TARH

Tarih Bilimine Yardmc Bilim Dallar, Takvimler ve Yzyl Hesaplamalar

(Mecaz- Mrsel) ve Somutlama

zet

1. Tarih Bilimine Yardmc Bilim Dallar

Tarih bir aratrma yaparken tarihi; baz belge, bulgu ve bilgilerin aklanmasnda dier bilim
dallarndan yararlanr.
Yaznn kullanlmad bilim dallarndan tarih ncesi devirleri incelerken, yaznn kullanld
bilim dallarndan ise tarih devirleri incelerken faydalanrz.
Tarihin Faydaland Bilim Dallar:
Corafya: Tarih olaylarn oluumu ve toplumlarn kltrel, ekonomik, siyasi ve sosyal
zelliklerinin meydana gelmesinde, bulunulan blgenin yeryz ekilleri, iklim ve bitki
rtsnn etkisini aratrmada yardmc olur.
Arkeoloji: zellikle yaznn kullanlmad tarih ncesi dnemlere ait yer alt ve su altndaki
belge ve bulgularn karlmasn salayan kaz bilimidir.
Antropoloji: nsan rklarn inceleyen bilim daldr. Bu incelemeyi iki adan yapar.
1. Fiziki Antropoloji: nsanlarn iskelet ve kafatas gibi fiziki yapsn aratrr.
2. Sosyal Antropoloji: Gemiteki toplumlarn kltrel geliimlerini inceler.
Etnorafya: Toplumlarn yaay, rf, det ve geleneklerini inceler.
Hukuk: Topluluk hlinde yaayan insanlarn birbirleriyle ya da devletle ilikilerini dzenleyen
kurallar ile ilgili aratrmalarda yardmc olur.
Kronoloji: Tarihte olaylarn olu zamann belirleyen bilim daldr. Yani takvim bilimi de
denilebilir. Bu bilim ayn zamanda olaylar arasnda neden-sonu ilikisininin kurulmasnda da
yardmc olur.
Sosyoloji: Toplum bilimidir. Toplumsal gelimeleri, toplumlarn bal olduklar kurallar ve bu
durumun insanlarn yaantlarna etkilerini incelemede tarihe yardmc olan bilim daldr.
Sanat Tarihi: Gemite yaplan her trl sanatsal eserin tarz, dnemi, yapl amac, toplumsal
anlam ve kullanl ekli gibi incelemelerin yaplmasnda tarihe yardmc olan bilimdir.
Filoloji: Dilleri inceleyen bilimdir. Dnyada bugn var olan ve gemite var olmu (yaayan ve
l diller) dilleri, diller arasndaki balantlar inceler.
Kimya (C14 metodu): Tarih bulgu ve belgelerin yann ve dneminin belirlenmesinde yardmc
olan bilimdir.
Paleografya: Eski yazlarn okunmasn, trn ve yaz ekillerini inceleyen bilim daldr.
Epigrafya: Antlar zerindeki kitabeleri ve yazlar inceleyen bilim daldr.
Diplomatik: Her trl yazl belgeyi ierikleri asndan inceleyen bilim daldr. (Ferman,
anlama metinleri, biyografiler v.s.)
Nmizmatik: Eski paralar inceleyen bilim daldr.
Heraldik: Armalar inceleyen bilim daldr.
Sigilografya: Herhangi bir belgede bulunan mhrleri ve bu mhrlerin anlamlarn inceleyen
bilimdir.
ecere: Kiilerin veya toplumlarnn soylarn, gemilerini, ktklerini aratran bilimdir.

1/4

TARH

Tarih Bilimine Yardmc Bilim Dallar, Takvimler ve Yzyl Hesaplamalar

(Mecaz- Mrsel) ve Somutlama

zet

Onomastik: Yer isimlerinin anlamlarn inceleyen bilim daldr.

statistik: Bir aratrma yaparken ya da aratrmay sonulandrrken veri toplama, bilgileri tablo
ve grafiklerle zetleme, sonular yorumlama gibi ilemlerin yaplmasnda tarih bilimine
yardmc olur.
Felsefe: Akl ve mantk ilkelerine uygun dnmeyi esas alan bir bilimdir. Bu anlamda felsefe,
tarihinin olaylara bak asnn doru olup olmadn, deitirmesi gerekip gerekmediini
anlamasnda yardmc olan bir bilimdir.

2. Trklerin Kullandklar Takvimler, Takvim Hesaplamalar

Tarihte kullanlan btn takvimler ay yl ya da gne yl esasna dayanr. Tarihte ilk takvimi
Smerler kullanmtr.
Ay Yl: Ayn dnya etrafnda 12 defa dnmesi srasnda geen sredir.
Gne Yl: Dnyann gne etrafnda tam bir dnmesi srasnda geen sredir. Gne ylna
dayal ilk takvimi Msr Uygarl kullanmtr.

Tarih Boyunca Trklerin Kullandklar Takvimler:

1. 12 Hayvanl Trk Takvimi: Her yl bir hayvan adyla anlr. 12 ylda bir devreder. Bu takvimi
Trklerden baka Moollar, in ve Hint Uygarlklar da kullanmlardr. Trklerin bu takvimi
kullanmalar, onlarn hayvanclk ile uratklarnn gstergesidir.
2. Hicri Takvim: Balangc hicrettir. Ay ylna dayaldr. slamiyette Hz. mer zamannda
kullanlmaya balanmtr. Trklerin bu takvimi kullanmalar, Trklerin slam dinini
benimsediklerinin gstergesidir.
3. Celli Takvim: Byk Seluklu Devletinde mali ilerde kullanmak iin mer Hayyam
bakanlndaki bir kurul tarafndan hazrlanmtr. Babr Devletinde kullanlmtr.
4. Rumi Takvim: Balangc hicrettir, gne yl esas alnarak hazrlanmtr. Osmanl Devletinde
kullanlmtr.
5. Miladi Takvim: Balangc Hz.sann doumu yani milattr. Gne yl esas alnarak
hazrlanmtr. Msrllarn oluturduu bu takvimi Yunanllar ve Romallar dzenlemitir. 10
Ocak 1926dan itibaren de Trkiyede kullanlmaya balanmtr.

2/4

TARH

Tarih Bilimine Yardmc Bilim Dallar, Takvimler ve Yzyl Hesaplamalar

(Mecaz- Mrsel) ve Somutlama

zet

Takvim Hesaplamalar
1. Hicri yl, miladi yla evirme:
Hicri yl, miladi yla evrilirken aadaki forml kullanlr:

Hicri Yl
x
33
Hicri Yl x Sonu
Sonu 622 Miladi Yl
rnek: Kavimler Gnn tarihi olan miladi 375 yln, hicri yla eviriniz.
375 : 33 = 11,3 (Virglden sonras hesaba katlmaz.)
375 11 = 364
364 + 622 = 986 miladi yl

2. Miladi yl, Rumi yla evirme:

Miladi yl, Rumi yla evrilirken aadaki forml kullanlr:

Miladi Yl 584 Rumi Yl

rnek: Atatrkn lm tarihi olan miladi 1938 yln, Rumi yla eviriniz.
1938 584 = 1354 Rumi yl

3. Yzyl Hesaplamalar
1. Yzyl hesaplama:
Miladi takvimde milattan nceki ve sonraki tarihler, 0a yani milada yaklatka klr.

3/4

TARH

Tarih Bilimine Yardmc Bilim Dallar, Takvimler ve Yzyl Hesaplamalar

(Mecaz- Mrsel) ve Somutlama

zet

Yzyl hesaplamas yaparken; verilen tarihin son iki rakamn atarak geri kalan rakam veya
rakamlara bir eklenir.
rnek:

2. Yar yzyl hesaplama:

Yar yzyl hesaplamas yaparken, aadaki tablodan yararlanlr:

rnek: MS 670 tarihi, 7. yzyln ikinci yarsndadr.

MS 1259 tarihi, 13. yzyln birinci yarsndadr.

3. eyrek yzyl hesaplama:

eyrek yzyl hesaplamas yaparken, aadaki tablodan yararlanlr:

rnek: MS 1354 tarihi, 14.yzyln 2. yarsnn 3.eyreindedir.

M 778 tarihi, 8.yzyln 1. yarsnn 1.eyreindedir.

4/4