periyodikTabloYeni2

16/2/ 6

15:35

Page 1

www.matematikce.com

IIAA
-252,732
-258,975

10

11
R

12

13

14

15

16

17

18
VVIIIA
III A

Elementin hangi grup ya da stuna ait olduunu, en d yrnge kabuundaki elektronlarn dizilimi belirler. Benzer dizilime
sahip olan, yani ayn grupta bulunan elementler, benzer fiziksel ve kimyasal zelliklere sahiptirler.

Helyum

0,089
1,0079

I
R
A

Li
Lityum

L
A
M

759
63,35

U
N

1090
649

Magnezyum
1,738
24,305
1484
20
839

Sc

Cs

Ba

Sezyum

1,873
132,9054
87

Baryum

Fr

1536
700

1962 26
1244

2672 25
1857

2750 27
1535

Manganez

4744 42
2468

Demir

7,43
54,93805

7,19
51,9961

7,874
55,847

4877 44
2200

4612 43
2617

Lr

57

Teknesyum

Molibden

8,57
92,90638
5425 74
2996

IIIB
IB

2732 29
1453

2567 30
1084,6

907 31
419,73

Bakr

Nikel

8,9
58,9332
3727 46
1966

Rodyum

Rutenyum

11,5
98

8,9
58,6953
2964 47
1552

10,22
95,94
5655 75
3407

5627 76
3180

Palladyum

12,41
102,9055

12,37
101,07
5012 77
3027

Tungsten

105

Renyum

19,35
183,85

16,65
180,9479

Osmiyum

21,04
186,.207

inko

8,96
63,546

7,13
65,39

2163 48
961

107

106

3827 79
1772

Silisyum
2,33
28,0855

2403 32
29,9

Kkrt

Fosfor

2,07
32,06

1,82
30,97376

10,5
107,8682
2807 80
1064,58

Altn

Platin

22,4
192,22

Kadmiyum

8,65
112,411
357 81
-38,72

Kalay

7,31
114,82
1473 82
304

Civa

19,32
196,9665

21,45
195,08
111

110

112

11,35
207,2
114

-153,2
-157,22

Kripton
3,119
3,75
79,904
83,8
185,4 54
-107,97
113,5
-111,7

Xe
Ksenon

337 86
302

5,9
131,29
-62
-71

Po At Rn
Polonyum

9,3
(209)

Astatin

Radon

?
(210)

9,73
(222)

Doada bilindii kadaryla,

periyodik tablonun ilk 92 elementi bulunuyor. Atom numaras (Z) daha byk olan
elementler, laboratuvarda yapay olarak elde ediliyor. Kurun ve bizmut gibi ar ekirdeklerin ntron yutmas sonucunda Z=93-100, ayn ekirdeklerin kalsiyum (Ca-48) veya inko iyonlaryla bombardman sonucunda yer alan
fzyonlarla da, Z=101-106
arasndaki ekirdekler elde
ediliyor. Z=107-111 aras ekirdekler iin, kurun veya
bizmutun, Ca-48 iyonu ile, souk fzyon olarak adlandrlan biimde birlemesi gerekiyor. Z=112-118 olan sperar elementler ise; Pu, Am, Cm
ve Cf elementlerinin ntronca
zengin izotoplarnn, kalsiyum (Ca-48) veya kripton (Kr86) gibi orta arlkta iyonlarla bombardmanyla elde ediliyorlar. Henz resmi isimleri
bulunmadndan, bu elementler proton saylarnn Latincesiyle
isimlendiriliyor.
Haftada birka tane gibi ok
az saylarla retilebildiklerinden ve bunlar da, saniye veya
kesri kadar ksa sre ierisinde alfa paracklar nlayarak daha hafif elementlere
dntklerinden, zelliklerinin ou henz bilinmiyor.
Z>118 blgesinde ise, ekirdein mikroskopik modeline
gre; yar mr binlerce, hatta milyonlarca yl bulabilen
sperar elementlerden oluan, kararllk adalarnn olmas gerekiyor. Bunlarn eldesi ynndeki almalar
srdrlyor.

116

Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Uub Uut Uuq Uup Uuh

?
(263)

?
(262)

?
(265)

Ununbiyum
Darmstadtiyum
Rntgenyum
Ununtriyum
Ununkuadyum
Ununpentiyum
Ununheksiyum
?
? (Eski Ununnilyum) ? (Eski Unununyum)?
?
?
?
?
(272)
(277)
(266)
(271)
(289)
(284)
(288)
(292)

3457 58
920

3426 59
798

3512 60
931

3068 61
1016

3512 62
931

1791 63
1072

1597 64
822

Rutherfordiyum

Dubniyum

Pr

6,77
140,115

3200 90
1050

4788 91
1755

Seaborgiyum

7,01
144,24

11,724
232,0381

Meitneriyum

Hassiyum

Prometyum

4134 93
1132

Ac Th Pa U
Toryum

Bohriyum

3266 65
1312

3023 66
1357

2562 67
1412

2695 68
1470

Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er

Neodim
6,77
140,9077
4027 92
1600

Praseodim

Seryum

6,15
138,9055

10,07
227

1,7824
39,948

5,25 36
-7,1

4,93
126,9045

9624 85
254

?
(262)

Aktinyum

Argon

yot

9,75
208,9804
115

Ar

I
6,24
127,6

6,684
121,757
1564 84
271,52

Bizmut

Kurun

11,85
204,3833
113

7,31
118,71
1740 83
327,6

Pb Bi

Talyum

13,546
200,59

Tellr

Antimon

-185,7
-189,19

Br Kr

Sn Sb Te

ndiyum

-33,9 18
-100,84

3,214
35,4527

5,907
69,723

765 49
321,18

0,9
20,1797

Klor

685 35
221

614 34
817

2830 33
937,4

Neon

1,696
18,9984

Cl

Selenyum
Arsenik
Germanyum
Brom
4,819
5,727
5,323
78,96
74,92159
72,61
988 53
2073 50
2270 51
1587 52
449,65
156,76
232,06
630,9

Galyum

Au Hg Tl

Pt

109

108

Gm

12,02
106,42

4428 78
2443

ridyum

22,6
190,2

-245,904
-248,447

Ne

Flor

444,75 17
115,36

280 16
44,3

Ni Cu Zn Ga Ge As Se

Kobalt

3900 45
2250

Alminyum
2,7002
26,98154

I
IIBB

Al Si

1,429
15,9994

1,2506
14,00674

-188,05 10
-219,52

Oksijen

Azot

2355 15
1410

2467 14
660,25

13

?
(261)

Lantan

**

Tantal

13,31
178,49

La Ce
89

2,26
12,011

2,34
10,811

0,1785
4,0026

VVIIA
II A

-182,82 9
-222,65

-195,65 8
-209,86

Karbon

Bor

VVIA
IA

?
(260)

Lavrensiyum

5,5
226,0254

2870 28
1495

Mn Fe Co

Krom

VVIIIB
III (B)

VVIIB
II B

Cr

Niyobyum

4603 73
2227

9,84
174,967
? 104
1627

103

Radyum

?
223

6,51
91,224

Hafniyum

Ltesyum

Ra

Fransiyum

Lu Hf Ta W Re Os Ir

3,59
137,327

677 88
27

Zirkonyum

3395 72
1663

Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In

Zr

71

3409 24
1902

4377 41
1852

4,47
88,90585

6,11
50,9415

Bal atom ktlesi

(zotoplarn ortalama ktlesidir.
Parantez iindeki deerler,
en kararl izotopa aittir.)

VVIB
IB

Vanadyum

4,54
47,88

3338 40
1526

triyum

Titanyum

Stronsiyum
1,63
2,54
85,4678
87,62
671 56
1898
28,55
729

55

3287 23
1660

2,99
44,9559

Rb Sr

K
VVBB

Ti

Skandiyum

39

IIVB
VB
2831 22
1539

21

Hidrojen 0,089
1,0079

** Aktinidler

Dier
Metaller
Metaloidler

IIIIIB
IB

Element ad

(Kat ve svlar iin g/ml, gazlar

iin g/L. Gazlar iin verilmi deerler, sv hallerinin kaynama noktalarna aittir.)

V
VAA
4827 7
3550

4002 6
2300

Younluk

Element simgesi

* Lantanidler

Rubidyum

Soy Gazlar

Metaller

Kalsiyum
0,862
1,55
39,0983
40,078
688 38
1384
39,64
769

37

Toprak Alkali Metaller

Gei Elementleri

Ca

Potasyum

Halojenler

Kaynama noktas (C)

Erime noktas (C)

-252,732
-258,975

(ekirdekteki proton says)

Alkali Metaller

Na Mg
19

1,848
9,0122

883 12
97,72

0,971
22,98978

Atom numaras

Berilyum

Sodyum

Ametaller

Hidrojen

2970
1278

0,534
6,941

IIVA
VA

IIIIA
II A

Be

11

IIIA
IA

1342 4
180,7

-268,785
-272,05

He

Hidrojen

Bir elementin hangi periyoda ait olduunu, yani hangi satrda bulunduunu, sahip olduu yrnge kabuklarnn says belirler. Dolaysyla periyod numaras ayn zamanda, en d yrngedeki elektronlarn enerji dzeyinin bir gstergesidir.

VIIIA
VIIA
VIA
VA
IVA
IIIA
VIII(B) VIII(B) VIII(B) IB

Eski CAS

IA

IIA

IIIB

IVB

VB

VIB

VIIB

IIB

VIIIB
VIIB
VIB
VB
IVB
IIIB
IIB
VIII(A) VIII(A) VIII(A) IB
VIIA
VIA
VA
IVA
IIIA
IIA
IA

Eski IUPAC

10
8
7

11

12

13

14

15

16

17

18

TOPRAK ALKAL METALLER (2)

GE METALLER (3-12)

Periyodik tablonun ilk grubunda (dikey srasnda) yer alan metallerdir. Fransiyum dnda hepsi, yumuak yapda ve parlak grnmdedir. Kolaylkla eriyebilir ve uucu
hale geebilirler. Bal atom ktleleri arttka, erime ve kaynama noktalar d gsterir. Dier metallere kyasla, zktleleri olduka dktr. Hepsi de, tepkimelerde etkindir. En yksek temel enerji dzeylerinde
bir tek elektron tarlar. Bu elektronu ok
kolay kaybederek +1 ykl iyonlar oluturabildikleri iin, kuvvetli indirgendirler. Is
ve elektrii ok iyi iletirler. Suyla etkileimleri ok gldr ve tepkime sonucunda
hidrojen gaz aa karrlar.

Periyodik tablonun batan ikinci grubunda (dikey srasnda) yer alan elementlerdir. Sklkla beyaz renkli olup,
yumuak ve ilenebilir yapdadrlar. Alkali metallere
gre daha az tepken (tepkimeye girmeye eilimli) karakterdedirler. Erime ve kaynama scaklklar ile iyonlama
enerjileri alkali metallerden daha yksektir. Toprak elementleri ismi, bu gruptaki elementlerin toprakta bulunan oksitlerinin, eski kimyabilimciler tarafndan ayr birer element olarak dnlm olmasndan kaynaklanyor.

Bu grup, lantanidler ve aktinidlere ek olarak, tm B grubu elementlerini kapsar. Gei metalleri, esas olarak sertlikleri, yksek younluklar,
iyi s iletkenlikleri ve yksek erime-kaynama scaklklaryla tannrlar.
zellikle sertlikleri nedeniyle, saf halde ya da alam halinde yap malzemesi olarak kullanlrlar. Gei metallerinin hepsinin, elektron dizilimlerinde, en dtaki yrnge hep d yrngesidir. Tepkimelere giren
elektronlar, bu yrngedeki elektronlardr. Gei metalleri sklkla birden fazla ykseltgenme basamana sahiptirler. ou, asit zeltilerinde hidrojenle yer deitirecek kadar elektropozitiftir. yonlar renkli olduu iin, analizlerde kolay ayrt edilirler. Rutherfordiyum ve sonrasndaki elementler, transaktinidler olarak da bilinirler.

Np Pu Am Cm Bk Cf

Transaktinidler: Aktinidleri takip eden elementlere bu ad verilir. Uranyumdan daha byk olan bu elementler, yalnzca nkleer reaktrlerde
ya da parack hzlandrclarnda elde edilebilirler. Gei elementlerinin bir alt blmdrler. Metaller ya da ametaller arasndaki yerleri,
kesin olarak belirlenememitir.

METALLER ve AMETALLER (13-16)

Ametaller
Metal zellii gstermeyen elementlerdir. Metaller
zeltilerde katyonlar (pozitif ykl iyonlar)
olutururken, ametaller anyon (negatif ykl
Metaller,
iyon) oluturma eilimindedir. Metallerin
kural olarak
aksine iyi iletken deildirler ve eleks ve elektrii
tronegatiflikleri ok yksektir.
ok iyi iletirler.
Metaller ve ametaller arasnda
Elektronegatiflikleri
zellikler gsteren baz
dktr ve zeltilerde
yariletken elementler, "metpozitif ykl iyon (katyon)
aloidler" olarak da adoluturma eilimindedirler.
landrlr.
Halojenler ve
Metaloidler
soygazlar da
Periyodik tablonun 13-16. gruplarnda
ametal
yer alan elementlerin bazlar bu gruba girer.
doadadr.
Deiken zellikler sergiler ve metallerle
tepkirken ametal, ametallerle tepkirken de
metal gibi davranrlar. Ayrca, yariletken
zellikleri vardr.
Metaller

1947 70
1545

1194
824

Tm Yb

Terbiyum
Disprosiyum
Holmiyum
Tulyum
Samaryum
Evropyum
Gadolinyum
terbiyum
Erbiyum
8,23
8,55
8,8
9,32
7,3
7,52
5,42
7,895
6,9
9,07
158,9253
162,5
164,9303
168,9342
145
150,36
151,965
157,25
173,04
167,26
? 98
? 99
? 100
? 102
3902 94
3230 95
2607 96
3110 97
?
? 101
986
900
860
827
640
640
994
1067
827
1527

Protaktinyum
Uranyum
Neptnyum
Plutonyum
Amerikyum
Kriyum
15,4
18,95
20,2
19,84
13,67
231,0359
238,0289
237,0482
(244)
(243)

ALKAL METALLER (1)

2863 69
1522

Berkelyum

13,5
(247)

13,55
(247)

Es Fm Md No

Kaliforniyum
Ayntaynyum
Mendelevyum
Nobelyum
Fermiyum
15,1
?
?
?
?
(251)
(252)
(258)
(259)
(257)

Lantanidler ve Aktinidler, srasyla 4f ve 5f altyrnge kabuklarnn doldurulmasna karlk gelirler. Atom numaralarna
gre periyodik tabloda okla gsterilen yerlerde sralanmalar
gerekirken, bu yukardaki gibi ok uzun bir tablo
douracandan, pratik nedenlerle ana tablonun altnda iki
sra halinde gsterilirler.

HALOJENLER (17)

SOYGAZLAR - NERT GAZLAR (18)

* LANTANDLER

** AKTNDLER

Periyodik tablonun 17. grubunda bulunan, tepkimeye eilimli ametallerdir. Bu gruptaki elementlerin hepsi elektronegatiftir. Elektron alma
eilimi en yksek olan elementlerdir.
Doada saf olarak deil, mineral
bileikleri halinde bulunurlar. Element
halinde 2 atomlu molekllerden
oluurlar. Oda koullarnda flor ve klor gaz, brom sv, iyotsa kat haldedir.
Erime ve kaynama noktalar grupta
yukardan aaya doru artar. Zehirli
ve tehlikeli elementler olarak bilinirler.

Periyodik tablonun en son grubunu oluturan, tm tek

atomlu ve renksiz gaz halinde bulunan elementlerdir.
En d yrngeleri elektronlarla tamamen dolu olduu iin
son derece kararldrlar ve tepkimelere girme eilimleri
ok dktr. Bu davranlar nedeniyle "soygaz" adn
almlardr. Atmosferde bulunurlar ve sv havann damtlmasyla elde edilirler.
lk kefedilen soygaz, hidrojenden sonra en hafif element
olan helyumdur. Radon, ekirdei kararsz olan radyoaktif
bir elementtir.
ok dk olan erime ve kaynama noktalar, grupta
yukardan aaya doru inildike ykselir. Her birinin iyonlama enerjisi, ait olduu periyot iin en yksek olan
deere sahiptir.

Lantan elementiyle balayan ve periyodik

tablonun ikinci en alt yatay srasnda yer
alan elementlerdir. Gei metallerinin bir alt
serisini olutururlar ve toprakta eser miktarda bulunmalar nedeniyle, "nadir toprak elementleri" olarak da isimlendirilirler.
En nemli ortak zellikleri, elektron alveriinin yalnzca 4f yrnge elektronlarnn katlmyla gereklemesidir.
zellikle +3 deerlikli hallerinde, birbirlerine ok benzeyen zellikler gsterirler. Kuvvetli elektropozitif olmalar nedeniyle, retilmeleri zordur. ounun iyon hallerinin karakteristik renkleri vardr.

Aktinyum elementiyle balayan ve periyodik tablonun en alt yatay srasnda

yer alan elementlerdir.
Bu elementlerin en nemli
ortak zellii, elektron alverilerinin yalnzca 5f yrnge elektronlarnn katlmyla gereklemesidir.
Gei metallerinin bir alt
serisini oluturur ve doada ok ender bulunurlar.

Hazrlayanlar:
Deniz Canda
Prof. Dr. Vural Altn
Grafik Tasarm: Hlya Ylmazcan
izimler: M. Frat Ant

Yeni IUPAC

Grup numaralar, 1den 18e kadar Arap rakamlaryla gsteriliyor. Bu, Uluslararas Kuramsal ve Uygulamal Kimya Birliinin (IUPAC, International Union of Pure and Applied Chemistry), 1984 ylnda ald karardan sonra nerdii sistem. Halen kullanlan ve Roma rakamlaryla
Latin harflerini birlikte kullanan iki eski sistem daha var. Bunlardan, Avrupada ska kullanlan ve aadaki tablonun ikinci satrnda gsterilen birincisi; IUPACn eski sistemi olup, A ve B harflerini, tablonun sol (A) ve sa (B) tarafndaki gruplar iin kullanyordu. nc satrda
verilen ve CAS sistemi denilen dieri ise, Amerikada yaygn olup, A ve B harflerini, ana grup elementleriyle (A), gei elementleri iin (B) kullanyordu. Bu iki eski sistem, ayn gruplar iin farkl semboller kullanarak ciddi karklklara yol atklarndan terkedildi.

ELEMENTLERN PERYODK TABLOSU

periyodikTabloYeni2

16/2/ 6

15:35

Page 2

www.matematikce.com

Elektronlarn yrngeler zerine dizilimi,

belirli kurallara gre gerekleir.
Hund Kural
1. Elektronlar, bir altkabuktaki yrngelere, nce birer birer yerleir ve tek elektronlu yrngelerdeki elektronlarn spinleri ayn yndedir.
2. Daha sonra iftler oluturacak ekilde yerlemeye balarlar.
3. ft elektronlu bir yrngedeki elektronlar spinleri, Pauli ilkesi gerei, zt ynldr.

4f

5p

Azot (N)

6s

4d
5s
4p

Oksijen (O)

3d

Yrngeler
Yrnge, atomdaki bir elektronun davran biimini
belirler. Kuantum mekaniine gre, her yrnge; enerji
kuantum says n, asal momentum kuantum says l
ve manyetik kuantum says m olmak zere, kuantum says tarafndan belirlenir. Enerji kuantum says
n, pozitif tamsay deerler alr ve ald her n deeri, bir
yrnge kabuu belirler. yle ki; her n deeri iin, asal momentum kuantum says l, 0 ile n-1 arasndaki
tamsay deerlerden herhangi birini alabilir ve ald
her l deeri, bir altkabuk belirler. yle ki; her l deeri
iin manyetik kuantum says m, -l ile +l arasndaki
tamsay deerlerden herhangi birini alabilir ve ald
her m deeri, bir yrnge belirler. Her yrngede en
fazla iki elektron bulunabilir ve bu elektronlarn, Paulinin dlama ilkesine gre, en azndan spin kuantum
saylarnn farkl (s=1/2 ve s=-1/2) olmas gerekir.
Her (n,l,m) lsne bir dalga fonksiyonu n,l,m karlk geliyor ve bunlara, zgn durum (eigenstate)
dalga fonksiyonlar deniyor. Bu fonksiyonlarn eklini, sadece l kuantum says, tek bana belirliyor. r-

halinde m, (-1, 0, 1) deerlerine sahip olabiliyor ve ortaya farkl p dalga fonksiyonu (2p) kyor. n=3
iin, l=2 deerini de alabiliyor ve bu durumda, ncekilere ek olarak; m kuantum says 5 farkl deer alabildii iin, zmlerden 5 farkl d dalga fonksiyonu
(3d) kyor. Nihayet n=4 halinde, lnin st deeri 3
iin, mnin olas deerlerinin says 7dir ve 7 adet f
dalga fonksiyonu (4f) vardr. n=5 halinde de, l=4
iin 9 dalga fonksiyonu (5g)...
Herhangi bir (n,l,m) lsne karlk gelen dalga fonksiyonunun mutlak deerinin karesi, yani ln,l,m(x,y,z)l2
bir olaslk dalm veriyor. Elektronun, uzayn herhangi bir (x,y,z) noktasnn civarndan oluan dV diferansiyel hacmi ierisinde bulunma olasl, ln,l,m(x,y,z)l2 ile
dVnin arpmna eit. Yani, herhangi bir (n,l,m) lsyle belirlenen bir yrngedeki elektronun aslnda
herhangi bir an iin, uzayn herhangi bir noktasnda
bulunma olasl var. Dolaysyla, kuantum mekaniinde yrngeler, klasik mekanikte olduu gibi kapal
eriler eklinde deil. Hatta yrnge ile neyin kastedildii, tanma bal olarak deiiyor. ounlukla, elektronun bulunma olaslnn belli bir deeri, rnein
%90 at uzay blgesine yrnge deniyor.

S Yrngesi

D Yrngesi
D altkabuunun 5 yrngesinden 4; az
ksmlar birbirine bakan, ayn merkezden

3s

Aufbau Kural
Yrnge kabuklar, enerji kuantum saysnn art srasna gre, iten da doru; yani
nce n=1, sonra n=2 vb eklinde dolarlar. Ayn kabuk iindeki yrngeler, genelde; s,
p, d, f srasyla dolarlar. Ancak, bu genel kurallarn dnda olan baz durumlar da var:
* 4s yrngesi 3dden nce,
* 5s yrngesi 4dden nce,
1s
* 5d1 yrngesi 4fden nce,
* 6d1 yrngesi 5fden nce dolar.

ekirdek etrafnda ykselen enerji deerleri, artan n deerlerine karlk gelir.

Belli bir n deeri iin, n adet alt dzey vardr ve bu alt dzeylerdeki toplam yrnge says n2dir Dolaysyla, her
enerji dzeyindeki en fazla elektron says 2n2 olup, bu saylar ilk drt enerji dzeyi iin aadaki gibidir:

2p
2s

Enerji Dzeyi (n) erdii Yrngeler

1
s
2
s, p
3
s, p, d
4
s, p, d, f

Altn (Au)
Elektron says: 79
Elektron dizilimi: 1s2 2s2p6 3s2p6d10 4s2p6d10f14 5s2p6d10 6s1

ELEMENTLERN KULLANIM ALANLARI

a t o m

1. Hidrojen (H):
Gelecein temel otomobil yakt olmaya aday. Ticari gbrelere azot balanmasnda,
kat ve sv yalarn doyurulmasnda, amonyak ve hidroklorik asit gibi bileiklerin eldesinde, kaynak yapmnda, hidrojen balonlarn iirmede, petroln ilenmesinde, roketlerde yakt olarak ve Hidrojen Yakt
Hcrelerinde hidrojen gazndan elektrik enerjisi eldesi iin kullanlr. Dteryum ve trityum
izotoplar, nkleer fisyon ve fzyon ilemlerinde kullanlmaktadr.

n u m a r a l a r n a

g r e

er tayan azot bileii, gbre yapmnda ve

"re" eldesinde kullanlan amonyaktr (NH3).
Baz bileikleri patlayc zellie sahiptir.
8. Oksijen (O):
Bitkilerin ve hayvanlarn yaamlarn devam
ettirebilmeleri, solunum gaz olan oksijenin
(O2) varlna baldr. Hastanelerde, solunum rahatszlklarnn tedavisinde, elik retiminde, kaynak yapmnda, suyun saflatrlmasnda ve beton eldesinde de oksijen
kullanlr. Paslanma, oksijenin varlnda
gerekleir.

2. Helyum (He):

9. Flor (F):

Zeplin ve balon gibi hava tatlarn iirmede, kaynaklkta, germanyum ve silisyum

kristallerinin yapmnda, titanyum ve zirkonyum eldesinde, spersonik rzgar tnellerinde, derin dal tplerinde ve soutucu olarak nkleer enerji santrallerinde kullanlr.
"Kuantum svs" olarak adlandrlan ve s
iletkenlii olaanst derecede yksek olan
sv helyum, manyetik rezonans grntlemede (MRI) ve kanser tehisi iin manyetik
rezonans elastografisinde (MRE) kullanlr.

Uranyum bileikleri bata olmak zere ok

sayda ticari kimyasaln retiminde, teflon
eldesinde, di macunu retiminde, aydnlatma ampulleri zerine yaz yazlmasnda
(hidrflorik asit), kloroflorokarbon gazlar
(CFC) ise havalandrma ve soutma aygtlarnda kullanlr.

3. Lityum (Li):
Seramik ve cam yapmnda, pil retiminde,
yalayc ve alam sertletirici maddelerin
bileiminde, A vitamini sentezinde, nkleer
santrallerde soutucu grevinde, roketlerde
itici kuvvet salamada, baz bileikleri de beyin rahatszlklarnn ve psikolojik hastalklarn tedavisine yarayan ilalarda kullanlr.
4. Berilyum (Be):
Hava ve uzay tatlarnda, iletiim uydularnda, nkleer santrallerde, fze yapmnda,
hafif metal alamlarnda, X-n tplerinin
pencerelerinde, saat zembereklerinin ve bilgisayar paralarnn yapmnda, jiroskoplarda ve inaat sektrnde kullanlr. Zmrt
ve akuamarin, berilyumun deerli kristal
formlardr.
5. Bor (B):
Yeil rengi iin pirotekni (fiekilik) alannda, ateleyici olarak roketlerde, tenis raketi
yapmnda, sya dayankl cam rnlerin yapmnda, gz dezenfektanlarnn ieriinde,
cam elyaf retiminde ve bir aartc olan
sodyum perboratn eldesinde kullanlr. Titanyum ve tungsten ile birlikte kullanm sonucunda, arl dk ancak sya kar direnli alamlar elde edilir. Boron-10 izotopu, ntron yutucu olarak nkleer santrallerde ve ntron belirleyici aletlerde kullanlr.
6. Karbon (C):
Sv yalarn sudan arndrlmasnda, demir ve
alamlarnn ilenmesinde, elik yapmnda,
lastiklerin renklendirilmesinde, plastik sanayinde, boya pigmentlerinin eldesinde ve yalayc
maddelerin yapmnda bu elementten yararlanlr. Grafit formu kurun kalemlerde ve ekirdek
tepkimelerinin kontrol amacyla ntron yavalatcs olarak nkleer reaktrlerde; deerli bir
ta olan elmas formu ise sanayide deiik kullanm alanlarna sahiptir. Karbon-14 izotopu,
radyoaktif ya tayininde nemli bir aratr.
7. Azot (N):
Besinlerin ve kimyasallarn saklanmasnda,
ok souk olan (-196C) sv hali dondurma ilemlerinde kullanlr. Ticari olarak en ok de-

10. Neon (Ne):

Renkli reklam aydnlatmalarnda, yksek
voltaj gstergelerinde, paratonerlerde, dalga
metre tplerinde ve televizyon tplerinde
kullanlr.
11. Sodyum (Na):
Eczaclk, tarm ve fotoraflk alanlarnda,
sokak aydnlatmalarnda, pillerde, cam yapmnda, sofra tuzu (NaCl) retiminde, sv
haliyle nkleer santrallerde soutucu
olarak, eitli organik bileiklerin
ve kabartma tozu (NaHCO3)
gibi ticari kimyasallarn eldesinde
kullanlr.
12. Magnezyum (Mg):
Fotoraf makinelerinin gvde ve fla kaplamalarnda, iaret fieklerinde, yangn
bombalar bata olmak zere pirotekni alannda, eczaclk alannda, hafif olmas nedeniyle uak ve fze yapmnda, dkme demir retiminde, eitli metallerin tuzlarndan ayrtrlmasnda, mine tulas ve
aydnlatma ampulleri yapmnda kullanlr.
Yeil bitkilerde bulunan klorofil yapsnda
da yer alr.
13. Alminyum (Al):
Mutfak aletlerinin ve dekorasyon malzemelerinin ana yapm maddesidir. Teleskop aynalarnn kaplamalarnda, dekoratif katlarn yapmnda ve hafif yaps nedeniyle
elektrik iletim hatlarnda kullanlr.
14. Silisyum (Si):
Kum ve kil formu, beton ve tula yapmnda
kullanlr. Silikat formuysa, mine, emaye ve
anak-mlek yapmnda nemlidir. eliin
bileimine de katlr. Camn esas bileenidir.
Elektronik mikroip, transistr ve gne gzesi yapmnda kullanlr. Canllarn yap iskeletlerinde yer alr.
15. Fosfor (P):
Gbre eldesinde, havai fiek, kibrit, deterjan ve di macunu yapmnda kullanlr.
Zararllarla mcadelede kullanlan ou
kimyasaln (pestisitlerin) bileiminde
vardr. Canllarda sinir ve kemik dokular
iin ok nemlidir. Baz bileikleri sularn
yumuatlmasnda, temizlikte ve paslanmaya kar kullanlr.

s r a l a n m t r )

Hidrojen

Toprak Alkali Metaller

Metaller

Alkali Metaller

Gei Elementleri

Ametaller

27. Kobalt (Co):

37. Rubidyum (Rb):

Siyah barut, pil, fungusit (mantar ldrc

kimyasal), doal kauuk, gbre ve kat yapmnda; buharla dezenfekte ilemlerinde ve
kurutulmu meyvelerin aartlmasnda kullanlr.

Dier metallerle birletirilerek, "Alnico" ad

verilen ve allmn dnda manyetiklenme
gcne sahip olan alamn eldesinde kullanlr. Elektrolizle kaplama ileminde, porselen ve cam sanayilerinde, kalc ve parlak
mavi rengin retilmesinde, kobalt-60 izotopu da kanser tedavisinde kullanlr.

Sezyuma alternatif olarak uzay aralarndaki "iyon motorlarnda", vakum tplerinde,

fotosellerde, zel camlarn yapmnda ve
kalp aratrmalarnda kullanlr.

Kat yan rnlerinin, boya maddelerinin,

petrol rnlerinin, eitli ilalarn, antiseptiklerin, bcek ldrclerin (insektisitlerin),
zclerin, plastik rnlerin eldesinde ve
ime sularnn dezenfekte edilmesinde kullanlr.
18. Argon (Ar):
Elektrikli aydnlatma ampullerinde, floresan tplerde, kesim ve kaynak ilemlerinde, silikon ve germanyum kristallerinin retiminde, titanyum ve benzeri reaktif elementlerin eldesinde, radyasyon seviyelerini
len Geiger sayalarnda kullanlr.
19. Potasyum (K):
Gbre, cam, sabun, lens ve benzeri maddelerin yapmnda, yanc-patlayc maddelerin
bileiminde kullanlr.
20. Kalsiyum (Ca):
Alam eldesinde ve sv yalarn dehidrasyonunda kullanlr. Canllarn di ve iskelet
yaplarnda yer alr. Kireta, jips ve floritin
yapsnda da vardr.

28. Nikel (Ni):

Paslanmaz elik bata olmak zere korozyona direnli alamlarn eldesinde, elektrolizle
kaplama ilemlerinde, deniz suyundan tatl
su elde edilen tesislerde, madeni paralarn,
nikel-kadmiyum pillerin ve zrh kaplamalarnn yapmnda kullanlr.
29. Bakr (Cu):
Elektrik-elektronik sanayinde, kuyumculukta
ve bronz heykelciliinde, algasit (su yosunu
ldrc) yapmnda, Fehling zeltisi gibi
kimyasal bileimlerin eldesinde kullanlr.
30. inko (Zn):
Otomotiv, elektrik ve donanm endstrilerinde kullanlan dkm kalplarnn yapmnda, galvanizleme ilemlerinde; floresan
lambalarn, X-n ve televizyon ekranlarnn yapmnda; boya, yazc mrekkepleri,
sabun, tekstil rnleri, elektronik aletler,
kauuk yan rnleri, yer kaplamalar, plastik ve kozmetik rnleri gibi deiik alanlarda kullanlr.

38. Stronsiyum (Sr):

Renkli televizyonlar iin grnt tplerinin
ve demir esasl mknatslarn yapmnda,
nkleer pillerde, inkonun saflatrlmasnda, iaret fieklerinde ve havai fieklerde
krmz rengin elde edilmesinde kullanlr.
Stronsiyum titanat, yksek bir krlma indisine ve elmastan daha geni bir optik dalma sahip olmas nedeniyle, ilgi ekici bir
optik maddedir.
39. triyum (Y):

Cam ve porselenlere slak bir grnm vermekte, tmr tespitinde, yar iletkenlerin,
transistr benzeri aygtlarn, kuartz termometrelerin ve lazer diyotlarnn yapmnda
kullanlr.

22. Titanyum (Ti):

32. Germanyum (Ge):

Deniz suyundan tatl su eldesinde, tuzlu suya

temas eden gemi donanm paralarnn yapmnda, boya retiminde, camlarn renklendirilmesinde, gne gzlemevlerinde, silgi ve
kat yapmnda kullanlr. Safir ve yakut kristallerine yldz eklini verir.

41. Niyobyum (Nb):

Elektronik uygulamalarda, kzltesi spektroskoplar gibi optik aletlerde ve hassas kzltesi detektrlerinde, projektrlerde, geni
al kamera ve mikroskop merceklerinde,
kimyasal tedavi yntemlerinde kullanlr.

Gl paslanmaz eliklerin ve boru hatlarnn yapmnda kullanlan demir d alamlarda, nkleer teknolojide, uzay programlarnn bileenlerinde ve benzeri ileri uu
aralarnn yap sistemlerinde, gl ve dayankl mknatslarn yapmnda, kuyumculukta, jet ve fze yapmnda kullanlr.

24. Krom (Cr):

34. Selenyum (Se):

42. Molibden (Mo):

Isya ve anmaya kar direnli olan alamlarn yapmnda, nkleer enerji uygulamalarnda, elektrikli stclarn ince tellerinde,
petroln ayrtrlmas ilemlerinde, fze ve
hava tatlarnn ve ultra-yksek gteki eliklerin yapmnda kullanlr. Bitkiler iin
nem tayan bir eser elementtir.

eliin sertletirilmesinde, paslanmaz elik

retiminde, eitli alamlarn eldesinde, korozyon nleyici kaplamalarda, tula ve kalp yapmnda kullanlr. Yakut ve zmrte
renk verir.

Fotokopi makinelerinde, cam endstrisinde,

zellikle yakut renkli cam ve mine yapmnda, elik retiminde, gne gzelerinde, fotorafik toner, fotoelektrik gzeler, televizyon kameralar ve klerlerin yapmnda
kullanlr.

25. Manganez (Mn):

35. Brom (Br):

Kuru pillerde, cam zerinde demir kirlilii

nedeniyle oluan yeil rengi yok etmekte, elik ve pil retiminde, demiryolu makaslarnn
ve kasalarn yapmnda, seramik sanayiinde
ve eczaclk almalarnda kullanlr. Ametist tann rengini veren de manganezdir.

44. Rutenyum (Ru):

Su artma bileiklerinin, aartclarn, eitli

ilalarn, alevlenmeyi nleyici kimyasallarn, fumigantlarn ve fotoraflkta kullanlan inorganik bromitlerin yapsna katlr.

Platin ve paladyum elementlerinin sertletirilmesinde, gz tedavilerinde, yumurta kabuklarnn kalnlk lmlerinde, dolma kalemlerin ularnda elektrik kontaklarnda ve
hava tatlarnn yapmnda kullanlr.

26. Demir (Fe):

Seri fotoraflkta kullanlan baz fla lambalarnda bulunur. Floresan ampullerde ve

dalga boyu standard olarak mortesi (UV)
lazerlerde de kullanlr. Kripton-85 izotopu,
eitli katlarn bnyesine yerletirilerek,
kimyasal analizlerde kullanlr.

Hemoglobin pigmentinin yapsnda oksijen

tayc olarak ilev grr. naatlarda beton
kolon, kiri ve yzeylerin glendirilmesinde
kullanlr. elik sanayiinin ana hammaddesidir.

36. Kripton (Kr):

Beyaz altn, altn elementinin paladyum ile

oluturduu bir alamdr. Di hekimliinde,
kol saati yapmnda, seramiklere metal katlmasnda, elektrik rlelerinde ve ameliyat
aletlerinin yapmnda kullanlr.
47. Gm (Ag):
Kuyumculukta, fotoraflkta, ayna yapmnda, madeni paralarda, diilikte kullanlan alamlarn yapsnda, lehim alamlarnda, elektrik balantlarnda, yksek kapasiteli gm-inko ve gm-kadmiyum pillerinde kullanlr. Gm iyodit, bulutlara
yamur yadrmak amacyla kullanlr.

40. Zirkonyum (Zr):

31. Galyum (Ga):

Paslanmaz elik retiminde, elik yzeylerinin titanyum kaplanmas ileminde, seramik

yapmnda, speriletken mknatslarn yapmnda, dayankl ve uzun mrl alamlarn eldesinde kullanlr.

46. Paladyum (Pd):

Dk scaklklarda eriyebilen alamlarn

eldesinde, germanyum transistrlerin, damtclarn, gne gzelerinin, termistrlerin
ve fotoileticilerin yapmnda, nkleer santrallerde tepkime zincirlerinin dzenleyicisi
olarak, ayrca kan ve akcier aratrmalarnda kullanlmaktadr.

Cva buharl lambalarda, gl klandrmalarda, tohum yeertici kimyasallarn bileiminde, radyoaktif izotopu olan Sc-46 ise
rafinerilerde ham petrol ve benzeri maddeler
iin iz src olarak kullanlr.

Bronz eldesinde, pirotekni alannda, mermi

ve gllelerin sertliinin ve eklinin salanmasnda, lazerlerin, LED'lerin ve yariletkenlerin yapmnda, tarm alannda da bcek
ldrc olarak kullanlr.

aygtlarda ve dolma kalem ularnda kullanlr.

48. Kadmiyum (Cd):

21. Skandiyum (Sc):

33. Arsenik (As):

Metaloidler

Baz elementlerde tane boyutunun kltlmesinde, alminyum ve magnezyum alamlarnn dayankllklarnn artrlmasnda, metallerde oksidasyonun nlenmesinde, evropyum elementiyle birletirilmi hali, renkli televizyonlarda krmz renk eldesinde, cam ve seramik yapmnda, atee
dayankl tula retiminde, kamera merceklerinde ve lazer sistemlerinde kullanlr. triyum-alminyum ta da, yapay elmas olarak deer grr.
elik eldesinde, vakum tiplerinde, cerrahi
uygulamalarda, fla ampullerinde, patlayclarda, yapay ipek eldesinde, vurmal alglarn ve frn tulalarnn yapmnda kullanlr.
Zirkonyum oksit, s okuna dayankl laboratuvar malzemeleri retiminde, metalrji frnlarnn kaplanmasnda ve sya dayankl
madde olarak cam-seramik endstrilerinde
nemlidir.

23. Vanadyum (V):

iirilmi 4 balona benzetilebilir. Bu altkabukta en fazla, 5 yrngesinin her birinde 2er

tane olmak zere 10
elektron bulunabilir.

F Yrngesi
F altkabuu, uzayda
farkl ynlere dalm 7 alt dzenlemeye sahiptir ve yk da-

lm olduka karktr. Bu altkabukta

en fazla, 7 yrngesinin her birinde 2er
tane olmak zere 14
elektron bulunabilir.

En fazla Elektron
2
8
18
32

16. Kkrt (S):

17. Klor (Cl):

terir. yrngesinden her biri, az ksmlar birbirine baP altkabuu, birbirini dik kesen kan ve ayn merkezden iirilx-y, y-z ve x-z dzlemlerine g- mi 2 balona benzetilebilir. Bu
re simetrik 3l bir alt yap gs- altkabukta en fazla, yrngesinin her
birinde 2er
tane olmak
zere 6 elektron bulunabilir.

P Yrngesi

Bu yrngeye ait olaslk, dolaysyla da

elektronun yk dalm kresel simetriktir. zerinde en fazla 2 elektron bulunabilir. Bu elektronlarn,
orijin merkezli bir krenin yzeyindeki herhangi bir noktada bulunma olasl, yzeyin tm noktalar iin
ayndr.

4s

3p

( E l e m e n t l e r

nein, n deeri ne olursa olsun, l=0 fonksiyonlar

hep kresel simetrik. l=1 fonksiyonlar ise; ayr
koordinat ekseni zerinde oturmu, birer ift simetrik
lob eklinde. l=2 veya 3 iin ekiller daha karmak.
Elektron bu zgn kuantum durumlar arasndaki
geileri srasnda, aradaki enerji farkna edeer frekansta nlar yayyor veya souruyor. Dolaysyla
sz konusu kuantum durumlar, tarihsel bir alkanlkla; bu nlarn, atomlarn ma spektrumunda sergiledii niteliklere bal olarak isimlendiriliyor. rnein kresel simetrik l=0 dalgalarna, spektrum izgileri keskin olduundan, bu szcn ngilizcesinin
(sharp) baharfiyle s dalgalar deniyor. l=1 dalgalarna, birincil (primary) anlamnda p, l=2 dalgalarna da, dank (diffuse) anlamnda d dalgalar deniyor. Hal byle olunca; l=3 ve 4 dalgalar da, alfabedeki sralamayla f ve g simgeleriyle devam ediyor.
Sonu olarak; n=1 deeri iin, l ancak 0 olabiliyor ve
m de yine, ancak 0 deerini alabiliyor. Bu durumda
sadece bir s dalga fonksiyonu var. Buna 1s dalga
fonksiyonu deniyor. n=2 iin, l=0 veya l=1 olabiliyor. Birinci durumda m ancak 0 deerini alabilirken,
yani yine tek bir s dalga fonksiyonu (2s) varken; l=1

Elektroliz yoluyla kaplamada, nikel-kadmiyum pillerinde, gne gzelerinde ve lehim

yapmnda, ntron yutucu zellii nedeniyle nkleer reaktrlerde kontrol ubuklarnda ve zrhlamada kullanlr. Baz bileikleri,
PVC maddeye dayankllk kazandrr. Kadmiyum slfit (CdS), sar pigment olarak kullanlr.
49. ndiyum (In):

50. Kalay (Sn):

elik konserve kutularnn kaplanmasnda,
baz di macunlarnn ieriinde ve speriletken mknatslarn yapmnda kullanlr.
Lehim, bronz, kalay ve kurun alamlarnda
yer alr.
51. Antimon (Sb):
Demir alamlarn sertletirmede, seramik
emaye ve cam boyamasnda, lehim, maskara, kzltesi dedektrleri, diyotlar, kablo
kaplamalar, kurun piller, plastik ve eitli
kimyasallarn yapmnda kullanlr.
52. Tellr (Te):
Bakrn ve paslanmaz eliin ilenebilirliini
artrmada, seramik sanayinde, metal rnlerin retiminde, cam rnlerin boyanmasnda, bateri zillerinde, pil kaplama koruyucularnda, elektrik direnlerinde ve termoelektrik aletlerde kullanlr.

43. Teknesyum (= Teknetyum) (Tc):

53. yot (I):

Tpta tehis ve eczaclk aratrmalarnda

radyasyon kayna olarak kullanlr.

Organik kimyada, eczaclk ve tp alanlarnda iyoditler, tiroksin, tentrdiyot gibi mikrop

krclarn retiminde ve fotoraflk alannda kullanlr. Saf iyot zeltisi, niasta iin
verdii karakteristik koyu mavi renkle, belirleyici (indikatr) bir sv oluturur.

45. Rodyum (Rh):

Ocak sarmlar, elyaf ve elektrot yapmnda
kullanlan platin ve paladyum alamlarnn
eldesinde, kuyumculuk ve dekorasyon alanlarnda, elektrik kontaklar yapmnda, optik
aletler, telefon rleleri, far reflektrleri gibi

54. Ksenon (Xe):

Elektron tplerinin, stroboskopik lambalarn, bakteri ldrc lambalarn ve yakut
renkli lazerleri uyaran lambalarn yapmnda kullanlr. Moleklleri parack fizii
alannda kabarck odalarnn ve problarn
ieriinde kullanlr. Xe-133 izotopu, pek
ok kullanm alanna sahip nemli bir radyoizotoptur.

Halojenler

* Lantanidler

Soy Gazlar

** Aktinidler

55. Sezyum (Cs):

66. Disprosiyum (Dy):

Gne gzelerinde, atom saatlerinde, kzltesi lambalarnda, katalizr olarak baz elementlerin hidrojenlenmesinde, hava kalntlarn yok etmek iin vakum tplerinde ve
roket motorlarnda itici olarak kullanlr.

Kendisi lazer yapmnda, kadmiyum alamlar

kzltesi k kayna olarak, nikel alamlar
da dolgu malzemesi ve nkleer santraller iin
soutucu ubuk yapmnda kullanlr.

56. Baryum(Ba):

Ntron sourma zellii nedeniyle, nkleer

santrallerde kontrol ubuklarnn yapsna
katlr.

Vakum tplerinde, bujilerde, havai fieklerde, kauuk yapmnda, piroteknide (fiekilik) yeil rengin eldesinde, fare zehiri yapmnda ve floresan lambalarda kullanlr.
Baryum slfat ieren bir pigment olan "Litopon", iyi bir kaplayc maddedir.
57. Lantan (La):

67. Holmiyum (Ho):

68. Erbiyum (Er):

Vanadyum elementinin sertliini ve ilenebilirliini artrr. Erbiyum oksit cam, porselen, emaye srlarnda pembe renklendirici
olarak kullanlr.

Karbon esasl aydnlatmada, optik camlarn yapmnda, pahal kamera merceklerinde, akmakta ve pil elektrotlarnn retiminde, zellikle sinema endstrisinde stdyo aydnlatmalarnda ve projeksiyonda kullanlr.

69. Tulyum (Tm):

58. Seryum (Ce):

70. terbiyum (Yb):

Hem bileen hem de renk giderici olarak

cam yapmnda, petrol artmnda, metalrjik ve nkleer uygulamalarda kullanlr.

Paslanmaz eliin dayanklln, tanecik

inceliini ve dier mekanik zelliklerini iyiletirmede, metalrji ve kimya alanlarndaki
deneylerde kullanlr.

59. Praseodim (Pr):

Cam ve emaye renklendirmede, film stdyolarnda klandrma ve projeksiyonda, kaynaklar ve cam yapmc veya ileyicileri
iin koruyucu gzlklerin ("Didymium"
cam) yapmnda kullanlr.
60. Neodim (Nd):
Optik zellikleri nedeniyle astronomi almalarnda, emaye renklendirmede, kzltesi
nlar szen camlarn yapmnda, kaynaklarn ve cam yapmc ve ileyicileri iin koruyucu gzlklerin yapmnda kullanlr.

Seramik manyetik maddeler olan ferritlerde

ve mikrodalga donanmnda kullanlr. Tm169 izotopu, portatif X-n aygtlarnda
radyasyon kaynadr.

71. Lutesyum (Lu):

atlatma, alkilasyon, hidrojen ekleme, polimerizasyon ilemlerinde katalizr olarak kullanlr.
72. Hafniyum (Hf):
Nkleer denizaltlardaki reaktr kontrol ubuklarnda ve vakum tplerinde de gaz emici olarak
kullanlr.
73. Tantal (Ta):

Ildayan boya ve plastiklerin yapmnda,

Pm-174 izotopu gne gzelerinde, kalnlk
lm aletlerinde, uzay sondalarnda ve uydularda yardmc g salayan s veya portatif X-n kayna olarak kullanlr.

Elektrolitik kapasitrlerin, vakum frnlarnn,

ameliyat gerelerinin, kimyasal ilemlerde kullanlan aletlerin, kamera merceklerinin, nkleer reaktrlerin, hava tatlarnn ve fze paralarnn
yapmnda kullanlr. Los Alamos'ta alan bilim insanlar tarafndan yaplan ve erime noktas 3738C olan tantal karbid grafit alam, yaplan en sert maddelerden biri olarak kabul ediliyor.

62. Samaryum (Sm):

74. Tungsten (W):

Sinema endstrisinde karbon esasl aydnlatmada, kalc mknats yapmnda

(SmCo5), etil alkoln hidrojenlenmesinde ve
hidrojenden arndrlmasnda, kzltesi n sourulmas amacyla optik camlarda ve
nkleer santrallerde ntron sourucu grevinde kullanlmaktadr.

Elektrik ampullerindeki ince tellerin, elektron ve

televizyon tplerinin, elektrikli frnlarda da sarmlarn ve stc elemanlarn yapmnda; X-n
hedeflerinde, hava tatlarnda ve metal buharlatrma ilemleri gibi yksek scaklk gerektiren
uygulamalarda kullanlr. Baz bileikleri boyalarda ve floresan aydnlatmalarda kullanlr.

63. Evropyum (Eu):

75. Renyum (Re):

triyumla oluturduu alam, renkli televizyonlarda krmz renk eldesinde evropyum

katlm plastikler ise lazerlerde kullanlr.

Ktle spektrograflarnda ve iyon lm aletlerinde bulunan ince tellerin yapmnda, elektrik kontaklarnda ve yksek kaliteli bilimsel gerelerin
kaplamalarnda, fla ampullerinin yapmnda,
uak bujilerinde, telefon rlelerinde, dolmakalem ularnda ve far yanstclarnda kullanlr.

61. Prometyum (Pm):

64. Gadolinyum (Gd):

Allmn dnda speriletken zellikler
gsterir. Gadolinyum-itriyum birleiminden
oluan lal talar, mikrodalga uygulamalarnda nemlidir. Bileikleri, televizyonlarda
renk maddesi olarak kullanlr.
65. Terbiyum (Tb):
Alamlarda, lazerlerde ve elektronik aletlerin retiminde, renkli televizyon tplerinde
kullanlan yeil fosforu etkin hale getirmede, ZrO2 ile birlikte de yksek scaklklarda
alan yakt hcrelerini salamlatrc kristal olarak kullanlr.

76. Osmiyum (Os):

eitli aletlerde kullanlan millerin, fonograf inelerinin, dolmakalem ularnn ve benzeri aletlerin yapmna katlan ok sert alamlarn eldesinde; parmak izi belirlemesinde ve mikroskopla
incelenmek zere hazrlanan yal doku preparatlarnn boyanmasnda kullanlr.
77. ridyum (Ir):
Platini sertletirmede, yksek scaklklara dayankl maddelerin eldesinde, elektrik kontak-

larnda, zel saklama kaplarnn yapmnda,

kansere kar radyasyon tedavisinde, derialt inelerinde ve helikopter bujilerinde kullanlr.

89. Aktinyum (Ac):

78. Platin (Pt):

90. Toryum (Th):

Laboratuvar kaplarnn, bozunmaya dayankl

gerelerin, yksek scaklklarda alan elektrikli
frnlarn, tellerin ve slularn yapmnda; kuyumculukta, di hekimliinde, elektrik kontaklarnda, arabalarda hava kirliliini nleyici donanmlarda, fzelerin u konilerinin ve jet motorlarnn azlklarnn kaplamasnda; gemilerin, denizalt boru hatlarnn ve elik desteklerin katodik koruma sistemlerinde; slfrik asit eldesinde
ve petrol rnlerinin ilenmesinde kullanlr.

Ntron bombardmanna tutulduunda, nkleer

bir yakt olan U-233'e dnr. Bu yzden, dolayl bir nkleer enerji kaynadr. Gl alamlarn eldesinde, amonyan nitrik asite dntrlmesinde ve petroln ayrtrlmasnda, tanabilir gazl lambalarda, tungsten tellerin ve yksek scaklklara dayankl laboratuvar kaplarnn
kaplanmasnda, kzltesi fotoelektrik hcrelerde, kaliteli fotoraf merceklerinin ve bilimsel donanmn yapmnda kullanlr.

79. Altn (Au):

91. Protaktinyum (Pa):

Madeni para yapmnda, kuyumculukta, dekorasyonda, di hekimliinde, elektronik endstrisinde ve uzay uydularnda kaplama maddesi
olarak kullanlr.

Doada bulunmaz. Uranyum, toryum ve pltonyumun fisyon ekirdek paralanmas (fisyon)

rnleri arasnda yer alr. Bilinen bir kullanm
alan bulunmamaktadr.

80. Cva (Hg):

92. Uranyum (U):

Termometrelerin, barometrelerin, difzyon pompalarnn cva buharl lambalarn ve reklam klandrmalarnn, cval alterlerin, di hekimliinde kullanlan baz karmlarn, koruyucu boyalarn, bcek ldrc ilalarn, pillerin ve laboratuvar gerelerinin yapmnda kullanlr.

Yzyllar boyu camlara renk verici olarak kullanlan uranyum, gnmzde nkleer santrallerde
ve nkleer silahlarn yapmnda kullanlmaktadr. Zrh kaplamalarnda ve byk hava tatlarnn kanatlarnda arlk olarak da kullanlr.

81. Talyum (Tl):

125-150C aras scaklklarda sv hale geen
camlarn yapmnda, snrl olarak baz deri enfeksiyonlarnn tedavisinde, krlma indisi yksek
camlarn ve gne gzelerinin retiminde, kemirgen ve karnca ldrclerin ieriinde, kzltesi optik malzeme yapmnda kullanlr.
82. Kurun (Pb):

Ntron kayna olarak ve termoelektrik enerji

retiminde kullanlr.

93. Neptnyum (Np):

Ntron belirleyici aygtlarda kullanlr.
94. Pltonyum (Pu):
Kalp atlarn dzenleyici olarak ve nkleer silahlarda patlayc fisyon malzemesi olarak kullanlr. Pu-238 izotopu, Apollo'nun ay grevlerinde, ay yzeyinde alan sismik donanm iin
g kayna olarak kullanlmtr.

Ses yaltmnda, radyasyon zrh olarak X-n

ekipmanlarnda ve nkleer santrallerde, boya
yapmnda, kristal camlarn retiminde ve bcek
ldrc ilalarn ieriinde kullanlr.

95. Amerikyum (Am):

83. Bizmut (Bi):

Mars seferinde kullanlan Alfa Proton X-n

spektrometresinde, alfa parac kayna olarak kullanlmtr.

Kat hale geerken %3,32 orannda genletii

iin, yksek scaklklardan zarar grebilecek
malzemelerin retiminde kullanlr. Yangn
alarmlar ve sndrc gvenlik donanmlarnn
yapmnda, ilenebilir demir ve lastik retiminde
akrilik elyaf eldesinde, lastik retiminde, cam ve
seramik sanayinde, eczaclkta ve parfmeride
nemlidir.
84. Polonyum (Po):
Is kayna olarak yapay uydularda, dokuma
tezgahlarnda statik yklerin uzaklatrlmasnda
ve fotoraf filmleri zerinden tozlar uzaklatrc
fralarn yzeyinde kullanlr.
85. Astatin (At):
Doada bulunmaz, bizmutun alfa paracklaryla bombardman sonucunda oluur. Bilinen bir
kullanm bulunmamaktadr.
86. Radon (Rn):
Deprem tahminlerinde ve baz kanser trlerine
kar radyasyon tedavilerinde kullanlr.
87. Fransiyum (Fr):
Aktinyumun bozunmasyla oluur. Kimyasal
zellikleri sezyuma benzemesine karn, bilinen
bir kullanm bulunmamaktadr.
88. Radyum (Ra):
Radon gaz eldesinde, kendiliinden ldayan boyalarn retiminde, kanser tedavisinde ve ntron kayna olarak kullanlr.

Amerikyum-241 izotopu, duman belirleyicilerinde kullanlmaktadr.

96. Kriyum (Cm):

98. Kaliforniyum (Cf):

Petrol kuyularnda nem lm aygtlarnda, fisyon paracklar kayna olarak nkleer aratrmalarda, ntron kayna olarak da altn ya da
gm arama almalarnda kullanlr.
101. Mendelevyum (Md):
Md-256 izotopu, mendelevyum elementinin sulu
zeltilerde gsterdii baz kimyasal zelliklerin
aklanabilmesinde kullanlmaktadr.
102. Nobelyum (No):
103. Lavrensiyum (Lr):
104. Rutherfordiyum (Rf):
105. Dubniyum (Db):
106. Seaborgiyum (Sg):
107. Bohriyum (Bh):
108. Hassiyum (Hs):
109. Meitneriyum (Mt):
110. Darmstadtiyum (Ds):
111. Rntgenyum (Rg):
112. Ununbiyum (Uub):
113. Ununtriyum (Uut):
114. Ununkuadyum (Uuq):
115. Ununpentiyum (Uup):
116. Ununheksiyum (Uuh):

Laboratuvar
deneylerinde
saniyenin
ok kk
kesirlerinde
var olabilen
bu elementlerin
bilinen bir
kullanm
alan yok.