AGLOMERASYON FLOTASYONU

VE ANTMONT CEVHERLERNN
ZENGNLETRLMESNDE ETKNL
AH AKAR(*)

ZET
Bu almada, demi-Emirli arsenikti antimonit (Sb2S3) cevherinin zenginletiril
mesi ve arsenikten arndrlmasnda etkin dier bir seimli (selektif) yntem olan "aglomerasyon flotasyonu" tantlarak, tarihsel geliimindeki konumu belirlenmitir
Yntemin baarsna etkinlii olan toplayc tr, tane irilii, pH derecesi, scaklk,
flotasyon aama ve tr seeneklerinin optimal deerleri deneysel uygulamalarla saptan
mtr.
ABSTRACT
In this study, the agglomeration flotation which is another effective type of the sel
ective flotation methods for concentration of demi-Emirli arsenic bearing ore (Sb2S3)
and elimination of arsenic from this ore has been introduced and importance of this
method in the history cal development has been emphasized.
The optimal values of the type of collector, grain size, pH- degree, temperature, types
and steps of the flotation which is effected the accomplishment of the method is ob
tained from experimental applications.
(*) r.Gr. Dr. Maden Yk. Mh., Dokuz Eyll niversitesi Muh .-M im. Fak. Maden Muh. Bl. Z M R

179

1. GR
Baka bir flotasyon yntemi de aglomerasyon flotasyon yntemidir. Bu yntemin di
er geleneksel flotasyon uygulamalarndan en nemli ayrcal, mineral tanecikleri yeri
ne, mineral taneciklerinin bir araya gelerek oluturduklar "mikroaglomerat" (topakla
rn yzdrlmesidir(44,57). Bu nedenle yzdrme ileminde nce mikro aglomeratlar
oluturacak koullarn gerekletirilmesi gerekir. Aglomerasyon olay iyonlamayan
apolar toplayclar yoluyla gerekletirilmektedir. Mineral taneciklerinin toplayc ya
tabakas ile kaplanmas o taneciklere yalnzca hidrofob zellik kazandrmamakta, ayn
zamanda uygun koullarda tanecikleri birbirine balayan "kpr sv" grevini de yk
lenmektedirler. Bu ise taneciklerin bir araya getirilmesi, baka bir deyimle, yksek devir
de koullandrlmas yoluyla salanmaktadr. Zaten hidrofob zellik kazanm topaklar
uygun kprtclerle yzdrlerek gerek ayrm meydana gelmektedir(S).

Aglomerasyon flotasyonu, genellikle grafit, kkrt, mobildenit, kmr gibi hidrofoblama yetenei yksek mineraller ile ok ince tlm ilmenit, maganez, demir kasiterit cevherlerinde baaryla uygulanmtr. Genel olarak geleneksel flotasyon iin geerli
tane boyutlarndan daha ince tanelerde ve daha yksek plp younluklarnda baar ora
n artmaktadr(24,27,45).

Antimonitin olduka yksek bir hidrofoblama yeteneine sahip olmas ve tme

ileminde gevreklii.ve dk sertlii nedeniyle kolayca ince tane boyutlarna kaymas
olgularndan hareket ederek, aglomerasyon flotasyonunun antimonit iinde uygulanabi
lecei dnlm ve ilk kez bu almada denenmitir. Geri 1916,1917 ve 1924 ylla
rnda srasyla Pillgrimm(37), Danniels(58) ve Parsons(37) toplayc olarak katrann kul
lanld "katran flotasyonu" uygulamasn denemilerdir. Ancak burada katran gelenek
sel flotasyon uygulamas kapsam iin toplayc olarak denenmi ve "aglomerasyon flo
tasyonu" kapsam iinde ele alnmamtr.

2. HAM CEVHER VE N ARATIRMALAR

2.1. Mineralojik ve Kimyasal Analizler
Aglomerasyon flotasyon denemelerinde kullanlan ham cevher, tm cevher tiplerini
eit oranda ieren kompozit-3 numunesi olmutur. Bu cevher zerinde kimyasal, mine
ralojik, elek ve metal analizleri uygulanmtr(l).

Cevher zerinde yaplan mikroskopik gzlemlerden, cevherde ana mineral olarak anti
monit, pirit, arsenopirit, kuvars, muskovit, yanal mineral olarak da kaolinit, klorit, kloritoid, biyotit, rutil, antimonokr, markazite rastlanmtr.
180

Deneylere temel oluturan ham cevherin kimyasal analizi aadaki deerlerdedir(l):

Sb
As
Si0 2
Al20+Ti02
CaO
Fe203
S
Hg
Na 2 0
K20
MgO
Kzdrma kayb (950C'de)

% 7,82
% 0,56
96 61,27
% 2,18
% 1,26
% 4,67
% 6,58
%eser
% 0,69
% 2,71
% 0,40
% 7,71

Mikroskobik gzlemlerle de kantlanan ve yukarda belirtilen kimyasal bileime daya

l kuramsal mineralojik bileim u ekildedir(l):
Antimonit
Arsenopirit
Pirit
Ara Toplam
Kuvars
Muskovit
Kaolinit
Dier mineraller
(biyotit, klorit, kloritoid, rutil, vs.)
TOPLAM

% 10,90
% 1,23
% 5,60
% 17,73
% 47,10
% 27,70
% 3,87
% 3,60
% 100,00

Aratrmann en belirleyici elerinden birisi, kimyasal analizler olmutur. Hem uy

gulanan yntemlerin ayrntl belirlenmesi ve hem de denetimi iin mmkn olduu ka
dar fazla sayda numuneye kimyasal ve X-ray analizi uygulanmtr.
Bunun iin X-ray spektrometrik yntem uygulanmtr. Bu ynteme gre yaklak
- 6 0 mikrona kadar tlen numuneden, zel presleme aygtnda 400-700 kg/cm2 ba
sn altnda ap 6 cm olan "tablet" 1er elde edilmitir. Tabletlerin biri standart olmak
zere 6'arlk partiler halinde D.E.. Mh.-Mim.Fak. Maden Mhendislii Blmnde
bulunan JEOL-SDX-100 S6 X-ray fluoresans spektrometre cihaznda cps deerinden l
mleri yaplm, standart deerlerin oluturduu "dnm erisi" yoluyla analitik kar
l hesaplanmtr.
2.2. Elek Analizleri
ekil 1'de grld gibi numune hazrlama ileminde ham cevherin her krma ve
tme ileminden sonra elek analizi yaplm ve bu genel anlamda koruyucu ve sk de
netimli tme ileminin ana elerinden birisi olmutur. ekilden de grlecei gibi
ufalama ilemlerinin her aamasndan sonra tane irilik spektrumlar giderek daralm ve
en son tme sresinin 60 dakika ve besleme malnn -2 mm olduu aamada en dar
biimini almtr.
181

T A N E R L (mm)

ekil 1 Ham cevherin krma ve tme aamalar rnlerinin elek st

erileri
2.3. Elek Metal Analizleri
ekil 2'de de grlecei gibi her tane aralndaki Sb-As ierii ve bunun km l at if
dalm yaplan elek metal analizleriyle gsterilmitir. Bylece iinde Sb-As elementle
rini ieren fazlarn tme ilemindeki davranlar ortaya kmtr. Buna gre, As ie
ren fazn krma ve tme ileminde daha dayankl ve daha zor ufalanabilir zellik gs
terdii ortaya kmaktadr. Ham cevherdeki Sb'nin toplam ktledeki yaklak %43'
+ 0,2 mm tane fraksiyonu iinde kalrken bu deer As iin % 70 olmutur(1).
Hem tane aralklarnn mikroskopik incelemesinde hem de ekil 2'deki erilerden de
grlecei gibi Sb faz gevreklii nedeniyle ince tane de artmakta bylelikle endstriyel
deerlendirmede lam olarak zorluk karabilecek bir durum gstermektedir. Bu neden
le antimoniti ince tanede kazanabilecek bir flotasyon ynteminin gereklilii ortaya k
maktadr.
3. AGLOMERASYON FLOTASYONU
Bilindii gibi antimuan cevherlerinin zenginletirilmesinde cevheri oluturan mineral
trne bal olarak en etkin yntem flotasyondur. Aratrma konusu ham cevher ieri
sinde bulunan gevrek yapl Stibnit (Sb 2 S 3 ), Arsenopirit (FeAsS), pirit (FeS 2 ) ve dier
gang minerallerine karn ince tane boyutlarnda ufalanmaktadr. Verimli bir antimonit
konsantresi kazanm sz konusu ince taneli antimonit minerallerinin selektif olarak to
paklandrlarak flote edilmesi ile olanakldr(40,42).
182

ekil 2 Kompozit-3 ham cevherinin tane iriliklerine bal Sb-As tenor

ve dalm erileri
3.1. Yntemin Tanm
Flotasyon ortamnda ince stibnit taneciklerinin toplayc ya tabakasyla kaplanmas
taneciklere hem hidrofob zellik kazandrmakta hem de uygun koullarda tanecikleri
birbirine balayan kpr sv grevini stlenmektedir. Toplayc ya yoluyla taneciklerin
topaklamalar iin dier nemli n koul ise ekil 3 de sunulduu gibi 6 asnn 90
dereceden byk olmasdr. Flotasyon olaynda nemli olan ve kat-sv-gaz arasndaki
yzey gerilimleri dengesini belirleyen YOUNG eitlii burada da geerlidir(24). Ancak
flotasyon olayndaki gaz faz yerine Aglomerasyon flotasyonunda ya faz etkin olmaktadr(25,33).
3.2. Antimuan Cevherlerini Zenginletirmede Tarihsel Geliim
Bilindii gibi flotasyon gerek ayrm gcnn ykseklii (sellektivite) ve gerekse yer
yer % 90' aan verimlilii nedeniyle gnmz madenciliinde en ok kullanlan zengin
letirme yntemlerinden birisidir. Yalnzca dnya bakr madenciliinde ylda 1,5 milyar
tonu akn bakr cevherinin flotasyona tabi tutulduu bilinmektedir. Flotasyon zellik
le bata, antimuan olmak zere slfrl cevherlerin zenginletirilmesinde en geerli yn
temlerden biridir. Dnya antimuan retiminin yaklak %90'nna yakn blm de flo
tasyon ileminden kaynaklanmaktadr.
183

ekil 3 Aglomerasyon flotasyon ortamnda ya-su-kat (mineral) fazlar

yzey gerilimleri arasndaki iliki
Aadaki izelge 1 'de antimonit cevherlerindeki flotasyon uygulamalarn bilimsel ve
teknik geliimi zetlenmitir.
Buradan da grlecei gibi bu uygulama flotasyonun genel gelimesiyle zde bir s
re geirmitir. Baka bir tanmlamayla, flotasyon yntemindeki herhangi bir yenilik
hemen arkasndan antimuan cevherlerinin zenginletirilmesine dorudan yansyabilmitir.
izelge 1- Antimuan cevherlerinin zenginletirilmesine ilikin tarihsel geliim
Yl

Olay

1912

Flotasyonun antimuan cevherleri zenginletirilmesinde ilk kez

uygulanmas

(58)

Antimuan cevheri, tar flotasyonla (katran flotasyonu) zenginletirilmeye allmtr.

(37)

Katran + H 2 S 0 4 ile % 60 Sb ierikli konsantre eldesi mmkn

olmutur.

(37)

1925

Ksantatlarn antimuan flotasyonunda kullanm

(37)

1931

Ters flotasyonla As-arndrma ve phosokresolun doru flotasyonda ilk kez kullanm salanmtr.

(33)

1934

CuS0 4 ile ters flotasyonda Sb 2 S 3 ve FeAsS ayrm yaplmtr.

(37)

1936

FeAsS'in kimyasal ve elektriksel yoldan yzey oksitlenmesi sa

lanarak bastrlmasna allmtr.

(39)

Ters flotasyonda arse nop i rit CuS0 4 ile doru flotasyonda anti
monit Pb-Asetat ile canlandrlmtr.

(8)

1916-1917
1924

1943

184

Kaynaka

1945

Antimuan slfr minerallerinin molibdenitgibi pek doal yzebi

lir olamadklar savunulmutur.

(53)

1947

Kollektif-Seiektif uygulamas tesis apta denenmitir.

(15)

1951

Organik toplayclar canlandrcsz kullanlmtr.

(37)

1951

Nabit antimuan Pb(N0 3 ) 2 + ksantatla yzdrlmtr.

1957

Wad tipi mangan cevherinin aglomerasyon flotasyonu yaplmtr.

(44)

1959

S b 2 0 3 - flotasyonunda dihidroksibutilbenzen etkin olmutur.

(54)

1961

Katlarn sv fazda kresel agiomerasyonu salanmtr.

(19)

1962

Sb 2 S 3 'in "bleaching powder", FeS 2 'in NaCN ve gang lmann ise

yellow dextrin ile bastrlmas nerilmitir.
^15)

1963

Antimonit iin toplayc olarak Z-11 nerilmitir.

1963

Na2S'nin slfrl ve oksitli antimuan cevheri flotasyonunda olum

suz etki yapt savunulmutur.
(52)

1963

Bertierit flotasyonunda K-butil ksantat + Pho sohresol B etkin

olmutur.

(28)

1963

Antimonokr flotasyonunda heterojen yapl toplayclar etkin

olmutur.

(38)

1964

Yksek karbonlu ksantatlar antimonit flotasyonunda etkin

olmutur.

(37)

Kuvarsl antimonit cevherleri flotasyon sresinin karbonatl cev

herlere karn daha ksa olduu belirtilmitir.

(26)

Seiektif kresel aglomerasyonla apatitin demirden ayrm

salanmtr.

(46)

1969

Ya fazl aglomerasyonla altn ierikli cevher zenginletirilmitir.

(21 )

1970

Minerallerin seiektif ffoklasyonu aratrlmtr.

1972

Antimonit flotasyonunda ar metal tuzlarnn canlandrc, NaCN'

n bastna etkisi olduu ve iyonik olmayan toplayclarla CuS0 4
ilavesine gerek olmad belirtilmitir.
(25)

1972

Antimonit flotasyonu iin MIBC, Pine oil ve kresilik asit kpr-

1965
1968

tc olarak nerilmitir.

(9)

(22)

(7)

(56)

1973

lmenit konsantresinin seiektif kresel agiomerasyonu yaplmtr. (40)

1974

Na 2 C0 3 ilavesiyle pH =8-8,5'ta antimonit flote edilmitir.

1976

Yksek tenrl antimonit konsantre eldesi iin Pb(N0 3 ) 2 kulla

nmn zorunlu olduu belirtilmitir.

(6)
(49)

1976-1977

Kmr lmlarnn seiektif aglomerasyonla deerlendirilmesi

gerekleletirilmektedir.
(11,13,14)

1978

Slfrl, oksitli antimuan cevherleri flotasyonunda h-dietil

amino mercuric asetat ve Pb(N0 3 ) 2 kullanm olumlu sonu
vermitir

(31)

1980
1980-1981

1983
1984
1984

Deerli minerallerin lmlardan selektif flotasyonla kazanm

salanmtr.

(12,50)

Arsenikli antimuan cevherinin zenginletirilmesi ve arsenikten

arndrlmasnda etken flotasyon trleri, reaktif trleri denen
mitir.

(1,2)

Selektif kresel aglomerasyon yntemi ile antimonit cevherle

rinin zenginletirilmesi ve arsenikten arndrlmas salanmtr.
Antimuan oksit mineralinin slfonatlarla flotasyonunda demir
slfatn etkisi bildirilmi.
Slfrl-oksitli antimuan cevherinin tesis apta zenginletiril
mesi denemeleri.

(3)
(11-a)
(4)

4. AGLOMERASYON FLOTASYON DENEMELER

Tamamen kuramsal verilere dayanarak ileri srlen aglomerasyon flotasyonun anti
monit ayrmnda uygulanabilecei varsaym deneylerle de somut olarak kantlanabilmitir. Bu almada uygulanan aglomerasyon flotasyon baarsna toplayc trnn, tane
iriliinin, pH derecesinin scakln, flotasyon aama ve trlerinin etkinlii aratrlm,
optimal deerlerinin saptanmasna allmtr(l).
4.1. Toplayc Tr Etkinlii
nce en uygun iyonik olmayan toplayc tr belirlenmitir. Bu amala sz konusu
olabilecek ve endstriyel uygulamas olabilecek nonylol, katran, isobutyloktanol ve Kerosen kullanml saptanan koullarda (-150 mikron tane irilii, pH =6,5, % 25 kat, s
caklk 20C, kartrma hz 1 100 D/D canlandrc Pb(N0 3 ) 2 ve gang bastna Na 2 Si0 3 )
aglomerasyon flotasyonu uygulanmtr. Bu uygulamada katran ve isobutilokUnolun
emilsiyon yeteneini artrabilmek iin % 60 ve % 80 oranlarnda gazya ile kartrl
mtr. Deneyler tek aamal ve temizlemeli olarak uygulanmtr. Temizleme flotasyon
sonular temel kabul edilirse (bk. ekil 4) en uygun toplayc ya tr isobutiloktanol
gazya karm olmaktadr. nk bu yolla dierlerinden daha iyi nitelikli ve Sb- te
noru % 60, Sb- verimi % 92 ve As- tenr % 0,13'n altnda olan bir antimonit konsant
resi elde edilmektedir. Bu nedenle bundan sonraki denemelerde ya tr olarak isobutil
oktanol gazya karm kullanlmtr.
4.2. Tane rilii Etkinlii
Aglomerasyon flotasyonu uygulamasndaki tane iriliinin, konsantredeki Sb- tenor ve
verimi ile As- tenrne olan etkisi ekil 5'te ematik olarak gsterilmitir.
Sb- verimi - 2 0 0 mikrondaki en yksek deerden % 3 kadar dk olmasna ramen
bu almada en uygun tane irilii - 1 5 0 mikron olarak kabul edilmitir. nk bu tane
boyutunda konsantrenin Sb- tenr en yksek noktasna ulat gibi As- tenr de en
dk ve %0,04 gibi ideal kabul edilebilecek bir deere ulamaktadr. Ayrca, - 1 5 0
mikron dndaki tm dier tane boyutlarndaki konsantre As- tenrleri st snr olan
% 0,2'nin zerindedir.
186

YONK OLMAYAN TOPLAYICILAR

ekil 4 yonik olmayan toplayc yalarn flotasyon konsantresi Sb-As

tenor ile verimine etkisi

4.3. pH-Derecesi Etkinlii

En uygun pH- deerinin belirlenmesi ile ilgili deney sonular ekil 6'da sunulmu
tur. ekilden de grlecei gibi gerek en yksek Sb- veriminin elde edilmesi ve gerekse
Sb ve As- tenrlerinin uygun olmas nedeniyle optimal pH- derecesi 6 olarak ortaya k
maktadr. Ancak bu deerlerin pH = 6,5'tan farkll byk deildir. stelik ntr orta
ma yakn pH- deerlerinde almak flotasyon sistemini gereksiz yere pH- ayarlayc
reaktiflerde yklememek ve endstriyel aamada korozyonu nlemek asndan daha
avantajl kabul edilmi ve en uygun pH- derecesi olarak 6,5 temel alnmtr.
187

TANE RL (mm)

ekil 5- Ham cevherin (Kompozite-3) semeli aglomerasyon flotasyonu

konsantresinin Sb-As tenor ile veriminin tane iriliine bal de
iimi

4.4.

Scaklk Etkinlii

Bilindii gibi iyonik olmayan toplayc yalar suda znmezler ve toplayc olarak
kullanlmadan nce emlsiyon haline getirilmelidir(25,44). Gerek emlsiyon olay ge
rekse mineral taneciklerinin flotasyon svs ierisindeki bu ya kreciklerine kar olan
davranlar kukusuz scakla bal olarak deiecektir. Bu deiim ayrca ya kreciklerinin yzey gerilimlerine de yansyacaktr. Bu deiimin elde edilen flotasyon konsantresindeki Sb ve As- tenor ve verimlerindeki etkisini incelemek zere eitli scaklk
larda aglomerasyon flotasyonu uygulanmtr (bk. ekil 7). Gerekten de elde edilen
konsantrenin Sb ve As- deerleri scakla gre nemli lde deimektedir.
Genel olarak 5C'nin stndeki scaklkta Sb- verimi dktr. Dk scaklktaki ve
rim dkln iyonik olmayan toplayc yan (isobutiloktanol + gazya) mineral ta
ne yzeylerine balanmasndaki glkle ilikilidir. Dk scaklk nedeniyle yksek olan
yzey gerilimi, yan mineral yzeyine temasn engellemektedir. Yksek scaklktaki ve
rim dklnn nedenini, yksek scaklkta (60C) yzey geriliminin dmesi sonucu
yan kolayca mineral yzeyine balanarak topaklar (aglomeratiar) oluturarak irleme188

ekil 6 Ham cevherin (Kompozit-3) tSOBUTYLOKTANOL + GAZYA

I eklemeli semeli aglomerasyon flotasyon urunu S b 2 S 3 kon
santresinin Sb-As tenor ile veriminin ortam pH- derecesine bal
deiimi

si ve artn iinde kalmas ile aklamak mmkndr. Zaten bu da dier bir almada
ayrntl biimde ele alnm olan selektif kresel aglomerasyon ynteminin temelini
oluturmutur (3).
ekil 7'den karlan ikinci ilgin sonu, 40C'de konsantredeki As- tenor ve verimi
nin aniden artarak en yksek nokusna ulamasdr. Bu da gsteriyor ki arsenopiritin
40C scaklklarda hidrofoblama yetenei artmaktadr. Bu da uygulanabilecek dier bir
yntem olan ters flotasyon uygulamasnn temelini oluturmutur! 1).
Konsantredeki gerek Sb- verim ve tenr ve gerekse As- tenor ve verimi asndan en
uygun scaklk 30C'dr. Bu scaklkta % 94'lk bir verimle % 67,5 Sb ve % 0 0 5 As ie
ren ideal nitelikte bir Sb- konsantresi elde etmek mmkn olmaktadr.
189

ekil 7 Ham cevherin (Kompozit-3) isobutyloktanol + gazya eklemeli

seimli aglomerasyon flotasyon konsantresi Sb-As tenor ile veri
minin scakla ( C) bal deiimi

4.5. Aama Etkinlii

En nemli ve belirleyici farkllk ise toplu konsantreden aglomerasyon flotasyonu ile
elde edilen konsantrede % 0,38 ile snr deerin ok stnde bulunan As- tenorunun ham
cevherden dorudan elde edilen konsantrede % 0,10 gibi ideal saylabilecek bir deer ta
masdr.
Aglomerasyon flotasyon uygulamasnda, % 60 Sb tenrl ve % 90 Sb verimli ancak
% 0,2 deerinden az As ierikli konsantre kazanm temizleme devreli flotasyonla sala
nabilmektedir (bk. ekil 8).
4.6. Flotasyon Tr Seeneklerinin Etkinlii
Uygun nitelikli bir antimonit konsantresi elde edimine ynelik olarak aglomerasyon
flotasyonu uygulamas iin toplu konsantreden ve ham cevherden olmak zere iki see
nek sz konusudur. Her iki seenein akm emalar ekil 9 ve 10'da gsterilmitir. e
kil 9'dan da grlebilecei gibi toplu konsantreden semeli aglomerasyon flotasyonu uy
gulamas ham cevherden yaplan uygulamaya nazaran uygun nitelikte antimonit kon
santresinin elde edilimine olanak vermemektedir. Girdi cevher yaklak %0,7 Sb daha
zengin olmasna ramen nihai konsantresinin Sb- tenor ve verimi dorudan ham cevher
aglomerasyon flotasyonuna gre dktr.
190

FLOTASYON L E M L E R ( T E M Z L E M E )

ekil 8 Ham cevherin tek aamal selektif aglomerasyon flotasyonunda

(I) temizleme aamalarnn (II, III) konsantre Sb-As tenor ile ve
rimine etkisi

5. SONU VE NERLER
Yukarda sunulan almadan grld gibi toplu konsantreden aglomerasyon flotas
yon uygulamas uygun nitelikli antimonit konsantresi retimine elverili deildir. Buna
karn ham cevherden dorudan semeli aglomerasyon flotasyonu uygulamas ciddi bir
seenek oluturmaktadr.
Nitekim bu yolla % 90 verimle % 66,5 Sb ve % 0,1 As ieren antimonit konsantresi
elde etmek mmkndr. stelik temizleme ilemini 2 yerine tek bir defa uygulayarak ve
rimi % 92,3'e karmak mmkndr. nk ikincil temizleme ilemi As- eliminasyonuna
ancak % 0,02'lik bir katkda bulunmaktadr. Birincil temizleme ilemi sonunda elde edi
len % 60,15 Sb ve % 0,12'lik As- deerleri nitelikli bir antimonit konsantresi iin yeterli
olmaktadr.

191

ekil 9 Toplu konsantreden seimli aglomerasyon flotasyonu deneysel

uygulama akm emas

Antimonit zenginletirilmesi iin sz konusu olabilecek yntemlerden aglomerasyon

flotasyonu da ilk defa bu almada gznne alnmtr. Toplu konsantrenin aglomeras
yon flotasyonunda elde edilen Sb2S3-konsantresinin As- tenr % 0,4'e yaklarken (bk.
ekil 9-10) ham cevherin dorudan aglomerasyon flotasyonuna tabi tutulmas sonucun
da % 90 Sb- verimiyle % 66,5 Sb ve % 0,1 As ieren bir "Super konsantre" niteliinde
konsantre elde edilebilmitir. Bu seenek iin optimal koullar olarak,

192

ekil 10Ham cevherden semeli aglomerasyon flotasyonu deneysel uy

gulama akm emas

193

% 25 kat oran,
Ph- deeri 6,5
Ortam scakl 30 C,
Tane irilii -150 mikron,
Ham cevher tenr % 7 Sb,
Gang bastna Na 2 Si0 3 (400 g/t),
Canlandrc Pb ( N 0 3 ) 2 (200 g/t),
Toplayc (kpr sv) isobutuloktanol % 20 +gazya % 80 (750 g/t),
Kprtc Dowfroth 250 (25 g/t) saptanmtr.

Tarihsel geliimi izlenen aglomerasyon flotasyonu ynteminin bu aratrmadaki bul

gularn altnda;
- lkemizdeki zgn sorunlu antimonit cevherlerinin ve
- dier dk tenrl, ince tane yapl rnein grafitlerin, kmrlerin, hidrofob yete
nei yksek mineraller ile
- "kpr sv" zerinden mikro aglomerat oluturabilecek nitelikteki minerallerin de
erlendirilmesinde
gnmzde halen geerli ve ekonomik bir seenek olarak gznnde bulundurulmas ye
rinde olur(4).
KAYNAKLAR
1. AKAR, A. Odemf-Halky-Emirl Arsenlkl Antimonit Cevherinin Zenginletirilmesi ve Arsenik
ten Arndrlmas, Ege unversites-Makine Fakltesi-Maden Mhendislii Blm, Doktora Tezi,
Bornova-Izmir, 1980
2. AKAR, A.: odemi-Haltky-Emrl Arsenikl Antimonit Cevherinin Zenginletirilmesi ve Arsenik
ten Arndrlmas. Trkiye Madencilik Bilimsel ve Teknik 7. Kongresi, 16-20 ubat 1 9 8 1 , Ankara,
sayfa 239-274
3. AKAR, A.:Selektlf Kresel Aglomerasyon Yntemi ile Antimonit Cevherlerinin Zenginletirilme
si ve Arsenikten Arndrlmas. Trkiye Madencilik Bilimsel ve Teknik 8. Kongresi, 21-25 ubat
1983
4. AKAR, A.: Etbank dem-Emrl! Srfrl Oksitli Antmuan Stok Ham Cevherinin 40 t/gun ka
pasiteli Tesis apnda Fotasyon Denemeleri. Etbank-Dokuz Eyll niversitesi Muh.-Mm.Fak.
Maden Muh Blm, Bornova-izmr, ubat 1985 (Yaynlanmam Rapor)
5. A Y T E K N , Y.: Untersuchungen zur Sammleradsorpton und deren Verteilung an Mlneraloberf
lachen am Beispiel des akmakkaya-Kupferkieserzes. Dissertation, T.U. Berlin, 1968
6. BHATH, M.I., MASOAD, K. Benefcaton of Low Grade Antimony ore pob. J.Sci.Res., 1979,
26,s. 21-24
7. BLAZY, P.: La Valorisation des Minereaux Manuel de Mineralurgie PRESSES U N I V E R S I T A I R E S
DE FRANCE, 108, Boulevard Saint-Germain, Paris, 1970, s. 316
8. BRADLEY, J.D., MECI A, J.A., BAKER, R E.: Yellow Pine Mme Engg. Min. J. April, 1943
9. BUREAU OF MINES: Hermada Antimony, U.S. Bureau of Mines RI 4950, 1953
10. BEHRENBECK, H.J , PLATE, W., SIMONIS, W.. Die Selektivite Agglomeration von Kohle-Mine
ral stoff kollektiven in feinsten Steinkohlenschlammen Auf bereitungstechnik Nr. 9/1974, s. 495500
1 1 . BOGENSCHNELDER, B., BEHRENBECK, J.. KUBITZA, K.H.: The Preparation of Ultra-fine
Coal Slurries by Selective Agglomeration, Glckauf, Vol.112, No. 2 3 , 1976, p. 1314-1319
l l . a Calic, Bopov, Pavlica: Antmuan Oksit Minerallerinin Slfonatlarla Flotasyonunda Demir Slfatn
Etkisi, Balkan lkeleri 4. Cevher Hazrlama Kongresi 11-13 Eyll 1984, istanbul
12. CLEMENT, M.' BETRAM, R.: Untersuchungen zur Selektiven Flockung von Mineral Gemischen.
E R Z M E T A L L 33 (1980), Nr. 2, s. 94 99
13. DEMREL, H.. Toz Kmrn Kuresel Aglomerasyonla Kazanlmas, TMMOB-Maden Muh. Odas
Trkiye Madencilik Bilimsel ve Teknik 5 Kongresi, Ankara, 1977
14. DEMREL, H., ZDA, H.: Kresel Aglomerasyon Ynetimindeki Gelimeler, TMMOB-Maden
Mhendisleri Odas Trkiye Madencilik Bilimsel ve Teknik 5. Kongresi, Ankara, 1977

194

15. DENVER EQUIPMENT COMPANY: Flotation Recovery of Antimony, in Mineral Processing

Flowsheets, p. 254-255 Denver Colorado, 1962
16. EGGERT, P., GOCHT, W.: Begrenzende Faktoren auf den Markten der Buntmetalle Antimon,
Wismut, Cadmium und Quecksillber Metall 32, 7, 724-728, 1978
17. ERDOAN, M.: Kresel Aglomerasyon, Diploma Projesi, E.u.Maklna Fak. Maden Miih.Bol. Bor
nova-! zmir, 1978
18. ERTEN, M.H., ZBAYOLU, G.: Kolemanit ve Fluorit gibi Metalik Olmayan Minerallerin Aglomerasyonu, TMMOB-Maden Mhendisleri Odas Trkiye Madencilik Bilimsel ve Teknik 3. Kongre
si s. 589-605, Ankara, 1973
19. F A R N A N D , J.R., S M I T H , H.M., P U D D I N G T O N , I.E.: Spherical Agglomeration of Solids *i Li
quid Suspension. Can. J. Chem. Eng. 1961
20. F A R N A N D , J.R., MEADUS, F.W., TYMCHUK, P., PUDDINGTON, I.E.: The Application of
Spherical Agglomeration to the Fractionation of a Tincontalning ore Can. Met. Quart. 1964,
3123-3135
2 1 . F A R N A N D , J.R., MEADUS, F.W., GOODHUE, E.C., PUDDINGTON, I.E.: The Beneficlation of
Gold ore by Oil Phase Agglomeration, CIM. Bull. 1969, 62. 1326-1329
22. F I N N . W.K.: New Mill At Turkish Antimony Mine World Min. 16 (1963), Nr. 1, p. 22-25
23. FUERSTENAU, D.W.: Froth Flotation 50 th Anniversary Volume Rocky Mountain Fund Series,
AIME-New York, 1962
24. FUERSTENAU, M.C.: Flotation, A.M. Gaudin Memorial Volume I and II AIME-New York-USA
1976
25. GLEMBOISKII, V.A., KLASSEN, V.l., PLAKSIN, I.N.: Translated by R.E. Hammond Edited by
Harold S. Rabinovlch Editor, Tsvetnye Metally Primary Sources, New York 1972, s. 553-554
26. GRNDER, W.: Arbeltsmethoden im Aufberetungslaboratorium BAND I I , Hermann Hbener
Verlag-Abt. Technischer Verlag Wllhelmshaven-GOSLAR, 1957
27. GATTAS, A.D., LIERDE, A.V., CUYPER, l.de: Influence d'un tensionactif non ionique sur la
flottation de la cassiterlte, X I I I . In Ternational Minerai Processing Congrers
28. HERBST, F.: Die Berthierit-Vorkomme, von Valcros (Deportment du Var-Frankreich) Erzmetall
H.3, 1963,5. 127-131
29. H U K K I , R.T.: Hot Flotation Improves Selectivity and Raises Mineral Recoveries. World Mining,
p. 74-76, March 1973
30. KAVOURIDIS, C.B.: The Spherical Agglomeration of Agueous Mineral Suspensions by an immis
cible Liquid. ph.D.These, Imperial College-London, Feb. 1978
3 1 . KOGAN, P.I.: New Collecting Agent for the Flotation of Antimony Ores, Tsvetn Met, (2). 1978,
s. 70-71
32. LEONARD, J.W.: Oil Agglomeration Coal Preparation 4 * n Edition (P. 10.95-10.96), AIME-New
York-USA, 1979
33. MAYER, E.W., SCHRANZ, H.: Flotation Verlag Von S Hirzel, Leipzig, 1 9 3 1 , s. 375
34. MEADUS, F.W., M U K Y T I U K , A., PUDDINGTON-I.E., MACLEOD, W.D.: THe Upgrading of Tin
ore by Continuous Agglomeration, C.I.M. Bull 1966, 59, 968-970
35. MEHRATRA, V.P., SASTRY, K.V.S.: Oil Agglomeration Offers Technical and Economical Ad
vantages, Mining Engineering August 1980, p. 1230-1233
36. MECZAJ-HRUZEWICZ, J., SPRAYCHA, R., JANUSZ, W., SZCZYPA, J., MONIES, A.: Treat
ment of Flotation Tailings by the Spherical Agglomeration of Flocculated Slimes X I I I . Interna
tional Mineral Processing Congress, Warszawa, 1979
37. OBERBILLIG, E.: Flotation of Antimony Ores Mining Magazine-July 1964, s. 35-45
38. PATZOLD, H.: Antimonocker und Ihre Flotationsproblematik Bergbauwissenschaften Nr. 7,
1963, s. 146-151, Hermann Hubener Verlag K. G. GOSLAR
39. PETERSEN, W.: Schwimmaufbereitung, Verlag Von Theodor Stein kpf, Dresden und Leipzig,
1936, s. 235
4 0 . PUDDINGTON, I.E., SPARKS, B.D.: Spherical Agglomeration Processes, Min.Sci.Eng., Vol. 7,
No. 3, 1975, p. 282-288
4 1 . RAO, T.C., PLLAU, K.J., V A R A R G A K U O , M.: Statistische Analyse der Kohlenflotation eine
Einleitung zur Prozess-Optimierung. IX. Internationaler Kohlenaufbereitungs-Kongress Neu Delhi
1982, s. C2-1-C2-13
4 2 . RICHARDS, R.G.: Laboratory Flotation of Endeavour Inlet, N.S. Antimony ore. Proc.Australas.
Ins. Metall. No: 263, September 1977, s. 39-46
4 3 . ROORDA, H.J., BURGHARDT, D., K O R T M A N N , H.A., JIPPING, M.J., KATER, T.: Organic
Binders for Iron ore Agglomeration, l l . t h International Mineral Processing Congress in Cagtiari
1975
44. SCHUBERT, H.: Aufbereitung fester mineralischer Rohstoffe, Band II. VEB Deutscher Verlag fr
Grundstoffindustrie, Leipzig 1967
4 5 . SHERGOLD, H.L., MELLGREN, O.: Concentration of Minerals at the Oil-Water Interface: Hematit-lsooctane-water System in the Presence of Sodiumdodecylsulphate, Ins. Ming. Metal 1969,
C. 121-132
46. S I R I A N N I , A.F., COLEMAN, R.D., GOODHUE, E.C., PUDDINGTON, I.E.: Separation Studies
of Iron ore Bodies Containing Apatite by Spherical Agglomeration Methods C.I.M., Bull 1968,
6 1 , 731-735

195

47. S I R I A N N I , A.F., CAPES, C E . , PUDDINGTON, I.E.: Recent Experience With the Spherical Agg
lomeration Process. Can. J. Chem. Eng. 1969, 4 7 , 166-170
4 8 . S M I T H , H.M., P U D D I N G T O N , I.E.: Spherical Agglomeration of Barium Sulphate, Can. J. Chem.
Eng. 1 9 6 0 , 3 8 , 1911-1916
49. S O L O Z H E N K I N , P.M., M E D Z H I D O N , A.A., KIRICHENKO, I.N., ZINCHENKO, Z.A., KOPITSYA, N.I.: Flotablllty of Sulphide Minerals by a Collector Costainlng and Unpaired Electron,
Proc. Acad. Sei. SSR 12(6) 22-25, Chem. Abstr., 72:23689 g, 1969
50. SOMASUNDARAN, P.: Processing Mineral Fines Engineering and Mining Journal, December
1979, P. 64-68
5 1 . S U T H E R L A N D , J.P.: The Agglomeration of Aqueous Suspensions of Graphite Can. J. Chem.
52. STOLZE, F.: Der Derzeitige Erfahrungsstands auf dem Gebiete der Erzflotation, AufbereitungsTechnik Nr. 1/1963, s. 10-14
53. taggart, DEL GUIDICE, Z I E H L : The Case for the Chemical Theory of Flotation, A I M E , Vo. 112,
p. 369-371
54. T H R U N , E.: Flotation of Antimony Oxide, Chemiker Zeltung 83, P. 681-685, 1959
55. UZKUT, i.: Byk Menderes-Gedlz Arasndaki Arsenoplrit Yataklar ve Altn ile Kobalt Asn
dan nemi, Ege niversitesi Yerbilimleri Fakltesi Doentlik Tezi, 1978
56. V I J A K U M A Y A K U M A R , K., MAJUMDAR, K.K.: Studies on the Flotation of Stlbnite, J.Mines,
Metals Fuels 20 (11), 1972, s. 342-346
57. WILLS, B.A.: Aglomeration-skin Flotation, Mineral Processing Technology Second Edition. Pergamon Press Oxford, New York - Paris - Frankfurt 1980 (p. 365-366)
58. WOOD, H.E.: "The Wood Flotation Process", Bull AIME, Nov. 1912, pp. 1227-44. Trans AIME,
Vol.44, pp. 684-701

1%