UVOD

MALA GRAMATIKA ITALIJANSKOG JEZIKA

Svi se slaemo da je italijanski jezik veoma lep i melodian. To je jezik koji pripada romanskoj
grupi kao i francuski, panski, portugalski i rumunski, a razvio se iz latinskog jezika, tako da
mnoge rei u jezicima koji ne pripadaju pomenutoj grupi mogu da budu prepoznatlive po svojoj
osnovi preuzetoj iz latinskog jezika.
Melodinost italijanskog jezika potie i od toga to svaka re praktino zavrava vokalom i to
jezik ne poznaje slogove sa po nekoliko konzonanata bez vokala ( kao na pr. nae rei prst ili
vrst, grm, trn , vrh ili spremanje ). Italijanske rei se lako izgovaraju i nadovezuju, i u
izgovoru se ne oseti nikakva prepreka (N.pr. Io studio l italiano .) , tako da reenice imaju tu
posebnu melodiku i ritam.
Italijanska gramatika, ipak, nije tako jednostavna i nije u potpunosti preuzela latinske
konstrukcije, a osim toga, ima i dosta izuzetaka od pravila, i mada se konstrukcija reenice ne
razlikuje mnogo od nae, nije uvek mogue da se prevede kontekst kao u naem jeziku.
Postoje veoma dobri udbenici i gramatike koje detaljno obrauju italijanski jezik a ova mala
gramatika namenjena je studentima poetnicima, kao mala pomo uz udbenik Un giorno
in Italia.
Olgica Kapetani,
Prof. Italijanskog jezika
SADRAJ
Uvod
ITALIJANSKI JEZIK
Abeceda
Glasovi i znaci
Samoglasnici (vokali) i suglasnici (konsonanti)
Izgovor samoglasnika i suglasnika
Diftonzi, polusamoglasnici i prividni dvoglasnici
Izgovor slova Q,H,Z
i kombinacije slova
Kombinacija slova c, g sa vokalima E, i I - palatalizacija
Izgovor: Ca, co, cu , che, chi - cia, cio, ciu, ce, ci
Ga, go, gu, ghe, ghi - gia, gio, giu, ge, gi
Kombinacija slova za dobijanje glasa
Sc+i/e
1

MORFOSINTAKSA
LAN
Odreeni lan - Oblici odreenog lana
Primeri
Neodreeni lan - Oblici neodreenog lana
Primeri
Upotreba odreenog lana
Primeri
Upotreba partitivnog lana
Primeri

IMENICE
PREDLOZI I PREDLOZI SA LANOVIMA
PRIDEVI
PRISVOJNI PRIDEVI
KOMPARACIJA PRIDEVA
GLAGOLI
Konjugacije
Nain
Vremena
PREZENT
Pravilni glagoli
Nepravilni glagoli
Inkoativni glagoli
Pomoni glagoli
Prezent pomonih glagola ESSERE AVERE
IMPERATIV
primeri
PROLO SLOENO VREME PASSATO PROSSIMO
Graenje participa
Primeri
Nepravilni participi
Primeri

ABECEDA
GLASOVI I ZNACI
ABECEDA, glasovi i znaci, izgovor
Italijanska abeceda ima 21 slovni znak, iako u izgovoru ima vie glasova tako da se koriste
zdruena slova za dobijanje tih glasova koji odgovaraju i glasovima u naem jeziku.
ABECEDA
A
B
C
D
E
F
G

a
bi
i
di
e
effe
di

H
I
L
M
N
O
P

akka
I
elle
emme
enne
o
pi

Q
R
S
T
U
V
Z

ku
erre
esse
ti
u
vu
dzeta

SAMOGLASNICI (VOKALI) i SUGLASNICI (KONSONANTI)

Italijanski jezik ima 5 vokala (samoglasnika) i 16 konsonanata (suglasnika).
Vokali a, e, i, o, u izgovaraju se kao i u srpskom jeziku, s tim to postoje neznatne razlike u
izgovoru zatvorenih vokala e, o kao i u izgovoru diftonga (dvoglasnik) i triftonga (troglasnik),
tj. po dva ili tri vokala u kombinaciji i-a i-e, i-o, i-u (kada i dobija znaenje poluvokala pa se
izgovara kao nae J), ili prividnih dvoglasnika , kada se svaki vokal izgovara pojedinano.
Diftonzi, polusamoglasnici i prividni dvoglasnici
Primeri:
Diftong : piacere, piede, piove, piuma ( izgovor je najblii naem pj pjaere, pjede, pjove,
pjuma - zadovoljstvo, stopalo, pada kia, pero )
Triftong: aiuola, piuolo, miei , tuoi ( izgovor: ajuola, pijuolo, mjei, tuoij leja, koi, moji, tvoji)
Prividni dvoglasnik: violino, trionfo, patria, riunione, paura, aereo (violina, trijumf, domovina,
sastanak, strah, avion ).
Izgovor slova Q, H, Z
i kombinacija slova

U italijanskom jeziku postoje u pisanju i izgovoru neka slova koja mi nemamo u naoj abecedi,
kao slovo n.pr. Q ( koje izgovara se kao ku ali iza q uvek mora da sledi vokal u, posle
koga mogu da slede svi ostali vokali, - a, e, i ,o - osim u) .
N.pr. questo, quello quanto, quadro, quota, obliquo, quinto, requisito,
Izgovara se kratko, kao kue, kua, kuo, kui bez obzira da li se slog nalazi na poetku rei, u
sredini ili na kraju.
Italijanko slovo Z izgovara se kao nae slovo c i kao dz.
N.pr. zio, zia, zucchero, zanzara, zelo, zoccolo
(stric, strina, eer, komarac, polet, cokula)
(na poetku rei uglavnom se izgovara kao dz)
U reima grazie, delizioso, ragazzo, pietanza, lezione, Venezia
(hvala, izvrstan, mladi, namirnica, as, Venecija)
izgovara se kao C .
U reima gde je slovo z udvojeno i nalazi se izmeu vokala, izgovara veinom se kao c.
N.pr. palazzo, ragazza, disprezzo (palata, devojka, prezir)
iako u rei azzeccare (=potrefiti) izgovara se kao dz.
Takoe, postoji slovo H koje se nikada ne izgovara, pa se zato i naziva nemo ili muklo H ili
acca muto, ali je znaajno u pisanju kao pomono slovo, pogotovo u grupama kod zdruenih
slova, radi dobijanja odreenih glasova (n.pr. chi ki =ko). Kod rei stranog porekla, slovo H
se koristi u pisanju ali se uglavnom ne izgovara.
N. pr. Hotel (ita se otel)
Drugi znaci tj. slova koja ne pripadaju italijanskoj abecedi (j i lunga, k - cappa,w-vu doppia,
x- ics, y-ipsilon) mogu da se upotrebljavaju jedino u stranim reima, reima stranog porekla i u
nekim prezimenima. Retki su italijanski nazivi u kojima se koristi slovo j . Npr. - Jesolo
(mesto blizu Venecije) ili Jovanotti (prezime).
Kombinacija slova c,g sa vokalima e, i i palatalizacija
/ D/
Neto sloeniji za pisanje su glasovi kao to su nai -, d-, , lj i nj za koje se koriste
zdruena slova. U italijanskom izgovoru ne postoji razlika u izgovoru izmeu i , D i , ve
je to - u odnosu na na jezik neto izmeu, kao to je i izgovor za neto meki u odnosu na
na.
Za glasove / i /d ne postoji odreeni samostalni znak , ve se ti glasovi dobijaju tako to se
koriste vokali I i E koji dovode do takozvane palataliazacije slova C i G. Kada ne elimo
palatalizaciju, izmeu slova C ili G i vokala e , i ubacujemo nemo H.
Ca,co,cu izgovara se kao ka, ko, ku
Prim.: carta, costa, cultura (papir, obala, kultura)
Ce, ci

izgovara se kao e, i
Prim. : cemento, cinema (cement, bioskop)
4

Ga, go, gu izgovara se kao ga, go, gu

Prim.: ragazzo, governo, auguri (mladi, vlada, estitke)
Ge, gi

izgovara se kao e, i
Prim. : Genova, gente, Egitto, girasole (enova, ljudi, Egipat,
suncokret)
Cia, cio, ciu izgovara se kao a,o,u
Prim. Camicia, bacio, fanciullo (koulja, poljubac, dete)
Gia, gio, giu izgovara se kao a, o, u
Prim. Mangiare, giovani, giudice (jesti, mladi, sudija)
Cie, gie

izgovara se kao e ,e
Prim. Camicie, ciliegie (koulje, trenje)
( u ovom sluaju slovo i se praktino ne uje pa se rei
izgovaraju kao kamie, iliee, ali u rei cielo nebo u
izgovoru se uje i nenaglaeno i ielo; takoe, i u reima koje
u jednini zavravaju na -cia, -gia, u mnoini - cie, -gie u
izgovoru se uju ova vokala: n. pr. farmacia - farmacie , bugia
bugie - farmaia, farmaie apoteka/e , buia , buie la,lai )

Da bi dobili zvuk K ili G uz vokale e i i moramo da koristimo nemo H, koje se pie ali se
ne izgovara, pa se shodno tome ni ne uje.
Che, chi izgovara se kao ke, ki
Prim. Stanche, elenchi, (umorne, spiskovi)
Ghe, ghi izgovara se kao ge, gi
Prim. Botteghe, ghirlanda (prodavnice, venac)
U sluaju gde imamo iza i jo neki vokal, I se izgovora kao j
Chia, chie,chio, chiu izgovara se kao kja, kje, kjo, kju
Prim. Chiamare, chiedere, inchiostro, chiuso ( kjamare, kjedere, inkjostro, kjuzo
zvati, pitati, mastilo, zatvoreno)
Ghia, ghie, ghio, ghiu* izgovara se kao gja, gje, gjo, gju
Prim. Ghiaccio, ghiera, ghiotto (gjao, gjera, gjotto led, prstenasti okov, alav - *
teoretski postoji kombinacija ghiu ali nema rei sa takvom kombinacijom slogova)
Kombinacija slova za dobijanje glasa Sc+i/e
Nae slovo dobija se kombinacijom nekoliko slova. Za dobijanje glasa treba da se
koriste zdruena slova sc+ vokal i ili e koji dovode do palatalizacije. Kod izgovora slogova a,
o, u vokal i ili e se jedva primetno uju i praktino se ne naglaavaju u izgovoru.
Scia, scio, sciu izgovara se a, o, u
Prim. Sciabola, sciocco, asciugamano ( sablja, glup, pekir)
Sce, sci
izgovara se e, i
Prim. Scena, uscire (scena, izlaziti)
Ponekada se u rei sa glasom koriste oba vokala: i i e:
5

Prim. Scienze, scientifico, scienziato (nauka, nauni, naunik) i tada se u izgovoru

uje, ali nenaglaeno, i slovo i.
Jedino slovo i zvuk koji ne postoji u italijanskom jeziku, u odnosu na na, je , iako, koristei
n.pr. stranu re garage(garaa) i oni e izgovoriti gara.

MORFOSINTAKSA

LAN (L'ARTICOLO)
U italijanskom jeziku, za razliku od naeg, postoji lan koji slui za oznaavanje imenice po
rodu i broju. Tako razlikujemo dve vrste lana, odreeni i neodreeni.
Oblici odreenog lana
1) ODREENI LAN (articolo determinativo) oznaava blie predmet ili bie, kao ve
poznate ili tano odreene, i slae se u rodu i broju sa imenicom.
Jednina
Il
Lo / l
La/ l

primer:
il ragazzo
lo studente, lamico
la ragazza, lamica

Mnoina
I
Gli gli
Le - le

primer:
i ragazzi
gli studenti , gli amici
le ragazze, le amiche

Primeri:
Il ragazzo che vedi mio fratello. Mladi kojeg vidi je moj brat (ovaj ovde).
Il libro di Umberto Eco molto interessante. Knjiga Umberta Eka je veoma interesantna. (ova
knjiga, o kojoj smo priali)
Lo studente ha dimenticato il libro. Student je zaboravio knjigu (malo pre pomenutu).
Lamico vero un vero tesoro. Pravi prijatelj je pravo blago (jedan jedini je pravi)
La mamma di Maria molto gentile. Marijina mama je veoma ljubazna (poznajemo mamu)
Lisola di Capri bellissima. Ostrvo Kapri je prelepo (poznato svima)
I test sono difficili. Testovi su teki ( - testovi pred nama).
Gli studenti al terzo anno sono molto bravi. Studenti na treoj godni su veoma dobri. ( nai
studenti, poznati studenti)
Le amiche mi scrivono spesso. Prijateljice mi piu esto (moje prijateljice, o kojima smo
govorili).
Oblici neodreenog lana
2) NEODREENI LAN (articolo indeterminativo) oznaava imenicu koja se blie
odreuje sa znaenjem jedan, jedna, jedno ili imenicu sa neodreenim znaenjem
neki, neka, neko. Neodreeni lan se takoe slae u rodu sa imenicom , ali se koristi
6

samo za jedninu, u mnoini kao oblik ne postoji, pa moe da se izostavi, ili da se koristi
partitivni lan - predlog di spojen sa odreenim oblicima lana.
Jednina
primer:
un
un ragazzo, un anno
uno
uno studente ali un amico
Una , un una ragazza, unamica

Mnoina
primer:
Dei
dei ragazzi
degli
degli studenti, degli amici
delle
delle ragazze,delle amiche

Primeri:
Ho incontrato un ragazzo. Srela sam jednog (nekog ) mladia.
Ho visto un uomo sconosciuto. Videla sam jednog (nekog) nepoznatog oveka.
Ho uno zio molto simpatico. Imam (jednog) veoma simpatinog strica.
Ho trovato una matita. Nala sam jednu (neku) olovku.
Ho incontrato unamica. Sreo sam jednu (neku) prijateljicu.
Upotreba partitivnog lana
U mnoini moemo da izostavimo lan, ili da koristimo partitivni lan na sledei nain:
Ho incontrato dei ragazzi. Srela sam (neke) mladie.
Ho visto degli uomini sconosciuti. Videla sam (neke) nepoznate ljude.
Ho degli zii molto simpatici. Imam (neke) veoma simpatine strieve.
Ho trovato delle matite. Nala sam (neke) olovke.
Ho incontrato delle amiche. Sreo sam (neke) prijateljice.
U reenici, kada prvi put pominjemo neto tada koristimo neodreeni lan a kada o tome ponovo
govorimo onda koristimo odreeni lan.
Primeri:
Ho comprato una borsa. La borsa di pelle. Kupila sam (jednu) tanu. (Ta) tana je od koe.
Ho conosciuto uno studente straniero. Lo studente italiano. Upoznala sam nekog stranog
studenta. (Taj) Student je italijan.
Ho trovato un ombrello. Lombrello di colore rosso. Nala sam (neki) kiobran. (Taj) Kiobran
je crvene boje.
Ho preso un gelato di fragola. Il gelato mi piace molto. Uzela sam sladoled od jagode. (Taj)
Sladoled mi se veoma dopada.
Vedo delle belle ragazze. Le ragazze sono le sorelle di Marco. Vidim neke lepe devojke. (Te)
devojke su Markove sestre .
Abbiamo incontrato degli studenti. Gli studenti vanno a lezione. Sreli smo (neke) studente. (Ti)
Studenti idu na predavanja.

Hanno portato dei libri nuovi. I libri sono in italiano. Doneli su (neke) nove knjige. (Te) knjige su
na italijanskom.

UPOTREBA ODREENOG LANA

Odreeni lan se redovno koristi ispred imenica, ali se u nekim sluajevima izostavlja.
Najvanija pravila o upotrebi lanova:
1. Ispred linih imena lan se ne koristi
N. pr. Io mi chiamo Maria. Marco tuo fratello.
/ Ja se zovem Marija. Marko je tvoj brat. /
Ako ispred linog imena stoji atribut, lan se upotrebljava:
N.pr. Il buon Giovanni, la brava Maria /dobri ovani, vredna Marija/
lan ispred linog imena moe da se koristi ako se ime koristi u prenesenom smislu ili kada
pominjeno izuzetno poznatu linost, ili nekoga ko nam je blizak i svima poznat.
N. pr. Ho comprato un Dante , un Raffaello ( = un libro di Dante / Divina Commedia/, un
quadro di Raffaello) Kupio sam jednog Dantea, jednog Rafaela ( = kupio sam Danteovu
knjigu Boanstvena komedija, jednu Rafaelovu sliku) .
Il Caravaggio ha lasciato molti dipinti. Karavao je ostavio mnogo slika. Ho ascoltato la
Madonna. Ho incontrato la Maria. Sluala sam (poznatu pevaicu) Madonu. Srela sam (nau)
Mariju.
2) Kod prezimena upotreba lana je promenljiva. Najee se izostavlja, a ako se koristi
lan ispred prezimena to onda oznaava da je linost poznata, ili da je mi poznajemo;
takoe kada pominjemo porodice po prezimenu moemo da koristimo lan u mnoini.
Kod enskih lica, kada se pominje samo prezime a izostavlja ime, ispred prezimena se
koristi lan la .
Primeri:
Verdi un celebre compositore italiano. Verdi je poznati italijanski kompozitor.
Mi ha chiamato il Morandi. Nazvao me Morandi ( na poznanik).
La Deledda e la Duse hanno pubblicato molti romazi. (Spisateljice) Deledda i Duse objavile su
mnoge romane.
I Medici, gli Sforza e i Borgia sono famose famiglie medievali.
Medii, Sforza e Bordija su poznate srednjevekovne porodice.
3) Ispred imena gradova lan se ne koristi, osim kada je to sastavni deo njihovog imena.
lan se koristi ako ispred imena grada stoji jedan ili vie atributa.
N.pr. Milano una grande citt industriale. Milano je veliki industrijski
8

grad.
Ho visitato Londra e Parigi. Posetila sam London i Pariz.
Roma la capitale dellItalia. Rim je glavni grad Italije.
La bella, famosa e romantica citt di Venezia. Lep, poznat i
romantian grad Venecija.
La Spezia si trova in Liguria, mentre Il Cairo la capitale dellEgitto.
La Specija se nalazi u Liguriji, dok je Kairo glavni grad Egipta.
4) Ispred imena planina, reka, velikih ostrva, kontinenata, zemalja i pokrajina stoje lanovi:
Primeri:
LEtna Etna (vulkan)
Il Monte Bianco Monblan (planina)
Gli Appennini Apenini (planinski lanac)
Il Tevere, il Po, lArno Tibar, Po, Arno (reke)
La Sicilia, la Corsica Sicilija, Korzika (ostrva)
LEuropa, lAfrica Evropa, Afrika
Il Canad, L'Italia, la Serbia Kanada, Italija, Srbija
Il Piemonte , la Toscana, l'Umbria Pjemonte, Toskana, Umbrija
Kada su u pitanju imena kontinenata, zemalja i pokrajina enskog roda uz predlog in i di ne
korsite se lanovi.
Primeri:
Vado in Africa, in America. Idem u Afriku, Ameriku.
Vado in Italia, in Francia, in Svizzera. Idem u Italiju, u Francusku, vajcarsku.
Sono stata in Toscana e in Umbria. Bila sam u Toskani i u Umbriji.
Ali:
Sono stata nel Belgio e nel Canad. Bila sam u Belgiji i u Kanadi.
Vado nel Piemonte. Idem u Pjemonte.
I vini di Toscana e i formaggi dItalia sono molto buoni.
Vina iz Toskane i sirevi iz Italije su veoma dobri.
5) Kada imenica stoji kao predikat, po pravilu nema lana

Primeri:
Essi sono amici dallItalia. Oni su prijatelji iz Italije.
Egli insegnate di scuola media. On je nastavnik u srednjoj koli.
Napomena: upotreba lana u odgovorima
Chi quel ragazzo ? Ko je onaj mladi?
E il figlio del dottore. To je doktorov sin.
9

Che cos quel giovane? ta je onaj mladi?

E studente di medicina. On je student medicine.
Ako je predikat blie odreen atributom, u jednini obino stoji neodreeni lan, dok se u mnoini
lan izostavlja.
Primeri:
Tu sei un bravo ragazzo. Ti si dobar deko.
Esse sono brave ragazze . One su dobre devojke.
Voi siete studenti universitari. Vi ste studenti.
6) Ispred imenice u funkciji apozicije ne stoji lan.
Primeri: Roma, capitale dellItalia. Rim, prestonica Italije.
Foscolo, autore dei Sepolcri. Foskolo, autor Grobova.
Divina commedia, opera di Dante. Boanstvena komedija,
Danteovo delo.
7) Kada nabrajamo neodreeni broj lica ili navodimo neodreene koliine predmeta, ispred
imenice se lan se izostavlja:
Primeri:
In questo ristorante vengono spesso attori, scrittori, pittori e musicisti.
U ovaj restoran esto dolaze glumci, pisci , slikari i muziari.
In questo negozio ci sono bellissimi abiti, camicie, gonne e magliette.
U ovoj radnji ima prelepih haljina, bluza, sukanja e majica.
Mangio volentieri la frutta: mele, arancie, ciliege, albicocche e uva.
Rado jedem voe: jabuke, narande, trenje, breskve i groe.
8) U nazivima dela i raznim natpisima lan se ne koristi
Primeri:
Dizionario della lingua italiana Renik italijanskog jezika
Prefazione, Capitolo Primo - Predgovor, Prvo poglavlje
Entrata Uscita - Ulaz izlaz
Via Garibaldi Ulica Garibaldi
9) Ispred imena dana i meseca lan se ne koristi, osim u sluaju kada prethodi atribut
( esto i kada sledi)
Primeri:
Oggi marted, 18 maggio. Danas je utorak, 18. maj.
Marco arriva gioved prossimo. Marko dolazi sledeeg etvrtka.
Domenica partiamo al mare. U nedelju polazimo na more.
In agosto andremo in Italia. U avgustu emo ii u Italiju.
10

Ali:
Il primo sabato del mese si lavora. Prve subote u mesecu se radi
Nel prossimo settembre vado in Fracia. Idueg septembra idem u Francusku
Era il triste novembre. Bio je tuan novembar.
E' arrivato nel marzo del 2000. Doao je u martu 2000.
10) Ispred pokaznih prideva QUESTO/A, QUELLO/A ( i u mnoini) nikada ne stoji lan, ni
predlog sa lanom :
Primeri:
Questo libro molto interessante. Ova knjiga je veoma interesantna.
In quella via abita Giovanna. U onoj ulici stanuje Jovana.
Ho dato le borse a queste ragazze. Dala sam torbe ovim devojkama.
Ti ho parlato di questi ragazzi. Govorio sam ti o ovim mladiima.
Ho preso il biglietto da quello studente. Uzeo sam kartu od onog studenta.
Quegli studenti sono italiani. Oni studenti su Italijani.
Napomena: Treba imati na umu da je u osnovi i odreeni lan (il,lo,lo ...) pokazni pridev.
11) lan se ne koristi ispred imenice u odreenim predlonim izrazima kao to su na primer:
-

andare a casa, restare a casa ii kui, ostati kod kue

andare in giardino ii u batu
tornare in albergo vratiti se u hotel
stare in casa - biti kod kue
venire in macchina (in treno) doi kolima (doi vozom)

12) lan se izostavlja ispred atributa koji oznaava materiju, sastav, sredstvo
Primeri:
Una casa di pietra. Kua od kamena (kamena kua)
Un braccialetto d'argento. Narukvica od srebra (srebrna narukvica).
Il vaso di vetro. Vaza od stakla . (Staklena vaza).
Un uomo d'ingegno . Pametan ovek.
Il mulino a vento. Vetrenjaa.
Andare in bicicletta. Voziti se biciklom.
13) lan se izostavlja ispred atributa koji oznaava svrhu.
Primeri:
Carte da giuoco karte za igranje.
Camera da letto spavaa soba
Sala da pranzo trpezarija
Abito da sera veernje odelo
Scarpe da tennis sportske patike (doslovno: cipele za tenis)
14) lan se esto izostavlja u poslovicama i izrekama:
11

Primeri:
Chi pecora si fa lupo lo mangia. Ne budi med da se svet ne polie.
(dosl. Ko se ponaa kao ovca, vuk ga pojede)
Sanit e libert valgon pi duna citt. Zdravlje i sloboda vrede vie od itavog grada.
Chi si pasce di speranza muore di fame. Ko se nadom hrani, umire od gladi

UPOTREBA PARTITIVNOG LANA

Kada se gramatikim subjektom ili objektom oznaava neodreena koliina, moe da se koristi
partitivni lan: del, dello, della, dei, degli, delle
Primeri:
Ho comprato del formaggio e della frutta. Kupila sam sir i voe.
Ho incontrato delle amiche. Srela sam (neke) drugarice.
Ci sono degli sbagli. Ima (nekoliko) greaka.
Prendo del vino. Popiu malo vina.
Mi porti dei dolci? Hoe li mi doneti (malo) kolaa?
Ci vuole del tempo. Potrebno je neko (izvesno) vreme.
Upotreba partitivnog lana nije obavezna, pa prema tome ispravno je i kada se kae:
Ho comprato formaggio e frutta. Kupila sam sir i voe.
Ci sono sbagli. Ima greaka.
Ci vuole tempo . Potrebno je vreme (Treba vremena).
Vedo campi e boschi. Vidim polja i ume.
Ako ispred imenice koristimo odreeni lan, to znai da pominjemo stvari ili lica o kojima jeve
bilo govora.
Primeri:
Ho comprato il pane e la frutta. Kupila sam hleb i voe ( n.pr. hleb koji obino kupujemo i
jabuke).
Sono venute le ragazze. Dole su i devojke (n.pr. Ana i Marija).
Napomena:
Upotreba italijanskog lana moe da se odrazi na glagolski vid u srpskom jeziku.
N. pr.
Paolo ha scritto (delle) lettere. Pavle je pisao pisma.
Paolo ha scritto le lettere. Pavle je napisao pisma.
Partitivni lan ne sme da se koristi:
a) u odrenim reenicama
12

Primeri:
Non ho comprato frutta. Nisam kupila voe.
Non bevo vino. Ne pijem vino.
Non ci sono errori. Nema greaka.
Non ho bisogno di consigli. Nisu mi potrebni saveti.
b) kada se ispred imenice nalazi pridev za koliinu:
Primeri:
Mangio molta frutta e poco pane. Jedem mnogo voa i malo hleba
Voi bevete troppo vino e troppa birra. Vi pijete previe vina i previe piva.
c) kada su koliina broj i mera odreeni, korsiti se samo predlog DI:
Primeri:
Compra un chilo di zucchero. Kupi kilogram eera.
Oggi abbiamo due lezioni di italiano. Danas imamo dva asa italijanskog.
Prendi tre metri di seta bianca. Uzmi tri metra bele svile.
d) u nekim ustaljenim frazama, kao to su n. pr.
Ho fretta - urim (uri mi se)
Non ho tempo - nemam vremena
Ho fame e sete gladan sam i edan sam
Ho sonno spava mi se
Abbiamo paura - bojimo se
Hanno bisogno di pace potreban im je mir
Hai ragione ima pravo

NAPOMENA:
Ako se u tim frazama uz imenicu nalazi atribut, moe da se koristi neodreeni lan:
Primeri:
Ho una gran fretta veoma mi se uri
Ho una fame da lupo gladan sam kao vuk
In un secondo tempo kasnije, u neko drugo vreme
Abbiamo urgente bisogno di medicinali hitno nam trebaju lekovi

IMENICE
(I nomi sostantivi)
Imenica (il nome sostantivo) je re koja oznaava iva bia (ljude i ivotinje), stvari (predmete)
i pojmove ( ukljuujui stanja , radnje, itd.). Imenice se mogu razvrstati na :
1. konkretne ili stvarne imenice (i nomi concreti)
13

oznaavaju bia i predmete u njihovoj individualnosti i dele se na:

a) vlastite imenice ( i nomi propri) koje odreuju pojedinano bia ili stvari i
predmete, geografske lokacije , koji pripadaju istoj vrsti: N. pr. Aldo, Marco,
Catarina, Elena, Paola (lina imena ljudi); Fido, Fifi, Rea (imena pasa); il Monte
Bianco, il Vesuvio (imena planina, vulkana). Takoe odnose se i na grupe ljudi
ili stvari, porodina imena tj. prezimena, planinske vence, imena naroda.
Primeri: I Medici, i Malavoglia (porodice); le Alpi, gli
Appennini (planinski venci), i Francesi, i Serbi, gli Italiani
(narodi);
b) opte imenice (I nomi comuni): bia ili stvari u optem smislu,
tj. one imenice koje pripadaju istoj vrsti ili kategoriji:
luomo (ovek), il cane (pas), la sedia ( stolica); il fiume (reka);
la montagna (planina), il libro (knjiga); u ovu kategoriju spadaju
i tzv. apstraktne imenice (nomi astratti): lidea, il concetto, il
sogno;
c) imena materija (I nomi di materie), tj. imenice koje se odnose na stvari deljive,
tako da se ne menja njihova priroda: lacqua (voda) il ferro (gvoe); largento
(srebro), laria (vazduh);
d) zbirne imenice ( I nomi collettivi) koje oznaavaju celokupnost grupu bia ili
stvari iste vrste : il gregge (stado), una dozzina (tuce), la costellazione (sazvee),
la moltitudine (mnotvo).
2. apstraktne ili mislene imenice (nomi astratti):
to su pojmovi, tj. stvari koje realno ne postoje: il lavoro (rad), la
grandezza (veliina), lodore (miris) , la felicit (srea), il
cambiamento (promena), il numero (broj), la parola (re), il
pensiero (misao).
Granica izmeu stvarnih i apstraktnih imenica nije uvek jasno
razgraniena , pa apstraktni pojam moe da bude personifikovan.
N. Pr. La dirigenza (rukovodstvo) = I dirigenti (rukovodioci)
3. Imenice koje oznaavaju kompleksne (sloene) pojmove
L'autunno (jesen), la linguistica (lingvistika), la musica (muzika)
la letteratura (knjievnosti, literatura).

ROD IMENICA (GENERE)

U italijanskom jeziku postoje dve vrste roda: prirodni rod ( il genere naturale) i gramatiki
rod (il genere grammatikale o formale). U italijanskom jeziku postoje dva gramatika roda,
MUKI i ENSKI, koji po prirodi stvari oznaavaju muka ili enska iva bia. Za predmete
ili stvari tee je odrediti rod, pa se ti pojmovi mogu prepoznati po karakteristinim
nastavcima.
A) Imenice MUKOG RODA u jednini obino zavravaju na slovo - o:
Primeri:
Il libro - knjiga
L'albero- drvo
L'uomo ovek

il ragazzo - mladi
il tavolo - sto
il telefono telefon
14

Postoje izuzeci od ovog pravila, tj. one rei koje se zavravaju na o a nisu mukog roda, kao :
La mano (ruka), la radio (radio aparat) , la foto (fotografija), l'auto (automobil), la dinamo
(dinamo motor), la moto (motor).
(La foto, l'auto i la moto su skraeni oblici od rei fotografia, automobile i motocicletta - a
to su imenice enskog roda).
Takoe ima i nekoliko jednoslonih imenica koje zavravaju na suglasnik, koje su mukog
roda . To su po pravilu rei stranog porekla, i ne menjaju oblik u mnoini, ve se za mnoinu
samo menja lan.
Primeri:
Il bar
- kafe-bar
Il tram
- tramvaj

il film - film
lo sport sport

Imenice koje se zavravaju na e mogu da budu mukog ili enskog roda.

Primeri imenica mukog roda:
Il latte mleko
l'animale - ivotinja
Il fiore cvet
il giornale - novine
Il motore motor
il televisore - televizor
Il valore - vrednost
il grembiule - kecelja
Il portone kapija
il segnale signal, znak
B) Imenice ENSKOG RODA u jednini obino zavravaju na slovo -a:
Primeri:
La casa - kua
La ragazza devojka
La porta vrata
La borsa tana

la barca barka, amac

la domanda - pitanje
la visita - poseta
la mattina jutro

I ovde postoje izuzeci, tj. rei koje se zavravaju na a, a mukog su roda. To su uglavnom neke
imenice grkog porekla, ili su nauni izrazi:
Primeri:
Il tema - tema
Il problema problem
Il programma program
Il dilemma - dilema
Il telegramma telegram

il monarca - monarh
il sistema - sistem
il diaframma - dijafragma
il diagramma - dijagram

Mukog roda su takoe i sledee imenice koje zavravaju na a:

Il poeta - pesnik ; Il profeta prorok; Il pilota pilot
Imenice koje zavravaju na i ( to su obino rei stranog porekla ili rei nastale iz latinskih
sloenica ) mogu da budu enskog ili mukog roda:
Primeri:
15

(enski rod)
La tesi teza
La crisi kriza
La metropoli metropola
La sintassi sintaksa
La prassi - praksa

(Muki rod)
il luned - ponedeljak
il marted - utorak
il venerd petal
il cavatappi - vadiep
il paraurti branik (na autu)

Neke od imenica koje zavravaju na -e a enskog su roda:

Primeri:
La capitale prestonica
La luce svetlost
La fine kraj
La cenere pepeo

la vocale - vokal
la parete - zid
la neve - sneg
la pace- mir

Imenice koje se zavravaju na - gione, -zione, -udine su enskog roda.

Primeri:
La stagione - sezona
La ragione - razum
La regione - regija
La carnagione put, ten

l'azione akcija
l'abitudine - navika
l'introduzione uvod
la similitudine - slinost
la prestazione usluga la solitudine - samoa
la situazione situacija la moltitudine mnotvo

C. PREMA ZNAENJU:

za neke imenice rod se utvruje na sledei nain:

a) nazivi drvea i grmlja su mukog roda (a plodovi su enskog roda)

Primeri:
L'abete jela
Il pino - bor
Il melo - jabuka (stablo)
Il pero - kruka (stablo)
Il noce - orah (stablo)

il ciliegio trenja (stablo)

il prugno ljiva (stablo)
l'arancio naranda (stablo)
il faggio bukva
il tiglio lipa

Izuzeci su sledei:
La palma (palma), la quercia (hrast), la betulla (breza)
b) Imena reka, jezera i planina su mukog roda
Primeri:
Il Piave Pjave (reka)
Il Danubio Dunav
Il Volga Volga
Il Tevere - Tibar

il Garda Garda (jezero)

il Tricorno - Triglav
i Pirenei Pirineji
i Dolomiti Dolomiti

Izuzeci od ovog pravila su: la Sava (Sava), la Drava (Drava) la Senna (Sena); le Alpi (Alpi), le
Ande (Ande)
16

c) Imena dana i meseca su mukog roda:

Primeri:
(il) gennaio - januar
(il) febbraio . februar
(l') aprile - april
(il) dicembre - decembar

il luned - ponedeljak
il marted - utorak
il venerd - petak
il sabato subota

Izuzetak je: la domenica (nedelja)

d) Imena plodova (voa) su enskog roda
La mela jabuka
La pera kruka
La prugna ljiva
La ciliegia trenja
La mandorla badem

l'arancia - naranda
la castagna - kesten
la noce - orah
l'albicocca kajsija
la fragola jagoda

Izuzeci su:
Il limone limun (plod i stablo); il fico smokva (plod i stablo) ; il dattero urma (plod,
stablo); il cedro kedar (plod i stablo)
e) Apstraktne imenice su enskog roda
la bont dobrota
la virt vrlina
la facolt sposobnost

la capacit - sposobnost
la tenacia upornost
laudacia odvanost

f) Imena gradova, pokrajina, ostrva, drava su enskog roda

Milano Milano
Napoli - Napulj
Serbia - Srbija
Parigi Pariz

lItalia - Italija
la Sicilia - Sicilija
la Lombardia - Lombardija
lOlanda Holandija

Izuzeci su: Il Cairo (Kairo); il Brasile (Brazil); il Belgio (Belgija), il Per (Peru), il Canad
(Kanada), il Piemonte (Pijemont).
D. Imenice sa dva oblika (muki i enski)
Mnoge imenice u italijanskom jeziku, kao i u naem, koje oznaavaju iva bia ( ljude lina
imena, zanimanja itd. ili ivotinje) imaju esto dva oblika, za muki i za enski rod.
a) Imenice na - o ( muki rod) menjaju nastavak u a (enski rod)
Primeri:
17

Emilio Emilia
Maestro maestra
Figlio figlia
Bambino bambina
Ragazzo ragazza
Zio zia
Nonno nonna

Emilio (Milo) - Emilija

uitelj - uiteljica
sin - ker
deak - devojica
mladi - devojka
stric (tea, ujak) strina (tetka, ujna)
deda baka

b) Neke imenice koje u mukom rodu imaju nastavak e, u enskom rodu su

na -a
Primeri :
Signore - signora
gospodin - gospoa
Padrone padrona
gazda - gazdarica
Cameriere - cameriera
konobar (sobar) konobarica (sobarica)
Portiere portiera
portir portirka
c) Neke imenice koje u mukom rodu zavravaju na -e ili a, imaju oblik u enkom rodu sa
sufiksom (nastavkom) - essa, i to se mahom odnosi na zanimanja ili titute.
Primeri:
Studente - studentessa
Dottore - dottoressa
Professore professoressa
Principe principessa
Barone baronessa
Poeta poetessa

student studentkinja
lekar lekarka
profesor profesorka
princ princeza
baron baronica
pesnik pesnikinja

PREDLOZI I PREDLOZI SA LANOVIMA (PADENI

PREDLOZI)
Italijanski jezik nema padee kao na jezik, tako da se koriste predlozi i predlozi sa lanovima
(padeni predlozi) ispred imenice koja ostaje nepromenjena, sem to moe da bude u jednini ili
mnoini.
Menjanje imenice po padeima, u naem smislu, je sledee:
Jednina
1. kua
2. kue (iz kue)
3. kui
4. kuu
5. kuo
6. u kui
7. sa kuom

la casa
della casa (dalla casa)
alla casa
la casa
(oh) casa
nella casa
con la casa

Mnoina
1. kue
2. kua (iz kua)
3. kuama

le case
delle case (dalle case)
alle case
18

4.
5.
6.
7.

kue
kue
u kuama
sa kuama

le case
case!
nelle case
con le case

Isto pravilo vai i za imenice mukog roda ( uz lan il - lo, i - gli)

Jednina
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

knjiga
knjige (iz knjige)
knjizi
knjigu
knjigo
u knjizi
sa knjigom

il libro
del libro (dal libro)
al libro
il libro
libro!
nel libro
con il libro

Mnoina
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

knjige
knjiga (iz knjiga)
knjigama
knjige
knjige
u knjigama
sa knjigama

i libri
dei libri (dai libri)
ai libri
i libri
libri!
nei libri
con i (coi) libri

Jednina
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

student
studenta (od studenta)
studentu
studenta
studentu
u studentu
sa studentom

lo studente
dello studente (dallo studente)
allo studente
lo studente
studente !
nello studente
con lo studente

Mnoina
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

studenti
gli studenti
studenata (od studenata) degli studenti (dagli studenti)
studentima
agli studenti
studente
gli studenti
studenti
(oh) studenti
u studentima
negli studenti
sa studentima
con gli studenti

Za imenice enskog i mukog roda koje poinju vokalom vai pravilo kao i za upotrebu obinog
lana: n. pr. dellamica, allamico, delluomo, allinterno, nellarmadio, con laereo itd.

19

OSNOVNI PREDLOZI SU:

DI - odgovara genitivu, oznaava pripadnost, ili odgovara na pitanje ije, koga ega .
N.pr. il libro di Marco- Markova knjiga
A - odgovara dativu, ali ima i duge mogunosti uz glagole kretanja odgovara na pitanje komeemu, ili gde, do , na ;
N. pr. Porto il libro a Maria nosim knjigu Mariji
Vado a Roma- Idem u Rim;
Da luglio a settembre sono al mare Od jula do septembra sam
na moru
Sono a lezione Na asu sam
DA - odgovara predlozima kod, iz, od, za
N.pr. Vado da Marco Idem kod Marka.
Vengo da Roma Dolazim iz Rima
Da Milano a Roma ci sono cinque ore in treno - Od Milana do
Rima je (ide se) pet sati vozom
Costume da bagno kostim za kupanje (kupai kostim)
CON - odgovara predlogu sa nekim ili neim
N. pr. Vengo con te a Napoli Idem sa tobom u Napulj.
Vado a Roma con laereo (con il treno, con la macchina)
Idem u Rim avionom (vozom, autom)
SU odgovora predlogu na, u ili o neemu (uglavnom ide spojeno sa
lanom)
N.pr. Il libro sul tavolo. Sulle montagne c molta neve.
Ho letto un articolo sulla crisi monetaria. Knjiga je na
stolu. Na planinama ima mnogo snega. Proitao sam
lanak o monetarnoj krizi.
PER - odgovara predlogu za , da (namensko)
N. pr. Questo libro per te. Ova knjiga je za tebe.
Vado in Italia per studiare litaliano Idem u Italiju da
uim italijanski.
IN - odgovara predlogu u , a koristi se i uz glagole kretanja
N. pr. Sono in ufficio - U kancelariji sam.
Vado in Italia Idem u Italiju.
TABELA PREDLOGA SPOJENIH SA LANOVIMA
(PADENI PREDLOZI PREPOSIZIONI ARTICOLATE)
PREDLOZI +
DI
A
DA
SU
CON*
PER*
IN

IL

DEL
AL
DAL
SUL
COL
/
NEL

LO
DELLO
ALLO
DALLO
SULLO
/
/
NELLO

LA

I
DELLA
ALLA
DALLA
SULLA
/
/
NELLA
20

GLI
DEI
AI
DAI
SUI
COI
/
NEI

LE
DEGLI
AGLI
DAGLI
SUGLI
/
/
NEGLI

DELLE
ALLE
DALLE
SULLE
/
/
NELLE

Predlozi CON i PER najee se ne spajaju sa lanom, osim sa il i, tako da ostaju odvojeno.
Retko, u arhainim ili pesnikim oblicima, moe da se naie na Pel = per il N.pr. con il
ragazzo, con le amiche itd.
Per gli studenti, per le sorelle itd.

PRIDEVI
Gli aggettivi
Pridevi su rei koje poblie oznaavaju ili odreuju imenicu i koji se u rodu i broju uvek slau
sa iemnicom.
U italijanskom jeziku pridevi se mogu razvrstati u tri kategorije:
1. Kvalifikativni ili opisni pridevi (aggettivi quaificativi) koji odreuju neku osobinu (n.pr.
buono, bello, grande, cattivo, brutto, alto, gentile, rosso, itd.).
To je najbrojnija kategorija prideva.
2. Zajedniki pridevi ili pridevske zamenice (aggettivi indicativi o pronominali) to su
pridevi koji oznaavaju pripadnost, poloaj, upitni odnos ili neodreenu koliinu i slini
su zamenicama, n.pr. mio, tuo, vostro,questo, quello, parecchio, quale , quanto ,
qualunque). Ova kategorija prideva deli se na nekoliko podvrsta: a) prisvojne zamenice i
pridevi; b) povratno-prisvojne zamenice i pridevi; c) pokazne zamenice i pridevi; d)
upitne zamenice i pridevi, e) neodreene zamenice i pridevi
3. Brojni pridevi (aggettivi numerali) . Oni pripadaju poglavlju o brojevima.

PRISVOJNI PRIDEVI
Prisvoji pridevi slau se u rodu i briju sa imenicom.
Ispred prisvojne zamenice stoji odreeni lan, koji se slae u rodu i broju sa imenicom.
Jednina

Mnoina

Mio, mia
Tuo, tua
Suo, sua
Nostro, nostra
Vostro,vostra
Loro

miei, mie
tuoi, tue
suoi , sue
nostri, nostre
vostri, vostre
loro

Primeri:
Il mio amico italiano. La mia amica italiana.
Il tuo ragazzo simpatico. La tua ragazza simpatica.
Il suo lavoro interessante. Ho visto la sua fotografia.
Il nostro paese molto bello. La nostra casa grande.
Il vostro pranzo pronto. La vostra collega assente.
Il loro appartamento piccolo. La loro stanza ordinata.
21

I miei genitori vivono a Belgrado. Le mie amiche sono belle.

I tuoi libri sono interessanti. Le tue idee sono creative.
E venuto con i suoi amici. Ha portato le sue poesie.
Potete venire con i vostri ragazzi. Siete invitati con le vostre fidanzate.
Hanno dimenticato i loro libri. Sono venute con le loro macchine.
Kada pominjemo najblie roake, ispred prisvojne zamenice u jednini, ne koristi se lan. To se
odnosi na roake kao to su : majka, otac, brat,sestra, sin, ker, suprug, supruga, tetka (ujna,
strina), tea (ujna, stric), baka, deda.

Primeri:
Mia madre e mio padre sono usciti, e mio nonno dorme.
Lucia e Paolo sono tua sorella e tuo fratello.
Mia nonna e mia zia sono molto gentili.
Suo zio va con mio nonno alla partita di calcio.
Stasera vado a cena con mio marito e con sua sorella.
Tuo figlio studia ingegneria, mentre mia figlia studia lettere .

KOMPARACIJA (POREENJE) PRIDEVA

Pridevi u italijanskom jeziku prate u rodu i broju imenicu. Pridevi, kao i imenice, mogu da se
zavravaju na O, A u jednini, i na I, E u mnoini (za muki i enski rod).
Takoe postoji i kategorija prideva koji se i u mukom i u enskom rodu zavravaju na E, u
mnoini na I.
N. pr. Bello, bella
belli, belle
Gentile
gentili
KOMPARACIJA PRIDEVA
Pozitiv
bello, bella
Komparativ
pi ....... di, meno ...... di
Primer: Carlo pi bello di Giovanni. Karlo je LEPI od G.
Giovanni meno bello di C. G. Manje lep od C.
Marina pi brava di Lucia. M. Je bolja, vrednija od L.
Lucia meno btava di M. L. Je manje vredna od M.
Superlativ relativni: il/la (i/le) pi /meno ............ = naj......
Primer: Carlo il pi bello. C. Je najlepi
Marina la pi brava. M. Je najbolja.
G. il meno bello. G. Je najmanje lep.
Silvia la meno brava. S. Najmanje vredna.
Superlativ (apsolutni) Pridev ( oduzme se zadnje slovo) + nastavak issimo/a,
issimi /e
bell+issimo = bellissimo (veoma lep)
Primer: Marco simpaticissimo. M. je veoma simpatian.
22

Marina elegantissima. M. je veoma elegantna.

Isto je i za prideve koji se zavravaju na -E.
Primeri: Marco elegante.
Marco pi elegante di Marina.
Marina meno elegante di Marco.
Marco il pi elegante (di tutti).
Marco elegantissimo.
I professori sono gentili.
I professori sono pi severi delle professoresse.
Le professoresse sono meno severe dei professori.
I professori sono severissimi.
Le professoresse sono gentilissime .
Questi professori sono i pi severi.
Quelle professoresse sono le meno severe.
Neki pridevi pridevi imaju pravilnu i nepravilnu komparaciju, kao to su
BUONO, CATTIVO, GRANDE , PICCOLO

BUONO/A
Pi/meno buono/a di
Il/la pi buono/a
Buonissimo/a
(veoma dobar)

migliore di
il/la migliore
ottimo/a
(odlian,izvrstan)

CATTIVO/A
Pi/meno cattivo/a di
Il/la pi (meno) cattivo/a
Cattivissimo/a
(veoma los)

peggiore di
il/la peggiore
il/la pessimo/a
(veona los)

GRANDE
pi grande di
il/la pi/meno grande
grandissimo/a
(veoma velik)

maggiore di (strariji od, vei od)

il maggiore (najstariji, najvei)
il/la massimo/a (maksimalan, najvei)

PICCOLO/A
Pi piccolo/a di
Il/la pi /meno piccolo/a
Piccolissimo/a

minore di (mlai, manji)

il minore (najmlai, najmanji)
il/la minimo/a (minimalni)

NAPOMENA : voditi rauna da se pridev kao i lan uvek slau u rodu i broju sa imenicom.
GLAGOLI
(I verbi)
23

Glagoli su rei koje oznaavaju radnju, zbivanje, stanje, svojstvo ili samo postojanje subjekta.
Najvei deo glagola ima puno znaenje i to su takozvani predikativni glagoli, koji sami grade
predikat u reenici i to je glagolski predikat.
N. pr.
Noi cantiamo.
Mi pevamo.
I bambini dormono.
Deca spavaju.
Il vento soffia.
Vetar duva.
U ovim primerima glagoli cantiamo, dormono, soffia su glagolski predikati.
Postoje i glagoli bez potpunog znaenja koji trae imensku ili pridevsku dopunu da bi se izrazilo
puno znaenje. To su takozvani kopulativni glagoli, koji sa dopunom grade imenski predikat.
N. pr.
La lezione interessante. Predavanje je interesantno.
LEuropa un continente. Evropa je kontinent.
Il film sembra interessante. Film deluje interesantno.
Sono rimasto sorpreso. Ostao sam iznanaen.
Kopulativni glagoli slue kao veza spona (kopula) izmeu subjekta i imenskog dela predikata.
Najvaniji kopulativni glagol je essere (biti) . Moemo da pomenemo i sledee glagole: sembrare
(initi se, izgledati), diventare (postati), chiamarsi (zvati se), essere nominato ( biti postavljen,
biti imenovan).
N. pr.
E stato nominato direttore. Postavljen je za direktora.
Sei diventata pallida.
Prebledela si.
Sembri allegra.
Izgleda veselo (izgleda da si vesela).
Postoje i brojni glagoski izrazi, kao spoj dve ili vie rei koje izraavaju jedinstveni glagolski
pojam.
N. pr.
Aver bisogno (di)
Andare a cavallo
Far sapere
Far ridere

- trebati neto
- jahati
- obavestiti, javiti , poruiti
- nasmejati, naterati na smeh

Glagolske odredbe (Determinazioni verbali)

Jednim nastavkom glagol moe da izrazi per odredbi:
1. Lice: prvo, drugo, tree
2. Broj : jednina , mnoina
3. Nain :
a) indikativ, konjunktiv, kondicional, imperativ (odreeni glagolski nain)
b) infinitiv, particip, gerundiv (neodreeni glagolski naini)
4. Vreme:
24

a) prezent, imperfekt, aorist, futur I (prosta vremena)

b) perfekt, pretprolo sloeno vreme I, pretprolo sloeno vreme II, futur egzaktni
(sloena vremena)
5. Glagolsko stanje: aktiv i pasiv.
Aktiv se deli na : - direktno prelazne glagole
- indirektno prelazne glagole
- neprelazne glagole
- i povratne
Direktno prelazni glagoli (verbi transitivi diretti) su glagoli koji imaju direktan ili blii objekat
u akuzativu ili u partitivnom genitivu.
N. pr.
Ho letto un libro interessante. Proitala sam interesantnu knjigu.
Abbiamo comprato dei libri. Kupili smo (neke) knjige.
Indirektno prelazni glagoli (verbi transitivi indiretti) su oni glagoli koji uvode dalji ili
indirektni objekat:
N.pr.
Il treno passato per il ponte.
Voz je preao preko mosta.
(Il treno ha attraversato il ponte). (Voz je preao most).
Hanno paura di lui.
(Lo temono)

Plae ga se.

Ci siamo imbattuti in lui.

Naleteli smo na njega. (Sreli smo ga).
(imbattersi sresti, naleteti na nekoga = incontrare qualcuno)
Abbiamo incontrato lui.
Sreli smo njega.
Dalji objekat, po pravilu, moe da se zameni akuzativom.
Neprelazni glagoli (verbi riflessivi) su oni glagoli iza kojih ne stoji objekat , kao i glagoli
kretanja.
N. pr.
Giovanna arrivata poco fa.
I prati verdeggiano.
Partiamo tra due ore.
Egli venuto ieri da me.

Jovana je stigla malo pre.

Livade se zelene.
Polazimo za dva sata.
On je doao jue kod mene.

Neki glagoli mogu da se upotrebljavaju i kao prelazni i kao neprelazni.

N.pr.
Abbiamo cantato una canzone - Pevali smo jednu pesmu
Hanno cantato a orecchio Otpevali su po sluhu
25

Povratni glagoli (verbi riflessivi) su oni glagoli koji u infinitivu imaju povratnu zamenicu si ( u
naem jeziku se). Postoje apsolutno povratni glagoli (riflessivi assoluti) koji se upotrebljavaju
samo u povratnom obliku, ostali glagoli imaju uz redovan oblik (prelazni glagol) i mogunost
povratne forme (gde subjekat izvrava radnju na sebi), s tim to se tada menja njihovo znaenje.
Primer : (apsolutno povratni glagoli)
accorgersi
vergognarsi
pentirsi

- opaziti, primetiti neto

- sramiti se
- pokajati se

Primer : (povratni glagoli)

Difendersi - braniti se
Lavarsi - umivati se
Alzarsi ustati

Difendere - braniti
Lavare prati
Alzare - podii

U italijanskom postoje tri kategorije glagola tri konjugacije, koje se u infinitivu prepoznaju po
glagolskim nastavcima .
Tako je za prvu konjugaciju karakteristian nastavak -are
Za drugu konjugaciju je nastavak
-ere
Za treu konjugaciju je nastavak
- ire
Shodno tome, da bismo dobili glagolsku osnovu, na koju se dodaju lini nastavci, za graenje
raznih vremena, odbijemo karakteristine nastavke are, ere, ire.
U italijanskom jeziku ima dosta nepravilnih oblika kao i izuzetaka, pa tako i u ovom sluaju ima
odstupanja od pravila, u smislu da su neki glagoli u infinitivu, koji potiu direktno iz latinskog
oblika, u saetoj formi, te da njihovi glagolski nastavci ne odgovaraju onoj konjugaciji kojoj
nastavak pripada. Ti glagoli imaju glagolsku osnovu izvedenu iz latinskog oblika.
U kategoriju nepravilnih glagola spadaju i pomoni glagoli essere (biti) i avere (imati), koji su
izuzetno vani poto se koriste i za graenje sloenih vremena.

GLAGOLSKA VREMENA
PREZENT Sadanje vreme
Ovo vreme se koristi za iskazivanje radnje u sadanjem vremenu i uglavnom se slae sa
upotrebom u naem jeziku, ali moe da se koristi i za blisku budunost, to se u srpskom
iskazuje futurom .
N. Pr.
Oggi parto per la Svizzera. Danas putujem za vajcarsku.
Io lavoro in una libreria. Ja radim u knjiari.
Che cosa facciamo stasera? ta emo da radimo veeras?
Domani vado in viaggio. Sutra idem na put Sutra u ii na put.
Gradi se tako to se na glagolsku osnovu dodaju lini nastavci.
26

Primeri:
- are
PARL-ARE

-ere
VED-ERE

Io
parl-o
Tu
parl-i
Lui/lei parl-a
Noi
parl-iamo
Voi
parl-ate
Essi/loro parl-ano

ved-o
ved-i
ved-e
ved-iamo
ved-ete
ved-ono

Prezent pomonih glagola

ESSERE

(Io)
(tu)
(lui,lei, esso,essa)
(noi)
(voi)
(essi, esse, loro)

-ire
PART-IRE
part-o
part-i
part-e
part-iamo
part-ite
part-ono
AVERE

sono
sei

siamo
siete
sono

ho
hai
ha
abbiamo
avete
hanno

Lina zamenica ne mora da se koristi ispred glagolskog oblika, poto se po glagolskom nastavku
razume koje lice je u pitanju, ali se koristi kada elimo neto da naglasimo.
N. pr. Sono a casa. Kod kue sam.
Io sono a casa, mamma e pap sono usciti.
Ja sam kod kue, a mama i tata su izali.
Avete un po' di tempo? Da li imate malo vremena ?
Noi abbiamo fretta, ma essi possono restare.
Mi urimo, ali oni mogu da ostanu.
Kod povratnih glagola prezent se gradi na isti nain, s tim to se ispred glagolskog oblika nalaze
nenaglaene line zamenice (koje odgovaraju naem se). U italijanskom samo se u infinitivu
povratna zamenica si spaja sa glagolom na kraju (lavarsi, sedersi, vestirsi) a kada se menja po
licima tada se nalazi ispred glagolskog oblika. U naem jeziku se u svim licima koristi povratna
zamenica se ja se umivam, ti se umiva .... oni se umivaju, dok se u italijanskom taj oblik
menja po licima, a prevodi se u naem jeziku kao SE ( iako bi doslovno znailo me, te se,
nas,vas, njih).
Takoe, treba napomenuti da italijanski povratni glagoli ne odgovaraju uvek povratnim
glagolima na srpskom (kao n.pr. sedersi = sesti).
Primer:

lavarsi
(umivati se)

(Io) mi lavo
(tu) ti lavi
(lui,lei, esso,essa) si lava
(noi) ci laviamo
(voi) vi lavate

sedersi
(sesti)

vestirsi

mi siedo
ti siedi
si siede
ci sediamo
vi sedete

mi vesto
ti vesti
si veste
ci vestiamo
vi vestite

(oblaiti se)

27

(essi, esse, loro) si lavano

si siedono

si vestono

Postoji takoe i kategorija glagola koji se zovu inkoativni (incoativi) koje karakterie umetak
isc izmeu glagolske osnove i glagolskog nastavka, koji su uglavnom glagoli po treoj
konjugaciji.
Primeri - Prezent:
Finire (zavriti), Capire (razumeti), Preferire (vie voleti, preferirati)
Tradire (izdati), Ribadire (ponoviti, potvrditi) i drugi.
Primer:

FINIRE, CAPIRE

io
tu
Lui/lei

finisco , capisco noi

fniamo, capiamo
finisci, capisci
voi
finite, capite
finisce, capisce essi/esse finiscono , capiscono

PRIMERI NEKIH NEPRAVILNIH GLAGOLA (PREZENT)

Fare ( od lat. facere) II konj.

- initi, raditi

io
faccio
noi
facciamo
tu
fai
voi
fate
Lui/lei
fa
essi/esse
fanno
Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od FARE.
. sopraffare - savladati
. disfare razloiti, rasturiti
. rifare ponovo uraditi, preraditi
. soddisfare ispuniti, zadovoljiti
Dare I konj.

dati (Prezent)

io
tu
Lui/lei

do
dai
da

noi
diamo
voi
date
essi/esse danno

Bere (od lat. bevere) II konj.

io
tu
lui/lei

bevo
bevi
beve

Dire (od lat. dicere) II konj.

Io
Tu
lui/lei

piti

dico
dici
dice

noi
voi
essi/esse

beviamo
bevete
bevono

rei, kazati
noi
voi
essi/esse

diciamo
dite
dicono
28

Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od DIRE, ali se to ne odnosi na glagole

TRADIRE izdati, izneveriti, ARDIRE smeti, koji spadaju u kategoriju inkoativnih glagola
(tradisco, tradisci, tradisce ......., ardisco, ardisci, ardire ....)
- predire predskazati
- disdire otkazati
- indire zakazati
- ribadire - ponoviti, ponovo rei
- contraddire suprotstaviti se
Porre (od lat. ponere) II konj. staviti
Io
Tu
Lui/lei

pongo
poni
pone

Noi
Voi
Essi/esse

poniamo
ponete
pongono

Po istoj analogiji menjaju se i svi glagoli izvedeni od PORRE.

. proporre predloiti
. predisporre preraspodeliti, rasporediti
. disporre - rasporediti
. comporre - sastaviti, komponovati
. sottoporre podneti (na uvid), pokazati
. imporre nametnuti
. deporre odloiti, deponovati
. apporre poloiti, staviti
. indisporre - oneraspoloiti
. trasporre pomeriti, preneti, transponovati
. supporre pretpostaviti
. contrapporre suprotstaviti
Condurre (conducere od ducere ) voditi
Io
conduco
Tu
conduci
Lui/lei conduce

Noi conduciamo
Voi conducete
Essi/esse conducono

Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od DUCERE (-DURRE).

. dedurre izvesti ( zakljuak)
. sedurre zavesti
. tradurre prevesti
. indurre navesti, nagovoriti, indukovati
. addurre izneti, navesti
. introdurre uvesti, upoznati
. ridurre - smanjiti
. riprodurre reprodukovati, preneti
Trarre (trahere) izvlaiti, izvui
Io
traggo
Tu
trai
Lui/lei trae

Noi traiamo
Voi traete
Essi/esse traggono
29

Kao i drugi oblici izvedeni od latinskog glagola Trahere - trarre.

. contrarre sklopiti
. detrarre oduzeti
. ritrarre naslikati
. estrarre izvaditi, izvui
. distrarre odvui panju
. sottrarre oduzeti
. astrarre abstrahovati
. protrarre produiti, odugovlaiti
Postoji i kategorija takozvanih modalnih ili nainskih glagola to su POTERE, VOLERE,
DOVERE (moi, hteti ili eleti , morati) koji su nepravilni, iza kojih moe da stoji imenica kao
objekat (osim kod potere i dovere) ili se koristi drugi glagol u infinitivu, kojim se objanjava
radnja, poto ovi glagoli ne mogu samostalno da stoje u reenici jer njihovo znaenje nije
odreeno. Glagol SAPERE (znati) ne spada u modalne glagole, ali se koristi na slian nain.
POTERE
Io
posso
Tu
puoi
Lui/lei pu
Noi
possiamo
Voi
potete
Essi/loro possono

VOLERE

DOVERE

SAPERE

voglio
vuoi
vuole
vogliamo
volete
vogliono

devo
devi
deve
dobbiamo
dovete
devono

so
sai
sa
sappiamo
sapete
sanno

Primeri:
Io posso restare. Voi potete andare. Noi possiamo guidare la macchina.
Ja mogu da ostanem. Vi moete da idete. Mi moemo da vozimo auto.
Io voglio un caff. Lei vuole partire. Essi vogliono guardare la televisione. Ja hou (elim)
kafu. Ona eli da krene (da otputuje). Oni ele da gledaju televiziju.
Tu devi studiare. Voi dovete andare a casa. Esse devono presentarsi al concorso. Ti mora da
ui. Vi morate da idete kui. One moraju da se pojave na konkursu.
Io so linglese. Io so suonare. Ja znam engleski. Ja znam da sviram.

IMPERATIV
Vreme kojim se izraava neka naredba, elja ili neki podsticaj, a u negativnom obliku moe da
oznaava i zabranu.

30

Gradi se od glagolske osnove + nastavaka po licima, s tim to ne postoji oblik za 1. lice jednine.
Nastavci se razlikuju po konjugacijama (-are, -ere, -ire)
PRIMERI:
STUDIARE

SCRIVERE

USCIRE

1. Io
/////
2. (tu)
studia !
3. Lui/lei studi !

////
scrivi !
scriva !

/////
esci !
esca !

1. (noi)
studiamo !
3. (voi)
studiate !
4. (loro) studino !

scriviamo!
scrivete!
scrivano!

Usciamo !
Uscite !
Escano !

INKOATIVNI GLAGOLI SE PONAAJU SLINO KAO I U PREZENTU, POTO

GLAGOLSKA OSNOVA UKLJUUJE I UMETAK -ISCPrimer:
FINIRE
1.
///
2. (tu)
finisci!
3. lui/lei finisca!
1. noi
finiamo !
2. voi
finite !
3. loro
finiscano !
KADA SE RADI O ZABRANI, ISPRED GLAGOLSKOG OBLIKA STOJI NON, OSIM ZA
DRUGO LICE JEDNINE GDE SE KORISTI NON + infinitiv.
Primeri:
Giorgio (tu) prendi una mela ! ore, (ti) uzmi jabuku!
Giorgio (egli) prenda una mela ! Neka ore uzme jabuku!
Maria (lei) porti il libro ! Neka Marija donese knjigu!
Ragazzi (noi), prendiamo un caffe! Hajde da popijemo (mi) kafu!
Ragazzi (voi) prendete un panino! Deco (vi) uzmite sendvi!
Le ragazze (esse) prendano i dolci! Neka se devojke (one) poslue kolaima.
Giorgio (tu) , NON PRENDERE i dolci ! ore, nemoj da uzima slatkie! (ZABRANA).
Paolo (egli) non prenda i libri. Neka P. ne uzme knjige.
Maria (lei) non scriva il compito. Neka M. (ona) ne pie zadatak.
Ragazzi, (noi) non diciamo bugie ! (Hajde) da ne govorimo lai!
Ragazzi (voi) non dite bugie! Deco, nemojte da govorite lai!
I ragazzi (essi) non dicano bugie ! Neka oni ne govore lai.
Za utivo obraanje koristi se tree lice jednine u enskom rodu:
Lei signora, Lei signore
31

(Lei) Signora, venga, si accomodi ! Gospoo, doite, izvolite( raskomotite se)!

Signore, prenda il caffe! Gospodine, uzmite kafu!
Signora (Lei), non dica questo. Gospoo nemojte tako da govorite!
Signore (Lei), non venga domani. Gospodine nemojte da doete sutra.
U mnoini III lice:
Signori (essi), vadano a casa! Gospodo , idite kui!
Signore (esse), si siedano! Gospoe, sedite!

32