MEHANIKA FLUIDA

Hidrostatika
1.zadatak. U aparatu koji slui za proveru manometara, vijak prenika d i hoda h ulazi
kroz potpuno zaptiveni
otvor
u
cilindar
hidraulikog akumulatora
unutranjeg prenika D i
duine L. Cilindar je
napunjen tenou iji je
koeficijent stiljivosti s.
Odrediti pritisak tenosti
posle n obrtaja vijka,
pretpostavljajui da se
zidovi akumulatora ne
deformiu.
Reenje:
U poetku je unutranja zapremina akumulatora (zapremina tenosti).
D2
V=
L.
4
Posle n obrtaja vijka zapremina tenosti u akumulatoru se promeni za:

d2
h.
4
Kada je vijak svojim prednjim krajem na unutranjoj povri akumulatora u tenosti
u akumulatoru vlada atmosferski pritisak (p a ) .
V = n

Posle n obrtaja vijka pritisak u tenosti je:

p = p a + p m pa je:
p = p p a = p m

Polazei sada od izraza za koeficijent stiljivosti:

1 V
s=
dobijamo:
p V
d 2
n
h
4
1

s=
pm D2
L
4

d2h
p m = 2 n = K n
D Ls

K = const.

2. zadatak. Odrediti vakuum i apsolutni pritisak u cevi A kroz koju tee tenost gustine 1
a u U-cevi se nalazi iva (gustine 2 ). Visinske kote oznaene na slici sa h 1 , h 2 i h 3 su
takoe poznate veliine. Atmosferski pritisak je p a .
Reenje:

Tenost u cevi (i jedna i druga)

nalaze se u stanju mirovanja.
Povri konstantnog pritiska
su horizontalne ravni. Uoimo dve
takve ravni R 1 i R 2 .
B, C R 1 p B = p C (1)
D, E R 2 p D = p E (2)

Poto je cev otvorena to je pritisak u

taki E jednak atmosferskom
pritisku:
pE = pa
(3)

Zapazimo sada da je taka a ispod take B, a taka D ispod take C u istoj tenosti
pa vae jednaine:
p A = p B + g1 (h 1 h 3 )
(4)
p D = p C + g 2 (h 1 h 2 )

(5)

Iz jednaine (4) sledi da je:

(1)

( 5)

( 2)

p A = p B + g1 (h 1 h 3 ) = p C + g1 (h 1 h 3 ) = p D g 2 (h 1 h 2 )+ g1 (h 1 h 3 ) =
( 2)

( 3)

= p E g 2 (h 1 h 2 )+ g1 (h 1 h 3 ) = p a + g1 (h 1 h 3 ) g 2 (h 1 h 2 )

Dakle, apsolutni pritisak u cevi A je:

p A = p a + g1 (h 1 h 3 ) g 2 (h 1 h 2 )

a vakum (podpritisak) je:

p AV = p a p A = g 2 (h 1 h 2 ) g1 (h 1 h 3 )

3. zadatak Na osnovu pokazivanja h ivinog diferencijalnog manometra prikazanog na

slici, vezanog za cev kroz koju protie voda, odrediti pad pritiska izmeu preseka 1-1 i 2-2.
Reenje:
Oznaimo sa:
v -gustina vode
-gustina ive

Tenosti (voda i iva) u U cevi

nalaze se u stanju mirovanja. Ravni R1
i R2 su povri konstantnog pritiska.
E, A, B R 2 p 2 = p A = p B (1)
C, D R 1 p C = p D
(2)

p E = p1 g v z
(3)
p D = p 2 g v (h + z )
(4)
p B = p C + g h
(5)
Iz ovih jednaina treba eliminisati pritiske p A , p B , p C , p D i p E . Poimo od
jednaine (3). Iz nje sledi da je:
(1)

(2 )

(5 )

(2 )

p1 = p E + g v z = pB + g v z = p C + g h + g v z =
(4 )

= p D + g h + g v z = p 2 g v (h + z ) + g h + g v z = p 2 g v h + g h
p1 p 2 = g( v )h pad pritiska izmeu preseka 1-1 i 2-2.

4. Zadatak. Razlika pritisaka u cevima A i B merena je redno vezanim U-cevima

ispunjenim vodom gustine 1 i ivom gustine 2 . Odrediti p A p B ako su veliine date
na slici h 1 , h 2 , h 3 , h 4 i h 5 poznate.

Reenje:

Tenosti u U-cevi (voda i iva) nalaze se u stanju mirovanja. Horizontalne ravni su

povri konstantnog pritiska. R1, R2 i R3 su ravni konstantnog pritiska.
p C = p A + g1 h 1
(1)
p H = p B + g1 h 5 + g 2 h 4
(2)
C, D R 1 p C = p D
(3)
p D = p E + g 2 h 2
(4)
E, F R 2 p E = p F
(5)
p G = p F + g1 h 3
(6)
G, H R 3 p G = p H
(7)
Iz ovih jednaina treba eliminisati pritiske p C , p D , p E , p F , p G i p H . Poimo od
jednaine (1):
(3 )

(5 )

(4 )

(5 )

Iz (1) p A = p C g1 h 1 = p D + g1 h 1 = p E + g 2 h 2 g1 h 1 =
(6 )

(7 )

(2 )

= p F + g 2 h 2 g1 h 1 = p G g1 h 3 + g 2 h 2 g1 h 1 = p H g1 h 3 + g 2 h 2 g1 h 1 =
(2 )

= p B + g1 h 5 + g 2 h 4 g1 h 3 + g 2 h 2 g1 h 1
p A p B = g 2 (h 2 + h 4 ) g1 (h 1 + h 3 h 5 )

5. zadatak. Izvesti radnu formulu za odreivanje natpritiska u taki M ureaja prikazanog

na slici, prema pokazivanju h ivinog manometra sa aom. Prenik ae je D, cevi d i
visine h.

Reenje:

Posle prikljuivanja manometra nivo ive u ai e se sniziti za h a u cevi podii

za h.
R-je ravan konstantnog pritiska.
A, B R p A = p B
p A = p a + PMm + g v (H + h )
p A = p a + g (h + h )
Iz uslova nestiljivosti ive ( V = const ) imamo jednainu:
2

D2
d2
d
h
=h
(4) h = h .
4
4
D
Iz ovih jednaina treba eliminisati: p A , p B i h .
Iz (2)
(1)

(3 )

p Mm = p A p a g v (H + h ) = p B p a g v (H + h ) =
(3 )

d
= p/ a + g (h + h ) p/ a g v (H + h ) = g ( v ) h + g h g v H
D
d 2

d2
p Mm = g h 2 + 1 2 v v H
D

(1)
(2)
(3)

6. Zadatak. Za natpritiske u intervalu 0.1 do 0.5 bar nepogodni su manometri sa vodom i

ivom, jer su pokazivanja prvih vrlo velika, a drugih vrlo mala. Zato se za merenje ovih
natpritisaka koristi manometar sa ivom i alkoholom prikazan na slici. Odrediti
pokazivanje h takvog manometra u zavisnosti od natpritiska p m , ako su poznati
poluprenici d 1 , d 2 i d 3 i gustine alkohola a i ive z .

Reenje:

R1 i R2 su ravni konstantnog pritiska.

A, B R 1 p A = p B g a H = g z a a H = z a
E R 1 p E = p A = p B p E = g z H
C, D, F R 2 p C = p F g a (H + b h ) + p m = g z (a + b + c )

(1)
(2)
(3)

d 12
d 22
2
2
h = (d 3 d 2 )c =
b
iz uslova Vz = const.
4
4
4
d 12 h = (d 32 d 22 )c = d 22 b
(4)
Iz ovih jednaina treba eliminisati veliine a,b,c:
Iz (2)
(1, 3 )
a

d 12
d 12
d 12
p m = g z (a + b + c ) g a (H + b h ) = g z H + 2 h + 2
h g a H + 2 h h
2
d2
d3 d2
d2

z
d2
p m = g a 1 12

d2

d2

d2
+ z 12 + 2 1 2

d2 d3 d2

MEHANIKA FLUIDA
Pritisak tenosti na ravne povri
1. zadatak . Teka brana dimenzija: a, b i napravljena je od betona gustine b . Kosi
zid brane samo sa jedne strane kvasi voda, gustine , do visine h. Odrediti ukupni obrtni
moment po jedinici irine (l=1m) koji potie od sile pritiska i sile teine, a koji se ima
oko kritine obrtne take O.
Reenje:
Intenzitet sile pritiska tenosti je:
h h
1
h 2l
P = pC A = g
l = g
2 sin
2 sin
2
1
h l
P = g
2 sin
3

1 h
l

IC
1 h
12 sin
v C =
=
=
;
h
h
Av C
6
sin

l
2sin sin

Teina brane je:

a+b
ba
h bl ;
hb =
tg
2
2
1
ba
1
Q = g b l ( a + b )
tg = gb l b 2 a 2 tg ;
2
2
4
Q = gb Vb = gb

OO ' = b cos ,

h
h

h h 1
= OO ' O 'A = b cos
vC = b cos
= b cos
;
3sin
2sin

2 6 sin
h
.
= b cos
3sin
Moment za taku O je:
b 1
h 2l
h 1
b
2
2
M = P d + Q = g
b cos
+ g b l b a tg
2 2 sin
3sin 4
2

b2 a 2
M
h2
h
= g
tg .
b cos
+ bgb
l
2sin
3sin
8

2. zadatak. Na bonoj strani rezervoara, na dubini H, nalazi se kvadratna cev ivice a

(v.sl.). Izlaz iz cevi zatvara homogeni poklopac OA, teine Q koji se moe obrtati oko
ose koja prolazi kroz taku O, a upravna je na ravan slike. Ako je pokazivanje manometra
M, pm, gustina tenosti u rezervoaru , a poklopac gradi ugao sa horizontalnom ravni,
odrediti minimalni intenzitet sile F potrebne za otvarajne poklopca.
Reenje:
Posmatrajmo ravnoteu poklopca OA.
Uzimajui taku O za momentnu taku
imaemo:
G
M = 0

a
a

P
+ v + F a ctg = Q ctg
2
2sin

P 1
v
1
(1)
Q
+

2
ctg 2sin a
U poslednjem izrazu (1) sila pritiska
tenosti na poklopcu data je izrazom:

1 a 2

P = pC A = p m + g H + a
,(2)
2 sin

F=

a poloaj napadne take iste sile dat je izrazom:

3

1 a
a

IC
1
a2
1
12 sin
.
v =
=
=
2
vC A p m
12 p m
a 1
a
a sin
g + H + 2 sin sin
g + H + 2

Unoenjem izraza (2) i (3) u (1) dobija se:

F=

1
a2
2

Q
p m + g H + a .

2
sin 2
3

(3)

3. zadatak. U rezervoaru sa zidom nagnutim pod uglom prema horizontu, kao to je

prikazano na slici, nalazi se tenost gustine 2 do visine h2 i tenost gustine 1 do visine
h1. Tenosti se ne meaju, a iznad tenosti u rezervoaru pritisak je atmosferski. Odrediti
sile pritiska po jedinici irine zida koji kvasi tenost gustine 1 i na deo koji kvasi tenost
gustine 2, kao i poloaje njihovih napadnih taaka.

Reenje:
Sila na deo zida koji kvasi tenost gustine 1 je:
h h
h2
1
P1 = pC A1 = g1 1 1 1 = g1 1 ;
2 sin
2
sin
Poloaj napadne take ove sile je:
1

v D = vC + v1 =
1

h1
+ v;
2sin

1 h1
1
IC
12 sin
v1 =
=
;
h1
h1
vC A1

1
2sin sin
2
1
v D = h1
.
3 sin
1

h h 1

vD = 1 + 1
2 6 sin
Sila na deo koji kvasi tenost gustine 2 je:
h h
1

h
P2 = pC A 2 = g1h1 + g2 2 2 1 = g 1h1 + 2 h 2 2 .
2 sin
2

sin

Odreivanje poloaja napadne take ove sile:

1

1 h2

1
IC
h 22
1
1
12 sin
v 2 =
=
=
vC A 2 h 2 1 1
12 h 2 + 1 h sin
h
2
1
+ h1
2 2
2 1 sin sin
G
Dakle, napadna taka sile P2 je za v 2 ispod teita dela koji kvasi tenost gustine 2.
Ukoliko bi smo eleli da odredimo napadnu taku rezultantne sile pritiska tenosti, treba
koristiti Varinjonovu teoremu.
2

4. zadatak. Na bonoj strani zatvorenog suda nalazi se zatvara OA, oblika i dimenzija
datih na slici. Odrediti silu pritiska na zatvara i moment te sile za taku O. Pokazivanje
''U'' cevi je h, gustina tenosti je . Gustinu vazduha iznad tenosti u sudu zanemariti.

Reenje:
Na osnovu pokazivanja ''U'' cevi je:
pa = pa p v + gh p v = gh potpritisak iznad tenosti u sudu.
Sila pritiska na neokvaeni deo zatvaraa je intenziteta:
P1 = p C A1 = p v r 2 ,
1

a njena napadna taka je u teitu neokvaenog dela zatvaraa.

Intenzitet sile pritiska na okvaeni deo zatvaraa je:
P2 = pC A 2 = ( p v + gR ) R 2 ,
2

a njena napadna taka je za

z =

IC

R 4
4

1 R2
4 R pv
g

pv
2
g + R R

ispod teita okvaenog dela zatvaraa.

Rezultujua sila pritiska koja deluje na zatvara je:
P = P2 P1 = gR 3 R 2 + r 2 p v ,
z*C A 2
2

a traeni moment, za taku O, je intenziteta:

M o = P1r + P2 ( 2r + R + z ) ,
koji posle unoenja izraza za P1, P2, pv i z postaje:
5

M o = gR 3 2r + R gh R 3 + r 3 + 2R 2 r .
4

5. zadatak. Zatvoreni rezervoar podeljen je na dva dela ravnom pregradom u kojoj se

nalazi pravougaoni otvor zatvoren poklopcem istih dimenzija. Otvor je postavljen tako da
mu je jedna ivica paralelna povrini (slobodnoj) tenosti (v.sl.). U levom delu rezervoara
nalazi se tenost gustine 1 do vrha otvora, a u desnom delu tenost gustine 2 do
polovine otvora. U levom delu, iznad tenosti, vlada natpritisak, a u desnom delu
potpritisak. Odrediti vezu izmeu 1 i 2 ako je poznato da rezultujua sila pritiska na
poklopcu lei na slobodnoj povrini tenosti u desnom delu rezervoara.
Reenje:
Sila pritiska, koja sa leve strane
deluje na poklopac je intenziteta
1

P1 = pC A = p m + g1b ab ,
2

gde su a i b ivice pravougaonog poklopca,

a pm veliine natpritiska.
Sila pritiska sa desne strane na
neokvaeni deo poklopca je intenziteta
ab
,
P2 = p v
2
a na okvaeni deo poklopca je:
1

1
P3 = pC A 3 = p v + g2 b ab ,
4

2
gde je pv potpritisak iznad tenosti gustine 2.
Odabirajui napadnu taku rezultujue sile za momentnu taku, dolazima do jednaine:
b
b

P1 z1 = P2 + P3 + z3
(1)
4
4

gde su:
1 3
ab
IC
1
b2
12
z1 = * =
=
zC A b pm
12 b + p m
+
ab
2 g1
2 g1
3

1 b
a
IC
1
b2
12 2
z 3 = *
=
=
z C A 3 b p v ab 48 b p v

4 g2
4 g2 2
3

Unoenjem izraza za P1, P2, P3, z1 i z3 u jednainu (1), iz nje se dobija da je:
1
1 = 2 .
2

6. zadatak. Cilindrini sud, prenika D, ija je masa m, napunjen je tenou gustine

do visine H i visi na klipu prenika d. Odrediti potpritisak koji obezbeuje ravnoteu
suda, zanemarujui trenje suda o klip, i silu koja optereuje grupu zavrnjaja A.

Reenje:
Posmatrajmo ravnoteu svih sila koje deluju na sud. Problem je osnosimetrini pa se sve
horizontalne sile uravnoteuju. U vertikalnom pravcu imamo:
- sila na poklopcu suda ( ):

P1 = D 2 d 2 p v
4
- sila pritiska tenosti na dno suda je( ):
D 2
P2 =
( gH p v )
4
- teina suda je:
G = mg .
Onda imamo:
P1 + P2 + G = 0 .
Zamenom se dobija:
2
D 2
D d2 pv +
( gH p v ) + mg = 0
4
4
4mg
D2
pv =
+
g

H
.
d 2
d2
G
Jedina sila koja optereuje zavrnje (vijke) A-A je sila P1 , dakle,

FA = D 2 d 2 p v .
4
Primedba: Ovaj zadatak moe se uraditi i na druge naine.

7. zadatak. Cilindrini sud, prenika D i visine H, napunjen je tenou gustine i

oslanja se na klip prenika d. Odrediti pokazivanje manometra M, (v.sl.) ako su mase
poklopca, cilindrinog omotaa i dna suda: mp, mo i md. Zatim odrediti sile na grupe
zavrtanja (vijaka) A i B.
Reenje:
Posmatrajmo ravnoteu svih sila
koje deluju na sud.
- sila na poklopcu je ( ):
D2
P1 = p m
4
- sila na dno suda je( ):
D 2 d 2

P2 = ( p m + gH )

4
4
Onda je jednaina ravnotee suda:
P1 = P2 + g ( m p + mc + md ) .

Zamenom izraza za sile pritiska dobija se:

D 2 d 2
D2
pm
= ( p m + gH )

+ g ( m p + mc + md )
4
4
4
d2

pm
= g ( m p + mc + md ) + gH D2 d 2
4
4
D2
4g
p m = 2 ( m p + m c + m d ) + gH 2 1 .
d
d

Sile koje optereuju vijke su:

D2
FA = p m
gm p
4

FB = ( p m + gH ) D 2 d 2 + gm d .
4
Primedba:
Moe se ovaj zadatak reiti i na druge naine.
Sila FB moe se i ovako odrediti:
D2
FB = FA gmo = p m
gm p gmo .
4

MEHANIKA FLUIDA
Pritisak tenosti na krive povrine
1. Zadatak. U ravnoj vertikalnoj pregradi rezervoara nalazi se kruni otvor prenika D.
Otvor je zatvoren zatvaraem koji se satoji od dve polulopte prenika D i D (vidi sliku).
Zatvara se moe obrtati oko ose koja prolazi kroz taku A, a upravna je na ravan slike.
Razlika nivoa tenosti u levom i desnom delu rezervoara je H, a njena gustina je .
Odrediti veliinu prenika d ako je zatvara u ravnotei u vertikalnom poloaju. Masu
zatvaraa zanemariti.

Reenje:
Momentna jednaina napisana za taku A ima oblik:
D

Px1 + z1 Pz1 r1x Px 2 + z 2 + Pz 2 r2 x = 0

2

u kome su:
D2
D2
Px1 = gH 1
Px 2 = gH 2
,
4
4
horizontalne komponente sile pritiska tenosti sa leve i desne strane zatvaraa.
3
1
1 4 D 1
Pz1 = g
= gD 3 ,
Pz2 = gd 3 ;

2 3 2 12
12
vertikalne komponente sile pritiska sa leve i desne strane zatvaraa.
D4
I yz
D2
D2
64
z 1 =
=
=
, z 2 =
,
16H 2
D2
D 2 16H1
H1
H1
4
4
3
3
r1x = D , r2 x = d
16
16
Unoenjem izraza (2), (3) i (4) u jednainu (1) dobija se da je:
d = 4 D 3 (D 8H )
Zapaa se da je za ovakvo reenje neophodno da je D 8H .

(1)

(2)

(3)

(4)

2. Zadatak. Na bonoj strani cilindrinog rezervoara nalazi se horizontalna cev ivice a

zatvorena isto takvim poklopcem. Sila F, koja deluje u teitu poklopca, upravno na njega
ne dozvoljava da se poklopac otvori obrtanjem oko ose O (vidi sliku). Ako se u
rezervoaru, do visine h, nalazi tenost gustine 1 , a odatle na gore tenost gustine 2 i
ako je gornji deo rezervoara polusfera poluprenika R odrediti silu koja optereuje
zavrtnje kojima je polusfera vezana za cilindrini deo. Masu polusfere zanemariti.
Reenje:
Momentna jednaina, za taku O, ima oblik:
a
a

F = P + z (1)
2
2

u kome je:
P = (p m + g 2 R + g1 h )a 2
sila pritiska tenosti na poklopac, a
p m pretpostavljeni natpritisak u najvioj taki
polusfere i:
a2
z =
p

12 m + 2 R + h
g1 1

poloaj napadne take sile pritiska na

poklopac.
Unoenjem izraza za z i P u jednainu (1) i njenim reavanjem dobija se da je:
F
1

p m = 2 g 2 R g1 h + a
6
a

Horizontalne sile pritiska na polusferu su, zbog simetrije, u ravnotei. Vertikalna

sila pritiska koja deluje na polusferu, a to je sila koja optereuje zavrtnje data je izrazom:

p 2
Pz = g 2 R 2 R + m R 3
g 2 3

koji posle unoenja izraza za p m i sreivanja postaje:

F 2
1

Pz = R 2 2 g 2 R g1 h + a .
3
6

3. Zadatak. Na bonoj strani zatvorenog rezervoara, na dubini h 2 , nalazi se kruni

otvor prenika d koji je zatvoren konusnim poklopcem visine b (vidi sliku). Od dna
rezervoara, pa do polovine otvora, je tenost gustine 1 ,a odatle pa navie tenost gustine
2 . Ako je pokazivanje manometra p m odrediti pritisak iznad tenosti u sudu i sile koje
optereuju vijke, koji vezuju poklopac za rezervoar. Teite otvora je na visini h 1 od dna.
Masu poklopca zanemariti.

Reenje:
Pritisak iznad tenosti u sudu, na osnovu pokazivanja manometra M, je:
p = p a + p m g1 h 1 g 2 h 2 .
Horizontalna sila pritiska na deo poklopca koji kvasi tenost gustine 1 je:

2d d 2

()Px1 = p C1 A x1 = p m g1 h 1
,
3 8

dok je vertikalna sila pritiska na ovaj deo:

1 1 d2
()Pz1 = g1V1 = 2 3 4 b + 12 db gpm h 1 g1 .
1

Horizontalna sila pritiska na deo poklopca koji kvasi tenost gustine 2 je:

,
3 8

()Px 2 = p C 2 A x 2 = p m g1h 1 g 2 2d d

a vertikalna sila pritiska na ovaj deo je:

2
()Pz 2 = g 2 V2 = 12 db gpm 1 h 1 12 13 d4 bg 2
2
2

Sila koja optereuje vijke na istezanje je:

2d d 2

.
Px = Px1 + Px 2 = 2p m 2g1 h 1 + g (1 2 )
3 8

Sila koja optereuje vijke na smicanje je:

1
Pz = Pz1 Pz 2 = (1 + 2 )gd 2 b .
14

4. Zadatak. Na bonoj strani zatvorenog rezervoara nagnutog pod uglom prema

horizontali, nalazi se, na dubini h, kruni otvor zatvoren polusfernim poklopcem
poluprenika R. Poklopac je za rezervoar vezan zavrtnjima (vidi sliku). Ako je gustina
tenosti , a pokazivanja manometra p m odrediti sile koje optereuju zavrtnje na
smicanje i na istezanje. Masu poklopca zanemariti.

Reenje:

Posmatramo ravnoteu tenosti obuhvaenu polusfernim poklopcem. Ravnotea

ovog dela tenosti data je jednainom:
G G G
P + Q + R = 0
u kojoj su:
G
G
P = (p m + gh )R 2 j
- sila pritiska tenosti na ravnu povr koja razdvaja polusferu od rezervoara.
G
G
G
2
Q = g R 3 sin i cos j - teina izdvojene tenosti i
3
G
R -sila kojom poklopac deluje na izdvojenu tenost.
Sila kojom tenost deluje na poklopac je:
G
G
G G
R = R = P + Q
G G
Unoenjem vektorskih reprezentacija za P i Q u poslednji izraz dobija se da je:
G
G 2
2
G
R = gR 3 sin i + (p m + gh )R 2 gR 3 cos j
3
3

Sila koja optereuje zavrtnje na smicanje je:

2
R x = gR 3 sin
3
a na istezanje je:
2
R y = (p m + gh )R 2 gR 3 cos .
3

5. Zadatak. Telo oblika pravog krunog cilindra, prenika osnove D i duine h oslanja se
na glatku pregradu A (vidi sliku). Do polovine cilindra je tenost gustine 2 , a odatle pa
navie tenost gustine 1 . Odrediti silu pritiska tenostina telo i gustinu materijala od
koga je telo napravljeno.

Reenje:

Horizontalna komponenta sile pritiska na deo koji kvasi tenost gustine 1 je:
DD
1
Px = g1
h = g1 D 2 h
4 2
8
Horizontalna komponenta sile pritiska tenosti, na deo koji kvasi tenost gustine
2 je, zbog simetrije, jednaka nuli.
Vertikalna komponenta sile pritiska na deo koji kvasi tenost gustine 1 je:
2
D D
1 D2
D h
=

g
h
h
g
1

z1
1
1

4 4
4 4
2 2
Vertikalna komponenta sile pritiska tenosti na deo koji kvasi tenost gustine 2

() P

je:
1 D 2 h
1 D2
1 D

g
h
D
h
g
=

+
2
z2
2
2 2
4 2 2
2 4
Rezultujua vertikalna komponenta sile pritiska tenosti je:

D2h
()Pz = Pz 2 Pz1 = g 1 + 4 1 + 2 2 4

Iz uslova ravnotee tela sleduje jednaina:

Q = Pz

()P

D2
h -teina tela, a m -gustina materijala od koga je telo napravljeno.
4
Unoenjem izraza za Q i Pz u poslednju jednainu i njenim reavanjem dobija se da je:
1
1 1
m = + 1 + 2
2
4

gde je Q = g m

6. Zadatak. Otvor rezervoara zatvoren je polusfernim zatvaraem poluprenika R (vidi

sliku). Iznad zatvaraa je konus visine h na ijem je vrhu prikljuen vakuummetar V.
Rezervoar je visine 3R, a u njemu je tenost gustine 3 . U sfernom zatvarau je tenost
gustine 1 , a iznad nje, pa do vrha konusa, tenost tenost gustine 2 . Pokazivanja
manometra M i vakuummetra V su p m i p v respektivno. Odrediti silu kojom tenosti
deluju na polusferni zatvara.

Reenje:
Sila pritiska tenosti koja sa gornje strane deluje na zatvara data je izrazom:

2
g h p v 2
R tj.
= g1 R 3 + 2

g1
3

()P1 = (g 2 h p v )R 2 + 23 g1R 3
Sila pritiska tenosti koja sa donje strane deluje na polusferni zatvara je:
()P2 = g3 23 R 3 + p m g3g 3 R R 2 , odnosno:
3

()P2 = p m R 2 73 g 3 R 3 .
Onda je sila pritiska kojom tenosti deluju na zatvara data izrazom:

()P

()P = P

1
P2 = (g 2 h p v p m )R 2 + g (21 + 7 3 )R 3
3

Jasno je da se, zbog osne simetrije zatvaraa, sile pritiskau horizontalnom pravcu
ponitavaju.

7. Zadatak. Cilindrini sud prenika d i mase m1 povezan je sa poluloptastim sudom

poluprenika R i mase m 3 pomou prstenaste prirubnice mase m 2 . Povezivanje je
ostvareno vezama A, B i C . Odrediti sile koje optereuju ove tri veze ako se ovaj
kombinovani otvoreni sud napuni tenou gustine do visine H.

Reenje:

Sve horizontalne sile za oba suda se

ponitavau jer su sudovi osnosimetrinog oblika,
tako da nijedna veza nee biti optereena na
smicanje.
U vertikalnom pravcu postoji sila pritiska
L
L
(P1 ) na prstenastu ravnu povr i sila pritiska (P2 )
na polusferno dno donjeg suda. Intenziteti ovih sila
su:
2
()P1 = gz c A = gH R 2 d4

()P

= gVz = g R 3 + R 2 H
3

()P2 = gR 2 23 R + H ;

Uzimajui u obzir mase pojedinih sudova i prirubnice dobijaju se sile koje veze
A, B i C optereuju na istezanje:

2
d2
FA = (m1 + m 2 + m 3 )g P1 + P2 = (m1 + m 2 + m 3 )g + g R 3 +
H
4
3

2
d 2
H
FB = (m 2 + m 3 )g P1 + P2 = (m 2 + m 3 )g + g R 3 +
4
3

FC = m 3 g + P2 = m 3 g + gR 2 R + H
3

8. Zadatak. Zatvoreni rezervoar je na dva dela ravnom pregradom u kojoj se nalazi

kruni otvor prenika d zatvoren loptastim zatvaraem istog prenika. U levom delu
rezervoara, do polovine otvora nalazi se tenost gustine 2 , a navie do visine h 1 tenost
gustine 1 . U desnom delu rezervoara je tenost gustine 2 (vidi sliku). Ako su
pokazivanja manometra i vakuummetra p m i p v respektivno odrediti vertikalnu i
horizontalnu komponentu sile pritiska tenosti na zatvara.
Reenje:

Horizontalna komponenta sile pritiska

na deo zatvaraa koji kvasi tenost gustine 1
je:
2
()Px1 = p a + p m + g1 h 1 2d d ,
3 8

a na deo koji sa leve strane kvasi tenost

gustine 2 je:
2d d 2
.
3 8

Horizontalna komponenta sile pritiska

na desnu polusferu je:
2
()Px 3 = [p a p v ] d .
4
Horizontalna komponenta sile pritiska na zatvara je:
2
()Px = Px1 + Px 2 Px 3 = p m + p v + g1h 1 + g d ( 2 1 ) d .
3

4
Vertikalna komponenta sile pritiska na gornju polovinu polulopte u levom delu
rezervoara je:
1 d2
p 1 4 d3
,
h 1 + m
Pz1 = g1 V1 = g1

2
4
g
4
3
8

a na donju polovinu polulopte je:

1 4 d 3 1 d 2 p m 1

h 1 .
Pz 2 = g 2 V2 = g 2
+
+
4
3
8
2
4
g

( ) Px 2 = pa + pm + g1h1 + g2

()

()

Vertikalna komponenta sile pritiska na desnu polovinu polulopte je::

1 4 d 3
()Pz3 = g 2 V3 = g 2 2 3 8 ,
pa je vertikalna komponenta sile pritiska na zatvara data izrazom:

()P

= Pz 2 + Pz 3 Pz1 =

1
(1 + 3 2 )gd 3
24

Relativno mirovanje tenosti

Translatorno kretanje suda sa tenou
1. Zadatak. Cisterna iji je popreni presek elipsa poluosa a i b napunjena je tenou
gustine i kree se pravolinijski jednaklo ubrzano ubrzanjme w po horizontalnoj ravni
(vidi sliku). Ako je duina cisterne c a manometar M pokazuje natpritisak pm odrediti
sile pritiska tenosti na prednju i zadnju stranu cisterne.

Reenje:

X = 0, Y = w , Z = g
dp = (Xdx + Ydy + Zdz ) -osnovna jednaina hidrostatike
Zamenom projekcija zapreminske sile u prethodnoj jednaini dobija se:
dp = ( wdy gdz )
Integracijom poslednje jednaine dobija se jednaina:
p = wy gz + C ;
Konstanta C odreuje se iz graninog uslova za pritisak: x=0, y=0, z=0:
p = pa + pm C = pa + pm
pa prethodna jednaina postaje:
p p a = p m wy gz -jednaina rasporeda pritiska u tenosti.
Onda je sila pritiska tenosti na prednju stranu cisterne:
Pp = (p p a )C1 A

gde je C1 (0,0,b ) teite prednje strane cisterne, A = ab -povrina prednje strane

cisterne. Onda se dobija da je:
Pp = (p m + gb )ab .

Sila pritiska tenosti na zadnju stranu suda je:

Pz = (p p a )C2 A

gde je C 2 (0,c,b ) teite zadnje strane suda. Onda je:

Pz = (p m + wc + gb)ab .

2. Zadatak. Prizmatina cisterna duine b iji je bazis petougaonik dat na slici,

napunjena je tenou gustine 1 do visine h 2 , a odatle pa do vrha tenou gustine 2
i kree se konstantnim ubrzanjem a po horizontalnom pravolinijskom putu. Ako je, za
vreme kretanja, pokazivanje vakuummetra p v , a taka Apripada razdelnoj povri
tenosti, odrediti silu pritiska na zadnju stranu cisterne. Tenosti se ne meaju.

Reenje.

Obe tenosti relativno miruju pa i za jednu i za drugu vai osnovan jednaina za

hidrostatiku. Za tenost gustine 2 ona je:
1
dp = Xdx + Ydy + Zdz
(1)
2
Kako su, za izabrani koordinatni sistem, projekcije rezultujue zapreminske sile:
X = 0, Y = a , Z = g
(2)
jednaina (1) postaje:
dp = 2 ( ady gdz )
(3)
Integracijom jednaine (3) dobija se jednaina:
p = 2 ( ay gz ) + C1
(4)
gde se konstanta C1 odreuje korienjem graninog uslova:
p = p a p v za y = b, z = 2h i iznosi:
C1 = p a p v + 2 (ab + 2gh ) .
Unoenjem izraza za konstantu C1 u jednainu (4) dobija se jednaina rasporeda pritiska,
za tenost gustine 2 , u obliku:
p p a = p v + a 2 (b y ) + g 2 (2h z )
(5)
Pritisak u taki A(0, b,0 ) koja pripada razdelnoj povri tenosti dobija se iz jednaine (5)
unoenjem koordinata take A i iznosi:
PA = p a p v + 2g 2 h .

Teite dela zadnje strane, koji kvasi tenost gustine 2 , je u taki C1 0,0, h
3

pa je sila pritiska tenosti na ovaj deo zadnjue strane data izrazom:

2
2

h
P1 = (p p a )C1 A1 = pv + ab 2 + gh 2
3

2
gde je razlika pritisaka (p p a )C1 odreene iz jednaine (5) unoenjem koordinata take
C1 .

Za tenost gustine 1 , ponavljajui isti postupak, dolazi se do jednaine:

p = 1 (ay + gz ) + C 2
a konstanta C 2 odreuje se korienjem poznatog pritiska u taki A i iznosi:
C 2 = p a p v + 2g 2 h + ab1
Sa ovako odreenom konstantom C 2 jednaina (6) postaje:
p p a = p v + a1 (b y ) g1z + 2g 2 h

(6)
(7)
(8)

Teite dela zadnje strane koji kvasi tenost gustine 1 je u taki C 2 (0,0, h 2 ) pa
se iz jednaine (8) dobija da je u taki C 2 :
(p p a )C 2 = p v + a1b g1 h + 2g 2 h
(9)
2
Sila pritiska na ovaj deo zadnje strane je:
1

P2 = (p p a )C2 A 2 = pv + ab1 + 2gh 2 g1h h 2

2

a rezultujua sila pritiska je:

2

14
h
P = P1 + P2 = 3p v + (2ab gh )1 + gh + ab 2
3
2

3. Zadatak. Sud prikazan na slici sastoji se od dva obrtna paraboloida i napunjen je

tenou gustine . Sud se kree u horizontalnoj ravni po pravolinijskom putu
konstantnim ubrzanjem a. Ako su veliine date na slici poznate, a pokazivanje
manometra je p m odrediti vertikalne komponente sila pritiska tenosti na obrtne
paraboloide.
Reenje:

Tenost relativno miruje u susdu

pa vai jednaina:
dp = (Xdx + Ydy + Zdz )
Kako je, za izabrani koordinatni sistem:
X = 0, Y = a , Z = g
poslednja jednaina se svodi na oblik:
dp = (ady + gdz )
Integracijom posldenje jednaine dobija
se:
p = (ay + gz ) + C
a konstanta C odreuje se korienjem
poznatog pritiska u taki M, tj. za :
x=0, y=0, z=h:
p = p a + p m , i iznosi:
C = p a + p m + gh .
Unoenjem izraza za konstantu C u poslednju jednainu dobija se jednaina
rasporeda pritiska u obliku:
p p a = p m + ay + g(h z ) .
Koristei injenicu da je za fiktivnu slobodnu povrinu tenosti p = p a iz poslednje
jednaine (rasporeda pritiska) dobija se jednaina fiktivne slobodne povrine tenosti u
obliku:
p
a
z=h+ m y
g g
Vertikalna komponenta sile pritiska tenosti na gornji paraboloid je:
()P1 = gV1 = g R 2 h + pmg 12 R 2 h = gR 2 12 h + pmg

a na donji paraboloid:

()P2 = gV1 = g R 2 h + pmg 12 R 2 h2 = gR 2 34 h + pmg

Jednoliko obrtanje suda sa tenou

1.Zadatak. Sud oblika zarubljenog konusa dimenzija D,d i a napunjen je tenou
gustine i obre se, oko svoje vertikalne ose, konstantnom brzinom (vidi sliku). Ako
je, za vreme obrtanja, pokazivanje manometra p m odrediti sile pritiska tenosti na gornji
i donji bazis suda.
Reenje:
Tenost u sudu relativno miruje pa
vai osnovna jednaina za hidrostatiku:
dp = (Xdx + Ydy + Zdz ) (1)
Za odabrani koordinatni sistem
projekcije rezultujue zapreminske sile su:
X = 2 x, Y = 2 y, Z = g (2)
Unoenjem projekcija (2) u jednainu
(1) ona postaje:
dp = 2 xdx + 2 ydy gdz
Integracijom poslednje jednaine, lan po
lan, dobija se jednaina:
2 2
p=
r gz + C (3)
2
gde je r 2 = x 2 + y 2 . Koristei poznati pritisak u taki M dobija se da je integraciona
konstanta:
C = p a + p m + ga .
Unoenjem konstante C u jednainu (3) dobija se jednaina rasporeda pritiska u obliku:
2 2
p pa = pm +
r + g(a z ) (4)
2
Jednaina rasporeda pritiska za gornji bazis dobija se iz jednaine (4) unoenjem u nju
z = a (jednaina ravni kojoj pripada gornji bazis) i ima oblik:
2 2
(p p a )G = p m + r
2
Onda je sila pritiska tenosti na gornji bazis data izrazom:
d2

2 2
2 d 2 d 2

PG = (p p a )G dA G = p m +
r 2rdr = p m +
2
16 4
AG
0

Jednaina rasporeda pritiska na donji bazis dobija se iz jednaine (4) u nju

z = 0 (jednaina ravni kojoj pripada donji bazis) i ima oblik:
2 2
(p p a )D = p m + r + ga
2
Sila pritiska tenosti na donji bazis data je izrazom:
D2

2 2
2 D 2
D2
p m + g a +

PD = (p p a )D dA D = p m +
r + ga 2rdr =
2
4
16
AG
0

2. Zadatak. Sud oblika obrtnog paraboloida prenika osnove D i visine h, napunjen

tenou gustine , obre se oko svoje vertikalne ose konstantnom ugaonom brzinom
(vidi sliku). Pokazivanje manometra je p m . Odrediti: jednainu rasporeda pritiska u
tenosti, jednainu rasporeda pritiska za omota suda, silu pritiska tenosti na osnovu i
omota suda.
Reenje:

Polazei od osnovne jednaine za

hidrostatiku:
dp = (Xdx + Ydy + Zdz )
i unosei u nju projekcije rezultujue
zapreminske sile:
X = 2 x , Y = 2 y, Z = g
dobija se jednaina:
dp = 2 xdx + 2 ydy gdz ,
ijom se integracijom dolazi do jednaine:
2 2
p=
r gz + C (1)
2
gde je izvren prelaz na polarno-cilindrini
koordinatni sistem. Korienjem poznatog
pritiska u taki M dobija se da je
integraciona konstanta:
C = p a + p m + gh

pa se jednaina (1) svodi na jednainu:

2 2
r + g(h z )
(2)
2
koja pretstavlja jednainu rasporeda pritiska u tenosti.
Jednaina povri, kojoj pripada omota suda, za odabrani koordinatni sistem je:

r2
(3)
z = h 1 4 2
D

Unoenjem izraza (3) u jednainu (2) dobija se jednaina:

2
(p p a )o = p m + + 4gh2 r 2
D
2
koja pretstavlja jednainu raporeda pritiska tenosti za omota suda.
Zamenjujui p = p a u jednaini (2) dobija se jednaina fiktivne slobodne povri tenosti
u obliku:
p
2 2
z=h+ m +
r
(4)
g 2g
Sila pritiska tenosti na omota data je izrazom:
p pa = pm +

 D2
1 D2
1 D2
Po = gV = g
h1
h
h 0
2 4
2 4
4

gde se veliina h 1 dobija iz jednaine (4), unoenjem u nju r = D 2 , i iznosi:

h1 = h +

p m 2 D 2
+
g
g

a onda je veliina:
p m 2 D 2
.
=
g
g
Unoenjem veliina h 0 i h 1 u izraz (5) dobija se da je:
h 0 = h1 h

1
2 D 2 D 2

Po = p m + gh +
2
16
4

Sila pritiska tenosti na osnovu suda je:

1 D2
2 D 2

PB = Po + g
h = p m + gh +
2 4
16

D2

(5)

3. Zadatak. Zatvoreni sud oblika krunog cilindra poluprenika R napunjen je tenou

gustine i obre se, oko vertikalne ose, konstantnom ugaonom brzinom . Kruni
poklopac prenika R, koji zatvara isti takav otvor na gornjem bazisu cilindra odrava u
ravnotei, za vreme obrtanja suda, sila intenziteta F (vidi sliku). Odrediti jednainu
rasporeda pritiska u tenosti i silu pritiska tenosti na gornji bazis suda.
Reenje.
Polazei
od
osnovne
jednaine
za
hidrostatiku:
dp = (Xdx + Ydy + Zdz )
i unosei u nju projekcije rezultujue zapreminske
sile koja deluje na tenost u sudu:
X = 2 x , Y = 2 y, Z = g
i integralei je dolazi se do jednaine rasporeda
pritiska u sudu:
2 2
p=
r gz + C (1)
2
u kojoj je integraciona konstanta C , za sada,
nepoznata. Unosei z = 0 (jednaina ravni kojoj
pripada gornji bazis suda) u jednainu (1) dolazi se
do jednaine rasporeda pritiska tenosti za gornji
bazis suda u obliku:

2 2
p =
r + C (2)

2
Koristei injenicu da sila, intenziteta F, odrava poklopac u ravnotei dolazi se
do jednaine:
(3)
(p p a )dA = F
A

u kojoj je A povrina poklopca. Uzimajui da je elementarna povrina dA = rdrd i

unosei je zajedno sa izrazom (2) u jednainu (3) ista se svodi na jednainu:
2
R cos
2 2

d
r + C p a rdr = F
(4)

0
2
koja, posle realizacije naznaene integracije i zamene granica, postaje:
3
R 2
2
4
(C p a ) = F
R +
64
4
Iz jednaine (5) dobija se da je:
4
3

C = p a + 2 F 2 R 4
64
R

pa jednaina rasporeda pritiska (1), posle zamene vrednosti za C , postaje:

p pa =

2 2
4
3

r gz + 2 F 2 R 4
64
2
R

(5)

(6)

Jedanina rasporeda pritiska, za gornji bazis suda, dobija se iz jednaine (6),

zamenom z = 0 , i ima oblik:
2 2
4
3

(7)
p pa =
r + 2 F 2 R 4
64
2
R

Sila pritiska tenosti, na gornji bazis suda, data je izrazom:

P = (p p a )dA
A

koji se, posle zamene dA = 2rdr i unoenjem izraza (7), svodi na oblik:
R
2 2
4
3

P =
r + 2 F 2 R 4 2rdr
2
64
R

0
iz koga se, posle realizacije naznaene integracije i zamene granica, dobija da je:
P = 4F +

1
2 R 4 .
16

4. Zadatak. Konusni sud, prenika d i visine h, napunjen tenou gustine , obre se

oko svoje vertikalne ose, konstantnom ugaonom brzinom . Za dno suda na rastojanju
d 2 od ose obrtanja, prikljuena je cev sa tenou gustine 1 koja se obre zajedno sa
sudom (vidi sliku). Ako su veliine date na slici poznate odrediti silu pritiska tenosti na
dno suda i pritisak na vrhu konusa. Tenosti se ne meaju.
Reenje.
Unosei u osnovnu jednainu za
hidrostatiku za tenost gustine 1
dp = 1 (Xdx + Ydy + Zdz )
projekcije rezultujue zapremine sile:
X = 2 x, Y = 2 y, Z = g (1)
i integralei tako dobijenu jednainu dolazi
se do jednaine:
1
2 2
p=
r gz + C (2)
1
2
Kako je za r = d i z = h : p = p a to se iz
jednaine (2) dobija da je:
1
2 2
C = pa
d + gh
1
2
pa se ista jednaina svodi na jednainu:
2 2
p = p a + 1
r d 2 1g(z h ) (3)
2
Na isti nain, za tenost gustine , dolazi se
do jednaine:

1
2 2
p=
r gz + C1

2
Koristei injenicu da se pritisak u taki A(d 2 , h 2 ) , moe sraunati korienjem
jednaine (3) ili jednaine (4) dolazi se do jednaine:
3
3
1
1
p a 1 2 d 2 + 1gh = 2 d 2 + gh + C1
8
2
2
2
iz koje je:
2 d 2
(31 + ) + gh (31 ) .
C1 = p a
8
2
Unoenjem izraza (5) u jednainu (4) ista se svodi na jednainu:
2 2
2 d 2
(31 + ) + gh (31 )
p pa =
r gz
(6)
2
8
2
koja pretstavlja jednainu rasporeda pritiska za tenost gustine . Jednaina rasporeda
pritiska za dno suda dobija se iz jednaine (6) za z = 0 i ima oblik:

2 2 2 d 2
(31 + ) + gh (31 ) .
r
2
8
2
Intenzitet sile pritiska tenosti na dno dat je izrazom:

(p p a )D

d 2

P=

(p p )

a D

2rdr ,

koji se posle unoenja jednaine (7), integracije i zamene granica, svodi na izraz:

P=

d 2
1

gh (31 ) 2 d 2 (61 + ) .

8
8

Unoenjem koordinata take S(0, h ) u jednainu (6) dobija se da je pritisak na vrhu

konusa dat izrazom:
3gh
2 d 2
(1 )
(31 + ) .
ps = pa +
2
8

5. Zadatak. Cilindrini sud, poluprenika osnove R, napunjen je tenou gustine ,

obre se konstantnom ugaonom brzinom oko horizontalne ose OO. Manometar M
(vidi sliku) pokazuje natpritisak p m . Odrediti jednainu rasporeda pritiska u tenosti i
pritisak po najnioj izvodnici cilindra.

Reenje:

Unosei projekcije rezultujue zapreminske sile:

X = 2 x, Y = 0, Z = 2 z g
u osnovnu jednainu za hidrostatiku i integralei je dobija se jednaina:
1
2 2
(
p=
x + z 2 ) gz + C
(1)

2
Kako je, za x = 0 , y = 0, z = 0 , p = p a + p m to se iz jednaine (1) dobija da je
integraciona konstanta:
1
C = (p a + p m ) .

Unoenjem ovog izraza za konstantu C u jednainu (19 dobija se jednaina

rasporeda pritiska u tenosti u obliku:
2 2
p = pa + pm +
x + z 2 gz
(2)
2
Jednaina prave kojoj pripada najnia izvodnica cilindra je ( x = 0, z = R ) pa se
njenim unoenjem u jednainu (2) dobija pritisak po najnioj izvodnici cilindra u obliku:

2 R 2
pn = pa + pm +
+ gR .
2

MEHANIKA FLUIDA
PLIVANJE TELA I STABILNOST TELA PRI PLIVANJU
1. zadatak. Sud mase m, koji pliva na povrini neke tenosti, kao to je prikazano na slici,
sadri izvesnu koliinu iste tenosti mase m2. Odrediti masu m tela koje pliva u sudu iy
uslova da odnos gaza H suda i visine h bude H/h=n. Pretpostaviti priymati;ni oblik tela i
suda.

Reenje:
Ako se pretpostavi da je osnova tela povrine A, onda iz uslova ravnotee tela
sleduje jednaina
mg = gAh 0
(1)
U kojoj je h0 gaz tela, a gustina tenosti.
Sa druge strane, ako se pretpostavi da je osnova suda povrine A1, onda se moe
napisati sledea jednaina
m 2 = ( A1h Ah 0 )
(2)
Trea jednaina sleduje iz ravnotee suda, i ona je oblika:
gA1H = gm1 + gA1h
Iz jednaina (1), (2) i (3) dobija se da je:
m=

m1
m2 .
n 1

(3)

2. zadatak. Patos mase m postavljen je na dva brvna osnove bb i 2b2b i duine l.

Rastojanje izmeu osa brvna je L, gustina materijala brvna je 1, a tenosti u kojoj brvna
plivaju (v.sl.). Na kom mestu patosa treba delovati silom P pa da patos bude
horizontalan. Koliki deo brvna je, u tom sluaju, izvan tenosti?

Reenje:
Odabirajui prvo taku C1 za momentnu taku, a zatim C2 (C1 i C2 su teita brvna)
dolazi se do jednaina
1
3 1
Px + G L + b b + L ( G 2 P2 ) = 0
(1)
2 2
2

1
3
P ( L x ) + G L + b b + L ( G1 P1 ) = 0
2
2

(2)

respektivno.
U jednainama (1) i (2) su: G = mg - teina patosa; G1 = g1b 2 l i G 2 = 4g1b 2 l -

teina manjeg i veeg brvna respektivno; P1 = gb ( b y ) l i P2 = 2gb ( 2b y ) l - sile

potiska na manje i vee brvno respektivno.

Unoenjem izraza za G, G1, G2, P1 i P2 u jednaine (1) i (2) i njihovim reavanjem
po x i y, dobija se da su:

x=

L
3b
2
4P + mg 1
+ 4b l ( 1 ) g ,

6P
2L

5 P + mg
y = b 1 1
.
3lbg
3

3. zadatak. aa pliva u tenosti gustine tako da je njeno dno u ravni sa centrom otvora
za koji je prikljuena U cev sa ivom, ija je gustina =3. Ako su veliine date na
slici: h1=h/2, D=4h, d=2h, H1=4h i H2=5h, odrediti gustinu materijala ae i ispitati
stabilnost ravnotee plivanja.

Reenje:

Kako je R ravan konstantnog pritiska, to je pA=pB, pa sleduje jednaina

( x + h1 ) = h x = h h1 ,

a posle zamene poznatih veliina dobija se da je:

5
x= h.
2
aa je u ravnotei pa vai jednakost
D2
d2
D2
x = gm
H2
H1
P = Q g
4
4
4

Iz koje se, posle zamene poznatih veliina, dobija da je:

5
m = .
8
Metacentarski poluprenik dat je izrazom
D2
I
2
r = = 64
= h
2
D

V
5
x
4
Koristei tajnerovu teoremu za odreivanje teita ae dolazi se do jednaine
d2 1
D2
1 d2
D2

xc
H2
H1 = H 2
H 2 H 2 H1
H1 ,
4
4
2 4

4
2
iz koje se posle zamene poznatih veliina, dobija da je
19
xc = h .
8
Onda je veliina
1
9
= xc x = h .
2
8
Kako je r < , to je ravnotea ovog plivanja nestabilna.

4. zadatak. Prizmatino telo, iji se bazis sastoji od segmenta parabole drugog reda i
trougla, dimenzija datih na slici, pliva na tenosti gustine . Ako je irina tela a, a gustina
materijala tela m= 2 /13 proveriti stabilnost ravnotee tela pri ovom plivanju.
Reenje:
Koristei injenicu da su sile koje
deluju na telo, pri plivanju, u ravnotei,
dolazi se do jednaine:
gm VT = gV (1)
gde je zapremina tela data izrazom:
1
13
4

VT = a a + 2a 3a a = a 3 ,
2
3
3

a potopljen azapremina izrazom:

4
V = xya . (2)
3
Koristei jednainu parabole dolazi
se do veze izmeu veliina x i z u obliku:
x 2 / a 2 = y / a . (3)
Unosei sada (2), (3) i m u izraz (1), dobija se jednaina:
2 13 3
4
a = y ay a
13 3
3
1
iz koje se dobija da je telo potopljeno do dubine y = a , a onda se iz relacije (3) dobija
2
da je x = a 2 / 2 .
Koristei tajnerovu teoremu dolazi se do jednaine
13
3 4
1
z C a 3 = a a a a + 2a 2a 3a a
3
5 3
2
iz koje se dobija da je poloaj teita tela na rastojanju
102
zC =
a
65
od temena segmenta parabole.
Poloaj teita potopljene zapremine je na rastojanju
3a 3
zD =
= a,
5 2 10
33
a.
pa je: = z C z D =
26
Manji moment inercije povrine plivanja je:
2xa 3 a 4 2
I=
=
,
12
12
pa je metacentarski poluprenik
I 1
r= = a.
V 4
Kako je r< to je ravnotea tela, pri ovakvom plivanju, nestabilna.

5. zadatak. Plovak koji se sastoji od konusa i obrtnog paraboloida, dimenzija datih na

slici, pliva na tenosti. Ako je gustina tenosti dvadeset puta vea od gustine materijala
plovka, odrediti vezu izmeu veliina a i h, tako da ravnotea plivanja plovka bude
stabilna.
Reenje:
Koristei ravnoteu sila koje deluju
na plovak, dolazi se do jednaine:
Vk + Vp = 20V (1)

1 2
a h - zapremina
12
1
konusa,
zapremina
Vp = a 2 h 8
paraboloida, a V potopljena zapremina
plovka.
Kako je, iz slinosti trouglova,
y / x = a / h y = ax / h ,
to je potopljena zapremina
1 y2
1 a 2 3
V=
x=
x .
3 4
12 h 2
Unoenjem izraza za Vk, Vp i V u jednainu (1) i reavajui je po x, dobija se da je:
1
x= h.
2
Koristei tajnerovu teoremu dolazi se do jednaine za odreivanje teita plovka
3
1

x C ( Vk + Vp ) = hVk + h + h Vp ,
4
3

iz koje se, posle zamene poznatih veliina, dobija da je

11
xC = h .
10
Poloaj teita potopljene zapremine definisan je veliinom
3
xD = h ,
8
pa je
29
= xC xD =
h.
40
Metacentarski poluprenik dat je izrazom
y4
r=
/V,
64
koji se, posle zamene poznatih veliina, svodi na
3 a2
.
r=
32 h
Koristei injenicu da je ravnotea plivanja stabilna, sleduje nejednaina
3 a 2 29
r > , tj.
>
h,
32 h 40
a
116
>
.
iz koje se dobija da je:
h
15
u kojoj je

Vk =

6. zadatak. U kosom zidu otvorenog rezervoara sa tenou gustine nalazi se kruni

otvor prenika d, ije je teite na dubini H ispod nivoa vode u rezervoaru. Kroz otvor u
zidu zaronjeno je u tenost homogeno cilindrino telo (l, d, m). Odrediti duinu l1 do koje
e telo biti zaronjeno u tenost i pritisnu silu tela na voice, ako je ugao nagiba zida
prema horizontali . Trenje u voicama zanemariti.

Reenje:

Ako se zamisli da je deo cilindrinog tela, duine l1, potpuno potopljen u tenosti,
onda e na njega delovati sila
d2
PV = g
l1 .
4
r
Da bi se dobila stvarna sila pritiska tenosti na potopljeni deo tela, sili PV treba
dodati silu
d2
,
PN = gH
4
sa smerom dejstva oznaenim na slici. Sada moe da se izvri projektovanje svih sila koje
dre telo u ravnotei na dva normalna pravca:
(1)
x: Fp = ( mg PV ) sin
y: PN = ( mg PV ) cos
Iz druge jednaine dobija se direktno duina potopljenog dela

H
l1 = l m
,
l cos
dok se sila pritiska tela na voice dobija deobom ove dve jednaine:

Fp = g

d2
H tg .
4

(2)

MEHANIKA FLUIDA
Prosti cevovodi
1.zadatak. Nai brzinu vode kroz naglavak izlaznog prenika d=15 mm, postavljenog na
kraju gumenog creva prenika D=30 mm i duine L=25 m na ijem je prednjem delu
ugraen ventil koeficijenta otpora =3,5 (v.sl.). Izlazni presek naglavka je na visini H=1 m
iznad nivoa vode u rezervoaru u kome deluje natpritisak pm=3,5 bar. Koeficijenti gubitaka
su: 1=0,5 na ulazu u crevo, 2=0,1 celog naglavka i usled trenja tr=0,03.

Reenje:
Bernulijeva jednaina za nivoe vode u rezervoaru i izlazni presek naglavka ima oblik:
pa + pm pa
p
v2
v2
=
+H+
+ Hg = a + H +
+ H g tr + H glok
g
g
2g
g
2g
pa + pm pa
v12
v12
v2
L v12
v2
.
=
+H+
+ tr
+ 1
+ + 2
g
g
2g
D 2g
2g
2g
2g

v brzna vode na izlazu iz naglavka,

v1- brzina vode u cevi.
Jednaina kontinuiteta (protoka) je:
D2
d2
d2

=v
v1 = v 2 .
(= Q)
4
4
D
Zamenom prethodnog izraza u Bernulijevoj jednaini dobija se:
v1

pm
v2
d4
L d4
H =
1
+

=
(
)
2
1
tr
g
2g
D4
D D 4
v2
25 103 15
15
=
1 + 0,1 + ( 0,5 + 3,5 ) + 0, 03

2g
30 30
30
4

v2
= 2,9125
2g

tj. traena brzina iznosi

3,5 105

pm

1 2 9,81
3
g H 2g
10 9,81

v=
=
2,9125
2,9125

v = 15, 284 m/s .

2. zadatak. Kroz cev prenika d=20 mm i duine l=8 m, u kojoj je ugraen ventil
koeficijenta otpora =5, voda pretie iz iz zatvorenog rezervoara u kome deluje natpritisak
pm=1,5 bar, u otvoreni rezervoar iji je nivo na visini H2=4 m. Odrediti protok vode kroz
cev, ako su ostali podaci: H1=2 m , 1=0,5, 2=0,2 i tr =0,03 (v.sl.).

Reenje:
Bernulijeva jednaina za nivoe vode u rezervoarima ima oblik:
pa + p m
p
v2 l

+ H1 = a + H 2 + tr + 1 + + 2 2 + 1 ,
g
g
2g d

Tako da je brzina vode u cevi:

p

2g m + H1 H 2
g
.
v=
l
tr + 1 + + 2 2 + 1
d

Protok vode kroz cev je:

Q=v

d2
,
4

ili posle zamene brzine v dobija se da je:

p

2g m + H1 H 2
d
g
.
Q=
l
4 + + + 2 + 1
tr
1
2
d
2

Unoenjem datih brojnih vrednosti dobija se da je protok kroz cev:

Q = 0, 00116 m3 / s = 1,16 l/s

3. zadatak Voda pretie iz rezervoara A u rezervoar B usled razlike nivoa ho=1 m kroz
cevovod duine L=30 m prenika D =100 mm. Koeficijent trenja je tr =0,03, a koeficijenti
lokalnih otpora iznose: u=0,5; k=0,31; v=4,25. Ako se na mestu ugradi pumpa,
koliku snagu koliku snagu treba da ima ona, pa da daje tri puta vei protok ali iz rezervoara
B u rezervoar A? Koeficijent korisnosti pumpe je =0,7.
(Gustina vode iznosi =1000 kg/m3.)

Reenje:
Bernulijeva jednaina za sluaj proputanja tenosti iz rezervoara A u rezervoar B, a za
nivoe vode u njima ima oblik:
pa
p
v2 L

+ h o = a + tr + u + 2 k + 2 v + 1
g
g 2g D

2
2
v L
v

,
ho =
tr + u + 2 k + 2 v + 1 = s
2g D
2g

gde je s ukupni koeficijent gubitka cevovoda i on iznosi: s = 19, 62 .

Brzina vode u cevovodu iznosi:
2gh o
v=
=1 m/s ,
s
pa je protok kroz cevovod:
D2
v = 0, 00785 m3 / s = 7,85 l/s .
4
Kada se postavi pumpa, onda e iz uslova zadatka brzina vode kroz cevovod imati
vrednost: v1 = 3v = 3 m / s .
Ako se sada napie Bernulijeva jednaina za strujanje iz rezervoara B u A:
pa
pa
v12 L

+ HP =
+ h o + tr + u + 2 k + 2 v + 1
g
g
2g D

2
2
v L
v
v2

H P = h o + 1 tr + u + 2 k + 2 v + 1 = h o + s 1 = h o + 9 s
= 10h o .
2g D
2g
2g

H P = 10 m ,
Napor pumpe iznosi:
Q=

tj. jedinini rad pumpe je:

Snaga pumpe je: PP =

YP = g H P = 98,1 J/kg .

QP HP
= 3300 W=3,3 kW , gde je QP = 3Q = 0,02355 m3 /s .

4. Zadatak. Iz rezervoara A voda pretie u rezervoar B kroz cevovod prenika D=60 mm

i duine L=9 m. U cevovod je ugraena Venturijeva cev koja je na najuem preseku
prenika d=30 mm spojena staklenom cevicom sa sudom C. Odrediti visinu H nivoa vode
u rezervoaru A pri kojoj e poeti preticanje iz suda C u cevovod. Ostali podaci, prema
slici su: h=1m, u=0,3; v=2; k=0,5, koeficijent otpora suenog dela Venturijeve cevi
1=0,05, koeficijent ugla irenja difuzora k=0,4 i tr=0,02.

Reenje:
Bernulijeva jednaina za nivoe u rezervoarima A i B glasi:

( v v) .
v2 L
v12

H=
2
2
1

+
+

+k 1
u
k
v
tr
1
2g D
2g
2g

D2
d2
D
Iz jednaine kontinuiteta: v
= v1

v1 = v .
4
4
d
Prethodna jednaina postaje:
4
D 2
v 2 L
v2

D
... (a)
H=
tr + u + 2 k + 2 v + 1 + 1 + k 1 = c
2g D
2g

d
d

c - izraz u velikoj zagradi, koeficijent otpora datog cevovoda.
Bernulijeva jednaina za nivo vode u rezervoaru A i najui presek Venturijeve cevi je:
pa
p a p v v12 v 2
L
v12

.
+H =
+
+ tr
+ u + v + 1
g
g
2g 2g 3D
2g

D
Koristei da je: p v = gh i v1 = v , prethodna jednaina postaje:
d
4
v2
L
v2
d
,
... (b)
H+h =
+ u + v + (1 + 1 ) = c1
tr
2g 3D
2g
D
u kojoj je c1 - koeficijent otpora cevovoda od rezervoara A do najueg preseka
Venturijeve cevi.
Eliminacijom brzina iz (a) i (b) dobija se:
c
H=
h = 2, 48 m .
c1 c

5. zadatak. Iz suda A koji se napaja vodom kroz cev (l1, d) istie voda kroz cev (l2, d) u
vidu natege. Na poetku cevi (l1, d) natpritisak je pm=2 bar. Ako su poznati podaci H1=5m,
H2=2m, l1=15m, l2=10m, d=40 mm, v=3, tr=0,02, treba odrediti koliko istie vode iz
suda. Lokalni otpori u nategi mogu se zanemariti.

Reenje:
Bernulijeva jednaina za preseke 1-1 i 2-2 glasi:
pa + p m v 2 pa
v 2 v 2 l1
l v2

.
+
=
+ H1 H 2 +
+ tr + v + 1 + tr 2
2g g
2g 2g d
d 2g
g

pm
v2 l
l v2

= H1 H 2 + tr 1 + v + 1 + tr 2
g
2g d
d 2g

Brzina strujanja iznosi:

v=

2g m + H 2 H1
g
= 4,55 m/s .
l1 + l2
v + 1 + tr
d

Protok se dobija iz jednaine kontinuiteta:

d2
= 0, 00527 m3 / s = 5, 72 l/s .
Q=v
4

MEHANIKA FLUIDA
Sloeni cevovodi
1.zadatak. Iz dva velika otvorena rezervoara sa istim nivoima H=10 m istie voda kroz
cevi I i II istih prenika i duina: d=100mm, l=15m i magistralni cevovod duine
2L=100m, prenika D=150mm. Zanemariti lokalne gubitke, tr=0,03 (za sve cevi).
a) Odrediti protoke kroz cevi I i II i magistralni cevovod.
b) Koliki je jedinini rad i korisna snaga pumpe P koju treba ugraditi u cevovod I da
bi protoci u cevi I i II bili isti.

Reenje:
a) Bernulijeve jednaiena za nivoe vode u rezervoarima i izlazni presek magistralnog
cevovoda su:
pa
pa
l v12
L v 2
L v2 v2
... (1)
+ gH = + tr
+ tr
+ tr
+

d 2
D 2
D 2
2
pa
p
l v 22
L v2 v2
... (2)
+ gH = a + tr
+ tr
+

d 2
D 2
2
Iz jednaine kontinuiteta imamo:

v1

d2
D2
= v
4
4

v1d 2 = vD 2

... (3)

d2
d2
D2
+ v2
=v
( v1 + v 2 ) d 2 = vD 2
4
4
4

... (4)

v1

Od (2) oduzmemo (1) i dobijamo:

iz (3) dobijamo:

v 2 = v1

l 2 L 2 l 2
v1 + v = v 2
d
D
d
2
d
v = v1 2
D

4
dl L d
+ = 1, 2v1 .
l d D D

Iz (4) se dobija: vD = ( v1 + 1, 2v1 ) d = 2, 2v1d

2

Dakle,

l 2 Ld 2 l 2
v1 + v1 = v 2

d
DD
d

d
v = 2, 2v1 .
D

2
1, 2 D

v 2 = 1, 2v1 =
v
2, 2 d

tj.
2

1 D
v1 =
v
2, 2 d

(2)

2gH

v=

l v 2 1, 2 D L v 2
gH = tr
+ tr + 1 ,
d 2 2, 2 d D 2

l 1, 2 D L
tr
+ tr + 1
d 2, 2 d D

= 3,32 m/s .

Ostale brzine su:

2

v1 =

1 D
v = 3, 4 m / s
2, 2 d
2

1, 2 D
v2 =
v =1,2v1 =4,08 m/s
2, 2 d

Traeni protoci su:

d2
= 26, 7 l/s
4
d2
= 32,1 l/s
Q 2 = v2
4
D2
= 58,8 l/s
Q=v
4
Q 1 = v1

b) Sada je prikljuena pumpa P. Uslov zadatka je:

d2
d 2
Q 1 = Q 2 v1
v1 = v 2 .
= v2
4
4
Bernulijeva jednaina za nivoe vode u levom rezervoaru i izlazni presek magistralnog
cevovoda:
gH + YP = tr

l v12
L v 2
L v2 v2
+ tr
+ tr
+
d 2
D 2
D 2
2

l v12
L v2
L v2 v2
... (1)
YP = gH + tr
+ tr
+ tr
+
d 2
D 2
D 2
2
Bernulijeva jednaina za nivoe vode u desnom rezervoaru i izlazni presek magistralnog
cevovoda:
l v 22
L v2 v2
... (2)
gH = tr
+ tr
+
d 2
D 2
2
Jednaine kontinuiteta su:
d2
D2
... (3)
v1d 2 = vD 2
v1
= v
4
4
d2
d2
D2
... (4)
vD 2 = 2v1d 2
v1
+ v1
=v
4
4
4

Iz (4)

v1 =

1 D
v
2 d

(2):

gH = tr

l 1 D v2 L v2
+ tr + 1

d 4 d 2 D 2

v=

2gH
4

1
l D
L
tr + tr + 1
4 d d
D

2 9,81 10
4

1
15 150
50
0, 03
+1

+ 0, 03
4
0,1 100
0,15

1D
v1 = v = 3,86 m/s ;
2 d

d
iz (3) v = v1
D

v = 3, 43 m/s .

v = 1, 715 m/s

Dakle, v1 = v 2 = 3,86 m/s

Protok kroz pumpu je: Q 1 = v1

d2
= 30,3 l/s
4

Jedinini rad pumpe je (v, v1, v u (1)): YP = 14,8 J/kg

Korisna snaga pumpe je:

PP = Q1YP = 448 W

2. zadatak. Voda tee iz gornjeg rezervoara u donji, kao to je prikazano na slici. Poznati
su sledei podaci: l1=l2=l3=l4=80m, d1=d2=d4=80mm, d3=160mm, H=20m,
tr1=tr2=tr4=0,025, tr3=0,02. Koeficijent otpora ventila je =20, a drugi koeficijenti otpora
se zanemaruju. Odrediti protok ako je ventil a) otvoren i b) zatvoren.

Reenje:
a) Kada je ventil otvoren imamo iz Bernulijeve jednaine napisane za preseke 1 i 2 a za
jednu i drugu cev:
tr 2

l3
l2 v 22 v 32
=
+ tr3
d 2 2g 2g
d3

... (1)

Jednaina kontinuiteta je:

Q 1 = Q 2 +Q 3

... (2)

Bernulijeva jednaina za nivoe vode u rezervoarima a kroz gornju cev je:

H = tr1

l1 v12
l v2
l v2
+ tr 2 2 2 + tr 4 4 4
d1 2g
d 2 2g
d 4 2g

... (3)

Kako je d1= d2= d4 v1= v4, pa jednaina (3) postaje:

H = 2 tr1

l1 v12
l v2
+ tr 2 2 2
d1 2g
d 2 2g

... (3*)

d 22
4Q
v2 = 2 2
4
d2

(1) i ( 3 )
2
d
4Q
Q3 = v3 3
v3 = 2 3
4
d 3
Q2 = v2

tr 2

l3 4Q3
l2 4Q 2
2 = + tr3 2
d2 d2
d3 d3
2

l 1 4Q1
l2 1 4Q 2
H = 2 tr1 1
2 + tr 2

d1 2g d1
d 2 2g d 22

Q3 = 3, 65Q 2

2Q12 + Q 22 = 4 104

Q 1 = Q 2 +Q 3

Iz poslednjih jednaina dobija se da je: Q 1 = 13,95 l/s .

b) Kada se ventil potpuno zatvori, bie:
l v2
l v2
l v2
H = tr1 1 1 + tr 2 2 2 + tr 4 4 4
d1 2g
d 2 2g
d 4 2g
I, s obzirom na specifinost podataka, bie:
2

l1 v12
l 1 4Q1
= 3 tr1 1

d1 2g
d1 2g d12
24 tr1l1Q12
Q 1 = 11,5 l/s
H=
gd15 2
H = 3 tr1

Napomena: mogle su da se sraunaju brzine pa onda protoci.

3. zadatak Pumpa P transportuje jednake koliine nafte ( =900 kg/m3) u rezervoare 2 i 3

iz rezervoara 1. Odrediti snagu pumpe i protoke kroz sve grqne cevovoda ako su poznati
sledei podaci: H=8m, pm=0,2 bar, pv=0,1 bar, L1=50 m, L2=100 m, D=150mm, d=100mm,
v=5, tr=0,03 (za sve cevi), v3=30, k=0,5, p=0,8.

Reenje:

Iz uslova jednakosti protoka u rezervoarima 2 i 3 imamo (cevi su istog prenika):

Q2 = Q 3

v 2= v3

Bernulijeva jednaina za nivoe tenosti 1 i nivoe 2 i 3:

2
2
pa
p + p m L1
v L
v
+ YP = a
+ tr
+ 2 v + u 1 + tr 2 + v + k + 1 2

d
D
2
2
2
2
pa
p p v L1
v
v L
+ gH + YP = a
+ tr
+ 2 v + u 1 + tr 3 + v3 + 1 3

2 D
2

Iz ove dve jednacine se dobija:

gH +

2
2
p L
pm L2
v
v
+ tr
+ v + k + 1 2 = v + tr 3 + v3 + 1 3


d
d
2
2

... (1)

Kako je v 2 = v 3 , iz (1) se dobija:

gH +

2
p m + p v L3
L
v
= tr
+ v3 + 1 tr 2 v k 1 2
d
d

p + pv

2 gH + m

v 2 = v3 =
= 2, 7 m/s
L3
L2
tr
+ v3 tr
v k
d
d

Brzina v1 odreuje se iz jednaine kontinuiteta:

Q1 = Q 2 + Q 3

D2
d2
d2
d2
= v2
+ v3
= 2v 2
v1
v1D 2 = 2v 2 d 2
4
4
4
4
Onda su protoci kroz pojedine grane:

D2
d2
3
Q 1 = v1
= 0,0424 m /s; Q 2 = Q 3 = v2
= 0, 0212 m3 /s;
4
4
Jedinini rad pumpe moe se dobiti iz polaznih jednaina:
YP = 191, 7 J/kg .

Potrebna snaga pumpe iznosi:

PP =

Q1YP
= 9,14 kW .
P

d
v1 = 2v 2 = 2, 4 m/s .
D

4. Zadatak. Za pumpno postrojenje prikazano na slici treba odrediti jedinini rad i snagu
pumpe P, kao i protoke vode u svim deonicama. Lokalne otpore zanemariti. Poznate su
sledee veliine: d1=50mm, d2=60mm, d3=80mm, d4=40mm, d=100mm, Q3=5 l/s, H=30m,
l=20m, pm=0,6 bar, pv=0,3 bar, =1000 kg/m3.
Lokalni otpori se zanemaruju.

Reenje:

4Q
d32
v3 = 2 3 = 1 m/s .
d3
4
Sada napiemo Bernulijevu jednainu za nivoe 1-3, 1-4 i 2-3 u rezervoarima:
pa p v
p
l v2
l v2
2l v 2
+ YP = a + g ( H + h ) + tr 1 1 + tr
+ tr 3 3

d1 2
d 2
d3 2

Zadatkom je dat protok Q3, pa je: Q3 = v3

pa p v
p + pm
l v2
2l v 2
l v2
+ YP = a
+ gH + tr 1 1 + tr
+ tr 4 4

d1 2
d 2
d4 2

(1)
(2)

pa p v
p
l v2
l v2
2l v 2
(3)
+ YP = a + g ( H + h ) + tr 2 2 + tr
+ tr 3 3
d2 2
d 2
d3 2

Pored ovih Bernulijevih jednaina napiimo i jednaine kontinuiteta (za mesta ravanja):
d2
d2
d2
Q1 + Q 2 = Q
v1 1 + v 2 2 = v
v1d12 + v 2 d 22 = vd 2 (4)
4
4
4
d 32
d 24
d2
+ v4
=v
Q3 + Q 4 = Q
v3
v3d 32 + v 4 d 42 = vd 2 (5)
4
4
4
l v2
pm
l v2
(6)
Iz (1) i (2)
+ tr 4 4 = gh + tr 3 3

d4 2
d3 2
to ustvari pretstavlja jednakost ukupnih energija na mestu ravanja deonica (l3,d3) i (l4,d4).
Iz jednaine (6) je:
l v2
2d 4
pm
+ tr 3 3 = 1,9 m/s .
gh
tr l4

d3 2
Poto sada znamo v3 i v4 iz jednaine (5) je:
v4 =

d
d
v =v3 3 +v 4 4 = 0,94 m/s .
d
d

l1 v12
l v2
= tr 2 2
d1 2
d2 2
to ustvari pretstavlja jednakost gubitaka energije u deonicama (l1,d1) i (l2,d2).
tr

Iz jednaine (1) i (3) imamo:

2

Iz (7)

ld
v 2 =v1 1 2
l2 d1

v1d12 + v1d 22

l1d 2
= vd 2
l2 d1

Onda je: v 2 = v1

(7)

(4)
1

d 2 d 2 l d
d2
1 2
v1 = v 2
= v 1 + 2
= 1,56 m/s
d1 + d 22
d
d
l

2 d1

l1d 2
= 1,53 m/s .
l2 d1

Protoci su:
d2
= 7,37 l/s;
4
d2
d 2
Q1 = v1 1 = 3, 06 l/s; Q 2 = v 2 2 = 4,31 l/s;
4
4
2
2
d
d
Q3 = v3 3 = 5 l/s; Q 4 = v 4 4 = 2,37 l/s;
4
4
Q=v

Jedinini rad pumpe moe da se odredi iz bilo koje od jednaina (1), (2), (3) i iznosi:
YP = 557, 2 J/kg .
Snaga pumpe je:

PP =

QYP
= 5,13 kW
P

5. zadatak. Pumpa snage 3,5 kW i stepena korisnosti =0,7 crpe vodu iz rezervoara A i B i
potiskuje u rezervoar C. Odrediti:
a) bisinu H1, ako je protok kroz pumpu 25 l/s vode;
b) protok vode kroz pumpu ako je ventil V2 zatvoren a pumpa ostvaruje isti jedinini
rad kao i u sluaju pod a).
Ostali podaci su: H=3m, l=45m, l1=35m, l2=20m, D=150mm, d=100mm, v=5, v2=7,
k=0,2, tr=0,025.

Reenje:
Jedinini rad pumpe je:
YP =

P
= 98,1 J/kg .
Q

Iz izraza za protok imamo:

Q=v

d2

v=

4Q
= 1, 41 m/s .
d2

Napiimo sada Bernulijeve jednaina za nivoe 1-3 i 2-3 u rezervoarima:

2
2
l
v l
v
YP = g ( H1 + H ) + tr 1 + 2 k + v 1 + tr + 2 v + k + 1
d
2g d
2g

2
2
l
v l
v
YP = 2gH + tr 2 + k + v2 2 + tr + 2 v + k + 1
2g
d
2g d
te treba zapaziti da su gubici zbog naglog suenja struje fluida zanemareni.

...

(1)

...

(2)

v 2 = 1,83 m/s .

Iz jednaine (2) je:

Sada napiemo jednainu kontinuiteta:

d2
d2
D2
+ v2
=v
Q1 + Q 2 = Q
v1
4
4
4

vD 2 = ( v1 + v 2 ) d 2 ... (4)

v1 = 1,35 m/s .

Iz jednaine (3) je:

Iz jednaine (1) geodezijska visina H1 je:

H1 = 3, 78 m .
b) Kada je ventil V2 zatvoren, onda je Bernlijeva jednaina za nivoe 1 i 3 u
rezervoarima sledea:
2
2
l
v
l
v
...
(1*)
YP = g ( H1 + H ) + tr 1 + 2 k + v 1 + tr + 2 v + k + 1
d
2g
d
2g

Visina H1 je odreena u prethodnoj taki,

zadatkom).
Sada jednaina kontinuiteta ima oblik:

Q =Q

YP je isti kao u prethodnoj taki (dato

d2
D2
v
= v

4
4

D
v =v
d

v = 0,837 m/s
Protok kroz pumpu u ovom sluaju je:
Q = v

D2
= 14,8 l/s .
4

(1*)

MEHANIKA FLUIDA
Zakon o koliini kretanja
1.zadatak. Odrediti intenzitet sile kojom mlaz vode deluje na razdelnu ravu cevovoda
hidroelektrane koja je uvrena betonskim blokom (v.sl.). Prenik dovodnog cevovoda je
D=3m, prenici grana koje dovode vodu u turbine iznose po d=2m, a ugao nagiba prema
osi glavnog cevovoda je =60o. Apsolutni pritisak na ulazu u ravu cevovoda je
p1=398kPa, a ukupni protok kroz dovodni cevovod je Q1=35 m3/s. Masa vode u ravi
iznosi m=111 t. Protok se deli ravnomerno na svaku turbinu. Gubitke strujne energije
zanemariti. Projekcija rave je data u hidraulikoj ravni. Raspored brzina u poprenim
presecima je ravnomeran. Atmosferski pritisak je pa=103 kPa.

Reenje:
Primenimo zakon o koliini kretanja na fluidni prostor 1-1, 2-2, 3-3.
G
G G G G G
G
G
G
(1)
( Q 2 v 2 + Q3 v3 Q1v1 ) = FR = P1 + P2 + P3 + G + R
G
G G G
gde su: P1 , P2 , P3 - sile pritiska u presecima 1-1, 2-2, 3-3, G - spoljanja (gravitaciona) sila
G
koja deluje na masu vode u razdelnoj ravi, R - sila kojom razdelna rava deluje
na vodu; Q1 , Q 2 , Q3 - odgovarajui protoci vode u presecima,
G
Kako voda deluje na zidove rave izmeu preseka 1-1, 2-2, 3-3 silom N suprotnog smera
G
a istog pravca i intenziteta sa silom R (zakon akcije i reakcije), to je:
G
G G G G G
G
G
G
N = R = P1 + P2 + P3 + G + Q1v1 Q 2 v 2 Q3 v3
(2)
Bernulijeve jednaine za preseke 1-1 i 2-2, kao i 1-1 i 3-3 glase:

Jednaina kontinuiteta je:

v12 p a + p m1 v 22 p a + p m2
,
+
=
+
2

(3)

v12 p a + p m1 v32 p a + p m3
.
+
=
+
2

(4)

Q 1 = Q 2 +Q 3

(5)

Kako je Q 2 = Q 3 (protok se ravnomerno deli prema turbinama, prema uslovu zadatka),

sleduje da je: v 2 = v 3 , a iz jednaina (3) i (4) dobija se da je:
p m2 = p m3
1
Q1 = 17,5 m 3 / s .
2
Na osnovu Q1 i Q2 sraunavamo srednje brzine strujanja vode kroz preseke 1-1, 2-2, 3-3 i
one su:
4Q
4Q
v1 = 2 1 = 4,95 m/s ; v2 = v3 = 2 2 = 5,57 m/s ;
D
d
Q 2 = Q3 =

Natpritisak u preseku 1-1 iznosi:

p m1 = p1 p a = 398 103 = 295 kPa=295000 Pa .
Iz jednaine (3)

p m2 = p m3 = p m1 +

2
( v1 v22 ) = 291738 Pa
2

Onda su sledee sile pritiska u presecima 1-1, 2-2, 3-3 sledee:

D2
P1 = p m1
= 2085232 N
4
d2
= 916524 N
P2 = P3 = p m2
4
Sada da ove veliine napiemo u vektorskom obliku:
G
G
G
G
G
G
G
G
P1 = P1 i ,
P2 = P2 cos i + P2 sin j , P3 = P3 cos i + P3 sin j ,
G
G
G
G
G
G
G = Gk ,
N = Nx i + N y j + Nz k
G
G
G
G
G
G
G
G
v1 = v1 i ,
v 2 = v 2 cos i v 2 sin j ,
v3 = v3 cos i v3 sin j .
G
Zamenom ovih zapisa u jednaini (2) dobija se da su projekcije sile N date izrazima:
N x = P1 ( P2 + P3 ) cos + Q1v1 Q 2 v 2 cos Q3 v3 cos = 1244483 N
N y = ( P2 + P3 + Q 2 v 2 + Q3 v3 ) sin = 1756298 N

N z = G = mg = 1088910 N
Intenzitet sile N kojom mlaz vode deluje na ravu je:
N = N 2x + N 2y + N 2z = 2412270 N

2. zadatak. Horizontalna cev prolazi jednim delom, na kome je prenik smanjen sa

vrednosti D1=1,5m na D2=1m, kroz betonski blok kao to je prikazano na slici. Odrediti
natpritisak u preseku 1 cevi, kroz koju protie voda protokom Q=1,8 m3/s, pod uslovom da
horizontalna sila koju prima blok ne bude vea od R=5105 N.

Reenje:
G G G G
G
G
- Napiimo zakon o koliini kretanja za preseke 1 i 2: ( Q 2 v 2 Q1v1 ) = P1 + P2 + G + R 1

Gravitaciona sila se zanemaruje, a Q1 = Q 2 = Q .

G G
G G
G G
Sila kojom tenost deluje na blok je: R = R 1 = P1 + P2 + Q ( v1 v 2 ) ,
G G
G G
G G
G
G
gde su: P1 = P1 i , P2 = P2 i , v1 = v1 i , v 2 = v 2 i , P1 = p m1A1 , P2 = p m2 A 2 .
R = p m1A1 p m2 A 2 + Q ( v1 v 2 ) .

- Jednaina kontinuiteta je Q = v1A1 = v 2 A 2

- Bernulijeva jednaina za preseke 1-1 i 2-2 je:
v12 p a + p m1 v 22 p a + p m2
+
=
+
2
2

p m2 = p m1 +

Sada je sila R:

v12 p m1 v 22 p m2
+
=
+

2
2

2
Q 2 1
1
2
v

v
=
p
+
(
2 2
1
2)
m1
2
2 A1 A 2

1
Q Q

1
R = p m1A1 p m1A 2 Q 2 A 2 2 2 + Q

2
A1 A 2
A1 A 2
1
1
1 A2
R = Q 2

+ p m1 ( A1 A 2 )
2
A1 2A 2 2 A1

1
1
1 A2
R Q 2

2
A1 2A 2 2 A1 .
p m1 =
A1 A 2

Povrine poprenih preseka cevi su:

A1 =

D12
D2
= 1, 765 m 2 i A 2 = 2 = 0, 785 m 2 .
4
4

Unoenjem ovih vrednosti u izraz z pm1 dobija se da je: p m1 = 5,1 bar .

3. zadatak Kroz difuzor prikazan na slici, sa manjim poprenim presekom A1=0,05m2 i

veim A2=0,4m2, struji voda protokom Q1=0,1 m3/s u otvoreni rezervoar sa stalnim
nivoom na visini h=2m.
a) Odrediti silu koja istee zakivke, koji spajaju difuzor sa rezervoarom.
b) Za sluaj da se rezervoar zatvori, a iznad slobodne povrine odrava vakuum, sila u
zakivcima se smanjuje. Odrediti pri kolikom vakuumu sila iezava.

Reenje:

a) - Napiimo zakon o koliini kretanja za preseke 1 i 2, pri emu je Q1 = Q 2 = Q :

G G G
G G G
G
G
G G
( Q 2 v 2 Q1v1 ) = P1 + P2 + R 1
Q ( v 2 v1 ) = P1 + P2 + R 1
Sila kojom tenost deluje na difuzor je:
G
G
G G
G G
R = R 1 = P1 + P2 + Q ( v1 v 2 ) ,
G
G G
G
G G
G G
G
G
gde su: P1 = P1 i = p m1A1 i , P2 = P2 i = p m2 A 2 i , v1 = v1 i , v 2 = v 2 i .
G
G
R = p m1A1 + p m2 A 2 + Q ( v 2 v 2 ) i
R = Q ( v 2 v1 ) p m1A1 + p m2 A 2
- Bernulijeva jednaina za preseke 1 i 2:
v12 p1 v 22 p 2
+ =
+
2
2
- Bernulijeva jednaina za preseke 1 i 0:
p1 v12 p a
v2
+
= + gh + 2
2

2
Iz (1) i (2) p 2 = p a + gh
Iz (1)

p1 = p 2 +

p m 2 = gh

2
( v2 v12 )
2

(1)

(2)
(3)

p m1 = p m 2 +

2
v2
v 2 v12 ) = p m 2 + v 22 1 12 .
(
2
2 v2

Q
Q
i v2 =
.
A1
A2
Zamenom u izrazu za silu kojom tenost deluje na difuzor doboja se:

Q Q
2 1
1

R = Q
+ p m 2 A 2 p m2 + Q 2 2 A1
2 A 2 A1
A 2 A1

- Jednaina kontinuiteta glasi: Q = v1A1 = v 2 A 2

v1 =

 1
1
1
2 1
R = Q 2

+ p m2 ( A 2 A1 ) Q 2 2 A1
2 A 2 A1
A 2 A1
1
A
1
R = Q 2

12 + p m 2 ( A 2 A1 )
A 2 2A1 2A 2
1
A
1
R = Q 2

12 + gh ( A 2 A1 )
A 2 2A1 2A 2

Zamenom brojnih vrednosti dobija se da je: R = 6788,52 N .

b) Stavljajui u poslednjem izrazu da je R=0, dobija se da je:
1
A
1
Q 2

12
A 2 2A1 2A 2 223 Pa
p m2 =
A1 A 2
A kako je p v = gh p m 2

p v = gh p m 2 0,194 bar .

4. Zadatak. Slobodan mlaz idealne tenosti protoka Qo, udara u ravnu plou pod uglom
=60o (v.sl.). Odrediti odnos protoka Q2/Q1, delova mlaza tenosti na koje se on podeli
posle udara razdvaja.

Reenje:
Napiimo zakon o koliini kretanja za fluidni prostor 0-1-2:
G G G G
G
G
G
Q 2 v 2 + Q1v1 Q 0 v 0 = P0 + P1 + P2 + R 1
G
G
G
G
G
R = R 1 = Q 0 v 0 Q 2 v 2 Q1v1 ,
G G
G G
G
G
G
gde je: v1 = v1 i , v 2 = v 2 i , v1 = v 0 cos i v 0 sin j .
Zamenom u poslednjoj jednaini, dobija se:
G
G
G
G
G
R = Q 0 v 0 cos i Q 0 v 0 sin j Q 2 v 2 i + Q1v1 i
G
G
G
R = ( Q 0 v0 cos + Q1v1 Q 2 v 2 ) i Q 0 v 0 sin j

Poto je fluid idealan Rx=0, tj.

Q 0 v 0 cos + Q1v1 Q 2 v 2 = 0
Iz Bernulijeve jednaine za 0 i 1

v1=v0

Iz Bernulijeve jednaine za 0 i 2

v2=v0

(1)

Dobija se da je:

v1=v2=v0

(2)

- Iz jednaine kontinuiteta dobija se: Q 0 = Q1 + Q 2 (3)

Zamenom (2), (3) u (1) dobijamo:
1
3
1
Q1 Q 2 = 0
( Q1 + Q 2 ) + Q1 Q 2 = 0
2
2
2
Sila kojom tenost deluje na plou je:
R = R y = Q 0 v 0 sin .

Q2
=3.
Q1

5. zadatak. Iz rezervoara u kome vlada konstantan natpritisak pm=8bar istie voda kroz
vertikalnu zakrivljenu cev, na koju se nadovezuje mlaznik duine l=200 mm. Ostali podaci
su prema slici a=500mm, D=150mm, d=50mm.
a) Zanemarujui masu vode u cevi, mlazniku i rezervoaru, odrediti silu i moment,
prouzrokovane isticanjem tenosti, koji optereuju zakivke A i B.
b) Koliko e iznositi optereenje zakivka B, ako se mlaznik ukloni?

Reenje:

Optereenje zakivka A dobija se iz zakona o koliini kretanja za zapreminu (1) i (2):

G
G
G G
G G
R A = Q ( v1 v 2 ) + P1 + P2 , P2 = 0
Skalarni oblik ove jednaine je:
D2
.
4
Primenom Bernulijeve jednaine i jednaine kontinuiteta za odgovarajue preseke:
D2
d2
v12 p m1 v 22
v
=
v
i
.
+
=
+ gl
1
2
4
4
2

2
dobija se:
1 D2
1
D2
+

R A = Qv1 Qv 2 1
g
l.
2
2
4
2d
Sa druge strane, Bernulijeva jednaina za neki presek u rezervoaru u kome voda miruje (3)
i mlazni presek (2):
p m v 22
=
+ g(a + l) ,
2

R A = Q ( v1 v 2 ) + p m1

dobija se da je:

v 2 = 2 m g(a + l) = 39, 4 m/s .

d2
d2
Q
=
v
= 77,3 l/s .
Onda je: v1 = v 2 2 = 4,38 m/s ;
2
4
D
Onda je sila koja optereuje (na istezanje) zakivke A:
R A = 10898,91 N .
Piui jednainu za zakon o koliini kretanja za zapreminu 3, 3, imamo:
G
G G
G
G G
R B = Q ( v3 v 2 ) + P3 + P2 , P2 = 0 ,
pa su projekcije ove sile na ose x i y:
D2
,
R By = Qv 2 .
4
Iz jednaine kontinuiteta je v3 = v1 = 4,38 m/s ,
a iz Bernulijeve jednaine je:
p m p m3 v32

p m3 = 7,902 bar .
=
+

2
Onda je:
R Bx = 1711,845 N , R By = 3050,91 N .
G
Pored sile R B , zakivci su optereeni i momentom koji se izraunava iz zakona o momentu
koliine kretanja:
G
G G G G
G G
( r v ) v, dA = r P3 M
R Bx = Qv3 + p m3

) (

A
G
G
M - traeni moment; r - radijus vektor u odnosu na teite preseka (3).
G
G
Poslednja jednaina, s obzirom da vrzina v3 i sile P3 prolaze kroz teite preseka (3),
svodi se na jednainu:
M = 1525, 455 Nm .
Qv 2 a = M

Smerovi ovog momenta je kao i smer kazaljke na satu.

b) Ako se mlaznik ukloni, bie:

R Bx = Qv3 + p m3

Iz jednaine kontinuiteta je v 3 = v1 ,
a iz Bernulijeve jednaine je:
p m v12
=
+ ga ,
2

dobija se: p m3 = ga , Q = v1

D2
,
4

R By = Qv1 .

p m p m3 v32
=
+ ,
2

D2
,
4

pa se zamenom dobija da su:

Q = 700 l/s .
v1 = v3 = 39,5 m/s , p m3 = 4905 Pa ,
Dobija se da je:
R Bx = 27752, 49 N , R By = 27664, 2 N ,
M = aR By = 13832,1 Nm

MEHANIKA FLUIDA
Dinamika viskoznog fluida
1.zadatak. Mineralno ulje, kinematike viskoznosti =1,510-5 m2/s i gustine =870 kg/m3
ustaljeno struji u horizontalnom procepu irine
2b=4mm. Dimenzije procepa su B=12cm (upravno
na ravan crtea) i L=1m. Ako je razlika pritisaka na
ulaznom i izlaznom preseku p=0,2 bar, odrediti
maksimalnu i srednju brzinu strujanja, kao i protok
ulja. Uticaj bonih zidova procepa (paralelnih sa
ravni crtea) zanemariti.
Reenje:
Najpre napiemo Navije-Stoksove jednaine za nestiljiv fluid u Dekartovom pravouglom
koordinatnom sistemu i jednainu kontinuiteta:
2v
v x
v
v
v
2 vx 2 vx
1 p
+ vx x + v y x + vz x = X
+ 2x +
+

t
x
y
z
x
y 2
z 2
x
2vy 2vy 2vy
1 p
+ vx
+ vy
+ vz
=Y
+ 2 +
+ 2
x
t
x
y
z
y
y 2
z

v y

v y

v y

v y

2v 2v 2v
v z
v
v
v
1 p
+ vx z + v y z + vz z = Z
+ 2z + 2z + 2z
z
t
x
y
z
z
y
x
v x v y v z
+
+
=0
x
y
z

Uslovi stujanja (uproenja):

= 0, - fizika veliina strujanja ;

t

- ravansko strujanje: v z = 0 ,
=0;
z
- strujanje se odvija preteno u pravcu x ose, v = v x ( v y = 0 )

- stacionarno strujanje:

- strujanje u polju zemljine tee: X =

Iz jednaine kontinuiteta dobija se:

U
U
U
.
, Y=
, Z=
x
y
z

v x
=0
x

Prethodni sistem jednaina svodi se na oblik:

2v
2v
1 p U
1

= 2
( p U ) = 2
x x
y
x
y
1 p U
1

=0

( p U ) = 0
y y
y
1 p U
1

=0

( p U ) = 0
z z
z

Uvedimo generalisani pritisak izrazom: = p U .

Tada prethodni sistem jednaina postaje:
P
2v
= 2
x
y
P
=0
y
P
=0
z

P P ( y)

P=P ( x )
P P (z)

P
2v
dP
d2v
= 2
= 2 = k, k=const.
x
y
dx
dy
Konstantu k treba odrediti na osnosu zadatih vrednosti.
dP
d2v
k
= k i
= .
Prethodna jednaina ekvivalentana je sa dve sledee:
2
dx
dy

Onda se sistem svodi na jednainu:

Iz prve se dobija: P = kx + C
Korienjem graninih uslova:
- za x=0, P = p + gy 0 (U = gy)
- za x=L, P = p p + gy 0

p + g y 0 = C

kPa
p
= 80
p = kL k=
p p + gy 0 = kL + C
L
m

Sada integralimo drugu jednainu i dobijamo:

dv
k
k 2
= y + C1 v=
y + C1 y + C2

dy
2

Koristimo granine uslove za brzinu:

k 2
0=
b + C1b + C2
2
- za y = b , v = 0
k 2
0=
b C1b + C2
2

1 k
k
k 2
1 k
k 2
b , C1 = b 2 C2 = b 2
2C2 = b 2 C2 =
b = 0.

2
b 2
2
b 2
k
k 2 k 2
y +
b v= ( b 2 y 2 ) .
Raspored brzine je: v=
2
2
2
Brzina je maksimalna za y=0 i iznosi: v max =

kb 2 pb 2
=
= 3, 065 m/s
2 2L

Zapreminski protok je:

dQ = vBdy

Q=

2 Bpb3
= 0,981 l/s .
3 L
Q
Q
= 2, 04 m/s .
Srednja brzina strujanja je: vsr = =
A 2bB
Q=

p 2
Bp
b y 2 ) dy =
b 2 y 2 ) dy
(
(

2L
2L b
b

vBdy = B vdy = B

2. zadatak. Izmeu dveju paralelnih ploa, koje su na

meusobnom rastojanju h i nagnute pod uglom u
odnosu na horizontalnu ravan struji fluid dinamike
viskoznosti . Ako je strujanje ustaljeno, a protok po
jedinici irine ploa Q, odrediti maksimalnu vrednost
intenziteta vtloga. Ploe se nalaze u polju zemljine
tee, a gornja ploa se kree konstantnom brzinom v0
(v.sl.).
Reenje:

Najpre napiemo Navije-Stoksove jednaine za

nestiljiv fluid u Dekartovom pravouglom
koordinatnom sistemu i jednainu kontinuiteta:
2v
v x
v
v
v
2vx 2vx
1 p
+ vx x + v y x + vz x = X
+ 2x +
+

t
x
y
z
x
y 2
z 2
x
v y
t

+ vx

v y
x

+ vy

v y
y

+ vz

v y
z

= Y

2vy 2vy 2vy

1 p
+ 2 +
+ 2
x
y
y 2
z

2v 2v 2v
v z
v
v
v
1 p
+ vx z + v y z + vz z = Z
+ 2z + 2z + 2z
z
t
x
y
z
z
y
x
v x v y v z
+
+
=0
x
y
z

Karakteristike stujanja:

= 0, - fizika veliina strujanja ;

t

- ravansko strujanje: v z = 0 ,
=0;
z
- strujanje se odvija preteno u pravcu x ose, v = v x ( v y = 0 )
- stacionarno strujanje:

- strujanje u polju zemljine tee: X =

Iz jednaine kontinuiteta dobija se:

U
U
U
.
, Y=
, Z=
x
y
z

v x
=0
x

Prethodni sistem jednaina svodi se na oblik:

1 p U
2v

= 2
x x
y
1 p U

=0
y y
1 p U

=0
z z

1
2v
( p U ) = 2
x
y
1
( p U ) = 0
y
1
( p U ) = 0
z

Uvedimo generalisani pritisak izrazom: = p U .

Tada prethodni sistem jednaina postaje:
P
2v
= 2
x
y
P
=0
y
P
=0
z

P P ( y)

P=P ( x )
P P (z)

P
2v
dP
d2v
Onda se sistem svodi na jednainu:
= 2
= 2 = k, k=const.
x
y
dx
dy
Konstantu k treba odrediti na osnosu zadatih vrednosti.
Prethodna jednaina ekvivalentana je sa dve sledee:
dP
= k P= kx+C i
dx
k 2
d2v
k
dv
k
y + C1 y + C2
=

= y + C1 v=
2
2
dy

dy

Koristimo granine uslove za brzinu:

- za y = 0 , v = 0 C2 =0
-

za y = h , v = v0 v0 =

Brzina je: v=

v
k 2
k
h + C1h C1 =
h+ 0 .
2
2
h

v
k 2 k
y + h+ 0 y .
2
h
2

Polazei od izraza za protok po jedinici irine: dQ = vdA = vdy

h
k 2 k
v
k
k 3 v 0 h 2 v 0 h kh 3
Q =
y +
h + 0 y dy = h 3 +
h +
=
+
2
h
6
4
h 2
2 12
2
0
v h
12
k = 3 Q 0 .
h
2
G
Izraz za vrtlog je:
G
G
G
i
j
k
v G
G

v G k
k
G
2 = rotv =
= k=
y
h 0 k .
x y z
y
2
h
2
v
0
0

Zapaa se da e intenzitet vrtloga biti maksimalan za y = 0 i tada je:

G
v
v h v
k
h 12
6Q 3v v
6Q 2v
2 3Q
2 max =
h+ 0 =
Q 0 + 0 = 2 0 + 0 = 2 0 =
v0
3
2
h
2 h
2 h
h
h
h
h
h
h h
Dakle,

G
1 3Q
max ==
v0 .
h h

3. zadatak Ravna ploa kree se konstantnom

brzinom u0 paralelno nepokretnoj horizontalnoj
ravni i gradi sa njom zazor koji je ispunjen dvema
tenostima dinamikih viskoznosti 1 i 2.
Debljine slojeva su b1 i b2 (v.sl.). Odrediti
jednainu rasporeda brzine u zazoru.
Reenje:
Najpre napiemo Navije-Stoksove jednaine za nestiljiv fluid u Dekartovom pravouglom
koordinatnom sistemu i jednainu kontinuiteta:
2v
v x
v
v
v
2 vx 2 vx
1 p
+ vx x + v y x + vz x = X
+ 2x +
+ 2
t
x
y
z
i x
y 2
z
x
2vy 2vy 2vy
1 p
+ 2 +
+ 2
2
x
t
x
y
z
i y

y
z

2v 2v 2v
v z
v
v
v
1 p
+ vx z + v y z + vz z = Z
+ 2z + 2z + 2z
z
t
x
y
z
i z
y
x

v y

+ vx

v y

+ vy

v y

+ vz

v y

=Y

v x v y v z
+
+
=0
x
y
z

Karakteristike stujanja:

= 0, - fizika veliina strujanja ;

t

- ravansko strujanje: v z = 0 ,
=0;
z
- strujanje se odvija preteno u pravcu x ose, v = v x ( v y = 0 )
G
U
U
U
, Y=
, Z=
.
- strujanje u polju zemljine tee: F = gradU , tj. X =
x
y
z
v x
Iz jednaine kontinuiteta dobija se:
=0
x
- stacionarno strujanje:

Uvedimo generalisani pritisak izrazom: i = p i U .

Tada prethodni sistem jednaina postaje:
Pi
2v
Pi
Pi
= i 2i ,
= 0,
= 0.
x
y
y
z
Iz poslednjih jednaina, ako je ploa jedini uzrok kretanja, imamo da je:
v1 =C1 y + C2
d 2 vi
=0
2
v 2 =C3 y + C4
dy
Iz graninih uslova imamo:
- za y=0,
v 2 =0
C4 = 0

za y=b1+b2 ,

za y=b2 , v1 ( b 2 ) =v 2 ( b 2 )

za y=b2 , 1 =2

v1 =u 0

v1
y

C1b 2 + C2 = C3 b 2

= 2
y = b2

C1 ( b1 + b 2 ) + C 2 = u 0

v 2
y

y = b2

...(1)

...(2)

1C1 = 2 C3

...(3)

Iz (3) C3 =

C2 = C1b 2 1 1 (1)
2

2 u 0

C1 b1 + b 2 1 = u 0 C1 =
b12 + b 21
2

C1 (2): C1b 2 + C2 = C1b 2 1

2
2

C1 ( b1 + b 2 ) + C1b1 1 1 = u 0
2

1 2
b2 u 0
b12 + b 2 1
1u 0

C3 = 1 C1 =
2
b12 + b 2 1
C2 =

Jednaina rasporeda brzine u zazoru data je izrazom:

1u 0
b + b y, za 0 y b 2
1 2
2 1
v(y) =
1 2
2 u 0
y+
b 2 u 0 , za b 2 y b1 +b 2
b12 + b 21
b12 + b 21

4. Zadatak. Ulje za podmazivanje loita dovod se iz

spremita do taruih povrina pomou beskonanog
kaia pravougaonog poprenog preseka. Ako je brzina
kaia v0, debljina sloja ulja b, odrediti dinamiku
viskoznost ulja ako je njegova gustina .
Napomena: Na spoljanjoj granici sloja brzina ulja
jednaka je nuli,
Reenje:

Napiimo prvo Navije-Stoksovu jednainu i jednainu kontinuiteta za stacionarno strujanje

vx
vx

2v
v x
v
v
2vx 2vx
1 p
+ v y x + vz x = X
+ 2x +
+

x
y
z
x
y 2
z 2
x
v y
x

+ vy

v y
y

+ vz

v y
z

=Y

2vy 2vy 2vy

1 p
+ 2 +
+
x
y
y 2
z 2

2v 2v 2v
v z
v
v
1 p
+ v y z + vz z = Z
+ 2z + 2z + 2z
x
y
z
z
y
z
x
v x v y v z
+
=0
+
y
z
x

vx

Karakteristike stujanja:

=0;
z
- strujanje se odvija preteno u pravcu x ose, v = v x ( v y = 0 )

- ravansko strujanje: v z = 0 ,

- u jednainama zanemarujemo uticaj sile zemljine tee;

Iz jednaine kontinuiteta dobija se:

Iz druge jednaine je:

p
=0
y

v x
=0
x

p p ( y )

p p ( z )

pa se prva jednaina svodi na jednainu:

1 p
2v
p
2v
=k i 2 =k

= 2
x
y
x
y
k 2
v=
y + C1 y + C2
2

v x v x ( x )

v x v x ( z )

v = v ( y) .

p = p(x) ,

v k
= y + C1
y

Konstante C1 i C2 odreujemo korienjem graninih uslova:

v=v 0 C2 =v0
za y=0,
v
k
k 2
b+ 0 ,
i za y=b, v=0
b + C1b + C2 C1 =
0=
2
b
2
pa je:
v
k 2 k
v=
y b + 0 y + v0
2
b
2
Da odredimo konstantu k, posmatramo ravnoteu fluidnog delia:
dp
gBbdx = Bbdp

= g = k
k = g .
dx
Onda raspored brzine u sloju ima oblik:
v
g 2 g
v=
y + b 0 y + v0 .
2
b
2
Poimo sada od izraza za protok:
b
b
g 2 g

g b3 1 2 g

v0
v
+ b
Q = B vdy = B
y +
b y + v 0 dy = B
b 0 + v0 b = Bbvsr
2
b
b
2

2 3 2 2

0
0

vsr =

2
v0 ,
3

jer je u pitanju parabolini raspored tako da poslednja jednaina dobija oblik:

v
2
1 g 2 1 g
v0 =
b + b
b 0 + v0
3
6
2 2
b
1 g 2 1 g 2 1
1
1 g 2 1

b +
b = v0 v0
b = v0
6
4
2
3
12
6
=

Za paraboliki raspored je:

Q=

2
bv 0 = vsr b
3

vsr =

2
v0 .
3

gb 2
.
2v 0

5. zadatak. Tenost gustine =920 kg/m3 i dinamike

viskoznosti =0,06 kg/ms, struji kroz horizontalni
procep unutranjeg poluprenika a=20mm, spoljanjeg
poluprenika b=36mm i duine L=6,4m usled razlike
pritisaka p=0,18 bar. Nai izraz za raspored brzine,
protok, maksimalnu i srednju brzinu.
Reenje:

Napiimo prvo Navije-Stoksovu jednainu i jednainu kontinuiteta u polarno-cilindrinom

koordinatnom sistemu za nestiljiv fluid:
2 v 1 v r v r 1 2 v r 2 v 2 v r
1 p
v r
v v v
v 1
+ v r r + r + v z r v 2 = Fr
+ 2r +
+

r
r r r 2 r 2 2 r 2 z 2
t
r
z r
r
r
2 v 1 v v 1 2 v 2 v r 2 v
v v
vv
v
v
v
1 1 p
+ v r + + v z + r = F
+ 2 +
+
+
+

r
r
r r r 2 r 2 2 r 2 z 2
t
r
z
r
r
2 v 1 v z 1 2 v z 2 v z
v z
v v v
v
1 p
+ v r z + z + v z z = Fz
+ 2z +
+
+ 2
t
r
z
z
z
r
r r r 2 2
r
v r v r 1 v v z
+ +
+
=0
x
r r z

Karakteristike stujanja:

= 0, - fizika veliina strujanja ;

t

- ravansko strujanje: v = 0 ,
=0;

- strujanje se odvija preteno u pravcu z ose, v = v z

- stacionarno strujanje:

- zanemarimo zapreminske sile.

Sistem jednaina se svodi na:
1 p
=0
r
2 v 1 v
1 p
= 2 +
,
z
r r
r

p p ( r ) , v v ( z ) , pa je p = p ( z ) , v=v ( r ) .

v z
=0
z
Onda parcijalna diferencijalna jednaina postaje obina diferencijalna jednaina:
d 2 v 1 dv
dp
= 2 +
= k .
dz
r dr
dr
p = kz + C .
Integracijom pritiska dobija se:
Za z=0, p=p1; za z=L, p=p1+p.
p
p1 = C , p1 + p = kL + p1 k =
= 2,8125 kPa/m .
L

Integracijom jednaine

d 2 v 1 dv k
+
+ =0
dr 2 r dr

d dv k
r + r = 0,
dr dr

dobija se:
v=

k 2
r + C1 ln r + C2
4

Konstante se odreuju iz graninih uslova:

r=a, v=0 i r=b, v=0

k b2 a 2
k 2 b2 a 2
C1 =
, C2 =
a +
ln a .

a
4 ln a
4

ln
b
b

Konano se dobija da je:

k 2 2 b2 a 2 r
v = r a +
ln .
a
4
a
ln
b

1/ 2

1 b2 a 2
dv
Iz izraza
= 27, 6 mm ,
= 0 rm =
a
dr
2

ln
b

v max = v ( rm ) = 1,136 m/s .

pa je maksimalna brzina:
Protok je:

p ( a 2 b 2 ) 2
a

Q = v 2rdr =
a + b 2 ) ln ( a 2 b 2 ) = 2,83 l/s .
(

a
r

b
8L ln
b
Srednja brzina je:
Q
vsr =
= 1 m/s .
2
( a b2 )
a

MEHANIKA FLUIDA
Isticanje kroz velike otvore
1.zadatak. Kroz veliki ptvor u bonom zidu rezervoara oblika ravnokrakog trougla
osnove a i koeficijenta protoka , istie voda. Odrediti protok kroz otvor ako su poznate
veliine H1 i H2 (v.sl.).

Reenje:
Elementarni protok je:

dQ = 2gz x ( z ) dz ,

pa je protok:
H2

Q = 2g x ( z ) dz .
H1

Sada treba odrediti x(z). Sa slike je (iz slinosti trouglova):

Prethodni sistem jednaina svodi se na oblik:
x
H z
a
= 2
x=
( H2 z )
a H 2 H1
H 2 H1
pa je
H2
a
Q = 2g
( H 2 z ) zdz =
H 2 H1 H1
H2

= 2g

a
2 3/ 2 2 5 / 2

H2 z z
H 2 H1
3
5
H1

tj.
Q = 2g

a
2 5/ 2
4 5/ 2 2
3/ 2
H 2 H 2 H1 + H1 .
H 2 H1 15
3
5

Ako se, na primer, osnovica velikog otvora poklapa sa nivoom tenosti (H1=0, H2=h)
izraz za protok ima jednostavniji oblik i glasi:
Q* =

4
a 2g h 3/ 2 .
15

2.zadatak. Kroz veliki otvor u bonom zidu rezervoara, oblika romba stranice a,
vertikalne dijagonale H i koeficijenta protoka , istie voda. Iznad vode u rezervoaru je
konstantan natpritisak pm, a isticanje je u sredinu u kojoj deluje atmosferski pritisak.
Odrediti protok vode kroz ovaj otvor.

Reenje:
Protok kroz ovaj otvor je:
Q=Q1+Q2,
gde su:
Q1 protok kroz donji deo otvora,
Q2 protok kroz gornji deo otvora,
Elementarni protok kroz donji deo otvora je:
p

dQ1 = 2g m + y x ( y ) dy ,
g

gde je:

x Hy
2h
=
x= ( H y ) .
h H/2
H

Onda je protok kroz donji deo otvora:

Q1 = 2

H
p

h
2g m + y ( H y ) dy =
H
g
H/2

3/ 2
5/ 2
3/ 2
2 p

h
2 pm
2 pm pm
m
= 2
2g H
+ y
+ y +
+ y

H
5 g
3 g g

H / 2
3 g

Q1 = 2

H
p

h
2g m + y ( H y ) dy =
H
g
H/2

3/ 2
3/ 2
5/ 2
5/ 2
2 p

p m H 2 p m

pm H
h
m
= 2
2g H
+ H
+
+ H
+
H
3 g

g 2 5 g

g 2

3/ 2
3/ 2

p
2 p m p m
H
+ H m + .

3 g g

g 2

Elementarni protok kroz gornji deo rezervoara je:

p

dQ 2 = 2g m + z bdz ,
g

gde je:
b
z
2h
=
b= z .
h H/2
H

Onda je protok kroz donji deo otvora:

2h
Q2 =
2g
H
Q2 =

H/2

H/2

5/ 2
3/ 2
2 p
pm

2h
2 pm pm
m
+ zdy =
+ z
+ z
2g
z

H
3 g g
5 g

0
g

5/ 2
5/ 2
3/ 2
3/ 2

p 2 p m p m H
p
2h
H
2 p
2g m + m
+ m .

H
g 3 g g 2
g
5 g 2

Ukupni protok je:

Q = Q1 + Q 2 = 2

3/ 2
3/ 2
5/ 2
2 p

h
H 2 p
2g H m + H m + m + H +
H

g 2 5 g

3 g

2p
H
+ m+
5 g 2

3/ 2
3/ 2
5/ 2

pm H 2 pm H
2 p m p m
+
+ H
+ +
+

3 g g

g 2 5 g 2

5/ 2

2 p 2 pm pm H
m
+

5 g 3 g g 2

3/ 2

2 pm pm

3 g g

3/ 2

3/ 2
3/ 2
5/ 2

pm H 2 pm

h
2 p m
Q = 2
2g H
+ H
+
+ H +
H

g 2 5 g

3 g

4p
H
+ m+
5 g 2

5/ 2

2 pm pm
+
+ H

3 g g

3/ 2

4 pm pm H

3 g g 2

Veza izmeu h i H je:

2

h H
2
2
2
+ = a h= 4a H ,
2
2

h treba uneti u izraz za Q.

3/ 2

4 p
+ m
15 g

5/ 2

3.zadatak. U veritkalnom zidu nalazi se trougaoni otvor koji se otvara poklopcem ija je
brzina vo=1 m/s. Odrediti zapreminu vode koja istekne kroz veliki otvor, ako se poklopac
kree vertikalno: a) na dole i b) na gore. Dati su podaci: H=2m, h=1,5m, a=1m i =0,62.

Reenje:
a) Poloaj trenutne otvorenosti poklopca (otvora) odreen je koordinatom y (vidi sliku b).
Onda je elementarni protok:
dQ = 2gz x ( z ) dz ,
gde je iz slinosti trouglova:
x
a
a
=
x = ( z-H ) .
zH h
h
H+ y
a
Q=
2g ( z H ) zdz
h
H
dy
Q
dV = Qdt , y = v o t dt=
dV= dy .
vo
vo
V=

a
hv o

a
=
hv o
= 2

a
hv o

h H+ y

2g ( z H ) zdz dy =
0 H

H+ y

2
2

2g z 5 / 2 Hz 3/ 2 dy =
5
3
H
0
h

1
1
1
5/ 2
3/ 2
1

2g ( H + y ) H 5 / 2 H ( H + y ) + H 5 / 2 dy
5
5
3
3

0
h

V = 2

a
hv o

1
1 2
1
7/2
5/ 2
1 2
2g
( H + y ) yH5 / 2 H ( H + y ) + yH5 / 2
5
7
5
3
5
3

= 2

a
hv o

1
2
2
1
7/2
5/ 2
2

2g ( H + h ) H 7 / 2 hH 5 / 2 H ( H + h ) + H 7 / 2 + hH 5 / 2

5
15
15
3
35

Odnosno:
V = 4

a
hv o

H
4
1 7 / 2 h 5/ 2
7/2
5/ 2
1
2g ( H + h ) ( H + h ) +
H + H = 170, 7 m 3 .
15
15 105
15
35

b) Koristei identian postupak kao i u zadatku pod a), dobija se da je:

V = 2

a
hv o

hH
8
5/ 2
7/2
1
2g
(8H + 15h )( H + h ) ( H + h ) H 7 / 2 = 363, 7 m3 .
3
105
105

4.zadatak. U veritkalnom zidu nalazi se pravougaoni veliki otvor koji zatvara poklopac.
Kada se poklopac kree konstantnom brzinom vo, odrediti zapreminu vode koja istekne
kroz veliki otvor za vreme njegovog otvaranja, ako se poklopac kree: a) s desna na levo i
b) s leva na desno. Dati podaci su: vo, a, h, H, .

Reenje:

a) Trenutni poloaj poklopca, pri njegovom kretanju s desna na levo, prikazan na sl.b,
odreen je koordinatom y.
Za trenutno otvorenu povrinu otvora imamo:
x y

=
x = y; =z- ( H+h- )

h
a
a
=
y = ; x=
y a
h
h
a
a
Dakle,
x= = z- ( H+h- ) .
h
h
Onda je:
dQ = 2gz xdz ,
pa je:
H+h
a
Q=
2g z ( H + h ) zdz .
h
H + h
dV = Qdt , y = v o t =

a
a
a
dt=
d dV=
Qd .
h
hv o
hv o

h
H+h

a a
V=
2g z ( H + h ) zdz d
hv o h

0
H + h
Integracijom se dobija da je:
2

2g a 4
2
h2
7/2
5/ 2
3/ 2
7/2
H
+
h

h
H
+
h
+
H + h) .
(
)
(
)
(

15
v o h 105
6

b) Pri kretanju poklopca s leva na desno, trenutno otvorena povrina velikog otvora ima
oblik trapeza. Zato se ova povrina deli na dve, i to trougla i pravougaonika i dobija se:
2
2
2
2g a 2
2
h2 h
7/2
3/ 2
h
5/ 2
V = 2
3

5
H
+
h
+
hH
+
)

(
(H + h) +
v o h 105
a
15
6
a


V = 2

2
2

4 7 / 2 h 2 h
5/ 2
+
H 1 + + 1 H ( H + h ) .
105
a 15 a

5.zadatak. Voda istie iz rezervoara kroz veliki otvor oblika elipse (sa poluosama a=0,5m
i b=1m) ije se teme nalazi na slobodnoj povri tenosti u rezervoaru. Odrediti zapreminski
protok vode Q kroz otvor, pod uslovom da se nivo tenosti odrava na istoj visini.
Koeficijent isticanja =0,62.

Reenje:

Iz jednaine elipse imamo:

x 2 y2
+ =1
a 2 b2

x = a 1

y2
.
b2

Kako je y+z=b, to je elementarna povrina:

( b z ) dz = 2a 2bz z 2 dz
y2
dA = 2xdz = 2a 1 2 dz = 2a 1
b
b2
b
2

Iz izraza za elementarni protok,

dQ = 2gz dA(z) ,

dobija se protok kroz elipsasti otvor:

2b
2a
dQ = 2g z 2b z dz .
b
0

Integral u izrazi za protok, moe se izraunati, na primer smenom 2b-z=u, te proizilazi da

je:
2b
2a
64
Q = 2g ( 2bu1/ 2 u 3/ 2 ) du = ab gb = 4,13 m3 / s
b
15
0

MEHANIKA FLUIDA
Isticanje kroz male otvore
1.zadatak. Rezervoar oblika obrtnog paraboloida napunjen je vodom i prazni se kroz tri
jednaka otvora. Odrediti vreme pranjenja rezervoara (integralnu reprezentaciju), ako su
dati podaci: h, b, d i .

Reenje:
Kada se pranjenje vri kroz sva tri otvora, jednaina isticanja glasi:

( 2Q1 + Q 2 ) dt = A(z)dz ,
gde su: A(z) = r ,
2

a iz jednaine paraboloida imamo:

r2 z
=
b2 h

r2 =

b2
b2
z A(z)= z .
h
h

h
d2

,
Q1 = a 2g z ; Q 2 = a 2gz; a=
3
4

pa se zamenom dobija:

h
b2
h
b2

2a 2g z + a 2gz dt=- zdz a 2g 2 z + z dt=- zdz

3
h
3
h

b2
z
4b 2
z
dt =
dz dt = 2
dz
ah 2g
d h 2g
h
h

2 z + z
2 z + z
3
3

t1 =

4b 2
d 2 h 2g

h/3

dz .
h

2 z + z
3

Posle ovog vremena (t1) pranjenje se obavlja samo kroz otvor na dnu sa protokom Q2, pa
imamo da je:

4b 2
t2 = 2
d h 2g

h /3

4b 2
2h
zdz = 2

d h 2g 3 3

Ukupno pranjenje rezervoara je: t = t1 + t 2

3/ 2

8b 2
h
=

2
3d h 2g 3

3/ 2

2.zadatak. Sud koji se sastoji od cilindra i kupe

prazni se kroz prikazani prosti cevovod. Za
vreme pranjenja u sudu iznad vode deluje
konstantan natpritisak pm. Odrediti vreme
pranjenja rezervoara, ako su poznati podaci: D,
d, h, H1, H2, L, , u, k, v i .
Reenje:
Bernulijeva jednaina za preseke 0-0 i 1-1 ima
oblik:
pm
v2
L
+ gz = u + 2 k + v + + 1

2
d

Onda je: Q1 =

d2
p
2g z + m , gde je =
4
g

v2 =

2g m + z

L
u + 2 k + v + + 1
d

.
L
u + 2 k + v + + 1
d
Pranjenje cilindrinog dela suda je odreeno jednainom:
D2
D2
dz
.

dz = Q1dt dt = 2
4
d 2g
pm
z+
g
Integracijom se dobija da je:
t1 =

H2 + h

D2
d

2g

pm
p
dz
D2
= 2
H2 + h + m
H1 + H 2 + h +
g
g
d 2g
p
z+ m
g

H1 + H 2 + h

Posle ovog vremena (t1) obavlja se pranjenje dela rezervoara oblika kupe: dt 2 =
gde iz slinosti trouglova imamo da je:
dt 2 =

D2
2
(y h)
4H 2 2

r 2
dy ,
Q2

r
yH
D
=
r=
(y h) .
D/2
H2
2H 2

dy

d2
p

2g y + m
4
g

D2
t2 =
H 2 2 d 2 2g

H2 + h

D2
H 2 2d 2 2g

(y h)

(y h)

pm
y + g

dy

pm
y + g

dy .

5/ 2
5/ 2
3/ 2
2

pm
p m 4
pm
D2
t2 =
H 2 + h +
h +
H 2 + h +

g
g 3
g
H 2 2 d 2 2g 5

3/ 2

p
p
p
p
p
h + m h + m + 2 h + m H 2 + h + m h + m
g
g
g
g
g

Ukupno vreme pranjenje rezervoara je: t = t1 + t 2 .

3.zadatak. U cilindrinom sudu mase m, moe da se kree klip bez trenja. Odrediti vreme
za koje e se sud isprazniti kroz pet malih otvora otrih ivica. Dati su podaci: D, d, Do, H,
i .

Reenje:
Na poetku treba odrediti visinu h do koje je sud napunjen tenou. Iz jednaine
ravnotee suda imamo da je:

4m
.
mg = gh ( D 2 d 2 ) h =
4
( D 2 d 2 )
Prvo se prazni iri deo suda, pri emu je, zbog dinamike ravnotee suda, visina h=const.
Diferencijalna jednaina pranjenja ireg dela suda glasi:
5

t1 =

d o2
D2
2g ( h + z )dt1 =
dz
4
4

D2
5d o2 2g

dz
2D 2
=
h + z 5d o2 2g

h+H h .

Za pranjenje ueg dela suda imamo jednainu:

5

t2 =

d o2
d2
2gy dt 2 =
dy
4
4

d2
5d o2 2g

dz
2d 2
=
y 5d o2 2g

Ukupno vreme pranjenje rezervoara je: t = t1 + t 2 .

h.

4.zadatak. Cilindrini sud napunjen teniu gustine , zatvoren je klipom sa gornje

strane. Masa klipa je m. Odrediti vreme za koje se sud isprazni kroz tri jednak otvora
prikazana na slici. Dati su podaci: D1, D2, H, h, d i . (Dati integralnu preprezentaciju.)

Reenje:
Vreme pranjenja suda sastoji se od dva vremena, vremena pranjenja kroz sva tri otvora i
vremena pranjenja kroz donji otvor.
Kada se sud prazni kroz sva tri otvora, tada klip na tenost deluje konstantnim natpritiskom
pm =

4mg
.
D12

Onda je diferencijalna jednaina pranjenja suda:

5

d2
pm
D2
2g 2 m + z h +
+ z dt1 = 1 dz
4
g
4
g

t1 =

D12
5d 2 2g

H+h

1
p
p
2 m +zh + m +z
g
g

dz .

Posle vremena t1 pranjenje je samo kroz donji otvor. Ako se zanemari isticanje kroz
gornje otvore, kada je tenost neposredno pri povri klipa, dobija se jednaina:

t2 =

d2
D2
2gy dt 2 = 2 dy
4
4
D 22

d 2 2g

2D 2
1
dy = 2 2
h.
y
d 2g

Ukupno vreme pranjenje rezervoara je: t = t1 + t 2 .

5.zadatak. Hidrauliki akumulator napunjen uljem gustine , sastoji se od cilindra, klipa

mase m i opruge krutosti c. Opruga hidraulikog akumulatora prethodno je sabijena za
vrednost b>H. Odrediti vreme pranjenja hidraulikog akumulatora. Dati su podaci: D, d,
H, L, b, , m, i c.

Reenje:
Radi jednostavnijeg pisanja uvodimo oznake:
A=

D2
4

a=

d2
.
4

Klip deluje na tenost konstantnim natpritiskom:

pm =

4mg mg
.
=
D2
A

Sila u opruzi zavisi od trenutnog poloaja klipa, pa je pritisak od opruge:

pc =

Fc c
c
c
= b ( H z ) = ( b H ) + z .
A A
A
A

Onda je diferencijalna jednaina pranjenja suda:

p

p
a 2g c + m + z dt = Adz
g g

t=

A
a 2g

dz
c

mg
c
+
+ 1 z
(b H) +
gA gA
gA

MEHANIKA FLUIDA
Isticanje kroz otvore sa promenljivim nivoom tenosti
1.zadatak. Prizmatina sud podeljen je vertikalnom pregradom, u kojoj je otvor prenika
d, na dve komore. Leva komora je napunjena vodom visine H, a desna je prazna. Odrediti
vreme izjednaavanja nivoa u komorama posle otvaranja otvora. Dati odaci su: A1,A2, i h.

Reenje:
Vreme izjednaavanja nivoa sastoji se od dva vremena: vremena punjenja komore
poprenog preseka A2 do visine otvora d i vremena podvodnog isticanja tenosti do
trenutka izjednaavanja nivoa u komorama.
Za vreme isticanja dok otvor nije potopljen vai jednaina:
H1 h
d2
4A
1
4A
1
A1dz =
2gz dt dt = 2 1
dz ,
dz t1 = 2 1

4
d 2g z
d 2g H h z
gde H1 odreujemo iz uslova jednakosti zapremina:
A1 ( H H1 ) = A 2 h
t1 =

8A1
d 2 2g

H1 = H

A2
h.
A1

A

H h H 1 + 1 h .

A2

Pri daljem isticanju vai jednaina:

A1
dy1 .
A2
A + A2
A2
Koristei da je: y = y1 y 2 dy = 1
dy1 =
dy1
dy .
A2
A1 + A 2
AA
AA
1
1
1 2 dy = a 2gy dt dt = 1 2
dy
A1 + A 2
A1 + A 2 a 2g y
A1dy1 = A 2 dy 2 = a 2gy dt

t2 =

A1A 2
( A1 + A 2 ) a 2g

H1 h

dy 2 =

A1A 2
1
8
dy = 2
H 2 + 1 h
d 2g ( A1 + A 2 )
y
A1

Ukupno vreme pranjenja rezervoara je: t = t1 + t 2

2.zadatak. Cilindrian sud povine preseka A prazni se kroz cev povrine preseka a. Cev
se obre oko verikalne ose 0-0 konstantnom ugaonom brzinom . Izlazni otvor cevi nalazi
se na rastojanju R od ose obrtanja. Uporediti vremena pranjenja suda za sluaj da cev stoji
u da se obre. Poznati podaci su: A, a, Ho, H, , R i .

Reenje:
Za sluaj da se cev obre protok je:

R 2 2
Q1 = a 2g z +
.
2g

Diferencijalna jednaina isticanja (pranjenja suda) je:

A
Adz = Q dt
t1 =
a 2g

Ho

1
R 2 2
z+
2g

dz ,

a posle integracije imamo da je:

t1 =

2A
a 2g

R 2 2
R 2 2
H
+

H
+

o
2g
2g

Ako se cev ne obre treba u prethodnom izrazu ostaviti da je =0 i dobija se da je:

2A
t2 =
H o H .
a 2g
Onda je:
t1
=
t2

Ho +

R 2 2
R 2 2
H+
2g
2g
Ho H

3.zadatak. Cilindrini sud napunjen vodom obre se konstantnom ugaonom brzinom .

Iznad vode je klip mase m. Sud se prazni kroz etiri ravnomerno rasporeena otvora.
Odrediti ugaonu brzinu , tako da se sud isprazni za vreme T. Dati su podaci: D, d, h, , T,
m i .

Reenje:
Osnovna hidrostatika jednaina glasi:
1
2 2
1
2
p = r 2 gz + C
p=
r gz + C
dp = 2 xdx + 2 ydy gdz

2
2

p k p a = r 2 gy + C p a
2
D/2
2
2

mg =
r gy + C p a 2rdr
2

0
2 D 2
4mg
,
= C p a gy +
2
D
16
4mg
2 D 2
.
C = p a + gy + 2
D
16
2
4mg
2 D 2
Jednaina rasporeda pritiska je: p = r 2 gz + p a + gy + 2
2
D
16
2 2
2 D 2
4mg
.
Jednaina slobodne povri p=pa je: gz = r + gy + 2
2
D
16
Otvori se nalaze na rastojanju r=D/2, pa je rastojanje od otvora do slobodne povrine
tenosti:
mg = ( C p a gy )

D2
D4
+ 2
4
64

gz D =

4mg
4mg
2 D
2 D 2
2 D 2
+

gy
+

gy
+
+

2 2
D2
16
D2
16

4m
2 D 2
4m
2 D 2
,
.
+
=
y
+
k
k
=
+
D 2 16g
D 2 16g
Onda je diferencijalna jednaina isticanja vode:
D2
1
D2
d2
dy .

dy = 4
2g ( y + k )dt dt =
2
4
4
4d 2g y + k
zD = y +

D2
4d 2 2g
Reenje poslednje jednaine po 2 je:

Vreme pranjenja suda je: T =

1
D2
dy =
y+k
2d 2 2g

h+k k .

2
2

2d 2 T 2g 2
2

16g
D
4m

2
= 2
.
h

2

D 4d 2 T 2g
D2
D

4.zadatak. Sud tankih zidova, mase m, (stabilno) pliva na vodi. Kada se na mestu A, koje
se nalazi na nivou slobodne povri probui otvor povrine poprenog preseka a i
koeficijenta protoka , sud tone. U trenutku kada je sud potonuo nivo vode u sudu je ispod
otvora A. Odrediti vreme tonjenja suda, ako je sud oblika konusa. Poznate veliine su: D,
h, a, m, i .

Reenje:
Iz slinosti trouglova imamo:
D d0
d
2x
=
=
=
h h0 h0 + z
y

d0 =

D
D
1D
h0 , d = (h0 + z) , x =
y.
h
h
2h

Diferencijalna jednaina pranjenja suda je:

A ( x ) dy = Q dt ,

gde je: A ( x ) = x 2 =

1D
y 2 .
4 h2

Q = a 2gz

1 D2 2
y dy = a 2gz dt .
4 h2

Veliina h0 odreuje se iz uslova plivanja u poetku:

mg = g

1 d 02
1 D2 3
h 0 = g
h0
3 4
12 h 2

h0 =

12m h
.
D

Sada treba nai vezu izmeu koordinata z i y. Ta veza se dobija iz uslova kvazistacionarne
hidrodinamike ravnotee sila:
D
1
1 d2
mg + g x 2 y = g
d = (h0 + z) .
(h0 + z) ,
3
3 4
h
Dobija se da je:
3
y3 = ( h 0 + z ) h 30
3y 2 dy = 3 ( h 0 + z ) dz
2

y 2 dy = ( h 0 + z ) dz .
2

1D
2
( z + h 0 ) dz = a 2gz dt
4 h

D
T=

4a 2g h

2 h h0

(z + h0 )
z

D
dz =

10a 2g h

h h 0 4h 02 + hh 0 + h 2 .
3

5.zadatak. Vertikalni cilindrini sud prenika D i visine H napunjen je vodom do visine

h=3/4H, prazni se kroz otvor prenika d, koji se nalazi u teitu dna suda i koeficijenta
protoka . Odrediti vreme pranjenja suda kada se sud obre oko svoje vertikalne ose
konstantnom ugaonom brzinom. Ugaona brzina je takva da slobodna povrina vode u
poetnom trenutku pranjenja dodiruje gornju ivicu suda.

Reenje:
Iz jednakosti zapremina pre i za vreme obrtanja dobija se:
3
1
z 0 = h ( H h ) = 2h H = H H = H .
2
2
1
Dakle, z 0 = H .
2
Jednaina pranjenja suda je:
D2
D2
dV = Vp +
dz Vp =
dz
4
4

D2
dz = Q dt
4

D2
d2
dz =
2gz dt
4
4

t=

D2
d 2 2g

H/2

dt =

D2
d

1
dz .
2g z

H/2
1
D2
dz = 2
2 z
0
z
d 2g

Vreme pranjenja suda iznosi:

t=

D2
d 2

H
.
g