UNIVERZITET U ZENICI

MAINSKI FAKULTET
ODSJEK: Odravanje
PREDMET: Motorna vozila
akademska: 2014/15. god.

OBD DIJAGNOSTIKA PRIMJENA

-seminarski rad-

Uradio:
Adnan Mujkanovi

Profesor:
doc.dr.FuadHadikaduni, dipl.in.ma.
dr. Fuad Klisura,

br. Indeksa: 6220/11

Zenica, januar 2015.

Sadraj:
1.UVOD U TEHNIKU DIJAGNOSTIKU......................................................................3
2. AUTODIJAGNOSTIKI SISTEM (OBD)...................................................................5
2.1 Razvoj autodijagnostikih sistema (OBD, OBD II i EOBD).................................5
2.2 Zahjtevi koje OBD mora zadovoljiti.....................................................................6
2.3 Zakonski propisi (OBD, EOBD, EU, EURO).......................................................8
2.4 Obim i vrsta dijagnostike...................................................................................10
2.5 Kod spremnosti (Readiness code)....................................................................10
2.6 Koncepcija dijagnostike vozila...........................................................................12
2.7 Lampica - indikator greke (MIL).......................................................................13
2.7 Dijagnostiki prikljuak......................................................................................15
2.8 Oitavanje podataka iz memorije greaka - proces dijagnosticiranja...............17
2.9 Kodovi greaka..................................................................................................19
3. ZAKLJUAK............................................................................................................23
4. LITERATURA:.........................................................................................................24

1.UVOD U TEHNIKU DIJAGNOSTIKU

Dijagnostika, ili pronalaenje neispravnosti, je osnovni dio tehnikog odravanja
automobila.
Tehnika dijagnostika obuhvata aktivnosti koje se sprovode u cilju ocjene
trenutnog tehnikog stanja sistema (bez rastavljanja ili razaranja), a u cilju
preduzimanja planiranih aktivnosti odravanja ili prognoze tehnikog stanja sistema u
budunosti.
Dugovjenost, pouzdanost i dijagnostika su meusobno povezani parametri, koji
odreuju tehniko stanje sistema u cjelini. Dijagnostika, koja se zasniva na
naunoj osnovi, na matematikim i fizikim zakonitostima i metodama, koji
omoguavaju postizanje optimalnih rezultata, predstavlja novi ogranak tehnike
kibernetike. Osim toga, dijagnostika predstavlja vaan sastavni dio tehnikog
odravanja, poto omoguava da se bez rasklapanja odredi stanje sistema i predvidi
resurs njegovog pouzdanog rada.
U zavisnosti od oblika tehnikog stanja, koje je potrebno utvrditi dijagnostika
omoguuje:

provjeru ispravnosti sistema ili sastavnih dijelova,

provjeru radne sposobnosti sistema,
provjeru funkcionisanja sistema,
istraivanje otkaza (mjesta, oblika i uzroka) itd.

Osnovne pretpostavke za dijagnostiku su:

poznavanje fenomena procesa (sistema) koji se dijagnostikuju,
poznavanje metoda, tehnika i mogunosti koje se koriste za mjerenje
raznih mehanikih veliina,
poznavanje metoda obrade izmjerenih veliina,
priprema poslova, odnosno prikupljanje informacija o objektima koji se
dijagnostikuju (geometrija, snaga, br. obrtaja, standardi, propisi),
izbor neophodne opreme,
izrada plana mjerenja i obrade rezultata.

Sva novija vozila sadre u sebi odreeni broj elektronskih sistema kao to su:
elektronska kontrola motora, ABS, AirBag, itd.
Svaki od ovih sistema sadri odreeni broj takozvanih funkcionalnih grupa koje su
logiki povezane. Svaka funkcionalna grupa se sastoji od nekoliko komponenti kao
to su: prekidai, senzori, kablovi, itd. Na osnovu ove strukture, prvi dijagnostiki
korak bio bi identifikacija neispravnih elektronskih sistema, sledei korak je otkrivanje
neispravnih funkcionalnih grupa u tim sistemima i na kraju lokalizacija i popravka
neispravnih komponenti u tim grupama.
3

Na primjer kolo senzora temperature rashladne tenosti predstavlja jednu

funkcionalnu cjelinu. Ona se sastoji od senzora, kablova, kontrolne jedinice i softvera
u kontrolnoj jedinici.1
Svaki proizvoa vozila ima razvijenu proceduru dijagnosticiranja kvara na
elektronskim sistemima u svojim vozilima. U tim uputstvima su detaljno opisani koraci
otkrivanja kvarova i njihovih otklanjanja.
Brojrazliitih tipova i
modela automobila je u porastu. Udio elektronike raste
takoe. Vrijeme za razvoj novih vozila je sve krae. Zato je dijagnostika postala
vrlo vana u cilju ostvarivanja pouzdanosti i efikasnosti novih modela vozila pa se
implementira u EUJ (Elektronska Upravljaka Jedinica) vozila. Tako je nastao i novi
vid samo-dijagnostike sistema vozila koju, tokom normalne eksploatacije, vri i
memorie EUJ, u nekim sluajevima se odreena neispravnost signalizira
vozau preko odgovarajue sijalice na instrument tabli. Zbog toga je taj vid
dijagnostike dobio naziv dijagnostika u vozilu (engl. On-Board Diagnostics
OBD). Kod takve dijagnostike vozila serviseri treba samo da, uz pomo
odgovarajuih ureaja, proitaju listu dijagnosticiranih neispravnosti. 1
Na slijedeoj slici prikazana je kontrolna tabla automobila.

Slika 1. Kontrolna tabla3

1 https://www.scribd.com/doc/231123198/8-OBD-Dijagnostika str.275.
1
33 Institut za privredni ininjering d.o.o.,Zenica,Dijagnostika vozila str.8

2. AUTODIJAGNOSTIKI SISTEM (OBD)

2.1 Razvoj autodijagnostikih sistema (OBD, OBD II i EOBD)
Sa stalnim pootravanjem dozvoljenih vrijednosti emisije izduvnih gasova od
sedamdesetih godina prolog vijeka, poveao se i broj mehanikih i elektrinih
komponenti na motorima. Neispravnosti tih novih komponenti su bile poele da
servisima predstavljaju problem prilikom dijagnosticiranja. U cilju prevazilaenja
takvih problema, krajem sedamdesetih su se javili prvi, mada veoma jednostavni,
dijagnostiki sistemi integrisani sa vozilom. Njihovu pojavu je omoguio razvoj
sloenijih elektronskih upravljakih jedinica. Istovremeno, poveavao se i broj novih
ili unapreenih senzora i aktuatora, time i vie elektrinih sistema u vozilu i njihovih
prikljuaka. Posljedica takvog razvoja bilo je nesigurno dijagnosticiranje greke u
sluaju otkaza ili neispravnosti. Da bi se situacija popravila, od 1984. godine se sve
vei broj vozila oprema poboljanim sistemom detekcije greaka, sa memorijom
kodova greaka i autodijagnostikim sistemom. U pogledu primjene takvih auto
dijagnostikih sistema postojali su razliiti pristupi. To je za rezultat dalo velik broj
razliitih varijanti sistema, interfejsa, adaptera, skenera i kodova greaka. Zbog toga
je u mnogo sluajeva dijagnostika greaka bila mogua samo u opremljenijim
ovlatenim servisima.
Vodea uloga Kalifornije
Navedeni problem je najprije uoen u SAD, gde je od 1984. godine donijeta
odgovarajua zakonska regulativa. Tim zakonskim odredbama su auto dijagnostiki
sistemi bili propisani u Kaliforniji od 1988. godine, a od 1989. i u ostatku Sjedinjenih
Amerikih Drava. U pitanju je bio jednostavan autodijagnostiki sistem (OBD). Od
takvog sistema se trailo da registruje, memorie i prikazuje greke na
komponentama od uticaja na emisiju izduvnih gasova. U prvoj verziji se mogao pratiti
samo rad komponenti koje su bile u direktnoj vezi sa upravljakom jedinicom. Greke
su bile prijavljivane putem lampice - indikatora greke. Oitavanje je vreno
tumaenjem kodova dobijenih treptanjem lampice.
OBD II
OBD II je od 1. januara 1996. godine u Sjedinjenim Amerikim Dravama postao
obavezan za putnika i laka teretna vozila. U upotrebu je uao dijagnostiki sistem
koji posjeduje mnogo vie funkcija. Pored komponenti za regulisanje emisije izduvnih
gasova, sada su nadzirane i neke druge funkcije i sistemi. Otkazi i odstupanja su

smjetani u trajnu memoriju. Osim toga, u cilju pomoi pri dijagnosticiranju, bili su
memorisani i radni uslovi pri kojima je dolo do neke greke. 2
Ipak, glavni doprinos je bio uspostavljanje standarda za interfejs, protokole prenosa
podataka, dijagnostike ureaje (skenere), dijagnostike prikljuke i kodove greaka.
Tako je postalo mogue oitati memoriju kodova greaka po-mou konvencionalnih
OBD ureaja. Takoe je donijeta odluka da proizvoai vozila moraju omoguiti da
ovlatena lica imaju pristup servisnim podacima.2
Standard EURO III
U Evropi se istovremeno sa EURO III standardom za emisiju izduvnih gasova, od 1.
januara 2000. pojavila evropska verzija OBD sistema. EOBD se odnosi na putnika i
laka teretna vozila sa benzinskim motorom. Od 2003. godine EOBD je obuhvatio
putnika i laka teretna vozila sa dizel motorom. U osnovi, EOBD odgovara
amerikom OBD II. Ipak, ublaen je po nekoliko osnova.
Ne trai se test zaptivenosti sistema za napajanje gorivom.
Za recirkulaciju izduvnih gasova,
sistem za dodatni vazduh i sistem ventilacije rezervoara za gorivo se trai samo
ispravnost rada i elektrina povezanost pojedinanih elemenata.
Test efikasnosti tih komponenti nije potreban kod EOBD.Meutim, postoje
proizvoai ija vozila zadovoljavaju OBD II standarde irom svijeta.

2.2 Zahjtevi koje OBD mora zadovoljiti

OBD sistemi moraju izvriti slijedee zadatke:
Nadzor svih komponenti od uticaja na sastav izduvnih gasova i funkcionisanje
pogona vozila.
Otkrivanje odstupanja i greaka.
Memorisanje greaka i informacija o stanju.
Prikazivanje greaka.
Izlaz kodova greaka.
Ciljevi OBD sistema:
Stalni nadzor svih komponenti i sistema od uticaja na sastav izduvnih gasova
Trenutno otkrivanje i prijavljivanje bitnih greaka zbog kojih bi se emisija
pogorala.
2 D,Bohn., H,Burgartz., D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i
komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.6
22 D.Bohn., H.Burgartz., D.Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i komponente Pierburg.: Ms
Motor Service International GmbH. str.6

 Postizanje male emisije tetnih gasova svakog vozila tokom cijelog njegovog
radnog vijeka

Prate se slijedei parametri:

jaina struje na prikljuku sa masom, veza sa pozitivnim polom i prekidi.

Ulazni i izlazni signali sa senzora i aktuatora 2
Vjerodostojnost signala2
U zavisnosti od OBD standarda obavlja se:
jednostavan
test
funkcionisanja
(otvoreno/zatvoreno
da/ne
-ukljueno/iskljueno), ili
test uinka, gde se vrijednosti (rezultat rada) mjere i uporede sa nominalnim
vrijednostima.

Metode nadziranja modula ili komponente nisu definisane zakonskim odredbama.

Nadzor se moe vriti na razne naine, u zavisnosti od proizvoaa. Vano je koje se
komponente ili moduli nadziru. Reagovanje na pojavu greke, a time i dejstvo,
razlikuje se u zavisnosti od sistema i vaeeg OBD standarda.
Ono to je vano, jesu mogue posljedice greaka:

Odstupanja od nominalne vrednosti - Greke koje znaajno poveavaju

emisiju tetnih materija
Greke koje mogu izazvati oteenje motora ili katalizatora.

Opseg funkcija se kree od beznaajnih korekcija, preko primjene rezervnih

vrijednosti, aktiviranja lampice - indikatora greke (MIL) i smanjenja performansi, do
rada u pomonom reimu za sluaj neispravnosti (reim limp home).

2
22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i komponente Pierburg.: Ms
Motor Service International GmbH. str.7

Sl. 2Autodijagnostika elektronskih sistema (OBD)

2.3 Zakonski propisi (OBD, EOBD, EU, EURO)

U literaturi i u svakodnevnom razgovoru esto postoje zabune oko upotrebe razliitih
izraza, kao to su OBD, EOBD, EU i EURO. Slijedi objanjenje razlika izmeu
odreenih normi vezanih za sastav izduvnih gasova i zakona u vezi OBD.

o EURO I, EURO II i EURO III standardi za emisiju izduvnih gasova (EU

I, EU II i EU III) predstavljaju zakonske propise za kontrolu emisije
izduvnih gasova u Evropskoj uniji.
o Njemaki propisi za emisiju izduvnih gasova (npr. D3 i D4) uvedeni su
zbog poreskih olakica.
o OBD I i OBD II se odnose na amerike propise u vezi autodijagnostikih
sistema u vozilima.
o EOBD je evropska verzija amerikog OBD II.
Uvoenje EOBD nije u direktnoj vezi sa standardima za emisiju u Evropskoj uniji!
Zbog toga se pojedini rokovi za uvoenje moraju razmatrati nezavisno jedni od
drugih.2

22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i

komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.8
8

Sl.3 Hronoloki pregled standarda i zakonskih propisa (izvod)

Standard za emisiju izduvnih gasova EURO III predvia uvoenje autodijagnostikog sistema EOBD.

EOBD je obavezan:

od 1. januara 2000. za sva novacertifikovana putnika

vozila sa benzinskim motorom
od 1. januara 2001. za sva nova registrovana putnika
vozila sa benzinskim motorom
od 1. januara 2003. za sva nova certifikovana putnika
vozila sa dizel motorom
od 1. januara 2004. za sva nova registrovana putnika
vozila sa dizel motorom

i laka teretna
i laka teretna
i laka teretna
i laka teretna

Certifikovan ovde znai da proizvoa mora dokazati usklaenost sa standardima i

zakonskim normama na osnovu rezultata certifikacionih ispitivanja prototipa prije
nego to se novo vozilo prvi put pojavi na tritu.

Uvoenje EOBD je imalo slijedee posljedice na proizvodnju vozila:

 Standardizovan sistem autodijagnostike sa memorijom kodova greaka

u svakom novom registrovanom vozilu
Slobodan pristup preko standardizovanog interfejsa (dijagnostikog
prikljuka i protokola)
Dijagnostiki ureaj (skener) koji odgovara svim vozilima sa OBD
Unificirani kodovi greaka
Pristup svim podacima potrebnim zaodravanje, dijagnostiku i
opravku .2
2.4 Obim i vrsta dijagnostike

Obim dijagnosticiranja koji obuhvata EOBD u osnovi odgovara amerikom OBD II,
mada je ublaen po nekoliko stavki. Postoje proizvoai ija vozila zadovoljavaju
OBD II standarde irom svijeta.

Slika 4. Obim dijagnosticiranja koji obuhvata OBD II sa naznaenim razlikama u odnosu na EOBD

22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i

komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.8
10

2.5 Kod spremnosti (Readiness code)

Kod spremnosti je namenjen za provjeru prisutnosti komponenti ili sistema, i okonanja dijagnostike.
Ovaj kod je uveden da bi se otkrile manipulacije. Na primjer, njime se moe otkriti da
li je memorija greaka izbrisana iskljuivanjem akumulatora.
U zavisnosti od primenjenog dijagnostikog ureaja, kod spremnosti je uglavnom
izraen sa dva niza brojeva od po dvanaest cifara.2

Jedan od ta dva niza brojeva ukazuje na to da li su odreene komponente ili funkcije

na vozilu provjerene.
O Komponenta nije prisutna/nije obuhvaena testom
1 Komponenta je prisutna/obuhvaena je testom
Drugi niz brojeva ukazuje na status procesa dijagnostike.
O Dijagnostika izvrena
1 Dijagnostika nije izvrena ili je prekinuta

a)

b)

Slika 5. a) Kod spremnosti u sluaju da spremnost nije zadovoljena (primjer)

b)Kod spremnosti poslije uspjeno izvrene provjere (primjer)

Raspored numerikog niza zavisi od tipa dijagnostikog ureaja.

22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i

komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.9 i 11
11

Veina ureaja nudi pomo u vidu informacija o tome ta se prikazuje na displeju. 2

Prikaz e biti:

Slika 6. Primjer ureaja koji nudi pomo u vidu informacija o tome ta se prikazuje na displeju

Kako, na primjer, nemaju sva vozila sistem dodatnog vazduha ili sistem recirkulacije
izduvnih gasova, opseg testiranja koda spremnosti zavisi od vozila.
Kd spremnosti se oitava kada se vri provera sastava izduvnih gasova. On daje
informacije o tome da li je nakon posljednjeg brisanja memorije greaka ili zamjene
upravljake jedinice bilo nekih dijagnostikih rezultata kod svih tih sistema.
Kd spremnosti ne daje podatke o tome da li postoje greke u sistemu. On ukazuje
samo na to da li je proces dijagnostike pravilno zavren (vrijednost je 0) ili nije
izvren (vrednost je 1).
Dakle, da bi se mogla izvriti dijagnostika nekog sistema, moraju vladati tano
odreeni uslovi (ciklus vonje).
Na primjer, ako se vozilo koristi samo na kratkim relacijama u gradskom saobraaju,
provjera svih sistema moe due potrajati. Da bi se kod spremnosti izbrisao, tj. da
sve vrijednosti budu 0, mora se sprovesti taj ciklus vonje.Granini uslovi ciklusa
vonje razlikuju se od proizvoaa do proizvoaa.

2.6 Koncepcija dijagnostike vozila

OBD sistem zapravo ne kontrolie sam kvalitet izduvnih gasova, nego se njegov rad
zasniva na provjeri ispravnosti funkcionisanja komponenata koje utiu na sastav
izduvnih gasova.
Na slici 7 je prikazan princip rada auto-dijagnostike funkcije.

22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i

komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.11
22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i
komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.11i i 12
12

Sl. 7Koncepcija OBD sistema u vozilu

Upravljaka jedinica motora je proirena funkcijama koje obuhvataju OBD.

U zavisnosti od komponente, dijagnostika se vri stalno ili
ciklino.
Status izvrene dijagnostike se predstavlja preko koda
spremnosti.
Greke koje utiu na emisiju izduvnih gasova se registruju i
memoriu kao greke koje jo nisu prihvaene (odbaene
greke).
Ako se ista greka javi u narednom ciklusu vonje pod istim
uslovima ili se ponavlja tokom nekog vremenskog perioda, bie
oznaena kao potvrena greka i memorisana u OBD. Lampica
(indikator) greke e se aktivirati.
Pored tih greaka, bie memorisani i ostali podaci o radnim
uslovima i uslovima okoline koji su vladali kada su se te greke
pojavile (tzv. freeze frames).
Ako se tokom nadzora sistema ustanove odstupanja koja e
izazvati prekoraenje dozvoljene vrednosti emisije izduvnih
gasova, ili zbog kojih moe doi do oteenja katalizatora,
aktivirae se lampica - indikator greke.
Memorisani podaci se mogu oitavati pomou dijagnostikog
ureaja (skenera), povezanog preko dijagnostikog prikljuka
(interfejsa). Memorisani podaci mogu biti, na primjer, kodovi
greaka, uslovi koji su vladali u trenutku pojave neispravnosti
(freeze frames), ostali podaci o neispravnostima i podaci o
vozilu.
13

2.7 Lampica - indikator greke (MIL)

Lampica - indikator greke (Malfunc-tion indicator lamp - MIL) ukazuje na pojavu
greaka koje utiu na emisiju izduvnih gasova.
Lampicu aktivira upravljaka jedinica. Postoje tri reima rada lampice:
ISKLJUENA, UKLJUENA i TREPTANJE. 2

Sl. 8Lampica - indikator greke (MIL)

Zahtjevi koje lampica treba da zadovolji propisani su zakonom:

o Greke se mogu prikazivati samo vizuelno, ili eventualno i vizuelno i
akustino.2
o Aktivirana lampica prikazuje simbol motora prema standardu ISO 2575.
o Lampica mora biti u vidnom polju vozaa (na instrument tabli).
o Lampica se aktivira kada se ukljui paljenje (zbog zatite od
manipulacija).

Lampica se aktivira u skladu sa tano definisanim uslovima.

Lampica - indikator greke e neprestano svjetleti
o Kad se ukljui paljenje (provjera rada lampice).
o Ako se uoi greka prilikom autokontrole upravljake jedinice.

22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i

komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.13
22
D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i
komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.13
14

o U sluaju da se jave greke koje utiu na sastav izduvnih gasova, tako

da se premai 150 % doputene vrednosti sastava izduvnih gasova u
dva uzastopna ciklusa vonje.
Lampica - indikator greke e treptati (1/s) ako se jave greke, kao to je izostanak
paljenja, koje mogu voditi ka iskljuenju cilindra ili izazvati oteenje katalizatora.
Lampica - indikator greke e se iskljuiti ako se greke koje utiu na
izduvnih gasova vie ne jave u tri uzastopna ciklusa vonje.

sastav

Sl. 9Aktiviranje lampice - indikatora greke tokom ciklusa vonje

Objanjenje
1. Ako se tokom ciklusa vonje detektuje greka koja utie na sastav izduvnih
gasova (ovde u prvom ciklusu), greka e biti memorisana kao odbaena , ali se
lampica - indikator greke nee aktivirati. Izuzetak je izostanak paljenja zbog kojeg
dolazi do iskljuenja cilindra. Sve dok je takva greka prisutna i cilindar je iskljuen,
lampica e treptati.
2. Ako se tokom narednog ciklusa vonje ponovo detektuje greka koja utie na
sastav izduvnih gasova, greka e se smatrati potvrenom. Lampica e se ukljuiti
po zavretku provjere sistema.
3. Ako drugi ciklus vonje ne traje dovoljno da se zavri provjera svih komponenti,
trei ciklus vonje e se smatrati kao slijedei ciklus. Ako se i tada utvrdi ta greka,
lampica e se aktivirati.
4. U sluaju sporadinih greaka, lampica e se aktivirati samo ako se ista greka
detektuje u dva uzastopna ciklusa vonje.
15

5. Lampica e se iskljuiti ako se greke koje utiu na sastav izduvnih gasova vie
ne jave u tri uzastopna ciklusa vonje.
6. Podatak o jednostavnoj greci e biti izbrisan iz memorije ako se ta greka vie
ne pojavi u 40 narednih uzastopnih ciklusa vonje.Greka e takoe biti izbrisana
ako se uslovi vonje budu razlikovali, a greka se ne ponovi u 80 narednih
uzastopnih ciklusa.
2.7 Dijagnostiki prikljuak
Dijagnostiki prikljuak na vozilu je interfejs izmeu OBD sistema i radionikog
dijagnostikog ureaja (skenera).

Slika 10.Dijagnostiki ureaj

Prikljuak i podaci su standardizovani prema ISO 9144 - 2 ili prema SAE 1962, to
znai da su raspored kontakata i protokol isti za sve proizvoae.
Time je po prvi put omogueno da se kodovi greaka iz memorije greaka vozila
razliitih proizvoaa oitaju pomou dijagnostikog ureaja koji je kompatibilan sa
OBD.

16

Slika 11.Dijagnostiki prikljuak

Raspored kontakata
Dijagnostika utinica ima 16 kontakata - pinova. Sedam kontakata . EOBD koristi za
provjeru komponenata od znaaja za sastav izduvnih gasova. Ostali se mogu koristiti
za druge svrhe, prema potrebama proizvoaa. 2

Sl. 12Dijagnostika utinica sa oznakama kontakata pinova

Lokacija prikljuka

Dijagnostiki prikljuak je postavljen unutar vozila na mjestu koje je pristupano, ali i

zatieno od sluajnog oteenja.

22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i

komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.15
17

Sl. 13 Primjeri lokacija dijagnostikog prikljuka

2.8 Oitavanje podataka iz memorije greaka - proces dijagnosticiranja

18

Slika 14. Proces dijagnosticiranja

Dijagnostiki ureaj kompatibilansa OBD u skladu sa ISO 15 031-5 ima najmanje 9

funkcija (modova rada).
Prema novim OBD odredbama, izraz modeje zamjenjen sa service. 2

22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i

komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.16 i 17
19

Slika 15. Modovi rada dijagnostikog ureaja

2.9 Kodovi greaka

Pod kodovima greaka se podrazumevaju greke koje su sauvane u memoriji.
Prilikom oitavanja memorije greaka, ti kodovi se prikazuju na ekranu dijagnostikog
ureaja.
Kodovi greaka imaju pet cifara.
20

Postoje dvije vrste kodova greaka:

o Standardizovani kodovi greaka u skladu sa SAE J 2012 / ISO 9141-2,
prepoznaju se po cifri 0 na drugoj poziciji.
o Kodovi greaka pojedinih proizvoaa, oznaeni su cifrom 1 na drugoj
poziciji.

Sl. 16 Struktura koda greke

Zahvaljujui standardizaciji, sada se po prvi put otkako postoji memorija greaka za

registrovane greke koriste uniformni kodovi. Razliiti kodovi greaka pojedinih
proizvoaa sada su zamenjeni P0 kodom.2

22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i

komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.18
21

Sl. 17Kod greke P0, jedan za sve

Sl. 18 Izvod iz liste P0 kodova greaka

Na osnovu koda greke se moe odrediti koja komponenta je u vezi sa nekom

neispravnosti i koja je vrsta greke. Postoje dve razliite vrste greaka:
Greke koje su rezultat nepravilnog funkcionisanja
Na primjer:
o
o
o
o
o
o

Neispravnost
Nedovoljna ili prekomjerna koliina
Preniska ili previsoka vrijednost
Nezaptivenost
Nedovoljan uinak
Granice siromane ili bogate smjee

22

Greke koje se javljaju pri nadzoru rada komponenti

Na taj nain se nadzire rad svih senzora i aktuatora koji utiu na sastav izduvnih
gasova.
Primjeri senzora:
o
o
o
o
o
o

Senzor masenog protoka vazduha (protokomer)

Senzori pritiska
Senzor broja obrtaja
Senzor faze
Senzori temperature
Dava poloaja (potenciometar)

Primjeri aktuatora:
o
o
o
o

Aktuatori leptira
Elektrini preklopni ventil
Ventil EGR
Elektropneumatski pretvara

Prilikom praenja rada komponenti postoji razlika izmeu elektrinih greaka i

greaka u radnom opsegu (odstupanja od zadate vrijednosti):
Primjeri elektrinih greaka:
o Kratak spoj sa masom
o Kratak spoj sa pozitivnim polom - Prekid/odsustvo signala
o Prekid/odsustvo signala
Primjeri greaka radnog opsega:
o
o
o
o
o
o

Signal/napon
Vrijednost signala nije vjerodostojna
Vrijednost je van radnog opsega
Previsoka ili preniska vrijednost
Suvie velika ili suvie mala vrijednost .2
Prekoraena gornja/donja granina vrijednost.

Primjer: Objanjenje koda greke P0191 prikazanog na razliitim ureajima

P0191-SENZOR PRITISKA U VODU ZA GORIVO PROBLEM SA MJERNIM
OPSEGOM/SA SNAGOM
P0191- SENZOR PRITISKA GORIVA GREKA U MJERNOM OPSEGU ILI U RADU
P0191- ELEKTRINO KOLO SENZORA PRITISKA GORIVAPROBLEM
MJERNIM OPSEGOM ILI SA RADOM VODA ZA GORIVO

SA

P0191-SENZOR PRITISKA GORIVA G247 SIGNAL NIJE VJERODOSTOJAN

22 D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i
komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH. str.19
23

3. PRAKTINA PRIMJENA OBD DIJAGNOSTIKE U EKO

TEST-U
Razvojem klipnih motora s unutranjim sagorijevanjem u posljednje dvije decenije,
zbog aktuelizacije zatite okoline, te u uvjerenju kako su motorna vozila jedan od
najveih zagaivaa, smanjeno je zagaenje emisijom tetnih gasova za priblino 50
puta.
Konstruktori motornih vozila ele iz novog motora izvui to vie snage uz to manju
potronju goriva, te to ie izduvne gasove. Za snagu i potronju najvie je
zainteresirano trite, a na to ie izduvne gasove tjera ih zakonodavac svojom
brigom za okolinu. Stoga se donose sve stroiji homologacijski propisi o graninoj
emisiji izduvnih gasova, koje proizvoa mora potovati raznim poboljanjima.
Struna tijela za izradu homologacijskih propisa, u saradnji sa najveim
proizvoaima vozila u industriji (preutno), objavljuju nekoliko godina unaprijed
predviena budua smanjenja doputene tetne emisije. Te projekcije omoguuju
proizvoaima da na vrijeme pripreme svoja vozila.
Npr. ve 2008. godine bilo je poznato koji e granini uvjeti vrijediti za vozila koja e
se prvi put putati u saobraaj 2013. ili 2014. godine. Proizvoai do tog odreenog
datuma moraju prilagoditi motore, izduvne sisteme, kao i goriva kako bi zadovoljili
traene uslove.
Bitno je naglasiti da se takvi propisi odnose samo na novoproizvedena vozila, tj.
nemaju retroaktivno djelovanje.4

Slika 19. Eko test

44 Institut za privredni ininjering d.o.o.,Zenica,Ureaji za kontrolu emisije izduvnih gasova-EKO TEST

str.2 i 3

24

3.1 Sastav izduvnih gasova

Kod Otto motora se sastav izduvnih gasova za tipsko odobrenje novog vozila mjeri
prema pravilniku ECE-R 83 (ranije ECE-R 15), a kod Diesel motora se mjeri
opacitet (neprozirnost, dimnost) izduvnih gasova, prema pravilniku ECE-R 24 i njihov
sastav prema pravilniku ECE-R 49.
Komponente u izduvnim gasovima koje se mogu mjeriti su:
ugljen dioksid (CO2),
kisik (O2),
ugljen monoksid (CO),
oksidi azota (NOx),
nesagorjeli ugljikovodonici (HC ili CxHy)
i dim, odnosno estice. 4

Slika 20.Sastav izduvnih gasova kod Otto motora

44 Institut za privredni ininjering d.o.o.,Zenica,Ureaji za kontrolu emisije izduvnih gasova-EKO TEST

str.25

25

Slika 21..Sastav izduvnih gasova kod Diesel motora

3.2 Eko test

U skladu sa Evropskom direktivom 2003/26/EC definiraju se slijedee maksimalne
vrijednosti pojedinih zagaujuih materija u izduvnim gasovima u motorima
izvedenim kao:4

OTTO MOTORI

SA REG-KAT

BEZ KAT

pri temperaturi ulja motora 80 C

pri temperaturi ulja motora 80

C

- CO 0,5% volumnih udjela

- CO 4,5 % volumnih udjela za
motorna vozila registrirana po prvi
put prije 1.10.1986.

pri broju okretaja motora na

praznom hodu

- CO 3,5 % volumnih udjela za

motorna vozila registrirana po prvi
put poslije 1.10.1986.

- CO 0,3% volumnih udjela

pri broju okretaja

motora

ne manjim od 2000 min-1

44

- Vrijednost faktora zraka

26

Diesel motori
Srednji koeficijent zacrnjenja ispunog gasa (k) nakon tri ili vie slobodnih ubrzanja
neoptereenog motora od brzine vrtnje na praznom hodu do najvee brzine vrtnje ne
smije prijelaziti vrijednost propisanu od strane proizvoaa vozila. Ako podaci
proizvoaa o srednjem koeficijentu zacrnjenja i radnoj temperaturi motora nisu
poznati onda srednji koeficijent zacrnjenja ispunog gasa k ne smije prijelaziti
vrijednosti:4
pri temperaturi ulja motora 80 0C

k 2,5 m-1 za usisne motore

k 3,0 m-1 za prehranjivane motore
k 1,5 m-1 za Euro 4, Euro 5 i Euro 6 motore

Davai broja obrtaja i temperature ulja u motoru

- STARI DAVAI I STARI UREAJI - NOVI MOTORI

NE

- NOVI DAVAI I NOVI UREAJI - NOVI MOTORI

DA

Slika 22. Davai broja obrtaja i temperature ulja u motoru

44 Institut za privredni ininjering d.o.o.,Zenica,Ureaji za kontrolu emisije izduvnih gasova-EKO TEST

str.33,34 i 35

27

35

Preporuke stanicama tehnikih pregleda4

44 Institut za privredni ininjering d.o.o.,Zenica,Ureaji za kontrolu emisije izduvnih gasova-EKO TEST

str.53

28

POPIS SLIKA:
Slika 1. Kontrolna tabla5
Sl. 2 Autodijagnostika elektronskih sistema (OBD)......................................................8
Sl.3 Hronoloki pregled standarda i zakonskih propisa (izvod)...................................9
Slika 4. Obim dijagnosticiranja koji obuhvata OBD II sa naznaenim razlikama u
odnosu na EOBD.........................................................................................................11
Slika 5. a) Kod spremnosti u sluaju da spremnost nije zadovoljena (primjer)...........11
b)Kod spremnosti poslije uspjeno izvrene provjere (primjer)..................................11
Slika 6. Primjer ureaja koji nudi pomo u vidu informacija o tome ta se prikazuje na
displeju........................................................................................................................12
Sl. 7 Koncepcija OBD sistema u vozilu.......................................................................13
Sl. 8 Lampica - indikator greke (MIL)........................................................................14
Sl. 9 Aktiviranje lampice - indikatora greke tokom ciklusa vonje.............................15
Slika 10.Dijagnostiki ureaj.......................................................................................16
Slika 11.Dijagnostiki prikljuak...................................................................................17
Sl. 12 Dijagnostika utinica sa oznakama kontakata pinova.................................17
Sl. 13 Primjeri lokacija dijagnostikog prikljuka.........................................................18
Slika 14. Proces dijagnosticiranja...............................................................................18
Slika 15. Modovi rada dijagnostikog ureaja.............................................................19
Sl. 16 Struktura koda greke.......................................................................................20
Sl. 17 Kod greke P0, jedan za sve............................................................................21
Sl. 18 Izvod iz liste P0 kodova greaka......................................................................21
Slika 20.Sastav izduvnih gasova kod Otto motora......................................................24
Slika 21..Sastav izduvnih gasova kod Diesel motora.................................................25
Slika 22. Davai broja obrtaja i temperature ulja u motoru.........................................26

29

4. ZAKLJUAK
Dijagnostika predstavlja vaan sastavni dio tehnikog odravanja, poto
omoguava da se bez rasklapanja odredi stanje sistema i predvidi resurs njegovog
pouzdanog rada.OBD je jedan od sistema u automobilu koji olakava odravanje
istog.Problem dijagnosticiranja kvarova zbog velikog broja elektronikih komponenti
je prevazien ovim sistemom.Pretpostavlja se da e OBD jednog dana imati i
dodatnu funkciju i to tako to e se pomou njega obavljati daljinska kontrola
neispravnih vozila. Pokraj ceste e se postavljati prijemnici kojima svako vozilo
opremljeno OBD-om odailje svoje tehniko stanje i osnovne identifikacijske podatke.
U sluaju nailaska neispravnog vozila nadlena vlast bi imala pravo sankcionisati
vlasnika i uputiti ga na popravak vozila.

30

4. LITERATURA:
1. https://www.scribd.com/doc/231123198/8-OBD-Dijagnostika
2. D,Bohn., H,Burgartz.,D,Smith. Kontrola emisije izduvnih gasova OBD i
komponente Pierburg.: Ms Motor Service International GmbH.
3. Institut za privredni ininjering d.o.o.,Zenica,Dijagnostika vozila
4. Institut za privredni ininjering d.o.o.,Zenica,Ureaji za kontrolu emisije
izduvnih gasova-EKO TEST

31