TARİH METODOLOJİSİ

Tarihin Tanımı: İnsan topluluklarının zaman içindeki siyasi, sosyal, ekonomik ve dini
faaliyetlerini, kültür ve uygarlıklarını, savaş ve barışlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman
belirterek, neden-sonuç ilişkisi içerisinde belgelere dayanarak, objektif bir şekilde inceleyen bilime
tarih denir.

 Tarihi süreç içerisinde kısa süreli yaşanan gelişmelere olay denir.

 Başlangıç ve bitiş tarihi net olmayan olaylara bağlı olarak meydana gelen uzun süreli
gelişmelere de olgu denir.
 Tarihin amacı geçmişi geleceğe aktarmaktır.

Tarihi Olayların Özellikleri:

 Geçmişte yaşanmıştır.
 Belli bir coğrafi mekân ve belli bir kronolojik zaman dilimi içinde meydana gelmiştir.
 Belgelere dayanır.
 Olaylar tekrarlanamaz, bu yüzden deney ve gözlem yapılamaz
 Olayların maddi ve manevi birçok nedeni vardır.
 Olaylar kesintisiz olarak neden-sonuç ilişkisi içinde devam eder.
 Tarihi olaylar hakkındaki bilgiler ortaya konulan yeni belgelerle değişebilir.

Tarih Biliminin Yöntemi:

 Tarih sosyal bilimler içerisinde yer alır.

 Yazılı Belgeler: Yazının icadından sonra bulunan her türlü belgedir.
 Yazısız Belgeler: Destanlar ve atasözleri gibi dil ile nesilden nesile aktarılıp günümüze kadar
gelen belgelerdir.
 Tarama(Kaynak Arama): Olaylarla ilgili yazılı yazısız tüm belgeler ortaya konur.
 Tasnif(Sınıflama): Elde edilen belgeler belirli bir sistem dâhilinde sınıflandırılır.
 Tahlil(Çözümleme): Belgeler geçmişe ait olduğu için günümüz insanının anlayacağı hale
getirilir.
 Tenkit(Eleştiri): Eldeki belgelerin yeterli olup olmadığı kontrol edilir.
 Terkip(Sentez): Eldeki belgeler veya bilgiler toplanarak eser ortaya konur.

Tarihin Sınıflandırılması:

 Zamana göre sınıflandırma.

 Mekâna göre sınıflandırma.
 Konuya göre sınıflandırma.

Tarih Çeşitleri:

 Genel tarih.
 Özel tarih.
Tarih Biliminin Gelişim Aşamaları:

Hikâyeci(Rivayetçi, Nakilci) Tarih:

 Tarih biliminin başlangıç dönemindeki tarihçilik anlayışıdır.

 Hikâye yoluyla anlatılmış ve daha çok efsanelere yer verilmiştir. Yer ve zaman belirtilmiştir.
Tutarlı bir neden-sonuç ilişkisi görülmeyebilir.
 M.Ö. 5. y.y.’da Herodot’un yazdığı “Historia” bu türün ilk örneğidir.

Kronik Tarih:

 Olayları meydana geliş sırasına göre inceleyen tarih anlatım şeklidir.

 Hititlerin yıllıkları olan “Anallar” ve Osmanlıdaki “Vakanüvist” tarihleri buna örnektir.

Öğretici(Pragmatik, Faydacı) Tarih:

 Olayların ders alınabilecek başarısızlıklarla ilgili yönlerine değinilmediği için objektiflik tam
olarak yakalanamamıştır.

Sosyal Tarih:

 Olayları siyasi, sosyal ve kültürel açıdan anlatır.

 Duygusallıktan arındırılmış olarak anlatılır, ayrıntıya inilmez.

Araştırmacı(Neden-Nasılcı, Bilimsel) Tarih:

 Günümüzdeki tarihçilik anlayışıdır.

Tarihe Yardımcı Bilimler:

Coğrafya: İnsanların üzerinde yaşadıkları ve olayların gerçekleştiği yerlerin yeryüzü şekilleri,

iklim şartları ve bitki örtüsü insanlar üzerinde etkilidir.

Arkeoloji(Kazı Bilimi): Daha çok tarih öncesi dönemler araştırılırken bu bilimden faydalanılır.

Antropoloji(Irk Bilimi): Kazılar sonucunda çıkarılan insan iskeletlerini ve özellikle kafataslarını

inceleyerek insan ırklarını sınıflandıran bilimdir. İnsanların nerelere göç ettikleri bu bilim
yardımıyla açıklanabilir.

Etnografya(Kültür Bilimi): Toplumun örf, adet ve gelenek gibi öz kültürlerini inceleyen

bilimdir.

Kronoloji(Takvim ve Zaman Bilimi): Olayların gerçekleşme zamanını bildirir ve gerçekleşme

sırasını belirler.

Filoloji(Dil Bilimi): Geçmişte var olmuş diller ile günümüzdeki diller arasındaki ilişkileri inceler.

Epigrafya(Kitabeler Bilimi): Orhun abideleri gibi anıtlar ve taşlar üzerindeki yazıları inceler.