Μικροβιολογία Β

Χειμερινό εξάμηνο 2007

Clinical
Microbiology
Procedures
Handbook
 staphylococci

Ε. Σκούλικα 2007
 περιεχόμενα
 Ταξινόμηση
 Εργαστηριακή ταυτοποίηση
Δομή, απομόνωση και ταυτοποίηση
 Επιδημιολογία των σταφυλοκοκκικών λοιμώξεων
 Κλινικές ενδείξεις
 Παθογένεια των λοιμώξεων με S. aureus
 Προσκόλληση
 Ο ρόλος της προσκόλλησης στις ενδοπροσθετικές συσκευές και τους
καθετήρες
 Αποφυγή της άμυνας του ξενιστή
 Βλάβες του ξενιστή
 Τοξίνες και υπερ-αντιγόνα
 Άλλες εξωκυττάριες πρωτεΐνες και ένζυμα
 Σταφυλόκοκκοι αρνητικοί στην κοαγκουλάση
 Αντιμικροβιακά, αντοχή και εμβόλια
 Gram-Θετικοί κόκκοι 1
• Τα βακτήρια αυτής της ομάδας σχηματίζουν
χαρακτηριστικές αποικίες.
• Οι σταφυλόκοκκοι σχηματίζουν κυτταρικά
συμπλέγματα σαν «τσαμπί» και σπάνια αλυσίδες.
Δύο είδη είναι κοινά:
– Staphylococcus epidermidis που μεγαλώνει συμβιωτικά στο
δέρμα μας.
– Staphylococcus aureus που εποικίζει συχνά το δέρμα, την
ρινική κοιλότητα και το γεστρεντερικό σύστημα. Μπορεί να
προκαλέσει ακμή και απόστημα.Πολλές περιπτώσεις τροφικής
δηλητηρίασης προκαλούνται από σταφυλοκόκκους. Στο
νοσοκομέιο η ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά είναι μείζων
πρόβλημα. Μερικά στελέχη Staphylococcus aureus εκκρίνουν
τοξίνες και προκαλούν το Σύνδρομο τουΤοξικού Σοκ που μπορεί
να είναι θανατηφόρο.
 Staphylococcus aureus
SEM Οπτικό μικροσκόπιο
 Staphylococcus
• Τα βακτήρια του γένους Staphylococcus είναι παθογόνα για τον άνθρωπο και άλλων
θηλαστικών.
• Παραδοσιακά διαχωρίζονται σε δύο ομάδες με βάση την ικανότητά τους να προκαλούν πήξη του
πλάσματος. Οι θετικοί στην κοαγκουλάση σταφυλόκοκκοι είναι και το πιο παθογόνο είδος S
aureus. Οι αρνητικοί στην κοαγκουλάση σταφυλόκοκκοι (CNS) αποτελούν μια ομάδα 30 ειδών,
ανήκουν στην φυσιολογική χλωρίδα του δέρματος, μερικά είδη όμως μπορεί να προκαλέσουν
λοίμωξη.
• Είναι προφανές ότι ο διαχωρισμός των σταφυλοκόκκων σε κοαγκουλάση + και - είναι τεχνητή και
σε μερικές περιπτώσεις παραπλανητική. Η κοαγκουλάση είναι δείκτης για τον S aureus αλλά δεν
συνδέεται με την παθογένεια. Επίσης υπάρχουν στελέχη S aureus που στερούνται
κοαγκουλάσης. Παρ’ όλα αυτά η κατηγοροποίηση χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινική
Μικροβιολογία.
• Ο S aureus παράγει ορισμένες εξωκυττάριες πρωτεΐνες και πολυσακχαρίτες, μερικοί από τους
οποίους συνδέονται με την παθογένεια. Η παθογένεια είναι αποτέλεσμα συνδυασμού πολλών
παραγόντων που εκφράζονται κατά την μόλυνση.
• Υπάρχουν αντισώματα που εξουδετερώνουν τις σταφυλοκοκκικές τοξίνες και τα ένζυμα αλλά δεν
υπάρχουν εμβόλια. Και η θεραπεία με αντιβιοτικά αλλά και η χειρουργική παροχέτευση
απαιτούνται συχνά για την θεραπεία των αποστημάτων των δοθιήνων και των μολυσμένων
τραυμάτων.
• Οι σταφυλόκοκκοι είναι συχνό αίτιο μόλυνσης των ενδοπροσθετικών συσκευών και των
καθετήρων.
• Αυτές οι λοιμώξεις θεραπεύονται δύσκολα και συχνά απαιτείται η αφαίρεση των συσκευών.
• Μερικά στελέχη που μολύνουν ασθενείς στο νοσοκομείο είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Η
βανκομυκίνη παραμένει το μόνο αντιβιοτικό στα οποίο δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα αντοχή.
 ταξινόμηση
• Υβριδοποίηση DNA-rRNA και συγκριτική ανάλυση της ακολουθίας
του 16S rRNA έδειξε ότι οι σταφυλόκοκκοι αποτελούν μια ομοιογενή
ομάδα στο επίπεδο του γένους. Αυτή η ομάδα βρίσκεται στο
σύμπλεγμα Bacillus-Lactobacillus-Streptococcus που
συμπεριλαμβάνει τα Gram θετικά βακτήρια με χαμηλό περιεχόμενο
G + C στο DNA.
• Τουλάχιστον 30 είδη σταφυλοκόκκων έχουν αναγνωριστεί βιοχημικά
και μοριακά με υβριδοποίηση DNA-DNA. Τα 11 από αυτά
αποτελούν μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας του ανθρώπου. Ο S
aureus (ρινική κοιλότητα) and S epidermidis (ρινική κοιλότητα και
δέρμα) είναι τα πιο συχνά απαντώμενα που έχουν το πιο ισχυρό
δυναμικό παθογένειας. Ο S saprophyticus (δέρμα) είναι επίσης
συχνό αίτιο ουρολοίμωξης. Οι S haemolyticus, S simulans, S cohnii,
S warneri και S lugdunensis μπορούν να προκαλέσουν μόλυνση
στον άνθρωπο.
 Ταξινόμηση/ταυτοποίηση

καταλάση
+ -
Micrococcaceae Streptococcaceae
GC%=30-74 GC%=30-39

κοαγκουλάση
+ -

S. aureus Οξειδάση/βακιτρακίνη
+/S -/R

Μικρόκοκκος Κοαγκουλάση αρνητικός

σταφυλόκοκκος
S. epidermidis S
novobiocine
S. saprophyticus R
 Ταξινόμηση σύμφωνα με μοριακές μελέτες
στο 16SrRNA

• Οικογένεια: Micrococcaceae
• Γένη: Micrococcus (εποικισμός δέρματος-σπάνια λοιμώξεις)
Stomatococcus (σαπρόφυτο του φάρυγγα- σπάνια λοιμώξεις)
Planococcus (Θάλασσα)
Staphylococcus (7 ομάδες, 33 είδη, τα μισά έχουν βρεθεί στο άνθρωπο,
κλινικής σημασίας ο S. aureus).
 Ταξινόμηση/ταυτοποίηση

καταλάση
+ -
Micrococcaceae Streptococcaceae
GC%=30-74 GC%=30-39

κοαγκουλάση
+ -

S. aureus Οξειδάση/βακιτρακίνη
+/S -/R

Μικρόκοκκος Κοαγκουλάση αρνητικός

σταφυλόκοκκος
S. epidermidis S
novobiocine
S. saprophyticus R
είδος θέση αποικισμού νόσος
S. aureus ρινο-φαρυγγική συχνή
κυλότητα
S. epidermidis δέρμα συχνή
S. saprophyticus δέρμα ουρολοίμωξη
S. haemolyticus Αποκρινείς αδένες συχνό

S. lugdunensis δέρμα συχνό

S. capitis σμηγματώδεις ασύνηθες
αδένες
S. saccharolyticus δέρμα σπάνιο

S. hominis Αποκρινείς αδένες σπάνιο

S. auricularis Φυσιολογική σπάνιο

χλωρίδα
S. cohnii Φυσιολογική σπάνιο
χλωρίδα
 Μορφολογία των σταφυλοκόκκων
• Gram+, προαιρετικά αναερόβιοι κόκκοι, μεγέθους 0,8-1,2 μm.
• Μικροσκοπικά τα κύτταρα απαντώνται μόνα, σε δυάδες,
μικρές αλυσίδες και σε συστάδες σαν τσαμπί σταφυλιού
• Η μορφολογία βοηθάει να τους διαχωρίσουμε από τους
στρεπτόκοκκους, οι οποίοι συνήθως πολλαπλασιάζονται σε
αλυσίδες.
 κυτταρικό τοίχωμα
• Gram +

Gram -
 Φυσιολογία των σταφυλοκόκκων

Τα τειχοϊκά οξέα των σταφυλοκόκκων

• S. aureus Ριβιτόλη (Πολυσακχαρίτης Α)

• S. epidermidis Γλυκερόλη (Πολυσακχαρίτης Β)

 τειχοϊκά οξέα
το αρνητικό τους φορτίο λειτουργεί σαν
παγίδα κατιόντων. Συνδέονται
ομοιοπολικά με την πεπτιδογλυκάνη
Βρίσκονται μόνον σε μερικά
Gram+. Είναι πολυμερή της
ριβιτόλης ή της γλυκερόλης
συνδεδεμένα με
φωσφοδιεστερικούς δεσμούς. Σε
μερικά είδη βακτηρίων στην
θέση R βρίσκουμε D-αλανίνη,
Ν-ασετυλγλυκοσαμίνη, Ν-
ασετυλγαλακτοζαμίνη και
γλυκόζη.
Η χαρακτηριστική σύνθεση
λειτουργεί και σαν αντιγονικός
παράγοντας για συγκεκριμένα
είδη παθογόνων
μεταβολισμός των σταφυλοκόκκων

• Χρησιμοποιούν και τον οξειδωτικό και τον ζυμωτικό

μεταβολισμό
• Ανάγουν συχνά τα νιτρικά σε νιτρώδη
• Έχουν κάψα ή γλυκοκάλυκα που αναπτύσσεται συνήθως in
vivo.
• Αυτή η ιδιότητα είναι πολύ σημαντική για τον αποικισμό από
Staphylococcus epidermidis
 Μεταβολικές ιδιότητες
• Πρωτεΐνη Α
• Περιβάλλει ομοιόμορφα την επιφάνεια του S. aureus
• Δεν απαντάται στους αρνητικούς στην κοαγκουλάση
• Ο S. aureus ζυμώνει την μαννιτόλη. Οι περισσότεροι από τους
άλλους σταφυλοκόκκους δεν ζυμώνουν την μαννιτόλη
• Ανθεκτικοί στο αλάτι (αναπτύσσονται σε < 10% NaCl) Το
NaCl είναι συνήθως χρήσιμο σαν επιλεκτικό μέσο για την
απομόνωση των σταφυλοκόκκων.
• Ευρύ πεδίο θερμοκρασιών για την (18°C - 40 °C )
• Τα στελέχη των σταφυλοκόκκων ποικίλουν σε μελαγχρωμία
και αντοχή σε αντιβιοτικά.
μόνον ο S aureus ζυμώνει τη μανιτόλλη στο άγαρ EMB.
 Εργαστηριακή διάγνωση
δοκιμασία καταλάσης

Διαχωρισμός των σταφυλοκόκκων (+) από τους

στρεπτόκοκκους (-)

Η δοκιμασία γίνεται με την εμβάπτιση καλλιέργειας σε

λίγες σταγόνες 3% Η2Ο2 . Οι θετικοί μικροοργανισμοί θα
διασπάσουν το Η2Ο2 και θα παραχθεί Η2Ο και
φυσαλίδες Ο2. Το αιματούχο άγαρ είναι ακατάλληλο
διότι διασπά από μόνο του το Η2Ο2 .
 απομόνωση και ταυτοποίηση
• Μπορεί να υποπτευθεί κανείς την παρουσία των σταφυλοκόκκων σε τραύμα, κατ’ αρχήν με τη χρώση
Gram. Όμως μικρός αριθμός βακτηρίων στο βιολογικό υλικό αποκλείει την μικροσκοπική εξέταση και
απαιτεί καλλιέργεια.
• Ο μικροοργανισμός απομονώνεται με την σπορά του κλινικού δείγματος σε στερεό υλικό όπως αιματούχο
άγαρ, θρυψίνη σόγια άγαρ ή εκχύλισμα καρδιακού ιστού. Κλινικό δείγμα που ενδέχεται να είναι
μολυσμένο με άλλους μικροοργανισμούς μπορεί να επωαστεί σε άγαρ μανιτόλης με αλάτι (7,5% NaCl),
που επιτρέπει στους ανθεκτικούς στο αλάτι σταφυλοκόκκους να αναπτυχθούν.
• Η αποικία εξετάζεται μικροσκοπικά μετά από χρώση Gram και η δοκιμασία της καταλάσης και της
κοαγκουλάσης επιτρέπουν την γρήγορη ανίχνευση του S aureus.
• Για τον S aureus πολύ χρήσιμο τέστ αποτελεί η ανίχνευση της θερμοσταθερής δεοχυριβονουκλεάσης.
• Η παρουσία του S aureus μπορεί να επιβεβαιωθεί εξετάζοντας τις αποικίες για συγκόλληση με σωματίδια
latex επενδεδυμένα με ανοσοσφαιρίνη G και ινιδογόνο, τα οποία προσδένουν την πρωτεϊνη Α και τον
παράγοντα συγκόλλησης αντίστοιχα, που βρίσκονται στην επιφάνεια του μικροβίου. (Μερικά πρόσφατα
κλινικά στελέχη S aureus δεν παράγουν κοαγκουλάση και δεν φέρουν ινιδογόνο, γογονός που κάνει την
ταυτοποίηση δύσκολη).
• Η σύνδεση του S epidermidis (και σε μικρότερο βαθμό των άλλων κοαγκουλάση αρνητικών
σταφυλοκόκκων) με τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις λόγω των ενδοπροσθετικών συσκευών σημαίνει ότι
η απομόνωση αυτών των μικροβίων στο αίμα αξιολογείται ως σημαντικό γεγονός και πιθανόν να μην
οφείλεται σε επιμόλυνση, κυρίως όταν συνεχόμενες αιμοκαλλιέργειες είναι θετικές.
• Στις μέρες μας, η ταυτοποίηση του S epidermidis και των άλλων σταφυλοκόκκων γίνεται μέσω δοκιμασιών
του εμπορίου που εξετάζουν πολλαπλούς βιοχημικούς και μεταβολικούς χαρακτήρες (API Staph Ident,
API Staph-Trac, Vitek GPI Card κλπ).
 Ταυτοποίηση S aureus
• αιμολυτικός
– σε αίμα προβάτου
– χρυσίζουσα εμφάνιση (aureus)

• ζύμωση της μαννιτόλης

• θετικοί στην κοαγκουλάση

• τυποποίηση
 Ταυτοποίηση S epidermidis
• μη αιμολυτικός
– αίμα προβάτου
– δεν χρωματίζεται

• δεν ζυμώνει την μανιτόλη

• κοαγκουλάση αρνητικός
 Απομόνωση και ταυτοποίηση

Κλινικό δείγμα σε στερεό θρεπτικό υλικό

-Αιματούχο, τρυπτόνη-σόγια άγαρ, Heart infusion agar
-άγαρ μανιτόλλης με αλάτι (7,5% NaCl) για
αποκλεισμό επιμολύνσεων
-Χρώση κατά Gram
-Αντίδραση καταλάσης και κοαγκουλάσης
-Αντίδραση παραγωγής θερμοσταθερής DNase
-Συγκόλληση σε λάτεξ για την παρουσία πρωτεΐνης Α
και συγκολλητίνης (προσδένουν IgG και ινωδογόνο)
-Μοριακή ταυτοποίηση με PCR
κλινικές εκδηλώσεις της μόλυνσης
με S Aureus
Ο S aureus μπορεί να προκαλέσει:
• επιφανειακές δερματικές μολύνσεις (δοθιήνα, χαλάζιο,
μολυσματικό κηρίο).
• σοβαρές εν των βάθη λοιμώξεις (πνευμονία, εν τω βάθη
αποστήματα, οστεομυελίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, φλεβίτιδα,
μαστίτιδα και μηνιγγίτιδα) ιδιαίτερα σε άτομα με χρόνιες
παθήσεις, τραυματισμό, εγκαύματα ή ανοσοκαταστολή Αυτές
οι κλινικές εκδηλώσεις αφορούν συχνά τους νοσοκομειακούς
ασθενείς και όχι τους υγιείς στην κοινότητα.
• Οι S aureus και S epidermidis είναι συχνές αιτίες λοίμωξης
που συνδέονται με τις ενδοπροσθετικές συσκευές όπως
τεχνητοί σύνδεσμοι αρθρώσεων, βηματοδότες, βαλβίδες,
καθετήρες κλπ.
πυοδερμία ερυσίπελας νεκρωτική φλεγμονή

τοξινογενής επιδερμική
νεκρόλυση (SSS) θυλακίτιδα κυτταρίτιδα
Κλινικά συμπτώματα S. aureus
Δερματικές λοιμώξεις

• Θυλακίτηδα
• Δοθιήνας
• Ψευδάνθρακας
• Ερυσίπελας
Κλινικά συμπτώματα S. aureus
Λοιμώξεις αναπνευστικού
• Κυνάγχη
• Μέση ωτίτιδα
• Πνευμονία
Λοιμώξεις ΚΝΣ
• Επισκληρίδιο απόστημα
• Υποσκληρίδιο εμπύημα
Κλινικά συμπτώματα S. aureus

• Λοιμώξεις ουροποιητικού

• Λοιμώξεις Οστών

• Ενδοκαρδίτιδα

• Νοσοκομειακές λοιμώξεις
 Τροφική δηλητηρίαση
• Δεν μεσολαβεί λοίμωξη
• οφείλεται σε τροφή που μολύνεται από το άνθρωπο
– ανάπτυξη του μικροβίου
– παραγωγή εντεροτοξίνης
• Διαρκεί λίγες ώρες
εμετός
ναυτία
διάρροια
κοιλιακός πόνος
 Σύνδρομο του τοξικού σοκ
• πυρετός
• εξάνθημα
• απολέπιση
• εμετός
• διάρροια
διασπορά της τοξίνης και όχι του
μικροβίου
 παθογένεια των λοιμώξεων
του S Aureus
• Ο S aureus εκφράζει πολλές πρωτεΐνες τόσο της επιφάνειας όσο
και εξωκυττάριες που είναι δυνητικά παράγοντες παθογένειας. Για
την πλειονότητα των νόσων που προκαλούνται από αυτούς τους
μικροοργανισμούς η παθογένεια είναι πολυπαραγοντική. Έτσι είναι
δύσκολο να καθορίσουμε τον ακριβή ρόλο του κάθε παράγοντα. Τα
διαφορετικά μοντέλα ζώων που χρησιμοποιούνται για την μελέτη
των λοιμώξεων με S aureus δεν αντικατοπτρίζουν την
πολυπλοκότητα του μηχανισμού.
• Όμως έχει βρεθεί ότι υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ στελεχών που
απομονώνονται από συγκεκριμένες νόσους και την έκφραση
συγκεκριμένων παραγόντων που ενδεχομένως σχετίζονται με την
παθογένεια. Με μερικές τοξίνες, μπορούμε να αναπαράγουμε τα
συμπτώματα νόσου σε ζώα.
• Η απενεργοποίηση των γονιδίων ορισμένων παραγόντων σε
στελέχη που χρησιμοποιήθηκαν σε μοντέλα ζώων οδήγησε στην
επιβεβαίωση της δράσης αρκετών παραγόντων παθογένειας.
 Προσκόλληση
για να ξεκινήσει η μόλυνση το παθογόνο πρέπει να
προσεγγίσει τον ξενιστή και να προσκολληθεί στους ιστούς
ή τα κύτταρά του

Πως προσκολλάται ο S aureus στις πρωτεΐνες του ξενιστή.

• Ο S aureus εκφράζει στην επιφάνεια του κυττάρου πρωτεϊνες που

προσδένονται σε πρωτεϊνες του ξενιστή όπως τη λαμινίνη και η
φιμπρονεκτίνη. Η φιμπρονεκτίνη βρίσκεται στην επιφάνεια των
επιθηλιακών και ενδοθηλιακών κυττάρων, και στο πήγμα του
αίματος και καλύπτει την επιφάνεια των εμφυτευμάτων .
• Τα περισσότερα στελέχη εκφράζουν μια πρωτεΐνη που προσδένεται
στο σύμπλοκο φιμπρίνης/φιμπρονεκτίνης και προάγει την σύνδεση
με το πήγμα και άρα τον τραυματισμένο ιστό.
 Προσκόλληση

• Ο υποδοχέας που προάγει την προσκόλληση στο

κολλαγόνο εκφράζεται από στελέχη που
προκαλούν οστεομυελίτιδα και σηπτική αρθρίτιδα.

Επικίνδυνα στελέχη για την μόλυνση μετά από

βαθύ τραυματισμό όπου εκτίθενται οι
υποκείμενοι ιστοί
 Προσκόλληση και λοίμωξη λόγω των
ενδοπροσθετικών συσκευών

Κύριο αίτιο οι S aureus and S epidermidis

Τα εμφυτεύματα επικαλύπτοται από
πρωτεϊνες του ξενιστή, κυρίως
ινιδωγόνο και φιμπρονεκτίνη.
αποφυγή της άμυνας του ξενιστή
 Ο πολυσακχαρίτης του ελύτρου
Στην πλειονότητά τους τα κλινικά στελέχη του του S aureus εκφράζουν το
πολυσακχαριδικό αντιγόνο 5 ή 8.
• Τα εργαστηριακά στελέχη χάνουν την ικανότητα να εκφράζουν
πολυσακχαρίτη
• Όμως, σε εργαστηριακό μοντέλο ενδοκαρδίτιδας φαίνεται ότι το έλυτρο
εμποδίζει τον αποικισμό της βαλβίδας .

 Πρωτεΐνη A

• Η πρωτεΐνη Α είναι μια επιφανειακή πρωτεϊνη του S aureus που προσδένει το

IgG στην περιοχή Fc. Έτσι ακυρώνεται η οψονοποίηση και άρα η
φαγοκυττάρωση.

 Λευκοσιδίνες (Panton – Valentine)

• Ο S aureus μπορεί να εκφράσει μια τοξίνη που δρά επιλεκτικά στα
πολυμορφοπύρηνα και προκαλεί νέκρωση του δέρματος.
 Η πρωτεϊνη Α αναστέλλει τη
φαγοκυττάρωση

φαγοκύτταρο
Fc υποδοχέας

αντίσωμα Protein A
βακτήριο
 Καταστροφή των κυττάρων του
ξενιστή

Εξωτοξίνες
– Κυτταροτοξίνες (αιμολυσίνες): κυτταροπαθογόνος και
κυτταρολυτική δράση για πολλά είδη: ερυθροκύτταρα,
λευκοκύτταρα,μακροφάγα, ηπατοκύτταρα, ινοβλάστες,
αιμοπετάλια και ουδετερόφιλα.
– Τοξίνη Α (πόρος στη μεμβράνη)
– Τοξίνη Β: σφινγκομυελινάση C με δράση φωσφολιπάσης
– Τοξίνη Δ: με δράση απορρυπαντικού
– Τοξίνη Γ: με αιμολυτική δράση
– Λευκοσιδίνη
• Εντεροτοξίνες (Α-Ε)
• Απολεπιστικές τοξίνες ΕΤΑ και ΕΤΒ (επιδερμολυτική)
• Τοξίνη-1 του σύνδρομου τοξικού σοκ (TSST-1)
 Δράση Τοξινών

• σύνδρομο του δερματικού εγκαύματος (Scalded

skin syndrome ή SSS) σε νεογνά και παιδιά κάτω
των 4 ετών
• Σύνδρομο του τοξικού σόκ ( Toxic-shock
syndrome TSS)
• Τροφική δηλητηρίαση
 ένζυμα
Ο S aureus εκφράζει πρωτεάσες, λιπάσες,
δεόξυριβονουκλεάση (DNase σημαντική για την
διάγνωση), και το ένζυμο τροποποίησης των
λιπαρών οξέων (FAME).
Ο ρόλος τους πιθανώς να περιορίζεται στην
παραγωγή θρεπτικών για το βακτήριο και
πιθανόν να μην έχουν σημασία για την
Μόνον το FAME φαίνεται να είναι σημαντικό στην
ανάπτυξη των αποστημάτων για την μετατροπή
αντιβακτηριακών λιπαρών οξέων και την
επιμήκυνση της ζωής του μικροβίου.
 Ένζυμα

• Ισχυρά θετικοί στην καταλάση

– αυτή η ιδιότητα τους διαφοροποιεί από τους στρεπτοκόκκους

• Κοαγκουλάση
– Ο S. aureus είναι θετικός στην κοαγκουλάση
– Ελεύθερη ή προσδεδεμένη μορφή
– Η προσδεδεμένη = παράγοντας αιμοσυγκόλλησης
– Όλοι οι άλλοι σταφυλόκοκκοι είναι αρνητικοί στην
κοαγκουλάση

• Είναι συνήθως αρνητικοί στην οξειδάση

 εξωκυττάριοι παράγοντες παθογένειας

• Κοαγκουλάσες:
– προσδεδεμένη (αιμοσυγκολλητίνη προσδένεται στο πήγμα)
– ελεύθερη
• Υαλουρονιδάσες: «παράγοντας διασποράς" του
S. aureus
• Νουκλεάσες: (μόνον S. aureus). Υδρολύει DNA
(DNase) και RNA (RNase)
• Ινωδολυσίνη ή σταφυλοκινάση
• Λιπάσες: έχουν δράση εστεράσης
• Πενιλλικινάσες
 Σωματικοί παράγοντες παθογένειας

• Κάψα ή γλυκοκάλυκας
• Πρωτεϊνη A: προσδένει το τμήμα Fc των IgG
(αναστέλλει την φαγοκυττάρωση)
• Τειχοϊκά οξέα: προσδένουν το ινωδογόνο (ή
φιμπρονεκτίνη)
Υπεραντιγόνα: μη ειδική ενεργοποίηση των Τ
λεμφοκυττάρων απελευθέρωση κυτοκινών
προϊόντα παθογένειας του S. aureus
 παράγοντες παθογένειας
Δομικά στοιχεία
Έλυτρο Αναστέλλει τον χημειοτακτισμό και την
φαγοκυττάρωση.Αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των
μακροφάγων, διευκολύνει την προσκόλληση σε επιφάνειες.
Πεπτιδογλυκάνη Παρέχει οσμωτική σταθερότητα, ενεργοποιεί την παραγωγή
ενδογενούς πυρετογόνου (όπως η ενδοτοξίνη), προσελκύει τα
λευκά (σχημ αποστήματος), αναστέλλει την φαγοκυτάρωση

Τειχοϊκά οξέα Ρυθμίζουν την συγκέντρωση κατιόντων στην κυτταρική

μεμβράνη, προσδένει το ινιδογόνο
Πρωτεΐνη Α Αλληλεπιδρά με IgG και αναστέλλει την φαγοκυττάρωση μέσω
αντισωμάτων, προσελκύει τα λευκά (σχημ αποστήματος),
απενεργοποιεί το συμπλήρωμα
κυτταροπλασματική Οσμωτικός φραγμός, ρύθμιση μεταφοράς ουσιών, θέση
μεμβράνη βιοσύνθετικών και αναπνευστικών ενζύμων
 παράγοντες παθογένειας

Τοξίνες
Κυτταροτοξίνες Τοξικές για πολλά κύτταρα, συμπεριλαμβανομένων των
α,β,δ,γ,λευκοσιδίνη λευκών, μακροφάγων, ερυθρών, αιμοπεταλίων κλπ
Αποφολιδωτικές Σερινοπρωτεάσες (προσδένονται πιθανόν στα γλυκολιπίδια
τοξίνες ΕΤΑ, ΕΤΒ GM4 που βρίσκονται στην επιδερμίδα των νεογνών.
Εντεροτοξίνες Α-Ε, Υπερ-αντιγόνα (ενεργοποιούν τα Τ λεμφοκύτταρα και
G-Ι ελευθερώνουν κυτοκίνες), αυξάνουν την περισταλτικότητα του
εντέρου και προκαλούν απώλεια υγρών.
Τοξίνη του Υπερ-αντιγόνο, προκαλεί καταστροφή των ενδοθηλιακών
συνδρόμου τοξικού κυττάρων.
σόκ (TSST-1)
 παράγοντες παθογένειας

ένζυμα
Κοαγκουλάση Μετατρέπει το ινιδογόνο σε ινική
Καταλάση Απομακρύνει το υπεροξείδιο του υδρογόνου
Υαλουρονιδάση Υδρολύει το υαλουρονικό στο συνδετικό ιστό
Φιμπρινολυσίνη Διαλύει το πήγμα
λιπάσες Υδρολύει τα λίπη
νουκλεάσες Υδρολύει το DNA
πενικιλλινάσες Υδρολύει τις πενικιλλίνες
 S. epidermidis και άλλοι αρνητικοί
στην κοαγκουλάση σταφυλόκοκκοι
• Ενδοκαρδίτιδα: λοιμώξεις της φυσικής ή τεχνιτής
βαλβίδος
• Ουροκαθετήρες και ενδοφλέβιοι καθετήρες
• Λοιμώξεις των προσθετικών αρθρώσεων
• Άλλες ευκαιριακές λοιμώξεις
• Staphylococcus saprophyticus: Λοιμώξεις του
ουροποιητικού σε σεξουαλικά ενεργές νέες
γυναίκες
• Δυσουρία
• Πυοουρία
 Αντοχή στα αντιβιοτικά

• Απόκτηση εξωχρωμοσωμιακού DNA

• Ενσωμάτωση στο χρωμόσωμα μεταθετών
στοιχείων
• Μεταλλάξεις χρωμοσωμικών γονιδίων
Μεθισιλλινοανθεκτικοί σταφυλόκοκκοι
MRSA (HA-MRSA και CA-MRSA)
Ελπίδες προσφέρουν η βανκομυκίνη και η
λινεζολίδη
μονομερή πεπτιδογλυκάνης

S. aureus E.coli
E. coli S. aureus

Δράση της πενικιλλίνης

Πεπτιδογλυκάνη κυτταρικού τοιχώματος
Δράση της πενικιλλίνης G
αναστολή του σχηματισμού της πεπτιδογλυκάνης
από πενικιλίνες και βανκομυκίνη
 Συμπλεγματοποίηση
των D-Ala-D-Ala με βανκομυκίνη
τροποποίηση του στόχου και μείωση της
συγγένειας με το αντιβιοτικό
Αντοχή στις πενικιλλίνες, MLSB, αντοχή στην
καναμυκίνη και τετρακυκλίνη

P E L PT

K TM GM C

TE SXT FA RA

FOS PEF VA TEC

OX

ευαίσθητος φαινότυπος
 •Ετερογενής αντοχή στην οξασιλίνη
•Αντοχή στην πενικιλλίνη
•Επαγώγιμη MLSB
•Φαινότυπος ΚΤ
•Αντοχή στην πεφλοξασίνη

•Ομοιογενής αντοχή στην οξασιλίνη

•Συστασιακή MLSB
•Φαινότυπος KTG

αντοχή στην ριφαμπικίνη

ευαισθησία στην ριφαμπικίνη

 Vancomycin

Pseudomonas aeruginosa
(Group A and Group B)
Staph. epidermidis

Staph. aureus

Streptococci
MRSA

RGNR
GNR
Penicillin G

Penicillin V
Methicillin, Oxacillin, Nafcillin, Cloxacillin

Dicloxacillin, Cloxacillin

Vancomycin
 Επιδημιολογία

• Οι σταφυλόκοκκοι είναι μέρος της κοινής

χλωρίδας σε: δέρμα, ρινική κοιλότητα, φάρυγγα,
γαστρεντερικό σύστημα, ουρογεννητικό
σύστημα
• πρόσκαιρος εποικισμός από S. aureus
• μετάδοση από επαφή
• φορείς: μακρύς ή βραχύς εποικισμός
• Ενδημική και επιδημική μορφή της λοίμωξης
• Ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις
 Η επιδημιολογική διερεύνηση των
λοιμώξεων του Staphylococcus Aureus
• Επειδή ο S aureus είναι μείζων αίτιο τόσο των
ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων όσο και της κοινότητας,
είναι απαραίτητο να καθορίζεται η σχέση και συγγένεια
των στελεχών που συλλέγονται κατά την διάρκεια της
διερεύνησης μιας επιδημίας. Η εφαρμογή περισσοτέρων
της μιας τυποποιητικών μεθόδων και κυρίως μοριακών
όπως PFGE, MLST, spa, ριβοτυπία κλπ είναι
επαναλήψιμες και ερμηνεύσιμες με μοναδικά κριτήρια
την ακολουθία του DNA. Η δε χρήση τους γίνεται όλο και
πιο εύκολες.
• Μεγάλης επιδημιολογικής σημασίας αποτελεί η
κατηγοροποίηση ως προς την αντοχή των στελεχών
(MRSA) αλλά και ως προς την παραγωγή τοξινών
(Panton Valentine, υπε-ραντιγόνα κλπ).
 Main clonal complexes sorted by MLST/Ribo
ST 30/DUP-4015 ST 7/DUP-4011 ST45/DUP-4042 ST 5/DUP-4014
PFGE 2a 2b 2c 2d 2e 3 1a 1b 5 7 8a 8b

Spa: 021 018 021 253 018 091 091 015 339 548 548

mecA - + + - + + - - - - + +
ανίχνευση PVL με PCR
Strain ID Ribo mec PVL PFGE MLST Spa

2 4015 - - 2a 30 t021
13 -//- + - 2b 30 t018
17 -//- + - 2c 30
19 -//- - - 2d 30 t021
9/10/21/22 -//- + - 2e 30 t253

7/8 -//- + - 3 30 t018

1/26/28 4011 - - 1a 7 t091
18 -//- - - 1b 7 t091
5/6 4042 - - 5 45 t015
11/12 -//- - - 7 NA t339
23 4014 + - 8a 5 t548
24 -//- + - 8b 5 t548
15/16 16421 + + 6 NA t044
 Conclusions
 In total of 12 concomitant colonisations only 3 existed from
the 3rd day.
 Only one strain persisted till the 6th month.
 75% of pairs were colonised by either identical or isogenic
strains.
 PFGE and spa typing showed more discriminative than
Ribotyping and MLST.
 46,4% MRSA
 2 PVL + strains ( t044 MLST: 1-3-[1]-14-11-51-10).
Ιστορικό τροφιμογενούς μόλυνσης από
S. aureus
1,364 παιδιά από 16 σχολεία παρουσιάζουν συμπτώματα
γαστρεντερίτιδας. Το 95% έφαγε από μια κοτοσαλάτα.

• ΗΜ 1 16:00 κατεψυγμένο κοτόπουλο βράζει επί 3 ώρες.

• Αφαίρεση οστών, ψύξη σε ΘΔ και τεμαχισμός. ΟΝ σε ψυκτικό
θάλαμο.
• ΗΜ 2: Παρασκευή σαλάτας
• 9:00 μεταφορά στα σχολεία και παραμονή σε ΘΔ μέχρι 12:00
• Καλλιέργεια έδειξε υψηλό φορτίο σε S. αureus στην σαλάτα

Ποιο από τα στάδια παρασκευής και διανομής της

σαλάτας ενοχοποιείται και γιατί.