N r: 34:;BBS.4.

1988

The Kurdish Newspaper

Mjj
S"L
f
s
j
BilA t]1 :r
iJ j M
*yl
'11Im
li i
1 K .
3( j
ifr
.
*
- -i
1Jt i $

T
TiJ 2
I t

M!

<

j,

I
lkeli [461 08-29 83 32

Telex; 131 42

Telefax; 08-29 50 56

politika ekonomi toplum

Bajar ku halin jehridrin

Iraq, li dij gel Kurd

b desthilat erek b wjdan ji navrakirin dimene!
Kesn ku bi gaznjehr hatine kutin hejmar
wan gihitiye nzk 7
hezar.
Hinek ji birndarn jenosda Helebe ji bo dermankirin ann welatn
Ewrup.
Sekreter Git ya
YNK C. Talaban bi awak dijwar ziyareta zal bo
Bexday protesto kir.
Dinya li bavn, ku nav kuan
de dirjkir zarokn xwe hemz
kirine, zarokn hevdu hemzkir dayikn ku xwe li ser zarokn xwe sper kirine, temae
dike. Televzyonn din li d
hev van ddeman (manzarayan)
nan didin. Rpeln rojnaman
bi suretn la mirovan tij bne. Ev, tev de xelk Helebe y
b desthilat in, ku rejma BEES
bi gazn jehri wan daye kutin.
Li Helebe 5 hezar kes hatin
kutin. Rojnamevan televzyonn Ewrup, ku pit jenosd
bi end rojan bn Helebe,
bi film suretn xwe ve qetlama Helebe raxistin ber avn
alem. Dewleta Iraq j ber av alem b fed digot: Me
van ekan li dij rn ran bikar aniye. L bel bi hezaran
flman hatib ispatkirin, ku rn Iraq li dij xaka Kurdistana
rizgarkir b. Helebe niha Hi
roima ya dyemn e, ku mjiyn mirovan de wek jenosdek

bi xwn ch girtiye.
Hzn Kurdistan, ku dixwazin zerara jenosd tesbt bikin;
dibjin hejmarn kutiya gehitiye 7 hezar. Gelek kes ji bo
xilas kirina can xwe, ji Heleb
e rewiyan e. Ew hn ne zivirne ch warn xwe, bo v yek
j tesbtkirina zerar j ne mimkin e.
Li gor agahdariyn crbecr
li herm li ran, nzk 15
hezar birndar j di nexwexanan de ne.
Wek t zann, lekern Iraq
gava li Helebe ikiyan, bajr j
bombebarankirin. Pitre bajr
ketb dest hzn pmerge.
Qetlamn BEES
Rejma BEES di sala 1974 an
de qetlama Qelediz, 1985 an
de qetlama Zwe, ji 15 Nsan
1987 an heya niha Hezran qetlamn xwasan, Melekan
hwd. de li dij Kurdan ekn
jehr kmyew bikar anb.
Di van qetlaman de armanca
Iraq ne hzn ran bn. Bi
awak vekir armanca Iraq
naveyn, ku di bin desthilatiya
hzn pmerge xelk wan
herman b. BEES yekser li
dij gel Kurd qetlaman amdekir bi hovt domand...
Rejma BEES di rojn jenosda Heleby de li naveyn
Sergel, Bergel Yaxsemer
de j ekn kimyev bikaran.
Ev herm, hermek rizgarkir

b. peywendiy v li gel ran tuneb.

Iraq di van rojn daw de r
dibe li ser Qeredax. Qeredax j
ji cepheya er Iran-Iraq dr e.
Gelo, Iraq dikare bje ku li Qeredax ekn kmyew dij lekern ran bikartne?!
BEEs Kurdistan ji xwe re kiriye armanc dij xelk Kurd
qetlaman pk tne.
Wek din Iraq nikar wisa bi
hesan dij ekn kmyev bikar
bine.! Ge/ bi kar bine ji ew dizane w ran hesab ji wan bipirsa. L bel Iraq bi hesan dikar li dij hzn pmerge ku
di dest wan de xeyn ekn ge
rilla tu ekn parastine nne
dij gel Kurd y b desthilat
hem ekn xwe bikar bine.
Dktatoriya xwnrj ya BEES
ku Saddam cellat serokatiya
w dike, sucn xwe yn pk
an. Jenosda Helebe bo naskirina dost dijminn gel
Kurd b frsendek din..
Rojn ku li hem dinya li dij
Iraq alakiyn protesto dihate
kirin, Serokwezr Tirkiye
T.zal di Iraq. zal, qet qala Helebey j nekir.
Kurdan j li hem dinyay ji
bo ruswakirina jenosda Heleb
e gelek alakiyn protesto pkann. Van alakiyan bn sedema peydakirina raya git ya din. Kurdan li Ingiltere,
Elmanya Federal, Franse,
Swd, Norvec, Danmark, Hol-

land, Yewnanmah, Belka,

Amerika gelek welatn din de
bi alakiyn gelek cre girsey v jenosd rre kirin. Tele
vizyon rojnameyn din chek freh dan van alakiyan.
Li dinyay qels j be li dij Iraq tewr hate stendin. Iraq hate
mehkmkirin tehrkirin.
Meclsa Emniyet ya Yektiya
Miletan kiryara Iraq protesto
kir. Wezr Derva y Ingiltere
bala Iraq kiand. Li Elmanya
Federal derheqa du rketa Elman ku maddeyn ekn kim
yev firotine Iraq mehkeme
hate vekirin. Grubek Kurd li
gel Serokwezr Swd Ingvar
Carlsson peyivn, j daxwaz
kirin, ku Swd dij kiryarn
Iraq tewr bistne. Di gelek welatan de partiyn poltk par
lamenter dij v jenosd nerazibnn xwe ann ziman.
Li hember jenosda Helebe
tewrn welatn sosyalist bala
hem dinya kiand. Pir mixabin welatn sosyalist hember v
jenosd b deng man!?
Wek her tim ji Tirkiy (ji partiyn siyas rxistinn de
mokratik) tu deng demeket.
Navenda ra daw
Qeredax
Hzn Iraq rek berfireh
birin li ser herma Qeredax. Di
v r de hzn Iraq rojn 26
heya 31 adar ekn kimyev
bikar ann. Dsan bi sedan siwl
hatin kutin bi hezaran kes j

birndar bn.
Herma Qeredax beriya end
salan ketib bin desthilatiya hzn pmerge. Ber ku xwna
jenosda Helebe ziwa bibe,
Iraq rek din bire ser Qeredax. Qeredax dr cebheya er
ran Iraq ye dikeve Bar
Rojavaya Silmaniye.
ra Iraq 25 adar de destpkir. 18 lwa y leker 20 lwa y cehan di v r de bedar bn. Hzn pmerge hem
ber r berxwedanek dijwan
nan dan. Li ser v yek Iraq
bo ku karibe berxwedana hzn pmerge bikne car din
ekn kimyev bikar an. Di
bombebarandina 26-27 adar
de li gundn Qeredax; di Melekecar, Sewnan caferan de
64 kes ehd ketin 210 kes j bi
rndar bn.
Iraq di gel van ran j nikarib berxwedana hzn pmerge bikne. Wca balafirn er
ri yn Iraq di rojn 28-31
adar gundn der dora Qeredax; Belxa, Dukan, Wuryan,
Sole, Ximkan, Banmor, Qalaga, Peytl, Rabat, Jala, Derje, Deryan, Darber, Dolan
Qazanqeye bombebaran kir. Di
encama van bombebarandinan
de bi sedan siwl hatin kutin,
bi hezaran j birndar bn. Ji
ber tesra mirin y van ekan
gelek xelk gund warn xwe
terikandin.
Iraq di roja 1 Nsan de dax-

wuyaniyek belav kir got;

herm ketiye bin desthilatiya
hzn me.
L YNK, PDK hzn din
yn Kurdistan didin xwuyakirin, ku berxwedana hzn pmerge hn berdewam e.
Li ser v babet Sekretere
Git ya YNK Celal Talaban ji
bo ANK da xwuyakirin
got; Daxwuyaniya Iraq derew e. Ten Qredax end
gnden dora w ketine desti
hizin Iraq. Beek mezin y
Herima Qeredax hn j di bin
desthilatiya hizin pmerge de
ne. Iraq bi 18 lway leker
20 lway cehan iri aniye ser
ve heremi, l bel nikare berxwedana hizin pimerge bik
ne. H izin pimerge yin YNK,
PDK hizin din hn j li hem
ber iriin Iraqi bi qehreman li
berxwe didin. Iraq daxwuyaniyin derew belav dike. iyayi
Sigirma, ku naveyi heri stra
tejik y i vi herimiye, hn j di
bin desti hizin pimerge de
ye.
Wek din Talaban bi telgrafek na zal bo Iraq protesto
kir. Talabani di telgrafa xwe de
wisa got; Ew rojin ku Seddam rejma wi ji berjenosda
Helebe di hem dinyayi de dihat protestokirin, Hn xwna
geli Kurd, ku li desti Seddam
de zuwa nebye, na we ya
Iraqi dij berjewenda geli
Kurd Trk e ...
Rojn ku rojnameya me diket
ber ap di gelek welatn Ewrupay de alakiyn protesto
berfireh dibn dom dikirin.
ANK Stockholm

HALEFE!

HALEBE!

nsanln hafzasndan Hiroimay silmek mmkn deil!

Halepeyi de silmek mmkn olmayacak!
Orada, Krt olmaktan baka suu olmayan silahsz, savun
masz insanlar, dnyann gzlerinin iine bakla bakla ze
hirli gazlarla bouldular. Orada bin yllardr var olma mca
delesi veren bir halkn trajik tarihi, btn deheti ile ortaya
serildi. Orada, uluslararas antlamalarn, insanla mutlu
bir dnya vaadi ile almalar yapan kurulularn, politik
denge hesaplar ve kar atmalarnn nnde nasl aresiz
ve cansz birer yap olduklar daha yakndan grlebildi. Ve
orada Krt halknn mcadelesini sonuna kadar srdrmesi
nin ne kadar gerekli ve zorunlu olduu biraz daha iyi anlalabildi.
Bilemiyorum nasl anlatlr bu facia? Mazlum bir halk imha
ediliyor. Her ey o kadar ak, o kadar plak ve o kadar ac
masz ki... Halepe hayalet bir ehir gibi.. Issz sokaklarda
sereserpe ller, .ller... Ve tabi tm fotoraflarda bir dav
ran biimi tmyle egemen; tm fotoraflarda analar, ba
balar, hatta byk kardeler ocuklar kurtarma telana d
mler. . Onlar, ya ocuklarnn stne kapanm, ya da o
cuklarn smsk kucaklam gryorsunuz. Ama, ocuklar
kurtaramamlar. ocuklar da bykler gibi yarasz-beresiz
ama mor ve gri renkli bir lmn kucanda... te 1988 yl
nn gerei.. nsanln fezaya meydan okuduu bir yzyln
yer kredeki hazin grnts.
Nasl anlatlr bilemiyorum!
Ama bir ey ok ak: Saddam Hseyinin ranla alverii
bir yerde duruyor. Krtlere kar srd bu hain soykrm
sava bir baka yerde. Saddam aka Krt halkm imha et
me sava srdryor. Sava Kdistan topraklarnda srd
ryor ve rana kar deil, Krt halkna kar srdryor.
Bu da drt paraya blnm Krdistann ac ve fakat so
mut bir gerei!
Gerek karsnda gereki olmak gerekiyor. Krdistann
bamszlk ve zgrlk mcadelesinde ham hayallere yer
yok! Sava tm gereklii ile orta yerde duruyor. Krdistann
varl, halknn mcadelesi ve dmann barbarl da
ortada!

Derxistina Hroimay ji mjiy mirovat zor e. Ne qabil e,

ku mirov Helebey j derxe!

RUPEL / SAYFA 2

Li wir miiovn ner bparastin, ku guneh wan ten

Kurdtiy wan e, bi gazn jehrn li ber avn din hatin fetisandin. Li wir droka trajik ya gelek, ku bi hezar salan er
hebna xwe dide, bi hem aliyn xwe ve derkete hol. Li wir
car din hate ditin, ku peymann navnetew, rxistinn ku
xwed giraw ji bo mirovat dinyak serfraz t dikoin li
hember hesabn wezna poltk awa b are b rih diminin.
U li wir car din hate tgehitin, ku domandina tkona gel
Kurd iqas girng pwist e.
Nizanim, mirov v hovtiy awa bine ziman? Xelqek reben
t mhakirin. Her tit hewqas vekir, hewqas taz b rehme,
ku... Helebe wek bajarek xewn ye... Di kolan keyn
b deng de miriyan... Miriyan... U b guman di hem suretan de titek gelek ber bi av e; Di sretan de, d, bav heta
bira ketine keftelefta rizgarkirina zarokan... Mirov wan, yan
li ser zarokan wek sper yan j zarokan di hemzn wan de
dibne. L, nikarbne zarokan rizgar bikin. Zarok j wek
mezinan b birn, l bi ryek n sp di hemza mirin de...
Va ye rastiya sala 1988 an... Di sedsala, ku mirov li asmanan
ferman radike, li din j ev tit diqewime.
Nizanim mirov awa bne ziman!
L titek gelek vekiriye: Danstandina Seddam bi ran re
li alk disedne. er w y hov ji bo mhakirina Kurdan j li
alk din. Seddam, vekir er mhakirina gel Kurd dide. er xwe li ser axa Kurdistan, li hember Kurdan didomne, ne
li hember ran.
V yek, rastiya tal ya Kurdistan ye, ku hatiye ar pere
kirin.

Orhan KOTAN

Div mirov li hember rastiy rast be. Di tkona serxwebn azadiya Kurdistan de xeyaln xof re ch nne. Hebna
Kurdistan, tkona gel w hovitiya dijmin j di hol de
ye.
KURDISTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

rezan abor cvak

ZEHRLENEN KENT
HALEPE!

nistan, sve, Norve, Danimarka, Hollanda,

ABD, Belika, Avusturya ve dier lkelerde, y
nsal eylemlerle Irak lanetlediler. Dnya tele
vizyonlar ve basn bu eylemlere geni yer verdi.
Uluslararas dzeyde clz da olsa Irak mahkum
ve tehir eden tavrlar alnd.
Birlemi Milletler Gvenlik Kdnseyi Irak jenosidden dolay knad. ngiltere Dileri Baka
n Irak bykelisini makamna ararak uyar
d. Federal Almanyann Darmstadt savcl
Iraka kimyasal silah maddesi satan iki firma
hakknda soruturma at. Bir grup Krt sve
Babakan ngvar Carlssonu ziyaret ederek,
Irakn uygulamalarna kar sessiz kalmamalar
talebinde bulundu. Bir ok lke parlamenterleri
ve politik partileri jenosidi knad.
Halepe jenosidi karsnda dnyann dikkatini
eken ok nemli bir tavr ise sosyalist blokun
tavr oldu. Sosyalist blok, konu ile ilgili herhangibir belirleme yapmad!?
Krt sorununun balbana bir sorun olarak
tartld Trkiyeden ise -Siyasi partiler, de
mokratik kurulular vb.- beklenildii zere ses
kmad.

Dnya, krpe ocuklarna smsk sarl

m vaziyette sokak ortasnda boylu bo
yuna uzanm babalar, birbirlerine sa
rlm kardeleri ve gene bebelerinin s
tne kapanm analar seyrediyor.
Televizyonlar bu dehet verici sahneleri
ardarda gsteriyorlar. Basnn birinci
sayfalar sokaklara serilmi insan ceset
leri ile dolu... Bunlar, Irak Baas rejimi
nin zehirli gaz bombalar ile imha ettii
Gney Krdistann Halepe ilesi sakin
leri.. Savunmasz, sivil halk! ocuklar,
yallar, hastalar, sakatlar... Bir ilenin
tm...
Halepede 5 bin insan katledildi. Katli
amdan bir ka gn sonra ileye girebilen
ve hala kaldrlmam cesetleri grnt
leyen gazete ve televizyon muhabirleri
jenosidi bu grntlerle dnyaya duyur
dular. Irak devleti ise, dnyann gzne
baka baka, kimyasal silahlar kulland
n ve bundan byle de kullanacan be
lirtmekten geri durmad. Irak, bu silahla
r ran saldrlarna kar kullandn id
dia ediyor. Ama, saldrlarn Kurtarlm
Krdistan topraklarndaki sivil halka y
nelik olduu binlerce, onbinlerce film ile
kantland... Halepe, en az ikinci bir
Hiroima kadar insanln hafzasnda
yer edecek korkun ve dehet verici bir
toplu katliamn simgesidir imdi!
Halepedeki insan krmn tesbit et
meye alan siyasi gler l saysnn 7
bine vardn belirtiyorlar. Bombard
manlarda cann kurtarmak amacyla
blgeyi terk eden binlerce kiinin henz
Halepeye dnmemi olmalar da kesin
rakamlara varmay zorlatryor.
Blgede ve ran hastanelerinde 15 binin
zerinde yaral olduu da eitli kaynak
larn verdikleri haberler arasnda.
Bilindii gibi, Halepeyi Irak Ordusu
geri ekilirken bombalad. Halepe im
di Krt gerillalarnn elinde.

SON SALDIRI MERKEZ

KARADA

BAAS IN KATLAMLARI
Baas rejimi 1974te Kaledzda, 1985te
52si ocuk 150 sivilin katledildii Zewede, 15 Nisan 1987de balatp, 1987
Haziranna kadar aralksz olarak devam
ettirdii ve zehirli gazlarn youn olarak
kullanld eyhwasan ve Melekanda
savunmasz sivil Krt halkna kar toplu
katliamlar yapt.
Bu katliamlarda ran askeri mevzileri
hedef seilmedi. ok ak bir biimde
Pemergenin egemenlik alanlar iinde
kalan sivil yerleme merkezleri hedef se
ildi. Baas dorudan doruya Krt halk
na kar jenosid eylemleri planlad ve bu
nu barbarca srdrd..
Baas, Halepe jenosidinin gerekleti
rildii gnlerde Sergelu, Bergelu ve Yaxsemere yaplan saldrlarda da kimyasal
silahlar kulland. Buralar kurtarlm
Krdistan topraklar idi. Ve ran askeri
mevzileri ile balantlar yoktu.
Son olarak byk bir askeri gle sald
rlan Karada ise Krdistann i blgesi
saylr. Irak-Iran savcamn askeri cephe
sinden uzakta bulunan Karadada da
Irakn ran askerlerini bombalad id
dia edilemez.
BAAS, egemenlik kuramad ve her
gn biraz daha geriye pskrtld
Krdistan hedef semi durumdadr ve
BAAS, dorudan doruya Krt halkna
kar bir imha sava srdrmektedir.
Kald ki, Irak, Krtlere kar kulland
gibi rana kar byle pervaszca kimya
sal silah kullanamaz! Kullanrsa hesab
nn sorulacan bilir. Eer rann bir
kentine fze atarsa, cevap alacan bilir.
Fakat elinde gerilla silahlarndan baka
bir savunma arac olamayan pemerge
glerine kar her trl silah kullan
makla kalmaz; silahsz-savunmasz Krt
halkna kar soykrm eylemlerini btn
pervazszl ile srdrr.
Ban Saddam celladnn ektii kanl
BAAS diktatrlnn gerekletirdii
insanlk sularndan sonuncusu olan Ha-

Irakn saldrsndan sonra Halepe ilesinde bir evin avlusu!!!

Foto; Stefan Hjertn

Irak, savunmasz sivil Krt halkna kar acmasz bir soykrm sava srdryor!
Halepede kimyevi gazlarla imha edilenlerin says 7 bine yaklayor!
Yarallarn bir blm tedavi edilmek zere Avrupaya getirilmeye baland.
YNK Genel Sekreteri Talabani, katliamdan sonra zaln Badat ziyaretini sert
bir dille eletirdi.

lepe jenosidi smrge Krt halkna dostlarn ve

dmanlarn tanmak iin bir frsat daha verdi.
rnein, dnya bu insanlk suunu tehir eder, her
tarafta protesto gsterileri yaplrken, TC Babakan
Turgut zal, Irak ziyaret etti. zal, 5 bin insann
vahice katledildii Halepeyi azna bile almad..

KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

Halepe Jenosidine kar Krtler, yaadklar b

tn dnya lkelerinde protesto gsterileri dzenledi
ler. Bu eylemler yetersiz de olsa uluslararas kamuo
yunun olumasn ve uluslararas kamuoyunun yer
yer tepkilerini dile getirmesini salad.
Krtler, ngiltere, Federal Almanya, Fransa, Yuna-

Irak, pemege glerinin denetiminde bulu

nan Karada blgesine kar yapt geni apl
saldrlarda 26 ila 31 Mart gnleri srekli olarak
kimyasal silahlar kulland. Saldrlar, yzlerce
sivilin lmne ve binlercesinin yaralanmasna
yol at.
Sleymaniye ilinin gney batsndaki Karada
blgesi geen yllar iinde pemerge gleri ta
rafndan kurtarlm, uzun bir dnemden beri
pemerge glerinin denetimi altnda bulun
maktayd.
Halepe jenosidinin henz kanlan kurumadan,
Irak, bu kez de ran - Irak sava cephesinden
uzakta bulunan Karadada pemerge glerinin
etkinliini krmak iin kimyasal silahlar
kulland.
25 Mart gn balayan ve 18 askeri birlik ile
beraber 20 cah birliinin katld Irak saldrs
pemerge glerinin direnii ile karlanca, sa
va uaklar daha nceleri de bir ok kez uygula
dklar gibi blge kylerini zehirli gazlarla bom
balamaya balad. 26-27 Mart gnleri yaplan
bombardmanlar sonucu Karada ilesi Melekecar, Sevinan, Caferan kylerinde 64 kii yaa
mn yitirirken, 210 kii de yaraland.
Bu saldrlar ile de pemerge glerinin direni
ini kramayan Irak sava uaklar bu kez de 28 31 Mart gnleri Karada evresindeki Beika,
Dukan, Vuryan, Sole, Ximukan, Banimor, Kala
a, Peytul, Rabat, Jala, Dereje, Deruyan, Dar
bem, Dolan ve Kazankaya kylerini bombalaya
rak, yzlerce sivilin lmne ve binlercesinin
yaralanmasna yol at.
Kimyasal silahlarn yaratt ldrc etkiden
korunmak iin binlerce sivil kylerini terketmek
zorunda kald. Irak, 1 Nisan gn yapt akla
mada, blgeyi denetim altna aldn belirtir
ken, Alandaki etkin siyasi ve askeri gler olan
YNK ve KDP; pemerge glerinin halen dire
nii srdrdklerini akladlar.
Konuyla ilgili ngilterede grlerine ba vur
duumuz YNK Genel Sekreteri Celal Talabani:
Irak n aklamas yalandr. Irak sadece Kara
da kasabas ve evresindeki ky ele geirebilmitir. Karada blgesinin byk blm
pemerge glerinin deneimindedir. Irak 18 as
keri ve 20 cah birliinden (liva) oluan saldr
gan gleri ile, pemerge direniini kramam
tr. YNK, KDP ve dier siyasi glere bal pe
merge birlikleri devam eden saldrya kar
halen kahramanca direnmektedirler. Irak yalan
aklamalarda bulunuyor. Blgenin en stratejik
noktas olan Seirme da pemergenin denetimindedir. dedi.
Talabani ayrca, gnderdii bir telgraf ile,
zaln Badat ziyaretini protesto etti. Telgraf
ta zetle u ifadelere yer verildi: Halepe de
dkt Krt kan henz ellerinde kurumayan
Saddam ve onun rejimi btn dnyada protesto
edilirken, yaptnz ziyaret Krdyle, Trkyle,
Trkiye halklarnn karlarna ters den bir ey
lemdir.
Gazetemiz baskya girdii gnlerde Avrupann
eitli yerlerinde protesto gsterileri boyutlanarak devam ediyordu.
ANK Stockholm
RPEL / SAYFA 3

politika ekonomi toplum

A VRUPALI GOZU LE HALEPE JENOSD

J E

BYK VAHETF
muhabiri,
David
Hors da bulunuyor
du. Halebeye heli
kopterle 22 Martta
vardk. Alanda, FN
mensuplar, talyan
gazeteciler ve dier
dergi ve gazetelerin
muhabirleri de vard.
lk manzara beni de
rinden etkiledi.
ran blgede gaz
maskeleri datmt.
Ama lenlerin hi bi
rinde gaz maskesi
yoktu. yle grn
yor ki, zehir saan
bombalardan kurtul
ma inancyla, halk
panik iinde evlerine
kam, kaplarn ki
litlemi ve kurutulacaklarm hesap et
miler. Ama, yaylan
zehirli gaz hi birinin
kurtulmasna imkan
tanmamt.
Halebedeki man
zaray ifade etmek
ok zor. Korkun
tu....
Halebe jenosidi

Jenosid harekatndan sonra Halepeye ilk giren gazetecilerden biri

olan Stefan Hjertn; ehrin sokaklar cesetlerle doluydu! Byk
Foto; AN
vahet!

Halebe Katliam tarih

sayfasna kara bir gn ola
rak geti, fakat hala gzler
bu l ehrih zerinde do
layor.
Daha ksa bir dnem nce
sine kadar 70.000e yakn in
sann cvl-cvl bu ehirde,
u an canl bir tek varla,
iilebilecek bir damla suya,
bir meyve ya da sebze krn
tsna rastlamak mmkn
deil. ehir tamamyla l;
bir ka gazeteci, FN men
suplar, Iran temsilcileri ve
inceleme - aratrmayla g
revli yetkililer dnda hi
bir hareketlilik yok.
Stefan Hjertn, sveli bir
gazeteci. Krt sorununu ya
kndan takip ediyor ve genel
olarak blgenin politik du
rumu haldanda geni bir
bilgiye sahip. Deyim yerin
deyse, Krt sorununda, s
ve basnn uzmanlarndan
biri. . Hjertn, 10 yldan
beri svein en byk ve
merkezi ajans olan TT
(Tidningernas Telegrambyra) nin, Dhaberler bl
mnde grevli olarak al
yor. Defalarca Irak, ran,
Suriye ve Lbnana ziyaret
lerde bulunmu ve Krt so
rununu yerinde inceleme
olanan elde etmi biri.
Halebe jenosidinden son
ra, sveten alana giden ilk
ve tek sveli gazeteci olan
Stefan Hjertn ile, TT Sotockholm Merkez Brosunda grtk:
RUPEL/ SAYFA 4

ni Iran-Irak sava
nn bir uzants ola
rak m yoksa Irakn
Kiirtlere kar bir uy
gulamas olarak m
deerlendirmek
gerekir?

Sanyorum ola
yn oluumundaki ana etken

u:
Halebe, Derbendihan g
lne 15 km. uzaklkta bir
yerleim merkezi. Hemen
yukarsnda ve ran snrna
olduka yakn Hurmal ehri
var.
Irak iin stratejik neme sa
hip bu iki yerleim merkezi
nin de Sleymaniyeye ba
lants, Derbendihan gl
nn gneyinden geen tek
ana karayolu ile salanyor.
Verilen bilgilere gre, 15
Mart gn Iran askeri bir
likleri, Halebeyi geerek,
geceleyin botlarla Derben
dihan glnn gneyine
kyor ve Sleymaniye kara
yolunu tutuyorlar. Tm ile
tiim aralar kesiliyor ve
blge ile Irakin ilikisi ko
partlyor. te yandan ran
pasdarlarnm yolu tutma
syla blgede egemen olan
pemerge birlikleri her iki il
merkezini de ele geirme
iin saldrya geiyor. Irak
ynetimi Halebede 4000
asker bulunduruyormu.
Bunlarn iinde 25 yksek
rtbeli kurmay da var. Bu
nedenle blge Irak iin ok
nemli. Yukarda saydm
gelimelerin olmasyla bir
likte, Irak panie kaplyor
ve 16 Martta tm ehri yokedecek dzeyde bomba
yadryor Halebeye...
Bu katliam hi phe yok
ki, Irakn Krtlere kar
srdrd rk ve ovenist
politikasnn bir rn. te

yandan, Irak bu eylemlerle

kendisine kar birlemi
ortak dman vurumu ol
du.
ran, bilindii zere bal
bana byk bir sorun Irak
iin. kinci olarak Krtler
ve onlarn gl mcadele
rgtleri var Irak Krdistamnda. Saddam iin iteki
en byk tehlike. nc
ve son olarakta, Irakl Saddama muhalif gler var.
Ayetullah Hakim gl bir
muhalefet ve ran tarafndan
destekleniyor. Ayrca Feyili
Krtleri de var. Bu muhale
fet glerinin ou randa
ve ran tarafndan eitiliyor.
Irak eylemlerle bu l oda
a vuruyor.
Sava phesiz Krdistan1
da sryor, ama dnya a
pnda Irak-ran sava ola
rak adlandrlyor. Bu katli
amla birlikte Irak - ran
sava boyutlanrken, Irak,
Krtleri ciddi bir ekilde
uyarm oldu.
Sayn Stefan Hjerten; Bi
liyorsunuz Ortadou 'da bir
dizi problem var. rnein
Filistin sorunu. Dnya Fi
listin sorununu ok ciddi
tartyor. Buna karn 841
den beri kimyasal silahlarla
yokedilme tehdidi altnda
yaayan Krtlerle ilgili cid
di tepkiler yok. Sorunu nasl
deerlendiriyorsunuz ?
Yukarda da belirttim:

Sava Krdistanda sryor.

Fakat dnya bunu Irak - Iran
sava olarak biliyor ve yle
tartyor. Halebe olay ile
birlikte Krdistan daha derli
toplu basnda yer ald, tar
tld.
te yandan blgede hassas
dengeler var. Buda hesap
edilmeli. ran Krtlere des
tek veriyor. Beraber eylem
yapyor ve eylemler ran ta
rafndan dnyaya duyu
ruluyor.
rnein bu son olayda ran
ok hassas davrand. Tm
dnyay alana ran davet et
ti. Krtlere, ailelerini gm
melerine dahi izin vermeye
rek, gazetecilerin gelmesini
bekledi.
rann KDPden KYBye
kadar tm Krt rgtleri ile
iyi ilikileri var. Blgede
Pasdarlar pemerge elbise
leri ile dolayor, Krte ko
nuuyor. Urmiyede srekli
Krte yayn yapan televiz
yon kanal var vs. Bu iliki
lerde iyi deerlendirilmeli.

Gazetemiz aracl ile,

Krtlere iletmek istediiniz
bir mesajnz varm ?
Birlik! Gerek dma
na kar btn Krtler bir
lemeli. Teekrler.
Bizde teekr ederiz.

04.04.1988/Stockholm

Sayn Stefan Hjerten, bu

korkun katliam yerinde
inceleyen ilk ve tek sveli
bir gazeteci olarak, Haleb
e izlenimlerinizi anlatr
msnz?
Tek kelimeyle byk
bir vahetti! Halebede
korkun bir sava alan g
rnts vard. Her taraf ce
setlerle doluydu. ocuklar,
kadnlar sanki lmemi gi
bi, avlularda, masalarnn
banda, ocuklar ellerinde
oyuncaklar ile, sessizce de
rin bir uykuya dalm gi
biydiler.
Cesetlerin ou biz gidene
kadar gmlmt. Saya
bildiim kadaryla ben
300e yakn cesetle karla
tm. Grnt gerekten
korkuntu. Ama, duygular
la hareket etmeden, ve hzl
bir ekilde olay belgelemek
gerekiyordu.
Bilindii zere, Halabe1
de meydana gelen olaya ran
ar bir nem verdi. Olay
16 - 17 Mart tarihlerinde
gerekletirilmiti. ran el
ilii ayn gn bromuzu
arayp olayla ilgili geni bil
giler vererek, gazetecileri
alana davet ettiklerini ak
ladlar. Bunun zerine, TT
adna ben Halabeye u
tum. Ayn uakta dier l
kelerden gelen gazeteciler
de vard. rnein bunlarn
iinde, The Guardian nl

" ocuklar, kadnlar sanki lmemiler de, derin bir uykuya dalm gibiydiler

Foto; Stefan Hjerten

KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

reza afoor civak

TRKYE YAZARLAR SENDKASI II. B A K A N IT R K YUNAN
DOSTLUK DERNE KURUCU YES DEMRTA CEYHUN

Btn Klt Dostlarna

Trkiyeninokstandartl
ilkelbirdevletyapsvar.
r >

tayacak.
O Krdistan konusunda niye gr sap
tamyorsunuz?
OO Yunanllarla dostluk demei kumyomz, Kltlerle kurarsak, o zaman konuumz.
O Ama, Yunan Komnist Patisinin
proramnda Krt halknn kendi kaderi
ni tayin etme konusunda karan var.
O O Yunan Komnist partisinin progra
mnda olabilir. Ama, bizim TrkYunan
Dostluk Demeinin proramnda byle
bir ey yok.
O TrkYunan 'dmanl nn temel
leri tarihe dayanlor. Bu sorun bu iki dev
letin yapsna girmi durumda. Tirk ve
Yunan halklarnn dostluklarn sala
mak iin Tirk ordusunun igal ettii Kb
rs ve Krditan d an ekilmesigerekmiyor
mu?
OO Kbns baka bir olay; Krdistan
baka. Sonra Krdistanm snr nereden
balyor?
O Onu da ltfen siz aratrn!
O O Ben unu syleyeyim: Tarihin hibir
dneminde Ortadounun corafyasn
ne Osmanl Devleti izmi ve ne de Trk
Devleti. Ortadou corafyasn zellikle
19. yzyln ikinci yarsndan sonra ve
20. yzylda byk emperyalist gler
ra Amerikallar ve Sovetler emperya
list g anlamnda sylemiyomm b
yk gler izmi. Sovyetler de bu
irkin politikalar halklar arasnda dmanlklar krklyor. Foto; ANK byk devletlerden bir tanesi. 2. Dnya
O Geen saymzda, Demirta krklyor. Demein anac, iki halk Savanda o corafyay izenler, byle
bir corafyay karar vermiler. Ama, hi
Ceyhun ile yaplan syleinin Krt arasndaki dmanl gidermek,
sorunu ile ilgili blmn yaynla dostluu salamak, silahszlanmay bir zaman ayr bir Krdistan devleti de
mtk. Bu saymzda ise Trk salamak.. Biz una inanyomz: sa yip uramamlar.
Yunan ilikileri ile ilgili blmn natlar, yazarlar halklarn gerek O Sevr anlamasnda Krdistan \la ilgili
yaynlyoruz.
dostluklarn kurmada etkin olmas karar var. Lozan da da Krdistan n drt
eyhuna
D. Ceyhun
a TrkYunan iliki- gereken kiilerdir. Halklarn bir an paraya blnmsi kararlatrlyor.
leri ve Trk'Yunan Dostluk Der lamda yeni peyganberleridir diye de Krdistan smrgeletiriliyor!
neinin faaliyetlerini sorduk:
erlendiriyoruz. Buraya gelince g OO Osmanl mparatorluu, smrge
ryorum; Yunanllar, Trkiye halkla imparatorluu tamam da, imparatorlu
rn tanmyorlar. Trkiyedekiler de un milliyeti ne? Osmanlmn milleyeti
var m? Osmanl imparatorluunda en
in O Biz, TrkYunan Dostluk Der Yunan halkn tanmyor, wyunanisnei ni 1979 ylnda kurmaya bala tan hakknda dom drst bilgileri ok ezilen milletierden biri Trkler. En
ok ezilen...
dk. lk grme 1979da yapld. O yok. Buraya gelince gerei grdm:
O Ermenilerin katlediliini nasl akl
yl Teodorakis ile de grmtk.
Yunan edebiyatndan da haberim
Teodorakis ve biz karlkl birer der yok.. Yunanistann yapsndan da, yorsunuz?
nek kuracaktk. 80 balarnda al ekonomisinden de haberim yok.. Hi OO aresiz, bir kere Lozan Osmanlnn mirasn benim zerime ykm. Ben
malara baladk. 12 Eyll gelince a birisini bilmiyormuum...
lmalarmz da fel oldu. 86 ylnda
Biz, bu iki halk birbirine daha ya de kabul etmek zomndaym. Ama en ok
almalar yeniden balattk. 87de kndan tantmaya almak, iki halk beni ezen bir imparatorluk. Ben, uku Demek ile ilgili n alalardan birbirine dman eden btn ders ki rovalym. Benim iin zel ordu kurmu,
sonra Teodorakis Trkiyey e kon taplarndaki yanl yerleri temizle getirmi. Benim ailemin anabn, Frka-i
serler vermek iin geldi. Yunanis- mek, her alanda ilikilerin gelimesi slahiye ile Osmanl bellemi. Smr
m. .Dadaloullarndan, madaloullatandaki demein nvelerini de olu ni salamak istiyomz.
turmaya baladlar.
O Demeinizin Kbrs konusundaki rndan..
O Ama, Krt ve Krdistan diye somut bir
Teodorakisin konserleri srasnda gr nedir?
baz admlar atld. Kurucular sap O O Demeimiz yeni kuruldu. G olgu var...
tand. Stat hazrland. Demek ki, bu rlerinin hemen berraklamas sz OO Osmanlmn gznde ulus-mulus
almalar 87nin Kasm - Aralk ay konusu deil. Ben, kiisel grleri yok. Osmanlmn gznde reaya var. Bir
larnda sonuland. Aralakta tz mi aklyomm. Demein bu konuda kendinden yana olan var, bir reaya var.
hazrlayp hkmete verdik. Ad ya bir gr yok! Bu gn ayn somyu Kendinden yana olan Polonyal da olabi
banc bir lke ile ilikili olduu iin bana bir kaz daha sordular. Deme lir; Yahudi de olabilir, Rum da olabilir,
BakanlarKurulunda nk bu tr in, Kbrs konusunda bir gr ol Ermeni de olabilir; Trk de, Krt de ola
demekler ancak Bakanlar Kumlu ka mad iin, demein kumcularnn bilir. . Hi nemi yok. Yalnz reaya var.
O Orkada maddi bir sorun var. Bunun
rar ile tasdik oluyor onayland.
da kbrs konusunda bir grlerinin
Ama, ankayada takld. Aradan 5-6 olduunu sanmyorum. Domsu ben zm ne?
ay geti. Nasl geti, hangi nedenler Kbrs konusunda ne kadar cahil ol OO Bunu tartmann yeni Atina deil.
O Atinada da tartlabilir, Ankarada
le geti bilmiyomm.. Takldn bili- duumu anladm.
yomm yalnzca. Solcular var, O Yunanllar, Krdistan konusunda da, Diyarbekirde de.. Siz, yazarsnz,
sanatlar, toplumu etkileyen, ona eitli
Komnistler var diye takldn size soru sordular m?
duymutum! Davos toplants ncesi OO Hayr, sormadlar. Yalnz, A l motifler veren bir kesimdir. Bunu yapar
ankaya'da da imzalanp demein manyada bir Alman sormutu. Bu ken, sizler, ayn zamanda bir politikann
kumluu kesinleti.
rada bir yry yapyorlar, gittim olumasna da neden olmuyor musunuz?
O Teodorakis in konserlerine hk dedi, nk bulgarlar Trklerin O O Tamam, o zaman bize teekkr ede
met yetkilileri de gelmiler miydi?
adlarn deitiriyorlarm. Girdim ceine, bizi suluyorsun. imdi, Kltle
OO Hayr, gelmemilerdi!
yrye, birden hatrladm, Siz de rin krteyi konumalar byk bir aa
ma. Trkiye tarihinde ilk defa byle bir
O elenk gndermiler diye gazete Krtleri kesmitiniz! dedi.
ler yazmt! Resimler filan yayn O Daha ileriki bir zamanda Deme aama katediliyor. Adamlar, ansiklope
lanmt!
in, Krdistan ve Kbrs konusunda dilerden Krt yoktur diye, Krt la
OO Hayr, elenk de gndermedi birpolitika oluturacan syleyebi fn sildirtmiler. Ansiklopedileri dei
tirmiler. Bu aamaya nasl gelindi?? Bu
ler, salon verdiler yalnzca.
lir misiniz?
O Demein proram nasldr, biraz OO Krdistan demein konusu de baka bir ey. Ama gelindi. Bu aamaya
aklarmsnz?
ildi, ama, Kbrs tabii saptanmas gelinmesi gzel bir aama. Niye ilgileni
O O Her yerde olduu gibi irkin po gereken konulardan bir tanesi. Der yorsun ki, daha ileri bir aamaya nasl gi
litikalar halklar aramdaki dmanl nek Kbrs konusunda bir gr sap dilir? Onu aratr.
KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

Ak Mektup
Nihayet btn Krt dostlarna Krdistan Press aracl ile ak bir
mektup yazmaya karar verdim. nk, demokratik muhteval, ba
msz 15 gndebir yaynlanan Krdistan Press isimli gazete yayna
baladndan beri, eitli evrelerden bana kar, yok efendim, O,
4Trokisttir , (Rzgaricidir vb. amur atmalar balad.
Bunlar doal karladm. Bu tr karalamalar bence 1950 - 60 yl
larnda kald. O dnemde Dnya Komnist Hareketinin bir hastal
idi. Ne var ki gnmzde durum olduka farkl. Dnya Kom
nist Hareketinde ve Sovyetlerde zellikle Gorbaov tarafndan ya
plan yenilikler farkl deerler de yaratm durumda. Bana kar
yaplan karalamalarn bilim kapasitesi ok fakir dzeyde nyarg
larla dolu kimselerden geldiini de belirtmek istiyorum.
Dier konuya gelince: bence Krdistan Krt ulusunun rzas ol
madan drt paraya blnm bir lkedir. Smrge statsne mah
kum edilmitir. Krdistanm snfl bir toplum olduunu kabul
ediyorum.
Krt aydnlar kendi insiyatiflerini kullanarak Krdistan Press gi
bi bir gazete kardlar ve bir Haber ajans kurdular. Tabii imkanla
r elverdii kadarn yapabildiler. Ben bu eylemi bir Yunan marksisti olarak destekliyorum. Bylece entemasyonalist bir grevimi
de yerine getirdiime inanyorum. Bana sorarsanz, onlarn 15
gnlk bir gazete yaynlamalar ve bir haber ajans kurmalar en
doal ve demokratik bir hakkn kullanlmasdr derim. Bunu ak
lamak da benim kiisel zgrlmden kaynaklanan bir haktr.
Demin iaret ettiim gibi Krdistan snfl bir toplum olduundan
dolay daha baka nice Krdistan Press motifinde ve stilinde gaze
teler kabilir. Bu ayn zamanda, dier toplumlarda Krt toplumunun ihtiyacdr da. Bylece baylar, kat dnceleri amanzn za
mandr diyorum!
Krdistan Press gazetesi bana, 1898de Kahirede Krt aydnlar
tarafndan yaynlanan Krdistan gazetesini anmsatyor ve btn
eksikliklerine ramen yayn olumlu buluyorum.
Deerli Krt dostlarm!
u noktay netletirmek istiyorum: ben kii olarak Krdistann
hi bir partisinin veya rgtnn destekisi deilim. Yalnzca
Krdistan Tarihini bilimsel adan incelemekteyim. Ayn zamanda
bir Yunan Marksisti olarak Krdistan Ulusal Kurtulu Hareketini
her drt parada da destekliyorum.
Bu anlamda sizlerin bana, benim gibi aratrmaclara kaynak bul
mak konusunda, informosyon konularnda yardmc olmanz
gerekir.
Bir de unu belirtmek istiyorum: bilimsel olarak altm iin
gazetede kan yazlarm eletiriye aktr. Zaten eletiri olmasa,
bilim olmaz.

Atina 17.03.1988

Yorgo BACA
O TBKP konusuna geelim. H. Kutlu
ve N Sargn nparti kurmak iin Trk
iyey e dnmeleri konusundaki gr
nz ne?
O O A . Nesin ve ben bir dileke hazr
layp imzaya atk. 15 M art'tan sonra
bunu kamu oyuna aklayacaz. 50
bin dolaylarnda bir imza olacak. Ora
da aka sylyoruz: rgtlenme z
grl tam gelmelidir. rgtlenmeyi
yasaklayan her trl yasak kalkmaldr.
Hele hele byle kendi ayaklan ile geleninsanlann ak ak ikenceye aln
masndan utanyomm. Ona kar imza
topluyomm. Komnist parti elbette
kurulmal. Her trl parti kurulmal.
O Bu iki sekreterin anlamal olarak
Trkiyey e dndkleri iddialar var.
Dn biimlerini eletiren grler
var. Siz bu konuda ne dn
yorsunuz?
OO Hangi gerekelerle eletirirler,
eletirmezler bilmem. Ben olay yle
koyuyomm: kendi aya ile Trkiyeye
gelen iki insan, yarglanmaya hazr iki
insan Yurt dna kaargerekesi ile
tutuklanmaz. Buna kar kyorum.
Yani, bu insanlar yargyansnlar. Zaten
gelmiler. Peki, niye tutukluyorsun, i
kence ediyorsun, hapse atyorsun?
O Ancak, bu dn iin zalhkmeti
ile arabuluculuu Teodorakis ve Yunan
Komnist partisinin yapt sylen
mektedir. Ne diyorsunuz?
O lk defa sizden duyuyorum. Sanmyomm da. Yurt dnda olan btn in
sanlarn yurda dn iin aba harca
nyor. Nitekim Adnan Kahveci, Stock
holm radyosunda bir konumu yapm
Herkes Trkiyey e dnsndiye.. H.
Kutlu ve N. Sargma dn belgeleri
verildiine gre, demek ki,hkmetle
byk elilikler arasnda yle bir ta
km eyler olmu, belgeler filan veril
diine gre... Zaten somn da bu: in
sanlar dnsn diye belge veriyorsun,

sonra da tutukluyorsun. Ben buna ta

hamml edemiyomm.
O Bu bim z da Tirk devletinin ifte
standartl bir devlet olmasndan gemiyor mu? rnein, DYP eski bakan
Hsamettin Cindoruk pasaport ala
mazken, siz alabiliyorsunuz!
OO te diyorum ya, mcadele bu yzden.
Benim de arkadalarma bir defaya mahsus
pasaport veriyorlard. Bilemiyorum, aralannda ne konutular, ne yaptlar, PEN Klp
toplantsna gitmem iin bir kereye mahsus
pasaport almama izin verdiler. Bylece pa
saportu alm oldum. Trkiye ne ifte stan
dard, onlu, yirmili, yzl kiisel standart
lara sahip. Hkmetteki bilmem ne bakan
yanndaki mteanna sz geiremiyor.
Trkiyede ok standartl ilkel bir devletya
ps var. Gidipkonutuun zaman, Bakanda
ikayet ediyor; Hala m alamadnz pabaportu? Olur mu ya, zel emir vermitim
diyor. Umurunda deil kimsenin. Ben
Trkiyeye demokrasi geldi filan demiyo
rum. Ama, byleyavayavagelir!! Veuna
da yreklenmiyorum: btn aydnlar yurt
dna gittiler, Almanyada karargah kurdu
lar.. Almanyada yahut svirede, svete..Avrupann dier lkelerinde karargah
kurdular, orada baran grlt ya
parak Trkiyenin demokrasiye geiini
saladlar. Olmaz! Trkiyenin demokrasisi
Trkiyede olur!?
O Peki, 12Eyllncesininasldeerlendir
mektesiniz?
OO 12 Eyll ncesi demokrasi yoktu. O
zaman da demokrasi kurulmaya allyor
du. Ecevit denen zavallnn elinde demokra
si mi vard?Bir lkede demokrasinin olmas
demek, o lkede rgtlenme zgrlnn
olmas demektir. Bir lkede komnist parti
kurulmasna olanak tannmyorsa, o lkede
demokrasi yoktur.
O Ekleyeceiniz bir ey var m sayn
Ceyhun?
OO Hayr, teekkr ederim.
Atina
RUPEL / SAYFA 5

politika ckooi toplum

YNK G enel S ekreteri
C elal Talabani

*Sre
tehlike
lerle
doluV

32 ve 33. saylarmzda eitli grlerini ya

ynladmz Talabaninin bu sayda Ortado
u ile ilgili grlerine yer veriyoruz.
Sayn Talabani, eer yorulmadysanz dier
sorulara geelim, ya da biraz ara verdikten sonra
devam edelim?
Sorabilirsin, yorulursam ara veririz...
Ortadou daki son durumu deerlendirebilir
misiniz: ran-Irak sava, Trkiye-Irak dostluu,
Trkiye'nin Suriye ve ran'la ilikileri, Lbnandaki durum... ksacas Ortadou daki genel ola
rak durumu deerlendirebilir misiniz?
Geni bir konu... Ben bu konuda grleri
mi daha ok ran-Irak sava ve Tkiye-Suriyeran ilikileri zerinde younlatrmaya al
acam.
Lbnan ve Filistin sorunu ayr bir konu. Dolay
syla ayrca deerlendirilmesi gerekir.
Ben bugn Ortadounun ok tehlikeli bir s
reten getii kansndaym. ran-Irak sava,
emperyalizmin teviki ile Irak tarafndan balatl
m bir savatr.
Tahranda ABD Elilii mensuplarnn ran ta
rafndan rehin alnd dnemde, Suudi, rdn,
Kuveyt ve dier devletler, Irak ranla savamak
iin krklediler.
Baz gericiler, an yanls baz generaller, ahbur Bahtiyar gibi slami Cumhuriyete kar olan
lar, Saddam tevik ettiler; Onlar, rann gc
nn kalmadn, ordusunun daldn, imkan
larnn olmadn syleyip, rahata ran igal
edebileceini; bu durumun yeni hkmetin d
mesine yol aacan, yeniden ibana gelecek
hkmet ile bar yapabileceini belirtiyorlard.
Bu sava balangta emperyalizmin ve gerici
glerin
tahriki
ile
ba
latlm bir savatr. Bu savan amac, slami
Cumhuriyet ve ran devrimini yenilgiye urat
maktr.
kincisi; ABD ve emperyalizmin Ortadouda
sarslan etkinliini yeniden tesis etmekdi.
ncs; Araplarn esas sorunu olan Filistin
sorununu unutturmay amalyordu. Bugn Arap
miletinin kar karya olduu sorun srail ve
Arap devletleri arasndaki elikilerdir. srail bir
ok Arap toprann igal etmi durumdadr. Fi
listini de igal etmi bulunuyor.
Savala birlikte artk, Araplarla ran arasnda
eliki yaratlm oldu. Bu emperyalizminsiyonizmin ok eski bir amacdr. ran ve Arapla
rn dostluunu nlemeyi amalamaktadr. Iran
ve Araplarn dost olmas halinde , sraile kar
byk bir g olumu demektir. Ancak, ran ve
Araplarn dost olmamas halinde; Araplar bir
yandan ran ile, dier yandan srail ile uramak
RUPEL / SAYFA 6

zorunda kalacak demektir. ki cephe ile urar

ken de hi bir ey yapamaz duruma gelmi ola
caklar.
Saddam Hseyin, bu smrgeci-siyonist politi
kay uygulad. Ve rana sava at. Bu savatan
nce baka bir sava vard: Krdistanda srdr
len jenosid... Saddam Hseyin 1975 ylnda Ce
zayirde ahla anlatktan sonra, Krtleri yok et
me savan da balatm bulunuyordu.
Bu savata amalanan btn Krdistan kylerini
yok etmek, Krdistann ehirlerini, petrol blge
lerini araplatrmakt. Krdistanda, Krt adna,
Krt ulusu adna herhangi bir varlk braklma
mak isteniyordu.
Nasl ki, Trkiye, Ermenileri yokettiyse, Sad
dam da ayn ekilde Krtleri yok etmeyi, Krdistan Arabistan haline getirmeyi amalyordu.
Bu siyaset zerine, BAASn 11. Ulusal Kongresinde kararda alnmt. Kararda Krdistan
topraklan, Arabistan topradr deniliyordu;
Bu gn Krtlerin zerinde yaadklar topraklar;
bbasilerden bu yana Arap topraklandr. Arap
ulusunun vatannn birparasdr. Yani, Krtler
gmendir. Mltecidir. Kendi topraklar yoktur!!
Yine ayn kongrede, Araplarla Knlerin aralannda fazlaca bir fark yoktur diye bir karar
alnmt. Bu karar ile Krtleri araplatrma poli
tikas (assimilasyon) yumuatlmaya allyor
du. Arap ve Krt milletleri arasndaki farkn,
Araplarla, Farslar arasndaki farktan byk ol
mad da belirtiliyordu. Knler de arapa ko
nuuyorlar, arapa konuan herkes Arap ulusun
dan saylabilir deniliyordu.
zetle, tedricen, entrika ve hile ile Krtleri
araplatarmaya alyorlard.
Saddam rejimine gelelim: Saddam Hseyin, iki
sava birden srdryor. Biri Krtleri ve Krdistan yok etme sava, dieri ise ran talan etme
savadr.. Saddam, ran Devrimini, slami
Cumhuriyeti yok etmek istiyor.
Baz bar gler, ran ile Irak arasnda bar
isterlerken, yalnzca bir eyi grmektedirler. O
da, Irak ile Iran arasndaki savatr. Onlar, Irak
Krdistannda Krtlere kar srdrlen sava
grmyorlar.
Bunlarn dnda, Ortadouda bar salamak
isteyenler de bir gerei her zaman unutmu g
rnmektedirler: bu gerek, Saddam Hseyinin
bu sava, emperyalizmin ve siyonizmin plan ve
program iinde ve onlarn tahriki ile balatm
olduu gereidir. Eer bu iki gerek unutulursa,
bunlara ramen Irakran sava durdurulmak
istenirse, bu giriimlerin hibir anlam olmaz.
Ancak bu iki gerek gznne alnarak adil bir
bar istenebilir.
Genel ve adil bir bar derken bunu anlamak ge
rekir. yle ki, genel bar derken, ran ve Irak
ile, Irak-Krt sava ifade edilmektedir. Adil bar
derken de, sava sulusunun cezalandrlmas is
tenmektedir. Bu da Saddam Hseyindir. Sad
dam, Hitler gibi, Mussolini gibi bir sava sulu
sudur! Bu savata yzbinlerce insan lm, bin
lerce ky yerlebir edilmi, yzbinlerce bina ve
yap ve zellikle ekonomik proje tahrip edil
mitir.
Bu sular ileyen kii nasl olur da eyvallah de
yip sava durdurur ve eker gider. Bu olmaz!
Olamaz!!
Bu savan bir dier nedeni ise, emperyalizmin
iktisadi adan Irak ve ran zayflatma amacdr.
Dier yandan petrol sorunu, emperyalizmin is
temleri dorultusunda zmlenmek istenmek
tedir. rnein, petrol fatlar bu sava ile beraber
yaryarya indi. 42 ila 36 dolar olan fatlar, 18, 14
ve hatta 11 dolara kadar dt. Emperyalist
kapitalist tekeller diledikleri gibi fatlar dzen
lediler.
ran ve Irakn ekonomik durumlar ylesine ktlemitir ki, bu iki lke onlarca yl petrollerini
satsalar bile savan yaratt tahribat onaramayacaklardr.
Kald ki, bu onarm kiminle yapacaklar da bir
sorundur. Kukusuz Batl irketlerle.. Amerika,
ngiltere, Fransa, Bat Almanya gibi kapitalist
emperyalist devletlerle. Yani bu iki devletin ser
vetleri Batl bankalar tarafndan ipotek altna
alnm bulunuyor.
Sava emperyalizmin nfuzunu da arttrd.
Arap krallklar, kendilerini savunmak amac ile
aka Amerikan glerinin krfeze gelmesi tale
binde bulundular. Emperyalizm yeni biimlerle,
yeni smrgeci ilikilerle deil, klasik metodlarla tekrar krfeze dnd. ABDnin filolar, sava
ve uak gemileri bu gn gerici Arap devletlerini
korumak amac ile krfezde bulunuyor. Bu duru
mun yaratcs da Saddamm faistsiyonist poli
tikasdr. Bu nedenle ilerici gler bu savata
Saddam Hseyini affedemezler. Sava durdu
rulsun, Saddam da kurtulsun denilemez. S
mrgecilie kar olan ilerici gler Saddam n
cezalandnlmas gerekir tezinde srar etmeli
dirler. Saddam devrilmelidir.
YNKye gre Saddamn devrilmesi iin iki ey
gerekir: birincisi Devrim, Krdistanda Devrim!
kincisi ise, ranIrak sava...
slamc gler gibi bazlar Saddamn devril
mesi iin IranIrak savan yeterli gryorlar.
Biz, buna inanmyoruz. YNK buna inanmyor.
Hatta bir ka yl ncesine kadar baz Krt gleri

de Neden biz savaalm, ran, Irak igal er

sin/ diyorlard.
Yani ifaktr, dfaktrden daha m nemlidir
diyorsunuz?
Evet, bize gre yledir. faktr daha
nemlidir. Bundan dolay da Krdistanda ve
Irakda devrim baarlmaldr. imdi Krdistan1
da devdimci bir mcadele var. Bizim Krdistan
Devrimini glendirmemiz, planlamamz ge
rek. Krdistan kendi ellerimizle kurmamz ge
rek. Bu konuda elbette ki randan yardm alp,
ana yardm edebiliriz. Ne var ki Krdistan kur
taracak esas g kendi ulusumuz, kendi mcade
lemiz, kendi devrimimiz olacaktr. Bu ayn za
manda Saddamn devrilmesine de hizmet ede
cektir.
Saddamn devrilmesi iin Irakm esas muhale
fet gc olan slamclar, Demokratlar, Kom
nistler, Nasrclar ve Baasclar i faktr olutur
maktadrlar ki bunlarn ortak eylemi rann des
teini de almaldr.
Umarm politikamz anlyorsunuzdur. Politi
kamz bu iki ayak zerinde yryor: Krdistan
Devrimi ve ranIrak sava...
Biz, Saddam devrilinceye kadar Krdistanda
devrimin olmasn, Arabistanda devrimin olma
sn ve ranIrak savann devam etmesini is
tiyoruz.
Saddamn devrilip, yerine demokratik bir h
kmetin gelmesi halinde Arap halknn kendi ka
derini tayin etme hakk vardr. Iraktaki Krt hal
knn da kendi kaderini tayin etme hakk olacak
tr. O zaman, Irakta bamsz, demokratik bir
ynetim oluabilir. Biz, byle bir durumda fede
ral bir Krdistan Cumhuriyetinden yanayz. Ya
ni, biz, artk otonomi ile yetinmiyoruz.
Irakta slamc bir rejimin yerlemesi mmkn
mdr? Badat a slm bir hkmetin yerleme
si durumunda imdi talep ettiiniz federal bir
cumhuriyet oluabilir mi?
Biz eer bir ey istiyorsak, nce ulusumuz
dan g almamz gerekir. Buna bal olarak Krdistanm kurtuluunun Krdistan devrimi ile,
Krdistan Cephesi ile olmasn istiyoruz. ran1
dan, her yerden yardm alnabilir.. Ancak, Kr
distan kendi gc ile kurtulmaldr. Bu durumda
kendi kaderini tayin edebilir. Biz bir ulusuz. Bi
zim de kendi kaderimizi tayin etme hakkmz var.
Ve biz kendi kaderimizi kendimiz tayin etmek is
tiyoruz.
Irakta demokratik ve zgr bir ynetim olduu
zaman, umut ediyoruz ki, Krt ulusu kendi kade
rini federal bir cumhuriyet olarak tayin etsin. Ka
rar verecek olan Krt ulusudur. Ne Parti (KDP),
ne Yekiti, ne Sosyalist Parti, ne Halk Partisi ve ne
de PASOKtur.
Halk karar verecektir. Bamsz olmak isterse
bamsz olacaktr, federal olmak isterse federal
olur. Baka bir devlete bal olamak isterse bunu
kendisi yapar. Ancak biz, YNK olarak zgr ve
bamsz bir Irakta kendi kaderimizi tayin hakk
n federal bir Krdistan Cumhuriyeti olarak tayin
etmek istiyoruz.
Eer bu olmaz ise, yani demokratik bir devlet
olmaz ise, biz, elbette ki bamsz olmak isteriz.
Eer Iratta diktatrlk olursa, biz Krdistan
byle bir devlete bal klmak istemeyiz. Bu bi
zim ak grmzdr. Bu grmz ranl
dostlarmza da sylemiizdir. nk, ranla
olan ilikimiz biraz farkldr ve biz onlara gr
lerimizi aka sylemekteyiz. rnein, Saddamn devrilmesi halinde Irak Arap ve Krt
halklarnn kendi kaderlerini tayin etmeleri ge
rektiini syledik. Ayrca, ben Keyhana (randa
kan bir gazete) verdiim bir demete de bu nok
tay belirttim.
Dier yandan ranl kardelerimiz bize defalar
ca, Biz, Iraka zorla bir rejim dayatmyoruz.
Kn ve Arap halklan nasl bir rejim istediklerine
dair kendileri karar vermelidirler. Ancak, Irakta
Arap halk zgrce karar alp Irakta slami bir
rejim kurmak isterse vallahi biz onlara kar
olamayz dediler. Ancak, Krdistanda bizim
kendi ulusumuz karar verir.
ok teekkrler. Sorulanmz iinde bir de
Trkiye ve Irakn dostluk ilikileri vard...
Konu daha tamamlanm deil. Maallah
senin sorularn da bir hayli fazlayd...
Trkiyenin Irakla olan ilikileri ile Suriye ve
ranla olan ilikilerine gelince siz de biliyorsu
nuz ki, Trk devleti burjuva bir devlettir. Trk
burjuvazisi hem Avrupaya ve hem de Amerika1
ya bamldr. Ancak, Trkiyede esas nfuz sa
hibi Amerikadr. Biz Trkiyede iki olguyu gr
mek zorundayz. Bu iki olgu Trk politikasn
aklar.
Birincisi Trk rejiminin doasdr. Onun burju
va karakteridir. Dieri ise ABDye bamll,
NATO yesi olmasdr. Trk politikas bu iki
ayak zerinde yrmektedir. Trk burjuvazisi
smrgecidir. A gzldr. Eer becerebilirse,
Irak Krdistann, zellikle gemiten beri ze
rinde durduklar Musulu ngilizlerce Mond
rostan sonra zorla igal edildiini syledikleri
Musulu almak istiyorlar.
Trkler hala hayal grmektedirler. Kbrs nasl
aldlarsa, Irak Krdistann da yle alacaklarn
sanyorlar.
Zengin petrol yataklarna sahip olan Gney

Krdistann, Trkiyenin iktisadi bunalmlarn

zeceini hesaplyorlar. Bu onlar iin ok ge
rekli. Bu nedenle de gzleri Irak Krdistanl1
ndadr.
Dier yandan slami Cumhuriyet, ABDye kar
olduu srece, Trk devleti de slami Cumhu
riyete kar olacaktr. Bu iki konu Trk politika
snn olumasnda nemli bir yere sahiptir.
Trkiye, ranla dost olamaz. Selamsabah,
gidigeli olabilir ama, iten ie her zaman s
lami Cumhuriyete kardr. nk, slami Cum
huriyet, ABDye kardr.
Suriyeye gelince, Suriye ABD politikasna kar
olduu srece, ya da Suriye ile ABD arasnda
bir anlama oluncaya kadar, Trkiye, Suriyeye
dmanlk yapacaktr. Mesela, Mslman Kar
deler Trkiyeye kamlardr. Trkiyeden silah
almaktadlar. Trkiye, onlar eitip, Suriyeye
kar kullanyor.
Baka bir sorun daha var: biliyorsunuz, Trki
yenin Suriye ile Fratn sulan zerine problemi
var. Petrolmz, suyumuz bir dierinin eline
gemi..
Bamza bela m olmu!?
Evet, bamza bela olmu! Su bizimdir!
Krdistanmzmdr. Petrol de bizimdir! Krdistanmzndr. Ama, birisi elimize kelepe, dieri
ayamza zincir olmu! Araplarn dedii gibi,
nimet deil, zkkmdr.
zetle demek istediim, Trkiye, Suriye, Irak ve
ran arasnda yalnzca esas sorunlar deil, zel
sorunlar da var.
Mesala, Trkiye, ran Azerbeycan n Trk g
ryor. Turanclar, onlan, kendi milletlerinin bir
paras olarak gryorlar. Onlar bu blgeyi ege
menlikleri altna almak, kendi devletlerine ba
lamak istiyorlar. Konu, ran ile Trkiye arasnda
bir elimedir.
Dier yandan ran, slami bir devlettir. slam
iin mcadele veriyor. Kemaliz/ne ve laisizme
kardr. Trkiyeye giden ran Babakan bu ne
denle Atatrkn mezann ziyaret etmedi. Ama,
Celaleddin-i Rumi nin trbesini ziyaret etti. Bu
da byk bir elikidir.
Konu ile ilgili olarak Knlerle slami Cumhuri
yet arasnda ise bir ok onak nokta var. Bu onak
noktalan biz yaratmadk. Pani de (KDP) yapma
d. ran da yapmad. Onak noktalar objektiviteden kaynaklanyor.
Ben, politika ile urasan Knlerin, mcadele
edenlerin yeni eyleri grmemiz gerektiini sy
lemek istiyorum. Gzlerimiz kapal, kitap oku
makla yetinemeyiz. Kitaplar, filan ey eskimitir
diyebilir. yle deildir oysa. Bu gn dinamik
olan eyler var. Hayata yeni eyler girmitir. Bir
takm eyler de kmtr. Bizim bunlan grme
miz gerekiyor.
rnein, Bir gn YNK ile ran arasnda an
lamazlk ksa bile, slami Cumhuriyet Knle
rin varl zerinde tehlike deildir Trkiyede
ki Turanclk ise tehlikedir. Onlar, Tek bir millet
var diyorlar. Krt yoktur, onlar dal
Trklerdir diyorlar. yle deil mi? Diyelim ki
Trkiyede slami bir cumhuriyet kuruldu. Bu
durumda Krtler, Trkler, Lazlar, Araplar vb
hepsi karde olacak. Yani, llen el muimin el exwa la perqe beyn ecemeyn la min teqva .
Demek oluyor ki Krt ulusunun zerindeki teh
dit kalkacak. Yani Krtlerin kyleri yklmaya
cak, araplatrlmayacaklar, srgn edilmeye
cekler.
yleyse tehlike nerede duruyor? Bence iktida
rn biimi zerinde dnce farknda.. Ben d
nce olarak sosyalist olduumu sylemek iste
rim. Sen, komnist olmak istersin. da, kom
nizm ktdr der. Artk anlamazlk, Krt ve
Krdistann varl ile slam arasnda deildir.
Anlamazlk YNK ile slam Cukhuriyeti arasn
da olur.
Bu gn bizim zerimizdeki byk tehlike ne
dir? Byk tehlike Krt ulusunun, Krdistann
yok edilmesidir. Irak, bize, Ermenilere yaplan
yapmak istiyor. Biz, Ermeniler gibi topraklar
mzdan koptuktan sonra, hay huy ile nasl bir da
ha geri dnebiliriz.
Ya da siz bu gn Trkiyede eer tmnz Trk
iyenin batsna srgn edilen 3, 4 milyon Krt
geri dnmelidir diye diretirseniz, ve bu istek ka
bul edilirse yok edilme tehlikesi, assimilosyon
tehlikesi kalmaz. slam, bu anlamda bir tehlike
deil. lamda jenosid ve assimilasyon tehlikesi
yoktur. slamda esas sorun, slam ile laikler ara
sndadr. Ama, bu gn Krtlerin varl tehdit al
tndadr. Trkiye, rana, Suriyeye dmanlk
ediyor. Ama, Krtlere de dmanlk yapyor. Bu
kartlk, Krtlerin ran ile, Suriyle ile cephe kur
masnn nedenidir. Trkiye ise Irak hkmetine
yardm ediyor. Nedenlerini akladk.
Bak sana bir sr vereyim: YNKnin 1984 ylnda
Irak hkmeti ile yapt Otonomi grmeleri
nin bir sonuca ulamamasnn balca nedenle
rinden biri Trkiye ve ABDnin basklar idi.
Trkler, aka Iraka bask yaptlar. Trk hk
meti, Irak hkmetine, Knlere otonomi ver
menizi kabul edemeyiz dedi.
1984 ylnda m?
Evet, 1984 ylnda.

Devam edecek
KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

rezan abor civak

B

H a i n l e r i

Son bir ka ay iinde Anadolu Ba

sn Birlii - Pardon MT Verlag :nin
yaynlad iki bror okudum.
Bunlardan ilki, PKK eski Merkez
Komitesi yesi ahin Dnmeze ait.
ahin Dnmez, brornde, PKKMK yesi iken nasl Kemalist oldu
unu anlatyor ve herkesi de kendisi
gibi Kemalist olmaya aryordu.
kinci bror ise, Atilla FIRATa
ait.
Krdistan Press okuyucular bu
bror bilirler (Bkz. Krdistan
Press Say: 23).M. Selim Fratn
Krdistan Pressin 3 ve 4. saylarnda
kan Bir Hain: Mahme erif Frat
ve ihanetin Ortaya kard Bir Ki
tap: Dou lleri ve Varto Tarihi * ya
zs zerine, Mehmet erif Fratn
olu Atilla Frat Ak Mektup: (Hormekten Notlar)' yaynlam.
te szn ettiim ikinci bror de
budur.
Bu yazda brordeki iddialar ge
nel olarak eletirmeyeceim. Ancak,
brordeki bir belirlemeden karak,
kendi halkna ihanet edenlerin, s
mrgeciler katndaki deerinden sz
edeceim.
Atilla Frat, babas M. erif Fratn
Vakll, bilgili ve kltrl eline, beli
ne ve diline sadk; ok cesaretli, rf
ve adetlerine itenlikle bal ve milli
yeti gerek Atatrk, vatan vemiletini hayat pahasna ok seven bir
milliyeti, devlet ve hkmet otorite
sine kesinlikle byk sayg duyan iyi
insan ve iyi vatandaln btn mezi
yetlerini tayan ve gerektiinde ba
na yemin edilen * bir kii olarak ta
nmlamaktadr. (Ak Mektup - Hormekten Notlar, s. 35-36)
Gel gr ki, milliyeti gerek Ata
trk, devlet ve hkmet otoritesine
kesinlikle bal, M. erif Frat, eyh
Sait Ulusal Direnmesinin karsnda
yer alp, ihbar ve ihanette bulunduu

milis komutan olarak grev yapt

halde, 27 Mart 1926da dier Krt ile
ri gelenleri gibi srgn ediliyor.
M. erif Frat, henz yaynlanma
m Hayat ve Hatralarm adl ese
rinde srgn olayn o gnk Varto
Kaymakam Vekili Ali Efendinin
kendisinin hkmete muhalif ve
mtegalibey gstermi olmasna
balyor ve Bize ok ar gelen ey
mevcudiyetimizin uruna feda ettii
miz bir idarenin srgn olmakt. Bi
ze yaplan bu hakszlktan bykleri
mizin habersiz olduklarn bilirdik
diyor. (Ad geen bror, s. 12-13)
Atilla Fratta yer yer babasmnkine
uygun belirlemelerde bulunuyor.
Burada M. erif Frat da olu Atilla
Frat da, tecahl- arifte bulunuyor.
Yeni deyimiyle bilip de bilmemezlikten geliyorlar. Smrgeci dman M.
erif Frat Kaymakam Vekili Ali
Efendinin hkmete muhalif ve
mtegalibe diye sunuundan deil,
nfuslu bir Krt oluundan, devlet
iin potansiyel bir tehlike oluturdu
undan srmtr. Bununla M. erif
Frat gibi ihanetilerin ilerine gel
dike kullandklar ve ileri bitince
kat mendil gibi attklar bilinir. S
mrgecilerin tipik bir uygulamas.
hbarc ve smrgeci devlet yanls
milis komutan M. erif Frat da sr
gnden kendisinin kurtaramyor.
eyh Sait direnmesi srasnda ieri
den ihanet eden ve eyh Saitin yaka
lanmasn salayan, Cibranl Binba
Kasm Bey iin halk arasnda u sy
lenir: Gya Binba Kasm, eyh Sait
direnmesinin yenilmesinden sonra,
TC hkmetinden bekledii iltifat
grmez. Gider M. Kemal ile grr,
ona yaptklar hizmeti anlatr ve kar
ln beklediini ima eder. M. Ke
malde ona; Kendi milletine ihanet
edenden bana hayr gelmez der ve
Kasm a yz vermez.

121EYLl l :R]WM RGIU K

ULUSLARARASI MAHKEME VE GELMELER
Almanya'da oluturulan Uluslararas Mahkeme Giriim ve Koordi
nasyon Komitesi, getiimiz gnlerde konu ile ilgili basna bir aklama
yapt. Gazetemize ulaan aklama metninde u bilgiler var:
Sayn Krdistan Press
Bu mektup ile birlikte sizlere u ana kadar 72 Eyll Rejimine Kar Uluslararas
M ahkem e ile ilgili olan gelimeleri iletmek istiyoruz. Ayrca sizlere daha nce
gnderdiimiz mektuptada akladmz gibi, Uluslararas Mahkemeye eitli bi
imlerde katlabileceinizi de bildirmek istiyoruz.
Beli bir sre nce oluan 12 Eyll Rejimine kar, Uluslararas Mahkeme giriim
ve koordinasyon komitesinin ars zerine, tm Alman ve yabanc kurulularn
davetli olduu 3 toplant gerekletirildi. Bu toplantlarda aadaki kararlar alnd:
1- Uluslararas Mahkeme 9-10-11 Eyll tarihlerinde Almanya d a yaplacaktr. Kesin
yer daha sonra tarafmzdan bildirilecektir.
2- Tm destekleyen kii ve kurulularn imzas alndktan sonra, M art 88 sonuna do
ru bitiikte gnderdiimiz ar kamuoyuna yaynlanacaktr. Dolaysyla sizlerden
ricamz ary destekleyip, desteklemediinizi bize Mart aynn ortasna kadar bildirmenizdir. Bu tarihe kadar gelen imzalar arnn altnda destekleyenler olarak
yer alacaktr. Tandnz kii ve kurulularn da imzasn almanz bizleri daha bir se
vindirecek, 12 Eyll Rejimine Kar Uluslararas M ahkem eyi daha da glendire
cektir.
3- Uluslarars M ahkemede, Birlemi M illetler nsan Haklar Beyannemesi, Helsin
ki Bildirisi, Avrupa nsan Haklar Szlemeleri, lo lkeleri ve Demokrasi Prensipleri
temelinde 12 Eyll rejimi ve onun tm adli, siyasi ve hukuki uygulamalar aadaki
konular erevesinde yarglanacaktr:
a) nsan H aklan hlalleri ve devlet basklar ana bal altnda:
Siyasal faliyet zgrl, Dnme ve inan zgrl, rgtlenme ve basn zgrl...
-Siyasal muhalefeti yok etme uygulamalar bal altnda: ikence, dam, toplu da
valar, Cezaevleri, Kaybolanlar, Yurtdndaki mlteciler, Vatandalktan atlanlar,
Trk Konsolosluklar araclla burada yaayan Trk ve Krtler zerindeki basklar,
-Kadnlara yaplan basklar,
-Sendikal hak ve zgrlkler, D SK ve sendika yelerine kar alm davalar, bilim
zgrl, zerk demokratik niversite talebi, YK, eitimde baskc-gerici uygula
malar, TB-DER davas, renci ve retmenler...
b) Krdistan, Trk devletinin Krt ulusuna kar uygulamalar.
c) Devlet basklarnn yasal temelleri: 1982 Anayasas, 12 Eyll Hukuku ve Mant
, Rejimin kurumlamas
d) Trkiye'ye yaplan askeri ve polisiye yardmlar ve bunlarn Trkiye'deki rejim
iin nemi.
Bu konular etrafnda 12 Eyll rejimi yarglanacaktr. Her bir konuya ilikin n
mzdeki toplantda (12 Mart 1988) komisyonlar oluturulacak, bu komisyonlarn g
revi kendi konularnda, Trkiyedeki rejimi yarglama metinleri hazrlamak olacak
tr. Bu metinler daha sonra mahkeme srasnda jriye sunulacaktr. Bizler sizlerinde
bu komisyonlara mutlaka katlmanz istiyoruz. Ltfen bize hangi konuya ilikin yer
almak istediinizi, ya da oluacak komisyona neri, materyal ve tavsiyelerle katkda
bulunabileceinizi 12 Mart 1988 tarihine kadar bildiriniz.
Uluslararas M ahkeme Giriim ve Koordinasyon Komitesi
liki Adresi: Turkei nformasyon
c/o R. ncan Pbstfach 910843 / 3000 HANNOVER 91

KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

Byle bir olay olmu mu? Bilemiyo

rum. Bir belgeyle de karlamadm.
Ancak bilebildiim, Binba Kasm1
m utan iinde ve airetinden uzak
(Elazda) yaayp lddr. Bir
yaktrmada olsa, bu halkmzn iha
netle ilgili gereki bir deerlendir
mesini ifade ediyor.
Dersim Mebusu Haan Hayrinin
idam, arpc bir rnek olarak tarih
sayfalarnda duruyor. Atilla Frat gibi
halkna ihanet etmekten vn pay
karanlara, ayr bir olay hatrlat
makta yarar grrm:
12 Mart dneminde yarglanan Dev
rimci Dou Kltr Ocaklar(DDKO)
dava dosyasna girmi ve davann
avukatlar tarafndan sureti karlp
genie datlm iki raporu hatrl
yorum. Datlan bu raporlar oku
mutum. Jandarma Genel Komutan
l tarafndan hazrlanan, ok gizli
damgal raporlardan biri Dou
Anadolu'daki airetlerin silahl g
c n anlatyor ve dieri de Do
u da bir harekatta ilk elde imha ve
tecrit edileceklerin listesini ieri
yordu. lk elde imha ve tecrit edile
cekler arasnda kimler yokdu ki!...
Kasm Kfreviden, Zeynel Abidin
nana, Norin eyhlerinden Millet
Meclisinin geici bakanln yap
m Kinyas Kartala kadar btn Krt
aa ve beyleri, nfuslu eyh ve dede
leri, seyitleri; Lolan airet reisi H
seyini (eyh Sait Direnmesinde h
kmet yanls airet) ve hatta Selim
Fratn Krdistan Pressteki yazsn
dan Atilla Fratn days olduunu
rendiim Hormek Aireti reisle
rinden Arif Hikmet Yurtseverin ad
na rastlamak bile mmknd.
Bu liste iinde yurtseverlerin de ad
vard. Fakat, bunlarn says dierle
rine gre devede kulak kalrd. TC
potonsiyel tehlike olarak grd, si
yasi, dini ya da ekonomik gce sahip
Krt feodallerinden kendisine uak
lk yapanlar bile imha etmeyi aklna
koymutu. Hemen yan banda, G
ney Krdistandaki mcadelede baz
ca airetlerin saf deitirip mcade
leye katldklarn gryordu. Ayn
ey kendisine kar verilen mcadele
de de sz konusu olabilirdi.
Krt feodalleri kendi halklarna ne
denli ihanet iinde olurlarsa olsunlar,
Trk Devletine ne kadar uaklk
ederlerse etsinler, yine de TCnin
gznde gvenilmezlikten kurtula
mazlar. rnein; smrgeci Trk
Devletine uaklkta M. erif Frat1
tan hite geri kalmayan, Kamuran
nann gnlnde hep Dileri Baka
n olmak yatar. Her yeni hkmet ku
ruluunda adndan sz edilir. Ama,
bir trl Dileri Bakan yaplmaz.
nk, krt olduu iin ona gven
mezler. Siyasi denge hesaplar iinde
Enerji ve Tabikaynaklar Bakan ya
pld. Ama, Dileri Bakanl iin
gvenilir grlmedi.
Bizim hainler unu bilmelidirler
ki; bir halkn, bir ulusun bireyi ol
mak irade ile ilgili deildir. ocuk
nasl ana ve babasn semede, bir ye
en, M. erif gibi birini amca sememede nasl zgr deilse, sosyolo
jik bir gerek olan ulusunu semede
de zgr deildir. Kald ki, bizim
calarm kendilerini Krt saymamala
r kendileriyle gelin gvey olma1
dan teye bir ey deil. Onlar,
TCnin gznde nemli grevlerde
altrlmayacak, ilk elde imha ve
tecrit edilecek kiiler olarak kalmaya
devam edeceklerdir!?
Son olarak Atilla Frata unu hatr
latmak isterim: Dou lleri ve Varto
Tarihi Trk Devletinin, Krt halk
n, Krt dilini yok sayan resmi ideo
lojisine uygun bir kitap olduu iin
Cumhurbakan Cemal Grsel tara
fndan nsz yazlacak kadar deer(!) verilmitir. Ama, gelinen yer
de smrgeci TC bile Krt dilinin
varln, etnik bir grup olarak Krt
varln kabul etmek zorunda kald.
Bundan sonra babann kitabna ihti
ya kalmad. Yaknda Dou lleri ve
Varto Tarihini p sepetinde grme
ye kendini hazrlamalsn. Doruyu
ifade etmeyen her eyin sonuta yeri
p sepetidir. O zaman suu yine
Kaymakam Ali Efendide deil, ken
dinizde grmelisiniz. Smrgeciler
kendine uaklk eden ihanetileri
kullanr ve p sepetine atar.
18 Mart 1988
. Serbest
/I.* k J v # c / v A (

Diyarbekir Cezaevi
son direni ehidi

Mehmet Emin
Yavuzun

ardndan
En kahrl hapisliklerin yaand Diyarbakr Askeri Cezaevindeki
mahpusluum srasnda Mehmet Emin Yavuzu tanmtm. Yl 1979 ve
ben tutuklanal bir ka gn olmutu.
Sizlerin Trk solu diye adlandrdnz bir rgtn yesi olarak tu
tuklanm ve cezaevine kapatlmtm. Krt olmadm ve bir Krt r
gtnde de almadm iin, cezaevinde bir ka istisna dnda kim
seyi tanmyordum.
Yeni yeni arkada edindiim bir ka kiiden, 48. Kouta birinin
lm orucunda olduunu duymutum. Bir frsatn bulup koua gitti
imde; surat iek bozuu, alabros tral, sert bakl, alvar giyin
mi, gr ve kaim sesli birini yatanda oturmu ve yannda kendisini
lm orucundan vazgeirmek isteyen bir ka kiiyle tartrken gr
dm. M. Emin Yavuz ile ilk karlamam byle olmutu.
Mehmet Emin ile ksa sren hapisliim srasnda (2 yl 4 ay) tanm
ve yakn arkada olmutum. Bende mert ve dobra bir insan, inanm
bir devrimci izlenimi brakmt. Sk sk dertleip konuurduk. Bir
gn kendisine u lm orucu neyin nesiydi bir anlatsana ' dediimde
sanki yarasna tuz basmtm.
nce dalm ve ardndan de
rin bir i geirerek anlatmaya
balamt.
Ben, bu yazda ehid arkada
mn anlattklarn Ona say
gmdan tr anlatmyorum
ve ilk anlatcnn da ben olma
sn istemiyorum. Dilerim
yesi olarak yargland PKK
aklar!...
Fakat, o gnleri birlikte ya
admz Diyarbakr Askeri
Cezaevindeki tm devrimci
ler bilirler ki, Mehmet Emin
Mehmet Emin YAVUZ
Yavuz yesi olarak yargland
PKKyi protesto etmek iin
lm orucuna girmiti. PKKnin kendisini yelikten ihracn ve ihra
gerekesini devrimci onuruna indirilmi bir darbe, baz PKK ynetici
lerinin polisteki tavrlarn rtbas etmek amacyla oynanm bir oyun
grdnden, rgtn ve yneticilerini protesto iin lm orucunu
semiti.
PKK yayn organ BERXWEDANin 29 ubat 1988 tarihli 49. say
snda, M. Emin Yavuz ile anasnn bir fotoraflarnn yer ald bir ha
ber okudum. Haber her gnk usluplan gibi ona buna amur atma ve
kfr ve karalamalarla doluydu. Ama, bence en byk hakszlk Meh
met Emin Yavuza yaplmt. PKKden sulanp ihra edildii ve PKK
ile rgtsel ve ideolojik hi bir ilikisi kalmad halde, cezaevinin di
renii son ehidi, yeleri gibi gsterilip, cesedi smrlyordu.
BERXWEDANdaki haberi okuyunca eski gnler bir bir gzlerimin
nnde canland. M. Eminin lm orucu, PKKlilerden ayr yaama
s, PKKlilerin yneticilerinin korkusundan onunla gizlice konuma
lar ve selamlamalar...
PKK, Diyarbekirde ilk lm orucunu kendisine kar yapm olan
M. Emin Yavuzun, smrgecilere kar son direnite ehit dn
kendisine mal edip smremez Bunun ad, dorudan doruya ceset
tacirliidir. Bu, smrgecilerle kavgasnda ehit den M. Emin Yavuz
gibi bir devrimciye saygszlktr, ite ben bu durumu kabullenmedi
im iin gazeteye bu yazy yazmaya karar verdim.
Basp basmayacanz bilemem.. Ayn ekilde tavr alma grevi, bu
durumu yakndan bilen ve hatta M. Emini lm orucundan caydrmak
iin iknaya alan bir ok rgt yneticilerine ve o gnleri birlikte ya
admz Diyarbekir mahpusundaki devrimcilere der.
Benim kii olarak PKKya bir dmanlm yoktur. Yazy byle bir
amala yazmadm. Smrgecilerin bask ve zulmne kar mcadele
de ehit den M. Emin Yavuzun lmn,PKK bakalarna iftira et
me, karalama malzemesi yapt iin; PKK ile rgtsel ve hatta ideolo
jik hibir ba bile kalmadn bildiim bir arkadan eylemini, PKK,
hi de hakk olmad halde siyasi kar konusu yapt iin tehiri g
rev saydm.
M. Emin Yavuz, birincisinde eski rgt PKKye; sonuncusunda ise
smrgeci dmana kar giritii lm orularyla 12 Eyll faist d
nemi Diyarbekir Askeri Cezaevinin ilk ve son lm oruusu olarak
tarihe geecektir.
Ans tm devrimcilere nder olsun!

21 Mart 1988

_______ 'Hidayet TAKIN

R U P E L /SAYFA 7

HALEPE
IRAKTA AIK MEZAR
adndaki Fransz Doktorlar \
emniyet nlemleri nedeniyl s
geden geri ekilmilerdir. Bu l
torlar imdi biraz daha sak ir
Irak Krdistannn kuzeyine te
rmaktadrlar. Fransz Dokt
rn sylediklerine gre, e
alt blgelerde,(Irak
tan ehirlerinden Sleynhl
ve evresinde) etin at
yaplmakta. rann bu blV
girmesinin nedenlerinden
bu olabilir.

O D O Halepe jenosi
di dnyada geni yank
lar uyandrd. Olayn he
men ertesinde, gnlk
Avrupa basn, haftalk
yksek tirajl dergiler, te
levizyon ve radyo kanal
lar olay birinci haber
olarak verdi.
Bu saymzda Avrupa
basnn Halepe jenosi
di ile ilgili yorumlarn
vermeyi planlamtk.
Ancak elimize ulaan
evriler gazetemizin bo
yutlarn aacak l
deydi. Bu nedenle, Bel
ikada yaynlanan De
M orgen ile ngilterede
yaynlanan The Guardi
an gazetelerinin konuy
la ilgili haber - yorumla
rn bu saymzda ver
meyi uygun grdk.

IRAKA KARI G
HER YARDIM Y l

DE MORGEN: 24 Mart 1988

HALEBE:
IRAK TA AIK MEZAR
Batl ajanslarn haberlerine
gre: Irak snrlar iindeki Krt
halkna ynla kimyasal silah
kullanlmtr. Halebede binler
ce kii lmtr. Bir grup doktor
ve toksikolog Profesr Heyndrickx 15.000 yaralya yardm et
mek iin olay yerine hareket etti
ler. Heyndrickxe gre fazla
umut yok.

IRAK, IRAK KRTLERN

ZEHRLYOR

Bat Avrupa basn Halepe jenosidini manetten verdi...

Krttlere kar mcadelesinde Bu srada, Krtler dalarndaki

Irak, lkenin dalk blgesinde lkelerinin byk bir blmn
kimyasal silahlar kulland. Kim kurtarmay baarmlardr.
Dank olarak sava veren
yasal silahlarn kullanmnda
imdiye dek hi bu kadar ok ka Krt savalar bir seneden beri
yp verilmemiti. Bu saldrda btn pemergelerinin (zgr
4000 l ve 6000 yaral bulun lk savalar) birleik bir birlik
maktadr. Buras bombaland oluturmalar ile de glenmi
nda Krt ehri daha henz ve Krt halknn daha byk des
Iranllarn eline gemiti. rann teini almaya balamlard. Irak
oralar igal etmesi batl gazete Krtleri bu arada, randan yar
cilerin iine yarad. Batl gazete dm alyorlar. Irak, rann ve .Krt
ciler saldrdan bir ka gn sonra lerin ortak dman. Bu da ran
Halebedeydiler. Halebede a- n 8 yl sren savata ilk kez Iraktom bombasndan sonraki man tan 10 bin kfn2lik bir alana gir
mesine yaramtr. Bu blgelerin
zarayla karlald yazlmakta.
iinde 70 bin Krdn yaad ve
Btn Bat Avrupa ehirlerinde,
Birlemi Milletleri Irak yarg ran snrndan 25 km. uzaklkta
lamaya armak iin alk grev ki siyanid saldrsnn yapld
leri balatld. Belikal Snrsz Halepede bulunmaktadr.
Doktorlar Birlii Bakan Prof.
Aubin Heyndrickx ve yardm TANIKLAR
Halebedeki durum bir kabus
cs 23 Martta bu blgeye hare
ket ettiler. Belika Irakn kimya gibi. ngiliz gazetesi The Guardisal gaz kullanmasn knamak ana gre, llerde hi bir yara
ya, bir damlack kana ve patla
tadr.
Irakn Kuzeyinde Krtler z mann hi bir izine bile rastlangrlkleri iin senelerden beri mamaktadr. ran tarafndan ele
arpmaktadrlar. 8 sene nce geirilen Irak Krdistanndaki
Irak-ran savann balamasy ehirde, erkeklerin, kadnlarn,
la, Irak gcn rana kar bl ocuklarn ve evcil hayvanlarn
mek zorunda kald iin Krtle- ynla cesetleri, evlerin ykntla
rinde mcadelesi hzlanmtr. r arasnda, toprak yollarda yayl

m durumda. Vcutlarnn
rengi, acaip bir renk alm.
Cansz vcutlar ak gzleri
ile ve azlarnda gri bir mad
denin brakt izlerle ylece
yatyorlar. Trnaklar acaip e
killer alm.
Reuterin muhabiride buna
benzer manzaralar izmekte.
l kadnlar ocuklarn ku
caklarnda smsk tutmakta.
llerin mum gibi olan renk
leri, siyanid zehirlenmesinin
sonucunda olumu diyor
Doktorlar. ller tpk yapma
bebeklere benzemekte. Ce
setlerin kokusu feci. Her yer
de, btn ehire bu koku ya
ylm. ran helikopteri ile geti
rildiimiz Halebced e grn
tler bunlard ite.
Irak Krdistannda kimyevi
silahlarn kullanmndan ksa
bir sre sonra gazetecilerin o
blgeye ulaabilmeleri ilk kez
oluyor. Bu gazeteciler, kimya
sal bomba kullanldktan drt
gn sonra, pazartesi gn bu
ehire indiler. Gazetecileri oraya gtren ve yeni bir bom
bardman ihtimaline kar on
lara gaz maskesi datan ran
idi. Gazetecilere bombard

man olursa ne yapmalar gerek

tii hakknda da bir sr talimat
verilmiti.
Hayatta kalabilen az kiilerden
orta yal bir adam, Reuterin
muhabirine unlar anlatmakta:
ranllar ehre girdi. Biz onlara
ho geldiniz dedik. Bundan
sonra olanlar oldu. len za
manlaryd. Btn ehirde ranllarn sloganlar duyuluyordu.
Biz kazandk, Saddamalm .

YARDIM
Btn yardm ran ordusunun
elinde. Paris Krt Enstitsnn
bir szcs telefonla olay yerin
deki insanlara ilikin bunlar de
mekteydi. Szc, rann Kr
distana btn askerini ykmas,
Irak krtlerinin desteine gvenmemelerindendir demektedir.
Geen gnlerde bir ok mlteci
kamplar ve kyler, blgede aktivite gsteren Irak ve ran Krtle
rinin mcadele rgtlerince teh
like alanndan uzaklatrld. By
lece daha ok kiinin lmesi n
lenebilmitir. Szclerin syledi
ine gre ran, Irak Krdistamna girmekle, Irakn elektrik ve
petrol retimini engellemek iste
mektedir. Medecins du Monde

Londraya grmeler ii
mi olan Krt liderlerinden
Talabani telefonda, bir gaz
yapt konumada, bu sald
Krtlerin Krdistan tarihir 1
nk olduu en kt saldr
unu beliriyor ve ekliyor
gnde 16 saldr yaplmtr
bani ayrca Birlemi Milleti
kimyasal sava knamalarn|
di. Krtler, Birlemi Milleti
misyonunun, Krdistana gef|j>|j
celeme yapmasn ve ulusla)
bir yardm kampanyas al
istiyorlar. Bu amala btn
pann byk ehirlerinde (n|
re,sve, Fransa, Hollanda,
Almanya) alk grevleri ba
Belikada da alk grevi 30
aramba gn balayace
gilterede Kzlhan lokali
re igal edildi. Ancak Biri
Milletlerden konuyu aratt
larna dair sz veren bir tel
gelmesiyle, igalciler lokallen iti
kettiler. Birlemi Miletlerin
bask yapmas da beklenm
dir. Ama bu eskiden de yap r
Irak kimyasal silahlarn kl
masndan, bir ka kez Birle
Milletler tarafndan knanm:!.
labani ise, Evet ama imoi
zehirli gaz syanid kullanl,
diyor.
imdi bu savata kimyasal
larn kullanmndan baka t
haf olay da bulunmakta. K
rannn Iraka girmelerine y;
ettiler. Talabaniye gre, Kf
rana, Iraka girmesi iin
Krdistann kurtarlmas iih|
dm ettiler. Biz zgr olma
yor uz. Dnya'hin hangi g ci
sa olsun bizim savamz dq:
lemek isteyenlerle birlikte
mak istiyoruz. Bizim ama
Saddam Hseyini ykmaktr
dam Hseyin bir faisttir. Ei
san katilidir. Gelecek olan bul
dm tarafmzdan ho kar/\
aktr."(Nadya De Beule)

TOKSOLOG HEINDR
BYLE DR CANL
DLMEK N EYTAN T\
FN DAN ARPILMI OL
GEREK DYOR
Toksiolog Prof. Auban Hl
drickx, sava amalar iin
nlan zehirli gazlar aratrr
exper olarak grlmekte. 2o

Martta Heyndrickxin asistanlar snrsz

doktorlar grubu ile bir
likte durumu aratr
mak iin rana hare
ket ettiler. Profesr
Heyndrickx ise onla
ra sonradan katla
cak. Daha ncede
zehirli gazlarla yara
lanan insanlar tedavi
eden Profsr Heyndrickxin fazla umu
du yok: im d i orada
3000-4000 kii lm
ve 1 2 b in den 17 b in e
ka d a rd a toksitlerm i
yaral var. B iz oraya
ulancaya kadar bun
lardan ou lm olacak, hayatta kalabi
lenlerde artk insan
ca b ir yaam s rd
rem eyecek. Bizden
yardm istenirse, b iz
yaral K rtleri buraya
getirm eye hazrz. Am a burada yardm ed ip edem eyeceim i
z i de baka b ir s o ru n
Heyndrickx; Daha
d rt sene nce ip e rit
gaz, s in ir gaz ve
syanid gaz karm
i kullanlyor. Bu nce
kinden daha tehlikeli
I ve bundan acute tok! s it olum akta. len
lerden % 70n i s iv il
halk oluturuyor. Bu
g ib i eytanca sila h la
r ku lla na b ilm e k iin
kiinin eytan tarafn
dan arplm olm as
lazm. U N O ya ve D
ile ri Bakan Tindem a n sa(B elika nn)
b ununla ilg ili ra p orlar
gnderdim . Fotoraf
la r gnderdim . Ve is
tenirse hastalar b u
raya getireb ile ce im i
belirttim . Ama, b u
nun sonucu olarak
ie yaram az b ir ka
tane toplant ve tart
m a la r yapld. B enim

isteklerim e kuku ile

bakld. S izin gazete
niz, De M orgen ve Hum o d ergisi bana ku
ku ile baktlar. Irak, g a
z ra n lla r kulland id
dialarna srdre d u r
sun, olay yerine g id in
ce kim in kulland o r
taya kar. Ben, e ski
den Ira k n MIG u a k
larnn bom bardm an
larda b ulunduklarna
a h it olm utum . Ve atlan bu bom ba a rtkla
rn da aratrdm .B om
b a la r spanya tarafn
dan yaplm t. Am a,
i in d e kile r Irak tarafn
dan yerle tirilm iti.
nsanlar yok eden
bu uralarn durdu
rulmas Heyndrickxe
gre biraz zor. B a tda ve D o u da da ze
h irli g az olu tu ra b ile
cek gazlarn retim i
durdurulm aldr. Am a,
bu g a zla r endstride
de kullanlyor. O nun
iin, b unun yaplm as
biraz g. Bu, a n ca k
kullanm sk b ir e kil
de d en etlenm esi ve
gazlarn g n d e rild ik
le ri lkelerin g ve n ilir
li i aratrldktan so n
ra, ile m lerin yaplm a
s ile olabilir. D m a
nn ayn silahlarn sen
de de old u u na in a n
drrsan ve g e re kti in
de senin de ku lla n a b i
le ceini aklayp, b ir
ka kere de sen ku lla
nrsan bu ze hirli g azla
rn kullanm b iraz azaltlr. Ama, bunun
iin denecek olan in
san b ed e li de olduka
yksektir.
K ullanld
nda da bize bavu
ruyorlar. Biz, yaralla
rn sac m, solcu m u
olduuna bakm adan
ku rtarab ile ce kle rim izi
ku rtarrz diyor Prof.

The Guardian n d haberler servisince hazrlanan

aadaki yaz, H ollandann De Volkskrant gazete
sinden tercme edildi.

IRAKIN EYLEM YZNDEN

KRFEZ SAVAI
KMYASAL SAVAA DNYOR
Irakn kendi snrlan iindeki Krt ehirlerine zehirli
gazlarla saldrmas krfez savana yeni bir irenlik
kazandrd. Bu saldrlarda binlerce sivil halk yaamn
yitirmitir. stelik taraflar bu harpte, daha byk apta
kimyasal silah kullanmak iin hazrlanyorlar.
Irakn Iran snnnayakn dalk alandaki 70 bin n
fuslu Halebe ehrine saldrs Krtlerin ve mttefii
Iran nprotestolarna neden oldu. ddia edilen bu traje
dinin gereklii zerinde ok az phe kalmtr. Fakat
Irak, Krtlerin rana yardm ettikleri iin misilleme
olarak Halepey i kimyasal silahlarla bombaladn
inkar ediyor. Irak bu tr korkun bir olaydan tr,
ran sorumlu tutuyor. Irakn daha nce rana kar
kimyevi silah kulland farkl dokmanlarla tesbit edil
di. 1984ten beri, Birlemi Milletler, blgeye uzmanlar
gndererek Irak n sululuunu tesbit ettirdi.
ETKL SLAHLAR
Krtlere gre Halepe saldrs yeni deil.. Geen yl
larda da onlarca ky ve kasaba ayn saldrlara maruz
kalm. 28 Haziran 1987de de ran tarafnda bulunan
Krt ehri Sardet, Irak tarafndan kimyevi silahlarla
bombalanm ve yzlerce insan hayatn yitirmi; binlercesi de yaralanmtr. Bu olaylar ran askeri raporlan da dorulamaktadr. Ayn blgeye bu hafta iinde de
eitli kylere ayn saldnlann yapld ve ok sayda
can kayb olduu bildiriliyor.

Heyndrickx.

Cris de Som vielle

G E R E K LE R
N K A R E D L Y O R
Jean - Pascal Zandersin sylediine g
re Irak uurlu veya u
ursuz olarak 6 lkenin
yardmn alyor. Bun
lar Belika, ngiltere,
Almanya, Hindistan,
Avusturya ve talyadr.
Almanyada
zehirli
gazlarn,
kimyasal
gazlarn hammadde
sini Iraka verdii san
lan 12 firma hakknda
kovuturma alm
bulunuyor.
Zanders, (GRP) ksa
adnda olan, sava l
kelerinde aratrma ve
almalarda bulunan
rgtn yesi. Zanderse gre d lkele
rin sayesinde Irak im
di, lkesinin ehrin
de kimya gazlar re
tebiliyor. Bu ehirler
den biri olan Sammarrada ayda 60 ton perit
gaz imal ediliyor. Ba
dattan 60 km. uzakta
ki Fallujahta sinir gaz
retiliyor ve Badatn
30 km. uzandaki Sal
manpakta ise savata
kullanlabilecek kim
yevi maddeleri arat
ran bir labaratuar bu
lunmakta. Zanderse
gre, Irakn bu saldr
y yapmasnn iki ne
deni olabilir: K rt
ayaklanm asndan do
lay, Irak, ordusunun
1/3in i K rdista n da bu
lundurm akta. B u d i e r
blgelerden o k say
da g c n azalm asna
yol ayor. B unun ya
nnda, b urad a ki m nt
kann da o k ne m li
stratejik b ir konum u
bulunm akta. Petrol bu
ralarda toplanm ve

p e tro l ehirleri, Ker

k k ve M u su l K rtle r
tarafndan te h d it e d il
mekte. Bu yzden Irak
daha da saldrganca
davranm aktadr. Irak
kendi n e m in i g n
dem de tuta b ilm e k iin
b ir sr ky yerle b ir
ederek, halk toplu g
e zorluyor.
Ira k m, kim yasal gaz
lar kullandn b e lir
ten U H O nun 84, 85,
87 yllarnda hazrlad
ra p o rla r b u lu n d u r
maktadr. 1987nin ra
porun d a h a rfi harfine,
1925 Cenevre p roto
kolne
uyulm asnn
sadece ve sadece p o
litik p a rtile rin ura ile
sa lan a bilece i b e lir
tilm ektedir. Bu sala
nam azsa 60 senelik
protokol onarlam ayaca k ya ra la r alacaktr.
B unun yann da, i in
de yaadm z geze
gen d e bu b iyo lojik sa
valarla teh d it a ltn d a
dr.
Ira k n
Lon d ra d aki
B y ke lisi g elen ha
berlere b y k b ir tepki
gsterip sylenenleri
red etm ektedir. Irak,
kim yasal silah ku lla n
mamtr. S am m arada p e rit gaz retilm emektedir, B ykeliye
gre. Eer, g e re kle r
b ile in ka r ediliyorsa,
nasl b ir zm b u lu
n a b ilir

R. GERMONPRELL
K R F E Z SAVAI
Gazlar; Jean-Pascal
Zanderse gre, Irak
rana kar ve Krtlere
kar imdiye kadar
drt eitli zehirli gaz
kullanm. Zanderse
gre 70li yllarda Irak
n Krtlere kar zehirli
gaz kulland bilini

Kimyasal
silah lar
Kimyasal silahlarn - Hardal gaz, Siyonr ve Sinir gaz
lan ( Tabun )- ranllara ve Krtlere kar en etkili silahlar
olduu kabul ediliyor. Zira Irak, Irandn kendi Basra eh
rini kuzeyden ve doudan kuatan ran a kar bu silahla
r kez kullanmtr. Kuzey Irak dalarnda kendi ba
mszlklar iin direnen Krt hareketi, zellikle Irak n
hedefi olmaktadr. Krtlere gre; kuzeyde binlerce ky
yerle bir edilmi, halk da, daha iyi kontrol edilmesi iin
Irakn Bat kesimindeki kamplara srgn edilmitir.
Krtlerin -ki 20 yldan fada Badata kar savayorlar1987den itibaren deiik rgtlerin rann da istei ile
kendi gr ayrlklarn bir yana brakp glerini birle
tirmeleri Irak iin nemli bir tehdit oluturuyor. Gney
de, Krdistan Yurtseverler Birlii (YNK) ve Kuzey de de
KDP operasyon yapmaktadrlar. Krsal alanlarda byk
bir gce sahip olduklar sylenmektedir.
Avrupada bulunan Celal Talabani, 1,5 milyon Krdn
srgn edildiini ve Krt sorununa dikkat ekilmesini is
tedi. Talabani ye gre 1.5 milyon insan demek yeni bir Er
meni Katliam demektir; -1915 Byk Ermeni Katliam
kastediliyor-. Talabani, KDP ve dier kk Krt gruplan
ran ile ittifak edip, onlann ar ve gelimi silahlan ile
Irak a kar askeri hareket dzenliyorlar. Talabani ye g
re, Krt direni gruplan Halepey i Mart ortalannda ele
geirmi.. Daha nceleri 28 ubattan beri Bat daki ana
m h

yordu am a bu ancak
84 ylnda eitli kay
naklarca doruland.
Bu gazlardan biri ka
barck hasl eden ve
deriyi yakan perit ga
z. Zehirli gazlardan
olan Sinir gaz, 1985
ylnda alarm edildi.
Sinir gaz aslnda haerat ilacndan reti
len bir maddedir. Son
olarakta boucu bir
gaz olan Hidrojensiyonr kullanlmtr. An
laldna gre Irak
Krdistannna yapt
son saldrsnda, bu
drt gaz birletirip kul
lanmtr.Zanderse g
re problemlerden en
by, nc Dn
ya halklarnn kendile
rini savunamamalardr. Bu durumda saldr
olduunda kendilerini
korumak iin slak hav
lulara sarlmalydlar.
Bu Belikada 1915 y
lnda uygulanmtr.Tb
bi yardm eksiktir veya
buralarn ok uzan
dadr. Bunun iindirki
bir sr yaral lmek
tedir.
Irak Krtleri, Irak reji
mi ile her zaman ger
gin bir iliki ierisinde
dir. 1961 ile 1970 yllar
arasnda, bir Krt Dev
rimi vard. Ve 1970de
Baas rejimi bunu en
gellemeye almtr.
11 Mart 1970te Krt li
deri Mustafa Barzani
ile sebest seimler ya
placa ve Irakn Krdistana otonomi vere
ceine sz verilmesi
zerine bir anlama
imzaland. Gelecek 5
sene iinde uygulan
mas gerekenlerin slo
gan Krdistana oto
nomi, Iraka demokra
si idi. Drt sene son
ra sz verilenlerin yeri

ne getirilmediini gren
Krtler, Irakla yeniden
atmaya baladlar. Bu
sava, Irakn imdiki
Devlet Bakan Saddam
Hseyin(0 dnemlerde
daha Babakan idi) ve
ran ahnn 1975te Ce
zayirde anlamaya var
malaryla dahada kt
leti. Cezayirdeki anla
mayla Krtlerin rana
yapt kartma da baa
rszla urad. Krt lide
ri Mustafa Barzani Ame
rikaya srld. Bylelik
le Baas rejimi, Krdistan Araplatrma siyaseti
ni yrrle koydu. Krt
ler ynla Irakn gneyi
ne yerletirildiler. Ve Arap gmenler de tersi
ne, kuzeye (Krdistan)
gnderildi. 1 9 /9 da ran
daki slam htilalinden
sonra, Saddam Hseyin,
ah ile imzalad anla
may bozdu. Bu anla
maya gre, iki lkenin s
nr at-l Arap rma arasnda gsteriliyordu ve
Irak bu snr istiyordu
Krt ayaklanmas, ranIrak savana blnm
olarak karlk veriyordu;
ama, bu problem bir se
ne nce zld. Mesut
Barzani ile Talabani, ran
n destei ile Irak Krdistannda bir ok blge
kurtardlar. randa Irak
tarafndan Arap olmadk
lar iin istenmeyen ok
sayda Krt yaamakta
dr.
eviri;

Nergiza Tori / Brksel

karargah yresinde YNK ile 20 - 30 bin kiilik Irak bir

likleri arasnda arpmalar olmaktayd. Halepe bom
bardman akabinde bu arpmalar durdurulmutur.
Fakat yine de bu yredeki 2000 nfuslu Sergelo kasaba
s kimyevi bombardmandan sonra ele geirilmitir.
ULUSLARARASI BASKI
Irak, rana kar -ve zellikle Krdistanda- kimyasal
silahlan kullanacaa benziyor. Bat, Sovyet ve lrakn
dier dostlan, Saddam Hseyine bask da yapsalar,
Irak Cenevre anlamasna ters de dse yukarda ad
geen gler Irakn uygulad tiksindirici sava metodlanndan daha ok, Iran slam Devriminin sava
kazanmasndan korkmaktadrlar.
Iran 1986da kendi teknii ile bir kimyasal silah retti
ini bildirmiti. Fakat Iran, sava ideolojik gryor. .
Bu ideolojiye gre bir slam rneini sunmak istiyor.
ran, yanda Islamlarla, zellikle Iraktakilerle sava
kazanmaya alyor.
Gelecek aylarda Iraka kuvvetlerini sokacak olan
Iran, kesinlikle ara mal olacak olan kendi yntemleri
ni deneyecek.. Irak da ran yok edecek gizli silahlan
olduunu sk sk tekrarlyor. Bununla, galiba Tahrana
den fzeleri ve yeni tip kimyevi silahlan kastediyor.
Eer Irak, rann askeri basks altnda kalrsa, Tah
ran a den roketler normal patlamalarm gibi bir izle
nim verme durumunda kalacak. Bu bir abartma deil.
Bylece Halape trajedisi de tamamen arka plana itil
mi olacak...
25.03.1988
eviri: SO Den Haag

tarih drok

Bu bror, binlerce ma
sum insann ldrlmesi
zerine, Trkiye tarafn
dan Krdistan sorununa
ilikin olarak yaylan ya
lanlarn aa karlmas
amacyla yaynlanmtr.
Krdistan sorunu, Trki
yedeki gnlk gazeteler,
Trk hkmeti tarafn
dan ok sk sansr edil
dii iin yazlamad gi
bi, uygar lkelerce de
her zaman ihmal edil
mitir. Uygar lkeler der
ken, o lkelerin hk
metlerini deil, fakat sa
dece onlarn halklarn
kastediyoruz.
phesiz ki, Krdistan1
n paralarndaki kk
lkeleri yneten Batl
gler sorunu tam ola
rak bilebilirler. Gn ge
miyor ki, bu lkelerden
bazlarnda bunlar g
renler ve onlarn kiisel
ve ulusal talihsizliklerini
anlatanlar olmasn. Bir
kere daha tekrarlayalm
ki, uygar dnya kamuo
yu iin Krdistan sorunu
yoktur ve bu konuda bil
gilendirilmemilerdir.
Ama, Krdistan sorunu
vardr ve dnyada tek
evlad kalana dek de var
olacaktr. Bu gerek, ulu
sun zgrlnn ilan
edildii gn bitecektir.
Krdistan halk zgr ya
amak istiyor.
Yeryzndeki
kardeler!
Sizler talihsiz kardeini
zi kavgada yalnz m b
rakacaksnz? Hayr, as
la! Sizler, zgr ve mutlu
sunuz, zgrln ve
mutluluun ne olduu
nu bilirsiniz. Byk, acl
davamzda bize yardm
edin, bu asil davrannz
bugnk ve gelecekteki
nesillerimizce anlacaktr.
Yaasn zgrlk!

ATEKES NCES
1908de Trk halkna Ana
yasa sunuldu. Bir sre sonra
da ttihat ve Terakki Cemi
yeti, Trk mparatorluu1
nun iplerini eline almak iin
geldi. Bir an iin, i ve d
sorunlarn yeniden dzenle
neceine sz verdi ve Avru
pa da bu tr sz vermelere
gvendi ve destekledi.
erde, ayn siyasi eitlik
ve sosyal zgrlk szleri
partilerin anlatklar konu
oldu. Dnya kamuoyu,
Hasta Adamam bunu uy
gar ve modern bir hkmet
le destekleyeceini sand.
RUPEL / SAYFA 10

Trkiye'de
Kflerin Knm
HOYBUN (XWEBUN) rgt, 1927 ylnda Srgndeki Krt
aydnlan tarafndan Suriyede kuruldu.
Bu saydan itibaren yaynlayacamz ve eyh Saitin ad ile anlan
1925 direnmesini konu alan bror, HOYBUN yaynlar arasnda
ngilizce baslm bir brodr.
Bron ngilizceden Trkeye Bave BERVAN tarafndan
evrildi.

Ancak, Turanclar uygarlk

kisvesine brnerek, zulm
ve cinayet planlar hazrl
yorlard.
Gen Trkler, lkeye yeni
bir unsuru, milliyetilii
soktular. Arzularnn byk
Avrupa devrimcilerini kop
ya etmek olduunu syleye
rek, yerini, kesinlikle ulusal
Trk siyaseti ile doldurmak
istedikleri siyasi imparator
luk rehberlii konusuna ya
namak istemediler. Eski
imparatorluu restore edip
yerine modem bir devlet
koymay ister grndler.
Bunu gerekletirmek iin
de Osmanlcln ve P&nislamizmin yerine milliyeti
lii geirmeyi dndler.
phesiz ki, milliyetilii,
hi bir zaman izleyicisi ol
duklar Avrupallar gibi an
lamadlar. Onlar, Trk ol
mayan unsurlarn yaam
haklarnn olamayabilecei
yeni bir Trkiyeyi yarat
mak istediler.
Onlar, pratik aralar d
ndler ve hibir gle
uramadan bu aralar buldular.Trk olmayan rklar
dan asimilasyonda zorluk
karmayanlar buldular ve
dierlerini ise tamamen yok
etmeye yneldiler. zlenen
ulusal politik ynn uygu
lanmas uzun zaman alma
d. Bu aznlklar; Araplar,
Ermeniler, Rumlar, erkezler ve Krtler di. Bu rk
larn asimilasyonu da, yok
edemedikleri her birinin
durumuna uygun biimde
gerekletirildi.
Trk olmayan mslmanlarm asimilasyon karar
Trklerle aralarndaki ba
lara gre uyguland. Her iki
tarafn dini fanatizmi nede
niyle bunun dnda kalan
lar hakknda byle bir ey
dnlemezdi.
Gen Trklerin yukarda
sz edilen tasarlarndan
ksaca sz edelim:

ARAPLAR; Mslman ol
malarna ramen, asimilas
yona kar belki de hristiyanlardan daha fazla kar
koydular. ark uygarlnn
kurucular olan Araplar,
rklarnn, tarihlerinin ve
dillerinin fanatik savunucu
laryd. Onlar yok etmek,

kat yaantlarna ve sayla

rna baklrsa olduka zor
du. Bu yzden onlar kle
letirmek, onlar zerine pa
zarlk yapmak ve gerekirse
Arap lkelerini imparator
luktan uzak tutarak meydan
bo brakmak kararlatrl
d. Ancak, onlar hi bir bi
imde eit olarak tannma
yacaklard. Bu uygulamalar
sonuna kadar gerekletiril
di.

ERMENLER; Bu yiit,
ama talihsiz ulus yokedilecek uluslarn banda yer
alyordu. Bu kararn uygu
lanmas ile gerekleen vah
et ok iyi bilinir. Bu arada
Ermeni yaynlarnn, onla
rn trajedilerini tam olarak
yanstmadklarn da iddia
edebiliriz. Biz bu grevi ye
rine getirmeye kalkmyo
ruz, ama, bu zavall ulusa en
candan yaknlmz duyu
yor ve her ikimizin ortak ka
tiline kar karlkl ibirli
i iinde bulunma umudunu
tayoruz.
ARNAVUTLAR; Dnya sa
vann aniden patlamas,
Trkiyenin, esiri olan Arnavutlara kar eyleme ba
lamalarna yol at.
RUMLAR; Saylar az ol
malarna ramen, Rum hal
k da yok edileceklerin iin
de olduu kara listeye dahil
di. Ermenilerin perian edil
melerinin yaratt hava iinde Trkiye Rumlara kar
daha ihtiyatl davrand.
Rumlar, para para, onlar
tmden ve daha byk say
da yok edecek ana kadar pe
rian edildiler. Lozan Bar
Antlamas ile geri kalanlar
darya pskrtldler.
ERKEZLER; Bu ulus da
asimilasyon listesinde idi.
Trkiyede yaayan kk
bir blm Kafkaslardan
gelen gmenlerdi ve Tr
kiye topranda dank bi
imde yayorlard.
u noktay belirtelim ki,
bunlar hi bir zaman kendi
istekleriyle gmediler.
Dnya Sava srasnda
Trkiye snrlarn savunur
larken buna zorlandlar.
erkezler, Trkiyeye sadk

olmann kurbanlar oldular

ve bunun bedelini asimileye
urayp, ezilerek dediler.

KRTLER; En ok asimi
lasyona uratlmak istenen
ulus Krt ulusu idi. Trk
egemenlii altnda drtyzyl cehalete terkedilen b
yk bir mslman ulustu.
Gnll olarak, ilk Trk
Halifesi (Yavuz) Selimin
ynetimi altna girerlerken,
kendi kurumlarn ve ba
mszlklarn korumak ar
zusunda olduklarn ifade
ettiler. O zamanlar Krdis
tan topraklarnda 11 baarl
ve mutlu bamsz devlet
vard. Dini duygularna ba
l olarak bu devletler ortaya
karld.
Trkiyenin Krdistan top
raklarna girmesiyle birlik
te, Kltlerin diline, milliye
tine, kltrne ve inanlar
na kar uraya girdiler.
Krtleri kendi dzeylerine
indirmek iin, Trkler iler
lemeye alan btn yollar
kapattlar. Krdistan devlet
leri birbiri ardndan ortadan
kayboldu. Trkiyenin sal
drlaryla en son Krt dev
leti olan Botan da 1864te
Trkiyenin zalim ynetimi
altna girdi. Btn Krdis
tan topraklar tamamen on
larn ynetimi altna geti.
Krdistan karanla boan
ve byk ehirlere kendi di
lini sokan Trkiye, Krdis
tan halkn asimile etmeyi
umuyordu. Dnya savann
patlamasyla bekledikleri
an yakaladlar.
Krtleri yok etmeden orta
dan kaldrmay dnerek,
drt be milyon insan Trk
ulusuyla kaynatrdlar. St
madan, tberklozdan v.s.
krlmalar oldu. Amalar
na ulamak iin Halife Sul
tan V. Mehmet Reat ge
rekli kararnameyi imzala
maya zorladlar. Bu karar
nameye gre, Krtler yurt
larndan atlacak ve Trk il
lerine gnderilecekti. Trk
kylerine, orada yaayan
nfusun yzde beini olu
turacak bir oranda datla
caklard.
Deiik ehirlerde grev
liler ve kaytlar bulundu
rulacak ve Krtlerle Krdis
tan halk arasndaki ilikiler

kesinlikle yasaklanacakt.
Bu eylemlerle Trkler, bir
nesil sonra anadillerini unu
tacak olan yeni doan nesil
sayesinde kesinlikle ortadan
kalkacak olan Krdistan ulusunu asimile etmeyi d
ndler ve umdular.
Bu kararname ksmen uy
gulanmaya konuldu. Konstantinapol Emigrasyon Ka
ytlar 700.000 Krtn yurt
larndan koparldn gs
termektedir. Ancak, bu ka
ytlar gmenlerin akibetleri hakknda bir ey be
lirtmiyor.
Trkler, Krtlerin yurtsuzlatrlmasn Ermenilerin krm ile paralel srdr
mek istediler. ine dtk
leri zorluklar ve savan
yaratt karklk bu istek
lerini gerekletirmeye b
yk bir engel tekil etti.
Bylece, planlar tamamlanamadan yarm kalm ol
du. Yurtsuzlatrlan Krt1
lerin byk bir kesimi a
lk, souk ve hastalktan
ldler. nemli bir kesimi
ise, Trk askerlerinin, polis
ajanlarnn ve Milli Komite
lerin sngleri altnda can
verdi.
Byk sava srasnda Toros dalarndan gemi
olanlar, st ste ylm in
san ynlarn grmler
dir. Bu insanlardan, yurtla
rndan kovulan ve alktan,
souktan, hastalktan len
Krtlerdi. Musuldan ge
enler, belediye aralarnn
gnde ortalama elli kadar
Krtn cesetlerini tad
n hatrlayacaklardr. Mu
sula varabilen Krtler ise,
Ulusal Program uygula
mak isteyen Trk grevlile
ri tarafndan yeniden yne
tilenlerdir.

MTAREKE SONRASI
imdiye kadar, nce Trk
bir Trkiye, sonra byk
Turan mparatorluu kur
mak isteyen ttihat ve Terak
ki Cemiyetinin uygulad,
Trk olmayan rklarn yok
edilme politikasn ksaca
zetlemeye altk. Olayla
r anlamak iin mtareke s
rasnda olan hadiselere bak
mak lazm.
Mtareke imzalandnda

Ermeniler ttihat liderlerine

gittiler. kinci plann adam
lar saklandlar. Hkmetin
emirleri tarafsz grnen el
lerde kalmt.
stanbulun mttefikler ta
rafndan igal edilmesinden
sonra, btn Osmanl halk
lar gibi Krtler de Ameri
kan Cumhurbakan Wilsonun ilkelerine dayanarak
bamszlklarn ve hakla
rn talep ettiler. Krtlerin
siyasi rgtleri hem mtte
fiklerin eliliklerine hem de
zel komisyona, yurttalar
nn durumlarn anlatma
imkan buldular.
Krdistan lkesinin her
ksmnda benzer rgtler
kurulup
stanbuldakine
baland. Krdistann iin
de, mttefiklerden uzak
Krtler ulusal taleplerini
haykrmakta tereddt etme
diler. Son olarak Bar Kon
feransndan nce bir Kr
distan delegesi resmi olarak
Krdistann bamszln
talep etti. Sevr Bar Antla
mas bu talepleri kabul edip
kk ve artl bir Krdis
tan lkesini yaratt. Ama,
gerekletirilmedi ve Yu
nanllarn
yenilgisinden
sonra yukarda geen antla
madan vezgeildi, bunun
yerini Lozan Antlamas al
d.
Mtarekeden 1922ye ka
dar Trk milliyetileri, yok
etme planlarn askya ald
lar. Trk olmayan rklardan
yalnz Krtler kald. Ger
ekten Krt ulusu iin bir
plan karld. Ama, uygu
lanmas imkansz olduun
dan gzden geiriliyordu.
Bu karar, Kemalistlere bra
kld. Krtlerin asimilasyo
nu hayal olduu iin bir d
zeltme lazmd. Krdistan
ulusal bilinci asrlarn uy
kusundan uyand. Bu ne
denle asimilasyon projesin
den vazgeildi.
Ayn feryadn Ankarann
Milli Meclisinde yanks
duyulmutur; Bu krs
den , sadece Trklerin hak

larndan oradaki Krt lerin

yardm etmesine izin verebi
lirdi. 9
Zaferi salamak iin Krt
leri tecrit etmek, arkada
sz, mttefiksiz ve yardm
sz brakmak lazmd. Her
hangi bir direnii nceden
krmak gerekiyordu. Anka
ra, meseleye dikkatle bakp
karar verdi. Krtleri riske
girmeden yok edebilmeleri
iin Musul zerindeki iddi
asndan vazgemesi gere
kiyordu.
zellikle, o blgenin n
fusunun byk bir ounlu
u Krt olduu iin.
Bylece, daha az i kald.

Devam gelecek sayda

KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

serbest krs rpela vekir

Du heb ehdn din

Ihsan Mal Gir Mele CeMer!
Ew a ji aliy Dadgeh ve hate rastkirin
beyan dibe.

Ev e het sal in, ku Cunta Faist a Tirkiy li

Kurdistana Bakr er yekal li ser gel me
dimonne. ikence kutina Kurdan bye
pereyek ji jiyana wan rojane. ro mrkujn
Cunt, dadmendiy, i bi biryara dadgehi
i ji, bi biryarn di pa deriyn qefalt de,
kutina welatparzn Kurd tertb dikin.
Ihsan Mal Gir Mele Cahfer j, kutiyn
dest Cunta Faist in.
hsan Eknc, endam KDP-T (Partiya Demoqrat a Kurdistana Tirkiy) b. Temen w
li dora 55-60 an b, l mix di ser w de cuwan b. Ji ber ak welatparziya w, her
kes digot Xal hsan.
Xal Ihsan di Belediya Elih (Batman) de
memr b. Di pey hatina Cunta Faist
(12.09.1980) de, ew ji hate girtin. Di herdu ikencexaneyn li bajar Srt (Siirt) de, 45 rojan ma b. Ew li xwe mikur nehat berdan.
L bel, w ji kar bi dr xistin.
Sal b 1982, disan Xal Ihsan girtin 75 ro
jan di bin ikenc de ma. Ev car gunaheki
w y pur mezin heb. imk nav keeka
w KRDSTAN b. Dadgeh nokern
Cunta, ya guhartina nav ke, yan ji kuti
na w pilan kiribn!
Dema ku Xal hsan berdan hate mala
xwe, milek w ikesti b di qalib kils (ali) de, bi sty w ve girday b. Rewa w
pur xerab b; hesti erm bi ten mab.
Di pey berdana w bi end rojan de, dadgeha Esliye ya li lih biryarek da di
Rojnama Batman de beyan kir: ...kea
Ihsan Eknc nav w y rast Glistan e, l bi

Qolonyalistan danequrtand ku Xal hsan li

ser axa Kurdistan bij. Rojek ji rojn payi
(1987), ew li ber der postexaneya lih b. Ji
nedi ve otomobileka weke keftar kicim dik
w diperiqne. Cunta, hem nav kea w guhart hem j, w ji hol rakir!
Mele Cahfer El j, endam KDP-T b.
Herweha helbestvanek bi nav deng b j.
Dema ku ew helbestn netew digotin, guhdarn l dikirin ku ji kfan re bifrin her kes
j re himetheyran dima.
Di dawiya sala 1981 an de, ez di ikencexaneyeka li bajar Srt de bm. Rojek min dt
ku Mele Cahfer j anne wir. Li w 60 rojan
ikence domandin. Ew ax gelek ertn tije
deng w anibne wir li ser dikir belgey
gunehkariy! Bi wan dengan, her ku di
pln ikenc li w zde dikirin ceryan
didan!
Di pey berdana Mele Cahfer de, her ku di
hinavn w heliyan, vedireiya xwin diavt. Kul kedera ikenc li w domand, heta
ku Xal hsan bi demeke kurt, ew ji giha
nav ehidn Kurdistan.
Me du heb kurdn hja wenda kir. Me du
heb ehdn din j da. Wan li pey xwe valayiyeka pur mezin hit. Bguman w na wan
tije bibe w ji Cunt hisab j bte pirsn,
'Dara azadiy bi xxvn tte avdan **Ew her
du ne ehdn ewil in j, w ne yn daw bin
j. Bila ser milet Kurd sax be!

a di qeyd de KRDSTAN hatib nivisn.

10.02.1988

Rexnegir
ne lstka
zarokaye
2 #

end peyv li ser

rexna
Zinar Xamo ya
ku di hijmera 1/88 a
BERBANG de
belav bb

Bav NAZE

Di meqela Zinar Xamo de,

titek din bala mirov dikne;
pirsa navlkirina rokan. Ji w
wer ku hema nivskar i b ber
ziman w, bi tefkir navan li rokn xwe dike. No, ne wiha
ye. Navlkirina rokan yek ji
wan pirsn her aloze ku dikeve
piya nivskaran. imk peyvek an j end peyv dibin rengvedana rok an romanek. U li
ser v bingeh nabe em pmerge bikin leheng roka Serphatiyn Kalo Ew nabe leheng tev ku ew ne negatve j,
lewra rok li ser hikmetn Ka
lo hatiye avakirin. Her wiha di
roka Hesr Baran de,
Mihemed pmerge ftle l ne
iraye. Nimna her berbiav
roka Stokholm te i ditiye
bje ye. Hoy rok kutina
serokwezire, l serokwezr bi
xwe ne leheng rokye: Bkese. ima tu tnegihit ku
Mihemd pmerge nikare bi
be leheng Hesr Baran.
Ez dsa dubare dikim; div em
sebeb musebiban ji hev cih
bikin. Ji xwe kmasiya te ewe
ku her her tu did ser xaerkan bi drbn li riya xwe diger, tev ew end gavan ji te
dre. ilo xaerk nabin r,
wiha j tmn duyemn yn li
pit perd nabin yn yekemn.
L tu v tit ji nivskar dixwaz
bi v haway rola xwe winda
dik, yan j destdirejayiyek ku
neji heq teye dik. imk heq
rexnegir ewe ku rexna xwe li
titn hatine nivsin bigre, ne
ku li ser daxwazn dil xwe binvise.
Zinar Xamo li ser Hesr
Baran di rexna xwe de her
serhikiya xwe ya b mene dajo. Ew h naxwaze bizanibe ku
rok mna xaln hunermend
xwediyn du fonane: Fon nzk y dr. Her du by hev
nabin, imk hev temam dikin.
L b guman di tabloyn hu
nermend de rola bingehn ya
fon nzike.
L di edeb de? Helbet bingeh

KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

EVKEN - ZAL REKASINA

AIK MEKTUP

Xwedn Gurdil

yeke. Meselen di roka Hsr

Baran de fon dr pmergeye y nzk preye. U ji ber
v yek rok bi hsrn pr binavbye, ne bi xwna kur w.
Her iqas hsr li ser xwn ha
tine rijandin, l misebib miseytire. Ji ber ku Zinar Xamo v
prensb di edeb de nasnake, di
keve rewa mirov ku av li
mxil dixe. Di v rok de w
hevoka p famnekiriye, l mixabin lkolna xwe j li ser v
hevok ava kiriye. Ji ber v end j nivsa w hem a ewtne. Ev hevok weke w ji rok girtiye; eveye: Pra Helm
ji kure-pista crana naskir ku
kur w ye nav pmergan.
Pr destpk bawer nekir,
imkkur w tu cara derew lnekiribn. L dema na w dirj kir, dil w eet.
De bixwnin Zinar Xamo i
lo v hevok tefsr dike: Bi
van gotinan em fam -t
digehijn- dikin ku hetan Mehemed nebye pmerge -yan
oreger- tu cari li diya xwe derew nekiriye, yan ne derewn
bye, derewinya w pit p i
mergetiy destp dike.
Ber her tit dil pr eet ne
ku law w derew l kiriye, l
dil w eet ku rast kur w
ye nav pmergan. Di hevok de xwe t xwiya kirin, de
ma ev peyv t gotin: Pr destpk -xala xwe bidin peyva
destpk bawer nekir99W i
bawer nekir? Yen na nav
pmergan bawer nekir. L ik
niqut dil w dema mana w
dirj kir. Zinar Xamo bi du hoyan v hevok nasnake; yan dil w dixwaze ku ez dij pmerga tkona hzan rabim,
yan j ew negihaye w qonax
ku hevokan ji hev derxe. Di
herdu halande j kmas j re
ye. Bi v reng w ne pwist be
ez li ser derewa pmergan
rawestim...
Zinar Xamo tevlihevbnek
wiha xistiye meqala xwe ku
merov mecbr dibe di navbera

13 ubat 1981 tarihinden

(Trk vatandalk kanunu
askeri konseyince deiti
rildiinden) bu gne kadar
yzlerce yurttamz vatan
dalktan karlmtr ve
son olarak buna TEMEL
DEMRER de eklendi!
TEMEL DEMRER DO
U AVRUPA ARATIRMALARI uzmanlk ala
nnda belgesiyle eitli a
lmalar yrten ve ayn za
manda iir,eitli gazete ya
zlaryla Trkiye Sosyalist
Devrim
mcadelesine
omuz veren bir aydndr.
Bugn, T.C. Devleti ve
onun hkmeti ada hu
kuk devleti olduundan
bahsetmektedir ve ayrcada
demokrasperver olduklar
dorultusunda Dnya de
mokratik kamuoyuna eitli
dzeylerde aklama yap
maktadrlar. Oysaki, bu
gnk hkmet; yani ser
mayenin siyasi szcs ve
onun bizatihi temsilcisi olan
Evren/zal ve urekasnn
yapt bu uygulamalar a-

gotinek yeke din nrinn w

yn ewt txe di nav du kevanan
de pke xwendevanan bike, l ji ber ku ev tit han sergjiy ji xwendevanan re dike, loma em bi ten li ser mebest naveroka meqal
rawestin. Merov ku Hesr
Baran meqala w xwendiye,
w di famkirina v gotar de
dijwariy nabne.
Heger em vegerin ser tm
problema Hsr Baran
em bibnin ku ev pir nzk tma roka Xaniye Valaye.
Ten ew bi rengn xwe ji hev
vediqetin; reng tma ya p
siyasiye ya din civakiye. Ji ber
v yeic problema yek ji wana,
xemsariy di civaka newekheviy de dide xuya kirin, ya
duyem xemsariya ji aliy hzn
siyas diyar dike. Heger
Hec bi dayina xan alkariy
bi jinek zarokn w re dike,
l axe li ber erzla kurik li ber
mirin die wan di nav toza tirimbla xwe de dihle. Her wiha
j
heger
hevaln
Mihemed demek alkar bi
pr re dikin, nay w men ku
xemsar ji nav hzn me rabye
diyarkirina v kmasiy ne
berber kiandine bi hzan re,
l zengil lxistin iyar kirine.
Bi xwe tit ku ji Zinar Xamo re gerek biba serfraz pirsa
dtalaye. Mixabin ew di vir de j
ew gava xwe freh davje lo
ma j alwal w difetiqe. ilo
nemnn mebesta nivskar
hisiyeta w ne diriste, wilo j dtaln w. Di roka Rre de,
kirina kurk ji Beko re, titek
ne di ciy xwe de dibne. Ew v
tit dispre adet teqaldn
Kurdan. Di eyn wext de ew ji
br dike ku ji perebna Kurdistan her hermek (Ez nabjim her parek) adet teqaldn
xwe yn cih hene. Gelo Zinar
nizane ku, Ereb, Faris Tirkan
opn xwe di nav kultura milet
me de hitine? Baweriya min
ewe ku Zinar Xamo xwe van
titan dizane, imk heya niha

ddr ve insanal deerleri

yok etmektedir.
Bir ii, bir yurtta olarak
bylesi a d uygulama
lar karsnda kendi payma
utan duyduumu belirti
yor, bu karar protesto
ediyorum.
Bir Ozan, bir aydn ii
olarak; bir insann doal
hakk olan vatandalk hak
knn elinden alnmas han
gi aa zg bir mantktr?
Soruyorum ve diyorumki
bu mantk ada olamaz,
hayr! O batan aa gerici
liin tm normlarn hcre
lerine rnga etmi sadist
bir gruhun mantdr!..
Onun iinde bu uygulama
lar a d buluyor, protes
to ediyorum!
Evren/zal ve rekas
olan sizler sermayenin yara
rna sekiz yldr faizmi
aratmyacak devasa uygula
malara girdiniz; Trkiye
toplumlarn bir batan bir
baa sng zoruyla cende
reye alarak ala ve yoksul
lua, zulme, ikenceye ko-

akinciyn(daniwar) herma
w kef egalan didin ser xwe.
Ji bil v tit di roka Rre
de kirina kurk eqmeq qtiy xuyakirina mezinbna temen zarokan bi awak karkatriye. Bav ji br dikin ku kine
aqil zarokan nakin mezinan.
Ji ber v end, tev ku bhna
dramatikiy ji rok t, her
merov xwendevan, bi xwendina rok di ber xwe de dikene.
Ma ne wihaye? Heval Zinar he
ger nekeniya b mena xwe te ev
rok j famnekiriye.
Ji xwe dijitiya ku Zinar Xamo di navbera qeln kan cigare kan de dtiye titek pir
seyre. Em hem p dizanin ku
qeln ber cigar ket nav miletan de ji ber v yek nav qelnvexwarin pit derketina cigaran j her jiya. Li gora nivsandina Zinar Xamo, gerek
merov ku ro biray vedixwe,
j re brac b gotin.
He roka Nav Min Xonav e parastina muessesa xulamtiy titek her b meneye.
Eger Zinar ji bab kalan bipirse w bizanibe ku Krdistan ne
bi ten Heran ye, l welatek ava bi devokn xwe rengorengo ye, wiha j bi peywendiyn xwe yn civak. Her wiha
Zinar Xamo ji devoka min zivre, tev ku bi serhik bi de
voka xwe dipeyive dinivse.
Helbet ez nikarim kmasiyn
ziman xwe ji xwendevanan
verim, bel her wiha j Zinar
nikar ewtiyn xwe yn di
derbar Hesr Baran de
vere. imk ji dil w de ku
pit 12 Eylla 1980 y bi ten
nivskar, ronakbr ar li me
pir bn. L wilo rexnegiran j
ciy xwe di nav v talan de
girtin.
ilo kar hunermendiy ne
kar nezanaye, wilo j kar rexnegiriy. Ma k gotiye ku rexnegir lstka zarokane.

tunuz;
onbinlere
varan gen insan
mz insanlndan
etmek iin hapisha
nelere
doldurdu
nuz; yaptnz bu
zulme kar kan
yzlerce yrekli ay
dnmz srgne,
ikenceye, hapisha
neye yolladnz.
Bugnk uygula
malarnz aslnda
yeni deildir, hayr!
T.C. Devleti kurul
duu gnden bu ya
na sre gelmekte
dir. Ermeni halkn
bir btn olarak ta
rihten silerek yok
etmeye altnz;
Rumlar vatanszl
a mahkm etmek
istediniz; yllardr
Krt halkna kar
uyguladnz sr
gn,
asimilasyon
politikanz yetme
di, bugnde tek
yanl bir sava sr
drmektesi
niz. Halklar bir btn olarak
tarihten silmeye hi
kimsenin gc yet
medi ve sizinle yet
meyecektir.
Ayn
ekilde tek tek insa
n kendi vatandal
ndan yoksun klmayada sizin gc
nz yetmeyecektir.
Nasl ki yreklerini
skp alacak kadar
gl deilsenizse!
Bizler kendi lke
mizi ve emeki yok
sul halkmz sevdi
imiz kadar siz tiranlarada dmanz
bu ak bir gerek
tir. Halkn emper
yalizme peke e
kenler; lkenin yer
alt yer st zengin
liklerini
MFye
ipotek edenler; bili
me, sanata,kitaba,
aydna dman olan
lar yurtsever ola
maz! te bu anla
myla sizlerde yurt
sever deilsiniz ve
insanlk asndan
en byk sulu olan
da szlersiniz.
Sizler vermediniz
bu hakk ki alabilesiniz. Size verecek
tek bir hesabmz
yoktur ama soraca
mz hesaplar var
dr ve yarn gne
ordusu olarak bunu
yapacamzdan
kukunuz olmasn
hi! 2.2.I988/Atina

Mirze Karata
RPEL / SAYFA U

politika m ekonomi toplum

svete yaplacak olan 1988 parlemento seimlerinde erefhan Ciziri VPKdan aday

sve parlamentosuna bir Krt aday!

. CIZIRI: Herey parlamento iin deildir

VPK'nun 1988 parlemento aday

erefhan Ciziri

Bizim savunduumuz baka

deerler, yarglar var... Uruna
mcadele ettiimiz amalarda
parlamento sadece bir mcadele
biimidir.
" Madem uzun zamandan beri
sve'te yayoruz neden sadece
seyirci kalalm.
" Biz Krdistan' veya baka bir
lkeyi sve'ten deitiremeyiz.
Bu lke insannn iidir. Biz onlara
yardmc olabiliriz.
erefhan Ciziri 13 yldr isvete yayan bir
Kiirt. svee geldiinden beri eitli demok
ratik ve politik rgtlerde faaliyetler srd
ren Ciziri son yllarda Sol Parti komnistler
(VPK) iinde aktifbir politikac olarak al
malarn srdryor. VPKnun eitli rgt
kademelerinde grevler stlenen Ciziri par
tili arkadalarnn nerisi zerine yaplan
nseimlerde VPK listesinden Milletvekili
aday olarak seildi. svete nmzdeki
Eyll aynda yaplacak genel seimlerde
ansn deneyecek olan Avrupa daki ilk Krt
milletvekili aday ile Stockholm de bir syle
ide bulunduk.
Sayn erefhan Ciziri, VPK iinde aktifbir
politikac olarak yaptnz almalar ve ya
placak olan genel seimlerde milletvekili
adaylnz konularnda bizi bilgilendirebilirmisiniz.
Bildiiniz gibi svete 3 yl kalan g
menler seme ve seilme hakkna sahip olu
yor. 1975ten beri yaadm svete ilk defa

1978 seimlerinde oy kullandm ve

oyumu VPKya verdim. O gnden bu
yana tm seimlerde oyumu VKPye
verdim. Krt gmen gruplar iinde
yaptm almalardan dolay, parti
iinde aktif rol alamadm. 1983ten
bu yana ise, bir ye olarak parti bi
rimlerinde aktif olarak yer almaya
baladm.
Ben Huddinge parti tekilatna ye
yim. 1985te partiden arkadalar pro
fesyonel olarak almam nerdier.
Bunun zerine Huddinge belediye
meclisi parti grup bakanl grevi
ne seildim. Bunun dnda partinin
Stockholm il rgt organlarnda,
rnein; Uluslararas Dayanma
Komisyonu, Belediyeler Komisyonu
gibi grevler aldm.
Bildiiniz gibi 1988 Eyllnde s
vete genel seimler yapacak. Par
tinin baz temel birimleri beni parlementoya aday aday gsterdiler. 90
kiiden oluan aday adaylar arasn
dan, 35 kiilik bir ilk aday listesi
oluturuldu. Ben yaplan n seimde
ad geen listenin 7. srasna se
ildim.
Trkiyede srekli olarak yurt, d
ndaki Krt ve Ermeni lobilerinden
sz ederler. Size unu drste be
lirtmek istiyorum, benim adaylm
hususunda hibir lobi faliyeti olmad.
Adaylm, parti ierisindeki zverili
almamn takdiri niteliindedir. Ya
ni alarak alnteri aktarak buraya
gelebildim. Btn yeteneksizlikleri
ne ramen bedava politikac olabil
mek, ancak T.C. parlementosunda
mmkndr. Paran oldumu, biraz da
nfuzun oldumu ve bir de devlete
ya ekersen iyi politikacsndr!
zaln etraf byle unsurlarla dolu.
Esas lobi onlardadr.
Sayn Ciziri aday olduunuz
VPKnun gmen politikas ve Kr
distan politikas n ksaca anlatr
msnz?
Genel olarak Avrupadaki Ko
mnist Partiler, Krt halknn bam
szlk mcadelesine olumlu yakla
maktadrlar. Bu bir genel dorudur.
Fakat VPK sadece bununla yetinme
di. 1978 den bu yana, her yl parti
milletvekilleri sistematik olarak parlementoya Krdistan sorunu ile ilgili
nergeler sundular. svein, sve
hkmetinin Krdistan konusuna
ciddi bir ekilde eilmesi gerektiin

de srar edildi. Parti, eitli uluslara

ras kurulularda, rnein BM ve di
er insan haklarn savunan kurulu
lar nezdinde svein bu sorunu
gndemletirmede aktif rol oynayp
nclk etmesini istiyor. Bu konuda
az da olsa svein dier partileri, ya
ni Sosyal-demokratlar ve dier burju
va partileri olumlu cevap veriyorlar.
Fakat bir trl bu grevi omuzlama
da somut bir yaklam gstermediler.
Ama VPK yine de yorulmadan s
rekli olarak her y Krt halknn du
rumu ile ilgili nergeleri meclise ve
riyor. Biliyorsunuz svete Krt gru
bu ok aktif alma ierisinde.
Partili milletvekilleri, Krtlerin or
ganize ettikleri her etkinlii btn
gleriyle desteklemektedirler. Krt
kurulularnn bu ilikilerden mem
nun olduklarn tahmin ediyorum.
Sorunun ikinci blmne gelince;
svee 1980lerden bu yana, byk
bir politik mlteci kitlesi geldi. Bun
larn nemli bir blm Orta
doudan geliyor. Yani Krtler, ran1
lar, Iraklar, Ermeniler, Trk dev
rimcileri, Asuri Suryaniler vb. Bu
youn gmen aknna kar svete,
gl olmasa da baz tepkiler olutu.
Parti, tm gc ile uluslararas daya
nmann deerlerini ne kararak,
politik mltecilerin durumunu aydn
latmay grev bildi. Politik gmen
lerin birer yabanc olarak deil, s
vete yaayan eitli etnik gruplar
olarak grlmelerini savundu. Bun
dan dolay parti, anadil eitiminin sa
vunulmasna, hortlayan rkla kar
mcadele edilmesine, gmenlerin
seme seilme hakkna sahip kl
masna ve btn bunlarn parlementoya yanstlmas iin kararlar ald.
Mesela genel seimlerdeki seme ve
seilme hakk bu politikann bir so
nucudur. Biliyorsunuz partinin iin
de Yunan asll bir milletvekili arka
da var. Ayrca bu yl ben de aday
gsterildim.
Geen yl yaplan Genel Kongrem
den sonra hala VPKnun i tartma
lar devam ediyor mu ?Bu tartmalar
girilecek seimde partiyi hangi ynde
etkileyebilir?
Ben genel kongrede delege
idim. Tartmalara bizzat katldm.
unu syleyebilirim. Parti ierisinde
canl bir tartma ortam var. Gr
ler tartyor, brifingler dzenleni
yor, parti basn bu konulara geni yer

KRTE

SAVUNMA:

16 yl 21 ay

Abdullah Uzun Diyarbekir Cezaevi /30.4.1987

RUPEL / SAYFA 12

Diyarbakr Askeri Mahkemesinde

yarglamalar sren, Rzgari davas sa
nklar yaptklar Krte siyasi savun
madan dolay ceza yamuruna tu
tuldular.
Diyarbakr Rzgari ek davasnda yarg
lanmakta olan Abdullah Uzun 16 yl 21
ay, Yakup iek 8 yl ve ehmus zzengin 8 yl ek cezaya arptrldlar.
Hatrlanaca zere sanklardan Yakup
iekin 25 yl 6 aylk, Abudullah
Uzunun ve eyhmus zzengin ise 21
yl 6 aylk cezalar yargtayca onaylan
mt.
te yandan getiimiz hafta, karld
mankemede bir aklama yapan Di
yarbakr Belediye Bakan Mehdi Zanada bundan byle savunmasn Krte
yapacan aklad.

veriyor. Ben izlenen bu yntemde sa

knca grmyorum. Sovyetlerde
Glasnost varken; bizde niye olmasn.
Trkiye ve Krdistanl devrimcilerin
Glasnostu ne zaman balatacaklarn
merak ediyorum. Tabi tartma kfr
etmek, kara almak, birbirini sula
mak ve siyasal sorunlar bireysel yan
llara indirgemek anlamna gelmi
yor. Partiyi radikalletirme, ona ak
bir sosyalist kimlik verme, bence en
tutarl yoldur. Bu izginin iinde ben
de varm.
Dier yandan, parti iinde tasvip et
mediim baz eilimler de var. Bun
lar partiyi dzen partisi haline getir
mek istiyorlar. Yani dikensiz gl bah
esi yaratmak istiyorlar. tartma
bu anlaylar arasndadr. Parti lideri
miz Lars Wemer, Kongre a konu
masnda; Toplumda demokrasi kur
mak isteyen bir parti nce kendi iin
de demokrasiyi uygulamaldr.
diyor. Bence de bu tesbit dorudur.
Eer bir komnist parti toplumda
eitlii, kardelii ve smrsz bir
toplumu savunuyorsa; bunu kendi
sinden balatmaldr. Yani sosyalist
ilikiler parti iinde egemen olmal
ve toplumun dier kesimlerine alter
natif olmaldr. Biz ancak bu ekilde
inandrc olabiliriz.
Ben seimlerde partinin bu konu
lardan olumsuz bir biimde etkilene
ceini sanmyorum. Bu tartmalarn
etkisi olumlu ynde olacaktr. Fakat
her eye ramen unun altn iyice
izmek gerekli: Her ey parlamento
iin deildir.
Bizim savunduumuz baka deer
ler, baka yarglar, insan anlaylar
var. Uruna mcadele ettiimiz
amalarda parlamento sadece bir
mcadele biimidir. Mcadelenin t
m deildir.
Sayn erefhan Ciziri, genel olarak
gmenlerin ve zel de ise krt g
menlerinin bulunduklar lkelerdeki
politik yaama yaklamlarn nasl
deerlendiriyorsunuz veya nasl ol
maldr?
Bir tiyatroda seyirciler ve oyun
cular vardr. Bir futbol manda da
yledir. Toplumlarda da bu imdiye
dek byle olmutur. Biz bu ilikilere
dayanarak sadece seyirci ya da gz
lemci kalamayz.
Madem uzun zamandan beri sve1
te yayoruz, neden sadece seyirci ka

lalm. Eer iinde bulunduumuz

topluma yabanclamak istemiyor
sak, darda gzlemci olarak kalmay
la yetinmiyorsak ve politikada sz
geen somut adm atan kategoriler
iine girmek amacndaysak, politik
konulan sadece svelilere brakmak
doru deildir. Sadece kendi gmen
grubunun i ileriyle uramak salkl bir alma yntemi deildir.
sve toplumu da bizim geldiimiz
toplumlar gibi snfl bir toplumdur.
Sermaye snf, ii snf burada da
vardr. Ezen ve ezilenler, smren ve
smrlenler sosyal-demokratlarn
iki yzll burada da vardr. Bir
ka milyon kron iin insanlk onuru
nu ayaklar altna alan, ineyen,
pragmatik-arpk ilikiler burda da
vardr. Neden bunlara kar mcade
le etmiyelim.
Bu hakszlklara ba kaldrmak sa
dece sveli devrimcilerin payna
dmemeli. Devrimci insan, yaad
toplumu deitirmeye alan in
sandr. Biz fiilen kendi toplumumuzu
yani Krdistan veya Trkiyeyi ya da
baka bir lkeyi sveten deitire
meyiz. Bu lke insannn iidir. Biz
onlara yardmc olabiliriz. Tersini
kimse hayal etmesin. Yaadmz
toplumla geldiimiz toplumlar ara
snda salkl bir mcadele ba kur
mak gerekir, bundan dolay biz ne
tam sveli olabiliriz ve ne de svete
yaadmz mddete iyi bir Krt
militannn grevlerini stlenebiliriz.
Yani hem lkemiz ve hem de yaad
mz topluma kar varolan devrimci
devlerimizi birlikte gtrmemiz
gerekir.
rnein; Marks ve Engels her ikisi
de gittikleri lkelerin mcadelelerine
aktif olarak katlyorlard. Lenin ve
dier Bolevikler de aynsn yapm
lar. Eer devrimci mcadelede tutarl
olmak gerekliyse -ki yledir- neden
onlar rnek almyalm.
Sonu olarak yle diyebilirim; Biz
Krdistan iin mcadele edeceiz.
Fakat nerede olursak olalm, Krdistan kendi iimizde tayacaz.
Uzayda olsak bile...
Teekkrler ve bol anslar sayn
Ciziri
Ben de teekkr ederim.
ANK Stockholm

Irakta kimyasal silahlarn

retimi rekor dzeyde!!
ngilterede yaynlanan janes dergisinin belirttiine gre; Irak kimyasal si
lah retiminde, Orta-Dounun nemli ve byk bir g haline gelmektedir.
Bu dergiye gre, bu silahlarn kullanm, son gnlerde en az bin ranl sivilin lm
ne ve 7 0 0 0 ranlnnda sakat kalmasna yol amtr. Yine bu derginin son saysnda
yaynlanan baka bir yazda, Irakm lme neden olan kimyasal Sarin gaznn retim
kapasitesini arttrd ifade edilmektedir.
Irakta Sarin gazn reten bilimsel aratrma merkezinin, daha nce Irakn Tabun
gazn rettii, Badatn gney dousundaki Salman P&ka yerletirildii belirtilmek
tedir. Sarin gaz, kullanmn takip eden iki dakika iinde ldrc sonulara yol a
maktadr. Ayrca en nemli ve byk kapasitelerle alan iki kimyasal retim fabrika
larnn Badatn IOO Kilometre Kuzey-Batsndaki Samarra ve Al-Fallujah da bu
lunmaktadr.
Badat ve Arap lkelerinin Bakentlerindeki diplomatik kaynaklara dayanlarak ya
plan aklamalara gre: Irakn ayda en az 6 0 ton Moutarde, 4 ton Tabun, 4 ton Sarin
gaz retebilecek kapasiteye sahip olduu iddia edilmektedir.
Bu rakamlarn kesinlii dikkate alnrsa, Irakn Orta-Doudaki, kimyasal silah re
ten en nemli ve byk g haline geldii ve onuda ikinci g olarak, Suriyenin takip
ettii ortaya kmaktadr.
Kaynak: 25 ubat 1988 Tarihli Le Courrier(svirede yaynlanyor) gazetesi.
Paris A N K
KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

edebiyat hner and

AEMA NEAWO CAN

Kolana tar bib web hem bolant bajr bib li v
varya proz ya xal neb ji
xelb, hind wve dion
hind hve dihatin. L hineb
cara xal dima kes tda ne
dima jibilKbovan) y deh sal,
ew mijl bi helbirina agireb
bib webi deh Salt w b.
Hindeb xelb z gehitibn li
ser lotbt bilind agir helken,
hindeba ji her ar svandt
malt xwe tij agir biribn bihelbetina Newroza proz.
Mala bovan wan web hin
deb malt d, dib behirbn ji
agir ehyana agir, nbo
bab w hta ji nav rez ne

zivr b, deyba w j ya mij

b bilnana zad bhna praxa bi ser mala wan da diflr
bolan hem tij bhin birb.
L car car deyba w bra bova
n dibir gaz dibir:
-Kovan, bur min were jor i
agira helnebe!
Kovan di ber agir ra da bersiv det:
-Day ma hebe evro agir ne
helbem pa d beng helbem?
Dayib di dil xwe da bi bersiva bur xwe raz dib hizir
dibir d nbe bab Kovan
ht, yan d Kovan nte jor
yan j d har bet agireb helben. W gav qjiyeb perda

bdengiy dirrand deyba

Kovan ji hizra derbir dem
ew qj "gasbir" ca b hist de
ve w veb got:
-Deyba te gor te bibt?
hta axivtint w ji dev
ne xilas bibn, gehitib ji
derve. Hind dt gurrya agir ya
xwe di la bib aland Ko
van y dev be may xu hve w ve dihelavt. Dayb di
gav da lerz ji tirsa sehma
sert rba l berzebn nezan i bibet. Rondib tij ava
bn, l hind hz neb bihnexar. W gav bab westyay
ji nav rez hat, dem av w
bi bur w bet, westyana xu

hem ji br bir bez hewara

bur xwe. di jor ve, setleba
av na li bar xo bir. Ta agir
verev ji la bur vemir. W
gav burib bete erd b ho.
Bab w guh xu bi dil vena
bhneba xo b guh deng
dil w bibt. B hv b. Kur
xu rabir biber milt xu vena
li deyba Kovan zMr g
te: -Xema ne xo can Kovan j
web geleb zarob genct
Kurd gor Ejdehabt seda bst bibt.

Bab ROJ

d i s o t e !

Bi napalm
Bi snap
Bi hem gazn jehrn
Bi hem ekn n
Bi fantom Skayhok
Bi Mg Mraj
Bi bdengiya chan
Bi bbext _
_ %
Bi nav er Iraq ran
Ji ber xr bra xwe
Li berbanga sibel^
/
Bi qrna dkan rf
Li ber roava
Bi windabna roy re
Bi ekn chana demoqrat
Bi ebn chana soyalst
Tye sotin wrankirin
Bo i?
Ew Kurd reben peran
Ew Kurd dilsoz li nmay
Ew Kurd serhik iyay
Ew burd mrxas nezan
Bona maf xwe
Bona serxwebuna xwe V
Tye butin olbirin
Er!
Ew ji bona petrola xwe
Mehden, zr zv w
Tye qelandin derpderb

l Ji ehdn bajar Helepc re

% xwn xuhdan
tiirijiboax
j'j'bo rncberan
f
sirut
Ev xvcfin xuhdan
droba me ye
ji dil, hi can
timxebatheye
Evxwn xuhdan
hergz na bin sar
ji bo Krdistan
dibine hawar

Ev xwn xuhdan
her dem mi ne
yan man! yan neman
em pmerge ne
18.3.1988

Xuhdan: Xwdan, xwdan

Sirut: Tebt
Hergz: Qet
Mie: Gelek (Zaxoy ye)

23.3.1988

Reid SMO
KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

Ber BOTAN

TE IT
EZM HER T1T
FENDI
Rojek ji rojn destpka Bihar b. Taveke
xwe germ xwe bi ser det newalan de
ber da b. Kevyn(belekn) berfa sp hin bi
hin dihelan. Xpikn kerengan j hin bi hin
serberfn dibn. Robar sor bi helandina
berf, xws keviyan hin bi hin bi hz dib.
Rayn (rehn) geyayn ku xwe di bin keviran de veart bn hin bi hin xwe vedizlandin. Kurmikn ax, hin bi hin xelekn
xwe ji hev vedikirin serax dibn, bo ku hineke can bi wana de were...
Qaj-waja qirra re li ser dar; qrr, hawar
axnn Bilbil ahnan li newalan vedidan. Svel ol (xilt kor) herr axa, ku bi
lehiya baran ket di xankok wna de, bi
kulafk xwe papak derdixist - tilmeke
mezin ber der bilind b b.
Kit matn roviyn w pesar ji kabsiya
xwewa zivistan hyar bn avn xwe ferikandin. Bhna destpka Bihar li poz
Roviy sorbelek-kalepre roviyan- j xist
ew derkete der qol... Ber xwe da jr
kr l ponij. Zik wna kire qurre-qurr; glza(grza) dev w herik...
end trjn d ji kuleken (bixriyn) maln gund em emo ber bi Azmanan de
bilind str dibn...
Hesso -ivanok gund- h ji mj ve pez
(sewal dewar ji dr malan xist bn.
Hiro-Kalekuik malan ji tirsa zarokan
xwe di govek pz de veart b...
Qr-mrn zarokan bi ser malan diket...
Alok, dk mirkan bi komikn xwe ve
end aliyn gund li xwe belav kirbn.
Alalok renr -serok komek- bask
xwe mna parat vekir b; irna
xwe(poz xwe) heya j hat sor dahelan d kir b; berlka (berkurra xwe) ta j
hat piv da b... Mix xwe dida dorana xwe,
ku i deng li kfa wna hew bi sixfn
xwe bersiva wana bide!
Xulxulandina tevek alokan li pesara newala sor vedidan li wana vedigera ev
yek dib rik, ku careke din bixulxulnin...
Roviyn bir li hev civiyan wiha ji hev re
gotin:
-Kurro, van qalabalixkeran ser me birin;
hinavn me tkilhev kirin! Ma qey t cara
v nne?! Kalerov xwe da p got:
-Ez biim li nebza wana binrim; bizanim ka iqas xwed hzin; bo ku em carek j re bibnin.
Tevekan ev biryara wna ba dtin.
Kaleroviy, bo rojeke giran -mna ro- ji
sergoy gund kevneaa mel diz b. W,
aika xwe da ser xwe, gopalek da dest
xwe bi kul-kul ber bi gund ve ...
Nzk komeke alokan b pit silav got:
-Ez ji gund qontaxa iy tm. Karek min
bi serok we heye.
Alok dv xl, ji hev de ket di nava herriy de may xwe da p got:
-Qedera van ji min t xwestin! Bje, te i
div?! Kalerov, bi hcetek xwe j xilas kir
giha komeke din, pirsa xwe ducare kir.
Vcar y renr bersiv da:
Ezim xudan ord asmanan yn van
alokan! Z merema xwe bje, l hene ez
ser te j kim!!
Kalerov giha komeke din. Alok bik
bserober heya j hat irna xwe sor kir
daheland; gempira xwe tej hewa kir baskn xwe bi erd ve an got:
-ite it, ezim her tit Dinyay xira bikim
yan j ava bikim??!
Kalerov, li bay bez li hevaln xwe vegera got:
-Hayd hevalno! Bilaro hinav mlakn
me j hinek germ bibin, govend bikin!...

RUPEL / SAYFA 13

JD, 5 ox 70 80. 172 07 undbyberg-^WEDEN

Serdar 10 meh LONDON

NEAWEIYN BIK
TN 6EDHEV
DIBIN NEXWEIYN MEZIN
Nivsandin: Yilmaz Guney * Vergerandin; Bkea

Lawik got; Ez naim textor

Bav got; ima?
Lawik got; Ez ji derziy ditirsim!
Diya wbi hrs got; Gertu ji derziya bitirs,
ji nexweiya j rizgar nab
Lawik got; Ez naim textor
Bawwgot; Binr, lawminy xweik. Ji
dil guhdar min bike. Tu nexwe . Ji bo tu ji
nexweiy rizgar bib, div textor li te binre
nexweiya te bizanibe. Div r p me bi
ke, derman binivse
Lawik got; Ez derman venaxum. Derman
tal e
Diya w got; W wext bimir e

Shaye Hares

8 sal Lavrion-Yewnanstan

?//

Bav berdewam kir; Law min, hinek kes

hene zilamn pir mezin in. Ewana j ji na
ser textor ditirsin. Her weha weke te. Ewana
zanin, ku nexwe in, l ji nav nexweiya, ku
textor bibje ditirsin. Jiyana bi nexwea re
natirsin. Ji nav nexweiyan, ji frbna nav
nexweiya ditirsin. Halbky ku em j bitir
sin ne textor, ne derz, ne a derman, ne j
nav nexweiy ye. L nexwe bi xwe ye.
Law min, ger em nexweiy nizanibin, w
nexwe me bixwe xelas bike, l ku em nexweiy bizanibin em wna bixwin xelas
bikin.
Lawikgot; Ez nikarim nexweiy bixwim
xelas bikim
Baw w bi ken got;...
DO M BIKE
RUPEL / SAYFA 14

Snem 5 Sal
PARS

Helbest awaz: R. CAN

6
CDAN
m

/ .5"

W M
C ran (m u sk)
Tu d elal, t rind (2)
CARKIRIN
C ran (m usk)
W e re bi m v a n d a r (2)
CARKIRIN
carkirin:Cran(musk)
Cran, cranmey

A j

H \5

KRDSTAN PRESS 6 NSAN / NSAN 1988

Okuyucularla Bi xwendevanan re
Sadun Aren ve Demokratlk
Krt halknn kaderidir bu. Ne zaman
sorun Krt sorununa gelse sosyalist, sos
yalistliini demokrat, demokratln unu
tur, unutmak ister.
Sosyalist olmann, demokrat olmann l
tleri vardr. Bu ltler Krt sorununa
gelince deiir ve kitabna uydurulmaya
allr.
Yllardr Sosyalistlik yapanlar bu so
runu atlayarak yapmlardr.
Yllardr demokrat olanlar bu sorunu
e geerek demokrat olmulardr.
nne hedef diye komnizmi koyan
akmlar bu sorunu unutmulardr. Veya
enternasyonalizm adna unutmak istemi
lerdir.
Evet bunlar Trk demokratlar, Trk
sosyalistleri ve onlarn egemen dnce
lerinin peinden gidenlerdir. Her zaman
anlatld. Egemen ulus ovenizminin sos
yalistler, demokrat aydnlar zerindeki et
kisidir bu.
Eskiden bunlarn azndan dou anadolu halk diye ve bu halkn program
lan diye kan szler bu gn ekil dei

tirmitir. Muhteva ayndr. Bir halk yok

saymaktr. Bir halkn doal geliiminin
nn kapamaktr.
Krt sorunu Trkiyede Krt sosyalistleri
tarafndan gndeme getirildi. Bu bir ger
ektir. Krt kelimesini kullanmaktan
korkan bir sol veya bir sosyalist,bir
demokrat oturup nce korkuyla sosya
listliin ve demokratln badap badamyacan dnmelidir.
Korkuyla, ovenizmle badaan bir sos
yalizm veya bir demokratlktan asla bah
sedilemez. Ama Krt sorunu, Trk soluna
ve demokratlarna korkuyla; sosyalistlii,
demokratl ve ovenizmle; sosyalistlii,
demokratl badatrmtr.
Bu eilimler bu gn bu soruna ilgi gste
riyorlarsa, Krt ulusal hareketinin dayat
mas sonucudur. Bir nevi mecburiyet hali
ne gelmitir. Yine de sunulan zmler
eski muhtevalar am deildir. Bunun en
gzel rneklerini Trkiyeden izleyebili
riz. Filistin halkyla dayanma iin mey
danlarda yryen, tartaklanan renci ha
reketleri (ki sol akmlarn dnda deil

dir.) hemen burnu dibinde katledilen bir

halk iin de (Krt halk) ayn eylemi koy
may dnememektedir veya gze alama
maktadr.
Bu tr biimsel savunular ve egemen
ulus ovenizminden etkilenen bir zm
Krt halk iin gven verici deildir.
Korkuyla demokratl ve egemen ulus
ovenizmini kendinde btnletiren bir
Trk demokratnn, en iyi rneini veren
lerden birini tanma ansna sahip olduk.
Geen aylarda Prof.Sadun Arenin Duisburgdaki bilgilendirme ve tartma
toplantsna katldk. Bu bilgilendirme
toplants ksaca Trkiyenin ekonomi ve
politikasn kapsyordu. Durup dururken
byle bir toplantya neden gerek duyul
mutu? Aslnda bu durup dururken olan
bir olay deildi. Bu tr toplantlar farkl
amalar tayordu. Bunun, yani bu tr top
lantlarn al Aziz Nesinlerle yapld.
Trkiye, Avrupa kamuoyuna ynelik bir
takm almalar iinde. Bu kampanyann
amac Trkiyenin, 12 Eyll Cuntasndan
sonra sarslan prestijini dzeltmek, iken
cenin olmadn ispatlamak ve demokra
sinin Trkiyede tm kurumlary la yaad
n, Avrupal dostlarna(biimsel de ol

sa)gstermek zorunda. Artk TC de

diplomasinin ve Avrupa kamuoyunun
nemini kavram durumda.
En byk amalardan biri de, yurt
dndaki mltecilerin yaamlarn
daraltmak ve geri gnderilmelerini
salamaktr. Bunun iin de her za
manki gibimilli sosyalistlere i
dyor.
Sadun Arenin konumas, kendisi
ni sosyalist, demokrat olarak nitele
yen, Prof. Sadun Aren iin utanlmas
gereken bir konumayd. Batanda
belirtiimiz gibi, sorun Krt
sorununa gelince sosyalistlikte, de
mokratlkta bir anda nitelik deitiriverir. Sadun Aren konumasn eko
nomik sorunlardan politik sorunlara
kaydrdnda, Trkiyedeki nemli
demokratik gelimelerden bahsetti.
renci hareketleri, grevler ve i
kencenin azalmas gibi konularda bil
gi vermeye alt. Ama TKP gd
mndeki geri dn arlarna
dayanak bulmak ve salamakt. Ko
numas Krt sorununa gelip daya
nnca, Sadun Aren: Biliyorsunuz
douda bir sorunumuz var. Bu sorun

L A N L A N L A N L A N L A N IL

1 23

zlmelidir. Bu konuda fazla konu

mak istemiyorum. Biliyorsunuz tek
rar Trkiyeye dneceim. Fazla bir
belirleme yapmak istemiyorum. So
run bu dzeyde geitirildi. Bu konu
da sorulan sorular toplanty kartr
d. Sorulan soru uydu: Sorun Krt
sorununa gelinci neden Trk demok
ratlar bu sorunu tartmyorlar. Bir
demokratn grevi ak yreklilikle
ezilen bir halkn sorununu grmek ve
tartmaktr. Kendinize demokrat di
yorsunuz ve Trkiyeye dneceim
tartamam diyorsunuz. Biz demok
ratn grevlerini farkl biliyoruz. r
nein smail Beiki de bir demokrat
t. Ve hi korkmadan Krt halkyla il
gili yazd, izdi ve tartt. Alaca
cezalar dnmeden, grecei i
kenceleri dnmeden yazd. Biz s
mail Beiki rneini nmze ko
yup dnyoruz. Ve soruyoruz, si
zin koyduunuz tavra m demokrat
bir tavr diyorsunuz, yoksa smail Beikinin tavrna m demokrat diyor
sunuz? Bu soru karsnda TKPli
bayanlardan sert tepkiler ve dar
karma nerileri geldi. Sadun Aren

4 5 6 7 8 9

ise bu soruya karlk, Ben syledim

dneceim fazla bir ey konuamam.
Hem sen burda ne aryorsun. Niye
oralarda deilde buralarda konuu
yorsun gibisinden bilimsel olma
yan, kzgnlk rn tavr koymaktan
teye gidemedi.
Bilim adna hareket eden ve kendine
demokrat diyen insanlarn tavr bu
olamaz. Ama dedik ya, Trk demok
ratlarnn dzeyi misaki milli snrla
rn aamyor. zm diye sundukla
r, nce demokrasi gelsin, sonra sizin(yani Krtlerin)sorununu zeriz.
Demokratlarn grevi alaca hapis
cezalarn dnerek mcadele et
mek deildir. Ama biz bunun korku
dan ok, Trk demokratlarnn kafa
larnda yer etmi ezen ulus oveniz
mine balyoruz. Katliamlar, bask
lan ve bir halk yoketmenin planlar
n grmezden gelen bir demokrat g
rlmemitir. Trkiyedeki demokrat
lk ltleri bir istisnadr herhalde.

FAT / Almanya

10 111213 1415

EMEKnin YEN BR KMET IKTI

amadekaf: BIRNDAR

EPERAST

CAN CANA

Informationsstelle
T R K E eV.

WEANEN KU Jl ME RE HATIN
BZE GELEN YAYINLAR
BERHEM, Kovara lkolnn civak and, Box470 - 123 04
Farsta 4 / Sweden M. Kemal Atatrk, Unesco - Destruction of
Kurdish identity in Turkey / Dr. smail Beiki, Kurdologia Publication - PO.BOX 607, London NW 8 ODT/U.K GURBET / Nihat
BEHRAM, Can Yaynlar, Ankara cad. Kat2, Caalolu-stanbul/
Trkiye LEUCHTEN AUS DER STIMME, Feryad Fazil OMAR,
Moderne kurdische lyrik, Postfach 411249, 1000 Berlin 41/BRD

Kurdisk Tidning
Utkommer varannan vecka
Nummer; 34 (5)
06 April Nisan 1987

Chefredaktr och ansvarig utgivare

Orhan KOTAN, 08-295056
Redaktion sekreterare
etn EKO, 08-298332
Tekniskt sekreterare
S. SERDAR, 08-984743
Administration-Prenumaration
B. AZAD, 08-298332

Trkei nfodienst(Tid) , iki haf

talk periodik dergi, Yllk Abone;80DM - renci/siz;52DM
- Kurulular; 110 DM - Tek
sat ;2,80DM
Folter in der Trkei; ber griffe Einzelner oder systematische
Praxis im Dienste. Politischer Zielsetzungen(Helmut Oberdick,
April 86), 10DM + 2DM porto
u. versand.
Todesstrafen und Hinrichtungen in der Trkei (Helmut Ober
dick, Juni 86); 6DM + 2DM
porto
Folteropfer in der Trkei (H.
Oberdrick, 1986); 6DM+2DM
porto
Gegenbericht zur Situation der
Menschenrechte in der Trkei,
1986; 15DM+2DM porto u.
Versand.
Gegenbericht zur situation der
Menschenrechte und der Demokratisierung in der Trk
ei,1986 / 1987;15DM + 2DM
porto

Adresse; Sophienallee 20
2000 Hamburg 20, BRD

Postadress; Box 7080, 17207 Sundbyberg

Beskadress; rsvngen 6C, Hallonbergen
Tlf; [46] 8-29 83 32
Telex; 131 42 ANK S
Telefax; 08-29 50 56
Bankgiro; 343-5559
Postgiro; 2 65 33-0
Tryckeri; Idrottsbladet / Sdertlje

ISSN 0283 - 4898

1- Zimanzan almek Kurdan, xwediy

Kovara Hawar . 2- Du tp... Ji kesn ku
ji Iraq re dibjin(berewaj)... Feqyek
3-Dengbjek Kurdan, ku li kemanc dixe... Ttina tevlihev nexwe, an j darik, p qirn tevlihev 4-Begek Kur
dan, ku nav w di stranan de derbas di
be... axa meriv b kar be, b . 5-Ji
trik mezintire, an j ne bir... Kesn,
k by meriv titan direvnin(berewaj)
6-Fermana gotina razan(berewaj)...
Ciy ku derman l tn firotin.
7-Kaxezn, ku meriv bi wan bi qmar
dilze(berewaj)... Gotina qebl nekirin(berewaj)... Nav mehek 8-Du tp...
Navek meran... Du tp... Du tp 9-Bi
erebji em re dibjin(berewaj)... Kes
ku derew, fen ft henekan dike... Bi
soran ji naxwe re dibjin, an j naxwe i 10-Nav stranek Kurd, ku Mihemed Arif Cizraw dibje(berewaj)...
Agir, ard... Ji r karan mezintire, wek
Dcle, Ferat Xabr 11-Hv... Lihevrastnehatin 12-Cepha nitiman

kirin(berewaj)... Zann, zanet

3-Motor(berewaj)... Kes ku ji am be 4-Serxaniyan(berewaj)... Li
hink ciyan ji rh re dibjin
5-Derve, an j der... Li me xist
6-ox, titek meriv dixe ling
xwe(berewaj) Jora dev meriv, jora
ena jor 7-Li hinek ciyan ji goran re
dibjin(berewaj)... Du tp 8-Bi ziman botan ji Bk re dibjin...
Kurteniva nmer... Nav mrek(berewaj) 9-axa meriv ji beq rej
dibje, ew .....(berewaj)... Nav
dewletek Kurd, ku pir kevin e(berewaj)... Du tp 10-Kes ku daw doz
dizane... Nav wexwarinek 11-axa
yek nikaribe(berewaj)... Navek
xortan 12-Nav mrek... Notak
13-Notak(berewaj) Du tp... Ner,
an j dev j berde(berewaj) 14-Tit,
ku meriv p cilan didr(berewaj)...
Herm,mintiqa 15-Doxtorek Kur
dan, ku bedar er x Sed Seyd
Riza bye. Di sala 1973 an de li Haleb miriye.
Bersivn Xaerza di hejmara 32 an de

SEREJR
1- Serok erek, ku stran li ser hatiye
gotin, ji mala etoy 2-Fermana gotina

EPERAST: 1-MELE SELM 2-IRAK, NUB 3-L,

KAR, E 4-N, BARAN 5-WZE, BOLE 6-ELF, K
7-IBRAN 8-AZ, LACET9-KUL, AR 10-KUL, TUKNAB 11-AR, ERM, B

ABONE
6 MEHI 6 AYLIK

SALEK YILLIK

Tarih / Drok.
NAV/PANAV
SM / SOYSM
NAVNAN
ADRES

WELAT / LKE

: ......

.........

:. . . . . .

240
240
60
72
1440
60
24
35
480

Skr
FF
DM
G
BF
Sfr

$
S

Hn dikarin heq aboneti li ser hesaba GILALA AB Postgiro 26533-0

Stockholm raznn suretet j ji Box 7080,172 07 Sundbyberg-Sweden re
bl garta abone rkin.________________________________________

Abone cretini GILALA AB PG; 26533-0 Stockholm kontosuna yatrarak, bir

kopyasn Box 7080,172 07 Sundbyberg-Sweden adresine abone kartyla bir
likte postalayarak abone olunabilir.

Yal bir
ermeni savas:

Trkiye ba dman!
delerimle birlikte buraya gel
dim.
KAHRAMANLII
htiyarn anlattklarna gre,
mslman Trklere kar genli
inde gsterdii kahramanl,
mcadelesi ve cesareti nedeni
ile gsndeki madalyalar al
m. Yann ne kadar olduunu
bilmeyen bu kahraman sava,
1915lerdeki yeterli gce sahip
olamad iin, gnmzdeki du
rumuyla Trklere kar, eskisi gi
bi kendini gsteremiyor.
Anlattklar daha ok 1915 lerdeki korkunluu, yabani-gene
bitki rtsnn eirilmesi efsa
nesinin bir paras gibi.
Hatralarda kalan gerekler, g
nmzde bile dnyann drt bir
yanna dalm Ermenilerce
unutulmamtr. Son gnlerde
Nagorna-Karaba blgesinde
gelien olaylar Ermenilerce ya
kndan izlenmekte.
Dalk bir blge olan Karaba,
gemiten gnmze Ermeni
halknn kltrn tayagelmi.
Blgenin tarihesi aradan geen
yllara ramen, gnmze kadar
ulam.. Sovyet, ran ve Trkiye
snrlarnn akt bu alanda,
gemite soylu Ermeni prensleri
birlikte yayorlard. lk Hristiyan
Kilisesi yine burada, bu blgede
kuruldu. Byk Roma mparato
ru Konstantinin hristiyanl ka
bul ediinden yllar ncesine da
yanmaktadr bu olay. Bugn Etjimiyadzinde bulunan bulunan bu
katedral, Ermeniler asndan
hala Katolikliin ev sahipliini
yapmaktadr.

llerimizi bile g m e m e d i k . f o t o ; Harald Hamrir

Ermenistandaki eski ziyareti
min resimleri arasnda, bir ihtiyar
adam buluyorum. Tm Ermeni
mminlerinin merkezi saylan
Moskovadaki Etjimiyadzin Ka
tedralinin dnda, bir parkn
banknda oturuyordu. Bundan
tam 73 yl ncesinin iren katli
amlarna nasl ahit olduunu di
le getiriyordu.
- Gecenin karanlnda geldiler. nce evlerimizi atee verdi
ler. Daha sonra oluk, ocuk de
meksizin, kadnlarla birlikte n
lerine gelen herkesi canice l
drdler. Ertesi gn nehirden in
san lleri akyordu. llerimizi
topraa bile gmemedik.
Anlattklar Ermeni halknn
katliamdr. Fakat kendisi ayn
kelimeyi kullanmyor. Yerine
Rusada halk katliam anlamna
gelen Jenosid i kullanyor.
Katliam 1915te, gnmzn
Trkiyesinde yer alan, Anado

lunun yksek yaylarnda ve ova

larnda oldu. Gnmzde bile
Ermeniler, bu topra lkelerinin
bir paras olarak grmekte
dirler.
Araratn yksek olan karl tepe
si, hemen hemen burada her
yerden grlmektedir. zellikle
de Erivandan. Oraya erime is
temi, insanlarn gzndeki has
retli baklar hep grnebiliyor.
Snr, aadaki ovada, tel rg
lerle ve nbeti kuleleriyle ayrl
maktadr.
Ermeni katliamnn sylentile
rini dmzdaki dier kylerden
duyduk diye anmsyor ihtiyar
sava. " Trkler bizden daima
kin ve nefret duydular. Kym
ze geldiklerinde, vahi hayvanlar
gibiydiler. Babamla birlikte dar
frlayp onlara kar savatm.
Babam cani bir ekilde katletti
ler. Daha sonra annem ve kz kar

YIKIM
Ermeni mparatorluu 1000 yl
larnda ykld. Trkler ve Farslar,
yllar boyu Ermeni topraklar iin
yllarca arpd. Bu paylam
mcadelesine 1800li yllarda
Ruslarda kart. Bylece, Fars
lar, 1813te, Rus arna, imdiki
Sovyet Azerbeycan Cumhuriyetini -Karabada dahil- vermek
zorunda kald.
Byk Ermenistann dier k
smlar Fars ve Trklerin hakimi
yeti altnda kald. lk elde Trkiye
parasnda kalan Ermeniler, pe
pee katliamlara maruz kaldlar.
lk byk kym 1905te oldu. Di
eri ise 1909 da ve ardnda
1915te de en byk " Halk
katliam oldu. eitli verilerin
rakamlarna gre, 750 bin ile, 1,5
milyon arasnda Ermeni, katli
amda ldrld. Bu gn Trki
yede blgenin yerli halk olan Ermenilerden bir avu kald.
1917de arln yklmas ile,
zgr-bamsz Grcistan, Er
menistan ve Azerbaycan devlet

adres navnian; Box 70 80,172 07 Sbb.- Sweden

leri kuruldu. Ksa bir sre sonra
da, Sovyet iktidar ilk elde kendini
Sovyet Rusyada pekitirdi. Ardn
da da dier Rus olmayan arlk
boyunduruu altnadaki blgeler
de kendini gsterdi. trans Kaf
kas lkesi, zgr ve bamsz
olularndan bir ka yl sonra, yeni
Sovyetler Birliine katldlar.
STALNN VAATLER
Ulusal sorunlar zmlemeyle
ilgili oluturulan Halk Konseyi ad
na Pravdada da 4 Aralk 1920de
bir aklama yapan Stalin, tm Er
meni blgelerinin SSCB snrlar
iinde yer alacan ve blgenin
Sovyet Ermenistan Cumhuriyeti
adn alacan duyuruyordu. Bu
vaade gre imdiki NagornaKaraba ve Naityevan blgesi de
Ermenistan snrlar iinde yer
alacakt.
Fakat uygulamada ad geen ve
bugn sorun haline gelen blge
ler Ermenistan snrlar dnda
kald. Bu uygulama, Sovyet lkesi
nin
ana
karlar
gerei,
devrimci Jn-Trkler ve Kemal
Atatrk ile olan iyi ilikilerden kay
naklanyordu. 16 Mart 1921de
Trkiye ile yaplan dostluk anla
masyla, Bat-Ermenistana kar
n, Kars, Ardahan ve Artvin illeri
Trkiyeye braklyordu. Bu uygu
lama ile Trkiye-Sovyetler snr
sabitletiriliyordu.
Anlama gerei, Naityevan,
Trkiye ve Ermenistan arasnda
Azerilerin yaad bir tampon bl
ge haline getirildi. (Bu blgede ya
ayan Ermenilerin says gn ge
tike azald ve bugn ok az say
da Ermeni bu blgede yaama!ctadr.) Ardndan Nagorna-Karaba
blgesi, Azerbeycan ynetimi al
tnda zerk bir blge haline ge
tirildi.
TRKYENN TALEB
Moskovann bu uygulamalar,
en ok devrimci Trkiyeyi
memnun etti. Moskova ynetimi
te yandan, i siyasette Azerbeycanl ve Grc komnistlerin sem
patisini kazand. Bylesi bir or
tamda, Ermenilerin hi bir see
nei kalmyordu. Batda Trkiye,
Douda Azerilerin arasna sk
an Ermenilerin tek seenei,
Sovyet kalkannn arkasna s

SLMLATIRMA
1986 sonlar ile 1987nin bala
rnda, 75 binin zerinde Ermeninin imzasna tayan, gemie g
re ierii deiik bir baka talepler
listesi bu kez M. Gorbaova pos
talanyordu. Bavuruda, Nagorna
- Karaba ve Neityevan blgeleri
nin slamlatrlmas - Trkleti
rilmesin dile getiriliyordu.
Ermenilerin gznde ba d
man Trkler. Azerbeycanllar ise
Trklerinin temsilcileri olarak g
rlyor. slamc Hanlarn miras
lar saylan Azeriler, yzyllar boyu
Ermenileri ynettikleri gibi, 1915
te Ermenileri katleden Trklerle
de akraba saylrlar.
Bir pazar gn, Moskovada bu
lunan Ermeni Kilisesinin nnde
28ubatta, Korkun Pazar91 ya
am, Simgaydaki Azeri-Ermeni
atmalarna ahit olmu, 32 kii
nin katledildii gn anlatan tank
lar dinleyen kadnl-erkekli ala
ylar vard.
1915 bir daha geliyor, diye birileri
sylyor. Henz o gne gelinmedi
ama, 1915, Ermenilerin hafzala
rnda daima canlln koruyacak

Herald Hamrin
DN-Moskpva
30. Mart.19

ksm Trk faistlerinin igali altndadr. Sovyetlerde bulunan

Nagarov-Karaba ve Nahivan blgeleri ise, Ermenistan Cumhuriyetinin deil, Azerbeycan Halk Cumhuriyetinin snrlar
iindedir.
Bugn Ermeni Hareketi, Sovyetler Birliindeki Ermeni yanda
Getiimiz gnlerde, Ermeni Halksal Ha
reketi, Yunanistan'da Sovyetler Birliinde- larnn topraklarna sahip kma giriimlerini destekliyor.
Bu konuda geni bir aba harcanmas kanlmazdr. Btn m
ki gelimelerle ilgili bir basn toplants d
zenledi. Toplantya sunulan basn bildirisi cadelemizi Karaban Ermenistana balanmasna konsantre et
nin ksa bir zetini okuyucularmza sunu meliyiz.
Otonom Karaba blgesisini yzlm 4400 m2dir. Azerbey
yoruz.
canm toplam yzlmnn %5ini oluturmaktadr.
it
On gnlk sre iinde Mikael Gorbaovun konuyla ilgili yap
Yirminci asr, tarihi Ermeni halk iin ka
rarl bir mcadele srecidir. Bu sre ieri mas beklenen aklama olduka byk nem tayor.
Durum olduka gergindir. Azeriler, ocuk, kadn demeden yz
sinde Ermeni halk, en vahi jenosidlerle
lerce Ermeniyi katletti. Bu yeni bir jenosittir.
kar karya kalmtr.
nanmak ve sorumlu tutmak istemediimiz Azerbeycan halknn
Ermeni halk Ermenistan n Ermenisiz99
kalmas siyasetine kar direnmesinin fatu sululuu ortaya karsa durum gerekten ok zc olacaktr. Bu
rasn kanl demitir. Pan-Trkizmin ya sosyalizmin ovenizmi kramad anlamna gelecek.
Her eye ramen, btn gnlmzce inanyoruz ki, hakllk ka
ylmac siyaseti, tasarlanamayacak lde,
iki milyona yakn Ermeninin katli, geriye zanacaktr. Ermeni halk, Trk faizmine kar 2 milyon kurban
kalanlar da srgnlerle telef etmi ve Er verdi. Azerilerin talanna ve barbarlklarna kar korumasz kal
mayacaktr.
menistan haritadan silmitir.
21. Yzyl Ermeni halknn yzyl olacak Ermenistandaki yoldalarmzla yaptmz son telefon gr
tr. Bunun en byk rnei SovyetlerBirli- memizde aldmz son bilgilere gre, Ermeniler kendilerini sa
vunmak iin blgede Ermeni Savunma Komiteleri oluturmu
indeki Ermenilerin ykselttii sestir.
lardr.
Ermeni halknn hakl talepleri vardr.
nk Ermeni halk hayattan ok daha nemli olan zgrl
Kendi topraklarnn iade edilmesi iin m
semektedir.
cadele etmektedir.
Zafer Ermeni halknn olacaktr.
Bugn, Ermeni topraklarnn byk bir

ZAFER ERMEN HALKININ OLACAKTIR

Ermeni Halksa! Hareketinir Yunanistandaki Basn toplants..

nmakt.
Bugn, Ermenilerin yllardr ile
rinde tadklar Byk Ermenis
tan hayali henz paralanm de
il. Ermenistan paralarnn b
tnletirilmesi iin bugne dek
Trkiyeye kar herhangi bir uy
gulama yaplmad Ermenilerce.
Trkiye topraklarnda yaplabile
cek herhangi bir uygulama, Trki
yenin doas gerei d mdaha
le saylyor.
Ermeniler bu nedenle imdilik,
Nagorna-Karaba blgesine kon
santre olmu drmdalar. Bu ko
nuda ilk imzal talep -2500 kadar
imza vard- Nagorna-karabada
yaayan Ermenilerce, 1962 yln
da Nikita Krueve veriliyordu.
Ayn ekilde, 1967 ylnda talep ye
nileniyordu...