Kitabn Ad : Tarihin Peinde

Yazarn Ad : John TOSH

Deerlendiren: Salih SOSLU
John Toshun, Tarihin Peinde adl kitab giri ve sonu blmleri olmakla birlikte
srasyla;
1.blm: Tarih ve tarih almalar,
2.blm: Tarihin Hammaddesi
3.blm: Tarih almalar esnasnda kullanlan kaynaklarn incelenmesi
4.blm: Tarihte siyaset, biyografi ve dnce
5.blm: Tarihte ekonomi, toplum ve fikir
6.blm: Tarih yazcl
7.blm: Tarihsel bilginin snrlar
8.blm: Tarih ve teori
9.blm: Kantitatif tarih ve szl tarih, adl blmlerinden olumaktadr.

Yazar tarihi, gemite varlk gstermi toplumlarn sosyal-kltrel
yaamlaryla birlikte gelecek toplumlara yn vererek onlarn yaamlarn aktarmay
salayan bir ara olarak grmektedir. Bu ara toplumlarn nasl yaadn gerek yazl
belgeler gerekse arkeolojik verilerle ortaya koymutur. Fakat gemiteki olaylarn
gnmze aktarlmas esnasnda Orijinal kaynaktan m yoksa sonradan m yazlm?
diye bir takm sorular ve bu sorularn cevaplanamamas hali sebebiyle ortaya kan
sorunlar, kaynaklarn derine aratrlmas konusunda yeni bir tartma konusu
balatmtr. Bu tartmalar tarihsel olaylarn incelenmesi bata olmak zere birok
kaynanda aslsz ve objektif tarih yazclndan uzak olduunu ortaya koymutur.
Yazar, kitabnn 1. ve 6. Blmleri bata olmak zere yer yer objektif tarihin
savunuculuunu yapmtr. Kanaatimce objektif bir tarih anlayn savunmak
mmkn deildir. nk hi kimse gerek tarihte gerekse gnlk yaamda zaferleri ya
da baarlarn vgyle anlatt gibi yenilgilerini ve baarszlklarn da ayn
ihtiamla anlatmaz. Baarszlklarna ilgisi dahi olmayan nedenleri gstererek, brakn
madur konumunda olmay hakl olduklarn bile iddia ederler. Mesela Hititlere ait
Anallarn tarafszlndan ve hereyin olduu gibi yazlmasndan yllardr bahsedilir.
Oysa ki anallar incelendiinde gerek sosyo-kltr haklarn gerekse savalarda alnan
zaferlerin yannda verilen malubiyetlerin bunlar dorulamad aikardr.
Gemiteki tarihsel olaylar aktarlrken gnmzdeki olaylar rnek verilerek
aktarlmtr. yle ki yazar Fransz ihtilalini ve 19.yy Avrupa sn gemiteki tarihsel
olaylarn devam olarak aktarmtr. Yazarn gemi-gelecek arasndaki dnsel
anlayna son zamanlarda yaanan ve domino etkisi yaratan Arap Baharn rnek
gstermek yanl olmaz. nk tarih yer ve zaman kuramna bal olan olaylar
silsilesinin betimleyicisidir. Gnmzdeki tarihsel kalntlara ise; askeri belgeler,
resmi yazmalar, mahkeme kararlar, alm-satm belgeleri, ikametgah, arivler,
ktphaneler, gnlkler, biyografiler, al-veri listeleri, mektuplar daha birok yazl
nshalar rnek verilir.
Bu kaynaklar gemite yaayan insanlar tarafndan miras olarak braklmas
itibariyle ortak bir tarih bilinci oluturarak, bireyler arasndaki dayanma srecini
hzlandrd gibi baz toplumlarn karanlk gler tarafndan kullanlp ayrtrma
ilevi grevi stlenilmesine de sebep olmutur. Bu anlay tarihte olduu gibi
gnmzde de fikriyatn devam ettirmektedir. lkemizdeki Gneydou sorunu
yerinde bir rnektir.
Toplumlar birletiren en kuvvetli ba olarak ortak bir dil-tarih bilincine
sahip olmak ise, bir yandan birbirleri arasnda bir dayanma ruhu olumasn
salarken, dier yandan da ulusal kimlik ve ulusal tarih anlayn ortaya karmtr.
Gnmzde en arpc rnekleri Afrika ve zellikle Brezilyada grlmektedir. Biz
tarihiler zellikle bu konuda byk sknt ekmekteyiz. nk bireyler arasnda ki
kimlik mcadelesi ve milli tarih anlay tarihilerin aktaracaklar verilere bal olarak
deimektedir. yle ki Tarih, milli ve ulusal bir blnmlk bir anlayna her zaman
srt evirmitir.
Tarihsel verilerin nemi konusunda birok sknt ortaya kmaktadr. Bu
nemliliin derecesi Ne, kime-Neye gre nemli, Gerekten o zaman ki hatipler var
olan olaylar tm plaklklaryla aktarmlar m, Objektif tarihilikten sz edebilir
miyiz, Savalarn zaferleri yannda malubiyetlerine de yer verilmi mi? gibi daha
cevaplanmas beklenen sorular mevcut, ne zaman bu sorular cevabna kavuursa ite o
zaman evrensel-objektif tarihilikten sz edebiliriz.
Mevcut ve ilkel kaynaklar dorultusunda gemite yaanlan olaylar
incelendiinde tutarszlk n gren bilgilere rastlamak mmkndr. O zaman ki
hatiplerin aktardklarn kulaktan dolma szlerle ve mitolojik efsanelerle ifade ettiini
dnrsek biz tarihilerin ne kadar az birincil kaynaklara sahip olduumuzu anlarz.
Ranke ye gre; Tarih, sadece gemite neler olup bittiini gsteren
aratr. Bu anlaya katlmyorum. nk tarihi byle dar bir kalba sokarsak
hakszlk etmi oluruz. yle ki tarih, bir bilinlenme srecine yani gemiten ders
karmaya iaret etmektedir. nsanlar ve toplumlar, bu srete bir yandan kendi
gemileri hakknda bir bilgi edinme srecine girerken, dier yandan da gelecek
nesillerin yol haritalar edinmesinde ve nesillerin idealleri konusunda
bilinlenmelerinde destek olmaktadr.
Tarih, toplumlarn kavgalarn ateleyen, sorumluluklarn unutturan tabiri
caizse ban ba olmaktan ziyade, onlarn gemi toplumlarla olan balarn
aratrmasn salayan ve buradan dersler karlmasn n gren bir inceleme alan
olmaldr. Tarihi incelemelerin asl nedeni ise, davranlara yol gsterecek bir eyler
bulma mididir. Gnmze bakldnda siyasetiler de tarihten benzer eyi umarak,
tarihten ahlaki rnekler karmak yerine, kamu hayatnda ilerine yarayacak pratik
rnekler karmaya almaktadrlar. Gemii dnmekle insanlk bilincimizi
zenginletirebileceimiz gibi, tarihi yeniden yazmak, her zaman hayalimizde bir yer
edinecektir. yle ki gemile ilgili olup bitenleri zihinsel olarak dnmek,
gnmzle kyaslamak insana farkl bir dnya yaratt gibi bireyin empati kurmasna
da olanak salar.
Tarih bir esin ve bilin kayna olarak, ortak dil-menfaat etrafnda toplanan
insanlara huzurlu yaam sunarken blnml arzulayan toplumlarn yok olmasna
yol amtr. Tarihi, yapaca her trl almaya kaynaklardan balamak zorundadr.
Yaplan tarihsel almalarda bir yandan belgesel malzemenin temel nitelii
aklanmaya allrken, dier yandan da bunlarn nasl ortaya kt, bugne kadar
nasl ayakta kald ve aratrmaclarn eline ne ekilde getii kaynaklar nda
aklanmaya allr.
Tarihsel kaynaklar, insanlarn gemiteki faaliyetlerinden geriye kalan her
trl bulguyu iermektedir. Yazl ve szl dil, corafi yzey ekillerinin durumu,
insan yapm maddi kalntlar ve fotoraflar nemli kaynaklardr. Bu kaynaklar da
kendi arasnda uzmanlk dal oluturarak, tarihe yardmc bilim dallar olarak
kaynaklk eder.
Tarihin kaynaklarna bakldnda birincil ve ikincil kaynaklar olarak iki
ksma ayrlmaktadr. Birincil kaynaklar, genelde z-asli kaynaklardr. Bunlar objenin
ilk hali ve zgn aklaycsdr.
Arkeolojik kalntlar, tabletler ve insitu olarak bulunmu mlekler birincil
kaynak olarak gsterilebilir. kincil kaynaklar ise pek ou kesinlikten uzak, kulaktan
dolma ya da yanltma amac gden kaynaklardr ve tarihinin gayesi de bu tr
tahrifatlar nlemek ve ortaya karmak iin kaynaklar titizlikle incelemektir. Tarihsel
olaylar veya toplumun herhangi bir yn anlatlrken ncelikle verilerin kullanl
olmasna dikkat edilir. Bu deerlendirme tarihiye kullanlacak olan verilerin hem
gerekliini aklar hem de felsefi sorgulama alkanl kazandrr. Tarihin Peinde
isimli kaynan entelektel toplumlarn yannda sradan okuyucu iinde gerek
gnmz vari rneklerin gemile badatrlmas gerekse eviri zafiyetinin az olmas
sebebiyle nemli bir kaynak tekil ettiini dnyorum.