Av.

erafettin KAYA

KRDSTAN

Nr: 75(21) 28.09.1989

Year: 4

The Kurdish Newspaper

PRICE
BIHA FYAT

Tel; [46] 08-29 83 32

Telex; 131 42

Telefax; 08-29 50 56

2.5 DM
10 Skr
3G
2.5 Sfr
1
1.5$

KONTRGERILLANIN PROVAKASYONLARININ ARDI ARKASI KESLMYOR!

Kiirdistan kyls direniyor!!

Krdistan son yllarn en

kanl gnlerini yayor. Kontrgerillann provakasyonlarnn ard ar
kas kesilmiyor.

____

Blgede zel tim, ordu,

i | __ |

provakasyonlar
ayyuka kt.

Hakkarinin Yoncal k
ynde insanlar yaklyor. Onlarca
ky boaltmak iin kyllerin
balar, ekinleri, ormanlar yakl
yor, hayvanlar telef ediliyor.

Smrgecilerin G undik
(Balveren) boaltmasna kar
binlerce kyl toplu eyleme geti.

Slopide katliama kar

halk Bij Krdistan!, sloganyla
Militarizmin katliam ve Kaymakamlk binasn igal etti.
srgn uygulamalarna kar Halk katillerden hesap sorulma
halR direniyor, yerini yurdunu terk sn istedi!
etmek istemiyor!
SAYFA 8 - 9

politika * ekonomi m toplum

ANK Kurdistana Baur

Rejma dktator a BAAS ji bo xapandina

raya git ya dem okrat dest bi lstikn n kiriye. Rejma BAAS di roja 9 lon de li Kurdis
tana Baur, goye hilbijartina organn dara
otonom iy kir.

Sextekariya
hilbijartin

Iraq, ji bo ry xwe y qirj ji raya git vere, rab ji ar goeyn dinyay bi sedan rojnamevan vexwand, da ku hilbijarti
na dara otonomiye teqp bikin. L rejma Iraq bi muxaberatn xwe, wan rojnamevanan teqp kir, da
ku nikaribin rastiya Kurdistan bibnin.
Nzk 250 rojnamevan li ser vexwendina Iraq end rojan li Iraq man, l
muxaberata Iraq nehit ku ew biin chn ku dixwazin, bibnin. Rojnamevann biyan bi taybet dixwestin herin heremn bombebarankir, mintiqeyn olkir (valakir) gundn wrankir.
Herweha muxaberata Iraq nehit ku
rojnamevan herin Helebeya xopan j
bibnin.
Rojnamevan pit ku lstika hilbijartin
fm kirin kontrola muxaberat li ser
xwe dtin, ji Wezr Informasyon re
weha gotin; Hilbijartina ku herma
otonom a Kurdistan de hatiye kirin,
ant-demokratk e, sexte ye. Hun me ti
nin vir nahlin em rastiya Kurdistan
Iraq bibnin, kar xwe serbest bikin.
Hun nahlin em biin Heleb j, ma we
hn r tesrn bombn kimyew li HeLi ser xwna ehdn Helebe heykela Saddam bilind dibe. Wek rpela 3 yan.

lebpaqij nekiriye? Pit ku rojnamevan dtin rexneyn xwe

gotin, d berpirsiyarn Iraq newrbn derketana ber wan.
Televizyona Iraq di neyn xwe de digot, xelk ji % 99 bedar hilbijartin bye. L me li ser sandoq ch hilbijartin de
xeyn zarok kalan kes nedt... Di esl xwe de Iraq, di bin nav
hilbijartin de nokern xwe yn ber tesbt kir, ji organn
dar ya otonomi' 9re tayn kirib. Ji xwe ev kesana ji ber ve
ceh bne, sal carek yan du cara rdinin, goya li ser dara oto
nomiyi biryar &\g\rm. U Goya her yek ji wana temsla 41 hezar
Kurda dike...
Di gelek cyan de makneyn rojnamevanan ji wan hat standin,
nehitin kes karek bike. BAAS bi vexwendina rojname
vanan bi sextekariya hilbijartin dixwestin manewrayek n bikin, xwe li ber dinya
alem demokrat nan bidin,
l ev lstika ekere ne ser.
Hzn welatparz yn Kur
distana Bar, pbna v
hilbijartin 9 ann ziman.
Xelk Kurdistan j ji v hilbijartin re tbar nekir.
Hikmeta Iraq ber j bi pa
re bi mkaniyetn din rojna
mevanan dikir, ji wan re titn ba li ser Iraq dida nivsandin. Belk v car j ji xwe
re hin rojnamevan kirbe, l bi
sedan rojnamevan derew ls
tika rejma Iraq bi avn xwe
tesbt kirin.
Foto; S. Hjerten

Devlet Terrnn Sonulan

Netca Terora Dewlet

Kuzey Krdistanda devlet eliyle, devlet tarafndan kkrtlan ve

trmandrlan terr -kar-devrimci devlet terr bu gn artk
krsal alanlarda bir halk ayaklanmasnn objektif artlarn olutur
mu durumdadr. Ne var ki, bu objektif artlar, kitlelerin siyasi ta
lepleri ve siyasi rgtll ile uyum iinde deildir. Ulusal isyann
fiziki taban atlamaktadr. Halk savann barnma ve beslenme
mevzileri dmana terk edilmektedir. Gney Krdistanda kimya
sal silahlarla yaratlan dehet, Kuzey Krdistann snr blgelerin
de kar-devrimci devlet terr ve airet enkaz zerinde ekillenen
dmanlklarla ortaya kmaktadr. Stratejik blgeler zorla boalt
lrken, bir ok ky bask ve terrden ylm bir durumda ukuro
vaya doru g etmektedir. Airetler, ehir merkezlerine, oradan
metropollere doru akmaktadr. Kent kk burjuvazisi aknlk
ve tela iindedir. Ykselen yurtsever potansiyelin ideolojik bir bi
imlenmesi grlmyor. Kylln bin yllk toprak talebi, sn
glerin ucunda kana bulanm bir durumda... Ve kyllk topra
n terk etmektedir! Kylln toprandan kopmas demek, ulusal
kurtulutan kopmas demektir. Ulusal kurtuluun maddi temelinin,
temel gcnn yok olmas demektir. Zulm ve zorbala kar ulu
sal isyan ruhu, anti-feodal taleplerle maddilemedii srece, ulusal
kurtulu boyutuna ulamak mmkn deildir. Bu gerek, 200 yllk
direnme tarihinin bize rettii birinci ders, ana ilkedir.
Btn gdasn resmi haber ajanslarndan ve burjuva basnnn ya
r polisiye tefrikalarndan alan ekilsiz ynlarn yksek dzeyde
heyecan duymalar, gnbirlik dalgalanmalar iine girmeleri do
aldr elbette. Ama, ortada henz yaralar kanayan bir Gney Krdistan gerei dururken, sorunlarn diyalektiini iyice kavramak
gerekir.
Krt halknn yllardr kan akyor. Bu kan, drt taraf dmanla
sarl smrge bir halkn kandr. Smrgeciler her dnemi ve her
olay kendilerince en iyi biimde kullandlar, imdi gene kullan
maktadrlar. Gney Krdistann btn politik gleri randadrlar.
Yaln Kn de dedii gibi karargahlarnda Hafz Esadn pos
terleri sallanan PKKnn da ayn blgede pastarlarla elele durduu
nu herkes biliyor. ran KDP, Badat zerinden dnyaya alyor.
Alt defalarca izildi. Krt hareketi elbette smrgeciler arasndaki
elikilerden yararlanacaktr. Ve de yararlanmaldr. Ama, ipleri
smrgecilerin elinde bulunan iliki biimlerinden eer imdiye
kadar ders alnmadysa, bundan sonra da alnmayacak demektir.
Utanga aydnlarn ve suskun siyasetlerin ise, daha fazla ortada
salnmalar mmkn deildir. Eer lkede politik hedeflerine ina
nlan ulusal kurtuluu bir gcn varlna marnlyorsa, eer bu g
cn nesnel anlamda halk sava verdiine marnlyorsa, namusluca
gidip o saflarda yer almak gerekir. Yok eer, ulusal kurtulu mca
delesi emperyalizmin ve blge devletlerinin izdii programlara
dayal olarak kan iinde boazlanyorsa, ulusal isyan potansiyeli
zerre zerre eritiliyorsa, ulusal bilin bir su, ulusal grevler bir kl
fet haline getiriliyorsa; devlete kar ba kaldran ynlar, devlete
snmaya zorlanyorsa, bu cinayet karsnda saflamak, gerek
bir mcadele rgtnn, gl bir poltik merkezin olumas iin
verilen mcadeleye katlmak gerekir.
Eyyamcln ve kof ajitasyonlarn Krt hareketinde yeri kalma
mtr. Bu gerek mutlaka ok iyi bir biimde kafalara sokul
maldr.

Terora dewlet ku li Kurdistana Bakur bi taybet gunda de t kirin

terora dewlet ya dij-oreger ro ertn objektif yn serhildana geler pkaniye. L mixabin, ev ertn ba bi rewa rxistinbna daxwazn xelk re li hev nay. Bingeha fzk ya serhildana
netew diqelie. Mewziyn xweparastin xwe hzkirin yn er
geler ji dijmin re tn hitin. Hovitiya ku li Kurdistana Baur bi ekn kmyew hat kirin, li Kurdistana Bakur di heremn snor de bi
terora dewlet ya dij-oreger dijminatiyn ert ve derdikeve
hol. Chn stratejik tn valakirin, gelek gund j ji ber zordest
terora dewlet ber xwe didin ukurova. Er ber xwe didin bajaran, ji wir j ber bi metropol ve diin. Burjuwaziya bik a bajar
a mat bye. Ev potansiyela welatparz ku niha bilind dibe, deolojiya w ne xuyay. Bi qesetureyan daxwazn erd (ax) n gundiyan
a hezar salane hatiye xwnavkirin... gund dev ji erd war xwe
bemadin; l yna wan dikare wana ji tkona rizgary dr bixe.
Mana w wundabna hez bingehn a rizgariya netew ye j... Rih
serhildana netew bi daxwazn dij-feodal ve yek negre, tu car naghije sewiya rizgariya netew. Droka tkona berxwedann 200
saln daw v yek bi me daye frkirin, ev tit dersa p prensba
bingehn e.
B ik ew kesn ku hem agahdar malumatn xwe ji ajansn
resm apemeniya burjuwaz ku bi neyn nv-pols distnin, li
hember van byeran mimkine bi sewiyek bilind heyecen nan bi
din her roj ber bi alk ve herin. L gava di hol de hn birnn xwn yn Kurdistana Baur hebe, div pirs pirsgirk di nav dyalektika xwe de bn fmkirin.
Bi salan e xwna gel kurd dirije. Ev xwn, xwna gelek kolon ku
ardora w bi dijmin hatiye pandin. Kolonyalstan her tim hem
byeran ji bo xwe bi kar anne tnin j.
Hem hezn siyas yn Kurdistana Baur ro li Iran ne. awa ku
Yalin Kk dibje, di meqeren (baregeh) PKKy de suretn Ha
fz Esad daliqand ne dest xwe dane dest P&sdaran j. PDK-Iran
j tkiliyn xwe yn derve li ser rya Bexday dimene.

RPEL / SAYFA 2

|f

./h

Gelek caran hatiye gotin. Helbet tevgera Kurd dikare ji nakokiyn di navbera kolonyalstan de stfade bike. U div stfade bike j.
L ger ew peywendiyn ku di taliy de nsiyatfa wan ketine dest
kolonyalstan, heya niha ders nehatibe wergirtin, zehmete ji vir
unda j ders b wergirtin.
Ronakbrn ermok siyasetvann bdeng d nikarin xwe di
meydanan de bihejnin. Ew kesana ger baweriya xwe hebna hezek rizgariya netew xwed hedefn syas li welt bnin; div awak
bi namus herin ch xwe di nav rezn w de bigrin. Ger ew nebe,
div li hember programn emperyalizm dewletn herm, ku dixwazin tkona rizgariya netew di nav xwn de bifetisnin ch b
girtin. Ger ro, potansiyela serhildana netew hino hino were helandin, zanist wezfeyn netew wek suc barek giran were dtin;
girseyn gel ku li hember dewlet ser hildidin, neariya teslmbna dewlet de bin; div ji bo pkanna rxistinek tkoer navendek siyas ya bi hz xebat b kirin.
Ch ajtasyonn p xebatn rojane di nav tevgera kurd de nemaye. Div ev yek bi awak ba b fmkirin.

Orhan KOTAN
KURDISTAN PRESS 28 LON / EYLL 1989

rzan abor civak

Irakn seim sahtekarl

Dnya kamuoyu
nezdinde demokratik
bir rejim imaj yaratma
abasnda olan Irakn,
bu amala Krdistan
da yaptrd sahte seim ler de ie yarama
d.
ANK Gney Krdistan
Gney Krdistanda 9 Eyll
1989 gn yaplan Yasama
Konseyi seimlerini izlemek
iin, dnya basnndan Iraka
davet edilen 240 gazete ve tele
vizyon muhabiri, 12 Eyll 1989
gn Irak Enformasyon ve Kl
tr Bakannn dzenledii ba
sn toplantsnda ortak kanlar
n bakann yzne u cmleler
le haykrdlar:
Krdistan zerk Blgesi
nde yaplan seimler anti
demokratiktir,
gstermedir,
dzmecedir! Bizi Iraka davet
ederken, Irak *ta istediimiz her
yere gidebileceimiz sylendi,
ama imdi engelleniyoruz! Bu
Foto; ANK
tavrnz ve seim sahtekarl UTAN HEYKEL!!
nz lkelerimize dndmz Saddam, Halepeye, katlettii insanlar iin ant dikti!!
de tehir edeceiz. Halepe \de
rak adlandrlan alanda, tm
Gney Krdistandaki vali,
ki kimyasal silah izlerini sile
resmi kurulularda arapa ko
mediniz mi, ki oraya gitmemizi kaymakam ve dier grevliler
nuuluyor. % 90n Arap olan
kentlere girite karlayp soh
engelliyorsunuz?
BAASlar her davranlarnda
zlediimiz seimlerde ilgin bet ettikleri gazetecileri kandr
ne denli basma kalp bir yap
grntlere karlatk; Kimle maya dnk tm yaptrmlar
dan geldiklerini isteseler de,
rin hangi sandkta oy kullana nn iflas ettiini grnce, d
gizleyemiyorlard. Cami du
ca nceden yazl olarak be nte ortadan kaybolarak,
varlarndan, tuvaletlerin giri
lirlenmi ve oy pusulalar nce yneltilecek sorularn muhata
lerine kadar asl olan Saddam
den kendilerine gnderlmi b olmaktan katlar. Sabah her
posterleri ana yollarn kenarla
seim sandklarnda oylar ak yere gidip, her eyi grntlerna, da balarna, mezarlk
kullanlyordu. Bir kii birka yebileceimizi aklayan yetki
lara kadar tanmt.
kiinin yerine oy kullanyor, se liler, akam gstermelik ve
Musul Valisi-Zaho Kaymaka
im komitelerinde grevli kii dzmece seimi iyi organize
m, Sleymaniye seim sorum
ler ne yapacan bilmeden edememenin kendilerine ka
lusu gibi yetkililerin tm ga
sandk balarna gelmeye zo raca faturann korkusuyla;
zetecilerin sorularna ayn ya
runlu braklm semenlerin ikinci derecede yetkili grevli
ntlar verirken, kendilerine
ellerindeki pusulalara, her san lere, leri vard, zr dileye
seimler srasnda Iraka davet
dkta aday olarak gsterilmi rek sizinle yeniden olamaya
edilenlerle neler konumalar
kiilerden kimi seeceklerini caklarn ve selamlarn iletti
gerektiinin nceden bildirildi
belirten anahtar listeleri kat ler. * dedirterek ortalktan
i an da verdiler. Sanki her
lara geiriyorlard. Oy kullan kaybolmulard.
Yol boyunca her beyz met
yetkilinin masasna bir teyp
madklarnda sonlarnn ne
konmu, sorularn asl yantlar
olacan nceki deneyimler rede bir kazl siperlerde bekle
bir yana braklarak, dardan
den bilen semenler, ge kal yen Irak askerinin resmini ek
gelenlere sylenmesi gereken
mam olmak iin, erken saat meye alan gazetecilerin fo
cmleler bu teyplerle ezberlelerde sandk balarna kouyor toraf makinalar ve film
toplanarak,
tilmiti.
ve Irak Televizyonu seimlere kameralar
Ekonomik ve toplumsal ola
sakncasz bulunan blge
katlma orann % 99 olarak
rak ok alt dzey bir yaamn
aklarken, Irakn demokrasi lerde iade edildi...
sergilendii Gney Krdistan1
Bir yolunu bulup gazetecilerle
ye getiini vurgulayarak dn
dan seimlerin sona erecei va
ya basnn aldattn sa iliki kurabilen Krdistanllar,
yaln gerekleri ve gzlerden
kitten nce uzaklamak zorun
nyordu.
da kalan gazeteciler, sonradan '
Gney Krdistanda sokaklar gizlenmek istenen bask, zu
Krdistana geri dnmek ve
sessizlik, korku ve tedirginlii lm uygulamalarn dillerini
birka gn resmi program d
iine sindirmi, seeneksiz in konuabilenlere ilettiler. BAgezmek iin bavuruda bulunsanlarla doluydu. lkokul o ASn onaylamad hi kimse
dularsa da, olumlu ya da olum
cuklarndan oluturulan bir nin aday aday bile olamad
suz bir yant alamadlar. Rejim
grup, Saddam ve Irak lehine n, her seim blgesinde gste
kart tm gleri ran yanls
ezberletilen sloganlarla showa rilen adaylarn, dededen
ve ajan olmakla sulayan Irakl
zorlanyor, d basndan gelen cah olduklarn ve her d
yetkililer, Irakta yaayan Trk
gazetecilere izlettirilen her se nem ayn kiilerin aday gste
men, Ermeni, Asuri ve Sryaim sandnn bana bu o rildiini bir kez daha grp ta
nilerin sorunlarna ilikin tm
cuklar tanyordu. Bir nceki nk olan d basn, Fao ve Basra
sorular yantsz brakarak,
sandk nnde show yaparken gezilerinde yaadklarn bir
Iraktaki rejimin tm sorunlar
grdkleri ocuk grubunu, bir birlerine anlatp uzun uzun
zdn belirtiyorlard.
sonraki sandk nne kendile gldler.
Saddam rejimi kendi kalesine
Karaborsann, fuhuun, vur
rinden nce arka sokaklardan
gunculuun tm Irak genelinde
moturlu aralarla tattrld- gol atmt. Krdistan zerk
yaygnlatn be yldzl lks
n gren gazeteciler, bu kome Blgesinde yapt gsterme
lik ve dzmece seimlerle,
otellerde, gzetim altnda ar
diyi glerek izlediler...
lanan dnya basn temsilcileri
Her gazeteciyi izlemek ve dnya basnnn gzn boya
de grdler. ran snr boyunca
kontrol etmekle grevlendiril mak isterken, takkesi dm
ve Krdistanda her an sava
mi iki Irak grevlisi, halktan keli grnmt. Irak askeri
kacakm gibi hazr bekleyen
kiilerle basn mensuplarnn nin giremedii blgeler snrda
Irak ordusu, Saddam rejiminin
iliki kurmasn engelliyor ve gvenlik kua oluturuluyor
devamn salayan en byk
kendi gzetimleri dnda re denilerek boaltlm ve kendi
g olarak grnyordu. Ama
sim ekmeye, rportaj yapma gleriyle hakim olamadklar
okuma-yazma bilmeyen yaban
ya alan gazetecileri filmleri dalara Trk askerinin scak ta
c gazetecilerle tercman arac
ni almakla, Irak dna kma kip gerekesiyle girmesine a
lyla grtrlen Krdistan
larna izin vermemekle tehdit re olarak baklmaya balanm
zerk Blgesi Yasama Konseyi
ediyorlard. Kerkk Havaala t. Suriye ve ran snrndaki
adaylar ylda bir, en ok iki
nnda dizili MG uaklarnn dalk blgeleri kontrol altnda
kez toplanarak otonomi hak
filmini eken Fransz TV eki tutan pemerge glerinin, ak
knn kullanldn ' syl
binin filmlerine bir sonraki gn am olunca yollar ve yerleim
yorlard.
havaalannda el konuluyor ve birimlerini de kontrollerine al
Gney Krdistanda yok edi
dier lke TVcular ve gazete dklar aka ortadayd. Her
len yerleim birimlerinde yaa
cileri filmlerini lkelerinin b vali, kaymakam ve Irak rejimi
yan yaklak bir milyon insann
ykeliliklerinin yardm ile nin atad resmi yetkililer en
nerede, hangi koullarda ol
diplomatik kuryelerle Irak d az be aralk bir konvoyla do
duklar ise mehuld. 41..bin
na karma yollarn ar laabiliyorlard.
Krdistan zerk Blgesi ola
kiiyi bir Yasama Konseyi yeyorlard.
KURDSTAN PRESS 28 LON / EYLL 1989

ef Redaktrmz Orian Kotan

Temptfnun sorularn yantlad
Trkiyede yaynlanan Tempo dergisi Eyll banda Krdistandaki son gelimelerle ilgili
ef Redaktrmz Orhan Kotanla bir sylei yapt.
Tempo dergisi adna gazetemizle iliki kuran Ankara brosu elemanlarnn blgedeki
son gelimeler, Krt hareketine ilikin gelimeler, PKKnn durumu, Krt Haber Ajans ve
Kurdistan Presse ilikin sorularna ef Redaktrmzn verdii cevaplar Tempo t
myle yaynlamad.
Tempo dergisiyaynnda blgedeki gelimeler ve Krt hareketine ilikin yorumlarnn ya
nnda, Partiya Rzgariya Kurdistan (Rzgari) Avrupa Sekreteri Avukat Ruen Arslan ve
Partiya Penga Karken Kurdistan (PPKK) Genel Sekreteri Serhad Dicle ile yaplan
syleilerden de blmler verdi.
ef Redaktrmz Orhan Kotanla yaplan syleinin Tempo dergisinde ksaltlarak ya
ynlanmasnn yanl anlalmalara neden olabilecei dncesiyle, szkonusu syleiyi
gazetemizde yaynlama ihtiyac dodu.
Tempo dergisinin 3-9 tarihli 36. saysnda ok ksa bir blm yaynlanan syleinin t
mn okuyucuya sunuyoruz.
D PKK dndaki Krt rgtlerini nasl deerlendiriyorsunuz?
Trkiye pratiinde PKK dndaki Krt rgtlerini, Krdistandaki ulusal isyan, toplumsal
kurtulu iin modern ulusal kurtulu mcadelesine dntrecek siyasal yaplanmann ekirdek
leri olarak gryorum. 30 yla yakn bir mcadele srecinin zerinde ekillenen bu hareketlerin
reformist ve radikal iki ana izgide saflamalar ise ideolojik birikimin kanlmaz bir sonucudur.
nmzdeki dnem, Krt rgtlerinin ulusal kurtuluun asgari siyasi hedeflerinde birleik, mer
kezi bir mcadele rgtn ina dnemidir. Krt halknn en nemli gvencesi de, bu rgtler
iindeki politik insan esidir.
PKK hakknda grleriniz neler? Hangi ynlerini onaylyor; hangi ynlerden eletiri
yorsunuz?
PKKnin politik beyni yok. Tek ef Abdullah calan, Bekaa Vadisinin mebbet mahku
mu... Kadrolar rgt ii tedhi ile ya imha edildiler, ya da rgt terkettiler. Politik beyni bizzat
Genel Sekreter tarafndan fel edilen PKK, kafas olmayan bir gvde durumuna getirildi. Bu gv
denin tek grevi dvmek ve lmek. Bu gvde mcadelenin znesi olamyor. Byle bir eilim
ortaya kt yerde, akl almaz entrikalarla eziliyor. PKK tarihi bu i hesaplamalarn deheti ile
doludur.
PKKnin den, direnen kitlesi ile, radikal rgtlerin siyasal kadrolar arasna almaz engel
ler koyan ise, bizzat PKK Genel Sekreteri A. calandr. rnein, blgede en skntl gnlerini
yaayan PKK militanlarnn destek ve dayanmaya en ok ihtiya duyduklar bu gnlerde bile,
Genel Sekreter, radikal Krt rgtlerine kar dmanca saldrlarn srdryor.
PKKnin halka kar sorumsuzluunu, devrimci glere kar saldrganln ve kendi siyasi
kadrolarna kar uygulad imha faaliyetlerini eletiriyorum.
Krdistan zerinde hesab olan smrgeci glerle olan iliki ve balantlarnn ne biimini ve
ne de ieriini onaylamyorum.
Ulusal kurtulu mcadelesinin politik hedeflerini saptran, mevcut ve muhtemel potansiyelleri
yok eden askeri strateji ve taktiklerini onaylamyorum.
Bir avu vatan topra iin gerekten ve inanarak dvenlere ve lenlere gelince, onlar, dnya
halklarnn ortak deeri, Krt halknn deerli evladandr.
PKK nin gcn azaltmak iin Trkiye nin baz yasal Krt rgtlerine izin verebilecei ynn
de blgede yorumlar yaplyor Sizce bu gerekleebilir mi?
TCnin, PKKnin gcn azaltmak yada oaltmak gibi bir sorunu olduu kansnda dei
lim. Trkiye komu halklarla kanl-bakl, ok bilinmeyenli, zmsz denklemler lkesidir.
Btn komular ile hesaplamas vardr. TC politikada kilitlenmi bir kaosu yaamaktadr. Bu
gn bu kaos, Cumhurbakanl seiminde Trkiyeyi politik bir uurumun kenarna getirip sk
trmtr. *Gneydou daki son operasyon, dorudan doruya Cumhurbakanl seiminde mi
litarist tercihlere zemin hazrlamak iin yaplyor. Bir dizi baka nedeni de var. Krt halknn tarih
dna atlmas gibi... GAP iin Batnn istedii gvenlik eridinin oluturulmas gibi..
Ote yandan, Krt ulusal varlnn tannmas, Krtlere baz kltrel haklarn tannmas, Trki
yeye dayatlm bir politika. Bu, 60 yllk resmi ideolojinin paralanmas demektir. Resmi tarihin
reddedilmesi ve farkl bir siyasal ve toplumsal rgtlenme demektir. Dayatlan bu politikaya TC
militarizmi evet demiyor. Hayr da demiyor. Sistematik olarak provake ederek, ilemez hale getir
mek istiyor. Babakann ve hkmetin bilgisi dnda ordunun Gneydoumda bir i sava ba
latmas baka nasl aklanabilir?
Tabii, zaman ve mekan olduka farkl olduu iin, bir gecede Fethi Okyar tepe takla Babakan
lktan drp, yerine bir nn bulmak ve de tek maddelik Takrir-i Skun Kanunlar ile Trki
yeyi dize getirmek bu gn pek mmkn grlmyor... Tabii, Trkiyede bujuva politikaclar bu
tarihsel gerekleri bilmiyor deiller. Kald ki, Krt hareketinin TCnin rasyonelleri iinde, Anaya
sal snrlarn iinde legalize olmas da Batnn somut bir talebidir.
Bu nedenle, yasal Krt rgtlerine izin verip vermeme, PKK ile ilgili bir olay deil. Tersine,
Krdistanda bamszlk hareketin manevra alann daraltmak, giderek gelimeleri yok etmek
amacndadr.
Srgnde bir parlamento oluturulmas ynndeki abalar hangi aamada?
Meraklsnn gz aydn, londrada toplanan Ulusal Kongremde alman bir karara gre, yl
iinde bir Krt Parlamentosunun kurulmas karar altna alnd.
Kongreye 20 delege katld. Ve Cenevrede yaplan bir basn toplants ile, sonular kamuoyu
na akland.
Ancak bu Kongre"nin nemli bir eksii var. Krdistanm drt parasnda mcadele eden siyasi
grup ve partilerin hi biri bu **Ulusal Kongre' ye katlmadlar. Bu da, sorunun Krt siyasal gle
ri tarafndan ciddiye alnmadn gsteriyor.
Trk basnnda ok sz edilmesine ramen, Srgnde Krt Hkmeti nin maddi temelleri
olumu deil.
Kurdistan Press *in yaynn aylk teorik bir dergi olarak srdrecei yolunda sylentiler var.
Yayn organnn durumu ve geleceine ilikin projeleriniz hakknda bilgi verir misiniz?
Kurdistan Press, 3 yan dolduruyor. Bu arada 8 ay sren haftalk yayn denemesi oldu.
imdi gene 15 gnlk informatif bir gazete olarak yaynna devam edecek.
Esas almalar ise Krt Haber Ajansnn rgtlenmesi ile ilgilidir. Merkez Brosu Stock
holmde olan (Ajansa Neya Kurd) ANKnn imdilik yanlzca Atinada bir brosu var. 1990
yl iinde Bonn, Paris, Brksel ve Londrada birer bro almas planlanyor.
ran ve Irakta ajans, oradaki Krt siyasi partilerinin basn brolar kanal ile faaliyet gsteriyor.
Trkiyede ise muhabirlerimiz illegal almak zorunda. Ajansn Trkiyede faaliyet gsterme
olana doarsa, Diyarbakr, Van, Hakkaride birer bro amay planlyoruz.

sinin temsil ettii seimler ,

Iraktaki Krt nfusun oldu
undan ok daha az gsterildi
inin de doal kantyd. Tm
Krt nfusu 2 milyon olarak
belirlemeye ynelik bu uygula
ma, 1986daki nfus saymnda
da yaama geirilmi ve Krdistandan le ve dier alanla-

ra srlerek eritilmesi dnlen nfusun ounluu yok sa

ylmt.
Irak rejimi daha nceleri de
sk sk dnya basnnn tann
m isimlerini Iraka davet ede
rek, hatta satn alabildiklerini
parayla satn alarak Irak zeri

ne pozitif yazlar yazdrtmt.

Ancak, bu kez 240 dolaynda
gazeteci aracl ile dnyaya
yanstmak istedii demokra
tik Irak imaj sahtekarl pek
yenilir yutulur bir lokma
deildi.

RPEL / SAYFA 3

politika m ekonomi * toplum

AVUKAT ERAFETTIN KAYA:
ANK'Hamburg
16 Eyll gn Hamburgta Almanlarn
oluturduu Deutsche Geselschaft adl bir
komite tarafndan yaplan Krdistan ko
nulu toplantya katlan SHP Milletvekilleri
Ahmet Trk ve Mehmet Ali Eren yaptklar
konumalarda Krdistandaki devlet terr
n ve Trkiyedeki nsan Haklar ihlallerini
dile getirdiler.
Bat Almanyada politik mlteci olarak ya
ayan Avukat erafettin Kayann da konu
mac olarak katld toplanty, yaklak
1500 kii izledi.
Trkiyedeki mlteci kamplarnda ar ko
ullar altnda yaamak zorunda braklan
Krt mltecilerle dayanma amacn da ta
yan toplantda, Krt sanatlar Nizamettin Ari ve Glistan Pervver birer mzik
program sundular.
Yaklak 7 saat sren ve ok scak bir at
mosferde geen toplantda, milletvekilleri
ve Avukat erafettin Kayann Krdistan ve
Krt sorunu ile ilgili konumalar cokulu
sloganlarla desteklendi.
Btn Krt ve Trk rgtlerinin yaynlar
n sergiledii ve datt toplanty izleyen
ler arasnda ii ve ii ailelerinin saysnn
bir hayli fazla olduu grld.
Komite adna yaplan konumalarda s
mrgeci TCnin Krdistandaki basklar, i
kenceleri ve askeri operasyonlar lanetlene
rek, Krt halk ile dayanma dilekleri dile
getirildi. Toplantnn Krdistandaki son ge
limeleri, nsan Haklar ihlallerini dile ge
tirmek ve mlteci kamplarnda esir yaam
na mahkum edilen Krtlere maddi yardm
salamak amacyla yapld belirtildi.
Trkiye'de nsan Haklar hlalleri" ze
rine uzun bir konuma yapan SHP Milletve
kili Mehmet Ali Eren, genel olarak nsan
Haklar ve TCnin nsan Haklarna bakn
zetledikten sonra, Trkiyede nsan Hak
lar ihlalleri ile ilgili bir aratrma yapmak
iin Meclis ktphanesine indim, inannz
ki 2 saat iinde bir ka klasr dolduracak ka
dar belgeyi hemen buldum. Trkiye yle bir
lke ki, nsan Haklar ihlalleri her gn yz
lerce olayda grlyor. dedi.
Mehmet Ali Eren, Trkiye Anayasalarn
da nsan Haklarn teminat altna alan mad
deler bulunmasna ve Trkiyenin nsan
Haklar ile ilgili uluslararas belgeleri kabul
etmesine ramen, bugne kadar Trkiyede
nsan Haklar ihlallerinin nne geileme
diini belirtti. Eren, devletin Krdistandaki
uygulamalar ve cezaevlerindeki direniler
zerine rnekler vererek konumasn
bitirdi.
TCnin Krdistandaki uygulamalar zeri
ne konuan SHP Mardin Milletvekili Ah
met Trk ise, szlerine Diyarbakr zindan
larndan bir ansn anlatarak balad. Ah
met Trk, Konumama Diyarbakr
hapishanesinde birlikte yattmz ve birlik
te ikence grdmz, bu gn burada bu
lunan hcre arkadam saygdeer aabeyi
miz Avukat erafettin Kaya ile birlikte yaa
dmz ac bir anmz anlatarak balamak
istiyorum... Bir gn ilerinde erafettin
aabey ve benim de bulunduum bir grubu
temizlik iin mutfaa gtrdler.. Askerler,
iinizi bitirin size ay ikram edeceiz \ di
yorlard. Bizler de birka aydan beri ay iemediimiz iin, ay ieceiz diye seviniyor
duk. erafettin aabey, bana, bulak suyu
nu sk sk deitirmemi sylyordu. Ben
neden bulak suyunu deitirmemi istedi
ini anlamyordum... Ancak, iimizi bitir
dikten sonra, askerler bize ay yerine zorla
bulak suyu iirdiler... dedi.
Ahmet Trk, devletin Krdistanda halka
kar oyunlar oynadn belirterek, buna si
vil halkn silahlandrlp biribirine krdrtlmaya alldn ve Blge Valilii eliyle
ulusal bilince varan halkn blgeden srl
mesini rnek verip, devletin yerini-yurdunu
terketmeyen insanlara kar iddet kulland
n vurgulad. Ahmet Trk, bu konuda
Balveren (Gundk) ve Anlm kylerinde
yaanan bir olay rnek vererek unlar sy
ledi; ... mak ilesinin Balveren ve Anl
m kylerine giden yetkililer, kyn derhal
boaltlmasn istiyorlar. Kyller direniyor.
RUPEL / SAYFA 4

Kurdistan igalden
arndrlmaldr!
girmitim. Avukat
Tabi bu direni kar
snda btn kyl
idim. Halil ifti
leri alana dolduru
Fikret
Otyamn
yorlar ve aralarn
Cumhuriyet gazete
dan bir ka kii
sindeki bir rportaj
seerek, mazot bi
zerine yakalanm
donlarn
getirip,
t. Fikret Oytam
kapan ayorlar, o
yle demiti; Bargenleri mazot bi
zaniye tahsildarlk
yapan ky aas!
donunun iine ko
yup kapan kapat
Fikret Otyam tank
olarak dinleniyordu.
yorlar ve kapan
Darda kendisi ile
zerine mazot dke
grmtm. e
rek atee veriyorlar.
O cehennemi sca
ride kendisine bir
n iinde o genleri
soru sordum; Kye
gittiniz,
kylyle
saatlerce tutuyorlar.
konutunuz, hangi
Ve bylece kylle
re gzda vermek
dille konutunuz?
istiyorlar...
Fikret Otyam ne de
Ahmet Trk, Kr
di biliyormusunuz
arkadalar; Trk
distanda
devletin
e'nin dou lehesi
halka kar yapt
ile
zulme ve baskya
ilikin eitli rnek
Biz o gn mahke
ler vererek, konu
meye kar, Krt
halknn
varln
masn yle srdr
d; ... Buraya gel
hukuki
temelde,
krtenin varln
meden bir iki gn
nce televizyonlar
ise, bilimsel temelde
dan bir militann l
ispatlama mcade
lesini veriyorduk.
bulunduu sylendi. Avukat erafettin Kaya
Foto;ANK
Haberlerden bir ka
Hi unutmam yine
saat sonra, Mardin1
o
den telefonla aradlar. Militan olarak gster Barolar Birlii BakanFaruk Eremle ko
dikleri insann, iki kolundan sakat, bir gz numutum. O dnemde bu konuyla ilgili
kr, akli dengesi yerinde olmayan birka ke bir bilirkii raporuna ihtiyacmz vard.
iyi gden bir oban olduu ortaya kt... nk mahkeme , Varolmayan bir halkn
Btn bu bask, iddet ve insanlk d uy varlndan bahsetmek, Douda yaayan
gulamalara kar, halkn direndiini vurgu Trk halkn deiik bir halk olarak ifade et
layan Trk, halkn direniini ezmek iin mek milli duygulan rencide eder demiti.
Blge ve l Valiliklerinin emirleriyle de Biz de, Byle bir halk vardr. Bu halkn var
mokrat aydn insanlarn blgeden srld ln ispat etmek milli duygulan rencide et
n belirtti. Ahmet Trk, konumasna mek d e ild ir demitik. Benimle gelen iki
devamla ... Baskyla, iddetle Krt halk arkadan yannda Faruk Erem ne dedi bana
nn kimliini ortadan kaldrma politikalar biliyor musunuz; Arkada ben byle bir
sonu vermiyecektir! Dn hepimiz biliriz. halk tanmyorum. Bu aydan m geldi?de
randa Mehabat Krt Cumhuriyetinin n di. Bunlar da Faruk Erem sylemiti.
Arkadalar, smail Beiki Yazarlar Sendi
derleri katledildi! Yine Irakta kimyasal si
lahlarla Krt halk yok edilmek istendi! kasnda yle bir aklamada bulunmutu;
Trkiyede gemiteki ulusal hareketler id Yazjarlar Sendikas, sadece Tirk yazar ve
detle bastrld! Krt halk bugn de insanlk Trk sorunuyla ilgilenen yazarlann sorun
ve zgrlk mcadelesini srdryor! de lar zerinde deil, aynca kne yayn ya
di. Dinleyicilerin attklar sloganlardan do pan, Krt sorunuyla ilgilenen Krt yaynlan
lay konumasna bir ka dakika ara veren, ve yazarlaryla da ilgilenmesi gerekir de
Milletvekili, szlerini srdrerek, Deerli miti. Buna kar, Aziz Nesin yle bir be
dostlar, bizler, sizlerden biri olarak, Krt lirlemede bulunmutu; imizde mavi gz
parlamenterler olarak, oynanan oyunlarn l, sann insanlar dolayor; yine eskiye
bilincindeyiz. Halkmzn stndeki bask dndk. Galiba ngilizler bizi kullanyorlar,
lara kar her zaman halkmzn yannda ola nerede bu halk?
Eskiehir Barolar Birlii toplantsnda, o
caz! Krt halknn zgrce savama kara
rnn yannda olacaz! Kardelik ve hog dnemde Krdistanda komandolarn ky
r ortamnn salanmas iin direneceiz! basknlarn, kylleri meydanlarda topla
yp alabildiine dayaklamalarn, insanlk
dedi.
Ahmet Trk, konumasn yle bitirdi; d uygulamalarla onlarn haysiyeti erefi
...Byk Krt airi Cigerxwin bir iirinde ile oynanmasn, dile getirdiimiz zaman,
yle diyordu. Ben szlerimi onunla bitir ok ac ki, bu gn iin ok ileri dzeyde ta
ndmz ve sonradan yarglanm olan, bir
mek istiyorum;
ok Avukat arkada bize, yuh ekerek,
Em dibn birat ew qebul nakin!
Biz bu masadan kimseye blclk yaptr
(Biz diyoruz kardelik onlar kabul etmiyor!)
mayz! Varolmayan bir halk nereden kar
Em dibn wekhev ew qebul nakin!"
tyorsunuz! deyip, bize saldrmt.
(Biz diyoruz eitlik onlar kabul etmiyor!)
Btn bu anlattklarmdan sonra uraya
Mardin Milletvekili Ahmet Trkten sonra gelmek istiyorum; geenlerde 2000e Do
konuan, Avukat erafettin Kaya ise, Krt ru Dergisinde baz insanlarn Krdoloji
sorununun bugn vard boyutlar, yakn Enstits ile ilgili grleri alnmt. D
gemiten rneklerle kyaslayarak, dikkat nebiliyor musunuz; Sleyman Demirel,
Trkiyede Krdoloji Enstits kurulabilir
leri Krt sorununun siyasal nemine ekti.
Avukat erafettin Kaya zetle unlar sy diyor.
Bir iki yl nce SHPnin program krteye
ledi; 1972 ylnda Halil iftinin davasna

evirilmelidir diyen partili arkadalarna

byk tepkiler gsteren, Mehmet Ali Erene
kar byk tepkiler gsteren, ayrca Krt
sorununu dile getirdikleri iin dier Millet
vekillerini haysiyet divanna sevk eden, Er
dal
nn,
Krdoloji
Enstits
kurulmaldr diyor.
Orhan Aldkat, bu zat 1982 Anayasasn
hazrlad. Ayrca 2992 sayl kanun da onun
hazrlad anayasa hkmlerine gre ka
rld. Yani 2992 sayl krteyi yasaklayan
kanunu yapan da Orhan Aldkatdr. Ve ay
nen bu Orhan Aldkat diyor ki, Trkiye1
de Krdoloji Enstits kurulmaldr.
Bu ne demektir biliyor musunuz arkada
lar; Krdistanda duman bacay sard! Ve
Trk hkmeti Misak- Millinin paralana
ca korkusu iine girdi. Trk devleti, Krt
halknn artk ahlandnn bilincine vard!
Bu olaylar bize unu gstermeli ve bize
moral vermeli, kendi kendimize gven ya
ratmaldr. Krdistan Ulusal Kurtulu M
cadelesi byyor.
Biliyorsunuz ki 1920den 1975e kadar ki
dnemde Gney Krdistanda Krt halknn
mcadelesine kar duran g sadece ngilizlerdi.
Arkadalar 1930 senesinde Ar isyanna
katlmak iin Suriyeden hareket eden yurt
sever gleri Fransz devleti tutuldad.
1925te eyh Sait hareketini bastrmak iin
bilfiil Franszlarn yardmyla, ordu, Gne
ye nakledildi. ok iyi bilinir ki, btn dn
yada ezilen uluslarn kurtuluu mcadelele
rinin karsnda tavr alan, Amerika Birleik
Devletleridir. Ama ok garip bir ey, imdi
ABD Krt zerklii konusunda raporlar
sunuyor... Fransz devleti bu konuda al
malar iindedir... Ayrca Almanyas, Ingil
teresi, bu konuda bir sr giriimler ieri
sindedir... Neden? Anlayn ki arkadalar,
Krdistanda duman bacay sard! Emperya
list sistem kendi karlar dorultusunda,
Ortadouda yaratt statkonun bozulaca
bilincine vard. Bunu bozan da Krtler
olacak! Bamsz bir Krdistan olacak!
dnemde mehur
Krdistanda
nsan Haklar sorunu yok!
Krdistann byle bir sorunu yok! Krt hal
knn da byle bir sorunu yok! Krtlerin tek
sorunu var; Ulusal sorun! Krdistann tek
sorunu var; askeri igalden arndrlmas
sorunu!
Krtler aznlk deil, Krtler ulustur! Ken
di rzas dnda blnm ve igal edilmi
bir lkeye sahiptir! Yllardr mcadele veri
yor ve 10 milyonlarn kanyla sulanm bir
mcadeleye sahiptir. Krdistanda sorun,
nsan Haklar sorunu deil! Krtler ancak
bamsz bir devlet olduklar andan itibaren
nsan Haklarna sahip olabilirler. O bakm
dan, evvela bu hakk kazanmak zorundadr
lar. O da Ulusal haktr!
Avrupada dikkat ekici bir nokta var. Krt
halkna aznlk stats iinde bakyorlar.
Neden aznlk? Krt halknn sorununu de
erlendirdikleri zaman ve zmn d
ndkleri zaman; Trkiyedeki nsan Hak
lar ihlalleri olaylarna balayarak, deer
lendiriyorlar ve zm aryorlar. Neden?
Krdistan Ulusal Bamszlk Mcadelesini
geriye itmek iin! Sorunu Ortadouda ken
di statkolar iinde tutabilmenin hesabn
yapyorlar!
Arkadalar, oyunlara gelmemek zorunda
yz! nanyorum ki, Krt halk bu oyuna gel
meyecektir! Ve bu oyuna gelmediini de
dada savaarak, her trl engeli ve tehlike
yi gze alp, Krdistan Ulusal Kurtulu mu
halefetini rgtleyerek gsteriyor! Ve Krt
halk, sayn hcre arkadamn da dedii gi
bi lkesini terketmemek iin lmne di
reniyor!
Ve ben inanyorum ki, btn arkadalar
mz Krt halknn kurtuluunu kesinlikle
bamsz bir devlete kavumakta bulmakta
drlar. Bunun iin yreklerde bir inan var.
Ve inanyorum ki, kavga yerine gitmek iin
byk bir heyecan var. Biz hepimiz bu heye
can tamak zorundayz arkadalar. Hepi
mizin grevleri var ve bu grevleri de yap
mak zorundayz!..
Av. erafettin Kayann konumas dinleyi
cilerin cokulu tezahratlar ile karland.
KURDSTAN PRESS 28ILON / EYLL 1989

rzan abor civak

SHP MARDN M LLETVEKL A H M E T TURK

nkarc politikalar zmszdr

demokrat insanlarn biraraya gelerek, konu
up tartmalar, belli konularda bugn Krt
halk zerindeki basklarn, ikencelerin di
le getirilmesidir.

Ahmet Trk

Foto; ANK

Hamburgta Krdistan zeri

ne yaplan bir toplantya katlan SHP
Milletvekili Ahmet Trk ile Krdistandaki son gelimeler zerine ko
nutuk...
ANK Hamburg
Katldnz bu toplantnn konusu nedir?
Bu toplantnn konusu, nsan Haklar,
demokrasi ve Krt hakinin iinde bulundu
u durum, Krt halknn zgrce yaamas,
Krt halknn bu mcadelesinde devrimci

Mardin, Siirt, Hakkari geninde yap

lan askeri operasyona ilikin, baz Krt po
litik evrelerinde, operasyonun Cumhur
bakanl seiminde militarist tercihlere
zemin hazrlama amacyla yapld yorumu
var. Sizin bu konuda bir dnceniz var m ?
Aslnda bu konuyu ben de dndm.
Olayn boyutlar, oradaki hareket, oradaki
mcadelenin son zamanlarda boyutlarnda
bir deiiklik yok. Ama, gerek basnda,
zellikle militarizmi ven birinci plana ka
ran baz gazetelerde, bu olay daha da byk
manetlerle veriliyor. ster istemez olay kar
snda acaba yeni bir eylere klf m hazr
lanyor sorusu akla geliyor. Bu operasyon
hepimizi dndrd...
Bence btn bu gelimeler karsnda,
Trkiye kamuoyunda yeniden bir askerin
Cumhurbakanlna aday gsterilmesi, ve
ya mevcut Cumhurbakan Kenan Evrenin
grevinin uzatlmas konusunda demokrat
kesimden byk bir tepki var. zaln yap
m olduu son aklama da, 'Cumhurba
kanna gle gle!9demesi, bir yerde kuku
larmz ortadan kaldrd.
Tabi nemli olan, Cumhurbakannn as
ker veya sivil kkenli olmas da deil, bizim
amzdan nemli olan, demokrat bir insan
olmas, Krt halk zerindeki basklarn bir
yerde azaltlmas, Krt halknn kimliine
sayg gsterilmesidir. Byle bir eyin iin

deyiz. Byle olmasna inanyoruz. Byle ol

mas gerekir diyoruz.
Siz seilirken cezaevindeydiniz...
O yleydi, biliyorsunuz nseim yap
lyor. nseimlerde liste ba olduktan son
ra, seimlere bir hafta kala tahliye edildim.
Tabi liste ba olunca, bir yerde Mardindeki
potansiyelle milletvekili olacam hemen
hemen kesinlemiti.
Sizin bu zel konumunuza bal bir soru
muz var. Siz Krt militanlan barndr
maktan 9dolay tutuklanmtnz. Bugn siz
parlamentodasnz, ancak bamszlk iin,
zgrlk iin, veya Krtlerin haklar iin
mcadele veren militanlar, gene ayn du
rumda bask ve ikence altndalar. Trkiye1
deki partiler bu insanlar hain ", uak ",
4'devlet dman99 olarak deerlendiriyor,
sizin bu insanlara ilikin dnceniz nedir?
Hi bir insan dzenini, yaamn boza
rak bir mcadelenin iine girmez. Bugn
bask, iddet ve buna benzer eyler olma
sayd, herhalde hi kimse cezaevlerinde,
dabalarnda olmak istemez, byle bir ris
ke katlanmak istemezdi. Tabii btn Trki
yedeki gelimeler, bugne kadar olan bas
klar, bugne kadar ki inkarc politiklar
kendisi ile beraber baz eyler getirmitir.
Bu insanlar deerlendirirken, bizim u an
da srdrebileceimiz, savunabileceimiz
baz eyler var. Biz diyoruz ki, hogr or
tam, eitlik ortam, kardelik ortam yara
tlsn. Krt halknn dilinden kltrnden
dolay zerindeki basklar kaldrlsn. Krt

halknn, orann gerek hak sahibi olduklar

kabul edilsin. Bu konudaki her trl adm
larda Krt halk senelerce kardelik duygu
lar iinde Trk toplumuyla, Trk halkyla
beraber yaam, yani bu oyunlar, egemen
glerin oyunlar, baz tezgahlar kalkt
takdirde; inanyorum ki Ortadouda, Ana
doluda Krt iisi ile Trk iisi arasnda
bir eliki domaz. Ama hereyini inkar et
tii zaman; ister istemez bu halk da bir ara
y iinde olacaktr.
Trkiye'de legal-yasal bir Krt partisinin
kurulmasnda sz ediliyor. Bu konuda bir
dnceniz var m ?
imdi byle bir ey yok. u anda zaten
mevcut Anayasa buna engel. Anayasann
deimesi, Trkiyedeki gelimeler, de
mokratik ortamn salanmasndan sonra
dnlebilecek, gndeme gelebilecek bir
olay. Yani, u aamada buna olanak yoktur.
Anayasann deimesi gerekir. imdi bu
aamada byle bir ortam, byle bir durum
gremiyorum.
Parlamentoda farkl partiler iinde yer
alan Krt milletvekilleri, en azndan Kr
distan a ynelik bu geni apl askeri ope
rasyonlar gibi byk olaylarda ortak bir ta
vr veya grup oluturma dnceleri veya
tartmalar var m?
u anda yok. Duyarl olan insanlar tep
ki gsteriyor. u anda byle bir ey yok.

SHR STANBUL M LLETVEK L M. ALI EREN

SHPnln Kurt politikas yok!f

SHP Milletvekili M. Ali Eren, Krt sorunu
ile ilgili sorularmz cevaplandrd...
ANK Hamburg

Bu toplantnn amacn ve sizin neden katldnz renebilir

miyiz?
Bu toplant, nsan Haklar ile ilgili bir toplant. Biz bu toplant
dan sonra Berne gideceiz. Ben, Bern Parlamentosunda milletve
killeri ile greceim. Oradan Bonna gidip, Alman milletvekili
arkadalarmzla grmeyi dnyoruz. Bu arada frsat oldu ta
bi, burada da nsan Haklar ile ilgili bir toplant var. Biz de bu konu
daki dncelerimizi dile getireceiz.
Baz Krt politik evrelerinde Hakkari, Mardin, Siirt civarnda
yaplan askeri operasyonun Cumhurbakanl seimlerinde militer tercihlere zemin hazrlama amacn tad ynnde yorumlar
var. Sizce bu operasyonun byle bir amac var m?
B u ara zellikle olaylar trmandryorlar. Parlamento iinde
de bu ii kmaza sokmann yollarn aryorlar. Bylece, te par
lamento kendi iinde zm bulamyor! ite anari ve terrde gide
rek trmanyor! O zaman bu ii baka gler zsn. ster istemez
onu gndeme getirmeye alyorlar. Tabi byle bir istekleri var.
Trkiyede artk askerler Cumhurbakanln bir srama tahtas,
Genelkurmay Bakanlndan sonra bir srama tahtas gibi gr
yorlar. O nedenle tabi bu tip olaylar, kesin bir ey syleyemiyo
rum, ama, trmandrma ynnde bir abalarnn olduunu sa
nyorum.
Ancak bununla amalarna ulaacaklarna da inanmyorum. Artk
Trkiye de, dnya da yumuamaya doru gidiyor. Trkiyede de bir
yumuamaya gitmekten baka bir arelerinin olduuna inanmyo
rum. Tek areleri yumuamadr. Bunlar da yumuamay kabul ede
cekler. Artk askeri zmlerle bir yere varlamayacan anlama
lar gerekir.
Parlamentoda grubu bulunan partilerde yer alan Krt milletve
killerinin Kurdistana ynelik geni apl askeri operasyonlara,
katliamlara, dier baskc uygulamalara, iddete kar ortak dav
ranmalar szkonusu mudur? Byle bir dnce var m?
Tabii szlerde takip ediyorsunuz. Sanyorum bir ounuz da
biliyordur bunu. 12 Eyll sonras oluan parlamentoda, zellikle de
87 sonras oluan parlamentoda artk Krt milletvekilleri, SHP
iindeki Krt milletvekilleri kendi kimliklerine sahip kmaya ba
ladlar. Kendi benliklerini ispat etmeye almaya baladlar. O bl
gede olaylar karsnda da ortak bir tavr almaya baladlar. Bu
olumlu bir gelimedir, sevindirici bir gelimedir. Ama parlamento
KURDISTAN PRESS 28ILON / EYLL 1989

daki tm Krt milletvekillerinin birlikte hareket ettiklerini syle

meyiz tabi.
Dier siyasi partilerdeki arkadalarmzn byk ounluu bi
zimle hareket etmiyor. lerinde mnferit hareket edenler olabilir.
Ama ounluk bizimle birlikte deil.
Douda son dnemlerde meydana gelen olaylar, iddet karsn
da, jenosid karsnda da bizler ite gcmz yettiince kar koy
maya alyoruz, kar durmaya alyoruz. Olaylan anlatmaya,
duyurmaya alyoruz. Durdurmaya alyoruz. Ama ite bu ka
darn yapabiliyoruz.
SHP nin netlemi bir Krt politikas var m ? Yani yarn SHP ik
tidar olursa, SHP Krtler iin ne yapacak?
Hayr maalesef SHPnin netlemi bir Krt politikas henz
yok. Zaten sknt da oradan douyor. te biz Krt sorunu ile ilgili
zaman zaman baz dnceler ileri sryoruz. SHPnin bu konuda
bir tavr olmad iin, dncesi olmad iin, programnda bu
konuya ciddi yer vermedii iin; SHP ile ister istemez elikiye d
yoruz. SHP sosyaldemokrat bir parti, biz unu sylyoruz, diyo
ruz ki; Bu konudaki tavrnz belirleyin. Nedir programnz? Ne
dnyorsunuz?fBu arada kendi dncelerimizi de dile getiriyo
ruz. Soruna nasl baktmz, nasl yaklatmz aklmaya du
yurmaya alyoruz.
SHPnin bir Krt politikas olmadna gre; SHP iindeki Krt
politikaclarn, sosyaldemokratlar, liberallerle birlikte yakn gele
cekte legal-yasal bir partiyi rgtlemeyle ilgili dnceleri var m?
Trkiye, henz o artlara kavumad. Daha Trkiyede insan
haklarnn zerresi bile yok. Trkiyede bu Anayasa, bu ceza yasalar
dururken; byle bir giriim sanrm baarszla urar. Baarsz
kalr. Onun artlan henz olumad. Ama, yarn Trkiye, gerek
ten bir hukuk devleti olursa, insan haklarna sayg gsterilirse, mil
letleraras szlemelere saygl davranlrsa, -imzalyor ama saygl
davranmyor- onun koullan doarsa; herkes kendi rgtlenmesini
yapmaldr tabii. Bu herkesin doal hakkdr. Yani sadece Krtlerin
hakk deil, Trkiyede var olan dier aznlklar da dahil herkesin
hakkdr, rgtlenme hakk. rgtlenebilirler, partilerini kurabilir
ler, ok seslilik gzel bireydir.
Yani sizce Trkiye'de gerek bir demokraside bir Krt sosyalde
mokrat partisi de olabilir mi?
Tabi niin olmasn?! Bu gn bakyoruz dnyada sosyaldemok
rat partiler, milliyetler sorununa da sahip kyor, onu da program
larna alyor ve zyorlar.
Trkiyede de az nce sylediim gibi, bir hukuk devleti olabilir
se, bu yasalan deitirir, demokratik bir yapya kavuursa; o de
mokratik yap ierisinde ona da demokratik zmler bulmak

mmkndr. Niin bu
lunmasn! Hi kimse kav
gayla sorunu zmek iste
mez. nce insancl
zmler arar. Ama insancl
zmlerle sorun halledilmiyorsa, o zaman ba
ka eylere bavurur.
Bat da bugn hemen
hemen netleen Avrupa ve
NATO evrelerinde netle
en, Krtlerin ulusal kim
liklerinin kabullenilmesi
ve baz kltrel haklarn
verilmesi yolundaki d
nceler, giriimler Trk
Foto; ANK
iyedeki sivil ve militarist M. Ali Eren
kesimlerde nasl bir etki
uyandryor?
Tabi Trkiyede zellikle militarist kesim henz o naktaya ge
lebilmi deil. Gerek militarist kesim, gerek siyasi evreler henz
bu konuda o iyimserlie kavuamadlar. yle bakamyorlar bir tr
l olaya. nk tarihleri boyunca bu soruna barbarca baktlar. Bar
bar zmler aradlar. Bu gn Avrupa baz eyleri gryor tabi.
zellikle Amerika baz tehlikeleri gryor. Grd iin de ken
dince zm nerileri getiriyor. Kendine gre radikal zm
nerileri getiriyor Amerika. Ve bunlar yapn diyor. Aslnda akl
hocal yapyor. Ama, onlar, henz kendi aababalarnn bu akl
hocalna da itibar etmiyorlar. Her konuda Amerikaya itibar edi
yorlar da, Krt meselesine gelince, Amerikann grlerine itibar
etmiyorlar. Ne hikmetse bu konuda sessiz ve suskun kalyorlar. Son
dnemlerde, sanyorum Krt politikasnda bir deiiklik yapma y
nnde bir abalan var. Ama bu sylediiniz noktaya ne zaman gelir
onu henz bilemiyorum.
Trkiyede Krtlerin zgrl iin, Bamszl iin gerek si
lahl ve gerekse de barl politik yollardan mcadele veren kii ve
rgtleri devlet, hain, ibirliki, uakolarak tanmlyor. Siz na
sl tanmlyorsunuz?
Benim kendi kimlikleri, kendi benlikleri, kendi inanlar iin
mcadele eden her gruba, her toplulua, her insana saygm var.
Mcadele yntemleri dorudur veya yanltr, o benim dmdadr.
Ve beni fazla da ilgilendirmiyor. Ama eer insanlar, topluluklar, bi
reyler kendi kimlikleri iin mcadele veriyorlarsa ben onu saygyla
karlarm. Sayg duyarm.
RUPEL / SAYFA 5

politika * ekonomi toplum

TEVGERin ats atlad!

TEVGER, sosyal pratiin
ltlerine vurulduunda, dur
gunluun ileri aamalarnda, di
er bir deyile, atalet iinde, devinimsiz bir durumdadr!
TEVGERi, pratikte atl,
devinimsiz ve ayn zamanda ilev
siz brakmak kimin ve kimlerin ii
ne geliyor? Pratik gsterge ayna
sna baktmzda TKSPnin silue
ti grnyor!

TEVGERin merkezi NEWROZ kutlamalar yapamad

na da iaret eden PARHEZ konu ile ilgili olarak unlar
yazyor: TEVGERin birim rgtlerinin tm srarl istek
lerine karn TKSP, KOMKAR gecelerine mdahale
edemeyeceinibelirterek, gerekte KOMKARa bo ver,
kendi gecelerini kendin yap9 yeil n yakt. Zar zor
TKSPnin okeyi ve KOMKARn \zverisi ile TEVGER,
Hamburgda 89 Newrozunu kutlam oldu. Tabii gecenin
reklam vitrini gene KOMKAR! Yanlz Tevgerciler anladlar
ki Hamburg daki Newroz u TEVGER kutlad!
Yine svete Krt Federasyonu nun Newroz kutlama a
lmalar srerken, KOMKAR hemen nl ozan Aram Dik-

Bekaa da A. calanla gren

ANK Stockholm
22 Haziran 1988de, Brkselde yaplan bir basn toplants ile
kuruluu kamuoyuna aklanan Krdistan Kurtulu Hareketi,
ksa adyla TEVGERin ats atlad.
Kurucu ye partilerden PARHEZ, Mays 1989da yazl bir
bavuru ile yeliini dondurduunu aklad. PARHEZ, TEV
GER iindeki yeliini dondurma gerekesi olarak, TKSP nin
genelde anti-birliki, ani-evger tavr ve politikalar; zelde de
partimize ynelik dmanca tutumlar n gsterdi.
PARHEZ Merkez Yayn Organ olan Hza Welatparz 3. say
snda, TEVGERin 1 yllk almalarnn genel bir deerlendir
mesi yapldktan sonra, TEVGERi ilemez hale getirdii iddia
edilen TKSP ile ilgili ar bir eletiri metni yaynland.
Yazda, kurulu dnemi, kurulutan sonraki gelimeler, TEV
GER ile ilgili deiik siyasi guruplarn deerlendirmelerine yer
verildikten sonra, bir yllk alma dnemi anlatlyor. lk alt
ayda iyi kt baz almalarn yapld vurgulanyor, ikinci alt
aylk srede ise atalet ve ilevsizliin balad vurgulanyor.
PARHEZe gre, kinci alt aylk dneme girildiinde, ilk
dnemin gereklilii ile sren ama pek de hzl olmayan alma
temposu yerini bir arla ve giderek durgunlua brakt. TEV
GER, sosyal pratiin ltlerine vurulduunda durgunluun
ileri aamalarnda, dier bir deyile atalet iinde, devinimsiz
bir durumdadr.
Yazda daha sonra TEVGER ipratikte atl, devinimsiz ve ayn
zamanda ilevsiz brakmak kimin ve kimlerin iine geliyor? so
rusu soruluyor ve soru yle cevaplandrlyor: Pratik gsterge
aynasna baktmzda TKSPnin sileti grnyor. Evet hi
ikircimsiz ve objektif olarak syleyebiliriz ki bugn eer TEV
GER, kendisinden beklenen pratik performans gsterememi
ise, atllk iinde ar aksak lerliyorsa , en nemlisi politik
arl ile badamayacak ekilde ilevsiz braklmsa; bunun
temelinde bir ye rgt olarak TKSPnin birliklerepragmatik ve
makyavelist yaklam, eitliki bir tavr iinde olmay, ger
ekte marjinal ve silik bir g olmasna karn, bundan kaynak
lanan kompleksle kendini dev aynasnda grme hastal olan
megalomanik saplant iinde olmas, rgtlere ve yurtsever
kadrolara kar besledii ve politik olmaktan uzak znde aireti ve mezheb bir mantn rn olan husumeti bir tavr ge
litirmesi, TEVGER i kendi bencil politik karlar dorultusun
da bir ara gibi grmesi, bir aya ierde bir aya darda gibi
ikiyzl oportnist bir tutum sergilemesi ve kendi rgtsel al
malarn nde tutmas gibi olumsuzluklarla TKSP, gerekte po
litik bir mikrop olarak TEVGERin salkl olabilme ans yk
sek yapsn da bozmakta ve dirensiz bir duruma drmekte
dir.
PARHEZ, TKSPnin, oluum srecinin sonu aamasna an
szn katldn vurguladktan sonra, TKSPnin kararlara uy
madn, ayak dirediini ve TEVGERin kitlesellemesindeki
nemi srekli gzden kardn belirtiyor; TKSPnin, demok
ratik kitle rgtlerinin tek at altnda merkezilemesine kar
ktn da iddia eden PARHEZ, TKSPnin demokratik kitle
rgtlerinin merkezilemesi iin var olan abalar engelledii
ni, olas pozitif abalarn nn tkadn belirtiyor.
Almanyada demokratik kitle rgtlerinin merkezilemesi ile
ilgili almalarda KOMKARn olumsuzluuna iaret eden
PARHEZ, sve ile ilgili olarak da u belirlemeyi yapyor:
svete bizzat TEVGER yesi bir ok rgtn izgi demei
olmasna karn, kimse kalkp ta, sve Krtlerinin merkezi y
n rgt konumunu kazanan Federasyona alternatif alma
lar yapmyor. Ama, KOMKAR, TKSPnin vizesi ile yapyor!
RUPEL / SAYFA 6

ran getirerek Federasyon dan nce Newroz kutlad!

TKSPnin politik paranoya iinde olduunu iddia eden
PARHEZ, konu ile ilgili olarak yle yazyor: Hereyi
stne eken, her konuulandan, yazlandan kendisinin
kastedildiini sanan kronik kukuculuk, hastalk, parano
ya! eflerinin paranoyas, rgt \politikasna direk
yansyory
PARHEZin deerlendirmesi, TEVGERin TKSPnin
anlayndan kurtarlmas, salam, savamc bir yapya ve
glere dayandrlmas istemi ile bitiyor.

Yaln Kkn izlenimleri

Yaln Kk Lbnann Bekaa Vadisinde PKK Genel Sekreteri Abdullah calan ile
yapt grmeden dolay gzaltna alnd. Kk gzaltna alnmadan nce Trkiyede yayn
lanan haftalk SOKAK dergisine Bekaa izlenimlerini anlatt. Ad geen dergide yaynlanan izle
nimleri okuyucularmza sunuyoruz...

Apo ile konumanz

zor olmad m? nk
Aponun basnla konu
maktan hatta fotoraf
larnn ekilmesinden
pek holanmad bi
liniyor?
Zor olmad. ste
lik memnuniyetle kar
lad. Sizin bilgileriniz
biraz geen yla ait gibi
grnyor. u anda, bir
yandan devletin ajanlar
vastasyla btn kamp
bildiine inand iin,
dier yandan kendisini
Trkiyede tantmaya
nem verdii iin, ba
snla konumaktan e
kinmiyor. Benim bildi
im imdiye dek Millil
ray irin ve Cumhuriyet
ten Hadi Uluengin grm. Ben bunlarn video kaytlarm
izledim. Ben drdncym. Anladm kadaryla Hrriyet
ve Amerikal gazeteciler dnda gelen talepleri olumlu kar
lyor.
Bekaa da kampa girer girmez ilk izleniminiz ne oldu?
Ciddi bir hava vard. Herkes sadece kendi ii ile megul
d. Ve kimse kimseyle konumuyordu. Apo att her admda
koruma altndayd.
Kampta yabanclarn ya da Vali Kozakolu ynun deyimi
ile trke konumayan yabanclarn varlna tank oldunuz
mu?
Evet, kampta biz Trkler iin yabanc, ancak onlar iin
yabanc olmayan gerillalar grdm. Hi trke bilmiyorlard.
Benim iin artc olan PKKnn Trkiye dnda da kadro
bulmaya balam olmasdr.
Bunlarn geldikleri lkeler hangileri?
Kltlerin dalm olduklar lkeler. Daha ok Irak.
Kampta Trklerin says yok denecek dzeyde.
Kampta yaklak ka kii yayor?
Kamp, askeri eitim de dahil olmak zere, bir eitim ye
ri. Her eitim devresi 200-300 kii.
Kadnlar var m?
ok gen kz geliyor. nceleri yanlz renci kzlarm,
imdi kyller geliyor. Avrupadan Libyadan, Suudi Arabis
tandan gelenler grdm. Bir ksm Trkiyeden, bir ksm
deil.
Paray nereden buluyorlar?
B u sorununu nemli lde zm grnyor PKK.
Btn vadide Filistinlilerden bamsz olan tek kamp. Ben,
Lbnan sava alann gezdim. Orada Megal denilen i yerle
rinde komnal alan Kltlerin kimisi, maann tamamn,
kimisi, nemli blmn PKKya veriyor. Avrupada da para
topluyorlar. Yani bir para skntsndan sz etmiyorlar.
Bekaa, Suriyenin egemenlii altnda m?
Hukuken Lbnann bir paras ama, u anda Suriyenin
kontrol altnda.
PKKnn Hafz Esad ile aras ok iyi olmal?
ok titiz ve dikkatli bir iliki var aralarnda kampta bol
bol Hafz Esadn resimleri asl. PKK, Suriyedeki Krtler
arasnda politik mcadeleye yapmamaya ok zen gsteriyor.

Yal,nmk

fH;ANK

Esad da Suriyedeki Kltlerin Krtlklerini bilmesine raz,

ancak bir politik rgte balanmalarna sert bir ekilde mani
oluyor.
Peki kendi lkesindeki Krtler konusunda bu denli kat
olan Esad, hangi motivasyonla PKKy barndryor? Neden
Trkiye ile arasn amaya raz oluyor?
Bir kere Suriyenin Trkiye ile aras hi iyi olmuyor.
PKK, geleneksel Suriye-Trkiye srtmesinde, am hk
metine manevra imkan veriyor. Suriye, Irak-Suriye snrnn
Krtler tarafndan kullanlmas engelliyor. Trkiyede basnn
ihmal ettii nokta Suriyede de ok Krdn bulunduu. Suri
ye onlar dengede tutmaya alyor. Irak, ran ve Trkiyede
bir hareket var, Suriyede yok. Suriye uyuyan uyandrmak is
temiyor.
zaln verdii gerekirse mdahale ederiz, gzda ger
ekleirse bunun sonucu ne olur?
Astar yznden pahal olur. nk bir kere PKKya
fazla zarar vermez. Hem kampta az adam var, hem de s
naklarla donanm eskiden Filistinlilerin kulland bir kamp
bu.
Abdullah calan n sizce esas niyeti ne?
Kampa gidip bu mlakat yapncaya kadar ayr bir devlet
kurmak istediinden hi kukum yoktu. Ancak, u anda en
ok istedii kendisini kantlamak ve Kltlerin ayr olduunu
kabul ettirmek. Benim vardm sonu bu.
Abdullah calan n tek ilgi alan Trkiyenin Dousu mu?
Benim grebildiim, PKKnm Genel Sekreteri zaman
zaman bana, Bu sonucu hi ummuyorduk. diyerek askeri
alanda insiyatif ele aldna inand imasnda bulundu. An
cak, calann bana verdii izlenim, bunun tek bana bir so
nu verecei konusunda ok endieli olduu yolunda. Verse
bile bunun fiyatnn ok yksek olacan dnyor. Dolay
syla dikkatinin nemli bir ksmn Trkiyenin br tarafna
eviriyor.

Kampta hi Trkiyeden karlanlarla karlatnz m?

B u karma szc zerinde durmak gerek. Ben yle

tahmin ediyorum: Kylerden 15-20 ya arasndaki genler
den, oculdardan PKKya katlacaklarna dair bir istihbarat
alyor olabilirler. Bunlar toplasalar Trkiye devletinin anala
rna babalarna bask yapmas ihtimali var. Dolaysyla kye
gstermelik bir baskn yapyorlar ve alp gtryorlar.

O zaman PKKnn elinden kurtulup dnenleri nasl akla

yabilirsiniz?
Ben bunu aratrdm tabii. Sylenenlerden kardm
u: bunlardan bir ksmnn dalardaki artlara ve savaa uy
mayacaklar ortaya kyor. Bu durumda serbest braklyor
lar. lk bataki senaryoya uysun diye kat diyorlar. Sanyo
rum Olaanst Hal Valilii de bu senaryoyu biliyor. Zaten
Genel Kurmay Bakammn ierden destek dedii de bu olsa
gerek.
DYP Genel Bakan Sleyman Demirel in zal a Dar
ya ne gidiyorsun, nce kendi iini hallet demesini de buna
balayabilir miyiz?
Demirel uzun yllar babakanlk yapt. Daha sonralar
da brokrasiden gizli raporlar almasyla nldr. yle san
yorum ki, Demirele intikal eden bilgiler de bu merkezdedir.
D politikada temkinli bir politikac olarak hkmeti, Bekaa
Vadisine uak gndermek gibi sonu vermeyecek admlar
dan caydrmak istiyor.
(Sokak dergisi, Say 2, 3-9 Eyll 1989)

KRDSTAN PRESS 28 LON / EYLL 1989

rzan abor civak

Iran - KDP Polit Bro yesi ve Yurtd Sorumlusu Haan erifi

Griimeden PB habersizdir
Iranla Parti, arasnda grmelere ge
en yl balanmt. rann acil istei ve sorunu
zeceiz sz zerine, Dr. Kasemlo, Polit Bro
ve MKy haberdar etme frsat bulamadan Viyanadaki grmeye gitmiti
ANK Stockholm

Dr. A. Kasemlo
1930 ylnda dnyaya
gelen Abdurrahman Kasem
lo, gen yalarda JK (Komele
Jiyanewey' Kurd) saflarnda
yer ald.
ran-KDPnin kurulmas ile
birlikte -KDPye katld.
1960 ylnda lkeyi terkederek, renim iin, nce
SSCBye, daha sonra da e
koslovakyaya gitti.
Prag Ekonomi Enstits
nde eitim grevlisi olarak
alt.
ekoslovakyada
Prag Bahar olarak adland
rlan eylemlere katld iin
ekoslovakyadan snrd
edildi.
ekoslovakyadan snrd
edilen Kasemlo, Parise yer
leti. 1970-78 yllar arasnda
Sorbonn niversitesinde ei
tim grevlisi olarak alt.
1970 ylnda -KDP yneti
mine giren Kasemlo, 1973 y
lnda yaplan 3. Kongrede
Parti Genel Sekreterlii gre
vine seildi.
ahlk rejiminin yklmasn
dan sonra, Krdistana dnen
Kasemlo, -KDPnin srdr
d mcadelenin banda
yerini ald.
Ona yakn yabanc dil bilen,
Kasemlo, Krdistan zerine
yapt bilimsel aratrmalar
ile de tannyordu. Yumuak
bir mizaca ve mcadeleci bir
kiilie sahip olan Kasemlo,
mcadelenin her dzeyinde
pazarlklardan kanmayan
bir diplomasiyi uygulad.
rana Demokrasi, Krdis
tana otonomi iarn ama
edinen Kasemlo, ran devleti
ne kar Krdistanda askeri
faaliyetlerin srd dnem
lerde bile, ranla grmele
rini devam ettirdi.
Aralksz olarak 17 yl ran
Krdistan Demokrat Partisi
Genel Sekreterlii grevini
srdren Kasemlo, evli ve iki
ocuk babas idi.
Krdistanm yetitirdii se
kin politikaclardan biri olan
Dr. Abdurrahman Kasemlo,
13 Temmuz gn ran temsil
cileri ile yaptklar grme
srasnda arkada ve -KDP
Avrupa sorumlusu Abdullah
Kadiri ile birlikte Viyanada
alaka katledildi.

k r d is ta n p re ss

ran-KDP Genel Sekreteri

Dr. Abdurrahman Kasemlo
ve Avrupa Sorumlusu Abdul
lah Kadirinin ran tarafndan
tertiplenen bir suikast sonu
cu ehit edilmelerinin zerin
den yaklak 3 ay geti.
Arkadalarmz ran-KDP
Polit Bro yesi ve Yurtd
Geici Sorumlusu Haan
erefi ile Dr. Kasemlo Cina
yeti ve Partinin bugnk du
rumu zerine bir sylei
yaptlar.
Dr. Kasemlo Cinayetine ait
birinci blmn bu sayda
yaynladmz syleinin, KDPnin bugnk siyasi ve
askeri durumunu konu alan
kinci blmn ise gelecek
saymzda yaynlayacaz.

Dr. Abdurrahman Kasemlo ve Ab

dullah Kadir'in cinayeti ile ilgili sr
drlen tahkikat bir sonucua ulat
m? Tahkikatn vard aama nedir?
Doktorun ehit edilmesi zerin
den bir ka ay gemesine ramen,
Avusturya polisi cinayetle ilgili ak ve
resmi bir sonuca varm deil. Avus
turyalI yetkililer arkadalarmzla yap
tklar grmelerde cinayetin ran ta
rafndan ilendiini belirtmiler. Ar
kadalarmz Madem bu kandasnz
o halde neden cinayeti ran n iledii
ni resmen aklamyorusunuz ? diye
sorduklarnda, Avusturya yetkilileri,
ite, Efendim bizim 400 vatandamz
randa yayor. stelik ran, bize,
byle bir aklama karsnda ran daki vatandalarmzn ve eliliimizin
can gvenlii konusunda garanti
veremeyeceini
belirtti, diyorlar.
rann kendilerini aka tehdit ettiini
kabul ediyorlar.
Kukusuz cinayetten bu yana geen
sre iinde, Avusturya polisi ve dier
ilgili kurulular gereken tahkikat yap
m ve cinayetle ilgili belli sonulara
varm bulunuyor. Avusturyann bu
sonulan aklamamas; kendi siyasi,
ekonomik, diplomatik ilikileri ve
karlarna bal bir olaydr. Ayrca
rann tehditkar tavn ve terrist saldnlar da Avusturyay cinayetle ilgili
resmi aklama yapmaktan alkoyuyor.
Doktor Kasemlo Cinayeti, ran tara
fndan Avusturyada ilenen ilk politik
cinayet deil. Bir mddet nce yine
ranl muhaliflerden rik rgtnden
bir ahs Avusturyada ranllar tarafn
dan katledildi. O cinayetle ilgili de
Avusturya makamlar bir aklamada
bulunmamlard. Belki de Avustur
yann bu tavn, ran devletinin muha
liflerine kar suikast tertiplemekte
Avusturyay semesine yol amtr.
Tabii partimiz bu cinayet karsnda
eli kolu bal durmuyor. Parti de, so
runla ilgileniyor. Avusturya Babakan
ve ileri Bakan ile grtk. Avus
turya ve Fransada partinin tuttuu avu
katlar cinayeti takip ediyorlar. Bunun
dnda bir ok lkede bu cinayeti te
hir iin toplantlar dzenledik, Avus
turyann olay karsnda taknd gev

28 i l o n / e y l l m 9

Haan erifi

Foto;ANK

ek tavr eletirdik. Bu tr tehir ve

basklarn da etkisiyle Avusturya i
leri Bakan bir basn toplants dzen
leyerek, kendi resmi grevlilerini, ci
nayete kartndan dolay gzaltna
alnan ranl diplomat erken serbest
braktklarndan dolay eletirdi. Ba
kan, Bu diplomat serbest braklmasayd,
cinayet byk lde
zlrd dedi. Bakann bu eletiri
lerine hedef olan resmi yetkili ise, yap
t aklamada hkmeti eletirerek
kendisini savundu.
Partinizin bu cinayet hakknda ka
naati nedir? Sizce cinayeti kim iledi?
Bizce bu terr ran slam Cumhu
riyeti tarafndan gerekletirilmitir.
Bunu da grmelere gnderdii tem
silcileri vastasyla uygulad.
Avusturya polisi, resmi makamlar,
bu dorultuda bir aklama yapmasa
lar da, biz, cinayetin ran devleti tara
fndan ilendii kansndayz.
Doktor Abdurrahman Kasemlo ve
Abdullah Kadiri nin ran devlet temsil
cileri ile otonomi konusunda grme
ler yapmak iin Viyana da toplandk
larndan partiniz Merkez Komitesi ve
ya Polit Brosu haberdar myd?
ranla grmeler yapmak parti
mizin mcadele amalarndan biridir.
Bu ynde partimiz Merkez Komitesi
ve Polit Brosunun alnm kararlar
vard. Bir yl kadar nce ranl temsil
cilerle grlmt. Bir yl sonra Dr.
Kasemlo yurtdma ktnda, ran bir
kez daha grme isteinde bulunmu
tu. Dr. Kasemlo, bu istei bir parti g
revi olarak kabul edip, zaten partinin
var olan bir karar dorultusunda g
rmeye gitmiti. Ancak Polit Bro bu
son grmeden haberdar deildi.
Bir ok Krt politik evresi ve aydn,
bu cinayetle ilgili Kad Muhammed,
Smko ve Seyit Rza gibi ac rnekler
den sonra, Kasemlonun tek bana gi
dip ranllarla grmeye oturmasn
hatal buluyor. stelik toplantda
ran' temsil eden ahsn, daha nce
Urmiye 'depasdar komutan ve azl bir
Krt dman olduu bilinirken, bir
Krt lideri nasl olur da byle bir kii
ile ciddi grmeler yapar? Krtler
arasnda bu ynde eletiriler var. Bu
eletirileri
nasl
deerlendiri
yorsunuz?
Bizim iin kimin kimi temsil etti-

Rafsancani, Partiye son iki ay iinde iki

kez grme teklifinde bulundu. Ancak Rafsan
cani nin bu teklifleri cinayeti rtbas etme amac
tad iin, Parti iletilen bu teklifleri red etti.
rann bu istei sadece bir manevrayd. D n n
i pek nemli deil. Bir insan gelip
kendi adna grmeye katlrsa, o kii
Rafsancaninin kendisi de olsa hi bir
itibar yoktur. Ama bir ka kiiye so
rumluluk verilmise ve bu kiiler bir
devleti temsil ediyorlarsa, o kiiler kim
olursa olsun onlarla grlebilir.
Ancak, bizim kanaatimiz, -ki bunu
Doktora da sylemitik- grmeler
tekrarland takdirde, yaplacak top
lantlara Doktorun katlmamas, hatta
Polit Bro yelerinin katlmamas y
nnde idi. Bu grmelere belki biz de
baka kimseleri gnderecektik. Fakat,
ranllar, bir iki gnlk ksa bir sre
iinde Doktorla iliki kurup, grme
isteinde bulunmular ve sorunun
zmlenecei szn vermiler. Dok
tor da, Polit Broyu haberdar edecek
frsat bulamadan gidip toplantya katl
mt. Yani Polit Broyu haberdar ede
cek frsat bulamamt.
nemli bir Krt lideri ve yneticisi
nin kaybyla, Krt hareketi kukusuz
bu grmenin faturasn olduka ar
dedi. Siz parti olarak Krdistan tari
hinde yaanm tecrbeleri de gznne alarak, bu grmeyi byk bir yan
l, eksiklik olarak gryor musunuz?
Elbette biz de bunlan gryoruz.
Bu olay da gemi tecrbeler gibi, ge
lecek iin bir tecrbedir. Ne yazk ki,
bu tecrbe bize ok pahalya maloldu.
Krtler iin pahalya mal olan bu
olaya herkes zld. ran-KDP, bu
zc vefaturas pahal denen deney
den sonra, ran 'da Krt sorununun g
rmeler yoluyla zmlenebileceine
inanyor mu?
Biz sorunun grmeler yoluyla
zmlenmesinden yana olduumuzu
belirtmiiz. Ancak, Dr. Kasemlo Ci
nayetinden sonra bu rejime itimat edi
lemez. Bu son iki ay iinde Rafsancani
iki kez haber gndererek, grmele
rin srdrlmesinden yana olduunu
belirtti. Fakat biz reddettik. Biz, onlann Krt sorununu zmek istemedik
leri kanaatindeyiz. Krtlere otonomi
vermeye yanamadktan dncesin
deyiz. Onlarn yapmak istedikleri g
rmeler, Krt sorununun zm iin
deil, Kasemlo Cinayetinin stn
rtmeye, susuzluklarn kantlamaya
ynelik bir giriimdir. Eer istenen bu
grmeye ran-KDP katlrsa, kamu
oyu nezninde ran, iledii bu cinayet
ten syrlm olacak. Yeniden grme
isteinde bulunmalarnn arkasnda
yatan ama bu.
Cinayetten sonra, Rafsancani'nin
Krdistan 'da yas ilan ettii syleniyor.
Bunun doruluk derecesi nedir?
N e Rafsancani, ne de ran devleti
Krdistanda yas ilan etmemitir.
Krdistan halk, kendiliinden yas
ilan etti.
Dr. Kasemlo ile gren heyet, ran
slam Cumhuriyeti adna m toplantya
katlmt? Yoksa Rajsancani'yi mi
temsil ediyordu?
Heyet ran slam Cumhuriyetini
temsil ediyordu. Bunu birinci toplant
da belirtmilerdi.
Partiniz, Dr. Kasemlo ve Abdullah
Kadiri dnda cinayete kurban giden
Irakl Krt Dr. Fazl Resul 'u yurtsever
bir ahs olarak m deerlendiriyor?
Yoksa o da provokasyonun iinde
miydi?
Partimiz, Dr. Fazl Resulun bu
cinayet planndan haberdar olduu ka
naatinde deil. Bizce o komplodan ha
bersizdi. Dr. Fazl Resul iyi niyetlerle
bu ie katkda bulunmaya alyordu

ve iyi niyetlerinin kurban oldu.

Partiniz, srdrd siyasi ve aske
rifaaliyet dnda, zel olarak herhan
gi bir eylemle bu cinayetin hesabn
sormay dnyor mu?
Eer intikam anlamnda syleni
yorsa; bizim de ran slam Cumhuriye
ti gibi yapmamz kastediliyorsa; terre
kar terrle cevap vermemiz kastedili
yorsa; biz, aka byle bir ey yapma
yacamz sylyoruz.
Biz terre karyz, genel olarak ter
rizmi mahkm ediyoruz. Doktorun
intikamn terrle almay dnmyo
ruz. Yok eer intikam almaktan Dr.
Kasemlonun da uruna mcadele etti
i amalarn gerekletirilmesi kaste
diliyorsa; bizim mcadelemiz zaten o
dorultuda sryor.
Bu cinayet ran-KDP'yi nasl et
kiledi?
Dr. Kasemlo ve Abdullah Kadi
rinin ehit edilmelerinin Krt halk ve
-KDP zerindeki etkileri noktada
zetlenebilir:
Birincisi, olay, Krt halk ve pemerge saflarnda byk bir zntye ne
den oldu.
kincisi, halkn pemergenini ve parti
kadrolarnn ran slam rejimine olan
kinleri, nefretleri daha da artt. Bu ci
nayetle rann insanlk ve ahlak d
yz bir kez daha tehir oldu.
ncs, Krt halknn kurtulu
mcadelesine kar halkta ve pemerge
saflarnda daha byk bir sorumluluk
hissinin, anlaynn ortaya kmasna
neden oldu.
Partimiz birlik ve beraberlik iinde
Dr. Kasemlonun amalad yolda,
onun dnceleri dorultusunda m
cadelesini srdryor, gelecekte de
srdrecektir.
Devam gelecek sayda

Haan erefi Kimdir?

Mehabatta dnyaya gelen Ha
an erefi, ilk ve orta renimi
ni Mehabatta yapt. Urmiyede
retmenlik eitimi grd.
Mehabat ve evresinde ky
retmenlii yapt. Tahran ni
versitesinde sosyoloji eitimi
gren, erefi, JK (Komeley Jiyaneweyl Kurd) kurucusu,
ran-KDP MK yesi ve Meha
bat Krt Cumhuriyeti liderle
rinden Mehmet Emin erefi
nin oludur. ran-KDP ile o
cukluk ylarndan itibaren
ilikileri oldu. 1960l yllarda
partinin rgtsel almalarn
da aktif olarak katld.
1978 ylnda ahlk rejiminin
yklmasndan sonra, Mehabat
Kent wrasna seildi. Ayn
dnemde partinin Mehabat
Komitesinde yer ald. 1979 y
lnda MK Maviri ve Mehabat
Piarti Sorumluluu grevine ge
tirildi. ran-KDP 5. Kongresi1
nde MK yeliine seilen Ha
an erefi, 6. Kongrede MK
Polit Bro yeliine, yine 7. ve
8. Kongrelerde de MK ve PB
yeliine tekrar seildi.
Dr.Kasemlonun ehit edil
mesinden sonra, Polit Broda
bulunan 4 yeden biri ve ran
KDPnin Yurtd Geici So
rumlusudur.
r u p e l / sa yfa 7

 Krdistan son yllarn en kanl gnlerini ya

yor. Kontrgerillann provakasyonlarnn ard arkas ke
silmiyor.
Blgede zel tim, ordu, jandarma ve istihbarat
glerinin halk ge zorlamak iin yaptklar provakasyonlar ve katliamlar ayyuka kt.
Hakkarinin Yoncal kynde insanlar yakl
yor, onlarca ky boaltmak iin kyllerin balar,
ekinleri, ormanlar yaklyor, hayvanlar telef ediliyor.
Militarizmin katliam ve srgn uygulamalarna
kar halk direniyor. Smrgecilerin Gundki (Balve
ren) boaltmasna kar binlerce kyl toplu eyleme
geti. Slopide katliama kar halk Biji Krdistan!
slogan ile kaymakamlk binasn igal etti.
ANK Van-Slopi-Stockholm
son yllarda Krdistan genelinde,
zellikle de Mardin, Siirt, Hakkari ve
Van drtgeninde militarist amalarn
adm adm gerekletirmek iin, her
trl komplo, provakasyon, katliam ve demogojiye
ba vuruyor. Btn bask, iddet, provakasyon ve de
magojilerine PKKy ve PKK faaliyetlerini gereke
gsteren TC, aslnda blgedeki militarist amalarn
gerekletirmek iin PKK esini bilinli ve sistemli
bir biimde kullanyor.
TC, Blgede ky koruculuu, ihbarclk, terr ve
komplolarla yldramad halk imdi de katliamlar
la ya kendi politikalarnn yanma ekmek veya blge
yi terketmek ikilemi ile kar karya brakyor. S
mrgeci militarizmin Krdistandaki politikalar son
iki aylk uygulamalarla tamamen deifre olmu
durumda.
Trk basnnn nemli bir kesimi resmi yetkililere,
zellikle askeri kaynaklara dayanarak, Krdistanda
ki olaylarn ynn saptrmak iin elinden geleni ya
pyor. Yani bu yaz Trk militarizmi Krdistanda tam
tekmil kanl planlan uygulamakla, basn da buna ze
min hazrlamakla meguld.
Son drt yln olaylarn, blgedeki gelimeleri
aan yeni uygulamalara neden gerek duyul
mutu? TC Krdistanda bu denli ak provakasyon,
komplo, katliam vesrgn uygulamalarm yapma ce
saretini nereden buluyordu.

_______________________

Cudi demagojisinin amac

Bugne kadar, smrgecilere gre; Bir avu

ekya' olan PKK Cudi 'yi kurtarmt! Cudi
de Vietnam tnelleri bulunmutu '
BM I
Ordu Cudi ye giremiyordu! , Jandarma olaylara yeterince mdahale
edemiyordu! Blge halk terrist
lere yardmc oluyordu! * Gerekirse
kimyasal silah kullanlabilecekti!,
*Trk ordusu hainlere yardm edenle
ri de dman sayacakt!.. *
Btn bunlar Temmuz Austos aylarnda Trk ba
snnn manetleri ve iledikleri konulard. Bunlar;
baz gazetelerin Misak-i Milli arlar izledi.
yle bir hava yaratld ki, sanki Son Trk devleti
ha ykld, ha yklacakt!
Bugne kadar Bir avu ekiya olanlar, artk bir
den bire; Ordunun, zel timlerin ve korucularn
baedemedikleri bir yapya varmlard! Bunu or
tadan kaldrmak iin; stanbul da uygulanan ka
nunlar deil, Irak l komumuzun yapt gibi temiz
lik yaplmalyd... Kimyasal silah kullanlmalyd.
Bu saldrgan ykseli her kesimde ciddi yorumlarn
yaplmasna neden olurken, saldrganln ardnda,
Krdistanda, hedefinde sivil halkn durduu katliam
ve srgn politikalar hayata geiriliyordu.
Genel Kurmay Bakannn mehur aklamasndan
bir gn sonra, smrge valisi sivil halk hedef gste
ren demecini patlatyordu. Blgeye gazetecilerin so
kulmad, btn aklamalarn askeri kaynaklardan

yapld bugnlerde blgede militarizmin zulm

dorukta idi.
Yaklan Kyller
18 Temmuz gn Hakkarinin Yoncal kynde ot
bien kyller zel tim ve askerler tarafndan katle
diliyordu. Kyller, Da Komando Tabur Komutan
Binba Ahmet Korkmaza Bunlar kyldr, bun
lar ldrmeyin dedik, ama askerler iki kylmz
ldrdkten sonra cesetlerini bize vermediler. Ertesi
gn iki asker gelerek kymzden bir kazma ile iki
krek istedi. O srada hepimiz bunlar gryorduk.
Tarlamzdaki otlarmz atee verilmiti. Altna da
Bnyamin ve Sabri Orhan n cesetlerini koymular
d... diyorlard.
Bu olayla TC, Krdistanda sadece sivil halk katlet
mekle kalmayp, halka gzda vermek iin cesetleri
yakma gaddarln da gsteriyordu. Amacn, halk,
devletle ibirliine zorlamaktan baka bir ey olma
d ortada idi.
________________________________

Boaltlan Kyler

Daha nce bir ok kez denenen, son yllarda dolayl

taciz, bask, iddet ve karlan kanunlarla boaltl
mak istenen kyler boaltlm, gen halk gm
ama bu TCnin militarist planlarnn tamamen uygu
lanmasna yetmemiti. Bu kez, Krdistanm gerilla
mcadelesi asndan en elverili olan ve dier par
alarla kan alveriini srdren blgesindeki kyler
resmen hedefte idi.
Kyller bugne kadar militarist komplolar, bask
lar, Krd Krde krdrma amacn tayan korucu
luk sisteminin amazlarna kar direnmilerdi. Bu
zellikleri bile, onlar hakknda ferman karlmas
na yetmiti.
Basnn tozu-duman birbirine kartrd bu kaos
ortamnda her 10 kmde bir kurulan karakollara, her
5 kmde bir kurulan seyyar karakollar eklenmi ve
saylar onbinlerle ifade edilen ordu gc, zel tim
ve korucularla militarizmin katliam ve srgn plan
bir st aamada uygulamaya sokulmutu.
Basndaki youn atma haberlerinin verildii
Temmuz sonlar ve Austos balarnda blgede tek
atma meydana gelmezken, ordu ve zel tim gle
ri gnlerce ukurca, Uludere, rnak ve Slopiye ait
kyleri kuatma altna almt.
Trkiyenin drt bir yanndan getirilen komando,
zel tim ve jandarma birliklerinin katld Kara
Harekat Austosun ilk haftasnda Cudi Operas-

Krdistanda smrgeci terr saylar onbinlerle ifade edilen asker, zel tim,
I I

yonu ad altnda balatlyordu. Cudi Operasyonu1

nun gze arpan en nemli zellii, hkmetin insiyatif dnda yrrle konulmas idi. Babakan ve
hkmet tatilde idi ve operasyon, Genel kurmay
Bakan ile Cumhurbakanmn insiyatif ile yrr
le konulmutu.
Harekatn Uludere, ukurca, rnak ve Slopiye
bal kylere ynelik olduu aklk kazanyordu.
rnakm Gundik, Dergul, a Hisar, Sada, Serav,
Mahmud, Belav, Hevler, Hesen, Besfr, Erbol,
Birge, Behmor, Kulane; Uluderenin Yldz, Tadelen, Kayadibi, Ortaba, Merge, Yekmal, Reka; ukurcann narl, ayrl, Anda, Ormanl, Uzundere; Slopinin bir ok ky oluturulmak istenen
Tampon Blge iin ka girmeden boaltlmak isteni
yordu. Zira, bu kylerin her bir metrekaresine nere
deyse bir komando, bir zel tim eleman, bir jandar
ma dyordu.
Uygulamnn blgede asker patentli bir Merkez-

Austosun ilk haftasnda Krdistan1a binlerce askeri ara sevkedildi

Foto;ANK

I I

veya Ky-Kent projesini amalad

da aklk kazanyordu. Mezralarn kylerde,
kylerin merkez kylerde birletirilmesi
iin; Siirt, Mardin ve Hakkari il merkezleri
ne yakn yerlerde Merkez-Ky uygulamas
ile ilgili etd almalarnn tamamland
belirtiliyor; btn bu almalar srerken,
basn, dikkatleri zellikle atmalar'' ze
rinde younlatrlyordu.
Trk burjuva partilerinin blgeye ard arda
heyetler gnderdii bu gnlerde, Uludure il
esi Kayadibi ky muhtarnn SHP Genel
Bakan Erdal nnye iletmek istedii;
Komando kymzden kmyor, bir hafta
dr oturmu Apocu bekliyorlar. Amalan bizi
yldrmak ve kyden terke zo rla m a ktr.yo
lundaki ikayetleri ise dinleyici bulamyordu.
Trk Genel Kurmay Bakannm, Uzun
vadeli projelerimizin nda silaha kar si
lah kullanmak zorundayz. Dolaysyla milli
varlmza ve btnlmze silah eken ve
onun yannda bilerek ve isteyerek yer alan ve
destekleyen kimseleri dman kabul etmek ve
bu ynde etken tedbirlerimizi almaktan baka
seeneimiz yoktur. dedii gnlerde,
DYPden 6 kiilik bir heyet ve ABD Temsilci
ler Meclisinden 5 kiilik bir heyet, *Dou ve
Gneydou da yaanan son olaylara ilikin
gzlemlerde bulunuyorlard.' hkmetin ye
tersiz kaldn syleyen DYP heyeti, Bl
gede yetkilerin askerlere verilmesi
gerektiini belirtirken, eski babakanlar
dan DSP Genel Bakan Blent Ecevit, As
kerlerin yerine, zel polis birliklerinin g
revlendirilmesini istiyordu. Smrge Valisi
ise, Halk terristlere yardm ediyor! **de
meci ile, Genel Kurmay Bakannm belirle
dii hedefi sivil halk olarak somutlat
ryordu.
Koerlerin yaylalardan indirildii, baz bl
gelerde korucularn silahlarn devlete teslim
ettii, ilelerin basld -ki sonradan a
tak basanlarn ranl kaaklar olduu
anlalacakt- gnlerde devletin btn gle
ri ile yapt saldrlara kar dnyadan hi bir
tepki gelmezken, Krdistan kylleri toprak
larn terk etmemek iin toplu direnilere
balyorlard.

rnak Tugayndan 12 km. mesafede bulu

nan yaklak 3000 kiinin yaad bir ky.
Gemiten beri yurtsever dncelerin ege
men olduu, kyde koruculua pek itibar
eden olmam, ky muhtar mer Bayram,
1986 ylnda grd ikencelerden dolay,
kalp krizinden lmt. Kyde PKKnn da
itibar yoktu. Gl bir aalk sisteminin de
bulunmad kyn geimi kmr, koyuncu
luk ve baclk zerineydi. Alihan Tatarn
koruculuun ban ektii makta, Gundikliler Alihan Tatara, ne de askeri glerin
tehditlerine boyun ememilerdi. Gundik,
evre kylerin merkezi durumundayd. ev
re kylere gre ekonomik durumu biraz daha
iyi idi. te yandan, Gundikli 4 militan baka
bir Krt rgt iinde yer aldklar iin 1985
ylnda PKK ile bir atmada ldrlmler
di. Bu provakasyona ramen devlet, Gundklileri PKKya kar silahlandramam, bu
nunla birlikte PKK da Gundike girememiti.
Cudi blgesine den Gundik kyllerinin
en nemli geim kaynaklarndan olan kmr
ocaklar Cudide ki PKKnn Vietnam
tnelleri olduu iin dinamitle patlatlp,
kapatlm, kyn evresindeki otlaklar ve
ormanlar Beniya ve Dola Kohka alevli silah
lar ve top atlar ile yaklmt. Kyllerin
7000 ba koyununun bir ksm telef olmu bir
ksm ise yok pahasna satlm; balara gir
meleri nlenen kyllerin mahslleri ya ba
larda kalm ya da yaklmt.
Gundik rneinde grld gibi, TC bas
k, iddet ve komplolarla boaltamad ky
leri ekonomik adan kerterek ge zor
luyordu.
Ancak TCnin kanl devlet terr beklenme-.
dik bir direnile yz yze geldi. Gundikliler
devletin bu bask ve srgn uygulamasna
kar 17 Austos gn direnie getiler. Dire
nie hemen hemen btn ky halk katld. Bu
beklenmeyen demokratik direni karsnda
bocalayan yetkililer, kyllere istenen temkinatlar verdiler. Gundik halk kyne dnd.
Ama, yakn dnem Krdistan tarihinde bir
benzeri olmayan kylln toplu direniin
ilk tohumlar da Krdistan topranda germeye balamt. Gundik kyllerinin bu ey
lemleri, Krdistan kyll iin nemli bir
rnekdi. Ayn zamanda TCnin srgn politi
___________ Srgne kar direni: Gundik
kasna indirilmi byk bir darbe idi.
birliki Alihan Tatarn kardei Sleyman
Trkiye, Irak, Suriye snr genine yakn aann ynettii eteler, bugne kadar rbir blgede yer alan Gundik (Balveren) cy,
* * * * * * * * * * * * *

yaknlarnda PKK militanlar ile meydana gelen a

tma noktasna gtrlmelerini istiyorlard. Kyl
ler atma blgesine gidemiyeceklerini belirtince,
ldrme tehdidi sonucu 4 kyl, asker ve timleri a
tma blgesine gtrmeye mecbur kalyordu. Vuru
cu timler, yanlarna aldklar bu 4 kyl dnda, yol
da karlatklar 2 oban da yanlarna alarak, at
ma blgesine doru yol alyorlard. Vurucu timler
sabah saat 10.00 sralarnda birlikte gtrdkleri 4
kyl ve 2 oban arkadan kuruna dizerek katledip,
daha nce katlettikleri 3 PKK militannn cesetleri
ile ayn yere brakyor, bir gn sonra da 9 PKK mili
tan ldrld yolunda aklama yapyorlard.
Ancak, olaydan bir gn sonra Gir oliya (Dereba) kylleri katledilenlerin 6snm kendi kylleri
olduunu aklyorlard. Olaydan sonra, gazeteciler
ve milletvekilleri blgeye hareket ederken, askeri
yetkililer, cenazeleri ailelerine teslim ederek, hemen
gmmelerini istiyorlard. Kyller ise, cenazeleri
gmmeyerek gazeteci ve milletvekillerinin gelmesi
iin ile merkezindeki bir camide bekletiyorlard.
Kamuoyuna Slopi olay olarak yansyan, halkn
protestosu ve kaymakamlk binas igalini yerinde
izleyen bir muhabirimiz, olaylarn geliimini yle
anlatyordu:
19 Eyll sabah kyden akn akm ehre gelen kyl
kadn ve erkekler, atlar yakarak, Trk devletine la
netler yadrarak, ile merkezine girdiler. le mer
kezine girileri ile birlikte btn esnaflar kepenklerini kapatp, kyllerin yannda yer alrken, halkn
byk bir ounluunun da protestoculara katlm
ile caddeler miting alanna dnt. Biji Krdis
tan!, Kahrolsun Faizm! Katilleri isteriz!",
Kahrolsun TC! gibi sloganlar atan yaklak 2 bin
kii, nce cenazelerin bulunduu camiye gittiler.
Burada 10 dakika sloganlar atarak bekleyen kitle,
aniden hkmet binasna doru yrye geti. H
kmet binas nne gelen kalabalk grup, Katiller
den Hesap Sorulsun!, Biji Krdistan!K\ Hepi
miz Bu Yolda leceiz!, Krdistan Bizim lke
miz1
.
Defolun
Kpekler! sloganlarn
haykrarak, hkmet binasnn camlarn krp, ie
riye dolutu ve kaymakamlk binasn bir sre igal
etti.
Daha sonra ile kaymakam Cemil Ik, olaylar ya
ttrmak
amacyla bir konuma yapt. Kaymakam
Foto;ANK
ucu, jandarma ve istihbarat gcyle srdrlyor.
Ik, Olayn sorumlularndan hesap sorulabilmesi
ak ve evresinde rast gele 20 civarnda ki- bu onlara; en nemli geim kaynaklar olan iin yasal yollardan hareket edilmesini ' istedi. Kay
iyi katletmilerdi. Devletin ve korucularn kmr ocaklarnn -TC basnna gre, Cu- makaml igal eden kitlenin, tekrar, Katillerin
ask ve tehditlerine kararl bir biimde dideki PKKnn Vietnam tnelleri1kapatl Cezalandrlmasn stiyoruz! , Bizim lkemizden
ar koyan Gundikin bu nitelii ile evre masna ve rettikleri kmrlere el konul Defolun!, Kahrolsun Faizm! sloganlarn ata
yler zerinde olumlu bir etki yaratmas masna; 7 bin ba hayvann telefine; yllk rak, binay talamalar zerine, kaymakam tarafn
>e, devletin bu kye daha fazla di bileme mahsllerinin balarda kalmasna; otlak ve dan yardmc kuvvet istendi. Yaklak yarm saat
ormanlarnn yaklmasna mal olmutu...
sonra olay yerine gelen ok sayda asker ve vurucu
me neden olmutu.
Gundik kyn ok yakndan bilen ve yl
tim eleman, kalabal datmak iin nce havaya
arca bu kyde politik alma yapm olan ____________ 9 Kurun ve Slopi Cinayeti! ate atlar. Alan atee ramen, halkn direnmesi
ir yurtsever unlar belirtiyordu Cudi, yzerine, bu kez askerler ve zel tim elemanlar ev
Trk basnnn iddia ettii gibi girilemez
Krdistanda halkn devlet ibirlikiliine, reye rastgele bir biimde ate amaya baladlar.
ir da deil. Bir yanna Slopi te yanna koruculua itibar etmemesi, yurtsever bi Halk ise, bu atee talarla cevap verdi. Bu arada
'rnak'ri dt bu dan her iki tarafn lincin halk arasnda yaylmas TCyi gizli- halktan kii yaralanrken, iki vurucu tim eleman
daki kylere, otoyolu gidiyor. Cudi1de bulu- kapal komplo ve katliamlar yerine, ak ci da gstericilerin att talar sonucu yaraland.
an Gundik Remo ve Spindaro zaten daha nayetler yapmaya yneltiyordu.
Bu arada olay grntlemeye alan gazeteciler,
nee boaltlmt. Glomdor'da yaayan
Bunun en son rnei ise, Slopide 6 kyl vurucu timler tarafndan tartakland, makinalar
>0 hane ise, son basklara dayanamyarak nn ileye rnlerini gtrrken, yakala
alnd ve ayaklarnn altna kurun skld. Gazeteci
f etti.
np, bir ka saat sonra srtlarndan kurun
Ayrca TC, PKK ile atma ad altnda, lanarak, katledilmesi olaynda sergileniyor ler, daha sonra drt saat gzaltnda tutuldular.
Olaylardan sonra ilede terr estiren vurucu timler,
blgede tatbikat yapyor. Bu tatbikatlardan du. Ancak TCnin bu katliam karsnda,
ma; kylleri terrize edip, ge zorla- halk evlatlarna sahip kyor ve TCnin hi cadde ve sokaklarda grdkleri herkesi gzaltna al
nak. rnein blgede Ballk Dalar adn beklemedii kitlesel bir eylemle Bji d, evlere baskn dzenledi. Yaklak 200 kii gzal
\erdikleri dalar gn topa tuttular. So- Krdistan slogan ile kaymakaml igal tna alnarak, ikenceden geirildi.
Olaylarn ardndan ileye gelen milletvekillerinden
unda bir PKKl ldrdklerini aklad- ediyordu..
Adnan Ekmen, Fuat Atalay, Ekin Dikmen ve Tevfk
ar. Ama, ldrlen kiinin kim olduunu
Slopi olay yle gelimiti;
i kimse bilemiyor.
17 Eyll sabah saat 03 sralarnda Gir Koak, lenlerin yaknlar ve olay tanklar ile gr
Kontrgerilla gleri, Krt kyafeti giyinip, oliya (Dereba) kynden ile merkezine tler. Bu arada, olay tanklarnn milletvekillerine
ylere gidiyorlar. Onlara yemek veren ky- sebze-meyva gtren saylar yaklak 15 ci bilgi vermesini engellemek iin, bir bir gzaltna
leri, yine ayn gler ihbar ediyorlar. varnda kyl, yolda vurucu tim ve askerler alndlar.
Cyl, inkar ettiinde de *sizin eviniz ii tarafndan durduruluyor, kendilerine blge
Bu katliamda Sadun Beyan, Reit Eren, Mnir Ay
yle deil mi?*; Senin 2 yandaki kz o- nin yabancs olduklarn syleyen, vurucu dn, zeyir Erzik, Fevzi Beyan ve Abbas idem ad
uunun ad yle deil mi ?*gibi eyler sy- tim grevlileri, kyllerden, kendi kyleri
eyip, kyly ikenceye alyorlar. Zaten
flgede yle bir hava yaratlm durumda
kimin PKKfl, kimin kontrgerilla oldu\u, hangi eylemin PKKnn, hangisinin dev
elin yapt belli deil.
Ayrca, rnakn basld syleniyor. Na
il baslr anlyamyorum. nk mmkn
eil; makta Tugay var. Etraf tel rgerle, siperlerle evrili, Kuzey taraf da Alitan Tatar'n korumas altndadr. Bat taram da jandarma merkezi, Kaymakamlk ve
esmi binalar bulunuyor. Cizren denen
arafda ise srekli nbeti bulunuyor. Byle
korunan ve devletin nemli silahl glerilin bulunduu makn basld haberi
yaylyor. Roket atld syleniyor. Ama,
iirnakta ne bir mermi izi grnyor, ne de
\ir roket. Aslnda devletin kontrgerilla yn
temleri ile yaptklarn blgedeki halk ok
'yi bir ekilde kavryor. Bunu Gundik ve rlak ta ki ok youn ve canl ilikilerime ve
salam bilgilerime dayanarak sylyo
rum. '
Trk basnnn kafalar sersemlettii gn
lerde rnakta ve Gundikte olup bitenlerin
gerei buydu ve Gundikliler cesur bir topu direnile Krdistan kyllne nemli
bir eylem rnei sunmu, ilk kitlesel kyl
eylemine de imzalarn atmlard. Ancak

l 6 kylsn kaybeden Cudi dann eteinde, ova

lk bir alanda bulunan Gir oliya kylleri, tank
olduklar olay yle anlattlar:
Katledilen Abbas idemin babas Ahmet idem:
Yaylada koyunlarmz vard, oluma git koyunlarmz eve getir dedim. Olum olay akam enitem
Fevzi Baykan ile birlikte Zeytinna Gulpi mntkasnda
kalmt. Sabahleyin askerler etraflarn sarm ve
kendilerini gtrmler. Olay torunum olan 6 ya
ndaki Celal, grerek bana bildirdi.
Muhtar Abdulkerim Beyan anlatyor: Olaydan
bir gn sonra Merkez Komutan beni artt. Askeri
jiple tabura gittik, burada bana cesetleri tanyp ta
nmadm sordular. Cesetlere baktmda tmnn
arkadan kurunlandn grdm ve cesetlerden
6 sn tehis ettim. nk ldrlenlerden 6 s da bi
zim kyllrden ve akrabalarmzdand. Savc ve
astsubay bu cesetlerin hemen gmlmesini istedi.
Ancak, ben kabul etmedim. Babalarnn gelmesini
beklemelerini istedim. Kymz halen kuatma al
tndadr. Timlerin korkusundan kymze gidemiyo
ruz. u anda kymzde bir iki yaldan baka kimse
bulunmuyor. '*
Kyl Tahir Aydn: 6 kylmz gzmzn
nnde gtren tek yldzl bir komutan, onlar l
drdkten sonra, tekrar kye gelerek, bizi tehdit etti
ve sonumuzun onlar gibi olacan syledi. Biz cena
zeleri ile merkezinde topraa verdikten sonra, dua
srasnda, mezarlk, timler tarafndan basld. Ve
bizlere; Siz bu pis terristlere sayg duyuyorsunuz,
imdi bunlar geberttik, yaknda sra size de gelecek.
Bizim yanmzda ha bir Krt, ha bir kpek farketmez. *dediler.

______________________________

Blgede son durum

TC, her eye ramen, katliam ve srgn politikasn

hayata geirmekte kararl. Bunun iin de btn ordu,
jandarma, zel tim, korucu ve istihbarat gc ile i
banda. Pemerge kyafeti giydirttii zel timlere
ky bastryor. Ormanlar, ekinleri yakyor. Kylle
rin geim kaynaklarn tahrip ediyor.
TCnin bu tr smrgeci uygulamalarndan dolay,
blgeyi terkedenlerin says onbinlerle ifade edili
yor. Ancak te yandan ise, Gundik ve Slopi rnekle
rinde grld gibi, Krt halk artk bu smrgecimilitarist uygulamalara toplu eylemlerle kararl bir
ekilde kar kyor.
Militarizmin srgn ve katliam plan, bugn ve ge
lecekte Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesinin si
lahl faaliyetlerini younlatrabilecei en uygun ala
n hedeflemi bulunuyor. Ayn zamanda militariz
min yapsn tahribe yneldii bu blge; Kuzey
Krdistan, Gney ve Dou Krdistana balayan,
kan al veriinin yllarca saland bir alan.
Alanda bu gn silahl faaliyet srdren PKK ise,
gerek ulusal kurtulu mcadelesine denk dmeyen
eylemleri, gerek devletin yaratt bilinli komplo ve
provakasyonlar tehir edecek bir yapda olmamas
ve gerekse Krdistanl dier radikal ulusal kurtuluu glerle yeterli balar kuramamasndan dolay,
olaylar ve gelimeleri kucaklayacak ve ynlendirebi
lecek bir yap arzetmiyor. Alanda PKK dndaki r
gtlerin aktif bir yap gstermemeleri ve halkn
PKKya hala mesafeli durmas, krsal kesimde bas
kya ve srgne kar oluan potansiyelin her yerde
kendisini Gundik ve Slopi rneinde olduu gibi
aa vurmasn engelliyor.
Kitleler, halk, bugn alandaki smrgeci militarist
uygulamalara kar oluan potansiyeli ynetip yn
lendirebilecek mcadeleci bir siyasal alternatifin
bekleyii iinde. Krt hareketinin Gundik ve Slopi
rneinden dersler karp, bu kitlesel ykselite
olumlu bir devrimci ge olarak yer alabilmesi ise b
tn yurtseverlerin-devrimcilerin ortak bir arzusu
olarak netlemi durumda...

Slopide kibinin zerinde kitle Bij Krdistan sloganlaryla Kaymakamlk binasn igal etti...

Foto; Hrriyet

edebiyat sanat ve kltr

4
Wisan dixuya ku tu tgihitiby ku ez d bawer dikim, ji ber v yek, gava em bi r ketin,
te got; j i reh r, ax zemnxwe vemeqee.
Ew, di nav vjiyana nexwe nar de kaniyn
kjxweiya me ne
Mehmed UZUN
Mirina kalek Rind
Di ayxanek ji ayxann Pars de dema dostek pir hja nivskarek kurd ji min xwest ku
ez nivsarek ji bona Kurdistan Press ama
de bikim t de br baweriyn xwe li ser and
wja kurd bidim, ev hna neketib perda
xwe ya re xemil bi lampn cadan mekinan
li ser ry bajr h ranexistib.
Baran, li derve, hr-hr dibariya merovn
ferens biyan di hundir ayxana germ de diaxivtin yan j dinivsandin. Em li taxa Saint
Germain des Prs bn, li ayxana ku Albert
Camus, Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir
hwd, li ser pirtkn xwe mijl bbn li ser
byern siyas ferheng axivtibn.
Min li dora xwe kir pa, nrnn min li ser
ry hvaln min rawestiyan. Heval min qerf
nedikirin pir cidd b. Lewra min ji xwe pirs: Ma gelo ez k me ta ku ev heval hviya nivsarek ji min bike li ser and ben edeb di
ziman kurd de? Min di dil xwe de got
berdomand: Heye tu neye rewenbrn feren
s yn di gorn xwe de ramidandi ne li ber avn heval min bi gewde bne dost min me
herduya di kirasn vvan de dibne. Bi rast, salek min nebihir b ku min dest bi nivsandina
kurte-irokan bi ziman bi ziman zikmak kirib, piraniya peln ku min dagirtibn winda
belav bn di nav pirtkn ferens de. Min
naskir ku daxwaziya dost min ew b ku ew nivskarn kurd yn nenas ngihat bi xwen-

uolan
Dr. Kurdo Hsn. bi
burte-roba xwe Baobe", carebe din. pit Ne$nika ikestr (Kurdistan
press, No:60 9-2-1989), dixwaze bibeve nava jiyana
gotin smbolan. Ew dixwaze burte-rob bi hawab n binivse ta bu ew
di nav ferheng edebiya
ta krd de cih xwe
bigire.
Babeta nivsandina burte-roben Dr. Kurdo Hsn bi jiyana w li Ewropa
bi byer serphatiyn
sirgn ve irday ne. na brbirina nivsbarn
Ewrop Ereb yn sedsala bstan di nivsandinn
v nivsbar burd de nemaze di ristina snbolan
de xwe xwuyaye.
Dr. Kurdo Hsn dokto
ra xwe, li Pars, li zanngeha Sorbon daye, li ser
bingehn xeyal di afsann romantb de. Ew pir li
ser pskolojiya xeyal
berdewama w di aviyn nivsandin de xebitye. -ji demn pir bevin ta
van demen n-.

Baran Amd
RUPEL/ SAYFA 10

devann Kurdistan Press *e bide naskirin.

Min nivsara ahn B. Sorekl bi nav Nivskarn me yn roj 9' xwendib di Kur
distan Press e de (Nr 44 (15). 20.10.1988)
min xwest nivsarek binivsim ku ew bibe
mna dengdana w.
Daxwaziya heval min hit ku ez biryarek
bidim min got: ima na? Ez d mejy
xwe biguvim bibnim d i j derkeve.
Hezkirina min ji anda navnetewey nemaze ji ferhanga kurd re pir kevin e. Ma
ber end sal, min ji ku bawer dikir ku ez d
bikaribim rokek bi ziman zikmak bini
vsim? Min ji ku bawer dikir ku ziman kal
bavan d bibe ziman zanistiy nivsandin? Dema ez zvirm mal, min got: Destpka roj trjek ronah ye mm iqas bik be d bikaribe perda evn tar nezanebn bidirrne. Heger gotinn min ji dil
nava birbna min ji zanistiy re derkevin,
ez d, belk, bikaribim li ser birbna mil
let biaxivim. **

Nivsandin i ye?
Nivsandin evn e, barek pir sengn e, jar
e. Nivsandin ken zarokn navpekan e,
xwna oregeran e, daxwaz sawa merovan e. Nivsandin, hem derd e hem derman
e, hem kr e hem birn e. Nivsandin jn e.
Merov nivskar bi gotin ristn gotinan
re divt bie, bikene, bij.
Heger nivsandin, di hem zimanan de
mna j i dayikxwebn ye, mna zan ye, di
ziman kurd de, nemaze di zarava kurmanc de, nivsandin trajdiyek e, tengasiyek pir dijwar e, daf e. Hizrn nivskar xeyala w zimanek dewlemend berfreh
dixwazin em dizanin ku pir gotinn kurd
winda bne yan j pve neketine ta ku bikaribin daxwaziyn niviskar armancn w bi gewde bikin.
Fikir gotin-bi soran babet nawero-bi hev re gireday
ne kmbn qelsbna yek ji wan kr dike, bi gihit,
li kar and li berheman. Pavemabna pir gotinn
kurd yan j nebna gelek trmnji jiyana n, mixabin,
titik li ber avan e niviskarn roj dine. Dema pln
hsan di ser nivskar de, li hev dikevin, kef didin ew di
bin mna hesp ku ser gem ji dest siwar dest xwe
bistne. L Piraniya caran, ev hesp rehwan, di ziman
me de, pir dr nae xwe girtiy qadek teng dibne ji ber
kmbna trmn n. Ji ber v tragediy ' ew pir pewist
e ku nivskar kurd pir bixwne li ser pketina ziman
bixebite.
Babeta nivsandina nivsara siyas, abor, drok, felsef
cuda ye ji forma nivsandina krte-irok, roman helbest. Nivsadina roman helbestan rhek sr ji nivs
kar dixwaze. Mehmed Uzun di romana xwe Mirina Kale
k Rind de dibje: Ewpeyv cimle div di wan sevn bxew de, ji n ve xverin bin rohaniya iran, ji n ve, ji n,
ji n ve bn ziman xwendin. Jan dev zde bibin,
tentdiv were jiyn (R.41). Hizkirina nivskar mezin
ji nivsandine re, mna heskirina pepl ji ronahiya ir
re ye. Dema evn perwana dildar mest serxwe dike, ew
xwe davje nava agir ronahiy bi ramsanek dimire,
dikeve bihuta evndaran, dibe nemir.
Pewst e ku merov xwe ji can dil bide nivsandin ta ku
nivsandin trejek, irskek ji ronahiya xwe bide w.
Nivsandin, mna dilbera helbestvann mtesewif (mstk) e. Ew dilberek hatiye bn ji ronahiy, ji xweiy ji
birtiy. Evndar, hem temen xwe hevdar nrnek
ji avn w ye. Dema dilber derdikeve, - piraniya caran
li pit perda raz esraran dimne-, nivskar dila dibe, digihje daxwaziya xwe. Nivsandin ji reh tamarn nivs
kar derdikeve ne ji dev w.
ima min ta roj bi ziman kurd tu nivsaryan pirtk
ne nivsne ap nekirine?
Bi rast, van demn dawn, her kurdi rahit pns, dus pirtkn kurd s-ar kovar li ser masa xwe dann ser
hev got: Heger rewenbr nivskar Kurdan hebe, w ez
bim!
Yek nivst xwest rewa xwe ya abor civak xwe bi
ke alkariyan ji derin nas yan nenas bigire. Yek din got

ZMANE BAV KALAN

BYEZMANE
ZANN
A

u
NM &N
anda kurd klgehek berday ye tit ku
ez bjim d pir hja be ji ber ku qada nivsandin vala berday maye. Wan kesan,
cotn xwe li ser axa klgeha and birin
ann, sngn xwe li ber bay navdariy vekirin gotinn gir qelew ji devn wan mna
terez bariyan.
Min ta anha bi ziman zikmak nedinvisand ji ber ku min xwe h amede nedidt.
Ev heye bst sal ku ez bi ziman ereb bi
ferens dixwnim dinivsim sermiyan
min ji gotinn edeb yn kurd ji trmn
and pir km bn. Li welat, pirtkn bi
kurd nebn yan j pir km bn em hn b
bn ku di ziman zikmak de ji bil ziman
dan standin titek din nebnin. L pit
hatina min ya Europa pit ku min dploma xwe ya doktora li P&rs, li zanngeha
Sorbonne di sala 1988 a de girt, min
pirtkn kurd xwendin nemaze kovara
pir heja Hewar min di ziman xwe de
rhek sr n dt, ku ber, min h bawer
nedikir ku ew peyda bibe de ziman
mal de. Kovara Hewar ji min re b
mna Qoran ji bo merov oldar re. Ber ku
ez bi kurd binivsim, min xwest pir bixwnim ziman xwe freh dewlemend bi
kim. Min nexwest ku, mna merov ku bi
ana, bi av nizanibe, ez xwe bavjim nava
pln der dengizan.
Bi evn, ez ketim nava jiyana reng, bhn
formn gotinan. Di tragediya ziman me
de, de tengasiya w de, min ryek dt min
ji xwe re got: heger r li ber min vebe, evn
birbn d w vekin. Hezkirina nivskar
ji ziman xwe re w rengareng dike, neynika avan diderizne, di w derz de, hinek
ronah rojek d derkeve. Hezkirina merov
ji and re pewst e ku bibe mna pencera ku
ew hem chan te re bibne. Tev zehmetiyan, tev girtbun, tev birbn, rya hezkirin, mna peymaneke xurt dilan nz hev
dike gurzn ronahiy dibarne. Dema Firensa li ber pln Naziyan, ikest, Paul Eluard, hozan doza serfraziy got:
Em i bikin paseban li ber der bn
Em i bikin em girt bn
Em i bikin r hatibn birrn
Em i bikin bajar hatib ikestin
Em i bikin em hatibn birkirin
Em i bikin ek ji me hatibn standin
Em i bikin sev ketib
Em i bikin me ji hev hezkir
Helbest u Rast 1942
L tev v tit, ez dizanim ku ez di destpka xwe de me r, li piya min pir dr e.
R pir dijwar e.

Demen n j i nivskarn roj i dixwazin?

Demn n and wjek n dixwazin. Ta
ku nivskar kurd li ser jiyana n tevlihev
ya roj bikaribe binivse, ew divt metodin
n pk bne bi havvak n li ser doza milet,
li ser a xwe biaxive. Ta ku nivskar kurd
bikaribe li ser tragediya milet biaxive, li ser
windabn sergna xwe bi hawak kr ligevhat binivse, pewst e ku ew avn xwe
li asoyin n bigerrine, girng e ku ew fde
bike ji anda navnetewey dil xwe j re freh veke.
Li Kurdistana Iraq bi zerava soran, nivskarn kurd dest bi nivsandina krteirok romana n kirin ji nv yekem ji
sedsala bsta. Wan pirtkn hja ji edebiya
ta chan wergerandin ziman zikmak pir
fde kirin j i tknikn modrn. Di be kurmanc de, di baweriya min de, km pirtk ji
anda navnetewey hatine wergerandin
weandin. Li Kurdistana Sry li Sovietistan, di nv yekem ji sedsala bsta de,
kurdn komarn Soviyt nivskarn ko
vara Hewar1 rya edebek n li ber kur
dan pehn freh vekirin. L, mixabin, ji
ber sedemn siyas civak li Kurdistana
bindest perekir, dengdana xebata nivskarn dengdar, mna Celadet Kamran
Bedirxan, Qenat Kurdo, hwd, windab.
Nivsandin jiyana gel e, neynika byeran
e, raxistina daxwaziyan e. Pir nivskar, de
ma dixwazin li ser kurdan binivisin, jiyana
kurd di pencerek teng de, di kullekek tar
de dibnin, di dan standina end gund
iyaiyan de dibnin. Ew pewst e ku nivskarn me li ser jiyana gund axan biaxivin, l pewstir e ku ew ji br nekin ku kurd
li ehran j dijn, diin, mezin dibin. Pewst e ku niviskar kurd biriy zanebn
nyn be, berhemn anda navnetewey
bixwne, nas bike, ji wan fde bike.
Hviya min ji nivskarn roj ew e ku ew
ryek n li ber romana kurd freh vekin
kirasek n j re bidirn. L anda navnetewey mna lehiy ye her tit li ber xwe dibe.
Naskirina edeba chan er pir pewst e, l
nivskar kurd nabe navnama xwe di nav de
winda bike dr reh pencn anda xwe
bikeve.

ZINCRA NIVSKARN KURD

1- rko Bkes; Hejmar 70(16)
2- hsan Aksoy; Hejmar 72(18)
3- Osman Sebr; Hejmar 74(20)

KURDSTAN PRESS 28ILON / EYLL 1989

edebiyat hner and

-Kurte robSaet nzk dudiy pit nvroj b , w

roj, germa havn tu gj kiriby. Te pen
cere vekirib ji derve, pln bay hnik bi
ermdar derbas hundir oda te dibn. Piraniya mirovn bajr bn havna xwe, li
ber lvn (qirax, rex...) deri dengizn bar derbas kin. Hin ji wan, bi balefran, yan
j bi gemiyn mezin drtir bn, bn
nav giravn ferens, dr germa Pars
bhna benzna maknan. L tu, Siyamend
Xelo, tu girtiy bajar P&rs by, girtiy
xwe by, girtiy cihan by. Te karek psik peyda kirib rojn te herdem wekhev
derbas dibn, wekhev bn. Piraniya caran,
dema kar te tev dib, tu li klekn em
Sn digeriyay. Te xwe ji br dikir te em
bajar xwe tan bra xwe, ava w gul
sewsenn li kendaln w. Gelek caran gotina helbestvan ferens y ji sedsala nozdehan AlfreddeM ussetdihatbrate: Ri
yala min ne mezin e l ez ji piyala xwe vedixum . em bajar te mna Sn ne pir fireh
mezin b qesir koik balaxane li her
du aliyn w nebn. L te pir ji em ehr
xwe hez dikir. Ava em te ji nav dil wan

Te xwest bib baoke, ew teyr te pir j hez

dikir te xwest bay durbn bi bask xwe
biqel.
Deh saln te li ehr P&rs derbasbbn.
Deh sal ji jiyanaps, ji windabn, ji sewtiy, ji sehitiy. Te xwe herdem didt mna
qurm dara mir, mna neynika ikest, m
na peln kovarek kevin, avt di nav gemara
bajar Pars y sar brmet. Mehek sax
derbas nebb ji hatina te ku hem xewnn
te belav bbn, ji hev ketibn, bbn mna
dmana ixarak li ber bay xurt.
Er, pir tit hatin guhertin di jiyana te de.
Tu nikar bawer bik iqas tit hatin guher
tin. Her tit hatib guhertin qesir xaniyn xewnn rojan xwe li ber germ serma
w bxwediya Pars negirtin. Di nava te
de, xweliy na avahiyan xewnn rn
girt mirin, ji rojn p, perda xwe ya re
raxist di nava te de b tq-tqa w.
Deh sal buhurbn te ne gotinek ji heval
zaroktiy j negirtib, ne bihstib. Carna
te ji xwe dipirs: Gelo ew j wek min winda
by, b xwedan bbawer may? Di hundir Mtro de, te ev pirs ji xwe kir, l pln
braniyan di qehf ser te de li hev ketin,
kefdan te bersva w pirs neda. Bi

pir u mu.
L Syamend Xelo, baweriyn we pir ji
rastiy dr bn. Ken li ser porrean dn
dibn dihatin hijmartin li ser her deh tiliyn
destan. Titek din, xort zilamn Europa
j, wek we, ji jinan hez dikirin, dikeniyan,
diiyan, xwed jin zarok bn. Rast e,
Xwed ji rastiy hez kiriy, rast e te pir ke
peyda kirin, ji ber ku tu pir bedew by di
du-s saln pe de, l yek ji wan j nexwest
bi tere bimne, jiyana xwe bi tere saz bike,
di bin banek de, li dora agirek xwe ji can
dil bide te. Rast e destn te li ser sed bede
n n hatin tiliyn te pir sngn sip givatin. Rast e car-cama lvn te yn her
dem t tr dibn. L te i ji w windabn
derxist? Ma tu ne herdem di odak de y?
Odake mna koxa mirkan, mna qula rviyan? Tite ji ber wan kean mab, end wnn zer by bn, end namn evn qirktaliyek bi mezinbna dengizan. Dema te tifa xwe daduqurtand, dev te herdem zuha
dib, p dib ziman te, mna perek
text mir, di dev te de giran b.
Tu di hundir Mtro de by mijl diby. Ser te ji braniyan giran b. Te dizanb
ku Ceng j, mna te, tenha b, ji ber ku ew

iyayn bilind derdiket, xwe dida hev, pir

dib di nav xaniyn ji ax kerpan, bi
evn, derbasdib, dr di di nav gundn
dr re winda dib.
Pencera oda te vekirb dil te girt b,
teng b. avn te girt bn germa dijwar
la te sist kirib, te gj kirib. Ma hi te
li ku b dema telefona li ber te, li ser masa
te, l xist?
- Syamend? t y? dengek, bi ziman zikmak pirs. Dengek kr hnik. Te l vegerand:
-E r bira ez im, ma tu k y?
dema heval te y bikaniy zaroktiy nav xwe hilda, km mab ku dil te ji
kfa ji snga te derkeve, b mna ivkn
girt ku b berdan di azmanek b aso. De
ma Ceng nav xwe got ji te re got li i stgah li hviya te b, te germa havna Pars
ji br kir, te xwe ji br kir bi dengek bilind
te ji heval xwe re got:
- Ceng, di ciy xwe de bimn, ez wek
gull bm!
birast tu mna gulla ji lla tufmg der
keve, tu ji mal derket te ber xwe da tirna di bin erd de, te ber xwe da Metro .

rast te ew pirs ji br kir ji ber ku te nedixwest bersva w bidaya. Merovn di hundir Mtro de, li ber avn te bn mna rewrewk. Gelek caran, te xwe di Mtro de ji
br dikir li stgahin dr peya diby. Loma, w roj, hay te ji te heb, te nexwest
dan tu ipya may avn te herdem li
navn stgahan man. Deqe bi deqe, tu nzk heval xwe diby, diket nava jiyana
rast.
Pir bi te nexwe b ku tu bi tenha xwe, bi
ser xwe bi piya dost xwe. Te dixwest
jinek porzer la sip dagirt bi te re baya?.
Te dixwest w por xwe y zrn raxsitibaya
li ser miln te te ew bi heval xewnan bida
naskirin. L mna kurm, tu rt by, w
roj, tu diy prg heval xwe, bi tenha
xwe dil te mit kelem b.
Gelek caran, dema tu Ceng diwestiyan,
hn li ser kendaln li dora em rdinitin
we ji hev re digot: Dema em d bighjin Eu
ropa, ken porzer li Ferensa li Swd w
li ser por me dn bibin. We digot ke jinn Europ yn porzer av n yan av
kesk xwe didin kutin ji bona xortn ji Rojhilata Navn ji bona sngn wan yn pir bi

bi tenha xwe ji Swd dihat.

Roja daw, roja ku te paseportek peyda kir,
tu Ceng hn ji bajar drketin. We ber
xwe da iyayn bilind. Gotinn we pir bn
dil we mit b ji titn negot, l hn w
roj bdeng man. Baran ketib bhna axa
il gihay ter xurt dihat digihat bvila
we. Ava em j, wek we, bdeng b, w roj. We ehr li d xwe hit hn n nzk
iyayn bilind. Hn li ser ken porzer
avn kesk neaxiftin. We dixwest avan
xwe trbikin ji wan iyayn aik sip, bikevin nav berfa wan. L snor herdem daxwaziyn we dibirin. Nrinn we difrn di ser
hesin tirn. Lekern Turk bi tufing li ber
avn we winda dibn... Belk ji ber ku
hezkirina te ji wan iyayn bilind pir b ku
te pir ji baokan j hez dikir. Te herdem dixwest bib baoke, baskn xwe li hev xn di
ezmanek nde xwe berd li ser sern wan
iyayn bilind.
li ji hundir Mtro derket. Mtro wek
regn xwn, di can Pars de belav dibn.
Tu herdem aciz diby dema tu bi pelikan
diket zik bajr. Her car tu diket nava zemn de, te ji xwe re digot: Xwed, ma ez

k r d is t a n p r e s s

28 i l o n / e y l u u 989

Baoke
karibim careke din ry diny bibnim.
Ev tirsa han, bi serpehatiya te bi jiyana
n dijwar girday b. Li welat xwe,
dema tu diket hundir ikeftan te xwe li
ser axa hnik vediziland, tu diket zik
dayika xwe. Di tariya ikeftan de, tirs
sawa te winda dibn. Te avn xwe digirt cama j te gewd xwe dida hev, ogn xwe dixist zik xwe tu diby mna
zarok e meh, di zik dayika xwe de.
Nava Mtroya Pars, te pir ditirsand li
ber aven te dibn labrenta vvindabn.
Dema Mtro rawestiya, tu bi pelikan
y jor bhna te freh b dema tu gihat ry zemn. Tirn bi rz rawestiya bn lan wan yn hesin sincir di
bin roka havn de bhna merovan diikand. avn te li heval te geriyan dil
te di snga te de kir krpe-krp. Tirnin
dihatin tirnin din nsan, di hundir stgaha fireh b hawe mezin de, m
na xweliy bn, mna bizr kull bn. Te
gez li lva xwe kir te nedixwest hesirn
avn te bne xwar. L dema te heval
xwe dt tu bi ber de y, du hsirin
mezin, card j, avn te ik kirin. entak bik li ber, Ceng li hviya te b
avin w li avn te digeriyan.
W roj, dtina Ceng b mna kra ku
tu di birn de bigern. Dest rast y
Ceng ketb nav dev mekinek li Swd hatib birrn. W dest y ep dirj dest te y rast kir. Dema te ew hembz kir bi herdu destan bedena w li ser
snga xwe givat, w dest xwe y ep
li pita te xist hsirn w j b fed b
erm, hatin xwar, mna hsirn te. Hn
bn du zarokn deh sal di w stgah
de born, bi we ket.
hate bra te, dema cama tu Ceng di
newaln li dora em de, li ser kevirn
pehn latn sivik digeriyan we ew heldibijartin. We bi hiner ew kevir davtin
li ser ry ava golan. Latn sivik ahtok ji dest we derdiketin dibn mna
hec-hecikn ku, bi fir, nikiln xwe li
av dixistin, bilind dibn. Pnc, het,
deh caran ew lat bilind dibn ber ku giranbna wan wan bikine bin gol. Bi
dlana kevirn pehn li ser ry av, dil
we j dlan dikir bay welat ken we
adiya dil we li hawir dora em belav
dikir. Di lstika xar kaban de di avtina latn sivik li ser ry golan de ceng
pir xurt b.
W roja ku germa Pars te gj kirib,
di w stgaha freh de, Ceng dest xwe
vediart, aket xwe avetib ser mil
rast. L Syamend, w roj te dikir nedikir, te nikarib awirn xwe ji dest caket vala dr bib.
Ceng iqas di ber dil te da ji te re
got ku ew hn bb bi dest ep her tit
bike, te dizanb ku birna w pir freh
b kula dil w ji na destek dijwartir
b. Hundir Ceng j, wek hundir te, ji
cam bb ew cam hatib ikestin,
hr-hr bb.
W roja dawn, tu ceng bdeng bn.
Hn b axiftin ketin regn Mtro. Hn
di zik bajar Plars de winda bn. Deriy Mtro veb hn hatin daqurtandin, mna pir mirovn din.
Hn btir pnc mitr di bin zemna
Pars de bn hn li
ser rya vegera welat
mejl bn. Hn li ser
K u rd o H u s tl
iyayn bilind li ser baokan axiftin.
RUPEL/ SAYFA U

edebiyat sanat ve kltr

Hejmara Krdistan Press ya 58a gihte dest min li ser ry 9a min miqala
4Xebat jyana Melle Mehmd Beyazd
xwend. Bona apkirina v wtar dil min
pir p xwe b. Hja ye em derheqa xizmetkar drok anda milet xwe y bi nav
deng bjin binivsin, imk ewana heta roja ro j ji xwendevann kurd re nenas in
me nikaribye gor giraniya xebat kar
wan bjin, bihay xizmeta wana bidine xuyakirin, gel xwe bi kar jyna wan bidine
naskirin.
Nav konsl rsa y li Erzrm Avgst
Dmntv Jaba di nav kurdzany da eyane. Nav w tm tev nav Melle Mehmd
Bayazd hatiye gotin me bi kirdar kirina w di derece pxistina and ltratra
gel kurdan da qmet kiriye.
L bel, heta niha nivsarn bi hrgil di j
yna w rewanbr da, dost xrxaz milet
kurda raber xwendevanan nehatiye kirin.
Nehatiye kirin, imk me lmetn di dereqa
w da tunebye.
Li Lnngrad, gava ez h li asprantra
bm, ji dev kurdnasn me yn xuyan, heval
hogirn min n qelem yn emekpir: Kurdo, M. Rdnko, I. Skrman, min bi yazix dibihst ku di derheqa Avgst Jaba da melmet nehatine xweykirin neketine dest
wan.
Ji sala 1960 gava r li piya min veb, bo
na ku ez li arxva Rsya ya wezrtya derva
bixebitim dokmntn kevn derheqa droka kurdan derxim,Rdnko y rehmet daxwaza xwe ji min ra got ku ez binihrim, gelo
melmet di derheqa kar bar Avgst Jaba
da li arxv qet nehatine xweykirin. W hn ez pir geriyam, l bfeyde. Sal hatin, derbaz bn, l ew pirs ji bra min demediket.
Min ji br nedikir, imk kurdnas li welat
me sal bi sal, iqas pda di, gul vedida,
pirtk berevokn zanyar ap dibn, awqas nav deng A. Jaba, xizmeta w bona
and zanna edebiyata cimeta kurdan mezin dib, baha giran dib. L berember v
yek, bi kovan, zanna me di derheqa w
rewanbr da zde nedib jyna w di tary da dima.
Prar, sala 1987 an, gava wek cara ez li arxva Rsya ya wezrtya derva dixebitm,
defterdeke ne pirqalim di dereheqa kar j
yna A. Jaba da kete dest min. abna min
b aqar b. Li ser end rpelan kurtejyna
w hatib nivsn. Min kir, ez li w defter di
derheqa hevalbendiya. A.Jaba Melle
Mehmd Beyazd da melmet bibnim, li
ser kom kirina destnivsarn kurd, ku di
nav wan salan pk dan bixwnim rast qmetkirina edebyat folklora kurd ya dewlemend ji aly A.Jaba da bm, tunebn. Di
defter da bi zimanek kanslary hik la
konik (kurtebir) yek bi yek li ser jyna A.
Jaba karkirina w ya dplomasy hatib
nivsn.
Avgst Dmntv Jaba sala 1803 an, li
Lhastan (Polonya), li yzda (qeza) Trosk ser gbrniya (wlayet) Vlnsk maleke
ji maln torinn lhe (polon) xwey milkda
ji diya xwe bye. Erd bav w hindik bye,
bi 120 gundy bindest ve. Bi dn-bawarya
xwe ve, malbeta bav A.Jaba katolkhurum b. W hn Lhastan di bin hukumdarya Rsya Qeysery da b.
Pit xilaskirina mekteb, di bistyeksaliya
xwe da, Avgst Jaba dest bi karkirin dike.
Py (sala 1824-a) li wezrtiya ryan wek
tercme (werger) di xebite. Li vira ten salek dixebite. Bi seya zn sirefeta xwe,
borcnasya xwe A. Jaba di nav salek da di
be hizkiriy hevkar hogirn dora xwe. Sa
la 1825-qan serwrtya sereke ya wezrtya
kar bar derva e kursy xwendin li nsttta ziman rohilat bona xwe vedike. Di
nava wan e xwendkar pin da, ku wezrt, (bi aylixa 1000 rbl bona salek) ande
xwendin, yek ji wana Avgst Jaba b.
Sala 1828-an, A.Jaba nsttt xilas dike bi
qirara Kolgya dewlet y kar bar y der
dibe tercmey zimann rohilat.
A. Jaba zana tercmey ziman turk b,
loma j, hema pey xilaskirina sala 1830-an
RUPEL / SAYFA 12

r m
(____ I I L

II'
IIl
r -11_I
it
m
II.
^11
lik.
M
II

L
il

II M I
'I I
1'
r

11
II

r
II
IIP '
l r
II
f

II
1
II
II
>
r
II

l. .i__JI^ >IL Jl

bi rezadiliya vs kanslr A.Jaba li bajar

Yaffay (Turkya) wek dragoman vskonsly t kivkirin.
Di xebata xwe ya dplomaty da, hema ji
destpk, A. Jaba xwe wek karkerek jhat
femdar izbat kir. Sala 1832-an, ew cguhasty bajar Salonk dibe, l pa, sala
1835-an w pda diknin tnin bijar Smrnay li konslxana sereke. Bi du salan n
da em A.Jaba d li qulix hurmetl dibninew wek koljsky asssor sereke dixebite.
L, sala 1843-an, bi qirara Snat (micls)
hukumet ritb w bilind dibe, ew dibe wirdar dwan y serokety. Seva karkiri
na w y bkmas ew bi nana xuyaty va
t rewakirin.
Sala 1848-an di jyna A. Jaba da saleke bi
nav nan e. Ji v sal destpkir dibe qonsl Rsyay li bajar Erzerm.
Erzerum li Rohilata Nzk, bajarek rengn
bye. Bajar bi jyna abry giran heleqety mexlqety aktv bona A. Jaba gelek ji
wan bajaran ku ew heta niha t de xebitb
cuda dib. Ztirek A. Jaba ym xebata
xwe y cabdar dibe karkirina konslxan
bi rspt pda dibe.
Wek em ji avkaniyn cuda-cuda ku li arxvn Akadmya Ulmay Rsay hatine parastin, pdihesin, pevgirdana A. Jaba tev
ulmdar zanayn w hn yn xuya, rohlatzann bi nav deng gelek bi six hebye. Te
v xebata xwe y dplomaty, A.Jaba usa ji
xizmeta mezin bona rohlat nasa dikir.
Bi seya zna ber bi zimana, ba zanna jy
na geln rohilat yn cih, ztrek di dil w
da hizkirin ber bi, kara ulm-zanary pda
tnin. Bi wirdarya healn xwe yn rahilatnas, ew dest bi hnbna ziman kurd dike.
Nveka sedsalya XIX, di nav droka rohilatnasya Rsay da hewaskariya mezin
himber gel kurd kif dibe. Melmetn zanayn rs Dttl, Brzn, Lrx yn mayn
derheqa rabn-rnitin, ziman, zargotin
ltratra kurdan, ayna dn kurdn zd
hewaskarya mezin pda ann di nav mexluqetiya rsya pverda ulmedarn ku bi

.4 1 1 .

. i.

i
|P " M I M
11
r
II
!
II
IIIP
II
I I '
r
II
1
1
v
1
1
Ji
_V
.1 1 .

lllll
lil
lllll
lllll
lllll
lllll
lllll
lllll

II
II
I
I
I
I

ger, bona dinzanebn dine welat kur

dan Kurdistan, di nava name miqaln
xwe yn hahanga nivs da, bi ecbmay digotin, ku cimeta kurdan bi xu-xeyset xwe
deba xiss va dinyake teze ye bona wan tu
cara nawekilne rew ngara jyna geln
ku dora kurdan dijn. Wan li ser rpeln rojname kovarn xwe ekere dinivsin, gelo li
Rsay ber hing zanebn ser and ltratra kurdan iqas fe bye. Bel, w hn
di nav zana-ulmdar rojnemenivsan da kesn wisa j hebn ku hh digotin, xwedgirav gel kurd xwey ltratr nivsar nne.
Dtina ku Dttl, Brzn yn mayn li nav
kurdan, nav xwendayn kurdan, di dtin, gel kurd xwey bi nivsar ltratra kevn b
gelek ji irn arn xwe yn kevn hiz dikirin, tim car li oda, li civna wan ir digo
tin ew diparastin.
Ev hem gotin, nivsandin dtina ber ev xwe, bona A. Jaba bne bingeheke amin
hlandayn, hukm ser rewanbr rsyay pver kirin w tev kar xwe y dplomaty, xwe reway hnbna ziman kurd
kir, zane rewanbrn kurdan yn kevn
eyan j ra peyda bikin, bicivnin, ji destxeta
ber bigrin, ku dawy ji agir qetl, talan
kutin zyaretn anda kurdan yn sedan
sal xilas bikin, da ku di duwaroj da ew bibin,
neku ten milk gel kurd, l usa j, milk
mexluqetiya dinyalik ronakbr li meydana
zanyary da wek cewahir biteyisin. Bi rast
j d b ik e gik j zanin, ku gava ro kitbn ayrn kurdan yn sedsaln navn Feqy Teyran, Hars Bitls, Selm Silman
yn mayn ser text me ne, ew gik bi hereket A.Jaba hogir w yn kurd, Melle
Mehmd Beyazd hatiye sr.
Bi wra A. Jaba bye, ku M. M. Beyazd
dest bi werger andi eref-nam bi kurd
kiriye, erf-e detn kurda, bi hr gil nivsandiye. M. M. Bayazd bye dest av
A. Jaba di v kar da. L A. Jaba ji bona zaryan gelperwern mezin. M. M. Bayazd
ruh can, hogir wirdar tik ten bye.
M . M . Bayazd p guman b, amin b ku bi

ser qonsul rsyay da, destnivsarn kurd,

cewahirn edebiyata kurd bi dest A. Jaba ji
tary, ji windabn xilas bin qonsl
Rusyay ne bi ten diplomat e, l usa j rewanbrek pver ye, dost xrxaz gel
kurd.
Hevkariya A. Jaba M. M. Bayazd bi dzoka xwe va ser du hna para vedibe: yeksaln pin in, ber s. 1853-an, gava er Qirm dest p b qonslxane hate girtin,
karkir dplomaty vegeriyane welatn
xwe, ya dudiyan: pey xilasbna r, ji II
gulan sala 1856-an dest p dibe, gava A. Ja
ba vediger e ser kar xwe y ber li Erzirm wek qonsl Rsyay dixebite, heta dawiya karkirina xwe y diplomaty.
Di saln er Qirm da A. Jaba wek zanaye wan erdan, c yr mentqa Bayazd
Erzirm e, geln e tev hzn esker yn
Rsyay, Qavqaz b. Ew bin hukumdarya
gnral lytnant Bybtov kinyaz Baratnsk, tev ere bin Kiyrk-dar cyn
mayn bye.
Bona tevbna er Qirm A. Jaba bi mdal nanan ve hatiye rewakirin.
Di Erzrm da, A. Jaba car, dev-dev,
deh salan xebit. Sala 1866-an A. Jaba, bi razadilya xwe terka xebata dplomaty dide
rsp vedigere welat xwe. Bona xebata xwe
ya bkman ew ji aly hukumata Rsyay,
usa j, ji aly dewlata Turkiyay bi mdal
nan ve hatiye rewakirin.
Gava A. Jaba vegeriya welat xwe, d 63
sal b. 63 sal bona xebata dplomaty d
ya mezin b, l bona xebata ulm ev ya j
ra sal xortaniyb.
Bona xwendevanan div hewas be, bizanibe, gelo A. Jaba pey xwe i silsilet ht, awa
malxw mal, bav zar an, merk awa
bye?
Avgust Jaba du caran zewicye. Serpora
pin, dya pn zaran h li sala 1848-an wefat dike. A. Jaba bi salek n da, sala
1849-an careke din dizewice. Kevanya w
car qza qonsl Amrka bakr e li bajer
Salonk lna Llovln b. Ji v zewac j
ra e zaroyn din j dibin. A. Jaba bav
yanzdeh zaran b, hevt j kur bn (Fodor,
Potr, Konstantin, Alfons, Iosf, Avgst,
Ylya) ar j qz bn (Apolno, Sofa, Mara, Amlya).
Li nava dokmntn arxv namn A. Jaba
hene. Ew sifet A. jaba wek bavek dilovan
ber me vedikin. Pey w yek, ku kulfeta w
ya pin wefat kirib, A. Jaba bona yaziya
zarn xwe, duwaro ja wan, gelek li tefekurya wan b. W name ser name diande Uris
t ku hukumet xweyty li tifaln ji aly d
va ytm may bike wan bide xwendin.
Xizmeta Avgstk Jaba di dewra kurdzany da mezin e. Bi hereketa w b, ku h di
destpka bingehgirtina kurdzany li Rsyayda gelek destnivsarn kurd yn giranbaha hatine civandin li kitbxana qeysery, li Ptrsbrg hatine parastin. A.Jaba
Du kitbn kurdzany ap kirine. Yek berevoka tkstn kurd (sala 1860), yn ku A.Ja
ba ji zar kurdan nivsbn ew tercmey firans kirib, ya din xebemema kurdfrans, frans-kurd b (sala 1879).
A.Jaba ba bi kurd zanib. W tkstn
folklor ku rewanbrn kurd dinivsn j
ra dann, yeko-yeko, herf bi herf tercimey
frans ngls dikir. Naha, gava li Lnngrad, li kitbxana ser nav Saltkov-drn
di para destnivsaran nava kolksyona destxet kurd da li van tkstan dinihr, li ser
rpelan li kleka tkstn kurd bi dest A.Ja
ba tercim wan bi ngls frans hatiye ni
vsandin.
Bona xizmeta mezin, ku qonsl Rsyay
li meydana and ltratura kurdan kiriye,
dil her krdeki a dibe, baristan dibe dixwaze bi hezar dev bi hezar dil dua dirozge
li nevsa w kirinn w yn bi ber dike, bi sipasdar nav w bi br tne diwekilne.
Dostan hewkarya herdu zana, Melle
Mehmd Bayazd Avgst Jaba, rewanbrn nimna jhnbn kirdariy mezin.

CelU Cel
KRDSTAN PRESS 28W N / EYLL 989 |

BM

mm

m m m m

edebiyat hner and

ne: vekirina dibistana
kurd ya her yekem li
Yrvan, kiandina flma dokmntale nuh derheqa jyana kurdn komara me yn mayn. Li
pey van gotinn min ra
min di avn gelekan da
hsirn abn dtin. Wana t derdixist, ku ev
xemxurya gel ermen
hindava kurdan, ew j w
ax hatye myaserkirinpkann, gava gel ermen
pey erdhej xwexwe
hewc alkary ye. E w
pketin him ber rewa
kurdn Kurdistana Turkyay ye pirmlyon dikirin, ku hetan xeberdana
bi ziman kurd j qedexekir ye ew pdayn
diha berbiav dib.
-Gava gil hate ort, kerema xwe bje: gelo di
hindava Qerebaxa iya
erdhej da xeberdan b?
-Hilbet. Ji deqa hazirbna min ya w ir girt he
tan verkirin ew herd

ivan Aram

Foto; ji arva T. Xell

Niwnern dostiya
Dostya geln erm en
kurd yn hindyvrop ji
kraya dewr-zemanan t.
Ev her du gel j xwedy
bextek drok bne, ji ber
ku war-misken xwe va
cnar hev n her nzng
bne. Ser vi bingeha
erdngar
(gograf)droky qewn dansitendinn wan pirawaz swirne bi sedsalan naverokeke anegor sitendine.
Hewaskar e, ku dansitendinn erm en kurdan
yn zargotin sazbendy j rke drok dirj
qedandine. Gelek folklarstn ermenyan yn
sedsaln derbazby dibjin, ku erm en kurd
dine ser n-ayn hev
bi kurd erm en kela
dil xwe dhar dikirin. U
titek abn ye, ku heta
roja royn j ew deba sazbendy di nav her du ge
lan da t dmaykirin. Iro
pir dengbj hene, ku ji esl xwe va erm en ne, l bi
dil sitirann kurd distirn. Bi br bawarya
me, ji wan y her naskir
berbiav Aram Tgran
e. edetya w yek ew
zbat ye, ku d kurdn li
Yvropay H wir w
teglf bal xwe dikin.
Bel, karkirina Aram
Tgran ya sazbendy di
nav dostya erm en kur
dan da qewmandineke
and ya erhede ye. Deng
sed w zbatke pismamtya helal e. Kar ku
w hetan ro di nava sitiran bjya kurdan da kir
ye, oreek e.
Hema van dawyan,

ha nehatfye azikrininsafkirin. U br tann, ku

wextek, rex Qerebaxa
iya qeza krdana Avtonom hebye, end hezar
kurd hebne, l ro ne avtonom heye, ne j kurd.
- We li Kurdistan Ermanstana Sovyet temamya jyana xwe di nav
kurdan da derbaz kiriye.
bal j hn ne end welatn derek, ku gelek
kurd erm en hene. Dansitandinn wan di wan
welatan da awan bn?
- H er dera min texmn
kirye li van welatat de
j hatime bawerkirin, ku
kurd erm en dost birn hev nerhad ne. Wek
Cegerxwn mezin gotye, ew birndarn srekne, ew yek, ku dijmn
wan tom er heye, wana
diha nzk hev dike. Hi
ji bra min nae, ku xortek erm en li Pars di derheqa dostya van herdu
gelan da fikra nivskar

end kom rxistinn

kurdan yn end welatn
Yvropay berbir wezretn Sovtistan Ermenstan yn ande
bn, ku Aram Tgran li
bal wan, tev derbazkirina aynetyn cejna Newroz bibe. Dengbj hizkir bi rspt du meha li
Almanya Fdral, Fransay Swd sitiran miqam n kurd li ser dereca
bilind qedandin. C ye bidine kiv, ku pdahatinn dengbj herwaha
guhdarn ji geln Awropay yn cih-cih heynhijmekar htin. Dmek,
ew li w der, b qasid
sazbend y gel me y
hja. Ev yek dil me ba
rtan dike di hindava
w da hesna kirdar y
kr hiyar dike.
Ez van rojan, rast Aram Tgran hatim me di
derheqa rwtya w da
dr-dirj qise kir. Dengbj bi barek gil-gotinay
giran vegeryab , wek
dibjin, dil xwe bi abn
ber me xwendevann
me vekir.
-Ez li M anhym, Dsbrg, Hambrg, Brm n (Almanya Fdral), Pars, Stokholm
Brlna Roava tev aynetyn cejna newroza kur
da ya qedm her tim
nuh bm,-dengbj ser
gilya ha vekir, vebeir
gotina xwe dmay kir. Seba min newroza dila
b, ku ez rast ivan
Perwar bermalya w,
Gulistan hatim. Navdeng van her du dengb-

KURDSTAN PRESS 28ILON / EYLUL1989

jn kurdan yn hizkir ro
ne ten li Awropay eyan
e. Ez niha difikirm , ku
ew, bi akil kubra xwe
kurdn Asya Navn girt
hetan yn Avistralyay
ruhdar dikin ew kurd
demek bi fikir ber xwe
didine axa Kurdistana
Q edm ...ivan Perwar
rast j ivan sitiranawazn kurd yn perware pispor e.
M in texmn kir, ku
dengbj pey van gilyara
niqoy nav mitale xyala
b. Ez bi xwe j demek
vegeryame ser bext nifusa ivan dijwar. Ez di
nav van flkran da bm,
gava Aram gotina xwe
pda bir:
-Hem konsrt ji du pa
ra dihatine sazkirin. P&ra
pin
derheqa
cejna
Newroz da malmetyn drok raber amadekar dikirin. Seba min j
titek nuh hewaskar b,
ku ev cejna xurya Irany ye, dm ek ya kurdan
e, xwexwety ye ji sedsaln lape dr hatye, gihtye me. W nda
heytehola
sazbendy
dor-ber hildida, dib ringn, dib ingn, ruhn
haziran di nav pln awazn kurd da dihelyan.
Ax, ew i to var bn!
H er vark 4-6 hezar
meriv berev dibn, ji wana gelek nonern geln
Awropaye
cih-cih
bn. Seba min lawn
kurdan titek abn b
(l ne y ecbmaynmetelmayn), ku di wan
varan da xwezma erme-

ermen kurdan

nyn aristanan bi hizkirin hazir dibn. Em di

oda dengbjda rnitibn. var b, xuna da
ra b, ew xun ji pencera vekir ra dirijya
hundur. Aram tem br
xwe hilda, til-py
bilrvanan ' li ser smara
bir-an, awazn miqam kurd roy nava xuna
var bn...M in texmn
kir, ku ew bi fikra vegeriya nav wan varn gee
nebrkir. Em demeke
xurt di nav hijmekarya
sazbendy da bn. A.
Tgran w per jyana
xweya bik va careke
m ayndij, fim axdib.
min hahanga pirs day;
-Hm l di derheqa i da
pirs-pirsyar dikirin?
-Hemyan di derheqa
kurdn Yekt Sovyt,
xwezma yn Ermanstan da ji min pirs dikirin.
Rasty got, ewana,
erm e j bjim , c-cna
min batir haj jyana birn min n kurdn li vir
hebn. Ez iqas a dibm bask min tunebn
bifryama, gava derheqa
Erm enstana Sovyt da
gil-gotinn kirdary
helal dihatine gotin. Hil
bet bi v der pirsa nevs
j heb. Eger li Ermenstan dostya erm en
kurdan ewqas kaw bedew, krhat rin ne bya, ez j li w der hazir
nbma.
M in j di derheqa end
derecn
pdayna
kurdn Erm enstan da,
yn ku van dawyan bi
wan ra gil kir, wek nim-

pirs tim dihatine dayn.

Kurdn bira bona erdhej
diewitn bi dil-can zelalbna pirsa Qerebaxa
iya dixwestin. Qe ji bramin nae, di vek da
xortek kurd berxweketira xwe la sora erdhej ku
la dilara weha dyar kir:
Gotineke kurd heye, dib Kevir-kuik li ser f i
lan kes b a r. Ser gel
erm en sala-zimana kevirkuik barye. V car ry ipka mixenet rast
kevir-kuik ser gel er
men bar. Ew ber her
zulm kary berxwe daye.
V car j zbat kir, ku teyax w zor e bi w yek va cihan zendegirt
ht. W roj ez ji geleka
p hesiyam, wek kurdn
Awropay j alkarya
m oraly matraly
dane ziyanketyn erdhej. Wana gelek pere da
ne fonda alkarya bona
ziyankn erdheja wran. M in bihst, kurdn
Kurdistan raq bi firindeke xuss hatbne zona
erdhej, l kurdek Fransay bi rezadil end roja
hatib Lnnakan kelefe
paqij dikirin. Gelek kom,
rxistin, fdrasyon
partyn kurdan j bona
erdhej name tlgram n serxwey bi ser
nav serokatya Yekt
Sovt Ermenstan
andibn.
Gava di derheqa problma Qerebaxa iya da gil
dihate ort, kurdan yayazixya xwe tann-Aram
dibje, -ku ew pirs bona
ermeniyan heq hetan ni-

erm en an navdar D. Dmriyan br an, ku gotye: Navbera gelen er

men kurd i tit ba,
bye, bi d esti van herdu
gela hatye kirin, l i titxirab bye, bi dest dijmin hatiye kirin
Dengbj dem ek kewgir b qey bj xwexwe
klim:
Ax, l ivan awan
distira! Sitrina w ya dawn te bihstye? Ew di
derheqa ipqa helepe
da ye. end xeta dil min
hingavtye, hetan niha ji
bra min nain. Eger ta
dixwaz bistirm!
Dsa her dera girtye
mij dman e,
Dsa Nale-nala
birindarane,
Deng dayka t
ser lork wan e,
Bavik bi keder xw e
davne ser zarokan e,
L zarok man b
nefes, b ruh b can e.
Hey l-l, wey l-l,
hey-lo-lo, wey lo-lo,
Ferman e, hewar, hewar,
da li me ferm an e. ..
Rasty got, ber v sitiran min xwe deqek un
da kir. L hinek nda
kela min rab, ez fikirm: ew gel ku xwed
dengbj wek ivan
Perwar e, xwed, algir
wek Aram Tgran er
m en ye, ew gel rojeke ji
rojan d bighje arm anca
xwe ya buhurt.

Temr Xell Mradov

25- trmeh, 1989 s.
Yrvan
RUPEL f SAYFA 13

CEZAEVLERNDE LM VE KENCELER SRYOR!

Aydn Cezaevinde onurlu bir direni!

Eskiehir Cezaevide Mart ay iinde ortaya karlan
tneli bahene ederek, tutuklu ve hkml mahkmlar
zerinde geni bir ikence ve bask uygulamas balatld... Uygulamaya kar kan devrimci tutuklularn 29 Haziranda balattklar lm orcu 52. gnnde baar ile sonuland.
12 Eyllle beraber had safhaya ulaan bas
k ve ikenceler, zellikle insan kendi kiili
ine yabanclatrma ve teslim olmay
amalyordu. Zaman zaman basnda,
TVde, radyoda kendi haklln kantlama
ya abalayan o dnemin Milli Gvenlik
Konseyi Bakan Evren, 1984 ylnda Mu1
ta yapm olduu bir konumada; halkn ve
dnya kamuoyunun gzlerine bakarak,
Bunlar vatanmz ve milletimizi blmeye
alan ekiyalardr. Bunlar asmyalm da
beliydim mi? diye sesleniyordu. Evrenin
bu televizyon konumasnn ardndan daraalar gencecik insanlarn salland lm
tezgah oluyordu. O dnemlerde kamuoyu
yeterince ses karmad. Basn ve aydnlar
tepkilerini yeterli bir ekilde dile getireme
diler. Ama, durum bugn, dnk suskunlu
a ramen daha canl ve dinamik. Dn cezavleri politik direniin tek merkezi duru
mundayd. Bugn ise, bu grev darda
omuzlanmaya allyor.

Eskiehir Cezaevinde Alk!

Eskiehir cezaevinde Mart ay iinde ortaya
karlan tneli bahane ederek tutuklu ve
hkml mahkumlar zerinde geni bir i
kence ve bask uygulamas balatld. Bu
uygulamalardan dolay tutuklularn tm
haklar ellerinden alnd. Uygulamalara
kar kan devrimci tutuklular 29 Haziran1
da lm orucuna varacak nitelikte bir alk
grevi balattlar. Tek talepleri insanca yaam
istei olan tutuklular, ikenceye son veril
mesi, zorla ellerinden alnan haklarnn geri
iadesi iin yaptklar alk grevi 52. gnn
de sonulanmt.

Eskiehir Cezaevinde Neler Oldu?

Eskiehir cezaevinden gnderilen bir
mektupta, olay yle dile getiriliyor.
Bugne kadar olduu gibi Eskiehir zel
Tp Cezaevi ndeki tnel olay bakanlk, sav
clk, idare lsnn devrimci siyasi tutuk

lular zerinde yeni bir bask ve terr ba

latmas iin gereke yaplmt. Tnel olay
n gerekletirenler olay stenlmi,
ardndan da Cumhuriyet Savclnca so
ruturma balatlmt. Bakanlk, savclk
ve idare ls devrimci siyasi tutuklularn
cezaevlerinde insanlk onuruna ve siyasi
kimliklerine yarar bir yaam ortam olu
turmak iin kan ve can pahasna verdikleri
mcadelede kazandklar tm haklan bir
rpda gaspetmeye ynelmitir. stelik bununlada yetinmeyip ilkel bir alma duygu
suyla kendilerini birer yarg mercii grerek
bizleri cezalandrmak adna, aramalar sra
snda yiyicek ve giyecek eyalanmz da da
hil olmak zere tm eyalanmz krp dk
meye, talan etmeye balamlrdr.
Mektubun dier blmlerinde ise, kendi
lerine cezaevi iderasi tarafndan ar iken
celer yapldn anlatan tutuklular, tek is
teklerinin insanca bir yaama kavumak ol
duunu belirterek, eylemi ailelerin kararl
destekleriyle srdryorlard.

Alk Grevinin Balamas.

Birinci bloktaki siyasi tutuklularn balatt
eylem, yaklak 40 kiiyle balyor. Daha
sonra, 4. ve 7. gnde dier siyasi tutuklularn katlmyla birlikte, cezaevinin tmn
kaplyor. Cezaevi idaresi bu eylem sresin
ce insani hi bir ihtiyac karlamad gibi,
srekli bask, ikence ve operasyonlarla sal
drlarda bulundu. Tutuklu yaknlar ve tu
tuklular gelien bu olaylar kamuoyuna da
akladlar. Eylem sresince tutuklulara e
ker, tuz verilmedi. Eylemi krabilmek iin
tutuklular havalandrmaya karlmad gi
bi, tutuklularn bulunduu koular tklm
tklm doldurularak ylgnlk yaratmak is
tendii belirtildi. Tutuklularn temizlik ihti
yalarn giderebilmek iin, ihtiyalar olan
scak su kesilerek, bu tutuklulara kar teh
dit arac olarak kullanld.
12 Eyllden bu yana grdkleri ikence,
bask sonucu ar hastalklar altnda yaayan

Eskiehir Cezaevinde 288 tutuklunun eylemini krmak

iin srgn balatlmt. Bu lm yolculuunda saatler sren
a, susuz ve havasz bir ekilde et yn gibi, her an lmle
kar karya kalan tutuklular, btn yol boyunca arabalardan
bir kez olsun indirilmediler! Cezaevinde ise toplu olarak sra
dayandan geirildiler!
tutuklular, eylemde geirdikleri mide kana
masndan dolay hastahaneye kaldrldlar.
Hastahaneye kaldrlan tutuklular ellerinden
ve ayaklarndan zincirlendiler. Bu durumu
protesto etmek iin de, tutuklular tedavi ka
bul etmediler.

Hastahanede Durum.
Alk grevi srerken rahatszlanan Orhan
Trd, Nail Ko, Erdem Keer, Davut Ak
su, Hseyin Ceylan, mam Sakc, Hafz
Akdemir,. S. Selim Erhan, Nuri demi,
Hseyin zpmar kaldrldklar hastahane
de insanlk d uygulamalarla kar karya
kaldlar. Ellerine ve ayaklarna zincir vuru
larak ranzalara balandlar. Kendilerine su
verilmedi. Su isteklerine askerler Siz va
tan hainisiniz, size su yok! Yasak! diye
rek cevap verdiler. Hastahane batabibiyle
grme istekleri de ayn gerekeyle red
edildi. Bu uygulamalarn ba savcnn em
riyle olduu sylenirken, teyandan Hipokrats Yemini etmi doktorlarn ilgisiz
lii de ilgi ekicidir.

Eylemi Krma abalan.

Eskiehir cezaevinde, 280 siyasi tutuklu
nun 34 gndr srdrdkleri alk grevini
krabilmek ve direniilerin direncini yok
edebilmek iin her trl areye ba vuran
cezaevi idaresi, 3.8.1989 gn yeni bir sr
gn balatt. Tuvalete bile gitmeye halleri
olmayan, tutuklularn zorla srgne yollan
mas, bu insanlar lme gnderme anlam
n tayordu. Zorla ve ikence ederek tabut
diye bilinen bir hcre boyutunda olan cezae
vi arabalarna doldurularak, elleri ve ayak
lar zincire vurulmu bir ekilde ar bir
yolculua Adalet Bakanlnn emriyle yol
lanyorlard. Bu lm yolculuunda saatler
srecek, a, susuz ve havasz bir ekilde, et
yn gibi, her an lmle kar karya olan
tutuklular, btn yol boyunca arabalardan
indirilmediler. ki gn sren bu yolculukta

Adalet Ba\ kan Oltan

Sungurlu,
cezaevle
rinde mey
dana gelen
direnileri
nlemek
amacyla,
hkm
llerin in
san ile fi
ziki iliki
sinin n
lenecei1
hcre
sistemine
| geilecei
ni aklad.

Bir ylda drt kez alk grevi yapmak zorunda kalan Aydn Cezaevi tutuklular
RUPEL / SAYFA 14

su iemediler, hava alamadlar, bir avu su

ya ve oksijene muhta kaldlar. Bu nedenden
dolay bitkin denler, baylanlar oldu. B
tn yolculuk boyunca darack bir alana dol
durulan onlarca tutuklu 34 gnlk aln ve
bitkinliin iinde uykusuz bir biimde yol
culuklarn bitirdiler. Aydn cezaevine var
dklarnda bitkin ve halsizdiler. Atlar...
Cezaevi iine girdiklerinde, sopal saldr
larla ikenceyle karlandlar. PKK davasn
dan yarglanan iki kii, bu saldrda hayatla
rn yitirdi. Onlar ar bir ikencenin altnda
ldrldler. Gzel ve cokun bir yaam
geride brakarak. Mehmet Yalnkaya ve
Hseyin Hsn Erolunun bu vahi insan
lk d katledilii, kamuoyunda tepki ile
karland.
Hereye ramen eylemlerini kararl bir e
kilde srdren siyasi tutuklular, byk bir
kararllkla direni rnei gsterdiler. Ve
eylemlerinin sonucunda oturduklar pazar
lkta haklarnn verilecei sz zerine alk
grevini braktlar.
Cezaevinden ulaan bilgilere gre, idare
ve bakanlk verdikleri szleri her zaman ol
duu gibi tutmad. Gasp edilen haklar geri
verilmedi. Aydn cezaevinde tutuklular gaspedilen haklarn verilmesi iin Adalet Ba
kanlna, savcla ve cezaevi mdrl
ne arda bulundular. stekleri kabul edil
medii takdirde yeni bir alk grevine
balyacaklarn akladlar.

Tutuklu Ailelerin Tepkileri

* Eer ortaya karlan bir tnel varsa sorumlulan hakknda dava alr. Bu tnel
olayn bir alma dzeyine getirerek iken
ce yapmak insanlk suudur. 9 diyerek aile
ler aklama yapmaktadrlar.
Ayrca Eskiehir cezaevindeki alk grevi
lm orucuna dnrken Adalet bakan
Oltan Sungurlu ' Cezaevlerinde yapabilece
imiz bir ey yok! 99aklamas zerine, An
karada kefen bezleriyle olay protesto eden
aileler, Cezaevlerinden her zaman l
kabilir, ank ellerimizde kefenlerle ocuklanmzn llerini bekliyeceiz! diyerek ola
y protesto ettiler. Zaman zaman Trkiye1
nin eitli byk illerinde mitingler ve
ilgin gsteriler oldu. Kimi aileler siyah el
biselerle oturma eylemi yaparken, 8 yaandaki Glizar Tay da, eyleme annesiyle kat
larak, Babam bir aydr yemek yemiyor.
Ben de gn yemek yemeden durabilirim. 99
diyerek alk greviyle dayanma eylemine
katld.

Demokratik kurulularn tepkileri

Eskiehir cezaevinde sren ve daha sonra
eylemi krabilmek iin btn tbbi ve insani
kurallar hie sayarak Aydn cezaevine gn
derilen tutuklularn srdrd alk grevi
kamu oyunda da byk destek grd.
nsan Haklar Demei Ankara ube Ba
kan M. lhan Erdost basna yapt akla
mada yle dedi; Cezaevlerinden alk
grevi sonucu tabut karsa, bunun vicdani
sorumluluu kadar, tarihsel sorumluluu
da Bakan Sungurlu nun omuzlarndadr. 9
Sosyalist P&rti Genel Sekreteri Yaln B
yk Dal, Burada bir kii lsn, cezaevini
balanna ykanz!9eklinde konutu. Ayr
ca, Aziz Nesin ve arkadalar alk grevini
desteklemek iin sembolik alk grevi yapt
lar. Destekler dier cezaevlerinde de srd.

Metin Mete

KRDSTAN PRESS 28ILON / EYLL 1989

Pitgiriya Krdistan Press e

Dike!
Krdistan Press 3 saliya xwe tij kir. Bi v hejmara
75an ve dikeve 4 saliya xwe.
Xebatkarn Krdistan Press di van 3 salan de bi
gelek probleman ve heir-neir bn. Hinek ji wana
hatin helkirin (areserkirin). Hinek j helnebn. Hi
nek problem j car caran rojnam xiste nav kirz. Di
gel van j xebatkarn Krdistan Press bi girday
prensbn ku destpk de hatibn tesbtkirin xebata
xwe domandin. B ik ne mimkin b ku me dil herkes xwe bikira. Diviya ku me li gor berjewendiyaTkona Rizgariya Netew ya Kurdistan kar xwe bidomanda. Ev yek ha hatiye kirin. Gava ev yek ha
dihat kirin j, hinekan ji rexneyan ji xwe re par girtin
xeyidn, aciz bn. L tu car br baweriyn xwe ne
gihandin rojnam. Tewrn weha car caran ji xwendevanan re hatiye pkkirin.
Par me dest bi karek dijwar kir, me dest bi weana
heftey kir. B rawestan 8 meh weana heftey hat do
mandin. Mesrefn weana heftey li ser teqeta mad
d ya rojnam b. Ji ber v yek me ji Kurdn welat
parz li London alkar xwest. Ev daxwaza me p
hat qeblkirin, l mixabin pa ev sozn ku hatibn
dayn bi ch nehat. Ji ber wj rojname ket navtengasiyeke abor.
Ji ber hin kmasiyn ikl, me nikarib Alkariya
apemen ku sal carek dihat kirin, bistanda. Bi v
away netca weana heftey rojname ket bin deynek
giran. Qas 600 hezar kron.
Ji ber v, me di hejmara 74an de, dev ji weana
heftey berda. W Krdistan Press dsa herdu heftey carek b weandin. Ji ber ku sal 20 hejmar hati
ye weandin, heya dawiya sal em 4 hejmar biwenin.
Di sala 1990 de w ji al naverok ikl ve Kurdistan Pressek hn pket m pke xwendevann
xwe bikin.
^
Hem ji bo safkirina deynn rojname hem j pkanina ertn hn batir, bo weana rojname, em bi v
hejmara xwe ve KAMPANYA P/7G//?/V'' vedikin.
Krdistan Press bo domandina weana xwe mihtac alkariya xwendevann xwe ye.
Bedar KAMPANYA PTGRYA Krdistan
Press bin! Alkar bin da ku Krdistan Press bikaribe platforma xwe ya rojnamek serbixwe, demokrat
girsey bidomne.

III
>1
1*2
E l1
5
2
H 11s
uy\
<
3
El

<

ec t/y
. 1

Bankgiro

<\ ig

343 5559

Sweden
n l i 15 e m k gazete

Kurd - Tirk
Krte - Trke
Rojnameya 15 rojn 15 gnlk gazete
Hejmar - Say; 75 (21)
28 lon Eyll 1989

Kurdisk Turkisk Tidning

Utkommer varannan vecka
Nummer; 75 (21)
28 September lon 1989

Berpirsiyari Git
Genel yayn ynetmeni
Orhan KTN, 08 - 29 50 56
Berpirsiyar Algir
Yardmc ynetmen
etn EKO, 08 - 29 83 32
Adress; Box 7080, 17207 Sundbyberg
Bro; rsvngen 6C, Hallonbergen
Tlf; [46] 8-29 83 32
Telex; 131 42 ANK S
Telefax; 08-29 50 56
Bankgiro; 343-5559
Postgiro; 2 65 33-0
apxane Bask;
Tidnings Tryckarna p land AB

Chefredaktr och ansvarig utgivare

Orhan KOTAN, 08-295056
Redaktion sekreterare
etn EKO, 08-298332

et

Nivsarn ku tn andin li xwediyan venagerin

Gnderilen yazlar iade edilmez
Redaksyon dikare nivsarn ku ji
rpeln xwendavanan Serbest
Kurs re tn andin, li gor dzena r
pelan, kurttir bike.
Serbest Krs ve Okuyucu Sayfas
iin gelen yazlar, zne dokunulma
dan sayfa dzenine gre redaksiyon
tarafndan ksaltlabilir
Eger xwediyn nivsarn kurd titektaybet? nebjin, redaksiyon dika
re, li gor standardn ziman kurd,
guhertinn pewist ke

Postadress; Box 7080, 17207 Sundbyberg

Beskadress; rsvngen 6C, Hallonbergen
Tlf; [46J 8 - 29 83 32
Telex; 131 42 ANK S
Telefax; 08 - 29 50 56
Bankgiro; 343 - 5559
Postgiro; 2 65 33 - 0
Tryckeri; Tidnings Tryckarna p land AB

ISSN 0283 4898

Krdistan Pressi
Destekle!
Krdistan Press3 yan bitirdi. u an elinizde bulu
nan 75 . says ile 4. yana giriyor.
Krdistan Press alanlar 3 yl boyunca bir dizi
problemle boazlatlar. Bunlarn bir blm
zmlendi. Bir blm zmlenemedi. Kimi prob
lemler ise gazeteyi zaman zaman kriz iine soktu.
Bununla birlikte, Krdistan Press alanlar, gazete
nin n almalarnn yapld zaman saptanan ilke
lere btn ile bal kalarak, almalar srdrme
ye gayret ettiler. phesiz, herkese nabzna gre
erbet vermek mmkn deildi. Sorunlara Krdis
tan Ulusal Kurtulu Mcadelesinin genel karlar
asndan bakmak gerekiyordu. Bu yapld. Bu yap
lrken de eletirilerden kendisine pay karanlar ks
tler, gocundular. Ama dncelerini gazeteye ilet
me akln gstermediler. Bu tr olumsuzluklar za
man zaman okuyuculara duyuruldu.
Geen yl, olduka etin bir ie, haftalk yayna ba
ladk. 8 ay aksamadan haftalk yayn yapld. Haftalk
yaynn ekonomik ihtiyalarnn karlanmas gazete
nin btesini kaf kat ayordu. Bu nedenle Londra!
daki yurtsever evreden haftalk yayna maddi katk
da bulunmalarn istedik. Olumlu karlanan bu iste
imiz, ne yazk ki verilen szlere ramen yerine
getirilmedi ve gazete ekonomik adan bir kmazn
iine girdi.
Teknik baz eksikliklerden tr ylda bir defa yap
lan Basn Yardm n da alamadk. Bylece haftalk
yayn, gazeteye 600 bin kron civarnda bir bor yk
lemi oldu.
74. sayda bu nedenle haftalk yayna ara verme ih
tiyac dodu. Krdistan Press gene iki haftada bir
yaynlanacak. Bu yl 20 say yayn yapld iin de yl
sonuna kadar 4 say daha yayn yapacaz. 1990 y
lnda ierii ve biimi ile biraz daha gelikin bir Kurdistan Pressi okuyucuya sunmay planlyoruz.
Gerek gazetenin biriken borlarn demek iin ve
gerekse nmzdeki yllarda daha kalc ve daha is
tikrarl bir yayn proram hazrlayabilmek iin, bu
saymzla birlikte bir DAYANIMA KAMPANYASI
ayoruz. Krdistan Pressin yaynn srdrebilmesi
iin okuyucularnn maddi desteine ihtiyac var.
Krdistan Pressin dayanma kampanyasna kat
lalm. Krdistan Pressin bamsz, demokratik kitle
gazetesi platformunu srdrmesine yardmc
olalm.

Postgiro

2 6533-0
Sweden
ABONE
3 Meh 3 Aylk
| 60 SEK-15 DM

6 Meh 6 Aylk
120 SEK 30 DM

Salek Yllk

200 SEK 60 DM

Tarih / Drok.............................

NAV/PANAV
SM/SOYSM

NAVNAN
ADRES

.........

WELAT/ LKE
Hn dikarin heq abonet? li ser hesaba GILALA AB Postgiro 26533-0
Stockholm raznin sretek j ji Box 7080,172 07 Sundbyberg-Sweden re
bi garta abone rkin.___________________ ________
Abone cretini GILALA AB PG; 26533-0 Stockholm kontosuna yatrarak, bir
kopyasn Box 7080,172 07 Sundbyberg-Sweden adresine abone kartyla bir
likte postalayarak abone olunabilir.

POSTTIDNING
adress; Box 70 80, 172 07 Sundbyberg-Sweden

Tel; 08 - 29 83 32
Fax; 08 - 29 50 56
Telex 131 42

ULUSAL VE D N S E L HAREKETLER SOYUTLANIYOR!

Glasnost
Perestroyka
ve sarslan Dou!
Byk Ekim Devriminden 72 yl sonra
sosyalist inann sorunlar, btn arl
ile Sovyetler Birliini etkisi altna ald.
Glasnot ve Perestroyka kavramlarnn ya
ratt altst olu hem byk bir dikkatle
izleniyor ve hem de ulaaca noktalar me
rakla bekleniyor.
Emperyalist Bat, Sovyetlerde ve Dou
Blokundaki bu alt st oluu, antikomnizm iin bitip tkenmez bir hazine
olarak deerlendiriyor. Sosyalistler ise, ta
rihle hesaplamann sava ncesi tedirgin
liini yayorlar. Pro-sovyet partilerin he
men hemen tm yeni duruma ayak uydur
mu grnmektedirler.
72 yldan bu yana kprlerin altndan ok
sular akt. u ya da bu nedenle tartlma
yan, tarttrlmayan sorunlar kendi ilerin
de bydler. Derinletiler.. Bu gn artk,
kimi birer ikier, kimi topluca artc bi
imler iinde ortaya kmaya balyorlar.
Bunlarn iinde en arpc olan hi ku
kusuz ulusal ve etnik sorunlar. Azerbeycanda patlak veren olaylar, dalga dalga l
kenin bir yanndan te yanna yaylyor. Ca
milerden, kiliselerden frlayan ulusal dinsel fke ile birbirine saldran halklarn
durumu, 72 yln ideolojik-politik ereve
sini paralyor. Karaba, sorununda Erme
ni ve Azeri halklar kar karya geliyorlar.
Azeri politikaclar artk Bolevik gal
deyimini kullanyorlar. Estonyada bam
sz bir cumhuriyet talebi ykseliyor. Ana
yurtlar Gney Grcistandan, Nazilerle i
birlii nedeni ile Stalin dneminde zorla
zbekistana srlen Mesket Trkleri, z
bek halkyla atmaya giriyor. Grcistan
kaynyor. Kzl Ordu, zerklik isteyen Aba
zalara ve bamszlk isteyen Grclerin
nne dikiliyor.
Tibetten, Kafkaslara, Baltktan, Slavenyaya kadar tm alanda, sosyalist talepler
yerini birer birer ulusal taleplere terk edi
yor. Kiliseler ve camiler, 72 yllk sosyalist
inann vard noktada kitlelerin politika
rettikleri merkezler durumunda.
te yandan, ekonomi dar boazda. Bat
TVleri uzadka uzayan kuyruklar, temel
gda maddelerinde ekilen skntlar g
rntlyor. Sovyetler Birlii, emperyalist
dnya ile pazarlklara oturuyor. Ekonomik
ilikiler, d politikada nazik dengelerin
kurulmas ile sonulanyor.
Polonyada Dayanmann izledii yol b
tn dikkatleri stne ekiyor. Dayanma
pratii tm Douyu etkilemie benziyor.
Dayanma modeline ilgi, Sovyetlerde ard
arkas kesilmeyen grevlerde somutlayor.
Sosyalist devletin sahibi proletarya, sosya
lizmi karalyor. te bir kmr iisi: Gn
boyu yerin dibinde alyoruz. Havasz,
karanlk odalardayz. Mesai bitiminde bir
kalp sabun dahi bulamyoruz...
Ak olan u ki, Glosnot ve Perestroyka
hareketi, derin sarsntlar yaratyor. Tarihle
hesaplayor. Bir dizi tabuyu ykyor. Ne
var ki, gerek toplumsal sorunlarn z
mnde ve gerekse uluslararas sorunlarda
tkanyor. Yetersiz kalyor. Kilitleniyor.
rnein, yllardr uygulanagelen d politi
ka gelenekleri, emperyalist dnyayla uzla
ma, gelien ve gelimekte olan ulusal kur
tulu hareketleri karsndaki tavr bunlar

Emperyalist Bat, Sovyetlerde ve Dou Blokunda bu alt-st oluu , anti-komnizm iin bitip
tkenmez bir hazine olarak deerlendiriyor. Sosya
listler ise, tarihle hesaplamann sava ncesi tedir
ginliini yayorlar. Pro-sovyet partilerin hemen he
men tm yeni duruma ayak uydurmu grnmek
tedirler.

dan bir ka. Sovyet Dileri Bakan

vardnazenin son Ortadou gezisisinin so
nular pek de i ac deil. Msr, rdn,
Suriye, Irak ve ran kapsayan tm gezi bo
yunca Filistin sorunu dnda hi bir olay
gndemletirmeyen, Ortadounun orta
snda kanayan bir yara olarak duran Krdis
tann ismini bile azna almayan vardnaze, D politikadaki kaygan zemininin net
bir aynas. Halepe katliamnda sessiz ka
lan devletlerden biri olma talihsizlii de
SSCBye ait. D politikada esneklik ve su
ya sabuna dokunmama tavr ayn ekilde
kendini Sovyet-in ilikilerinde de gsteri
yor. 1959 ylnda Mao - Kruev zirvesin
den sonra bir daha bir araya gelemeyen
Sovyetler ile in, 30 yl sonra Gorbaovun
byk bir jesti ile bir araya gelebiliyor, ili
kilerde bir yumuama gzle grlyor
ama, temelde fazla bir ey deimiyor.
Akl savunan Gorbaov, ayn dnemde
inde kitle desteine sahip renci hare
keti karsnda suskun kalyor.
Sovyetlerde sarsnt, kaygan bir zeminde
savrulma lkenin boyutlarna parelel ola
rak ar ar hissedilirken, Sovyetleri ev
releyen Dou Avrupa lkelerinde kaos de
rinden derine hissedilir bir dzeyde...
Karmaann en youn yaand lkelerin
banda Polonya ve Macaristan geliyor. So
runlarn girdabnda savrulma nasl sonu
lanacak, kaplar ardna kadar batya ala
cak m sorusu kafalar olduka megul
ediyor.
lk kez bir sosyalist lkede Komnist Parti
lkeyi ynetemediini aka ilan ediyor ve
yine ilk kez oulcu parti sistemi hayata ge
iriliyor. Ardndan yaplan seimlerle mu
halefet karsnda, 45 yllk Komnist Par
ti, halkn oyu ile iktidardan drlyor..
1981de General Jaruzelskinin mdahale
siyle sarslan Polonya, 8 yl sonra ekono
mik dar boaz bir yana, politik tercihlerde
tkankl yayor. Araylar eninde so
nunda
Polonyay
Bat
tipi
bir
demokrasinin eiine getirmie benziyor.
45 yl sonra 4 Haziranda yaplan ilk ak
seimlerde, 7 yldr yasakl bulunan Daya
nma bnyesinde merkezileen muhalefet,
Komnist Partiyi zor duruma sokarken, ilk
kez bir sosyalist lkede bamsz, tarafsz,
muhalefetin gnlk yayn organ Gazeta
yayn hayatna balyor. Devletin finanse
ettii ve partinin merkez yayn organn ba
sld matbaada baslan Gazeta, imdiden
150 bin tiraja ulayor. Yasakl olduu d
nemde Dayanmann militanln yapan

lar ve dafalarca tutuklananlar u an Gazetann redaksiyonunu oluturuyorlar. lk

muhalif gnlk yayn halk tarafndan se
mpati ile izleniyor.
Polonyadaki gelimeler bununla da snrl
deil. Eski Polonya aristokrasisi, Dayanmann kanatlar altnda yeniden Polonya1
nin politik hayatna giriyor. Eski aristokrat
lar, gemite kaybettiklerinin hncn alrcasna devletin st kademelerine birer
birer yerleiyorlar... Anna Radzivill... Polanyadaki Senato seimlerinde Dayanmann aday. 100 bin oy toplayan Radzi
vill, 50 yanda, tarih retmeni ve Pren
ses. Anlatlanlara gre ailesi, 120 bin
hektar araziye sahipmi soyluluk yllarn
da. 1945te mlkszleen bu ailenin temsil
cisi, bugn Polanya Senatosunda... Pren
ses Anna Branicka Wolska! 134 kye sahip
bir aristokratn kz. Dayanmann yeni
aday... Stanislaw Czartoryski, 81de Dayanmann krsal alanlarda rgtlenme so
rumlusu ve eski bir aristokrat aileye men
sup. Yeeni Barbara ise, Varovada Rock
dnyasnn bir numaral ismi... Wajda,
81den beri filmleri sansrlenen muhalif
lerden biri. u an Varova Devlet Tiyatrosu
sanat ynetmeni...
Polonya, toplumsal alkantlarn yansra,
ekonomide de ar bir bunalmn iinde. 39
milyar gibi, astronomik bir dzeyde d
borca sahip. Enflasyon % 100n zerinde.
Artan grevler, toplumdaki honutsuzlu
un trman, Papann Polonya ziyareti s
rasnda yaanan dinsel patlama, Bushun
ziyaretinde ar sevgi gsterileri Dayan
ma ile Komnist Partiyi ayn masaya oturt
maya yetmiti. Bylece Dayanma, Hk
met yetkileleri ile yaplan grmelerde,
legalleti ve seimlere katlma hakk
kazand.
4 Haziranda yaplan seimler, iktidar al
maya muktedir olmasa bile Dayanmann
zaferiyle sonuland. 100 sandelyelik Se
nato seimlerinde 92 sandelve kazanan Da
yanma, katlmn % 62 gibi dk olma
sna ramen, 161 sandelye iin yaplan
Meclis seimlerinde 160n ald.Bu u an
lama geliyordu: Oylamaya katlan semen
lerin % 92si Dayanmadan yanayd./.
Kaynayan devletlerden bir dieri Maca
ristan. Macaristan da ekonomik kriz iin
de. lke derin bir bunalmn eiinde. Bat
Avrupa ile yakn balar kurmaya balayan
Macaristan, iteki karmaay zmenin tek
yolu olarak demokratik reformlar gr

yor. Le Monde gazetesinin sorularn geti

imiz aylarda cevaplayan Macar Komnist
Partisi Bakan Rezs Nyersin aklamala
r, Macaristann sosyal-demokrat bir raya
doru savrulduunun sinyallerini veriyor.
7 Emperyalist lkenin Pariste yaptklar
zirvede, Polonya ve Macaristana ekono
mik yardm yapma kararn sempatiyle kar
layan Nyers, Le Monde zetle u akla
malarda bulunuyor: Demokratikleme ve
pazar ekonomisinin kurulmas bizim ulu
sal karmzadr... Macaristan, dier sos
yalist lkelerden farkl olarak dnya ekono
misi ile btnlemeye alrken, Romanya
giderek daha fazla kopuyor. Dou Almanya
ve ekoslovakya bizi eletirmiyor, ama gi
riimlerimizi endie ile karlyorlar...
ATye girme konusunda da ak kap bra
kan Nyers, Avusturya gerekli koular ye
rine getirip, ATye girebilmesi iin 5 yl
bekleyecek, Bu bizim iin 10 yl demektir.
Zaman gelsin grrz...diyor
te yandan bir Arap dergisi ile rportaj
yapan Macar Dileri Bakan Peter Varkonyi, Macar Komnist Partisi Bakannn
parelelinde artc aklamalar yapyor.
zetle unlar sylyor Varkonyi: Devle
tin nemli temelde kurulmasn amal
yoruz: parlemento, yrtme ve yarg. Tm
bunlar u anlama geliyor, siyasette oul
culuk ve parlementer seimler..., Biz
proletarya diktatrlnden oktan vaz
getik. u an ki tek amacmz iinde bulun
duumuz bunalmdan kabilmek..., Biz
Varova Pakt yesiyiz. ki paktn da feshe
dilmesini istiyoruz. Bylece tarafszlk sz
konusu olsun...
Polonyadaki muhalefet gibi gl olmasa
da, Macaristanda muhalefetin ban ekti
i Demokratik Form hareketi legal parti
olarak seimlere hazrlanmak isterken, l
ke boydan boya Dou Alman genlerinin
igaline uruyor. Dou blokunun en istik
rarl lkesi gibi grnen DDRde de ekono
mik kriz, artan toplumsal sorunlar kar
sndaki zmszlk onbinlerce Dou Al
mann, Bat Almanyaya snmasyla
sonulanyor. Reform zorlamalar, renci
protestolar ile yava yava belirginleiyor
DDRde...
Ar ekonomik krizle babaa kalan Ro
manyada ses seda kmamasna karn,
ek genlii komu lkelere paralel bir ha
reketlilik iinde. Prag Baharnn 21. yld
nmnde binlerce insan sokaklara dkle
rek yerlere oturdu. Coplarla ve asker bas
ksyla
datlan
gsterciler,
yarn
geliebilecek toplumsal huzursuzluklarn
ilk nveleri gibi. Dou Almanya gibi e
koslovakyada dneme denk decek re
formlarn sancsn yayor.
Glosnat ve Perestroykann gn na
kartt sorunlar, bylece sosyalist dnyay
sarsyor. Yeni deerler, alkanlklar, iliki
biimleri yaratyor.
Dou Bloku devletlerindeki sarsntlar,
Kremlini de sarsyor. Kremlin, ayn za
manda ierden gelen ulusal ve dinsel ayak
lanmalarla da sarslyor. Kimilerine gre
Gorbaovun iktidarda 6 ay kalmas mm
kn deil.
1 yl srpriz saylabilir.

SERDAR