda hakiki yzey basnc:
F 56 sgEM
1
2
sg sg
C Ci
sgM
p
L
L
L D
F n
' P

=

M
t
F
C
C
F
L
1
L
2
D
N
F
D
s
g
N
F

Ek bilgiler:

nerilen geme tolerans: H7/g6

F
C
= F
N
bak "08 Cvatalar",

zel haller iin kabul edilecek toleranslar; bak "02 Toleranslar ve llendirme"

26 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
5.3. Skma gemelere rnek

alter kolu olarak kullanlan kol montaj kolayl
iin iki paral yaplma zorunluunda
olduundan ekilde gsterildii gibi
konstrksiyonu yaplmtr.

Bilinen deerler:
Kuvvet F = 600 N
Kuvvet kolu L
F
= 125 mm
Tutma emniyet katsays S
H
= 1,5
Srtnme katsays
0
= 0,14
Geme ap D
sg
= 25 mm
Geme boyu L
ksg
= b = 20 mm
F
Dsg
b
L
F
a

Malzeme Mil St 50-2,
Gbek St 37-2,

Cvatalar hangi byklkte olmal dr?
Eer depoda 8.8 kalitesinde cvata varsa. Konstrksiyonun dier deerleri doru mudur?

Geme tolerans ne olmaldr?

Balantnn hesaplanmas:

Fonksiyon iin F
nGER
F
Smin
ve P
sgM
< P
EM
koulu salanmaldr.
F
nM8max
= 18,6 kN > F
S
= 16,4 kN
bak "08 Cvatalar"
M 8
F
Smax
=
A
. F
n
= 1,6 . 10,2 = 16370 F
S
= 16,4 kN

A
= 1,6 moment ayarl tork anahtaryla skma bak "08 Cvatalar"
A
= 1,6
0 sg Ci
H t B
Si
D n
K S M c 2
F


= 10'231,39
F 52 F
Si
= 10,2 kN
M
tFonk
= F . L
F
= 600 . 125 = 75000 M
tFonk
= 75 Nm
K = 1 eit dalm geme yzey basnc iin ve en kk
deer. Bylece kk bir emniyet kazanlr.
K = 1
n
Ci
= 2 Balantda skmay gerekletiren cvata says n
Ci
= 2
sg sg
8 nM Ci
sgM
L D
F n
' p

= =74,4
p
sgM
= 75 N/mm
2

S
A
= 2,5 Tablo 2 den silindirik sk geme iin S
A
= 2,5
p
EM
= R
eSt37
/ S
A
= 235 / 2,5 = 94 p
EM
= 94 N/mm2

Gemede H7/k6 toleranslar nerilen deerlerden alnr ve konstrksiyon iler olarak kabul edilir.
Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
27

Tablo 17, letme katsays c
B

Makinann tanm ve
rnekler
letmenin tanm
arpmann (darbenin)
ekli
letme katsays
c
B

Elektrikli makinalar,
trbinler, krkler, emici
vantilatrler, talama
makinalar, v.s
Muntazam alan,
elektrik motoru ile
tahrik edilen makinalar
hafif 1,0-1,1
Is makinalar, planyalar,
pistonlu komprosrler,
vurmal makinalar, v.s.
orta 1,2-1,5
Presler, profil makaslar,
hizarlar, tomruk
bklar, v.s.
leri geri hareketle
vede darbeli alan
makinalar
kuvvetli 1,6-2,0
ekiler, konkasrler, ta
krclar, dvme presleri,
hadde makinalar, v.s.
Darbeli alan
makinalar
ok kuvvetli 2,0-3,0

28 Gbek / Mil Balantlar

www.guven-kutay.ch
6. Konu ndeksi
B
Boyuna sk geme..................................................... 16

akma kamalar ............................................................ 8
D
Dili miller................................................................... 9
E
Enine sk geme........................................................ 16
G
G/M-balantsnda emniyet katsaylar........................ 5
I
letme katsays c
B
.................................................... 27
K
Kamal miller ............................................................... 9
Konik geme.............................................................. 22
Koniklik C.................................................................. 22
P
Profilli miller.............................................................. 13
S
Skma gemeler.......................................................... 25
Silindrik sk gemeler ............................................... 16
U
Uygu kama boyutlar.................................................... 7
Uygu kamalar.............................................................. 6