SINAPSE su anatomske i funkcionalne veze izmeu nervnih stanica.

Sinapse mogu
biti elektrine i hemijske. Sve sinapse u CNS-u su hemijske. Sastoje se od presinaptikog
neurona, sinaptike pukotine i postsinaptikog neurona. Presinaptiki dio pripada aksonu
jednog neurona. Nastaje grananjem, dijeljenjem aksona u aksonske zavretke na kojima se
nalazi proirenje, aksonski ili terminalni zavretak, aksonsko dugme. U presinaptikom
zavretku nalaze se i mitohondrije i sinaptike vezikule ispunjene neurotransmiterom.
Nakon irenja akcionog potencijala po presinaptikom zavretku otvaraju se kanali za jone
Ca
++
. Ulazak jona Ca
++
izaziva izlazak neurotransmitera u sinaptiku pukotinu procesom
egzocitoze. Nakon difuzije kroz sinaptiku pukotinu neurotransmiter se vee za receptor
na postsinaptikoj membrani. Ako se nakon toga otvaraju kanali za jone Na
+
i ulazak jona
Na
+
izazove depolarizaciju nastaje ekscitatorni postsinaptiki potencijal (EPSP). Isti efekat
e imati i zatvaranje kanala za jone K
+
ili Cl
-
. Ako se nakon vezanja na receptore povea
permeabilnost membrane za jone K
+
ili Cl
-
doi e do hiperpolarizacije i nemogunosti
prenoenja signala pa e nastati inhibitorni postsinaptiki potencijal (IPSP).


EPSP i IPSP

1)Ekscitacijski postsinaptiki potencijal (EPSP)

Membrana neurona u mirovanju ima MMP -65 mv.Kada se izlui neurotransmiter u
sinaptiku pukotinu on djeluje na membranski ekscitacijski receptor tako da poveava
propusnost membrane za jone Na .Zbog velikog elektrohemijskog gradijenta koji nastoji
pokrenuti natrij prema unutra znatno se poveava vodljivost membrane za ove jone.Brzo
ulaenje Na jona neutralizira dio negativnosti MMP a te se taj porast potencijala na
manje negativnu vrijednost oznaava kao EPSP.Poraste li taj potencijal dovoljno visoko
uzrokovae pojavu akcionog potencijala.No akc.potencijal ne poinje na onim dijelovima
membrane koji prilijeu uz ekscitacijske sinapse nego u poetnom dijelu aksona koji polazi iz
neuronske some tzv.aksonski breuljak a razlog tome je velika koncentracija aktivnih kanala
za jone Na na tom mjestu.

2)Inhibicijski postsinaptiki potencijal (IPSP)

Inhibicijske sinapse ne otvaraju natrijske kanale nego kalijske ili kloridne kanale ili obje
vrste kanala to olakava prolazak tim jonima.Otvaranje kalijskih kanala omoguava izlazak
K jonima to e MMP uiniti negativnijim, a otvaranje kloridnih kanala doputa ulazak Cl
jonima to e takoer uzrokovati veu negativnost MMP-a.Time se poveava negativnost
unutar stanice to se naziva hiperpolarizacija koja inhibira neuron jer je potencijal sada
udaljeniji od praga podraaja.Stoga se poveanje negativnosti ispod razine normalnog MMP-a
naziva IPSP.

Uz postsinaptku inhibiciju postoji i inhibicija prije nego to signal doe do sinapse-
presinaptika inhibicija.Ona je uzrokovana sinapsama koje se nalaze na ivanim vlaknima
prije nego to ona sama zavre na sljedeem neuronu.Aktivacija takvih sinapsi smanjuje
otvaranje kalcijskih kanala koji su neophodni za oslobaanje neurotransmitere u sinaptiku
pukotinu to smanjuje neuronsku podraljivost.

REFLEKS je odgovor na vanjske i unutranje drai koji se deava posredstvom nervnog
sistema. Specifini senzorni podraaj izaziva brzu motornu reakciju. U osnovi svakog
refleksa je refleksni luk koji se sastoji od najmanje 5 komponenti : receptor , aferentni
www.perpetuum-lab.com.hr

(senzorni) neuron, sinapsa ( nervni centar), eferentni (motorni ) neuron i efektor. To
je prosti refleksni luk. Ako se izmeu aferentnog i eferentnog neurona nalaze tzv umetnuti i
ili interneuroni onda je to sloeni refleksni luk. Receptor djeluje kao pretvara koji energiju
stimulusa pretvara u elektrini receptorski potencijal. To je lokalni , nepropagirajui fenomen,
veliina mu je proporcionalna intenzitetu podraaja. Ako je dovoljno veliki moe, zbog
razlike potencijala izazvati pojavu akcionog potencijala na aksonskom breuljku aferentnog
neurona. Signal se senzornim neuronom prenosi do nervnih centara u CNS-u. U sinapsi u
CNS-u signal se prenosi direktno ili preko interneurona na eferentni, motorni neuron koji
zavrava na efektoru ( mii, lijezda). Refleksi koji imaju samo jednu sinapsu u nervnom
sistemu nazivaju se monosinaptiki, a oni koji imaju vie sinapsi su sloeni, polisinaptiki
refleksi.



MIINI OSJETNI RECEPTORI - MIINO VRETENO, GOLIJEV TETIVNI
ORGAN
Miino vreteno je receptor koji je smjeten u samom miiu. Graen je od snopia
tankih intrafuzalnih vlakana koja su postavljena paralelno sa vlaknim samog miia- to su
ekstrafuzalna vlakna. Oko snopa intrafuzalnih vlakana nalazi se zavretak senzornog neurona
to je anulospiralni zavretak. Miino vreteno zamjeuje istezanje miia tj istezanje
ekstrafuzalnih vlakana dovodi do istezanja i intrafuzalnih vlakana. To podrauje senzorni
neuron koji ulazi u kimenu modinu kroz stranje rogove i prenosi signal do nervnog centra.
U sivoj masi kimene modine senzorni neuron pravi sinapsu sa alfamotoneuronom prednjeg
roga kimene modine. Akcioni potencijal koji nastaje u eferentnom neuronu se prenosi do
miia i izaziva njegovu kontrakciju. Ovo je refleks na istezanje- miotatiki refleks.
Golijev tetivni organ je receptor smjeten u tetivama miia- to je snopi elastinih vlakana
koji zamjeujenapetost tetiva. Kad se podrai alje signale u stranje rogove kimene modine
i ti signali prekidaju tj inhibiraju slanje signala putem alfamotoneurona u miie ime
prestaje kontrakcija i mii se relaksira ovo je negativni ( obrnuti ) miotatiki refleks


AUTONOMNI REFLEKSI predstavljaju, kao i drugi refleksi, odgovor organizma na
vanjske ili unutranje drai posredstvom nervnog sistema. U svojoj osnovi imaju refleksni luk
koji se od somatskog razlikuje po strukturi eferentnog puta Naime, kod autonomnih refleksa
signal koji je iz receptora stigao aferentnim neuronom u nervni centar se u eferentnom dijelu
do efektora prenosi preko 2 neurona, preganglijskog i postganglijskog.
Nervni centri autonomnih refleksa kojima se kontrolie funkcija pranjenja mokrane
beike, crijeva i spolne funkcije kod mukarca smjeteni su u sakralnim segmentima kimene
modine. Refleks mikturicije predstavlja primjer kako funkcioniu ovi refleksi. Mokrana
beika moe da prihvati odreenu koliinu urina (do oko 400 ml), a da ne doe do
znaajnog porasta pritiska. Fizioloki se kod nakupljanja urina iznad odreene koliine u
mokranoj beici prvo javlja unutranji refleks zbog postojanja intramuralnog nervnog spleta.
Poto on nije dovoljno snaan pokree se vanjski refleks koji ukljuuje receptore na istezanje,
aferentni neuron, nervni centar u kimenoj modini, eferentni neuron i efektor, glatki miii
koji grade m. detruzor i unutranji sfinkter. Podraaj je pritisak koji rastee zid beike te se
podrauju mehanoreceptori osjetljivi na rastezanje. Pranjenje mokrane beike nastaje pod
utjecajem parasimpatikusa koji dovodi do porasta tonusa m. detruzora, u tijelu mokrane
beike, i smanjenja tonusa unutranjeg sfinktera. Za pranjenje beike neophodan je i uticaj iz
viih nervnih centara kojima se voljno kontrolie vanjski uretralni sfinkter.

www.perpetuum-lab.com.hr

Dio nervnog sistema koji je ukljuen u otkrivanje i interpretaciju razliitih vrsta podraaja
iz vanjske ili unutranje sredine je senzoriki nervni sistem. Ukljuuje receptore
ili receptorne organe, aferentne ili senzorike neurone, ushodne puteve koji prolaze
kroz kimenu modinu, modano stablo, talamus i zavravaju u kori velikog mozga.
RECEPTORI su strukture koje vre pretvaranje energije drai u receptorski potencijal.
To je lokalni, nepropagirajui odgovor. Intenzitet mu ovisi od intenziteta podraaja. Ako
je dovoljno jak uzrokuje nastanak akcionog potencijala, nervnog impulsa, u aferentnom
neuronu. Informacija se potom prenosi na slijedei neuron koji moe biti:
dio refleksnog luka somatskih ili autonomnih refleksa ili
dio nekog od ascendentnih puteva kojim se kroz kimenu modinu prenosi ka
viim nervnim centrima gdje se vri obrada i interpretacija informacija.
Receptori su: mehanoreceptori, nocioceptori, termoreceptori, fotoreceptori ,itd. Reagiraju
samo na adekvatnu dra, kojoj je dovoljna i prana vrijednost dok neadekvatna dra bez
obzira na svoju jainu ne moe dovesti do podraaja receptora. Jedna od osobina receptora
je i njihova adaptacija- ako dra djeluje due receptor smanjuje broj impulsa tj navikava
se na dra. Tijela senzornih neurona koji dobivaju informaciju iz receptora su smjetena u
ganglijama dorzalnih korijenova spinalnih nerava. Njihovi aksoni ulaze u kimenu modinu
kroz stranje rogove i grade ushodne puteve:
Sistem dorzalne kolumne (traktus cuneatus i traktus gracilis). Ovi putevi se
prekidaju u meduli oblongati u odgovarajuim jedrima nakon ega se ukrtaju
i prelaze na suprotnu stranu. Prekidaju se u talamusu, potom nastavljaju i
zavravaju u somatosenzorikoj kori. Nose informacije osjeta finog dodira i
proprioceptivne osjete.

Spinotalamiki trakt (ventralni i lateralni). Aferentni neuroni se ukrtaju na
nivou kimene modine i putuju suprotnom stranom do talamusa. Nakon toga
zavravaju u kori velikog mozga. Nose informacije dodira, bola, temperature,
pritiska.


FUNKCIONALNA ORGANIZACIJA VNS

VNS je dio nervnog sistema koji preko eferentnih nervnih vlakana uestvuje u nevoljnoj
kontroli visceralnih funkcija- kontrolie lijezde, srani mii, glatke miie unutranjih
organa., te doprinosi odravanju homeostaza u organizmu ( npr. Termoregulacije ). VNS
se sastoji od 2 dijela : simpatikusa i parasimpatikusa koji se razlikuju i morfoloki i
funkcionalno, inerviraju iste organe i pri tome imaju antagonistiko djelovanje. Obino su
oba sistema aktivna u isto vrijeme i oba pokazuju neku osnovnu aktivnost koja je oznaena
kao tonus. Tonus se mijenja u skladu sa potrebama organizma. Npr simpatikus poveava
aktivnost srca a parasimpatikus smanjuje. Oba dijela VNS kao i somatski nervni sistem
ukljuuju dva dijela : centralni i periferni. Centralni dio je smjeten u kimenoj modini,
modanom stablu i viim nervnim centrima (hipotalamus). Dijelovi kore velikog mozga
posebno dio limbike kore mogu preko hipotalamusa uticati na funkciju VNS-a. Centralni
dio VNS-a grade tijela preganglijskih neurona od kojih polaze preganglijska vlakna. Periferni
dio ine aksoni preganglijskih neurona i postganglijski neuroni. Preganglijska vlakna su
mala mijelinizirana vlakna koja zavravaju u autonomnim ganglijama iz kojih odlaze
postganglijska vlakna- to su nemijelizirani eferentni motorni neuroni koji zavravaju na
ciljnim organima. U autonomnim ganglijama se nalaze sinapse u kojima se posredstvom
neurotransmitera vri hemijski prenos sa pre na postganglijski neuron.

www.perpetuum-lab.com.hr

SIMPATIKUS je dio VNS-a koji je u pravilu aktivirajui i priprema organizam na aktivnost
( poveava frekvencu i snagu srane kontrakcije, poveava krvni pritisak,itd.). sastoji se
od nervnih centara, autonomnih ganglija i perifernih vlakana. Nervni centri su smjeteni u
sivoj masi kimene modine od T1 do L2-3 segmenta. Iz njih odlaze kratka preganglijska
vlakna koja zavravaju u paravertebralnim i prevertebralnim ganglijama, odakle odlaze
duga postganglijska vlakna koja zavravaju u ciljnim organima. Preganglijska vlakna su
holinergika- lue acetilholin, dok su postganglijska adrenergika- lue noradrenalin. U
sklopu simpatikog sistema je sr nadbubrene lijezde na ijim stanicama zavravaju
preganglijska vlakna simpatikusa .nema postganglijskih vlakana nego umjesto toga lui
hormone- adrenaloin i noradrenalin koji imaju isto dejstvo kao i oni koji se lue na krajevima
postganglijskih vlakana simpatikusa ali ima je djelovanje dugotrajnije.

PARASIMPATIKUS je drugi dio VNS-a koji ima umirujue djelovanje na brojne funkcije
organizma- omoguuju stanje organizma poznato kao varenje i odmaranje. Kao i simpatikus
sastoji se od nervnih centara, autonomnih ganglija i perifernih nervnih vlakana. Centri su
smjeteni u jedrima kranijalnih nerava ( III, VII, IX, X), u modanom stablu i sakralnom
dijelu kimene modine S2-S4 segment. Tu poinju duga preganglijska vlakna koja
zavravaju u ganglijama koji se nalaze blizu ili unutar ciljnih organa. Iz njih se nastavljaju
kratka postganglijska vlakna koja zavravaju na ciljnom organu. I pre i postganglijska vlakna
su holinergika. 75-90% parasimpatikih vlakna ide n.vagusom koji inervira cijela torakalno i
abdominalno podruje izuzev silaznog dijela debelog crijeva, rektuma, mokranog mjehura ,
donjeg dijela uretera i vanjskih polnih organa- njih nadziru vlakna koja dolaze iz sakralnog
dijela kimene modine

USLOVNI REFLEKSI su naueni, steeni refleksi koji se ue u toku ivota i imaju
privremeni karakter tj. ukoliko se ne ponavljaju mogu se izgubiti. Uslovni refleksi se mogu
izazvati podraajem bilo koje vrste receptora u organizmu a i efektori mogu biti razliiti.
Za formiranje ovih refleksa su potrebne dvije drai : indiferentna koja sama po sebi nee
izazvati podraaj tog receptora i bezuslovna dra koja je specifina za taj receptor. Uslovni
refleks se formira tako to dok traje indeferentna dra, nadrae se odgovarajui receptori
bezuslovnim podraajem. Nakon nekoliko ponavljanja formira se uslovni refleks te dolazi
do reakcije i na indiferentni podraaj. Jedna od vanih osobina ovih refleksa je privremeni
karakter traju sve dok je indiferentni signal praen bezuslovnim, kad ovo prestane i refleks
slabi i na kraju se potpuno ugasi. U formiranju uslovnih refleksa ulogu ima niz modanih
struktura, kao to su retikularna formacija modanog stabla, zatim hipotalamus i strukture
limbikog sistema (pomau u uenju i uvrivanju pamenja ).


ELEKTROENCEFALOGRAM- je registracija bioelektrine modane aktivnosti, tj
modanih valova. U nervnom sistemu se javljaju tri vida elektrine aktivnosti: akcioni
potencijal, EPSP i IPSP. Ova aktivnost nije u razliitim dijelovima mozga u isto vrijeme
ista te je zbog toga mogue mjerenje i registracija razlike ekstracelularnog potencijala
postavljanjem elektroda na kou glave iznad odreenih podruja mozga. Postoje 4
karakteristina tipa EEG-a koji sse razlikuju po frekvenci i amplitudi talasa: alfa ritam- javlja
se u budnom oputenom stanju pri zatvorenim oima; beta ritam- budno stanje, mentalna
aktivnost, otvorene oi; teta ritam- kod odraslih za vrijeme spavanja; delta ritam- kod
odraslih za vrijeme dubokog sna, njegova pojava u budnom stanju ukazuje na oteenje
mozga.


www.perpetuum-lab.com.hr