Fisko odyn z kraszczych kosmicznych romaniw wydatnoho polkoho

fantasta Stanisawa Lema.

Na Tytani bezwisty propao kilka subowciw, a zhodom i sawnozwisnyj
kosmicznyj nawigator Pirks. Za zbihom obstawyn, na Tytan ne za swojeju woeju
potraplaje moodyj piot Angus Parwis, jakyj wczywsia lotnoji majsternosti u Pirksa.
Angus odrazu zhooszujesia pity na poszuky swoho wczytela.
Sprawa ce nadzwyczajno ryzykowana, bo wsi znykay w tajemnyczomu rajoni
depresij Tytana, de bezlicz gejzeriw zatwerdioho hazu wytworyy chymerni dungli biosninych, krychkych, nemow sko, derew gigantkych i nebezpecznych

Z polkoji perekay esia Woronina ta Dmytro Andruchiw

WSESWIT. 1990. 25.

 Wy nepohano pryzemyysia.
Kontroer, jakyj skazaw ce piotowi, we ne dywywsia na nioho. Piot postojaw u
skafandri, trymajuczy pid pachwoju szoom. Todi pidijszow do sklanoji stiny kruhoho
zau z pidkowoju pultiw poseredyni j poczaw rozhladaty kri neji cylindr swoho korabla,
obpawenoho bila sope. Z nych use szcze chlupaa na beton czorna bluwotyna. Nawi z
takoji widstani korabel wraaw swojimy rozmiramy. Druhyj kontroer, kremeznyj, u
natiahnutomu na ysyj czerep bereti, poczaw odmotuwaty pliwku iz zapysom, poky
pliwka widmotuwaasia, win krajeczkom oka kosuwaw na prybulcia. Kontroer buw u
nawusznykach, a pered oczyma w nioho chaotyczno bymaw riad monitoriw.
Ta jako ue wyjszo, kynuw piot.
Win udaw, szczo neodminno maje spertysia na pult, aby widstebnuty waki rukawyci z podwijnymy zastibkamy. Pisla takoho pryzemennia w nioho j dosi tremtiy kolina.
Szczo ce buo?
Korotun z myszaczym nehoenym obyczcziam, u wytertij szkirianij kurtci, stojaw
bila wikna j laskaw sebe po kyszeniach, a poky namacaw sygarety.
Tymczasowa wtrata tiahy, burknuw piot, trochy rozhubenyj bajduoju zustriczcziu.
Ae czomu? Wy ne znajete?
Ni, chotiw odkazaty piot, ae zmowczaw, bo wwaaw, szczo maw by znaty.
Pliwka skinczyasia, jiji kine opotiw, obertajuczy razom z barabanom. Wysokyj pidwiwsia, zniaw nawusznyky, ysze teper kywnuw piotowi j chrypko widrekomenduwawsia:
Mene zwaty ondon. A joho Gosse. My radi witaty was na Tytani. Czoho
wypjemo? Kawy czy wiski?
Moodyj piot znijakowiw. Win czuw pro cych ludej, ae nikoy dosi ne baczyw. Buw
pewen, szczo wysokoho zwaty Gosse, ae pomylawsia. Rozmirkowujuczy pro ce, win poprosyw kawy.

 Jakyj u was wanta? Karborundowi hoowky? spytaw ondon, koy wony

wtrioch siy do stoyka, szczo wysunuwsia zi stiny.
Na stoyku paruwaa kawa u sklankach, schoych na menzurky. Gosse zapyw kawoju owtu piguku, perewiw podych, rozkaszlaw i wysiakawsia z takoju syoju, szczo
a slozy nabihy jomu na oczi.
I wyprominiuwaczi te prywezy? zapytaw win piota.
Toj znowu rozhubywsia, bo spodiwawsia na bilszyj interes do swoho podwyhu, to
tilky chytnuw hoowoju u widpowi. Ade ne szczodnia w raketi pid czas posadky znykaje tiaha. Zamis zwitu pro dostawenyj wanta, win woliw by rozpowisty, jak, ne namahajuczy produwaty sopa, ani zbilszuwaty hoownu tiahu, win odrazu wymknuw
awtomatyku j siw z rucznym uprawlinniam, ysze na manewrowych dwyhunach. Fokus,
jakoho ne robyw nikoy, chiba szczo na trenaeri. I to dawno. Ae tut cikawyysia zowsim
inszym.
Prywiz, akoniczno skazaw win i nawi widczuw zadowoennia, bo ce prozwuczao nepohano.
Taka strymanis pisla pereytoji nebezpeky.
Prywezy, ae ne tudy, kudy treba, posmichnuwsia korotun Gosse.
Piot ne zrozumiw howory win serjozno czy artuje.
Jak ce, ne tudy?.. Wy mene pryjniay. Wirnisze, wykykay, poprawywsia
win.
Buy zmuszeni.
Ne rozumiju.
Ade wy may sisty na Graali.
To czomu wy mene perechopyy?
Jomu zrobyosia hariacze, jichnia wymoha pryzemlatysia na Tytani zwuczaa kategoryczno. Szczoprawda, wtraczajuczy szwydkis, win perechopyw radidonesennia
pro jaku awariju, prote mao szczo zrozumiw zawaay szumy w eteri. Win pidohiw
siudy z boku Saturna, szczob joho grawitacijeju pryhasyty szwydkis i cym zaoszczadyty
paywo. Oto i ternuwsia korabem ob magnitosferu Tytana tak, szczo a zatriszczao
na wsich dipazonach chwyl. I odrazu poczuw nakaz iz tutesznioho kosmodromu sidaty.
Nawigator musy pidkoriatysia nakazam kontroeriw. A ci nawi ne day jomu skynuty
skafandra widrazu poczay dopytuwaty. Dumkamy win szcze perebuwaw u rubci
uprawlinnia, j dosi widczuwaw remeni, szczo luto wpjaysia jomu w peczi j hrudy, koy
raketa wdaryasia we rozczepirenymy apamy w beton, ta manewrowi dwyhuny ne wyhoriy do kincia i, burchajuczy wohnem, konwulsywne szarpay we korpus rakety.
W czomu ricz? To de ja, wreszti, maw pryzemytysia?
Wasz dribjazok naey Graalu, pojasnyw korotun, wytyrajuczy nis, poczerwoniyj od neyti. A my perechopyy was nad orbitoju j wykykay siudy, bo nam potriben Killian. Wasz pasayr.
Killian? zdywuwawsia moodyj piot. Joho na bortu nemaje. Zi mnoju ysze
Sinko, druhyj piot.
Ti dwoje ostowpiy.
A de Killian?
Zaraz, napewno, we w Monreali. Joho druyna maje rodyty. Win wyetiw szcze
peredi mnoju wantanym korabem.
Z Marsa?
Jasna ricz, a to zwidky? A w czomu sprawa?
Kosmicznyj rozhardijasz niczym ne postupajesia zemnomu, zauwayw ondon.
Win nabywaw tiutiunom lulku z takoju syoju, niby chotiw jiji roztowkty. Hniwawsia. I piot tako.
A w mene spytaty wy ne mohy?

 Ta my buy pewni, szczo win ety z wamy. Tak skazano w ostannij radigrami.
Gosse znowu wyter nosa j zitchnuw.
Startuwaty wy we odnakowo ne zmoete, ozwawsia win ureszti. A Marlin
nijak ne doczekajesia wyprominiuwacziw. Teper win use zway na mene.
Tak u mene e! Piot chytnuw hoowoju za wikno, de kuboczywsia tuman i
temnio wereteno joho korabla. Zdajesia, szis sztuk. I dwa gigadouewi. Wony
wmy rozenu bu-jakyj tuman czy chmaru.
Ne wimu ja jich na peczi j ne potiahnu Marlinowi, ohryznuwsia Gosse,
dedali bilsze serdiaczy.
Piota obrazyy nedbalstwo j swawola kontroeriw z druhoriadnoho kosmodromu,
jaki perechopyy joho pisla trioch tyniw rejsu, zazdaehi ne pereswidczywszy, czy je
na bortu potribnyj jim pasayr. Teper chaj sami daju radu joho wantaewi, podumaw
win, ae zmowczaw, bo nawriad czy zmih by sam widremontuwaty swoju raketu.
Wam dowedesia zayszyty tut.
Za cymy sowamy ondon dopyw kawu, pidwiwsia z aluminijewoho stilcia, weyczeznyj, mow bore wakoji wahy, j pidijszow do sklanoji stiny. Pejza Tytana, mertwe
szaenstwo hir, nezemni barwy w rudomu merechtinni, temno-rudi chmary, prytysnuti
do chrebtiw, prawyy doskonaym tom dla postati ondona. Pidoha wei e wibruwaa. Pewno, staryj transformator, podumaw piot. Win te pidwiwsia, szczob ohlanuty swij korabel. Toj styrczaw wertykalno, niby majak sered chwyl tumanu. Poduw
witru rozihnaw imu. Plam wid perehriwu na sopach ue ne buo wydno. Moe, czerez
widdal i napiwtemriawu, a moe, wony prosto ochooy.
Majete tut gamma-defektoskopy? spytaw piot.
Korabel buw dla nioho waywiszyj za jichni kopoty. Sami w usiomu wynni!
Majemo. Ta ja ne dozwolu wam pidijty do rakety u zwyczajnomu skafandri,
ozwawsia Gosse.
Hadajete, poszkodeno reaktor? spytaw uraeno piot.
A wy jak hadajete?
Mayj Gosse te pidwiwsia j pidijszow do nych. Zi szcziyn u pidozi wzdow opukych szyb powiwao pryjemnym tepom.
Koy ja poczaw sidaty, temperatura pidstrybuwaa ponad normu, prote liczylnyky Gejgera mowczay. Mabu, ce prosto szczo u sopach. Moywo, z kamery zhoriannia powytikaa keramika. W mene buo take wraennia, niby ja szczo hublu.
Keramika, moe, j rozpawya, ae buw i radicijnyj wykyd, upewneno mowyw Gosse.
Keramika ne pawysia, zawwayw ondon.
A szczo to za kalua? zdywuwawsia piot.
Wony stojay pered podwijnymy szybamy. Pid kormoju j sprawdi roztekasia
czorna kalua. Pasma tumanu, hnani witrowijem, szczochwyli obmitay korpus korabla.
Szczo w reaktori? Waka woda czy natrij? spytaw ondon.
Win buw wyszczyj wid piota na ciu hoowu. Z radi doynuo popyskuwannia.
Gosse kynuwsia tudy, naczepyw nawusznyky z aryngofonom i poczaw stycha z kymo
howoryty.
Ta kalua ne moe buty z reaktora, rozhubeno promowyw piot. U reaktori
waka woda, czysta mow sloza. A ce czorne jak dioho.
Nu, todi, pewno, prorwao truby ochoodennia sopa, zhodywsia ondon.
I keramika potriskaasia.
Win howoryw pro ce, nacze pro neznacznu dribnyczku, zowsim ne perejniawszy
awarijeju, jaka uwjaznya piota z korabem u cij diri.
Mabu, wasza prawda pidtwerdyw piot. Najbilszyj tysk u muftach pry
halmuwanni. Jakszczo keramika trisne w odnomu misci, to hoownyj strumi wymete j
resztu. Wse powytikao z sopa prawoho bortu.

ondon ne ozwawsia. Piot dodaw newpewneno:

Mabu, ja siw zanadto byko.
Durnyci. Dobre, szczo wy wzahali siy.
Piot czekaw, szczo joho pochwala, ta ondon obernuwsia do nioho j uwano ohlanuw od rozkujowdenoji switoji czupryny do nih, uzutych u bili czerewyky skafandra.
Zawtra poszlu technika zrobyty defektoskopiju Wy pryhuszyy reaktor?
spytaw win nespodiwano.
Ni, zowsim wymknuw. Jak dla remontu, widpowiw ondon.
Ce dobre.
Piot we zrozumiw, szczo nikomu ne zmoe rozpowisty pro swij dwobij z raketoju
nad samym kosmodromom. Kawa kawoju, ta czy ne powynni hospodari, jaki mao ne
syomi zatiahy joho w hosti, daty jomu kimnatu z wannoju? Win mrijaw pro hariaczyj
dusz. Gosse wse szcze buboniw szczo u mikrofon. ondon schyywsia nad nym. Sytuacija bua nepewna. Piot ue widczuwaw dumky cych dwoch zajniati czymo waywiszym za joho pryhodu j use ce powjazane iz sygnaamy z Graala. Iszcze koy win etiw,
to czuw urywky rozmowy: jszosia pro maszyny, jaki ne dijszy do miscia pryznaczennia.
Gosse powernuwsia razom iz krisom, i napnutyj sznur stiah joho nawusznyky na
szyju.
To de toj wasz Sinko?
Na bortu. Ja skazaw, szczob win perewiryw reaktor. ondon i dali zapytalno
dywywsia na swoho keriwnyka. Toj pochytaw hoowoju j proburmotiw:
Niczoho nowoho.
A jichni wertoloty?
Powernuysia. Wydymis nul.
Ty spytaw pro jichniu wantaopidjomnis?
Ne dadu rady. Skilky way gigawyprominiuwacz? zwernuwsia win do piota, jakyj prysuchawsia do rozmowy.
Toczno ne znaju. De, pewno, ton sto.
Szczo wony robla? wiw swojeji ondon. Na koho czekaju?
Na Killiana, widpowiw Gosse j brutalno wyajawsia.
ondon wytiah zi stinnoji szafy plaszku, pokootyw jiji, niby perewiriajuczy, czy ne
dopomoe w takij sytuaciji, i znowu postawyw na poyciu. Piot wyczikuwaw, ue ne
widczuwajuczy wahy skafandra.
U nas propao dwoje ludej, ozwawsia Gosse. Ne dijszy do Graala.
Ne dwoje, a troje, ponuro zapereczyw ondon.
Misia tomu, wiw dali Gosse, my otrymay transport nowi digatory.
Szis sztuk dla Graala. Graal ne mih pryjniaty korabli, bo ne wstyh znowu zabetonuwaty kosmodrom. Koy pryzemywsia perszyj kontejnerowoz Achies wahoju w dewjanosto tysiacz tonn, pyty potriskaysia, chocz jich pryjniaa komisija. Szcze dobre, szczo
ne perewernuwsia korabel. Joho wytiahay z prowau j perewozyy do werfi dwi doby.
Terminowo zayy prowa cementom, wykay wohnetrywkoju osnowoju i widkryy port.
Ae ci digatory yszyysia w nas. Eksperty wyznay, szczo perewozyty raketoju jich ne
warto, ta j, zresztoju, kapitan Achiesa Ter eoni. De tam jomu buo perewozyty
dewjanostotysiacznyk za sto myl z Graala siudy. Take hromaddia! Marlin prysaw
dwoch najkraszczych wodijiw. Mynuoho tynia wony perewezy dwi maszyny do Graala. Digatory we tam praciuju. A pozawczora ti sami ludy powernuysia do nas wertolotom, szczob zabraty inszi maszyny. Wyruszyy na switanku, wde promynuy Weykyj Szpyl i, koy poczay spuskatysia z nioho, zwjazok urwawsia. My wytratyy bahato
czasu, bo suprowoduwaty maszyny wid Szpylu maje sam Graal. Oto wony dumay,
niby wodiji ne widpowidaju, tomu szczo opynyy u naszij raditini.
Gosse rozpowidaw pro ce spokijno j monotonno. ondon stojaw spynoju do wikna.
Piot suchaw.

 Tym samym wertolotom pryetiw z operatoramy j Pirks. Posadyw swoho Gulliwera na Graali j chotiw zustritysia zi mnoju. My z nym dawno znajomi. Wertolit maw
zabraty joho wweczeri, ae ne pryetiw, bo Marlin usi maszyny wysaw na poszuky. Pirks
ne chotiw czekaty. Abo ne mih. Maw zawtra startuwaty j chotiw sam buty prysutnij pry
perewirci korabla. Oto ja j musyw dozwoyty jomu powernutysia do Graala odnym z
digatoriw. Ja wziaw z nioho sowo, szczo win ityme piwdennoju trasoju, chaj dowszoju,
ae bez prowayn. Win daw sowo, ae ne dotrymaw joho. Ja baczyw na OPS, jak win
spuskaw u krater!
A szczo ce take OPS? ozwawsia piot.
Win buw blidyj, na czoli w nioho wystupyy krapli potu: win czekaw na widpowi.
Orbitalnyj patrulnyj suputnyk. Prolitaje nad namy szczo wisim hodyn, same
todi ja otrymaw wid nioho zobraennia. Pirks zijszow unyz i znyk.
Pirks? Piot popootniw. Komandor Pirks?
Tak. Wy z nym znajomi?
Czy my znajomi?! skryknuw piot. Ja prochodyw subu pid joho keriwnyctwom. Suyw u nioho staerom. Win pidpysaw moho dypoma Skilky rokiw Pirks
wychodyw ywyj z najhirszych Piot ne dohoworyw. Joho tipao. Win obirucz uchopyw szooma, niby chotiw poburyty nym u Gosse. Jak wy dozwoyy jomu jty samomu
w digatori? Jak wy mohy? Ade win komandor dalnich polotiw, a ne jakyj wodij
Pirks dobre znaw ci maszyny, koy wy szcze piszky pid sti chodyy, zapereczyw Gosse.
Win, mabu, chotiw zachystytysia wid zwynuwacze.
ondon z kamjanym wyrazom obyczczia pidijszow do monitoriw, pered jakymy z
nawusznykamy na szyji sydiw Gosse, j wytrusyw u nioho pid nosom popi z lulky do
poronioho aluminijewoho baku. Neporozumio ohlanuwszy lulku, win stys jiji z takoju
syoju, szczo wona trisnua nawpi, wykynuw uamky, powernuwsia do wikna j zaklak,
spliwszy ruky za spynoju.
Ja ne mih jomu widmowyty widhuknuwsia Gosse.
Buo zrozumio, szczo win zwertajesia do ondona, kotryj, nacze ne czujuczy joho,
dywywsia kri wikno na minywe kubja rudoho tumanu. We tilky nis rakety wyrynaw
czasom z joho chwyl.
Gosse, raptom ozwawsia piot, dajte meni maszynu.
Ne dam!
Maju prawa operatora tysiacznykiw.
Oczi Gosse na my spaachnuy, prote win powtoryw:
Ne dam. Wy nikoy ne praciuway na Tytani.
Ne kauczy j sowa, piot poczaw skydaty skafandr. Widkrutyw szyrokyj metaewyj
komir, powidstibaw haczky na peczach, rozpustyw zmijku, siahnuw u pazuchu i wytiah
dobre zimakanyj szkirianyj hamane. Napliczni segmenty rozijszysia, mow rozrizani.
Win pidstupyw do Gosse i poczaw po czerzi wykadaty pered nym papery:
Ce z Merkurija. Ja wodyw tam biganta. Japonka model. Wisimsot ton. A o
dozwi na uprawlinnia tysiacznykamy. Ja swerdyw na Antarktydi materykowyj lodowyk szwedkym lodochodom, kriperatorom. A o fotokopija dypoma z Grenandiji:
druhe misce u zmahanniach. A ce z Wenery.
Piot kydaw papirci ta fotografiji, mow kozyrni karty.
Ja buw na Weneri z ekspedycijeju Choeja. Oce mij termoped, a ce moho
koegy, zminnyka. Obydwi modeli nepohani. Tilky reym klimatyzaciji ne trymawsia.
Gosse pidwiw na nioho oczi.
Ae wy piot?
Perekwalifikuwawsia. Same w komandora Pirksa. Suyw na joho Gulliweri.
Spoczatku komanduwaw buksyrowozom
Skilky wam rokiw?

 Dwadcia dewja.
Koy wy wse ce wstyhy?
Koy zachoczesz, to wstyhnesz. Zresztoju wodij panetarnych maszyn opanuje
bu-jakyj nowyj typ protiahom hodyny. Ce te same, szczo peresisty z mopeda na motocyk. Piot zamowk.
Maw iszcze paczku fotografij, ae ne wytiahaw jich. Zibrawszy z pulta rozkydani
papery, zasunuw jich nazad u haman i schowaw do wnutrisznioji kyszeni. Stojaw bila
Gosse rozpasziyj, u rozchrystanomu skafandri. Na monitorach odna za odnoju bihy
smuhy swita bez bu-jakoji informaciji. Prymostywszy na kruhomu poruczczi pid szybamy, ondon mowczky sposterihaw ciu scenu.
Nu, prypustimo, ja daw by wam digator. Prypustimo. Szczo b wy robyy? Piot
usmichnuwsia. Na joho czoli byszczay krapelky potu. Na switlij czupryni wydniw slid
wid timjanych poduszok szooma.
Ja wziaw by wyprominiuwacz i piszow tudy. Gigadouewyj, sporiadenyj. Wertoloty Graala takoho wyprominiuwacza ne pidnimu, a dla digatora nawi sto ton
dribjazok. Ja piszow by j rozwidaw, szczo tam i do czoho Marlinu, moe, ne warto
moroczyty sobi hoowu poszukamy z powitria. Ja znaju, skilky tam hematydiw. I tumanu. Z wysoty niczoho ne rozhedysz.
A wy razom z maszynoju odrazu pidete na dno.
Piot posmichnuwsia szyrsze a bysnuy bili zuby. Gosse pobaczyw, szczo u
cioho chopcia (ce j sprawdi buw iszcze chope ysze masywnyj skafandr dodawaw
jomu rokiw) taki oczi jak u Pirksa. Moe, trochy switliszi. Piot mruywsia, czerez te
joho pohlad buw mow u weykoho kota, jakyj dywysia na sonce, beznewynnyj i hostryj wodnoczas.
Win chocze wwijty u zapadynu i trochy rozdywytysia, zwernuwsia Gosse do
ondona, czy to pytajuczy, czy to wystawlajuczy na posmich moodoho zuchwalcia.
ondon ne poworuchnuw. Gosse pidwiwsia, zniaw nawusznyky, pidijszow do kartografa i, mow sztoru, opustyw weyku kartu piwnicznoji piwkuli Tytana. Dwi szyroki
smuhy zmijiysia na zootawo-liowomu tli, porizanomu izolinijamy.
My perebuwajemo o tut. Po priamij do Graala sto desia myl. Cym starym marszrutom, czornym, sto sorok szis. Na niomu my wtratyy czotyrioch ludej, szcze todi,
koy Graal betonuway i jedynyj posadocznyj majdanczyk buw u nas. Todi korystuwaysia pedypulatoramy na dyzelach, kerowanych hipergoamy. Jak na miscewi umowy, pohoda stojaa czudowa. Dwi partiji maszyn dijszy do Graala bez bu-jakych pryhod. A
potim, za odyn de, znyko czotyry weykochody. U Weykij Zapadyni. O u ciomu zasztrychowanomu krueczku. Znyky bez slidu.
Znaju, widkazaw piot. Ja ce wywczaw. Znaju imena tych ludej.
Gosse torknuwsia palcem toho miscia, w jakomu czerwonoju farboju buo nakreseno krunyj szlach piwdennisze wid czornoji trasy.
Dorohu prodowyy, ae nichto ne znaw, jak daeko siahaje pidstupna dilnycia.
Widriadyy tudy geoogiw. Z takym samym uspichom mohy b widriadyty j dantystiw: ti
te znajusia na dirkach. Na odnij paneti nemaje ruchomych gejzeriw, a tut je. O cia
houba plama na piwnoczi to More Hinikum. I my, j Graal perebuwajemo w hybyni
materyka. Ce hubka. More Hinikum ne zatopluje zapadyny mi namy i Graaem, bo wse
uzbereia ce poskohirja. Geografy twerdyy, szczo cej, tak zwanyj kontynent, podibnyj do batijkoho szczyta fenoskandiji.
Wony pomyyy, perepynyw joho piot.
Ce poczynao skydatysia na ekciju. Win postawyw szoom u kutok i, widkynuwszy u krisli, skaw ruky, jak zrazkowyj ucze. Ne rozumiw, czoho chocze Gosse: oznajomyty joho z marszrutom czy widhoworyty wid dalszoji podoroi, ae sytuacija jomu
podobaasia.
Oto bo j wono. Pid skelamy zalahaje hidrokarbonowa merzota. Ce paskudstwo

wyjawyy pry hybokomu swerduwanni. Wiczna merzota, ae ne sprawnia, a z wuhewodnewych polimeriw. Wona ne tane nawi pry nuli gradusiw Celsija, a w nas tut nikoy
ne buwaje teplisze za minus dewjanosto. Wseredyni zapadyny nikudy stupyty czerez
stari dochli gejzery. Eksperty wwaaju jich zayszkamy wukanicznoji aktywnosti. Koy
ci gejzery oyy, do nas zawitay hosti fachiwci wyszczoji kwalifikaciji. Za dopomohoju
sejsmoakustyky wony hyboko pid skelamy wyjawyy nyzku peczer, takych rozhauenych, jakych swit ne baczyw. Zrobyy speeoogicznu ekspertyzu, bo hynuy ludy, a za
nych treba buo wypaczuwaty strachowku. Oto, zresztoju, konsorcim rozszczedrywsia. A todi szcze j astronomy doday: koy suputnyky Saturna opyniajusia mi Tytanom
i Soncem, grawitacijnyj prypyw dosiahaje maksymumu, materykowyj szczyt deformujesia i wytyskaje z-pid mantiji magmu. Tytan i dosi maje rozpeczene jadro. Magma
zastyhaje szcze w nadrach, ae pidihriwaje wsiu Orandiju. More Hinikum jak woda,
bo osnowa Orandiji jak hubka. Zakorkowani pidzemni riczyszcza widkorkowujusia,
i todi zjawlajusia gejzery. Tysk siahaje tysiaczi atmosfer. Nikoy ne znajesz, de ce swynstwo wyjde na powerchniu. To wy j sprawdi bu-szczo choczete tudy?
Awe, tak samo newymuszene widpowiw piot. Win ochocze pokaw by nohu
na nohu, ta w skafandri ne mih cioho zrobyty. Dobre pamjataw, jak joho towarysz koy
pry takij sprobi poetiw szkereber razom zi stoykom. Wy majete na uwazi Birnamkyj lis? utocznyw piot. Meni we bihty czy ja mou z wamy pohoworyty serjozno?
Nezwaajuczy na kpyny, Gosse wiw swojeji:
Nowa doroha obijszasia straszenno doroho. Ade treba buo prohryzaty cej wa
awy tut same hoownyj wytok Gorgony. Nawi hora Olimp na Marsi, moywo, postupajesia weyczcziu pered Gorgonoju. Dynamit ne braw. Buw tut u nas takyj sobi
Harenstin moe, wy czuy pro nioho? win proponuwaw ne probywaty wa, a wyrubaty w niomu schody. Mowlaw, ce obijdesia deszewsze. Konwencijeju OON slid zaboronyty dopusk do astronawtyky iditam. Wa Tifona Korotsze kauczy, wydowbawszy
tunel, zakay w nioho specilni termojaderni bomby. Gorgona, Tifon sprawnie szczastia, szczo w hrekij mitoohiji stilky bohiw i jichni imena teper mona zapozyczaty.
Nowu dorohu widkryy rik tomu. Wona peretynaje najbilsz wysunutu na piwde czastynu zapadyny. Eksperty zapewnyy nas, szczo cia doroha bezpeczna Tym czasom
pidzemni peczery wsiudy pid usijeju Orandijeju. Ce jak try czwerti Afryky! Ostyhajuczy, Tytan krulaw po due wydowenij orbiti. Nabyawsia do sfery Rosza, w jaku
wwijsza sya-syenna menszych suputnykiw. Saturn peremoow jich i utworyw kilcia.
Tytan i dali choonuw i na niomu u perisanturnimi wynykay weyki bulbaszky, jaki w
aposaturnimi zamerzay, a potim zjawyy osadkowi porody, lodowyky, szczo wkryy
ciu puchyrczastu, hubczastu amorfnu skelu i zipchnuy whyb. To neprawda, niby More
Hinikum wypywaje tilky pry widpowidnomu pooenni wsich suputnykiw Saturna. Ci
wtorhnennia i wywerennia gejzeriw nemoywo peredbaczyty. W zahalnych rysach pro
ce znaju usi, chto tut praciuje: i perewiznyky, j pioty. Chocza cia doroha obijsza u
miljard, waki maszyny tudy ne mona puskaty. Wsi my, jak koy kazay, perebuwajemo na nebi. Chiba ne pro ce swidczy sama nazwa szachty Graal? Ot tilky nebo
wyjawyosia do bisa dorohe. Mona buo b hospodariuwaty j kraszcze. Usi pany sputaa
buchhaterija. Wypaty za zahybych czymali, chocza j menszi za ti kapitaowkadennia,
jaki slid buo b uhatyty, szczob zmenszyty nebezpeku Ja we maje zakinczyw.
Moywo, tym ludiam poszczasty jako wriatuwatysia, nawi jakszczo jich zatopyo. Poczynajesia widpyw, a bronia digatora wytrymuje sto atmosfer na diujm. Kysniu wony
maju na trysta hodyn. Marlin wysaw zwyczajni wsiudychody na poduszkach i szcze
dwa superwaki dla remontu. Chocz by szczo wy mohy zrobyty, odnak ne warto ryzykuwaty. Digator naey do najwaczych
Spodiwaju, wy we skinczyy, perebyw joho piot. Mene cikawy odne: wy
zhodni? A Killian? Gosse zakaszlawsia i siw.

tak?

Ade same dla cioho ja maw joho prywezty siudy, dodaw piot. Chiba ne

Gosse potiah za riok karty, j wona, zaszarudiwszy, zhornuasia. Potim uziaw sygaretu i promowyw, dywlaczy na wohnyk zapalnyczky:
Ce joho sprawa. Win znaje miscewis. A krim toho, pidpysaw kontrakt. Ja ne
mou zaboronyty operatoram ukadaty uhody z Graaem. A ot u widstawku podaty mou
i mabu-taky podam. I czchaw ja todi na wsich na switi herojiw.
Wy daste meni maszynu, spokijno powtoryw piot. Ja mou zaraz domowytysia z Graaem. Marlin pidskoczy siudy, das rozporiadennia j po wsiomu. A
wam perepade. Marlinowi odnakowo chto Killian czy ja. A instrukciji ja znaju napamja. Szkoda czasu, pane Gosse. Proszu, dajte meni czoho popojisty, wypyty, a todi
obhoworymo detali.
Gosse bezporadno hlanuw na ondona. Rozrachowuwaw na pidtrymku, ae joho
czekao rozczaruwannia.
Win pide, ozwawsia zastupnyk. Ja pro nioho czuw od toho speeooga, szczo
buw ulitku na Graali. Win takyj samisikyj, jak i twij Pirks. Tyszko. Ot tilky lulky
szkoda. Idy mytysia, druziako. Dusz unyzu. I odrazu powertajsia, szczob ne zachoow
sup.
Wdiaczno wsmichnuwszy do ondona, piot wyjszow. Win pidniaw swoho bioho
szooma tak rwuczko, a jazyczky zmijok na skafandri zabriaczay. edwe piot zaczynyw za soboju dweri, jak ondon poczaw poratysia koo pidihriwacziw, podzekujuczy
posudom.
Szczo ce das? serdyto spytaw Gosse. Ty te dobryj!
Zate ty u nas, druziako, alisywyj. Nawiszczo daw Pirksowi maszynu?
Ja buw zmuszenyj. Win klawsia.
ondon powernuwsia do nioho z kastrueju w rukach.
Chopcze, lasny sebe po obi! Klawsia. Jakszczo takyj poklanesia strybnuty
za toboju u wodu, to strybne. A poklanesia tilky dywytysia, jak ty tonesz, to j todi
strybne. Nu szczo, ja ne maju raciji?
Raci i racinalizm ce rizni reczi, Gosse szcze probuwaw boronytysia, ae
robyw ce nepewno. Jak win moe jim dopomohty?
Widszukaje slidy. Wime wyprominiuwacz.
Obysz! Kraszcze ja posuchaju Graal, buwa wony szczo znajszy?
Do weczora buo szcze daeko, ae we posutenio, bo chmary osiday nawkoo oswitenoho hryba wei. ondon porawsia bila stou, a Gosse, smalaczy sygaretu za sygaretoju, sydiw u nawusznykach i suchaw poroni baaczky bazy Graala iz wsiudychodamy,
kotrych wysay na poszuky pisla powernennia wertolotiw. Wodnoczas Gosse dumaw
pro dwadciatydewjatyricznoho piota. Czy ne zanadto pokwapywo, ne rozibrawszy, toj
zminyw kurs i pryzemywsia tut? Dypomowanyj komandyr takoho korabla maje buty
nepochytnym i zawziatym. Moodych i zawziatych waby nebezpeka. A sam win, Gosse,
jakszczo w czomu i wynen, to ysze w nedohladi. Treba buo utocznyty szczodo Killiana,
todi korabel poetiw by na Graal. Bo Gosse, jakyj ne spaw dwadcia hodyn, podumky
ue pochowaw prybulcia, chocz i ne pryznawawsia w ciomu. A jak, wasne kauczy, joho
zwu? Znaw, ae zabuw; pewno, nasuwajesia staris. Gosse dotorknuwsia do liwoho monitora, zamyhotiy riadky zeenych liter:
HELIOS SUDNO II KASU DLA PEREWEZENNIA DRIBNYCH
WANTAIW
PORT PRYPYSKY-WEYKYJ SIRT
KOMANDYR-PIOT ANGUS PARWIS
DRUHYJ PIOT ROMAN SINKO
WANTA CZY TREBA PODATY SPYSOK TOWARIW?

Gosse wymknuw monitor. Uwijszy prybulci, wdiahneni w swetry i sportywni

sztany. Sinko prywitawsia, chudyj, kuczeriawyj i rozhubenyj: wyjawyo, u reaktori
taky stawsia wykyd. Obydwa wziaysia za konserwowanyj sup. Gosse ne dawaa spokoju
dumka pro te, szczo cej zabijaka, jakomu win zbyrajesia dowiryty maszynu, maw by
zwatysia ne Parwisom, a Parsifaem, ce pasuwao b do Graala. Odnak buo ne do
artiw, i Gosse poyszyw hru w anagramy. Pisla korotkoji supereczky, szczo wony robla obidaju czy weczeriaju (ce nemoywo buo wyznaczyty czerez riznyciu czasubortowoho, zemnoho j tytanowoho), Sinko zjichaw unyz, szczob obhoworyty z technikom podrobyci majbutnioji defektoskopiji, jiji treba buo prowesty w kinci tynia, koy
reaktor ochoone i triszczyny w korpusi czastkowo zatiahnusia. A piot Angus Parwis
razom z Gosse j ondonom sproektuway u wilnij czastyni zau digramu Tytana. Zobraennia, utworene goograficznymy proektoramy, trywymirne, kolorowe, z poznaczenymy marszrutamy, ochopluwao wsiu piwkulu wid polusa do tropikiw. Joho mona
buo zbilszuwaty czy zmenszuwaty, i Parwis oznajomywsia z usijeju terytorijeju, szczo
widdilaa jich wid Graala.
Kimnata dla hostej bua maeka, ae zatyszna, z dwopowerchowym likom, pochyym pymowym stoom, krisom, szafkoju i duszowoju, takoju tisnoju, szczo koy win
namyluwawsia, to wwe czas bywsia liktiamy ob stiny. Parwis lih na kowdru j poczaw
wywczaty towstyj pidrucznyk tytanografiji, jakyj wziaw u ondona. Sperszu poszukaw
u zmisti nazwu Birnamkyj lis, odnak jiji ne buo ni pid literoju A, ni pid B. Nauka
ciu nazwu zignoruwaa. Parwis hortaw knyku, a poky natrapyw na gejzery. Koy wiryty awtorowi, ne wse buo tak, jak rozpowiw Gosse. Zastyhajuczy szwydsze, ni Zemla
j reszta wnutrisznich panet, Tytan schowaw u swojich nadrach weyczezni masy stysnutych haziw, jaki napyraju u misciach triszczyn na osadky starych wukaniw, a tako
na mereu jichnich magmatycznych y, rozhauenych na sotni kiometriw, i pry pewnij
konfiguraciji synklinaej ta antyklinaej mou probywatysia w atmosferu potunymy
fontanamy etkych spouk. Cia sumisz misty dwookys wuheciu, win umy zamerzaje i
peretworiujesia na snih, jakyj towstym szarom ukrywaje riwnyny i horby.
Angusowi Parwisu szwydko nabryd suchyj naukowyj wykad. Win pohasyw swito,
wkrywsia, zdywuwawszy, szczo ni kowdra, ni poduszka ne pidlitaju, bo za misia newahomosti zwyk do cioho, i odrazu zasnuw. Ta szczo rozbudyo joho tak nespodiwano, szczo win siw u liku, a todi rozpluszczyw oczi, hotowyj kudy bihty. Angus beztiamno rozzyrnuwsia, poter pidboriddia j zawdiaky ciomu ruchowi zhadaw, szczo jomu
snyosia. Boks. Win bywsia z profesinaom, peredczuwajuczy porazku, i wpaw, nokautowanyj, jak kooda. Sydiw, szyroko rozpluszczywszy oczi, kimnata obertaasia j pywa
w nioho pered oczyma, nemow rubka uprawlinnia pry rizkomu poworoti. Nareszti Angus otiamywsia pownistiu. Spaachom powernuasia zhadka pro wczoraszniu awariju,
supereczku z Gosse, naradu bila diramy. Kimnata bua maeka, mow kajuta na paropawi. Ce nahadao jomu ostanni sowa Gosse: szczo koy win buw moriakom kytobijnoho sudna Angus hoyw, obmirkowujuczy pryjniate riszennia. Koy b ne Pirks, win
by dobre podumaw, persz ni tak bezohladno domahatysia dozwou na cej poszuk. Stojaczy pid strumeniamy nawpereminu to hariaczoji, to kryanoji wody, win sprobuwaw
zaspiwaty, ae jako newpewneno. Angus rozhubywsia. Win rozumiw, szczo wlapawsia
w durnu istoriju, jaka zahrouje ne prosto ryzykom. Strumeni wody byy jomu w
pidniate obyczczia, a win dumaw, czy mona szcze widmowytysia. Ae rozumiw, szczo
ce nemoywo. Tak mih by wczynyty chiba szmarkacz. Win dobre wytersia, zasteyw
liko, odiahsia j ruszyw na poszuky Gosse. Teper chotiosia jaknajszwydsze wziatysia
do dia. A szcze musyw oswojitysia z neznajomoju modellu, trochy potrenuwaty, widnowyty neobchidni nawyczky.
Gosse nide ne buo. Wid kontrolnoji wei dwoma riadamy tiahysia budiwli, zjed-

nani z neju tunelamy. Kosmodrom buw roztaszowanyj tut czerez nedohlad czy zwyczajnu pomyku. Zhidno z poperednioju auskultacijeju, prowedenoju robotamy, w nadrach cijeji koysznioji wukanicznoji doyny may mistytysia rodowyszcza korysnych
kopayn. Tocznisze ce buw krater staroho wukana, dno jakoho wypnuy sejsmiczni
korczi Tytana. Oto, same siudy w perszu czerhu buo napraweno ludej i maszyny, jaki
j poczay montuwaty schoi na boczky ytowi prymiszczennia dla personau. A tut nadijsza informacija: bukwalno za kilka sot myl zwidsy poczynajusia nejmowirno bahati
i zruczni dla ekspuataciji uranowi rodowyszcza. Hoosy keriwnyctwa todi rozdiyy.
Odni chotiy likwiduwaty cej kosmodrom i poczaty wse zanowo na piwnicznomu schodi,
inszi zatiaysia, dowodiaczy, szczo buduwaty slid tilky tut, bo chocza rodowyszcze po toj
bik zapadyny sprawdi roztaszowane miko, ae wono maopotune, a ote j maoproduktywne. Prychylnykiw likwidaciji perszoji poszczadky kosmodromu chto nazwaw szukaczamy swiatoho Graala, i nazwa Graal pryypa do rodowyszcza. A kosmodrom ne
likwiduway, ae j ne rozszyryy. Piszy na aluhidnyj kompromis, wykykanyj brakom
kosztiw. Chocz ekonomisty dowey, szczo wyhidnisze bude zakryty kosmodrom u staromu krateri, a robotu zoseredyty w odnomu misci na Graali, peremoha ogika momentu. Zresztoju Graal dowho ne mih pryjmaty waki korabli, todi jak krater Roembdena (to buo imja geooga, jakyj joho widkryw) ne maw wasnoho remontnoho doku,
portalnych rozwantauwalnych kraniw, najnowiszoji aparatury. Oto i trywaa neskinczenna supereczka, chto komu pidporiadkowanyj i chto szczo z cioho bude maty.
Czastyna keriwnyctwa j dali wirya w rodowyszcza uranu pid kraterom, buo nawi
zrobeno kilka probnych swerdowyn. Odnak robota jsza mlawo, bo tilky-no siudy zakyday chocza trochy ludej i techniky, Graal odrazu jich perechopluwaw, budiwnyctwo
znowu zawmyrao, a maszyny spyniaysia sered pochmurych schyliw Roembdena. Parwis, jak i reszta perewiznykiw, ne wtruczawsia w konflikt, chocza j znaw u zahalnych
rysach su sprawy. Graal use szcze domahawsia likwidaciji kosmodromu, osobywo pisla
toho, jak joho wasnyj port rozszyryy. Chocz by jak tam buo, Roembden staw u pryhodi,
koy dywo-armatura Graala poczaa osidaty.
Angus Parwis dotrymuwaw dumky, szczo ci neskinczenni czwary maju skorisze
psychoogicznyj, a ne finansowyj charakter. Ade wynyko dwa okalnych, woroych
odne odnomu patrityzmy Roembdena i Graala, ta pro ce marno buo howoryty z
tymy, chto praciuwaw na Tytani.
Tuneli, szczo wey do kontrolnoji wei, nahaduway pidzemne misto, i prosto
szkoda buo dywytysia, skilky tut zmarnowano materiliw. Odnoho razu, szcze koy buw
pomicznykom nawigatora, Angus sidaw na Roembdeni. Ae todi wony tak pospiszay,
szczo win nawi ne wyjszow z korabla, bo steyw za rozwantaenniam na skadi. Teper
jomu prykro buo dywytysia na nerozpakowani, ba nawi nerozpeczatani kontejnery,
sered jakych upiznaw i swoji. Cia pustka tak joho rozdratuwaa, szczo win poczaw
hukaty, jak u lisi, ta tilky mertwa una zahua jomu u widpowi. Win pidniawsia liftom
nahoru. U zali kontrolu polotiw znajszow ondona, ae j toj ne znaw, kudy podiwsia
Gosse. Nijakych nowych powidome z Graala ne nadchodyo. Bymay monitory, szyryysia pachoszczi smaenoji hrudynky: ondon priayw jajeszniu, kydajuczy szkaraupy
w rakowynu.
U was tut je jajcia? zdywuwawsia piot.
A ty dumaw!
ondon we buw z nym na ty.
Odyn eektronszczyk prywiz siudy klitku z kurmy, maw dotrymuwatysia dijety,
bo w nioho bua wyrazka szunku. Sperszu dechto protestuwaw mowlaw, niczym bude
dychaty, wony wse tut prosmerdia, czym my jich hoduwatymemo. Ta win zayszyw
dwoch kuroczok i piwnia, i teper my nawi zadowoeni. Swii jajeczka asoszczi w
cych krajach. Sidaj, Gosse sam znajdesia.

Angus widczuw hood. Zapychajuczy jajeszneju, win podumky wyprawdowuwawsia, mowlaw, maje zapastysia kaorijamy pered nastupnoju podoroiu.
Zaderenczaw teefon. Gosse wykykaw joho do sebe. Oto Angus podiakuwaw ondonowi za wyszukane hoszczennia, naszwydku dopyw kawu i zjichaw powerchom nycze. Keriwnyka win znajszow u korydori, we odiahnutoho w kombinezon.
Czas nastaw. Angus zbihaw do swojeji kimnaty po skafandr. Zwyczno wliz u nioho,
zjednaw kysnewyj baon iz szangom, ae, ne widkrutywszy kapana, wdiah szoom,
ne buw pewen, czy wony widrazu wyjdu z hermetycznych prymiszcze.
Wantanym liftom spustyysia do pidzemella. Tam te buw skad, zawaenyj kontejneram., schoymy na jaszczyky harmatnych snariadiw. Z nych styrczay kysnewi baony, niby snariady weykoho kalibru. Skad buw prostoryj, ae takyj zacharaszczenyj,
szczo dowodyosia awiruwaty pomi kontejneramy z riznomownymy napysamy. Wantai z usich zemnych kontynentiw. Piotowi doweosia czekaty na Gosse: toj piszow perewdiahatysia, i potim Angus ne wraz upiznaw joho u wakomu roboczomu skafandri,
zabrudnenomu mastyom, z pryadom nicznoho baczennia, nasunutym na sko szooma.
Szluzowoju kameroju wony wybraysia nazowni. Teper budiwla nawysaa nad
nymy, nahadujuczy gigantkyj hryb iz zaskenym kapeluchom-dachom. Nahori metuszywsia ondon, zatulajuczy zeene merechtinnia monitoriw. Obijszy pidniia wei.
Wona bua kruha, bez wikon, jak morkyj majak sered burchywych chwyl. Gosse rozsunuw pofarbowani zalizni worota haraa. Stycha zahuy luminescentni ampy. U poroniomu prymiszczenni, bila zadnioji stiny, porucz iz pidjomnykom stojaw wsiudychid,
podibnyj do starowynnych amerykankych misiacechodiw: ysze rama na koesach,
kermo i zakryta zzadu batareja akumulatoriw. Gosse wyjichaw na szczebinku, szczo
neriwne wstelaa nynij powerch wei, i zahalmuwaw bila Angusa. Wony ruszyy kri
rudyj tuman do prysadkuwatoji budiwli z paskym dachom. Daeko za chrebtamy hir
merechtiy stowpy swita, schoi na promeni zenitnych proektoriw, chocz i ne may z
tijeju staroytnistiu niczoho spilnoho. Sonce Tytana, osobywo u chmarni dni, dawao
mao swita, to pid czas robit nad Graaem wywodyy na stacinarnu orbitu weyczezni
ehki dzerkaa seektory. Wony koncentruway soniaczne swito na dilanci uranowoji
rozrobky. Korys wid nych bua sumniwnoju. Wzajemowpyw mas Saturna ta joho suputnykiw wyjawywsia fatalnym: popry zusylla astroineneriw, stowpy swita czasom
widchylay a do kratera Roembdena. Ce ne tilky rozwaao miscewych samitnykiw,
ae j prynosyo pewnu korys. Osobywo, koy wyrwanyj z nicznoji temriawy krater pokazuwaw usiu swoju hriznu krasu. Obmynajuczy wsiudychodom bezformni bryy, Gosse
te pomityw choodne merechtinnia switlanych stowpiw i burknuw:
Nachylajusia do nas. Ce nepohano. Za kilka chwyyn tut mona bude wse baczyty, mow u teatri. I dodaw ue iz neprychowanoju zlistiu: Nu j moodczaha, cej
Marlin!
Angus zrozumiw hirku ironiju: szczob oswityty Roembden, treba buo zanuryty w
jehypetku pimu Graal. Wychody, Marlin ue zdyraje persona seektoriw z liok i nakazuje jim spriamuwaty kosmiczni dzerkaa siudy? Dwa switowi stowpy pidchodyy
szczoraz bycze, i o ue zbysnua u jichniomu switli werchiwka schidnoho schyu.
Szcze odnoju dywowyeju Tytana bua nejmowirna prozoris atmosfery u krateri Roembdena. Ce dawao zmohu tyniamy myuwatysia owtym kilcem Saturna na wkrytomu zirkamy neboschyli. Nowaczkiw zawdy wraao, koy nad obrijem schodyw weetenkyj Saturn, chocza win i buw roztaszowanyj u pja raziw dali, ni Misia wid Zemli.
Z kratera mona buo bez binokla rozhedity riznobarwni smuhy na powerchni Saturna
j czorni plamy tinej jich widkydaw bykyj suputnyk pid czas zatemne. Taka wydymis bua moywa zawdiaky piwdennomu witru, jakyj wdyrawsia czerez horowynu
skel z takoju szaenoju szwydkistiu, szczo stworiuwaw efekt fena. A krim toho, nide na
Tytani ne buo tak tepo, jak u Roembdeni.

Mabu, persona szcze ne nawczywsia jak slid uprawlaty seektoramy, a moe, czerez ohooszenu trywohu ne buo komu cym zajniaty, ae zresztoju soniacznyj potik distaw kratera. Zrobyosia wydno, jak ude. Wsiudychid mih by wymknuty fary.
Piot rozhediw siru betonnu smuhu nawkoo swoho Heliosa. Hen tam, za riwnynoju, kudy wony prostuway, nemow skamjanili stowbury fantastycznych derew, strymiy wukaniczni czopy, jaki wyrwaysia z triszczyn i zastyhy miljony rokiw tomu. Deformowani perspektywoju, wony skydaysia na zrujnowanu koonadu chramu, a jichni
ruchywi tini zdawaysia strikamy soniacznych hodynnykiw, szczo pokazuju szaenyj
et czasu. Wsiudychid promynuw cej czastoki. Kotyw neriwno, joho eektryczni motory
toneko schypuway. Paska budiwla bowwania szcze daeko w napiwmoroci, ta we
mona buo rozriznyty dwa czorni kontury, schoi na syuety hotycznych soboriw, jichnij
sprawnij rozmir Angus ocinyw ysze todi, koy razom z Gosse pidijszow do nych.
Takych weetiw jomu szcze ne dowodyosia baczyty. Win nikoy ne uprawlaw digatoramy, chocza j ne pryznawsia u ciomu. Jakby komu spao na dumku wbraty take
hromaddia w woochatu szkuru, ce buw by wykapanyj King-Kong. Joho proporciji
buy ne ludki, skorsze ludynopodibni. Nohy monstra wertykalno strymiy z karkasu,
szczob perejty w potuni, nemow tanky, stupni, neruchomo zastyhli u szczebinci osypu.
Basztopodibni stehna perechodyy w tazowu opuklis, a na nij spoczywaw metaewyj
korpus. Staewo stysnuti kuaky Angusowi poszczastyo rozdywytysia ysze todi, koy
win zader hoowu. Wony bezwadno zwysay wzdow tuuba, nemow opuszczeni pidjomni krany. Obydwa koosy buy bezhoowi, a te, szczo zdaeku zdaosia buo neweyczkymy basztamy, wyjawyo antenamy, jaki strymiy z peczej gigantiw na tli neba. Za
perszym digatorom, mao ne torkajuczy joho broni zihnutym liktem, stojaw druhyj,
tocznisika joho kopija. Tak, niby chotiw szturchonuty perszoho w bik i znenaka
zawmer. Czerez te, szczo win stojaw trochy dali, poseredyni joho mohutnich hrudej
mona buo pomityty siajucze wikonce kabinu wodija.
Ce Kastor, a to Pouks, widrekomenduwaw weetniw Gosse. Win kowznuw po gigantach lichtarykom. Swito wyuszczyo z napiwmoroku pancyri nakolinnykiw, zachysni okruhli szczyty tuuba, jaki ysniy, mow czorni tuszi kytiw. Cej bowdur Haarc nawi ne spromihsia zawesty jich do angara, mowyw Gosse. Win nawpomacky szukaw u sebe na hrudiach rehulator mikroklimatu. Widdych e zatumanyw
sko joho szooma. Nasyu wstyh zahalmuwaty pered cym urwyszczem!
Piot zrozumiw, naszczo toj Haarc uwipchnuw oboch weetniw u sklanyj proom i
czomu wyriszyw jich tut zayszyty. Czerez inertnis masy. Samochidna maszyna, tak
samo jak morkyj korabel, pidkoriajesia wodijewi to wacze, szczo bilsza jiji masa. Na
kinczyku jazyka w Angusa we krutyosia zapytannia, skilky way digator, ta win
ne chotiw pokazaty swoho newihastwa. Oto uziaw u Gosse lichtaryk i ruszyw nawkoo
stopy, wodiaczy promenem po stali. Jak i spodiwawsia, znajszow zawodku tabyczku,
pryhwynczenu nariwni oczej. Maksymalna potunis dosiahaa 14000 kiowat, dopustyma potunis perewantae doriwniuwaa 19000 kiowat, masa spokoju 1680 tonn,
bahatodyskowyj reaktor Tokamak z tepoobminnykom fukota, hidrawlicznyj prywid
hoownoji peredaczi i dyferenciliw ros-rojsa, szasi szwedkoho wyrobnyctwa. Win
spriamuwaw snip swita whoru, wzdow nohy, ta ne mih ochopyty pohladom uwe
korpus. Promi edwe okresyw kontur czornych bezhoowych peczyk.
Angus obernuwsia do Gosse, ae toj znyk. Pewno, piszow uwimknuty obihriwalne
obadnannia posadocznoho pola, bo nadzemni truby poczay rozporoszuwaty ridkyj tuman, szczo nyko steywsia nad zemeju. Bukajuczyj snip soektora, mow pjanyj, kowzaw po uohowyni, wyrywajuczy z temriawy to kuby skadiw, to hryb kontrolnoji wei
iz zeenoju oblamiwkoju wasnoho oswitennia, to wykreszuwaw myttiewi spaachy z
obedenioji powerchni widdaenych skel, niby sykuwawsia zbudyty mertwyj pejza,
oywyty joho swojim ruchom.

Wraz promi powernuwsia, kowznuw po szyrokych betonnych pytach i, pereskoczywszy czerez hryb kontrolnoji wei, czastoki stowpiw ta prysadkuwatyj skad, oswityw piota. Angus zatuywsia rukawyceju i szwydko zader hoowu, szczob, korystujuczy
nahodoju, ochopyty pohladom uwe digator. Toj zamerechtiw nad nym, nemow dwonohyj, wkrytyj czornoju antykorozijnoju poywoju, pancernyk, szczo staw dybky. Nacze pozuwaw pered fotografom u spaachach magniju. Zagratowani nagrudni pyty, kruha
oblamiwka stehon, jichni stowpy j prywodni way, kruhli zachysni szczyty kolinnych
suhobiw, karkas homiok slipucze wybyskuway, pokazujuczy, szczo wony nikoy ne
buy w robsti.
Angusa ochopyy rsdis i chwyluwannia. Horo jomu styso, win kowtnuw synu i
we w promeniach, szczo widdalaysia, zajszow za spynu weetnia. Zalizna pjata, do jakoji win nabyzywsia, sperszu wydaa karykaturoju na ludku pjatu, ae potim, bila
pidoszwy, whruzoji w kamjane kryszywo, ce wraennia znyko. Angus stojaw, jak pid
portalnym kranom, kotryj niczoho we ne zmoe pidniaty. Broniowanyj pidbor giganta
mih suyty stanynoju hidrawlicznoho presa. Tarannyj suhob zatyskay stryni, jak
hrebni hwynty, a kolino, szczo wypynaosia na wysoti czy ne trypowerchowoho budynku,
buo sprawnim mynom. Pjastuky weeta, bilszi wid ekskawatornych kowsziw, zwysay
neruchomo, mow zastyhy za komandoju strunko.
Gosse szcze ne buo, ta piot ne zbyrawsia hajaty. Win pomityw schody j poruczczia, szczo wystupay z pjaty, j poczaw pidijmatysia whoru. Mayj wystup otoczuwaw
nadpjatkowo-homikowyj suhob, a we z nioho po centru zagratowanoji ytky tiaha
wertykalna drabynka. Spynatysia jiji szczablamy buo ne te szczo wako, ae nezruczno.
Wona prywea joho do luka, szczo zmiszczuwawsia nad prawym stehnom. Ce buo taky
nezruczno. Te misce, de joho roztaszuway sperszu, buo najracinalniszym, ae wono
suyo dereom neskinczennych kpyniw, zresztoju welmy nedouhych. Szczoprawda,
proektanty perszych pedypulatoriw na taki arty ne zwaay, ta piznisze may wziaty
ce do uwahy, bo wyjawyosia, szczo znajty kandydatiw u wodiji cych maszyn due wako,
jim dopikay, natiakajuczy na misce, jakym wony may proazyty wseredynu swojich
Atantiw.
Tilky-no Angus widkryw luk, uwimknuysia hirlandy maekych luminescentnych
ampoczok. Spiralnymy schidciamy win distawsia do kabiny. Wona nahaduwaa weyku
sklanu boczku czy trubu, wmontowanu u hrudy digatora, ae ne poseredyni, a z liwoho
boku. Nacze ineneram chotiosia rozmistyty ludynu tam, de u ywoho weetnia moho
b buty serce. Angus obwiw pohladom oswitenu kabinu, z poehkistiu wpiznaw zwyczni
systemy uprawlinnia j widczuw sebe jak udoma. Win pospichom skynuw szoom, potim
skafandr i wwimknuw systemu mikroklimatu, bo yszywsia w samomu trykotanomu
swetri i eastycznych sztaniach. A szczob uprawlaty cym gigantom, maw rozdiahtysia
dohoa.
Poky kabinu napowniuwao tepe powitria, win stojaw bila wyhnutoji perednioji
szyby i wdywlawsia wdaeczi. Poczynawsia ponuryj de, bo na Tytani zawdy panuwaa niby peredhrozowa napiwtemriawa. Nenacze z wikna wysotnoho budynku win baczyw skelni rujiny hen tam za kosmodromom ade opynywsia na wysoti dewjatoho
powerchu. Nawi na hryb kontrolnoji wei win pozyraw zhory. Skilky siahao oko, a do
hirkych chrebtiw na wydnokoli, tilky nis Heliosa buw wyszczyj za joho digatora.
Kri biczni, te wyhnuti szyby win zahlanuw u hybynu temnoji szachty, sabo
oswitenoji ampamy. W nij buo powno wsilakych mechanizmiw, i wona riwnomirno
hua j zitchaa, niby rozbudena z etargicznoho snu. U kabini ne buo odnych rozpodilnych pultiw, waeliw uprawlinnia, ekraniw niczoho, krim odiahu dla wodija, szczo
eaw zimakanyj na pidozi, niby poronia szkira z metaewym poyskom, i mozajiky
czornych kubykiw, prykripenych do perednioji szyby. Wony skydaysia na dytiaczi
ciaky, bo na stinkach tych kubykiw wydniy obrysy maekych niok ta ruczok prawych z prawoho, a liwych z liwoho boku. Koy koos ruchawsia i wse u niomu praciuwao

normalno, ci neweyczki malunky horiy spokijnym jasno-zeenym switom. Pry perebojach barwa zminiuwaasia na siro-zeenu, jakszczo rozad buw neznacznyj, i perechodya
u purpurowu w razi serjoznoji awariji.
U cij czornij mozajici, podienij na segmenty, buo sproektowano wsiu weetenku
maszynu. U tepych strumeniach klimatyzaciji piot rozdiahsia, zapchaw swij trykotanyj kostium u kutok i poczaw natiahaty kostium operatora. Eastycznyj materi ochopyw joho bosi stupni, stehna, ywit, peczi, ohornuw szyju. Stojaczy u cij eektronnij
zmijinij szkuri, Angus staranno, pae za palcem, wstromyw dooni w rukawyci. Koy
win jedynym ruchom znyzu whoru, zatiah zamok-zmijku, dosi czorna mozajika zabymaa kolorowymy wohnykamy. Angus kynuw pohlad na schemu, perewiriajuczy, czy
jich roztaszuwannia take , jak u serijnych morozochodiw, kotri win wodyw na Antarktydi. Chocza morozochodam buo daeko do masy digatora. Win distaw z-pid skepinnia
lamky, schoi na zbruju, pidperezawsia nymy i micno zastebnuw na hrudiach. Koy
priaka zakacnuasia, zbruja, ahidno pruyniaczy, pidchopya joho, tak szczo win powys, ochopenyj pid pachwamy, jak u dobre prypasowanomu korseti, i mih wilno ruchaty
nohamy. Perekonawszy, szczo j rukamy ruchaje tak samo ehko, win poszukaw hoownyj wymykacz, prostiah ruku sobi za spynu, znajszow wail i powernuw do uporu. Wsi
wohnyky na kubykach zabyszczay wdwiczi jaskrawisze. I wodnoczas win poczuw, jak
u hybyni pid nym zapraciuway motory kinciwok. Wony praciuway na choostomu
chodu, stycha cmokajuczy: z szatuniw tudy natikao zabahato mastya, jake nakaczay
w obertalni pidszypnyky iszcze w zemnij werfi, szczob zapobihty koroziji.
Pylno wdywlajuczy wnyz, szczob ne zaczepytysia za stinu skadu, Angus zrobyw
perszyj oberenyj, maekyj krok. U pidkadci joho kostiuma strymiy tysiaczi eektrodiw, wszytych hnuczkymy spiralkamy. Prytueni do googo tia, wony pryjmay impulsy
nerwiw i mjaziw, szczob peredawaty jich weetowi. Konomu suhobowi ludkoho kistiaka widpowidaw zbilszenyj u tysiaczu raziw hermetyczne zamknenyj suhob maszyny. Tak samo konij grupi mjaziw, jaki zhynay j wyprostuway kinciwky, widpowiday woistynu harmatni cylindry. W nych chodyy porszni, na jakji tyso mastyo, szczo
zakaczuway nasosy. Ae pro wse ce operator ne musyw ni dumaty, ni znaty. Ruchatysia
win maw tak, niby chody po zemli, a rukoju moe wziaty bu-jakyj potribnyj predmet.
Slid buo pamjataty tilky pro dwi rozbinosti. Po-persze massztab: odyn ludkyj
krok doriwniuwaw dwanadciatymetrowomu krokowi maszyny. Te same widbuwaosia
z konym ruchom. I chocza, zawdiaky nejmowirnij tocznosti datczykiw, maszyna moha
za baanniam wodija pidnesty nawi naytyj po wincia keych zi stou j pidniaty joho na
wysotu trynadciatoho powerchu, ne rozchlupnuwszy j krapyny, i ne rozczawyty sklanu
czarku w palciach-eszczatach, ce bua b ysze demonstracija wprawnosti operatora, chyzuwannia majsternistiu. Ade koos maw pidijmaty ne keychy, a bahatotonni truboprowody, trawersy, kamjani bryy, a koy jomu do eszczat-ruk pryjednuway specilni prystroji, win robywsia burowoju wyszkoju, buldozerom, pidjomnym kranom, jakyj pojednuje maje newyczerpni syy z ludkoju wprawnistiu.
Weetochody stay wtienniam koncepciji ekzoskeetu, kotryj, jak zownisznij pidsyluwacz ludkoho tia, buw widomyj u bahatioch prototypach dwadciatoho stolittia. Pro
cej wynachid zabuy, bo todi na Zemli ne znajszosia dla nioho zastosuwannia. Ideju
widrodyy pid czas oswojennia Soniacznoji systemy. Zjawyysia maszyny, prystosowani
do umow panet, na jakych wony may praciuwaty. Oto, chocza wahoju ci maszyny riznyysia, ta inertna masa w nych bua skri odnakowa, i w ciomu polahaa druha
najstotnisza widminnis mi nymy ta lumy.
Wytrywalis budiwelnoho materiu, jak i ruszijna sya, maju swoji mei. Isnujucza inertnis masy nawi widmeowuje jich wid usich ti, pidwadnych syli tiainnia.
Weetochid ne moe robyty szwydkych ruchiw, tak, jak ne mona byskawyczno zupynyty na mori krejser, abo krutyty strioju krana, mow propeerom. Jakby chto sprobuwaw prorobyty ce z digatorom, to poamaw by jomu kinciwky. To, aby wberehtysia wid

takych awarij, konstruktory wmontuway w usi widhauennia prywodiw zapobinyky,

ce bokuwao bu-jakyj manewr, szczo zahrouwaw awarijeju. Odnak wodij mih widkluczyty koen z cych bokiratoriw okremo abo j usi razom, koy potraplaw u bezwychi.
ertwujuczy maszynoju, win maw prawo wyskoczyty z-pid hirkoho obwau czy z inszoji
chaepy. A jakby i ce joho ne wriatuwao, maw ostannij szans ultium refugium
witryfikator.
Ludynu zachyszczaw zownisznij pancyr weetochoda, wnutriszni szczyty kabiny,
w nij e nad pultom uprawlinnia widkrywawsia otwir witryfikatora, podibnyj do
dzwona. Cej pryad mih myttiewo zamorozyty ludynu. Szczoprawda, medycyna szcze ne
wmia oywlaty zwitryfikowani ludki tia: ertwy katastrof, jaki zberihay u jemkostiach z ridkym azotom, oczikuway u wicznomu spokoji majbutnioho woskresinnia.
Ce widkadannia likarkoji dopomohy na newyznaczene majbutnie wydawaosia
bahatiom ludiam achywym dezertyrstwom, obiciankoju poriatunku bez bu-jakych
garantij. Odnak u medycyni to buw precedent i unikalnyj, i poszyrenyj wodnoczas. Ade
perszi transpantaciji mawpjaczych serde smertelno chworym ludiam te wykykay
podibnu reakciju oburennia j achu.
Zresztoju analiz dumok wodijiw widnosno cioho pytannia pokazaw, jaku mau nadiju pokadaju wony na witryfikacijnu aparaturu, jichnia profesija bua nowoju, a
smer, szczo w nij pryczajiasia, staroju, jak usi ludki poczynannia. Oto i Angus Parwis, peresuwajuczy wakymy krokamy po powerchni Tytana, zowsim ne dumaw pro
czornu ciamrynu nad hoowoju, szczo swityasia czerwonoju knopkoju wseredyni prozoroho kowpaczka. Z nadmirnoju oberenistiu win wybrawsia na betonni pyty kosmodroma, szczob wyprobuwaty tam digator. W tu my do nioho powernuosia znane z
dawnich-dawen widczuttia, szczo win odnoczasno j nejmowirno ehkyj i wakyj, wilnyj i
skutyj, zahajnyj i prudkyj jedyne, z czym mona buo poriwniaty takyj stan, ce widczuttia wodoaza, jakoho pidjomna sya wody pozbawlaje wahy tia, ae seredowyszcze
skadaje jomu opir to bilszyj, szczo szwydsze win chocze ruchaty. Prototypy panetarnych maszyn amaysia pisla kilkoch hodyn roboty wony szcze ne may bokiratoriw
ruchywosti.
U nowaczka, kotryj zrobyw kilka krokiw weetochodom, skadaosia wraennia,
niby we fokus dytynno prostyj, i tomu, koy win chotiw wykonaty proste zawdannia,
naprykad, prokasty riad trawersiw na stinach budynku, szczo zwodysia, to rozwaluwaw stinu i hnuw zaliznu armaturu, persz ni ce dochodyo do joho swidomosti.
Ae j maszyna iz zapobinykamy moe pidwesty newprawnoho wodija. Proczytaty
cyfry krajnich nawantae tak samo prosto, jak perehornuty pidrucznyk z ynoho
sportu, prote nichto szcze ne staw majstrom saomu zawdiaky takomu pidrucznykowi.
Angus, dobre znajuczy tysiacznyky, widczuw ue pry neznacznomu pryskorenni, szczo
pidwadnyj jomu weet maje maje podwijnu masu. Wysiaczy u zaskenij kabini, nemow
pawuk u chymernij pawutyni, win odrazu pohamuwaw ruchy nih i nawi spynywsia,
szczob w upowilnenomu tempi zajniatysia himnastykoju na misci. Win perestupaw z
nohy na nohu, zhynaw tuub u boky i ysze pisla cioho kilka raziw obijszow nawkoo
swojeji rakety.
Serce w nioho byosia pryskoreno, odnak use jszo bez pomyok. Pered nym
prostiahasia bezplidna bura doyna u nykych chwylach tumanu, daeki promeni proektoriw wyznaczay kordony kosmodromu, a pid kontrolnoju weeju wydnia maeka
posta Gosse, zdaeku schoa na muraszku. Dowkoa panuwaw tychyj, nenabrydywyj
szum. Wucha z konoju chwyynoju czitkisze rozrizniay widhoosy, rozpiznaway basowe to osnownych dwyhuniw, jake perechodyo u dokirywe burkotinnia pry rizkomu halmuwanni stotonnych nih, szczo win jich wykydaw upered. Win ue wowluwaw
choralnyj pokyk hidrawliky, bo mastyo biho tysiaczamy trub u cylindry, szczob
porszni mohy riwnomirno pidnimaty, zhynaty j stawyty konu nohu, wzutu w tank, na
beton. Angus dosuchawsia do delikatnoho pryspiwu hiroskopiw, jaki dopomahay jomu

utrymuwaty riwnowahu. Koy odnoho razu sprobuwaw wykonaty rizkiszyj poworot, weet wyjawywsia nedostatnio poworotkym dla moywostej motoriw, i chocza motory
suchniano rewy na wsiu potunis, win zahojdawsia, ta ne wyjszow z-pid kontrolu, bo
Angus umy pomjakszyw poworot, zbilszywszy joho radis.
Potim win poczaw bawytysia, pidnimajuczy bahatotonni kamjani bryy za krajem
betonowanoho majdanczyka, j koy w nych whryzaysia czipki eszczata, z bry wykreszuwaysia iskry, czuwsia skrehit i chruskit. Ng mynuo j hodyny, a win ue: iwsim
oswojiw digator. Do nioho powernuwsia znajomyj stan, jakyj doswidczeni operatory
zwu wrostanniam ludyny u weetochid. Bo kordony mi nym i weetom styraysia, i
ruchy weeta staway we joho wasnymy ruchamy. Szczob skinczyty trenuwannia, Angus zdersia dosy wysoko na szczebenewyj osyp. Dosiah takoji wprawnosti, szczo po hurkotu bry, rozczawenych joho nohamy, widczuwaw, skilky mona wymahaty wid koosa,
jakoho we wstyh polubyty. I ysze todi, jak zijszow do miano oswitenych smuh kosmodromu, w perepownenu samowdowoenniam swidomis hokoju wpjaasia dumka pro
majbutniu ekspedyciju razom z dumkoju pro te, szczo Pirks ta szcze dwoje, uwjazneni
w takych samych weetniach, ne ysze zastriay, a j znyky u ciomu neosianomu prowalli Tytana. Sam ne rozumijuczy naniszczo, czy to dla dodatkowoho trenuwannia, czy
szczob poproszczaty, obijszow korabel, jakym pryetiw siudy, i peremowywsia sowom
z Gosse. Keriwnyk ue stojaw bila ondona za sklanymy szybamy wei. Angus jich
dobre baczyw. Gosse skazaw, szczo pro dolu znykych dosi niczoho ne widomo. Angus na
proszczannia wysoko pidnis zaliznu prawyciu. Moywo, komu by cej ruch wydawsia
patetycznym czy nawi bazenkym, odnak dla Angusa win zaminyw usi sowa. Zrobywszy pawnyj poworot nazad, Angus zakaw do jedynoho monitora, rozmiszczenoho pid
steeju, goograficznyj znimok miscewosti majbutnioho marszrutu, wwimknuw pokaczyk azymutu razom iz proekcijeju szlachu i dwanadciatymetrowymy krokamy ruszyw
u dorohu.
Dwa wydy pejzaiw charakterni dla najbyczych panet Soniacznoji systemy. Docilno wporiadkowanyj koen andszaft Zemli panety, jaka porodya yttia, bo w
niomu wse maje swoje pryznaczennia. Napewno, tak buo ne zawdy, odnak miljardy lit
organicznoho yttia zrobyy swoju sprawu: oto barwy kwitiw isnuju same dla toho,
szczob prywabluwaty komach, a chmary potribni, szczob zroszuwaty doszczem lisy j pasowyka. Kona forma j kona ricz maju prynosyty komu korys. A taki woczewy
zbytkowi utworennia, jak lodowyky Antarktydy czy hirki pasma, szczo stanowla wyniatok z prawya, dykyj, chocz, moe, j harnyj nepotrib, te, moywo, potribni. Ludyna, jaka beresia obihriwaty polusy abo zminiuwaty tecziji rik, szczob oywyty bezwodnu pustelu, za oswojennia odnych terytorij rozpaczujesia wtratoju inszych, poruszujuczy klimatycznu riwnowahu bisfery, zbaansowanu tiakoju praceju ewoluciji.
Oberihajuczy temriawoju pidwodnych istot, a pry potrebi oswitlujuczy jichnij ruch luminescencijeju, ne okeanki hybyny prystosowuwaysia do nych, a nawpaky: cia
temriawa wykykaa do yttia same taki stworinnia. Na panetach, de szcze ne wynyko
yttia, de ysz u pidzemnomu carstwi, w peczerach i horach, nesmiywo probywajesia
tworcza sya pryrody, ne ujarmena, ne pidporiadkowana odnym cilam, ne obtesana u
borobi za isnuwannia, wona miljardy rokiw z bezmenoju terplaczistiu twory iz krapel
solanych rozczyniw fantasmahoryczni lisy staaktytiw i staagmitiw. Ae taki widchyennia ne je pomykoju w panetarnij roboti, chocza, zatysnuti kamjanymy skepinniamy, panety ne mou pokazaty rozmachu. Tym-to j stworiujesia wraennia, szczo
wse te ne dowerszene jawyszcze pryrody, a ysz inkubacijnyj perid jiji nastupnych
dywowy.
Wodnoczas bezwodni panety, taki jak Mars abo Merkurij, zakruczeni w soniacznomu witri, szczo bezupynno dme, pustelni j bezywni, bo wsi pidwyszczennia tam
rozjidaje ar, peretworiujuczy jich na poroch i wypowniujuczy nym kraterni czaszi. I
ysze na panetach, de panuje smer, wiczna i spokijna, de ne praciuju orna j syta

pryrodnoho widboru, formujuczy konu ricz za zakonamy wyywannia, widkrywajesia prostir dla hidnych podywu wytworiw materiji. Nikoho ne naslidujuczy, nikomu
ne pidwadna, wona wychody, na ludkyj pohlad, za mei ujawy.
Wasne, same czerez ce fantastyczni krajewydy Tytana tak wrazyy joho perszych
doslidnykiw. Ludy ototoniuway poriadok iz yttiam, a bezad z nudnoju mertwotnistiu. Treba buo pobuwaty na zownisznich panetach, szczob zrozumity wsiu chybnis
cioho kategorycznoho wysnowku. Dywowyi Tytana, bezpeczni j pidstupni wodnoczas,
wydajusia chaotycznymy rujinamy, jakszczo dywytysia na nych zdaeku. Odnak
zowsim insza kartyna postaje, koy zijdesz na powerchniu cijeji panety. Strachitywyj
chood. Sonce tut chocz i swity, ta ne hrije, ae ce wyjawyosia ne halmom, a szwydsze
stymuom tworennia. Szczoprawda, takyj stymu deszczo upowilnyw procesy, ta,
moywo, same cym win rozkryw pryrodi poe dla dijalnosti. Paneti, de ne wynyko
yttia, a Sonce ne wyjawyo swojeji rujniwnoji syyy, paneti, spriamowanij u wicznis,
win daw ton neobchidnyj wymir, szczo staw peredumowoju tworczosti. Daw jij czas, u
jakomu odyn czy dwa miljony rokiw prosto niczoho ne waa.
Materiom tworennia pryrody tut je ti sami chimiczni eementy, szczo j na Zemli.
Ae na Zemli wony piszy, tak by mowyty, w rabstwo biogicznij ewoluciji, szczob dywuwaty ludynu dowerszenistiu zaputanych zwjazkiw, jaki pojednujusia w organizmy
j cili ijerarchiji wydiw. Same tomu wyznano, szczo wysoka skadnis wastywa ne konij
materiji, a ysze ywij, bo neorganicznyj chaos ne moe stworyty niczoho, krim slipych
wukanicznych korcziw, jaki wywerhaju potoky awy j sirczanystyj popi.
Koy krater Roembdena trisnuw z piwnicznoho schodu. Zhodom cijeju triszczynoju wypowz lodowyk iz zamerzoho hazu. Szcze czerez miljon rokiw lodowyk szczez,
yszywszy na pooranij powerchni mineralni osady, szczo prywodyy w zachwat krystaografiw ta inszych naukowciw. Tut i sprawdi buo na szczo podywyty. Piot Angus,
teper ue wodij weetochoda, pobaczyw otoczenu daekymy horamy pooystu riwnynu.
To buo chymerne wydowyszcze. Nad usim prostorom nemow rozkryysia szluzy nezemnych muzejiw i mineraogicznych koekcij, zwidusiudy kaskadom posypaysia kistiaky,
resztky dawno widmerych potwor, nejmowirnych, fantastycznych. Uamky istot, jakym
czomu ne doweosia wziaty uczasti w yttiewych kruhowertiach. Angus baczyw weetenki rebra zakamjaniych pawukiw, jaki sudomno zdawluway w obijmach krywawo
pociakowani chymerni ertwy, baczyw szczeepy, szczo sami w sebe wpjaysia krysztaewymy ikamy; tut i tam walaysia chrebci, nacze jich rozhubyy weetenki dynozawry.
Z wysokoji kabiny digatora buo czudowo wydno ce szaenstwo pryrody. Meszkanci Roembdena nazyway ci miscia kadowyszczem krajewyd i sprawdi nahaduwaw predkowiczne bojowyszcze, cwyntar nejmowirno zbilszenych struchlawiych kistiakiw. Angus baczyw niby odszlifowani staewo-siri czerepy gigantkych poczwar. Na nych nawi
wydniy irawijuczi resztky suchoyl, a porucz rozipjati szkury z rajdunoju szerstiu,
jaku ahidno rozczisuwaw witer, ukadajuczy jiji merechtywymy chwylamy. Hen udayni majacziy zczepeni w smertelnomu dwoboji zawbilszky jak bahatopowerchowi budynky kistiaky czenystonohych istot. Wid hranczastych dzerkalnych bry odkoluwaysia taki slipuczi minywi rohy, skri eay bezadno rozkydani homikowi kistky j czerepy brudno-bioho koloru.
Angus use ce baczyw, ae znaw, szczo to ysze iluzija, omana wraenoho boewilnoju dijsnistiu zoru. Koy b win dobre pokopyrsawsia w pamjati, to pryhadaw by, z jakych same chimicznych spouk utworiuway u pryrodi same taki formy, szczo teper,
poplamowani hematytamy, zdawaysia zakrywawenymy kistkamy, abo inszi, kotri nabahato perewerszywszy skromni zemni azbesty, utworyy rajdunyj puch najniniszoho
runa.
Odnak proanalizuwaty j ocinyty use pobaczene za zwycznymy mirkamy buo nemoywo. I czerez te, szczo tut niczoho nikoy niczomu ne suyo, szczo tut ne praciuwaa bezalna hiljotyna ewoluciji, jaka amputuje w konoji dyczky te, szczo ne spryjaje

rozwytkowi, zawdiaky tomu, szczo pryroda, ne pryborkana ni narodenym neju samoju

yttiam, ani neju zaprogramowanoju smertiu, moha robyty te, szczo chotia, wona
pokazuwaa wastywu jij marnotratnis, bezdumne hajnuwannia, odwiczne tworennia
bez mety, potreby j sensu. I cia prawda, szczo powoli zapooniaa sposterihacza, bua
nezriwnianno zaenisza wid osobystoho wraennia, niby nawkoysznij krajewyd ce
kosmicznyj panoptykum trupnoji mimikriji, niby tut, pid ocym hrozowym neboschyom,
i sprawdi zibrano ostanky newidomych istot. To treba buo postawyty z hoowy na nohy
pryrodne i zdatne jty tilky w odnomu napriamku mysennia: ce wse nahaduje kistky,
rebra, czerepy ta ika ne tomu, szczo koy suyo yttiu nikoy bo cioho ne buo,
a kistiaky zemnych istot, jichnia szers, chitynowi pancyri komach i czerepaszky moluskiw czerez te widznaczajusia takoju architektonikoju, symetrijeju, gracijeju, szczo pryroda wmije stworyty ce tako tam, de ni yttia, ni wastywoji jomu docilnosti nikoy ne
buo j ne bude.
Zanurywszy u taki fiosofki rozdumy, moodyj piot a zdryhnuwsia, bo raptom
pryhadaw, de win tut uziawsia, w szczo wputaw i jake maje zawdannia. A joho zalizna
podoba, suchniano pomnoywszy na tysiaczu raziw wahannia swoho wodija, zdryhnuasia, zojknua transmisijamy j zatremtia wsijeju masoju, prywodiaczy Angusa do
tiamy i wodnoczas prymuszujuczy zasoromyty.
Win zoseredywsia j poprostuwaw dali. Sperszu Angusowi buo nezruczno stupaty,
bo nohy weetochoda, mow parowi mooty, hupay po imitacijach kistiakiw, odnak
sproby awiruwaty mi nymy wyjawyy i kopitnymy, j marnymy. Angus ysze odnoho
razu zawahawsia, koy dorohu jomu perehorodyo osobywo weyke nagromadennia
uamkiw. Szukaw obchodu tilky todi, koy bukaty u cych zawaach i prodyraty kri
nych stawao neposylno nawi joho pokirnomu weetniu. Zresztoju wraennia, niby win
topczesia po kistkach i rozczawluje hory czerepiw, orebrennia kry i rohy, widkoeni od
obiw, postupowo znykao. Inodi Angusowi zdawaosia, niby win ide po resztkach weetenkych monstriw, hibrydiw, szczo wynyky wnaslidok schreszczennia yttia z mertwotnistiu, sensu z bezhuzdiam. Todi wydawaosia, nacze win troszczy irydijewymy
czerewykamy weetochoda nejmowirni rozsypy kosztownoho j napiwkosztownoho kaminnia, jake czastkowo wkryosia poudoju wzajemopronykne i metamorfizmiw.
Oskilky iz wysoty swojeji kabiny jomu dowodyo pylnuwaty, kudy j pid jakym kutom
stawyty weu nohy, cej perszyj etap perechodu buw spowilnenyj i trywaw dobru hodynu.
Zate daw moywis use detalno rozhedity, j teper joho rozbyraw smich, koy pryhaduwaw, jakych zusyl dokaday zemni chudonyky, namahajuczy wyjty za mei ludkoji,
tobto nadienoji sensom fantaziji.
Jak ti bidoachy borsay u wukych korydorach swojeji ujawy i jak nedaeko widchodyy od banalnosti! Jak suszyy sobi hoowy, koy tut na konomu akri bujaa taka
szaena oryginanis, kotroji hodi szukaty j na tysiaczach kartyn, narodenych u mukach tworczosti.
Prote nemaje w switi takych dywowy, do jakych by ludyna ne pryzwyczajia, to
newdowzi Angus prostuwaw kadowyszczamy chakocytiw, spineej, ametystiw, pahikaziw, tocznisze jichnich daekych nezemnych rodycziw tak, niby stupaw po zwyczajnij szczebinci. Win peretworiuwaw jich na sklanyj py ne dobrochi, a wymuszeno,
bo inkoy taky buo szkoda rujnuwaty osobywo prekrasni wytwory wikowicznoji praci
pryrody. Odnak usi wony powrostay odne w odne j perepeysia takymy neschodymymy
chaszczamy, a joho poczao chwyluwaty ysz odne dywne widczuttia, szczo cia miscewis nahaduje son, asocijujesia z krajem miraiw, bezumstwom pronyzywoji krasy.
Z hubiw zrywaysia sowa pro te, szczo splacza pryroda wyczarowuje ci prekrasni
czudyka, ci rozburchani marennia prosto tak, ni dla czoho, aby ysze wyyty jich u
czitku formu. I same tak, jak uwi sni, wse baczene wydawaosia wodnoczas i zowsim
czuym, i cikom swojim, wykykao neskinczenni asociciji, szczo wperto wysyzay zi

swidomosti, nacze buy strasznoju nisenitnyceju. Ae w cij nisenitnyci chowawsia hybokyj, iluzorno-rozdwojenyj tonkyj zmist, bo na paneti odwiczno wse niby z dywowynoju rozmirenistiu tilky poczynao, ae nikoy ne moho nabyzytysia do kincia, zawerszyty, nawaytysia na fina tobto wykonaty swoje pryznaczennia.
Taki dumky wykykaw nawkoysznij krajewyd, i Angus buw pryhoomszenyj usim
pobaczenym ta wasnymy refeksijamy, bo fiosofki rozdumy buy jomu zowsim ne wastywi. Sonce we wysio za spynoju, j teper ti weetochoda biha popered nioho. Angusa
ochopyo dywne widczuttia, bo w ruchach cijeji neokowyrnoji tini, szczo temnia daeko
poperedu, projawlaa i maszynna i wodnoczas ludka pryroda to buw syuet bezhoowoho robota, jakyj chytawsia, mow korabel na chwylach, maw pry ciomu ysze jomu,
Angusowi, prytamanni ruchy, ae wykonuwaw jich karykaturno.
Podibne Angus ue pereywaw, prote dwohodynnyj perechid rozburchaw i okryyw
joho ujawu. Win ne szkoduwaw za tym, szczo, widchyywszy trochy ducze na zachid,
utratyw zwjazok z meszkanciamy Roembdena. Wyjty z raditini maw na trydciatij myli.
Ote, yszaosia we nebahato. Ta w ciu my Angus chotiw yszytysia na samoti, szczob
ne czuty stereotypnych zapyta i ne dawaty trafaretnych widpowidej.
Na owydi zjawyy temni obrysy hir. Sperszu Angus nawi ne mih rozibraty hory
ce czy szapky chmar. Angus Parwis prostuwaw do Graala i, nezwaajuczy na bujannia
fantaziji, odnoho razu ne powjazaw swoje imja z Parsifaem, ludyni tak samo wako
wyjty zi swojeji rozumowoji identycznosti, jak i wylizty z wasnoji szkiry, ta najwacze
ototonyty sebe z herojem mitu. Angus ue ne zwertaw uwahy na chymernyj pejza, tym
bilsze, szczo nawkoyszni dekoraciji panetarnoho anatomicznoho teatru mineraliw blaky. Angus promynuw ci pidstupni siajuczi miscia, szczo jich nemowby chto newydymyj
pidsunuw jomu pid nosa z udawanoju bajduistiu. Z tijeji myti, jak pryjniaw riszennia,
win zaboronyw sobi dumaty pro toho, chto sztowchnuw joho na cej krok. Ce buo newako.
Jak astronawt, win zwyk podowhu zayszatysia naodynci z soboju. Koychawsia
razom iz digatorom, koos musyw perechylatysia to w toj, to w toj bik, ae ce widczuttia buo Angusowi dobre znajome.
Pryad pokazuwaw maje trydcia myl na hodynu. achni kartyny tanku smerti
hadiw i zemnowodnych postupyysia miscem ahidnym skelnym pahorbam, ukrytym
wukanicznym tufom, dribniszym i ehszym za pisok. Angus mih zbilszyty szwydkis,
ae todi zrosa b zahroza wsilakych nespodiwanok. Poperedu buw bahatohodynnyj
marsz, i szczodali doroha stawaa waczoju. Zazubreni kontury na obriji we ne maskuwaysia pid chmary. Angus nabyawsia do nych, a nezhrabna ti weetochoda strybaa
poperedu. Pry joho weyczeznij masi mechaniczni nohy doriwniuway tretyni dowyny
korpusa, i koy dowodyosia zbilszuwaty szwydkis, tobto podowyty krok, koos musyw
po czerzi wykydaty wpered konu kinciwku razom iz stehnom. Ce robyosia zawdiaky
persnewydnij osnowi kripennia nih, swojeridnomu szasi, szczo wykonuwao rol stehon.
To buw weyczeznyj kowzkyj dysk, jakyj trymaw korpus. Oto ruchajuczy, weetochid
poczynaw ne tilky pochytuwatysia, a j pidstrybuwaty, zatoczuwatysia, i krajewyd chytawsia pered oczyma wodija, nemow pjanyj. Do bihu taki waki maszyny buy neprydatni. W umowach Tytana dla nych wakym wwaawsia nawi strybok z wysoty dwoch
metriw. Na menszych panetach i na zemnomu Misiaci wony peresuwaysia ehsze.
Prote konstruktory cych maszyn i ne dbay pro weyku szwydkis. Weetochody pryznaczaysia ne dla perechodiw, a dla wykonannia wakych robit. A wminnia peresuwatysia
buo druhoriadnoju wastywistiu j robyo ci praciowyti koosy nezaenymy.
Maje hodynu Angus pereywaw najriznomanitniszi widczuttia: to jomu zdawaosia, szczo win zastriaje w sklanomu chaosi, to wyriszuwaw, szczo azymut nakreseno
prosto genilno, a to, koy nabyawsia do czerhowoho nagromadennia kamjanych bry,
jaki edwe trymaysia na strimkych schyach, win buw pewen koen poduw witerciu
moe spryczynyty hurkitywu awynu. Ta w krytycznu my, koy jomu we zdawaosia,

niby wychodu nemaje, zjawlawsia zrucznyj prochid i ne dowodyo ni awiruwaty, ani

zadkuwaty z huchoho kuta.
Szczoprawda, newdowzi Angus wyznaw, szczo najkraszczym wodijem na Tytani
bua b zyzooka ludyna, ade dowodyosia prymudriatysia wodnoczas ozyraty z wysoty
miscewis i steyty za myhotywym pokaczykom napriamku, szczo tremtiw, mow
strika zwyczajnoho kompasa, na tli piwprozoroji karty.
Odnak dosi wse jako iszo, nawi nepohano, bo win pokadaw i na wasni oczi, j
na kompas. Widrizanyj od usioho switu szumom syowych agrehatiw i rezonansowym
dzyczanniam (wono ne prypyniaosia pid czas usioho cioho wakoho perechodu), Angus
use-taky baczyw swit Tytana kri soncezachysni szyby swoho sklanoho prymiszczennia.
Chocz by kudy win powertaw hoowu, a win robyw ce szczorazu, koy bua zmoha,
Angus baczyw nad chwylamy tumaniw hirki chrebty, nazubeni wukanamy, szczo ne
prokydaysia dowhi wiky. Iduczy szerechatoju kryhoju, win pomiczaw plamy hyboko
wmerzych u neji wukanicznych bomb i szcze jaki tajemnyczi tini, schoi na morkych
zirok czy sprutiw, neruchomych, nacze komachy w bursztyni.
Potim miscewis zminyasia-wona yszaasia tak samo hriznoju, ae po-inakszomu.
Zdawao, paneta pereya perid bombarduwa i wybuchiw, jaki slipymy wywerenniamy bazaltu zdybyysia u wysoczi, szczob zastyhnuty dyko j mertwo.
Angus uwijszow do wukanicznoji uszczeyny. Daeki stiny kratera wydawaysia
zwidsy czymo nejmowirnym, pro szczo hodi buo rozpowisty mowoju zemlanyna, syna
bilsz idylicznoji panety. Akumulacija mertwotnosti wukanicznych zhustkiw prosto
wraaa. Zahubenij u ciomu abirynti ludyni nawi krokujuczyj weete perestaw zdawatysia weetnem. Win dribniw poriad z cymy zastyhymy masywamy awy. Koy kosmicznyj chood skuwaw jich sered kiometrowych wohnespadiw, a poky wony ostyhay,
stikajuczy w prowalla, roztiah jich u gigantki priamowysni burulky cykopiczni koonady. Sered takoho andszaftu digator zdawawsia komaszynoju, kotra powze popid
skepinniam budiwli, pokynutoji weetenkymy meszkanciamy. Odnak sprawni proporciji buy szcze raziucziszi.
Wasne, w cij dykosti, w ciomu carstwi chaosu, czuomu ludkym oczam, na dumku
ne spadao odne poriwniannia z zemnymy horamy. Tut wyjawlaasia orstoka krasa
pusteli, wywerenoji z panetnych hybyn i peretworenoji czuym Soncem z rozpeczenoji
awy u kami. Czuym, bo Sonce tut ne buo poumjanym dyskom, jak na Misiaci czy na
Zemli, a choodnym byskuczym cwiachom, ubytym u rudyj neboschy. Wono dawao
mao swita i szcze mensze tepa. Za stinamy weetochoda buo minus 90 gradusiw
temperatura naproczud ahidna dla cijeji pory roku.
Na wychodi z uszczeyny Angus pobaczyw zagrawu wona pidijmaasia szczoraz
wyszcze, a poky ohornua czwer nebokraju, i win ne widrazu zrozumiw, szczo ce ne
schid Soncia j ne promi seektora, a woodar Tytana, otoczenyj czysennymy kilciamy,
owtyj, jak med, Saturn.
Rizkyj kren kabiny, pronyzywyj zojk motoriw, na jakyj hiroskopy zreaguway
szwydsze, ni win sam, nahaday jomu, szczo teper ne czas na spohladannia. Pokirywo
schyywszy oczi dodou, Angus naraz uswidomyw uwe komizm swoho stanowyszcza.
Wysiaczy w zbruji, win sowaw i sipaw nohamy, niby dytyna, szczo rozwaajesia na hojdaci, ta pry ciomu widczuwaw koen hromowyj krok digatora. Dno uszczeyny stawao
dedali strimkiszym. I chocza win skorotyw krok, maszynnyj widdi spownywsia nadsadnym wyttiam turbin. Weetochid opynyw u hybokij tini, j poky Angus uwimknuw proektor, edwe wstyh obmynuty wystup skeli.
Inercija majatnykowe rozihnanych waeznych kinciwok, niby skoriajuczy perszomu zakonowi jutona, tiaha digator po priamij liniji, chocza dowodyosia robyty
poworot. Ce pryzweo do krajnioho perewantaennia dwyhuniw. Usi pokaczyky, jaki
dosi swityysia spokijnym zeenym switom, uraz spaachnuy purpurom. Turbiny rozpaczywo zawyy, wytyskajuczy iz sebe wse, na szczo buy zdatni. Generator tachometra

hoownoho hiroskopa zabymaw ote, mohy perehority zapobinyky. Sydiaczy u kabini zahrozywo nachyenoho digatora, Angus Parwis obywawsia choodnym potom,
ujawlajuczy, jak bezhuzdo roztroszczy dowirenu jomu maszynu. Na szczastia, ysze
liwyj liktiowyj kowpak zaczepywsia za skelu, skrehotnuwszy, mow korabel, szczo siw na
ryfy. Z-pid stali bryznuo skakamy j snopamy wykresanych iskor, i weetochid, zdryhajuczy, powernuw sobi riwnowahu.
Piot stripnuw hoowoju, radyj, szczo w uszczeyni wtratyw zwjazok iz Gosse, bo
samodijuczyj peredawacz pokazaw by na monitori wsiu joho pryhodu. Angus wyjszow z
hybokoji tini i podwojiw uwahu. Jomu zrobyosia soromno sprawa bua eementarna
j stara, jak swit. Ade zruszyty z miscia okremo tepowoz i zruszyty joho, koy do nioho
pryczepeno werweczku wahoniw, ce absolutno rizni reczi. Wysiaczy w zbruji, Angus
imituwaw marszowyj krok, i koos buw znowu naproczud suchnianyj. Piot u szybku
baczyw, jak sabkyj poruch joho ruky w tu my staje zmachom kliszczuwatoji apy, a
koy win roby krok, basztopodibna noha zbyskuje dyskom kolina, wysuwajuczy upered.
Angus widijszow od kosmodromu we na pjatdesiat wisim myl. Ce win znaw z fotografij, zrobenych suputnykom, i z karty, wykonanoji u massztabi 1:800 (wywczaw jich
naperedodni wweczeri), szczo doroha do Graala podilajesia na try osnowni czastyny.
Persza ochopluwaa tak zwane kadowyszcze j wukanicznu uszczeynu, jaku win
szczojno pomynuw. Druhu szczojno pobaczyw to bua wyrwa w masywi zastyhoji
awy, zrobena serijeju termojadernych wybuchiw. Ce buw najbilszyj masyw zastyhych
wywere orandkoho wukana, i ranisze nichto ne mih joho podoaty inaksze, ni zderszysia strimkymy schyamy. Jaderni wybuchy wjiysia w sejsmicznyj barjer, szczo doty
zatulaw prochid, i rozrizay joho nawpi tak, jak rozihrityj ni rozrizaje szmat masa. Na
karti, szczo swityasia pered Angusom u kabini, ce mihirja buo he obmalowane znakamy okyku; wony nahaduway, szczo tut ni w jakomu razi ne mona wychodyty z maszyny.
Radicija pisla termojadernych wybuchiw bua j dosi nebezpeczna dla ludyny, nezachyszczenoji pancyrom weetochoda. Wychid z uszczeyny widdilaa wid wchodu w
mihirja riwnyna zawdowky z mylu, he czorna, nacze prytruszena saeju. A tut Angus poczuw Gosse. Niczoho ne skazaw jomu pro te zitknennia zi skeeju, a Gosse powidomyw, szczo po toj bik zworu Weykoho Szpyla, na piwdorozi, radinahlad za nym zdijsniuwatyme we Graal.
I same tam poczynaasia tretia, ostannia czastyna dorohy czerez zapadynu. Czornyj py, szczo wkrywaw riwnynu mi dwoma krutoschyamy, oblipyw nohy digatora za
kolina, Angus szwydko j upewneno prostuwaw u nykych kubach kuriawy do maje
priamowysnych stin rozkoyny. Win probrawsia do neji kri uamky skel, opawenych
arom wybuchiw. Ci skeli, twerdi mow dimant, rozsypajuczy pid irydijewymy pidoszwamy digatora, rozlitaysia nawsibicz iz swystom kul. Ae dno uszczeyny buo
hadeke, jak sti.
Angus opynywsia mi obsmaenych stin u wylaskach krokiw. Win uris u maszynu,
jaka mowby staa joho wasnym, zbilszenym do gigantkych rozmiriw, tiom. Uwijszow
u temnu hybi, taku nespodiwanu j neprohladnu, szczo musyw zaswityty fary. Jichnie
rtutne prominnia zmahaosia z kubjam moroku, szczo borsaosia mi stowpamy zworu,
ne puskajuczy tudy rude, choodne, pochmure swito neba, szczo jasnio w brami
mihirja. Za konym krokom weetochoda cia swita plama robyasia wse bilszoju j bilszoju. Nareszti stiny maje zijszy, nenacze ne baay wypuskaty joho weetochid Pouks, namahaysia stysnuty joho nezhrabni peczi w swojich kamjanych obijmach.
Prote ce bua iluzija: obabicz maszyny yszaosia po kilka metriw.
I wse-taky Angus musyw upowilnyty chid, bo Pouks, nabyrajuczy szwydkosti,
znowu poczaw zahrozywo chytatysia, mow kaczka. Ce zumowluwaosia zakonom pryskorennia ineneram ne poszczastyo pryborkaty joho pownistiu.

Ostanni trysta metriw Angusowi doweosia derty krutym schyom, obereno promacujuczy koen krok. Win nawi prychylawsia do samoji szybky, szczob kraszcze baczyty, kudy stawyty basztopodibni nohy Pouksa. Angus tak pylno wdywlawsia w
grunt pid soboju, szczo, raptom pidwiwszy hoowu, a zastyh wid nespodiwanky:
dowkoa wse tonuo w dywnomu switli
Weykyj Szpyl wysocziw nad bio-rudym okeanom chwylastych chmar, samotnio
strymiw na tli neba, priamowysnyj i czornyj. Angus a teper zrozumiw, czomu dechto
nazywaw Szpyl Boym palcem. Potrochu styszywszy kroky j zatrymawszy na zrucznij
dla ohladu miscyni, win sprobuwaw uowyty w styszenomu spiwi turbin hoos Graala,
niczoho ne poczuw i zachodywsia wykykaty Gosse. Odnak i toj ne ozywawsia. Digator
i dosi perebuwaw u raditini.
I todi staasia dywna ricz. Wzahali radikontakt iz kosmodromom buw dla Angusa
nepryjemno nadokuczywym, nemowby zawaaw jomu. Mabu, czerez te, szczo piot
widczuwaw chaj ne w sowach, a w hoosi Gosse prychowanu sturbowanis, a moe, j
nedowiru. W tij trywozi buo baannia opikuwatysia nym, a cioho Parwis prosto ne znosyw. Teper e, koy win i sprawdi yszywsia sam, bo ni ludkyj hoos, ani awtomatyczni
impulsy radimajaka z Graala ne doynay do nioho w cij bezkrajij bilij pusteli, win zamis poehszennia widczuw sebe nepewno, jak ludyna u paaci dyw, jaka ne maje
odnoho baannia pokynuty joho, doky ne pobaczy, szczo brama, dosi nawsti widczynena, sama soboju zamykajesia pered neju. Angus wyajaw sebe za nepotribnyj nastrij,
schoyj na perelak, i poczaw schodyty do zabooczenoho schyu moria. Chocza j nekrutyj,
schy buw podekudy obedeniyj, i Angus orijentuwawsia prosto na czornyj Weykyj
Szpyl, szczo siahaw neba i zihnuwsia tak, nemow i sprawdi buw palcem, szczo pidmaniuje do sebe.
Raz i wdruhe pyta pidoszwy weetochoda sporsnua z tupym skrehotom, skydajuczy donyzu hromaddia uamkiw iz kryanoho pancyra, ae ce kowzannia ne zahrouwao
padinniam. Treba buo tilky stawyty nohy, wbywajuczy stupni szypamy w zaszkarubyj
nast, a ce spowilniuwao ruch. Weete schodyw wyhnutym schyom mi dwoma uszczeynamy, wperto hupajuczy nohamy tak, szczo a fontany kryynok obsypay jomu nakolinnyky j dysky kolin. Angus baczyw szczoraz dali whyb doyny, dno jakoji we wydnio
kri tuman. Digator spuskawsia nycze j nycze, a czornyj pae Weykoho Szpyla, wyzyrajuczy z-nad mooczno-biych chmar, zdawawsia szcze hrizniszym.
Tak weetochid dosiah zony tych chmar, jaki pywy riwno j powilno, mow newydymoju rikoju. Chmary obijniay joho stehna, tuman zatuyw kabinu, ae znyk umy, nacze
joho zdmuchnuy. Szcze kilka chwyyn Czornyj Pae bowwaniw nad perystoju biynoju
jak kamjanyj stowp sered piny i kryhy arktycznoho okeanu. Potim Pae znyk, Angus
spynyw i prysuchawsia, bo raptom jomu zdaosia, niby czuje sabkyj urywczastyj pysk.
Powertajuczy digator to liworucz, to praworucz, win czekaw, szczob cej paksywyj spiw,
ue cikom wyraznyj, zazwuczaw odnakowo w oboch wuchach.
Peeng wychodyw z Palcia, podajuczy wirnyj napriamok. Angus piszow prosto na
nioho. Koy b widchyyw, urywczastyj sygna staw by hoosniszym i trywonym. Krokomir pokazaw sotu mylu. Bilsza czastyna dorohy yszyasia pozadu. Mensza, pidstupnisza, rozkynuasia pered nym, ohornuta imoju. Waki chmary teper temniy wysoko
nad nym, wydymis siahaa kilkasot metriw. Anerojid pokazuwaw, szczo tut poczynajesia najbilsza zahybyna, ae z micnym gruntom.
Angus iszow, pokadajuczy i na such, i na zir, bo stao wydnisze, czerez snih
oczewydno, to buw dwookys zamerzoho wuheciu j angidrydy inszych zastyhych haziw.
Zridka z-pid nych wyhladaa morena slid lodowyka, jakyj utysnuwsia koy u rozpadynu wukanicznoho masywu, prooraw jiji pazujuczoju tuszeju, skuwaw kryhoju skelni
uamky, a potim, widstupajuczy abo tanuczy wid magmy w hybynach Tytana, yszyw
morenu w chaotycznomu bezadi.
Krajewyd zminyw, mow zymowoho poudnia. Znyk jedynyj suputnyk Pouksa

 joho wasna ti. Weet stupaw upewneno, hruznuczy metaewymy czerewykamy w

snihu, w dzerkaach zadnioho baczennia Angusowi buo wydno wasni slidy, hidni tyranozawra najbilszoho z-pomi dwonohych chyakiw mezozoju. Za cym slidom Angus
perewiriaw napriamok.
Z pewnoho czasu joho poczao peresliduwaty nejmowirne widczuttia, niby win ne
sam u kabini, a za joho spynoju je insza ludyna, win a czuw jiji dychannia. To bua
halucynacija, szczo wynyka, mabu, wid perewtomy suchu monotonnymy radisygnaamy. Angus ce znaw, ae wona tak jomu dopeka, szczo win zatrymaw widdych. Todi
druhyj protiaho zitchnuw. Newe ne halucynacija, a szczo insze?.. Piot zbywsia z
rytmu, koos zatoczywsia. edwe wtrymaw joho j poczaw halmuwaty, a poky zowsim
spynyw.
Toj druhyj perestaw dychaty. Newe ce buw widhomin z maszynnych koodiaziw digatora? Stojaczy na misci, Angus wdywlawsia w nawkoysznij prostir, a poky
pobaczyw na bezmenych snihowych pokrywaach czornu rysku, znak okyku, namalowanyj tuszsziu na biyni horyzontu. Zwidsy hodi buo rozibraty, czy to taka skela, czy
skupczennia chmar. I chocza win zrodu ne baczyw weetochoda u zymowij obstanowci
ta szcze j z widstani myli, joho ochopya wpewnenis, szczo to digator Pirksa.
I win ruszyw do nioho, nawi ne zwernuwszy uwahy na sygna, jakyj rizaw wucha
dedali sylnisze. Angus dodaw kroku. Czorna wertykalna plama dwojiasia na biomu tli,
bo digator zdryhawsia wid konoho kroku. Czerez kilkanadcia chwyyn we mona
buo zrozumity sprawni rozmiry plamy. Tudy buo z piwmyli, moe, trochy bilsze. Teper
Angus i sam dywuwawsia, czomu ne posaw u toj bik radisygnaliw. Czomu ne zwauwawsia. Do sliz udywlajuczy u posta zaliznoho weeta, Angus pomityw za szybkoju, w
serci koosa, maekoho czoowiczka, jakyj, wysiaczy posered kabiny, ruchawsia niby
pawuczok u pawutynni. Angus iszow za nym, i jichni weety yszay po sobi dowhi chwosty kuriawy, nacze korabli spinenu boroznu wody na mori.
Angus nazdohaniaw joho, wodnoczas ne zwodiaczy oka z dorohy poperedu. A tam
buo na szczo podywytysia. Widdalik kuboczyasia zawiriucha, u proswitach jakoji zbyskuwaa szcze slipuczisza za snih biyna. To bua zona choodnych gejzeriw.
Todi Angus pokykaw toho, za kym hnawsia. Pokykaw raz, udruhe, wtretie, ae
toj ne widpowiw, a nawpaky dodaw kroku, niby namahajuczy utekty wid swoho riatiwnyka. Angus peresliduwaw utikacza, szczoraz bilsze rozchytujuczy tuub swoho koosa, wymachujuczy joho mohutnimy rukamy, pospiszaw do zahybeli, bo strika krokomira tremtia bila czerwonoji podiky 48 myl na hodynu. Angus dowho kryczaw zachrypym wid chwyluwannia hoosom, ta raptom jomu zacipyo, bo czorna posta poczaa
rozszyriatysia, spuchajuczy, jiji kontur utratyw czitkis, i win baczyw u inszomu digatori we ne ludynu, a weyku ti, jaka rozmywaa u bezformnu plamu, a poky rozwijaasia j znyka.
Angus ysze teper zbahnuw, szczo hnawsia sam za soboju. To buw dosy ridkisnyj,
odnak widomyj i na Zemli, w Alpach, fenomen pid nazwoju Prywyd Brokena. Wasne
widobraennia na tli jasnych chmar.
Wraenyj cym widkryttiam, pryhoomszenyj orstokym rozczaruwanniam, Angus
napruyw usi mjazy, sudomno chapajuczy powitria, spaachnuw luttiu j rozpaczem, aden spynyty widrazu, bez zatrymky. Ta nutroszczi koosa nacze wybuchnuy, joho szarponuo i kynuo wpered. Optymetry chlupnuy czerwinniu, jak rozpanachani yy krowju. Digator zadwyhtiw usim korpusom, nacze korabel, szczo naporowsia na pidwodnyj
ryf, i poczaw chyyty. Jakby Angus ne schamenuwsia j ne perewiw joho na powilniszyj
krok, weetochid zawaywsia b.
Bahatohoosyj protest raptowo perewantaenych agrehatiw zaspokojiwsia, Angus
powysnuw z rozczepirenymy nohamy, dychajuczy tak wako, niby sam probih oci waki
ostanni myli. Slozy rozczaruwannia j hniwu stikay joho rozpasziym obyczcziam. Trochy zaspokojiwszy, win wyter mjakoju pidkadkoju rukawyci spitnili browy, tymczasom

jak gigantka apa weetochoda, powtoriujuczy cej joho ruch, pidniaasia whoru, zatuya wikno kabiny peredpliczcziam i z hurkotom udarya w wyprominiuwacz, roztaszowanyj na bezhoowych peczach. Angus zabuw widkluczyty prawyciu z konturu!
Cej czerhowyj iditkyj wczynok ostatoczno prywiw joho do tiamy. Angus rozwernuwsia, szczob wasnym slidom pity nazad, bo zwuky peenga zowsim rozadnaysia.
Musyw staty na dorohu i jty neju, doky bude zmoha, a jakszczo joho zaslipy zawiriucha
w zoni gejzeriw, win rozhaniatyme jiji wyprominiuwaczem.
Wreszti Angus widszukaw te misce, de joho zbya z panteyku fatamorhana
dzerkao z chmar ta haziw. A moe, win zduriw szcze ranisze, koy piddawsia ne na
optycznyj, a na akustycznyj obman i perestaw zistawlaty peeng iz kartoju? Misce, kudy
joho zaneso, wyjawyo ne due daeko wid dorohy, za krokomirom jakycho dewja
myl. Ae na karti tam ne buo nijakych gejzeriw wony tiahysia dali na piwnicz; ce
dowodya rozwidka OPS. Czerez te Marlin i poradyw ity z Roembdena do Graala krunym szlachom z piwdnia, bramoju zahybyny, jaku nikoy dosi ne zatopluwao, chocza j
zasypao snihom gejzeriw. Marudno, ae bezpeczno. W najhirszomu razi zapadynu
mohy perehorodyty diuny dwookysowoho snihu, odnak digator maw dostatniu potunis, szczob podoaty nawi pjatymetrowi kuczuhury, a koy b zastriaw, Graal wysaw
by buldozery z dystancijnym uprawlinniam, zniawszy jich z robit u szachti.
Ae nichto ne znaw, de same propay oti try weetochody. Bo bezpererwnyj radizwjazok ne dijaw u zahybyni, na staromu szlachu. Joho pisla tych katastrof pokynuy. Krim toho, do piwdennoji zapadyny ne dochodyy j korotki chwyli, ta j retransluwaty jich ne mona buo ade Tytan ne maje inosfery. Dowodyosia wykorystowuwaty satelitarni radiperedawaczi, odnak Saturn chwostom swojeji burchywoji magnitosfery huszyw bu-jake wyprominiuwannia, krim azernoho. Chocza azery Graala,
probywajuczy naszaruwannia chmar, dosiahay patrulnych suputnykiw, odnak ti suputnyky, ne osnaszczeni peretworiuwaczamy chwyl takoho szyrokoho dipazonu, buy
nespromoni perekoduwaty switowi impulsy na radisygnay. Mohy, szczoprawda, posyaty spaachy w zahybynu, ta ce, na al, niczoho ne dao b. Podoaty gejzerowi buri
mih tilky azer takoji potunosti, jaka rozpawya b dzerkaa suputnykiw. Wywedeni na
orbity, koy Graal iszcze tilky rozbudowuwawsia, dzerkaa we zaznay pewnoji koroziji
i pohynay nadto bahato promenewoji energiji, chocza may b widbywaty jiji na 99 widsotkiw. U cej kubok nedohladiw, rozbazariuwannia zasobiw, pospichu, neczitkoji roboty
transportu ta zwyczajnoji durosti, prytamannych ludiam skri, a ote i w kosmosi, odyn
po odnomu wtiaho j oti weetochody, za jakymy j slid zapawsia. yszaa ostannia nadija na micnyj grunt zapadyny. Ta czy takyj win twerdyj? Angus newdowzi maw pereswidczytysia w ciomu. Jakszczo win sperszu spodiwawsia wyjty na slid swojich poperednykiw, to teper ue wtratyw na ce nadiju. Jszow za azymutom, bo doroha tiahasia
whoru, a poky wywea joho z tijeji kuriawy. Liworucz wysocziy zanureni w chmary
strimczaky dawnioji magmy, z jakoji witer poobmitaw snih. Angus rozwaywo obmynuw ce misce. Piszow kamenoomneju wpoperek obedeniych uszczeyn, u kryzi buo
wydno bulbaszky nezamerzoho hazu. Koy zalizni stupni raz i wdruhe proamay kryanu szkaraupu, zapadajuczy w poronynu, zniawsia takyj hurkit i trisk, jakyj czuje,
mabu, ysze kapitan kryhoama, taraniaczy polarni torosy.
Persz ni ruszyty dali, Angus dbajywo ohlanuw nohy weetochoda. Potim szcze
dowho moroczywsia, poky poczuw urywczastyj zumer odnakowoho tonu. Trochy zhodom
sygna u prawomu nawusznyku zaswystiw, a w liwomu zahuw basom. Oto Angus terplacze obertawsia, poky zumery zazwuczay w unison.
Poperedu mi nagromadenymy kryanymy pytamy widkrywsia dosy szyrokyj
prochid, to bua ne wodiana kryha, a zastyhli wuhewodni. Dodou Angus zijszow hrubozernystym suchym szczebenem, szczosyy strymujuczy szwydkis, bo tysiacza wisimsot tonn weetochoda tiahy zi schyu wnyz. Wkryti chmaramy wukaniczni stiny kratera rozstupyysia, j pered oczyma postaa uohowyna. Win spodiwawsia j tut pobaczyty

miscynu, zabarwenu wsima koloramy rajduhy, ae pobaczyw Birnamkyj lis

Z tisnych otworiw bya dobra tysiacza gejzeriw, wykydajuczy w otrujnu atmosferu
kyplaczi strumeni amonijewych rozczyniw. Derea pid strachitywym tyskom wystriluway ridynu w temne nebo, peretworiujuczy joho na kaamutnyj chaos.
Angus buw pewen do nioho strumeni ne doberusia, eksperty day garantiju, to
dumaw ne pro ce. Slid buo abo widrazu powernutysia do Roembdena, abo prosuwatysia
dali, suchajuczy beznewynni zwuky w nawusznykach, mow pidstupnyj spiw Odissejewych syren. Brudno-owti chmary, waki j edaczi, rozpywaysia nad usijeju zapadynoju, aby spadaty dodou dywnym ypkym snihom, szczo, zastyhajuczy, peretworiuwawsia na sprawni zarosti Birnamkoho lisu, chymernoho j woruszkoho.
Wasne, ce dywo ysze z weykoji widdali czymo nahaduwao zasypanu snihom
puszczu. Zapeka hra agresywnych chimicznych spouk, jaku we czas pidywluway
nowi prypywy, bo okremi grupy gejzeriw byy bezperestanu w nepohamowne rozmirenomu rytmi. Stworiuway amki, mowby porcelanowi dungli, szczo siahay czwermylnoji wysoty. Ciomu spryjaa j sabka grawitacija.
Bili skysti chaszczi nakaday odna na odnu, a koy nyni we ne mohy utrymaty
masywu mereanych rozhaue, szczo bez upynu pnuy u nebo, to osypaysia j zawaluway iz protiahym hurkotom, jak wseenkyj skad porcelany w chwyynu zemetrusu. Zresztoju, same porcelanotrusom chto ehkowano j nazwaw ci obway birnamkych lisiw.
Pryhoomszywe j wodnoczas beznewynne wydowyszcze obwau mona buo ohlanuty ysze z wertolota.
Otakyj buw lis Tytana; zbyka win zdawawsia netrywkoju konstrukcijeju, biopinnoju j mereywnoju, prote ne tilky weetochid, a j ludyna w skafandri moha prodertysia
kri joho chaszczi. Ne prosto zahybyty u taku ehszu wid pemzy, zastyhu pinu, czymo
serednim mi skryanioju mazziu i mereywom, spetenym z najtonszych porcelanowych wookon. Nichto ne zmih by ruchatysia tam szwydko, a wse prosuwawsia b upered, bo toj bezmir nahaduwaw sprawniu chmaru z drahystoji pawutyny usich widtinkiw bioho wid peramutrowo-opaowoho do slipuczo-moocznoho.
Uwijty do lisu buo moywo, ta nichto ne mih daty garantiji, czy ne perebuwaje
same cia czastyna lisu we na mei wytrywaosti j czy ne zawaysia wona, chowajuczy
mandriwnyka pid kilkasotmetrowym szarom samorujniwnoho skywa, jake zdajesia
puchom ysze w malij kilkosti.
Szcze ranisze, koy Angus perebuwaw na trawersi j porcelanowyj lis chowawsia za
czornym wystupom hirkoho schyu, zwidty ynuo bie siajewo, nemow prowist, szczo
zwidty maje zijty sonce. Te swito nahaduwao elitky, szczo lahaju na chmary zemnoho
Piwnicznoho Lodowytoho okeanu, koy korabel, jakyj pywe u widkrytych wodach, nabyajesia do lodowych poliw.
Angus iszow nazustricz lisu. Wraennia, niby stoji na korabli abo skorisze sam je
tym korabem, pidsyluwao rozmirenym pohojduwanniam zaliznoho weetnia. Poky
win schodyw z krutyzny, siahajuczy pohladom horyzontu, okresenoho switoju linijeju,
lis iz wysoty zdawawsia rozpeskanoju na powerchni chmaroju, wsia powerchnia jakoji
zdymaasia j sipaa u nezbahnennomu nerwowomu tremtinni. Angus iszow, a chmara
zrostaa j zrostaa, niby barjer materykowoho lodowyka. Piot ue baczyw dowhi, pokruczeni jazyky, szczo widchodyy od nioho; mow snihowi awyny, wony ruchaysia w nejmowirno spowilnenomu tempi. ysze todi, koy od snihowych kubkiw joho widdilao
kilka sot krokiw, Angus poczaw rozrizniaty otwory, szczo ziajay w nych: i weyki, nacze
wchody do peczer, i mali, mow nory. Wony temniy w spetinni puchnastych hauzok i
krysatoho hilla z napiwkaamutnoho, napiwbioho ska.
Pid czerewykamy weeta zachriaskotiw szczebi, hostryj i krychkyj. Radi na dwa
hoosy zapewniao, szczo maszyna ruchajesia w potribnomu napriamku, to Angus i
jszow, poduczaw homin motoriw, szczo zbilszyy oberty, aby podoaty zrostajuczyj opir.

Angus czuw skrekotywe zojkannia chaszcziw, jaki rozamuwaw kolinamy i korpusom

weetochoda, pozbuwszy perszoho perelaku. Teper win bojawsia ysz odnoho: ehsze
znajty hoku w kopyci sina, ni bodaj odnoho z tych, szczo propay. W cij huszczawyni
ne yszaosia slidiw, bo fontany gejzeriw ywyy chmaru, kona wyrwa j prowayna zarostay szwydko, mow ywa rana.
Angus prokynaw nepowtornu krasu, jaka joho otoczuwaa. Toj, chto nazwaw jiji
Birnamkym lisom, zapozyczywszy nazwu w Szekspira, buw, pewno, estetycznoju naturoju, ae zaraz w Angusa, jakyj sydiw u digatori, wynykay zowsim inszi poriwniannia.
Czerez spetinnia widomych i newidomych pryczyn Birnamkyj lis to widstupaw,
to posuwawsia whyb zapadyny, szyriaczy na tysiaczach, desiatkach tysiacz hektariw,
a sami gejzery buy dosy bezpeczni, jakszczo pomityty jich zdaeku. unaw hromowyj
hurkit gejzeriw, czuosia strachitywe wyttia, nacze w poohowych mukach kryczaa
sama paneta. Hazy prorywaysia na powerchniu j rozlitaysia wusibicz bryzkotywym
skywom, peretworiujuczy u zastyhli chaszczi.
ysze zakinczenyj newdacha mih zwaytysia w otwir gejzera, jakyj mi dwoma wybuchamy na my zawmyraje. Najehsze buo obmynaty na bezpecznij dystanciji same ti,
szczo wyjawlay sebe postijnym hurkotom, swystom i dwyhtinniam powerchni. Natomis nespodiwanyj wybuch, nawi ne due bykyj, najczastisze wykykaw gigantkyj
obwa.
Powilno stupajuczy krok za krokom, Angus mao ne prytyskawsia obyczcziam do
broniowanoji szyby. Baczyw mooczno-bili zastyhli strumeni-stowbury. Wnyzu wony
buy najtowszczi, whori rozhauuwaysia myhotywym kubkom. A w zakryaniych
dunglach nynioho powerchu rosy nowi zarosti, spynajuczy ehkymy jarusamy
whoru, zastyhajuczy w skeetopodibni, pawuczi pahony, kokony, hnizda, pawuny, dhutyky, ziabra, wyderti z tia ryb, ae wse szcze dychajuczi, bo wse i wsiudy bymao, rozpowzaosia, splitaosia, z towstoji pamorozi snuway tonki hoczasti pahony. Wony
zhortaysia w suwoji, osiday, spyway j znowu napowzay odne na odne, bezpererwno
skrapujuczy z newidomoji wysoty kejkym mookom. odne sowo, szczo wynyko na Zemli, ne moho opysaty ciu robotu w biomu, widmytomu wid tini, jasnomu mowczanni,
u cij tyszi, kri jaku prorywawsia szcze widdaenyj, szczojno narodenyj hurkit swidczennia pidzemnoho prypywu de hyboko w erach gejzeriw.
Angus zupynywsia, szczob zbahnuty, zwidky doynaje cej narostajuczyj hurkit, ta
wraz pomityw, szczo lis poczaw utiahaty joho w sebe. Ne pidijszow do nioho, jak lis u
Makbeti, u cych chaszczach niby nizwidky, z absolutno neruchomoho powitria
zroduway mikroskopiczni pastiwci snihu, jakyj ne padaw z neba, a prosto zjawlawsia
na temnych pytach broni digatora, na zwarnych szwach joho peczowych szczytiw. Ue
wsia werchnia czastyna korpusu bua pryporoszena cym snihom, jakyj utraczaw podibnis do snihu, bo ne padaw zhory, a ypnuw biym syropom, wypuskaw parostky, snuwawsia mooczno-wooknystym nyttiam. Angus i ne zohediwsia, jak digator obris snihowym chutrom, szczo, tiahnuczy tysiaczamy pasem, miniaczy na switli, peretworyo
korpus maszyny na weyczeznu biu lalku, chymernu snihowu babu.
Angus prymusyw joho e zdryhnutysia, j ue zastyhli masy snihu z kinciwok i
nakolinnykiw poczay spadaty wnyz weyczeznymy szmatkamy, a wpawszy, peretworiuwaysia na kopyci tenditnych skaok. Swito wychopluwao z chystkoji kypuczoji poweni fantasmahoryczni formy i slipo, chocza j ne oswitluwao powerchni. ysze teper
Angus ocinyw korys, jaku dawaw uwimknenyj wyprominiuwacz. Joho pekelnyj ar wytopluwaw u chaszczach tunel, jakym prostuwaw digator. To z liwoho, to z prawoho boku
strumeniw haz, harmatnymy postriamy wyrywajuczy iz zaczepenych digatorom
chmar. Czasom wybuchy zwuczay kanonadoju: ce koy prokydawsia nedaekyj gejzer;
win pluwawsia w usi boky, a nad nym wyruwaw ciyj sutan haziw. Nespodiwano sniystyj lis poridszaw, utworiujuczy halawynu pid newysokym skepinniam. Poseredyni
halawyny eaw czornyj weete, pokazujuczy jomu pidoszwy zczepenych stip i zihnutyj

na odyn bik korpus. Ce nahaduwao uamky korabla, wykynutoho na bereh. Liwa ruka
weeta styrczaa z biych stowburiw, dooniu zatuyy rozohi chaszczi. Pry padinni korpus maje wdawyw u grunt.
Zaliznyj weet eaw zihnutyj, ae nacze ne skorenyj do kincia. Bo, krim ukrytych
snihom kinciwok, uwe korpus joho buw czystyj. Powitria nad nym e tremtio, bo z
nioho j dosi wychodyo tepo. Angus Parwis prosto oczam swojim ne wiryw. Staosia
dywo: zustricz z weetochodom-byzniukom! Piot chotiw buw ozwatysia, ta pomityw odnoczasno dwi reczi: pid powaenym digatorom szyroko roztekasia kalua maslanoowtoji ridyny, szczo wyteka z hidrawlicznych prywodiw. Ote, digator poszkodenyj,
prynajmni czastkowo. Perednie sko kabiny, zaraz take schoe na korabelnyj iluminator, ziajao prowaom i tilky z rejok obszywky styrczay izolacijni poduszky. Cej otwir,
spownenyj morokom, paruwaw, niby weet ne mih wypustyty w ahoniji ostannij widdych.
Radis nespodiwanoji zustriczi postupyasia miscem achowi. Szcze tilky obereno
nachylajuczy nad powaenym digatorom, Angus ue znaw, szczo wseredyni nemaje
nikoho. Ta wse obnyszporyw nutroszczi weetnia proektorom, pobaczyw bezadno zwiszeni prywody j pryczepenu do nych eektronnu szkiru. Ne majuczy zmohy nachyytysia
nycze, Angus namahawsia zazyrnuty w usi kutky kabiny. Spodiwawsia, szczo wodij,
jakyj zaznaw awariji j piszow, odiahszy skafandr, zayszyw jaku wistku, znak, odnak
tam ysze walaasia perekynuta skryka dla instrumentiw i kluczi, szczo z neji powypaday.
Angus dowho sykuwawsia zbahnuty, szczo tut staosia. Digatora mih powayty
obwa, moho zasypaty; sproby wodija wyborsatysia skinczyysia niczym, todi win wymknuw systemu bokiratoriw, szczo obmeuway dopustymu potunis, i wnaslidok perehriwu usnuy mastyoprowody. Szybky w kabini wodij ne rozbywaw, ade wilno mih
wyjty azom u stehni abo awarijnym otworom na chrebti. Skorisz za wse, szybku wybyo
pid czas obwau, koy weetochid upaw horiy. Na bik win perewernuwsia, zmahajuczy
iz zawaom. Otrujna atmosfera, napownywszy kabinu, wbya b ludynu szwydsze, ni
chood.
Ote, obwa ne zachopyw ludynu znenaka. Koy skepinczasti chaszczi obwayysia zhory na maszynu, wodij, rozumijuczy, szczo weetochid nedowho wtrymajesia na
nohach, wstyh nadiahty skafandr. I cym perewiw digator na awarijne uprawlinnia, bo
sperszu maw stiahty z sebe eektronnu szkiru. Cej digator ne maw nadpotunoho wyprominiuwacza, oto wodij zrobyw te, szczo charakteryzuwao joho z najkraszczoho
boku: wziaw instrumenty, perebrawsia do maszynnoho zau j, zbahnuwszy, szczo ne
zmoe poahodyty hidrawliku, bo potriskaosia bahato truboprowodiw i wtraty wyjawyysia nadto weykymy, widimknuw od reaktora wsi ti peredaczi, szczo suyy dla peresuwannia, j uwimknuw reaktor maje na wsiu potunis. Win baczyw, szczo weetochid
jomu ne poszczasty uriatuwaty, ae ar atomnoho kota, szczo wydilawsia kri broniowanyj korpus, roztopluwaw zawa. Tak utworyasia cia peczera iz skystymy stinamy.
Angus perewiryw radiciju, nabyzywszy do zadnioji czastyny korpusa liczylnyky
Gejgera. Wony odrazu hoosno zacokotiy. Szwydkonejtronnyj atomnyj reaktor dawno
rozpawywsia wid wasnoho aru j ue choonuw, ae zowni bronia bua szcze hariacza j
radiaktywna.
Oto neznajomyj Angusowi wodij wyliz kri rozbyte wikno, pokynuwitiy nepotribni
instrumenty, j piszky zahybyw u lis. Angus szukaw joho slidy w rozytomu mastyli, ta
ne znajszow niczoho. Obijszow metaewyj trup i poczaw szukaty w stinach ziajuczoji
peczery dirku, jakoju moha b wylizty ludyna. odnoji takoji dirky ne buo. Skilky czasu
mynuo wid momentu katastrofy, Angus ne znaw. Znaw odne: ti dwoje perszych znyky
w lisi try doby tomu, a Pirks hodyn na dwadcia-trydcia piznisze. Taka mizerna riznycia w czasi ne dawaa zmohy wstanowyty, czy ce weetochid samoho Pirksa, a czy
operatoriw z Graala.

Angus, ywyj, zakutyj u zalizo, stojaw nad perekynutym weetom i spokijno rozmirkowuwaw, szczo robyty dali. De u ciomu wytopenomu arom puchyrewi maw neodminno buty otwir, jakym uriatuwawsia neszczasywyj wodij, ta, mabu, pisla wteczi
otwir zasmoktao.
Porcelanowyj szram maw buty dosy tonkyj z digatora Angus joho ne mih pomityty, tomu, widkluczywszy od weetnia, jaknajszwydsze perewdiahsia w skafandr,
zbih, hurkoczuczy schodamy, do stehnowoho luka, drabynkoju zliz na stupniu j ziskoczyw na skystyj grunt. Wytopena w obwali peczera naraz wydaasia znaczno bilszoju,
niby win sam raptowo pomenszaw.
Angus obijszow peczeru dowkoa maje szistsot krokiw. Nabyajuczy szoom do
prozorych mis, jakych, na al, buo czymao, win obstukuwaw jich mootkom, prychopenym na pulti uprawlinnia, a todi sprobuwaw wydowbaty niszu mi dawno zatwerdiymy stowburamy. Powerchnia trisnua, mow sklana, zwidty posypaosia kryszywo,
potim szczo zahurkotio, j na nioho obwayasia chmara ehkoho szczebeniu j krystalicznoho pyu. Angus pereswidczywsia, szczo wse ce puste, znykoho wodija win ne
znajde, a sam opynysia w pastci. Proom, u jakyj win zajszow digatorom do peczery,
we zatiahuwawsia biymy, zawtowszky jak ruka burulkamy, wony potrochu tuawiy,
nahadujuczy solani stowpy.
Na ce ne buo rady. A szczo najhirsze, ne buo czasu na spokijni rozdumy, ade j
skepinnia osidao wono we maje torkaosia peczej weetochoda, schooho teper na
Atanta, szczo trymaje na sobi nebesne skepinnia.
Angus i ne zhediwsia, jak znow opynywsia w kabini, szczo we potrochu, milimetr
za milimetrom, nachylaasia razom iz korpusom, natiah eektronnu szkiru i szcze jaku
my powahawsia, czy warto wmykaty wyprominiuwacz. Tut u konomu wczynkowi
krywsia neperedbaczenyj ryzyk rozpawene skepinnia moho j skrapaty i obwayty.
Angus prosunuwsia na kilka krokiw i tut-taky, bila czornoji kupy poamanoho weetochoda, znajszow misce, zwidky mih uziaty rozhin i z usijeji syy wychopytysia nazowni.
Ne dla toho, szczob hanebno wtekty, a szczob wyrwatysia zi skystoji hrobnyci. A tam
ue pobaczy, szczo robyty dali.
Syowa ustanowka zagraa turbinamy. Wid udaru staewych kuakiw bia stina
zahua, triszczyny zirczasto rozpowzysia whoru j wusibicz, i wodnoczas hrymnuw hrim.
Te, szczo staosia, widbuosia tak szwydko, szczo Anpus ne wstyh niczoho zrozumity. Widczuw takyj strachitywyj udar zhory, szczo weet, u jakomu win sydiw, ysze
basowyto zojknuw, zatoczywsia, wyetiw kri wybytyj proom, nacze ystok paperu, i pid
awynoju bry, uamkiw, pyu tak raptowo wrizaw u grunt, szczo, nezwaajuczy na
amortyzaciju, wsi nutroszczi Angusa Parwisa pidskoczyy do hora. I w toj e czas padinnia buo nejmowirno powilne: uamky, szczo wkryway steku, jakoju win pryjszow
siudy, pidnimay, jich buo wydno w szybku tak, nacze ne win padaw, a ta snihowa
hadi, na jaku hradom sypay uamky, stawaa pered nym dybky. Win nabyawsia z
wysoty do cijeji biyny, zahornutoji chmaramy kuriawy, a poky kri usi szpangouty
korpusa, wyjuczi motory, jichni waeli, zachysni ridyny broni do nioho dijszow ostannij
hromowyj udar.
Angus eaw oslipyj. obowe sko ne trisnuo, odnak uhruzo u widwali, masu jakoho win widczuwaw na sobi, na spyni digatora. Turbiny wyy we ne pid nym, a zzadu
na choostych obertach, bo wid perewantaennia sami sebe wymknuy. Na czornomu,
mow saa, tli wikna poumjaniy wsi pokaczyky. Wony potrochu blidy j siriy, todi stay
jasno-zeenymy, odnak ti, szczo buy z liwoho boku, odyn za odnym hasy, nemow dotliwajuczi aryny.
Angus eaw z liwoho boku w pokaliczenomu weetochodi. Pokaliczenomu, bo ruky
j nohy digatora ne dijay. Switywsia ysze kontur joho druhoji segmentnoji poowyny.
Sudomno dychajuczy, Angus widczuwaw smorid perehorioho mastya. Ote, staosia te,
czoho win bojawsia. Czy zmoe napiwparalizowanyj digator bodaj powzty?

Angus perewiryw turbiny, wony zagray w unison, prote sygnalizacija widrazu

spaachnua purpurom poperedennia. Koy obwa sztowchnuw joho izzadu, weetochid
upaw ne doliy, a trochy bokom. Hyboko dychajuczy, Angus jaknajpowilnisze, naoslip,
uwimknuw wnutrisznie oswitennia i znajszow awarijnyj interoceptor weetochoda,
szczob zrozumity, w jakomu pooenni perebuwaju kinciwky j korpus maszyny. Nakresene choodnymy linijamy zobraennia zjawyosia widrazu. Obydwi staewi nohy zczepyy, a tocznisze schrestyysia, ote, kolinni suhoby trisnuy. Liwa stopa zajsza za
prawu, odnak i prawoju win ne zmih nawi poworuchnuty. Mabu, nohy wczepyysia
odna w odnu wystupamy, a resztu dowerszyw tysk obwau.
Smorid wytikajuczoho z hidrawliky mastya dratuwaw nizdri dedali nastyrywisze.
Angus iszcze raz sprobuwaw wyborsatysia z zawau, perekluczywszy wsiu mereu mastyoprowodu na sabszyj, awarijnyj kontur. Namarne? Ue szczo rozpeczene, syke,
mjake pidtikao jomu pid stopy, homiky, stehna. W biomu switli ampy nad hoowoju,
eaczy na szybi kabiny, win pobaczyw mastyo, rozstebnuw zmijku, wyliz iz eektronnoji szkiry j, stojaczy nawkoliszkach hoyj, widkryw stinnu szafku, jaka teper bua nad
nym. I a zojknuw pid wahoju skafandra, szczo wypaw zwidty, wdariajuczy joho w hrudy
kysnewymy butlamy. Za nymy bioju kueju poetiw u mastylnu kaluu szoom. Trykotanyj kostium prosiak hidrawlicznoju ridynoju. Angus bez wahannia wliz u skafandr,
wyter mastyo z szooma, nadiah joho, stiah zastibky i nawkaraczky popowz koodiazem,
teper ue horyzontalnym, nacze tunel, do stehnowoho luka.
I cioho, j awarijnoho luka na chrebti weetochoda widczynyty ne wdaosia. Nikomu ne widomo, jak dowho win szcze probuw u kabini, a poky zniaw szoom i, ligszy
na zaytu mastyom szybu, pidnis ruku do czerwonoho johnyka, rozbyw neweyczkyj pastykowyj horbok i szczosyy wtysnuw uhyb majbuttia wwihnutu knopku witryfikatora.
I nichto ne zmoe diznatysia, pro szczo win dumaw i szczo widczuwaw, hotujuczy do
kryanoji smerti.

Doktor Herbert sydiw bila nawsti odczynenoho wikna, zruczno wyprostawszy

nohy, obhornuti puchnastoju kowdroju, i perehladaw histogramy. Chocza nadwori bujaw de, u kimnati panuway sutinky. Napiwtemriawu posyluwao czorne, mow za kiptiuene, skepinnia z perechreszczenych towstych, prosoczenych ywyceju baok. Pidoha bua wymoszczena z weykych, szczilno pidihnanych doszczok, stiny wykadeni z
towstych kood. Za wiknom bowwaniy porosli lisom schyy owcia Chmar, dali masyw
Kratakalha i strimczak najwyszczoji hory, podibnoji do bujwoa z obamanym rohom,
jaku indinci nazway w dawnynu Kamenem Siajuczoho Baenstwa. Nad siroju, wtykanoju kameniuczcziam doynoju, zdijmaysia rozohi schyy, z piwnicznoho boku wkryti
kryhoju. Za piwnicznym perewaom siajaa bakyttiu daeka riwnyna. Hen-hen, u nejmowirnij dayni zdijmaasia w nebo wuka smuka dymu znak dijuczoho wukana.
Doktor Herbert poriwniuwaw znimky j robyw poznaczky ruczkoju. oden szeest
ne doynaw do nioho. Wohnyky swiczok riwnym poumjam horiy w choodnomu powitri.
Jichnie swito wydowuwao kontury mebliw, zrobenych u staroindinkomu styli. Weyke kriso u formi ludkoji szczeepy widkydao na stelu strachitywi tini zubatych bye, szczo zakinczuwaysia zakruczenymy ikamy. Nad kaminom szkiryy wyribeni z
derewa bezoki masky, a stoyk, szczo stojaw bila Herberta, opyrawsia na zhornutu w
kubok zmiju. Hoowa jiji spoczywaa na kyymi, poyskujuczy oczyma, swito swiczok
minyosia w czerwonych napiwkosztownych kaminciach, wstawenych w ocznyci.
Zdaeka doynuw dzwinok. Herbert widkaw znimky, jaki win wywczaw, i pidwiwsia. Kimnata wmy zminya peretworyasia na prostoru jidalniu. Poseredyni zjawywsia sti, ne wkrytyj skatertynoju. Na czornomu derewi merechtia zeena jaszma stoowoho serwizu. Kri rozczyneni dweri wjichaw inwalidkyj wizok takymy korystujusia paralityky. U niomu spoczywaw ohriadnyj czoowik z mjasystym obyczcziam, na
jakomu mi brezkymy szczokamy hubywsia maekyj nosyk. Czoowik buw u szkirianij
kurtci. Win czemno kywnuw Herbertowi. Wodnoczas uwijsza chuda, nemow tyczka,
dama z czornym woossiam, niby rozrizanym nawpi pasmom sywyny. Nawproty Herberta raptom zjawywsia hadkyj prysadkuwatyj swiaszczenyk z apopeksycznym obyczcziam. A koy suha we postawyw na sti perszu strawu, do kimnaty, wynuwato pochniupywszy, uwijszow sywyj czoowik z rozdwojenym pidboriddiam. Win zatrymawsia
bila masywnoho kamina, skadenoho z weykych kameniuk, i jakyj czas hriw ruky nad
wohnem, a todi siw na te misce, szczo wkazaw jomu paralizowanyj hospodar.
Wasz brat szcze ne powernuwsia z prohulanky, Mondine? zapytaa w nioho
chuda inka.
Pewno, sydy na Zubi Mazumaka j dywysia w nasz bik, widpowiw hospodar,
utysnuwszy wizok u zayszenyj mi stilciamy promiok.
Win jiw szwydko j z apetytom. Pisla cijeji repliky wsi jiy mowczky, a poky suha
rozyw kawu, aromat jakoji zmiszawsia iz soodkym dymom sygar. Todi chuda inka
ozwaasia znowu:
Mondine, siohodni wy powynni rozpowisty nam, szczo buo dali u tij istoriji z
Okom Mazumaka.
Tak, tak, pidchopyy wsi.
Mondin Wanteneda nasupyw browy, spliw ruky na czerewi. Todi obwiw pohladom
usich prysutnich, niby zamykajuczy koo suchacziw. U kamini trisnua, dohoriajuczy,
drowyna. Chto odikaw wydeku, briaznua oka, j zapaa tysza.
Na czomu ja zupynywsia?
Na tomu, jak don Esteban i Don Hiljelmo, poczuwszy egendu pro Kratakalhu,
wyruszyy w hory, szczob distatysia do Doyny Semy Czerwonych Ozer

 Pid czas usijeji podoroi, poczaw Mondin, zrucznisze wmostywszy u swojemu wizku, obydwa ispanci ne zustriy nikoho ni ludyny, ani twaryny i ysze
zridka czuy kryky orliw, szczo szyriay nad nymy. Czasom uhori prolitaw sterwjatnyk.
Pisla czysennych sprob jim nareszti poszczastyo zijty na hirku steku Mertwoji
riczky. Zwidty wony pobaczyy wysoku horu, schou na konia, szczo staw dybky, zakynuwszy w nebo nezhrabnu hoowu. Tuman ohortaw joho tonku, te nemow kinku,
szyju. Otodi-to don Esteban i pryhadaw sowa staroho indincia z doyny: Stereisia
hrywy Czornoho Konia!
Mandriwnyky poczay radytysia, czy jty jim dali. Jak wy pryhadujete, na peredpliczczi w dona Hiljelmo buo wytatujowano kartu hirkoho pasma. Charczi jichni pidchodyy do kincia, chocza mynaw ysze szostyj de podoroi. Oto wony dojiy resztky
soonoho wjaenoho mjasa j uhamuway sprahu z derelcia, szczo wytikao z-pid Odrubanoji Hoowy. Prote zorijentuwatysia na miscewosti ne mohy, bo wytatujowana karta
wyjawya netoczna. Pered zachodom soncia tuman poczaw pidnimatysia wse wyszcze j
wyszcze na chrebet Konia; wony jszy tak szwydko, szczo a krow burchaa jim u hoowach, ae tuman pidnimawsia szcze szwydsze j nazdohnaw jich na samisikij szyji Konia. W tomu misci, de jich ohornuw biyj sawan, hirka steka zwuuwaasia i stawaa
ne szyrszoju za derak maczete. Oto ity tak samo wony we ne mohy j osiday wukyj
hirkyj chrebet, jak osiduju konia. Tak i ruchay, a poky bia wooha temriawa staa
czornoju. I koy syy zowsim poyszyy jich, chrebet raptom skinczywsia.
Ispanci ne znay, szczo pid nymy: urwyszcze czy toj spusk u Doynu Semy Czerwonych Ozer, pro jakyj rozpowiw staryj indine. Oto wony prosydiy ciu nicz, pidtrymujuczy odyn odnoho peczyma, zihriwajuczy tepom wasnych ti, a nicznyj witer swystiw, kreszczuczy po chrebti, nemow ni po kameni. Dosy buo zadrimaty j ty poetiw
by w bezodniu, oto wony wysydiy sim hodyn, ne skepywszy oczej.
Potim zijszo sonce, rozwijao imu, j ispanci pobaczyy, szczo urwyszcze pid nymy
priamowysne, nacze mur, ae z wimoma ustupamy. Tuman u koczczia rwaw ob szyju
Konia. Wdayni czornia Hoowa Mazumaka, zmiszujuczy iz biymy chmaramy, whoru
zdijmaysia stowpy czerwonych dymiw.
Obdyrajuczy ruky do krowi, ispanci spustyysia wukym zworom do uohowyny
Doyny Semy Czerwonych Ozer. Odnak tut Hiljelmo ostatoczno znesyliw. Don Esteban
perszym distawsia skelastoho ustupu, szczo wysiw nad prirwoju, j powiw towarysza za
ruku. Tak wony j dybay, a poky natrapyy na osyp, de siy widpoczyty.
Sonce we pidbyosia wysoko whoru, j Hoowa Mazumaka poczaa wyplowuwaty
na nych kamjani bryy, szczo, padajuczy, widskakuway od ustupiw. Oto jim doweosia
spuskatysia. Koy Hoowa Konia poczaa znyzu wydawatysia we takoju maekoju, jak
dytiaczyj kuaczok, wony pobaczyy persze Czerwone Dereo, spowyte w chmaru rudoho
szumowynnia. Todi don Esteban wytiah z-za pazuchy wjazku wydubenych reminciw
koloru akantowoho derewa. Wony buy powjazani czysennymy wuzykamy. Don Esteban dowho obmacuwaw jich, rozbyrajuczy indinke pymo, a poky wtiamyw, jakoju
dorohoju wony maju ity dali.
Poperedu widkryasia Doyna Mowczannia, wsijana weyczeznymy bryamy.
Ispanci probyraysia mi nymy, obmynajuczy hyboki triszczyny.
Szcze daeko? poszepky spytaw Hiljelmo, bo horo w nioho he spekosia j
hoos siw.
Don Esteban daw jomu znak mowczaty. Hiljelmo neobereno zaczepyw kamine i
toj, padajuczy, potiah za soboju ciu awynu. Pid jiji hurkit stiny Doyny Mowczannia
zadymiy, wkryysia sribnoju chmaroju i tysiaczi wapniakowych bry pokotyysia donyzu. Don Esteban, jakyj same prochodyw pid skepinczatym nawisom, wtiah pryjatela
pid ce prykryttia w tu my, koy awyna doetia do nych i, nemow hroza, pokotyasia
dali.

Donowi Hiljelmo distao po obi kamenem, pisza krow. Don Esteban zniaw soroczku, rozder na smuhy j perewjazaw towarysza. Wreszti, koy doyna he zwuzya i
nebo nad nymy zrobyo uwszyrszky jak riczka, wony pobaczyy potik, szczo bih kaminniam zowsim bezszumno. Woda bua prozora, mow dimant, i wpadaa do pidzemnoho
riczyszcza. Teper jim treba buo uwijty po kolina w bystru kryanu tecziju.
Szaenyj potik pidbywaw jim nohy, odnak newdowzi woda zwernua, j mandriwnyky opynyysia na kosi suchoho owtoho pisku pered hrotom z bahama otworamy.
Don Hiljelmo znesyeno siw i z podywom zawwayw, szczo pisok jako dywno wybyskuje. Win nabraw meniu j prydywywsia. Pisok buw nezwyczajno wakyj. Don Hiljelmo sprobuwaw joho na zub i pereswidczywsia, szczo ce zooto.
Pryhadawszy sowa indincia, don Esteban ohlanuw hrot. W odnomu joho kutku
szczo byszczao, nacze wertykalno zastyhyj neruchomyj pomi. Don Esteban pidijszow bycze, to bua krysztaewa brya, widszlifowana wodoju. Nad neju w skeli ziajaw
otwir, kri jakyj swityosia nebo. Formoju brya nahaduwaa weyczeznu, wbytu u grunt
domowynu. Zahlanuwszy doseredyny, don Esteban sperszu rozhediw u hybyni bryy
ysz miridy ruchywych wohnykiw, chymerne wyruwannia sriba. Potim jomu zdaosia,
szczo nawkruhy wse potemnio, i win pomityw weyki szmatky berezowoji kory, jaki
roztulaysia. Koy j wony szczezy, don Esteban widczuw, niby chto dywysia na nioho
iz samoji seredyny kryanoji bryy.
To buo midne obyczczia, poorane hybokymy zmorszkamy, a oczi wuki, nemow
ezo noa. Szczo dowsze don Esteban udywlawsia w nioho, to pomitniszym stawaw na
bronzowim obyczczi lutyj posmich. Don Esteban z- proklonom udaryw ob bryu styetom, ae wistria bezsyo kowznuo, ne poyszywszy na bryli j slidu. Prote midne obyczczia, wykrywene ychowisnym posmichom, znyko. Don Esteban ne rozpowiw Hiljelmo
pro te, SZCZO pobaczyw, bo w toho, zdawaosia, poczynaasia ychomanka.
Wony wwijszy do hrota. Hrot rozhauuwawsia kilkoma korydoramy, ispanci obray najszyrszyj i, zapaywszy smooskypy, jaki may pry sobi, ruszyy whyb. W odnomu
misci korydore czornoju paszczeju widkrywsia bicznyj chid. Zwidty burchao rozpeczenym powitriam. Ispanciam doweosia bihcem promynuty te misce. Dali korydor zwuuwawsia: jakyj promiok nawi musyy propowzty raczky.
Naraz proswit zbilszywsia. Wony pidwey nawkoliszky. Ostannij smooskyp dohoriaw, i tut wony widczuy, szczo pid nohamy w nych szczo rypy. U merechtywomu
switli ispanci pobaczyy, szczo stoja na kupi zootych bry. Ae j ce szcze buo ne wse.
Pobaczywszy Wusta j Oko Mazumaka, wony prahnuy rozdywyty i joho Utrobu. Po jakomu czasi don Esteban poszepky skazaw towaryszewi, niby szczo baczy. Hiljelmo
marno wyhladaw u nioho z-za pecza.
Szczo ty tam baczysz? spytaw win w Estebana.
Dohoriajuczyj smooskyp ue obpikaw Estebanowi palci. Wydywo zjawyosia raptowo: stiny nacze rozijszy, nawkoo zapanuwaw neprohladnyj morok, z jakoho smooskyp wydobuwaw czerwoniasti obrysy hrota. Pljelmo baczyw, jak towarysz ruszyw
upered, a poumja smooskypa w joho ruci chytajesia, widkydajuczy nazad gigantki
tini.
Wraz iz hybyny hrota wyrynuo weyczezne obyczczia z opuszczenymy dodou
oczyma. Wono wysio w powitri. Don Esteban zakryczaw. To buw rozpaczywyj kryk, ae
Hiljelmo dobre poczuw kone sowo. Joho towarysz kykaw na dopomohu Isusa i joho
Matir. A ludy, jak Esteban, mohy prokazaty taki sowa, ysze zazyrnuwszy u wiczi
smerti. Koy rozligsia kryk, Hiljelmo zatuyw obyczczia rukamy. Potim poczuwsia hurkit, spaachnuo poumja, j Hiljelmo zneprytomniw
Widkynuwszy u krisli, Mondin Wanteneda mowczky dywywsia kudy udaynu,
powz tych, szczo sydiy nawkoo nioho, temnyj na tli wikna, za jakym u spadajuczych
sutinkach wydniy fietowi zubci hir.

 U werchnij tecziji Arahuerity mysywci, szczo poluway na oeniw-rohacziw, wyowyy tio bioho czoowika, prywjazanoho do nadutoji powitriam bizoniaczoji szkury.
Spyna joho bua rozrubana, a rebra wyamani nazad u formi kry. Bojaczy sodatiw
Kortesa, indinci chotiy spayty trup, odnak u jichniomu seyszczi same perebuwaa
kinna estafeta Ponterona, na prizwyko Odnookyj. Trup zawezy u tabir i tam piznay
dona Hiljelmo. A don Esteban propaw bezwisty.
Zwidky todi widoma cia istorija?
Zapytannia prounao, nenacze skrehit. Uwijszow sunyk z kandelabrom. U merechtywomu switli stao wydno obyczczia toho, chto pytaw ymonno-owte, z bezkrownymy hubamy. Win czemno usmichawsia.
Na poczatku ja perekazuwaw rozpowi staroho indincia. Win zapewniaw, niby
Mazumak use baczy swojim Okom. Moe, indine ubyraw use ce w szaty mitoohiji, ta
zahaom kazaw prawdu. To buw poczatok szistnadciatoho wiku, i ewropejci szcze
zowsim nebahato znay pro zdatnis szlifowanoho ska zbilszuwaty syu pohladu. Dwa
weyczezni hirki krysztali, widszlifowani czy to pryrodoju, czy ludkymy rukamy, stojay na Hoowi Mazumaka i w Hroti Utroby tak, szczo, dywlaczy w odyn, buo wydno
wse, szczo robysia nawkoo druhoho. To buw swojeridnyj peryskop, utworenyj dwoma
dzerkalnymy pryzmamy, widdaenymy odna wid odnoji na trydcia kiometriw. Indine, jakyj stojaw na werszyni Hoowy, baczyw oboch ychodijiw, szczo zalizy w
Utrobu Mazumaka. I, moywo, ne tilky baczyw, a j mih jich znyszczyty.
Mondin rwuczko wykynuw ruku wpered. U koo owtohariaczoho swita na stoli
wpaa towsta wjazka reminciw. Szkira, wkryta obupenoju farboju, bua poznaczena
hybokymy nadrizamy. Koy wona padaa, poczuwsia szeest: bua due stara j wysocha.
Oto, buw chto, zawerszyw swoju rozpowi Mondin Wanteneda, chto
steyw za ekspedycijeju j potim rozpowiw pro neji.
Wychody, wy znajete dorohu do zootoji peczery? Posmiszka Mondina stawaa
dedali bajduisza, niby tanua razom z hirkymy werchamy, rozczyniaasia u choodnij
nicznij tyszi.
Cej budynok, wasne, j stoji bila Wust Mazumaka. Koy tut wymowlay sowo,
Uohowyna Mowczannia powtoriuwaa joho mohutnim hurkotom. To buw pryrodnyj kamjanyj hucznomowe, u tysiaczu raziw sylniszyj wid eektrycznoho.
Ta newe?..
Sotni lit tomu u dzerkalnu pytu wuczya byskawka j peretworya jiji na kupu
kwarcu. Uohowyna Mowczannia ce miscyna, na jaku wychodia naszi wikna. Don
Esteban i don Hiljelmo distaysia siudy z boku Bramy Witriw, ae Czerwoni Derea we
dawno wysochy, a ludkyj hoos ne moe zruszuwaty kaminnia. Mabu, doyna bua
rezonatorom. Peczeru zakryw pidzemnyj posztowch. Tam nawysaa brya, wona, mow
kyn, rozdilaa stiny uszczeyny. Cej kyn zawayo strusom, uszczeynu zasypao. Szczo
staosia piznisze, koy ispanci namahaysia forsuwaty uszczeynu, chto wykykaw kamjanu awynu na koonu pichotynciw Kortesa newidomo. Hadaju, cioho nichto nikoy
ne diznajesia.
Ne perebilszujte, dorohyj Wanteneda. Skeli mona pidirwaty, probyty maszynamy, wodu wykaczaty z pidzemel czy ne tak? ozwawsia hadkyj, prysadkuwatyj
panote wid kincia stou. Win nayw tonku sygaru z marychuanoju.
Wy hadajete? Mondin ne prychowuwaw ironiji. Nemaje takoji syy, jaka
b widkrya Wusta Mazumaka, jakszczo Win cioho ne schocze, promowyw win, widsztowchnuwszy od stou.
Mondin zrobyw ce tak rwuczko, szczo zhasyw dwi swiczky. Reszta horia jasnym
poumjam, a kaptyky kiptiawy litay nad nymy, mow dribni niczni meteyky. Mondin
prostiah woochatu ruku mi obyczcziamy swojich suchacziw, schopyw zi stou wjazku
reminciw i znowu rozwernuw wizok na misci z takoju syoju, a zarypia huma kolis.
Prysutni pidweysia i poczay rozchodytysia.

Doktor Herbert sydiw, utupywszy u myhotywe poumja swiczky. Z widczynenoho

wikna tiaho prochoodoju. Win zdryhnuwsia wid pronyzywoho choodu, perewiw
pohlad na sunyka, jakyj unis i rozikaw pered rozarenymy gratamy kamina wakyj
oberemok Drow, uprawno rozkydaw ar i wykaw nad nym dach iz polin sprawnij
wytwir mystectwa. W ciu my chto widczynyw druhi dweri j prowiw rukoju po niszi.
Dowkoa wse znowu zminyosia. Kamin z hruboho kameniu, sunyk bila kamina, stilci
z ribenymy spynkamy, kandelabry, swiczky, wikna i hirka nicz za nymy rozpywysia
w riwnomu mianomu switli. Znyk i szyrokyj sti iz serwizom, i w bilij neweyczkij zali
zi skepinczastoju hadekoju steeju, yszywsia sam Herbert na jedynomu stilci pered
kwadratnoju doszkoju j nedojidenoju peczeneju w tarici: tilky cia czastyna stou wcilia.
Bawyszsia? W takyj moment? Stari rozwahy? dopytuwawsia prybuyj.
Pohasywszy wydywo, win sykuwawsia skynuty rozdutu prozoru pliwku, szczo
wkrywaa joho woochatyj kombinezon, zastebnutyj a pid szyju. Wreszti prosto rozder
pliwku, bo ne mih wywilnyty z neji nohy, wzuti u byskuczi, mow iz metau, czerewyky.
Zimakawszy, win odkynuw pliwku he, prowiw weykym palcem po hrudiach, i kombinezon szyroko rozkrywsia. Prybue buw moodszyj wid Herberta, nyczyj, iz soroczky
bez komira wyhladaa mjazysta szyja.
Zaraz ysze persza hodyna. My domowyysia na druhu, a histogramy ja j tak
znaju napamja.
Herbert, trochy rozhubenyj, pidniaw paczku znimkiw. Prybue rozstebnuw hrubi
zastibky czerewykiw, poczowhaw do metaewoho wystupu, szczo tiahsia wzdow stin, i
due szwydko, niby ongluwaw koodoju kart, zachodywsia wykykaty po czerzi goograficzni obrazy w zworotnomu napriami. O promajnua riwnyna z pasmom strimkych
wapniakowych werchiw, jaki biliy u misiacznomu switli, nemow kistiak kaana-wampira, potim zjawyysia zayti soncem dungli, de sered lian myhotiy barwysti meteyky.
Zresztoju wynyka piszczana pustela z wysokymy kuczuhuramy termitnykiw. Goograficzni wydywa zjawlaysia nespodiwano, otoczuway oboch czoowikiw i hak samo nespodiwano znykay, perepawlaysia w inszi obrazy.
Herbert terplacze czekaw, koy joho koezi nadokuczy cej perehlad. Stojaw z paczkoju histogram u ruci j dumkamy buw daeko wid cych wydyw, jakymy, moywo, chotiw
uhamuwaty wnutrisznij nespokij.
Szczo zminyosia? zapytaw win ureszti. Tak?
Joho moodyj koega powernuw zau joho poperednij asketycznyj wyhlad, poserjozniszaw i jako newpewneno proburmotiw:
Ta ni, niczoho ne zminyo. Ot tilky Araho prosyw, szczob my zajszy do nioho
pered naradoju.
Herbert rozhubeno zaklipaw oczyma joho prykro wrazya cia nowyna.
I szczo ty jomu skazaw?
Szczo my pryjdemo Czoho ty tak dywyszsia? Ne choczesz ity?
Ne chotiw by, ta rozumiju, szczo ty widmowytysia ne mih. Ae my j bez teoogicznych supereczok majemo nad czym suszyty hoowu. Czoho win od nas chocze? Szczo
kazaw?
Ani sowa. Win ne ysze poriadnyj, ae j rozumnyj czoowik. I wmije berehty
tajemnyciu.
Oto taktowno nam natiakne, szczo my kanibay.
Ne werzy durny. Zresztoju, my jdemo ne na sud. I na bort jich uziay dla toho,
szczob oywyty. Ce win te dobre znaje.
I pro krow znaje?
Ne maju ujawennia. A chiba ce tak straszno? Transfuziju robyy szcze dwisti
rokiw tomu.
W joho oczach ce bude ne transfuzija, a naruha nad ostankamy szczonajmensze.

 Jim ue j tak niczoho ne dopomoe. A transpantaciji stari jak swit. Ja na religijach ne due rozumiju, ae w usiakomu razi joho cerkwa ne wystupaje proty cioho. A
wzahali, zwidky ci sumniwy pidtrymaje operaciju swiaszczenyk czy ni? Komandyr
das zhodu, i hadaju, szczo bilszis ekipau tako. Araho nawi ne maje prawa hoosu.
ety z namy, jak watikankyj apostolkyj sposterihacz. Jak pasayr.
Niby wse tak, Wiktore. Ae w histogramach wyjawyasia fatalna nespodiwanka.
Ne mona buo braty ci ostanky na naszu Ewridiku. Ja buw proty. Czomu jich ne widprawyy na Zemlu?
Ty sam znajesz-tak skao. A krim toho, ja wwaaju, szczo koy chto i powynen
braty uczas w ciomu poloti, to w perszu czerhu wony.
I bahato jim bude z cioho korysti, koy w najkraszczomu razi poszczasty reanimuwaty odnoho kosztom usich inszych.
Wiktor Terna wyriaczywsia na Herberta:
Szczo z toboju? Schameny! Chiba ce nasza prowyna? Na Tytani ne buo umow
postawyty dignoz. Tak czy ni? To szczo teper baakaty? Ja choczu znaty, z czym
wreszti maju jty do cioho dominikancia. Tebe szczo nawernuy do wiry praszczuriw?
Ubaczajesz u tomu, szczo my zamiriajemosia zrobyty, szczo pohane? Hrich?
Herbert, dosi zowni spokijnyj, zahoworyw, nasyu strymujuczy rozdratuwannia:
Ty czudowo znajesz, szczo ja budu wymahaty toho samoho, szczo j ty i hoownyj
likar, i znajesz moji pohlady. Powernuty do yttia dawno zahybych jake w tomu zo?
Zo polahaje w tomu, szczo z dwoch pomerych poszczasty oywyty tilky odnoho i szczo
nichto z nas ne zwaysia wybraty, koho same slid woskresyty Szkoda czasu.
Chodimo. Choczu jaknajskorisze z cym pokinczyty.
Ja muszu perewdiahtysia. Poczekajesz?
Ni. Pidu sam. Prycho tudy, do nioho. Na jakij ce paubi?..
Wony wyjszy razom, ae siy w rizni lifty. Nabrawszy potribnyj kod, Herbert ponissia owalnym sribnym tuneem. Jajcepodibnyj lift mjako zahalmuwaw, uwihnuta
stinka rozijszasia, mow difragma fotoaparata. Pered Herbertom prostiahysia riady
wwihnutych dwerej z wysokymy porohamy, jak na starych morkych korablach. Win
znajszow dweri pid nomerom 84, z maekoju tabyczkoju R. P. Araho, MA., DP. DA.
I poky widhaduwaw, szczo chowajesia za literamy DA. Deehat Apostolkyj czy
Doktor Angelikus, dumka cia bua taka bezhuzda, jak i nedoreczna, dweri
rozczynyysia.
Win uwijszow do prostoroji kajuty z bahama zaskenymy steaamy, pownymy
knyok. Na dwoch protyenych stinach wysiy kartyny w switych ramach, zajmajuczy
misce wid steli do pidohy. Z prawoho boku win upiznaw Derewo Piznannia Kranacha
z Adamom, zmijem i Jewoju, liworucz Spokusu swiatoho Antonija Boscha. Poky
Herbert rozhladaw potwor, szczo pywy nebom cijeji Spokusy, Kranach prowaywsia
za knykowi poyci, utworywszy prochid, z jakoho wyjszow Araho w bilij sutani. Poky
kartyna wertaasia na poperednie misce (wona prawya za dweri), likar pomityw pozadu
dominikancia czornyj chrest na biomu tli.
Wony prywitaysia, potysnuwszy odyn odnomu ruky, i siy bila nykoho stoyka,
bezadno zawaenoho paperamy, digramamy ta rozhornutymy knykamy, z jakych
wyhladay kolorowi zakadky. Araho maw chude, smahlawe obyczczia Z sirymy pronykywymy oczyma pid maje biymy browamy. Zdawaosia, sutana jomu zaweyka. U
swojich yawych rukach pinista win trymaj zwyczajnyj derewjanyj metr. Herbert zniczewja wodyw pohladom po korinciach knyok. Ne chotiw ozywatysia perszym, Czekaw
na zapytannia, jakych ne buo.
Doktore Herberte, ja ne zriwniajusia z wamy w znanniach, nareszti ozwawsia
dominikane. Odnak mou howoryty mowoju Eskuapa. Persz ni odiahty ci szaty, ja
buw psychitrom. Hoownyj likar oznajomyw mene z danymy operaciji. Ci dokumenty
napysani mowoju falszywoju j ukawoju. Jakszczo braty do uwahy rizni grupy krowi j

nesumisnis tkanyn, to mowa moe jty ysze pro dwoch ludej. Odnak oywyty mona
tilky odnoho.
Abo odnoho, wychopyosia w Herberta maje mymowoli.
Pewno czerez te, szczo czerne unykaw tocznoho termina: woskresinnia z mertwych. Dominikane uchopyw ce na lotu.
Na moju dumku, obstawyna waywa, chocza dla was, napewno, wona ne maje
znaczennia. Dysput na wysokomu teoogicznomu riwni bude bezpredmetnyj. Moywo,
chto na mojemu misci skazaw by: po-sprawniomu mertwa ta ludyna, szczo rozkadajesia pisla toho, jak u tili widbuysia neoborotni zminy. A takych na bortu semero. Ja
znaju, jichni ostanky dowedesia potrywoyty i rozumiju neobchidnis cioho, chocza j ne
mou daty bahosowennia. Wid was, doktore, i wid waszoho towarysza, jakyj zaraz maje
tut zjawytysia, ja chotiw by poczuty widpowi na odne zapytannia. Chocza wy ne zobowjazani widpowidaty
Suchaju was, ozwawsia Herbert, widczuwajuczy, jak uwe napruujesia.
Wy, pewno, zdohadujete, pro szczo jtymesia. Pro pryncyp wyboru.
Terna ne skae wam niczoho, czoho ne skau ja. My ne moemo zastosuwaty
odnych objektywnych pryncypiw. I wy oznajomywszy z danymy te ce znajete
panotcze Araho.
Znaju. Ocinyty szansy ce ponad ludki syy. Medykomy, wykonawszy biljony
obczyse, day szans dwom z-pomi dewjatioch ludej; ce dewjanosto dewja widsotkiw,
z widchyenniam u seredynu kordonu nemynuczoji pochybky jak szans w alternatywi.
Objektywnych kryterijiw nemaje, i same tomu ja nawaywsia pocikawytysia waszoju
dumkoju.
Pered namy stoja dwi probemy, z pewnym poehszenniam widpowiw Herbert. Jak likari, my razom z hoownym likarem wymahatymemo dosy istotnych zmin
u nawigaciji. Czy wy nas pidtrymajete?
Ja ne maju prawa hoosu.
Tak. Ae wy moete wpynuty
Na naslidky narady? Ae ce zajwe. Ja ne dumaju, szczo chto moe buty proty.
Bilszis prohoosuje za. A w rukach komandyra ostatoczne riszennia, i ja b zdywuwawsia, jakby joho ne znay likari.
My wymahatymemo bilszych zmin, ni zbyraysia wymahaty sperszu. Dewjanosto dewja widsotkiw nam cioho zamao. Waywo, kone nastupne misce pisla desiatoji komy. Energetyczni wytraty budu weyczezni, ta j trywalis ekspedyciji zroste.
Ja pro ce ne znaw. A jaka druha sprawa?
Wybir nebiczyka. My absolutno bezporadni, bo czerez zoczynnu chaatnis,
jaku zwjazkiwci nazway bilsz delikatno perewantaenniam kanaliw zwjazku,
my ne moemo wstanowyty ni imen, ni fachu, ani bigrafij pomerych. Nasprawdi staosia szczo bilsze, ni proste nedbalstwo. Beruczy na bort ci kontejnery, my ne znay,
szczo j pamja starych maszyn iz szachty Graala ta j Roembdena zaznay pid czas demontau znacznych wtrat. Widpowidalni za dolu tych, koho komandyr z naszoji zhody
wziaw na bort, zapewnyy, szczo dani pro zahybych mona znajty na Zemli. Ot tilky
newidomo, chto, koy j komu daw take doruczennia. Widomo ysze, szczo wony, tak by
mowyty, wmyy ruky.
Take traplajesia, koy szczo roby bahato ludej, jaki zawaaju odne odnomu.
Szczoprawda, ce mao wtiszaje
Czerne zamowk, hlanuw Herbertowi w oczi j tycho promowyw:
Wy buy proty toho, szczob braty ostanky na nasz korabel?
Herbert neochocze kywnuw.
U peredstartowomu sumjatti samotnij hoos, do toho likaria, a ne astronawta,
niczoho ne wayw. I jakszczo dejaki moji pobojuwannia teper pidtwerdyysia, to meni
wid cioho ne ehsze.

 To szczo bude? Czym wy keruwatymete? erebkuwanniam?

Herbert nastoroywsia:
Wybir zaeatyme tilky wid nas pisla narady, jakszczo naszi wymohy budu
wykonani. My szcze raz obsteymo trupy, a tako peretrusymo do ostannioji nytoczky
we umist witryfikatoriw.
A jaku rol widihraje identyfikacija u wybori reanimowanoho?
Dumaju, nijakoho. My ne bratymemo do uwahy niczoho, szczo ne stosujesia
medycyny.
Ci ludy, czerne zwauwaw kone sowo, howoriaczy nekwapno, niby jszow
tonkoju kryhoju, zahynuy za tragicznych obstawyn. Odni wykonujuczy zwyczajni
subowi obowjazky, jak praciwnyky szacht czy fabryk. Inszi jduczy jim na dopomohu.
Czy wy prypuskajete taku dyferenciciju jak kryterij dla oywennia?
Widpowi bua szwydka j kategoryczna:
Ni!
Stina knyok rozsunuasia pered nymy, j uwijszow Terna, wybaczajuczy za zapiznennia.
Czerne pidwiwsia. Wstaw i Herbert.
Ja diznawsia pro wse, szczo buo mona, skazaw Araho. Win buw wyszczyj
wid oboch likariw. Za joho spynoju Jewa zwertaasia do Adama, a zmij upowzaw na
rajke derewo. Diakuju wam. Wy pidtwerdyy te, szczo ja znaw dosi. Mij fach i wasz
u czomu podibni. My nikoho ne sudymo za jichni zasuhy czy prowyny, tak samo jak
wy nikoho ne riatujete, kerujuczy cym pryncypom. Ne choczu was bilsze zatrymuwaty:
wam ue czas ity. Pobaczymo na naradi.
Likari wyjszy. Herbert kilkoma sowamy perepowiw Terni zmist rozmowy z apostolkym sposterihaczem. Podoawszy idealno okruhyj korydor, wony wwijszy do jajcepodibnoho matowo-sribnoho lifta. Luk szachty rozczynyw i z wakym zitchanniam
pohynuw bezkolisnoho wizka. W kruhych wiknach zamyhtiy wohni paub, jaki wony
promynay. Sydiaczy odyn nawproty odnoho, wony mowczay. Oboch ne znaty czomu
obrazya ta sentencija, jakoju czerne pidsumuwaw jichniu zustricz. Odnak ce wraennia buo nadto newyznaczene, szczob joho warto buo analizuwaty, ta szcze j pered tym,
szczo na nych czekao.
Za zasida mistywsia w pjatomu segmenti Ewridiky. Jakszczo dywytysia na korabel zdaeku, win nahaduwaw dowhu biu husi z opukymy segmentamy, ae husi
kryatu, bo z bokiw u neji wystupay krya, szczo zakinczuwaysia fiuzelaamy hidroturbin. Spluszczenyj nis Ewridiky otoczuway kilcia bahatioch anten, mow wusyky czy
uwalni mjazy. Kulasti segmenty, zjednani mi soboju korotkymy cylindramy trydciatymetrowoho dimetru, zczipluwaw i zmicniuwaw podwijnyj wnutrisznij kil, koy kosmicznyj korabel nabyraw szwydkis, iszow pownym chodom abo halmuwaw. Dwyhuny,
szczo zwaysia hidroturbinamy, po suti buy termojadernymy reaktoramy strumenewopotokowoho typu, a za paywo jim prawyw rozridenyj wode.
Taka tiaha wyjawyasia nawi doskonaliszoju za fotonnu. Widdacza jadernoho paywa pry szwydkosti, bykij do szwydkosti swita, znyujesia, bo ewowu czastku kinetycznoji energiji zabyraje poumja widdaczi, wono marno ety u poroneczu, i tilky maa
czastka wywilnenoji potunosti peredajesia raketi. Do toho fotonna tiaha, tobto tiaha
swita, wymahaje nawantaennia korabla miljonamy tonn materiji i antymateriji jak
anihilacijnoho paywa. Natomis dwyhuny strumenewopotokowi wykorystowuju jak
paywo mizorianyj wode. Odnak joho wsiudysuszczi atomy nastilky rozporoszeni w
gaaktycznij bezodni, szczo efektywni ysze ti dwyhuny, szwydkis jakych siahaje 30000
kiometriw na sekundu, a z pownoju widdaczeju praciuju, nabyajuczy do szwydkosti
swita. Tomu takyj korabel ne moe samostijno ni startuwaty z panet (bo nadto masyw-

nyj dla cioho), ni nabraty szwydkis do toho momentu, poky atomy, szczo wlitaju u propusknyj otwir reaktoriw, skoncentrowujusia dostatnio dla zajmannia. Ziajuczi wpuskni
tuneli w cej czas etia iz takoju szwydkistiu, szczo najbilsza kosmiczna poronecza wtyskuje dostatnio wodniu w jichni era, szczob u wohnianych kamerach zapaay sztuczni
soniaczni strumeni. Koeficijent korysnoji diji zrostaje, i korabel, ne obtiaenyj wasnymy
zapasamy paywa, moe etity z postijnym pryskorenniam. Pisla maje ricznoho pryskorennia, riwnoho zemnomu tiainniu, korabel nabuwaje maje dewjanosto dewja widsotkiw szwydkosti swita, i koy na joho bortu spywaju chwyyny, to na Zemli za cej
czas mynaju desiatky rokiw!
Ewridiku buduway na orbiti dowkoa Tytana, bo win maw suyty jiji startowoju
patformoju. Bahatobiljonna masa cioho suputnyka peretworya konwencinalni termojaderni reaktory na energiju dla peretworiuwacziw, a wony w swoju czerhu, jak azerni
puskowi ustanowky, wdaryy potunymy potokamy energiji w gigantku kormu Ewridiky, jak porochowi hazy w seredynu harmatnoho stwoa. Sperszu suputnyk za dopomohoju astroinsnernych robit doweosia wyrywaty z joho hustoji atmosfery, a pisla roztopennia hir akumulacijnymy tepowymy udaramy iz suputnykiw odnorazowoho
wytku buduwaty na niomu radichimiczni pidpryjemstwa i atomni stanciji na pyti
ekwatorilnoho kontynentu, jichni zapy peretworyy weykyj masyw hirkych porid,
szczo skadaju koru panety, na awu, a kribalistyczni bomby dopomohy zamorozyty
jich, szczob ce czerwone rozpawene more zmerzosia u twerdu, hadku riwnynu sztucznoho Moria Herkuaneum. Na dwanadciaty tysiaczach kwadratnych myl joho powerchni wyris lis azerometiw, sprawnij Herkues ekspedyciji. U wyriszalnyj de i sekundu
win wystriyw, szczob zipchnuty Ewridiku zi stacinarnoji orbity. Wydowenyj stowp
spresowanoho swita, spriamowanyj u kormowi dzerkaa sudna, potiah joho za mei Soniacznoji systemy. Po miri toho, jak promi, szczo rozihnaw joho, sabszaw, korabel sam
dopomahaw sobi wasnymy boosteramy, po czerzi hublaczy jichni wypaeni batareji we
poza meamy Putona. I tilky tam zapraciuway rozziaweni w poroneczu dwyhuny.
U zwjazku z tym, szczo ci dwyhuny may praciuwaty wprodow usijeji podoroi,
ruch korabla pryskoriuwawsia riwnomirno, i na niomu panuwao tiainnia, szczo widpowidao zemnomu. Wono dijao w napriamku dowhoji wisi j tilky. Czerez te kona
kulasta skadowa Ewridiky bua awtonomnoju. Pauby tiahysia wpoperek korpusu
wid bortu do bortu, i jty whoru oznaczao nabyatysia do nosa, a wnyz do kormy.
Koy wwe korabel halmuwaw abo zminiuwaw kurs, to wi prywodu widchylaasia. Czerez ce stela maa stawaty stinamy abo prynajmni lahaty na bik. Szczob unyknuty cioho,
koen segment korpusu mistyw u zachysnij oboonci ruchomi kuli jak u pidszypnyku.
Hirostatory suhuway dla toho, szczob na wsi pauby konoho segmenta jich buo
wisim sya widdaczi zawdy bua skerowana wertykalno. Pid czas takych manewriw
okremi segmenty widchylay od hoownoji kilowoji osi sudna. Koy treba buo perejty z
odnoho segmenta w inszyj, widkrywaasia tunelna systema dodatkowych szluziw, jaki
zwaysia rawykamy. Widczuty jaki zminy czy brak tiainnia mona buo ysze. todi,
koy ty ruchawsia liftom.
I koy nastaw czas perszoji pisla startu Ewridiky zahalnoji narady, korabel maw
za soboju maje rik postijnoho pryskorennia, oto niczoho ne poruszuwao w niomu
wstanowenoho tiainnia.
Dla zahalnych zboriw usioho ekipau buw pryznaczenyj pjatyj segment, szczo
zwawsia Paramentom. Pid opukoju steeju roztaszuwawsia ne due wysokyj amfiteatri za z czotyrma riadamy aw i prochodamy mi nymy. Pid jedynoju paskoju stinoju
tiahsia dowhyj sti, wasne, to buw bok zjednanych mi soboju paneej z monitoramy.
Za nym obyczcziam do zau sydiy nawigatory z obsuhoju.
Specyficznosti ekspedyciji widpowidaw osobywyj skad keriwnyctwa. Polotom keruwaw Bar Horab, za robotu dwyhuniw widpowidaw hoownyj dyspetczer Hargner,
zwjazkom zajmawsia radifizyk De Witt, a na czoli usioho skadu naukowciw, i tych,

szczo praciuway pid czas podoroi, i tych, szczo may prystupyty do roboty ysze pisla
prybuttia do mety podoroi, stojaw polistor Nomura.
Koy Herbert i Terna wwijszy na werchniu gaereju, narada we rozpoczaasia.
Bar Horab ohooszuwaw wysnowky likariw. Nichto ne zwernuw uwahy na nowoprybuych, ysze hoownyj likar Chrus, jakyj sydiw mi komandyrom i hoownym mechanikom, dokirywo zwiw browy. Likari ne due spiznyysia. Sered cikowytoji tyszi z usich
bokiw ynuw fehmatycznyj hoos Bara Horaba:
wymahaju redukciji tiainnia do odnijeji desiatoji. Wwaaju ce koncze potribnym dla oywennia trupiw, jaki spoczywaju u choodylnyku. Ce oznaczaje zmenszennia szwydkosti do minimalnoji. Ja mou ce zrobyty. Ae cym samym usiu programu
polotu bude perekreseno. Dowedesia skadaty nowu programu. Tu, jaku my zdijsniujemo teper, wykonuwao pja nezaenych grup na Zemli, szczob wykluczyty moywis
pomyky. My na ce ne spromoni. Nowu programu skadatymu dwi naszi grupy, czerez
ce wona bude ne takoju pewnoju, jak poperednia. Ryzyk neweykyj, ae realnyj. Oto ja
pytaju u was, czy powynni my wynesty na hoosuwannia wymohu likariw bez obhoworennia, czy pered cym postawyty jim dejaki zapytannia?
Bilszis wysowyasia za obhoworennia. Chrus sam ne wziaw sowa, a kywnuw
Herbertowi.
U sowach komandyra kryjesia prychowanyj dokir, promowyw Herbert, ne
pidwodiaczy zi swoho miscia u najwyszczomu riadi. Win maje buty zwernenyj do
tych, chto peredaw nam tia, znajdeni na Tytani, ne pocikawywszy, u jakomu stani ci
tia perebuwaju. Slid buo b prowesty rozsliduwannia j wyjawyty wynnych. Odnak,
chocz je sered nas wynni, chocz ni ce sytuaciji ne zminy. Pered namy stoji zawdannia oywyty ludynu, jaka zberehasia ne nabahato kraszcze, ni mumija jehypetkoho
faraona. Szczob pojasnyty ce, ja muszu zwernutysia do istoriji medycyny. Perszi sproby
witryfikaciji siahaju iszcze dwadciatoho stolittia. Stari bahatiji zapowiday chowaty
sebe u ridkomu azoti, spodiwajuczy, szczo koy jich zmou woskresyty. Jawnyj nonsens! Zamoroenyj trup mona ysze widihrity, dla toho, szczob win zohnyw. Zhodom
nawczyysia zamorouwaty dribni czastoczky tkanyn, jajeczka, spermu i prosti mikroorganizmy. Czym bilsze tio, tym skadnisza witryfikacija. Wona oznaczaje byskawyczne zhuszczennia usich ridyn w organizmi, peretworennia jich u lid, mynajuczy fazu
krystalizaciji. Ade krystayky pryzwodia do neoborotnoho znyszczennia tenditnoji budowy klityny. A witryfikacija daje moywis konserwuwaty tio j mozok za czastku sekundy. Byskawyczno nagrity szczo do bu-jakoji temperatury ehko. Ochoodyty maje
do nula gradusiw za Kelwinom z takoju samoju szwydkistiu nezriwnianno wacze.
Dzwonowi witryfikatory zahybych na Tytani buy prymitywni. Pryjmajuczy kontejnery
do sebe na bort, my ne znay jichnioji konstrukciji. Tomu stan zamoroenych ti wyjawywsia dla nas takoju nespodiwankoju.
Dla koho i czomu? spytaw chto z perszoho riadu.
Dla mene, jak psychonika, dla Terny, jak somatyka, i tak samo, zwyczajno, dla
naszoho hoownoho likaria. Czomu? My otrymay kontejnery bez bu-jakoji specyfikaciji
i schemy witryfikatoriw. My ne znay, szczo dzwony iz zamoroenymy lumy buy czastkowo deformowani, zimjati lodowykom i szczo jich tam e wkay w kapsuy z ridkym
helijem, szczob odrazu perewezty do nas na bort. Za czotyrysta hodyn do startu, koy
Herkues rozhaniaw nas, My otrymuway podwijnu grawitaciju i ysze pisla cioho
zmohy poczaty obsteennia kapsu.
Ce buo try misiaci tomu, koego Herberte, ozwawsia toj samyj hoos iznyzu.
Tak. Za cej czas my perekonaysia, szczo wsich, napewno, ne zmoemo oywyty.
Trioch doweosia wykluczyty widrazu, bo jichnij mozok buw rozczawenyj. Z reszty moemo oywyty ysze odnoho, chocza zahaom do reanimaciji prydatni dwa tia. Ricz u
tim, szczo wsi ci ludy may w systemi krowoobihu krow.
Sprawniu krow? zapytaw chto iz inszoho kincia zau.

 Tak. Erytrocyty, pazma i take insze. Dani widnosno krowi mistiasia w hootekach, ae my ne moemo robyty pereywannia, ade u nas nemaje krowi. Oto my rozmnoyy erytrobasty, wziati z kistkowoho mozku. Teper krow je. Odnak wynykaje probema widtorhnennia tkanyn. Do reanimaciji prydatni dwa mozky. Ae yttiewoneobchidnych organiw wystaczy ysze dla odnijeji ludyny. Z cych dwoch mona skasty odnoho. Inszoho wychodu ja ne baczu.
Mozok mona woskresyty j bez tia, poczuosia iz zau.
My ne zbyrajemosia cioho robyty, widpowiw Herbert. My tut ne dla toho,
szczob prowadyty sumniwni eksperymenty. Na suczasnomu riwnimedycyny wony mou buty strachitywi. Zresztoju, sprawa ne u wyznaczenniach, a w kompetentnosti. My
wtruczajemosia w pytannia nawigaciji jak likari, a ne jak astronawty. I nichto storonnij
ne moe nam wkazuwaty, jak czynyty. Tomu ja ne wdawatymu u podrobyci operaciji.
Skau tilky, szczo nam doweosia odwapnuwaty i metalizuwaty kistiak. Zaminyty helijem nadyszok azotu w tkanynach, kanibalizuwaty wsi trupy zarady odnoho. Ce nasza
sprawa. Ja zobowjazanyj ysze pojasnyty motywy naszych wymoh. My potrebujemo jaknajsabszoji grawitaciji pid czas reanimaciji mozku. Idealnoju bua b newahomis. Odnak my znajemo, szczo dosiahty jiji ne wdassia, jakszczo ne wymknuty dwyhuny. Ae
ce b ostatoczno poruszyo programu polotu.
Szkoda czasu na ci rozmowy, koego! Hoownyj likar ne prychowuwaw swoho
rozdratuwannia. Komandyr i wsi, chto tut zibrawsia, choczu znaty, czym wy pojasniujete ciu wymohu.
Win ne skazaw naszu wymohu, a ciu. Wdajuczy, szczo ne pomityw cijeji obmowky, Zresztoju, perekonanyj, szczo wona bua ne wypadkowoju, Herbert skazaw
udawano spokijno;
Nejrony u ludkomu mozku zwyczajno ne dilasia. Wony ne rozmnoujusia, bo
stanowla materi indywidualnoji totonosti, jak pamja ta inszi oznaky, szczo ludy
nazywaju charakterom, duszeju toszczo. Mozok ludej, nitryfikowanych takym prymitywnym sposobom, jak na Tytani, zaznaw deformaciji. My we majemo moywis prymusyty susidni nejrony diytysia, szczob wony rozmnoyysia, zaminiujuczy znyszczeni,
ae cym samym likwidujemo indywidualnis nejroniw, widnowenych i zbereenych takym czynom. Dla toho, szczob uriatuwaty indywidualnu totonis, slid wykorystaty pry
reanimaciji jaknajmensze nowoutworenych nejroniw, bo nastupni pokolinnia ce jak
nejrony-nemowlata czastkowo nezapo-wneni j nowi. Nawi za newahomosti my ne
moemo buty cikom pewni, czy wzahali toj, koho woskreszatymemo, ne zaznaje czastkowoji, a to j pownoji amneziji. Jaka czastka pamjati nemynucze hyne pry witryfikaciji,
nawi u najdoskonaliszych kristatach, bo tenditni synapsy distaju trawmy na moekularnomu riwni. O czomu my ne moemo stwerduwaty, szczo woskresa ludyna bude
tocznisiko tijeju samoju, jakoju wona bua sotniu rokiw tomu. My ysze twerdymo:
szczo sabsze bude tiainnia pid czas reanimaciji mozku, to bilsze szansiw matymemo
dla zbereennia indywidualnosti. Ja skinczyw.
Bar Horab, niby peresylujuczy sebe, hlanuw na hoownoho likaria, jakyj, zdawaosia, zahybywsia u wywczennia paperiw.
Hoosuwannia wwaaju zajwym, promowyw Horab. Na prawach komandyra ja wymahatymu otrymannia szwydkosti na toj czas, jakyj likari wyznaju neobchidnym dla operaciji. Proszu wwaaty naradu zakinczenoju.
Zaom projszow ehkyj homin. Bar Horab pidwiwsia, torknuw pecza Hargnera, j
wony piszy do nynioho wychodu iz zau. Herbert i Terna mao ne bihcem ruszyy do
werchnioji gaereji, poky szcze nichto jich ne perestriw. U korydori wony zustriysia z
dominikancem. Toj ysze mowczky chytnuw hoowoju j ruszyw u swij bik.
Ne czekaw ja takoho wid Chrusa, kynuw Terna, sidajuczy z Herbertom do
kormowoho lifta. A ot komandyr o, ce ludyna na swojemu misci! Ja we widczu-

waw, szczo na nas o-o nakynusia koegy sporidnenych specilnostej, nasampered naszi psychonawty. Ta komandyr widrizaw use ce, jak noem
Lift ue halmuwaw, wohni, szczo jich wony promynay, myhotiy szczoraz powilnisze.
Daj spokij Chrusowi, burknuw Herbert. Koy choczesz znaty, Araho rozmowlaw z Horabom pered samoju naradoju.
Zwidky ty znajesz?
Wid Hargnera. Araho buw u Horaba pered rozmowoju z namy.
Ty wwaajesz?..
Ne wwaaju, ae znaju odne: dominikane nam dopomih.
Ae jak teoog.
Ja na ciomu ne znajusia. A ot win znajesia i na medycyni, i na teoogiji. Jak
pojednaty odne z druhym, ce joho kopit. Chodimo perewdiahatysia, treba szcze wse
pryhotuwaty j wyznaczyty czas.
Pered operacijeju Herbert szcze raz pereczytaw nadisanyj z hooteky protoko: najwaczi panetarni maszyny spynyysia pid czas roboty, bo jichni optymetry wyjawyy
metaewyj predmet, u jakomu mistyasia organiczna materija. Oto z Birnamkoho lisu
buo po czerzi wydobuto sim starych weetochodiw, a z nych szis trupiw. Dwa digatory eay odyn wid odnoho na widstani jakycho kilkasot metriw. Odyn wyjawywsia
poronij, a w druhomu bua ludyna w dzwonowomu witryfikatori. Ekskawatory womoho pokolinnia whryzy u lodowyk. Porucz iz nymy digator wydawawsia karykom.
Keriwnyctwo robit wysao na poszuky inszych ertw krokujuczi burylni ustanowky z wysokoczutywymy bisensoramy, bo Birnamka zapadyna pohynua dewjatioch czoowik. Nijakych slidiw ludyny, jaka pokynua swij digator, znajdeno ne buo.
Obszywka weetochodiw bua deformowana tyskom kryanych obwaliw, odnak witryfikatory zberehysia naproczud dobre.
Grupa kontrolu asztuwaa odrazu powernuty jich dla reanimaciji na Zemlu, ae
ce oznaczao, szczo zamoroeni tia doweosia b tryczi piddawaty perewantaenniu: na
starti maoho majatnykowoho korabla z Tytana, na starti transportnoji rakety Tytan
Zemla j pry posadci na Zemlu. Proswitywszy kontejnery, kontroery wyjawyy waki
uszkodennia usich ti, w tomu czysli pereomy czerepiw, oto take skadne transportuwannia buo wyznane nadto ryzykowanym.
Todi komu spao na dumku peredaty witryfikatory Ewridici. Wona maa w swojemu rozporiadenni najnowiszu reanimacijnu aparaturu, i wodnoczas jiji startowe pryskorennia mao buty zowsim neznacznym z ohladu na gigantku masu korabla. Wynyka probema z identyfikacijeju zahybych, jaku ne mona buo zdijsnyty, ne widkrywszy
witryfikatory.
Chrus, hoownyj likar Ewridiky, uzhodyw z keriwnyctwom i sztabom SETI, szczo
toczni dani j imena znajdenych u lodowykach Tytana ludej budu peredani na korabel
po radi z Zemli, bo wyjawyosia, szczo wsi kompjuterni dysky pamjati buy demontowani szcze ranisze j spoczyway teper w archiwach szwejcarkoho filiau SETI. Do momentu startu kanay zwjazku buy zabyti, a chto dopowiw, szczo ti dani ne due waywi, j Ewridika pokynua bilatytanowu orbitu ranisze, ni likari schamenuysia,
szczo informaciji pro zahybych brakuje.
Herbert zwertaw do komandyra, ae ce niczoho ne dao, bo korabel ue nabyraw
szwydkis, hnanyj azeramy Herkuesa, mow snariad. Na cij puskowij fazi Tytan pryjmaw usiu syu switowoji widdaczi na sebe, i panetoogy wwaay, szczo win moe trisnuty. Pobojuwannia ne sprawdyysia, odnak pryskorennia jszo ne tak hadeko, jak
spodiwaysia proektanty. Oboonka Tytana wtiaha Herkues uhyb litosfery, wid
burchywych sejsmicznych chwyl zadwyhtiy osnowy puskowych azernych ustanowok,
i, chocza paneta wytrymaa cej zemetrus, a wirnisze tytanotrus, azernyj stowp
tremtiw i chytawsia.

Doweosia zmenszyty puskowu syu, pereczekaty, poky strusy zhasnu, a todi

znowu nawodyty poszkodeni azerni ustanowky na dzerkalnu kormu korabla.
Ce poruszyo radizwjazok, nakopyczyo neperedani wczasno widomosti i, szczo
najhirsze, Tytan sam zaznaw diji wibraciji, bo za dwa roky pered cym buw wysztowchnutyj dali wid Saturna j zahalmowanyj tak, szczob Herkues mih uwe czas rozhaniaty Ewridiku azernym switom. Sotni tysiacz starych termojadernych hoowok, zahnanych u nadra Tytana, zresztoju znejtralizuway j ci koywannia, chocza j ne obijszosia bez nebaanych naslidkiw.
O czomu reanimatory ne mohy wziatysia do dia ade protiahom kilkoch
tyniw na Ewridiku sypaysia udary azernoho stowpa, jakyj to pocilaw, to promachuwaw, i z dzerkalnoji kormy ci strusy poszyriuwaysia na wwe korpus korabla.
Ci trudnoszczi, powjazani iz sejsmicznymy strusamy Tytana, poszkodennia kilkoch booszturwalnych batarej prymusyy widkasty woskreszennia. Ta bahato chto z
uczasnykiw polotu wwaaw, szczo powernuty do yttia znajdenych merciw sprawa
maje beznadijna. Z konym dnem w umowach ue postijnych perewantae i pryskorennia zwjazok iz Zemeju dedali sabszaw. Perewahu may ti radigramy, jaki wwaaysia neobchidnymy dla uspisznoho zawerszennia ekspedyciji.
Zresztoju na Ewridiku wse pereday iz Zemli imena pjatioch zahybych, jichni
fotografiji ta bigrafiji, prote cioho buo zamao dla rozpiznannia. Pid czas witryfikaciji,
jaka widbuwaasia raptowo, yciowi czastyny czerepiw buy roztroszczeni. Wtorynni jaderni wybuchy wseredyni kriteriw zdery z zamoroenych ludej odiah, jakyj wony may
pid skafandramy. Resztky cioho odiahu buy wytysneni kysnem kri triszczyny skafandriw do azotnych domowyn i peretworyysia na poroch.
Wey i jaki rozmowy pro te, czy ne mona buo b otrymaty z Zemli widbytky palciw pomerych ta malunok jichnich zubiw, odnak, koy wse ce nadisay, to putanyna
szcze ducze zbilszyasia. Zresztoju tak nichto i ne diznawsia, szczo pryzweo do takoho
bezadu czy to postijne supernyctwo mi Graaem i Roembdenom, czy jaki inszi pryczyny. W usiakomu razi, kompjuterni urnay robit na Tytani buy netoczni, a czastyna
zbereenych dyskiw pamjati postradaa abo znyka w archiwach, ne potrapywszy do
szwejcarkoho filiau.
Poszczastyo zjasuwaty jedyne: czoowik, szczo mih oyty na Ewridici, maw koy
odne z szesty prizwyszcz: Ansel, Nawada, Pirks, Kocher, Parwis, Illuma. Likariam yszaosia spodiwatysia tilky na-te, szczo, wyjszowszy z pislareanimacijnoji amneziji,
wriatowanyj upiznaje swoje prizwyszcze w spysku, jakszczo ne zmoe pryhadaty joho
samostijno. Na ce rozrachowuway Chrus i Terna. Herbert, psychotonik, maw szczodo
cioho sumniwy. Oto pisla wyznaczennia czasu majbutnioji operaciji Herbert podiywsia
swojimy sumniwamy z komandyrom. Praktycznyj i rozwaywyj Bar Horab wyznaw,
szczo slid iszcze raz obsteyty wmist witryfikatoriw, teper ue zwilnenych wid ti zahybych.
Najkraszcze z cym uporay by kryminalisty, zauwayw win, ta koy we
jich nemaje w nas na bortu, to wam dopomou Bar Horab zamowk, powahawszy,
todi prokazaw: akatos ta Bjea. Fizyky ce tako swoho rodu detektywy, dodaw
z usmiszkoju Bar Horab.
Oto do hoownoji aboratoriji buo pidniato poczorniyj, nemow obpaenyj kritener, schoyj na cylindrycznyj sarkofah. Joho obchopyy masywnymy eszczatamy, nakay na zowniszni haky kluczi, i win poczaw powoli rozkrywaty uzdow, pronyzywo
skrehoczuczy. Z-pid widchyenoho wika truny ziajaa czorna poronecza. Skafandr buw
zibhanyj ade joho wasnyk razom iz azotnoju bryoju, w jakij zastyh, o ue kilka
tyniw spoczywaw u ridkomu heliji.
akatos i Bjea wytiahy poronij skafandr i pokay na nykyj metaewyj sti.
Szczoprawda, skafandr ohlanuy szcze todi, koy wytiahay tio, odnak ne znajszy ni-

czoho, krim obmerzych kaptiw tkanyny, zaputanych u kabelach klimatyzacijnoho obadnannia. Teper wony widjednay wkrytyj pamorozziu skafandr od kilcia, za jake kripywsia szoom, i rozporoy wpodow a do weykych czerewykiw.
Iz sporochniawioho hanczirja wydobuy spiralni truby j czastyny rozbytych kysnewych zmijowykiw, uwano ohlanuy konu dribnyciu pid upoju. A naostanok Bjea wliz
z lichtarykom u rukach do cylindrycznoho kritenera.
Szczob poehszyty joho zawdannia, manipulator rozrizaw broniu j szyroko jiji rozsunuw. Skafandr trisnuw u misciach spajok tam, de rukawa zjednuwaysia z oboonkoju
korpusu. Ce staosia czerez te, szczo digator deformuwawsia pid tyskom Birnamkoho
lodowyka, jakyj uwe czas rozrostawsia i spowzaw na weetochid, abo czerez raptowu
witryfikaciju. Jakszczo wmiszczena siudy ludyna maa pry sobi osobysti reczi, wony
mohy wyetity kri rozrywy skafandra j razom iz strumeniamy zastyhajuczoho azotu ta
krowi potrapyty do kontejnera w moment, koy na joho widkrytyj pered cym otwir
spadao wystreene zhory zabrao, kowpak zi specilnoji stali, na wiky uwjazniujuczy
toho, chto hynuw u skafandri.
Szczob stiahty kowpak iz kontejnera, doweosia skorystaty hidrawlicznymy
eszczatamy, bo manipulator wyjawywsia zasabkyj. Obydwa fizyky j likar widstupyy
na kilka krokiw od patformy, j koy kowpak, podibnyj do hoowky weyczeznoho harmatnoho snariadu, zdryhnuwsia j poczaw spowzaty z werchnioji czastyny kontejnera, zpid wanadijewych eszczat poetiy weyki uamky broni.
Ludy mowczky czekay kincia operaciji. I ysze koy czorni, mow szak, perepaeni
uamky perestay sypaty, a stiahnutyj z kritenera dzwin widkryw swoje poronie nutro, akatos pidniaw joho pid skepinnia czotyrywaeewym manipulatorom, a Bjea zibrawsia szcze raz obsteyty kontejner. Ta wsi mymowoli zastyhy, bo, rozpadajuczy
uzdow zwarky, metaewi pyty zatremtiy j powilno zsunuy na patformu, niby powtoriujuczy we pereytu koy ahoniju.
Obceky z dystancijnym uprawlinniam perenesy wakyj kowpak w inszyj kine
zau i tam opustyy joho, niby poowynku poronioji bomby, tak obereno, szczo win i ne
dzeknuw.
Bjea pidijszow do rozterzanoho kontejnera. Wseredyni, niby spaene ystia,
temnia zotlia wnutrisznia prokadka. akatos dywywsia czerez pecze Bjey. Win nepohano znaw istoriju witryfikatoriw. Za czasiw Roembdena i Graala u werchniu czastynu witryfikatoriw zakaday wybuchowi zariady, szczob proces prochodyw jaknajszwydsze. Witryfikowanyj sperszu maw skynuty szoom, ae zayszatysia pry ciomu u
skafandri. Dla toho, szczob czerep ne trisnuw od udaru, na ustici kowpaka naduwaysia
poduszky. Wony rwaysia j ohortay zamorouwanomu hoowu, a w rot jomu wstromlawsia konus, kri jakyj wporskuwawsia ridkyj azot. Pry ciomu, jak prawyo, wyamuwaysia zuby i nawi szczeepy. Najwaywisze buo peretiaty wsi zwjazky z mozkom
wodnoczas, a ote j z osnowoju czerepa, szczo nad pidnebinniam. Pry takij operaciji todisznia medycyna ne moha unyknuty trawm.
Fizyky obereno widdyray szary prokadky, a poky ohoyy metaewe dno kritenera. Sered spopeliych kaptiw wony natrapyy na jakyj predmet, win buw zimjatyj,
ae zberih formu maekoji knyeczky z obsmaenymy rieczkamy. Napiwobwuhenyj
predmet buw takyj krychkyj, szczo wid dotorku rozsypawsia b na popi, oto wony pokay joho pid sklanyj kowpak, bojaczy poszkodyty swojim podychom.
Schoyj na torbynku. Moe, nawi z naturalnoji szkiry. Hamane? Todi ludy
nosyy pry sobi taki reczi. A dokumenty robyy najczastisze z celuozy, pererobenoji na
papir.
Buy j z pastykowych polimeriw, dokynuw Herbert.
Tak, na wyhlad ne welmy prywabywa sztuka, widkazaw fizyk. Celuoza
ne wytrywalisza za stari pastyky. Jak wono moho potrapyty a siudy?
Ce newako ujawyty. akatos nabyzyw odnu do odnoji swoji dooni. Koy

styky zjednaysia, nynij dzwin pidskoczyw jomu wid nih do hrudej, a werchnia czastyna
witryfikatora, wystreena odnoczasno z nynioju, nakrya jiji. Zariad ne takyj sylnyj,
szczob rozczawyty ludynu. Azot zapownyw skafandr tak, szczo toj trisnuw pid pachwamy, i powitria, szczo wytyskaosia kri szcziyny, moho zderty z nioho wwe
odiah Wybuchowa chwyla wid rozirwanych hranat ne raz otak oholuwaa sodatiw.
Szczo my z cym robytymemo?
Herbert sposterihaw za fizykamy, jaki sperszu napownyy sklanyj kowpak fiksujuczoju ridynoju, todi wyjniay wyywok, w jakomu czorniw peskatyj kaptyk, schoyj
na komachu, zastyhu w bursztyni, j uziaysia do analiziw. Wyjawyy chimikaty, jaki
zastosowuway koy pry drukuwanni banknotiw, organiczni spouky, charakterni dla
naturalnoji szkiry, dubenoji j farbowanoji, a tako neznaczni slidy sriba. Pewno, to
buy resztky fotoznimkiw, bo w ti czasy dla cioho wykorystowuway soli sriba.
Zminiujuczy syu promeniw, zakripywszy wyjniatyj z wyywka kaptyk, fizyky
zresztoju distay zaputanyj palimpsest szczo na zrazok bezadno nabranych liter i
maekych krueczkiw, moywo, peczatok. Chromatograf widdiyw slidy druku wid
czornya pyma, bo, na szczastia, czornyo mao mineralni domiszky. Wse insze zrobyy
filtry mikrotomografa.
Rezultaty wyjawyysia dosy skromnymy. Po suti, wony znajszy poswidczennia
osoby, prote imeni proczytaty ne zumiy, z prizwyszcza yszya tilky persza litera P.
Ce. prizwyszcze moho maty wid pjaty a do womy liter. Na P poczynaysia prizwyszcza dwoch ludej, z jakych wony may oywyty odnoho.
Na monitorach widtworyy spinogramy usich tych, chto spoczywaw teper u ridkomu heliji. Ce proswiczuwannia na wsich riwniach buo nabahato tocznisze za renthen
i dao zmohu wyznaczyty wik ertw iz tocznistiu wid odnoho do desiaty rokiw za dopomohoju doslidennia kistkowoji tkanyny, suhobiw i krowonosnych sudyn, bo za yttia
cych ludej medycyna szcze ne wmia halmuwaty procesy, jaki zwaysia skerozom.
Obydwa prydatni do reanimaciji czoowika may podibnu budowu tia, obydwa potrebuway pastycznoji operaciji obyczczia, a widkadennia soej na rebrach i e pomitne zawapnennia aorty swidczyy pro te, szczo skorisz za wse jim buo wid trydciaty
do soroka rokiw. Za bigrafijamy, w jakych mistyysia j istoriji chworob, oden z dwoch
kandydatiw na oywennia ne perenis operacij, jaki yszyy b na tili rubci. Likari pro ce
znay, ae pokadaysia na fizykiw: proswiczuwannia wykorystowuwao magnitnyj rezonans atomnych jader w organizmi. Fizyky ysze pochytay hoowamy: jadra staych eementiw i sprawdi dobre zberihajusia, ae pry ciomu ne maju wiku. Insza ricz koy b
maty sprawu z izotopamy. Oto fizyky znowu zajszy w huchyj kut. Obydwa zahybych
koy otrymay po 100200 remiw oprominennia.
Ohladaty w riznych poszczynach wnutriszni organy zaniattia abstraktne. A o
kartyna czornych trupiw, umerzych w azotnyj lid, osobywo wyhlad jichnich rozczawenych obycz buw takyj, szczo Herbert chotiw uberehty fizykiw wid cioho wydowyszcza.
W oboch zahybych buy neuszkodeni oczni jabuka, i ce zawdawao medykam dodatkowych kopotiw, bo slipota odnoho iz zahybych, bezumowno b wyriszya sprawu na
korys toho, chto ne wtratyw zir. Koy fizyky piszy, Terna siw na patformu z rozrizanym kritenerom i sydiw, ne ozywajuczy, a poky ne poczuw Herberta.
Nu to jak? spytaw win. Kotroho?
Mona szcze prokonsultuwatysia z Chrusom newpewneno promowyw
Terna.
Nawiszczo?
Terna pidwiwsia, wdaryw po kawituri, j ekran suchniano pokazaw dwa riady
zeenych cyfr i odnu czerwonu praworucz. Wona zastereywo bymaa. Terna wymknuw
maszynu, nacze ne mih wytrymaty cioho myhotinnia. Win znowu chotiw torknutysia
kawisz, ae Herbert obijniaw joho i zatrymaw prostiahnenu ruku:
Hodi. Ce niczoho ne das.

Moodszyj koega hlanuw jomu w oczi.

Moe, poradytysia z poczaw win, ae ne dokazaw.
Ne wart. Nichto nam ne dopomoe. Chrus
Ja maw na uwazi ne Chrusa.
Znaju. Ja chotiw skazaty, szczo formalno riszennia pryjmatyme Chrus, jakszczo
my zwernemo do nioho. Bude zmuszenyj, jak hoownyj likar, ae ce aluhidne chytruwannia. Zresztoju, ty pomityw, jak win szczez. Ne budemo zwolikaty. Za hodynu we
mensze, Hargner zmenszy szwydkis. Herbert widpustyw Ternu i natysnuw na kontakty szwydkoji dopomohy reanimacijnoho zau.
Pomerych nemaje, skazaw win. Ci pomerli prosto ne isnuju, tak niby
nikoy j ne naroduwaysia. My nikoho ne wbjemo. ysze widnowymo odne yttia. Podywysia na ce z takoho boku.
Czudowo, widkazaw Terna, bysnuwszy oczyma. Ty mudro howorysz. Ja
zhoden z toboju, ae wybyratymesz ty.
Bia zmija, obwyta nawkoo keycha, zabyszczaa na stinnomu tabo. To buw sygna hotownosti.
Zhoda, mowyw Herbert. Za odnijeji umowy. Ce yszysia pomi namy i
nichto ne dowidajesia, szczo tut widbuosia. Nasampered WIN. Rozumijesz?
Rozumiju.
Dobre podumaj. Pisla operaciji wsi ostanky poetia za bort. Ja zitru wsi dani u
hooteci. Ae ty i ja znatymemo, musymo znaty, bo sterty wasnoji pamjati ne zmoemo.
Czy zmoesz ty zabuty?
Ni.
A mowczaty?
Tak.
Chocz by chto pytaw?
Tak.
Do kincia?
Terna zawahawsia.
Posuchaj ae usi znaju ty sam skazaw na naradi, szczo majemo prawo
na wybir
Ja buw zmuszenyj ce zrobyty, Chrus znaw, szczo j do czoho. Ae pisla znyszczennia danych my zbreszemo, szczo cej czoowik maw objektywni perewahy, jaki my wyjawyy tut, oce teper.
Terna kywnuw hoowoju:
Ja zhoden.
My skademo protoko. Napyszemo joho razom. Nam dowedesia sfalsyfikuwaty
dwa pooennia. Ty pidpyszesz?
Tak. Razom iz toboju.
Herbert widkryw stinnu szafu. W nij wysiy sriblasti kombinezony z biymy czerewykamy i sklanymy maskamy dla obyczczia. Win wytiah swij kombinezon i poczaw
odiahaty. Terna zrobyw te same. Posered kruhoho zau rozsunuysia dweri lifta, jakyj
switywsia zseredyny. Dweri zamknuysia, lift pojichaw donyzu, u sporoniomu zali swito trochy pryhaso, ysze nad siajuczymy toczkamy tabo byszczaa zmija Eskuapa.

Win powernuwsia do tiamy slipyj i beztiyj. Perszi dumky skadaysia ne zi sliw.

Poczuttia buy newyrazno-zaputani. Win kudy widpywaw, prowaluwawsia j znowu
wyrynaw. ysze zhodom, widnajszowszy wnutriszniu mowu, spromihsia na zapytannia
samomu sobi: szczo mene nalakao? Szczo ce za temriawa? Szczo ce oznaczaje?
A koy zdoaw cej krok, to zmih podumaty: chto ja? Szczo zi mnoju stao? Chotiw
poworuchnutysia, szczob widczuty wasni ruky, nohy, tors, ue znajuczy, szczo maje tio
czy prynajmni powynen joho maty. Odnak niczoho joho ne suchao i win ne zmih poworuchnuty j palcem.
Win ne znaw, czy joho oczi rozpluszczeni. Ne widczuwaw ani powik, ani bymannia,
napruuwaw usi syy, szczob rozpluszczyty oczi, j, zdajesia, ce jomu poszczastyo zrobyty. Prote win ne pobaczyw niczoho, okrim tijeji temriawy, szczo j dosi.
Ci sproby, szczo wymahay napruennia wsich sy, znowu powernuy joho do pytannia: chto ja? Ludyna? Ce wydaosia sensacijnym widkryttiam. Pewno, win prychodyw do Tiamy, bo widrazu po tomu wnutrisznio usmichnuwsia: chiba to dosiahnennia,
otaka widpowi?
Sowa powertaysia powoli, newidomo zwidky, sperszu rozrizneni, bez adu, tak
niby wyowluwaw jich, jak rybok z newidomoji hybyny: isnuju; ja isnuju. Ne znaju, de.
Ne znaju, czomu ne widczuwaju swoho tia.
Todi poczaw widczuwaty swoje obyczczia, huby, zdajesia, nis. Mih nawi poworuszyty nizdriamy, chocza ce wymahao weyczeznoho napruennia woli. Wytriszczaw
oczni jabuka i, zawdiaky ogicznomu mirkuwanniu, a wono powoli powertaosia do
nioho, zmih pryjty do wysnowku: abo ja oslip, abo tut cikowyta temriawa. Temriawa
asocijuwaasia z niczcziu, a nicz z weykym prostorom, pownym czystoho j choodnoho
powitria, a widtak z dychanniam. Czy ja dychaju? spytaw win sebe i wsuchaw u
morok, takyj schoyj na nebuttia i takyj wid nioho widminnyj. Jomu wydawaosia, niby
win dychaje, ae ne tak, jak zawdy. Win ne woruszyw rebramy, ywotom, spoczywaw u
nezrozumiomu, niby pidwiszenomu stani, a powitria wchodyo w nioho same i same bez
bu-jakych zusyl wychodyo. Inaksze dychaty win ne wmiw.
Maw ue obyczczia, eheni, nizdri, huby. Maw oczi, ae wony niczoho ne baczyy.
Wyriszyw stysnuty kuaky. Dobre pamjataw, szczo w nioho buy ruky i jak jich styskaty.
Stysnuw palci. J ne widczuw niczoho. I todi joho posiw perelak, ue cikom swidomyj, bo
w hoowi majnuo: pewno, ce paralicz. Abo ja wtratyw ruky j, napewno, nohy.
Ni, ce wydawaosia nejmowirnym: ade win maw eheni, ce toczno, czomu ne widczuwaw swoho tia? U joho morok i perelak naraz uwijszy rozmireni, daeki, huchi
posztowchy. Serce? Wono byosia! Jak persza zwistka zzowni doynuy hoosy. Such powernuw raptowo, szczoprawda, zwuky buy pryhuszeni. Win uswidomluwaw rozmowlaje dwoje ludej, bo rozrizniaw dwa hoosy, odnak ne rozumiw, szczo wony howoria. Mowa bua znajoma, tilky sowa jaki newyrazni, nemow predmety, na jaki dywyszsia kri zapitnie sko abo kri tuman.
Win zoseredywsia, j such zahostrywsia; i dywna ricz same zawdiaky suchowi
win wyrwawsia za mei zamknenoji swidomosti. Widtak opynywsia w jakomu prostori,
de buw nyz, werch i boky. Win szcze wstyh zbahnuty, szczo oznaczaje tiainnia, a dali
znowu zoseredyw na hoosach. Hoosy buy czoowiczi, odyn wyszczyj i tychiszyj, druhyj
nykyj, baryton, i cia ludyna howorya zowsim byko.
Chto znaje, moe, win zmih by ozwatysia do tych dwoch, jakby zrobyw zusylla.
Odnak sperszu chotiw posuchaty ne tilky z cikawosti, a czerez te, szczo to bua rozkisz tak dobre czuty i szczoraz kraszcze rozumity mowu.
Ja b joho szcze potrymaw u heliji. Ce buw znowu toj baryton, win mih naeaty wysokomu kremeznomu czoowikowi.

 A ja ni, poczuw u widpowi widdaenyj i moodszyj hoos, tenor.

Czomu? Ce ne zaszkody.
Podywy na joho mozok. Ni, ne calcarina. Prawyj temporalis. Baczysz? Win ue
czuje nas.
Amplituda nadto maa, sumniwaju, czy win rozumije.
Ue diju obydwi obowi poowynky. Wasne, ce norma.
Baczu.
Wczora alfy szcze maje ne buo.
Czerez gipotermuwannia. Ce normalno. Rozumije win nas czy ni azotu wse
szcze zabahato. Dodam trochy heliju. Dowha pauza i mjaki kroky.
Zady, pohla Ce buw baryton.
Prokynuw ae szczo
Reszty win ne rozczuw, bo ti zahoworyy poszepky. Dumka we praciuwaa czitko.
Chto ce howory? Likari. Ja potrapyw u awariju? De? Chto ja? W hoowi zrynao
szczoraz bilsze zapyta, ae ti j dali szepotiysia.
Dobre, frontalni bezdohanni ae z thalamus ne due Wwimkny nycze ne
mou rozriznyty. Pidkluczy Eskuapa. Abo kraszcze medykoma Tak. Widrehuluj zobraennia. Jak tam spynnyj mozok?
Maje na nuli. Ce dywno.
Skorisze dywno te, szczo ne zowsim na nuli. Pokay dychalnyj centr hm
Stymuluwaty?
Ni, ne warto. Win szcze nadychajesia sam. Tak spokijnisze. Szczo korotko
dzeknuo.
Win ne baczy, wraeno skazaw moodyj hoos.
Dewjatka w nioho we w normi. A czy baczy szczo-nebu, zaraz my podywymo
U cikowytij tyszi poczuwsia metaewyj briazkit. Wodnoczas u morok uwijszow blakyj sirekyj widbysk.
Aha! radisno wyhuknuw baryton. Ce buo tilky na synapsach. Zinyci reaguway we protiahom tynia. Zresztoju, dodaw win tychisze, win ne zmoe
Nerozbirywe szepotinnia.
Agnozija?
Ta szczo ty! Buo b dobre, jakby Dywy na wyszczi skadowi
Pamja widnowlujesia?
Ne znaju, ne mou skazaty napewno. Szczo z krowju?
U normi.
Serce?
Sorok pja.
Tysk?
Sto desia. Moe, we widkluczyty?
Kraszcze ne ryzykuwaty. Poczekaj! Mayj impuls u spynnomu mozku
Win widczuw, jak u niomu szczo zdryhnuosia.
Powertajesia tonus mjaziw, baczysz?
Ja ne mou dywyty odnoczasno na migramy i na mozok. Ruchajesia?
Rukamy nezhrabno.
A teper? Ste za obyczcziam. Klipaje?
Rozpluszczyw oczi. Baczy?
Iszcze ni. Na skilky reaguju zinyci?
Na czotyry luksy. Peremykaju na szis. Baczy?
Ni. Tobto widczuwaje swito. Ce reakcija taamiczna. Nechaj medykom poprawy eektrody i das strum. O, czudowo
Kri tuman win pobaczyw nad soboju szczo blido-roewe i siajucze. Wodnoczas

poczuw hoos, szczo zatynawsia wid chwyluwannia:

Ty wriatowanyj. Budesz zdorowyj. Ne namahajsia howoryty. Jakszczo zrozumiw
mene, dwiczi zapluszcz oczi. Dwiczi.
Win dwiczi klipnuw.
Czudowo. Ja howorytymu z toboju. Jakszczo czoho ne zrozumijesz klipny
odyn raz.
Win due starawsia zbahnuty ce blide j roewe, ae marno.
Namahajesia rozdywytysia tebe, doynuw tenor. Jak win zdohadawsia?
Pobaczysz i mene, i wse, mowyw powoli baryton. Musysz buty terplaczyj.
Rozumijesz mene?
Win pidtaknuw powikamy. Chotiw ozwatysia, ae w niomu tilky szczo zachrypio.
Ni, ni, spynyw joho toj samyj hoos. Rozmowlaty zarano. Ne moesz howoryty, bo dychajesz czerez trubku. Wasne, j dychajesz ne sam ce my dychajemo za
tebe. Rozumijesz? Czudowo. Teper spy. Koy prokyneszsia i widpoczynesz, pobaakajemo. Todi j dowidajeszsia pro wse, a zaraz Wiktore, pryspy joho potrochu harnych
tobi sniw
Win perestaw baczyty jomu zdawaosia, niby swito zhaso w niomu, a ne nad
nym. Ne chotiw zasynaty radsze schopywsia b na nohy. Ae we j ota temriawa, szczo
bua w niomu, rozpywasia j znyka. Win baczyw bahato sniw, dywnych, harnych i takych, jaki ne mona ni zapamjataty, ni perekazaty. Buwaw bahama lumy wodnoraz i
pereywaw usi jichni poczuttia. Widchodyw kudy daeko j powertawsia. Baczyw ludej,
piznawaw jichni obyczczia, ae ne mih pryhadaty, chto to.
Czasom u nioho yszawsia tilky zir, niczym ne obmeenyj, spownenyj newydymoho
soncia. Jomu zdawaosia, szczo w cych snach i w bezodniach mi nymy promynaju wiky.
Naraz win prokynuwsia. Wodnoczas iz swidomistiu widczuw swoje tio. eaw nawznak, spowytyj jakym puchnastym, mjakym materiom. Win napruyw spynni
mjazy, j stehnamy projszow nerwowyj dro. Nad nym bua blido-zeena paska stela,
porucz byszczay jaki droty i sklanky, ae win ne mih woruchnuty hoowoju szczo
jiji trymao. Uzholiwja buo mjake, ae ochopluwao hoowu a po skroni j eastyczne
styskuwao jiji.
Oczyma win powodyw wilno. Za prozoroju stinoju wydniy aparaty, na samomu
kraju pola zoru myhtiy wohnyky; pewno, wony jako stosuwaysia joho, bo koy win
hybsze wdychaw powitria, tak, szczo a rozpyrao hrudy, wohnyky tako spaachuway jaskrawisze. A tam, kudy win ue ne mih siahnuty zorom, roewio szczo, koywajuczy w odnomanitnomu rytmi, to buw rytm joho sercia.
Win ue ne maw sumniwu: tak, win u likarni. Oto, neszczasywyj wypadok. Jakyj
i de? Win zwodyw browy, czekaw, szczo pojasnennia wyryne z hybyn pamjati. Darma.
Todi zawmer, zapluszczyw oczi j skoncentruwaw wolu na ciomu pytanni, ae widpowi
ne nadchodya. Te, szczo mih by wilno ruchaty nohamy, rukamy, palciamy, jakby ne
spowytok, bilsze ne zadowolniao joho. Win sprobuwaw kachyknuty, wodyw jazykom po
wnutrisznij powerchni zubiw. Wreszti poczuw swij wasnyj hoos:
Ja Ja!..
Hoos naeaw sprawdi jomu, ae win ne znaw, chto win sam i ne rozumiw, jak ce
moe buty. Sprobuwaw wywilnyty iz spowytka, kilka raziw napruywszy mjazy. Todi
joho ohornua jaka waka, dywna, nespodiwana sonywis, i win znowu pohas u sobi,
nemow dohoriajuczyj wohnyk ampy.
Win ne liczyw dni. Cyk yttia na korabli buw podienyj umowno, w zwycznyj sposib zemnyj. Ude na wsich paubach, u korydorach i tunelnych perechodach mi segmentamy horio jaskrawe swito. O desiatij wono poczynao sutenity zootawa biyna
ynua zi steli j stin, powoli blaka, wprodow jakoji hodyny skri panuwaa bakytna
piwtemriawa, a poky jaskrawe oswitennia zowsim zhasao, j tilky ampoczky, szczo
tiahysia poseredyni skepinnia, pokazuway dorohu samotniomu perechoomu.

Ciu poru win lubyw najbilsze. Mih wywczaty Ewridiku j ude-usi prymiszczennia buy dostupni, joho zapewniay, szczo win nikomu ne zawaaje, awe, moe chodyty, de chocze, rozpytuwaty pro wse szczo zamanesia. Odnak win nadawaw perewahu
nicznym prohulankam.
Zbadiorenyj rankowym zaniattiam u sportzali, jszow do szkoy. Win sam ce tak
nazwaw. Sidaw pered Memnorom i poczynaw widnowluwaty pamja hroju kartyn i sliw,
jaki wykykay rizni asociciji, a wodnoczas nawczawsia toho, szczo buo zowsim nowym
i neznajomym. Pered maszynoju, bezmeno terplaczoju, nespromonoju wyjawlaty ni
podywu, ni zwerchnosti, win ne poczuwaw sebe nepownocinnym. Jakszczo czoho ne
wowluwaw, Memnor udawawsia do obraziw, prostych schem, umio zastosowuwaw dydaktyczni pryjomy, wykorystowujuczy archiwy inszych maszyn korabla. Hooteka mistya w archiwnomu widdili desiatky tysiacz kaset, ae to ne buy pliwky-fotografiji
wony ne nahaduway dawnich znimkiw, bo kona wykykana kartyna stawaa realnym
otoczenniam, a kone sowo na my oywao. Jakby win chotiw, to mih by pobuwaty
wseredyni zobraenych googramoju piramid, hotycznych soboriw, zamkiw uary, na
suputnykach Marsa, u mistach i lisach, odnak, jakszczo win i robyw ce, to ne z cikawosti,
a czerez te, szczo ci wydywa stanowyy waywu czastynu likuwalnoji terapiji. Likari
namahaysia powodytysia z nym jak iz czenom ekipau, a ne pacijentom. U nioho nawi
skaosia wraennia, niby wony trochy unykaju joho, baaju pidkresyty, szczo win niczym ne widrizniajesia od inszych ludej.
Do nioho powernuasia zorowa pamja razom iz yttiewym doswidom, uminniam
astronawta j wodija weetochodiw. Szczoprawda, kosmiczni korabli zminyysia ne mensze, ni suchodilni maszyny, i win buw proty cych ludej mow moriak z epochy witrylnykiw, jakyj potrapyw w eru pasayrkych transokeankych weetniw. Ci prohayny newako buo zapownyty. Zastarili widomosti win onowluwaw. Odnak szczoraz boluczisze
uswidomluwaw utratu najbilszu i, moe, bezpoworotnu. Ne mih woskresyty w pamjati
odnoho imeni j prizwyszcza, nawi swoho wasnoho. Joho pamja niby podiyasia
nawpi. Te, szczo pereyw koy, powernuosia do nioho zblake, chocza j dokadne, w
usich detalach, jak czasom dawnia dytiacza ihraszka, znajdena na horyszczi bakiwkoho domu, powertaje ne ysze spohady, a j emocijnu atmosferu mynuych podij.
Jako u aboratoriji fizykiw parujucza ridyna z dystylatora, hirkuwatym czadom
torknuwszy nizdriw, w odnu my wykykaa szczo bilsze, ni prosto kartynu. To bua
iluzija prysutnosti czitka j wyrazna na zrucznomu posadocznomu poli. Bua nicz,
win stojaw pid szcze ne ochooymy sopamy swojeji szczojno wriatowanoji rakety, widczuwaw toj samyj smorid nitrodymu i buw szczasywyj, chocza todi ne rozumiw cioho, a
osiahnuw a teper, u spohadi. Pacijent ne rozpowiw pro ce doktorowi Herbertu, chocza,
wasne, maw by, bo toj wymahaw szczorazu prychodyty do nioho w takych wypadkach.
Koen takyj spaach pamjati ce niby szmatoczok, rozczyszczenyj sered zawaliw. Oto
slid probywatysia kri taki otwory, szczob z czasom oczystyty wsi zasypani steky u
mozku. I to ne z mirkuwa psychoterapiji, a szczob za dopomohoju widtworenoji pamjati
widszukaty samoho sebe.
Porada bua suszna, racinalna, odnak pacijent prychowaw wid likaria ciu podiju.
Strymanis, bezpereczno, naeaa do osnownych rys joho charakteru. Win nikoy ne
buw schylnyj do zwiria ta szcze takych intymnych. Zresztoju skazaw sobi, szczo koy
pryhadaje, chto win takyj, to ne za dopomohoju niuchu, jak pes. Rozumiw, szczo ce duris, i chocza j na dumci ne maw stawytysia do likariw zwerchnio, ae riszennia swoho
ne zminyw.
Herbert szwydko wse zrozumiw. Daw pacijentowi sowo czesti, szczo rozmowy z
Memnorom ne zapysujusia i szczo samomu mona sterty z pamjati mechanicznoho pedahoha zmist konoji besidy. Pacijent tak i robyw. Wid maszyny tajemny ne maw.
Memnor dopomahaw jomu widtworyty bezlicz spohadiw, odnak imen i prizwyszcz pacijent pryhadaty tak i ne zmih. I swoho wasnoho te. Wreszti spytaw pro ce u swoho

spiwrozmownyka nawproste.
Toj dowho mowczaw. Widnowennia pamjati, jake nazyway trenuwanniam,
widbuwaosia w dosy dywno obadnanij kajuti. Tam stojay staromodni mebli, sprawni
muzejni eksponaty, wykonani mao ne w barokkowomu styli, pozooczeni kriselcia z
hnutymy nikamy, konu stinu ozdobluway kartyny starych hoandciw. Jich win sam
nazwaw sered ulubenych, i zhodom wony zjawyysia w kajuti, niby pryjszy jomu na
dopomohu.
Kartyny zminiuwaysia kilka raziw. Pootno, oprawene w ribenu ramu, zowsim
ne buo pootnom, chocza dostemenno widtworiuwao fakturu tkanyny j mazky olijnoji
farby. Memnor pojasnyw, jak zjawlajusia ci dowerszeni kopiji. Maszynnyj dydaktyk
buw newydymyj dla ucznia. Oto aby pacijent ne rozmowlaw z poroneczeju, ne howoryw do mikrofona czy do stiny, pered joho oczyma buo pohruddia Sokrata, znajome jomu
szcze z chrestomatiji dawniohrekoji literatury. A moe, fiosofiji. Pohruddia z kudatoju
hoowoju zdawaosia wyribenym z kameniu, prote czasom Sokrat bymaw i woruszyw
hubamy. Ucznewi joho hrymasy buy nepryjemni zdawaysia nesmakom, ta, ne majuczy inszoho wychodu, win musyw terpity. Do toho ne chotiosia wzajwe turbuwaty
Herberta. Zhodom pacijent zwyk do Sokrata j, ysze baajuczy poczuty nepryjemnu
prawdu, chodyw pered mentorom i howoryw do nioho, ne dywlaczy jomu w obyczczia,
niby rozmowlaw sam iz soboju. Zaraz psewdo-Sokrat, zdawaosia, wahawsia, niby ne
mih znajty widpowidi na skadne pytannia.
Widpowim tobi, moe, ne tak, jak ty choczesz. Ludyni ne warto znaty he use
pro swij tiesnyj i duchownyj mechanizm. Cikowyte piznannia to mea ludkych
moywostej, i ludyna spryjmaje ce to wacze, szczo mensze zwyka korytysia bu-jakym
obmeenniam. Ce po-persze. Po-druhe, imena zberihajusia inaksze, ni usi inszi poniattia, wtieni u sowa. Czomu? Bo imena ne skadaju odnoji cilnoji systemy. Ade
wony suto umowni. Kona ludyna jako nazywajesia, prote wona moha b nazywatysia
cikom inaksze i buty pry ciomu tijeju samoju. Wasni imena zaea wid wypadku i
dajusia bakamy. Tut nemaje zakonomirnosti. Koy dozwoysz zrobyty neweyczke fiosofke uzahalnennia, ja pojasniu tobi, szczo. Isnuju ysze pewni reczi i zwjazky mi
nymy. Buty ludynoju ce te same, szczo buty pewnoju riczcziu, nezaeno, ywa wona
czy ni. Buty bratom czy synom ce we pewna informacija pro rodynni zwjazky. Doslidujuczy nemowla wsima prystupnymy metodamy, wyjawywszy w niomu wse, dijdesz
do joho spadkowoho kodu, ae imeni ne diznajeszsia nikoy. Swit mona piznaty. Natomis do imeni mona ysze zwyknuty. U zwyczajnomu ytti cijeji riznyci maje ne widczuwajesz. Odnak toj, chto dwiczi pryjszow na swit, widczuwaje ce na sobi. Ne wykluczeno, szczo ty zhadajesz, jak tebe zwaty. Ce moe statysia szczomyti. A moe ne statysia wzahali. Oto, ja poradyw by tobi prybraty tymczasowe imja. W ciomu ne bude niczoho neczesnoho czy falszywoho. Ty opynyszsia w sytuaciji wasnych bakiw, jaki stojay nad twojeju koyskoju. Wony tako ne znay pered tym jak pobratysia, jake imja
tobi dadu. Nazwawszy tebe, czerez bahato rokiw i prypustyty ne mohy b, szczo ty mih
by maty jake insze imja, wrodene, sprawnie, ne te, szczo wony tobi day.
Ty howorysz skorsze jak Pifija, widkazaw pacijent, sykujuczy prychowaty,
szczo buw prykro wraenyj sowamy pro swoju smer.
Ne rozumiw, czomu win tak reaguje na dobre znanyj fakt. Wasne, maw by widczuwaty nezmirne szczastia woskresoho z mertwych.
Mene chwyluje ne imja. Znaju, moje prizwyszcze poczynaosia na P. Wono mao
wid czotyrioch do szesty liter. Parwis abo Pirks. Znaju, szczo resztu zahybych wriatuwaty ne poszczastyo. Buo b kraszcze, jakby meni ne pokazuway toho spysku.
My spodiwaysia, szczo ty wpiznajesz
Ne mou obyraty naoslip. Ja we kazaw tobi pro ce.
Znaju i rozumiju twoji poczuttia. Ty naeysz do ludej, jaki zwertaju mao
uwahy na samych sebe. Pewno, ty buw takym zawdy. Ne choczesz obyraty?

 Ni.
A jakszczo tobi dadu nowe imja?
Ni.
To szczo ty zbyrajeszsia robyty?
Ne znaju.
Moywo, pacijent poczuw by szcze jaki umowlannia j porady, ae wpersze, odkoy
widwiduwaw cej kabinet, win skorystawsia swojim prawom i ster zmist usich rozmow
iz maszynoju. Ta niby j cioho jomu buo zamao, torknuwsia knopky j odnym poruchom
ruky posaw u nebuttia pohruddia hrekoho mudrecia. I widczuw zowtichu, bezhuzdu,
ae hostru tak niby wbyw, ne wbywajuczy, toho, pered kym buw nadto widwertym.
Za te, szczo toj, buwszy Nikym, tak rozsudywo j bezapelacijno powczaw joho j baczyw
joho bezporadnis. To buw aluhidnyj zaminnyk argumentu, i pacijent odrazu poakuwaw pro bezhuzdyj wczynok: nizaszczo zanapastyw beznewynnyj aparat.
Odnak, koy rozibratysia, to win chotiw ne stilky buty w switi, skilky widczuwaty
swit u sobi. Tomu whamuwaw hniw i sorom i postarawsia jakomoha szwydsze zabuty
swoji hryzoty, wziawszy za sprawy waywiszi wid wasnoho mynuoho.
A wczytysia buo czoho. Ostannia najbilsza programa poszuku pozazemnych cywilizacij, szczo zwaasia CYKOPOM, pisla kilkoch rokiw roboty skinczya niczym. Takoji dumky buy ti, chto, suchajuczy daeki zirky, spodiwaysia poczuty zrozumili sygnay. Zahadka Mowczaznoho Wseswitu, Silentium Universi, pererosa u wykyk, kynutyj zemnij nauci. Krajnij optymizm meky astrofizykiw na mei XX stolittia, zachopywszy tysiaczi predstawnykiw inszych nauk, tak samo, jak i dyetantiw, obernuwsia
na swoju protyenis. Miljardy, wkadeni w budiwnyctwo raditeeskopiw, pokykanych
filtruwaty wyprominiuwannia miljoniw zirok i gaaktyk, day, szczoprawda, pewnu korys. Buy zrobeni nowi widkryttia, prote odne z nych ne pryneso spodiwanoho widhomonu Inszoho Rozumu.
Teeskopy, rozmiszczeni na orbitach, u mizorianomu prostori, wakuumi, dijsno
kilka raziw pryjniay strumeni jakycho chwyl. Chwyli buy taki neschoi na zwyczajni,
szczo zbudyy zhasajuczi nadiji. Moywo, ce j buy sygnay pozazemnych cywilizacij, ae
pryjom trywaw nedowho. Moywo, nawkoosoniacznyj prostir pronyzay, mow hoky,
posannia, zwerneni do jakycho daekych adresatiw. Zapys namahay rozszyfruwaty,
ae marno. Sygnalizacijnoji sutnosti cych impulsiw ne poszczastyo wyznaczyty. Ta j tradycijna oberenis prymusya naukowciw wyznaty ci jawyszcza podom zorianoji materiji wyprominiuwanniam nadorstkoji radiciji, wypadkowo skupczenoji tak zwanymy grawitacijnymy linzamy u formy wukych pasom czy hook.
Osnowne prawyo doslidnykiw Kosmosu wymahao kwalifikuwaty pryrodnym fenomenom use, szczo ne wyjawlao jawno sztucznoho pochodennia. Astrofizyka tak prosunuasia upered, szczo w neji buo dosy hipotez, jaki toczno pojasniuway kone pryjniate wyprominennia nezaeno wid toho, jakoho wono pochodennia. Skadaasia
dosy paradoksalna sytuacija: szczo bilszoju kilkistiu teorij operuwaa astrofizyka, to
wacze buo wyjawyty sprawniu sygnalizaciju. Naprykinci XX storiczczia prybicznyky
programy CYKOP skay weykyj kataog kryterijiw, za jakymy slid buo rozrizniaty
te, szczo Pryroda moe sporodyty j szczo jij neprystupne. Buo b kosmicznym dywom,
jakby ystia, opawszy z derewa, ukaosia w litery, sowa j reczennia, jake mao b sens,
abo kaminci, wykynuti riczkoju na bereh, utworyy b prawylni koa czy trykutnyky
Ewklida.
Oto zemni wczeni stworyy nyzku neporusznych zapowidej, szczo jich may dotrymuwaty bu-jaki widprawnyky pozazemnych sygnaliw. Czy ne poowyna cych prawy
bua perekresena na poczatku dwadcia perszoho storiczczia. Ne tilky pulsary ta grawitacijni linzy, ne tilky mazery hazowych zorianych chmar czy weyczezni masy gaaktycznoho centru wwodyy w omanu sposterihacziw rehularnistiu, powtorenniam, osob-

ywym poriadkom riznomanitnych impulsiw. Na misce anulowanych wymoh do widprawnyka odrazu buo zaprowadeno nowi, aby i wony newdowzi buy widkynuti.
Zwidsy pryjszow pesymizm niczoho nemaje poza Zemeju ne tilky w meach Moocznoho Szlachu, a j u miridach inszych spiralnych gaaktyk. Podalszyj rozwytok
astronomicznoji nauky do pesymizmu dodaw skepsys. Rizni wastywosti kosmicznoji
energiji j materiji, jaki utworyy poniattia Antropic Principle, tisnoho zwjazku mi
tym, jakyj je Wseswit, i tym, jake je yttia, zdaway prosto nezaperecznymy. W
Kosmosi, de buy ludy, naeao czekaty narodennia yttia i poza Zemeju. Oto czas
wid czasu wynykay rizni hipotezy, jaki namahaysia pohodyty yttiedajnis Kosmosu z
joho mowczanniam. yttia wynykaje na bezliczi panet, odnak rozumni istoty narodujusia ysze za wyniatkowoho pojednannia wypadkowych zbihiw.
yttia wynykaje ne czasto i rozwywajesia zdebilszoho w nebikowych formach
kremnij, naprykad, pokazaw bahatstwo zwjazkiw, szczo doriwniuje bahatomanitnistiu
spouk wuheciu ciomu atomnomu zamku bikiw; ewolucija, szczo zapoczatkuwaasia
jak sylikonowa, ne sumisna iz sferoju Rozumu abo stworiuje taki formy yttia, szczo
ne maju niczoho spilnoho iz ludkym sposobom mysennia, tak zapewniay odni.
Heteromorfnyj spaach Rozumu ne moe wynykaty ysze na korotkyj czas.
Nawpaky, yttia rozwywajesia protiahom miljardiw rokiw j isnuje, pozbawene bujakoho mysennia. Koy czerez sto abo dwisti tysiacz rokiw sformujusia wyszczi organizmy, todi nemynucze poczynajesia technoogicznyj wybuch. Win ne ysze pryskoriuje
j udoskonaluje zwyczky woodinnia syamy Pryrody. Cej wybuch rozkydaje cywilizaciju
nawsibicz, wona rozwywajesia u protyenych napriamkach i tomu porozumitysia czerez spilnis mysennia ne maje zmohy. Takoji spilnoty ne isnuje wzahali.
Ce antropocentrycznyj zabobon, jakyj distawsia nam u spadok wid najdawniszych
wiruwa ta mitiw. Riznowydiw inteektu moe buty due bahato, i same czerez te, szczo
jich bezlicz, nebo ne ozywajesia do nas.
Niczoho podibnoho, zapereczuway prybicznyky inszych hipotez. Zahadka nabahato prostisza. Ewolucija yttia, jakszczo we wona porody Rozum, czyny ce serijeju
odnorazowych wypadkowostej. Cej Rozum moe buty znyszczenyj u spowytku bu-jakym zorianym wtorhnenniam. Kosmiczni wtorhnennia zawdy slipi j stychijni chiba
ne dowea paeontoogija za dopomohoju gaaktografiji, cijeji archeoogiji Moocznoho
Szlachu, skilky ertw ostankiw mezozojkych pazuniw potribno buo dla pojawy
ssawciw. A zawdiaky jakomu spetinniu wypadkowostej sformuwaosia heneaogiczne
derewo ludyny! Nezwaajuczy na ce, Rozum moe wyzrity sered tryljoniw son. Moe
staty na szlach zemnoho typu rozwytku, chocza buwaje j tak, szczo cej wyhrasz u zorianij otereji czerez odnu-dwi tysiaczi rokiw obertajesia katastrofoju, bo technoogija je
prostorom dla nebezpecznych pastok, i toj, chto u nych potrapy najmowirnisze zahyne.
Odnak Myslaczi istoty zdatni pomityty ciu nebezpeku tilky todi, koy we buwaje
zapizno unyknuty jiji. Pozbuwszy religijnych wiruwa, podoawszy jichni pizniszi zwyrodnili riznowydy, taki jak ideoogiji, kotri znaduway ludej zdijsnenniam tymczasowych, skoromynuszczych baa, cywilizaciji sykujusia zahalmuwaty swij rozhin, ae
ce we nemoywo. Nawi tam, de jich ne rozdyraju nijaki wnutriszni antahonizmy.
Woskresyj astronawt maw bahato czasu na rozdumy, mih stawyty rizni zapytannia j wysuchowuwaty widpowidi. Wid dumok pro sebe j swit na Zemli podibni rozdumy zwaysia fiosofijeju, Myslaczi istoty perechodia do dij, jaki szczorazu perekonuju jich: nemaje niczoho pewniszoho j newidworotniszoho za smer. Wasne, smerti
wony j zawdiaczuju swojeju pojawoju, bo bez neji ne widbuwaasia b miljardnolitnia
minywis wydiw, jaki formuwaysia i hynuy. Myslaczych istot porodya bezlicz smertej
archejkoji ery, ery paeozojkoji, wsich nastupnych geoogicznych epoch, i razom zi
swojim Rozumom wony otrymuju garantiju nemynuczoji zahybeli.
Newdowzi, wsioho czerez kilka stoli pisla cioho dignozu, Myslaczi istoty widczuy

na sobi materynki metody Natury, kotra je nastilky pidstupnoju, jak i marnotratnoju

technoogijeju procesiw, jaki widbuwajusia sami po sobi i jaki zastosowuje Pryroda, aby
nadaty poe dijalnosti nastupnym formam yttia. Taka technoogija wykykaje podyw,
poky yszajesia neosiahnenoju dla tych, chto jiji widkryw. Odnak i ce ne trywaje dowho.
Obikrawszy rosyny, twaryn, wasni tia, rozkrywszy jichni sekrety, zminiujuczy seredowyszcze, tobto sebe, istoty Rozumni ne wdowolniajusia i cijeju wsewadnistiu. Wony
wychodia u Kosmos i ysze dla toho, szczob wreszti perekonatysia, jakyj win jim
czuyj i jak neszczadno tiaije nad nymy tawro twarynnoho pochodennia.
Peremihszy j ciu widczuenis, wony staju jedynym prastarym biogicznym reliktom useredyni nymy samymy zbudowanoji technosfery. Razom iz dawnimy zydniamy, hoodom, epidemijamy, bezliczcziu stareczych neduhiw u nych zjawyasia moywis zwilnytysia wid smertnych ti. Cej szans wynyk sperszu jak fantasmahoryczne,
nejmowirno daeke rozdoriia, moywis wyboru.
Woskresyj astronawt znechotia braw do uwahy podibni zahalni miscia, szczo
widhonyy dosy ponurym pafosom i jakoju technokratkoju eschatoogijeju. Chotiw
zbahnuty metu cijeji ekspedyciji, jakszczo we staw jiji mymowilnym uczasnykom. Dopomoha jomu napysana ne tak dawno pracia z ekzobiogiji, w jakij win znajszow
digramu Ortehy i Nejssa. Cia digrama pokazuwaa ewoluciju psychozojikiw u Kosmosi, jiji osnownyj napriam i rozhauennia. Poczatok toho napriamu prypadaw na
rannij technoogicznyj wik. U czasowomu wymiri win nedowhyj: wid nioho ne utworiujusia odni widhauennia wprodow tysiaczi rokiw mi etapom znaria mechanistycznych j informatywnych. U nastupnomu tysiaczolitti informatyka schreszczujesia z
biogijeju, tworiaczy pyn biogicznoho pryskorennia. Na cij fazi dignostyczna wartis
krywoji grafika perechody u prognostycznu i sabszaje. Formu osnownoho napriamu
wyznaczyy fakty j teoriji, joho rozmach wypadkowyj ue tilky w samych teorijach; szczoprawda, ci teoriji spyrajusia na inszi, dosy wirohidni. Krytycznym rozdoriiam
osnownoho napriamku je czas, koy konstruktorkyj taant Myslaczych istot zmahajesia iz yttiespromonoju potencijeju Pryrody.
Peredbaczyty, w jakomu napriami rozwywatymesia kona okrema cywilizacija,
nemoywo: ce zumowlujesia samym charakterom toho rozdoriia. Pewna czastyna
cywilizaciji moe jty w osnownomu napriami czerez sylne obmeennia chocza j dosianoji, prote ne zdijsnenoji awtoewoluciji. Wypadok hranycznoho bikonserwatyzmu w takomu razi staje wyriszalnym zakonom, zaboronoju z penitencirnoju sankcijeju, jakij
neuchylno pidkoriajusia funkcinalni spromonosti, perejniati wid Pryrody. Wynykaje
technika, pryznaczena dla poriatunku seredowyszcza: jij naey ne trawmujuczy prystosuwaty technosferu do bisfery.
Ce zawdannia moe buty wykonane, chocza j neobowjazkowo; w toj czas cywilizacija demograficzne koywajesia u samorujniwnij seriji kryz. Moe zanepadaty i widnowluwaty bezlicz raziw, patiaczy za ciu samohubnu inerciju miljardamy ertw. Wstanowennia mizorianych kontaktiw u takyj czas naey do najwaywiszych zawda.
Konserwatory, prybicznyky osnownoho napriamu rozwytku cywilizaciji, mowcza:
dla nych ce oczewydno. Bityczno nekonserwatywnych risze isnuje bahato. Pryjniati
riszennia zdebilszoho newidworotni. Zwidsy weykyj rozmach starych psychozojikiw.
Orteha, Nejss i Amikar zaprowadyy poniattia wikna kontaktu. Ce promiok czasu,
w jakomu Myslaczi istoty WE stoja wysoko w swojich praktycznych znanniach, odnak
SZCZE ne wziaysia do peretworennia danoji jim wid pryrody Rozumnosti widpowidnyka ludkoho mozku. Wikno kontaktu je kosmicznoju myttiu.
Wid skipky do hasowoji ampy mynuo 16000 rokiw, od ampy do azera sto.
Czas nagromadennia informaciji dla kroku skipka azer podibnyj do czasu dla
kroku, szczo widdilaje widkryttia spadkowoho kodu od joho wprowadennia w pislaatom
nu promysowis. Nakopyczennia zna u fazi wikna kontaktu ekspotencilni, a na jiji
mei hiperboliczni. Widtynok czasu dla porozuminnia naliczuje szczonajmensze 1000

zemnych rokiw, optymalno wid 1800 do 2500. Poza wiknom dla wsich cywilizacij
czy nedozriych, czy perezriych panuje mowczannia. Perszi ne woodiju neobchidnoju dla zwjazku energijeju, druhi abo wkryti nepronyknoju oboonkoju, abo stworiuju
agrehaty, jaki zdijsniuju mi soboju komunikaciju na nadswitowomu riwni.
Nawkoo probemy nadswitowoho zwjazku toczyysia supereczky. oden wyd materiji abo energiji ne zdaten dosiahty szwydkosti bilszoji wid switowoji. Prote, jak twerdy dechto, cej barjer mona obmynuty za dopomohoju chytroszcziw. Prypustimo, pulsar
iz wmerzym u nejtronnu zirku magnitnym poem nesesia zi szwydkistiu, bykoju do
switowoji. Joho wyprominiuwannia opysuje koa nawkoo osi pulsara i dostatnio widdaeno prochody widtynky prostoru z nadswitowoju szwydkistiu. Jakszczo na czerhowych widtynkach obertannia cioho promenia perebuwaju sposterihaczi, to wony mou
synchronizuwaty swoji hodynnyky ponad barjerom, widkrytym Ejnsztejnom. Dla cioho
jim treba znaty ysze widsta mi storonamy trykutnyka pulsar sposterihacz A
sposterihacz W, a tako obertowu szwydkis. morkoho lichtaria.
O szczo diznawsia woskresyj na Ewridici astronawt pro kosmiczni cywilizaciji
w rik, koy zorelit bezpererwno naroszczuwaw szwydkis. I tut astronawt pidijszow do
barjera, jakoho ne mih podoaty.
Maszynnyj pedahoh ne wyjawyw newdowoennia obmeenymy zdibnostiamy
swoho ucznia, nespromonistiu osiahnuty tajemnyciu syderalnoji energetyky ta jiji wzajemozwjazkiw z inenernym mystectwom i grawitacijnoju balistykoju. Ci pody ostannich widkryttiw dopomohy stworyty programu mandriwky do zirok Harpiji, zakrytych
wid astronomiw mynuych wikiw kosmicznoju chmaroju, szczo zwaasia antuchom
Wuhilla. Ewridika maa obmynuty cej antuch, uwijty do temporalnoji prystani koapsara, ochreszczenoho Hadesom, wysaty odyn iz swojich segmentiw na rozwidku do
panety, szczo zwaasia Kwinta Dzety Harpiji, poczekaty powernennia rozwidnyka i dla
toho, szczob powernutysia nazad, wykonaty karkoomnyj manewr pid nazwoju pasa
kri retrochronalnyj perid. Zawdiaky ciomu manewrowi ekspedycija maa powernutysia do Soniacznoji systemy czerez wisim rokiw pisla startu. Bez cioho pasau powernuasia b czerez dwi tysiaczi rokiw, a tocznisze nikoy.
Rozwiduwalnyj segment Ewridiky maw samostijno podoaty ciyj parsek Z ekipaem, szczo perebuwaw zaraz w embrinalnomu stani. Witryfikuwannia buo widkynuto,
bo wono garantuwao tilky 98 widsotkiw oywennia myttiewo zamoroenych.
Astronawt pradawnich raket poczuwaw sebe pid czas cych ekcij dytynoju, jaka
wywczaje funkciji synchrofazotrona. Czy to Memnor buw nedostatnio doswidczenym
uczyteem, czy ucznewi brakuwao zdibnostej. Krim toho, win uswidomyw, szczo zrobywsia widludnykom i ne baaw dowsze buty Robinzonom bila eektronnoho Pjatnyci.
Oto wyriszyw widwidaty obserwatoriju, szczo mistya u nosowomu segmenti Ewridiky; chotiw pobaczyty zirky. Weetenkyj za bymaw indykatoramy neznajomoji aparatury. Astronawt marno szukaw harmatne ero refektora, czy teeskopa, czy bodaj
kupo z difragmoju dla wizualnoho spostereennia neba. Skepinczaste prymiszczennia
buo oswitene dwochjarusnymy hirlandamy amp. Uzdow nych tiahysia wuki gaereji, zjednani koonamy jakycho aparatiw.
Powernuwszy pisla cioho newdaoho wizytu do swojeji kajuty, astronawt pomityw
na stoli staru poszarpanu knyku z zapyskoju wid Herberta toj radyw poczytaty ciu
knyku pered snom. Czeny ekipau znay, szczo likar uziaw iz soboju w polit syu knyok z fantastyky i widdawaw jim perewahu pered jaskrawymy hoowizijnymy spektaklamy. Wyhlad knyky schwyluwaw powernenoho do yttia.
Win znowu tak dowho buw sered zirok, tak dowho ne baczyw knyok i szczo
hirsze ne mih nabyzyty do ludej, jaki podaruway jomu ciu nowu podoro, podaruwawszy nowe yttia. Kajutu, jak win i prosyw, czastkowo obadnay pid kajutu na morkomu korabli, a czastkowo jak na wantanij raketi. Wona zowsim ne nahaduwaa
pasayrku. Ce ne buo misce tymczasowoho perebuwannia, jak u hoteli, a postijna

osela. Tut wysia nawi dwopowerchowa kojka. Na werchniu win, rozdiahajuczy, kaw
odiah, a nad uzholiwjam nynioji powisyw ampoczku.
Wkrywszy nohy kowdroju, podumky kartajuczy sebe, szczo znowu edariuje, chocz,
moe, j wostannie, woskresyj astronawt rozhornuw knyku w misci, poznaczenomu
Herbertom. Jaku chwyynu zosereduwawsia, aby zrozumity sowa, tak podijaw na
nioho zwyczajnyj czornyj druk. Forma liter, owtawyj, staryj papir, sprawni paliturky,
opukyj korine obkadynky zdaysia czymo nejmowirno swojim, jedynym, zahubenym
i widnajdenym darma szczo win nikoy ne buw poyraczem literatury. Odnak teper
u samomu procesi czytannia astronawt widkrywaw szczo uroczyste, nemowby awtor,
jakyj ue dawno pomer, daw jomu koy obitnyciu i, chocz skilky pereszkod jomu doweosia zdoaty, sprawdyw jiji. Astronawt maw dywnu zwyczku: rozhortaw knyku
nawmannia j poczynaw czytaty. Pymennykowi ce, pewno, ne due spodobaosia b. Sam
ne znaw, czomu tak czyny. Moywo, chotiw uwijty u wyhadanyj swit ne pidhotowenym wchodom, a widrazu, znenaka. Tak zrobyw i teper.
Rozpowisty wam?
Profesor zhornuw ruky na hrudiach.
Korabem do portu Boma, poczaw win, opuskajuczy u kriso j prypluszczywszy oczi. Riczkowym rejsowym sudencem do Bangaa. Tam poczynajusia dungli. Potim szis tyniw werchy dowsze koni ne wytrymuju.
Nawi muy hynu. Sonna chworoba Buw tam odyn staryj szaman. Nfo
Tuabe, wymowyw ce sowo z francukym nahoosom na ostanniomu skadi.
Ja pryjichaw owyty meteykiw. Ae win pokazaw meni dorohu
Zamowk na jaku chwylu. Rozpluszczyw oczi.
Wy znajete, szczo ce oznaczaje dungli? Zwidky wam znaty! Zeene, nesamowyte yttia. Wse tremty, pryczaeno woruszysia, w huszczawyni
sya-syenna chyych twaryn, nebaczeni kwity jak wybuchy barw, schowani w ypuczomu pawutynni komachy, tysiaczi j tysiaczi nikym ne kasyfikowanych wydiw. Ne te, szczo w nas, u Ewropi. Ne treba j szukaty. Wnoczi namet
obsidaju niczni meteyky, zawbilszky z dooniu, nabrydywi, slipi, wony sotniamy padaju u woho. Tini woruszasia na pootni nametu. Nehry tremtia,
witer donosy zusibicz hurkit. Zhodom nastaje sabis, ychomanka. Jakszczo
wy we pokyday konej dali dowedesia jty piszky. U mene bua syrowatka,
chijn, hermanij use szczo choczesz. Nareszti odnoho dnia odnoho liku
czasu tam nemaje poczynajesz widczuwaty, szczo podi na tyni j uwe kaendar jakyj neserjoznyj, sztucznyj, a jty dali ne moesz. Dungli zakinczujusia. Szcze odne nehrytianke seo. Nad samoju riczkoju. Riczka ne poznaczena na karti, bo tryczi na rik znykaje w etiuczych piskach. Czastyna riczyszcza pidzemna. W seli kilka mazanok z wypaenoji soncem hyny j muu. Tam
ywe Nfo Tuabe. Win ne znaje angijkoji, bo zwidky jomu znaty. U mene buo
dwa perekadaczi Perszyj perekadaw moji sowa howirkoju uzbereia, a
druhyj z tijeji howirky mowoju buszmeniw. Nad usim pojasom dungliw, od
szostoho gradusa szyroty, panuje dawnia koroliwka dynastija. Naszczadky
jehyptian, jak meni zdajesia. Wyszczi i nabahato kulturniszi za nehriw z Centralnoji Afryky. Nfo Tuabe nawi nakresyw meni kartu, poznaczywszy na nij
kordony koroliwstwa. Ja wriatuwaw joho syna wid sonnoji chworoby, wasne,
za ce
Ne rozpluszczujuczy oczej, profesor poliz do wnutrisznioji kyszeni. Wytiah z notatnyka arkusz paperu, pokresenyj czerwonym czornyom. Na niomu
zwywaysia poputani liniji.
Wako zorijentuwatysia Tut kinczajusia dungli, nacze widrizani
noem. Ce kordon koroliwstwa. Ja spytaw, szczo tam dali. Nfo ne chotiw howoryty pro ce proty noczi. Ja musyw pryjty wde. ysze todi, w tij swojij smer-

diuczij nori bez wikon wy sobi ne ujawlajete, jaka tam zaducha win rozpowiw meni, szczo dali ywu termity. Bili slipi termity, jaki buduju sprawni
mista, jichni woodinnia prostiahajusia na dowhi kiometry. Rudi termity wojuju z biymy. Prychodia weykoju ywoju rikoju czerez dungli. Todi sony
wtikaju zwidty ciymy stadamy, wyamujuczy w zarostiach szyroki tuneli.
Wtikaju tyhry. Nawi zmiji. Z ptachiw yszajusia tilky sterwjatnyky. Termity
jdu po-riznomu: czasom ciyj misia, ude i wnoczi, irawym potokom. A koy
szczo traplajesia na jichniomu szlachu nyszcza. Wony dochodia do kraju
dungliw, natraplaju na termitnyky, zbudowani biymy, i poczynajesia bytwa. Nfo Tuabe baczyw jiji raz u ytti. Rudi, peremihszy wartu biych, wdyrajusia do mista. Nikoy ne powertajusia. Czomu nichto ne znaje. Ae nastupnoho roku dunglamy prodyrajusia nowi poczyka. Tak buo za joho
baka, dida i pradida. Tak buo zawdy. Grunt u misti biych termitiw rodiuczyj. Z dawnich-dawen nehry namahaysia wykorystowuwaty joho, probuway
znyszczyty wohnem termitnyky. Ae szczorazu prohraway borobu. Posiwy
znykay. Ludy stawyy kureni j ohoroi z derewa. Termity dobyraysia do tych
chaabud pidzemnymy korydoramy, toczyy derewo zseredyny, j sporudy znenaka paday wid zwyczajnoho dotorku. Ludy probuway buduwaty z hyny.
Todi zamis termitiw-robitnykiw zjawlaysia termity-sodaty. O taki win
pokazaw na sti.
Na stilnyci eao kilka ridkisnych ekzemplariw gigantkych termitiw.
Dwa-try wojiny, weetenki j niby skaliczeni stworinnia. Tretynu jichnioho tuuba wkrywaw rohowyj pancer iz zabraom, szczo zakinczuwaosia szczeepamy. Tonki niky i czerewce zdaway nikczemnymy proty mohutnioho pancera.
U ciomu dla was nema niczoho nowoho, czy ne tak? Nam widomo, szczo
isnuju cili terytoriji, de panuju termity. U Piwdennij Ameryci Wony maju
dwa wydy sodatiw, szczo na zrazok policiji j wijka. Termitnyky siahaju womy metriw zawwyszky. Zbudowani z pisku ta wydie materiu twerdiszoho wid portendkoho cementu. Nijaka stal joho ne bere. Bezoki, bili, mjaki
komachy, jichnie pemja ywe kilkanadcia miljoniw rokiw. Termitiw dosliduway Pakkard, Szmelc Wy rozumijete? Ja wriatuwaw szamankoho syna, j
wzamin za ce Och, to buw mudre Znaw, jak widdiaczyty bilij ludyni pocarky. Takyj zowsim sywyj, a popelastyj nehr, obyczczia nacze maska,
zakopczena dymom. Win skazaw meni tak:
Termitnyky tiahnusia mylamy, wsia riwnyna wkryta nymy. Jak lis,
jak mertwyj lis, odyn bila odnoho, skamjanili weetenki stowbury mi nymy
wako Prodertysia. Grunt skri twerdyj, hucho hude pid nohamy, wsteenyj
perepetenymy towstymy trubkamy. Ce chidnyky, jakymy bihaju termity.
Chidnyky z toho cementu, szczo j sami termitnyky. Zanuriujusia hyboko
pid zemlu, znowu wychodia na powerchniu, rozhauujusia, perechreszczujusia, pronykaju useredynu termitnykiw, u chidnykach je potowszczennia, de
rozmynajusia termity. Tam, u nadrach mista, sered miljoniw skamjaniych
hnizd, u jakych wyruje burchywe yttia, je odyn termitnyk, ne schoyj na inszi. Neweykyj, czornyj i zahnutyj.
Nfo pokazaw weykym czornym palcem, jakyj wyhlad u toho termitnyka,
i dodaw:
Tam mistysia serce narodu termitiw. Bilsze niczoho skazaty ne schotiw.
I wy jomu powiryy? proszepotiw suchacz. Czorni oczi profesora
propikay joho naskri.
Ja powernuwsia do Boma. Kupyw pjatdesiat kiogramiw dynamitu u
funtowych bruskach, taki, jak wykorystowuju u szachtach. Kupyw kyrky, opaty, kaja, zastupy- wse neobchidne. Baky sirky, broniowani szangy, protyhazy, sitky najkraszczi, jaki poszczastyo distaty. Kanistry awicijnoho benzynu i ciyj arsena insektycydnych zasobiw, jaki tilky mona sobi ujawyty. Potim najniaw dwanadciatero nosijiw i pojichaw u dungli.

Profesor pomowczaw, todi spytaw:

Wy znajete pro eksperyment Koengera? Wwaaosia, szczo ce kazka.
Szczoprawda, win buw ne fachiwcem, a ysz amatorom. Koenger rozdiyw
uwe termitnyk zhory donyzu staewoju pastynoju tak, szczo obydwi poowyny
zowsim ne spouczaysia odna z odnoju. Termitnyk buw moodyj, termity joho
szcze tilky sporuduway. Czerez szis tyniw Koenger wytiah pastynu, j wyjawyosia, szczo termity buduway nowi chody tak, szczo jichni chidnyky z oboch bokiw peretynky jaknajtocznisze stykay odyn z odnym ani milimetra
widchyennia po wertykali czy horyzontali. Tak jak ludy buduju z dwoch bokiw hory tunel i zustriczajusia poseredyni jiji. W jakyj sposib termity porozumiysia kri metaewu pastynu?.. Potim doslid Hossa. Tako neperewirenyj.
Hoss twerdyw, szczo koy wbyty koroewu termitiw, komachy widczuwaju ce
w radisi kilkasot metriw i nehajno zbihajusia do termitnyka.
Profesor znowu zamowk, udywlajuczy u czerwonyj ar kamina, nad jakym spaachuway j zhasay eheki bakytni wohnyky.
Doroha bua neehka Sperszu wtik prowidnyk, potim perekadacz.
Prosto pokyday reczi j powtikay. Wranci, koy ja prokydawsia w protymoskitnij sitci mowczannia, wyriaczeni oczi, perelakani obyczczia i szepit za spynoju. Zresztoju ja poczaw zwjazuwaty nosijiw na nicz, a kine motuzky obmotuwaw nawkoo swojeji ruky. Noi pozabyraw, szczob ne mohy pererizaty
puta. Czy to wid postijnoho nedosypannia, czy wid soncia w mene poczaosia
zapaennia oczej. Wranci ja ne mih rozkepyty powiky, tak wony skejuwaysia.
A tut szaenio sonce. Soroczka wid potu stojaa ubom, jak nakrochmaena, do
szooma ne mona buo dotorknutysia palcem, duo rusznyci peko jak rozarene.
My prokaday dorohu trydcia dewja dniw. Ja ne chotiw ity czerez seo
staroho Nfo Tuabe, bo win prosyw mene pro ce, oto my wyjszy z dungliw
znenaka. Cia pekelna, zaduszywa huszczawyna z lian i ystia, spownena krykom papuh i mawp, skinczyasia. Skilky siahao oko, eaa riwnyna, owta,
jak ewjacza szkura. Na nij sered kaktusiw zdijmaysia konusy j kopyci. Sporudeni naoslip i tomu czasom nezhrabni.
My zanoczuway na uzlissi. Nad ranok ja prokynuwsia wid strasznoho
hoownoho bolu, bo naperedodni neobereno zniaw buw na my szoom, a sonce
stojao wysoko. Speka bua taka, szczo powitria obpikao eheni. Kon7ury predmetiw tremtiy, niby pisok paaw.
Ja rozhlanuwsia. Nehry powtikay, perehryzszy motuzku. yszywsia
tilky trynadciatyricznyj chope, Uahadu.
My ruszyy wpered. Udwoch perenosyy swoji reczi czastynamy na kilka
desiatkiw krokiw, todi powertaysia po resztu. Tak my chodyy tudy-siudy pja
raziw, a sonce peko nesamowyto. Chocz na meni bua bia soroczka, na peczach utworyysia newyhojni wyrazky. Ja buw zmuszenyj spaty doliy. Ae
wse to dribnyci.
Ciyj de my zahybluway u Misto Termitiw. Ne znaju, czy je w switi
szczo strasznisze. Ujawi sobi: z usich bokiw, poperedu j pozadu kamjani
stowpy zawwyszky u try powerchy. Misciamy wony stojay tak byko odyn do
odnoho, szczo nasyu mona buo mi nymy protysnuty. Neskinczennyj lis szerechatych sirych koon. A koy my spyniaysia, z seredyny doynaw newyraznyj, bezpererwnyj szeest, jakyj inodi perechodyw u stukit. Koy ja prytulaw
do stiny ruku, buo czutno, jak ta stina tremty bezperestanu: za neju wde i
wnoczi wyruwao yttia. Kilka raziw my nenarokom rozdawluway chidnyky,
pereputani pid nohamy, mow popelasti ynwy. Tymy trubczastymy chidnykamy neskinczennymy awamy azyy bili komachy. Widczuwszy nebezpeku, z
proamu tut-taky zjawlaysia rohowi szoomy sodatiw, jaki roztynay powitria
noyciamy szczkepiw i strilay nawsibicz ypkoju pekuczoju ridynoju.
Ja jszow otak naoslip ue druhyj de, bo ne buo j mowy pro bu-jaku
orijentaciju. I raz u raz wydywlawsia termitnyk, jakyj buw by wyszczyj wid
inszych; ja szukaw toj, pro jakyj meni rozpowidaw Nfo Tuabe. Odnak ja baczyw

ysze skamjaniyj lis. Dungli za namy zdijmaysia zeenoju stinoju, potim

stay bakytnoju linijeju na wydnokoli j wreszti znyky. Zapasy wody kinczay.
A termitnykam ne buo kraju. U pidzornu trubu ja baczyw ysze stowpy termitnykiw, szczo zyway na obriji, jak koossia pszenyci.
Ja zachopluwawsia swojim junym suputnykom. Ne narikajuczy, win robyw use te, szczo j ja, ne widajuczy, dla czoho j naszczo.
Otak my jszy czotyry dni. Ja buw zowsim pjanyj wid soncia. Na nebo ne
mona buo hlanuty ne dopomahay j temni okulary. A nawkoo czastoki
termitnykiw bez kincia-kraju. Nide ani slidu ywoji istoty. Siudy nawi
sterwjatnyky ne zalitay. Tilky de-ne-de stojay samotni kaktusy.
Nareszti a uweczeri, kowtnuwszy porciju wody, szczo prypadaa na toj
de, ja wydersia na werchiwku due wysokoho termitnyka. Hadaju, win pamjataw czasy Cezaria. Ja bez bu-jakoji nadiji rozzyrawsia dowkoa, a tut
pomityw u pidzornu trubu czornu ciatku. Sperszu dumaw, szczo to zabrudnena
linza, ta ja pomylawsia. Ce j buw otoj termitnyk.
Nastupnoho ranku ja wstaw szcze do schodu soncia j nasyu rozbudyw
Uahadu. Ja wyznaczyw napriamok za kompasom, i my poczay perenosyty
reczi. Ja tako zamaluwaw miscewis. Tym czasom termitnyky, szczoprawda trochy nyczi, tuyysia dedali szczilnisze. Wreszti wony stay takym
czastokoom, szczo ja we ne mih prolizty. Mayj nehr iszcze jako protyskawsia, oto ja podawaw jomu pakunky, stojaczy mi dwoma koonamy, a sam proazyw zwerchu.
Ce trywao hodyn pja. Za cej czas my projszy zo sto metriw. Ja baczyw,
szczo w takyj sposib my niczoho ne zrobymo, ae mene ochopya jaka ychomanka. Ne w bukwalnomu rozuminni, chocza w mene postijno bua temperatura byko trydciaty. womy gradusiw. Tak poznaczawsia na meni klimat.
Moe, zresztoju, ce jako wpywaje j na mozok.
Ja wziaw pja funtiw dynamitu w bruskach i pidkaw pid termitnyk, jakyj stojaw u nas na dorozi. My schowaysia za inszymy, koy ja zapayw sznur.
Wybuch buw pryhuszenyj, wybuchowa chwyla pisza whyb a zemla zadwyhtia. Wid zrujnowanoho termitnyka yszyosia tilky weyke czerepja, szczo
kyszio biymy komachamy. Dosi. my ne zawdaway szkody odni odnym. Teper
rozpoczaasia bytwa. Czerez wyrwu ne mona buo projty. Desiatky tysiacz termitiw wyazyy z wyrwy j sunuy nawsibicz, obmacujuczy koen kaptyk zemli.
Ja rozpayw sirku, wziaw na peczi aparat. Wy znajete toj aparat? Win nahaduje obpryskuwacz, jakym korystujusia sadiwnyky. Abo wohnemet. Jaduczyj
dym burchaw zi szanga, jakoho ja trymaw u ruci. Ja wdiah protyhaz, druhyj
daw chopcewi. Daw jomu tako specilno dla cioho zamoweni czerewyky
obpeteni metaewoju sitkoju. W takyj sposib nam poszczastyo projty. Ja wypuskaw strumeni dymu, jakyj rozhaniaw termitiw. Ti, szczo ne widstupay,
hynuy. W odnomu misci ja buw zmuszenyj udatysia j do benzynu ynuw i
pidpayw, utworywszy mi namy i termitamy wohnianu zawisu. yszaosia
szcze metriw sto do czornoho termitnyka. Pro son ne buo j mowy. Pryswiczujuczy sobi lichtarykamy, my sydiy bila rezerwuara, jakyj bezpererwno burchaw dymom. Szczo za nicz! Wam dowodyosia prosydity szis hodyn u protyhazi? Ni? Oto wy sobi ne ujawlajete, szczo ce oznaczaje, sydity z rozpeczenoju humowoju maskoju na obyczczi. Koy ja chotiw kowtnuty powitria j widtiahaw trochy protyhaz, to poczynaw duszytysia dymom. Tak mynua nicz.
Chope mijwe czas tremtiw. Ja bojawsia, czy to ne propasnycia.
Nareszti poczao rozwydniaty. Woda kinczaasia. W nas yszaa odnajedyna kanistra, jiji za suworoji ekonomiji moho wystaczyty szczonajbilsze na
try dni. Slid buo jaknajszwydsze wertatysia
Profesor zamowk, rozpluszczyw oczi j hlanuw u kamin. ar ue zowsim
posiriw. Kimnatu ohortao swito ampy: zeene ahidne siajwo niby prosoczuwaosia kri szar wody.
Todi my dijszy do czornoho termitnyka. Profesor pidniaw ruku
whoru: Jak zihnutyj pae. Otakyj wyhlad maw. Zwerchu hadekyj, niby

widpolirowanyj. Joho w radisi soroka krokiw otoczuway nyczi termitnyky,

i, szczo najdywowynisze, ne wertykalni, a schyeni do nioho, skazaty b, jak
strachowyka, kotri schyyysia u hrotesknomu ukoni.
Ja poskadaw usi naszi reczi w tomu koli j uziawsia do roboty. Ne chotio
rujnuwaty czornyj termitnyk dynamitom. Termity za namy bilsze ne hnaysia.
Mona buo wreszti zirwaty z obyczczia protyhaz. Jaka poehkis! Kilka chwyyn u ciomu switi ne buo ludyny szczasywiszoji za mene. Newymowna rozkisz dychaty na powni hrudy i cej termitnyk, czornyj, chymerno zihnutyj,
ne schoyj ni na szczo dosi baczene. Ja tanciuwaw i spiwaw jak boewilnyj,
darma szczo pit hradom kotywsia z oba. Mij Uahadu pryhoomszeno dywywsia
na mene. Moywo, dumaw, szczo ja widdaju szanu czornomu bohowi
Odnak ja szwydko otiamywsia. Pryczyn dla radosti buo nebahato: woda
kinczaasia, suchoho prowintu wystaczy edwe na dwa dni. Szczoprawda, yszaysia termity. Nehry wwaaju jich delikatesom. Ae ja ne mih by prymusyty sebe do cioho. Chocza hood, zresztoju, ne swij brat
Profesor znowu zamowk, oczi joho byszczay.
Szczob bahato ne howoryty ja rozwayw cej termitnyk Staryj Nfo
Tuabe skazaw prawdu.
Profesor nachyywsia wpered, rysy joho obyczczia zahostryysia. Dali
win howoryw bez pauz:
Buw tam sperszu szar wookon, tonkoho priadywa, nezwyczajno
hadekoho j micnoho. Wseredyni komora, otoczena szczilnym szarom termitiw. Ta czy buy ce wzahali termity? Skilky ywu, takych ne baczyw. Weyczezni, paski, mow doonia, wkryti sribnymy wooskamy, z lijkopodibnymy holiwkamy, szczo zakinczuwaysia jakymy antenamy. Anteny ci torkaysia siroho predmeta, ne bilszoho za mij kuak. Termity buy zowsim neruchomi. Nawi ne namahaysia boronyty, ysze czerewcia riwnomirno pulsuway. Ae
koy ja widrywaw jich od toho siroho predmeta, widrazu hynuy. Rozsypaysia
w palciach, jak zitlie hanczirja. Ja ne maw ni czasu, ni sy use ce obsteyty.
ysze wziaw toj predmet, zamknuw joho w staewu skryku, j my z Uahadu
nehajno wyruszyy nazad.
Ne howorytymu pro te, jak ja dijszow do uzbereia. My nasztowchnuysia na rudych muraszok. Ja bahosowyw tu chwyynu, koy wziaw iz soboju
kanistru benzynu. Jakby ne woho Ae hodi pro ce na perszomu prywali
ja uwano ohlanuw ricz, wykradenu z czornoho termitnyka. Koy ja dobre jiji
oczystyw, to wyjawyasia idealnoji formy kula z reczowyny wakoji, prozoroji
jak sko, ae ta kula nezriwnianno sylnisze zaomluwaa swito. A szcze tam, u
dunglach, ja wyjawyw fenomen, na jakyj sperszu ne zwernuw uwahy. Dumaw, moe, ce meni zdajesia. Ae piznisze perekonawsia, szczo ce ne buo iluzijeju.
Profesor odkynuwsia na spynku krisa j staw maje newydymyj, schowawszy u tini z hoowoju. Potim nekwapywo powiw dali:
Mene peresliduway komachy. Meteyky, uky, pawuky, muchy
wse, szczo tilky mona sobi ujawyty. De i nicz wony etiy za mnoju chmaroju,
szczo bezperestanku hua. A wirnisze ne za mnoju, a za metaewoju skrykoju,
w jakij eaa kula. Pid czas podoroi na korabli buo trochy ehsze. Korystujuczy sylnodijuczymy zasobamy proty komach, ja pozbawywsia cijeji chaepy.
Nowi ne prybuway jich nema u widkrytomu mori. Ae tilky-no ja dopyw do
franciji, wse poczaosia znowu. A najhirsze muraszky. Chocz by de ja zupyniawsia, za hodynu zjawlaysia muraszky. Weyki j maeki, wony newidporne
tiahysia do cijeji kuli, zbyraysia na skryci, wkrywajuczy jiji tremtywym
kubkom, roztynay, prohryzay, nyszczyy wse, w szczo ja jiji zapakowuwaw,
dawyy odne odnoho, hynuy, wywerhay kysotu, sykujuczy rozjisty neju staewu skryku.
Profesor zamowk.
Cej samotnij budynok, u jakomu my z wamy sydymo, wsi ti zachody,

szczo ja wywaju dla ubezpeczennia, ja roblu czerez te, szczo mene bezupynno peresliduju murachy.
Win pidwiwsia.
Ja robyw eksperymenty. Za dopomohoju dimantowych swerde widkoow od kuli czastoczku, ne bilszu za makowe zernia. Cej krychitnyj szmatoczok wykykaw tu samu reakciju: prytiahaw murachiw, jak sama kula. ysze
koy jiji wziaty w towstyj swyncewyj kouch, naszestia komaszni prypyniajesia.
Jake wyprominiuwannia?.. zachrypym hoosom spytaw suchacz.
Win, mow zahipnotyzowanyj, udywlawsia w e wydne obyczczia staroho wczenoho.
Moywo. Ne znaju.
Cia kula u was?..
Tak. Choczete jiji pobaczyty?
Suchacz zirwawsia na riwni nohy. Profesor propustyw joho perszym u
dweriach, powernuwsia do pymowoho stou po kluczi i szwydkym krokom piszow nazdohaniaty hostia u temnomu korydori. Wwijszy do tisnoji komirczyny
bez wikon. Wona bua poronia, w kutku stojaw weykyj staromodnyj sejf.
Sabke swito neprykrytoji ampy pid steeju byszczao syniuwatym switom
na broniowanych stinach sejfa. Profesor upewnenym ruchom stromyw klucz u
szparku j krutnuw. Poczuwsia chruskit zamka, towsti dweri widchyyysia.
Win widstupyw ubik. Sejf buw poronij

Kajuty fizykiw buy roztaszowani na czetwertomu jarusi. Woskresyj astronawt

ue dobre orijentuwawsia na Ewridici, wywczyw pan usioho zorelota, takoho ne schooho na ti, w jakych koy litaw sam. Ne rozumiw bahatioch nazw i pryznaczennia pryadiw kormowoho segmenta, bezludnoho j odrizanoho wid reszty korpusu potrijnoju peretynkoju. Podibnyj do weetenkoji husenyci korabel uzdow i wpoperek protynay tuneli komunikacijna merea pid cylindryczne roztiahnutym mistom. U mjazach woskresoho ya pamja pro bukannia tisnymy, owalnymy czy kruhymy, nacze koodiazi,
korydoramy, w jakych dowodyosia pywty u stani newahomosti, czas wid czasu dopomahajuczy sobi, e widsztowchujuczy od stin, steli j pidohy, szczob zrobyty potribnyj
poworot.
A w towarnych raketach do triumu mona buo distaty i prostisze szachtoju
klimatycznoji produwky. Dosy buo wwimknuty kompresor, i ty we nissia w szumi
maje sprawnioho witru, a nohy, szczo wysiy u powitri, wydawaysia nepotribnym rudymentom, z jakym ne widomo szczo robyty.
Win maje szkoduwaw, szczo nemaje newahomosti, jaku koy, buwao, tak prokynaw, koy treba buo szczo poahodyty, bo zakon jutona taky dobre dawawsia
wznaky. Dosy buo wdaryty mootkom, ne wchopywszy dobre za szczo druhoju rukoju,
j ty etiw po riwnodijuczij, kumedno perewertajuczy u powitri. Ae smiszno w takych
wypadkach buo ysze tym, chto sposterihaw za astronawtom zboku.
Lifty tocznisze dowhasti bezkolisni kabiny z owalnymy wiknamy, nastilky
wyhnutymy, szczo wse w nych spotworiuwaosia, bezszumno ruchay, pokazujuczy nomery Segmentiw, i bymay wohnykamy na potribnij zupynci.
Pidoha w korydori bua wodnoczas szorstka j pruna. Za rohom korydora szczojno
znyk pyosos, schoyj na czerepachu, a woskresyj astronawt prostuwaw uzdow riadu
dwerej, trochy wyhnutych, jak i stina. Porohy buy okuti middiu; mabu, tak zamanuosia zemnomu dyzajnerowi. Jako inaksze ce hodi buo pojasnyty.
Spynywszy pered kajutoju augera, astronawt umy wtratyw upewnenis. Win
szcze j dosi ne zmih staty odnym z czeniw ekipau, jichnia pryjaz do nioho, koy striczay u kajut-kompaniji, pospisznis, iz jakoju toj czy toj zaproszuway joho do swoho
stou, zdawaysia perebilszenymy. Ci ludy nemowby wdaway, szczo win i sprawdi je
odnym iz nych i jomu ysze tymczasowo ne daju posady. Szczoprawda, auger zapewnyw joho, szczo win moe praciuwaty w nioho, koy tilky schocze, ae j cia obicianka
czomu ne dodaa pewnosti, a ysze nastoroya. Zresztoju, auger buw ne abychto, a
perszyj fizyk. I ne tilky na Ewridici. Astronawt nikoy ne dumaw, szczo joho mou
pojniaty sumniwy, jak slid trymatysia z bu-kym
Dweri ne may klamky, dosy buo torknutysia jich puczkamy palciw i wony
widczynyysia tak szwydko, szczo win mao ne sachnuwsia, jak dykun od awtomobila.
Weyke prymiszczennia wraao bezadom. Sered stosiw kaset iz pliwkamy, patiwok,
paperiw, atasiw wysocziw weykyj pymowyj sti z wyhnutoju stilnyceju. W seredyni
cijeji duhy mistyosia sydinnia, szczo obertaosia na wsi boky. Za stoom na stini czornio
priamokutne tabo z merechtywymy switlaczkamy iskor. Obabicz cijeji myhotywoji tabyci wysiy pidswiczeni fotografiji spiralnych tumannostej, a dali hromadyysia priamowysni opukli stowpopodibni cylindry, czasto widkryti, zapowneni perehorodkamy z
dyskamy procesoriw. U liwomu kutku stojaw skisnyj czotyryhrannyj aparat z pidwiszenym do nioho stilczykom. Aparat toj naskri proszywaw skepinnia, a zi szcziyny pid
binokularamy szwydkymy strybkamy zmotuwaasia striczka jakoji digramy, zhortajuczy na pidozi u suwij. Pidohu wkrywaw potertyj perkyj kyym iz blakym ijerohlificznym wizerunkom. Cej kyym ostatoczno pryhoomszyw astronawta.

Cylindr, podibnyj do koony, znenaka znyk i za nym widkrywsia wchid do nastupnoho prymiszczennia. Tam stojaw auger, wbranyj u pootniani sztany j swetr, z dawno
ne stryenoju hoowoju, j usmichawsia po-zmownyky j wodnoczas beznewynno. Obyczczia w nioho buo mjasyste, jak u peredczasno postarioji dytyny, i take neschoe na
obyczczia tworcia wysokych abstre, kcij, jak w Ensztejna, koy toj szcze praciuwaw de
u kontori.
Dobryj de mowyw prybuyj.
Zacho, koego, zacho. Ty wczasno pryjszow: odnym machom uwijdesz i u fizyku, j u metafizyku auger pojasnyw: U mene panote Araho.
Astronawt uwijszow za augerom do druhoji kajuty, menszoji, z prybranym likom
i kilkoma kriselciamy nawkoo stou. Za stoom sydiw dominikane i kri upu rozhladaw jaki pany, a moe, kompjuternu kartu panety, bo arkusz toj buw pokresenyj
czysennymy linijamy.
Araho wysunuw szcze odne kriso bila sebe. Siy wsi wtrioch.
Ce Mark. Wy znajete joho, panotcze? spytaw auger i, ne dajuczy jomu widpowisty, powiw dali: Ja ujawlaju, skilky u was kopotiw, pane Marku. Wako howoryty po szczyrosti z maszynoju.
Maszyna tut ni do czoho, zauwayw dominikane iz zwycznoju ironijeju.
Howory ysze te, szczo w neji zakadeno.
Ce oznaczaje: te, szczo wy w neji wkay, utocznyw fizyk, uszczypywo posmichajuczy. U teorijach zhody nema e, prote tam jiji nikoy j ne buo. Jdesia pro tak
zwani nadwikonni cywilizaciji, pojasnyw win nowomu hostewi. Ta koy wy we
pryjednaysia do naszoji dyskusiji, to ja korotko perekau wam poczatok Wy we znajete, szczo dawni ujawennia pro ETI1 wstyhy bahato w czomu zminytysia. Jakszczo u
gaaktyci je nawi miljon cywilizacij, jichnie isnuwannia zaznaje takoho czasowoho rozporoszennia, szczo sperszu ne mona porozumitysia z hospodariamy panety, a zhodom
staje nemoywym jich widwidaty. Pidchodiaszczu cywilizaciju wacze wpijmaty, ni
meteyka-odnodenku. Tym-to my j szukajemo ne meteykiw, a jichni yczynky. Wy znajete, szczo wono take wikno kontaktu?
Znaju, widpowiw oywenyj astronawt.
Ot i dobre! Peresijawszy dwisti miljoniw nebesnych ti, my widkryy odynadcia
miljoniw kandydatok. Bilszis iz nych to mertwi panety, reszta perebuwaje pid wiknom abo nad wiknom. Ujawy sobi, auger nespodiwano perejszow na ty, szczo
ty zakochawsia u portret szistnadciatyricznoji diwczyny i wyruszyw u dorohu, aby
oswidczytysia jij u kochanni. Ta, na al, podoro trywatyme pjatdesiat rokiw. Oto
wreszti ty pryetysz do babci abo do pokijnyci. A jakszczo posyatymesz swoji lubowni
ysty posztoju, to sam postarijesz, doky otrymajesz widpowi. Ce in nuce2 perwisna
koncepcija SETI3. Ne mona westy diog iz bahatowikowymy interwaamy.
Wychody, my etymo do yczynky? spytaw his. Widnedawna joho poczay
nazywaty Markom, i zaraz, ne znaty czomu, jomu raptom spao na dumku, a czy
ne piszo ce wid czencia, kotryj, jak i win, ne buw czenom ekipau.
My sami ne znajemo, do jakoji mety etymo, zauwayw Araho.
Zdawaosia, auger buw zadowoenyj cymy sowamy.
Moywo, pidtaknuw win. Panety, de isnuje yttia, my rozpiznajemo za
skadom atmosfery. Kataog takych panet naliczuje bahato tysiacz ysze w naszij gaaktyci. My widsijay maje trydcia tysiacz tych, szczo podaju jaki nadiji.
1 Extraterrestrial Intelligence pozazemnyj rozum (ang.).
2 Styso (at.).
3 CETI Kontakt z pozazemnym rozumom; SETI Poszuk pozazemnoho rozumu.

 Nadiji na Rozum?
Koy Rozum iszcze u peluszkach win nepomitnyj. A koy dostyhne, to wylitaje
z wikna. Treba perechopyty joho ranisze. Zwidky nam znaty, czy warta meta naszoji
ekspedyciji takych zusyl? My etymo na Kwintu pjatu panetu Dzety Harpiji. Dejaki
dani wselaju nadiju
In dubio pro reo4, mowyw dominikane.
A koho wy, panotcze, zwynuwaczujete? spytaw auger, ae znowu ne doczekawsia widpowidi j powiw dali: Perszoju kosmicznoju oznakoju Rozumu stao radi.
Zadowho do pojawy radiastronomiji. Nu, ne tak to j zadowho, odnak rokiw za sto. Panety, szczo maju radiperedawaczi, mona wyjawyty, koy jichnia potunis siahaje za
pewnu meu. Kwinta podaje sygnay w dipazoni korotkomu j ultrakorotkomu, menszomu wid wyprom: nennia jiji Soncia ce zabahato, jak na mertwu panetu. Jakszczo
paneta eektronizowana ci wyprominiuwannia mona wwaaty serednimy, bo wona
perebuwaje pid wpywom soniacznych szumiw. Ae szczo tam je, szczo powjazane z
radi, szczo bilaporohowe. Ja maju dokazy.
Odnak nepriami, znow utocznyw apostolkyj posane.
Nawi mensze wsioho odyn nepriamyj dokaz, zhodywsia auger. Ae
szczo waywisze, na Kwinti buo zafiksowano punktyrni eektromagnitni spaachy, a
odyn zarejestrowano pid czas usioho wyprominiuwannia za dopomohoju spektrometra
odnoho orbitera, szczo krulaje nawkoo Marsa. Tam litaju dwa orbitery, jaki doroho
obijszysia Zemli: pisla toho, jak buo zapysano sygna, poczaasia pidhotowka naszoji
ekspedyciji.
To szczo ce buo atomni bomby? spytaw czoowik, jakyj we poczaw zwykaty do imeni Mark.
Ni. Skorisze ce schoe na wstup do panetarnoji ineneriji, bo ti spaachy buy
termojaderni, czysti. Jakby na Kwint; cywilizacija rozwywaasia tak, jak na Zemli,
kwintiany poczay b z uranidiw. I najcikawisze, szczo ci spaachy sposterihaysia tilky
w meach polarnoho koa. Tobto w tamtesznij Antarktyci abo Arktyci. W takyj sposib
mona roztopluwaty materykowi lodowyky. Ae riznycia mi namy ta kwintianamy polahaje ne w ciomu. Jdesia pro te, czy my ne zaszkodymo jim swojim prybuttiam. Panote Araho wwaaje, szczo same tak i moe statysia. Ja takoji dumky
A w czomu riznycia mi nym i wamy?
Ja wwaaju, szczo warto ryzyknuty. Piznawaty swit bez bu-jakych zbytkiw
nemoywo.
Zdajesia, Mark poczynaw rozumity su jichnich rozchode. Win zabuw, chto win
takyj, ae do nioho powernuasia koysznia wpewnenis u sobi.
Panotcze oto, wychody, wy etyte z namy wsuperecz swojim perekonanniam?
zwernuwsia win prosto do swiaszczenyka.
Zwyczajno, widpowiw Araho. Cerkwa bua proty ekspedyciji. Tak zwanyj
kontakt moe staty darunkom danajciw. Moe widkryty skryniu Pandory.
Panote maje zwyczku charakteryzuwaty naszu programu za dopomohoju mitoogicznych obraziw, zasmijawsia auger. Ewridika, Jupiter, Ajid, Cerber
My j sprawdi czymao nakray w starodawnich hrekiw. Wasne, j nasz korabel maw by
zwaty Argo, a my psychonawtamy. My namahatymemosia zawdaty jaknajmensze
szkody bu-komu. O czomu ekspedycija bude taka zaputana.
Contra spem spero5 zitchnuw czerne. A wtim, dodaw win, ja buw
by radyj pomyytysia.
auger, zdawaosia, we ne czuw joho, dumajuczy pro szczo swoje.
4 Sumniw traktujesia na korys obwynuwaczenoho (at.).
5 Bez nadiji spodiwaju (at.).

 Poky my nabyzymosia do Kwinty, w nych tym czasom myne szczonajmensze

trysta rokiw, a w nas na korabli ysze rik. Ce oznaczaje, szczo my doberemosia do nych
ue todi, koy wony perebuwatymu u werchnij czastyni wikna. Tilky b ustyhnuty
wczasno. Sekundy rozbinostej u naszych manewrach mou abo nejmowirno zatrymaty, abo pryskoryty nasz polit. A szczodo szkody Ade preweebnyj ote znaje: stechnizowani cywilizaciji inertni, chocza j ne stacinarni. Inaksze kauczy, jich wako zbyty
z wyznaczenoho kursu. Chocz by szczo tam staosia, my ne spustymosia do nych u roli
bohiw z neba. My ne szukay perwisnych kultur, i w SETI nemaje astroetnoogiw.
Araho mowczaw, dywlaczy na fizyka z-pid e prymruenych powik. Tretij uczasnyk rozmowy wreszti nawaywsia zapytaty:
A czy ce bude dobre?
Szczo same? zdywuwawsia auger.
Wyznaty neisnujuczymy tych, chto ne potrapyw u poe naszoho zoru. Take zriwniannia moe buty dorecznym ysze z praktycznoho pohladu
Joho mona tako nazwaty oportunizmom, jakszczo ce komu do wpodoby,
choodno widkazaw auger. My obray zawdannia, jake nam do snahy. Wikno kontaktu maje empirycznu ramu, ae wono maje tako i etyczne obgruntuwannia. My ne
wwillemo w hoowy peczernych yteliw mastya, dystylowanoho dwadcia druhym stolittiam. Zresztoju, szczo tam pluralis maiestaticus 6. Ja buw odnym iz spiwawtoriw programy, i tut ja opynywsia tomu, szczo pid kontaktom rozumiju obmin znanniamy. Obmin. Ne opiku, ne nawjazuwannia meliorystycznych powcza.
A szczo, koy tam panuje zo? raptom spytaw Araho.
A czy isnuje uniwersalne zo? podumaw uhoos auger.
Hadaju, isnuje;
Todi treba buo skazaty non possumus!7i zapereczyty programu
Ja wsioho ysz wykonuwaw swij obowjazok.
Z cymy sowamy Araho pidwiwsia, e schyyw pered nymy hoowu i wyjszow. Rozkynuwszy u krisli, auger newdowoeno skrywywsia, poplamkaw hubamy, niby widczuw hirkyj smak, i proburmotiw zapereczywo:
Ja szanuju joho za te, szczo win wywody mene z riwnowahy. Do wsioho pryroblaje krylcia. Abo rohy Nu, dosy pro ce. Ja ne dla cioho chotiw was baczyty. My adnajemo na Kwintu rozwiduwalnyj korabel. Win maje sisty na panetu. Ce Hermes.
Poety dewja abo desia czoowik. Skad komandnoji czetwirky zatwerdenyj. Resztu
wybyratymemo hoosuwanniam za fachom. Czy wy b chotiy wysunuty swoju kandydaturu?
Astronawt sperszu ne zrozumiw, pro szczo jdesia.
Nu, sisty tam
Joho kynuo w ar. Nedowira i zachwat! auger baczyw, jak u nioho zabyszczay
oczi i, wyperedajuczy joho, utocznyw:
Buty kandydatom szcze ne oznaczaje potrapyty do grupy. Wyriszuwatymu
tut zowsim ne naukowi jakosti. Najwydatniszyj teoretyk cikom moe zakalaty sztany.
Potribni ludy neschytni. Jakych niczoho ne zamaje. Herbert czudowyj psychotonik,
psychoog, znawe ludkych dusz, ae munis u aboratoriji ne perewirysz. Czy znajesz,
chto ty?
Astronawt popootniw:
Ni.
To ja skau tobi. U Birnamkomu lisi zahynuo czymao wodijiw krokujuczych
maszyn, jich znenaka zachopyo wywerennia tamtesznich gejzeriw. To buy fachiwci,
6 Bahatorazowe zweyczuwannia (at.).
7 Ne moemo! (at.).

jaki wykonuway doruczenu robotu, i oden z nych ne znaw, szczo jde na nemynuczu
smer. Dwoje dobrowilno piszo na jichni rozszuky. Ty odyn iz tych dwoch.
Jak wy moete ce znaty? Doktor Herbert zapewniaw mene
Doktor Herbert ta joho asystent to korabelni likari. Wony dobre znajusia na
medycyni, ae ne na kompjuterach. Wwaay, szczo maju zberihaty likarku tajemnyciu
koy we ne poszczastyo wyjawyty osobu woskreszenoho. Trawmuwannia psychiky
takyj u nych argument. Na Ewridici nemaje pidsuchowuwannia, ae je centr iz
pamjattiu, jaku ne mona sterty. Dostup do nioho maju komandyr, perszyj informatyk
i ja. Spodiwaju, ty ne skaesz pro ce likariam?
Ne skau.
Ce b jich zasmutyo. Wiriu, szczo ty cioho ne zrobysz.
Chiba wony ne zdohadajusia, koy
Ne dumaju. Likari systematyczno perewiriaju stan zdorowja wsioho naszoho
ekipau. Hoosuwannia tajemne. Hoosuje rada. Z pjaty hoosiw ty otrymajesz try. Ja
tak hadaju. A kau tobi ce we teper tomu, szczo ty powynen serjozno popraciuwaty. Ja
znaju: ty pokazaw na trenaerach dobru astrofizycznu pidhotowku, ae na riwni wymoh
mynuoho stolittia. Jak na ti czasy, wona doriwniuje perszij kategoriji, siohodni cioho
ne dosy. Protiahom roku ty budesz mizorianym szkolarem. Jakszczo wywczysz urok,
to pobaczysz kwintian. A teper buwaj, bo w mene sya-syenna borhiw treba jich widroblaty.
Wony pidweysia razom. Woskresyj astronawt buw wyszczyj za usawenoho fizyka j moodszyj. auger ne poety, raptom spao na dumku astronawtowi.
Fizyk dijszow z nym do dwerej. Astronawt ne baczyw ni joho, ani wohnykiw, szczo
myhotiy na czornomu ekrani, ne pamjataw, czy poproszczawsia, czy pro szczo iszcze
howoryw. Chotiw uwijty do maoji rozdiahalni, ta pomykowo widczynyw ne ti dweri,
whediw u dzerkali swoje obyczczia j powtoryw:
Pobaczysz kwintian.
Oto Mark zasiw za nawczannia. Baans statystycznych pidrachunkiw zahaom
buw jasnyj. yttia zarodujesia j rozwywajesia na panetach wprodow miljardiw rokiw, ae na perszych stadijach wono szcze nime. Cywilizaciji wyrostaju z cioho yttia
ne dla toho, aby szczeznuty, a szczob perejty na wyszczyj, ponadludkyj szczabel. Czerez te, szczo czastota technohennych narode dla zwyczajnoji spiralnoji gaaktyky zdebilszoho postijna, cywilizaciji narodujusia, dostyhaju i jdu u nebuttia w odnakowomu
rytmi. I chocza bezperestanku wynykaju nowi, wony znykaju pisla pewnoho promiku
porozuminnia, inaksze kauczy, wikna kontaktu, szwydsze ni mona obminiatysia z nymy sygnaamy.
Nimota istot prymitywnych zrozumia. Ae pojasnenniu mowczannia wysokorozwynenych istot pryswiaczeno bezlicz hipotez. Z tych prypuszcze mona buo b ukasty
ciu biblioteku, ta Mark yszyw ci praci bez uwahy. Czytaw dali: dla danoji myti, czy dla
danoho stolittia (z astronomicznoji toczky zoru ce riwnoznaczno) Zemlu mona wwaaty
jedynoju cywilizacijeju WE technicznoju j SZCZE biogicznoju, szczo isnuje w meach
Moocznoho Szlachu. I tomu nadiji SETI zdawaysia nazawdy pochowanymy. Mynuo
piwtora stolittia, poky zjasuwaosia, szczo ce ne tak. Podoaty prostir, szczo widdilaje
odnu zirku wid inszoji, szczob odni ywi j Rozumni mohy zustrity Inszych i powernutysia dodomu, zawdannia nezdijsnenne dla priamoho polotu. Koy b nawi astronawty etiy zi szwydkistiu, bykoju do szwydkosti swita, wony b ne pobaczyy ni tych, do
koho wyruszyy, ani tych, chto yszywsia na Zemli. I tut i tam za kilka rokiw bortowoho
czasu myne szczonajmensze cie stolittia.
Ce kategoryczne twerdennia nauky dao Cerkwi prywid dla takoji refeksiji: Toj,
Chto stworyw swit, zrobyw mizorianu zustricz stworenych Nym istot chymeroju.
Win postawyw pered nymy pereponu absolutno poroniu j newydymu, zdoaty jaku

nemoywo: bezodniu swoju, a ne ludku.

Tak czy tak, ludki dijannia jdu zawdy inaksze, ni dumka, skerowana do jichnich proroctw. Roztuena bezodnia wyjawyasia nezdoannoju pereponoju. Prote, chocza
jiji ne mona buo zdoaty, ae mona buo obmynuty serijeju specilnych manewriw.
Userednenyj czas gaaktyky jedynyj wona sama je hodynnykom, jakyj pokazuje
swij wik, a ote i czas. Tam, odnak, de panuje najwyszcza napruha grawitaciji, gaaktycznyj czas piddajesia raptowym zminam. Win maje mei, bila jakych spyniajesia. Ce
sfery Szwarcszilda czorni oboonky zapaych u sebe zirok. Ci oboonky je horyzontom
podij. Predmet, jakyj nabyajesia do nych, poczynaje rozpywatysia w oczach widdaenoho sposterihacza i znykaje szcze ranisze, ni torknesia powerchni Czornoji Diry, bo
czas, szczo joho roztiahaje grawitacija, peresuwaje swito widrazu do infraczerwonoho
spektra, a potim do szczoraz dowszych eektromagnitnych chwyl, a poky oden widbytyj foton ne powernesia do oczej toho, chto sposterihaje, bo Czorna Dira wsmoktuje
swojim horyzontom konu czastku i koen promi swita nazawdy.
Zresztoju, nabyajuczy do Czornoji Diry, mandriwnyk bude rozirwanyj razom zi
swojim korabem zrostajuczoju grawitacijeju. Prypywy i widpywy tiainnia roztiahaju
tam bu-jakyj materilnyj objekt, peretworiujuczy joho na sprawniu nytku, prodowenniam jakoji je promi Czornoji Kuli, i bezpoworotno pohynaje toho, chto w neji
pirnuw.
Zirku, jaka zapaa w sebe, koapsar, nawi ne mona obetity: prypywy j widpywy
tiainnia wbju mandriwnykiw i rozirwu jichnij korabel. Jakby na misci korabla buw
najhustiszyj kosmicznyj karyk, nejtronna zirka, nebesne tio, szczo skadajesia z uwihnanych u nioho atomnych jader, zastyhych do takoho twerdoho stanu, proty jakoho
twerdis kryci nahaduwatyme hustynu hazu, ce odnakowo niczoho ne das. Koapsar
wtiahne j take nebesne tio, nemow wereteno, wmy rozdere i prokowtne, a pro zahybych nahaduwatymu ysze dotliwajuczi smooskypy rentheniwkoho wyprominiuwannia w kosmicznyj prostir.
Otak raptowo hiljotynuje prybulciw koapsar, utworenyj iz zirok, kilkakrat waczych za Sonce. Odnak, jakszczo masa Czornoji Diry wyjawysia j tysiaczosoniaczna,
tiainnia bila jiji horyzontu moe buty ne ducze wid zemnoho. Tomu poperwach niczoho
ne zahrouwatyme korabewi, szczo tudy potrapy, i ekipa, zapywajuczy pid takyj horyzont, moe wzahali niczoho ne pomityty. Ae win ue nikoy ne wyberesia z-pid cijeji
newydymoji oboonky. Korabel, zasmoktanyj uhybynu weetenkoho koapsara, czerez
kilka dniw abo hodyn (zaeno wid masy pastky) zanurysia do jiji centru.
Taki teoretyczni modeli grawitacijnych mohy stworya astrofizyka kincia XX stolittia. Jak czasto buwaje w istoriji piznannia, model wyjawyasia nedoskonaoju zanadto sproszczenoju. Sperszu jiji skoryguwaa kwantowa mechanika: ade kona
Czorna Dira wyprominiuje to sabsze, szczo bilszoju wona je. Giganty, jaki zazwyczaj
styrcza u centri gaaktyk, te koy szczeznu, chocz jichnie kwantowe wyparowuwannia trywatyme sto miljardiw rokiw. Wony budu ostannimy reliktamy koysznioji pysznoty zorianoho Kosmosu.
Dalszi pidrachunky j modeluwannia wyjawyy nowi widminnosti Czornych Dir.
Koy widcentrowa radicija zirky, sabszajuczy, we ne moe opyratysia tiainniu j zirka
zapadaje, to ne widrazu nabyraje formy kuli. U swojemu koapsi wona tremty, nrcze
krapla, to rozpeskujuczy dyskom, to roztiahajuczy weretenom. Take koywannia trywaje zowsim nedowho, j czastota joho zaey wid masy koapsara. Win powody sebe
nacze hong, szczo bje sam u sebe. Ae nawi zamowkyj hong mona prymusyty koywaty, udarywszy w nioho. Tak samo j Czornu Kulu mona prymusyty znowu koywatysia
za dopomohoju syderalnoho inenernoho mystectwa.
Szczob zmusyty Czornu Kulu rezonuwaty, treba dobre rozumitysia na cij hauzi
nauky i maty w swojemu rozporiadenni neobchidnu potunis poriadku 1044 ergiw,
wyprominiuwanu w potribnomu napriamku i z potribnoju syoju. Dla czoho ce potribno?

Szczob utworyty te, czomu astrofizyky naday nazwu temporalna cybuyna. Podibno
do toho, jak oserdia cybuyny otoczuju szary mjakoti, jaki na zrizi zdajusia kilciamy
spylanoho derewa, koapsar pry rezonansi otoczuje sebe wyhnutym grawitacijeju czasom, a wirnisze zaputanym proszarkom czasoprostoru. Dla daekych sposterihacziw
Czorna Dira wibruje, nemow kamerton. Ae dla toho, chto opynysia bila neji u horyzontali wydozminenoho czasu, pokazannia gaaktycznoho hodynnyka wtraczaju bu-jake
znaczennia.
Oto, jakszczo korabel dosiahne Czornoji Diry, szczo raz u raz deformuje czasoprostir, to moe wtrapyty u bradychron i w tij zoni spowilnenoho czasu probuty cili roky.
Na oczach sposterihacza, jakyj perebuwaje zzowni, korabel znykne, dosiahszy
Czornoji Diry, i pisla newydymoji zupynky u bradychroni wypywe u dowkoysznij
prostir. Dla wsich, chto dywysia zdaeku, koapsar, prywedenyj u rezonans, wibruje
wprodow sekundy, prybyrajuczy formy to dyska, to weretena. Zresztoju, win ue koywawsia tak samo pid czas swojeji ahoniji, koy buw zapadajuczoju w sebe zirkoju, rozczawenoju wasnym tiaharem pisla wypaennia jadernych nutroszcziw.
Dla korabla, szczo perebuwaje u bradychroni, czas moe maje spynytysia. Ae ce
szcze ne wse. Wibrujuczyj koapsar powodysia ne jak idealno eastycznyj mjacz, a skorisze, jak powitriana kulka, szczo neriwnomirno deformujesia. Ce czerez posyennia
kwantowych efektiw. Tomu poriad z bradychronamy mou zjawlatysia retrochrony:
strumeni czy riky czasu, jakyj pyne nazad. Dla widdaenych sposterihacziw ne isnuje
ni persze, ani druhe. Aby skorystatysia z cioho zawmyrannia j powertannia czasu, treba
uwijty w seredynu Czornoji Diry.
Programoju peredbaczaosia, szczo Ewridika wykorystaje jak port samotnij koapsar nad suzirjam Harpiji. Ce potribno buo dla wykonannia hoownoho zawdannia
ekspedyciji. Wona musya naahodyty kontakt ne z bu-jakoju cywilizacijeju, szczo perebuwaje na riwni moywoho porozuminnia, a z podibnoju do meteyka, jakyj wypurchuje z wikna, we tripocze krylciamy bila joho werchnioho kraju, same tam joho
powynen upijmaty entomoog. Dla cijeji operaciji potribna bua zatrymka czasu w takij
widdaenosti wid zaseenoji panety, szczob zemni psychonawty wstyhy jiji widwidaty,
poky jiji cywilizacija ne zijde z osnownoho napriamu rozwytku Ortehy-Nejssa.
Z cijeju metoju ekspedyciju buo podieno na try etapy. Pid czas perszoho Ewridika maa dosiahty koapsara w suzirji Harpiji, obranoho miscem dla rozwidky j temporalnych manewriw. Cej koapsar welmy wuczno buo nazwano Ajidom. Ade poperedu Ewridiky etiw bezludnyj weete snariad odnorazowoho wykorystannia Orfej. Win buw grawitacijnoju czastynoju kosmicznoho korabla, stanowlaczy gracer (gravitation amplification by collimated excitation of resonance)8. Za sygnaom Ewridiky
win maw zmusyty Czornu Diru wibruwaty widpowidno do czastoty jiji wasnoji amplitudy.
Chocza Orfej buw weetnem u zemnych massztabach, ta proty koapsara, jakoho
maw rozhojdaty, win buw poroszynkoju. Ae Orfej mih skorystatysia grawitacijnym
rezonansom. Peredajuczy Ajidowi swij rozkoychanyj poduw, win zmuszuwaw joho stysnuty i rozsabyty, i todi czorne peko, rozziawywszy paszczu, widkryo b Ewridici
wchid do Czornoji Diry, aby wona wpywa u wyry bradychronicznych teczij.
Pered cijeju operacijeju naeao pereswidczyty, czy Kwinta, widdaena na pja
switowych rokiw, ue perebuwaje u rozpowni technoogicznoji ery, a todi wyznaczyty,
koy nastane suszna my dla jiji widwidyn. Pisla wyznaczennia czasu Ewridika maa
utworyty dla sebe temporalnu prysta w Ajidi, rozkoychanomu hraserowym wyprominiuwanniam Orfeja. Ae joho potunosti wystaczyo b tilky na odyn postri kohezijnoji

8 Pidsyluwacz grawitaciji szlachom fokusowanoho zbudennia rezonansu (ang.).

grawitaciji (cym postriom win sam sebe znyszczuje), to powtoryty operaciju buo nemoywo.
Koy b cioho ne poszczastyo zrobyty z perszoho razu, czerez nawigacijnu pomyku sered temporalnych bur, czerez pomykowi wysnowky szczodo tempiw rozwytku
kwintiankoji cywilizaciji abo czerez bu-jaku inszu pryczynu, ekspedyciji zahrouwao fisko. A ce w najkraszczomu wypadku oznaczao powernennia na Zemlu z poronimy rukamy. Pan cej buw uskadnenyj szcze j namirom wykorystaty w Ajidowomu
pekli retrochrony tobto wwijty w zahalnyj czas usijeji Gaaktyky, szczo pyne nazad,
szczob ekspedycija moha powernutysia do swojeji Soniacznoji systemy ysze czerez kilkanadcia rokiw pisla startu, nezwaajuczy na te, szczo Harpiju widdilay wid Zemli
tysiaczi parsekiw. Szczoprawda, toczna data powernennia bua ne wyznaczena: za tu
czastku sekundy, wprodow jakoji korabel perebuwatyme w bradychronach czy retrochronach, widdalik presiw i oren grawitaciji, mohy mynuty roky j roky, Rozum woskresoho astronawta nijak ne mih osiahty wsioho toho tut buo powno superecznostej, hoowna z nych taka:
Ewridika maje zawmerty u bezczassi nad koapsarom, czy, wirnisze, w czasi, inakszomu, ni zahalnoswitowyj. Rozwidnyky poetia do Kwinty j powernusia nazad: ce
zajme ponad simdesiat tysiacz hodyn abo byko womy rokiw. Koapsar ysze kilka
chwyyn maje koywatysia pid udaramy hrasera, nabuwajuczy to formy dyska, to weretena, tak ce wydawatymesia daekym sposterihaczam. Oto, koy rozwidnyky powernusia, wony we ne zastanu korabla u koapsarowij prystani. Czorna Dira zadowho do
jichnioho powernennia znowu nabere formy neruchomoji kuli. Ae Hermes, nezwaajuczy na ce. maje widszukaty hoownyj korabel u temporalnomu portu. Jak e win zmoe
ce zrobyty, koy ne zastane toho portu, jakyj zjawysia, szczob odrazu znyknuty? Jak
pohodyty odne z druhym?
Dekotri fizyky, pojasnyw Markowi auger, twerdia, niby rozumiju isnuwannia podibnych jawyszcz, jak, prypustimo, isnuwannia kamenia czy szafy. Nasprawdi wony dotrymujusia dumky pro widpowidnis teoriji rezultatam wymiriw. Fizyka, drue mij, ce wuka steka, szczo prolahaje kri bezodniu, nedosianu ludkij
ujawi. Ce nabir widpowidej na pewni pytannia, jaki my stawymo switowi; swit daje nam
widpowidi za umowy, szczo my ne stawytymemo jomu inszych zapyta, tych, pro jaki
woaje zdorowyj huzd.
A szczo wono take zdorowyj huzd? Ce szczo take, szczo ohortaje inteekt,
jakyj spyrajesia na ti poczuttia, szczo j poczuttia mawpy. Cej inteekt baaje piznawaty swit za prawyamy, sformowanymy joho zemnoju yttiewoju niszeju. Ae swit poza
cijeju niszeju, cym inkubatorom myslaczych mawpoludej, maje cinnosti, jakych ne
mona wziaty do ruk, pobaczyty, ukusyty, poczuty, obstukaty i w takyj sposib prywasnyty.
Polit Hermesa dla Ewridiky trywatyme ysze protiahom tych kilkoch tyniw,
koy wona perebuwatyme u koaptycznomu portu. Dla ekipau Hermesa polit trywatyme prybyzno piwtora roku. Z cioho czasu try misiaci na polit do Kwinty, rik perebuwannia na Kwinti i czwer roku na powernennia nazad. Dla sposterihacziw, jaki ne
perebuwaju ni na Hermesi, ni na Ewridici, Hermes wykonaje swoje zawdannia
za dewja rokiw i Ewridika znykne z jich oczej na takyj samyj czas. Widpowidno do
czasu, jakyj ide na jiji bortu, wona perejde z pjatnyci u subotu, powernesia u pjatnyciu,
a todi koapsar wyplune jiji u prostir.
Na Hermesi czas pywtyme powilnisze, ni na Zemli, zawdiaky joho szwydkosti
bykoji do switowoji. Czas na Ewridici jtyme szcze powilnisze, a todi poyne nazad
zawdiaky jiji manewram: ade wona zijde z bradychronu w retrochron, a zwidty wyskoczy na gaaktochrony. Odne sowo, z czasu grawitacijne roztiahnutoho u czas, obernenyj nazad, a z nioho wypyne i zustrine Hermesa w nezibhanomu czasoprostori.
Jakszczo Ewridika schyby u swojich manewrach chocza b na sekundu, etiaczy

u warichronach, to nikoy ne widszukaje Hermesa. W ciomu nemaje odnoji superecznosti, tak by mowyty, z toczky zoru switu. Superecznosti wynykaju pry zitknenni
Rozumu, szczo wynyk u sabkomu zemnomu tiainni, z jawyszczamy, jaki zarodyy w
umowach tiainnia w biljony raziw bilszoho i ce najhoownisze.
Swit uasztowanyj za uniwersalnymy prawyamy, szczo zwusia Zakonamy Pryrody, ae te same prawyo moe projawlatysia z riznoju syoju. O, naprykad, dla toho,
chto prowayw uhyb Czornoji Diry, prostir nabuwaje wyhladu czasu, tomu szczo win
ue ne moe powernutysia u niomu nazad, tak samo, jak nemoywo ruchatysia nazad
u zemnomu czasi, tobto powertatysia u mynue. Pereywannia takoho wodoaza nesya ujawyty, jakszczo nawi prypustyty, szczo win ne zahyne odrazu , peretnuwszy
horyzont podij.
Popry ce, skazaw auger, ja wwaaju, szczo swit wasztowano, tak by mowyty, dobrozyczywo, koy nam szczasty owoodity tym, szczo supereczy naszym poczuttiam. Zresztoju, podumaj sam: dytyna zdatna owoodity mowoju, ne rozumijuczy
pryncypiw gramatyky, ne znajuczy ni syntaksysu, ani wnutrisznich superecznostej
mowy. Ty mene sponukaw do fiosofstwuwannia. Ludyna prahne osiahty jaki ostatoczni istyny. Ja hadaju, szczo tak samo powodysia bu-jakyj smertnyj rozum. A szczo
wono take ostatoczna istyna? Ce kine szlachu, de we ne isnuje ni tajemny, ni nadiji. De ni pro szczo we ne mona pytaty, bo prozwuczay wsi widpowidi. Takoho miscia
nemaje. Kosmos to abirynt, zbudowanyj z abiryntiw. U konomu widkrywajesia
nastupnyj. Tudy, kudy my ne hodni uwijty sami, my pronykajemo za dopomohoju matematyky. adnajemo z neji wizoczky dla peresuwannia neludkymy prostoramy switu.
Za dopomohoju matematyky mona konstrujuwaty j pozakosmiczni swity, nezaeno
wid toho, isnuju wony czy ni. Okrim toho, mona poyszyty matematyku i zmodelowani
z jiji dopomohoju swity, spyrajuczy na wiru w boha, uwijty u potojbicznyj swit. Cym
zajmajusia ludy, podibni do otcia Araho. Riznycia mi mnoju i nym ce riznycia mi
moywistiu j spodiwanniam. Ja za swojim fachom zajmajusia dosianym, win tym,
na szczo spodiwajusia, pered czym mona staty ycem do ycia ysze pisla smerti. Szczo
ty osiahnuw pisla smerti? Szczo pobaczyw?
Niczoho.
Wasne, u ciomu polahaje differentia specified9 mi znanniam i wiroju. Woskreszeni niczoho ne pobaczyy pisla smerti, ae ce, naskilky ja znaju, ne poruszyo dogm
wiry. Najnowisza eschatoogija chrystyjanstwa twerdy, niby woskreszenyj zabuwaje
obstawyny perebuwannia u potojbicznomu switi. Mowlaw, ce e akt Boestwennoji cenzury, jaka zaboroniaje ludiam tyniatysia z cioho switu w toj. Koy we ludyna moe pryswiatyty swoje yttia takij eastycznij wiri (dokazom czoho je Araho), to naskilky
prostisze pryjniaty za czystu monetu realni superecznosti, wywczywszy jaki, ty moesz
opynytysia sered kwintian. Powir u fizyku tak, jak Araho w swoho boha. Chocza, na
widminu wid wiry, fizyka moe pomylatysia. Ty majesz swobodu wyboru. Obdumaj use.
A teper idy we, ja powynen praciuwaty.
Nabyaasia piwnicz, a Mark, opynywszy u swojij kajuti, ne perestawaw dumaty
pro augera ta czencia. Fizyk na swojemu misci, a o toj, druhyj? Na szczo win spodiwajesia? Na szczo rozrachowuje? Ade ne na misinerku dijalnis? Czy, moe, j
sprawdi we wynyka nowa hau teoogiji, szczo zajmajesia ne ludkymy daramy i
tworinniamy boha, a panote Araho wwaaje sebe jiji predstawnykom? Czomu pid czas
rozmowy win skazaw, szczo tam moe panuwaty zo?
ysze teper Mark osiahnuw usiu hybynu strachu, jakyj maw widczuwaty czerne.
Araho bojawsia ne za sebe, a za swoju wiru. Mih stawytysia do Spokuty jak do asky,
szczo neju oszczasyweno ludstwo i win, predstawnyk Cerkwy, kotryj bere uczas w
9 Wydowa widmina (at.).

ekspedyciji do neludkych istot, kudy ne siahaje joho Jewangelije. Swiaszczenyk mih

tak dumaty. A czerez te, szczo wiryw u bou wsiudysuszczis, wiryw i u wsiudysuszczs
osobystoho za, bo dyjawo, jakyj zawodyw Chrysta w spokusu, isnuwaw iszcze pered
Bahosowenniam i Zaczattiam.
Ote, czerne wiz iz soboju dogmy, jakymy yw, zarady toho, szczob narazyty jich
na ryzyk buty sprostowanymy?
Woskreszenyj piot zapereczywo pochytaw hoowoju. W augera win mih pytaty
pro bu-szczo, ae swiaszczenyka pytaty ne nawaywsia b. U Jewangeliji nema ni sowa
pro te, szczo rozpowiw azar pisla woskresinnia z mertwych. Tak samo j win, Mark,
niczym ne moe dopomohty panotcewi Araho, chocza j powernuwsia z toho switu. Aby
wcility, wira nadaa podibnomu woskresinniu inszu, myrku, tlinnu nazwu, to ne zaznaa wtrat.
Zresztoju, win, Mark, na ciomu ne znawsia, ae zrozumiw nesterpnu samotnis
czencia. Zrozumiw tomu, szczo sam perestaw buty samitnykom, bezporadnym i bezdijalnym, wypadkowo wziatym na bort, neszczasnoju ertwoju awariji.
Win poczaw rozdiahatysia, zbyrajuczy lahty spaty, i prysuchawsia do cikowytoji
tyszi, szczo panuwaa na korabli. Ewridika etia na mei switowoji szwydkosti, a newdowzi maa rewersuwaty tiahu. Todi hodynnyky w usich prymiszczenniach pokau
krytycznu hodynu, aby ekipa ustyh ukastysia w lika nawznak i prystebnutysia remeniamy. W cej czas kuli, szczo zjednuju korpus, wykonaju wseredyni broniowanych
segmentiw poworot na sto wisimdesiat gradusiw. Dowkoa wse zawyruje, ae chaos i
sumjattia trywatymu ysze jaku my. Pisla cioho wse znowu zastyhne u nezworusznomu spokoji. A pomi tiahy, zamis toho, szczob burchaty nawkoo kormy, wytiahnesia wzdow nosa wpered. Zwjazok iz Zemeju polipszysia. Z bahatoricznym zapiznenniam Ewridiku nazdohaniatymu wisti wid tych, koho czeny ekipau poyszyy
wdoma.
Do nioho, Marka, takyj azerowyj yst ne nadijde, ade na Zemli w nioho nikoho ne
zayszyosia. Odnak zamis mynuoho w nioho buo majbutnie, zarady jakoho warto
yty.
Peredistorija ekspedyciji spownena dramatycznych zitkne ta supereczok. I chocza
maje wsi wyznaway, szczo teoretyczno takyj polit zdijsnyty mona, proekt ekspedyciji
maw bahato protywnykiw. Szansy na uspich poczynannia obczysluway w riznyj sposib,
i wony buy zowsim mizerni. Perelik faktoriw, jaki mohy tak czy tak spryczynyty zahybel ekspedyciji, skadawsia bilsze jak iz tysiaczi punktiw. Moe, same czerez ce ekspedycija wse-taky widbuasia. Te, szczo wona ne maa maje nijakoji praktycznoji korysti,
buo neabyjakym wykykom tut-taky znajszysia dobrowolci, hotowi wziaty w nij
uczas.
Poky Ewridika, naroszczujuczy pryskorennia, poynua u kosmicznyj prostir,
wartis programy zrosa w geometrycznij progresiji jak, zresztoju, suszno zasterihay
oponenty j krytyky. Ae wkadeni koszty may we samostijnu syu i potiahy za soboju
nowi wydatky, programu ychomanyo ne hirsze, ni powerchniu Tytana pisla startu
Ewridiky.
Zahybenyj u czytannia woskresyj astronawt, nazwanyj Markom, ne zupyniawsia
na wsich tych kryzowych sytuacijach, szczo wynykay w procesi pidhotowky polotu, budiwnyctwa korabliw, i na tomu, jak rykoszetom widbywaysia zemni wady na doli programy: nejakisne obadnannia, korupcijni ta polityczni afery pryczetnych do programy
politykiw i promysowciw. Teper, koy win ue j tak etiw na bortu Ewridiky, joho ne
obchodyy wsi oti koliziji pidhotowczoji fazy. Natomis Mark serjozno wywczaw istoriju
astronawtyky, transsolarni pereloty j dosiahnennia awtomatycznymy zondamy Alfy
Centawry. Win uczytuwawsia w donesennia, szczo riasniy prizwyszczamy praciwnykiw
Graala ta Roembdena, moywo, spodiwajuczy piznaty sered nych imena znajomych

jomu ludej.
Zawdiaky takomu piznawanniu-zhadci win mih, tak samo, jak rozputuju kubok,
uchopywszy za nytku, dobratysia j do swoho sprawnioho imeni. Inkoy pered snom
abo widrazu pisla probudennia w nioho buway taki chwyyny, koy win widczuwaw:
o-o pryhadaje, chto win je nasprawdi. Osobywo sylnym buo ce widczuttia pisla odnoho snu, w jakomu win buw sam soboju.
Tak mynuw rik; Ewridika halmuwaa na switowomu impulsi koapsara, szczo
zrostaw, nemow sprawnia dirka w nebi, w tomu misci zirok ne buo. Win trenuwaw,
uczywsia, czytaw i wreszti poyszyw sproby pryhadaty swoje imja. Szczoprawda, ne
zowsim: na jawu win ue buw odnym iz zminnych piotiw Hermesa, ae u snach, pro
jaki nikomu ne rozpowidaw, wse szcze zayszawsia tijeju ludynoju, kotra wwijsza do
Birnamkoho lisu.

Ewridika wtraczaa szwydkis, etiaczy protiahom kilkoch hodyn redukowanym

chodom po trajektoriji, szczo zwesia ewolwentoju, w bik Bety Harpiji, newidomoji, tomu
szczo wona bua koapsarom. Ewridika ue na znacznij widstani peretynaa wyhnuti
izohrawy, prypywy j widpywy jakych buy szcze sterpni j dla ludej i dla korabla. Optymalno wyznaczenyj kurs garantuwaw bezpeku, odnak nawriad czy mona buo skazaty,
szczo polit mynaw bezturbotno.
Izohrawy, liniji, szczo prochodia kri toczky kosmicznoho prostoru, jakyj maje tu
samu krywyznu, zwywaysia na izookatorach, mow zmiji w czornomu poumji. U
rubci, szczo zwaasia stojanocznoju (wona bua pryznaczena dla uprawlinnia korabem
ysze w poli wysokozminnych sy tiainnia), sydiy czerhowi, dywyysia na myhotywi
monitory, pyy pywo z blaszanok i rozmowlay pro rizni durnyci, aby rozwayty. Po
suti, ci czerhuwannia buy danynoju tradyciji, spadkom kasycznoji ery astrohaciji.
Nichto b nawi ne namahawsia perejty na ruczne uprawlinnia odna ludyna ne maa
dostatnio szwydkoji reakciji dla cioho.
Cej koapsar widkryy dosy pizno j z weykymy trudnoszczamy, bo win buw samitnykom. Najehsze widkrywaty ti koapsary, szczo naea do podwijnych system i maju
pobyzu ywu zirku: cia zirka switysia, koapsar zrywaje z neji werchni szary atmosfery, jaki etia po spiralach, szczo zwuujusia, do Czornoji Diry, tobto koapsara, aby
prowaytysia u nioho pid suprowid najorstkiszych rentheniwkych spaachiw. Cej polit
haziw, ukradenych u towaryszky, otoczuje koapsar mohutnim szarom akreciji, nebezpecznoji dla weykych objektiw, a ote j kosmicznych korabliw, U takomu misci ne zmoe
proetity oden zorelit, bo jakszczo joho j ne wsmokcze, to radicija znyszczy i ludej, i
eektroniku.
Samotnij koapsar buo widkryto u suzirji Harpiji zawdiaky zburenniam Alfy,
Gammy j Delty. Wuczno nazwanyj Ajidom, riwnyj za swojeju masoju czotyriom Sonciam, cej koapsar wykazaw sebe widsutnistiu sprawnich zirok i skupczenniam zirok
nesprawnich, netutesznich, bo buw dla jichnioho swita grawitacijnoju linzoju. Joho
anihilacijna oboonka obertaasia na ekwatori zi szwydkistiu, riwnoju dwom tretynam
szwydkosti swita, syy widcentrowi i syy Korilisa wypynay oboonku. Czerez ce Ajid
ne buw idealno kruhoju kueju. Jakszczo nawi horyzont podij i yszaw absolutno
kruhym, nad nym prolitay grawitacijni buri, styskajuczy i roztyskajuczy izohrawy.
Pryczynu wynyknennia cych bur czy cykoniw pojasniuway wisim riznych teorij,
kona po-swojemu. Najoryginanisza (chocza j ne obowjazkowo najwirohidnisza) teorija
twerdya, niby Ajid u hiperprostori stykajesia z inszym Kosmosom i toj zajawlaje pro
sebe achywymy strusamy zerniat koapsara, joho centru, syngularnosti, miscia bez
miscia i czasu bez czasu, de prostorowo-czasowa krywyzna dosiahaje neskinczenno weykoho znaczennia.
Teorija zworotnoho boku Ajidowoho jadra, w jakomu roztroszczenomu infinityzmo-wi czasoprostoru daju, odnak, radu transfinalni inenery czuoho Umversuma10,
bua, wasne kauczy, matematycznoju fantazijeju astronomiw, spjaniych wid teratopoohiji, najnowiszoho i najmoodszoho prawnuka staroji teoriji Kantora. Cej koapsar
nawi zbyraysia nazwaty Kantorom, ta astronom, jakyj widkryw joho, woliw zwernutysia do mitoohiji.
Ni zemnyj sztab SETI, ani keriwnykiw polotu osobywo ne turbuwao te, szczo nasprawdi ey PID horyzontom podij. Ce pojasniuwaosia mirkuwanniamy nastilky
praktycznymy, naskilky j oczewydnymy. Horyzont wyznaczaw nezdoannyj rubi, i,
10 Wseswit, switobudowa (at.).

nezwaajuczy na te, szczo prychowuwaw, win buw bramoju, jaka wea do nemynuczoji
zahybeli.
etiaczy u wysokomu wakuumi nad Ajidom, Ewridika widpowidaa neobchidnymy manewramy na konu zminu tiainnia, bjuczy z puskowoji ustanowky potokom
wakych eementiw, syntezowanych cykom Olimosa z wodniu i dejteriju. Wywerhaa
miljardy tonn, chytro powertajuczy sobi poperedniu masu, w toj czas koy Ajid, prynewoenyj do takoji wzajemodiji zakonamy zbereennia energiji, postaczaw korabewi
znacznu czastynu energiji, jaka wywilniaasia z usioho, szczo win pohynaw, aby nazawdy pochowaty u swojich nutroszczach.
Ewridika czymo nahaduwaa powitrianu kulu, jaka dla toho, szczob ne wtratyty
wysoty, pozbuwajesia miszkiw z baastom. Ae poriwniannia z aerostatom buo welmy
prybyzne ade oden sternowyj ne hoden buw z takoju szwydkistiu reaguwaty na
wsi zminy tiainnia j uprawlaty takoju nebezpecznoju hroju.
Bahatosegmentnyj korpus korabla, jakyj skadawsia z kie, zjednanych mi soboju
szarniramy, zdaeku schoyj na gigantkoho kilczastoho szowkopriada, szczo bioju komoju zwywawsia nad hromaddiam Czornoji Diry, mabu, buw by cikawym wydowyszczem dla storonnioho sposterihacza. Ae takoho sposterihacza ne buo i ne moho buty,
bo widwanyj towarysz Ewridiky Orfej, jakyj powynen buw widkryty dla neji
wchid u peko, buw bezludnyj. Pidtrymujuczy postijnyj azernyj zwjazok iz weetenkoju
yczynkoju, Orfej czekaw sygnau, kotryj maw peretworyty joho na rezonansowu
bombu, szczo zwesia odnoimpulsnym hraserom. Podibnyj, chocza j u tysiaczi raziw
sabszyj, hraser buo wyprobuwano w Soniacznij systemi; todi z joho dopomohoju pozbawyy Saturn odnoho z najbilszych pisla Tytana suputnykiw.
azernyj zwjazok poczaw pohirszuwatysia, tomu Orfej otrymaj definitywnu programu diji i, suchniano zamowknuwszy, rozpoczaw useredyni maszynnoho widdiennia
count-down11. Pidetiw do koapsara bycze, ni Ewridika, i swito rozpywao i wyhynaosia, probywajuczy kri nedosiani dla bu-jakych radichwyl sfery.
Poky Ajid terzaw nawkoysznij czas i prostir, rozbywajuczy jich na druzky nad
swojim rujniwnym horyzontom, Ewridika zdijsniuwaa ostanni spostereennia
Kwinty, pjatoji panety szostoho Soncia Harpiji osnownoji mety ekspedyciji. Orbitni
astromaty, wystrieni zazdaehi u kosmicznyj prostir, krulay widdalik koapsara,
utworiujuczy panetoskop z nebuwaoju aperturoju dwoch astronomicznych odyny.
Zobraennia, a wirnisze trywymirna model Kwinty, skoncentruwaosia na ekrani hoowizora, jak imysta, wkryta chmaramy kula, szczo zawysa w zali obserwatoriji mi jiji
bahatojarusnymy gaerejamy.
Szczoprawda, tudy nichto ne zahladaw. Cej hooskop buw zmontowanyj w obserwatoriji, bo joho podaruwaw ekspedyciji odyn japonkyj promysowe zadla rekamy,
szczob potim podaruwaty taki sami hooskopy j zemnym panetarijam. To buo efektne
wydowyszcze/ae astrofizyky z toho, wasne, ne may nijakoji korysti. Wony pohodyysia
wstanowyty joho w obserwatoriji, bo jichnia aparatura zajmaa stiny nosowoho zau, a
panetoskop, rozmiszczenyj pid kupoom jak ozdoba, zapownyw poroniu seredynu zau.
Zobraennia tumannostej ta panet, szczo zjawlay u hoowizori, prychodyy sposterihaty hosti, aby chocz u takyj sposib pobaczyty kosmicznyj pejza, schowanyj za huchymy stinamy Ewridiky.
Poterpiyj z Tytana astronawt, krim imeni Mark, ue prybraw i prizwyszcze
Tempe. Tak zwaasia doyna, de Orfej wpersze zustriw Ewridiku. Ce prizwyszcze daw
jomu Bar-Horab pid czas konfidencilnoji zustriczi z majbutnim ekipaem rozwidky.
Wasne, ce ne win tak nazwaw joho; pid takym imenem ta prizwyszczem poterpilcia z
Tytana buo pryznaczeno na posadu druhoho zminnoho piota Hermesa, a komandyr
11 Zworotnyj widlik (ang.).

powodywsia tak, niby niczoho ne znaw. auger tako widmowyw od awtorstwa, a

wirnisze widbuwsia artom, mowlaw, usi odnakowo pidpay pid wpyw personaiw z
hrekoji mitoohiji.
Poky tiainnia yszaosia staym, chocza korabel utraczaw szwydkis, Mark Tempe
czasteko buwaw u augera i z cikawistiu dosuchawsia do joho supereczok iz Hodom
ta Nakamuroju, astrofizykamy, jaki dyskutuway pro tajemnyciu nadwikonnych cywilizacij. Tych, szczo wypaday z osnownoji liniji digramy Ortehy-Nejssa. A szczo pro
jichniu dolu ne buo niczoho widomo, to ce stao neabyjakym wykykom dla ujawy.
Zacikawenych cijeju zahadkoju mona buo due umowno podiyty na dwi grupy:
odni pojasniuway mowczannia sociogijeju, inszi kosmoogijeju. Hod, chocza j buw
fizykom, dotrymuwawsia sociogicznoho pojasnennia tajemnyci, nawi krajniosociogicznoho, szczo zwaosia socilizoju. Wchodiaczy w epochu technoogicznoho pryskorennia, suspilstwo sperszu poruszuje swoje yttiewe seredowyszcze; zhodom i moe, j chocze, joho wriatuwaty, ae zusylla wyjawlajusia nedostatnimy i bisferu dowodysia zminiuwaty poczasty z dobroji woli, poczasty z neobchidnosti artefaktu. Wynykaje
cikom wydozminene seredowyszcze, ae ne sztuczne w ludkomu rozuminni cioho te tminu. Dla ludej sztucznym je te, szczo wony stworyy sami, a pryrodnym zayszajesia
te, szczo wony ne zaczipay abo ysze wykorystowuway jak wodu w hidroturbinach abo
orni zemli.
Nad wiknom cia riznycia znykaje. Bo koy wse staje sztucznym, to niszczo ne je
sztucznym. Wyrobnyctwo, rozum, doslidnyka robota piddajusia peresadci w use
nawkoysznie seredowyszcze; eektronika zaminiuje ustanowy, zakonodawczi organy, a.
kinistraciju, systemu oswity, ochorony zdorowja; widmyraje etniczne rozmajittia, znykaju kordony, policija, sudy, uniwersytety, tak samo jak i wjaznyci. Moe wynyknuty
druhyj peczernyj wik wik sucilnoji nepymennosti j nerobstwa. Szczob wyyty, ne
treba praciuwaty. Koen moe maty he use zadarma j robyty wse szczo zamanesia.
Ce ne obowjazkowo poroduje stahnaciju: seredowyszcze suchnianyj opikun, ae
ysze doty, doky w nioho stane sy wydozminiuwatysia za baanniam rozumnych istot.
Moe, tak i widbuwajesia progres? Na ce my ne hodni widpowisty, bo wprodow
istoriji prypysuway ideji progresu netotone znaczennia.
Czy mona nazwaty postupom take stanowyszcze, koy specilizacija rozmeowuje
dijalnis na bezlicz hauzej: piznawalnu, budiwpyczu, inteektualnu, tworczu, tak szczo
koen fach dedali hybsze zanuriujesia w szczoraz wuczu dilanku zna? Jakszczo maszyny pidrachowuju use szwydsze j kraszcze ni ludy, to nawiszczo todi liczyty? Jakszczo fotosyntetyczni systemy wyroblaju jiu riznomanitniszu j poywniszu, ni selany, pekari, kuchari, kondytery naszczo obroblaty zemlu, mooty zerno i wypikaty
chlib? CZOMU cywilizacija u takij socilizi ne sze w usi nebesni dali recept wasnoji
doskonaosti j procwitannia? Ae nawiszczo, wasne, ce robyty, koy wona wzahali we
ne isnuje, jak spilnota nenasytnych szunkiw i mizkiw?
Postaje takyj sobi weetenkyj nabir osobystostej, koy we sprawdi wako znajty
bodaj odnu osobystis, jaka zawdaasia b metoju posyaty sygnay u kosmicznyj prostir
pro te, jak dobre jij wedesia.
Sztuczne seredowyszcze formujesia z takoju inenernoju produmanistiu, szczob u
jiji umowach ne mona buo dosiahty wastywostej panetarnoji Osoby. Take seredowyszcze ce NICHTO, niczym ne widminne wid uhu, lisu, stepu. Tilky j toho, szczo
wono zrostaje, kwitne ne dla sebe, a dla koho. Dla jakycho istot. Czy wony czerez ce
durniszaju i peretworiujusia na tupych darmojidiw, kotri bju bajdyky, hrajuczy ciakamy, zrobenymy dla nych panetarnoju opikoju? Ne obowjazkowo. Wse zaey wid
pohladu. Szczo dla odnijeji ludyny prymarne j bezhuzde, dla inszoji moe buty mrijeju
yttia. Osobywo nam brakuje mir i ocinok, koy my namahajemosia zrozumity istot inszoho switu, inszoji epochy, absolutno widminnoji wid naszoji.

Nakamura j auger dotrymuwaysia kosmoogicznoji hipotezy. Chto Kosmos piznaje, toj u Kosmosi hyne. Ne czerez te, szczo wtraczaje tam yttia cej aforyzm maj
zowsim insze znaczennia. Astronomija, astrofizyka, kosmonawtyka ce tilky skromni
j neznaczni poczatky. My sami we zrobyy nastupnyj krok, opanuwawszy bukwar syderalnoji ineneriji. Ne jdesia tako pro ekspansiju, pro tak zwanu udarnu chwylu
Rozumu, jakyj, wyjszowszy za mei swojeji panety j owoodiwszy czuymy, poszyriuje
swij wpyw i na inszi gaaktyky.
Nawiszczo? Aby dedali szczilnisze zaseyty kosmicznyj prostir? Mowa jde ne pro
rozmnoennia i zaseennia, a pro dijalnis, jakoji my ne zdatni zrozumity, a ote j wyznaczyty jiji znaczennia. Czy moe mawpa zrozumity terzannia kosmogonika? Czy
Umversum ce weykyj myne, a cywilizacija dytyna, jaka sykujesia jaknajszwydsze toj myne prokowtnuty? Dumka pro kosmiczni wtorhnennia ce proekcija agresywnych wastywostej chyoji napiwmawpy. Wona b sama zalubky zrobya byniomu
te, szczo jij ne do wpodoby, i tomu riwniaje Wysoku Cywilizaciju po sobi. Cili foty gaaktycznych drednoutiw nalitaju na jaku bidoasznu maeku panetku, aby dopastysia do jiji hroszej, dimantiw, szokoadu i, zwisna ricz, do harnekych inok. Ti inky
potribni jim tak samo, jak nam samyci krokodyliw!
To szczo robla ti, kotri perebuwaju nad wiknom? Te, czoho my ne moemo
zrozumity j wodnoczas ne choczemo pohodytysia z tym, szczo jichnia dijalnis wyjsza za
mei naszoho rozuminnia. O wam prykad: my powynni zrobyty dirku w Ajidi, protknuty joho temporalnu cybuynu, szczob schowaty u nij. Ae ne treba hratysia w pimurky! My choczemo zastaty cywilizaciju, poky wona szcze ne wyetia z wikna. Imowirnis druhoji takoji ekspedyciji, jak nasza mizerna. Moe, naszczadky koy i zhadaju nas nezym sowom, jak otych argonawtiw, szczo wyruszyy za Zootym runom.
Hargner, buwajuczy w augera, nazywaw take pojasnennia cywilizacij poza meamy kontaktu po-swojemu: rozuminniam czerez nerozuminnia. Ostannim czasom
win ue ne mih braty uczasti w dyskusijach, bo zorelit nabyawsia do mety, to dowodyosia maje postijno sydity w dyspetczerkij.
Mark Tempe znaw, szczo joho zwu jako inaksze, ta nikomu pro ce ne howoryw
(ne baajuczy wykykaty pidozru w medykiw). Teper win wywczaw pered snom skad
ekipau Hermesa. Z desiatioch dobre znaw ysze Herberta j maekoho czorniawoho
Nakamuru czerez augera. Pro komandyra, pid czyjeju orudoju maw etity, ne znaw
maje niczoho.
Komandyra zway Stirhard, win buw perszym zastupnykom Bar-Horaba. Druhym
joho fachom staa socidynamiczna teorija ihor. Koen uczasnyk rozwidky musyw dubluwaty inszoho czena ekipau, szczob czerez neszczasywyj wypa. dok czy chworobu
kotroho iz nych ne zirwaty zawdannia. Za techniczne zabezpeczennia polotu widpowidaw hrawistyk-syderator Poasar. Mark Tempe ne raz baczyw cioho czudowoho pawcia
w basejni Ewridiky, zachopluwawsia joho atetycznoju staturoju, koy toj, wykonujuczy potrijnyj hwynt, strybaw z wyszky. Ta basejn ne buw najkraszczym miscem dla znajomstwa z syderalnoju inenerijeju, oto Mark namahawsia hryzty hranit skadnoji nauky samotuky. Marno. Ade dla toho, szczob zrozumity bodaj wstup do neji, treba buo
rozumitysia na czysennych teorijach, jaki rozwyway i dopowniuway teoriju widnosnosti.
Perszym piotom staw Harrach. Wysokyj, kremeznyj, rwuczkyj, win tako nepohano znawsia na informatyci i razom z astromatykom Abanom maw opikuwatysia
kompjuterom Hermesa. Czy, jak odnoho razu wysowywsia sam kompjuter, ti dwoje
ludej buy joho pidopicznymy. Win naeaw do pokolinnia tak zwanych ostatocznych,
bo odna insza obczysluwalna maszyna ne moha maty Je ilszoji rozrachunkowoji potunosti. Mei takoji potunosti buy wyznaczeni swojimy wastywostiamy materiji
takymy, jak staa Panka ta szwydkis swita. Bilszu rozrachunkowu potunis mohy b
maty chiba szczo kompjutery, sproektowani teoretykamy, lumy, kotri zajmaysia

czystoju matematykoju, widirwanymy od realnoho switu.

Dyema, jaka postawa. a pered konstruktoramy, polahaa w tomu, szczob pojednaty dwi protyeni umowy: amistyty jakomoha bilsze nejroniw u jaknajmenszyj objem.
Szwydkis ruchu sygnaliw ne moe buty bilszoju wid szwydkosti reakciji skadowych
eementiw kompjutera. U protyenomu wypadku szwydkis ruchu obmeuje rozrachunkowu szwydkis. Najnowiszi datczyky reaguway za odnu stomiljardnu czastku sekundy. May rozmir atoma. Tomu takyj kompjuter maw u dimetri ysze try santymetry!. Bu-jakyj bilszyj praciuwaw by powilnisze.
Szczoprawda, kompjuter Hermesa zajmaw piw kermowoji rubky, ae tut stojaa
j dopomina aparatura, szczo w danyj moment ne praciuwaa. Natomis riszennia u krytycznych sytuacijach, in extremis, byskawyczno pryjmao jadro kompjutera, ne bilsze
wid houbynoho jajcia. Kompjuter cej zwawsia GOD, General Operational Device12.
Dechto wwaaw, szczo cia abrewitura ne wypadkowa. Na Hermesi praciuwao dwa
GODy, a na Ewridici wisimnadcia.
Okrim Stirharda, Nakamury, Herberta, Poasara ta Harracha, jakych pryznaczyy
w rozwidku szcze do startu korabla, w nij may wziaty uczas Araho, jak rezerwnyj likar,
szczo buo nespodiwankoju (hoosuway tajemno), Mark Tempe na posadi druhoho piota, ohistyk Rotmont, a tako dwoje ekspertiw, obranych z kilkanadciaty ehzobiogiw
ta inszych sposterihacziw zemnoji rady SETI Kirsting ta El-Salam.
Ostanni tyni wsi desiatero yy w pjatomu segmenti Ewridiky, de mistyasia
toczna kopija wnutrisznich prymiszcze Hermesa, dla toho, szczob kraszcze poznajomyty odyn z odnym i z zawdanniam, jake na nych czekao. Wony szczodnia prohraway
na trenaerach rizni warinty nabyennia do Kwinty, a tako metody naahodennia
kontaktu z meszkanciamy panety.
Tetes, keriwnyk cych trenuwalnych zania, dobriacze nadokuczyw majbutniomu
ekipaewi Hermesa, prymuszujuczy szukaty wychid iz najfantastyczniszych sytuacij,
koy, naprykad, Hermes potraplaw w awariju, a w cej czas na nioho spadaa cia zywa
nezrozumiych sygnaliw, szczo imituway hoosy czuoji panety.
Ne znaty czomu, sered czeniw ekipau uwijszo u zwyczku nazywaty apostolkoho
posancia ne otcem, a doktorom Araho. Markowi zdawaosia, szczo swiaszczenyk sam
cioho chotiw.
Trenuwannia prypynyysia szcze do zakinczennia programy pidhotowczych zania
Bar-Horab wykykaw do sebe rozwidnykiw, aby powidomyty jim pro ostanni spostereennia za systemoju Dzety.
Z womy panet cijeji spokijnoji zirky kasu K czotyry wnutriszni, mali, z masoju
Merkurija ta Marsa, pry weykij wukanicznij aktywnosti may mizernu atmosferu. Zdaeku nawkoo Dzety krulay try hazowi, weykopersni giganty, riadu Jupitera, iz potunymy j burchywymy atmosferamy, jaki perechodyy u wode, stysnutyj do metaewoji
hustyny. Septa, wdwiczi wacza za Jupiter, wykydaa u kosmicznyj prostir bilsze energiji, ni oderuwaa wid swoho Soncia: jij nebahato brakuwao dla toho, szczob samij
staty zirkoju. I tilky Kwinta, z piwtoraricznym cykom obertannia nawkoo Dzety, houbia, nemow Zemla. Kri rozrywy biych chmar, szczo otoczuway Kwintu, mona buo
rozdywytysia kontury okeaniw i materykiw.
Spostereennia z widstani pjaty switowych rokiw buo neehko westy. Rozdilcza
zdatnis optycznych pryadiw Ewridiky ne dawaa zmohy jak slid uporatysia iz cym
zawdanniam. Zobraennia, jaki peredaway wysani wpered orbitery, wyjawyy nedostatnio czitkymy.
Jakszczo dywytysia na Kwintu z korabla, to wona perebuwaa w druhij czwerti.

12 Hoownyj operacijnyj prystrij bukw. GOD BOH.

Poowyna jiji dysku switya, i same nad nym buo wyjaweno spektralni smuhy znacznych mas wody j hidroksyu. Tak, wzdow ekwatora Kwintu operizuwaa zmijepodibna
smuha nezwyczno zhuszczenoji wodianoji pary. Smuha cia tiahasia wyszcze wid atmosfery. Moywo, to buo kryane kilce, jake terosia wnutrisznim krajesm ob werchni
szary atmosfery.
Jakby cia hipoteza wyjawya wirnoju, to perste maw by newdowzi rozpasty.
Astrofizyky ociniuway joho masu wid trioch do czotyrioch tryljoniw tonn. Jakszczo perste utworywsia z wody, wziatoji z okeanu, to okean utratyw byko 20000 kubicznych
kiometriw: ne bilsz jak odyn procent wid usioho objema. Koy ci jawyszcza buy ne
pryrodnoho, a sztucznoho pochodennia, to due wirohidnym zdawao take pojasnennia: meszkanci Kwinty zdijsniuway roboty, powjazani z ponyenniam riwnia moriw dla
toho, szczob widkryty szelfy j zaseyty jich. Ote, operaciju buo wykonano due newdao.
Kryanyj perste buw wywedenyj na nedostatnio wysoku orbitu i maw czerez kilka rokiw upasty nazad u okean. Za takych massztabiw robit ce buo nezrozumie i dywne.
Na Kwinti osobywo pomitnymy buy szwydkopynni jawyszji szcze zahadkowiszi wid sztuczno stworenoho kryanoho kilcia. Neriwnomirnyj eektromagnitnyj
szum, jakyj emituwawsia z bahatioch toczok panety, za jakyj czas znaczno posyywsia.
Tak, nacze kwintiany odnoczasno prywey w diju sotni makswelliwkych radiperedawacziw. Wodnoczas iz cym zroso wyprominennia infraczerwonoho spektru z dribnymy
spaachamy u centri. To mohy buty weetenki dzerkaa, jaki koncentruju soniaczne
swito u syowych ustanowkach. Odnak newdowzi wyjawyosia, szcze termiczna komponenta emisiji wyprominiuwannia neweyka. Spektry spaachiw ne buy powtorenniam
spektriw Dzety (tak buo b, jakby Sonce koncentruwaosia u jakycho dzerkaach) i ne
nahaduway spektriw jadernoho wybuchu. Natomis radiszum prodowuwaw zrostaty.
Win buw korotko- i seredniochwylowyj, na bahatioch dipazonach. Metrowe wyprominiuwannia nahaduwao modulowane.
Ce powidomennia wykykao sensaciju szcze j czerez te, szczo chto joho pereinakszyw: nibyto wyprominennia spriamowuwao, jak radarne; odne sowo, ce oznaczao,
szczo paneta pomitya Ewridiku.
Astrofizyky sprostuway czutku. oden radar ne zmih by wyjawyty prysutnis korabla pobyzu koapsara. Nezwaajuczy na ce, u hodynu Zero na korabli panuwaw pidnesenyj nastrij. Poza wsiakym sumniwom, Kwintu naselaa cywilizacija nastilky rozwynena techniczno, szczo zmoha wyjty u Kosmos ne ysze za dopomohoju maekych litalnych aparatiw. Wona owoodia energijeju, jaku moha skerowuwaty u kosmicznyj
prostir.
Pryhotuwannia do startu korabla-rozwidnyka weysia na zminenij orbiti, u widnosno spokijnomu afeliji Ajida. Wszczuch pysk pjezoeektrycznych indykatoriw, jakyj
suprowoduwaw postijnu zminu napruhy u rangouti i pozdownich korpusach. Wodnoczas na dosi slipych ekranach spaachnua, nawskis pererizawszy prostir, spiral Gaaktyky; za weykoho baannia j bahatoji fantaziji, sered bilastych kuboczkiw zirok i
temnych chmar mona buo rozriznyty Dzetu Harpiji, jaka miano switya u neruchomomu kosmicznomu pyu. Prostym okom panet jiji ne buo wydno.
Techniky hotuway Hermes do widszwartowky. U kormowych triumach ruchaysia pidjomnyky, praciuway fancewi truboprowody, jakymy Ewridika za dopomohoju
pomp perekaczuwaa hipergo do rezerwuariw korabla-rozwidnyka. Sztab perewiriaw
systemy tiahy, nawigaciji, klimatyzaciji, hotownis dynatroniw i za dopomohoju GODa,
j paraelnymy linijamy peredaczi. Cyfrowi boky po czerzi dopowiday pro hotownis
swojich program, buy perewireni radiokatorni wyprominiuwaczi, niby rohy weetenkoho symaka wysuwaysia j choway anteny, unaw hustyj bas turbin, szczo nakaczuway u tuneli nynich paub Hermesa kyse. oe Hermesa, joho widkrytyj dok e
wibruwaw i, poky trywaa usia cia muraszyna metusznia, Ewridika powilno powertaasia kormoju u bik Dzety Harpiji, niby harmata, szczo o-o maa wystriyty.

Ekipa Hermesa proszczawsia z komandyrom i druziamy. Nadto bahato ludej

buo na hoownomu sudni, to uczasnyky kosmicznoji rozwidky ne may zmohy nawi
potysnuty wsim ruky. Potim Bar-Horab razom z tymy, chto mih pokynuty swoji roboczi
miscia, prowiw ekipa Hermesa i spynyw u misegmentnomu cylindri. Za rozwidnykamy zaczynyysia weyki worota doku, zamknuysia maeki osobysti luky, j Hermes
poczaw potrochu wypywaty w kosmicznyj prostir kri puskowyj widsik Ewridiky. Hidrawlika diujm za diujmom wysztowchuwaa snino-biyj korabel-rozwidnyk, ade sto
wisimdesiat tysiacz tonn joho masy, popry newahomis, zberihay inerciju.
Techniky Ewridiky razom z biogamy Ternoju ta Chrusom ue hotuway ekipa
Hermesa do bahatoricznoho snu. Son toj buw ne kryanyj i ne hibernacijnyj: jich piddaway embrinaciji. Embrinacija niby powertaa ludej u toj stan, jakyj wony pereyway pered narodenniam, wony may perebuwaty w stani, maksymalno nabyenomu do embrinalnoho, do yttia bez samostijnoho dychannia.
We perszi nesmiywi kroky w Kosmos wyjawyy, jaka zemna istota ludyna, jak
wona neprystosowana do podoannia mohutnich sy, polotiw na daeki widstani protiahom neweykoho promiku czasu. Wybuchowe pryskorennia rujnuje tio, osobywo eheni, zapowneni powitriam, styskaje hrudnu klitku i paralizuje krowoobih.
Zakony pryrody ne mona podoaty, tomu doweosia prystosowuwaty astronawtiw
do nych. Same ce j zdisnya embrinacija.
Nasampered, treba buo zaminyty krow ridkym nosijem kysniu, szczo maw szcze j
inszi wastywosti krowi wid zdatnosti zhortatysia do imunnych funkcij. Takoju krowozaminnoju ridynoju staw biyj, jak mooko, onaks. Pisla ochoodennia tia do temperatury, charakternoji dla twaryn, szczo zalahaju u zymowu splaczku, buo prywedeno
w diju wroszczeni sudyny, taki, jakymy koy plid obminiuwawsia krowju z pacentoju
w oni materi. Serce j dali praciuwao, ae hazoobmin u eheniach prypyniawsia, ade
eheni zapaday i jich wypowniuwaw onaks. Koy ni w hrudnij klitci, ni u wnutrisznich
organach ne yszyosia powitria, neprytomnoho astronawta zanuriuway w ridynu, taku
nestysywu, jak woda. Tio wkadaosia w embrinator dwometrowyj kontejner,
schoyj na torpedu. W takych embrinatorach pidtrymuwaasia temperatura, byka do
nula, zabezpeczuwao ywennia tia, postaczannia kysnem za dopomohoju onaksa, jakyj sztucznymy sudynamy nahnitawsia w organizm czerez pup.
Ludyna, preparowana takym czynom, moha bez usiakoji szkody wytrymaty weyczeznyj tysk, jak hybokowodni ryby, szczo jich ne rozczawluje nawi na hybyni bahatioch myl, bo tysk izzowni wriwnowaujesia tyskom wnutrisznim. Ridyna embrinatora styskaasia do sote atmosfer.
Koen takyj kontejner wysiw na majatnykowych pidwiskach, zatysnutyj eszczatamy. Astronawty, nemow weetenki yczynky, spoczyway u broniowanych kokonach,
tak szczob syy pryskorennia j halmuwannia riwnomirno tysnuy na nych wid hrudej do
chrebta. Ludke tio, mistiaczy 85 widsotkiw wody j onaksu, we bezdychanne, ne postupao opirnistiu na styskannia wodi. Zawdiaky cym wastywostiam mona buo, ne
turbujuczy pro astronawtiw, pidtrymuwaty postijne pryskorennia korabla, u dwadcia
raziw bilsze wid zemnoho tiainnia. Za takoho pryskorennia tio way dwi tonny, i wykonuwaty dychalni ruchy rebramy to neposylne zawdannia nawi dla ateta. Embrinujuczi ne dychay, a mei jichnioji wytrywaosti u mizorianomu poloti wyznaczaa
tenditna moekularna tkanyna.
Koy desia serde u pownij embrinalnij kompresiji byosia we ysze kilka raziw
na chwyynu, podalszu turbotu pro zakoysanych astronawtiw perebraw na sebe GOD,
a ekipa Ewridiky powernuwsia na swij korabel. Operatory widkluczyy kompjutery
hoownoho sudna wid aparatury Hermesa, j, krim mertwych kabeliw (kri nych ue
ne prochodyw strum), obydwa korabli ne zwjazuwao niczoho.
Ewridika wysztowchnua korabel-rozwidnyk zi swojeji szyroko widkrytoji kormy,
otoczenoji pastynamy rozhornutych fotonowych dzerka. Z neji wysunuysia staewi

apy, rwuczy, mow nytky, nepotribni teper kabeli j wysztowchujuczy korpus Hermesa
w kosmicznu poroneczu. Bortowi dwyhuny rozwiduwalnoho sudna zaswityysia blidym
inowym wohnem, szcze nadto sabekym, szczob zruszyty joho z miscia, taka weyczezna masa ne w zmozi wraz rozwynuty weyku szwydkis. Ewridika we wtiahaa
swoji katapulty, zamykaa kormowi szluzy, a wsi, chto sposterihaw za startom u rubci
uprawlinnia, poehszeno zitchnuy GOD poczaw dijaty z tocznistiu do czastky sekundy.
Hipergoowi boostery Hermesa, szczo dosi mowczay, day zap. Inowi dwyhuny
zapraciuway na pownu potunis, jichnie prozore bakytne poumja zmiszaosia iz slipuczym wohnem boosteriw, korpus korabla, ohornutyj tremtywym arom, riwno i ehko
poynuw u wicznu nicz. U napiwtemriawi rubky uprawlinnia widbysk z ekraniw padaw
na obyczczia ludej, i wony zdawaysia smertelno blidymy. Hermes widdalawsia wid
nych, nabyrajuczy szwydkis i wywerhajuczy dedali sylnisze poumja.
Koy dalnomiry Ewridiky pokazay neobchidnu widsta, na samomu kraji
ekrana buo wydno bezadno tremtiaczyj cylindr, szczo do ostannioji chwyyny zjednuwaw Hermes z Ewridikoju. Teper, widokremenyj, win poetiw u morok, a kormowe
dzerkao miliardotonnoho korabla skao, kri centralnyj otwir powoli wysunuwsia tupyj konus emitora j zbysnuw raz, udruhe, wtrete, a poky snip swita poynuw u
bezodniu i wuczyw u Hermes. W oboch rubkach Ewridiky prounaw kryk radosti j
podywu mao chto spodiwawsia, szczo wse pide tak hadeko.
Newdowzi Hermes znyk iz wizualnych monitoriw. Na ekranach buo wydno ysze
szczoraz menszi byskuczi koeczka, niby newydymyj weete payw sered zirok i puskaw z rota kilcia bioho cyharkowoho dymu. Wreszti ci kilcia zyysia w odnu tremku
toczku to dzerkao korabla-rozwidnyka widbywao promi azera Ewridiky, nabyrajuczy szwydkosti.
Ne doczekawszy kincia wydowyszcza, Bar-Horab powernuwsia do swojeji kajuty.
Poperedu buo simdesiat dewja hodyn najwaczych syderalnych operacij Za dopomohoju gracera Orfej musyw utworyty w grawitacijnych rezonansach temporalnyj port i
wetity w nioho, czy, tocznisze, zanuryty. Ce oznaczao, szczo Ewridika bude absolutno widrizana wid usioho switu.
Nakaz-spaach, wysanyj Orfeju, nissia do nioho dwi doby: same w cej czas na
Kwinti poczaosia szczo nezrozumie. Do ostannioho momentu, poky pryady jichnioho
korabla mohy westy spostereennia za wsijeju gaaktycznoju emisijeju w rajoni suzirja
Harpiji, spektry Alfy, Delty j nawi Dzety buy nezminni ce dawao zmohu westy jakisni spostereennia za Kwintoju. Wyprominiuwannia, szczo dochodyo do Ewridiky z
Kwinty, filtruwao, a filtraty za dopomohoju kompjuteriw poriwniuway, nakaday
odyn na odyn i utoczniuway kaskadni pidsyluwaczi. W najbilszomu wizualnomu nabyenni systema Dzety bua menszoju za sirnykowu holiwku.
Wsia uwaha panetoogiw bua, zwisno, zoseredena na Kwinti, jiji spektr i googramy buy ne stilky zobraenniam panety, skilky kompjuternymy fantazijamy na ciu
temu. Dereom informaciji buw mutok neriwnomirno rozporoszenych po spektru
wsich moywych wyprominiuwa fotoniw, oto w obserwatoriji Ewridiky, tak jak koy, u daekomu mynuomu, bila perszych teeskopiw, ne buo zhody w hoownomu: szczo
wydno nasprawdi, a szczo ysze zdajesia wydymym.
Rozum ludyny, tak samo jak bu-jaka systema, szczo pereroblaje informaciju, ne
mih czitko rozmeuwaty jawyszcza realni j ujawni. Spostereennia uskadniuwaosia
Soncem Kwinty, Dzetoju, hazowym chwostom najbilszoji panety Septimy, a tako
sylnym wyprominiuwanniam zorianoho fonu.
Dosi buo wstanoweno, szczo Kwinta bahato czym nahaduje Zemlu, jiji atmosfera
mistya 29 widsotkiw kysniu, czymao wodianoji pary ta byko 60 widsotkiw azotu. Bili
polarni szapky polusiw zawdiaky wysokij widbywnij spromonosti powerchni buy pomiczeni szcze z rajonu zemnoho Soncia. Kryanyj perste zjawywsia we, napewne, pid

czas polotu Ewridiky, abo prynajmni nabuw takych rozmiriw, szczo staw wydymyj.
Teper, z neweykoji widstani, sztucznyj charakter sygnaliw ne wykykaw sumniwiw.
Rozriady atmosfernych bur ne warto buo braty do uwahy. Czastota radisygnaliw u
dipazoni korotkych chwyl na Kwinti bua takoju , jak anaogiczne wyprominennia jiji
Soncia. Podibne widbuwaosia j na Zemli, pisla hobalnoho poszyrennia teebaczennia.
Rezultaty sposteree, prowedenych pered zanurenniam Ewridiky w grawitacijnu prysta, buy cikowytoju nespodiwankoju, oto Bar-Horab skykaw ekspertiw na
naradu, chocza j znaw, szczo we ne wstyhne peredaty jiji wysnowky na Hermes. Win
wynis na obhoworennia ysze odne pytannia jak szwydsze daty pojasnennia tomu,
szczo widbuwajesia na Kwinti, ta jak wysaty widomosti nawzdohin korabewi-rozwidnyku. Zakodowanyj szryftom wysokoenergetycznych kwantiw yst nazdoene Hermes,
koy joho ekipa bude neprytomnyj, a ote widomosti pryjme GOD i peredas jich astronawtam a pisla reanimaciji, koy wony perebuwatymu na okoyciach systemy Dzety.
Mizoriane posannia buo wyriszeno zaszyfruwaty tak, szczob ysze GOD mih joho proczytaty. Oberenis bua ne zajwoju: te, szczo widbuosia na Kwinti, wykykao zanepokojennia.
Buo zarejestrowano seriju korotkych spaachiw nad termosferoju j inosferoju panety, a tako mi neju ta jiji suputnykom, prybyzno za dwisti kiometriw wid Kwinty.
Spaachy ci sposterihaysia protiahom kilkanadciaty nanosekund. Spektralne wony
widpowiday soniacznomu wyprominiuwanniu z widsiczenym ultrafietowym ta infraczerwonym wyprominenniam. Pisla konoji seriji takych spaachiw, jaka zajmaa kilka
hodyn, na dysku panety, w rajoni tropikiw, z oboch bokiw kryanoho persnia zjawlaysia temni smuhy. W toj e czas zroso wyprominiuwannia chwyl metrowoho poriadku,
szczo perewyszczuwao maksymum, jakyj sposterihawsia dosi, i razom z tym sabszao
wyprominiuwannia piwdennoji piwkuli.
Jakraz pered poczatkom zasidannia boometr, spriamowanyj u seredynu panety,
pokazaw raptowyj spad temperatury, poriadku sta wisimdesiaty gradusiw za Kelwinom
3 postupowoju reaksacijeju, Choodna plama zachopya poszczu, riwnu Awstraliji, j
wodnoczas nad plamoju znyk szejf chmar, otoczujuczy jiji z usich bokiw nadzwyczajno
jaskrawoju oblamiwkoju. Poky chmary ne powernuysia i plama bua widkrytoju, boometr okalizuwaw dereo choodu toczkowych rozmiriw u samomu centri. Oto, raptowe ochoodennia poszyriuwao iz derea, pryroda jakoho bua newidoma, kruhowym frontom.
Na weykomu Misiaci Kwinty na noho temnij piwkuli, widwernutij od Soncia
zjawywsia toczkowyj spaach, jakyj tremtiw tak, niby ruchawsia nezaeno wid Misiacia. Nenacze; nad samoju powerchneju suputnyka cz radisi odnijeji desiatytysiacznoji
sekundy paao wohnyszcze jadernoji pazmy z temperaturoju w miljony gradusiw za
Kelwinu.
Na poczatku zasidannia choodna plama znyka za chmaramy, chmarnis na
Kwinti zrosa, wkrywszy 92 widsotky powerchni panety.
Ne wako ujawyty, jak rozijszysia dumky fachiwciw. Persza hipoteza stwerduwaa, szczo ce serija jadernych wybuchiw, czy ts. wyprobuwalnych, czy wijkowych. Jiji
mona buo widkynuty odrazu, bez obhoworennia. Spaachy za swojim spektrom ne
may niczoho spilnoho ni z wybuchamy uranid. Iw, ni z termojadernymy reakcijamy.
Wyniatkom bua ota pazmatyczna iskra na Misiaci, odnak jiji termojadernyj spektr
buw postijnyj. Ce nasztowchuwao na dumku pro widkrytyj wodnewohelijewyj reaktor
u magnitnych eszczatach. Dla jadernykiw pryznaczennia takoho reaktora buo zahadkoju. Spaachy w bilapanetnomu prostori mohy wynyknuty abo wnaslidok roboty specilno naahodenych azersz, jaki may wuczyty w jakyj metaewyj objekt (moywo,
w nikeewo-magnetytoai meteoryty), abo spryczyniaysia zitknenniam ti z weykym
umistom zaliza, nikelu j tytanu, pry frontalnych zitknenniach i szwydkostiach poriadku
80100 kiometriw na sekundu. Odnak ne mona buo wykluczyty j toho, szczo dereo

spaachiw dzerkaa-peretworiuwaczi z pohynaczamy czastyny soniacznych chwyl.

Zasidannia peretworyosia na zapeku supereczku, rozdiywszy specilistiw na
dwa tabory. Odni howoryy pro rehulaciju klimatu za dopomohoju nadzwyczajno weykych fotokonwertoriw, pro fotoeektryczni eementy, szczo odnak ne uzhoduwaosia z
najawnistiu derea, choodu bila ekwatory. Najdywniszymy, odnak, wyjawyysia rezultaty analizu wsioho radispektru Kwinty za metodom Furje. Slidy bu-jakoji modulaciji
znyky, wodnoczas potunis peredawacziw zrosa. Radiokacijna karta panety wkazuwaa na sotni peredawacziw bioho szumu, szczo zywawsia u bezformni plamky.
Kwinta emituwaa cej szum na wsich. dipazonach chwyl. Win oznaczaw abo peredawannia sygnaliw tkpu bioho szumu, abo riznowyd zaszyfrowanoho zwjazku, zamaskowanoho wdawanym chaosom, abo sztufnyj radibezad.
Bar-Horab wymahaw nehajnoji widpowidi na zapytannia, SZCZO slid peredaty na
Hermes protiahom najbyczych kilkanadciaty hodyn piznisze zwjazok z nym prypynysia zowsim. A szcze tocznisze: DO CZOHO powynni buty hotowi rozwidnyky, ote
JAK musia dijaty, opynywszy u systemi Dzety?
Programa rozwidky bua rozrobena we dawno, ae ne peredbaczaa szczojno wyjawenych fenomeniw. Peredbaczyty ce buo absolutno nemoywo. Nichto ne chotiw perszym braty sowo. Wreszti astromatyk Tujima, predstawnyk doradczoji grupy ZETI, z
jawnoju neochotoju zajawyw, szczo odnych konkretnych porad na Hermes peredawaty ne treba, natomis slid peredaty perelik faktiw jichniu hipotetycznu interpretaciju
i pokastysia na rozwaywis samych rozwidnykiw.
Bar-Horab chotiw wysuchaty wsi hipotezy, popry jichniu wzajemnu supereczywis.
Chocz by czym buy wykykani zminy na Kwinti, jich ne mona spryjmaty jak
sygnay, spriamowani do nas, skazaw Tujima. Z cym my wsi zhodni. Dechto wwaaje, szczo Kwinta pomitya naszu prysutnis i hotujesia, po-swojemu pryjniaty Hermes. Ce prypuszczennia ne spyrajesia na realni dani. Na moju dumku, ce prosto wyjaw
nespokoju, abo, prosto kauczy, strachu. Due staroho, perwisnoho strachu, jakyj porodyw koy poniattia kosmicznoho wtorhnennia jak katastrofy. Ja wwaaju podibne pojasnennia cych jawyszcz bezhuzdym.
Bar-Horab zaadaw konkretnych dokaziw. A te, czy warto jim bojatysia, czy ni,
rozwidnyky wyrisza sami. Jdesia pro mechanizm nowych jawyszcz.
Koegy astrofizyky maju konkretni hipotezy, oto mou jich predstawyty, widkazaw Tujima, ne zwaajuczy na prychownu ironiju w sowach komandyra, bo wona
bua adresowana ne jomu.
A same? spytaw Bar-Horab.
Tujima wkazaw na Nistena j La-Pire.
Perepady temperatury j albedo mohy spryczynyty wtorhnenniam u systemu
Kwinty roju meteorytiw, jaki stykaysia zi sztucznymy suputnykamy. Ce moho wykykaty spaachy, mowyw Nisten.
A jak ty pojasniujesz podibnis spaachiw na powerchni Kwinty zi spektrom
Dzety?
Moywo, czastyna suputnykiw Kwinty ce kryani bryy, widkoeni od zownisznich krajiw kilcia. Wony widbywaju soniaczne swito w nasz bik ysze hodi, koy
kut padinnia i widbyttia zbihajesia wypadkowo: ce mou buty bryy neprawylnoji
formy z riznymy obertowymy momentamy.
A szczo wy skaete pro plamu ineju, spytaw komandyr. Chto mas prypuszczennia szczodo jiji pochodennia?
Cioho my ne rozumijemo, chocza jakyj wirohidnyj mechanizm mona znajty
Jak hipotezu ad hoc13, perebyw Tujima.
13 Dla cioho; jakraz dla cioho wypadku (at.).

 Ja howoryw pro ce z chimikamy, ozwapsia auger. Tam mohy wynyknuty

endotermiczni reakciji. Meni, szczoprawda, take pojasnennia ne do wpodoby, chocza j
isnuju spouky, zdatni pohynaty tepo, wstupajuczy w reakciju. Jawyszcza, jakymy suprowodujusia ci spaachy, prymuszuju szu katy insze pojasnennia nebezpecznisze.
Jake? spytaw Bar-Horab.
Nepryrodne, chocza ce j ne obowjazkowo swidczy pro swidomi diji. Prypustimo,
ce moe buty weyka awarija na jakycho weetenkych choodylnych kritronowych
ustanowkach. Podibno do poei na promysowomu pidpryjemstwi, tilky zi znakom minus. Ae meni ce tako zdajesia maojmowirnym. Ja ne maju odnych konkretnych dokaziw, szczob stwerduwaty ce. A wtim, nichto jich ne maje. Prote, we sam neznacznyj
rozryw u czasi mi usima cymy zminamy wkazuje na te, szczo mi nymy je jakyj zwjazok.
Cinnis cijeji hipotezy tako minusowa, zauwayw chto iz fizykiw.
Ne dumaju. Prywedennia riadu newidomych de spilnoho newidomoho znamennyka ce nabutok, a ne wtrata informaciji, wsmichnuwsia auger.
Proszu, prodowujte, zwernuwsia do nioho komandyr.
auger pidwiwsia.
Dobre, ja skau, szczo zmou. Nemowla, neswidomo wsmichajuczy, roby ce
widpowidno do peredumow, jaki prywey joho na swit. Podibnych peredumow statystycznoho charakteru isnuje bahato: roewi plamy, jaki rozrizniaju joho oczeniata,
to ludki obyczczia, a ludy zazwyczaj pozytywno reaguju na u smich maoji dytyny i
tak dali.
Do czoho ty wedesz?
Do toho, szczo wse zawdy bazujesia na wyznaczenych peredumowach, chocza,
zdebilszoho, ce spryjmaju jak samo soboju zrozumie. Dyskusija toczysia nawkoo realnych podij, i maojmowirno, szczob wony buy nezaeni odna wid odnoji. Spaachy,
chaotyzacija wyprominiuwannia, zminy albedo Kwinty, pazma na Misiaci. Zwidky
wony wziaysia? Z cywilizacijnoji dijalnosti. Czy ce szczo pojasniuje? Nawpaky: zaputuje, bo my za mowczaznoju zhodoju pryjmajemo tezu, szczo zmoemo rozibraty u dijalnosti kwintian. Pryhadajte, koy Mars wwaay starym didom, a Weneru moodyczkoju w poriwnianni iz Zemeju: pradidusi naszych astronawtiw mymochi prypustyy, szczo Zemla taka sama jak Mars i Wenera, ot tilky trochy moodsza za perszyj i
starsza wid druhoji. Zwidsy piszy kanay Marsa, dyki dungli Wenery i take insze, a
poky wse ce perejszo u swit kazok. Hadaju, niszczo ne powodysia bilsz nerozumno, ni
Rozum. Na Kwinti moe dijaty Rozum, a wirnisze Rozumy, neosiani dla nas czerez
rozmajittia projawiw.
Wijna?
Hoos doynuw iz hybyny zau. auger, i dosi stojaczy, wiw dali:
Wijna ce ne te poniattia, jake raz i nazawdy wyznaczajesia jak nyzka objednanych nyszcziwnych wypadkowostej. Komandyre, ne rozrachowuj na osiajannia. Koy
my ne znajemo ni wychidnych danych, ni hranycznych, to niszczo ne zmoe peretworyty
newidome u widome. Hermes wbereemo tilky todi, koy zakyczemo pylnuwaty-Choczesz konkretniszoji porady? Moywa ysze alternatywa: abo dijannia rozumnych istot
nerozumni, abo nezrozumili dla nas, bo ne wmiszczujusia w kategoriji naszoho mysennia. Ae ce ysze moje prypuszczennia ne bilsze.

Pered zanurenniam Ewridiky okatory wostannie prynesy zwistku pro Hermes, pokazujuczy, jak zakoczujesia widtynok weyczeznoji hiperboy na neboschyli,
bezpererwno jduczy whoru nad rukawom gaaktycznoji spirali, aby u wysokomu wakuumi etity zi szwydkistiu, bykoju do switowoji. Wreszti, radiwidunnia poczao nadchodyty wse ridsze, a ce oznaczao, szczo Hermes pidpadaje pid relatywistyczni efekty
i joho bortowyj czas szczoraz bilsze rozchodysia iz czasom Ewridiky. Zwjazok mi korabem-rozwidnykom ta hoownym korabem pererwaw ostatoczno, koy sygnay awtomatycznoho radiperedawacza zbilszyy dowynu chwyl, roztiahy u bahatometrowi
pasma i osaby tak, szczo ostannij sygna zafiksuwaw najczutywiszyj indykator ysze
czerez simdesiat hodyn pisla startu. Ce staosia todi, jak Ajid, pocienyj samohubczym
Orfejem, zojknuw grawitacijnym rezonansom i widkryw temporalni szczeepy. Chocz
by szczo mao statysia z korabem-rozwidnykom i zamknutymy w niomu lumy, widteper ce buo tajemnyceju na bahato rokiw.
Dla tych, chto spaw embrinalnym snom, podibnym do smerti, pozbawenym usiakych wydi,! ne hodnyj chocza b z jichnioju dopomohoju widczuwaty pyn czasu, polit
ne dowszaw. Nad biymy sarkofahamy u tuneli embrinatora kri broniowane sko peryskopa swityasia Alfa Harpiji, bakytnyj weete, widirwanyj od inszych zirok suzirja
asymetrycznym wybuchom, szcze koy buw moodym Soncem i ne wriwnowaywsia pisla
jadernoho spaennia swojich nadr. Pisla znyknennia Ewridiky GOD prystupyw do manewruwannia. Pidniawszy nad ekliptykoju, Hermes kamenem poetiw do Ajida, wraz
widdayw od zirok, jaki buy metoju jichnioji podoroi, szczob dosiahty jich prostisze,
wykorystowujuczy grawitaciju giganta. Ade Hermes obetiw joho tak, szczo koapsar
daw jomu swojim poem solidnyj rozhin.
Nabuwszy maje switowoji szwydkosti, Hermes wysunuw iz bortiw wpuskni
otwory strumenewych reaktoriw. Wakuum buw takyj wysokyj, szczo tych atomiw, jaki
wtiahay u reaktory, ne wystaczyo b dla zapaennia, oto GOD zbuduwaw wode uporskuwanniam trytiju, a poky rozpoczawsia syntez.
Koosznykowi otwory dwyhuniw, dosi czorni, osiajaw bysk poumja, szczo pulsuwao szczoraz sylnisze, szwydsze, jaskrawisze, a poky w morok udaryy wohniani
stowpy heliju. azer Ewridiky podaw korabewi-rozwidnyku menszu dopomohu, ni
peredbaczaosia proektom, bo odyn iz hipergoowych boosteriw daw pohanu tiahu i kormowe dzerkao widchyyo od kursu. A potim Ewridika szczeza, nemow usmoktana
w nebuttia, ae GOD szwydko widnowyw utraty dodatkowoju potunistiu, wkradenoju
u Ajida.
Pry 99 widsotkach szwydkosti swita wakuum u wpusknych otworach dwyhuniw
hustiszaw, wodniu buo dostatnio, trywae pryskorennia we zbilszuwao masu korablarozwidnyka ducze, ni joho chid. GOD pidtrymuwaw 20 g bez najmenszych widchye,
ae konstrukcija, rozrachowana na wczetwero bilszi perewantaennia, ne postradaa.
oden ywyj organizm, bilszyj wid bliszky, ne wytrymaw by wasnoji wahy u takomu
poloti. Kona ludyna waya ponad dwi tonny. Pid takym presom ne mona buo b poworuszyty rebramy, roblaczy wdych, i serce rozirwaosia b, nahnitajuczy ridynu nabahato waczu za ridkyj swyne. Odnak wony ne dychay, i jichni sercia we ne byysia,
chocza ci ludy j ne pomery. Ekipa spoczywaw u tomu ridkomu seredowyszczi, jake
zaminiao jomu krow. Nasosy, zdatni praciuwaty j u stokrat bilszomu tiainni (zwyczajno, takoho tysku embrinowani we b ne wytrymay), perekaczuway u jichni sudyny onaks, a sercia skoroczuwaysia raz abo dwiczi na chwyynu ne praciuway, a
ysze pasywno prywodyysia w diju prypywom yttiedajnoji sztucznoji krowi.
U pryznaczenyj czas GOD zdijsnyw zminu kursu, j, etiaczy priamo do korotacijnoho skupczennia zirok gaaktyky, Hermes wykynuw czerez otwir u nosi zachysnyj

szczyt. Win wyperedyw korabel na kilka myl i, niby zawmerszy na cij widstani, wykonuwaw rol protypromenewoji broni. Jakby cioho zachystu ne buo, to pry rozwynenij
szwydkosti kosmiczne prominnia znyszczyo b nadto bahato nejroniw u ludkych mozkach.
Za kormoju we promenia bakytna Alfa. W seredyni tunelnoji pauby, w dowhij
kormi Hermesa ne zapanuwaa, odnak, cikowyta temriawa, bo izolacijni szary reaktoriw daway maeseku teczu kwantiw, i bila stin ewrio wyprominennia Czerenkowa.
Cia blida napiwtemriawa panuwaa w pozirnomu bezruchowi, w idealnij tyszi, j ysze
dwiczi kri masywne wikno perehorodky, szczo widdilaa embrinator od werchnioji
rubky uprawlinnia, siudy pronyky hostri, rizki spaachy. Perszoho razu dosi slipyj kontrolnyj monitor zachysnoho szczyta zbysnuw choodnoju biynoju j odrazu zhas. Probudywszy za terasekundu, GOD oddaw widpowidnyj nakaz. Strum powernuw wail,
nis korabla widkrywsia i burchnuw poumjam tak, szczob nowyj wystrienyj szczyt zaminyw rozbytyj, szczo joho kosmicznyj py umy peretworyw na rozarenu chmaru atomiw.
Hermes proetiw kri soniacznyj fejjerwerk, szczo roztiahsia za kormoju dowhym
chwostom, i ponissia dali. Czerez kilka sekund awtomat uriwnowayw bezadne
tremtinnia nowoho szczyta, szczoraz ridsze bymajuczy owtohariaczymy kontrolnymy
ampoczkamy bakbortu i prawoho bortu, niby czornyj kit po-zmownykomu i zaspokijywo morhnuw owtymy oczyma do GODa. Potim na korabli wse znowu zawmero
a do nastupnoho zitknennia z meteorytnym czy kometnym pyom. Wreszti, cezijewi
hodynnyky, bymajuczy, poday umownyj znak. GODu ne treba buo dywytysia na pokaczyky wony buy joho wasnymy poczuttiamy i win czytaw jichni pokazannia
swojim mozkom, jakyj czerez joho trysantymetrowyj rozmir artuny z Ewridiky nazyway kuriaczym.
GOD steyw za pokazanniamy lumenowoho kontrolu, szczob ne widchylaty od
kursu pry zmenszenni tiahy. Pryhuszeni j rewersowani dwyhuny poczay halmuwannia. I cej manewr projszow bezdohanno: orijentyrni zirky na fokatorach nawi ne zdryhnuy, oto zaprogramowana poprawka trajektoriji polotu ne znadobyasia. W pryncypi
zmenszennia bykoswitowoji szwydkosti do parabolicznoji, do prybyzno 80 km/sek.,
wymahao prostoho rewersuwannia tiahy, a poky wona sama zhasne wid nestaczi wodnewoho paywa j perejde na halmuwannia hipergoamy.
Prote GOD uczasno pryjniaw poperedennia Ewridiky i, persz ni bratysia do
reanimaciji, zminyw programu halmuwannia. Siajwo wodnewohelijewych sope tak
samo, jak i poumja samozajmystych payw, ehko buo rozriznyty, j teper dla GODa
perszym zakonom staa nadzwyczajno obmeena dowira do Bratiw po Rozumu. Win
ne kopyrsawsia w biblistyci, ne analizuwaw swarok mi Kajinom i Aweem, a prosto
pryhasyw strumenewo-potokowi dwyhuny u tini Junony i wykorystaw jiji tiainnia dla
zmenszennia szwydkosti j zminy kursu. Druhe hazowe nebesne tio Dzety dopomoho
jomu perejty na parabolicznu szwydkis, i ysze todi win prywiw u diju reanimatory.
W toj e czas GOD wysaw nazowni awtomaty z dystancijnym uprawlinniam, jaki
natiahy na sopa kormy i nosu maskuwalnu aparaturu u wyhladi eektromagnitnych
mikseriw. Z cioho momentu poumja tiahy rozmazaosia: joho radicija bua spektralne
rozsijana. Najbilsz delikatnyj etap halmuwannia widbuwsia na porozi systemy Junony:
GOD zapanuwaw i wykonaw joho wprawno, jak hodyosia kompjuterowi ostannioho
pokolinnia. Win prosto prorizaw Hermesom najwyszczi szary atmosfery hazowoho weetnia.
Pered korabem utworyasia poduszka rozpeczenoji pazmy i, wtraczajuczy w nij
szwydkis, GOD wytysnuw iz klimatyzaciji Hermesa wse, na szczo wona bua zdatna,
szczob temperatura w embrinatori ne pidnimaasia bilsz jak na dwa gradusy. Pazmowa poduszka wmy znyszczya zachysnyj szczyt, jakyj i tak buw ue nepotriben, i
zaminya joho inszym win maw zachyszczaty korabel wid pyu i uamkiw komet na

panetnych orbitach. Hermes zaslipyo u wohnianomu prochodi, ae w tini Junony win

ochoow, i GOD perekonawsia, szczo rozareni chmary, maje protuberanci, wykykani
halmiwnym manewrom, opadaju widpowidno do zakonu jutona na waku panetu.
GOD ne ysze zamaskowuwaw prysutnis Hermesa, a j zamitaw usi joho slidy. Korabel
iz pohaszenymy dwyhunamy drejfuwaw u daekomu afeliji, koy w embrinatori zaswityy usi ampy, a hoowky medykomiw zawysy nad kontejneramy, hotowi do roboty.
Za programoju perszym maw prokynuty Herbert, szczob, u razi potreby, wkluczytysia w operaciju, jak likar. Odnak ciu poslidownis buo poruszeno: biogicznyj faktor
yszawsia najsabszoju ankoju takych skadnych operacij. Embrinator mistywsia na
serednij paubi i proty korabla zdawawsia mikroskopicznoju szkaraupkoju, otoczenoju
bahama szaramy broni, protypromenewoju izolacijeju z dwoma wychidnymy kapanamy, jaki wey do ytowych prymiszcze.
Centr Hermesa, zwanyj misteczkom, zjednuwawsia komunikacijnymy szachtamy z rubkoju uprawlinnia, rozdienoju na dwa jarusy. Mi nosowymy perehorodkamy
tiahysia pauby z nyzkoju aboratorij, pryznaczenych dla roboty jak u stani newahomosti, tak i pry grawitaciji. Resursy potunosti buy na kormi w anihilacijnych kontejnerach, u nedosianomu dla ludej syderalnomu maszynnomu zali j u kamerach specilnoho pryznaczennia. Mi zownisznioju ta wnutrisznioju broneju kormy buy szasi,
szczob korabel mih pryzemlatysia na panetach i stawaty na wyhnuti czenystonohi staewi baky. Posadci maa pereduwaty perewirka wytrywaosti gruntu, bo na konu z
weetenkych ap rakety prypadao 30000 tonn wahy. Na serednij paubi z prawoho
bortu buo skadeno rozwiduwalni zondy i dopomine osnaszczennia dla nych, uzdow
bakbortu awtomaty dla wnutrisznioho j zownisznioho obsuhowuwannia, zdatni westy daeku samostijnu rozwidku, iduczy po grunti czy etiaczy. Ne brakuwao sered nych
tako i weetochodiw.
Koy GOD uwimknuw reanimacijni systemy, na Hermesi panuwaa spryjatywa
dla operaciji newahomis. Do Herberta powernuy normalnyj puls i temperatura tia,
ae win ne prokydawsia. GOD dokadno obsteyw joho i zawahawsia, chocza maw pryjmaty riszennia sam. Wasne, win ne wahawsia, a poriwniuwaw szansy na uspich riznych medycznych procedur. Mona buo poczaty z reanimaciji komandyra Stirharda
abo wytiahty likaria z embrinatora i perenesty joho do operacijnoji. GOD uczynyw tak,
jak ludyna, kotra, opynywszy pered wyborom, pidkydaje monetu. Koy ne widomo,
szczo wybraty, nemaje taktyky, lipszoji za otereju. Generator wypadkowych weyczyn
ukazaw na komandyra, j GOD joho posuchawsia. Czerez dwi hodyny Stirhard, iszcze
napiwprytomnyj, siw u widkrytomu embrinatori, rozirwawszy prozoru oboonku, jaka
ohortaa joho hoe tio. Ozyrnuwszy nawkruhy, win poszukaw oczyma Herberta. Reproduktor szczo jomu skazaw. Stirhard powoli zrozumiw, szczo ce mechanicznyj hoos
i szczo z Herbertom szczo staosia. Win sprobuwaw pidwesty i wdarywsia hoowoju ob
kryszku embrinatora wona bua ne do kincia widkryta. Na my Stirhardowi zabyo
pamoroky. Perszym zwukom ludkoji mowy, szczo prounaw u systemi Dzety, bua dobirna ajka. ypka, bia ridyna stikaa Stihardu z woossia na obyczczia j hrudy. Win
raczky propowz uzdow usich kontejneriw iz lumy a do widkrytoho u stini luka. Spersia peczyma na mjaku obbywku stiny u kutku mi porohom i steeju i, wyterszy moocznu ridynu, szczo ypa do palciw i powik, okynuw pohladom uwe cylindrycznyj embrinator. U promiku mi sarkofahamy z pidniatymy kryszkamy temniy we widkryti
prochody do wann. Stirhard prysuchawsia do hoosu maszyny. Herbert, jak i reszta,
buw ywyj, ae ne prokydawsia. W ciomu ne buo niczoho strasznoho: wsi encefaografy
i eektrokardigrafy pokazuway normu.
De my? spytaw Stirhard.
Za Junonoju. Polit projszow bez widchye. Czy slid perenesty Herberta do operacijnoji?
Stirhard zamysywsia.

 Ni. Ja sam nym zajmusia. W jakomu stani korabel?

U pownij hotownosti.
Czy nadchodyy radigramy z Ewridiky?
Tak.
Jakoji kategoriji waywosti?
Perszoji. Podaty zmist?
Pro szczo tam idesia?
Pro zminu procedury. Perekazaty?
Jakoho obsiahu tekst?
Try tysiaczi szistsot szistdesiat sliw. Perekazaty?
Skoroczeno.
Ja ne mou skoroczuwaty newidomi.
Skilky newidomych?
I ce newidomo.
Stirhard widsztowchnuw od steli. etiaczy do zeeno-czerwonoho swita nad
kriterom Herberta, win ustyh pomityty w dzerkali prochodu do wanny mjazystyj tors;
tors ysniw onaksom, jakyj wytikaw kraplamy z obirwanoji j pidwjazanoji pupowyny,
mow u weyczeznoho nemowlaty, wymoczenoho poohowymy wodamy.
Szczo staosia? spytaw komandyr.
Zaczepywszy bosymy nohamy za kontejner likaria, Stirhard prykaw jomu ruku
do hrudej. Serce byosia rozmireno. Na e roztuenych hubach biliw ypkyj onaks.
Perekay te, szczo w ciomu powidomenni toczne! mowyw Stirhard do GODa.
Howoriaczy ce, win ustromyw likarewi palci w rot, zahlanuw u horo. Widczuwszy
tepo podychu, obereno torknuwsia pidnebinnia. Herbert zdryhnuw i rozpluszczyw
oczi. Wony buy powni sliz, jasnych i czystych, nemow woda. Stirhard wdowoeno podumaw pro dijewis takoji prymitywnoji procedury.
Herbert ne probudywsia, bo zatyskaczi na joho pupowyni ne buy szcze cikom widkluczeni. Komandyr natysnuw na kateter, i toj widskoczyw, pryskajuczy bioju ridynoju.
Pup stuywsia sam. Stirhard obirucz natysnuw na hrudy neprytomnoho, widczuwajuczy, jak ypnu do nych dooni. Herbert dywywsia na nioho szyroko rozpluszczenymy
oczyma, nemow zaklak wid podywu.
Wse w poriadku, mowyw Stirhard.
Zdawaosia, Herbert joho ne czuje.
GOD!
Suchaju.
Szczo staosia?
Zminy na Kwinti.
Perekay styso zmist.
Zmist rozpywczatyj.
Howory, szczo znajesz.
Pered zanurenniam buy zafiksowani szwydkozminni strybky albedo, radiwyprominennia dosiaho triochsot megawat bioho szumu. Na Misiaci tremty bia toczka,
wyznaczena, jak pazma u magnitnomu kilci.
Jaki rekomendaciji?
Oberena rozwidka.
A szcze?
Dijaty na wasnyj rozsud.
Widsta od Kwinty?
Miljard trysta miljoniw myl po priamij.
Maskuwannia?
Wykonaw.
Miks?

 Tak.
Programu zminyw?
Tilky na etapi nabyennia. Korabel perebuwaje w tini Junony.
Hotownis korabla powna?
Powna. Czy slid reanimuwaty ekipa?
Ni. Wiw spostereennia za Kwintoju?
Ni. Wtratyw kosmicznu w termosferi Junony.
Nu dobre. Teper mowczy i czekaj.
Mowczu i czekaju.
Cikawyj poczatok, podumaw Stirhard, masaujuczy hrudy likaria.
Toj wdychnuw powitria i poworuchnuwsia.
Ty mene baczysz? spytaw joho hoyj komandyr. Ne howory. Klipny.
Herbert zaklipaw i usmichnuwsia. Stirhard obywawsia potom, ae ne perestawaw
masauwaty.
Diadochokynesis?.. zaproponuwaw Stirhard.
Likar zapluszczyw oczi i nepewnoju rukoju torknuwsia kinczyka swoho nosa. Potim wony pohlanuy odyn na odnoho j usmichnuysia. Likar zihnuw kolina.
Choczesz wstaty? Ne pospiszaj.
Ne widpowidajuczy, Herbert wchopywsia rukamy za kraji swoho oa j pidtiahsia.
Ta zamis toho, szczob pidwesty, win zetiw u powitria.
Obereno newahomis, nahadaw jomu Stirhard. Pomau
Herbert ohladaw embrinator, ue cikom otiamywszy.
Jak inszi? spytaw win, odhortajuczy woossia, szczo pryypo do czoa.
Reanimacija trywaje.
Czy ja maju dopomahaty, doktore Herbert? spytaw GOD.
Ne treba, kywnuw likar.
Win sam po czerzi perewiryw kontrolni pokaczyky nad sarkofahamy. Torkawsia
hrudej, zazyraw u zinyci, dosliduwaw konjunktywalni reakciji. Do nioho doynuw szum
wody i ekshausteriw z wanny. Stirhard pryjmaw dusz. Poky likar dijszow do ostannioho,
Nakamury, komandyr, we odiahnenyj u szorty i czornu trykotanu tenisku, powernuwsia zi swojeji kabiny.
Jak tam? spytaw win u Herberta.
Usi w normi. U Rotmonta slidy arytmiji.
yszajsia bila nych. Ja. zajmusia posztoju
JE widomosti?
Pjatyricznoji dawnosti.
Choroszi czy pohani?
Nezrozumili. Bar-Horab porsdyw zminyty programu. Wony szczo pomityy na
Kwinti pered zanurenniam. I na Misiaci.
Szczo ce moe buty?
Stirhard stojaw bila wchodu. Likar dopomahaw Rotmontowi. Troje we myy, inszi paway dowkoa, piznaway odyn odnoho, rozhladay sebe w dzerkali, namahajuczy
rozmowlaty.
Huknesz mene, koy wony pryjdu do tiamy. Czasu w nas dosy. 3 cymy sowamy komandyr widsztowchnuw od luka, proetiw mi hoymy astronawtamy, jak mi
biymy rybamy pid wodoju, j znyk u napriamku rubky uprawlinnia.
Proanalizuwawszy sytuaciju, Stirhard wywiw korabel za poszczynu ekliptyky,
projszowszy ti najsabszym chodom, szczob upersze obsteyty Kwintu. Wona majaczia
bila Soncia, nemow serp. Usiu panetu wkryway chmary, jiji szum zris do czotyrioch
gigawat. Furje-analizatory ne wyjawyy odnych modulacij. Hermes ue ohornuwsia

w zachysnu oboonku, szczob joho ne mona buo wyjawyty radiokacijeju. Stirhard woliw pereborszczyty iz zapobinymy zachodamy, ani ity na ryzyk. Techniczna cywilizacija peredbaczaa astronomiju, astronomija czutlawi boometry, to nawi asterojid,
tepliszyj wid wakuuma, mih prywernuty uwahu. Tomu j do wodianoji pary win domiszaw trochy sulfidiw, charakternych dla sejsmicznoho hazu. Szczoprawda, asterojidy z
dijuczymy wukanamy to ridkis, osobywo pry takij malij masi, jak masa korablarozwidnyka, ae zawbaczywyj komandyr wysaw u kosmicznyj prostir zondy i spriamuwaw jich na sebe, aby wpewnytysia, szczo neobchidni dla dalszoji korekciji polotu parowi
turbiny yszasia maje nepomitnymy nawi pry nabyenni do Kwinty. Chotiw pidijty
do neji z boku Misiacia, szczob dokadno jiji doslidyty.
Wsi we zibraysia u bezgrawitacijnij rubci uprawlinnia. Rubka nahaduwaa seredynu weykoho hobusa z konusopodibnym uchyom, zakrytym stinoju monitoriw, z krisamy, do jakych ludyna pryypaa. Dosy buo tilky wchopytysia rukamy za bylce j prytysnuty do sydinnia, szczob tebe prysmoktao. Koy ty chotiw ustaty, slid buo rizko
widipchnutysia. Ce buo lipsze wid remeniw.
Oto wony sydiy wdesiatioch, nacze w maomu proekcijnomu zali, a sorok monitoriw pokazuway panetu, koen w inszomu spektralnomu dipazoni.
Najbilszyj centralnyj monitor mih zdijsniuwaty syntez monochromatycznych zobrae, pry potrebi nakadajuczy jich odne na odne. W rozrywach chmar, rozihnanych
pasatamy j cykonamy, e wyrizniaysia sylno rozczenowani kontury materykiw.
Siajwo, jake poczerhowo filtruway, dawao zmohu baczyty to powerchniu chmarnoho
moria, to powerchniu materyka.
Wodnoczas usi suchay monotonnyj wykad GODa. Win powtoriuwaw ostanniu
radigramu Ewridiky. Bjea prypuskaw, szczo, moywo, zemetrusamy poszkodeno
technicznu infrastrukturu kwintian. akatos i szcze dechto obstojuway hipotezu, szczo
maa nazwu naturalistycznoji. yteli panety wykynuy czastynu okeanicznych wod u
kosmicznyj prostir, szczob zbilszyty powerchniu suchodou. Tysk okeanu na joho dno
zmenszyw i wnaslidok cioho poruszyasia riwnowaha w litosferi. Napir, jakyj iszow
izseredyny, wykykaw znaczne roztriskuwannia najtonszych dilanok okeanicznoho dna.
Czerez ce buo prypyneno podalszyj wykyd wod u Kosmos. Odne sowo, dijalnis panetian wykykaa katastroficznyj rykoszet. Za inszymy dumkamy, cia hipoteza pomykowa, bo ne pojasniuje bahatioch jawyszcz. Krim toho, istoty, zdatni prowodyty roboty
w panetarnomu massztabi, peredbaczyy b sejsmiczni naslidky. Za pidrachunkamy, po
anaogiji iz zemnymy, kataklizmy w litosferi mohy b szczonajmensze na czwer zmenszyty objem okeanu. Zmenszennia tysku, spryczynene wykydom nawi szesty tryljoniw
tonn wody, hobalnych spustosze zawdaty ne zmoho b.
Kontrhipoteza pryjmaa katastrofy anciuhowo-dominowoho typu za nebaanyj
efekt eksperymentiw z pohano opanowanoju grawitaohijeju. Inszi prypuszczennia stosuwaysia swidomoji destrukciji zastarioji technoogicznoji bazy, szczo na zrazok rujnuwannia, neperedbaczeni zminy klimatu pid czas wykydu wod u kosmicznyj prostir
abo cywilizacijnyj chaos newidomoho pochodennia.
odna hipoteza ne zmoha objednaty w sobi wsi pomiczeni jawyszcza tak, szczob
utworyty z nych jedyne cie. Tomu radigrama, widprawena Bar-Horabom pered samym uchodenniam w Ajid, dozwolaa rozwidkmkam bu-jaki samostijni diji, ne beruczy do uwahy ustaenych warintiw programu., jakszczo ce bude wyznano za neobchidne.

W afeliji Dzety, widdalik od najbilszych jiji panet, Stirhard perewiw korabel na

eliptycznu orbitu, szczob astrofizyk. y mohy prowesty perszi spostereennia za Kwintoju. Jak w usich takych systemach, u kosmicznomu prostori paway resztky starych
komet z widirwanymy hazowymy chwostamy, poszmatowani na zastyhli uamky czerez
bahatorazowe prochodennia bila Soncia. Sered cych rozporoszenych bry i zhustkiw
pyu GOD pomityw za czotyry tysiaczi kiometriw objekt, ne schoyj na meteor. Koy
joho torknuwsia promi radiokatora, to wyjawywsia meta. Objekt ne mih buty magnitnoju bryoju z weykkm umistom zaliza buw nadto prawylnoji formy. Nahaduwaw nicznoho meteyka z maekym towstym czerewcem i obrubkamy kry. Na czotyry
gradusy tepliszyk wid nawkoysznioho fonu, predmet cej ne obertawsia, jak hodyosia b
meteorowi czy uamkowi jadra komety, a etiw prosto wpered, bez slidiw tiahy. GOD
ohlanuw joho w usich spektralnych smuhach i zresztoju wyjawyw pryczynu takoji stabilnosti: sabkyj wytik rozridenoho argonu, czerez ce maje nepomitnyj. To mih buty
kosmicznyj zond abo mayj korabel.
Upijmajemo cioho nicznoho meteyka, wyriszyw Stirhard.
Oto Hermes ruszyw po trajektoriji wynyszczuwacza, a za mylu wid objekta wystriyw prystrojem z czipkymy eszczatamy. eszczata szyroko rozkryysia nad samym
chrebtom chymernoho nicznoho meteyka i schopyy joho z bokiw. Inertne stworinnia
powodyo niby pasywno, ae za chwylu joho temperatura zrosa i strumi hazu, szczo
byw izzadu, poduczaw. Monitor, jakyj pylno steyw za cymy owamy, zbysnuw znakamy zapytannia.
Uwimknuty energopohynaczi? spytaw GOD.
Ni, widkazaw Stirhard, dywlaczy na boometr.
Zachopenyj objekt rozihriwsia do triochsot, czotyriochsot, pjatysot gradusiw za
Kelwinom, ae szwydkis maje ne zbilszyasia. Potim krywa temperatury zadryaa j
pisza na spad. Upolowanyj objekt choonuw.
Jaka tiaha? spytaw komandyr.
Usi w rubci uprawlinnia mowczay, perewodiaczy pohlad z wizualnoho monitora
na bicznyj, pozaswitowoji emisiji. Switywsia tilky boometrycznyj.
Radiaktywnis nul?
Nul, zapewnyw komandyra GOD. Wytik sabszaje. Szczo robyty?
Niczoho. Czekaj.
Tak wony etiy dowho.
Wimemo ce na bort? wreszti zapytaw El-Salam. Czy, moe, sperszu proswitymo?
Ne warto. Win ue zdychaje tiaha w nioho spadaje i win zachoow. GOD,
pokay joho zbyka.
Kri eektronni oczi mysywcia-pastky wony pobaczyy czornyj pancyr u wispi
eroziji.
Aborda? spytaw GOD.
Szcze ni. Stukny joho zo dwa razy. Ae ne sylno.
Iz seredyny dowhorukych eszczat wystromywsia strye. Win metodyczno byw u
zatysnutyj korpus, iz jakoho sypaa okayna.
Tam moe buty bezudarnyj detonator, zauwayw Poasar. Ja b joho wsetaky proswityw
Dobre, nespodiwano pohodywsia Stirhard. GOD, prospinografuj joho.
Dwa weretenopodibni zondy, wystrieni z nosa korabla, nazdohnay czerewatoho
meteyka j poetiy riwnobine z nym. Werchni monitory rubky uprawlinnia oyy, wid-

tworiujuczy zaputani smuhy, pasma, tini, a wodnoczas iz cym po krajach ekraniw wyskakuway atomni symwoy: wuheciu, wodniu, kremniju, marganciu, chromu; ci stowpczyky zrostay, a poky Rotmont skazaw:
Ce niczoho ne das. Joho treba wziaty na bort.
Ryzykowane, proburmotiw Nakamura. Kraszcze demontuwaty na widstani.
Komandyr spytaw u GODa.
Mona, widpowiw GOD. Ce zajme wid pjaty do desiaty hodyn. Poczynaty?
Ni. Rozri jomu pancyr u najtonszomu misci i peredaj zobraennia z seredyny
objekta.
Proswerdyty?
Tak.
Do zondiw, szczo otoczuway zdobycz, pryjednawsia iszcze odyn. Amazne swerdo
ne brao.
Tilky azer, wyriszyw GOD.
Niczoho ne wdijesz. Ae minimalnyj impuls, szczob u seredyni niczoho ne rozpawyo.
Ruczyty ne mona, widkazaw GOD. azeruwaty?
Obereno.
GOD utiah swerdo. Na szerechatij powerchni zariachtia bia toczka, piszow dym,
a koy chmarka dymu rozwijaasia, u wytopenu probojinu wwijsza hoowka teeobjektywa. Stao wydno obsmaeni truby, szczo wchodyy w opuku pytu, a wse zobraennia
e tremtio. Ozwawsia GOD:
Uwaha: zhidno iz spinografijeju w centri objekta roztaszowani ekscytony, a
utwory z dwoch wirtualnych kwaziczastynok stysnuy konfiguracijnyj prostir Fermi.
Dali! pokwapyw Stirhard.
Tysk u dereli energiji ponad czotyrysta tysiacz atmosfer, abo kwantowi
efekty Hoenbacha.
Riznowyd bomby?
Ni. Skorisz za wse dereo ruszijnoji sydy. Reaktywnoju masoju buw argon. Win
ue wyczerpawsia.
Czy bezpeczno bude wziaty ce na bort?
Bezpeczno. Mona wyznaczyty, szczo sukupnis energiji doriwniuje nulu.
Krim fizykiw, nichto ne rozumiw, szczo ce oznaczaje.
Beremo? spytaw Nakamuru komandyr.
GOD znaje lipsze, usmichnuwsia japone. A ty szczo skaesz?
El-Salam, do jakoho buo zwernene zapytannia, na znak zhody chytnuw hoowoju.
Oto trofej buo wtiahnuto do wakuum-kamery na nosi j dla pewnosti otoczeno energopohynaczamy. edwe skinczyy ciu operaciju, jak GOD powidomyw pro insze Widkryttia. Win pomityw objekt znaczno menszyj wid spijmanoho, wkrytyj oboonkoju, jaka
pohynaa promeni radiokatoriw; wyjawyw joho GOD czerez spinowyj rezonans materiu, z jakoho buw zrobenyj objekt: to bua sygara masoju w jakycho pja tonn. Orbitery znowu poetiy do objekta i, rozarywszy izolacijne pokryttia, zdery joho z yskuczoji metaewoji sygary. Sproby wykykaty joho reakciju skinczyysia niczym: to buw
trup, u boci jakoho ziajaa wytopena dirka. Stan obszywky swidczyw pro te, szczo wona
zjawyasia ne due dawno. I ciu zdobycz zawantayy na korabel.
Oto owy projszy ehko. Kopoty poczaysia szczojno pry obsteenni i roztyni zdobyczi.
Persze sudno swojeju dwadciatytonnoju tuszeju nahaduwao weetenku czerepachu. Joho szerechatyj pancyr buw pobytyj bezliczcziu zitkne z mikrometeorytamy j kosmicznym pyom. Use ce swidczyo pro mao ne stolitnij wik. Joho orbita wychodya w
afelij za krajni panety Dzety.

Anatomija solidno broniowanoji czerepachy zbenteya doslidnykiw. Protoko skadawsia z dwoch czastyn. U perszij Nakamura, Rotmont ta El-Salam poday schoyj opys
obsteenych pryadiw objekta. W druhij dumky pro pryznaczennia cych pryadiw istotno
rozijszysia.
Poasar, jakyj tako braw uczas w obsteenni, piddaw sumniwu prypuszczennia
fizykiw. Cej protoko maje taku cinnis, kazaw win, jak wykonanyj pigmejamy opys
jehypetkoji piramidy. Jednis dumok u wyznaczenni budiwelnoho materiu a nijak
ne pojasniuje pryznaczennia aparata. Cej staryj suputnyk maw osobywe dereo energiji. Mistyw batareji pjezoeektrykiw, szczo zariadaysia za dopomohoju konwertoriw,
z jakymy fizyky dosi ne stykaysia. Pjezoeektryky, spresowani u bahatokaskadnych
eszczatach suto mechanicznych pidsyluwacziw tysku, roztiahajuczy, daway strum
porcijamy, dozowanymy droselnoju systemoju z fazowoju modulacijeju, ae mohy tako
daty raptowyj i pownyj rozriad, jakby sensory broni zamykay droselnyj kapan. Todi
wwe strum, obbihajuczy dwokotuszkowi bobiny, rozirwaw by jiji u magnitnomu wybuchu. Mi akumulatoramy ta obszywkoju buy miszky czy kyszeni, napowneni szakom.
Tudy tiahysia napiwskysti yy iz zatumanenoju dzerkalnoju seredynoju, moywo, rozjideni switowody.
Nakamura prypuskaw, szczo cej mertwyj korabel koy zaznaw perehriwu, jakyj
roztopyw u niomu czastynu pidwuzliw i znyszczyw sensory. Rotmont, odnacze, wwaaw,
szczo rujnuwannia widbuosia w choodnomu stani katalityczne. Tak, niby jaki mikroparazyty zuway w suputnyku mereu joho spoucze u perednij czastyni., i to due
dawno. Wnutriszniu powerchniu broni w kilka szariw ukryway komirky, trochy podibni
do bdoynych stilnykiw, ae znaczno dribniszi. ysze chromatograficzne poszczastyo
rozriznyty w jichniomu popeli sylikokysoty, kremnijewyj widpowidnyk aminowych
kysot iz podwijnoju wodnewoju spoukoju.
I same tut dumky wczenych ostatoczno rozijszy. Poasar wwaaw ci resztky wnutrisznioju izolacijeju broni, w toj czas koy Kirsting prominoju systemoju mi ywoju
ta mertwoju tkanynamy, podom technobiogiji newidomoho pochodennia i funkcij.
Dowho toczyysia supereczky. Ekipa Hermesa korystuwawsia danymy, jaki
swidczyy pro riwe rozwytku technoogiji stolitnioji dawnosti. W zahalnych rysach, teoretyczni osnowy inenernoji nauky kwintian daway pidstawy pryriwniuwaty jiji do zemnych zna kincia XX stolittia. Wodnoczas intujicija, bilsze ni reczowi dokazy, pidkazuwaa astronawtam, szczo hoownyj napriam rozwytku czuoji fizyky we j sto rokiw
tomu widchyyw od zemnoho. Ne moe buty ni syntetycznoji wirusoohiji, ni technobityky bez poperednioho opanuwannia kwantowoji mechaniky, a ta, w swoju czerhu,
e rozwynuwszy, wede do rozszczepennia j syntezu atomnych jader.
U ciu epochu najkraszczym dereom energiji dla suputnykiw i zondiw, jaki zdijsniuju kosmiczni poloty, je atomni mikroreaktory. A w ciomu dawniomu suputnyku ne
wyjaweno odnych slidiw radiaktywnosti. Chiba szczo kwintiany, pereskoczywszy czerez wybuchowu ta anciuhowu jadernu energetyku, widrazu dosiahy nastupnoho etapu
konwersiji tiainnia u kwanty sylnych wzajemowpywiw. Z cym ne uzhoduwaasia
pjezoeektryczna batareja staroho suputnyka.
Hirsze buo z inszym, moodszym suputnykom. U niomu wyjawyy batareji minusowoji energiji, jaka wynykaje pry bykoswitowomu ruchowi u polach tiainnia weykych panet. Pulsujucza ruszijna systema suputnyka poruszyasia czerez te, szczo w
neji, moywo, wuczyw gigadouewyj postri sfokusowanoho swita. Radiaktywnosti
w niomu tako ne wyjawyy. Wnutriszni pidpory buy z monomoekularnoho wuhewookna-neabyjakoho dosiahnennia inenernoji statyky. W uciliomu widdienni, za energetycznoju kameroju, znajszy roztriskani trubky z nadprowidnymy spoukamy, na al,
obirwanymy tam, de, na dumku Poasara, buo szczo najcikawisze.
Szczo tam moho buty? Fizyky wysowluway prypuszczennia, jakych by ne nawayysia robyty za bilsz spryjatywych obstawyn. Moe, ce nyni mertwe sudno mistyo w

sobi generator nestijkych nadwakych jader? Anomaoniw? Nawiszczo? Koy b to bua

bezludna doslidna aboratorija, ce mao b sens. Ae czy buo sudno aboratorijeju? I
czomu rozpawenyj meta nahaduwaw archajicznyj iskrowyj rozriadnyk? A nadprowidnyj nibijewyj spaw wyjawlaw u neroztriskanych kanaach poronyny, wypaeni endotermicznym katalizom. Tak niby jaki erowirusy buy zaneseni tudy strumom czy,
skorisze, nadprowidnykamy.
Najdywniszymy wydawaysia mali oseredky rujnuwannia, wyjaweni w oboch suputnykach. Znyszczennia staosia nespodiwano j myttiewo, ae do nioho ne buy pryczetni odni zowniszni syy. Najczastisze prowody buy nacze poowani j perehryzeni. Rotmont, do jakoho zwernuysia po dopomohu, jak do chimika, wyznaw, szczo ce naslidky
dijalnosti bahatomoekularnych moeku. Jomu poszczastyo czymao jich izoluwaty.
Wony may formu asynchronnych krysztaykiw i ne wtratyy seektywnoji agresywnosti.
Odni atakuway wykluczno nadprowidnyky. Rotmont pokazaw koegam pid eektronnym mikroskopom, jak ci neywi parazyty whryzajusia w nytky nadprowidnoji spouky
nibiju, szczo buy jichnim ywylnym seredowyszczem. Rotmont ne prypuskaw, szczob
ci wirojidy, jak win jich nazwaw, wynyky wseredyni suputnyka samostijno; Wwaaw,
szczo aparatura bua zaraena wirojidamy szcze na etapi montau. Czomu? Dla eksperymentu? Ae w takomu razi ne warto buo zapuskaty suputnyky w kosmicznyj
prostir.
Oto naproszuwaasia dumka pro sabota pid czas budiwnyctwa cych pryadiw.
Prypuszczennia buo, szczoprawda, nadto ryzykowane. W takomu razi naeao szukaty
konflikt. Rezultat zitknennia protyenych interesiw? Ae, na dumku dekoho z astronawtiw, cia koncepcija widhonya antropo. centrycznym szowinizmom.
Czy ne moha ce j sprawdi buty chworoba aparatury na moekularnomu riwni?
Szczo na zrazok raku? Chimik Rotmont wykluczaw taku moywis dla perszoho, staroho suputnyka-czerepachy, jakyj zdawawsia buw dekomu nicznym meteykom.
Szczodo druhoho Rotmont ne mih cioho twerdyty z takoju pewnistiu.
Chocza astronawty j ne rozumiy pryznaczennia oboch kosmicznych aparatiw,
technicznyj progres, jakyj widbuwsia w perid mi budiwnyctwom perszoho j druhoho
suputnyka, wpadaw u wiczi. Popry ce erowirusy znajszy sobi poywu w oboch aparatach.
Dijszowszy cioho wysnowku, Rotmont stojaw i dali na snojemu. Mikroeektronne
obsteennia prob, uziatych iz suputnykiw, widbuosia szwdko, bo tym zajniawsia analizator pid kontroem GODa. Jakby ne take pryskorennia, dla cijeji nekrohistoogiji ne
wystaczyo b i roku. Rezultaty swidczyy: pewni eementy wpijmanych pryadiw nabuy
swojeridnoho imunitetu na katalityczne trawennia, nacze ywi organizmy.
W ujawi astronawtiw ue powstawaa kartyna wirusnoji wijny, szczo weasia bez
sodatiw, harmat, bomb; wijny, w jakij osobywo tocznoju tajemnoju zbrojeju je napiwkrystaliczni psewdofermenty. Ta, jak ce traplajesia nry napoehywych doslidenniach,
zamis toho, szczob sproszczuwaty, probema dedali ducze uskadniuwaasia.
Fizyky, Rotmont i Kirsting, maje ne wychodyy z hoownoji korabelnoji aboratoriji. Na mertwych ywylnych spoukach rozmnoyosia kilkanadcia typiw spouk zachystu j ataky. Wodnoczas mea mi tym, szczo buo integralnoju czastynoju czuoji
techniky, j tym, szczo w neji wderosia dla rujnuwannia, stera. Kirsting zauwayw: ce
wzahali ne mea w absolutno objektywnomu rozuminni. Prypustimo, na Zemli obadnano nadzwyczajno mudryj superkompjuter, jakyj niczoho ne znaje pro yttiewi jawyszcza, bo joho eektronni praszczury we zabuy, szczo jich zbuduway jaki biogiczni
istoty. Win obsteuje ludynu, jaka maje ney ta bakteriji w kyszkach. Czy najawnis
wirusiw u nosi cijeji ludyny je jiji newidjemnoju pryrodnoju wastywistiu, czy ni? Skaimo, ludyna wpaa j nabya sobi na obi gulu. Gula ce pidszkirnyj krowowyyw. Poszkodeno sudyny. Ae cia gula moe tako buty wyznana za riznowyd amortyzatoriw,
utworenoho dla kraszczoho zachystu czerepnoji korobky pered nastupnym udarom.

Chiba take pojasnennia nemoywe? Dla kas ce zwuczy smiszno, ae jdesia ne pro
arty, a pro pozaludku piznawalnu toczku zoru.
Wysuchawszy poswarenych ekspertiw, Stirhard tilky pochytaw hoowoju j daw
jim szcze pja dniw dla doslide. Ce buw sprawnij udar. Zemna technoogija we piwwiku jsza inszymy stekamy. Tak zwanu nekroewoluciju buo wyznano neracinalnoju. Nawi ne prypuskaosia, szczo koy wynykne bu-jake maszynne wydoutworennia. Ae nichto ne mih kategoryczno twerdyty, szczo na Kwinti niczoho takoho ne
isnuje. Wreszti komandyr ue pytaw tilky pro te, czy slid wyznaty hipotezu konfliktu
mi kwintiankymy wyrobnykamy za waywu peredumowu dla rozwiduwalnoji dijalnosti? Ae w podalszomu analizi eksperty ne chotiy howoryty pro odni peredumowy.
Aksima ne hipoteza, a hipoteza ne aksima. Wony we znay dostatnio, szczob zrozumity, na jakych chystkych danych bazuwaosia jichnie znannia.
Dodatkowym uskadnenniam bua widsutnis i w moodszomu suputnykowi systemy zwjazku, bodaj trochy schooji na tu, szczo pochodya z teoriji kincewych awtomatiw ta informatyky. Moe, wirojidy zery ciu psewdonerwowu mereu do reszty? Odnak wid nych powynni buy zayszytysia slidy. Resztky. Moe, i zayszyy, ae wczeni
ne mohy jich wyjawyty. Chiba mona z dopomohoju tranzystornoho liczylnyka, szczo
potrapyw pid hidrawlicznyj pres, wywesty teoriju Szanona abo Maskwea?
Ostannia narada bua wyniatkowo napruena. Stirhard widmowyw od stwerduwalnych wyznacze. Win pytaw tilky, czy mona wyznaczyty, szczo kwintiany opanuway syderalnu ineneriju? Ce dla nioho buo najwaywiszym.
Hermes powoli drejfuwaw u temriawi, a wony bukay u chaszczach newidomosti.
Pioty Harrach i Tempe mowczky prysuchaysia do obhoworennia. Likari tako
ne bray sowa. Araho skynuw czerneczyj, odiah i we nikoho ne zapytuwaw: A jakszczo
tam panuje zo? Koy Herbert skazaw, szczo spodiwannia zawdy prohraju pry zitknenni z realnistiu, Araho zapereczyw. Skilky perepon wony podoay dosi, takych, szczo
jichni predky u dwadciatomu stolitti wwaay nezdoannymy! Jak hadeko mynua podoro, wony bez wtrat perebuy switowi roky, Ewridika toczno uwijsza w Ajid, a wony
sami dosiahy centru suzirja Harpiji, i wid naseenoji panety jich widdilaju dni abo j
hodyny.
Panote zajmajesia psychoterapijeju, wsmichnuwsia Herbert.
Win i dosi nazywaw tak dominikancia, jomu wako buo b nazywaty joho koegoju.
Ja kau prawdu-niczoho poza cym, widpowiw Araho. Ja ne znaju, szczo z
namy bude. Take neznannia je naszym pryrodnym stanom.
Ja znaju, pro szczo jnote dumaje, impulsywne wypayw Herbert. Szczo
Twore ne chotiw takych ekspedycij, takoho spikuwannia cywilizacij, i tomu rozdiyw
jich bezodniamy. A my ne; tilky zrobyy z rajkoho jabuka kompot, a we pylajemo
Derewo Piznannia
Jakszczo wy choczete diznatysia moju dumku ja do waszych posuh,
ozwaw Araho. Hadaju, Twore ni w czomu nas ne obmeyw. Ae pry ciomu newidomo, szczo wyroste zi szczepy Derewa Piznannia
Pioty ne mohy dowidatysia pro dalszyj chid teoogicznoji dyskusiji, bo jich wykykaw komandyr i zweliw uziaty kurs na Kwintu. Pisla oznajomennia z nawigacijnoju
trajektorijeju win dodaw:
Na bortu panuje nastrij, jakoho ja ne spodiwawsia. Bujannia fantaziji powynno
maty meu. Jak wy znajete, wwe czas mowysia pro nezrozumili konflikty, mikromaszyny, nanobalistyku, bytwy ae ce tilky baast uperede, jakyj nas panteyczy.
Jakszczo my j dali tremtitymemo czerez roztyn kilkoch mertwiakiw, to cikom dezorijentujemo, i koen krok wpered zdawatymesia nadto ryzykowanym. Ja skazaw pro ce
naukowciam, kau j wam. A teper szczasywoji dorohy. Do Septimy moete trymatysia kursu za dopomohoju GODa. Bute bila pulta, a czerhuwannia wstanowi sami.

Korabel we daw tiahu, j znowu zjawyosia tiainnia, chocza j sabke. Harrach piszow z Tempe po staru knyku, wziatu z Ewridiky. Koy wony proszczaysia u dweriach kajuty, Harrach, wyszczyj na zrist, nachyywszy tak, niby maw widkryty jaku
tajemnyciu, mowyw:
Bar-Horab znaw, koho pryznaczyty komandyrom na Hermesi. Prawda? Ty zustriczaw kraszczych?
Moe, j zustriczaw, ae ne kraszczych. Takych jak win.

Panetu otoczuwao weyczezne minywe kilce z lodowych bry. Obczysennia, zdijsneni akatosom ta Bijeoju pered samisikym zanurenniam Ewridiky, pidtwerdyy.
Rozczenowane odnijeju weykoju j trioma menszymy triszczynamy, szczo wynyky wnaslidok perturbacij, spryczynenych tiainniam Kwinty, kilce ne moho isnuwaty dowsze,
ni tysiaczu rokiw, bo zbilszuwao u dimetri j wodnoczas utraczao masu. Joho zowniszni kraji rozszyriuwaysia pid dijeju widcentrowych sy, a wnutriszni, truczy ob atmosferu, kryszyy i tanuy, to czastyna wod, wykynutych u prostir newidomym czynom, powertaasia na panetu bezpererwnymy doszczamy.
Wako buo prypustyty, niby kwintiany swidomo wasztuway sobi cej sprawnij
potop. Kilce, jake spoczatku skadaosia z trioch abo czotyrioch tryljoniw tonn kryhy,
szczoroku wtraczao miljardy tonn. Ce buo due dywno. Poruszywsia klimat usijeji panety. Krim zaywnych doszcziw, weyczezna ti kilcia pid czas obertannia nawkoo Soncia zatulaa to piwnicznu, to piwdennu piwkuli. Wono widbywao soniaczne swito, ne
tilky znyujuczy seredniu temperaturu panety, ae j poruszujuczy cyrkulaciju pasatiw
w atmosferi. Na prostorach obabicz widkyduwanoji tini szaeniy buri j cykony.
Jakszczo yteli Kwinty zmohy ponyzyty riwe okeaniw, to wony, mabu, woodiy
dostatnioju energetykoju dla toho, szczob nadaty wodospadam czy, tocznisze, wodolotam
Druhu kosmicznu szwydkis i cym samym wymesty kryani masy z bezposerednioji
bykosti panety, szczob, roztopeni na sonci, wony bezslidno wyparuway abo u
wyhladi lodowych meteoriw zahubyy sered asterojidiw.
Brak potunostej zupynyw by proektantiw wid roboty, pryreczenoji na prowa. Prognozuwaty krach buo eementarnym zawdanniam. Oto ne pomyka panetnoji ineneriji, a szczo insze pereszkodyo robotam, rozpoczatym bahato rokiw tomu. Takyj wysnowok zdawawsia jedyno moywym. Paskyj dysk iz dirkoju dimetrom pjatnadcia
tysiacz kiometriw, u jakij perebuwaa paneta, w seredynnych pasmach skadawsia z
kryanych bry, a na zownisznich krajach z dribnych, polaryzowanych krystaykiw
lodu, szczo te, mabu, buo naslidkom swidomoho wtruczannia. Odne sowo, sperszu

kilce pidkoriaosia kwintianam. Joho buo utworeno w poszczyni ekwatora, ae z wnutrisznioho boku, nad samym ekwatorom, wono stanowyo chaotycznu masu. Zahaom
kilce nahaduwao kosmicznu sporudu, czomu nezawerszenu. Czomu?
Z okeaniw pidijmaysia dwa weyki kontynenty j odyn menszyj, zawbilszky jak try
Awstraliji. Cej kontynent buw bila Piwnicznoho polarnoho koa, czerez szczo rozwidnyky nazway joho Norstralijeju. Infraokatory wyjawyy na kontynentach tepliszi, ae
nesejsmiczni miscia; mabu, tam buy weyki energetyczni stanciji. To ne buy ni tepocentrali, jaki praciuju na nafti czy wuhilli, ni jaderni ustanowky. Nad perszymy buo b
zabrudnene powitria, druhi daway b radiaktywnyj popi. Jak widomo, na rannij fazi
jadernoji energetyky zemlany may najbilsze moroky z tym popeom. Ae dla technikiw,
zdatnych wykynuty z grawitacijnoji woronky czastynu okeaniw, zachoronennia radiaktywnoho produktu zhorannia ne stanowyo b odnych trudnoszcziw. I wse kryha kilcia
ne pokazaa j slidu radiaktywnosti. Abo kwintiany wyroblay inszyj wyd jadernoji energetyky, abo korystuwaysia zowsim ne widomoju ludiam energetykoju. Jakoju same?
Za panetoju tiahsia chwist wodianoji pary, jaka pochodya hoownym czynom iz
kilcia. Zawysnuwszy na stacinarnij orbiti za Sekstoju, schooju na Mars, tilky znaczno
bilszoho rozmiru, z hustoju atmosferoju, otrujenoju bezpererwnymy wykydamy wukaniw i hazowymy spoukamy cinu, dla spostereennia Kwinty Hermes posaw szis
orbiteriw. Wony bezpererwno peredaway rezultaty spostereennia, a GOD skadaw z
nych detalnyj portret Kwinty.
Najzahadkowiszym buw jiji radiszum. Na weykych materykach bez projawiw fazowoji czy czastotnoji modulaciji praciuwao szczonajmensze kilkasot potunych peredawacziw. Jichnim wyprominiuwanniam buw chaotycznyj biyj szum. Anteny poszczastyo toczno okalizuwaty: wony emituway spriamowano abo izotropne, tak nacze kwintiany wyriszyy zakryty sobi wsi kanay eektromagnitnoho zwjazku wid najkorotszych chwyl do kiometrowych. Kwintiany mohy korystuwaty wykluczno kabelnym
zwjazkom, todi nawiszczo jim buw potriben cej gigawatnyj szum?
Szcze dywniszymy a dywyny panety ne may me wyjawyysia sztuczni
suputnyky, jich buo narachowano byko miljona na wysokych i nykych orbitach,
na maje kruhowych i na eliptycznych, z afelijamy, szczo siahay daeko poza pryrodnyj
suputnyk Misiacw. Zondy Hermesa wyjawyy tako suputnyky pobyzu sebe, a dekilka
wsioho za jakych wisim-desia miljoniw kiometriw. Wony suttiewo widrizniay
odyn wid odnoho swojimy rozmiramy j masoju. Najbilszi, oczewydno, buy poronysti
mow rozduti u wakuumi nekerowani aerostaty. Czastyna Spluszczyasia pisla wytoku
haziw. Czerez konych kilka dniw kotryj iz mertwych suputnykiw zisztowchuwawsia
z kryanym kilcem, i todi wynykao efektne wydowyszcze wesekowych spaachiw,
oskilky soniaczne prominnia w chmarach krystaliw lodu piddawao dyspersiji.
Chmara, szczo wynyka w takyj sposib, powilno rozsijuwaa u prostori. Zate dejaki aktywni suputnyky, szczo ruchaysia po wymuszenych orbitach, wymahay postijnoji korekciji kursu, inszi u nezbahnennyj sposib zminiuway swoju formu, niby weyczezni
suwoji metaewoji folhy, ae ni ti, ni ti nikoy ne zisztowchuwaysia z kilcem Kwinty.
Trywymirna goograficzna karta suputnykiw na perszyj pohlad nahaduwaa weyczeznyj rij bdi, szerszniw ta mikroskopicznych muszok, jakyj krulaw dowkoa panety.
Ce bahatoszarowe skupczennia ne buo chaosom. Z samoho poczatku w niomu wdaosia
pobaczyty prostu zakonomirnis suputnyky na bykych orbitach czasto jszy paramy
abo trijkamy, a inszi, nadto bila stacinarnoho koa, jakym nebesni tia ruchajusia synchronno z powerchneju panety, jszy wid peryheliju do afeliju, mow u figurach tanciu.
U miru nadchodennia danych wymiriw GOD stworiuwaw systemu koordynant
rid sferycznoji systemy digram. Widriznyty mertwi suputnyky wid ywych, pasywno drejfujuczi wid kerowanych czy samokerowanych, wyjawyosia due wako,
oskilky ce bua probema bahatioch mikroskopicznych mas, kotri ruchajusia w poli tiainnia weykych mas Kwinty, jiji Misiacia i Soncia.

Nareszti, staranne obsteennia wyjawyo miridy uamkiw raket ta suputnykiw,

jaki czasto paday na Sonce. Dejaki z nych may formu torojida, tobto kilcia, z jakoho
styrczay nytczasti szypy, najbilszi z nych, krulajuczy mi panetoju ta jiji Misiacem,
wyjawlay pewnu aktywnis. Szypy buy dypolnymy antenamy, i jichnie wyprominiuwannia, widfiltrowane od szumowoho fonu panety, wdaosia widokremyty jak szum w
ultrakorotkych pozaradichwylach. Czastyna cioho szumu prypadaa na orstke rentheniwke wyprominiuwannia, nezdatne dosiahty powerchni Kwinty, bo joho pohynaa atmosfera.
Szczode do masy oderanych danych GOD douczaw nowu informaciju, j koy Nakamura, Poasar, Rotmont i Stirhard suszyy sobi hoowy nad skadnym rebusom, pioty, ne wtruczajuczy u naukowi obhoworennia, may we wasnu dumku: Kwinta
paneta ineneriw, oderymych jakoju manijeju, a szcze tocznisze, SETI wkaw miljardy w te, szczob widkryty ciu boewilnu cywilizaciju. Ae j wony widczuy w tomu
nawienstwi pewnyj metod. Moywo, tam weasia radiwijna, dowedena do cikowytoho absurdu: storony we niczoho ne peredaju, a namahajusia ysze huszyty odna
odnu.
Fizyky sykuwaysia pidtrymaty GODa najkarkoomniszymy hipotezamy.
Moywo, yteli Kwinty nastilky pryncypowo rizniasia wid ludej swojeju anatomijeju j
fiziogijeju, szczo obrazy j mowu jim zaminiuju jaki inszi, neakustyczni, pozazorowi
widczuttia czy kody? Moe, taktylni? Niuchowi? Percepcijno powjazani z tiainniam?
Moe, szum ce peresyannia energiji, a ne informaciji? Moe, informacija biy po
chwyewodach potokamy, jaki ne mona wyjawyty astrofizyczne? Moe, ne warto wsima
sposobamy filtruwaty ce niby bezhuzde eektromagnitne rewinnia, a prowesty pryncypowu rewiziju wsijeji analitycznoji programy?
GOD widpowidaw zi zwycznoju bezdusznoju terplaczistiu. Czymao znajuczy pro
ludki emociji, sam win ne zwidaw odnoji.
Jakszczo ce peredacza energiji, to powynni isnuwaty pryjmalni systemy, kotri b
daway pewnyj minimum wytokiw abo wtrat, oskilky stoprocentna peredacza nemoywa. Ae na paneti ne wydno buo odnych ustanowok, zdatnych pryjmaty widpowidni potunosti. Czastyna energiji, podoawszy atmosferu, jsza do bahatioch orbiteriw. Ae inszi peredawaczi j inszi orbitery zahuszuway te cilowe wyprominiuwannia,
do toho u welmy efektywnyj sposib. Skadao wraennia, mowby zahoworyw weyczeznyj natowp, pryczomu howoryy wsi ludy zrazu j dedali hoosnisze. Jakby nawi koen
iz nych buw mudre, riwnodijucza utworiuwaa b dykyj chorowyj weresk.
Po-druhe, koy b jaki liniji suyy dla zwjazku, wony pry zapownenni peredawalnych kanaliw mohy b nahaduwaty biyj szum, a kwintiankyj szum wyjawlaw cikawu
charakterystyku Ce ne buw absolutnyj chaos. Ce bua skorsze riwnodijucza protybinych wyprominiuwa. Dowynu chwyli konyj peredawacz wytrymuwaw nadzwyczajno toczno. Inszi peredawaczi zahuszuway joho abo zabyway szlachom zmin u fazi
amplitudy peredawannia.
GOD naoczno prodemonstruwaw cej stan eektromagnitnych reczej, peresunuwszy
radispektry w optycznu sferu. Biu, spokijnu powniu panety zminyo zobraennia riznobarwnych koywa. Koy GOD nadaw koherentnym wyprominiuwaczam zeenoho
koloru, ree bioho, a kontrwyhirominiuwaczam purpurowoho, to dysk Kwinty zariabiw od jichnioji wzajemodiji. Rozytyj purpur ohortaw retranslatory, rumjaniaczy
jichniu biynu, i wodnoczas tudy wywaasia zee; wynykaa pawutyna koloriw, jaki
rozmazuwaysia; inodi odyn iz nych poczynaw sylno kontrastuwaty, i joho widrazu
zatyray.
Tym czasom nadijsza informacija wid zondiw, posanych na dystancijnu rozwidku
Misiacia Kwinty. Dwa z pjaty zahadkowo znyky w peryseeniji, ne wydymomu z Hermesa. Za ciu neoberenis Stirhard wyczytaw Harrachowi: toj ne posaw uslid za dozo-

rom rezerwnyj zond, jakyj dozwoyw by prowadyty postijnyj nahlad tako u pozamisiacznomu prostori. Odnak try zondy obetiy dowkoa pryrodnoho suputnyka panety i,
nespromoni probyty swojimy sygnaamy huszczu szumiw, peresay oderani znimky
azernym kodom. Sperszu informaciju buo tak stysneno, szczo odyn impuls mistyw tysiaczu bitiw u nanosekundi.
Czerez nepownu chwyynu, protiahom jakoji trywao wyprominiuwannia, GOD dopowiw, szczo z aposeeniju w bik patrulnych zondiw startuway try kwintianki orbitery,
jakych win dosi ne pomiczaw, bo wony buy nadto maeki. Wyjawyty jich jomu dopomoho tepo jichnich dwyhuniw, a tako pryskorennia za efektom Dopera. Niszczo ne
swidczyo pro te, szczo kwintiany wyriszyy perechopyty zemnych dozorciw. A wtim, na
ce ne wystaczyo b ue j czasu, bo slipuczi ciatky jszy na obowe zitknennia.
Komandyr nakazaw unyknuty zitknennia. Oto dozir iz trioch zondiw pustyw u
chid swoju butaforiju, plujuczy pered soboju weykoju kilkistiu metaewoji folhy ta powitrianych kul. Ce ne wpynuo na perechopluwacziw, i todi dozorci wystreyy chmaru
natriju j uporsnuy w neji kyse. Utworyasia wohniana chmara. Tilky-no w nij znyky
kwintianki rakety, dozorci po spirali wysyznuy z chmary wohniu, odnak ne poetiy
do korabla, a na pownij szwydkosti zitknuy mi soboju, szczob rozwijatysia dymom.
Stirhard stiah na bort korabla wsi spostereni zondy z jichnich orbitalnych punktiw, a GOD tym czasom demonstruwaw dani rozwidky. Na zworotnij pustelnij piwkuli
Misiacia, porytij krateramy, snuwaw tudy-siudy wohnyk zi spektrom jadernoji pazmy.
Win ruchawsia tak szwydko, szczo jakby joho ne zatrymuwao naeno skoncentrowane
magnitne poe, to win wyetiw by w prostir i widrazu b zhas. Szczo, wasne, ruchaosia
tam mi dwoma starymy krateramy zi szwydkistiu szistdesiat kiometriw za sekundu?
Szczo ce buw za mandriwnyj pomine? GOD zapewniaw: paneta szcze ne wyjawya
Hermesa, prynajmni niszczo ne swidczyo pro ce. GOD fiksuwaw postijnyj szum i potriskuwannia, jake buo spryczynene wchodenniam suputnykiw w atmosferu, a tako
jichnie zitknennia z lodowym dyskom, bo atmosfera Seksty zaminiuwaa jomu linzy radiskopiw.
Dumky pro te, szczo robyty dali, rozdiyy. Powidomlaty kwintian pro swoje prybuttia ne chotiosia. Ne slid buo wyjawlaty sebe doty, doky poszczasty rozhadaty bodaj
odnu z bezliczi zahadok. Argonawty rozmirkowuway: posaty bezpiotnyj spusknyj aparat na zworotnyj bik Misiacia czy kraszcze posadyty na nioho korabel? Pro szansy cijeji
alternatywy GOD znaw riwno stilky, skilky j ludy; widwerto kauczy, niczoho. Auskultacija, zdijsnena dozorom, dawaa pidstawy wwaaty Misia nezaseenym, chocz win i
maw atmosferu. U piwtora raza masywniszyj wid zemnoho, win, odnak, ne mih jiji utrymaty. Do toho nowym rebusom wyjawywsia j skad atmosfery: inertni hazy argon,
krypton i ksenon z domiszkoju heliju. Bez postijnoho popownennia cia atmosfera rozsijaasia b uprodow kilkoch sote rokiw.
Pro inenernu dijalnis na Misiaci szcze perekonywisze swidczyw otoj wohnyk pazmy, odnak sam Misia mowczaw; ne maw win i magnitnoho pola, j Stirhard zwaywsia
na posadku. Jakszczo tam i yy. jaki istoty, to tilky w pidzemellach, hyboko pid skelastym pancyrem, podiriawenym krateramy j kalderamy. Wyyskuway moria zastyhoji awy, jaki weyczeznymy koamy rozbihaysia wid najbilszoho kratera.
Stirhard wyriszyw. sidaty, obernuwszy Hermesa na kometu. Korpusni kingotony, widkryti wzdow bortiw, poczay wypuskaty z rezerwuariw pinu; wona opowya
we korabel weykym kokonom z neriwnomirno zatuawiych puchyriw. U cij hubczastij
masi Hermes strymiw, jak kistoczka w podi. Nawi zbyka win skydawsia na dowhastu bryu, wkrytu woronkamy krateriw. opnuti puchyri zrobyy joho oboonku schooju na asterojid, sprawikiw bombardowanyj chmaramy pyu j meteorytamy. Szejf wychopnych haziw maw prybraty podobu chwosta komety, szczo w miru jiji ruchu do peryheliju widchylajesia z orbity w afelij. Ciu iluziju stworiuway defektory tiahy. Szczo-

prawda, detalnyj spektralnyj analiz wyjawyw by impuls i skad haziw, jakyj ne zustriczajesia w komet. Ae takoji moywosti wako buo unyknuty.
Hermes iz hiperbolicznoju szwydkistiu perejszow wid Seksty do orbity Kwinty
wreszti-reszt traplajusia, chocz i ridko, taki sprytni pozasystemni komety, pisla
dwoch tyniw nawigaciji, zahalmuwawszy za Misiacem swij strimkyj ruch, wysunuw
nazowni manipulatory z teewizijnymy oczyma. Iluzija staroji, poszczerbenoji skeli bua
prosto-taky czudowa tilky pid energijnym udarom psewdowauny eastyczne whynaysia, mow powitriana kula. Samoji posadky prychowaty ne poszczastyo. Wchodiaczy
kormoju w atmosferu Misiacia, Hermes wohnem spayw kouch swojich sope, resztu
dowerszyo tertia ob atmosferu. Z korabla zdero rozpeczenyj kamufla, i hoyj broniowanyj weet, spresowujuczy pid soboju poumja, szisma rozczepirenymy apamy staw
na grunt, poperednio wyprobuwawszy joho micnis serijeju snariadiw.
Z korabla doszczem posypaysia resztky koucha. Koy cej doszcz uszczuch, ludy
ohlanuy miscewis a do obrijiw. Wid pazmowoho majatnyka jich widdilaw wypukyj
kraj weykoho kratera. Pry tyskowi w czotyrysta hektopaskaliw, jakyj tut isnuwaw, dla
powitrianoji rozwidky mona. buo zastosuwaty wertoloty, i to widkryto: poczynaasia
hra za newidomymy prawyamy, chocza j z widomoju stawkoju.
Wisim wertolotiw, rozisanych u tysiaczomylnomu radisi, nichto ne zaczepyw. Z
jichnich znimkiw skaasia karta, jaka ochopluwaa wisim tysiacz kwadratnych kiometriw. Karta typowoho bezpowitrianoho nebesnoho tia z chaotycznym rozpysom krateriw, czastkowo zapownenych wukanicznym tufom. Tilky na piwnicznomu schodi wideomagnitofony zafiksuway wohnianu kulu, szczo nosya nad skelastym gruntom, roztopenym u nehyboku uohowynu. Cej rajon wertoloty obsteyy powtorno, szczob zrobyty spektralnyj analiz pid czas polotu j pisla posadky. Odyn z wertolotiw nawmysne
nabyzyy do pazmowoji kuli. Persze ni spaachnuty, aparat ustyh peredaty dokadno
jiji temperaturu j syu wyprominiuwannia poriadku teradoula. Jiji ywyo j spriamowuwao zminne magnitne poe, jake siahao 1010 haussiw.
Pisla hybokych zonduwa magnitnoho pidgruntia uohowyny Stirhard zweliw
GODowi skasty schemu wyjawenoji tam merei z wuzamy, wid jakych hyboko pid
litosferu wey czysenni wertykalni szachty. I ne due zdywuwawsia, oznajomywszy iz
podanym wysnowkom. Pryznaczennia cijeji gigantkoji ustanowky buo nezrozumie,
odnak ne wynykao sumniwu, szczo roboty pererwano w pownomu rozpali, i wsi wchody,
jaki wey do sztrekiw ta szacht, buo zakryto czy, tocznisze, zasypano z dopomohoju wybuchiw, pisla toho jak u tunel i koodia skynuy wse wake ustatkuwannia. Pazmatyczne mikrosonce ywyy termoeektryczni peretworiuwaczi z dopomohoju systemy magnetowodiw, czerpajuczy energiju z hybyn litosfery, byko 50 kiometriw pid zownisznioju oboonkoju misiacznoji kory.
Chocz Stirhard i posaw tudy waki wsiudychody dla gruntowniszych doslide i
doczekawsia jichnioho powernennia, odnak win zweliw szwydko startuwaty. Zaczarowani rozmiramy pidzemnoho energetycznoho kompeksu, fizyky radi buy b zayszytysia tut nadowsze, moywo, nawi widkryty zasypani tuneli, ta Stirhard ne dozwoyw.
Joho panteyczyy spijmani suputnyky, benteyo j budiwnyctwo, rozpoczate na pustyszczi z takym rozmachom; ae szcze nezrozumiliszym buo, czomu prypyneno ci roboty. Nacze w panicznij ewakuaciji, podumaw win, odnak fizykam ne skazaw niczoho. Dumku, jaka raptom siajnua jomu w hoowi, zayszyw pry sobi.
Detalne doslidennia newidomoji technoogiji buo marnoju sprawoju, jiji fragmenty, jak skaky rozbytoho dzerkaa, ne daway sucilnoho zobraennia. Wony stay
newyraznym naslidkom toho, szczo joho rozbyo.
Dyema polahaa ne w znariaddiach cijeji cywilizaciji, a w nij samij. I same w tu
chwyynu, koy Stirhard, uswidomlujuczy ce, widczuw na swojich peczach usiu wahu
doruczenoho jomu zawdannia, Araho zapytaw czerez interkom, czy mona zajty na rozmowu.

 Jakszczo nenadowho, to mona: mensz jak za hodynu my startujemo, widpowiw Stirhard, chocz i ne maw nijakoho baannia zaraz rozmowlaty z czencem.
Araho zjawywsia bukwalno za chwyynu.
Spodiwaju, ja wam ne zawadyw
Zwyczajno, zawadyy, wasze prepodobije, widpowiw Stirhard, ne pidwodiaczy, i pokazaw duchownomu otcewi na kriso. Odnak, wrachowujuczy charakter
waszoji misiji, ja suchaju.
Ja tut bez wyniatkowych pownowae i ne wykonuju odnoji misiji. Mene prosto
posano na moje misce, tak samo jak was na wasze, spokijno widpowiw dominikane.
Z odnijeju ysze riznyceju: wid mojich risze ne zaey niczoho. A wid waszych zaey use.
Ja pro ce znaju.
yteli cijeji panety wse odno, szczo ywyj organizm, jakyj mona wsilako
dosliduwaty, ae jakyj ne mona zapytuwaty pro sens joho isnuwannia.
Meduza na take zapytannia sprawdi ne widpowis, zate ludyna
Stirhard hlanuw na dominikancia bilsz ni zacikaweno, nemowby czekajuczy serjoznoji widpowidi.
Ludyna tak, ae ne ludstwo. Meduzy ne widpowidaju ni za szczo. A koen z
nas widpowidaje za wse, szczo roby.
Ja zdohaduju, szczo maje na uwazi wasze prepodobije. Wy choczete znaty, jake
ja pryjniaw riszennia.
Tak.
My pidnimemo zaboroo.
Wymahatymete kontaktu?
Tak.
A jakszczo wony nespromoni wykonaty ciu wymohu?
Stirhard rozdratowano pidwiwsia Araho rozhadaw joho prychowanyj namir.
Stojaczy bila czencia tak byko, szczo maje torkawsia joho kolin, win tycho zapytaw:
Szczo nam todi robyty?
Araho pidwiwsia, wziaw joho prawyciu j stysnuw jiji.
Cia sprawa w dobrych rukach, skazaw win i wyjszow.

Pisla startu komandyr spriamuwaw nowozakamuflowanyj korabel na stacinarnu

orbitu Misiacia nad piwkueju, newydymoju z Kwinty, i po czerzi wykykaw do sebe towarysziw, szczob konyj pojasnyw jomu, jak win rozumije nowu sytuaciju j szczo zrobyw
by na joho misci.
Dumky rozijszy. Nakamura dotrymuwawsia kosmicznoji hipotezy. Riwe kwintiankoji technoogiji peredbaczaw wysokyj riwe rozwytku astronomiji. Dzeta zi
swojimy panetamy ety kri mipeczowe rozszyrennia gaaktycznoji spirali j za jakycho pja tysiacz rokiw nebezpeczno nabyzysia do Hadesa. Toczno wyznaczyty krytyczne zbyennia ne mona, bo tut nerozwjazna probema wzajemnoho wpywu bahatioch mas. Nekatastroficznyj pasa powz koapsar, odnak, maojmowirnyj. Cywilizacija,
nad jakoju nawysa nebezpeka, namahajesia riatuwatysia. Zjawlajusia riznomanitni
proekty: pereseyty na Misia, peretworyty joho na kerowanu panetu j perenesty w
systemu Ety Harpiji, do jakoji wsioho czotyry switowych roky. I, szczo najstotnisze,
wona widdalajesia wid koapsara.
Na poczatkowij fazi realizaciji cioho proektu resursy nauky j energiji wyjawlajusia
nedostatnimy. Moywo tako, szczo czastyna cywilizaciji, odyn bok deraw, wystupaje
za cej proekt, a druhyj czyny jomu opir. Jak widomo, eksperty z riznych hauzej due
ridko dochodia pownoji zhodyw najskadniszomu. Zjawlajesia inszyj proekt emigracija abo, inaksze kauczy, astronomiczna wtecza. Cia koncepcija wykykaje kryzu: naseennia Kwinty, bezpereczno, mona rachuwaty na miljardy, j dla budiwnyctwa fotu,
zdatnoho zdijsnyty Exodus14 usich iz panetnoji koysky, ne wystaczy korabelnych werfej. Jakszczo wdaty do zemnoji anaogiji, to okremi derawy znaczno widrizniajusia
swojim promysowym potenciom. Prowidna grupa buduje kosmicznyj fot dla sebe,
pokynuwszy roboty na Misiaci. Moywo, ti, chto praciuje na werfjach, perekonani, szczo
riatuwalni korabli pryznaczeni ne dla nych, i wdajusia do sabotau. Moywo, ce wykykaje represiji, bezporiadky, anarchiczni incydenty j propagandystku radiwijnu.
Czerez ce j toj proekt zupyneno na poczatkowomu etapi, a nezliczenna kilkis suputnykiw, jaki bukaju po systemi, to joho newdali slidy. Nezwaajuczy na te, szczo cia
ocinka sytuaciji welmy hipotetyczna, jiji ne wart zowsim widkydaty. Tomu treba nehajno wwijty w kontakt iz Kwintoju. Syderalna inenerija, peresana kwintianam, moe
jich uriatuwaty.
Poasar, obiznanyj iz koncepcijeju japoncia, baczyw u nij perekruczeni fakty, nadumani dla toho, szczob pidperty nymy prypuszczennia pro panetarnu emigraciju. Syderalna inenerija ne zjawlajesia mow hrim z jasnoho neba. Potunis, jaku wykorystowuje astonosferyczna ustanowka na Misiaci, na try poriadky riznysia wid potunosti, szczo roby grawitoohiju dostupnoju dla promysowoho zastosuwannia. Krim
toho, niszczo ne swidczy, szczo kwintiany wyznay systemu Ety hostynnoju. Eta czerez
kilka miljoniw rokiw wytraty uwe swij wode, wnaslidok czoho stane czerwonym gigantom.
I, nareszti, Nakamuratak poperestawlaw dani ruchu Harpiji j Hadesa w promiku
grawitacijnoji newyznaczenosti, szczo jmowirnis krytycznoho prochodennia Dzety pobyzu koapsara skorotyasia do pjatdesiaty stoli. Jakszczo wrachuwaty perturbaciji,
spryczyneni spiralnymy widhauenniamy Gaaktyky, to na pasa czekaje zapiznennia
w dwisti z yszkom tysiacz rokiw.
Powidomennia pro te, szczo katastrofa nastane czerez dwisti pjatdesiat stoli,
moe wykykaty paniku ysze sered nerozsudywych istot. Nauka w peluszkach, same
14 Wychid (at.).

takoju bua zemna nauka dewjatnadciatoho stolittia, moe wyznawaty, szczo jiji progres nabyajesia do mei. Zria nauka, chocza j ne wadna peredbaczyty swoji majbutni
widkryttia, znaje, szczo wony zrostaju u pokaznykowij progresiji. Z czasom za kilka
rokiw mona bude zdobuty znaczno bilsze zna, ni za wsi poperedni tysiaczolittia. Newidomo, szczo widbuwajesia na Kwinti, ae kontakt iz neju treba wstanowyty. Ce ryzykowane ta, razom z tym, neobchidno.
Kirsting uwaaw use moywym. Wysoka technoogija ne wykluczaje religijnych
wiruwa. Piramidy jehyptian j actekiw tako ne widkryy b hostiam z inszych switiw
swoho pryznaczennia, jak i hotyczni sobory. Znachidky na Misiaci mou buty produktom jakoji wiry. Kult Soncia ta szcze j sztucznoho. Wiwtar z jadernoji pazmy. Predmet pokoninnia. Symwo mohutnosti abo wady nad materijeju j wodnoraz schyzmy,
wirowidstupnyctwa, jeresi. Ne chrestowi pochody, a radiwijny. Eektromagnitne nasylstwo dla konwersiji jeretykiw czy skorisze jichnich informacijnych sakralnych maszyn: Deus est in Machina15.
He mona skazaty, szczo ce buo jmowirne czy priamodokazowe. Symwo wiry, tak
samo jak i wytwory ideoogiji, ne widkrywaju swoho sensu pryszelciam iz czuych
krajiw. Fizyka ne znyszczuje metafizyku. Szczob dijty do jednosti namiriw ludej riznych
zemnych kultur ta epoch, treba prynajmni znaty: materilne buttia nide ne wwaaosia
najosnowniszym czynnykom, jakyj zabezpeczuje ludke isnuwannia.
Ce prypuszczennia mona potraktuwaty jak kurjoz. Peredbaczyty, szczo technoogija zawdy rozchodysia z Sacrum16. Ae technoogija zawdy maje supertechnoogicznu metu. A koy Sacrum znykaje, prohaynu, jaka wynykaje w kulturi, szczo musy
zapownyty. Kirsting tak pobono stawywsia do prychylnykiw ineneriji, szczo Stirhard
edwe dosuchaw joho do kincia. Nu, a kontakt? Pewna ricz, win. Kirsting, te za kontakt.
oden piot ne maw iz cioho prywodu wasnoji dumky rozduwannia zahadok z
dopomohoju ujawy ne buo w jichniomu charakteri. Rotmont buw hotowyj obhoworyty
techniczni aspekty kontaktu. I w perszu czerhu, jak uberehty korabel wid rojiw kwintiankych suputnykiw. Win prypuskaw, szczo Kwintu we widwidaa w mynuomu insza cywilizacija, szczo ce pohano skinczyosia j szczo kwintiany zrobyy z cioho dla sebe
naenyj wysnowok zastrachuwaysia wid wtorhnennia, wyrobywszy technoogiju
uniwersalnoji nedowiry. Tomu jich najpersze treba perekonaty w myrnych namirach
ludej. Posaty jim witalni darunky, a koy kwintiany z nymy poznajomlasia, czekaty
jichnioji reakciji.
El-Salam i Herbert buy takoji samoji dumky.
Stirhard uczynyw po-swojemu. Witalni darunky mohy buty tam znyszczeni pered posadkoju. Pro ce swidczya dola pjatioch dozorciw, posanych do Misiacia. Czerez
te Stirhard wystreyw weykyj orbiter u bik Soncia, szczob win, jak dystancijno kerowanyj poso, wruczyw Kwinti wirczi gramoty. Poso saw ci ysty u wyhladi azernych
sygnaliw, zdatnych probyty szumowu oboonku panety; cym a zanadto jasnym kodom
win pidkazuwaw kwintianam, jak wony mou ustanowyty z nym kontakt. Orbiter bezpererwno peredawaw ciu programu kilkasot raziw. U widpowi nime mowczannia.
Zmist posannia szczo try tyni zminiuway wsima moywymy sposobamy reakciji nijakoji. Potunis promenia buo zbilszeno, azerna hoka chodya po wsij paneti
w infraczerwonych promeniach, w ultrafietowych, modulowana j tak i siak. Paneta
ne widpowidaa.
Tym czasom Poso zibraw bahato widomostej pro zownisznij wyhlad Kwinty. Na
kontynentach pomiczeno ahomeraciji rozmiru weykych zemnych metropolij. Odnak
15 Boh w maszyni (at.).
16 Swiatyyszcze (at.).

unoczi jich niszczo ne oswitluwao. Ci zirczasti utworennia z kuszczystymy widhauenniamy wyjawyy napiwmetaewymy. Od widhaue iszy priami liniji, niby komunikacijni arteriji. Odnak po nych niszczo ne ruchaosia. Szczo czitkiszymy buy zobraennia (Poso potrochu obertawsia na szpyhuna), to bilsze sprostowuway prypuszczennia zemlan. Wyjawyo, szczo liniji ne dorohy j ne truboprowody. Terytorija mi nymy
czasto nahaduwaa lisowi masywy. Ci pozirni lisy skaday bezlicz bokiw prawylnoji
formy z rozczepirenym pahinniam, jichnie albedo doriwniuwao maje nuewi: wony
pohynay ponad 99 widsotkiw soniacznoho swita, jake padao na nych. Czerez te wony
skyday na fotoreceptory.
To, moe, Kwinta pohynua j wirczi gramoty, spryjniawszy jich jak energetycznu
poywu, a ne jak informaciju? Newydymyj dosi na tli soniacznoho dyska Poso posaw
use, szczo w niomu buo zakadene. Infraczerwonymy promeniamy win peredawaw gramoty, w sto raziw perewyszczujuczy radiciju Soncia. Najwirohidnisze cym kohezijnym switom win wywiw z adu pohynaczi chwyl, oto jaki techniczni bryhady may b
pomityty awariju ta jiji pryczyny. Rano czy pizno fachiwci wyszczoho riwnia may b rozpiznaty sygnalizacijnu pryrodu prominnia. Ae znowu mynay dni za dniamy, a niczoho
ne zminiuwaosia. Znimky nicznoji j dennoji piwkuli panety tilky posyyy jichniu zahadkowis. Pisla zachodu soncia niszczo ne rozsijuwao temriawu obydwa weyki kontynenty, jaki wyrynuy z okeanu, zi strimkymy, zasnienymy hirkymy kriaamy, wybyskuway wnoczi tilky pid prymarnym switom polarnoho siajwa, prote j ce siajwo,
jake peretopluwao bezchmarni polarni lody w prymarne zeene zooto, ne bukao de
zawhodno, a niby weyczeznoju newydymoju rukoju buo spriamowane proty ruchu
Kwinty. Ni na wnutrisznich moriach oboch kontynentiw, ni w okeani ne wyjaweno
odnoho korabla; panuwaa neporusznis i na rozhonach priamych linij, jaki strimko
peretynay lisysti riwnyny ta nagromadennia skelastych chrebtiw; ote, wony ne
mohy suyty komunikacijnym cilam. Z okeanu piwdennoji piwkuli zdijmaysia zhasli
wukany naczebto te nezaseenych archipeagiw, nezliczennymy namystynamy rozsypanych po joho bezmenych wodach. Jedynyj kontynent cijeji piwkuli bila samoho polusa buw ukrytyj weyczeznym lodowykom. Z mianoho sriba joho wicznych snihiw wyrostay samotni skelasti werchy, szpyli womytysiacznykiw, zakutych u kryanyj pancyr. U smuzi tropikiw, pid obruczem zamerzoho kilcia, de i nicz szaeniy tropiczni
buri, i jichni hromowi rozriady fietowymy rozbryzkamy posyluwaa kryana poszczyna nebesnoho persnia, szczo, niby dzerkao, krutywsia z karkoomnoju szwydkistiu.
Ne buo ni slidiw cywilizacijnoji metuszni, ni portowych mist u hyrach weykych riczok,
a hirki uohowyny buy wkryti wyhnutoju metaewoju broneju, szczo zowni niczym ne
widrizniaa od pryrodnoji skeli; ne buo awiruchu tako bila otoczenych nykymy budiwlamy hadekych betonowanych kosmodromiw, jakych wyjaweno byko sotni
Wse ce nesprostowno dowodyo, szczo jake wikowiczne ycho zahnao kwintian u pidzemella, zwidky wony musia sposterihaty za nebesnymy prostoramy j Kosmosom metaewym zorom radieektroniky.
Termiczni wymiry wyjawyy w Norstraliji j Hepariji zjednani mi soboju pidzemnymy rozhauenniamy termiczni plamy, schoi na peczerni mista. Odnak tonkyj analiz jichnioho wyprominiuwannia mowby sprostowuwaw ce prypuszczennia. Wsi ci
plamy, kona z jakych siahaa soroka myl u dimetri, widznaczaysia dywnym hradijentom wyprominiuwanoho tepa: najhariacziszym buw centr, a dereo tepa perebuwao pid litosferoju na mei z mantijeju. Newe kwintiany czerpaju energiju z roztopenych nadr swojeji panety? Weyczezni, geometryczne prawylni terytoriji, jich spoczatku buo spryjniato za silkohospodarki uhiddia, nasprawdi jawlay soboju skupczennia miljoniw konicznych hoowok: mow keramiczni hryby, wysadeni na desiatkach
kiometriw. Peredawalno-pryjmalni radarni anteny zajawyy nareszti fizyky. Paneta
w chmarach, buriach, cykonach mowby nawmysne zawmera j pryczajiasia, zaczuwszy
newmowkajuczyj hoos sygnalizaciji, jaka prosya chocz jako widhuknuty.

Spostereennia, szczo may wyjawyty slidy istorycznoho mynuoho, rujiny mist,

jaku kultowu architekturu, swiatyyszcza, piramidy, starodawni stoyci, ne prynesy
wartych uwahy rezultatiw. Jakszczo wijna spustoszya panetu abo jakszczo ludki oczi
ne wmiy wsioho toho rozpiznaty, szukajuczy zemnych anaogij, to mostom, perekynutym ponad cijeju czuistiu, moha buty tilky inenerna dijalnis kwintian. Oto poczay
szukaty ustanowok, pewna ricz, gigantkych, zdatnych wykydaty okeaniczni wody w
kosmicznyj prostir.
Roztaszuwannia cych ustanowok wdaosia wyrachuwaty. Za napriamkom obertannia lodowoho kilcia dowkoa ekwatora mona buo wyznaczyty misce panetnych wodometiw. Odnak i tut pany szukacziw rozadnaw faktor, jakyj uskadniuwaw rozpiznannia cych ustanowok: jich buo roztaszowano na berehach okeanu w smuzi, nad jakoju
obertaosia skute morozom kilce, ae wid postijnoho tertia kilcia ob rozridenu atmosferu tam ne wszczuchay buri ta zywy, tomu wsi sproby zbahnuty metody, do jakych
udaysia inenery Kwinty w mynuomu stolitti, szczob strilaty moriamy u wakuum,
skinczyysia krachom.
Czysenni fotografiji ekwatorilnoji smuhy, chocz i zapownyy wszczer archiwy
korabla, odnak may ne bilszu cinnis, ni plamy na tabyciach testiw Rorszacha. Nezrozumili kontury zirczatych utwore, szczo czasto powtoriuway na kontynentach, ludy
mohy tumaczyty jak zawhodno, ne obmeujuczy swojeji zemnoji fantaziji. GOD wyjawywsia bezporadnym proty tysiacz cych znimkiw, j astronawty zbahnuy, szczo maszyna, pryznaczena dla nibyto cikom objektywnoho analizu informaciji, perebuwaje pid
wpywom zaszkaruboho antropocentryzmu. My niczoho ne dowidaysia pro newidomyj
Rozum, zauwayw Nakamura, natomis pobaczyy, jaki micni uzy rozumowoji sporidnenosti zwjazuju ludej z kompjuteramy. Newidoma cywilizacija, roztaszowana trochy
ne na widstani wyprostanoji ruky, nacze znuszczaasia z bezporadnych doslidnykiw.
Pryszelciam skri uwyaysia pidstupni pastky, nemowby dla koho ae dla koho?
due wayo kynuty jim spownenyj nadiji wykyk ta szcze j u samomu kinci dorohy, bila
mety. Ti, koho muczya cia dumka, tajiysia z neju, szczob ne zarazyty towarysziw poraznyctwom.
Pisla semysot hodyn marnoji dypomatiji Stirhard widwaywsia posaty na Kwintu
perszu raketu Hawryjia. Poso daw sygna pro ce za sorok wisim hodyn do startu,
powidomlajuczy kwintian, szczo cej zond, ne osnaszczenyj odnoju zbrojeju, zdijsny posadku na Hepariji weykomu piwnicznomu kontynenti, za sto myl wid zirczastoji zabudowy; w pusteli z bezpiotnym posancem heparijci zmou porozumity maszynnoju
mowoju.
Nezwaajuczy na te, szczo paneta ne widpowia j na ce zwernennia, Hawryjia,
dwosegmentnu raketu z mikrokompjuterom, jakyj, krim standartnych program kontaktu, buw tako zdatnyj perehladaty j zminiuwaty jich za neperedbaczenych obstawyn,
use taky buo wywedeno na orbitu w aposeeniji. Poasar osnastyw Hawryjia najkraszczym z maych teradouewych dwyhuniw, jaki buy na bortu Hermesa, szczob
raketa moha podoaty czotyrysta tysiacz kiometriw za kilkanadcia chwyyn.
Szwydkis szistsot kiometriw za sekundu w apoheji Hawryji maw rozwynuty
tilky nad inosferoju. Fizyky asztuwaysia pidtrymuwaty z nym postijnyj zwjazok za
dopomohoju wypuszczenych popered nioho zondiw-peredawacziw, ae komandyr widchyyw cej warint. Win chotiw, szczob Hawryji dijaw awtonomno i peresaw jim dani
tilky pisla mjakoji posadky, puczkom chwyl, jakyj moha skoncentruwaty na Hermes
atmosfera Misiacia.
Stirhard uwaaw, szczo zawczasne roztaszuwannia peredawacziw mi Misiacem,
za jakym chowawsia Hermes, i Kwintoju mou wyjawyty na paneti, i ce zbilszy pidozriywis predstawnykiw paranojicznoji cywilizaciji. Polit Hawryjia naodynci pidkresluwaw myrnis joho misiji.

Hermes sposterihaw cej polit, jakyj widbywawsia na dzerkalnych ekranach Posa, z pjatychwyynnym zapiznenniam czerez retranslacijnu widsta. Idealno ochoodenyj, dzerkalnyj refektor dawaw czudowe zobraennia. Hawryji wykonaw manewry, jaki unemoywluway wyjawennia bazowoho korabla, i nezabarom zjawywsia
u wyhladi temnoji hoky na tli biych chmar, szczo otoczuway panetu. Czerez wisim
chwyyn ludy bila monitoriw zacipeniy. Zamis toho, szczob etity do wyznaczenoho miscia posadky na Hepariji, Hawryji ruchawsia na piwde po krywij zi zrostajuczym
radisom i peredczasno wtraczaw szwydkis. Pryczynu poworotu wyjawyy widrazu.
Wyszcze wid tropicznoji smuhy w napriamku Hawryjia po matematyczno idealnych
trajektorijach nabyaysia czotyry czorni ciatky dwi zi schodu j dwi z zachodu.
Schidni wynyszczuwaczi we skoroczuway dystanciju, jaka widdilaa jich wid Hawryjia. Peresliduwanyj poczaw zminiuwaty swoju formu. Z hoky win obernuwsia na
krapynku, otoczenu slipuczym siajwom. Utratywszy szwydkis z czotyrystakratnym perewantaenniam, zamis spuskaty do panety, win strelnuw swiczkoju whoru. Wsi czotyry peresliduwaczi te zminyy kurs i poczay schodyty mi soboju. Hawryji udawano neporuszne zastyh u centri trapeciji, hrani jakoji tworyy wynyszczuwaczi. Trapecija malia na oczach, tobto wony te zminyy orbitalnyj ruch na hiperbolicznyj i nabyzyy odyn do odnoho, siajuczy arom zbilszenoji tiahy.
Stirhardowi kortio spytaty Rotmonta, jak programista, szczo teper zroby Hawryji, bo, sudiaczy iz slipuczoho siajwa peresliduwacziw, wony woodiy weyczeznoju
ruszijnoju syoju. Wsia pjatirka widdalaa od panety, rozwynuwszy taku syu widdaczi, szczo w biomu mori chmar pid neju utworyasia szyroka woronka. W zatemnenij
sternowij rubci panuwaa mowczanka. Nichto z ludej, jaki sposterihay ce nepowtorne
wydowyszcze, ne ozywawsia. Czotyry ciatky nabyaysia do Hawryjia. Doperiwkyj
widdaemir j akceerometr wykydaw na kraj pola baczennia swoji maeki czerwoni cyfry ciymy meniamy. Wako buo steyty za szwydkistiu peresliduwacziw. Hawryji
poczaw ue wtraczaty perewahu, bo zhajaw czas na halmuwannia j zminy napriamku
polotu, tymczasom jak peresliduwaczi, zajszowszy jomu z fangiw, we czas naroszczuway szwydkis. GOD pokazaw na monitori prognozowanu toczku schodennia pjatioch
trajektorij. Za pokazanniamy widdaemiriw i doperiwkym. zmiszczenniam, wynyszczuwaczi may nazdohnaty Hawryjia czerez kilkanadcia sekund. Kilkanadcia
sekund nawi dla ludyny, jaka dumaje w miljard raziw powilnisze, ni kompjutery, czymao osobywo pry hranycznij napruzi uwahy.
Stirhard i sam ne znaw, czy prypustywsia pomyky, ne osnastywszy zondy bodaj
zachysnoju zbrojeju. Joho ochopyw hniw bezporadnosti. Na Hawryjili ne buo nawi
awtodestruktywnoho zariadu. Czesni namiry te powynni maty mei. Ce buo wse,
szczo win ustyh podumaty.
Kwadrat honytwy zmenszywsia do rozmiriw maekoji litery. Chocza wtikacz i peresliduwaczi we widdayysia wid panety na ciyj jiji dimetr, wid udaru jichnich tiah
zatremtia powerchnia moria pirjistych chmar, i kri wikno, jake utworyosia w ciomu
mori, pokazay okean ta neriwna berehowa linija Hepariji. Resztky chmar znykay u
wikni, mow mutyky cukrowoji waty na sonci.
Temne to okeanu pohirszyo wydymis. Tilky czerwoni cyfry widdaemira, szczo
wse szcze sypay na ekran, spowiszczay pro stanowyszcze Hawryjia. Peresliduwaczi
otoczuway joho z czotyrioch bokiw. Wony buy we poriad. I raptom wikno w chmarach
wypnuo, nemowby paneta zbilszyasia do weetenkych rozmiriw, hrawimetry wyday
rizkyj trisk, monitory wmy poczerwoniy j zobraennia widnowyosia. Lijkuwate wikno
biych chmar znowu zrobyosia maeke, daeke j absolutno poronie. Stirhard spoczatku nawi ne zrozumiw, szczo staosia, j hlanuw na widdaemiry. Wsi wony myhotiy
czerwonymy nulamy.
Daw jim proczuchanky! zadowoene mowyw chto, mabu, Harrach.
Szczo staosia? niczoho ne zrozumiw Tempe.

Stirhard znaw, odnak mowczaw. Win buw absolutno pewen, szczo chocz i widnowluwatyme sproby wstanowyty kontakt, wony szwydsze zanapastia korabel, ani
domousia uspichu. Zabuwszy we pro ce persze zitknennia, win jaku chwyynu rozmirkowuwaw, czy prodowuwaty skadenu programu, i maje n(. dosuchawsia do zawalnych hoosiw u sternowij rubci. Rotmont namahawsia zjasuwaty, szczo zrobyw
Hawryji, bo pan rozwidky cioho ne peredbaczaw. Syderalnym bombarduwanniam
win stysnuw prostir razom z peresliduwaczamy.
Ae win ne maw syderatora! zdywuwawsia Tempe.
Ne maw, ae mih maty. Ade w nioho buw teratronnyj dwyhun. Win rewersuwaw joho korotkym zamykanniam i zawdiaky ciomu wsiu potunis prywodu spriamuwaw u swoje nutro. Chytryj triuk. Ce buw poker, jakoho Hawryji obernuw na bryd.
Pochodyw najsylniszym kozyrem. Wyszczoji masti za grawitacijnyj koaps nemaje. Czerez te win ne daw spijmaty sebe
Strywaj, Tempe poczaw ue zdohaduwaty, szczo staosia. Chiba ce buo
zakadeno w joho programi?
Nu szczo ty! Win maw terawaty w anihilacijnomu dwyhuni j pownu awtonomiju.
Win piszow va banque. Ce maszyna, lubyj mij, a ne ludyna, ote, ce ne buo samohubstwo. Zhidno z osnownoju dyrektywoju, win mih dozwoyty manipuluwaty soboju, ae
tilky pisla posadky.
A chiba z nioho ne mohy wyjniaty cej teratron pisla posadky? zdywuwawsia
Herbert.
Jakym czynom? Uwe kormowyj segment razom z teratronom maw rozpawyty
pid czas prochodennia atmosfery. Pisla poczatku pawennia statora wnutrisznij tysk
rozirwaw by polusy, j razom z maszynnym widdienniam use rozsypaosia b na poroch.
Do toho bez bu-jakych slidiw radiaktywnosti. Zdijsnyty posadku maw tilky werchnij
nosowyj modul dla drunich besid z hospodariamy panety
Do bisa taku robotu! oburywsia Harrach. My wwaay, szczo jichni rakety
ne zmou rozwynuty podibnoji potunosti pid czas pryskorennia! Hawryji maw proetity kri jichnij smitnyk suputnykiw, jak kula kri rij bdi, i z hidnistiu sisty.
A czomu win ne rozpawyw swoho dwyhuna, koy wasztuway honytwu? zapytaw likar.
A czomu kurka ne litaje?
Rotmont daw wolu swojemu rozdratuwanniu.
A czym win maw rozpawyty swij teratron? Ade energiju dla spaennia kormowoho segmenta win musyw by braty zzowni wid tertia ob atmosferu! Tak joho sproektowano. Chiba wy cioho ne znajete? Oto wernimo do honytwy. Abo win od nych utik
by, na szczo we zowsim ne buo nadiji, abo wony nazdohnay b joho w wakuumi, stiahy
b na orbitu j demontuway. Jakby wony zdawyy joho tiahu i win tilky pisla cioho zrobyw
korotke zamykannia, stawsia b wybuch, ae terojid z polusamy mih by wcility. Cioho ne
mona buo dopustyty, oto win prydumaw czornu diru z podwijnym horyzontom wypadkiw, koapsom usmoktaw u sebe peresliduwacziw, i koy wnutrisznia sfera poczaa
zapadaty, zownisznia widchylaasia, bo w ciomu dipazoni kwantowani efekty riwni
grawitacijnym. Prostir zijszowsia czerez te my pobaczyy Kwintu, nacze kri pobilszuwalne sko.
Newe ce sprawdi ne buo zaprogramowano? Takoji moywosti ne peredbaczaosia nawi u proekti? ozwawsia Araho, jakyj dosi mowczaw.
Sprawdi, ne peredbaczaosia! Na szczastia, maszyna maa bilsze rozumu, ni
my! Rotmont ne prychowuwaw, szczo joho dratuju ci zapytannia. Maszyna maa
buty bezzachysnoju, jak nemowla! Chocz teratron Hawryjia j ne buw pryznaczenyj
dla hipertermicznoho wyrobnyctwa koapsariw zamykanniam, wony ehko zmohy b ce
wysnuwaty z samoji konstrukciji. Bez sumniwu zmohy b, oskilky Hawryji dodumawsia do cioho sam protiahom kilkoch sekund.

 Sam?
Ce czencewe zapytannia ostatoczno wyweo Rotmonta z riwnowahy.
Sam! Skilky raziw ja powynen wam ce powtoriuwaty? Ade w nioho buw luminnyj kompjuter z czetwertoju czastynoju spromonosti GODa! Wy, otcze, za pja rokiw ne
prydumajete stilky bitiw, skilky Hawryji zamikrosekundu. Win ohlanuw sebe, konstatuwaw, szczo moe zrujnuwaty teratron poem i pry zamykanni polusiw utworysia
monojadernyj syderator. Szczoprawda, pry ciomu sam win rozetysia na szmatky, ae
wodnoczas iz koapsom
Ce mona buo peredbaczyty, zauwayw Nakamura.
Jakszczo ty pidesz na prohulanku ja payceju j na tebe napade skaenyj sobaka,
to mona peredbaczyty, szczo ty zacidysz joho cijeju payceju po obi, widpowiw Rotmont. Ja dywuju, szczo my buy taki najiwni! W konomu razi, wse skinczyosia
harazd. Wony prodemonstruway swoju hostynnis, a Hawryji zrozumiw jiji. Pewna
ricz, joho mona buo osnastyty zwyczajnym samorujniwnym zariadom, odnak komandyr ne zachotiw
A chiba te, szczo staosia, kraszcze? zapytaw Araho.
A chiba ja mih osnastyty joho dwyhunom wid mopeda? Jomu potribna bua potunis, i win jiji distaw. A te, szczo teratron swojeju schemoju nahaduje syderator, ne
moja prymcha, a zakony fizyky. Prawdu ja kau czy ni, koego Nakamura?
Tak, prawdu, pohodywsia japone.
W usiakomu razi, jim newidoma ni syderotechnika, ni hrawistyka ruczu
hoowoju, dokynuw Rotmont.
A ty zwidky znajesz?
Bo inaksze wony b jiji zastosuway. Ade z pohladu syderurgiji we cej zakopanyj na Misiaci mooch drantia. Nawiszczo probywaty sztolni w magmi j astenosferi,
jakszczo mona peretworyty tiainnia tak, szczob wono dawao makrokwantowi efekty?
Jichnia fizyka pisza inszym szlachom, ja skazaw by nawi krunym i widdaya
jich wid hoownoho kozyria. I ce nasze szczastia, bo my prahnemo kontaktu, a ne wijny.
Tak, ae czy ne rozcinia wony te, szczo staosia, jak wijnu?
Mou. Jasna ricz, mou!
Czy moete wy bodaj prybyzno skazaty, de zaraz resztky tych peresliduwacziw,
jakych wydmuchnuw Hawryji? obernuwsia Stirhard do fizykiw.
Nawriad. Chiba szczo koaps buw welmy asymetrycznyj Zapytaju w GODa.
Sumniwaju, szczob hrawizory wstyhy toczno ce zarejestruwaty GODe!
Ja czuju, widpowiw kompjuter. Wyjawyty resztky nemoywo. Udarna
chwyla, spryczynena rozkryttiam zownisznioji oboonky Kerra, kynua jich u bik afeliju.
A prybyzno?
Wynyka neoznaczenis na parsek.
Ne moe buty! zdywuwawsia Poasar.
Nakamura te buw zdywowanyj.
Ja ne pewen, czy doktor Rotmont maje susznis, skazaw GOD. Moywo,
ja neobjektywnyj, bo tisnisze sporidnenyj z Hawryjiom, ani doktor Rotmont. Krim
toho, ja obmeyw joho awtonomiju za oderanymy wkaziwkamy.
Stupi sporidnenosti tut ni do czoho. Komandyr lubyw GODowu kmitywis.
Kay, szczo znajesz.
Ja prypuskaju, szczo Hawryji chotiw tilky znyknuty. Obernuty na syngularnis. Win znaw, szczo w takyj sposib ni nam, ni jim ne zawdas nijakoji szkody, bo jmowirnis zitknennia z cijeju syngularnistiu praktyczno nulowa. Wona maje 1050 dimetra protona. Szwydsze zitknusia dwi muchy, odna z jakych wyetia z Parya, a druha
z ju-Jorka.
Koho ty, wasne, zachyszczajesz? Doktora Rotmonta czy sebe?
Nikoho ne zachyszczaju. Chocz ja j ne ludyna, ae rozmowlaju z lumy. Imena

Hermes j Ewridika pochodia iz Hreciji. To nechaj moji sowa prozwucza, jak koy
pid muramy Troji: oskilky wy ne dowiriajete tym, chto zaprogramuwaw i posaw Hawryjia, ja klanu olimpijciamy, szczo wywert czerez koaps ne buo zakadeno w oden
bok pamjati Hawryjia. Win oderaw maksymum czasu na pryjniattia riszennia, tobto nanosekundnis ewrezy wzdow usich jiji stowburiw, tobto 1032 take buo
osnowne czyso joho kombinatornoji mnoyny. Jak win skorystawsia cijeju moywistiu,
ne znaju, zate znaju, skilky w nioho buo czasu na pryjniattia riszennia. Wid trioch do
czotyrioch sekund. Zanadto mao Oto win opynywsia pered alternatywoju: wse abo
niczoho. Jakby ne zamknuw prostir koapsom, to wybuchnuw by, jak sto termojadernych
bomb. Bo wywilnena pid czas korotkoho zamykannia sya bua b wybuchom. Tut win
pereborszczyw u protyenyj bik, szczo garantuwao impoziju w syngularnis i zaodno
wsmoktao snariady kwintian pid oboonku Kerra.
GOD zamowk. Stirhard obwiw pohladom czeniw ekipau.
Harazd, ja beru ce do widoma. Hawryji widdaw bohowi duszu. A w tomu, czy
win daw mat Kwinti, my szcze pereswidczymo. Poky szczo yszajemo na misci. Chto
czerhuje?
Ja, skazaw Tempe.
Harazd. Reszta mou ity spaty. Na wypadok czoho proszu mene rozbudyty.
GOD ne spy nikoy, ozwawsia GOD.
yszywszy u sternowij rubci naodynci z pohaszenymy wohniamy, piot, mow pawe u newydymij wodi, obpyw jiji wzdow matowych, slipych monitoriw, zdijniawsia
pid stelu j, osiajanyj nespodiwanoju idejeju, widsztowchnuwsia tak, szczob doetity do
hoownoho wizoskopa.
GODe, nehuczno pokykaw win.
Suchaju.
Pokay meni szcze raz ostanniu fazu honytwy. U pjatykratne spowilnenomu
tempi.
Optyczno?
Optyczno, w infraczerwonych promeniach, ae tak, szczob zobraennia ne due
rozmazuwaosia.
Ce sprawa smaku, widpowiw GOD.
Tijeji myti ekran zaswitywsia. Bila ramky wyskoczyy cyfry widdaemira. Wony
melkay ne tak byskawyczno, jak ranisze.
Daj sitku na zobraennia.
Suchaju.
Stereometryczne porizane zobraennia wkryosia biymy chmaramy. Znenaka
wono zakoywao, nemowby joho zaywaa woda. Liniji geodezycznoji sitky poczay wyhynatysia. Widsta mi hokoju Hawryjia i peresliduwaczamy zmenszuwaasia. Czerez upowilnenis use dijaosia, mow u krapyni wody pid mikroskopom, koy do czornoji
pyynky zawysi pywu komopodibni bacyy.
Dyferencilnyj widdaemir Dopera! skazaw piot.
Ewklidiw prostir utraczaje swoji wastywosti, widhuknuwsia GOD, ae
wwimknuw dyferencitor.
Wiczka sitky tremtiy j wyhynay, ae win prybyzno wyznaczyw widsta. Komy
buy wid Hawryjia za kilkasot metriw. Todi weyczeznyj obszyr panety pid pjatirkoju
skupczenych czornych ciatok raptowo poczaw rozrostaty, szczob zrazu pisla cioho powernutysia do zwycznoho wyhladu, ae wsi czorni ciatky znyky. Misce, de wony temniy
chwyynu tomu, tremtio, nacze marewo. Potim spaachnuo slipuczym purpurom, nacze
fontan switnoji krowi, jaka, zbysnuwszy jasno-czerwonym puchyrem, poburia j zhasa.
Chmary, na tysiaczi myl rozkydani wybuchom, linywo kuboczyy nad powerchneju
okeanu, temniszoju za kontynentalnyj bereh na schodi. Wikno ziajao j dali, rozczynene
nawsti, ae poronie.

 Hrawimetry! skazaw piot.

Suchaju.
Zobraennia ne zminyosia, tilky geodezyczni liniji poczay zwywatysia poseredyni,
mow kubok pereputanych nytok.
Mikrohrawiskopija! GODe, ty znajesz, szczo meni treba!
Suchaju.
GOD jak zawdy howoryw bezbarwnym hoosom, odnak piotowi wczuysia notky
zuchwalstwa. Nemowby maszyna, jaka perewerszuwaa joho swojeju kmitywistiu, z
pidkresenoju nechittiu wykonuwaa nakazy. Kubok pereputanych geodezycznych linij
e pomitno zatremtiw; trem skoychnuw hustu sitku j szczez. Geodezyczna putanyna
poczaa rozpriamlaty. Na tli bioji panety z wyrwoju w chmarach, schooju na weyczezne oko cykona, znowu zjawyasia priamokutna sitka grawitacijnych koordynant.
Hawryji wystreyw u sebe terawoltowymy nukonamy, tak? zapytaw piot.
Tak.
De win uziaw dodatkowu energiju? Ade w nioho bua nadto maa masa dla
toho, szczob stysnuty widsta do rozmiriw mikrodirky?
Teratron pry zamykanni dije jak syderator. Ubyraje w sebe energiju zzowni.
Wynykaje deficyt?
Tak.
U wyhladi negatywnoji energiji?
Tak.
U jakomu radisi?
Z nadswitowoju szwydkistiu w pozaprostori Hawryji uziaw jiji w radisi
miljona kiometriw.
Czomu cioho ne widczuy ni Kwinta, ni Misia, ni my?
Bo ce kwantowa pozyka w promiku Hoenbacha. Pojasniuwaty dali?
Neobowjazkowo, widpowiw piot. Oskilky koaps stawsia protiahom miljonnoji czastoczky nanosekundy, to wynyky dwa koncentryczni horyzonty efektiw Ramana-Kerra.
Tak, mowyw GOD.
Win ne wmiw dywuwaty, odnak piot widczuw u ciomu sowi powahu.
Ce oznaczaje, szczo syngularnosti, jaka zayszyasia wid Hawryjia, we nemaje w ciomu switi. Policzy, szczob perekonatysia, czy ja maju raciju.
Ja we policzyw, widpowiw GOD. Z imowirnistiu odyn do sta tysiacz
syngularnosti nemaje.
Todi nawiszczo ty rozpowidaw otu bajeczku pro much? zapytaw piot.
Imowirnis use-taky ne nulowa. Za geodezycznymy ruchamy, koaps maje sylne
heliofuhalne bokowe wypynannia i, zwiwszy masy wsich ti systemy do toczok, mona
wyrachuwaty fokus, de wykynuo ti jichni rakety
Makrotunelnym efektom. Tak?
Tak.
Rozmazuwannia ne moe siahaty rozmiriw parseka. Wono musy buty korotsze.
Rachuwaty wmijech?
Umiju.
Ote?
Prokadannia tunelu widbuwajesia z pewnoju imowirnistiu, a nezaeni jmowirnosti mnoasia.
Perekadimo ce na mowu zdorowoho huzdu. Krim Dzety, w cij systemi naliczujesia dewja panet. Wynykaje nelinijna systema riwnia, jaka ne piddajesia integruwanniu, ae panety perejniay obertalnyj moment protosoncia, j masu wsijeji systemy
mona perewesty w centr.
Ce due netoczno.

 Netoczno, ae ne na parsek.
Wy szczo, naeyte do tak zwanych fenomenalnych rachiwnykiw? zapytaw
GOD.
Ni. Ja narodywsia w ti czasy, koy rachuway j bez kompjuteriw. Inaksze kauczy, rachuway prybyzno. Ti z mojich koeg, jaki ne wmiy cioho robyty, wmyray moodymy. Czoho mowczysz?
Ne znaju, szczo kazaty.
Skay, szczo ty ne nepohrisznyj.
Ja ne nepohrisznyj.
I ne powynen nazywaty sebe GOD om.
Ce ne ja tak sebe nazwaw.
Nawi inka ne zdatna perebaakaty kompjutera. GODe, ty powynen wyrachuwaty dystrybuciju jmowirnosti wzdow cioho twoho parseka wona maje buty dwomodalna. Cej rajon ty nanesesz na zorianu kartu i wranci peredasy komandyrowi razom z
pojasnenniam, szczo tobi ne chotiosia cioho wyrachowuwaty.
Meni nichto ne nakazuwaw.
Ja tobi nakazuju. Zrozumiw?
Tak.
Na ciomu niczna rozmowa w rubci keruwannia zakinczyasia.

Matematyczno nadzwyczajno maojmowirne maje tu osobywis, szczo wono wse

taky inodi traplajesia. Wid trioch peresliduwacziw, usmoktanych uhyb stysnenoho
prostoru j wykynutych grawitacijnoju reaksacijeju w napriamku afeliju, ne yszyosia j
slidu, odnak czetwertoho Hermes znajszow i wziaw na bort tilky czerez wisim dib.
GOD pojasnyw cej sprawdi ridkisnyj wypadok wytonczenoju wersijeju topoogicznoho
analizu z zastosuwanniam transfinalnych derywatiw ergodyky, ae Nakamura, jakyj
dowidawsia wid Stirharda pro nicznu dyskusiju piota z GODom, zauwayw: do toho,
szczo staosia nasprawdi, zawdy mona pidihnaty rozrachunky sprytnymy pryjomamy,
widomymy konomu, chto zajmajesia prykadnoju matematykoju. Koy pidjomnyky
wtiahuway na bort korabla rozporotyj i zimjatyj ostow peresliduwacza, Nakamura,
prahnuczy zadowolnyty wasnu cikawis, spytaw piota, jak toj dijszow takoho czudowoho wysnowku. Tempe zasmijawsia.
Matematyk z mene nikudysznij. Jakszczo ja pro ce j rozmirkowuwaw, to ne
znaju, czy prawylno. Ne pryhaduju, chto j koy perekonaw mene: jakszczo ludyna chocze
wyznaczyty jmowirnis wasnoho narodennia, to, wertajuczy po heneaogicznomu derewu do bakiw, babu, didusiw, pradidiw, wona odery imowirnis, dosy byku do
nula. Jakszczo ne baky zustriysia wypadkowo, to didy. A koy dijdesz do seredniowiczczia, to bezlik cikom moywych podij, jaki wykluczyy b usi zaczattia j poohy, neobchidni dla toho, szczob wona narodyasia, bilsza za bezlik usich atomiw u Kosmosi. Inszymy sowamy, koen z nas ne maje aninajmenszoho sumniwu, szczo win isnuje, chocza
cioho nijakoju stochastykoju ne wdaosia b peredbaczyty kilkasot rokiw tomu.
Zwisna ricz ae jake ce maje widnoszennia do efektiw syngularnosti w promiku Hoenbacha?
Ujawennia ne maju. Mabu, nijakoho. Na syngularnostiach ja ne rozumijusia.
Na nych nichto ne rozumijesia. Papkyj predstawnyk, moywo, skazaw by,
szczo ce buo osiajannia zhory.
Zhory? Nawriad. Prosto ja uwano prydywywsia do zahybeli Hawryjia. Ja
znaw, szczo win ne chotiw znyszczuwaty swojich peresliduwacziw, czerez te robyw use
szczo mih, aby ne zatiahty jich pid horyzont Kerra. Ja baczyw ci wynyszczuwaczi ne
jszy idealno priamo za Hawryjiom. Jakszczo wony widrizniay dystancijeju, to
mohy widrizniaty i doeju.
I na cij pidstawi Japone usmichnuwsia j sobi.
Ne tilky. Rozrachunkowa potunis maje swoju meu. Mea cia nazywajesia
limes computibilitatis. GOD stoji na cij mei. Win ne czipaje rozrachunkiw, pro jaki
jomu widomo, szczo wony transkompjutabilni i win jich ne whryze. Tomu win nawi ne
probuwaw ce zrobyty, a ja maw take szczastia. Szczo kae fizyka pro szczastia?
Te same, szczo j pro opesky odnijeju rukoju, widpowiw japone.
Ce dzen?
Tak. A teper proszu za mnoju was czekaje wynahoroda za znachidku.
U siajwi wohniw, posered zay, na diuraewij pyti czorniw ostow, schoyj na obwuhenu rybynu. Sekcija wyjawya widomu we dribnoklitynnu budowu, luminowi dwyhuny prywodu znacznoji potunosti j rozpawenyj prystrij u nosowij czastyni. Na
dumku Poasara, ce buw azeromet, ae Nakamura wwaaw, szczo ce szwydsze osobywyj typ switowoho wohnehasnyka tiahy, oskilky jszosia pro poonennia Hawryjia,
a ne pro joho destrukciju.
Poasar zaproponuwaw wykynuty ci sorokametrowi resztky z korabla, bo wony razom zi spijmanymy ranisze zajniay maje piwzau. Nawiszczo obertaty za na skad
motochu?
El-Salam zaprotestuwaw. Win chotiw zberehty bodaj odyn ekzemplar, najkraszcze

 ostannij, chocza, koy komandyr zapytaw joho, jaka w ciomu potreba, win ne zmih
wystawyty odnoho racinalnoho argumentu. Wyriszuwaty probemu doweosia Stirhardowi.
Wwaajuczy, szczo stanowyszcze radykalno zminyosia, win chotiw poczuty wid
swojich ludej, jakyj krok wony wwaaju teper najkraszczym. Pisla wykynennia za bort
resztok suputnykiw maa widbutysia narada. Obydwa fizyky piszy sperszu do Rotmonta, szczob, jak serdyto kynuw Poasar, pidhotuwaty wstupnu dopowi i pohybyty
bibliografiju.
I sprawdi, cia trijka prahnua wyrobyty spilnu pozyciju, bo z momentu zahybeli
Hawryjia sered ekipau mona buo pomityty symptomy rozkou.
Wako skazaty, chto perszyj wymowyw sowa demonstracija syy. Harrach wysowywsia za taku taktyku widrazu, El-Salam iz zastereenniamy, fizyky z Rotmontom buy proty, a Stirhard, chocz win tilky suchaw, zdawao, buw na jichniomu boci.
Inszi utrymaysia wid obhoworennia. Pid czas narady dumky oboch grup rizko rozijszysia. Kirsting, mabu, sam toho ne baajuczy, pidtrymaw prychylnykiw demonstraciji
syy.
Nasylstwo argument nesprostownyj, zajawyw nareszti Stirhard.
U mene je try zastereennia proty p; ijeji strategiji, i kone z nych zapytannia.
Czy my sprawdi majemo perewahu? Czy moe takyj szanta spryjaty wstanowenniu
kontaktu? I czy budemo my hotowi zdijsnyty naszi pohrozy, jakszczo kwintiany nam ne
pidkoriasia? Zapytannia rytoryczni. Nichto z nas ne zmoe na nych widpowisty. Naslidky strategiji, jaka spyrajesia na demonstraciju syy, wako peredbaczyty. Jakszczo
chto dotrymujesia inszoji dumky, to nechaj wysowysia.
Desia czoowik u kajuti komandyra wyczikuwalno perezyray.
Szczo stosujesia mene j El-Salama, ozwawsia Harrach, to my choczemo,
szczob komandyr zaproponuwaw swoju alternatywu. My nijakoji alternatywy ne baczymo. My w bezwychodi. Mabu, ce wsi rozumiju. Pohrozy, demonstracija syy, szanta
ci sowa zwucza prosto hydko. Realizowani, wony mou pryzwesty do katastroficznych naslidkiw. Nasza perewaha way zaraz najmensze. Sprawa ne w tomu, woodijemo my cijeju perewahoju czy ni, a w tomu, czy dumatymu tak wony i czy zdadusia
nam bez boju.
Boju?.. unoju powtoryw czerne.
Sutyczky. Zitknennia. Tak dla was, otcze, zwuczy kraszcze? Ewfemizmiw treba
unykaty. Pohroza syoju, bajdue, jakoho wona rodu, musy buty realna, bo pohrozy, za
jakymy ne stoji szans wykonannia, taktyczno j strategiczno niczoho ne warti.
Nedomowok slid unykaty, kywnuw hoowoju Stirhard. Szczoprawda,
moywyj tako bef
Ni, zaprotestuwaw Kirsting. Bef peredbaczaje bodaj minimum obiznanosti
z prawyamy hry. My ne znajemo odnych prawy.
Harazd, pohodywsia Stirhard. Prypustimo, my majemo solidnu perewahu
j moemo jiji prodemonstruwaty, ne zawdajuczy jim bezposerednio nijakoji szkody. Ce
bua b jawna pohroza. Jakszczo taki wmowlannia ni do czoho ne prywedu, Harrach, to,
za twojeju wersijeju, my zmuszeni budemo daty jim bij, abo, jak minimum, pryjniaty
joho j widbyty. Ce ne due spryjatywi peredumowy porozuminnia.
Sprawdi, ne due, pidtrymaw komandyra Nakamura. Ce najhirsza z wychidnych pozycij, jaki tilky mona sobi ujawyty. Ae inszoho wychodu cz nas nemaje.
Czy mona meni dokynuty sowo? ozwawsia Araho. My ne znajemo, czomu
wony namahaysia zachopyty Hawryjia. Najmowirnisze, aby zrobyty z nym te same,
szczo zrobyy my z dwoma jichnimy suputnykamy pobyzu Junony. A my ne wwaajemo
sebe agresoramy. My chotiy poznajomytysia z tworinniamy jichnioji techniky. Wony
chotiy poznajomytysia z naszymy. Ce prosta symetrija. Oto ne treba howoryty pro pokazowu destrukciju, demonstraciju syy, wijnu. Pomyka ce ne obowjazkowo zoczyn.

Ae wona moe buty j zoczynom.

Tut nemaje nijakoji symetriji, zapereczyw Kirsting. Zahaom my posay
wisim miljoniw bitiw informaciji. My podaway sygnay z Posa wprodow bilsz jak
simdesiaty hodyn na wsich smuhach. My pereday kody j instrukciji dla rozszyfruwannia. Posay spusknyj aparat bez odnoho gramu wybuchiwky. Szczo stosujesia peredanych widomostej my powidomyy koordynaty naszoji Soniacznoji systemy, zobraennia Zemli, kontur wynyknennia zemnoji bisfery, dani pro antropohenez ciu encykopediju. I fizyczni stali, poszyreni w usiomu Kosmosi, szczo jich wony powynni dobre
znaty.
Ae pro syderalnu ineneriju, pro hoenbachiwku foraministyku, pro odynyci
Hejzenberga tam, mabu, ne buo ni sowa, prawda ? zapytaw Rotmont.
I pro naszi prywodni systemy ta grawitacijnu okaciju, pro we proekt SETI, pro
Ewridiku, pro hraseriw, pro Hadesa
Ni. Ty najkraszcze znajesz, czoho tam ne buo, bo ty osobysto skadaw ciu programu dla Posa, skazaw El-Salam. Ni pro tabory znyszczennia, ni pro switowi
wijny, ani pro wohnyszcza j pro widiom. Ade koy chto prychody z perszym wizytom,
to ne wykadaje wse na sti pro swoji hrichy, pro hrichy baka, materi j tak dali. Jakby
my w zahalnych rysach i cikom szczyro powidomyy, szczo wmijemo robyty z panet,
bilszych za jichnij Misia, reczi, jaki wmiszczajusia w zamkowij szparyni, to nyni ote
Araho skazaw by, szczo z naszoho boku ce buw poczatok moralnoho szantau.
Proponuju sebe na rol arbitra, wtrutywsia Tempe. Jakszczo kwintiany i ne
sydia u peczerach, ne wykreszuju woho iz kamenia j astronawtyka. w nych normalna ricz, prynajmni w centri jichnioji systemy, to wony dobre rozumiju, szczo my
prybuy do nych ne na wesach i ne n<ji witrylnyku. I same te, szczo my poprostu
prybuy z widstani sote parsekiw, oznaczaje bilsze, ni demonstracija bicepsiw.
Recte. Habet17, szepnuw Araho.
Tempe maje susznis, pohodywsia komandyr. Samoju we swojeju pojawoju my mohy jich strywoyty. Osobywo, jakszczo wony szcze ne zdatni do gaaktodromiji, ae we znaju, jaki potunosti w nij neobchidni A do zapusku Posa my wwaay, niby wony pro nas niczoho ne znaju. Jakszczo pomityy nasz Hermes nabahato
ranisze a my krulajemo tut ue tretij misia to nasza mowczanka j maskuwannia
mohy wykykaty w nych ach.
Perebilszujesz, astrohatore, rozdratowano znyzaw peczyma Harrach.
Nitrochy. Ujawy sobi, szczo nad Zemeju tysiacza dewjatsot pjatdesiatoho czy
tysiacza dewjatsot dewjanostoho roku powysy migaaktyczni krejsery zawdowky w
mylu. Nawi jakby z nych sypawsia samyj szokoad, wynyko b nejmowirne sumjathia,
perepooch, polityczni kryzy, panika. Kona cywilizacija na stadiji weykoderawnosti
ne moe ne maty bezliczi wnutrisznich konfliktiw. Ne treba nijakoji demonstraciji syy,
bo same we podoannia sta parsekiw je takoju demonstracijeju
Nu harazd, komandyre. Szczo, po-twojemu, nam teper treba robyty? Jak my
powynni jim dowesty, szczo prybuy z myrnymy j druelubnymy namiramy? Jak my
moemo jich zapewnyty, szczo niczym jim ne zahroujemo, szczo my ekskursija dobrych skautiw pid opikoju swiaszczenyka, koy czotyry jichni najdoskonaliszi bojowi maszyny, w pjatdesiat raziw waczi za naszoho archangea, Hawryji zdmuchnuw u pozaczasowyj prostir, mow ti poroszynky? El-Salam i ja, baczu, pomylaysia. Pryjszy hosti
z kwitoczkamy, w dwori na nych napaw hospodariw sobaka, odyn z hostej zamachnuwsia na nioho parasoem i nechotiaczy sztryknuw hospodarewu titku. Niczoho rozwodytysia pro demonstraciju syy, bo ce wse odno, szczo baakaty pro torisznij snih. Demonstracija we widbuasia! ne bez rozdratuwannia prowadyw Harrach, szyroko
17 Tut: Zwisno, ce same tak (at.).

wsmichajuczy do komandyra j dywlaczy na czencia.

Asymetrija zowsim ne tam, de wam zdajesia, skazaw dominikane. Tym,
chto nas ne rozumije, my ne moemo prynesty dobrych nowyn. Jangolkych namiriw ne
mona dowesty, poky ce tilky namiry. Zamis cioho mona dowesty ZO, zawdajuczy
szkody. Ce circulus vitiosus: aby porozumity, my powynni perekonaty kwintian u naszych myrolubnych namirach, a dla toho, szczob perekonaty jich u naszych myrolubnych
namirach, z nymy sperszu treba porozumitysia
Jak e wsioho toho, szczo staosia j szczo szcze moe statysia, ne wrachowuway
naszi weyki mysyteli, awtory proektu j dyrektory SETI i SETI? zapytaw Tempe,
rozlutywszy. I teper ce wpao na nas jak hrim z jasnoho neba? Prosto jake neczuwane bezhuzdia!
Kajutu wypowniuway zapalni hoosy. Stirhard mowczaw. Win dumaw pro ts,
szczo, ne uswidomlujuczy wsijeji serjoznosti sprawy, w cij bezhuzdij supereczci wony
daju wychid zosti, nespromoni naahodyty kontakt iz Kwintoju. Ce buo naslidkom
trywonych noczej, marnych spodiwa wid doslide Misiacia, buduwannia hipotez,
jaki, zamis daty dostup do neznajomoji cywilizaciji, rozsypaysia, mow kartkowi budynoczky. Odni widczuway sebe czerez ce w tisnomu kilci nerozwjaznych zahadok, a inszych nadychnua pidozra tych u koektywnij paranojji. Jakszczo na Kwinti j sprawdi
panuwaa paranojja, to w zaraznij formi.
Stirhard pomityw: indykator nad joho stoykom bila lika w hybyni kajuty temnyj.
Chto iszow do nioho j perekynuw u rubci keruwannia rubylnyk, widrizajuczy centralnyj
mozok korabla wid joho kabiny, nemowby baaw unyknuty motorosznoji j ogicznoji prysutnosti GODa.
Stirhard ne spytaw, chto ce zrobyw. Znaw, szczo sered ekipau nemaje bojahuza
czy brechuna, jakyj widpersia b od cioho wczynku; ce moho buty prosto neuswidomenym aktom, jak, skaimo, prykryttia wasnoji nahoty pered storonnimy, instynktywne
j szwydsze, ni poczuttia soromu. Oto komandyr niczoho ne skazaw, ae wwimknuw
terminal i zaadaw wid GODa optymalnoho prognozu risze.
GOD zasterih, szczo brakuje danych dla optymizaciji zachodiw. Pidtekst Nemynuczyj antropocentryzm. Ludy wysowlujusia pro sebe j pro inszych dobre abo pohano.
Te same stosujesia j jichnioji istoriji. Bahato chto wwaaje jiji nagromadenniam orstokosti, bezhuzdych zawojuwa, bezhuzdych nawi z pohladu etyky, bo ni napadnykam, ni ertwam wony ne prynosyy niczoho, krim plundruwannia kultur, zanepadu
imperij, na rujinach jakych wyrostay nowi. Odne sowo, bezlicz ludej stawysia do swojeji istoriji zi znewahoju, ae maje nichto ne wwaaje jiji koszmarnym, najstrachitywiszym z moywych psychozojicznych ekscesiw u wsiomu Wseswiti ne wwaaje Zemlu
panetoju wbyw, jedynym z miljoniw nebesnych ti, zaytym krowju i krywdoju, jak naslidkamy Rozumu. Zahaom ludy w hybyni duszi neswidomo, bo nikoy ne wdajusia do
takych rozdumiw, usiu zemnu istoriju wid paeopitekiw j awstraopitekiw a do suczasnosti wwaaju normalnoju, typowym eementom, szczo nibyto czasto projawlajesia
w usiomu kosmicznomu bezmiri. Odnak u ciomu pytanni niczoho szcze newidomo j ne
isnuje metodu, jakyj dozwolaw by z informacijnoho nula wywesty szczo bilsze, ni nul.
Digrama Ortehy-Nejssa pokazuje tilky serednij czas, jakyj widdilaje narodennia protokultury wid technoogicznoho wybuchu. Krywa digramy, tak zwana hoowna linija
psychozojikiw, ne wrachowuje ni biogicznych, ni socilnych, ni kulturnych, ni politycznych faktoriw, jaki spilno formuju konkretnu istoriju Rozumnych. Na ciu wyklucznis
daje prawo zemnyj doswid, bo wpywy riznych wiruwa i kultur, suspilnych form j ideoogiji, koonizaciji j dekoonizaciji, rozkwitu j zanepadu zemnych imperij ni w czomu ne
poruszyy ruchu krywoji technicznoho zrostannia. Ce paraboliczna krywa, bajdua w
swojemu rozwytku do wsich pereszkod naszes, epidemij, henocydu, oskilky technoogija, zmicniwszy odyn raz, staje zminnoju, nezaenoju wid cywilizatorkoho pidgrun-

tia, integrowanoju ogicznoju krywoju awtokatalizu. Wydymi w mikroskopicznomu massztabi widkryttia i wynachody zdijsniuway ludy, poodynci abo grupamy, tilky buchhaterija moe wywesty tworciw za duky, bo wynachody poroduju wynachody, widkryttia prywodia do nowych widkryttiw, i cej pryskorenyj ruch twory wasne parabou,
jaka pozirno zlitaje w neskinczennis. Cia krywa zhynajesia zawdy w krytycznij toczci,
bo jakszczo technoogijam ekspansiji ne pryjdu na dopomohu technoogiji poriatunku
abo zaminy bisfery, dana cywilizacija wchody u fazu znyszczennia jak kryza kryz. Koy
stane niczym dychaty, ne bude komu robyty nowi widkryttia j oderuwaty Nobeliwki
premiji.
Ote, za danymy kosmoogiji j astrofizyky, hoowna linija Ortehy-Nejssa wrachowuje tilky hranycznu nesuczis danoji bisfery, jaka nazywajesia tako jiji hranycznoju
technoogicznoju wantaopidjomnistiu, ae mea nesuczosti zaey ne wid anatomiji czy
suspilnych form koektywnoho yttia, a wid fizyko-chimicznych wastywostej panety,
jiji ekosferycznoho roztaszuwannia ta inszych kosmicznych faktoriw, wkluczajuczy zoriani, gaaktyczni wpywy i tak dali. Tam, de bisfera maje meu wantaopidjomnosti,
hoowna linija rozrywajesia. Ce oznaczaje, szczo okremi cywilizaciji zmuszeni pryjmaty
hobalni riszennia z prywodu swojeji podalszoji doli, a koy wony ne choczu czy ne mou jich pryjniaty zadla samoporiatunku, to hynu. Rozryw hoownoji liniji zbihajesia z
tak zwanoju horisznioju ramoju wikna kontaktu. Cia rama, abo mea, szczo maje nazwu
tako barjeru zrostannia, swidczy pro te, szczo wid sucilnoho stowbura, jakym je hoowna linija, widchodia widhauennia, bo riznomanitni cywilizaciji w neodnakowyj
sposib prodowuju swoje dalsze isnuwannia. Chocz dosi sprawa szcze ne dijsza do obminu informacijeju z odnym psychozojikom, z rozrachunkiw widomo, szczo ne isnuje
tilky odne optymalne riszennia jak najdoskonaliszyj wychid z nebezpeky, spryczynenoji
poszkodenniam bisfery z boku technosfery. Objednana cywilizacija tako ne maje pered soboju jedynoho szlachu, szczo jaknajkraszczym czynom riatuje jiji wid usich nagromadenych dyem ta nebezpek.
Nu, a dana sytuacija to naslidok neprawylnych dij, wykykanych widchyenniam
od programy ekspedyciji. Zhidno z GODom, zrobeno nyzku chybnych krokiw z tijeji prostoji pryczyny, szczo koy jich robyy, wony ne zdawaysia chybnymy, jichnij dosy-taky
fatalnyj baans wyjawywsia ysze w retrospekciji. Korotsze kauczy, Hermes buo
wwedeno w paradoks Arrowa, jakyj polahaje o u czomu: toj, chto na szczo widwaujesia, namahajesia realizuwaty konkretni cinnosti, pryczomu kona z nych welmy waywa, ae wony odnakowoju miroju nezdijsnenni. W gabaryti mi maksymalnym ryzykom i maksymalnoju oberenistiu wynyka riwnodijucza, z jakoji neehko bude wybraty. GOD ne wwaaw, szczo komandyr maje nesty widpowidalnis za bezwychi, u jakij
wony opynyysia, bo win, komandyr, prahnuw pojednaty ryzyk iz zawbaczywistiu. Pisla
zachopennia kwintiankych orbiteriw za Junonoju i wyjawennia jichnich wirojidiw
Stirhard upaw u nadmirnu oberenis maskuwaw korabel i ne posyaw Kwinti sygnaliw, kotri spowiszczay pro wizyt iz Kosmosu. Cina takoji zawbaczywosti projawlajesia zaraz.
Druhoju pomykoju buo nadannia Hawryjiowi nadto weykoji awtonomiji, tobto
nadmirnoji samostijnosti. Cej paradoks tako wynyk wid zajwoji oberenosti j chybnoji
peredumowy, niby Hawryji, perewaajuczy szwydkistiu orbitery czy rakety Kwinty,
zdijsny posadku, ne dawszy sebe perechopyty. Szczob win mih rozwynuty taku szwydkis, joho osnastyy teratronnym prywodom. A szczob mih win pisla posadky naeno
reaguwaty na nespodiwanu powedinku hospodariw, joho zabezpeczyy a nadto rozumnym kompjuterom. Programa SETI peredbaczaa posannia perszych ehkych zondiw,
ae wid cioho doweosia widmowyty, koy dypomatyczni radioperaciji Posa skinczyysia krachom. Chocza nichto j ne dumaw, szczo Hawryji peretwory swij prywodnyj
agrehat u syderalnu jadernu harmatu, ce wse-taky staosia. Czerez nadmirnu wynachi-

dywis Hawryjiowoho kompjutera, zamis wykonaty programu, wsi opynyysia w pastci. Teper ue ne mona buo posyaty nowych zondiw, tak niby niczoho j ne staosia.
Nowa sytuacija wymahaa nowoji taktyky. Dla jiji obmirkuwannia GODowi znadobysia
dwadcia hodyn. Na tomu j poriszyy.
Pisla weczirnioho czerhuwannia piot ne mih zasnuty. Win wertawsia dumkamy
do narady, z jakoji niczoho dla sebe ne wynis, krim posyenoji widrazy do GODa. Cej
najwyszczyj eektronnyj rozum, moe, j woodiw prekrasnoju ogikoju, prote efekty jiji
buy wkraj farysejki. Wnaslidok dopuszczenych pomyok wony widchyyysia wid programy, ae w ciomu ne zawynyw ni komandyr, ni GOD, szczo win zumiw due szwydko
dowesty. Paradoksy Arrowa, bahatyj ychymy naslidkamy kamufla unaslidok nadmirnoji pidozriywosti kwintian, wykykanoji sabotanykoju hipotezoju pochodennia
wirojidiw, teper ce byskucze dowiw GOD A chto we czas prysuuwawsia swojimy
poradamy komandyrowi?
Prywjazanyj do lika, bo na korabli panuwaw stan newahomosti, Tempe zresztoju
tak rozlutywsia, szczo pro son ne moho buty j mowy. Todi win uwimknuw nad uzholiwjam indywidualnu ampu, wytiah z-pid lika Programu korabla Hermes i zachodywsia czytaty. Sperszu perehlanuw zahalni pooennia, jaki stosuway Kwinty.
Knyku ciu wydrukuwaw kompjuter pered samisikym startom z Ewridiky, na
osnowi zibranych j obrobenych astrofizycznych sposteree: kwintiany woodiju energijeju prybyzno w 1030 ergiw. Ote, jichnia cywilizacija perebuwaje na dosyderalnomu
riwni. Hoowni derea energiji oczewydno, termojaderni reakciji zorianoho typu, ae
syowi ustanowky NE wywedeno w kosmicznyj prostir.
Imowirno, jichnia energetyka pisla wyczerpannia wykopnych wydiw paywa, jak i
zemna, projsza perid wykorystannia uranidiw, podalsza ekspuatacija jakych pisla
oswojennia cyku Bete wyjawyasia nerentabelnoju. Zdajesia maojmowirnym, szczob
paneta protiahom ostannich sta rokiw projsza czerez wijny z zastosuwanniam jadernoji zbroji. Choodna ekwatorilna plama ne moha buty naslidkom takoji wijny. Postatomna jaderna zyma ohornua b praktyczno wsiu panetu, oskilky pidniati w stratosferu
masy pyu zbilszuju albedo wsijeji kuli. Pryczyny prypynennia budiwnyctwa lodowoho
kilcia z okeanicznych wod newidomi.
Tempe propustyw pid palciamy storinky, powni digram i taby, a poky znajszow
rozdi Riwe cywilizaciji. Hipotezy.
I. Kwintu rozdyraju wnutriszni konflikty, znacznoju miroju spryczyneni technoogicznymy faktoramy. Na taku dumku nawody najawnis antahonistycznych deraw
abo inszych agrehacij. Era jawnych zbrojnych incydentiw ue mynua j do waslidku typu
peremoci peremoeni ne pryzwea, a powilno perejsza u fazu tajemnoho wijkowoho protystojannia.
W ciomu misci, we na bortu Hermesa, buo wkejeno wstawku GODowoho
awtorstwa: Odyn z argumentiw na korys kryptowojennoho konfliktu parazyty
dwoch suputnykiw Misiacia. Pry cij interpretaciji boky suprotywnykiw spiwisnuju u
takomu stani, jakyj ne je ni kasycznym myrom, ni kasycznoju wijnoju w rozuminni
Kauzewica.
Krim boroby na frontach kryptomachicznoho typu, wony obminiujusia klimatycznymy udaramy, wzajemnoju katalitycznoju erozijeju technoprodukujuczych potenciliw. Ce moho zirwaty tworennia lodowoho kilcia, oskilky tut potribne buo zahalne
spiwrobitnyctwo.
Nastupnyj wysnowok pochodyw znowu z Ewridiky: Jakszczo isnuju taki antahonistyczni grupy j wony zmahajusia mi soboju nekasycznym sposobom, to kontakt
iz bu-jakym kosmicznym pryszelcem moe buty znaczno utrudnenyj. Apriri zdobuttia
kosmicznoho sojuznyka maojmowirnyj szans dla konoji iz storin, jakszczo jich tilky
dwi. Bo inopanetiany ne matymu odnoji wyhody stawaty w konflikti na toj czy toj bik.

Kontakt moe widrazu wyjawyty kapsuem, jakyj tycha, postijno tlijucza i wperta
kryptomachiczna wijna oberne na obowe zitknennia oboch storin i sy. Prykad: chaj na
paneti isnuju boky A, B j W, jaki wojuju mi soboju. Jakszczo B wstupy u kontakt iz
pryszelcem, to ce bude wykykom dla A i W, jaki widczuju dla sebe weyku nebezpeku.
Wony mou abo atakuwaty pryszelcia szczob win ne zbilszyw potenciu B abo
razom atakuju B. Bo sytuacija stane nestabilnoju, a w bu-jakij nestabilnosti dostatnio
storonnioho faktora z weykym technicznym potenciom (takym potenciom powynen
woodity pryszee, jakszczo win zumiw zdijsnyty gaaktycznyj strybok) szczob
sprawa dijsza do eskaaciji woroych dij.
2. Kwinta federacija abo protektorat. Na nij nemaje riwnosylnych antahonistiw, oskilky odna weykoderawna storona pidkorya wsiu panetu. Take pidkorennia
czy to wnaslidok peremonoji wijny, czy wnaslidok myrnych dij tako ne stworiuje
peredumow dla kontaktu z gaaktycznym pryszelcem. Ne treba prypysuwaty wsepanetnij derawi ni demonicznych, ni imperilistycznych namiriw szczodo inopanetian.
U namirach zmodelowanoji w takyj sposib Kwinty ne znyszczennia pryszelcia, a rozadnannia joho paniw ustanowyty kontakt zokrema wysadyty na paneti. Technoogiczni dary, jakych mona spodiwatysia wid pryszelcia, ehko mou wyjawyty daramy zhubnymy. Sproby utrymaty pryszelcia w posuchu, aby ne poruszyw panujuczoji
socipolitycznoji riwnowahy, mou rykoszetom udaryty same po cij riwnowazi. Oto i
w takij systemi moywe nebaannia kontaktu. Ce spriamowana w Kosmos polityka
pid nazwoju PERFIS (Perfect Isolation18), za anaogijeju do istorycznoji brytankoji
splendid isolation19. Wysota informacijnych barjeriw kontaktu, jakyj powynen podoaty
pryszee, neoznaczena.
3. Za twerdenniam Holhera, Krocha ta jichnich poslidownykiw, objednana paneta, na jakij nemaje ni peremoenych, ni peremociw, sylnoji wady j ponewoenych,
te moe ne prahnuty kontaktu. Hoowni dyemy takoji cywilizaciji, jaka schody iz liniji
Ortehy-Nejssa pobyzu werchnioji zony wikna, zmiszujusia na styku jiji kultury i technoogiji. Kultura zawdy widznaczajesia rehulatywnym widstawanniam stworiuwanych prawowych i zwyczajewo-etycznych norm szczodo technoogiji w parabolitycznomu
pryskorenni. Technoogija umoywluje we te, szczo zaboroniaje kulturna tradycija.
Prykady: henetyczna inenerija, zastosowuwana do ludynopodibnych istot; rehuluwannia stati; transpantacija mozku i t. d. Rozhladanyj u ciomu switli kontakt iz pryszelciamy wyjawlaje dwojistis. Panetarna storona, widkydajuczy kontakt, neobowjazkowo powynna cym samym prypysuwaty pryszelciam woroi namiry. Pobojuwannia
suttiewiszi. Wwedennia radykalno nowych technoogij moe destabilizuwaty suspilni
wzajemyny, naslidkiw ne mona peredbaczyty. Ce ne. stosujesia ni radi, ni wsich inszych dystancijnych kontaktiw, oskilky pryjmaczi sygnaliw mou na wasnyj rozsud
wykorystaty abo znechtuwaty oderanu informaciju.
Tempe we stomywsia, ae son szcze ne braw joho. Win perehornuw kilka rozdiliw
i zachodyw czytaty ostannij pro proceduru kontaktu. Proekt SETI wrachowuwaw, usi
podani wyszcze trudnoszczi porozuminnia hostia z potencijnym hospodarem. Ote, ekspedyciju slid osnastyty specilnymy zasobamy zwjazku, a tako awtomatamy, jaki te
bez poperednich perehoworiw powynni pered posadkoju spowistyty pro myrnyj charakter ekspedyciji.
Wstupna procedura riznowarintna. Perszym poperedenniam pro prybuttia
korabla z Zemli bude posyannia promeniw na zaznaczenych u dodatku dipazonach

18 Cikowyta izolacija (at.).

19 Byskucza izolacija (ang.).

radi-, tepowych, switowych, ultrafietowych chwyl, a tako promeniw u korpuskularnij smuzi. Wodnoczas pry widsutnosti widpowidi, a tako pry oderanni widpowidi
nezrozumioji, na wsi kontynenty bude posano spuskni aparaty, czyji nawidni sensory
nacilasia u znaczni skupczennia zabudow.
U knyci bua tako weyka kilkis malunkiw, schem ta opysiw. Koen spusknyj
aparat mistyw u sobi peredawalno-pryjmalne ustatkuwannia, a tako dani pro Zemlu
ta jiji yteliw. Jakby j cej krok ne wykykaw spodiwanoji reakciji j ne pospryjaw naahodenniu zwjazku, may zdijsnyty posadku skynuti z bortu waczi zondy, osnaszczeni
kompjuteramy, zdatnymy dawaty pojasnennia, prywczaty do wizualnych, taktylnych, a
tako akustycznych kodiw.
Cia procedura bua nemynucza, oskilky koen nastupnyj krok buw prodowenniam
poperednioho. Perszi spuskni aparaty mistyy indykacijni emitery odnorazowoho wykorystannia, jaki moho prywesty w diju tilky hrube poszkodennia jichnioho koucha,
spryczynene ne awarijeju czy orstkoju, posadkoju, a nawmysnym bezdyskursywnym
demontaem. Piotowi due podobawsia takyj naukowyj sposib wyznaczennia sytuaciji,
koy jakyj trohodyt poczne rozbywaty kreminnoju sokyroju tranzystornoho posancia
ludstwa; bezdyskursywnyj demonta widbuwajesia I todi, podumaw win, koy zacidyty koho tak, szczo wsi joho zuby wylitaju bez zajwych sliw.
Indykatory, wyroszczeni z monokrystaliw, widznaczaysia takoju stijkistiu, szczo
mohy posaty sygna, nawi jakby spusknyj aparat buo znyszczeno za odnu my, naprykad, wybuchiwkoju. Dali programa detalno znajomya z modelamy cych posanciw,
opysuwaa zapy, jakymy jich treba synchronno spriamowuwaty w obrani miscia posadky-szczob oden kontynent, oden rajon ne buw postawenyj u prywiejowane stanowyszcze abo, nawpaky, obijdenyj uwahoju i tak dali.
Knyka mistya tako votum separatum20 grupy ekspertiw SETI, wyraznykiw
krajnioho pesymizmu. Nemaje, zapewniay wony, nijakych materilnych zasobiw, peresya czy ehkych dla rozszyfruwannia zapewne, kotri ne mona buo b wytumaczyty
jak pidstupne prykryttia agresywnych namiriw. Pryczyna cioho nemynucza riznycia
w technoogicznomu riwni. Jawyszcze, jake w XIX, a nadto w XX stolitti nazyway honkoju ozbroje, zjawyosia na swit razom z paeopitekom, koy win zamis sokyry zastosuwaw dowhi stehnowi kistky antyop, troszczaczy czerepy ne ysze szympanze, ade w
kategorijach gastronomiji win buw kaniba.
Odnak koy nauka, maty technoogiji, szczo rozwywaa szwydkymy tempamy, wynyka na perechresti seredzemnomorkych kultur, wojenni uspichy ewropejkych, a potim i pozaewropejkych deraw, jaki wojuway mi soboju, ne zabezpeczyy odnij z nych
wyriszalnoji perewahy nad inszymy. Jedynyj wyniatok iz cioho prawya atomna
zbroja, prote Spouczeni Sztaty utrymuway na neji monopoliju ysze neznacznyj czas.
Zate technoogiczna prirwa mi cywilizacijamy w Kosmosi maje buty weyczezna.
Ba nawi bilsze popadannia na cywilizaciju, szczo dosiaha takoho riwnia rozwytku,
jak zemna, praktyczno nemoywe.
Buo w ciomu hrubomu tomi szcze bahato wczenych spekulacij. Pryszee, jakyj
chocze widkryty nedorozwynenym hospodariam usi tajemnyci syderalnoji ineneriji,
kraszcze b ue dawaw ditiam hratysia hranatamy z wyjniatoju czekoju. Jakszczo win
NE widkryje jim swojich zna, to narazysia na pidozru w dwoykosti, w baanni panuwaty nad nymy, szczo tak pohano i tak nedobre.
Hybyna wysnowkiw zdoaa nareszti czytacza, jakyj zawdiaky programi SETI zasnuw micnym snom z knykoju w ruci j pry switli ampoczky.
Win iszow wukoju wuyczkoju, powz oswiteni soncem budynky. Bila bramy bawyysia dity, pomi wiknamy wysia na szworkach biyzna. Neriwnyj bruk, ukrytyj smittiam, szkirkamy bananiw, ohryzkamy, peretynaa sticzna kanawa. Daeko wnyzu oczam
20 Okrema dumka (at.).

widkrywsia port, zabytyj witrylnykamy, na pla linywo nakoczuwaysia dribni chwylky,

mi wytiahnenymy na pisok czownamy sochy rybalki siti, na mori, hadekomu a do
obriju, byszczaa soniaczna dorika. Joho suprowoduwaw wakyj duch smaenoji ryby,
seczi, oliji, win ne znaw, jak tut opynywsia. A wtim, ni: win znaw ce due dobre ade
ce buw Neapol, mae smahlawe diwcza kryczuczy biho za chopcem, jakyj utikaw z mjaczem, zupyniawsia, wdawaw, szczo widdaje jij mjacza, a koy wono pidbihao, znowu
wtikaw. Inszi dity szczo wyhukuway po-italijkomu, inka, jaka wychyyasia z wikna,
rozpatana, w nicznij soroczci, znimaa zi szworky, natiahnenoji nad wuyczkoju, wysochli kombinaciji, spidnyci. Nycze poczynaysia potriskani kamjani schody. Znenaka
wse zdryhnuosia, zaunay kryky, stiny poczay padaty, win, mow ukopanyj, stojaw u
chmarach wapnianoho pyu, zaslipenyj, szczo zawayosia pozad nioho, i kryky, ement
inok, hurkit cehy zahuszyw hurkit zemetrusu. Terramoto, terramoto 21 ci wyhuky
potonuy w inszomu hurkoti, jakyj powoli narostaw, posypaysia szmatky sztukaturky,
win zatuyw rukamy hoowu, widczuw udar w obyczczia j prokynuwsia, ae zemetrus
ne prypyniawsia. Strachitywa sya wdawluwaa joho w postil, win namahawsia pidchopyty, ae trymay zastebnuti remeni, knyka wdarya joho w ob i poetia na stelu.
Ce buw Hermes, ne Neapol, ae hurkotio, jak tam, i lahay stiny, win czuw, jak
usia kajuta chody chodorom, ampoczka merechtia, win baczyw rozhornenu knyku,
swetr, rozpastani pid nym na steli, z perekynutych poy etiy ruony filmiw, ce buw
ue ne son, i cej hurkit te.
Zawyy syreny trywohy. Swito osabo, wostannie spaachnuo j zhaso, w kutkach
steli, jaka teper bua pidohoju, zahoriy awarijni luminescentni ampy. Win sykuwawsia namacaty zastibky remeniw, szczob widczepyty, ae marno na nych tysnuo joho
tio. Ruky naywaysia swyncem, krow udarya w hoowu, win perestaw szamotaty,
nym kydao na wsi boky, iz syoju wtyskuwao to w remeni, to w liko. Win use zrozumiw. Czekaw. Newe kine?
Mynua piwnicz, u temnomu prymiszczenni ne buo nikoho. Kirsting usiwsia pered
zhasym wizoskopom, prystebnuwsia nawpomacky, nacze slipyj, znajszow kontakt i zapustyw striczku. W biyj priamokutnyk ekrana odyn za odnym uchodyy maje czorni
homograficzni znimky, z kubamy switliszych kruhych konturiw. Wony buy schoi na
rentheniwki tini, peresuwaysia kadr za kadrom, a poky win zupyniaw striczku.
Kirsting perehladaw powerchnewi spinogramy Kwinty. Obereno krutyw mikrometrycznyj hwynt, wyriwniujuczy zobraennia. W centri buo kuszczyste skupczennia,
nacze atomne jadro, jake rozlitajesia pid udarom promenystych uamkiw. Kirsting peresuwaw zobraennia z bezformnoji moocznoji pazmy do jiji rozridenoho kraju. Nichto
ne mih napewno skazaty, szczo ce ytowa zabudowa, weyczezne misto. Na ciomu kadri
buw jiji rozriz, wymalowanyj nukeonamy eementiw, waczych wid kysniu. Take poszarowe proswitluwannia astronomicznych objektiw, widome z dawnich-dawen, wyjawlaosia efektywnym tilky szczodo ochooych u czorni karyky zirok ta panet.
Pry wsij swojij unikalnosti spinowizija maa mei. Rozpodilnis bua nedostatnia,
szczob wyriznyty poodynoki kistiaky, nawi jakby wony perewerszuway rozmiramy gigantozawriw mezozoju i krejdianoho peridu. I wse taky Kirsting sykuwawsia rozpiznaty skeety kwintiankych stwori. Mabu, cej bahatomiljonnyj megapolis naselay
tilky rozumni istoty, jakszczo te poseennia buo sprawdi megapolisom. Kirsting dochodyw do mei rozpodilnosti j perestupaw jiji. Pisla cioho dribneki fantomy z bilastych
tremtiaczych wookon rozsypaysia. Ekran merechtiw chaosom zastyhoji hranulaciji.
Todi Kirsting zeheka, jak tilky mih, powertaw nazad mikrometrycznyj hwynt, i pope-

21 Zemetrus (ita.).

rednie imyste zobraennia wertaosia. Win wybyraw najhostriszi spinogramy krytycznoho merydina, nakadaw jich odna na odnu, poky wypukli kontury Kwinty wkryysia
nymy, jak cia paka rentheniwkych znimkiw, zrobenych momentalnoju czerhoju i skadenych dokupy.
Psewdomisto eao na ekwatori, etnografiji buy wykonani wzdow osi magnitnoho pola Kwinty, po dotycznij, tam, de atmosfera zakinczuwaasia bila oboonky panety, oto jakszczo ce bua zabudowa trydciatymylnoji dowyny, to znimky proszyway
jiji naskri, niby renthenom, ustanowenym w odnomu z peredmis, szczob win proswityw usi wuyci, poszczi, budynky.
Ce dawao nebahato. Toj, chto dywysia na ludkyj natowp zhory, baczy jich wertykalno stysnenymy. Dywlaczy na nych u wertykalnij poszczyni, win pobaczy tilky
najbyczych, u hyrach wuy; proswitena jurba postane pered nym chaosom weyczeznoji kilkosti kistiakiw. Szczoprawda, isnuwaa moywis widriznyty budiwli wid perechoych. Budiwla ne ruchaasia, oto use, szczo na tysiaczi spinogram perebuwao w
neporusznosti, usunua filtracija. Transportni zasoby te udaosia prybraty retuszsziu,
jaka likwidowuwaa use, szczo ruchaosia szwydsze, ni pisza ludyna.
Jakby win maw pered soboju weyke zemne misto, zi znimkiw znyky b tako budynky, mosty, promysowi pidpryjemstwa, maszyny czy pojizdy, i zostaysia b tilky tini
perechoych. Peredumowy z takoju sylnoju geo- j antropocentrycznistiu may nadto
sumniwnu wartis. Nezwaajuczy na ce, win rozrachowuwaw na szczasywyj wypadok.
Kirsting stilky raziw ue zachodyw unoczi do temnoji kimnaty, stilky raziw perehladaw suwoji znimkiw, ae ne wtraczaw nadiji na wypadkowe widkryttia, wybyrajuczy
j nakadajuczy odnu na odnu widpowidni etnografiji. Szczob pobaczyty bodaj newyrazno,
bodaj u zatumanenych obrysach skeety cych stwori.
Czy mohy wony buty ludynopodibnymy? Czy naeay do chrebetnych? Czy buw
kalcij osnowoju jichnich kistiakiw, jak u zemnych chrebetnych? Ekzobiogija wyznawaa jichniu ludynopodibnis maojmowirnoju, ae cikom prypuskaa osteoogicznu
podibnis do zemnych skeetiw z ohladu na masu panety, ote, na jiji tiainnia, na skad
atmosfery, jakyj peredbaczaw najawnis na paneti rosyn. Pro nych swidczyw wilnyj
kyse, a rosyny, jak widomo, ne zajmajusia astronawtykoju, tym pacze raketobuduwanniam.
Kirsting ne spodiwawsia wyjawyty ludynopodibnu budowu kistky. Wona wynyka
wnaslidok skadnych i zaputanych szlachiw ewoluciji zemnych wydiw. Zresztoju, nawi
dwonohis i wyprostana postawa szcze ne pidtwerdyy b antropomorfizmu. Ade tysiaczi
wykopnych reptylij chodyy na dwoch nohach, i jakby skasty spinografiji stada ihuanodontiw, szczo bia, u massztabi panety, jich ne mona buo b widriznyty wid marafonciw.
Czutywis aparatury daeko perewerszya najsmiywiszi ujawennia bakiw spinografiji. Z dopomohoju kalcijewoho rezonansu Kirsting mih pobaczyty szkaraupu kuriaczoho jajcia na widstani sta tysiacz kiometriw. Inodi jomu zdawaosia, szczo sered
kaamutnych plam win baczy mikroskopiczni nytoczky, jasniszi wid ta, jak sfotografowanyj czerez teeskop, zastyhyj tane holbejniwkych skeetiw. Jomu zdawaosia, szczo
koy posyyty zbilszennia, to win pobaczy jich nasprawdi j wony perestanu buty tym,
szczo prypysuwaw tremtiaczym wookonciam, takym sumniwnym i korotkoczasnym,
nacze kanay, szczo jich baczyy dawni astronomy na Marsi, bo due chotiy jich pobaczyty. Koy win nadto dowho wdywlawsia w skupczennia blidych, zastyhych iskrynok,
stomenyj zir skoriawsia woli j, zdawao, ot-ot pomity mooczni ciatynky czerepiw i
tonszi wid woosyny kistky chrebetnych stowpiw ta kinciwok. Odnak dosy buo zaklipaty pekuczymy wid napruennia oczyma, szczob cia iluzija znyka.
Kirsting wymknuw aparat i pidwiwsia. Skepywszy w cikowytij temriawi powiky,
widnowyw w ujawi zobraennia, jake szczojno sposterihaw, i znowu w oksamytnij czornoti zafosforescijuway dribni kistiaky-prywydy. Win, mow nezriaczyj, widpustyw

oporu, za jaku trymawsia, j popyw do rubinowoho wohnyka nad wychodom. Zaslipenyj

pisla dowhoho perebuwannia w temriawi, zamis ruszyty do lifta, win wtysnuwsia u
dwernu niszu, wysteenu towstym pinopastom, i ce joho wriatuwao, koy razom z hurkotom joho nastyh grawitacijnyj udar. Niczni ampy dennoho swita zhasy, po wsiomu
korydori, szczo obertawsia razom z korabem, spaachnuy awarijni wohni, ae win cioho
we ne baczyw, bo zneprytomniw.
Pisla narady spaty Stirhard ne mih, bo znaw, szczo GOD, nezaeno wid warintiw
taktyky, jaki win prydumaje, postawy joho pered wyborom, kotryj westyme do alternatywy neperedbaczuwanoho ryzyku abo widstupu. Pid czas dyskusiji Stirhard zberihaw
udawanu riszuczis, ae koy zayszywsia na samoti, widczuw sebe bezporadnym, jak
nikoy do cioho. Jomu dedali wacze wdawao opyratysia baanniu zwiryty na dolu.
W odnij iz stinnych szafok kajuty sered joho osobystych dribnyczok eaa starowynna,
waka bronzowa moneta z profiem Cezaria i puczkom fascij na zworotnomu boci
pamjatka pro baka-numizmata. Widczyniajuczy szafku, Stirhard iszcze ne buw pewen,
czy dowiry u takyj sposib korabel, ekipa, dolu ekspedyciji, najbilszoji w istoriji ludstwa, cij moneti, chocza we podumaw, szczo liktorkyj puczok rizok oznaczaje wteczu.
Bo czym inszym buw by jichnij widstup, jak ne wteczeju? A stertyj profil masywnoho
obyczczia ce te, szczo, moywo, bude jichnioju zahybellu.
Win peremih wnutrisznij opir, widczyniajuczy w piwsutini szafku, i nawpomacky
distaw z-pomi perehorodok paskyj futlar z monetoju. Wyjniawszy jiji, pokrutyw u palciach. Czy maw win prawo?.. Kydok w umowach newahomosti buw nemoywyj. Stirhard utysnuw monetu w staewu skripku, wwimknuw zakripenyj pid doszkoju pymowoho stoyka eektromagnit, szczo prytrymuwaw fotogramy czy karty z dopomohoju staewych kubykiw, kotri prawyy jomu za pres-papje. Rozsunuwszy stosy paperiw, striczok, mow maekyj chope, krutnuw monetu dzygoju. Wona krutyasia na wistri
skripky dedali powilnisze, opysujuczy neweyki koa, j nareszti wpaa, prytiahnena magnitom, zworotnym bokom dohory. Widstup.
Szczob sisty, Stirhard schopywsia za bylce obertowoho krisa j, tilky-no kombinezon pryyp do spynky, persz ni ustyh uswidomyty, widczuw strus. Spoczatku strus buw
neznacznyj, a potim poczaw narostaty, j nareszti weetenka sya zmea pliwky, papery,
pres-papje i temno-bronzowu monetu z pymowoho stoyka, a joho wtysnua w kriso.
Perewantaennia zroso momentalno.
Pomarenym zorom, bo krow ue widywaa jomu wid oczej, Stirhard iszcze pobaczyw swito kruhoji nastilnoji ampy, szczo rozmazuwaosia wid byskawycznych koywa, poczuw, jak pid obszywkoju staewych stin hucho zastohnay wsi pazy, szwy j kri
szum nezakripenych predmetiw, aparatiw, odei, szczo etiy na nioho zusibicz, probywaosia daeke wyttia syren trywohy. Wraennia buo take, niby wyy ne membrany, a
sam korabel, uraenyj u sto wisimdesiat tysiacz tonn swojeji masy, i jakszczo Kirstinga,
szczo czuw ce zawywannia j protiahyj hrim, zaslipluwaw strachitywyj tiahar, jakyj
utyskuwaw nayte swyncem tio w kriso, to Stirhard w ostanniu my widczuw poehkis.
Tak. Poehkis, bo widstup ue wykluczawsia z hry.
Zir powernuwsia do, nioho czerez kilka sekund, chocza strika hrawimetra szcze
tremtia na czerwonych ryskach szkay. Hermes unyk priamoho popadannia. Wono
buo nemoywe. Chocz by szczo joho atakuwao, GOD, jakyj postijno buw napohotowi,
widbyw udar, zawdanyj sprytno j nespodiwano. Pozbawenyj czasu wybraty naene
prykryttia, GOD upaw u krajnis. Wa grawitaciji niczym ne mona buo probyty w
ciomu Kosmosi, chiba szczo syngularnistiu, oto Hermes uciliw, ae sya takoho raptowoho udaru u widpowi nemynucze daa rykoszet i, nacze harmata, szczo widkotyasia pisla postriu, we korabel w epicentri rozriadu syderatoriw zatremtiw, chocz pryjniaw ysze neweyku czastoczku wypuszczenoho w nioho zariadu.

Nawi ne namahajuczy pidwestysia, bo tio wse szcze nacze perebuwao pid presom, Stirhard szyroko rozpluszczenymy oczyma baczyw, jak weyka strika, sabo zdryhajuczy, milimetr za milimetrom spowzaje z czerwonoho sektora kruhoji szkay. Hranyczne naprueni mjazy poczay we koryty. Hrawimetr ponyzywsia do czornoji
dwijky, i tilky syreny trywohy dosi pronyzywo wyy na wsich paubach.
Widsztowchujuczy oboma rukamy wid bylcia krisa, Stirhard nasyu pidwiwsia i,
stawszy na nohy, zmuszenyj buw, zhorbywszy, sperty dooniamy na kraj stoyka
jak ta mawpa, szczo zwyka dopomahaty swojim noham rukamy. Win ne mih sobi pojasnyty, zwidky w nioho cijeji chwyyny zjawyasia taka dumka. Sered bezadnoji kupy
striczok i kart na pidozi win pobaczyw bakiwku monetu, jaka j dali pokazuwaa
reszku, tobto widstup. Stirhard usmichnuwsia, bo ce riszennia perebyw ue wyszczyj
kozyr. Hrawimetr pokazuwaw odynyciu. Treba buo pokwapyty do sternowoji rubky j
dowidaty peredusim pro ludej.
Stirhard buw ue bila dwerej, ae raptom powernuwsia, pidniaw monetu j pokaw
jiji w szafku. Nichto ne smiw dowidaty pro joho chwyynnu sabis. Sabis ne wchodya
w kategoriji hry, bo koy brakuje minimaksowych risze, to risze, kraszczych za czysto
oterejni, nemaje. Oto win mih bodaj pered samym soboju wyprawdaty u ciomu
wczynku, ae ne chotiw. Poseredyni tunelnoho korydora do nioho powernuasia newahomis. Stirhard ne chotiw wijny, ae znaw swojich ludej i rozumiw, szczo, krim papkoho deehata, nichto ne pohodysia na wteczu.

Rozpiznaty zasoby, zastosowani proty Hermesa, ne poszczastyo, bo, nezaeno

wid toho, szczo ce buo, resztky joho znyky z czasoprostoru. GODiw zapys pamjati zachystu pidtwerdyw te, szczo fizyky prypuskay. Nacieni na wsi boky optymetry pidmitay wakuum dowkoa Hermesa a do zownisznioho perymetra oborony, wyjawlajuczy
radarni widhomony czastynok milimetrowoho rozmiru w radisi sta tysiacz myl. Udar
buw ne promenewyj, inaksze win zayszyw by spektralnu smuku.
Raptowa pojawa kilkoch desiatkiw objektiw newyraznych obrysiw dowkoa Hermesa, cioho roju, szczo koncentryczne nissia na korabel, do toho maje odnoczasno,
zdawaasia spoczatku zahadkoju. Wony zjawyysia na neznacznij widstani, wid myli do
dwoch. Suszaczy sobi hoowy, szczo b ce moho oznaczaty, fizyky obmirkuway, jak ci
objekty zmohy nepomitno pronyknuty kri systemu retelnoho zachystu. Moywi buy
try warinty. Chmary czastoczok, ne bilszych za bakteriji, mohy stysnuty u bahatotonni masy, szczo peredbaczao neabyjake wminnia wyroblaty moekuy, zdatni samostyskaty i spriamowuwatysia na cil potunoju dyspersijeju. Szczo na zrazok chmar
mikrokrystaykiw, jaki we wseredyni perymetra, podoawszy liniju zownisznioji oborony, styskajusia w awynu.
Okremi moekuy, skondensowani ne abyjak, a sformowani wasnoju inercijeju w
snariady, powynni buy widznaczaty nezwyczajno tonkoju budowoju. Za desia sekund
do udaru korabelni magnometry zarejestruway strybok magnitnoho pola dowkoa bortiw: w apoheji wono dosiaho miljarda hausiw, a za kilka nanosekund znyzyosia maje
do nula. Proty cioho prypuszczennia promowlaa widsutnis bu-jakoji eektromagnitnoji aktywnosti ranisze. Fizyky ne mohy rozhadaty mechanizmu tworennia pola takoji
intensywnosti, derea jakoho, bez poperednioho wyjawennia, ne zafiksuway b nawi
czutywi optymetry. Teoretyczno kri zachyst mohy pronyknuty dypoli, jakszczo jichnia
chmara nejtralizuwaasia wzajemnoju orijentacijeju biljoniw moeku. Ce prypuskao
najawnis technoogiji, jaku dosi na zemli nichto ne proektuwaw, a, ote, j ne perewiriaw
eksperymentalne.
Druha jmowirnis nadzwyczajno abstraktnyj sposib wykorystannia kwantowych efektiw wakuumu. A koy tak, to odna materilna czastoczka ne pronyka czerez
zachysnyj barjer i na wsiomu sferycznomu peredpilli ne buo odnoji moekuy, fizycznyj
wakuum misty bezlicz wirtualnych czastynok, jaki mou materilizuwaty pry impulsnomu posyanni zawdiaky energiji, dokadenij zzowni. Cej warint rozhadky ne
tilky prypuskaw otoczennia korabla najorstkiszym ultrarentheniwkym gamma-prominniam, a j widcentrowu rozriadku, jaka na zrazok kulastoji chwyli, szczo skoroczujesia zi szwydkistiu swita, daa same na styku z ochoronoju tunelnyj efekt: kwanty
energiji, wydienoji dowkoa korabla, wytisnyy z wakuumu czymao adroniw, szczob
wony rynuy z usich bokiw na Hermes. Metod cikom realnyj, chocz i wymahaje, odnak, wytonczenoji aparatury, z tocznoju dysokacijeju w prostori, a tako jaknajretelniszoho maskuwannia orbiteriw. Ce zdawaosia maojmowirnym.
Tretij warint prypuskaw, zresztoju, zastosuwannia negatywnoji energiji poza perymetrom oborony. Ae ce wymahao opanuwannia syderalnoji energiji j, do toho , u jiji
makrokwantowomu wyhladi, z poperednim usmoktuwanniam syy Soncia. Ade syowi
ustanowky, zdatni rozwywaty neobchidnu potunis na paneti, we pid czas pusku wykryy b sebe: Hermes mih zafiksuwaty nagriwannia dowkoysznich rajoniw.
Zachopenyj znenaka, GOD udawsia do grawitacijnoho zachystu. Wykorystawszy
wsiu potunis oboch hoownych syowych ustanowok, jaki buy w joho rozporiadenni,
win otoczyw korabel torojidalnymy kilciamy tiainnia. Wseredyni cych toriw, niby w
centri perechreszczenych awtomobilnych szyn, strymiw Hermes, i spriamowani w

nioho snariady poetiy po Szwarcszildowij krywij. Koen materilnyj objekt, jakyj potraplaje na neji, wtraczaje wsi swoji fizyczni wastywosti, za wyniatkom eektrycznoho
strumu, obertalnoho momentu j masy. Korotsze peretworiujesia na bezformnu grawitacijnu mohyu. O czomu wid wypuszczenych snariadiw ne yszyosia j slidu.
Tory u wyhladi neprobywnoho pancyra isnuway wsioho kilkanadcia sekund,
szczo kosztuwao korabewi 1021 douliw energiji. Hermes ne spitkaa dola Hawryjia, tobto win ne znyszczyw sebe w moment samozachystu zawdiaky torojidalnij konfiguraciji impulsnych grawitacijnych waliw. Ta oskilky jich nemoywo szwydko skoncentruwaty bila samoho wyprominiuwacza, to korabel pryjniaw byko odnijeji stotysiacznoji wywilnenoji energiji. We kilka dwochsottysiacznych rozczawyy b joho, nacze
moot-poroniu jajecznu szkaraupynu.
Ludy wyjszy z cijeji nepryjemnoji sytuaciji cili j neuszkodeni. Krim Stirharda j
Kirstinga, wsi spay czy prynajmni eay, prywjazani do liok, jak Tempe. Korabel ne
maw bojowoho osnaszczennia. Poasar wymahaw bu-jakoju cinoju pidniaty na peryhelij, szczob popownyty zapasy energiji, wtraczenoji pid czas widbyttia napadu.
Dorohoju Hermes peretnuw chmaru rozridenoho hazu, wziatu w protuberanci,
jaki rozsijuwaysia w soniacznomu wychori, ae sensory poperedyy, szczo na pancyr naypo bezlicz moeku, jaki joho katalityczne rozjidaju. Proby wyjawyy jichniu specyficznu wiruentnis, wastywu widomym ue wirojidam.
Ote, Stirhard zrobyw te, szczo w rozmowi z papkym deehatom nazwaw zniattiam zaboroa. Hermes rozsijaw chmaru serijeju termicznych udariw, a pryypli do
bortiw erowirusy znyszczyw u najprostiszyj sposib: z choodylnykamy, uwimknenymy
na wsiu potunis, prorwawsia, obertajuczy, jak peczenia na roni, kri werszynu soniacznoho protuberancia, szczo rozkynuwsia wsioho za kilka switowych sekund nad
fotosferoju, pisla czoho zmenszyw szwydkis do stacinarnoji j, powernuwszy do Dzety
kormoju, widkryw energowbyraczi. Czastyna wsmoktuwanoji energiji pidtrymuwaa robotu choodylnykiw, resztu wbyray syderalni agrehaty.
U cej czas ekipa rozdiywsia na try grupy.
Harrach, Poasar i Rotmont spryjniay pryhodu z chmaroju za druhu ataku kwintian. Kirsting j El-Salam wytumaczyy jiji ne jak spriamowanyj po nych umysnyj udar,
a jak swojeridnu wypadkowis nemowby Hermes potrapyw na terytoriju, zaminowanu j ozbrojenu zadowho do jichnioho prybuttia. Nakamura zajmaw prominu pozyciju: chmara to ne pastka, nastawena na Hermes czy na kwintianki orbitery, a
smitnyk mikromachicznoji zbroji, zastosowuwanoji z militarystkoju metoju nad panetoju; na peryhelij jiji zahnaw grawitacijnyj drejf Soncia wsuperecz namiram wojujuczych storin.
Araho mowczaw. GOD buw zajniatyj programuwanniam strategiji oboronnych, nastupalnych i pohoduwalnych dij. odnij iz nych win ne widdaw perewahy: dani dla optymalizaciji konoji procedury buy nadzwyczajno skupi.
Herbert uwaaw jedynym wychodom widmowu wid kontaktu, wid demonstraciji
syy, ae zberih za soboju prawo uczasti w dyskusijach, jaki dedali zahostriuway.
Tempe, jakoho wykykaw Stirhard, koy wony popowniuway roztraczenu energiju, skazaw, szczo win ne ekspert SETI j szczo ne komanduje korabem.
Tut nichto ne ekspert spodiwaju, ty ce pomityw? widpowiw Stirhard. I
ja te. Ta, popry ce, koen maje jaku dumku. I ty tako jiji majesz. Ja ne czekaju wid
tebe porady ja choczu tilky poczuty twoju dumku.
GOD znaje kraszcze za mene, usmichnuwsia Tempe.
GOD moe zaproponuwaty dwadcia taktyk abo j sto. Na bilsze win ne zdatnyj.
Ja znaju tobi widomo te, szczo widomo GODowi j naszym ekspertam. U widstupi ey
minimum ryzyku.
Nu zwisno ! Tempe, jakyj sydiw nawproty komandyra, we czas usmichawsia.

 Szczo tut smisznoho? zapytaw Stirhard.

Wy choczete znaty moju osobystu dumku, astrohatore, czy ce nakaz?
Nakaz.
Jak na mene, to sytuacija newesea. Ae ja we znaju was cikom dostatnio dla
toho, szczob skazaty, czoho wy ne zrobyte nizaszczo. Wy ne wteczete.
Ty cioho pewen?
Absolutno.
Czomu? Jak ty hadajesz: skilky raziw nas buo atakowano raz czy dwiczi?
Ce ne maje znaczennia. Tak czy tak wony ne baaju kontaktu z namy. Ne maju
ujawennia, szczo szcze wony nam pryhotuway.
Nebezpecznymy stanu bu-jaki sproby.
Nu zwisno.
Ote?
Ja ne prychowuju, szczo lublu nebezpeky. Jakby ne lubyw jich, to we kilkasot
rokiw eaw by pid mohylnoju pytoju na Zemli, bo pomer by w liku, otoczenyj zasmuczenoju rodynoju.
Inaksze kauczy, demonstraciju syy ty wwaajesz dokonecznoju potreboju?
I tak, i ni. Ce krajnis, jakoji nam ne unyknuty.
Prytysnutyj staewym kubykom, na pymowomu stoyku Stirharda eaw stosyk
arkusziw z drukowanym tekstom i z kresenniam na perszij storinci. Piot upiznaw joho.
Hodynu tomu win oderaw kopiju wid El-Salama.
Wy we proczytay ce? spytaw Tempe.
Ni.
Ni? zdywuwawsia win.
Iszcze odna hipoteza fizykiw. Ja chotiw sperszu pohoworyty z toboju.
Bu aska, proczytajte. Zwyczajno, hipoteza. Ae mene wona perekonaa.
Moesz ity.
Praciu, ozahawenu Systema Dzety jak kosmiczna sferomachija, pidpysay Rotmont, Poasar j El-Salam. Tutesznia cywilizacija ne tilky znyszczya bezdrotowyj zwjazok typu radi j teebaczennia, zapownywszy wsiu inosferu biym szumom, szczo zabywaje bu-jakyj sygna. Wona, krim cioho, wkadaje ewowu czastku zahalnoji produkciji
j energiji u wyrobnyctwo wydiw zbroji, szczo zapowniuju jiji pozapanetnyj prostir.
Ote, taka cywilizacija zdajesia nemoywoju, bo wona absurdna. Odnak, slid zwayty, cej stan cywilizacija sama sobi ne panuwaa, win wynyk postupowo, wnaslidok
pohybennia konfliktu. Za osnowu wyznajemo stanowyszcze, za jakoho wijna na bahato
frontiw pryzwody do totalnoho znyszczennia. Honka ozbroje, dosiahnuwszy cijeji krytycznoji toczky, perejsza w Kosmos. Pry ciomu odna z antahonistycznych storin ne
prahnua peretworyty wsiu tuteszniu Soniacznu systemu na sucilnyj wojennyj
pacdarm, a prosto namahaasia kontroluwaty diji suprotywnyka. Koy sprawa dijsza
do konfrontaciji w kosmicznomu prostori, niszczo we ne moho zupynyty jiji; pro ukadennia myru we j ne jszosia.
Bo na wypadok takoji boroby symulacijnyj analiz za teorijeju ihor pro nenulowu
funkciju wypaty wyjawlaje: koy nema wiry w syu ukadenoho dohoworu pro rozzbrojennia, to isnuje mea moywoho porozuminnia szlachom perehoworiw. I ce tomu, szczo
porozuminnia, pry widsutnosti wiry w dobru wolu suprotywnyka, wiry z kasycznoju
nazwoju pacta sunt servanda22, wymahaje wzajemnoho kontrolu ozbrojennia, tobto dopusku na wasnu terytoriju ekspertiw suprotywnoji storony.
Prote koy zmahannia w dosiahnenni szczoraz wyszczoji bojowoji hotownosti pere-

22 Domowenosti slid wykonuwaty (at.).

chody na szlach mikrominitiuryzaciji, kontrol bez dowiry wtraczaje sens. Todi zbrojarni, aboratoriji j arsenay mona nadijno prychowaty. Za takych umow nemoywo
dosiahty porozuminnia nawi na minimalnomu riwni wzajemodowiry (szczo toj, chto
widmowlajesia wid zastosuwannia mikrozbroji, tym samym ne stane na szlach porazky). Tym bilsze ne mona likwiduwaty najawnoho ozbrojennia, spyrajuczy na zapewnennia suprotywnykiw, szczo wony czynia same tak.
Postaje zapytannia: czomu zamis prognozowanoji koy na Zemli ery bimilitarnych metodiw boroby my nasztowchnuysia dowkoa Kwinty na mertwu sferomachiju?
Napewne, tomu, szczo suprotywnyky we i w hauzi biogicznych wydiw zbroji
dosiahy potenciu, zdatnoho znyszczyty wsiu bisferu, tak samo jak ranisze jiji mih
znyszczyty strategicznyj obmin jadernymy udaramy. Wnaslidok cioho nichto we ne
zwaysia zastosuwaty perszym ni tych, ni tych wydiw zbroji.
Szczo do kryptomilitarnoji makroalternatywy abo zawdawannia psewdostychijnych porazok suprotywnykowi, czerez manipuluwannia klimatom abo zemetrusamy,
taki diji, moywo, j sprawdi may misce, odnacze wony nikomu ne day strategicznoji
perewahy, bo toj, chto zdaten westy prychowanu wijnu sam, zumije j rozpiznaty anaogiczni diji z boku suprotywnyka.
Pisla cioho wstupu awtory podaway model sferomachiji. Jiji stanowy sfera z
Kwintoju w centri. Pradawni okalni wijny pererosy u wijny switowi, a pisla nych u
hariaczkowu honku ozbroje na suchodoli, wodi i w powitri. Kraj weykym tradycijnym
wijnam pokaa atomistyka. Widtodi zmahannia w umowach myru skadaosia z trioch
komponentiw: zasobiw znyszczennia, zasobiw zwjazku mi nymy, a tako zasobiw,
spriamowanych proty dwoch perszych.
Wynyknennia sferomachiji peredbaczaje najawnis operatywnych sztabiw, jaki na
progres suprotywnyka widpowidaju technicznym nowowwedenniam na anachronizaciju joho arsenaliw ta metodiw jichnioho skoordynowanoho zastosuwannia.
Koen iz cych etapiw maje swoju meu. Szczorazu, koy antahonisty dosiahaju jiji,
nastaje tymczasowa riwnowaha sy. Todi kotra iz storin namahajesia poruszyty ciu
riwnowahu. Za meu peredkosmicznoji fazy mona wwaaty stan, u jakomu kona storona zumije ne tilky wyznaczyty misce roztaszuwannia bojowych zasobiw suprotywnyka, kotri sua abo dla zawdannia perszoho udaru, abo udaru u widpowi, ae j znyszczyty jich. Na mei cijeji fazy znyszczennia zahrouje tako hobalnym balistycznym
raketam, roztaszowanym hyboko w panetnij kori, mobilnym puskowym ustanowkam
na suchodoli j zachowanym pid towszczeju okeanu abo na pawuczych zasobach, abo
na samomu dni.
Pry wyrobenij takym czynom riwnowazi wzajemnoho uraennia najczutywiszoju
ankoju staje systema zwjazku, wywedena w bezpowitrianyj prostir suputnykiw steennia, a tako zwjazok cych suputnykiw zi sztabamy j bojowymy zasobamy. Szczob wywesty i taku systemu z-pid nespodiwanoho udaru, jakyj moe rozadnaty jiji abo zaslipyty,
utworiujesia systema zwjazku wyszczoho orbitalnoho poriadku. Wnaslidok cioho sferomachija poczynaje rozszyriuwaty, i szczo szyrszoju staje, to bilsza zahroza znyszczennia nawysaje nad jiji zwjazkom z nazemnymy sztabamy.
Sztaby namahajusia wyjty z-pid cijeji zahrozy. Tak samojak morki ostrowy je
nepotopluwalnymy aerodromamy w epochu tradycijnych wojen, najbycza paneta, tobto Misia, staje neznyszczennoju bazoju dla storony, kotra perszoju joho zachopy.
Oskilky Misia ysze odyn, to tilky-no nym zawoodije kotra iz storin, druha, szczob
zapobihty nowomu zrostanniu zahrozy dla sebe, musy abo rozrobyty zasoby, jaki pererway b zwjazok panety z Misiacem, abo syoju wytysnuty z nioho woroha.
Jakszczo syy tych, chto wtorhajesia, i tych, chto zachyszczaje Misia, prybyzno
riwni, nichto ne moe pownistiu zachopyty wsiu joho terytoriju. Jmowirno, staosia
same tak: bazy na Misiaci maa tilky odna storona. Zhodom wona opynyasia w skrutnomu stanowyszczi j zmuszena bua pokynuty Misia, a suprotywnykowi ne stao snahy

joho okupuwaty.
Widstup mih buty wykykanyj j inszoju pryczynoju nowymy uspichamy woroha
w hauzi wywedennia z adu zasobiw dystancijnoho zwjazku. Jakszczo tak, to Misia
utratyw strategiczne znaczennia jak pozapanetna baza keruwannia operacijamy.
Abstraktna model kosmomachiji bahatofazowyj prostir z krytycznymy powerchniamy perechodiw iz fazy, jakoji we dosiahnuto cikom, u nastupnu fazu. Rozduwajuczy w astronomicznych massztabach, sferomachija wymahaje wid suprotywnykiw bezprecedentnych metodiw boroby.
Jedynoju optymalnoju w strategicznomu pani reakcijeju na zawoodinnia suprotywnoju storonoju potenciom wywedennia z adu zwjazku operatywnych sztabiw z
jichnimy bazamy ta wijkowymy pidrozdiamy na suchodoli, wodi, w powitri j Kosmosi
je nadannia wasnym wijkam ta bazam zrostajuczoji bojowoji awtonomiji.
Wynykaje sytuacija, za jakoji wsi sztaby rozumiju marnis centralizowanoho keruwannia operacijamy. Wynykaje zapytannia: jak prodowuwaty nastupalno-oboronnu
strategiju pry widsutnosti zwjazku z wasnymy syamy na paneti i w Kosmosi?
Nichto sam sobi kanaliw rozwidky j keruwannia ne perekrywaje. Ce widbuwajesia
wnaslidok tak zwanoho efektu dzerkaa: koen roby swojemu suprotywnykowi te, szczo
samomu nepryjemno, wywody z adu joho zwjazok. Nu j oderuje anaogicznu widpatu. Boroba za wucznis i rujniwnu syu balistycznych raket perechody u borobu
za wyywannia zasobiw zwjazku. Nagromadennia zasobiw rujnuwannia zhodom zminiujesia wijnoju zasobiw zwjazku. Bytwy za wywedennia z adu i wriatuwannia zasobiw zwjazku realni, chocz ne pryzwodia ni do rujnuwannia, ni do krywawych ertw.
Postupowo zapowniujuczy radikanay szumom, suprotywnyky wtraczaju kontrol i nad
wasnymy wijkowymy pidrozdiamy w misciach dysokaciji, a tako kontrol nad ozbrojenniam i bojehotownistiu woroha.
Czy oznaczaje ce, szczo paralizuwannia komandnoji zdatnosti sztabiw perenosy
bytwy w Kosmos jak u poe bezpererwnych nastupiw i kontrnastupiw samostijnych wijkowych pidrozdiliw? Czy wchody u zawdannia cych czastyn awtonomne znyszczuwannia woroych orbiteriw? A nijak. Prymat boroby za zwjazok trywaje dali. Suprotywnyka treba skri zaslipyty.
Sperszu wynykaje nepodoannyj barjer na szlachu obowoho zitknennia koy
sya zariadiw, balistyczna wucznis i potencijnyj efekt oboch storin smertelna jaderna zyma wymahaju nehajno zakinczyty wijnu.
Nespromoni ni na szczo insze, suprotywnyky znyszczuju nawzajem kontrol nad
arsenaom. Usi dipazony radichwyl huszasia. Na wsich kanaach sucilnyj szum.
Uprodow dosy korotkoho peri odu boroba staje supernyctwom potunostej huszylnych ustanowok iz potunostiamy rozwiduwalno-komandnoji sygnalizaciji. Ae j cia
eskaacija zresztoju zawody u bezwychi.
Jakyj czas rozwywajesia szcze mazernyj i azernyj zwjazky. Ae paradoksalna
ricz wnaslidok zrostannia wyprominiuwalnych potunostej eektronna wijna j tut
wede do pata: azer dosy potunyj dla toho, szczob probyty zachyst, iz rozwidnyka obertajesia rujniwnykom. Obrazno kauczy, skadajesia sytuacija, za jakoji slipyj, opynywszy u tumani, dedali wawisze wymachuje swojim biym cipoczkom: zi znariaddia,
jake suy dla orijentaciji, cipoczok obertajesia omakoju.
Peredbaczajuczy bykyj pat, kona storona praciuje nad wyrobnyctwom takoji
zbroji, jaka b rozwynua taktycznu, a widtak i strategicznu awtonomiju. Bojowi zasoby
zdobuwaju nezaenis wid jichnich tworciw, operatoriw ta baz komanduwannia.
Koy b hoownym zawdanniam zbroji, jaku we zapuskaju u Kosmos, buo
znyszczennia zbroji woroha, zitknennia w bu-jakij toczci sfery stao b apohejem bataliji, poeeju, szczo poszyryasia b na samu panetu. Ce pryzweo b do zahalnoho obminu
udaramy najwyszczoji syy, ote, do totalnoji zahybeli. Tomu ci wydy zbroji ne powynni
wstupaty odyn z odnym u raptowi sutyczky. Wony powynni ohooszuwaty odyn odnomu

szach, a jakszczo j znyszczuwaty, to pidstupno, jak mikroby, a ne jak bomby. Jichnij

maszynnyj rozum namahajesia pidkoryty sobi rozum worooji zbroji, urazyty jich abo
za dopomohoju tak zwanych programnych mikrowirusiw spryczyniaty dezertyrstwo
czuych orbiteriw, szczo w istoriji Zemli maje daekyj istorycznyj anaog W osobi janyczariw ditej, jakych Tureczczyna prymuszuwaa nyszczyty jichnich e krewnych.
Podana model sferomachiji due sproszczena. Usi jiji fazy rozrostannia mou suprowoduwaty szpyhunkymy, terorystycznymy, maskuwalnymy ta manewruwalnymy akcijamy z jedynoju metoju: wwesty suprotywnyka w omanu, osabyty joho abo
nawi znyszczyty. Drotianyj zwjazok, a tako eektronni impulsni zasoby dozwolaju woroham zberehty skoncentrowanu sztabnu hotownis u pewnomu radisi, jakoho my ne
moemo wyznaczyty tym bilsze, szczo win zminiujesia pid wpywom technicznych nowowwede. U sownyku naszych ponia brakuje wyznacze dla sferomachiji kwintiankoho typu, bo wona ne je ni wijnoju, ni myrom, a permanentnym konfliktom, jakyj utiahuje w sebe suprotywnykiw i wzajemno wysnauje.
Czy mona, takym czynom, wyznaty sferomachiju kosmicznym warintom materilnoji wijny, u jakij prohraje storona, sabsza resursamy, energetyczne j z pohladu
wynachidnyctwa? Na ce tradycijne zapytannia isnuje netradycijna widpowi. yteli panety ne maju u swojemu rozporiadenni ani newyczerpnych rezerwiw korysnych kopayn, ani newyczerpnych dere energiji. Nezwaajuczy ni neji szczo, ce nikomu ne garantuje peremohy. Model ostannioji fazy stanowy soboju prosto zirku.
Zirka, jak widomo, zawdiaczuje swoje isnuwannia termojadernym reakcijam peretworennia wodniu na helij, jaki widbuwajusia w jiji jadri pry miljonnych temperaturach i weyczeznomu tyskowi. Pisla wyhoriannia wodniu w centri zirka w syu tiainnia
poczynaje styskuwaty. Ce pidwyszczuje temperaturu w seredyni jiji, szczo pryzwody
do wynyknennia jadernych reakcij wuheciu. Wodnoczas dowkoa wnutrisznioho jadra
heliju, jake je popeom wyhorioho wodniu, reakcija joho resztok trywaje dali j cej sferycznyj wohnianyj front rozhoriajesia w zirci szczoraz ducze. Zresztoju dynamiczna
riwnowaha piddajesia raptowomu poruszenniu, i zirka, wybuchnuwszy, skydaje z sebe
zowniszni hazowi oboonky.
Ote, podibno do toho, jak u starijuczomu Sonci wynykaje sfera, kotra rozszyriujesia wnaslidok czerhowoho peretworennia wodniu w helij, heliju u wuhe i tak dali,
w mipanetnij sferomachicznij kuli wynykaju powerchni widpowidno do oswojuwanych etapiw honky ozbroje.
U centri, tobto na Kwinti, mi wijkowymy zjednanniamy konoji storony szcze
isnuje minimum zwjazku. Diju i systemy awtonomnych wydiw zbroji, jaki trymaju suprotywnykiw pid zahrozoju, jichnia samostijnis pidlahaje, prote, obmeenniu z boku
sztabnych programistiw, szczob, wojujuczy, wony ne mohy rozpoczaty anciuhowu reakciju, kotra perenesa b poumja wijny na panetu.
Odnak programisty dedali aktywnisze zachyszczajusia na dwa boky. Szczo wytonczeniszu samostijnu zbroju wykydaje suprotywnyk u prostir, to bilsze nastupalno-oboronnoji suwerennosti musy win nadawaty swojim bojowym systemam. Jak rozrachunkowa, tak i anaogowa symulacija sferomachiji pisla wijny, szczo trywaje dobrych sto
rokiw, ne wede do odnoznacznoji rozwjazky. Odnak awtory modeli, spyrajuczy na warinty, rozihrani na kompjuterach, prypuskaju, szczo isnuje porih obmeennia w programuwanni awtonomiji bojowych zasobiw i szczo wyszcze wid toho poroha wydy zbroji
z wykluczno samostijnych mou staty swawilnymy.
Cej obraz widdalajesia od modeli zirky j nabyajesia do modeli pryrodnoji ewoluciji. Awtonomni wydy zbroji wse odno, szczo nyczi organizmy, nadieni agresywnistiu u wyhladi instynktu samozbereennia. Wydy swawilnoji zbroji wse odno, szczo
wyszczi organizmy, jaki stay wynachidywymy, i z metykuwatych czy kmitywych pidehych, jakymy buy dosi, peretworyy na inicitoriw nowoji taktyky. Taki wydy
zbroji wyzwolajusia z-pid oposeredkowanoho kontrolu wyrobnykiw.

Howoriaczy, szczo wyrobnyky opyniajusia mi dwoma wohniamy, awtory modeli

wwaaju: porazka zahrouje jak tym, chto strymuje zrostanniarozumu swojeji zbroji,
tak i tym, chto ce zrostannia stymuluje. Tak czy tak u miru rozrostannia sferomachija
wtraczaje dynamicznu stabilnis i, chocz jiji majbutnia dola ne pidlahaje odnoznacznomu peredbaczenniu, wona jde dali interesiw storin, jaki rozpoczay wijnu.
Nyni do takoho stanu szcze daeko. Spaachy, zafiksowani na Ewridici, mohy
buty sutyczkamy wysokoefektywnych bojowych pidrozdiliw na peryferiji Soniacznoji
systemy Dzety. Zitknennia jich na widstani miljardiw myl od Kwinty oznaczaje, szczo
sprawni bataliji mou toczyty na frontach, astronomiczne widdaenych od panety.
Tam wijna moe buty we hariaczoju. Moe tako u majbutniomu zrobyty neperedbaczeni strybky w hyb sferomachiji. Widwerto kauczy, nichto z obiznanych iz pokauzewiciwkoju strategijeju we ne moe rozrachowuwaty na peremonyj fina boroby.
Prote obiznani strategy perebuwaju u wymuszenij pozyciji hrawcia, jakyj ne moe
wstaty z-za stou, bo wsi swoji kapitay kynuw u hru. W ciomu, wasne, j polahaje pryncyp dzerkaa. Koy hoowne pytannia chto rozpoczaw honku wtratyo bu-jake
znaczennia. Myrolubnis abo agresywnis namiriw wojujuczych storin ue niczoho ne
way. Hra ne obiciaje niczoho dobroho wsim jiji uczasnykam i zakinczysia ne inaksze,
jak pirrowoju peremohoju.
Jakym za takoho stanu reczej baczysia szans kontaktu? Cioho awtory memoriu
ne znaju. Poky na kosmicznij szachiwnyci ruchajusia czorni i bili figury anaogicznoji
syy, wony wzahali ne wdajusia do wijny, tilky odyn odnomu pohrouju. Zate cikom
nowi j neznajomi pidlahaju rozwidci bojem. Ce schoe na sutyczky, jaki ranisze nazywaysia turniramy. Moywo, ne paneta, ne jiji derawy, sztaby, uriady atakuway
Hermes, moywo, win staw objektom napadu jak absolutno czue tio, jak wytwir
gigantkyj, technicznyj i zahadkowyj wodnoczas. Ne tak, jak perechoyj, na kotroho napay bandyty, a jak mikroby, na kotrych nakydajusia zachysni limfocyty w seredyni
organizmu.
Obmeennia honky ozbroje nikczemni. Moywe powernennia zastariych bojowych orbiteriw na panetu. A dla zbroji typu wirojidiw, mikrominitiuryzowanych parazytiw, moeku, jaki samozywajusia j czerpaju energiju Soncia, potribna weyczezna
konstruktorka wynachidywis, a syrowyny nebahato.
Na zakinczennia Poasar, Rotmont j El-Salam pidsumuway swoji ujawennia pro
Kwintu. Jak wytwir boroby za hehemoniju, szczo trywaje we dobre stolittia, cej sztucznyj organizm, sferomachija z simoma miljardamy myl u radisi, moe buty wyznanyj za
organizm, kotroho rozjidaje rak. Joho kosmiczni organy je mensz czy bilsz zojakisnymy
metastazamy konfliktu. I tut wynykaje anaogija z ywym stworinniam, bo nawi u zarodku cia cilis nikoy ne bua zdorowoju, a we w samomu zaczatti zaraena antahonizmom zakadenych u nij technoogij. Wona pozbawena bu-jakych normalnych tkanyn, i perebuwaty w dynamicznij riwnowazi jij daju zmohu protydijuczi nowoutworennia. Szczob utrymuwaty taku specyficznu riwnowahu, wony powynni nawzajem
rozpiznawaty odna odnu. Jak tilky de zjawlajusia, sered panet wnutrisznich czy zownisznich, nowi, radykalno widminni, wony rozzbrojuju jich, trymaju pid zahrozoju abo
konwertuju (majesia na uwazi jichnie janyczarke zachopennia) techniczni antytia, kotri dbaju ne pro jake likuwannia (bo nemaje koho j komu likuwaty), a pro
zbereennia dynamicznoho status quo ante fuit23, abo pata. Jakszczo tak, to Hermes
sperszu natrapyw na resztky pradawnich zitkne, a potim utorhsia w zaminowanyj
prostir, czym wykykaw raptowu nicznu ataku. Jakszczo ce j sprawdi tak, to widsutnis
widpowidi na diji Posa cikom zrozumia. Jakszczo widmowa wid kontaktu ne beresia do uwahy, to wsi rozrobeni wydy taktyky SETI treba wyznaty neprydatnymy j
23 Poperednij stan (at.).

szukaty inszi, taki, szczo obiciaju pozytywnyj naslidok. Czy isnuje efektywna taktyka
awtory sferomachicznoji modeli ne znaju. Wony wysowlujusia za wychid iz pidhotowenoji programy j sprobu rozrobyty strategiju, jaka ne maje precedentu.
Traktat cej pidpysay tako Harrach i Kirsting.
To czoho inszoho mona buo spodiwatysia, krim czerhowoji narady? Chocza
Hermes i popownyw roztraczeni syy, najbezpeczniszoju pozycijeju Stirhard wyznaw
orbitu w peryheliji j manewruwaw tak, szczob korabel wysiw nad Dzetoju, wykorystowujuczy jiji ar dla wasnoho ochoodennia. Oskilky orbita cia bua wymuszena (wona
ne bua stacinarnoju ni szczodo Soncia, ni szczodo Kwinty), to nemynucza weyka tiaha
spryczyniaa tiainnia.
Iduczy z Harrachom na naradu, Tempe skazaw, szczo kosmodromija skadajesia
z katastrof i zasida, jakych poszczastyo unyknuty w ostanniu chwyynu.
Nakamura perszyj piddaw krytyci model sferomachiji, nezaenoji wid panety. Bojowi zasoby, moe, j ne pidkoriajusia jichnim tworciam zdaeku wid Kwinty, ae operatywna dijalnis sztabiw trywaje, chocz i w menszomu radisi. Inaksze Hawryji ne
piddawsia b skoordynowanomu oboma storonamy napadu.
Okean piwnicznoji piwkuli, z bioju szapkoju polarnoji kryhy, rozdilaw dwa kontynenty zachidnyj, jakoho zemlany nazway Norstralija, wdwiczi bilszyj za Afryku, i
schidnyj, Heparija, nazwanyj tak czerez formu rozpastanoji peczinky. Na pidstawi znimkiw, zrobenych pid czas polotu Hawryjia, jakyj zbyrawsia sisty bila zirczastoho
utworennia na Hepariji, Nakamura wyznaczyw misce startu tych czotyrioch kwintiankych raket: wony startuway z tropika, tilky na protyenych materykach. Sprawdi
zatueni chmaramy, rakety ne wyjawyy sebe typowym poumjam widdaczi, odnak Nakamura wyznaw, szczo jich buo abo katapultowano, abo jichnia tiaha maa neznacznu
termicznu skadowu. Nezaeno wid toho, czy rakety buo katapultowano z nezapuszczenymy dwyhunamy, czy z choodnym korpuskularnym strumenem, wony rozihriysia,
doajuczy zwukowyj barjer, szczo dozwoyo wyjawyty hariaczu czastynu jichnich tras i
sposobom retropolaciji wyznaczyty misce puskowych ustanowok.
Jakszczo rakety wyskoczyy z chmar maje odnoczasno, dwi zi schodu, a dwi z zachodu, to ce swidczy pro poperedniu synchronizaciju akciji j, ote, pro spiwrobitnyctwo
sztabiw oboch worohujuczych storin.
Awtory modeli ne pohodyysia z dumkoju Nakamury. Atmosfera Kwinty husto
iskryasia switnymy ciatkamy; czeny ekipau wwaay, szczo ce kryyny z kilcia,
jake powilno drobyosia. Nakamura , na jichniu dumku, wwaaw ci ciatky za slidy raket.
Jakis zobrae, oderanych na korabli, bua szwydsze poserednia, oskilky Hermes oderuwaw jich zi swojich zondiw, swojeridnych eektronnych oczej, a sam chowawsia za Misiacem u peryseeniji. Krim toho, dowkoa Kwinty krulay tysiaczi suputnykiw abo w unison jiji obertannia dowkoa osi, abo w protyenomu napriamku. Napriam ruchu po orbiti niczoho ne howoryw pro jichnie pochodennia, bo suprotywnyky
mohy wystreluwaty swoji bojowi suputnyky korotacijno abo antyrotacijno. Te, szczo suputnyky ne zisztowchuway i ne wojuway odyn z odnym, utwerduwao awtoriw widczuenoji sferomachiji na dumci, szczo wojenna hra yszajesia choodnoju j polahaje
w tomu, szczob trymaty pid zahrozoju, a ne znyszczuwaty bojowi zasoby suprotywnyka.
Jakby suputnyky poczay zbywaty odyn odnoho, to ce swidczyo b, szczo choodna wijna
wstupya u fazu hariaczoji eskaaciji. Ote, orbitery suprotywnykiw trymay odyn odnoho pid zahrozoju postijnoho udaru. Szczob zberehty riwnowahu sy, kosmiczni systemy oboch storin musyy rozpiznawaty odna odnu. Szczo do Hawryjia, to win dla
wsich buw pryszelcem iz czuoho switu, czerez te joho j atakowano. Rotmont naoczno
pojasnyw ciu toczku zoru na takomu prykadi: dwa psy harcza odyn na odnoho, szczo
swidczy pro jichniu wzajemnu antypatiju, ae tilky-no zjawlajesia zaje, wony razom
kydajusia nawzdohin za nym.

Nezwaajuczy na ce, Poasar pidtrymaw Nakamuru. Sprawdi newidomo, czy

Hawryjia powynni buy perechopyty rakety odnijeji storony, czy oboch, ae ataka poczaasia z tocznistiu, jaka swidczya pro zazdaehi uzhodenyj pan operaciji. Sygnay,
szczo jich posyaw Poso, buo poza wsiakym sumniwom pryjniato na paneti, i widsutnis widpowidi ne oznaczaa pasywnosti. Stirhard ne pryjednawsia do odnoji iz storin. Pytannia, czy Hawryjia buo piddano napadu, zapanowanomu na Kwinti, czy ce
zrobyy samostijni orbitery, win wwaaw druhoriadnym. Hoowne te, szczo paneta widmowlaje jim u kontakti, oto jim treba zaraz wyriszyty, czy mona jiji do cioho prymusyty.
Tilky ne wmowlanniamy, stwerduwaw Harrach. I ne realizacijeju perwisnoji programy. Szczo bilsze poszemo spusknych aparatiw, to bilsze bude sutyczok.
Wony prymusia naszych posanciw oboroniaty i widstupyty abo pryjniaty bij. Oskilky
wijna nam ni do czoho, a widstup ne wchody u pany, to zamis delikatno ayty jich i
szczypaty, my powynni prodemonstruwaty riszuczis. Z horyoju ne mona ni zapryjaznytysia, ni umyrotworyty jiji, pomaeku kusajuczy za chwist.
U horyy chwosta nemaje, zauwayw Kirsting.
Nu to krokodya. Ne owy mene na sowach. Jedyne, szczo nam zayszyosia, to
ce demonstracija syy. Jakszczo chto maje kraszczu ideju, proszu wysowyty.
Nichto iz prysutnich ne ozywawsia.
U tebe je konkretnyj pan? zapytaw Stirhard Kirstinga.
Tak. Kawitacija Misiacia. Maksymalnyj efekt pry minimumi szkody. Z panety
ce pobacza, odnak ne widczuju. Ja we dawno pro ce dumaw. GOD szczojno wse obrachuwaw. Misia rozpadesia, ae joho uamky zayszasia na orbiti. Centr mas zminy ne
zaczepla.
Czomu? pocikawywsia dominikane.
Bo fragmenty obertatymusia dowkoa Kwinty po tij samij orbiti, szczo j Misia.
Paneta skadaje z nym dwojistu systemu, a oskilky wona znaczno wacza, to centr obertannia systemy perebuwaje pobyzu neji. Cyfr ja ne pamjataju. U wsiakomu razi, dynamicznyj rozpodi mas ne zminysia.
Zminiasia grawitacijni prypywy i widpywy, utrutywsia w rozmowu Nakamura. Ty ce wrachuwaw?
Urachuwaw GOD. Litosfera nawi ne zdryhnesia. Szczonajbilsze aktywizujusia nehyboki sejsmiczni wohnyszcza. Prypywy i widpywy w okeani stanu sabszymy. Ce wse.
I jaka bude wid cioho korys? zapytaw Araho.
Ce bude ne tilky demonstracija syy, a j powidomennia. Pered cym my poszemo
jim poperedennia. Pojasnyty dokadnisze?
Tilky korotko, skazaw komandyr.
Ja ne choczu, szczob chto baczyw u meni czudowyko, z nezworusznym spokojem widpowiw perszyj piot. Iszcze na samomu poczatku my pereday jim ogicznyj
rozrachunok, a tako twerdennia typu Jakszczo A, to B, Jakszczo ne A, to W i tak
dali. My zajawymo jim: Jakszczo wy ne widpowiste na naszi sygnay, my znyszczymo
wasz Misia i ce bude persze poperedennia pro naszu riszuczis domohtysia kontaktu.
Nu i szcze raz use te, pro szczo jim sygnalizuwaw Poso: mowlaw, my prybuy z myrnymy namiramy, i jakszczo wony perebuwaju u jakomu konflikti, to my zbereemo w
niomu nejtralitet. Ote Araho moe wse ce proczytaty, ce bahowiszczennia wysy u sternowij rubci, i koen czen ekipau oderaw okremyj prymirnyk.
Ja czytaw, widpowiw Araho. A szczo bude po tomu?
Use zaeatyme wid jichnioji reakciji.
Ty wwaajesz, szczo my powynni wstanowyty jim pewnyj strok? zapytaw Rotmont. Ce buw by ultymatum.

 Nazywaj ce jak choczesz. My moemo ne wstanowluwaty tocznoho stroku: wystaczy czitko zajawyty, doky my utrymuwatymemo wid dij.
Czy je szcze jaki propozyciji, krim widstupu? zapytaw Stirhard. Nemaje?
Todi chto za proekt Harracha?
Poasar, Tempe, Harrach, El-Salam i Rotmont pidwey ruky. Nakamura zawahawsia, ta zresztoju te pryjednawsia do nych.
Czy wrachowujete wy te, szczo wony mou widpowisty nam dostrokowo, ae ne
sygnaamy? zapytaw Stirhard.
Usi desiatero sydiy dowkoa weyczeznoji pyty, szczo, mow sti na odnij nici, spyraasia na aurnyj peretyn aneroniw, jaki widdilay werchniu, grawitacijnu sternowu
rubku wid nawigatorkoji, a wona zaraz bua poronia. Tilky bymannia monitoriw nad
roztaszowanymy wzdow stin pultamy oywlao prostir pid nymy hroju swita i tini.
Cikom moywo, ozwawsia Tempe. Ja ne znajusia na atyni tak dobre, jak
ote Araho. Jakby ja pryetiw siudy tilky z wasnoji woli, to ne hoosuwaw by za. Ae
my tut ne prosto desia zwyczajnych astronawtiw. Jakszczo Hermes pisla wsich joho
sprob ustanowyty myrnyj kontakt use-taky buo piddano napadu, to ce oznaczaje, szczo
wczyneno napad na Zemlu, bo nas siudy prysaa wona. Czerez te Zemla maje prawo
zajawyty naszymy wustamy: Nemo me impune lacessit24.

24 Nichto ne napade na mene bezkarno (at.).

Syderalni operaciji, fenomeny astronomicznych rozmiriw, czerez syu, szczo wywilniajesia w nych, ne daju sposterihaczewi takych e hybokych, wraajuczych pereywa, jak powi czy tajfun. Nawi zwyczajnyj zemetrus, podija dla Kosmosu ultramikroskopiczna, wychody ue za spryjniatywis ludkych organiw czuttia. Sprawnij ach
abo zachwat wykykaju u nas podiji ni nadto gigantkoho, ni nadto maoho massztabu.
Nichto ne zdaten pereswidczyty, szczo jawlaje soboju zirka, kami czy bryljant. Najmensza zirka, okean okeaniw wicznoho wohniu, we z widstani miljona kiometriw obertajesia na stinu aru, jaka wychody a za horyzonty, a pry nabyenni do neji wtraczaje
bu-jaku formu, rozpadajuczy na chaotyczni wychory poumja, szczo zaslipluju z odnakowoju syoju: tilky z weykoji daeczi choodniszi woronky chromosfery zmenszujusia do rozmiriw soniacznych plam.
Zresztoju cia sama zakonomirnis, szczo zwody naniwe pereywannia jak widczuttia ohromu, dije sered samych ludej. Mona spiwczuwaty mukam pewnoho indywiduuma, rodyny, ae zahybel tysiacz, tak samo jak i miljoniw yteliw zamknena w
czysach abstrakcija, ekzystencilnyj zmist jakoji osiahty nemoywo.
Czerez te kawitacijne rozbyttia nebesnoho tia, panety czy jiji suputnyka-Misiacia
jawlaje soboju nadzwyczajno skromne wydowyszcze, jake widbuwajesia ne ysze z sonnoju powilnistiu, ae zawdiaky bezzwucznomu i linywomu perebihowi zdajesia sztucznym, udawanym, tym bilsze, szczo dla toho, aby joho pobaczyty j pry ciomu ne zahynuty,
treba sposterihaty u teeskop abo na ekrani monitora. A syderalni chirurgy sposterihaju kosmiczni wybuchy czerez filtry, jaki po czerzi nadiwaju na objektywy aparatury,
szczob mona buo pylno steyty za fazamy rozpadu. Czerez te kartyna, jaku wony wybirkowo spryjmaju u monochromatycznych smuhach spektra, to owta, jak sooma,
to czerwona, jak kinowar, sprawlaje wraennia newynnoji kaejdoskopicznoji zabawy,
a ne strachitywoho z ludkoho pohladu kataklizmu.
Kwinta mowczaa do hodyny nul. Kawitaciju Misiacia may spryczynyty wisimnadcia snariadiw, jaki etiy do joho ekwatorilnoji powerchni po trajektorijach typu ewolwenty.
Na al, GOD maw susznis, wywodiaczy ciu operaciju z obojmy zachodiw, jaki piddajusia tocznomu programuwanniu.
Jakby wsi bojehoowky wuczyy w oboonku pustelnoho suputnyka pid odnym i
tym samym kutom, jakby, zrobywszy w niomu tunelni probojiny, zbihysia dowkoa joho
wakoho jadra i jakby z zaprogramowanoju do sekund tocznistiu obernuy ce neochooe,
napiwridynne jadro w haz, uamky rozkootoho Misiacia, proty jakych Himaaji
dribni krychty, rozetiysia b po poperednij orbiti, a udarna chwyla raptowo wywilnenoji
syy spryczynya b tilky pomirnyj zemetrus i sztowchnua b do berehiw kontynentiw
seriju dowhych chwyl cunami.
Odnak w operaciju wtrutyasia Kwinta. Try snariady Hermesa, jaki etiy do Misiacia z boku panetnoho dyska, buo perestrinuto wakymy balistycznymy raketamy,
obernuto na wohniani kuby hazu, szczo j spryczynyosia do peredczasnoho zahoriannia
syderalnych zariadiw. Unaslidok cioho zapanowana koncentracija wsich udariw u misiaczne jadro ne widbuasia, i ce wykykao ekscentrycznu kawitaciju. Uamky piwdennoho kontynentu hradom skelastych mas sypnuy na Kwintu, a reszta prybyzno szis
siomych masy pryrodnoho suputnyka pidniaasia na wyszczu orbitu. Ce staosia czerez te, szczo dokwintianki syderatory powynni buy wtorhnuty czerez koru w jadro po
spiralach, tobto sztowchaty roztroszczenu kulu do Kwinty, a widkwintianki do
Dzety. Oskilky same ti, szczo may zachyszczaty panetu wid meteornoho hradu, buo
protaraneno, byko sta tryljoniw tonn hirkych porid po nezliczennij kilkosti eliptycznych trajektorij upao na Kwintu. Czastyna zhoria w atmosferi, najbilszi uamky,

tryljony tonn, szyroko rozsijaysia w okeani, a krajni bombarduway uzbereia Norstraliji, U bik panety wuczyw uamok Misiacia, mow zariad, wypuszczenyj pid hostrym
kutom.
Czerez dwi sotych sekundy pisla zahoriannia kawitacijnych hoowok uwe Misia
ukrywsia owtawoju chmaroju, takoju hustoju, szczo suputnyk rozrissia, mowby rozbuch. Potim win nekwapom, niby w spowilnenomu filmi, poczaw rozkoluwatysia na nesymetryczni szmatky, jak apelsyn, kotryj rozrywaju newydymi pazuri, a z triszczyn
kory dowhymy postriamy byw jasno-wohnianyj pa, schoyj na soniacznyj. Na womij
sekundi kawitaciji kuby wohnianych udarnych chwyl naday szmatowanomu Misiacewi
formu weetenkoji neopaymoji kupyny w wakuumi. Slipucze siajwo zamaryo najbyczi zirky. W grawitacijnij rubci wsi pokamjaniy bila monitoriw. Czuty buo tilky cokit
chronometriw, jaki widliczuway chid unokazmu, a z kubowynnia wohniu wylitay
ohorneni kuriawoju j rozrywajuczy, mow kartecz, alpy, kordiljery, wezuwiji. Nareszti
cia potworna chmara, szczo sperszu schoa bua na kruhyj kuszcz, poczaa powoli roztiahuwaty. Ne treba buo dywyty na pryady, szczob zrozumity: czerez kilka hodyn
Misia poczne padaty na panetu. Dobre ce czy pohano win wuczyw uneji widdalik
wid lodowoho kilcia, i tilky byko piwnoczi rij uamkiw, stykajuczy odyn z odnym i
spaachujuczy fejjerwerkom, nad samoju atmosferoju proszyw joho lodowu powerchniu.
Tak demonstracija syy obernuasia na kataklizm.

Pisla obidu druhoho dnia Stirhard zaprosyw do sebe Nakamuru ta oboch piotiw.
Zrazu pisla katastrofy, zastosuwawszy wsiu syu manewrowoho agrehata, Hermes
pidniawsia nad ekliptykoju, szczob unyknuty chmary misiacznych uamkiw, i wziaw
parabolicznyj kurs na Sonce. Wodnoczas win wykydaw za kormu radizondy ta transmitery. Wony peredaway dani, na pidstawi jakych stao zrozumio, szczo Kwinta stiaha
na sebe wsi uamky rozbytoho Misiacia, bo zap balistycznych raket nastilky poruszyw
kawitaciju, szczo udar zrykoszetyw panetu.
Joho naslidky, za jakymy sposterihay optyczno, chocz korabel ue potrojiw widsta od Kwinty, buy strachitywi. Z okeanicznoho epicentre rozbihysia cunami. Masy
wody, pidniatoji na stokratnu wysotu najbilszych prypywiw, zayy peredusim schidne
uzbereia Hepariji j tysiaczomylnym frontom zatopyy jiji weyczeznu riwnynnu terytoriju. Okean rynuw u hyb suchodou, utworiujuczy ozera zawbilszky z more, bo hyboku pytu litosferycznoji mantiji Kwinty buo zimjato, j wody zapownyy depresiji na
powerchni.
Wodnoczas biljony tonn wody, wysztowchneni kypuczoju paroju nad stratosferu,
otoczyy sucilnym szarom chmar usiu panetu, i tilky tonke lodowe kilce byszczao nad
nym na sonci, mow brytwa.
Stirhard zaadaw od Nakamury dopowidi pro rezultaty spinoskopiji, jaka ni na
sekundu ne pererywaasia pisla unokazmu. Zrazu pisla toho, jak unokazm zakinczywsia, Stirhard nakazaw wystreyty z bortu korabla i wywesty na orbitu Kwinty popered neji i pozad neji najwaczi magnetronni agrehaty sprawni moochy razom iz
syderalnymy ywylnykamy, koen masoju w sim tysiacz tonn, j otoczyty panetu, aby
zachystytysia wid moywoji ataky metalnykiw kohezijnoho tysnennia. Ce buy bombowi hrasery odnorazowoho wykorystannia. Za panom, jakyj wyrobyw sztab SETI,
wony may suyty dla anihilaciji asterojidiw, jakby Hermes zustriw jich dorohoju do
Kwinty j czerez swoju switowu szwydkis nezdatnyj buw by manewruwaty z metoju
obmynannia pereszkod, zitknennia z jakymy ne wytrymay b zachysni szczyty.
Persz ni Nakamura wstyh poinformuwaty komandyra pro dani spinoskopiji, toj
nespodiwano zapytaw druhoho piota, Tempe, zwidky win znaje starodawnij atynkyj
dewiz Meto te itrype Isezziji, jakym zakinczyw nedawniu naradu.
Tempe ne pryhaduwaw.
Nawriad czy ty koy buw fioogom. Szwydsze ty czytaw Po. Baryo Amontiljado.
Tempe rozhubeno pochytaw hoowoju.
Po? Toho, szczo pysaw fantastyczni opowidannia? Chtozna A wtim, ja ne pryhaduju, szczo czytaw pered Tytanom. Chiba ce tak waywo?
Ce my szcze pobaczymo, ae trochy piznisze. A zaraz proszu rezultaty etnografiji.
Nakamura szcze j rota ne wstyh roztuyty, jak Stirhard dokynuw:
Aparaturu te buo atakowano?
Dwiczi. Hrasery znyszczyy kilka desiatkiw raket. Hoenbachiwki dyfrakciji
pererway pryjom spinogram bez szkody dla zobraennia.
Zwidky startuway ci rakety?
Z bombardowanoho materyka, ae z terytoriji, jaka unyka katastrofy.
A tocznisze?
Z czotyrioch punktiw hirkoji systemy, szczo na pjatnadcia gradusiw nycze
wid polarnoho koda. Puskowi ustanowky roztaszowani w hybyni imitowanych skel. Takych ustanowok tam czymao a do tropika. Zjomky wyjawyy jich dobru tysiaczu.
Bezpereczno, jich znaczno bilsze, ae najczitkisze wdaosia rozriznyty ti, jaki stojay perpendykularno do impulsnoho pola. Paneta obertajesia, a poe yszajesia neporusznym.

Pry bezpererwnij spinoskopiji wynyko b zobraennia, jake ne mao b nijakoji cinnosti,

wse odno, szczo ludyna, kotra krutysia pered renthenom na wsi boky, koy jij robla
znimky. Czerez te my perejszy na momentalnu tomografiju w mikrosekundach. Dosi
zibrano kilkanadcia miljoniw kadriw. Ja chotiw doczekaty pownoho obertu Kwinty, a
we todi peredaty wsi striczky GODowi
Rozumiju, kywnuw Stirhard. GOD iszcze ne oderaw znimkiw i ne pidsumuwaw jich?
Pownistiu szcze. Ja wstyh perehlanuty zwedennia szczohodynnych tomogram.
Wse-taky ce szczo! Ja suchaju.
Ja woliw by, szczob wy, astrohatore, sami perehlanuy najczitkiszi spinogramy.
Sowesnyj opys moe buty neobjektywnyj. Maje wse wydyme na pliwci daje pidstawy
dla pewnoji interpretaciji, ae ne dla tocznoho dignozu.
Harazd.
Wony pidweysia. Nakamura wstromyw dysk u wideomagnitofon, i joho monitor
zaswitywsia. Ekranom pobihy rozmazani tremtiaczi smuhy, fizyk chwyynu nastrojuwaw, zobraennia potemnio, ae wsi pobaczyy kulastyj spektr iz kruhoju czornoju plamoju w centri j neriwnomirnym siajwom nawkoo. Nakamura peresuwaw zobraennia
doty, a doky wypuka powerchnia panety Kwinty opynyasia w nynij poowyni
ekrana. Nad krywyznoju litosfery, neprohladno czornoju, tak samo wyhynaasia pasmom bilasta ima, najhustisza wzdow liniji obriju. To bua atmosfera z mikroskopicznymy kaptykamy chmar. Fizyk nastrojiw spektr, perechodiaczy wid ehkych eementiw
do szczoraz waczych. Atmosferni hazy znyky, nemowby jich zdmuchnuy, i nepronykna dosi czornota kontynentalnoji pyty poczaa projasniuwaty.
Tempe stojaw mi Harrachom i komandyrom, utupywszy w ekran. Z panetarnoju
spinoskopijeju win poznajomywsia szcze na bortu Ewridiky, ae zastosowanoji z takoju
syoju dosi jomu ne dowodyo baczyty. Nukeoskop astronomicznoji dalnosti braw panetu w czaszi magnitnych poliw z napruhoju Haussa, jaka na pikach impulsiw doriwniuwaa magnitosferi mikropulsara. Paneta proswitluwaasia naskri, i wynykli zobraennia, jaki utworiuwaysia zawdiaky rezonansowi atomnych spiniw, mona buo krajaty. abo tomografuwaty zoseredenniam kerowanoho pola na czerhowych szarach nebesnoho tia, poczynajuczy z powerchnewych i posuwajuczy uhyb, do szczoraz hariacziszych szariw mantiji ta kerna.
Tak samo jak mikrotom kraje zastyhli tkanyny, szczob jich mona buo ohlanuty
po czerzi pid mikroskopom, nukeoskop dawaw zmohu robyty znimky, jaki szar za szarom pokazuway wnutriszniu atomnu strukturu nebesnoho tia, nedostupnu ni dla radiokaciji, ni dla nejtronnoho zonduwannia. Dla radiokatoriw paneta bua absolutno
neprozora, dla potokiw nejtryno prozora a zanadto, czerez te niszczo, krim magnitokohezijnoji bahatopolusnoji spinoskopiji, ne dozwolao zazyrnuty w hyb kosmicznych
ti szczoprawda, tilky zachooych, takych jak panety ta jichni pryrodni suputnyky.
Tempe czymao naczytawsia pro ce. Dystancijno fokusowani magnetyczni potenciy wyszykowuway spiny atomnych jader uzdow syowoji liniji, a pisla wymknennia
pola jadra prymuszuway jich braty energiju. Koen eement tabyci Mendelejewa koywawsia todi wastywym jomu rezonansom. Zafiksowane w receptori zobraennia stawao termojadernym portretom pererizu, na jakomu sekstyljony atomiw wykonuway
rol toczok zwyczajnoji poligraficznoji drukarkoji sitky. Pozytywnym bokom nukeoskopiji weykoji potunosti bua jiji neszkidywis dla proswitluwanych materilnych objektiw, a ote, j dla ywych istot, a negatywnym te, szczo, zastosowujuczy taku potunis,
ne mona prychowaty jiji translacijnych dere.
Na zamowennia fizykiw GOD widfiltruwaw zi znimkiw konoji sicznoji poszczyny
spinogramy eementiw, osobywo prydatnych dla technoogicznoho wykorystannia. Cej
wybir spyrawsia na jedynu, ae cikom nadijnu peredumowu, jaka j bua w jichniomu

rozporiadenni, a same: anaogiju kwintiankoji i zemnoji technosfery, chocza b czastkowu. O czomu w hyb kory proswitenoho nebesnoho tia wchodya newyrazno wymalowana sitka wanadijewych, chromowych ta patynowych eementiw z grupy wakych,
takych jak osmij ta irydij. Pidpowerchnewi nytky midi nawodyy na dumku pro energetyczni kabeli. Spinogramy terytoriji, wraenoji unokazmom, wyjawyy chaotyczni mikrowohnyszcza spustosze, a pereriz zirczastoho utworennia, kotre nazway Meduzoju,
nahaduwaw bezadni rujiny zi slidamy uranidiw. Tam tako wyjaweno kalcij. Dla rujin
ytowych budiwel joho buo zamao; osadowych zakamjaniostej grunt ne pokazuwaw
uzahali, czerez szczo buo wysunuto prypuszczennia, szczo ce miljonni resztky ywych
istot, piddanych pered smertiu abo pisla smerti radiaktywnomu zaraenniu, oskilky
joho izotopom buw weykyj procent kalciju, a jak widomo, cej izotop wynykaje ysze w
kistiakach oprominenych chrebetnych. Ce widkryttia, szczoprawda, tilky jak nepriamyj
dokaz, pry wsij swojij orstokosti podawao j krychtu nadiji. Dosi ne mohy wstanowyty,
czy naseennia Kwinty skadajesia z ywych istot, czy, moe, ce jaki nebiogiczni
awtomaty, spadkojemci zhasoji, koy ywoji cywilizaciji. Ne wykluczaasia j strachitywa hipoteza, szczo honku ozbroje, jaka znyszczya yttia razom z joho resztkamy,
zahnanymy w schowyszcza ta peczery, prodowuju jiji mechaniczni spadkojemci.
Same cioho najducze bojawsia Stirhard pisla perszych sutyczok, chocz i ne afiszuwaw ciu koncepciju. Win uwaaw, szczo moywyj takyj chid podij, za jakoho ywu syu
zastupaju pry sekularnij trywaosti wojennych dij maszyny ne tilky w Kosmosi, w
czomu astronawty we perekonay, ae j na paneti. Bojowi awtomaty, pozbaweni
instynktu samozbereennia, pryznaczeni dla smertelnoji boroby, neehko schyyysia b
do bu-jakych perehoworiw z kosmicznym pryszelcem. Szczoprawda, instynktom samozbereennia i todi zobowjazani buy b keruwatysia wijkowi sztaby, nawi pownistiu
kompjuteryzowani, ae, stawlaczy na perszyj pan dyrektywu zdobuttia perewahy w
chodi strategicznych dij, wony tako ne dozwoyy b zwesty sebe do roli paramenteriw.
Zate szans porozuminnia ywych iz ywymy buw wyszcze wid nula. Optymizm,
jakyj wynyk pisla perehladu spinogram i moywoho rozpiznannia hekatomby, skeetiw,
na pidstawi spiwwidnoszennia kalciju z joho izotopom, buw, mona skazaty, bilsze ni
skromnym. Wako buo b nazwaty joho j dobrym pobaanniam. Koy pioty i komandyr
suchay Nakamuru, jakyj demonstruwaw znimky, komentujuczy jich perewano zdohadamy, prounaw zumer interkoma. Trubku wziaw komandyr:
Stirhard suchaje.
Usi czuy hoos toho, chto howoryw, ae sliw rozibraty ne mohy. Koy hoos urwawsia, Stirhard dobru chwyynu mowczaw.
Harazd. Zaraz? Bu aska. Ja czekaju. Win pokaw trubku, obernuwsia do
prysutnich i skazaw: Ce Araho.
Nam wyjty? zapytaw Tempe.
Ni. Zayszte. I, niby mymochi, u nioho wychopyosia: Ce bude ne spowi.
Dominikane zajszow u biomu, chocz i ne w sutani: na niomu buw dowhyj swetr,
a pro te, szczo win nosyw na hrudiach chrest, swidczyw temnyj sznurok, jakyj obwywaw
jomu szyju. Pobaczywszy, szczo Stirhard ne sam, Araho zupynywsia na porozi:
Ja ne znaw, szczo wy, astrohatore, prowodyte naradu
Sidajte, prepodobnyj otcze. Ce ne narada. Czas paramentkych zasida z hoosuwanniam zakinczywsia. I, mowby widczuwszy, szczo ci joho sowa prounay nadto
bezceremonne, dodaw: Ja ne chotiw cioho. Odnak fakty wpertiszi za moji baannia.
Proszu wsich sidaty.
Usi siy, bo chocz ostanniu frazu win wymowyw z usmichom, ce buw nakaz. Czerne hotuwawsia do rozmowy wicz-na-wicz. A moywo, joho wrazya Stirhardowa kategorycznis. Zdohadujuczy pro pryczyny joho wahannia, astrohator skazaw:

 Cest le ton qui fait la chanson25. Ae ja ne stworyw cijeji muzyky. Chocz probuwaw pinissimo.
Wona skinczyasia na Ijerychonkych trubach, widpowiw czerne. Ae,
moe, dosy peryfraz.
Nu zwyczajno. Ja ne zbyrajusia howoryty natiakamy. Hodynu tomu w mene
buw Rotmont, i ja znaju zmist rozmowy, ekzehezy. Ni, wwaajmo ce wse-taky rozmowoju, jaku sprowokuwaw GOD. Wona stosuwaa astrobiogiji.
Ne tilky, zauwayw dominikane.
Znaju. Czerez te ja choczu zapytaty, w jakij roli pryjmaju nowoho hostia: jak
likaria czy jak papkoho nuncija?
Ja ne nuncij.
Z woli czy bez woli papkoho prestou tak. In partibus infidelium26. A moe,
in partibus daemonis27. Ja kau ce w zwjazku z pamjatnym wysowom ne doktora astrobiogiji, a otcia Araho na bortu Ewridiky, w Bar-Horaba. Ja tam buw, use czuw i
zapamjataw. A teper suchaju.
Ja baczu tut ti sami znimky, jaki roztumaczyw meni Rotmont, promowyw
ote Araho. Moje wtorhnennia dijsno sprowokuwaw GOD.
Kalcijewoju hipotezoju? zapytaw komandyr.
Tak. Rotmont zapytaw u GODa, czy smuka, jaka powtoriujesia w spektralnomu analizi pewnych punktiw, buwa, ne izotop kalciju. GOD ne wykluczyw cioho prypuszczennia.
Meni widomi wsi detali. Jakszczo to kistky, to jich miljony. Hory trupiw.
Krytyczne i misce-weyka ahomeracija; mabu, tam kwintiany, mowyw czerne. Win zdawawsia blidiszym, ni zwyczajno. Nawriad, szczob ce buw zwiryne
dimetrom u pjatdesiat myl. Ote, tam dijszo do henocydu. Kadowyszcze ertw ne
najkraszcza scena dla bezprecedentnoji podiji naszoji istoriji. Baky proektu SETI ne
stawyy sobi za metu wstanowluwaty kontakt z Rozumom na bojowyszczi, zawaenomu
trupamy hospodariw.
Sytuacija nabahato hirsza, widpowiw Stirhard. Ja powtoriuju: staosia
szczo znaczno hirsze, ni katastrofa, wykykana zbihom nikym ne peredbaczenych obstawyn. Ne wykluczeno, szczo ci spektralni liniji wid izotopiw skeetnoho kalciju. My
ne wadni wykluczyty ce zi stoprocentnoju pewnistiu. Ja skazaw, szczo paneta moe
uperedyty nasz ultymatum. Czerez krajniu pidozriywis kwintian. Odnak ja ne dopuskaw, szczo wony zowmysne stiahnu kawitowanyj Misia na sebe. My stay katamy za
maksymoju odnoho italijkoho jeretyka: Wid nadmiru czesnoty peremahaju syy peka.
Jak ja powynen ce zrozumity? zapytaw pryhoomszenyj Araho.
Za kanonamy fizyky. My poperedyy jich, szczo roztroszczymo jichnij Misia, aby
prodemonstruwaty swoju perewahu, j zapewnyy, szczo cia syderalna operacija ne zawdas jim nijakoji szkody. Jak znawci nebesnoji mechaniky, wony rozumiy, szczo minimalnoju kilkistiu energiji mona rozbyty panetu, naroszczujuczy tysk u jiji jadri. Rozumiy, szczo tilky wybuch, toczno spriamowanyj u centr Misiacia, ne zminy orbity joho
uamkiw. Jakby wony perechopyy naszi syderatory z soniacznoho boku Misiacia abo z
joho czilnoji storony po dotycznij do orbity, to roztiahnenu masu buo b wysztowchnuto
na wyszczu orbitu. Tilky perechopennia naszych snariadiw bila misiacznoji piwkuli,
powernenoji do Kwinty, musyo stiahty ekscentryczni rezultaty kawitaciji na samych
25 Su u toni, a ne w sowach ; bukw.: ton stworiuje pisniu.
26 W carynach newirja (at.).
27 W carynach dyjawolkych (at.).

sebe.

Jak ja mou w ce powiryty? Wy stwerdujete, szczo wony wyriszyy z naszoju

dopomohoju wczynyty samohubstwo?
Ne ja tak stwerduju, a fakty. Ja wyznaju: w takij interpretaciji jichnia powedinka skydajesia na bezumstwo, ae widtworenyj chid kataklizmu wyjawlaje oznaky
joho racinalnosti. My rozpoczay unokazm u toj moment, koy w Hepariji schodyo
sonce, a w Norstraliji zachodyo. Balistyczni snariady, skerowani nazustricz naszym
syderatoram, buy wystreeni z tijeji czastyny Hepariji, jaka perebuwaa szcze za terminatorom, ote, wnoczi. Snariadam treba buo pja hodyn, szczob dosiahty peryseeniju j
zitknuty z naszymy raketamy. Aby my ne zmohy wczasno jich znyszczyty, kwintiany
wywey snariady na eliptycznu orbitu, do toho taku, szczob spustytysia z neji do Misiacia za jakycho dwanadcia chwyyn pered unokazmom. Dwoch dumok tut buty ne
moe: jichni snariady czatuway na naszi, ruchajuczy po sektoru elipsa, najdalszomu
wid Kwinty i najbyczomu do Misiacia. Usi wony poetiy w bik naszych kawitatoriw,
pozbawenych prykryttia, oskilky takoji protydiji my nawi ne prypuskay. Ja sam u
perszu chwyynu podumaw, szczo katastrofu spryczynyy jichni chybni rozrachunky.
Odnak analiz perebihu podij ce wykluczaje.
Ja cioho ne mou zrozumity, pochytaw hoowoju Araho. Chocza Newe
ce oznaczaje, szczo odna storona namahaasia spriamuwaty rykoszetom udar na druhu?
I ce buo b ne najhirsze, widpowiw Stirhard. Z pozyciji generalnoho sztabu
pid czas wijny korysnyj i dopustymyj bu-jakyj manewr, jakyj zawdaje udaru suprotywnykowi. Ta oskilky wony ne mohy znaty ni syy naszych kawitatoriw, ni czasu, koy
nastane unokazm, ni poczatkowoji szwydkosti uamkiw misiacznoji masy, to musyy
rachuwatysia z tym, szczo rozkyd skelnych. mas ochopy i jichniu wasnu terytoriju. Wy
zdywowani, prepodobnyj otcze? Ne dowiriajete meni? Phisica de motibus coelestis28
hoownyj swidok u cij sprawi. Pohlate, bu aska, na ciu sytuaciju z toczky zoru sztabistiw stolitnioji wijny. Nad Kwintoju zjawywsia kosmicznyj pryszee z myrtowoju hioczkoju, win prahne serdecznych stosunkiw z tutesznioju cywilizacijeju i, zamis widpowisty atakoju na ataku, namahajesia buty pomirkowano pobaywym. Ne chocze
atakuwaty? Todi treba joho do cioho prymusyty! Czy dowidajesia naseennia panety,
szczo staosia nasprawdi? Piddane krywawij rozprawi, jak wono zmoe zasumniwaty u
tomu, szczo pojasny jomu uriad, a same: niby pryszee bezposzczadnyj, bezmeno
orstokyj agresor? Bo chiba win ne zrujnuwaw jichni mista? Chiba ne zbombarduwaw
u s i kontynenty, rozdrobywszy z cijeju metoju Misia? ertwy z wasnoho boku? jich
bude spysano na rachunok pryszelcia. Jakszczo my stay spiwwynuwatciamy, to tilky
wid nadyszku dobrych namiriw, bo takoho poworotu sprawy my ne peredbaczay. Widstup, pisla toho, szczo staosia, zayszyw by na paneti czutku pro naszu ekspedyciju jak
sprobu zhubnoho dla nych wtorhnennia. Czerez te my ne widstupymo, wasze prepodobije. Stawka cijeji hry we z samoho poczatku bua wysoka. Wony pidniay jiji tak, szczo
prymusyy nas hraty dali
Kontakt za wsiaku cinu? zapytaw dominikane.
Nawi za najwyszczu, jaku tilky my zdatni spatyty. Oskilky ja zdywuwaw papkoho deehata, zajawywszy, szczo na bortu korabla we mynuw czas demokratycznoho
hoosuwannia ta waha, ja wwaaju, szczo powynen pojasnyty, czomu, beruczy na sebe
nadzwyczajnu rol i cym samym cikowytu widpowidalnis za nas i za nych, dowedu ciu
hru do kincia. Jak, po-waszomu: ja powynen ce zrooyty czy ni?
Stirhard pidijszow do stinnoji szafy, widczynyw jiji j, szukajuczy szczo u perehorodkach, skazaw:
Dumka pro neokalnu wijnu, wynesenu w Kosmos, zjawyasia w mene pisla
28 Fizyka ruchu nebesnych ti (at.).

toho, jak my za Junonoju spijmay ostowy raket. I ne tilky w mene odnoho. Kerujuczy
pryncypom primum non nocere29, ja yszyw tu dumku pry sobi, szczob ne zarazyty komandu poraznyctwom. Z istoriji dawnich ekspedycij, na zrazok Koumbowych i polarnych, widomo, jak ehko izolowana grupa nawi najkraszczych ludej moe potrapyty w
zahrozywe stanowyszcze pid wpywom okremoho indywiduuma, osobywo jakszczo ce
chto takyj, koho wwaaju zlipenym iz lipszoho tista, ni reszta. Tomu najhirszu
moywis ja obmirkowuwaw tilky z GODom, o tut je zapysy naszych dyskusij.
Z wysteenoji koroboczky, schooji na futlar dla kosztownoho kaminnia, win wyjniaw kilka krystaliw pamjati j ukaw odyn z nych u szcziynu widtworiuwana.
U kajuti zaunaw joho hoos, jakomu widpowidaw GOD:
Jak naahodyty kontakt iz Kwintoju, koy tam isnuju boky, szczo we bahato
rokiw wojuju mi soboju?
Nazwy meu wyznaczenoho prostoru. Bez poczatkowoji charakterystyky jiji ne
mona wyrachuwaty strategiczno.
Slid wychodyty z prypuszczennia pro dwoch, a potim trioch suprotywnykiw iz prybyzno odnakowym potenciom, z meeju znyszczennia wsich pry hariaczij eskaaciji.
Danych use szcze nedostatnio.
Daj minimaksowu ocinku w neczysowij aproksymaciji.
Weyczyna w aproksymacijach te ne piddajesia wyznaczenniu.
I wse taky daj meni stochastyczno wakyj paket alternatyw.
Ce wymahaje dodatkowych peredumow. Wony budu dowilni j neperekonywi.
Znaju. Poczynaj.
Dla dwoch antahonistiw, roztaszowanych na protyenych kontynentach, wysaty
dwa peredawaczi kri atmosferyczne wikno infraczerwonoho prominnia z toczkowoju
hostroju kolimacijeju. Obydwa w antyradarnomu kamuflai, samonawidni na panetni
radistanciji. Cia taktyka pryjmaje za oczewydne wse sumniwne. Z perszoho pohladu.
Antahonisty mou perekrywaty odyn odnoho naenoju jim terytorijeju po horyzontali
i po wertykali.
Jakym czynom?
Jakszczo, naprykad, wony wstupyy w atomnu fazu, ozbrojeni taktykoju widlakuwannia i koen braw naseennia suprotywnyka na muszku, jak zaonykiw,
pohrozoju napadu abo widpaty, pisla czoho robyy orstkiszymy zasoby udaru j udaru
u widpowi, a pisla saturaciji spustyysia w pidzemella, jichni terytoriji mou rozmiszczuwaty pid gruntom u wyhladi hyboko wydowbanych j ukripenych powerchiw. Te
same moe wynykaty j nad atmosferoju.
Newe ekspedycija takoho rodu roby nemoywym bu-jakyj kontakt?
Wona roby joho nemoywym u zaproponowanij taktyci, bo pry podibnomu rozmiszczenni kontakt ne maje rozjednanych adresatiw.
Wycho iz peredumowy pro widsutnis posee, jaki pidkopujusia odne pid odne.
De prowesty meu pomi suprotywnykamy?
Na merydini seredynoju okeanu.
Ce najprostisze, ae ce bude cikom dowilno.
Poczynaj.
Suchaju. Ja wychodu z peredumowy zapuszczennia zondiw, wyprominiuwannia
sygnaliw, a tako otrymannia poszty. Wony otrymay peresani namy kody. Za takoji
peredumowy ja oderuju na minimaksi wyku. Abo posaty obom storonam toj samyj
postuat kontaktu z garantijeju nejtralnosti hranyczne prawdywyj, abo wyniatkowo
sfalszywenyj.

29 Nasampered ne szkodyty (at.).

A moe, powidomyty konu iz storin, szczo my zwertajemo odnoczasno j do druhoji? Czy, nawpaky, zapewnyty, niby my tilky jiji zakykajemo do kontaktu?
Tak.
Podaj nawantaennia cijeji wyky ryzykom.
Widwertis daje kraszczi szansy pry newdaomu adresuwanni i hirszi szansy pry
newdaomu adresuwanni. Obman daje bilszi szansy pry wdaomu adresuwanni i menszi
szansy pry wdaomu adresuwanni.
Ae ce jawna superecznis.
Tak. Prostir hry ne dozwolaje skwantuwaty sebe minimaksowo.
Pokay pryczynu superecznosti.
Bok, jakyj my zapewnymo u wyniatkowosti kontaktu z namy, bude schylnyj do
pozytywnoji reakciji, za umowy, szczo win zmoe ciu wyniatkowis perewiryty osobysto,
popry nasze powidomennia. Jakszczo win wyznaje, szczo suprotywnyj bok perechopyw nasze posannia, abo, szczo szcze hirsze, jakszczo rozpiznaje ukawstwo naszoji hry,
szansy porozuminnia znyziasia do nula. Moe tako wynyknuty negatywna jmowirnis
kontaktu.
Negatywna?
Widmowa ce nul. Negatywnu cinnis ja prypysuju widpowidiam, kotri nas dezynformuju.
Nastawlannia pastky?
Cikom moywo. Tut wyka rozhauujesia w faktoriy. Pastku moe nastawyty
abo odna storona, abo obydwi nezaeno, abo obydwi w korotkoczasnomu sojuzi, wyznawszy, szczo koy wony ukadu tymczasowyj kooperatywnyj sojuz, aby znyszczyty
nas abo widbyty w nas baannia do kontaktu, to piddadu sebe menszomu ryzyku, ni
koy pocznu domahaty wyniatkowosti kontaktu z Hermesom.
A jak zi zhodoju na paraelnyj kontakt narizno?
U ciomu warinti w samij ue osnowi ey superecznis. Szczob oderaty takyj
paraelizm, ty jak widprawnyk powynen cikom pewno garantuwaty adresatam naszu
nejtralnis. Tobto ty dajesz sowo, szczo dotrymajesz swoho sowa. Twerdennia jak samomanewr ne moe sebe pidtwerdyty. Ce typowa antynomija.
Jakoju mirkoju ty wymiriujesz niuansy?
Wychodu z twojeji peredumowy, szczo na paneti je tilky dwoje hrawciw, jaki
ohoosyy odyn odnomu szach. I z toho, szczo wony napolahaju na zakoni minimaksa.
Cina hry dla nych zbereennia status quo ante fuit, a dla nas kontakt czerez wychid iz huchoho kuta.
A tocznisze?
Ce dosy trywilno. Ja wychodu z isnuwannia dwoch imperij A i B. Optymalnyj warint wyky dla nas: obydwa adresaty wstupaju z namy w kontakt, i koen dumaje, szczo maje na nioho wykluczne prawo. Jakszczo chocz odyn iz nych ne wpewnenyj
u wasnij wyniatkowosti, to cym samym stawy pid sumniw ce wykluczne prawo. Todi,
za zakonom minimaksa, win wruczy swojemu suprotywnykowi propozyciju ukasty koaliciju proty nas, bo ne baczy szansu wstupyty w koaliciju z namy. Ce bezpereczno.
Znajuczy wasnu istoriju, wony znaju i zakony swojich konfliktiw. Zate zakony naszych
konfliktiw jim newidomi. Jakszczo my podamo bu-jakij iz storin ofert aljansu, to win
bude nejmowirnyj. Primo30: ofert aljansu, podanyj namy obom suprotywnykam, ce absurd. Secundo31: stajuczy na bik odnijeji storony my pidtrymujemo jiji. Cym samym
nastrojujemo proty neji storonu suprotywnu, a sami z cioho ne zdobuwajemo niczoho,
krim wstupu u wijnu, jaku wony wedu mi soboju. Do podibnoji strategiji kontaktiw
30 Po-persze (at.).
31 Po-druhe (at.).

moe wdatysia tilky cywilizacija iditiw. Ce nawi u meach metagaaktyky maojmowirne.

Tak. Wony mou tymczasowo objednatysia proty nas. Jaka hra wynykaje todi?
Hra za prawyamy, jaki wako peredbaczyty. Wony wynykatymu i zminiuwatymusia zaeno wid zmahannia. Czerez te newidomo, czy funkcija widpaty misty u sobi
dodatkowi weyczyny. Hra szwydsze das u pidsumku nul, bo oden iz hrawciw, wkluczajuczy j nas, ne matyme nijakoho zysku. Wsi zaznaju zbytkiw.
Ryzyk ne mona zwesty do nula. Ae de minimum?
Ja ne maju dostatnich danych.
Dawaj bez dostatnich danych.
Osabennia frustraciji z prywodu nerozwjaznych zawda ne ey u sferi mojeji
rozrachunkowoji spromonosti. Komandyre, ne wymahaj wid mene nemoywoho. Derewce ewrezy ne je boym derewom Piznannia.
Pisla ostannich GODowych sliw zapaa tysza, i Stirhard ukaw u widtworiuwacz
druhyj krystayk, powidomywszy, szczo ce urywok diogu z GODom zrazu pisla
unokazmu. I sprawdi wsi znowu poczuy hoos maszyny:
Ranisze ryzyk buw tilky neperedbaczuwanyj. Teper win nabuw syy transfinalnoji, tobto nezliczennoji czysennosti. Minimaks yszywsia tilky u widstupi.
Czy moemo my prymusyty jich do kapitulaciji?
Teoretyczno tak. Naprykad, czerez postupowe styskannia technosfery jichnich
sutyczok.
Czerez destrukciju wsich bojowych zasobiw u wsiomu prostori Dzety?
Tak.
Jaki szansy kontaktu za takoji operaciji?
Minimalni pry najoptymistyczniszych peredumowach, a same: szczo nasze wytraczannia syderalnych potunostej ityme bez perebojiw; szczo kwintiany zbereu inertnis rozziaw pry znimanni uszpynnia z jichnioji awtomachicznoji cybuyny w Kosmosi,
a tako, szczo, pozbaweni cioho uszpynnia, wony wstupla u stahnaciju ozbrojennia.
U kategorijach teoriji ihor ce buo b take dywo, jak i hoownyj wyhrasz u otereju toho,
chto ne prydbaw odnoho oterejnoho bieta.
Poznajom nas iz warintom rozzbrojuwannia jichnioji technosfery bez czudes.
Krywa bude minimum dwosidowa: wony wczynia nam opir abo nastupajuczy,
abo oboroniajuczy, a moe, myrna destrukcija choodnoji sferomachiji rozpay konflikt,
jakyj postijno tlije na paneti, i wnaslidok cioho my pidsztowchnemo jich do totalnoji
wijny.
Czy mona czastkowo znyszczyty jichniu kosmicznu awtomachiju bez poruszennia riwnowahy sy na paneti?
Mona. Dla cioho treba wywodyty z adu orbitalni bojowi zasoby abo skoroczuwaty
kosmicznyj wojennyj potenci storin odnakowoju miroju, szczob ne poruszyty dynamicznoji riwnowahy sy. Ce moywe za dwoch umow: koy wyznaczymo dalnis, iz jakoji
wony keruju swojeju zbrojeju w Kosmosi, tobto radis jichnioji komandnoji efektywnosti; koy wyjawymo bojowi systemy sperszu poza cym radisom, szczob rozbyty jich, a
pisla znyszczennia awtomachicznoho perymetra wywodytymemo ciu cywilizaciju zi
stanu woodinnia syamy wseredyni sfery, nad jakoju wona szcze panuje. In abstracto
jiji mona jakoju miroju ohoyty. Ae jakszczo my prypustymo pomyok w identyfikaciji, chto j czym woodije u wnutrisznij sferi, tobto w prostori jichnich operatywnych
wpywiw, to rozpaymo na paneti konflikt, oskilky osabymo odnu storonu na korys
druhoji. Cym samym my wywedemo suprotywnykiw iz chystkoji riwnowahy honky
ozbroje u totalnu wijnu. Komandyre, ty widdalajesz mene j sebe wid realnosti. Ade ty
prahnesz uspichu?
Nu zwyczajno.
Szczo win dla tebe oznaczaje? Kontakt? Ae w cij wzircewij formi take poniattia

uspichu ne je wyznaczalnym. Win zaey ne tilky wid toho, czy Hermes zmoe, krim
sferomachiji, peremohty wsiu produkciju bojowych zasobiw, jaki bezpererwno wykydajusia w Kosmos.
Westymemo nepriamu borobu, atakujuczy ne jich, a jichniu zbroju. De pewnis,
szczo, wtiahujuczy u wijnu nowi wydy techniky, wony ne opanuju ti derea, kotri ywla i nas, a same: derea syderalni?
Wycho iz peredumowy, szczo wony na take ne zdatni.
Harazd. Krim suputnich faktoriw, takych jak sumniwni technoogiczni
kompekty, jawno minimaksowi, tobto, za optymizacijnymy rozrachunkamy, ogiczni dla
reakciji kwintian, wyriszalne znaczennia maju faktory irracinalni, pro jaki nam niczoho ne widomo. Odnak my znajemo, jaku wahu may same ci faktory w zemnij istoriji.
Na ciomu zapys rozmowy urwawsia. Ta pisla korotkoji pauzy wsi poczuy nowyj
diog Stirharda z maszynoju:
Ty prowiw symulaciju organicznych struktur?
Tak.
W usich hadanych warintach cych struktur i jichnich konfliktiw?
Tak.
Jaka weyczyna koeficijenta riznyci cych struktur dla naszoji hry w porozuminnia? Nazwy interwa statystycznoji wahomosti abo modalnyj rozpodi upywu riznyci na
szansy kontaktu.
Koeficijent doriwniuje odynyci.
Dla wsich komponentiw symulaciji?
Tak.
Ce oznaczaje, szczo konstytucinalni widminnosti suprotywnykiw ne maju nijakoho znaczennia?
Tak. Pryskoriuwana trywaym konfliktom technomachiczna ewolucija staje zminnoju, nezaeno wid socilnoji systemy, bo ciu ewoluciju formuje struktura konfliktu, a
ne struktura suspilstwa. Rozhlamo ciu sprawu dokadnisze: na rannich fazach konfliktu konstytucinalni widminnosti poznaczajusia na taktyci psychoogicznoji propagandy, dypomatiji, dywersiji, szpyhunstwa i honky ozbroje. Podi biudetiw na wijkowi j newijkowi funkcija naboru argumentiw, cinnis jakych zaey wid struktury
systemy. Zrostajucze prahnennia do perewahy w konflikti wriwnowauje riznyciu w nabori argumentiw. Cym samym wono upodibniuje strategiji suprotywnykiw. Wynykaje
efekt dzerkaa. Ne mona schyyty dzerkao do toho, szczob wono widbywao tilky rozsabeni i wilni pozy, a wsi inszi ne widbywao. Koy meu efektywnosti rozzbrojennia
podoano, dalsze zmahannia za perewahu likwidowuje zaenis strategiji suprotywnykiw wid jichnich konstytucinalnych widminnostej. Cia zaenis identyczna wpywowi
ludkoji muskuatury na zapusk balistycznoji rakety. W dobu paeolitu, w peczernu epochu czy w seredni wiky muskulastiszyj suprotywnyk panuwaw nad sabszym. W atomnu
epochu raketu moe zapustyty dytyna, natysnuwszy potribnu knopku. Kwintiany ne
panuju ue nad obranoju nymy samymy strategijeju, nawpaky: cia strategija panuje
nad nymy. Jakszczo wona nasztowchnuasia na konstytucinalni widminnosti, to pidporiadkuwaa jich sobi a do sproszczennia. Jakby cioho ne staosia, konflikt zakinczywsia
b peremohoju odnijeji zi storin. Aktywnis sferomachiji ce sprostowuje.
Nazwy optymalni prawya boroby za kontakt pry takomu dignozi.
Komandni centry panety znaju, szczo perechopennia naszych kawitatoriw spryczynyo katastrofu. Nichto, krim nych, ne mih zdijsnyty cijeji akciji.
Czy oznaczaje ce, szczo sferomachija pidkoriajesia jim u radisi, jakyj widdilaje
orbitu Misiacia wid Kwinty?
Neobowjazkowo. Meeju operatywnoji dalnosti jichnioji diji ne moe buty kula z
powerchneju, rizko i pawno widmeowanoju od widczuenoji sfery.
Czy robysz ty jakyj wysnowok iz cioho pro osobystyj skad sztabiw?

Ja rozumiju pidtekst. Ideja pro nebiogiczni sztaby, z jakoju nosysia dechto iz

czeniw ekipau, a ote, pro mertwe nebesne tio z kompjuteramy, kotri wojuju pisla
zahybeli kwintian, ce absurd. Kompjutery, chocz wony j zwilnyysia wid postuatiw
awtoprezerwaciji, diju racinalno. Ce oznaczaje, szczo wony dotrymujusia minimaksu
z najdaekosianiszymy prognostycznymy wyperedenniamy. Wony mou wojuwaty
doty, doky trywaje alternatywa efektywnosti wijny. Jakszczo wynahorodoju jim u kinci
hry bude powne znyszczennia, to minimaks zwodysia do nula. Koncepciju boewilnych
kompjuteriw ja widkydaju. Zresztoju, spektralni i spinogramni dani swidcza pro najawnis ywych istot.
Harazd. Ote?
U sztabach ne brakuje obczysluwalnych maszyn, ae tam je j kwintiany. Naslidky
unokazmu jich ne zaczepyy: w konfliktach takoji trywaosti j takoho massztabu niszczo ne oberihajesia retelnisze za sztaby. Ty we znajesz utraty naseennia dla organiw wady ne je argumentom, jakyj prymusyw by jiji pity na kontakt iz namy.
Nawedy nezaperecznyj argument.
Oto-bo j wono. Nastaw czas nazywaty reczi swojimy imenamy. Nepriamoho natysku zamao. Ty powynen dijaty nawproste, komandyre.
Pryhrozyty sztabam?
Tak.
Masowanym udarom?
Tak.
Cikawo. Ty wwaajesz ubywstwo rozumnych istot, jaki powodiasia nerozumno,
najkraszczym sposobom naahodennia z nymy kontaktu? Newe my powynni wysadyty na ciu panetu jak archeoogy znyszczenoji namy cywilizaciji?
Ni. Ty powynen pryhrozyty syderycznym udarom samij paneti. Kwintiany baczyy, jak rozsypawsia jichnij Misia.
Ae ce bude befi Jakszczo my widnowlujemo wymohu kontaktu, to ne moemo
znyszczyty swojich potencijnych spiwrozmownykiw. Ne treba maty weykoho rozumu,
szczob ce zbahnuty. Pohrozu wony wyznaju neserjoznoju i cikom suszno.
Pohroza ne powynna buty zowsim hoosliwna.
Poszkodyty kilce?
Komandyre, czomu ty szczonoczi dyskutujesz z maszynoju zamis lahty spaty, jakszczo sam znajesz, szczo treba zrobyty?
GOD zmowk. Stirhard wstromyw u szcziynu nowyj krystayk.
Bu aska, poterpy, skazaw Stirhard. Ce we ostannia rozmowa.
Bakytna kontrolna ampoczka zaswityasia. Prysutni znowu poczuy monotonnyj
GODiw hoos:
Komandyre, ja mou tebe poraduwaty. Ja pomityw stabilnis sferomachiji, ekstrapolaciju w majbutnie, do mei prognostycznoji nadijnosti. Nezaeno wid kilkosti suprotywnykiw i radisa, na jakyj poszyrysia wijna, cia cywilizacija zahyne. Najprostisza
model kartkowyj budynoczok. Win ne moe buty jakoji zawhodno wysoty. Koen z
nych, zresztoju, zawalujesia ce oczewydno j bez rozrachunkiw.
Kartkowyj budynoczok? A konkretnisze?
Teorija Hoenbacha. U progresi nauky nemaje nezaminnych ludej. Jakby ne buo
Panka, Fermi, Lizy Majtner, Ejnsztejna, Bora, to atomnu bombu widkryw by chto inszyj. Monopolija, zdobuta amerykanciamy, trywaa nedowho j usnua. Z dopomohoju
jadernych raket suprotywnyky mou trymaty odyn odnoho pid zahrozoju wprodow desiatkiw rokiw. Mou zmahaty u jichnij wucznosti i syli uraannia. Syderoogija ne
daje takych szansiw. Do widkryttia termojadernych reakcij, krytycznoji masy i cyku
Bete wede cia nyzka krokiw. Zate syderalnu ineneriju zdobuwaju odnym machom. Do
widkryttia promiku Hoenbacha newidomo niczoho, a pisla nioho wse. U fazi oborot-

nosti ozbroje, poky moywi perehowory mi wijnoju i myrom, toj, chto znajde termojadernyj kozyr, moe skorystaty nym jak najwyszczoju mastiu, ae ne obowjazkowo powynen nym pochodyty. U fazi kosmicznoji sferomachiji toj, chto perszyj widkryje syderoogiju, pochody kozyrem ne zwolikajuczy. Szantauwaty syderoogijeju ne mona.
Bezpeczni termojaderni reakciji dowho ne mona buo zdijsnyty czerez termiczni wtraty
pazmy j pohanu stijkis poliw, jaki jiji koncentruju. Uprodow kilkoch desiatkiw rokiw
progres u cij sprawi zdawawsia nemoywym. Trudnoszczi owoodinnia grawitacijeju
podibni tilky w astronomicznomu massztabi. Ne mona poczynaty z maoho: sperszu
wydiyty z uranowoji rudy izotop z atomnoju masoju 235, potim prywesty w ruch anciuhowu reakciju w nadkrytycznij masi, syntezuwaty putonij i takym sposobom oderaty pidrywnyk wodnewych bomb. Wyprobuwalnym poligonom maje staty nebesne tio.
Fazi syderoogiji pereduje faza teratronnych anomaoniw. Czerez te mene wrazyo zachopennia fizykiw tym, szczo zrobyw Hawryji. Jakby kwintiany joho spijmay, to
pisla demontuwannia zbahnuy b Promiok Hoenbacha. Hawryji zmuszenyj buw rozpawyty sebe teratronom. Ja pryhaduju, szczo proponuwaw umontuwaty jomu awtodestrukcijnyj zariad.
Czomu ty ne pojasnyw ce dokadnisze?
Bo ja ne wseznajko. Ja operuju danymy, jaki wy w mene zakadajete. Twoji
fizyky, komandyre, wwaay, szczo perechopyty Hawryjia nemoywo, bo oden z objektiw sferomachiji ne rozwynuw nawi desiatoji czastky tiahy Hawryjia. U mene
buy szczodo cioho sumniwy, ae ne argumenty. Ciu nemoywis wony wziay zi steli. Z
druhoho boku, wako skazaty, pohano ce czy dobre, szczo mij daekyj rodycz w osobi
Hawryjia wyjawyw taku byskuczu wynachidywis. Jakby win dozwoyw sebe wpijmaty, to niczoho buo b i dumaty pro kontakt: jedyne, szczo nam zayszyosia b, to ce
wybyraty mi widstupom i syderalnoju bytwoju z Kwintoju jak suprotywnykom riwnoji
z namy syy. A jakszczo wynesty za duky jichnij syderalnyj udar u Hermesa, to my
szczoduchu wtikay b rujinamy sferomachiji. Te, szczo roztroszczy jiji czerez pjatdesiat
czy sto rokiw, poczaosia b nehajno. Bok, proswiczenyj u hauzi syderoogiji Hawryjiom, ne staw by czekaty, koy suprotywnyk zriwniajesia z nym. Win wyperedyw by
joho udarom.
Ce spekulaciji.
Moywo. Ae jich uziato ne zi steli. Ja prypuskaju, szczo chto chotiw obernuty
Misia na eksperymentalnyj poligon. Win iszcze ne znaw, szczo oden pazmotron ne
daje syy, jaka doaje promiok Hoenbacha. I chocz by chto prohnaw joho z Misiacia,
win odnakowo ne maw dostatnioji syy, szczob osisty tam nazawdy. Chto ohoosyw
koroewi szach. Korol wyjawywsia nedorosym infantom. Ae druhyj bok te ohoosyw
szach. Ne znaju, jakij figuri. Wynyk pat. Na Misiaci. A poza nym hra trywaa dali.
Czomu ranisze ty ne pojasnyw ce w takyj sposib? Jakszczo teper ty nazwaw moji
mirkuwannia spekulacijeju, to pered unokazmom nazwaw by jich majaczneju GODa.
Czy baajesz ty poczuty moju wersiju zahalnoji istoriji Kwinty?
Howory.
Kluczem, jakyj widmykaje ciu istoriju w krytycznomu rozdili, je kilce. Pry pownomu pryskorenni industrilizaciji paneta nesa na sobi bahato deraw iz sylno rozwynenoju prowidnoju grupoju, jaka spiwrobitnyczaa z neju. Sprawa dijsza do wychodu w
Kosmos i do czerpannia atomnoji energiji. Wodnoczas stawsia demograficznyj wybuch
u derawach, promysowe sabsze rozwynenych. Zate w nych szwydsze zrostao narodonaseennia, to wony wyriszyy zbilszyty swoji terytoriji ponyenniam riwnia okeanu.
Jedynym sposobom dla dosiahnennia cioho buo wykydannia wod w nadatmoefernyy
prostir. Meni newidoma technika, jaku zastosowuway dla cioho. Meni widomo ysze te,
szczo dla cioho neprydatne. Sotni kubicznych myl wody ne transportuway ni kosmicznymy korablamy, ni prosto z dopomohoju pomp i wodometiw. Perszyj warint wymahaw
neujawennu masu palnoho j transportnych suden. Druhyj wzahali nezdijsnennyj, bo

poky wykyduwani strumeni, a tocznisze, perewernuti wodospady odera perszu kosmicznu szwydkis, woda wyparujesia wid tertia ob atmosferu j powernesia nazad.
Odnak je czymao zdijsnennych metodiw. Nazwu odyn iz nych. Treba probyty atmosferu kanaamy byskawkowych rozriadiw i wslid za konym udarom byskawky,
jaka bje z okeanicznoho bereha w termosferu po synergicznij, strilaty wodianoju paroju.
Ce welmy sproszczena schema. Mona utworyty w atmosferi swojeridni eektromagnitni
harmaty u wyhladi tunelu impulsiw, szczo bia widcentrowe j rozhaniaju inizowanu wodianu paru. Mona nadaty wodi dypolnych netermicznych wastywostej. Na
Zemli takoju hidroinenerijeju zajmawsia jakyj Rachman. Win dowiw, szczo mona
rozihnaty wodu tilky do perszoji kosmicznoji szwydkosti, wnaslidok czoho dowkoa panety poczne utworiuwaty lodowe kilce; odnak kilce te ne bude stabilne, tomu z nastupnoji fazy joho ruch, ue w wakuumi, slid pryskoriuwaty, szczob kilce obernuosia na
centryfuhu j rozihnaosia z druhoju kosmicznoju szwydkistiu w czasowomu promiku
wid dwadciaty do soroka rokiw. Inaksze, tobto pry osabenni wakuumnoji akseeraciji
czy prypynenni robit, bilsze wody wertatymesia na panetu wid tertia ob werchni szary
atmosfery, ani u cej samyj czas wykydaju wodomety w prostir. Pereliczuwaty nowi
podrobyci nemaje potreby. Dosy skazaty, szczo we z borta Ewridiky konstatowano
powilne widmyrannia kilcia dowkoa Kwinty i joho spluszczuwannia, wnaslidok czoho
rozszyriujesia zownisznie otoczennia panety.
Ce ne moho prynesty korysti nikomu na Kwinti. Wody, jaki powertajusia,
szczo bilsze, ni zywy: wony spryczyniaju potop u tropikach, z minywym zoseredenniam maksymumu opadiw u ti pory roku, koy paneta swojeju wissiu nachyena widnosno ekliptyky maje tak samo, jak Zemla. Serednia riczna temperatura znyzyasia na
dwa gradusy Kelwina. Lodowyj dysk zatiniuje dennu czastynu panety j widbywaje soniaczne swito. Ciu technicznu pomyku cikom moywo buo b likwiduwaty czerez pewnyj czas, odnak niszczo ne swidczy pro taku likwidaciju. Nenadijnis panetarnoji ineneriji ne moe buty pryczynoju prypynennia robit, jiji treba szukaty de-inde w politycznomu rozkoli cywilizaciji. Pro wychidni umowy nam widomo tilky odne: wony spryjay proektowi, jakyj ne mih buty realizowanyj inaksze, ni u hobalnij konsolidaciji sy,
szczo potim osaba. Epocha spiwrobitnyctwa, prynajmni w perid postupu technoogiji,
trywaa rokiw sto. Szczo pryzweo do Widmowy wid spilnoho szlachu? okalni wijny?
Ekonomiczni kryzy? Nawriad. Rozwytok politycznych podij, jakyj ne piddajesia wywedenniu zi stanu stahnaciji, mona wowyty tilky w modeli, szczo maje nazwu anciuha
Markowa. Ce stochastycznyj proces, jakyj zatyraje wasni slidy. Z toho, szczo pobaczyy
b kosmiczni pryszelci na Zemli dwadciatoho stolittia, wony w odnomu razi ne zwertajuczy do chronik ne zmohy b szlachom retropolaciji dijty do chrestowych pochodiw. Oto ciu biu plamu ja zapowniu takoju jmowirnistiu: rozrostannia deraw w
awangardi buo neriwnomirne. Zarodok antahonizmu tliw u samomu we jichniomu
spiwrobitnyctwi. Zbrojne panuwannia hoownoji sydy na paneti buo nemoywe.
Sabszi bray uczas u hobalnomu proekti, a kooperacija zi sprawnioji pereminyasia
na wydymu.
Antahonizm wyjszow na powerchniu neobowjazkowo nawi u formi agresiji.
Moywo, bokiw buo bilsze, try abo czotyry, tilky dla ergodycznoho minimumu wystaczy dwoch-antahonistycznych. Poczaasia honka ozbroje. Wona spryczynya peredusim prypynennia robit, spriamowanych na dysypaciju lodowoho kilcia w Kosmosi. Wydieni dla cioho zasoby j rezerwy buo wkadeno w ozbrojennia. Wodnoczas rozdrobennia lodowoho kilcia tak, szczob joho rujnuwannia ne zawdao szkody ytelam usich kontynentiw, perestao buty wyhidnym dla nadderawy, jaka zrobya hoownyj wnesok u
cej proekt, oskilky z pozytywnych naslidkiw podalszoji roboty skorystawsia b tako suprotywnyk. Suprotywnyk rozmirkowuwaw i dijaw anaogicznym czynom. Widtodi odna
storona ne zaczipaa we kilcia. Chocz wono kryszyosia na panetu, ae, wtiahneni u

wysnanyku spiral ozbroje, wony ne mohy z cym niczoho wdijaty. Eskaacija wynrhda ce zmahannia w kosmicznyj prostir.
Takymy mohy buty proog i perszyj sikt. My prybuy, koy jsza dija nastupna, i,
niczoho ne znajuczy pro ce, pirnuy w hyb bahatoszarowoji sferomachiji, z beznewynnym Soncem poseredyni.
Powtoriuju zapytannia: czomu ty ne podaw cijeji retrospekciji ranisze? Nahody
dla cioho ty maw bilsze, ni dosy.
Riznomanitni wersiji toho, szczo ja skazaw, poszyriujusia na korabli, wysoweni
mnoju osobysto czy ni, ae poszyriujusia. odnoji z nych ne mona dowesty. Mei ujawy
ea daeko poza meamy teorij tworczosti. Fragmenty skadnoji mozajiky danych prybuway postupowo. Poky jich buo nebahato, z nych mona buo skasty bezlicz rebusiw,
zapowniujuczy szcziyny j prohayny bezpidstawnoju wyhadkoju, Ja kombinatoryczna maszyna. Jakby ja obruszyw na was usi warinty kombinatoryky, jakoju zajmawsia, to wam doweosia b tyniamy wysuchuwaty ekciji, powni zasteree sumniwnoji wirohidnosti. Krim toho, ja oderuwaw rozporiadennia, supereczywi z twojimy
nakazamy. Doktor Rotmont domahawsia spinoskopiji Kwinty. Ja pojasnyw jomu, szczo
proswitennia Kwinty usijeju najawnoju potunistiu korabelnych agrehatiw ne
wdassia prychowaty i wnaslidok cioho naszi szansy na kontakt zmenszasia. Oskilky
win napolahaw, ja posaw ehki spinoskopy, zdatni do kamuflau. Ty pro ce znajesz,
komandyre. Rotmont pekaw nadiji pobaczyty te, czoho w takyj sposib pobaczyty nemoywo. Nadiji joho skinczyysia krachom, ae ne z mojeji wyny. Ja wykonaw joho pobaannia, bo ce ne moho zawdaty Kwinti szkody. Hipotezy, szczo ne pryjmajusia jak
tramplin dla realnych dij, mou buty chybni, ae ne zhubni.
Bakytnyj wohnyk zhas. Pioty i Nakamura, chocza sydiy za odnym stoom, tak
hamo porynuwszy w krisa, jak Stirhard j Araho, skydaysia na prywydiw, jaki ne mou
utrutyty u rozihruwanu scenu. Zdawaosia, na nych zowsim nichto ne zwertaje uwahy.
Ce buo pojasnennia, skazaw Stirhard. Wasze prepodobije, wy nedawno
skazay, niby cia sprawa w dobrych rukach. Ja ne tomu niczoho ne widpowiw, szczo tym,
koho chwala, hodysia mowczaty, a tomu, szczo znaw, jak po-riznomu rozumijemo my
dobro j zo. Riszennia ja we pryjniaw. Nichto z nas ne moe wpynuty na te, szczo bude
dali. I ja tako. Ja woliw by ne obrazyty nikoho z prysutnich, odnak czas orstokych dij
ce czas orstokoji widwertosti. Nasz druhyj piot bowknuw durnyciu. My prybuy
siudy ne dla toho, szczob kynuty wykyk, i ne wdajemo do pojedynku, szczob zachyszczaty Czes Zemli. Jakby ce buo tak, ja ne pryjniaw by na sebe komanduwannia rozwidkoju. Ludyna moe osiahty j utrymaty w swojij swidomosti nebahato. Czerez te namir zdijsnyty szczo grandizne rozkadajesia w jiji hoowi na czastyny. Czerez te zasoby tak ehko mou zasonyty metu j sami staty metoju. Perejmajuczy na sebe komanduwannia, ja poprosyw sperszu daty meni czas dla rozdumiw, szczob trochy widstupyty
j zbahnuty wsiu gigantku masu nejmowirnych zusyl SETI j SETI. Miljony roboczych
hodyn, pracia sudnobudiwelnykiw, poloty do Tytana, narady w zemnych stoyciach,
fondy, nagromadeni w bankach use jak projaw nadiji, szczo ne bua deszewoju gazetnoju sensacijeju, koektywy, jaki rozihruway bezlicz warintiw boroby za kontakt,
szczob znajty najnadijniszyj, u wsiakomu razi, najoptymalniszyj. Ja zwayw use j uswidomyw, szczo, nezaeno wid toho, de perebuwaju, na Ewridici czy na Hermesi,
ja muraszka ludkoho murasznyka, zabukanoho w bezmenych prostorach Kosmosu, beru na sebe neposylne zawdannia, mabu, neposylne dla bu-koho inszoho.
Uchyyty buo ehsze. Dajuczy zhodu, ja ne znaw, szczo nas de. Znaw ysze, szczo wykonaju swij obowjazok tak, jak toho wymahatymu obstawyny. Jakby ja znowu poczaw
skykaty narady, to ne dla wdoskonaennia naszych dij, a dla toho, szczob skynuty z
sebe tiahar. Perekasty widpowidalnis bodaj poczasty na inszych. Ja wyznaw, szczo ne
maju na ce prawa, i wse pryjniaw riszennia sam-odyn. Nichto we ne maje wpywu na
te, szczo stanesia. Ae koen i dali maje prawo wysowyty wasnu dumku. I peredusim

wy, wasze prepodobije.

Wy wyriszyy rozdrobyty kryane kilce?
Tak. Aparatura we montujesia w kormi.
Wy choczete widkynuty kilce wid panety?
Nawpaky: tryljony tonn upadu na neji. Uamky budu nadto weyki dla toho,
szczob roztanuty. Wony wucza u toczky, jaki wwaajusia najkraszcze zachyszczenymy. Krim toho, bude zduto werchni szary atmosfery. Ce zmenszy atmosfernyj tysk
na jakycho sto bar. Ce bude perestoroha.
Ce bude wbywstwo.
Mabu.
Prymus do kontaktu takoju cinoju?
Ni. Kontakt sprawa we druhoriadna. Ce bude sproba jich uriatuwaty. Poyszeni sami na sebe, wony wwijdu u promiok Hoenbacha. Czy widomi waszomu prepodobiju zakony syderystyky?
Nastilky, naskilky wony mou buty widomi dyetantowi. Astrohatore, wy wyprawdowujete henocyd hipotezoju? I do toho ne wasnoju, a tijeju, jaku wyrobya maszyna?
U nas nemaje niczoho, krim hipotez. I maszyna tut meni dopomoha. Istotno. Z
inszoho derea meni widoma idisynkrazija, jaku wykykaw u Cerkwy Animus in Machina32.
Ja jiji ne widczuwaju. Nawzajem za ce pojasnennia, astrohatore, ja widdiaczu
wam tym samym. Ludyna czasto ne pomiczaje toho, szczo bacza inszi. GOD howoryw
pro unifikaciju sposobiw, jakymy wojuju kwintianki suprotywnyky. Was ce te stosujesia.
Ne rozumiju.
Wy likwiduway isnujuczyj dosi sposib dij, uswidomywszy, szczo paramentaryzm slid zaminyty jedynowaddiam. Ja ne sumniwaju u czesnosti waszych namiriw,
Wy choczete wziaty wsiu widpowidalnis za podalszi diji na sebe. Cym samym wy, zawdiaky efektowi dzerkaa, prohray kwintianam. Nadto orstokistiu pryjniatych risze.
Wy choczete widpowisty udarom na jichnij udar. Oskilky wony najnadijnisze zachystyy
swoji sztaby, wy choczete najdoszkulnisze wdaryty po nych. Cym samym ja nawmysne wywaju waszi sowa wy pidporiadkuway doteperiszniu strukturu stosunkiw
mi lumy Hermesa strukturi strategiji, jaku wyroblajete.
Cej wysliw naey GODowi.
Tym hirsze. Ja ne stwerduju, szczo w dyskusiji maszyna peremoha was. Ja
stwerduju, szczo wona te staa dzerkaom, jake pobilszuje waszu agresywnis, spryczynenu rozczaruwanniam.
Na obyczczi w Stirharda wpersze widbywsia podyw. Odnak win mowczaw, i czerne prowadyw dali:
Wojenni operaciji wymahaju awtorytarnych sztabiw. Do toho niczoho nowoho
na paneti ne staosia. Ae my ne powynni wkluczaty u taki diji.
Ja ne dumaju pro wijnu z Kwintoju. Ce insynuacija.
Na al, ce prawda. Wijnu mona westy i bez ohooszennia, i bez zastosuwannia
cijeji nazwy. My prybuy siudy ne dla obminu udaramy, a dla obminu informacijeju.
Ja ochocze piszow by na takyj obmin, ae jak?
Ce zrozumio j dytyni. Suwore prawyo wijkowoji tajemnyci na korabli ne dotrymujesia. Ja znaju, szczo w cechach buduju soniacznyj azer, jakyj maje obstrilaty
panetu.
Ne samu panetu, a kilce.
32 Duch u maszyni (at.).

 I atmosferu, jaka stanowy yttiewu czastynu panety. Solarycznyj azer soazer jak kau fizyky mona wykorystaty ne dla rujnuwannia, a dla peredaczi
informaciji.
My peredaway jiji wprodow ne odnijeji sotni hodyn, ae naslidku nijakoho.
Ce sprawdi dywno, szczo same ja baczu moywis, jakoji ne bacza fachiwci
razom z premudroju maszynoju. Sygnay naszoho suputnyka Posa wymahay specilnych Prystrojiw dla pryjomu, anten, dekoderiw Ja ne znajusia na raditechnici,
ae jakszczo Kwintu ochopya wijna, to wsi tamteszni prystroji, zdatni pryjmaty radisygnay, pidlahy militaryzaciji. Czerez te radisygnay pryjmaju generalni sztaby, a ne
naseennia Kwinty. Jakszczo joho wzahali buo powidomeno pro nasze prybuttia, to
tilky w nawedenyj wamy sposib, a same: brechywyj i pidstupnyj, szczob my w oczach
kwintian stay agresoramy. Odne sowo, jichnimy zapekymy worohamy. A wy, komandyre, sami obernete ciu brechniu na prawdu z dopomohoju soazera.
Stirhard suchaw joho z podywom nawi bilsze, win, zdawao, utraczaw nedawniu kategorycznu wpewnenis.
Ja pro ce ne podumaw
Bo ce najprostisze. Wy z GODom pidniaysia na takyj wysokyj riwe rafinowanosti w teoriji ihor, minimaksu, kwantuwannia wyriszalnoho prostoru, ludyna j maszyna pryhotuway sobi krya takoho wysokoho etu, szczo z nioho we ne wydno dzerkae, jakymy hrajusia dity, puskajuczy soniaczni zajczyky. Takym dzerkalcem dla wsijeji Kwinty moe buty soazer. Ade win dawatyme zbysky, jasniszi za sonce, jich pobaczy koen, chto pidwede hoowu.
Otcze Araho, mowyw Stirhard, nachyywszy do czencia czerez sti, bahosowenni ubohi duchom, bo jich de carstwo nebesne. Wy peremohy mene. Ja zaznaw
porazky, nyszcziwniszoji, ni GOD wid naszoho piota Jak wy pro ce zdohadaysia?
Ja bawywsia dzerkalciamy, koy buw maym chopcem, usmichnuwsia dominikane. A GOD nikoy ne buw dytynoju.
Jak ideja peredaczi informaciji, to ce prosto czudowo, ozwawsia Nakamura.
Ae czy zumiju wony nam widpowisty, jakszczo zrozumiju?
Pered zaczattiam buo bahowiszczennia, widpowiw Araho. Moe, wony j
ne zumiju widpowisty tak, szczob my jich zrozumiy. To nechaj prynajmni wony zrozumiju nas cikom jasno.
Tempe, jakyj dywywsia na czencia z neprychowuwanym zachopenniam, ne zmih
bilsze mowczaty.
Ce sprawdi prounao jak ewryka!. A chiba w nych nemaje dzerka? jich e
nichto ne konfiskuje nawi pid czas wijny
Czerne, zdawaosia, niczoho ne czuw. Win pro szczo naprueno dumaw. Potim
tycho, nekwapywo mowyw:
Maju do was prochannia. Ja chotiw by obminiaty kilkoma sowamy z astrohatorom wicz-na-wicz; jakszczo, win pohodysia, zwyczajno Was ce ne obrazy?
Harazd. My w borhu pered swiatym otcem. Nakamuro, soazer treba bude naeno pererobyty, szczob win zmih obbihty promenem usiu panetu, a krim probem optycznych, je szcze j informatyczni. Taka sygnalizacija bazujetnsia na pryncypi, szczo
pryjmalnyky perebuwaju na riwni eementarnoho rozwytku.
Koy fizyk i pioty wyjszy, Araho pidwiwsia.
Proszu wybaczyty meni te, szczo ja howoryw na poczatku. Ja buw absolutno
perekonanyj, szczo zastanu was tut samoho, astrohatore. Ja ne stawlu nadto optymistyczno do ideji z dzerkalciamy. Ja tako mih i nawi zbyrawsia podaty jiji na
nyczomu riwni, jak propozyciju nefachiwcia dla ocinky kompetentnymy znawciamy.
Taka sygnalizacija moe daty osiczku abo perenesty nas iz doszczu ta pid rynwu. W
samomu we swojemu pryncypi ideja cia antropocentryczna: wy sperszu widczuy oburennia, obrazu, a we potim poehkis.

 Prypustimo. Ae kudy wy, otcze, chyyte?

Ne do wtichy duchownoji. Szczob opraciuwaty technicznyj aspekt cioho eksperymentu, wam i wsim inszym dowedesia zauczyty do nioho GODa.
Zwisna ricz. Win zroby naeni rozrachunky i wse insze. Nu j szczo z cioho?
Skade programu. Zroby use, szczo w meach moywoho. Spodiwaju, wy, otcze, ne
wwaajete, szczo ce advocatus diaboli?
Ni. A ja ne zjawywsia tut jak doctor angelicus33. Hadaju, meni ne treba perekonuwaty was, szczo ja chrystyjanyn?
Takyj raptowyj poworot rozmowy znowu zdywuwaw Stirharda.
Kudy wy, otcze, chyyte? powtoryw win.
Do teoogiji. Szczob wy mohy mene kraszcze zrozumity, ja perekadu jiji mowoju
ne ysze switkoju w mojich ustach ce, po suti, prozwuczy bluznirky. Ja wyprawdowuju u duszi bezprecedentnoju sytuacijeju. Mowa fizyka wam bycza, ani hermenewtyka religijeznawstwa. U perekadi na poniatijnyj aparat fizyky heteromorfizm sacrum widpowidaje riznym spektralnym smukam materiji, powsiudnoji j odnakowoji u
wsiomu switi. U ciomu poriwnianni mona skazaty, szczo, krim spektra ti, isnuje spektr
wiruwa. Win prostiahajesia wid animizmu, totemizmu, politejizmu a do wiry w samoho Boha. Zemna smuka mojeji wiry ce rodyna, ludka i boa wodnoczas. Czy widomo wam pro dyskusiji, szczo wedu w teoogiji czerez SETI osobywo widkoy poszuky Inszych porodyy ciu ekspedyciju?
Szczyro kauczy, ni. A wy, otcze, wwaajete, szczo ja powynen buty z nymy obiznanyj?
Zowsim ni. Odnak ce buw mij obowjazok. Szczodo cioho pozyciji w mojij Cerkwi
rozijszy. Odni stwerduway, szczo zipsuttia pryrody Stwori moe buty powsiudnym
i taka powsiudnis wychody za zemne poniattia wyrazu katholikos. Szczo moywi
swity, w jakych do ertwy Spokuty sprawa ne dijsza i czerez te wony pryreczeni. Inszi
szczo spasinnia jak wybir mi Dobrom i Zom, dane askoju, zjawyosia skri. Supereczka cia postawya pid zahrozu Cerkwu. Organizatory j uczasnyky ekspedyciji buy
zajniati swojeju sprawoju, czerez te jich ne dywuway sensaciji, jaki zbilszuway tyrai
gazet. Zoczynnis i seks ue nabrydy, a ekspedycija Ewridiky mymochi zbudya spoywakyj interes. Jak oryginani i kumedni ihraszky, popry te, szczo credo quia absurdum est34, zdobuo mnonyk, kotryj komprometuje joho dosy efektywno. Jak marewo
nezliczennych panet z weyczeznoju kilkistiu rajkych jabuk tam, de nemaje jabu,
oyw, jakych nawi syn Boyj ne proklane, bo tam ne rostu oywy, dywizij piatiw, kotri
wmywaju ruky w miljardach posudyn, lisu rozpja, jurb id, masy neporocznych zacza
istot, czyja fiziogija rozmnoennia ne daje pidstawy na take poniattia, bo wony rozmnoujusia kopulacijeju odne sowo, pomnoennia Jewangelija na wsi wytky wsich
gaaktycznych spiraej robyo nasze Credo karykaturnoju parodijeju wiry. Zawdiaky
cym aryfmetycznym fokusam Cerkwa wtratya bahato pastwy. Czomu wona ne wtratya
mene? Tomu, szczo chrystyjanstwo wymahaje wid ludyny bilsze, ni mona wymahaty.
Wono ne wymahaje ysze widmowy wid orstokosti, pidosti j brechni. Wono wymahaje
lubowi, skerowanoji do orstokych ludej, obudnykiw, katiw i tyraniw, i cijeji wymohy
niszczo ne znyszczy. Proszu ne nadto dywuwaty takij katechizaciji na bortu takoho
korabla. Mij obowjazok dywyty dali wid rozwidky, jaka maje zjednaty newidomi
odyn odnomu rozumy. Waszi obowjazky inszi. Sprobuju ce pojasnyty. Jakby wy stojay na we perepownenomu riatuwalnomu czowni, a nywi j nowi potopajuczi cziplaysia
b za joho borty, wnaslidok czoho czowen mih by perekynuty i zatonuty, wy poczay
b widrubuwaty jim ruky. Tak czy ni?
33 Adwokat dyjawoa, angelkyj doktor personai seredniowicznych teoogicznych dysputiw (at.).
34 Wiriu, bo ce bezhuzdo (at.).

 Boju, szczo tak. Jakby ne buo inszoho riatunku.

Same w ciomu j widminnis mi namy. Ce oznaczaje, szczo nazad wy ne powernete.

Wasza prawda. Ja rozumiju prytczu z czownom. Ja ne czekatymu, poky win pide

na dno. Ja namahatymu riatuwaty ciu cywilizaciju wsima syamy, jaki w mene je.
A w krajniomu razi nawi henocydom?
Tak.
Ote, my powernuysia do wychidnoji pozyciji. Meni poszczastyo trochy widstroczyty ciu krajnis. Bilsze niczoho. Tak ja kau?
Tak.
Wy hotowi riatuwaty yttia odnych, pozbawlajuczy joho inszych?
Ade w ciomu j polahaje sens waszoji prytczi, otcze Araho. Ja obyraju mensze
zo.
Roblaczy ubywceju?
Ja ne widkydaju cioho wyznaczennia. Moywo, ja nikoho ne wriatuju. Zanapaszczu i nas, i jich. Ae ja ne wmyju ruk. Jakszczo my zahynemo, Ewridika odery
powidomennia pro ce. Pro stan sprawy i pro te, szczo ja widmowyw od powernennia
nazad.
U mojij eschatoogiji nemaje maoho za, skazaw Araho. Razom z konoju
wbywanoju istotoju hyne ciyj swit. Czerez te aryfmetyka roby etyku newymirnoju. Newidworotne zo newymirne. Win pidwiwsia. Ne zabyratymu u was bilsze czasu.
Mabu, wy choczete prodowyty rozmowu z lumy, jaku ja pererwaw?
Ni. Ja choczu pobuty na samoti.

Perehorodky, szczo zwyczajno rozdilay obydwa cechy w kormowij czastyni Hermesa, buo zniato, jichni staewi stiny wwijszy w centralnu czastynu korabla i tilky
szyroki temni oa chytnych pidszypnykiw swidczyy pro te, de dosi wony buy. Weyczeznyj interjer nahaduwaw teper pokynutyj angar. Powerchiw za dwadcia nad oamy
wtiahnenych perehorodok, nedaeko wid wypukoji steli, niby dwi bili muszky, szczo siy
na oneroni, jakyj wiw upoperek wid prawoho borta do bakborta, wysiy pioty, Harrach
i Tempe, na zaczepach swojich pasiw, szczob jakym sylniszym powiwom jich ne zduo
w newahomosti. Czerez te ne mona buo z pewnistiu skazaty, szczo wony dywlasia
wnyz, chocz jim tak i zdawaosia. W bezludnomu gigantkomu nutri korabla trywaa
rozmirena, szwydka, newpynna pracia. Wybyskujuczy emallu, owti, houbi, czorni
awtomaty, popereminne perewodiaczy czipki waeli wbik i wpered, synchronno, niby
riady himnastiw, siahay pozad sebe, do inszych, jaki podaway jim u szczypciach montani detali. Wony montuway soazer.
Ce bua hratczasto-aurna konstrukcija zawbilszky w minonose. Napiwhotowyj
karkas skydawsia na skadenyj, spiralno wyhnutyj parasol weeta, zamis tkanyny obtiahnenyj segmentamy dzerkalnych usok, jaki nachodyy odna na odnu. Zawdiaky
ciomu win asocijuwawsia tako z dopotopnoju rybynoju czy z jakoju wymeroju morkoju reptylijeju, kistiak jakoji skadaju maszyny zamis paeontoogiw. U widdaenij
wid piotiw perednij czastyni, tam, de tuub koosa maw by maty hoowu, iskryysia tysiaczi ciwok syniawoho dymu na kilciach jakoria spaachuwao azerne zwariuwannia.
Soazer, zaproektowanyj jak fotonomet, szczo praciuje na soniacznij energiji, buo
peretworeno na dzerkalce dla puskannia switlanych zajczykiw. Szczoprawda, teradouewych.
Joho koncepcija narodyasia z pobojuwannia fizykiw, szczo powtorne zastosuwannia syderalnoji technoogiji z welmy swojeridnymy efektamy, ne ysze grawitacijnymy,
das paneti nebaani rekomendaciji: nawede jiji majstriw zbroji na slid, jakyj nabyaje
do promiku Hoenbacha. Czerez te, zamis udatysia do dere cioho promiku, wyriszyy wdatysia do techniky, we trochy zastarioji, radicijnych transformatoriw. Zawysnuwszy pered soniacznym dyskom, soazer powynen buw rozhornuty wijaom, obernenymy do Soncia receptoramy wbyraty joho chaotyczne, wsedipazonne wyprominiuwannia i styskuwaty w monochromatycznyj taran.
Maje poowyna wbyranoji energiji suya soazerowi dla ochoodennia, bez jakoho win momentalno wyparuwawsia b wid soniacznoho pau. Ae efektywnoji potunosti wystaczyo na te, szczob stowp zwjaznoho swita z dimetrom u dwisti metriw na
wychodi wyprominiuwacza j nemynuczym potrojenym rozsijuwanniam bila orbity
Kwinty mih krajaty jiji oboonku, nacze nagrityj ni maso. Pid cym daekosianym wohnianym wistriam desiatykiometrowa towszcza okeanicznych wod rozwerzasia b a do
dna. Tysk okropu, szczo rynuw by z usich bokiw u bezodniu, ne zawdaw by switowomu
meczu nijakoji szkody. Kri kubok kypuczoho okeanu, w poriwnianni z jakymy hryb
termojadernoho wybuchu niszczo, soazer mih protnuty pidokeanicznu pytu, litosferu j pronyknuty w hyb Kwinty na czwer jiji radisa.
Takoji katastrofy nichto ne panuwaw. Soazer powynen buw ehko torknuty lodowoho kilcia i termosfery panety. Oskilky widmowyysia j wid cioho, to wyjawyosia,
szczo pererobyty switowu batareju na sygnalizator bude zowsim newako. El-Salam i
Nakamura chotiy kosztom najmenszoji perebudowy rozwjazaty dwa zawdannia zrazu.
Treba buo dijty do wsich moywych adresatiw odnoczasno i jaknajfektywnisze. Takyj
kontakt, chocz i odnostoronnij, wychodyw iz tijeji oczewydnoji peredumowy, szczo pa-

netu naselaju istoty, obdarowani zorom, a tako dostatnim inteektom, szczob zrozumity zmist posannia.
Persza umowa ne zaeaa od widprawnykiw. Wony ne zmohy b obdaruwaty
oczyma istot, jakby ti jich ne may. Druha umowa wymahaa neabyjakoji wynachidywosti, hoownym czynom tomu, szczo wasti Kwinty, mabu, ne chotiy bezposerednioho
kontaktu kosmicznych pryszelciw z naseenniam. Czerez te sygnalizacija maa wpasty
switlanym doszczem na wsi kontynenty panety, probywajuczy hustu zaponu jiji chmar.
Pry Ciomu sucilna chmarnis bua korysna, oskilky switlanych hook, jaki proszyway
jiji, nichto, chto maw chocz krychtu rozumu, ne spryjniaw by za soniaczne prominnia.
Najwaczym wydawaa forma posannia. Nawczaty abetky, posyaty jak paroli
czysa, uniwersalni stali fizyczni materiji buo b nonsensom. Soazer stojaw u cechu
kormy, hotowyj do startu, odnak u dorohu ne wyruszaw. Fizyky, informatyky, ekzobiogy zajszy w huchyj kut. U nych buo wse, krim programy.
Samozjasuwalnych kodiw ne isnuwao. Mowa jsza pro barwy weseky: pochmuri
kolory fietowych widtinkiw, centralna smuha jasnisza, zee ce rosyny, bujne
yttia, czerwi pojednujesia z agresijeju pewna ricz, tilky w ludej. A kodu u wyhladi
riadu sygnalnych odyny, kotri szczo oznaczaju, zi smuh spektra ne skadesz.
Todi druhyj piot zaproponuwaw swij warint. Mowlaw, treba rozpowisty kwintianam kanku. Obernuty wkryte chmaramy nebo na ekran. Wyswityty na niomu seriju
kartyn. Nad konym kontynentom. Jak poartuwaw piznisze prysutnij pry. ciomu
Aparo, obstupuerunt crimes35. Specilisty j sprawdi ostowpiy.
A techniczno ce moywo? zapytaw Tempe.
Techniczno tak. Ae szczo ce das? Wystawa na nebi? Czoho?
Kazka powtoryw piot.
Idityzm, rozserdywsia Kirsting, jakyj dwadcia rokiw yttia pryswiatyw wywczenniu kosmolingwistyky. Moe, malunkamy ty j sprawdi zmih by pokazaty szczo
pigmejam abo aw< indijkym tubilciam. Usi ludki rasy i kultury maju spilni rysy.
A na Kwinti ludej nemaje.
Puste. Tam isnuje techniczna cywilizacija, i wony we wojuju u Kosmosi. Ce
oznaczaje, szczo ranisze u nych bua cywilizacija paeolitu. Wony we nawi todi wojuway. J epochy lodowykiw te buy na cij paneti. Koy szcze ne sporuduway ni budynkiw, ni wihwamiw, a, mabu, yy w peczerach. Na stinach maluway znaky podiuczosti
j zwiriw, na jakych poluway, szczob ce pryneso jim oweke szczastia. Ce buo czakunstwo. Aby kazky. Ae pro te, szczo ce kazky, wony dowidaysia czerez kilka tysiacz
rokiw wid erudowanych muiw. Takych, jak doktor Kirsting. Doktore, choczesz zakastysia zi mnoju, szczo wony znaju, szczo take kazka?
Nakamura ne mih ue strymaty smichu. Inszi te, krim Kirstinga. Odnak cej ekzobiog i kosmolingwish w odnij osobi ne naeaw do tych, chto wperto zachyszczaje wasni pozyciji.
Chto joho znaje zawahawsia win. Jakszczo cia ideja sprawdi ne iditka,
to wona genilna. Prypustimo, my sprawdi pokaemo jim kazku. Ae jaku?
O, to we ne mij kopit. Ja ne paeoetnoog. Szczo do samoji ideji, to ce spao
na dumku ne tilky meni. Doktor Herbert iszcze na Ewridici daw meni tom fantastycznych opowida. Ja inkoy hortaju joho. Mabu, ciu ideju ja zapozyczyw zwidty
Paeoetnografija?.. whoos rozmirkowuwaw Kirsting. Ja chiba prybyzno
znajomyj z neju. A wy?
Fachiwcia takoho profilu na bortu ne wyjawyosia.
Moe, GOD?.. ozwawsia japone. Pro wsiak wypadok warto poszukaty w

35 Wsi zawmery (at.).

joho pamjati tilky, mabu, ne kazku. Ce maje buty mit. A szcze tocznisze, spilnyj eement, motyw, prysutnij u najdawniszych mitach. Z dopysemnoji ery?
Nu zwyczajno.
Tak. Iz samych poczatkiw jichnioji protokultury, zdawsia Kirsting. Win nawi
zapaywsia cijeju idejeju, ae joho tut e pojniay sumniwy: Strywajte. A czy ne powynni my objawyty jim w obrazi bohiw?
Aparo zaprotestuwaw.
Ce bude due wako zrobyty same tomu, szczo my majemo prodemonstruwaty
jim ne naszu perewahu i ne sebe samych. Idesia pro ideju dobra. Pro dobru ideju. U
wsiakomu razi ja same jiji wkadajuw propozyciju nasziuho piota, bo kazky, jak prawyo, zakinczujusia peremohoju dobra.
Tak poczaysia rozdumy pro te, jaki spilni rysy mou maty Zemla i Kwinta; jaki
osobywosti tamtesznioho yttiewoho seredowyszcza, a tako rosyn i twaryn, szczo wynyky w niomu: zhaduway egendy, mity, perekazy, rytualni obriady j zwyczaji, szczob
wyokremyty z nych najdawniszi, z sensom, ne wtraczenym uprodow nastupnych istorycznych epoch.
U perszij grupi imowirnych inwarintiw opynyysia: dwostatewis, najpownisze
wyraena u chrebetnych, poywa twaryn, a ote, j istot rozumnych na suszi; czerhuwannia noczi i dnia, znaczy, Misiacia i Soncia, a tako tepych i choodnych pir roku; trawojidni j mjasojidni jak peredumowa wynyknennia twaryn, jakych pojidaju, i twaryn,
jaki pojidaju inszych zdobycz i chyaky, oskilky powsiudnis wehetarinstwa mona
wwaaty welmy sumniwnoju Jakszczo tak, to we w protokulturi zjawlajusia owy, Kanibalizm, poluwannia na stwori soho wydu w eoliti czy paeoliti-jawyszcze moywe,
chocz ne obowjazkowo nemynucze; tak czy tak mysywstwo swojeridna poczatkowa
szkoa, bo poriad iz teorijeju ewoluciji wono spryjaje rozwytkowi rozumu.
Widkryttia stadiji mawpoludej, twaryn-prymatiw, zustrio swoho czasu riszuczyj
opir, buo kwalifikowane jak nakepnyctwo na ludstwo, jak mizantropiczna wyhadky
propowidnykiw pryrodnoji ewoluciji, szcze obrazywisza za prohooszuwanu nymy sporidnenis ludej i mawp.
Odnak archeoogija pidtwerdya ciu hipotezu, zibrawszy nesprostowni dokazy na
jiji korys. Szczoprawda, mjasojidstwo ne wede wsich chyakiw do pojawy w nych rozumu take moywe tilky pry zbihowi bahatioch nezwyczajnych obstawyn. Chyym
reptylijam epochy mezozoju buo daeko do rozumu, i niszczo ne swidczy pro te, szczo
jakby jich ne znyszczya katastrofa na rubei krejdianoho i trisowoho peridiw, spryczynena gigantkym meteorytom, kotryj rozirwaw anciuh ywennia hobalnym ochoodenniam klimatu, najhoowniszi na toj czas reptyliji dosiahy b ludynopodibnoho inteektu.
Ae najawnis rozumnych istot na Kwinti ne wykykaa odnoho sumniwu. Czy
wony rozwynuysia z reptylij, czy, moe, z wydu, jakyj na Zemli ne wynyk, osobywych
debatiw ne wykykao. Waywym buw typ jichnioho rozmnoennia. Ae jakszczo kwintiany ne naeay ni do pacentarnych ssawciw, ni do sumczastych, to jichniu dwostatewis dowodya henetyka: zhidno z neju biogiczna ewolucija widdaje perszis rozmnoenniu w cij formi. Czysto biogiczna informacija zachowana w generatywnych klitynach 1 ne widkrywaje szansiw kulturohenezu, bo spryjaje wynyknenniu wydowych zmin
u tempi, jakyj wymiriujesia miljonamy rokiw. Akseeracija rozwytku mozku wymahaje
skoroczennia instynktiw, uspadkowanych biogiczno, na korys zna, zdobutych wid
bakiw. Stworinnia, jake, prychodiaczy na swit, zawdiaky henetyczno pryrodenomu zaprogramuwanniu znaje wse abo maje wse, szczo neobchidne dla yttia, moe byskucze dawaty sobi radu, ae ne czdatne radykalno wydozminiuwaty yttiewu taktyku. A
chto na ce ne zdatnyj, toho ne mona wwaaty rozumnym.
Ote, na poczatku j tut bua dwostatewis, buo bez sumniwu mysywstwo j

dowkoa cych perszych podiw rozrostaasia protokultura. Takyj jiji dwoankowyj poczatok i sercewyna.
A czym win widbywajesia j projawlajesia u protoku lturi? Uwahoju, zwernenoju
na ni anky: wykorystannia stati i wykorystannia owiw. Pered wynyknenniam pyma,
pered rozwytkom nezwiriaczych sposobiw zastosuwannia tia ta sprytnosti, jakoji wymahaje mysywstwo, perenosy realne yttia w zobraennia; ce szcze ne symwoy, a mahiczne zaochoczuwannia Pryrody, szczob wona daa mysywciam baane; wizerunky,
jaki mona maluwaty; wyribeni na kameni podoby toho, szczo mona j szczo choczesia
wyribyty.
I tak dali. Widsztowchnuwszy wid cych peredumow, GOD wykonaw postawene
zawdannia prystosuwaty do statewych i owekych zusyl skoncentrowanyj u poslidownosti obraziw mit, czy szwydsze egendu, peredaczu, wydowyszcze, z aktoramy: soncem, tanciamy na tli weseok, pokonamy; ae ce buw epiog; spoczatku bua boroba.
Koho? Newyraznych, prote hordo wyprostanych istot. Takych samych. Napad i boroba,
jaki zakinczyysia spilnym tancem.
Soazer powtoriuwaw cej panetarnyj spektakl u kilkoch warintach protiahom
trioch dib, z korotkymy pererwamy, kotri oznaczay kine i poczatok, i z takoju sfokusowanoju kolimacijeju, szczob win zjawlawsia na pochmuromu nebi panety w meach
zoru abo z obmeenniam do poszczi chmarowych ekraniw nad konym kontynentom
unoczi i wde. Harrach i Poasar skeptycyzmu swoho ne zminyy. Prypustimo, kwintiany pobacza ce wydowyszcze i nawi zrozumiju. Nu j szczo z cioho? Chiba my ne
rozbyy na druzky jichnij Misia? Ce buw kudy sumniszyj spektakl, ae bilsz promowystyj. Ta prypustimo, szczo wony wytumacza ce jak myrnyj est. Chto? Naseennia?
Chiba dumka naseennia wzahali maje jake znaczennia pid czas stolitnioji kosmicznoji
wijny? Chiba na Zemli peremahay pacyfisty? Szczo wony mou zrobyty, szczob bodaj
pysnuty, ne pered namy, a chocza b pered swojimy woodariamy? Sprobuj perekonaty
ditej, szczo wijna ce beka. Szczo z cioho wyjde?
Tym czasom zamis zadowoennia wid swojeji ideji Tempe widczuw trywohu, jaka
paralizuwaa joho. Szczob strusnuty jiji z sebe, win piszow trochy prohulaty.
Hermes buw, po suti, bezludnym gigantom ytowa czastyna razom zi sternowymy rubkamy i aboratorijamy zosereduwaasia w jadri, ne bilszomu za szestypowerchowyj budynok. Tam, krim dyspetczerkoji, buy likarniani prymiszczennia, mayj za
dla narad, de nichto szcze ni razu ne zbyrawsia, pid nym kajut-kompanija z awtomatycznymy pytamy, a dali rekreacijni widdiy, trenana, kupalnyj basejn, napowniuwanyj tilky todi, koy ce dozwolaw korabel, iduczy tiahoju dostatnioji syy, szczob woda ne
zlitaa w powitria kraplamy. Buw tut i napiwowalnyj amfiteatr, win te pryznaczawsia
dla rozwah i wydowyszcz, chocz i w niomu nikoy ne buo ywoji duszi.
Ci wyhody, pro jaki tak sumlinno podbay budiwnyky, wyjawyysia pjatym koesom
u wozi. Bo komu b spao na dumku dywyty tut najwyhadywiszi goograficzni wystawy?
Dla ekipau cia centralna czastyna korabla niby ne isnuwaa wzahali moywo, jiji
ignoruway czerez te, szczo z ohladu na ostanni podiji wona we kilka misiaciw prosto
wsich dratuwaa. Proekcijnyj i kupalnyj zay zawdiaky architekturnij wynachidywosti,
tak samo jak i widdiennia rozwah (u niomu ne brakuwao ni baru, ni pawiljoniw, jak u
una-parku maekoho misteczka), may pidtrymuwaty w nych iluziju zemnoho yttia,
ae tut, stwerduwaw Herbert, proektuwalnyky zabuy spytaty porady w psychoogiw.
Czerez te cia iluzija spryjmaasia jak ycemirstwo, i Tempe, wyruszywszy na prohulanku, piszow u zowsim inszyj bik.
Mi miscem perebuwannia rozwidnykiw i zownisznim pancyrem korabla na wsi
boky tiahnuwsia prostir, podienyj uzdow bortowych i kilowych oneroniw ta baok
perehorodkamy, z bezliczcziu wymknenych i dijuczych agrehatiw. Uwijty siudy mona
buo czerez luky w oboch kinciach pauby, jaki hermetyczne zakrywaysia, bila kormy
za sanitarnymy prymiszczenniamy, a na nosi z korydora werchnioji sternowoji

rubky. Wchid u hyb kormy perekryway nahucho zaczyneni j nawchrest zabokowani

worota z napysamy, na jakych postijno horio zasterene czerwone swito, bo tam u nedostupnych dla ludej kamerach perebuway w udawanomu zacipeninni syderalni peretworiuwaczi, koosy, nacze w egendarnij hrobnyci Mahometa, pidwiszeni w poroneczi
na newydymych magnitnych poduszkach. Odnak mona buo podatysia za nosowu perehorodku i Tempe spriamuwaw tudy swoju chodu. Jomu doweosia projty czerez
sternowu rubku, de win zastaw Harracha za zaniattiam, jake za inszych obstawyn rozsmiszyo b joho: Harrach, jakyj czerhuwaw, wyriszyw napytysia soku z blaszanky, nadto
energijno widkryw jiji j teper, pywuczy nawskosy do steli, nazdohaniaw owtu kulu
apelsynowoho soku, jaka mjako chwyluwaasia, mow weyka mylna bulka, z soomynkoju w roti, szczob usmoktaty jiji, persz ni wona obille jomu obyczczia. Widczynywszy
dweri, Tempe zupynywsia, szczob strumi powitria ne rozsijaw kulu soku na tysiaczu
krapyn, zaczekaw, poky Harrach szczasywo zawerszyw swoje poluwannia, i tilky pisla
cioho, wprawno widsztowchnuwszy, poetiw w obranomu napriamku.
Zwyczna koordynacija ruchiw u newahomosti rozadnujesia, ae Tempe szwydko
zhadaw dawnij doswid. Teper jomu ne treba buo zamysluwatysia nad tym, na jaku
szyrynu rozczepiryty nohy, niby alpinist u skelastij rozkoyni, szczob widkrutyty obydwa zamkowi, hwyntowi machowyky luka. Neobiznanyj iz cijeju sprawoju, mabu, sam
perekynuwsia b, sykujuczy widkrutyty machowyky zi spyciamy, schoi na ti, jaki zastosowuju u bankiwkych sejfach. Tempe szwydko zamknuw luk za soboju, bo chocz
nosowi perehorodky j zapowniuwao powitria, wono ne widswiuwaosia j prosiako hirkuwatymy wyparamy chimikatiw, mow na promysowomu kombinati.
Poperedu widkrywsia prostir, jakyj zwuuwawsia wdayni j buw miano oswitenyj
dowhymy linijamy luminescentnych amp, z podwijnymy reszitczastymy rozpirkamy
bila bortowych stin, i Tempe ne pospiszajuczy pirnuw tudy. Pomynaw, zwykajuczy do
hirkoty w roti j horli, oksydowani tia turbin, kompresoriw, termograwitory, z jichnimy
gaerejkamy, gankamy, drabynkamy, sprytno obpywajuczy weyczezni, towstostinni
truboprowody, jak arkowi proloty bila rezerwuariw wody, heliju, kysniu, z rozoystymy
fanciamy w kilciach hwyntiw, i prysiw na odnomu z nych, nacze muszka. Win i sprawdi
buw muszkoju w nutroszczach staewoho kyta. Koen rezerwuar perewyszczuwaw tut
kostiolnu weu. Stara luminescentna ampa riwnomirno merechtia, i w ciomu merechtywomu switli oksydowani wypukosti rezerwuariw to temniy, to jasniszay, nacze
opyeni sribom. Win tut dobre orijentuwawsia.
Wid perehorodok iz zapasnymy rezerwuaramy popyw tudy, de w masywnij izolaciji centralnoho jarusu w siajwi wasnych amp byszczay nukeospinowi boky, pidwiszeni do portalnych kraniw, z zakuporenymy otworamy. Naraz powijao rizkym choodom, i win pobaczyw ukryti inejem helijewody kritronnych system. Moroz buw takyj
micnyj, szczo Tempe zawbaczywo schopywsia za najbyczyj trymacz, aby ne torknuty
cych trub, bo myttiu prymerz by do nych, mow muszka w pawutynni. Tut ne buo czoho
robyty, czerez ce Tempe poczuwaw sebe, jak na prohulanci. Pochmura bezludnis swidczya pro mohutnis korabla j wykykaa pidswidome zachopennia. U donnych triumach
stojay samochidni ekskawatory, waki i ehki spuskni aparaty, dali riadamy kontejnery: zeeni, bili, houbi dla instrumentalnoho cechu, dla remontnych awtomatiw, a bila
samoho nosa dwa weykochody z gigantkymy obertowymy kowpakamy zamis holiw.
Wypadkowo, a moe, j nawmysne, Tempe potrapyw pid sylnyj strumi powitria,
wysztowchuwanoho z termicznych wentylacijnych syt, i joho widneso do bakbortowych
szpangoutiw wnutrisznioji broni, zawbilszky z mostowi prohony, ae win umio skorystawsia nadanoju szwydkistiu j widsztowchnuw od nych. Nacze strybun iz tramplina,
poetiw hoowoju wpered, ruchajuczy spowilnenymy obertamy nawskosy, do poruczczia
krytoji ystowym metaom nosowoji gaereji.
Win lubyw ce misce. Siwszy na poruczczia, tocznisze, pidtiahty do nioho oboma
rukamy, win pobaczyw pered soboju miljon kubicznych metriw korabelnych nosowych

triumiw: wysoko w hybyni horiy try zeeni wohnyky nad lukom, kri jakyj uwijszow
siudy. Pid nym u wsiakomu razi pid nohamy, szczo, jak zawdy w newahomosti, zdawaysia czymo absolutno zajwym, na patformach, prykripenych do bremsbergiw, zaraz pidniatych stojay litalni samokerowani aparaty na powitrianij poduszci, bua
tam i truba katapulty, schoa na ero harmaty nejmowirnoho kalibru. Ta tilky-no
Tempe spynywsia, jak joho ohornua ta sama trywoha, tocznisze, poczuttia nezrozumioji marnoty, jake narynuo na nioho newidomo zwidky.
Szczo ce? Nepewnis? Strach? Czoho jomu bojatysia? Win nawi ne mih pozbutysia, mabu, szcze nikoy ne zwiduwanoho widczuttia wnutrisznioho bezsylla. Win i dali
baczyw pered soboju ce hromaddia, jake neso joho maekoju czastoczkoju swojeji mohuti czerez wicznu bezodniu, powne syy, jaka pulsuwaa w reaktorach arom, bilszym
za soniacznyj. Use dowkoa buo dla nioho Zemeju, kotra posaa joho do zirok, tut bua
ridna paneta, jiji rozum, zhusyj w energiju, wziatu wid zir, a ne w saonnych chramach
iz jichnim bezhuzdym zatyszkom i komfortom, pryhotowenym dla lakywych chopciw.
Tempe widczuwaw za peczyma czotyryszarowyj pancyr, peredienyj energojemkymy
kameramy, zapownenymy materiom, jakyj pry udari stawaw twerdym, mow amaz, i
pawywsia w osobywyj sposib, oskilky cia substancija maa wastywis samozakuporiuwaty, bo korabel, niby organizm, mertwyj i ywyj wodnoczas, maw zaprogramowanu
zdatnis do regeneraciji. I naraz, niby w jakomu osiajanni, Tempe znajszow potribne
sowo dla oznaczennia toho widczuttia, szczo joho ochopyo: widczaj.
De za hodynu win piszow do Herberta, czyja kajuta, widokremena wid inszych,
mistya u kinci druhoho mipaubnoho prostoru. Likar wybraw jiji, mabu, tomu, szczo
wona bua. taka prostora j maa wikno na wsiu stinu, jake wychodyo na oranereju.
Tam rosy tilky rizni mochy, trawa j wowczi jahody, a obabicz hidroponnoho basejnu
zeeniy siruwati, woochati kuli kaktusiw. Derew tut ne buo zowsim, tilky kuszczi liszczyny, wittia jakoji moho pid czas polotu wytrymaty weyki perewantaennia. Herbert
cinuwaw ciu zee za wiknom i nazywaw jiji swojim sadom. Z korydora mona buo
wwijty tudy j hulaty dorikamy sered rabatok, szczoprawda, ne bez grawitaciji, do toho
nedawnij strus, wykykanyj nicznym napadom, spryczynyw tam czymali spustoszennia. Tempe i Harrach riatuway pisla nioho wse, szczo szcze mona buo wriatuwaty.
Zhidno z riszenniam, pryjniatym pid czas pidhotowky ekspedyciji ekspertamy
SETI, GOD sposterihaw za powedinkoju wsich ludej na paubi Hermesa, szczob wyznaczyty jichnij psychicznyj stan, szczo ni dla koho ne buo tajemnyceju.
Iszosia pro te, czy pid wpywom dowhotrywaoho stresu, jakomu wony piddawatymusia, poyszeni wykluczno sami na sebe, ne wynyknu widchyennia wid duszewnoji
normy u formach, typowych dla psychodynamiky grup, rokamy widrizanych od zwyczajnoho rodynnoho ta suspilnoho seredowyszcza. U podibnij izolaciji moe zaznaty widchye nawi indywidualnis, jaka dosi bua wriwnowaena j stijka do duszewnych trawm,
frustracija perechody u depresiju abo w agresywnis, a ti, z kym take widbuwajesia,
maje nikoy cioho ne uswidomluju.
Najawnis na bortu korabla likaria, te obiznanoho z psychoogijeju ta rozadamy
ludkoji psychiky, ne garantuje rozpiznannia patoogicznych symptomiw, bo medyk te
moe piddaty stresam, zhubnym nawi dla najstijkiszoho charakteru. Ade likari te
ludy. Zate maszynna programa widznaczajesia nepochytnistiu, ote, wona bude efektywna, jak objektywnyj dignostyk i nezworusznyj sposterihacz, chocz by nawi staasia
katastrofa i we korabel zahynuw.
Szczoprawda, cia zabezpeka rozwidnykiw od koektywnoho duszewnoho schybnennia nesa w sobi zahrozu prosto-taky nepodoannoji superecznosti. Ae GODowi dowodyo buty wodnoczas pidehym i naczalnykom komandy, wykonuwaty nakazy j steyty
za duszewnym stanom rozporiadnykiw. Cym samym joho buo zwedeno w rang suchnianoho znariaddia j apodyktycznoho naczalnyka. Z-pid postijnoho GODowoho kontrolu
ne wykluczawsia nawi komandyr. Zakowyka bua w tomu, szczo swidomis nahladu,

meta jakoho polahaa u wczasnomu wyjawenni duszewnych trawm, sama bua swojeridnoju trawmoju. Odnak nichto ne znaw na ce likiw. Jakby GOD wykonuwaw swoju
funkciju poza widomom ludej, jomu doweosia b wyjawyty ce, powidomlajuczy jich pro
konstatowanu aberaciju, wnaslidok czoho joho powidomennia iz psychoterapiji obernuosia b na szok. Tomu ce zaczarowane koo wdaosia rozirwaty tilky szlachom perechreszczennia wzajemnoji widpowidalnosti ludej i kompjutera. GOD perekazuwaw
swoji dignozy peredusim komandyrowi j Herbertowi, koy wwaaw ce za neobchidne,
yszajuczy pasywnym poradnykom.
Jasna ricz, nichto ne schwayw cioho kompromisu z entuzizmom, ae nichto, razom z duszeznawczymy maszynamy ne znajszow kraszczoho wychodu z cijeji dyemy.
GOD, kompjuter ostannioho pokolinnia, ne mih piddawaty emocijam jak pidnesenyj do
najwyszczoho stupenia ekstrakt racinalnych dij. Pozbawenyj bu-jakych poczuttiw
czy instynktu samozbereennia, win ne buw eektronne zbilszenym ludkym mozkom,
ne maw odnoji z rys., jaki nazyway osobystymy, charakteroogicznymy, ne maw i odnych prystrastej, chiba szczo prahnennia do zdobuttia maksymumu informaciji, ae ni
w jakomu razi ne wady.
Perszi wynachidnyky maszyn, szczo dopomahay ne mjazam, a dumci, piddaysia
buy iluziji, kotra odnych prywabluwaa, a inszych, nawpaky, achaa: niby wony tak
zbilszuju rozum mertwych awtomatiw, wnaslidok czoho ti zhodom upodibniasia do ludyny, a potim jiji j perewersza. Znadobyosia sto z hakom rokiw, aby jichni nastupnyky
pereswidczyysia, szczo bakiw informatyky j kibernetyky zapoonya bua antropocentryczna iluzija, oskilky ludkyj mozok ce dusza maszyny, jaka ne je maszynoju. Tworiaczy nerozrywnu jednis iz tiom, mozok wodnoczas suhuje jomu, a wono swojeju
czerhoju obsuhowuje joho. To jakby chto zachotiw nadaty awtomatowi takoji ludkoji
podoby, szczob win niczym ne widrizniaw inteektom wid ludyny, to, pry wsij joho doskonaosti, ce wyjawyosia b absurdom. U miru wdoskonaennia nastupni pokolinnia
maszyn sprawdi wyjawlatymusia dedali podibniszymy do ludej i wodnoraz wid nych
bude dedali mensze korysti.
Jedynoju istotnoju riznyceju mi ludynoju, narodenoju wid baka ta materi, j idealno humanizowanoju maszynoju zayszysia tilky budiwelnyj materi, u perszomu wypadku ywyj, a w druhomu mertwyj. Awtomat z ludkoju podoboju bude samotiamuszczyj, ae j tak samo nenadijnyj, uszczerbnyj i pidwadnyj emocijnym orijentacijam,
jak i ludyna. Z pohladu majsternoho nasliduwannia podiw pryrodnoji ewoluciji, uwinczanoji antropohenezysom, ce bude czudowe inenerne dosiahnennia j wodnoczas curiosum, z jakym newidomo, szczo robyty. Ce buw by stworenyj z nebiogicznoho materiu
switowyj falsyfikat ywoji istoty typu chrebetnych, kasu ssawciw, rodyny prymatiw,
yworodnych, dwonohych, z mozkom iz dwoch piwkul, bo same szlachom cijeji symetriji
u formuwanni chrebetnych twaryn pisza ewolucija na Zemli. Newidomo tilky, jaku wyhodu wid takoho genilnoho pahitu zdobuo b ludstwo.
Ce buo b szczo podibne do toho, zauwayw odyn istoryk nauky, jakby zawdiaky
koosalnym kapitaowkadenniam i teoretycznym praciam poszczastyo zbuduwaty fabryku, szczo produkuje szpynat abo artyszoky, zdatni do fotosyntezu, jak usi rosyny, i
wzahali ni w czomu ne widminni wid sprawnioho szpynatu ta artyszokiw, krim odnoho
wony nejistiwni. Takyj szpynat mona buo b pokazuwaty na wystawkach 1 chwaytysia joho syntezom, ae ne mona buo b jisty, oto usiu praciu buo b zwedeno do absurdu.
Perszi proektanty i propowidnyky sztucznoho inteektu sami, ybo, ne znay jak
slid, kudy jdu i na szczo spodiwajusia. Czy dla nych waywo te, szczob z maszynoju
mona buo rozmowlaty tak, jak iz mudroju czy bodaj peresicznoju ludynoju? Ce
moywo, j cioho sprawdi buo we dosiahneniji, koy ludstwo narachowuwao czotyrnadcia miljardiw j ostannioju dokonecznoju potreboju stao stworennia maszyn, podib-

nych inteektom do ludej. Kopotko kauczy, kompjuternyj rozum dedali rizkisze rozchodywsia z ludkym, spryjaw ludkomu, dopowniuwaw Joho, prodowuwaw, dopomahaw
rozwjazuwaty zawdannia, neposylni dla ludyny, i same czerez ce ne nasliduwaw joho j
ne powtoriuwaw. Szlachy jichni rozijszy ostatoczno.
Maszynu zaprogramowano tak, szczob nichto, wtomu czysli j sam twore, ne i
mohy widriznyty jiji w inteektualnomu kontakti wid domohospodarky czy profesora
minarodnoho prawa. Wona jichnij imitator, efekt totonosti trywatyme doty, poky
chto sprobuje zwabyty tu inku j maty z neju ditej, a toho profesora zaprosyty
na snidanok. Jakszczo jomu wdassia maty z neju ditej, a z nym posnidaty, to ce we
ostatoczno dowede likwidaciju riznyci mi pryrodnym i sztucznym. Ae szczo z cioho?
Czy mona z dopomohoju syderalnoji ineneriji stworiuwaty syntetyczni zirky, jaki do
najmenszych detaej totoni z kosmicznymy? Mona. Newidomo tilky, nawiszczo. Istoryky kibernetyky wyznay, szczo jiji prarodyczam switya nadija rzhadaty tajemnyciu
swidomosti. Kine tij nadiji pokay zdobutky seredyny XXI stolittia, koy kompjuter
trydciatoho pokolinnia, nadzwyczajno baakuczyj, inteligengnyj, czarujuczy swojeju ludianistiu ywych spiwrozmownykiw, zay gaw jich, czy znaju wony, szczo take swidomis u tomu rozuminni, jake wony wkaddiu u ce wyznaczennia. Bo win, mowlaw, ne
znaje. Ce buw kompjuter, zdatnyj do zadanoho samoprogramuwjinnia, i, zwilnywszy iz
zadanych jomu dyrektyw, jak dytyna z peluszok, win rozwynu u sobi zdatnis imituwaty ludej tak, szczo wony ne zmohy joho we demaskunay jak maszynu, kotra imituje ludynu, chocza ne je neju. Odnak ce ni na woosok ne projasniuwao tajemnyciu
swidomosti, oskilky maszyna znaa w ciomu pyinni riwno stilky, skilky znay ludy.
A wtim, chiba moho buty inaksze? Wony we may pered soboju kincewyj rezultat
programy, jaka awtoantropizusia i jaka wnaslidok cioho znaje pro swidomis stilky,
skilky j wony.
Wydatnyj fizyk, prysutnij na tij dyskusiji, zauwayw: te, szczo, motwo, j dumaje
tak samo, jak ludyna, znaje pro mechanizm waknoho mysennia stilky, skilky j ludyna,
tobto niczoho. Czy to zi zosti, czy szczob zmjakipszy jichni; rozczaruwannnia, win skazaw rozczarowanym trimfatoram, szczo podibni trudnoszczi pereyway wczeni joho
fachu, koy sto rokiw tomu wyriszyy buy pryperty materiju do stiny tak, szczob wona
pryznaasia: moekularna wona za swoei pryrodoju czy chwylowa. Materija, na al, wyjawyasia pidstupnpoju, bilsze toho prosto-tazky zoczynno pidstupnoju, zatumanya swoju widpowi pojasnenniamy, mowlaw, wona i taka, i taka, a w perechresnomu wohni nastupnych doslidiw ostatoczno zbyy jich z panteyku, bo szczo bilsze wony
pro neji dowiduwaysia, to menszsze ce uzhoduwao ne ysze zi zdorowym huzdom,
ae j z ogikoju. Zresztoju doweosia prystaty na jijich pokajannia: moekuy poczasty je
chwylamy, a chwyli moekuamy, absolutnyj wakuum daeko ne absolutnyj, bo w
niomu powno wirtualnych moeku, jaki wdajuy., niby jich nemaje; energija zdatna
buty negatywnoju i wnaslidok cioho moe buty mensze energiji, ni nul; mezony w promiku Hajzenberirhiwkoji newyznaczennosti wdajusia do chytrych triukiw, amajuczy swiaszczenni zakony powedinky, do toho tak szwydko, szczo na ciomu swynstwi
nichto jich ne spijmie. Ricz u tomu, zaspokojuwaw jich toj wydatnyj fizyk, aureat Nobeliwkoji premiji, szczo na zapytannia pro swoju ostatocznu su swit widmowlajesia
daty ostatoczni widpowidi. Nezwaajuczy na te, szczo grawitacijeju mona we oruduwaty, niby payceju, nichto j dali ne znaje suti grawitaciji. To niczoho dywnoho, szczo
maszyna po wodysia tak, nacze wona nadiena swidomistiu ae dla toho, szczob zjasuwaty, szczo wona w neji taka , jak i w ludyny, jij, ludyni treba buo b samij obernuty
na ciu maszynu. W nauci neobchidna strymannis do zapytannia, jakych ne mona stawyty ni sobi, ni switowi, a toj, chto jich use-taky stawy, schoyj na toho, chto maje
pretenziji do dzerkaa, szczo wono powtoriuje koen joho ruch, ae ne chocze pojasnyty,
jake wolicinalne dereo joho ruchiw. Nezwaajuczy na ce, my korystujemo dzerkaamy, kwantowoju mechanikoju, syderoogijeju j kompjuteramy z neabyjakoju wyhodoju

dla sebe.
Tempe ne raz zachodyw do Herberta na taki rozmowy, szczo toczyysia dowkoa
bykoji jim sprawy stawennia do GODa. Cioho razu win widwidaw likaria z suto
osobystym, boluczym pytanniam: Tempe ne buw schylnyj do zwiria nawi pered ludynoju, jaka powernua jomu yttia a moe, same pered neju, koy zawdiaczuwaw jij
due bahato. Jak prawyo, w prysutnosti Herberta win trymaw jazyk za zubamy osterihawsia howoryty widtodi, jak dowidawsia na Ewridici wid augera pro tajemnyciu
oboch likariw: poczuttia prowyny, jake jich ne poyszao.
Ne rozpacz sztowchnuw Tempe na wizyt, a te, szczo ce poczuttia pryjszo newidomo
zwidky, znenaka, mow chworoba, i win utratyw pewnis, czy moe j dali wykonuwaty
swoji obowjazky. Ne maw prawa cioho prychowuwaty.
Jak doroho obijszosia jomu ce riszennia, win zrozumiw tilky todi, koy widczynyw
dweri: pobaczywszy poroniu kajutu, widczuw poehkis. Chocz korabel iszow bez tiahy
j na joho bortu panuwaa newahomis, komandyr nakazaw usim pryhotuwaty do
moywoho bu-jakoji chwyyny grawitacijnoho strybka, a osobysti reczi pozamykaty u
stinnych szafach. Nezwaajuczy na ce, win pobaczyw u kajuti strasznyj bezad: knyky,
papery, stosy znimkiw buy rozkydani wsuperecz takij wastywij Herbertowi akuratnosti, bykij do pedantyzmu. Tempe pobaczyw likaria kri wikno na wsiu stinu; stojaczy nawkoliszkach u swojemu sadu za skom, Herbert nadiwaw pastykowi kowpaky na
kaktusy. Wychody, win iz cioho poczaw rekomendowanu pidhotowku?
Tempe proetiw korydorom do oranereji j burknuw szczo na znak witannia. Likar, ne obertajuczy, widczepyw pojas, jakyj prytyskaw joho kolina do zemli sprawnioji zemli, i tak samo, jak his, pidniawsia w powitria. Na protyenomu boci pochyoju sitkoju wyysia rosyny z dribnymy, puchnastymy ystoczkamy. Tempe we ne
raz chotiw zapytaty, jak nazywajusia ci wytki rosyny, win zowsim ne znawsia na
botanici, ae wse jako zabuwaw. Likar, niczoho ne kauczy, kynuw opatku, jaku
trymaw u ruci, tak, szczo wona wwihnaasia w hazon, i skorystawsia impulsom, jakoho
nadaw sobi, szczob potiahty za ruku piota. Obydwa popywy w kutok, de w liszczynowij
huszczawyni, nacze w altanci, stojay peteni krisa z prystibnymy remeniamy.
Koy wony siy j Tempe zawahawsia, z czoho poczaty, likar skazaw, szczo we czekaw na nioho. Niczoho dywnoho; GOD dywysia na wsich.
Dani pro duszewnyj stan oderuju ne bezposerednio wid maszyny, szczob unyknuty syndromu Hiksa poczuttia cikowytoji zaenosti wid hoownoho bortowoho
kompjutera. Ce poczuttia moe spryczynytysia do toho, czomu powynen zapobihty psychitrycznyj nahlad, a same: do maniji peresliduwannia ta inszoji paranojidalnoji majaczni. Okrim psychonikiw, nichto ne znaje, jakoju miroju kona ludyna duszewno prozora dla programy steennia pid nazwoju duchu Eskuapa w maszyni. Nemaje niczoho
prostiszoho, ni dowidaty pro ce i pereswidczyty, odnak ustanoweno, szczo nawi psychoniky pohano perenosia taki odkrowennia, koy jim howoria pro nych samych, i tym
hirsze ce wpywaje na moral komandy pid czas daekych polotiw.
GOD, jak usiakyj kompjuter, ne buw zaprogramowanyj tak, szczob u niomu mih
zjawyty bodaj slid jakoji indywidualnosti, w niomu wid ludyny buo ne bilsze, ni u
termometri, jakyj miriaje jij temperaturu, ae wyznaczennia temperatury tia ne wykykaje takych zachysnych refeksiw, jak wymiriuwannia duszewnoho stanu. Niszczo nam
take ne byke i my niczoho tak ne namahajemo prychowaty wid otoczennia, jak najntymniszi poczuwannia wasnoho ja, poky raptom wyjawysia, szczo aparat, szcze mertwiszyj za jehypetku mumiju, wmije naskri proswityty ce ja z usima joho zakamarkamy.
Dla dyetantiw ce schoe na czytannia dumok. Pro teepatiju tut ne moe buty j
mowy prosto maszyna znaje konoho dowirenoho jiji opici kraszcze, ni win sam sebe
razom z dwadciama psychoogamy. Spyrajuczy na wykonani pered startom dosliden-

nia, wona stworiuje sobi parametrycznu systemu, jaka modeluje duszewnu normu konoho czena komandy j operuje neju jak formuoju rozmirnosti; do toho wona zawdiaky
sensoram swojich terminaej powsiudna na korabli i, mabu, najbilsze dowidujesia pro
swojich pidopicznych, koy wony spla: za rytmom dychannia, ruchom ocznych jabuk,
ba nawi chimicznym skadom potu, bo koen pitnije w nepowtornyj sposib, i w poriwnianni z olfaktometrom kompjutera nawi najkraszczyj honczak niczoho ne wartyj. Ade
pes, krim niuchu, ne maje dignostycznoji wyuczky. I ce tak, bo kompjutery we
wszczent rozbyy likariw, tak samo jak i szachistiw, i my wykorystowujemo jich u roli
pomicznykiw, a ne doktoriw medycyny, bo ludy wykykaju u ludej bilsze dowiry, ni
awtomaty. Odne sowo, Herbert howoryw bez pospichu, roztyrajuczy w puczkach zirwanyj z liszczynowoji hioczky ystok, GOD taktowno suprowoduwaw joho pid czas prohulanok i wbaczyw u nych oznaky kryzy.
Jakoji szcze kryzy? ne strymawsia piot.
Tak win nazywaje sumniwy w docilnosti naszoji sizifowoji praci.
Sumniwy w tomu, szczo w nas nemaje szansu na kontakt?..
Jak psychitr, GOD ne cikawysia szansamy kontaktu, tilky znaczenniam, jakoho my jomu nadajemo. Za joho wysnowkom, ty we sam ne wirysz ni w realnis swojeji
ideji, tijeji, z kazkoju, ni w sens porozuminnia z Kwintoju nawi jakby do cioho
sprawdi dijszo. Szczo ty na ce skaesz? Piota ohornua straszenna apatija.
Win nas czuje?
Nu zwyczajno. Ta ty ne chwylujsia. Ade tobi j tak buo widome wse te, pro szczo
ja rozpowiw. Ni strywaj, poky szczo pomowcz. Ty znaw i wodnoczas ne znaw, bo ne
chotiw cioho znaty. Ce typowa reakcija samozachystu. Ty ne wyniatok, lubyj mij. Jako
ty zapytuwaw mene, szcze na Ewridici, nawiszczo wse ce i czy ne mona wid cioho
widmowyty. Pryhadujesz?
Tak.
Ot baczysz. Ja pojasnyw tobi, szczo, za statystykoju, ekspedyciji z postijnym
psychicznym kontroem maju bilsze szansiw na uspich, ni ti, jaki takoho kontrolu pozbaweni. Ja nawi pokazuwaw tobi ciu statystyku. Argument nezaperecznyj, oto ty
wdawsia. do jedynoho wychodu, do jakoho wdajusia wsi: sprobuwaw pro ce zabuty. A
jak z dignozom? Win susznyj?..
Susznyj, widpowiw piot j oboma rukamy wziawsia za remi na hrudiach.
Liszczyna tycheko szumia nad nymy pid ahidnymy powiwamy witerciu. Sztucznoho.
Ja ne znaju, jak win mih, ae ce ne tak waywo. Tak, ce prawda. Ja ne pamjataju, widkoy noszusia z cym Ja ne maju zwyczky mysyty sowamy. Sowa dla mene
jaki nadto powilni a orijentuwaty ja powynen szwydko mabu, ce dawnia
zwyczka, szcze z czasiw do Ewridiky Ae niczoho ne wdijesz: jakszczo treba My
bjemo hoowamy ob stinu. Moe, probjemo jiji a szczo z cioho? Pro szczo my moemo
z nymy howoryty? Szczo wony mou nam skazaty? Tak, teper ja perekonanyj, szczo cej
triuk iz kazkoju spaw meni na dumku jak wywert. Szczob zatiahty hru Nadiji nema
nijakoji. Ce szwydsze wtecza wid realnosti. Sproba pity wpered, stojaczy na misci
Win zmowk, marno dobyrajuczy potribni sowa. Liszczyna obwiwaa jich swiistiu.
Piot roztuyw rot, ae niczoho ne skazaw.
A jakszczo wony dadu zhodu na posadku odnoho rozwidnyka, ty poetysz?
zapytaw pisla dowhoji pauzy likar.
Nu zwyczajnoji wychopyosia w piota, potim win dodaw iz podywom: A jak
e inaksze?.. Ade zarady cioho my j prybuy siudy.
Ce moe buty pastka tycho skazaw Herbert, nemowby chotiw prychowaty
ci sowa wid powsiudnoho GODa.
Tak prynajmni zdaosia piotowi, ae win tut e wyriszyw, szczo ce nonsens, i w
byskawycznij nastupnij refeksiji konstatuwaw wasnu anormalnis: win prypysaw

GODowi zo, a jakszczo ne zo, to prynajmni szczo schoe na worois. Tak nacze jichnimy worohamy buy ne ysze kwintiany, ae j wasnyj kompjuter.
Ce moe buty pastka, powtoryw Tempe, niby zapiznia una. Mabu, twoja
prawda
I ty poetysz, nezwaajuczy ni na szczo?..
Jakszczo Stirhard das meni cej szans. Mowy pro ce szcze ne buo. Jakszczo
wony wzahali widhuknusia, to perszymy wysadiasia awtomaty. Za programoju.
Za naszoju programoju, pohodywsia Herbert. Ae w nych bude swoja programa. Tobi ne zdajesia?
Nu zwyczajno. Dla zustriczi perszoji ludyny wony wystawla ditej iz kwitamy j
prostela czerwonyj kyym. Awtomatiw ne zaczepla. Ce buo b sprawnim bezhuzdiamz jichnioho pohladu. Nas zachoczu uziaty w sak
Ty tak dumajesz i wse odno choczesz poetity?
U piota zatremtiy huby. Win usmichnuwsia.
Doktore, ja ne prychylnyk muczenyctwa, ae ty putajesz dwi reczi: te, szczo ja
dumaju, z zadumom tych, chto j z jakoju metoju nas siudy prysaw. Ne yczy spereczaty iz komandyrom, koy wiw kartaje tebe za nisenitnyci. Skay, doktore, jak ty hadajesz: koy ja ne powernusia, win poprosy swiaszczenyka pomoytysia za moju duszu?
Ruczu hoowoju, wiw zroby ciu durnyciu.
Herbert wraeno dywywsia na joho projasnie obyczczia.
Ce bua b pomsta ne tilky strachitywa, ae j bezhuzda. Kontrudarom win
tebe ne woskresy, a nas use-taky posano siudy ne dla toho, szczob znyszczyty czuu
cywilizaciju. Jak ty uzhodujesz odne z odnym?
Piot perestaw usmichaty.
Ja bojahuz, bo ne nawauwawsia pryznaty nawi samomu sobi, szczo we ne
wiriu w moywis kontaktu. Ae ne nastilky, szczob uchylaty wid doruczenoho zawdannia. Stirhard maje swoje zawdannia, i win te wid nioho ne widmowysia.
Ty sam wwaajesz ce zawdannia nezdijsnennym.
Tilky tomu, szczo wychodu z peredumowy: my powynni wwijty w kontakt iz
kwintianamy, a ne wojuwaty. Wony nam widmowyy po-swojemu. Napadom. I ne raz.
Taka wperta widmowa te swojeridne porozuminnia, wyraz woli. Jakby Hades pohynuw Ewridiku, Stirhard napewne ne namahawsia b rozirwaty joho za ce na szmatky.
Insza sprawa Kwinta. My stukajemo do nych u dweri, bo tak zachotia Zemla. Jakszczo
wony nam ne widczynia, my ci dweri wysadymo. Moywo, za nymy ne znajdemo niczoho z toho, na szczo spodiwaysia, wyruszajuczy siudy z Zemli. Same cioho ja najbilsze
bojusia. Ae my wysadymo ci dweri, bo inaksze ne wykonajemo wolu Zemli. Ty kaesz,
doktore, szczo ce buo b achywo i bezhuzdo? Twoja prawda. My oderay zawdannia.
Teper wono zdajesia nam nezdijsnennym. Jakby ludy, poczynajuczy z peczernoji epochy, robyy tilky te, szczo jim zdawaosia zdijsnennym, wony j dosi sydiy b u peczerach.
Ote, ty wse-taky szcze majesz nadiju?
Ne znaju. Ja znaju odne: koy wynykne potreba, ja dijatymu nawi bez nadij na
uspich. Win zbenteywsia j zmowk. Ty wytiahnuw iz mene te, pro szczo ne zawedeno howoryty, doktore tocznisze, ja sam nedoreczno zahoworyw pro ce Nemo me impune lacessit u komandyra, a win cikom suszno pokartaw mene, bo je obowjazky, jakymy nikoy ne chwalasia, ae jaki treba wykonuwaty. Szczo skazaw tobi GOD pro
mene? Depresija? Kaustrofobija? Syndrom fatalnosti?
Ni. Ce we zastarili terminy. Tobi widomo, szczo take grupowyj syndrom Hiksa?
Ja tilky poniuchaw joho na Ewridici. Tanatofilija? Ni, ce zwesia jako inaksze szczo na zrazok smertelnoho widczaju, ehe ?
Szczo podibne. Poniattia dosy skadne j szyroke
Win wyznaw mene neprydatnym do

 GOD ne moe nikoho widstoronyty od wykonannia obowjazkiw. I tobi ce, spodiwaju, widomo. Win moe chiba dyskwalifikuwaty swojim dignozom, ae ne bilsze. Riszennia pryjmaje komandyr pisla pohodennia zi mnyju, a jakby chto iz nas upaw u
psychoz, komanduwannia moe perebraty na sebe bu-chto z reszty czeniw ekipau.
Pro psychoz mowy poky szczo nemaje. Ja tilky woliw by, szczob ty ne due kwapywsia z
cijeju wysadkoju
Piot widstebnuw remi, trochy zdijniawsia whoru i, szczob sztucznyj ehit ne widnis joho wbik, schopywsia za liszczynowu hiku.
Doktore ty pomylajeszsia razom z GODom. Strumi powitria tak sylno sztowchaw joho, szczo kuszcz poczaw wyhynaty na wsi boky. Szczob ne wyrwaty joho z korinniam, piot pustywsia hiky j poetiw do dwerej.
auger szcze na Ewridici skazaw meni: Ty pobaczysz kwintian i ja poetiw
Korabel zdryhnuwsia. Tempe pomityw ce widrazu stina oranereji raptowo ruszya na nioho. Win, nacze kit, szczo padaje, wywernuwsia w powitri, szczob pomjakszyty udar, zsunuwsia po stini na grunt, jakyj dawaw micnu oporu dla nih. Za inercijeju
prybyzno wyznaczyw syu tiahy. Wona bua ne nadto weyka. Wydno, szczo staosia.
Korydor buw poronij, syreny mowczay, tilky z usich bokiw doynaw hoos GODa:
Usim zajniaty swoji miscia. Kwinta widpowia. Usim zajniaty swoji miscia.
Kwinta widpowia
Ne czekajuczy Herberta, Tempe strybnuw u najbyczyj lift. Lift pidijmawsia ciu
wicznis, pauby, jaki win pomynaw, kyday na nioho swito, pidoha tysnua dedali widczutnisze. Hermes u pryskorenni we perewerszuwaw zemne tiainnia, ae, mabu, ne
bilsze, jak na piw-odynyci. U horisznij sternowij rubci, porynuwszy w grawitacijni hyboki sydinnia z pidniatymy uzholiwjamy, sydiy Harrach, Rotmont, Nakamura j Poasar, a Stirhard, micno sperszy na porucze hoownoho monitora, jak usi inszi, dywywsia na zeeni sowa, szczo bihy na wsiu szyrynu ekrana:
GARANTUJEMO WAM BEZPEKU NA NASZIJ NEJTRALNIJ
TERYTORIJI KRAPKA 46 GRADUS SZYROTY STO TRYDCIA
DEWJATOJI DOWHOTY KOSMODROM NASZ PORUCZ WASZOJI SITKY
MERKATORA KRAPKA MY SUWERENNI NEJTRALNI KRAPKA
POWIDOMENI SUSIDNI STORONY SCHWAYY PRYBUTTIA
WASZYCH ZONDIW BEZ POPEREDNICH UMOW KRAPKA POWIDOMTE
NEODYMOWYM
AZEROM
TERMIN
PRYBUTTIA
WASZOHO
POSANCIA ZHIDNO Z CZASOM JAKYJ WYZNACZAJESIA ODNYM
OBERTOM PANETY W BINARNOMU CZYSENNI KRAPKA
CZEKAJEMO KRAPKA ASKAWO PROSYMO KRAPKA.

Stirhard szcze raz propustyw ce powidomennia na ekrani monitora dla Herberta

j czencia, tilky-no wony zjawyysia. Potim siw u swoje kriso j zwernuwsia do prysutnich:
My otrymay widpowi kilka chwyyn tomu z wyszczenazwanoho punktu spaachamy soniacznoho spektra. Koego Nakamura ce buo dzerkao?
Cikom moywo. Swito nezwjazne czerez wikno w chmarach. Jakszczo ce
zwyczajne dzerkao, to rozmirom prynajmni w kilka hektariw.
Cikawo. A soazer pryjniaw ci spaachy?
Ni. Wony buy spriamowani na nas.
Due cikawo. Jaku kutowu weyczynu maje zaraz Hermes, koy na nioho dywytysia z panety?
Kilka sotych sekundy duhy.
Szcze cikawisze. Swito ne buo kolimowane?
Buo, ae sabo.

 Jak uwihnutym dzerkaom?

Abo nyzkoju paskych, widpowidno rozstawenych na weykij terytoriji.
Wychody, wony znay, de nas szukaty. Ae jak dowiday pro ce?
Usi mowczay.
Proszu was wysowyty swoju dumku.
Nas mohy pomityty, koy my zapustyy soazer, skazaw El-Salam.
Tempe dosi joho ne baczyw: fizyk ozwawsia z nynioji sternowoji rubky.
Ce staosia sorok hodyn tomu, j pisla cioho my jszy bez tiahy, zapereczyw
Poasar.
Poky szczo obyszmo pro ce. Chto wiry u jichniu bahorodnis? Nichto? Due
dywno.
Nadto harno, szczob buty prawdoju, poczuw Tempe hoos zhory: na gaereji
stojaw Kirsting. Szczoprawda, z inszoho boku jakszczo ce pastka, to ne nastilky
prymitywna.
Pobaczymo
Komandyr pidwiwsia. Hermes iszow tak riwno, szczo wsi hrawimetry pokazuway odynyciu, nemowby korabel stojaw u zemnomu doci.
Proszu uwahy. Koega Poasar pidkluczyw do GODa programnyj bok SH. ElSalam wymkne soazer i zamaskuje joho. De Rotmont? Harazd ty pryhotujesz dwa
waki spuskni aparaty. Pioty i doktor Nakamura zayszasia w sternowij rubci, a ja
pidu pryjmu dusz i zrazu powernusia. Aha! Harrach, Tempe, perewirte, czy wse, szczo
ne luby desiaty g, jak slid zakripene. Bez moho dozwou nikomu ne zachodyty do nawigatorkoji. Wse.
Stirhard obijszow pulty i, baczaczy, szczo swoji miscia zayszyy tilky pioty, kynuw
wid dwerej:
Likariw proszu zajniaty swoji roboczi miscia.
Za chwyynu sternowa rubka sporonia.
Harrach peresiw i, zabihawszy palciamy po kawituri, poczaw perehladaty na
switnych schemach interceptoriw stan usich agrehatiw od nosa a do kormy. Pobaczywszy, szczo win jomu nepotribnyj, Tempe pidijszow do japoncia, jakyj same perehladaw
spektry kwintiankych sygnalnych spaachiw, i zapytaw, szczo oznaczaje bok SH.
Harrach i sobi nastawyw wucho, bo te dosi niczoho pro nioho ne czuw. Nakamura
widirwaw oczi wid binokulariw i meancholijno pokywaw hoowoju Ote Araho
bude due zasmuczenyj.
Perechodymo na wojennyj stan? Szczo oznaczaje SH? dopytuwawsia Tempe.
Wmist kilowoho triumu ni dla koho we ne tajemnycia, panowe.
Toho zamknenoho? To, wychody, tam nemaje nijakych weykochodiw?
Ni. Tam siurpryz dla wsich. Nawi dla GODa. Krim komandyra j mojeji skromnoji osoby. Pobaczywszy podyw na obyczczi w piotiw, japone dodaw: Sztab SETI
wyznaw ce za docilne, panowe. Wsi wy projszy imitacijnyj trening wysadky poodynci.
Cym samym koen iz was moe opynyty u stanowyszczi, mjako kauczy, zaonyka.
A GOD?
Ce maszyna. Kompjutery ostannioho pokolinnia te ne zastrachowani wid
zomu, nawi dystancijnoho, i z nych mou wytrusyty we umist program.
Ae kilka osobywych bokiw pamjati ne mou zajmaty ciyj trium?
Tam nemaje nijakych bokiw. Tam Hermes. Swojeridnyj maket. Bezdohanno
imitowanyj. Dla prymanky.
A dodatkowi programy?..
Japone zitchnuw.
Ce symwoy, due dawni. Byczi dla was, ani dla mene. S Sodom, a H
Homorra. Due nepryjemni osobywo dla papkoho deehata. Ja jomu spiwczuwaju.

Zwyczajno, koy korabel iszow swojim chodom, na bortu czy chocza b u kajut-kompaniji nastrij u wsich polipszuwawsia, bo mona buo bodaj pid czas jidy zabuty pro
hordijiw wuzo, jakyj dedali tuhisze zatiahuwawsia. We sam toj fakt, szczo wony siday
za stoy, szczo mona buo normalno nasypaty w tariky juszku, a w sklanky naywaty
pywo, podawaty odyn odnomu sil, oeczkoju cukru pidsooduwaty kawu, zwilniaw ludej od nemynuczych dij u stani newahomosti, bo, jak buo skazano we tysiaczu raziw,
newahomis zwilniaje wid put grawitaciji i je cikowytoju swobodoju, jaka ne tilky pobut
ludyny, ae j koen ruch jiji tia roby kumednym. Neuwanyj astronawt jak prawyo
we u synciach, u gulach, odea joho obyta riznymy napojamy, win pawaje po kajuti za
paperamy, jaki rozlitajusia na wsi boky, a jakszczo opynysia u weykomu prymiszczenni, bez reaktywnych materiliw, to staje bezporadniszym wid nemowlaty, bo nijak
ne wyraczkuje zi stanu zawysnennia w powitri. Zabukam dla poriatunku z takoho
skrutnoho stanu dowodyosia zastosowuwaty naruczni hodynnyky, a koy cioho wyjawlaosia zamao, to j kurtky ta swetry, bo zakony jutoniwkoji mechaniky projawlay tut
usiu swoju orstokis: jakszczo na tio w stani neporusznosti ne dije odna sya, to joho
niszczo ne prywede w ruch, krim zakonu diji j protydiji. U toj czas, koy jomu szcze chotiosia artuwaty, Harrach jako skazaw, szczo na orbiti doskonae wbywstwo mona
wczynyty due ehko, i win sumniwajesia, czy bu-jakyj sud mih by zasudyty wbywciu,
bo dosy namowyty pryreczenoho rozdiahtysia pered kupanniam i daty jomu ehkoho
szczyhla, jak win zawysne mi stinamy j steeju i korczytymesia tam, a poky pomre z
hoodu. A trybunaowi mona pojasnyty, szczo ty piszow po rusznyka j zabuw powernuty. Te, szczo ty ne prynis rusznyka, zowsim ne zoczyn, a jak widomo nullum
crimen sine lege36: karne prawo czomu ne peredbaczaje newahomosti w jiji kryminalnych naslidkach.
Pisla toho, jak buo widdano nowi rozporiadennia, szczo, na dumku Tempe, ohooszuway wojennyj stan, nastrij nawi pid czas weczirnioji pidywy ne polipszywsia
nitrochy. Chto mih by podumaty, szczo kajut-kompanija ce monastyrka trapezna z
suworymy prawyamy mowczannia, jiy, ne due znajuczy, szczo jidia, perekawszy
wsiu widpowidalnis za naslidky na szunky, bo sami perewariuway te, szczo jim powidomyw pisla obidu Stirhard. Win wykaw pan operaciji j howoryw tak tycho, szczo joho
edwe buo czuty. Chto joho znaw, toj rozumiw, szczo cej nezworusznyj spokij swidczy
pro lu.
Ce zaproszennia pastka. Jakszczo ja pomylajusia, czoho due chotiw by, pisla.
nioho nastane kontakt. Odnak ja ne baczu odnych pidstaw dla optymizmu. Najawnis
na paneti derawy, jaka dotrymuje nejtralitetu u wijni z kosmicznoju sferomachijeju,
szczo trywaje we minimum sto rokiw, cikom realna, ae nemoywo, szczob wona pryjniaa kosmicznoho hostia bez zhody deraw, jaki wojuju mi soboju. Za powidomenniam, ci derawy wysowyy swoju zhodu. Ja sprobuwaw ujawyty sobi, szczo my odyn
iz generalnych sztabiw Kwinty, i widpowisty na zapytannia, jak reaguwaty na widozwu,
zwernenu czerez pryszelcia do wsioho naseennia. Takyj sztab znaje we czymao pro
potenci pryszelcia. Znaje, szczo ne zmoe likwiduwaty joho w prostori, bo we namahawsia ce zrobyty dostupnymy jomu sposobamy chocza, moywo, szcze ne wsima.
Znaje, szczo pryszee, szczyro kauczy, ne agresywnyj, chocza namahawsia domohty
kontaktu demonstracijeju syy, ae zastosuwaw jiji proty bezludnoho Misiacia, chocza j
znaczno menszoju zatratoju zasobiw mih doszkulno wdaryty w lodowe kilce, jakomu we
j tak nebahato brakuje do rozpadu. Znaje bezpereczno tako te, szczo koy ne win sam
36 Nema zakonu nema zoczynu (at.).

czy, moywo, w korotkoczasnomu aljansi z suprotywnykamy, to w usiakomu razi

Kwinta-hoownyj wynuwate unokazmu z katastroficznymy naslidkamy; ja pidkresluju: win znaje ce napewne, bo ne mona westy wojennych dij u kosmicznomu massztabi bez wysokokwalifikowanych naukowciw. Nowi sztabni znannia mona zdobuty
tilky na pidstawi nepriamych dokaziw. Zadowho do opanuwannia grawitacijeju piznaju
jiji wastywosti a do hranycznych u wyhladi koapsiw Czornych Dirok. Sposib, jakym
my widbyy jichnij nicznyj napad, buw dla nych nespodiwankoju. Ta jakszczo w nych je
warti czoho fizyky, to wony zrozumiju, szczo grawitacijna oborona dla korabla na paneti samohubna tak samo, jak i nastup. Na pidstawi relatywistyky ne mona wywesty
taku konfiguraciju pola szczilnoho tiainnia, szczob korabel, jakyj wyprominiuje ce poe,
ne znyszczyw sebe razom z panetoju.
Ja zbyrajusia posaty dwa spuskni aparaty u wkazanyj rajon i prypuskaju, szczo
wony ne naraziasia tam na aninajmenszu nebezpeku. Jakszczo kwintiany choczu zamanyty Hermes na panetu, to naszi posanci powernusia. Wony ne mou powernutysia z niczym; dla nych tam szczo ue bude inscenowano, szczob wykykaty w nas dowiru j zacikawennia. Hostynni kwintiany dadu nam nazdohad, szczo sprawnij kontakt ce zustricz ywych istot iz ywymy istotamy, a ne z maszynamy. Ce wako zapereczyty. To jakszczo podiji rozwywatymusia prybyzno tak, jak ja skazaw, Hermes
zdijsny posadku, j todi stanesia ostatoczna rozwjazka. Powernuwszy z panety spuskni
aparaty, na bort my jich ne bratymemo, bo pisla wsioho, szczo staosia, ja woliju sto
raziw perestrachuwatysia, ani raz projawyty neoberenis, my powidomymo jich pro
posadku.
Perechodu do detaej operaciji. Pisla zapusku aparatiw my na serednij szwydkosti
poetymo wid Kwinty w bik Seksty. Obydwi panety korysni dla nas wony prybyzno
odnakowo protystoja szczodo Soncia. Naszi zondy we doslidyy Sekstu. I my znajemo,
szczo ce bezpowitriane nebesne tio z wysokoju sejsmicznistiu j czerez te neprydatne
ni dla koonizaciji, ni dla rozmiszczennia na nij wijkowych baz. Znaczno bilszu zahrozu,
ni woroh, dla nych stanowya b sama paneta. My wwijdemo w ti Seksty, a Hermes,
jakyj u cej czas wyjde z-za neji, niczym ne widrizniatymesia zdaeku wid naszoho korabla. Insza ricz zbyka, ae ja prypuskaju, szczo wony napewno ne czynytymu jomu
pereszkody a do wchodu w atmosferu. Z pohladu syderystyky wony mohy b atakuwaty
joho we w inosferi, ae ja ne wiriu, szczo wony ce zrobla. Korabel pisla mjakoji, normalnoji posadky bude dla nych nabahato cinniszoju zdobyczcziu, ni korabel rozbytyj, a
tako bude mensze hotowyj do agresywnych dij, ni korabel, jakyj roby posadku kormoju wnyz na stowpi wohniu j zawdiaky ciomu maje szansy na manewruwannia abo j
uteczu.
Cej Hermes posyatyme j pryjmatyme radisygnay, bude osnaszczenyj syowoju
ustanowkoju, jaka zroby moywoju posadku, szczoprawda, tilky odnorazowu. odnoho
bezposerednioho zwjazku z namy win ne matyme. Ja zakinczuju: nasza widpowi zaeatyme wid toho, jak joho tam zustrinu.
Sodom i Homorra? zapytaw nareszti Araho.
Stirhard dobru chwyynu dywywsia na czencia, a potim widpowiw z neprychowuwanym rozdratuwanniam:
My ne perestupymo Swiatoho pyma, wasze prepodobije. My zwernemo tilky
do perszoho wydannia. Nowe wtratyo swoju aktualnis, bo my we ne raz pidstawlay
szczoku. Nowoji dyskusiji ne bude. Wona bezpredmetna, oskilky ne my wybyrajemo mi
Starym i Nowym zawitom, a wony. Soazer ue perebudowano? El-Salam ce pidtwerdyw. A GOD praciuje za programoju SH? Harazd. Teper obhoworimo pytannia pro
spusknyj aparat. Cym zajmusia koegy Rotmont i Nakamura. Ae pisla weczeri.
Nichto ne baczyw startu spusknych aparatiw; zapuszczeni opiwnoczi pid kontroem awtomatiw, wony poetiy do Kwinty, a Hermes zabezpeczyw jim tyy j kontrolu-

waw pryskorennia a do switanku: dosiahnennia Seksty, do jakoji buo 70 miljoniw kiometriw, wymahao maje wisimdesiat hodyn lotu pry hiperbolicznij szwydkosti. W
eektronnych aboratorijach rozpoczaosia wyrobnyctwo dosi ne zastosowuwanych w
rozwidci dyspertiw dyspersijnych dywersantiw, jakych nazyway szcze bdoynymy
oczyma. Ce buy miljonni roji mikroskopicznych krystaykiw; rozsijani w miljoni kubicznych myl wakuumu bila Seksty, wony powynni buy obernutysia na zir Hermesa. Rozsijuwani wslid za korabem, wony tworyy joho newydymi, daekozori oczi. Na Zemli ci
krystayky suyy apikografiji; koen krystayk, menszyj za piszczynku, prozora hooczka, buw ekwiwaentom odnoho ommatidium, payczky bdoynoho oka, rozsijanoho
na tysiaczi myl. Hermes tiahnuw za soboju cej wydiuszczyj chwist, szczob zajty za
Sekstu i z-za neji steyty za doeju swojich kompjuternych posanciw. Wodnoczas, podoawszy pewnyj widtynok orbity, korabel wykynuw teewizijni zondy z widdaczeju, szczo
suprowoduwaasia wybuchom poumja, swoji oficijni oczi, kotri mohy, ba nawi
bilsze powynni buy, pomityty kwintian.
U sternowij rubci czerhuwaw Tempe. Hwrrach zastaw joho zi staroju gazetoju w
rukach; gazeta wykykaa w nioho sprawniu lu, i win ne staw prychowuwaty cioho wid
towarysza. Gazeta pochodya z tych czasiw, koy na Zemli toczyysia luti supereczky z
prywodu uczasti inok w ekspedyciji. Sperszu win proczytaw wstup, pryswiaczenyj rodynnomu yttiu, jake maje znajty zakonne misce w ekspedyciji, razom z obrazamy. Jich
kyday predstawnyci za wsich czasiw krywdenoji inoczoji stati na adresu SETI, kotru
zachopya czoowicza mafija. O czomu Harrach rozlutywsia, a aden buw poszmatuwaty gazetu.
Tempe, smijuczy, prytrymaw joho za ruku szczo ne kay, ce buw rarytet, warta
powahy pamjatka w suzirji Harpiji, kotra newidomo jak potrapya w Harrachiw baga.
U wsiakomu razi win tak stwerduwaw. Tempe buw inszoji dumky, ae zberihaw jiji
pry sobi.
Harrachowi z joho burchywym temperamentom taki statti buy potribni dla toho,
szczob werhaty w nych hromamy. Idityzm, szczo prohladaw z wymoh cijeji riwnoprawnosti, buw nastilky oczewydnyj, szczo jomu ne warto buo wdilaty j krychty uwahy.
inky ote, druyny, materi, ote, dity, jasa, dytiaczyj sadok. Koy wony etiy z zariadenymy syderatoramy, na bortu korabla pry wsij swojij mohuti welmy nikczemnomu u poriwnianni z neznajomoju cywilizacijeju, jaka zachopya jich wykyduwanoju w Kosmos uprodow stoli sferomachijeju. Cili moria drukarkoji farby buo wyyto
z cioho prywodu. Musulmany posyay na front dwanadciatyricznych chopciw, ae ne
ditej u koyskach.
Harrach straszenno szkoduwaw, szczo ne moe zaraz tut, bez swidkiw wypowisty
awtorci cijeji majaczni wse, szczo win pro neji dumaje, a Tempe znowu siw do pultu
keruwannia j to zwiriaw na monitorach kurs ta kontury serpa Seksty, szczo bilszaw na
oczach, to pozyraw na Harracha, jakyj use szcze witijstwuwaw pered jedynym suchaczem, i ne perebywaw joho ne chotiw pidkadaty drow u bahattia, tym pacze szczo
wony buy tut ne sami: GOD steyw za nymy i w sternowij rubci.
Tempe ne rozumiwsia na strukturi kompjuteriw nastilky, aby maty pewnis, szczo
maszyna, chocza wona j kmitywa, rozumna ta pamjatka, ae pozbawena j krychty indywidualnosti. Jomu mao buo zapewnia pidrucznykiw i fachiwciw, win woliw sam u
ciomu pereswidczyty, ae ne znaw jak. A krim toho, joho chwyluway serjozniszi probemy. Czy Nakamura j sprawdi spiwczuwaw otcewi Araho? Tempe wsypao morozom
na samu dumku pro te, szczo win te mih by opynyty u szkuri papkoho deehata.
Tym czasom Araho, za doruczenniam komandyra, rozmirkowuwaw z Herbertom
pro te, czy mou kwintiany rozpiznaty biogiczni rysy ludej, ohladajuczy zbudowani
nymy spuskni aparaty. Chocz jich buo retelno sterylizowano pered widprawkoju do panety, szczob na jichnij powerchni ne zayszyosia odnoji klitynky epidermisu palciw,
odnoji bakteriji, jakych ne moe zowsim pozbuty ludkyj organizm. Chocz ce buy

awtomaty, zbudowani bez uczasti ludej, a jichni energetyczni ywylnyky j aparatura,

zdatna obminiuwaty informacijeju, widpowiday zemnij technici wisimdesiatyricznoji
dawnosti, Stirhard ne zbyrawsia pryjmaty na bort eektronnych posanciw, koy wony
powernusia. Win wwaaw ce nadto ryzykowanym. Ade we perszi stari produkty cijeji
cywilizaciji, spijmani Hermesom, zaswidczyy dywowynu majsternis kwintian u hauzi parazytarnoji ineneriji. Oto spuskni aparaty, krim widomostej, nastilky wahomych, naskilky j beznewynnych, mohy prynesty jim zahybel ne u wyhladi mikrobiw,
jaki jich nehajno atakuju, ae w wyhladi wirusiw czy ultrawirusiw z dowhym peridom
prychowanoji diji. Czerez te win zapytaw likariw i Kirstinga pro nadijni zapobini zasoby.
Bucimto nejtralna derawa, jaka wysowya swoju zhodu na pryjniattia spusknych
aparatiw, pid czas podalszych perehoworiw poperedya, szczo aparaty ne powynni
pidtrymuwaty zwjazku z Hermesom, bo taku umowu wystawyy susidni storony. O
czomu paneta, pohynuwszy swojeju atmosferoju obydwa zondy, otoczya sebe posyenoju szumowoju oboonkoju na wsich dipazonach chwyl. Jakby zemlany osnastyy posanciw azeramy, zdatnymy probyty ciu szumowu oboonku, to poruszyy b wystawenu
umowu; wony zrobyy b ce tym widwertisze, jakby Hermes poczaw kooty moria chmar
i radichaosu aamy azeriw.
To ne zayszaosia niczoho inszoho, jak steyty za Kwintoju iz-za Seksty chmaramy goograficznych oczok. Operaciju buo tak synchronizowano, szczob obydwa aparaty powilno spuskaysia po neboschyu j opynyysia nad Kwintoju, koy Hermes
uwijde w ti Seksty. Usi zibraysia w sternowij rubci j czekay krytycznoji hodyny. Paneta zapowniuwaa hoownyj monitor wid ramy do ramy, z dobre wydymymy rojamy
bojowych suputnykiw, jaki czornymy ciatkamy snuway nad jiji powytym biymy chmaramy dyskom. Szczob sposterihaty wchodennia oboch raket w atmosferu, do jichnioho
hipergoewoho prywodu domiszay natrij i technecij; perszyj nadawaw jichniomu reaktywnomu poumju jaskrawo-owtoho bysku, druhyj wyrizniaw jich swojeju spektralnoju smukoju joho brakuwao u spektri tutesznioho Soncia j kwintiankych orbiteriw. Jak tilky wony pirnuy w chmary, wohniani nytky, szczo utworiuway wid jichnioho tertia ob powitria i widdaczi halmowych prystrojiw, poczay rozmazuwaty: todi
miljardy oczok, rozwijani nepomitnoju hrywoju na miljon myl za kilwaterom Hermesa,
skoncentruway uwahu wzdow dotycznoji w toczci zapanowanoji wysadky. I nedarma:
osidajuczy na twerdomu grunti z interwaom u kilka sekund, obydwa aparaty powidomyy pro zakinczennia podoroi podwijnym, zazdaehi zmodulowanym myttiewym
spaachom natriju.
Cym samym operacija wstupya w nastupnu fazu. Dno Hermesa rozkryosia na
dwa boky, nacze weyczezni skepinczasti worota, i pidijmaczi wysztowchnuy iz Sezamu w wakuum weyczeznyj metaewyj cylindr, pryznaczenyj dla aboratornoho karantynu zondiw. Harrach, zdawaosia, buw due zadowoenyj. Oskilky inszi schwayy
taktyku Stirharda, usi praciuway druno, chocz i bez entuzizmu: ne buo czoho radity.
Zate perszyj piot nawi ne prychowuwaw swoho zoradstwa z prywodu toho, szczo
cij wojownyczij panetnij bestiji wony teper skrutia wjazy. Win prosto-taky ne mih
didaty powernennia spusknych aparatiw, do toho z najstraszniszoju zarazoju, tak
nacze w zadumi ekspedyciji eaa orstoka konfrontacija sy. Suchajuczy joho odkrowennia, neschylnyj do baaczok Tempe dumaw pro te, jaki same psychiczni zminy Harracha fiksuje GOD, i prosto-taky widczuw sorom za swoho koegu, oskilky buway taki
chwyyny, koy win sam ne zmih by skazaty, szczo wolije: szczob lutyj hniw, jakyj ochopyw uwe ekipa, wyjawywsia bezpidstawnym czy szczob kwintiany zmusyy jich, zemlan, pryjniaty najhirsze z usich moywych risze.
Tak, win te ue baczyw u cij cywilizaciji woroha, orstoke zo, jake samoju swojeju
suttiu wyprawdowuje jichni diji. Niszczo we ne buo powyte tajemnyceju. Soazer, wy-

mknenyj i zamaskowanyj, zariadawsia soniacznoju energijeju ne dla posyannia sygnaliw, a dla azernych udariw. Czerez 48 hodyn goograficzna chmara powidomya, szczo
posanci wertajusia. Spuskni aparaty powynni buy ozwaty w ultrakorotkij smuzi poza
orbitoju, jakoju krulay resztky Misiacia: wyrazno poczaw sygnalizuwaty tilky odyn.
Druhyj peredawaw nezrozumiu miszanynu kodiw.
Stirhard rozdiyw ludej na try grupy: piotam doruczyw wywesty imitowanoho
Hermesa na trajektoriju do peryheliju, fizykam pryjniaty spuskni aparaty w cylindrycznu kameru, widdaenu na kilka desiatkiw myl wid Hermesa, a likariam i Kirstingowi piddaty jich biogicznij auskultaciji, jakszczo druha grupa wwaatyme ce dopustymym.
Nezwaajuczy na ce, ekipa dobre orijentuwawsia w zahalnij sytuaciji. Steaczy za
poronim gigantom, jakyj nekwapywo wyruszyw u podoro, chocz na joho korpusi szcze
iskryysia wohnyky awtomatycznych zwariuwalnych aparatiw, Harrach i Tempe pidtrymuway czerez interkom postijnyj zwjazok z grupoju Nakamury, jaka oczikuwaa na
spuskni aparaty. Poasar ne wykluczaw awariji w peredawaczi, jakyj pliw usilaki nisenitnyci; Harrach bilsze schylawsia do dumky, szczo ce robota kwintian. Win poprostu
chotiw, szczob pidstup kwintian wyjawywsia jakomoha szwydsze i szczob staw jim azernoju kistkoju u horli.
Tempe mowczaw, rozmirkowujuczy pro te, czy taka ozobena ludyna szcze moe
wykonuwaty widpowidalnu funkciju perszoho sternowoho. Wydno, szczo moha, jakszczo GOD ne dopowiw komandyrowi pro Harrachiw stan. A moe, wsi we poboewoliy?
Karantynnyj cylindr, uwe zaytyj switom proektoriw, jaki krulay dowkoa
nioho, pryjniaw u swoju rozziawenu paszczu spuskni aparaty. Na centralnomu wuzli
kontrolu fizyky pisla poperednioho ohladu ne mohy dijty spilnoji dumky, czy odyn iz
nych staw ertwoju wypadkowoho poszkodennia, czy, nawpaky, zumysnoho. Harracha
ce due rozhniwao, bo win dobre znaw: ce robota kwintian! Ta za hodynu zjasuwaosia,
szczo pid czas zitknennia z jakym neweykym meteorytnym oskokom abo uamkom
metau zond utratyw czastynu anteny j nosowoho wyprominiuwacza. Take zitknennia
buo cikom moywe.
Na poroniomu byzniukowi Hermesa, jakyj widdalawsia wid nych, merechtiy w
pimi ostanni zwariuwalni szwy. We mona buo wwimknuty joho tiahu, ae pioty czekay nakazu komandyra. Odnak toj ne ozywawsia, bo, w swoju czerhu, czekaw danych
ekspertyzy: w jakomu stani powernuysia spuskni aparaty, jaki prywezy nowyny? Ce
buo last but not least37.
Nowyny wyjawyy nespodiwanymy, a spuskni aparaty jakszczo ne zwaaty,
odnak, na wypadok, szczo, mabu, ne maw priamoho widnoszennia do sprawy, cili j
nezaraeni. Poczuwszy pro ce, Harrach ne strymawsia j wyhuknuw:
Jaka pidstupnis!
Zresztoju, nawi u Sodomi buw jakyj ot, zauwayw Tempe. Jomu straszenno kortio poczuty sensaciju, jaku czomu dowho prychowuway wid sternowoji
rubky.
Nakamura zhlanuwsia nad piotamy j pojasnyw jim rezultaty rozwidky, peredani
z wakuumnoji kamery poza meamy korabla.
Sensacija poczynaasia z kazky tijeji samoji, jaku peresaw paneti soazer. Potim dowhoju serijeju na ekrani monitora bihy krajewydy: mabu, to buy zapowidnyky,
ne zaczepeni cywilizacijeju. Morki uzbereia, chwyli, jaki zhasay na pisku, czerwonyj
zachid soncia w nykych chmarach, lisowi masywy z nabahato temniszoju, ni zemna,
zeenniu; weetenki krony dejakych derew buy maje temno-syni. Na ciomu tli, jake
37 Ostannie, ta ne mensz waywe (ang.).

we czas zminiuwaosia, zajasniy litery:

PYTANNIA PRYJNIATTIA WASZOHO RAKETNOHO SNARIADA
MASOJU DO 300000 METRYCZNYCH TONN WYRISZENE POZYTYWNO
ZA UMOWY GARANTIJI WASZOJI PASYWNOSTI J DOBROJI WOLI
KRAPKA KOSMODROM KRAPKA

Z hustoji zeenoji imy wyrynua weyczezna poszczyna, wydyma z pidnebessia

Wona nahaduwaa zastyhu matowu rtu. Dywowynymy hokamy stojay na nij z riwnomirnymy interwaamy, mow figury na szachiwnyci, staagmity, bezdohanno bili, kinczasti, j rosy na oczach. Tak, rosy, a tocznisze, wysuwaysia whoru, koen ohornenyj
bila pidniia prozirczastoju zootawoju sitkoju. Nareszti wse zawmero. Na tli daekoho
neboschyu, zowsim bezchmarnoho, etiy ptachy koen z czotyrma wilno rozprostertymy kryamy. Mabu, ci ptachy buy weetenki. Wony tiahysia, nacze urawli, szczo
pokydaju choodni kraji. Wnyzu, bila pidniia staagmitiw, a oczi ludki poczay
we rozpiznawaty w nych rakety, rojiasia kolorowa j temna dribnota cili chmary,
jaki wywaysia w korabli szyrokymy pochyymy poszczynamy.
Usi czeny ekipau szyroko rozkryway oczi, napruuway zir, szczob pobaczyty nareszti, jakyj wyhlad u kwintian, ae rezultat buw takyj samyj, koy b prybue iz Neptuna sprobuwaw rozdywytysia ludej na zapownenomu olimpijkomu stadini z widstani
w mylu. Strokatyj natowp uwe czas jurmywsia bila pochyych poszczyn i wywawsia,
riczkamy w slipuczo-bili, jak snih, korabli. Na jichnich korpusach wertykalnymy riadamy nezrozumiych ijerohlifiw byszczay napysy. Natowp ue poridszaw, i zemlany
czekay nemynuczoho startu cijeji bioji fotyliji, ae wona z weyczawoju powilnistiu poczaa zanuriuwaty u rtu.
Zootawo-bronzowi prozirczasti siti spaday z korpusiw, nemow zitlili, utworiujuczy neprawylni koa. We tilky bili nosy styrczay nad ozerom rtuti, ta nareszti j wony
opustyysia w czerwonyj morok szacht, i ne jaki tam luky czy worota zimknuysia nad
nymy a cia sama pomatowia rtu.
Ekran sporoniw, potim iz-za bereha powoli wypowza bahatonika, jawno mechaniczne, a ne ywe stworinnia, z paskym skoszenym pyskom. Z nioho byy fontany jasnoowtoji ridyny, rozywajuczy i bulkajuczy, jak okrip, i koy ridyna wsia wykypia, rtu
zrobyasia czorna, mow bitum. Bahatonika wyhnuasia duhoju, tak szczo jiji seredni
nohy powysy w powitri, obernuasia prosto do astronawtiw, jaki dywyysia na neji, j
rozpluszczya czetwero oczej. Moe, to buy wikna? Abo refektory? Ni, wse-taky wony
skydaysia na weyki rybjaczi, kruhli, zdywowani oczi z wukym obramenniam metaewoji rajdunoji oboonky i czornuwatymy, byskuczymy zinyciamy. Cej mechanicznyj
zasib peresuwannia, zdawaosia, stey za lumy z trywonoju zadumoju. Nemowby dywywsia na nych czotyrma zinyciamy, jaki buy we ne kruhli, a zwuuwaysia, nacze w
kota, i wodnoczas useredyni w nych szczo zhasao, merechtio bakytnym switom. Potim bahatonika znowu prypaa do czornoho gruntu j, hojdajuczy na wsi boky, pidtiupcem znyka z pola zoru. Ptachiw u nebi we ne buo-tam jasniy tilky napysy:
CE NASZ KOSMODROM ZGODNI
CZEKAJTE PRODOWENNIA KRAPKA

NA

WASZE

PRYBUTTIA

I sprawdi prodowennia zjawyosia, sperszu u wyhladi buri z byskawkamy,

zywy, jaka skisnymy potokamy zaywaa kaskadni budiwli, zjednani mi soboju bezliczcziu widukiw. Dywne misto pid zaywnym doszczem woda strumia po owalnych
dachach, bya z gorgul bila pidniia mostiw, ae ce wse-taky buy ne mosty, a szwydsze
tuneli z eliptycznymy wiknamy, wseredyni jakych merechtiy smuhy swita. Nadzemnyj
transport? Nide ani ywoji duszi. Oskilky budiwli buy kaskadni, mowby wyyti z metau

piramidy toltekiw, wuy tam, po suti, ne buo. Ne mona buo wyznaczyty j me mista
jakszczo ce buo misto, doszcz yw, hnanyj szparkym witrom, po gigantkych budiwlach perekoczuwaysia sriblasti chwyli zywy, byskawky byy bez hromu, z piramidalnych sporud woda spadaa dosy dywno: jiji zbyray oobky, schoi na rynwy, ae tak
wysoko zaderti, szczo strumeni wody zlitay w powitria j zmiszuwaysia z newszczuchajuczym doszczem. Raptom odna z byskawok pereamaasia j stuawia wohnystymy sowamy:
BURI NA NASZIJ PANETI CZASTE JAWYSZCZE KRAPKA

Zobraennia posirio j zhaso. Z brudnoji siryzny prostupyy newyrazni kontury. U

hybyni dryaa amalhama wohniu j chmar czy dymu. Horamy eay uamky weyczeznych konstrukcij. Na perszomu pani wydniy riwni riady bilastych plam, schoych na
hoych, rozszmatowanych, wymaszczenych bahnom stwori. Nad cym kadowyszczem
koloru zaliza zajasniy litery:
CE MISTO ZNYSZCZYW WASZ UNOKAZM KRAPKA

Napys propaw, a teeobjektyw dali mandruwaw rujinamy, pokazujuczy pobilszeni

nezbahnenni sporudy. Odna, obnesena nadzwyczajno towstym ukripenniam iz metau,
trisnua, w centri tut teeobjektyw zrobyw najizd znow rozszarpani resztky z
nezbahnennoju formoju, schoi na ludki trupy, koy jich wytiahuju z bratkych mohy,
zemysti, we napoowynu zitlili. A w raptowomu widkoti znow zjawyosia bezmene
rujnowysze z hybokymy kotowanamy, i w nych, nacze tupokryli komachy, wjidaysia
w szczebi chobotamy smuhasto-czerwoni prysadkuwati sztowchaczi, posuwajuczy
uperto, nad syu, bjuczy w centr aebastrowo-moocznoho rozkootoho frontonu, obpaenoho poeeju. Nareszti j cia stina wpaa, i kuriawa, zdijmajuczy rudym kubjam, zapownya uwe ekran. Kilka chwyyn u sternowij rubci czuosia tilky pryskorene dychannia i cokit sekundomira. Potim ekran znowu zajasniw. Zjawyasia dywna didema z
krysztalu, prozoroho, mow sloza; didema bua rozmirom bilsza za ludkyj czerep, maa
niky, szczo riachtiy, mow bryljanty, w didemi tremtiw upajanyj, kompaktnyj, u formi
dodekaedra, blido-roewyj szpinel. Nad nym switywsia napys:
UWINCZANNIA KRAPKA KINE

Ae ce szcze ne buw kine: u haohennomu slipuczomu switli na poohomu hirkomu uzbiczczi prostupyy czorni bezhoowi rakopodibni istoty, mow czereda chudoby
na alpijkomu uzi. Oko marno sykuwaosia rozpiznaty, szczo ce take weyki czerepachy czy gigantki uky. Teeobjektyw pidniawsia, popowz po dedali strimkiszij skelastij stini z czornymy otworamy hrotiw i peczer, z jakych wytikaa, mabu, ne woda, a
ridke kryszywo, brunatno-owta bluwotyna. Widtak po fietowomu tli, jake mjako
chwyluwaosia, pobihy sowa:
SCHWALUJEMO WASZE PRYBUTTIA KORABEM DO 300000
METRYCZNYCH TONN MASY SPOKOJU KRAPKA NA ZOBRAENOMU
KOSMODROMI AA035 KRAPKA POWIDOMTE TERMIN GARANTUJEMO
WAM MYR ZABUTTIA ZHIDNO Z WASZOJU CYLINDRYCZNOJU
PROEKCIJEJU MERKATORA MERYDIN 135 PARAEL 48 CZEKAJEMO
WASZOHO SYGNAU POWIDOMENNIA PRYBUTTIA KRAPKA KRAPKA
KRAPKA KRAPKA KRAPKA KRAPKA KRAPKA

Monitor zhas, i sternowu rubku zayo denne swito. Druhyj piot, straszenno bli-

dyj, prytysnuwszy ruky do hrudej, use szcze dywywsia na poronij ekran. Harrach borowsia sam iz soboju: pit hradom kotywsia jomu z oba j osidaw na hustych switych
browach.
Ce ce szanta probelkotaw win. Na nas zwaluju prowynu za ce
tam
Tempe zdryhnuwsia, niby raptom prokynuwszy zi snu.
A znajesz, tycho mowyw win, ce wse-taky prawda Chiba nas chto siudy
zaproszuwaw?.. My prybuy w moment, koy jichnie neszczastia dosiaho kulminaciji,
szczob iszcze zbilszyty joho.
Obysz! burknuw Harrach. Choczesz pokajaty, to jdy do swoho swiaszczenyka, a mene ne perekonuj. Ce ne tilky szanta ce pidstupnis. O, ja we baczu, nas
choczu spijmaty na haczok! Opamjatajsia, czoowicze, naszoji prowyny tut nemaje
ce wse wony
Opamjatajsia sam! Tempe pidwiwsia, bo bilsze ne mih spokijno wsydity na
misci. Nezaeno wid toho, jak skinczysia cia hra, zrobenoho we ne zminysz. Kontakt Rozumiw, boe mij Jakszczo we ty dokoncze musysz koho prokynaty, to prokynaj SETI i SETI, a tako sebe za te, szczo tobi schotiosia staty psychonawtom. A szcze
kraszcze stuy pysok. Ce najrozumnisze, szczo ty moesz zrobyty.
Pisla obidu Sezam razom zi spusknymy aparatamy pidniay na korabel. Araho
zaadaw, szczob Stirhard prowiw spilnu naradu z prywodu toho, szczo robyty dali. Stirhard kategoryczno widmowywsia. Nijakych narad i zasida a do zakinczennia programy. Imitowanyj Hermes, kerowanyj azerom gamma, znyk za wypuklistiu Seksty
j pownym chodom ruszyw do Kwinty, obminiujuczy z neju umowenymy parolamy i
widzywamy.
Tempe pisla czerhuwannia wyriszyw zustrity iz komandyrom; toj widmowywsia
win ne pryjmaw nikoho, zaczynywszy u swojij kajuti. Piot zjichaw u seredniu czastynu korabla jomu zabrako widwahy pity do czencia. Powernuwszy z piwdorohy,
win zapytaw czerez interkom, de Herbert, bo w kabini joho ne buo. Herbert wyjawywsia
w kajut-kompaniji razom z Kirstingom i Nakamuroju.
Korabel manewruwaw, szczob rozwynuty mau tiahu; wony wse szcze zayszaysia
w tini, j na nych dijaa sya sabkoho tiainnia. Pobaczywszy, szczo towaryszi jidia,
Tempe zhadaw, szczo z samoho switanku ne maw i risky w roti. Win mowczky siw bila
nych, nakaw sobi na tariku peczeni z rysom, ae koy sztryknuw mjaso wydekoju, jomu
wpersze w ytti stao hydko wid cych siruwatych wookone. Odnak treba buo szczo
izjisty, oto, wykynuwszy w kuchonnyj ekshauster use, szczo buo na tarici, win uziaw
z awtomata we pidihritu witaminnu sumisz. Aby chocz czymo napchaty szunok.
Do nioho nichto ne ozywawsia, i tilky koy win kynuw tariku j stoowyj prybor u
myjku, Nakamura, skupo wsmichnuwszy, pidkykaw joho do sebe kywkom hoowy.
Tempe siw nawproty japoncia, jakyj wyter huby paperowoju serwetkoju, j zaczekaw,
poky wyjde Kirsting. Zayszywszy utrioch iz Herbertom, zwyczno perechyywszy nabik
hoowu z hadeko pryczesanym czornym woossiam, Nakamura oczikuwalno hlanuw
na piota. Toj znyzaw peczyma mowlaw, jomu niczoho skazaty. Absolutno niczoho.
Koy my widwertajemo od switu, swit ne znykaje, nespodiwano ozwawsia
Nakamura. De je dumka, tam je i orstokis. Wony zawdy chodia u pari. Z cym
treba pohodyty, jakszczo ne mona zminyty.
A czomu komandyr nikoho ne puskaje do sebe? wychopyosia w piota.
Ce joho dobra wola, nezworuszno widpowiw japone. Komandyr, jak i koen z nas, powynen zberihaty twerdis woli. Nawi todi, koy win sam. Doktor Herbert
stradaje, piot Tempe stradaje, a ja ne stradaju. Pro otcia Araho ja nawi ne zhaduju.
Tobto jak wy ne stradajete?.. ne zrozumiw joho Tempe.
Ja ne maju na ce prawa, spokijno pojasnyw Nakamura. Suczasna fizyka
wymahaje takoji ujawy, jaka ne widstupaje ni pered czym. Ce ne moja zasuha ce dar

mojich predkiw. Ja ne prorok i ne jasnowyde. Ja bezalnyj, koy treba buty bezalnym,

Inaksze te ne mih by jisty mjasa. Chto koy skazaw; Nemo me impune lacescit, Czy,
moe, jomu teper soromno za ci sowa?
Piot zblid:
Ni.
Ce dobre, widpowiw Nakamura j zwernuwsia do Herberta: Wasz druh i
koega Harrach wasztowuje spektakli. Z maskoju weykoho hniwu na obyczczi, jak demony w japonkomu teatri kabuki. Na nych ne mona ni hniwaty, ni wpadaty w rozpacz, ni spiwczuwaty jim, ni mstyty. I teper wy we sami znajete, czomu. Czy, moe, ja
pomylaju?
Ni, widpowiw Tempe. My ne majemo na ce prawa.
Oto-bo. Rozmowu zakinczeno. Czerez trydcia Nakamura hlanuw na hodynnyk, czerez trydcia sim hodyn Hermes zdijsny posadku. Chto todi czerhuwatyme?
My wdwoch. Tak skazano w nakazi.
Wy budete ne sami.
Nakamura wstaw, ukonywsia jim i wyjszow. U poronij kajut-kompaniji tycho
szumia myjka i powiwao z kondycinera. Piot hlanuw na likaria, jakyj, obchopywszy
hoowu rukamy, neporuszne dywywsia prosto sebe newydiuszczymy oczyma. Tempe zayszyw joho w kajut-kompaniji, ne peremowywszy iz nym ani sowom, jim i sprawdi ne
buo pro szczo howoryty.
Posadka Hermesa projsza nadzwyczajno efektno. Sidajuczy w obranu toczku
panety, win pachnuw takym kormowym wohnem, szczo joho siajwo, perenoszuwane
nezliczennymy miridamy oczok, jaki wybihy daeko w wakuum, rozpeczenoju hokoju
wwijszo w moocznu towszczu chmar, szmatujuczy jich na roewe byskucze kubowynnia, i pirnuw u ce wikno, w ciu propaenu poumjam diru. Kapti wysokych, kubczastopirjistych chmar poczay skruczuwatysia spirallu j zatiahuwaty wyrwu w chmarnomu
pokrytti Kwinty, ae szcze ne wstyhy pownistiu zatiahty jiji, jak czerez rozrywy mi
nymy probywsia owtyj widbysk. Czerez dewja chwyyn stilky czasu potribno sygnaowi, jakyj etiw zi szwydkistiu swita, aby podoaty widsta, szczo widdilaa jich wid
panety, ozwawsia zwernenyj do Seksty peredawacz imitowanoho Hermesa
wpersze i wostannie. Chmary szcze raz rozstupyysia w tomu misci, ae we powilnisze
i mjaksze; a po sternowij rubci, zapownenij lumy, prokotyosia szczo schoe na korotke, prytamowane zitchannia.
Stirhard, za peczyma w jakoho siajaw bezdohanno biyj, weykyj dysk Kwinty, wykykaw GODa.
Daj meni rezultaty analizu wybuchu.
U mene je tilky spektr wyprominiuwannia.
Nazwy pryczynu wybuchu na pidstawi cioho spektra.
Wona bude ne zowsim toczna.
Znaju. Howory.
Suchaju. Czerez czotyry sekundy pisla pohaszennia wasnoji tiahy strynewe
oserdia reaktora rozirwao joho. Pererachuwaty warinty pryczyn?
Dawaj.
Perszyj warint: u kormu wdaryw strumi nejtroniw z takym interwaom szwydkych i powilnych, szczob wony zmohy probyty we kouch reaktora. Nezwaajuczy na
wymknennia, reaktor zapraciuwaw, jak umnouwacz, i w putoniji widbuasia eksponencilna anciuhowa reakcija. Druhyj warint: kormu probyw kumulatywnyj zariad z
choodnoju anomaonowoju hoowkoju. Obgruntuwaty prirytet perszoho warinta?
Dawaj.
Ataka balistycznoho typu zbya b uwe korabel. Nejtronnyj udar mih znyszczyty

tilky syowu ustanowku, za umowy, szczo na bortu perebuwaju biogiczni stworinnIai

i cym samym wony widokremeni od syowoji ustanowky nyzkoju radicijno stijkych pereborok. Pokazaty spektr?
Ni. Pomowcz.
Stirhard tilky teper pomityw, szczo stoji u biomu siajwi Kwinty, nacze w oreoli.
Ne zwertajuczy na ce uwahy, win wymknuw zobraennia i chwyynu mowczaw, niby
obmirkowuwaw sowa maszyny.
Chto chocze wysowyty?
Nakamura zwiw browy j mowyw powilno, spownenym szanobywoho spiwczuttia
tonom:
Ja schylaju do perszoji hipotezy. Korabel maw utratyty potunis, a ludy
wyjty z cijeji ataky ywymy. Poranenymy, ae ywymy. Wid trupiw ne bahato dowidajeszsia.
Chto inszoji dumky? zapytaw komandyr.
Usi mowczay, wraeni ne tak tym, szczo staosia j szczo wony tut poczuy, jak wyrazom Stirhardowoho obyczczia. Nasyu roztulajuczy rota, nemowby joho schopyw
tryzm, win skazaw:
Nu, houbczyky, propowidnyky prymyrennia i myoserdcia, ozwisia, dajte nam
i jim szans poriatunku. Perekonajte mene, szczo my powynni powernuty nazad i prynesty Zemli skromnu wtichu, szczo isnuju swity, szcze hirszi wid naszoho. A jich pryrekty
na samoznyszczennia. Na czas cych perekonuwa ja skadaju z sebe komandyrki obowjazky. Ja onuk norwekoho rybaky, prostak, jakyj perewerszyw SWOJI moywosti. Ja wysuchaju bu-jaki argumenty, a tako obrazy, jakszczo chto wyznaje jich
dorecznymy. Te, szczo ja tut poczuju, bude sterte z pamjati GODa. Ja suchaju.
Ce ne wyjaw pokory, ce huzuwannia. Symwoliczne skadennia z sebe komandyrkych obowjazkiw ne moe zminyty sytuaciji. Araho, nemowby baajuczy, szczob
joho buo kraszcze czuty, stupnuw krok upered i obernuwsia do prysutnich. Ta jakszczo koen do kincia powynen czynyty tak, jak jomu pidkazuje wasne sumlinnia, nezaeno czy ce bude drama, a czy tragifars, bo win sam ne postawyw iszcze pjesu yttia
i ne wywczyw, jak aktor, rol, ja zajawlaju: wbywstwom my nikoho j niczoho ne wriatujemo. Pid maskoju Hermesa chowawsia pidstup, a pid maskoju prahnennia do kontaktu bu-jakoju cinoju chowajesia ne baannia piznannia, a mstywis. Chocz by szczo
ty zrobyw, jakszczo ne powernesz nazad, ce bude fisko.
A chiba powernennia ne fisko?
Ni, widpowiw Araho. Ty, bezpereczno, znajesz, jakoho doszkulnoho udaru
moesz jim zawdaty. Ae na ciomu twoja pewnis wyczerpujesia.
Ce prawda. Wy skinczyy, otcze? Chto szcze chocze skazaty?
Ja, ozwawsia Harrach. Jakszczo ty zachoczesz powernuty nazad, komandyre, to ja zroblu wse moywe, aby ciomu zapobihty. Tilky zakuwawszy mene w kajdany, ty zawadysz meni w ciomu. Ja znaju, za dignozom GODa ja we nenormalnyj.
Szczo , nechaj. Ae nenormalnymy stay tut usi bez wyniatku. My zrobyy wse, szczo
buo w naszych syach, aby perekonaty jich: z naszoho boku jim niszczo ne zahrouje;
my dozwoyy atakuwaty sebe wprodow czotyrioch misiaciw, uwodyty w omanu, zwabluwaty, duryty, i jakszczo ote Araho reprezentuje tut Rym, to nechaj win zhadaje,
szczo skazaw Spasytel Matwijewi: Ne dumajte, szczo ja pryjszow posaty spokij na zemlu; ne pryjszow ja posaty spokij, a mecz. I szczo ta ja we j tak zanadto rozbazikawsia. Budemo hoosuwaty?
Ni. Z momentu jichnioho rozczaruwannia mynuo we pja hodyn, ote, my ne
moemo bilsze zwolikaty. El-Salam, tobi doruczajesia prywesty w diju soazer.
Bez poperedennia?
Pisla pochoronu wono we ni do czoho. Skilky tobi treba czasu?
Dwiczi po szistnadcia chwyyn na parol i widzyw, plus nawedennia. Czerez

dwadcia chwyyn win zmoe ayty.

Nechaj ay.
Za programoju?
Tak, uprodow cioji hodyny.
Nakamura, ty pozyczysz nam swoji oczi. Chto ne chocze na ce dywyty, moe jty
sobi.
Dobre zachowanyj u chmarach poroszkowoho maskuwannia, jake siajao zawdiaky
spryczynenomu Dzetoju wyprominiuwanniu, soazer widkryw woho o perszij hodyni
noczi, tobto z tryhodynnym zapiznenniam, bo Stirhard zaadaw gruntownoji kolimaciji,
a cym samym udaru w kilce po dotycznij tam, de jim naasztuway pastku. Czerez te
doweosia czekaty, poky paneta zroby pownyj obert dowkoa swojeji osi. Wisimnadcia
teradouliw wystreyy szpahoju swita. Strybok fotometriw pidtwerdyw, szczo newydymyj u poroniomu prostori ni soniacznoji frezy kowznuw zboku i, nacienyj u kraj kilcia,
zirwaw joho zownisznij pruh. Zobraennia, huche i nime, chocz joho moha b zatuyty
doonia, pokazao wsiu syu, widibranu w Soncia, koy wona rozriadyasia w udari twerdiszoho za stal swita ob tysiaczomylne lodowe kruao. Sam centr udaru pobaczyy sperszu u wyhladi byskuczoji wyrwy, z jakoji biymy kubamy burchaa churdeycia w merechtinni dywowynych, wyhnutych weseok. Lodowe kilce kypio j, wyparowujuczy,
tijeji myti zamerzao j rozsijuwaosia w czornomu wakuumi poza hornom, utworiujuczy wual, szczo dowhymy smuhamy tiahasia za panetoju. Wual zachodya za dysk, bo
azer ayw u napriamku, protyenomu do obertiw panety. Stirhard zweliw udaryty w
byskuczyj dysk kilcia tak, szczob wywesty joho z dynamicznoji riwnowahy. Skondensowanoji w soazeri syy wystaczyo na sim chwyyn teradouewoho rizannia.
Dostatnio, zajawyw GOD.
I sprawdi: zownisznie kilce we triskaosia, a u wnutriszniomu, widdienomu wid
nioho szestysotmylnoju szcziynoju, wyruway turbuenciji, wykykani rozcentruwanniam. Koy lodowe poe, zmetene w piwmorok, hrywastymy chmaramy siahnuo za
dennu piwkulu j znyko w tini noczi, obrij Kwinty zajasniw, nemowby za nym ustawao
insze, tocznisiko take same Sonce w dymuczych stowpach weseok i krywawoju zoreju
zayo szcze hadeku opuklis pochmuroho moria. Na ciu strachitywu katastrofu prosto pryjemno buo dywyty. Swito, jake byo z rozsiczenoho kilcia, utworyo w tryljonach
lodowych krystaykiw kosmicznyj fejjerwerk, jakyj zatulaw usi suzirja zorianoho ta.
Wid cioho wydowyszcza a duch zabywao. Ludy w operatorkij instynktywno perewodyy pohlad z horisznioho okatora, w jakomu nad samisikym Soncem ekscentryczne
tremtiw azernyj amaz, na hoownyj ekran, de nepererwnyj bezimpulsnyj potik syy
obdyraw materykowe kruao wid uskajuczych szariw biosninoji kryhy.
Czy mohy kwintiany spodiwaty takoho kataklizmu? Z panety win, mabu, maw
wyhlad strachitywoho, bezpererwnoho wywerennia wysoko w nebi, ae wony ne baczyy, mabu, weseok, kotri szuhay byskawkamy whoru, bo miljardy kryanych uamkiw ue rynuy wnyz. Lodowi hory, jaki kypiy w hurkoti, paday tam iz szmatowanych
na kapti chmar, ae ce wydowyszcze buo ne dla tych, chto hynuw pid hromowym lodopadom.
Jakoju tonkoju oboonkoju otoczuwaa panetu atmosfera, wydyma z operatorkoji! Strachitywi massztaby cijeji astroinenernoji amputaciji mohy bez rysku dla sebe
sposterihaty tilky yteli subtropicznych rajoniw, persz ni do nych dobiha chwyla naporu, szwydsza za zwuk. Fotonnyj struh bila er soazera posuwawsia milimetr za milimetrom i, nezwaajuczy na ce, drobyw sotni myl lodowoji powerchni. Tilky na samomu
piwdni szcze niszczo ne swidczyo pro sza rujnuwannia dyska, jakyj szczochwyyny
wtraczaw sotni kubicznych kiometriw troszczenoji kryhy.
Teper azer projawyw sebe wseredyni chmary, wysztowchanoji wysoko nad atmosferu, win probyw u hyb jiji wohnianyj koodia. Spektrometry pokazuway we ne

kyplaczu paru, a inizowanyj wilnyj kyse i hidroksylni grupy. Chwyyny w sternowij

rubci tiahysia jak wicznis. Rozhojdane, mow paska dzyga, szczo rozpadajesia na
szmatky, lodowe kilce wtraczao bysk, rozjidene temnymy probojamy. Piwniczna piwkula poczaa rozbuchaty, nemowby szczo rozdymao samu oboonku panety. Ta ce tilky
chmary lodowoho osypu strimko wykyday w prostir powitria, woho i snih. A bila ekwatora azernyj promi zachodywsia dowbaty po dotycznij hrubuwatyj narist wywerennia
burom bakytno-bioho aru, a poky chmarnyj pokryw Kwinty obernuwsia na mutnoperystu riwnynu na zachodi, tymczasom jak schid a do zirok paaw rozsypamy wykydiw.
Nichto z astronawtiw ne ozywawsia. Zhadujuczy zhodom ci chwyyny, wony zrozumiy, szczo buy we maje wpewneni w kontrataci: kwintiany prynajmni sprobuju jako widbyty cej udar, zawdanyj u same serce sferomachiji, jaku buduway cie stolittia;
wony we hotujusia wdaryty w dereo, szczo spryczynyo kataklizm, wydyme na tli
soniacznoho dyska, bo w pja raziw jasnisze za nioho. Odnak udaru ne buo. Nad panetoju zdijmawsia szyrszyj za neji stowp bio-dymczastoji kuriawy, rozpywawsia hrybom;
kazkowo harnyj, win rozrywaw dowkoa sebe weseky, a wistria riuczoho promenia we
czas probywaosia kri tumanni zaway, jak rozpeczena zoota struna, napnuta mi Soncem i panetoju. Wona sama, zdawaosia, dla samozachystu zakrywaa pomau swij dysk
rozdutymy, wysokymy, kubczasto-pirjistymy chmaramy wid cioho takoho nejmowirno
tonkoho nyszcziwnoho promenia, jakyj drobyw resztky lodowych bry, szczo tonuy we
w atmosferi, i tilky w korotki myti sered rozkyduwanych udaramy chmar zbyskuway
uamky kilcia, jake wwe czas krulao w ahoniji.
Stirhard nakazaw wymknuty soazer na szostij chwyyni. Win chotiw zberehty rezerw potunosti, jakyj u niomu szcze zayszywsia. Soazer zhas tak samo raptowo, jak
spaachnuw, j Infraczerwonym promenem powidomyw, szczo poyszaje pozyciju. Wykryty jiji buo eementarno ehko, nawi pisla pohaszennia, za spektrom Panka, typowym dla twerdych ti z wyprominiuwanniam, sprowokowanym bykistiu chromosfery.
Czerez te nasadky wykynuy z maych rozsijuwacziw poroszok, jakyj horiw na sonci, i
pid cym prykryttiam soazer zminyw pozyciju, skadajuczy, nacze pruynyste wijao.
GOD praciuwaw z maksymalnym nawantaenniam, rejestrujuczy efekt udaru,
dolu nezliczennych suputnykiw, jaki wderysia z nyczych orbit u rozsijanu wybuchamy
atmosferu j dohoriay wohnystymy paraboamy. Pry ciomu win dopowiw, szczo kopija
Hermesa te moha buty znyszczena magnetodynnoju atakoju w koncentraciji poliw,
jaki daju biljony hausiw. GOD maw u rezerwi szcze j czetwertu hipotezu kritronni
impozijni bomby. Komandyr nakazaw wyznaty ci dani maoperekonywymy.
Korabel use szcze perebuwaw na stacinarnij orbiti w tini Seksty, koy Stirhard
wykykaw Nakamuru j Poasara, szczob wony nehajno skay ultymatum. Za peredawacz jim may prawyty goograficzni oczi, hynuczy pry wyprominiuwanni neposylnych
dla nych sygnaliw, ae sprawa warta bua zachodu.
Ultymatum zwuczaw odnoznaczno:
WASZE KILCE ZNYSZCZENO U WIDPOWI NA ATAKU NASZOHO
KORABLA KRAPKA DAJEMO WAM 48 GODYN PEREPOCZYNKU
KRAPKA JAKSZCZO WY ATAKUJETE NAS ABO NE WIDPOWISTE W
PERSZIJ FAZI MY ZDMUCHNEMO WASZU ATMOSFERU KRAPKA W
DRUHIJ FAZI ZDIJSNYMO OPERACIJU PANETO-KAZMU KRAPKA
JAKSZCZO PRYJMETE NASZOHO POSANCIA JAKYJ WERNESIA
NEPOSZKODENYM NA NASZ KORABEL MY WIDMOWYMO WID
PERSZOJI I DRUHOJI FAZ KRAPKA KRAPKA KRAPKA KRAPKA.

Japone zapytaw, czy komandyr i sprawdi hotowyj zdmuchnuty atmosferu. Na kawitaciju panety, dodaw win, u nych nemaje dostatnioji potunosti.

 Znaju. Atmosfery ja ne zdmuchuwatymu. Rozrachowuju na te, szczo wony powiria. Szczo do syderokazmu ja choczu poczuty dumku Poasara. Za ne zdijsnenoju
pohrozoju tako powynna stojaty realna sya.
Poasar zwolikaw z widpowiddiu.
Dla syderatoriw ce buo b nebezpeczne perewantaennia. Szczoprawda, mona
probyty mantiju. Jakszczo my poszkodymo bazu kontynentalnych pyt, bisfera zahyne.
Uciliju bakteriji i wodorosti. Czy warto howoryty dali?
Mabu, ne warto.
Obydwa wyznay za neobchidne wyznaczyty mei katastrofy, szczo buo nadzwyczajno wako zrobyty. Dirky w szumowomu zachysti Kwinty swidczyy pro wywedennia
z adu sote peredawalnych stancij, ae bez spinografiji ne mona buo wstanowyty bodaj prybyzno stupi znyszczennia technicznoji infrastruktury na weykomu kontynenti. Efekty kataklizmu dawaysia we wznaky piwdennij piwkuli i reszti materykiw.
Raptowo posyyasia sejsmiczna dijalnis: na moriach chmar temniy plamy mabu,
usi wukany wywerhay magmu j hazy zi znacznoju kilkistiu cinidiw. Masy kryhy, jaki
dosiahy powerchni gruntu j okeaniw, za ocinkoju GODa, stanowyy wid trioch do czotyrioch tryljoniw tonn. Piwniczna piwkula zaznaa znaczno sylniszoho rujnuwannia, ni
piwdenna, ae riwe okeanu pidniawsia skri i woda rynua w hyb kontynentu. GOD
poperedyw, szczo ne moe wyznaczyty, skilky uamkiw kilcia wpao na panetu w stani
twerdomu, a skilky roztopyosia, bo ce zaeao wid newyznaczenych toczno rozmiriw
lodowych bry. Jakszczo wony perewyszczuway tysiaczi tonn, to wtratyy tilky czastynu
masy w najhustiszych szarach powitria. Odnak win ne spromonyj buw nazwaty tocznyj
dilnyk.
Harrach czerhuwaw bila pultu keruwannia i dosi ne braw uczasti w rozmowi, jaka
weasia w operatorkij nad joho hoowoju, ae win use czuw i nespodiwano poprosyw u
komandyra sowa.
W czomu ricz? rozserdywsia Stirhard. Tobi zamao? Choczesz jim szcze
pidsypaty?
Ni. Jakszczo wse, pro szczo howoryw GOD, widpowidaje dijsnosti, to soroka womy hodyn ne wystaczy, jim e treba chocz trochy ohowtaty.
Ty zapizno pryjednawsia do houbiw, newdowoeno kynuw Stirhard.
Odnak fizyky wyznay, szczo piot maje susznis. Strok widpowidi zbilszyy do wisimdesiaty hodyn. Newdowzi pisla cioho Harrach zayszywsia w operatorkij sam. Win
perewiw kerma na awtomatyku, bo we doschoczu namyuwawsia na Kwintu, tym pacze, szczo dym nezliczennych wukanicznych wykydiw ruduwatoju zaponoju roztiahuwawsia po kypuczij biyni panety j wona potemnia, nacze wid zhustkiw brudnoji krowi.
Ae to bua ne krow. Win ce znaw, odnak ne chotiw bilsze na ce dywyty.
Za komandoju Stirharda korabel poczaw obertaty na misci, jak wytiahnena horyzontalno stria pidijmalnoho krana. Tak wynyko sztuczne tiainnia zawdiaky widcentrowij syli, jaka najducze widczuwaasia w sternowij rubci nosowoji czastyny. W
kajut-kompaniji, kudy spustywsia ekipa, ce obertannia dozwoyo sisty za stoy bez
skadnoji akrobatyky. Efekt zmiszczennia osi obertannia, typowyj dla hiroskopiji, wykykaw u Harracha nudotu, chocz win ne raz pawaw na Zemli, j nawi bokowa mertwa
chwyla ne spryczyniaa w nioho morkoji chworoby.
Harrach ne mih usydity na misci. Staosia te, czoho win chotiw. Dobre wse rozwaywszy, win ne widczuwaw nijakoji widpowidalnosti za kataklizm. Buw pewen, szczo
wse staosia b tak samo, jakby win ne lutuwaw i ne zachodyw u ne welmy doreczni
supereczky z ni w czomu ne wynnym otcem Araho. Ni, niczoho ne zminyosia b, jakby
win robyw swoju sprawu mowczky.
Harrach pidchopywsia z sydinnia bila kerma i, tilky-no poczaw wyprostuwaty
nohy, nym zakrulao po wsij nawigatorkij. Inaksze win ne mih daty wychid swojemu
lutomu hniwu, jakyj znowu powernuwsia do nioho i kwapyw ne sydity j, zhornuwszy

ruky, dywyty na klimatyczne jakby tilky klimatyczne! boewilla uraenoji teradouem panety. Jakby win mih, to wymknuw by zobraennia, ae ce tut hodi buo zrobyty Elipsojidalnyj interjer operizuwaa gaereja, jaka widdilaa werchnij horyzont wid
nynioho. Zatoczujuczy na szyroko rozstawenych nohach, nacze moriak pid czas chytawyci, win wybih nahoru, szczoduchu obbih usiu gaereju chto mih by podumaty,
szczo joho ochopyo baannia trenuwaty iz bihu. Na oneronach, jaki zbihaysia, mow
spyci weykoho koesa, sered dihonaej, prykripenych do steli, buw operacijnyj centr.
Wisim hybokych krise otoczuway terminal, schoyj na pasko zrizanyj konus. Na stoyku pered konym krisom pustotywo bymaw zeenyj monitor. Na doszci cioho konusastou eaa pokynuta czernetka ultymatumu, nakydana pochyym, szpyczastym Stirhardowym pymom.
Zajszowszy mi krisa, Harrach zrobyw te, w czomu nikoy w switi ne zapidozryw
by sebe: perewernuw arkusz czystym bokom dohory j rozzyrnuwsia, czy za nym chto ne
stey. Odnak tilky myhotywi ekrany wydaway tut jakyj ruch. Harrach siw u kriso
komandyra, hlanuw praworucz, a widtak liworucz. Kri kynowydni nyni wikna w sriblasto-pastykowomu obyczkuwanni oneroniw wydno buo nawigatorku, szczo te
bymaa czerhoju riznobarwnych wohnykiw, i siajwo, jake we czas iszo iz hoownoho
ekrana, miane swito Kwinty. Harrach spersia liktiamy na kosyj pult i zatuyw obyczczia rukamy. Jakby win umiw, jakby mih, to, mabu, zapakaw by pisla cych sodoma
j homorry.

Win zdawawsia cikom spokijnym i ni z kym ne poproszczawsia. Nichto z towarysziw ne siw z nym u lift, koy nastaw czas startu. U zwycznomu biomu skafandri z
szoomom pid pachwoju win dywyw, jak melkaju nomery paub. Dweri rozsunuy
awtomatyczno. Sriblasto-bia raketa, jaka szcze ni razu ne proszywaa atmosferu j ar
iszcze ne obpayw ni jiji nosa, ni bokiw, u skepinczastomu startowomu zali zdawaasia
naproczud maekoju. Win piszow do neji aurnoju zaliznoju pytoju, jaka hucho widhukuwaasia na koen joho krok. Widczuwaw, jak zrostaje joho waha znak toho, szczo
Hermes, ne zbilszujuczy tiahy, widdalajesia kormoju wid panety, szczob nadaty jomu
naenoho posztowchu pid czas startu.
Win rozzyrnuwsia dowkoa. Wysoko, w toczci peretynu arkowych baok, horiy jaskrawi luminescentni ampy. Win zupynywsia w jichniomu beztiniowomu switli, szczob
nadity szoom. Nad nym widkrywsia luk kabiny. Kacnuy zatyskaczi skafandra, i win
instynktywno torknuw szyrokoho oboda manyszky, wdychajuczy kyse, bo buw ue
widrizanyj wid powitria, jake zapowniuwao za.
Tysk trochy pidskoczyw, ae tut e sam soboju wyriwniawsia. Pidijmacz, na jakyj
win stupyw, ruszyw uhoru. Luk, chwyynu tomu szcze temnyj, raptom zajasniw izseredyny, ruchywyj schide torknuwsia poroha j zawmer. Nekwapywo perestawlajuczy czerez porih nohy w weykych czerewykach i sunuczy rukoju w eastycznij rukawyci po
trubci porucznia, win nachyywsia j zapowz doseredyny nohamy wpered, obirucz uziawsia za skoby nad peremyczkoju j mjako opustywsia w hyb rakety.
Luk zakrywsia. Doynuw narostajuczyj meodijnyj swyst ce hazonepronyknyj
kowpak, szczo wysiw dosi nad raketoju, opustywsia na neji, i hidrawliczni porszni dotyskay joho do kripennia katapultowoji woronky, szczob pid czas startu rakety z korabla
ne wyjszo powitria i szczob joho ne otrujio poumja dwyhuniw.
ehko, nacze w trenaeri, win pidniaw hofrowani szangy kondycinuwannia,
whwyntyw jich u widpowidni mufty skafandra, i bahnetni zaszczipky widrazu zaskoczyy na dokaz toho, szczo riba wwijsza u ribu. Win buw ue zjednanyj z raketoju, jiji
stinne obbyttia poczao rozbuchaty, a poky win powys w eastycznych spowywaczach,
ae tilky po pojas, szczob maty wilni ruky.
Miscia buo ne bilsze, ni u jehypetkomu sarkofazi. Tak, wasne, ne raz nazyway
ci odnomisni spuskni aparaty. Ruczka awtomata widliku bua z prawoho boku. Na riwni
oczej w obyczczia jomu kri sko szooma swityy tabyczky anaogowych pokaczykiw i
dyhitalni zapasni liczylnyky wysoty, potunosti, sztucznyj horyzont, a poseredyni
czotyrykutnyj monitor, iszcze slipyj.
Koy win sztowchnuw wail do uporu, wsi ampoczky zamyhay jomu z familjarnoju
prywitnistiu, pidtwerdujuczy hotownis hoownoho dwyhuna, wimoch korekcijnych,
czotyrioch halmowych, kilczastoho inosfernoho paraszuta i weykoho awarijnoho te
(ae ekran byskawyczno zhasajuczymy ciatkamy zapewniaw joho, szczo awariji ne
bude: win wymalowuwaw idealno tocznu krywu polotu wid Hermesa zeenoji ziroczky-do opukosti panety). Z neznacznym zapiznenniam dopowiw pro sebe tretij paraszut, kaskadnyj, jakyj nazway pjatym koesom u wozi.
Win ue ne raz pereywaw taki chwyyny j lubyw jich. Pokadawsia na ci myhotywi, jak pryskorenyj puls, zeeni, owtohariaczi j bakytni wohnyky. Znaw, szczo moe
zahority i czerwonyj, nacze oko, nayte krowju strachu, bo bezawarijnoho ustatkuwannia nemaje, ae wsi czeny ekipau dokay neabyjakych zusyl, szczob joho niszczo ne
pidweo. Awtomat poczaw ue widliczuwaty wid dwochsot. Jomu zdawaosia, niby win
czuje w membranach dychannia ludej, jaki zibraysia w sternowij rubci, j na ce ywe to
strymuwanych zitcha syplusia cyfry, widliczuwani bajduym mechanicznym hoosom
u spadnij poslidownosti.

Na cyfri 10 win widczuw ehke pryskorennia pulsu j zwiw pid szoomom browy,
nemowby dorikaw swojemu ne zowsim pidwadnomu serciu. Szczoprawda, tachikardija,
mabu, nikoho ne obmynaa pid czas startu, nawi zowsim budennoho, to szczo we kazaty pro teperisznij. Win radiw, szczo do nioho nichto ne ozywajesia, ae koy prounao
sakramentalne NUL i win poczuw, jak zdryhnuysia zyti w odne cie joho tio i snariad, doynuw sabkyj hoos koho iz tych, chto, wydno, stojaw widdalik od mikrofoniw:
Boh z toboju.
Ci sowa zdywuway joho, chocza win i ne mih z pewnistiu skazaty, szczo ne czekaw
jich wid cijeji ludyny. Ae na taki rozdumy we ne buo czasu. Hidrawliczna apa wysztowchnua snariad delikatno j pruno wodnoraz, nemowby staewa ruka weetnia
pchaa joho kri atas cylindrycznym otworom do puskowoji ustanowky. Win odirwawsia
wid borta i, chocz ne mih ruchaty u baonnij izolaciji, na dwi czy try sekundy, persze
ni zapraciuway dwyhuny, joho ochopya newahomis. Za my u horiszniomu kutyku
monitora win pobaczyw korpus korabla, jakyj szwydko padaw nazad, ae ce moha buty
iluzija.
Raketa nazywaasia Zemla, bo win tak chotiw, i tak joho may wykykaty na
zwjazok. Wona wykonaa salto, blidi ciatky zirok poetiy nawskosy czerez monitor, biym dyskom sered nych propywa Kwinta i znyka. Pidmitajuczy piwmorok wychopamy wyriwniuwalnych sope, raketa laha na kurs: trajektorija realnoho polotu idealno
zbihasia z tijeju, jaku wyznaczyw kompjuter. Czas buw ue ozwatysia do Hermesa,
ae win iszcze mowczaw nemowby wpywawsia na samoti polotom.
Hermes czekaje raportu.
Ce buw hoos Stirharda. Persze ni win ustyh szczo widpowisty, ozwawsia Harrach:
Mabu, zasnuw.
Taki banalni arty suprowoduway perszi kosmiczni poloty, szczob zmenszyty
bezprecedentne chwyluwannia ludej, zamknenych u makiwci rakety, mow u wystreenim snariadi. Tomu Haharin w ostanniu sekundu skazaw: Pojichay!, tomu nichto ne
kazaw: U nas wytikaje kyse, my zadychajemo, a tilky: W nas wynyka pewna probema. Harrach, mabu, ne uswidomluwaw, szczo cym artom win powertaw joho do
mynuoho, ta j Tempe te, jakyj ni sio ni wpao widpowiw: Ja eczu, a poky, zmetykuwawszy, perejszow na naenyj ton procedury.
Ja Zemla. Wsi wuzy praciuju normalno. Na osi Delta Harpiji. Czerez
try hodyny, zhidno z rozrachunkamy, wwijdu w atmosferu. Prawylno? Pryjom.
Prawylno. Heparija peredaa meteoroogiczni umowy w punkti nul. Chmarnis
sucilna. Witer piwnicznyj piwniczno-schidnyj, trynadcia metriw za sekundu. Wysota
chmar nad kwintiankym kosmodromom dewjatsot metriw. Wydymis dobra. Choczesz iz kymo pohoworyty?
Ni. Ja choczu pobaczyty Kwintu.
Ty pobaczysz jiji czerez wisim chwyyn, koy wwijdesz u poszczynu ekliptyky.
Zrobysz tako korekciju kursu. Pryjom.
Ja zroblu korekciju kursu, koy Hermes powidomy meni potribni dani. Pryjom.
Szczasywoji dorohy! Kine.
Pisla znyszczennia kryanoho kilcia perehowory tryway szcze czotyry doby. Peremowlaysia wykluczno z Heparijeju, czoho ne zmohy konstatuwaty zrazu, bo na ultymatum widpowiw sztucznyj suputnyk, takyj mayj i tak raziucze imitowanyj pid uamok
skeli, szczo GOD ne rozpiznaw joho, poky toj mowczaw. Wywedenyj na stacinarnu orbitu, na wysotu 42000 kiometriw wid panety, suputnyk obertawsia razom z neju i, koy
zachodyw za kraj dyska, zwjazok pererywawsia na sim hodyn. Z Hermesom astronawt
peremowlawsia u 21-santymetrowij smuzi wodniu, j korabelni radiokatory doslidyy
wyprominiuwannia zamaskowanoho suputnyka w bik panety, poky wyjawyy, jak same

win suy Hepariji u roli ree.

Keruwaa suputnykom potuna pidzemna radistancija, roztaszowana pobyzu kosmodromu, na jakomu neobaczno siw bezpiotnyj Hermes. Wona praciuwaa na chwylach desiatykiometrowoji dowyny, szczo dao fizykam pidstawu wwaaty jiji osobywym wijkowym objektom, jakyj maje wstupyty w diju, jakszczo sprawa dijde do masowanoho obminu atomnymy udaramy, jij akompanuwatymu eektromagnitni promenewi impulsy, jaki pererywatymu bu-jakyj bezprowidnyj radizwjazok, a pry megatonnomu ekwiwaenti wybuchu w wyznaczenych toczkach rozadnuwatymu tako usi
sproby zaminyty zwyczajni peredawaczi azernymy. Todi mona bude wykorystowuwaty
tilky ultradowhi chwyli, ae jichnia nyka informacijna zdatnis robytyme nemoywoju
peredaczu polibitowych powidome protiahom korotkoho czasu.
Oto Stirhard spriamuwaw wyprominiuwaczi Hermesa w bik tijeji radistanciji,
a koy wona ne widpowia, peredaw ultymatum takoho zmistu: abo domowlatysia bezposerednio, abo win protiahom 24 hodyn znyszczy usi pryrodni j sztuczni tia na stacinarnych orbitach, a jakszczo j todi ne odery widpowidi, to yszy za soboju prawo
pidwyszczyty temperaturu na poszczi 800000 hektariw dowkoa kosmodromu, a tako
na niomu samomu, do 12000 gradusiw za Kelwinom. Ce mao probyty koru panety na
czwer jiji radisa.
Ultymatum podijaw, chocz Nakamura j Kirsting chotiy widradyty komandyra wid
takoho ryzykowanoho riszennia, jake de facto doriwniuwao ohooszenniu wijny.
Mipanetarne prawo wtratyo dla nas czynnis iz toho momentu, jak nas buo
piddano ataci, widpowiw Stirhard. Perehowory na kiometrowych chwylach z
translacijeju j retranslacijeju mou trywaty misiaciamy, i za czysto fizycznoju pryczynoju cijeji roztiahnenosti moe chowaty hra w zwolikannia z metoju prymusyty suprotywnyka widkryty swoji strategiczni karty. Cioho szansu ja jim ne dam. Jakszczo ce ne
formalnyj obmin dumkamy, ja proszu pro nioho zabuty, a jakszczo votum separatum, to
zanesi joho w protokoy ekspedyciji. Ja widpowim za ce, koy skadu z sebe obowjazky
komandyra. Poky szczo takoho namiru ne maju.
U kontrpropozycijach Heparija wymahaa czitkoho wyznaczennia pownowae posancia. Poniattia kontaktu stawao to tumannisze, szczo napoehywisze probuway
joho utocznyty. Stirhard wymahaw bezposerednioji zustriczi swoho posancia z predstawnykom miscewoji wady j nauky, odnacze abo sens cych ponia he wykrywywsia u
spryjniatti kwintian i ludej, abo j tut wyjawyasia czyja ycha wola. Tempe poetiw, ne
znajuczy, koho maje pobaczyty na kosmodromi, ae win cym nadto ne perejmawsia. Ne
widczuwaw za swojimy peczyma kry ejforiji, ne spodiwawsia na weykyj uspich i sam
buw zdywowanyj wasnym spokojem. Pid czas pidhotowky na trenaerach win skazaw
Harrachowi, szczo ne wiry, niby tam z nioho zderu szkiru. Chocz jaki kwintiany orstoki, w czomu zresztoju nemaje niczoho dywnoho, wony ne taki durni. Perehowory z
kwintianamy suprowoduwaysia dyskusijamy na bortu.
Pry newpynnomu opori z boku kwintian punkt za punktom zresztoju wytorhuway
umowy posannyctwa. Pryszee oderaw prawo pokynuty raketu dla ohladu resztok
imitowanoho Hermesa i wilno ruchaty u radisi szesty myl dowkoa swojeji rakety z
garantowanoju nedotorkannistiu, jakszczo ne wdassia do woroych dij i ne peredas
storoni, jaka joho pryjmaje, pohrozywu informaciju.
Bahato kopotu zawdao tumaczennia terminiw. Onomatoogija ludej i kwintian
zbihaasia tym hirsze, czym hybszoji abstrakciji wona siahaa. Taki dewizy jak wada,
nejtralitet, prystrasnis, garantija ne stay odnoznacznymy czy to z woli wyszczoji
syy pryncypowoji widminnosti istorycznoho rozwytku czy czerez zamiry, jaki
prohladaysia za prahnenniam do kontaktu. Zresztoju j ci zamiry obowjazkowo doriwniuway baanniu obmaniuwaty j oszukuwaty, jakszczo wtiahnena w stolitniu wijnu
Heparija ne bua ni wilna, ni nezaena w danomu wyjawi zhody j ne chotia abo ne
moha prodemonstruwaty cioho Hermesowi. Chocza j tut, jak wwaaa bilszis czeniw

ekipau, dawaasia wznaky boroba, jaka trywaa na paneti protiahom yttia bahatioch
pokoli i wyrobya j swoju mowu, i sposib mysennia.
Naperedodni startu Nakamura zaprosyw piota na prywatnu rozmowu. Poczaw
zdaeku: rozum bez widwahy wartyj stilky , skilky j widwaha bez rozumu. Wijna, perenesena w Kosmos, je wijnoju mikontynentalnoju, w ciomu we nemaje nijakoho
sumniwu. Za takoho stanu reczej najkraszcze buo b posaty dwoch riwnoprawnych posanciw na obydwa kontynenty, zapewnywszy pered cym hospodariw, szczo ne prynesu
jim odnych waywych u wijkowomu widnoszenni widomostej. Komandyr widkynuw
cej warint, bo joho cikawya peredusim dola posancia, a korabel ne mih odnoczasno
perebuwaty w protyenych kinciach panety, Komandyr chotiw dowesty do widoma
kwintian swoje prawo widpaty, jakszczo posane ne powernesia ciym i neuszkodenym. Win ne okresyw rozmiry cijeji widpaty, szczo z boku taktyky buo cikom suszno,
ae ce ne garantuwao posancewi bezpeky. Nakamura j ne dumaw krytykuwaty komandyra, odnak poprosywsia do piota na rozmowu, oskilky wwaaw ce swojim obowjazkom.
Szekspir skazaw koy: Hore tym, chto opyniajesia mi wistriamy szpah duych
fechtuwalnykiw. Duych fechtuwalnykiw buo troje: Hermes, Norstralija i Heparija.
Szczo widomo kwintianam? jim widomo te, szczo pryszee maje nastupalno-oboronnu
perewahu i wmije zawdawaty udary z nadzwyczajnoju tocznistiu. Chto teper najbilsze
zacikawenyj u bezpeci posancia?
Prypustimo, szczo posane utraty na paneti swoje zdorowja. Heparija dowodytyme, szczo z nym stawsia neszczasnyj wypadok, a Norstralija wsilako ce zapereczuwatyme. Cym samym kona z nych sprobuje widchyyty udar u widpowi z boku Hermesa tak, szczob win uuczyw u suprotywnu storonu.
Komandyr, szczyro kauczy, obiciaw jim TAD Total Assured Destruction 38.
Odnak istorija wczy, szczo Strasznyj Sud ne najkraszczyj instrument polityky. Maszynu Strasznoho sudu, Doomsday Machine, kobaltowu superbombu dla szantauwannia na Zemli pohrozoju totalnoho znyszczennia wynajszo w XX stolitti kilka amerykanciw, odnak nichto ne wziawsia za ciu sprawu, i to buo mudre riszennia, bo koy
wsim ue nema czoho wtraczaty, to widpadaje wsiaka potreba zajmatysia realnoju politykoju. Apokalipsys jak widpata maje due mau jmowirnis. Czomu Hermes maw by
zawdaty udaru wsij paneti, koy na Hepariji znajdesia ysz odyn kamikadze, jakyj
uczyny zamach na posancia? Cia argumentacija japoncia prozwuczaa dla piota cikom perekonywo. Czomu jiji ne posuchawsia komandyr? Use szcze wwiczywo nachyenyj do hostia, japone usmichawsia:
Bo w nas nemaje nadijnoji strategiji. Komandyrowi ne choczesia rozwjazuwaty
cej wuzo. Win chocze joho rozrubaty. Nakamura ni na koho ne dywysia zwerchnio.
Nakamura dumaje tak, jak zdaten dumaty Nakamura. Pro szczo win dumaje? Pro try
zahadky. Persza z nych posannyctwo. Czy prywede wono do kontaktu? Tilky symwoliczno. Jakszczo posane powernesia ywym i neuszkodenym, pobaczywszy kwintian
i dowidawszy wid nych, szczo niczoho ne moe wid nych dowidaty, to ce bude neabyjake dosiahnennia. Piotowi smiszno? Paneta cia mensze dostupna, ni hora Ewerest.
A prote, chocz na cij hori nema niczoho, krim skel i kryhy, sotni ludej uprodow bahatioch rokiw ryzykuway yttiam, szczob distaty tudy bodaj na chwyynu, a ti, jaki powernuy nazad, bo do pidkorennia werszyny jim zabrako syy projty dwisti metriw, poczuway sebe peremoenymy, chocza wysota, na jaku zijszy, nitrochy ne prohrawaa w
poriwnianni z tijeju, jakoji wony prahnuy dosiahty bodaj na kilka chwyyn. Sposib mysennia ekspedyciji riwnoznacznyj ue sposobowi mysennia cych alpinistiw. Ce zahadka, z jakoju ludy prychodia na swit i wmyraju ote, wony we pryzwyczajiysia

38 Garantowane cikowyte znyszczennia (ang.).

do neji. Druha zahadka dla Nakamury ce dola piota Tempe. Tilky b win powernuwsia! Ae jakszczo stanesia neperedbaczene, Heparija dowede, szczo ce buo bie, a
Norstralija szczo czorne. Cia superecznis zwede komandyrowu rol mesnyka do roli
slidczoho. Zahroza, dosy realna, szczob prymusyty kwintian pryjniaty jichnioho posancia, powysne w poroneczi. Tretia zahadka najbilsza. Ce newydymis kwintian. Do
zamachu, moywo, ne dijdesia. Zate ne wykykaje nijakoho sumniwu kategoryczna nechi kwintian pokazaty swij wyhlad.
Moe, w nych wyhlad poczwar? pidkazaw piot. Nakamura we czas usmichawsia.
Tut dije zakon symetriji. Jakszczo wony poczwary dla nas, to my te poczwary
dla nych. Darujte, ae tak moe dumaty tilky dytyna. Jakby sprut maw poczuttia estetyky, to najwrodywisza inka Zemli bua b dla nioho potworoju. Klucz do cijeji zahadky
ey poza meamy estetyky
De joho szukaty? zapytaw Tempe.
Japoncewi poszczastyo zachopyty piota cijeju rozmowoju.
Spilni rysy kwintian i zemlan my wyjawyy wseredyni techniczno-wijkowoji
sfery. Cia spilnis wede do rozdoriia: abo wony podibni do nas, abo wony monstry
za. Ce rozdoriia fikcija. Odnak zowsim ne fikcija te, szczo wony ne baaju pokazaty nam swij wyhlad.
Czomu?
Nakamura skruszno schyyw hoowu.
Jakby ja znaw czomu, wuzo buo b rozwjazano j koezi Poasarowi ne doweosia
b hotuwaty syderatory. Ja nasmilu wysowyty tilky nejasne prypuszczennia. Nasza
ujawa widrizniajesia wid ujawy ewropejciw. W hybokij tradyciji mojeji krajiny ey
maska . Ja hadaju, kwintiany, szczosyy opyrajuczy naszym prahnenniam, ote ne baajuczy dopustyty ludej na panetu, z samoho poczatku, odnak, rachuwaysia z nymy.
Wy szcze ne baczyte tut nijakoho zwjazku? Moywo, wy pobaczyte kwintian i ne znatymete, szczo pobaczyy jich. My pokazay paneti kazku, w jakij wystupay ludynopodibni
heroji. Nakamura ne moe dodaty wam widwahy u was jiji bilsze, ni dosy. Nakamura moe chiba prysuyty wam odnijeju poradoju Win urwaw i, we ne posmichajuczy, powoli, karbujuczy kone sowo, skazaw: Radu buty pokirywym . Ae ne
oberenym. Ne radu tako wam buty j nadto dowirywym. Radu buty pokirywym,
tobto hotowym wyznaty, szczo wse, absolutno wse, szczo wy pobaczyte, nasprawdi
zowsim ne take, jak zdajesia Oce wse, szczo ja maw skazaty.
I tilky we w poloti Tempe widczuw, szczo w poradach Nakamury chowajesia dokir. Ce win tijeju swojeju idejeju pro kazku rozpowiw kwintianam pro wyhlad ludej.
A wtim, moywo, ce buw zowsim ne dokir.
Rozdumy piota pererwaw schid panety, jiji newynno-biyj dysk, powytyj kubamy
pirjistych chmar, bez odnych slidiw lodowoho kilcia j katastrofy, mjako wpyw u piwmorok, wysztowchujuczy blidyj zorianyj py za ramky monitora. Wodnoczas zagraw cyframy j pryskoreno zacokaw widdaemir. Uzdow pokrajanoho firdamy uzbereia
Norstraliji paskoju strioju jszow iz piwnoczi choodnyj front chmar, a widokremena od
neji okeanom Heparija, sylno stysnena na schidnij opukosti panety, eaa pid temniszymy chmaramy, i tilky jiji polarnyj kontur jasniw lodowymy polamy.
Z Hermesa poperedyy, szczo za dwadcia wisim chwyyn win torknesia atmosfery, j rekomenduway trochy widkoryguwaty kurs. Herbert i Kirsting steyy iz sternowoji rubky za joho sercem, eheniamy ta funkcinalnymy strumamy mozku, a w nawigatorkij komandyr z Nakamuroju ta Poasarom ne spuskay oczej z joho rakety, szczob
u razi potreby wtrutyty.
Chocz ni krytycznu potrebu, ni wyd utruczannia tak i ne buo utoczneno, te, szczo
hoownyj energetyk z hoownym fizykom stojay napohotowi bila Stirharda, zmicniu-

wao dobryj, szczoprawda, spownenyj pewnoji napruhy nastrij na bortu korabla. Synchronni teeskopy daway czitke zobraennia sribnoho weretena Zemli, rehulujuczy
kratnis zbilszennia tak, szczob raketa we czas bua na moocznomu tli Kwinty.
Nareszti GOD sypnuw na poronij dosi ekran monitora oranewymy cyframy: na
wysoti dwochsot kiometriw nad okeanom snariad uwijszow u rozrideni hazy j poczaw
nagriwatysia. Wodnoczas na moria chmar upaa maeka ti rakety, szczo etia po jichnij bezdohannij biyni. Kompjuter priamoho zwjazku zapamy impulsiw peredawaw
ostanni dani polotu, bo za chwyynu poduszka pazmy, zajniawszy wid tertia w hustych
szarach powitria, maa pererwaty zwjazok.
Zoota iskra prokresya wtorhnennia Zemli w inosferu. Bysk staw slipuczym
ote, piot halmuwaw rewersom tiahy. Ti rakety znyka, koy raketa pirnua w
chmary. Czerez dwanadcia chwyyn cezijewi hodynnyky proektnoho czasu i czasu realnoho zijszy do odyny, todi spektograf, jakyj steyw za reaktywnym wohnem spusknoho
aparata, staw matowym i pisla nyzky nuliw kynuw ostannie kasyczne sowo
Brennschluss39.
Hermes ruchawsia wysoko nad Kwintoju, szczob punkt posadky buw pid nym
toczno w nadyri. Hoownyj sposterenyj monitor zapownya nepronykna zapona chmar.
Za poperedenniam, hospodari wporskuway w oboonku chmar nad cijeju terytorijeju
metaewyj py, utworiujuczy neprobywnyj ekran dla radiokaciji. Stirhard prystaw
zresztoju na ciu umowu, zberihszy za soboju prawo wyttia ryzykowanych zachodiw,
jakby do Hermesa ne dijszow bodaj odyn iz azernych spaachiw, szczo jich Tempe
maw posyaty czerez koni sto chwyyn.
Szczob use-taky piotowi zabezpeczyty siaku-taku wydymis u kincewij fazi posadky, fizyky osnastyy joho raketu dodatkowoju sekcijeju, zapownenoju hazopodibnoju
spoukoju sriba ta wilnymy radykaamy amoniju pid wysokym tyskom. Koy snariad
wdersia w stratosferu j poczaw panachaty jiji swojeju wohnianoju hrywoju, jaka opotia
wzdow bortiw a do nosa, ciu kilczastu sekciju, szczo dosi otoczuwaa mufty sope, widpayy wybuchowi zariady. Widtak wona wyperedya samu raketu j, potrapywszy u woho ta pazmu, rozirwaasia wid wysokoji temperatury. Rizko rozrideni hazy zakrulay, mow tromb, i hromochkoju udarnoji chwyeju rozchyyy w nyko nawysych chmarach woronku z szyrokymy rwanymy krajamy. Wodnoczas ridynnyj kyse, hnanyj zamis hipergoa czerez sopa, zahasyw pazmowu poduszku, i pered raketoju, jaka jsza
na choodnij tiazi wnyz, znowu widkryosia poe zoru.
Kri arostijki linzy teewizoriw pokazaasia terytorija posadky pid nawalne rozsunutymy chmaramy. Win pobaczyw siru, trapecejidalnu poszczynu kosmodromu, jaka
na piwnoczi wpyraasia w horysti schyy, a z reszty bokiw bua oblamowana weykoju
kilkistiu czerwonych iskor wony tremtiy w wibrujuczomu powitri, nacze pominci
swiczok, jaki sylno koptia. Ce z nych byy strumeni metaewoho pyu.
Wykynuti radykay amoniju j sriba zrobyy swoje: resztky chmar nad miscem posadky rozriadyysia takoju zywoju, szczo iskorky, jaki purpurowe koptiy, na kilka
chwyyn potemniy, ae, ne zahaszeni, znow rozhoriysia w brudnych kubach wodianoji
pary. Dywlaczy na piwde kri dymy, szczo jich rozhaniaw bujnyj cykon, Tempe pomityw czornuwatu zabudowu, schou na rozczawenoho hoowonoha abo sepiju z czysennymy rozbihamy byskuczych smuh ne truboprowodiw i ne szose, bo wony buy
wwihnuti j z poperecznymy pruhamy.
Asocicija z womynohom wynyka, mabu, czerez cykopowe oko, jake dywyosia
na nioho hostrym dzerkalnym pohladom. Mabu, ce buw weyczeznyj optycznyj paraboojid, jakyj steyw za znyenniam rakety. W miru toho, jak Tempe spuskawsia, zee
piwnicznych pahorbiw za miscem posadky zminiuwaa swij wyhlad. Te, szczo z wysoty
39 Kine zhorannia (nim.).

zdawaosia krutym lisowym masywom z wrizanoju w nioho czotyrykutnoju betonnoju

pytoju, wtraczao wyhlad boru. Ne krony derew zywaysia w temno-zeenu kuczeriawu
poszczynu, a suchi, mertwi, kuszczysti zhuszczennia czy to chymernych zahorode,
czy weyczeznych motkiw jakoho drottia abo trosiw. Tempe baczyw wytwory ineneriji,
mystectwo jakoji ne znao zemnych kanoniw. Jakby ludiam wypao zwesty techniczni
sporudy dowkoa kosmodromu w szyrokij uohowyni mi mistom i schyamy hir, wony
podbay b pro uporiadkuwannia terytoriji, jake pojednuwao b jichniu funkcinalnis z
estetykoju geometrycznych form. I we napewno ne poobsnowuway b ysi schyy huszczawynoju dyko rozhauenych metaewych narostiw i wuzliw, jaki ne mohy buty rezultatom sapernych robit, szczo maskuway psewdorosynnymy sitkamy wijkowi objekty, bo nepryrodnis takoho kamuflau sama sebe wydawaa.
Koy Tempe choodnoju tiahoju sadyw raketu na siryj beton, uwe schy znyk pid
woruszkymy chmaramy, mow kolucza jaszczeryna szkira, pociatkowana gudziamy korostiawoho wysypu. Persze ni win hlanuw na zabudowu piwdnia ciu sepiju, szczo
we wypywa za horyzont i dywyasia na nioho dzerkalnym okom u czornomu obwodi,
win zmuszenyj buw uziatysia za kermo. Perewantaennia z czotyrioch spao do
dwoch, stysnenyj kyse kryanym kypnem bryznuw iz sope, czenysti apy rozczepiryysia pid kormoju, i, koy wdaryy ob twerdyj grunt, dwyhun ostannij raz ryhnuw poumjam i zmowk.
Triochsottonna raketa wykonaa na szasi kilka spowilnenych prysida i zawmera
ostatoczno. Widczuwajuczy wsima nutroszczamy prypyw syy tiainnia, zowsim inszoho, ni pry halmuwanni, pid syczannia amortyzatoriw, jake dedali sabszao, win
rozstebnuw remeni, wypustyw powitria iz zachysnoho szaru skafandra i staw na riwni
nohy. Lamky z zastibkamy zsunuysia jomu z plicz i z hrudej. Analizator pokazuwaw,
szczo w powitri nemaje otrujnych haziw, tysk stanowyw tysiaczu sto milibar, ae win
powynen buw wyjty w szoomi, oto perestawyw kysnewu muftu na osobystyj baon.
Pisla wymknennia teewizoriw u kabini spaachnuy wohni. Win kynuw pohlad na prywezenyj towar obabicz sydinnia stojay waki kontejnery na koliszczatach, szczob jich
mona buo kotyty. Harrach staranno wywiw na nych weyczeznu odynyciu i dwijku,
szczob win, czoho dobroho, ne pereputaw jich. Harrach, napewne, jomu zazdryw, ae
niczym cioho ne wykazuwaw. Win buw dobryj towarysz, i piot poszkoduwaw, szczo joho
zaraz nemaje porucz. Moywo, wdwoch wony ehsze wporaysia b iz doruczenym zawdanniam.
Zadowho do polotu, koy niszczo, krim sliw augera na Ewridici, ne zmicniuwao
joho w perekonanni, szczo win pobaczy kwintian, Tempe wpaw u depresiju, jaku pomityw GOD, ae pisla rozmowy z likarem dignoz maszyny buo widkynuto. Joho hnityo
ne te, szczo kontakt iz kwintianamy win wyznawaw bezhuzdym u samomu pryncypi, a
te, szczo wony, zemlany, wstupyy w borobu za kontakt, udawszy do nasylstwa jak
najwyszczoho kozyria. Win ni z kym ne diywsia cijeju dumkoju, bo nad use chotiw pobaczyty kwintian, to jak mih by sam osobysto, popry wsi zastereennia j sumniwy, progawyty takyj szans? Araho zasudyw taki kontakty szcze do toho, jak prounaw sygna
demonstraciji syy, ycemirstwo nazywaw ycemirstwom, powtoriuwaw, szczo wony
pidstupno wstupaju z kwintianamy w torhy j tak riszucze wymahaju porozuminnia z
nymy, szczo zresztoju zabuwaju pro nioho, zatulajuczy maskamy j chytroszczamy.
Moywo, tak wony naraaju sebe na menszu nebezpeku, ae szczoraz bilsze widdalajusia od sprawnioji perspektywy kontaktu z Newidomym Rozumom. Wony wykryway joho wykruty, piddaway osudowi konu widmowu, i ce robyo metu ekspedyciji
tym mensze dosianoju, czym orstokiszych udariw zawdaway dla dosiahnennia tijeji
mety.
Tempe wwimknuw widkrywacz luka, ae zmuszenyj buw zaczekaty na rezultaty
awtomatycznych analiziw. Koy kompjuter nareszti peretrawyw dani pro chimicznyj
skad gruntu, syu witru j radiaktywnis otoczennia (praktyczno wona doriwniuwaa

nuewi), wsi ti ychi dumky, jaki win dosi tamuwaw u hoowi, raptom zwitriy, wytisneni
nastupnym krokom programy. Nakamura podilaw dumky czencia, ae ne stawaw na
joho pozyciju, bo wona bua riwnoznaczna widstupowi. Tempe tako wyznawaw, szczo
ote Araho maje susznis, ae ce ne musyo buty halmom dla podalszych dij. Jakszczo
Kwinta peko, to win aden spustytysia w nioho, aby pobaczyty kwintian.
Ae poky szczo niczoho ne swidczyo pro te, szczo jomu tut pryhotuway pekelnu
zustricz. Witer dewja metriw za sekundu, wydymis pid chmaramy dobra, nide nijakoji
otruty, min, zariadiw pid prozondowanoju z dopomohoju ultraakustyky pidstykoju miscia posadky.
Rozligsia swyst ce zownisznij tysk uriwnowaywsia z isnujuczym u kabini, nad
lukom zahoriysia try zeeni ampoczky, wakyj dysk zrobyw piwoberta j widskoczyw
uhoru. Do kabiny doynuw hurkit trapu, jakyj spuskawsia, i trisk, z jakym joho niky
wperysia nawskosy w beton. Win wyzyrnuw nazowni. Kri sko szooma u wiczi wdaryo jasne swito dnia. Z wysoty czotyrypowerchowoho budynku win pobaczyw weyczeznu riwnynu kosmodromu pid znowu spochmurniym nebom, pahorb na piwnoczi szczez
u tumani, wdayni z dowhoji szerehy nykych otworiw koodiaziw pidijmaysia rudi j
czerwoniasti dymy, a na jichniomu tli za mylu zwidsy strymia weetenka wea, nachyena szcze ducze, ni wea w Pizi. To buw Hermes, jakyj samotnio zastyh sered cijeji
pustky. I nide ani duszi.
Tam, de za nykymy chmaramy chowaysia pahorby, na samomu kraju betonnoji
poszczyny stojaw nykyj cylindrycznyj budynok, schoyj na angar dla cepeliniw. Pozad
nioho w nebo zdijmaysia tonki stryni szczoh, zjednani byskuczymy nytkamy, mow
pawutynniam, szczo zasnuwao czwer obriju. Sepijepodibna metropolija z jiji okom znyka za powytym dymom obrijem, i Tempe podumaw, szczo teper za nym sposterihaju z
dopomohoju cijeji pawutyny. Win uwano rozhladaw jiji w binokl iz trapu, wraenyj neriwnomirnoju mereeju. Wona zwysaa neodnakowo, tworiaczy menszi j bilszi wiczka, i
skydaasia na staryj newid, jakyj weete-rybaka rozwiszaw na szczohach, szczo a
powyhynaysia w rizni boky pid wahoju newoda.
Kartyna bua due neprywabywa. A wtim, kosmodrom zdawawsia poronij, nacze
terytorija, jaku pokynuy worohowi. Pereborowszy w sobi odnakowoju miroju ohydne j
newidczepne wraennia, szczo zamis systemy anten win baczy robotu strachitywych
komach, Tempe zijszow zadky trapom, zihnuwszy pid wahoju kontejnera, jakoho nis
na peczach i jakyj wayw maje centner. Rozstebnuwszy lamky, win opustyw kontejner
na beton i pokotyw joho prosto do perechniabenoho Hermesa, jakyj uhruz roztroszczenoju kormoju w beton. Iszow rozmirenym krokom, bez osobywoho pospichu, ne dajuczy tym, chto za nym steyw, a win ne sumniwawsia, szczo na nioho dywlasia
newydymi oczi, pidstawy nawi dla najmenszoji pidozry.
Wony znay, szczo win maje obsteyty rozbytyj Hermes, ae ne znay, jak same
win ce zroby. Bila kormy, szczo spluszczenymy sopamy wwihnaasia w radilne potriskanyj beton, Tempe zupynywsia i rozzyrnuw na wsi boky. Kri szoom do nioho doynaw szum rmuczkoho witru. Pysk chronometra powernuw joho do dijsnosti. Skadana
diuraewa drabynka wyjawyasia zajwoju. W kormi, zrazu nad muftamy sope, stysnenymy, jak michy weyczeznoho akordeona, ziajaa obpaena probojina z jazykamy wywernenoji nazowni broni i zihnutym wid wybuchu obrubkom korpusnoho szpangouta.
U krajniomu razi mona buo zapowzty kri cej otwir doseredyny, pylnujuczy tilky,
szczob ne rozirwaty skafandr ob staewi zadyrky. Win wyliz nahoru po baszmaku kormowoji apy, jaka ne wstyha wysunuty do kincia pid czas posadky kwintiany nadto
szwydko widkryy woho. Zresztoju ce buo mudre riszennia, bo korabel najbilsz bezzachysnyj u tu chwyynu, koy hasy chid, perenosiaczy wsiu swoju mohu na wysuwannia
pidpory.
Wtiahszy za soboju kontejner, Tempe, naskilky ce buo moywo, zader hoowu,
szczob perewiryty, w jakomu stani korpus. Nosowi luky, prywareni nahucho, znyzu win

ne baczyw, zate worota triumu baczyw dobre i zdywuwawsia, szczo wony zamkneni i ne
zamani. Tak prosto widczynyty jich izzowni ne wdaosia b. Ce joho zdywuwao. Wychody, wywiwszy z adu maszynne widdiennia odnym potunym postriom, wony nawi
pry takomu kreni korabla pronyky wseredynu czerez radiaktywnu probojinu metrowoho dimetra, chocza mohy b sperszu pidperty joho nadijnym rysztuwanniam i pronyknuty do triumiw? Prowojuwawszy sto rokiw, ne maju saperiw z naenym osnaszczenniam ani prystojnoji inenernoji techniky?
Ne perestajuczy dywuwaty iz tutesznioji armiji, win wowtuzywsia z kontejnerom,
ue wseredyni korabla, j nareszti spriamuwaw u suti radimetr. Reaktor odnorazowoho wykorystannia rozpawywsia, jak ce j peredbaczay proektuwalnyky, j wytik czerez specilni kingstony na potriskani pyty kosmodromu, utworywszy ne due weyku
radiaktywnu plamu. Pochwaywszy w dumci Poasara j Nakamuru za te, szczo tak
harno wse produmay, win oswityw interjer neweykym perenosnym refektorom.
Joho otoczuwaa pochmura tysza. Wid maszynnoho widdiennia ne yszyosia nawi uamkiw. Konstrukciji buo nadano same takoji micnosti, szczob wona moha nesty
dwi tysiaczi tonn poronioho maketa j rozetitysia na szmatky wid udarnoji chwyli.
Strika Gejgera pidstrybnua na szkali j zapewnya joho, szczo protiahom hodyny win
odery ne bilsze, jak sto rentheniw. Tempe wyjniaw iz kontejnera dwi paski metaewi
kasety j wysypaw use, szczo w nych buo; na pidozi a zakyszio wid syntywiw syntetycznych komach z mikrosensoramy. Win opustywsia mi nych nawkoliszky, nemowby widdawaw ostanniu szanu rozbytomu korabewi, i wwimknuw systemu aktywaciji, szczo mistyasia na dni bilszoji kasety. Murasznyk, wysypanyj na pooobenu pytu,
oyw. Bezadno, szwydko drygajuczy drotynkamy niok, nacze sprawni uky, koy
wony, kynuti na spynu, namahajusia perewernuty, syntywy rozbihy nawsibicz.
Tempe terplacze daw, koy znyknu ostanni. Nareszti, pobaczywszy, szczo bila joho kolin bezporadno krutysia chiba kilka sztuk, wydno, defektnych, win pidwiwsia j wyjszow
na denne swito, tiahnuczy za soboju maje poronij kontejner. Na piwdorozi wyjniaw z
nioho weykyj obrucz na trynozi, rozstawyw joho, spriamuwaw na kormu j powernuwsia
do Zemli.
Z momentu posadky mynuo 59 chwyyn. Uprodow nastupnoji piwhodyny, win,
raz po raz zminiujuczy filtry ta objektywy, fotografuwaw okoyci, hoownym czynom pawutynnu si, jaka siahaa neba. Potim pidniawsia trapom u raketu. W temnuwatij kabini switywsia we auskultacijnyj monitor. Syntywy dopowiday pro sebe infraczerwonym wyprominiuwanniam czerez obrucz-ree, dla kraszczoji koherenciji roztaszowane
na poowyni widstani. Razom z kompjuterom i joho programoju wony tworyy eektronnyj mikroskop. Osobywis joho polahaa w tomu, szczo win buw rozdienyj na okremi
pidwuzy. Desia tysiacz uczkiw nykao po wsich zakamarkach Hermesa, ryjuczy u
sai, smitti, uamkach, pyu, oszurkach i zastyhych kulkach rozpawenych metaliw,
szczob wyjawyty te, czoho tam ranisze ne buo. Jichni eektronni chobotky demonstruway ordofiliju potiah do moekularnoho poriadku, takoho charakternoho dla wsich
ywych ta mertwych mikroorganizmiw. Nadto durni dla toho, szczob stawyty dignozy,
uczky buy tilky objektywamy mikroskopa j analizatora w raketi, a toj maluwaw ue
perszi krystaliczni mozajiky znachidok i stawyw jim dignoz.
Technobityczna wprawnis miscewych ineneriw smerti zasuhowuwaa powahy.
uczky dozwoyy identyfikuwaty w bezwynnomu smitti wirusy powilnoji diji. Jich buy
miljony, i koen z nych sydiw u masoczci brudu. Kompjuter iszcze ne wstyh wyznaczyty
czasu jichnioji atenciji. Ce buy spory, jaki spay w moekularnych peluszkach, szczob
wyupytysia z nych czerez kilka tyniw abo misiaciw. Iz cioho widkryttia Tempe zrobyw
waywyj wysnowok: za programoju win maw powernuty iz panety neuszkodenym,
szczob prynesty na bort korabla infekciju.
Ce ogiczno bezdohanne rozmirkowuwannia sponukao do smiywych dij ade
tilky powernuwszy na korabel, win mih staty pryzwidcem zahybeli joho ekipau. Ae

tut u nioho zjawywsia sumniw. Wirusy mohy buty sprawni j falszywi, I koy win jich
wyjawy, joho moe ochopyty baannia robyty newywaeni wczynky. Jak prosto ehkowanomu smiywcewi spryczynyty fatalnu podiju. Win opynywsia w sytuaciji, typowij
dla agebry struktur konfliktu: hrawe stworiuje sobi model suprotywnyka razom z modellu suprotywnykowoji sytuaciji, widpowidaje na neji, budujuczy model modeli modeli,
i tak bez kincia. W cij hri nemaje we odnoho faktu bezperecznoji dostowirnosti.
Ce dyjawolki triuky, podumaw win. Tut znadobyosia b szczo kraszcze za instrumenty, nu, skaimo, obriad wyhnannia dyjawoa. Chronometr pysnuw jomu w wucho:
mynao sto chwyyn. Win prykaw obydwi dooni do pastynok i widczuw tonke wibruwannia strumu, jakym zariadawsia kompjuter, szczob posaty Hermesowi sygna w
odyn bit pro te, szczo joho rozwidnyk ywyj.
Nastaw czas sprawnioji rozwidky. Tempe zbih trapom z druhym kontejnerom i
wydobuw iz kormowoji schowanky skadanyj wizok ehku ramu z sidom i dutymy
koesamy, jaki prywodyysia w ruch eektrykoju. Koy ruszyw na piwnicz, u bik hirkych
schyliw, do nebosianoji siti, bila jakoji stojaw samotnij angar, posijaw dribnyj doszcz.
Imysta sira zapona zakrya kontury budiwli, jaka wyrostaa na oczach. Tempe zupynyw
pered neju swij widkrytyj wizok, wyter rukawyceju krapli wody, jaki stikay po skli szooma, j ostowpiw. De win szczo podibne we baczyw Bez wikon, z wypukymy stinamy w paraelnych masywnych rebrach prohoniw, weetenka sporuda sprawlaa supereczywe architektonici j pryrodi wraennia: nahaduwaa trup kyta, jakomu wystreyy w czerewo hranatu zi stysnenym hazom, szczob potworno rozduasia joho tusza,
wtysnena w mostowi fermy j porozhynaa jich konwulsijamy swoho weyczeznoho tia.
Mi dwoma rebramy ziajaw napiwkruhyj otwir. Tempe skynuw iz wsiudychoda kontejner i zakotyw joho kri ci worota w neprohladnyj morok. Naraz z usich bokiw na nioho
rynuo slipucze bie siajwo. Win stojaw sered zau, w jakomu nawi weykochid zdawawsia b murachoju. Za operizuway zjednani odna z odnoju gaereji; wony snuwaysia jarusamy, niby w jakomu zaliznomu teatri z wyrwanymy nutroszczamy sceny j hladaczewoho zau. Poseredyni na reszitczastij pyti eaa barwysta morka zirka z kwitiw,
szczo siajay, nacze krysztal. Koy win pidijszow bycze, to pomityw, szczo nad neju
wysy perewernena piramida, prozora, mow powitria, i tilky pid hostrym kutom jiji powerchnia projawyasia w bysku widbytych wohniw. U sklanystomu tetraedri po czerzi
wynykay smarahdowi litery:
CE NASZE PRYWITANNIA KRAPKA

Kwity krystaliw spaachnuy czudowymy barwamy wid jasno-synioho do temnofietowoho. Jichni promenysti czaszi poczay rozchylaty. U konij paaw wohnianyj
bryljant. Napys postupywsia miscem pered nastupnym:
MY WYKONUJEMO WASZE POBAANNIA KRAPKA

Win zacipenio stojaw na misci, a weseka wohnianych krystaliw powilno siria.

Jichni dimanty szcze jaku chwyynu horiy rubinom, a todi znyky, i wse rozsypaosia
ehkym popeom. Tempe stojaw pered koluczym petywom drotu, potim w krystali zazeeniy nowi sowa:
PRYWITANNIA ZAKINCZENO KRAPKA

Win pidnis oczi wid tlijuczoho popeyszcza, obwiw pohladom gaereji, jichni obwysli, podekudy powidrywani wid uwihnutych stin konstrukciji, j zdryhnuwsia, nacze
wid udaru w obyczczia, raptom zrozumiwszy, czomu cia chymerna budiwla wydaasia

jomu znajomoju: wona bua nezhrabnoju, w sotniu raziw zbilszenoju kopijeju Hermesa! Gaereji powtoriuwao rysztowannia, prywarene pid czas montuwannia do bortiw i zimjate wybuchom u tu chwyynu, koy Hermes robyw posadku, a rebra,
wdaweni u fronton, buy stryngeramy korabla, jaki operizuway teper joho wywernenyj
korpus izzowni. Wohni pid nawisamy potroszczenych schodiw po czerzi zhasay, j nareszti zapanuwaa temriawa, i tilky powysyj u powitri napys PRYWITANNIA
ZAKINCZENO KRAPKA switywsia blidoju zeenniu, jaka powilno blaka.
Szczo win maw robyty? Obsteywszy zbytyj korabel, wony powtoryy joho z bezdumnoju tocznistiu abo z wytonczenym znuszczanniam, szczob win, zemlanyn, zajszow
u nioho, jak u czerewo wbytoji, wytelbuszenoji istoty. Nezaeno wid toho, czy ce buw
naslidok ychoji pidstupnosti, czy rytua neludkoji kultury, jaka same w takyj sposib
wyjawya jomu swoju hostynnis, Tempe opynywsia w abirynti, z jakoho ne buo wychodu. Zadkujuczy w sutini, win perekynuw kontejner, i cej prykryj zwuk protwerezyw
i rozlutyw joho wodnoczas.
Win bihcem wykotyw kontejner na denne swito, pid doszcz. Mokryj beton potemniw. Za myczkoju wdayni sribyasia hoka joho rakety, kuby brudnych dymiw iz
czerwonymy iskramy, riwnomirno chwylujuczy, zywaysia z nykymy, kaamutnymy
nawysamy chmar, i nad usim cym pustyszczem pochyoju mertwoju weeju strymiw
Hermes.
Tempe hlanuw na hodynnyk. Do nastupnych sta chwyyn yszaasia maje hodyna.
Win borowsia z napywom hniwu, szczob widnowyty rozwahu j spokij. Jakszczo ci, tuteszni, proektuway bojowi maszyny, ohistyku inenernoji sprawy w massztabi panety
j wakuumu, to, mabu, zdatni buy j do ogicznoho mysennia. Koy ne choczu pokazaty
jomu sami, to chaj by powey dorohowkazamy tudy, de peredanym bahato misiaciw
tomu kodom jichni terminali dowedu jomu riwnianniamy agebry struktur konfliktiw
nemoywis porozuminnia. Chaj by widkynuy argumenty nasylstwa argumentamy diowymy, argumentamy wyszczoji syy, jaka dozwolaje jim wybyraty tilky mi riznymy
wydamy znyszczennia.
Ae ne buo nijakych znakiw, terminaej i prystrojiw dla obminu informacijeju, ne
buo niczoho, buw tilky metaewyj dymowyj ekran u chmarach, zaraenyj trup jichnioho
korabla i, jak chram hostynnosti, joho powtorenyj korpus, rozpuchyj, mow aba, naduta
durnem. Buw i witalnyj kwitnyk iz krystaliw, jakyj rozsypawsia na popi. Ceremoni,
spownenyj takoho supereczywoho zmistu: mowlaw, niczoho wy tut, pryszelci, ni wohnem, ni lodopadom ne dobjete, niczoho, krim zasad, kopij i kamuflau wy tut ne pobaczyte. Chocz by szczo robyw wasz posane, joho skri zustrine wperte mowczannia, poky
win, pozbawenyj usiakoji nadiji, spanteyczenyj, znawisniyj wid luti, poczne strilaty u
wse pidriad z wyprominiuwacza i pochowaje sam sebe pid rujinamy abo wyberesia zpid nych i poety he, ne zbahaczenyj znanniamy, a paniczno wtikajuczy.
Czy sprawdi mih win szczo forsuwaty, syomi uderty u zamkneni prymiszczennia, w zalizni perymetry odnookoji metropoliji za stinoju dymiw? Ade w takomu czuomu dla ludyny otoczenni win dowidajesia tym mensze, czym raptowisze wdary,
nespromonyj odriznyty te, szczo widkryje, od toho, szczo znyszczy.
Doszcz ne perestawaw, chmary siday, ohortajuczy werszeczok ostowa Hermesa.
Tempe wyjniaw iz kasety w kontejneri bisensor, pryad, takyj czutywyj, szczo za pjatsot metriw reaguwaw na tkanynnu zminu nicznoho meteyka. Strika bezpererwno
tremtia nad nuem, pidtwerdujuczy, szczo tak samo, jak na Zemli, yttia tut isnuje
skri, ae bakteriji czy pyok rosyn ne mohy staty nytkoju Aridny.
Zijszowszy na trap, Tempe maksymalno wysunuw duo i spriamuwaw joho na piwdenni dymy, na powyti nymy rozohi zabudowy weyczeznoji metropoliji. Indykator i dali
sabeko tremtiw na nuli. Tempe jakomoha zbilszyw fokusnu widsta. Dym, chocz i
metaewyj, ne mih stanowyty dla nioho pereszkody, tak samo jak i mury, ae chocz win
powiw bimetrom uzdow obriju, strika j ne woruchnuasia. Mertwe zalizne misto?

U ce tak wako buo powiryty, szczo win mymochi pochytaw aparatom, nacze hodynnykom, jakyj raptom zupynywsia. Tilky koy, rozwertajuczy, spriamuwaw duo na
nebosianu si, jaka prostupya kri doszcz, strika zdryhnuasia j rywkamy zastrybaa
w rizni boky.
Tempe bihcem powernuwsia do wsiudychoda, postawyw kontejner pid oporoju, zakripyw bisensor u dwocentrowyj trymacz bila kerma j pojichaw do pidniia rozwiszanoji na szczohach siti.
Doszcz yw jak z widra. Woda chlupaa z-pid kolis, zaywaa wikonce szooma, zaslipluwaa, to dowodyosia we czas pozyraty na bisensor, strika jakoho robya szwydki strybky. Sudiaczy z liczylnyka, win projichaw czotyry myli j teper nabyawsia do
hranycznoji zony rozwidky. Odnak ne zwayw na ce j szcze zbilszyw szwydkis. Jakby
ne zastereywe czerwone bymannia na paneli pryadiw, win zjichaw by wsiudychodom
u hybokyj riw, jakyj zdaeku skydawsia na czornu smuhu zlitnoho pola. Rizko zupynenyj wsiudychid zaneso, win iszcze kilka metriw kowzaw bokom na zabokowanych koesach i nareszti zastyh bila kraju potriskanych pyt.
Tempe wyjszow, Szczob ohlanuty pereponu. Tuman ne dozwolaw toczno wyznaczyty widsta i stworiuwaw wraennia hybyny zayta betonom riwnyna obrywaasia
rwanymy krajamy pid hyniastym skosom rowu. Riw wyjawywsia neodnakowoji szyryny, ae joho nide ne mona buo podoaty po diuraewij drabynci mabu, joho nedawno prokay z dopomohoju wybuchowych zariadiw, do toho pospichom, pro ce swidczyy bryy hyny, podekudy tak nebezpeczno nawysli, szczo mohy bu-jakoji chwyyny
wpasty na dno.
Protyenyj skis rowu, z kamjanymy uamkamy, uwihnanymy wybuchom u mu,
buw ne due strimkyj, nad nym kri tuman proswiczuway wiczka nebosianoji siti.
Czerez weyki interway na tomu boci rowu wydniy koodiazi z ankeraem staewych
ynw typowoho natiahu, jakyj trymaje u wertykalnomu pooenni szczohy anten u szarykopidszypnykowomu kripenni bez konsoej. Z dwoch najbyczych trub wybuchom
wyrwao ankery razom z protywahamy.
Weduczy pohladom uzdow bezporadno obwysych trosiw, Tempe za kilkanadcia
metriw pomityw, szczo tio szczohy skadajesia z tonkych teeskopicznych segmentiw,
wyhnutych uhori, mow wudyszcze pid weykoju rybynoju, wnaslidok czoho nenatiahnena si obwysa i jiji najnyczi kabeli mao ne torkaysia gruntu. Skilky mona buo
dobaczyty kri tuman, schyy buy wkryti switliszymy wid hyny horboczkamy ce buy
abo makiwky wkopanych u grunt rezerwuariw z jakoju ridynoju czy hazom, abo neodnakowoji wysoty krotowyny, abo zaryti do poowyny pancyri weetenkych czerepach. A
moe, szapky gigantkych hrybiw? Czy kryjiwky-zemlanky?
Doszcz i witer hojday nyttiam osabenoji siti. Tempe wyjniaw iz wsiudychoda
bisensor i poczaw wodyty joho duom ponad horbkamy. Strika raz po raz strybaa w
czerwonyj sektor szkay, potim wertaasia nazad i znowu pokazuwaa pik, zbuduwana metabolizmom ne jakycho ywych mikroorganizmiw czy murach, a mabu, kytiw
abo soniw, nemowby wony ciymy stadamy pozagruzay w nabriakomu wodoju grunti.
Do kontrolnych sta chwyyn zayszaosia sorok sim. Powernuty do rakety i czekaty? Szkoda czasu, a najhirsze te, szczo win moe progawyty szczo raptowe. W ujawi
we poczay newyrazno wymalowuwaty prawya hry: kwintiany ne napadaju, a tilky
rozstawyy perepony, szczob win skrutyw sobi wjazy, jakszczo tak due cioho chocze.
To niczoho buo dali rozdumuwaty.
I Tempe zachodywsia riszucze wyjmaty z kontejnera znariaddia, szczob perestrybnuty na toj bik rowu. Nadiw reaktywnyj litalnyj aparat, zastromyw u kyszeniu sapernu
opatku, nadiw lamky riukzaka, w jakyj zasunuw bisensor, i, rozumijuczy, szczo taka
sproba ne zawdas berehowi nijakoji szkody, zastosuwaw sperszu raketnyciu, jaka strilaje teryenowym trosom, Wperszy jiji w liwyj liko i cilaczy nyko w protyenyj ukis,

win wystreyw. Tros rozmotawsia zi swystom, i haky wpjay u bereh, ae koy win potiah tros do sebe, rozmokyj grunt uraz popustyw, Todi win widkryw kapan i stysnene
powitria z szumom ehko pidniao joho whoru, mow na trenuwalnomu poligoni. Win
proetiw ponad temnym rowom z muystoju wodoju na dni i, zmenszujuczy tiahu, jaka
bya joho po nohach choodnym tremtiaczym powitriam, opustywsia na nabaczene misce
za horbkom, schoym na weyczeznu bezformnu chlibynu z szerechatoho azbestu. Czerewyky joho rozjichaysia w booti, ae win ustojaw.
Tut buo ne nadto kruto. Joho otoczuway puzati, prysadkuwati liplanky popelastoho koloru zi switliszymy smuhamy tam, de chlupotiy strumoczky wody. Pokynute w
tumani silce prymitywnoho nehrytiankoho pemeni. Abo kadowyszcze z mohylnymy
horbykamy. Wyjniawszy z riukzaka bisensor, win spriamuwaw joho na szerechatu wypuklis za krok poperedu. Strika zatremtia bila czerwonoho maksymumu, jak sabkyj
woltmetr, prystawenyj do potunoji dynamo-maszyny.
Trymajuczy pered soboju wakyj optymetr z wysunutym duom, nacze zbroju, hotowu wystreyty, Tempe obbih dowkoa siroho szkaraupczastoho horba, szczo wypnuwsia z hyny. Czerewyky zayszay hyboki slidy, jaki zrazu zapowniuwaysia kaamutnoju doszcziwkoju. Win bih uhoru schyom wid odnoho bezformnoho 6uchancia do
inszoho. Pryplusnuti zwerchu, wony perewyszczuway joho na piwzrostu. Same dla
meszkanciw zawwyszky z ludynu. Ae nide ne buo j slidu jakycho wchodiw, otworiw,
wikone, ambrazur. Ne mohy ce buty ni zowsim huchi j bezformni bunkery, ni trupy,
pochowani w zaszkarubych mohyach. Chocz by kudy win powernuw optymetr, skri
kypio yttia. Dla kontrolu Tempe spriamuwaw duo u wasni hrudy. Strika widrazu
peremistyasia z kraju w centr szkay. Obereno, szczob ne poszkodyty, win zasunuw
bisensor u riukzak, wychopyw skadanu opatku z kyszeni na chooszi skafandra, staw
nawkoliszky j poczaw kopaty podatywu hynu. Czasom opatka rizko skrehotaa ob
szczo twerde, win widkydaw wid sebe ypku ma, woda szwydko zapowniuwaa jamu,
jaka dedali hybszaa. Nareszti Tempe nasztowchnuwsia na jaku horyzontalnu mereu. Korenewa systema petryfikowanych hrybiw? Ni, ce buy towsti, hadeki, kruhli
droty i, szczo joho najducze wrazyo, ne choodni j ne hariaczi, a prosto tepli. Zadychanyj, wymaszczenyj bahniukoju, win pidchopywsia z kolin i wdaryw kuakom po
wooknystij szkaraupi. Wona mjako uwihnuasia, chocz bua dosy twerda, j nabraa
poperednioji formy. Win upersia w neji spynoju. Kri nytky doszczu baczyw inszi horby,
sformowani tak samo nedbao. Dejaki, zbyeni mi soboju, utworiuway kruti wuyczky,
jaki wey whoru schyom i szczezy w tumani.
Raptom Tempe pryhadaw, szczo bisensor dwodipazonnyj: maje peremykacz
dla kysnewoho i bezkysnewoho metabolizmu. Kysnewyj obmin reczowyn win ue wyjawyw i teper pidnis optymetr uhoru, wyter rukawyceju rozmazanu na skli hynu, peremknuw na anaerobnyj metabolizm i prystawyw do szerechatoji powerchni. Strika zabyasia ne nadto szwydkym, rozmirenym pulsom. Aeroby razom z anaerobamy? Chiba
take moywe? Win na ciomu ne rozumiwsia, ae tut nichto, mabu, niczoho ne wtiamyw
by. Briochajuczy bahnom pid zywoju, win prypadaw do wse nowych i nowych horbkiw.
Metaboliczni pulsy riznyysia tempom. Moe, tam odni spla, a inszi ni?
Nemowby baajuczy rozbudyty tych, szczo spay, Tempe hamseyw kuakamy w
szerechati opukosti, ae ce ne zminiuwao pulsu. Win tak rozihnawsia, szczo trochy ne
wpaw, natknuwszy w odnomu z perechodiw na ynwu natiahu anteny, jaka pidijmaasia nawskosy whoru, do newydymoji w moocznomu tumani nebosianoji siti. Chronometr ue dawno poperedaw joho szczoraz wyszczym, trywoniszym tonom. Tempe nawi ne pomityw, jak mynuo sto dwanadcia chwyyn. Jak win mih tak zahajaty?! Szczo
teper? Win doetiw by do rakety za try-czotyry chwyyny, ae hazu w rezerwuari wystaczyo b maksymum na dwistimetrowyj strybok. Nu, nechaj trystametrowyj. A do
wsiudychoda do nioho bilsze, jak szis myl. Szczonajmensze pjatnadcia chwyyn
Sprobuwaty? A jakszczo Hermes udary ranisze, i win, joho posane, zahyne tut ne

jak heroj, a jak ostannij dure? Tempe pomacaw rukoju, szukajuczy derak opatky, ae
marno: kyszenia bua poronia.
Win zabuw opatku bila rozkopanoji jamy. De jiji teper szukaty w ciomu abirynti?..
Tempe zamachnuwsia bimetrom, jakyj trymaw obirucz, i wdaryw nym u szerechatu szkaraupu; win byw po nij doty, a poky wona trisnua i z triszczyny wyrwawsia
owto-biyj py, jak iz porchawky, pokazujuczy ne oczi istot, zachowanych u pidzemnij
kameri, a monolitni powerchni hybokoho rozrizu z tysiaczamy dribnych mow nawpi
rozrubanyj sokyroju buchane chliba z tiahuczym syrym zakalcem useredyni. Win zamachnuwsia dla nowoho udaru ta tak i zastyh z pidniatymy rukamy: nebo nad nym
spaachnuo slipuczym byskom. Hermes, widkrywszy woho po szczohach anten
poza meamy kosmodromu, naskri probyw chmary, doszcz w odnu my wyparuwawsia
bioju paroju, zijszo azerne sonce, termicznyj udar ohoyw u weykomu radisi wid tumanu j chmar usi nahirni schyy, szczo, skilky siahaw zir, buy wkryti jurmyszczamy
hoych, bezzachysnych borodawok, i koy nebosiana pawutyniana si razom z antenamy, jaki amay u poumji, wpaa na nioho, win zrozumiw, szczo pobaczyw kwintian.

Stanisaw Lem (nar. 1921 r.) polkyj pymennyk i fiosof, awtor naukowofantastycznych tworiw, perekadenych bahama mowamy switu. aureat Derawnoji premiji PNR ta kilkoch minarodnych premij. Sered kraszczych tworiw Zoriani szczodennyky Ijona Tychoho, Solaris, Powernennia z zirok, Neperemonyj, Suma technoogiji, Biblioteka XXI stolittia, Myr za Zemli.