Modul 4:

Langkah Pencegahan Dan Perlindungan

Pengenalan
OBJEKTIF
Di akhir sesi ini peserta akan dapat:
Menerangkan Prinsip Pengawalan Risiko
2. Menggariskan kepentingan pengurusan risiko di
tempat kerja
1.

Kandungan kursus
Hiraki Kaedah Pengawalan
2. Kaedah pengawalan yang biasa digunakan di TNB
3. Aturan keselamatan
1.

Pengawalan Risiko
Punca

Tenaga elektrik
Bunyi bising
Bahan kimia
Suhu panas

Laluan

Pelindung
Pengepung
Pengadang
Kawalan
kejuruteraan

Pekerja

Kawalan melalui
Peraturan
Pentadbiran
PPD

Hiraki kaedah pengawalan

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Penghapusan
Penggantian
Pengasingan
Kawalan kejuruteraan
Kawalan pentadbiran
Kelengkapan Pelindung Diri (PPE)

Hiraki Kaedah Pengawalan

Penghapusan
Menghapuskan hazard atau risiko. Kaedah yang ideal

dan terbaik. Contohnya:

Tidak menggunakan mesin yang mempunyai tahap

kebisingan melebihi had dibenarkan

Tidak mengangkat beban/bahan kerja dengan
melebihi muatan/had selamat

Hiraki Kaedah Pengawalan

Penggantian
Penggantian bermaksud menggantikan bahan

berbahaya yang digunakan dengan bahan yang agak

kurang berbahaya.
Contohnya:
Menggantikan tiang kayu kepada tiang konkrit
Menggantikan pengalir tidak bertebat (bare conductor)

kepada pengalir bertebat (insulated conductor).

Hiraki Kaedah Pengawalan

Pengasingan
Mengasingkan punca hazard atau proses berisiko dari

pekerja.
Contohnya:

Mengasingkan pemampat udara dari tempat kerja untuk

mengurangkan bunyi bising.

Hiraki Kaedah Pengawalan Kawalan

Kejuruteraan
Mengubahsuai punca hazard atau proses berisiko

menggunakan kaedah kejuruteraan.

Memasang peralatan yang berupaya mengawal punca
hazard atau proses berisiko terhadap pekerja.
Contohnya:

Menutup peralatan yang bising, panas atau mempunya

bahagian yang berputar ditutup.
Memasang alat atau penutup keselamatan.
Memasang kipas keselamatan.
Memasang kipas pengudaraan.

Hiraki Kaedah Pengawalan Kawalan

Pentadbiran
Kaedah pentadbiran bermaksud menyediakan cara kerja
melalui mengurangkan risiko dan pendedahan kepada
hazard
Contohnya:
Mengurangkan jumlah pekerja yang terdedah kepada

hazard
Mengurangkan masa mereka terdedah kepada hazard
Menyediakan jadual gantian/pusingan
Menyediakan peraturan khas seperti lockout, PTW dan
sebagainya

Sambungan
PROSEDUR KERJA SELAMAT (SOP)
Satu kaedah pentadbiran yang menyediakan panduan

dan cara yang selamat untuk melakukan sesuatu kerja

dan mencegah dari perlakuan yang tidak selamat.
Memberi panduan bagi menyelurih bagi setiap langkah,
bagaimana hendak melaksanakan kerja/menggunakan
alat tertentu dengan selamat.

JSA-Analisis Kerja Selamat

Juga dikenali sebagai Analisis Hazard Kerja/Job

Hazard Analysis (JHA)

satu proses di mana hazard yang terdapat pada

setiap proses (langkah) kerja dikenalpasti dan langkah
kawalan diambil untuk mengurangkan risiko kepada
pelanggan, pekerja, peralatan, hartabenda serta alam
sekeliling.

Kawalan Pentadbiran
JSA: Metodologi
Bentuk kumpulan kerja yang mewakili pelbagai pihak yang berkaitan.
Kerja dibahagikan kepada langkah/proses yang lebih kecil.
Kenalpasti hazard di dalam setiap langkah tersebut
Pemerhatian
Buku panduan operasi
Rekod kemalangan
Dari pekerja yang berpengalaman
Perbincangan dengan operator
Sediakan langkah kawalan kepada setiap hazard
Tentukan pihak yang bertanggungjawab untuk menyediakan langkah kawalan
tersebut beserta tarikh jangkaan disiapkan.
Bangunkan prosedur bekerja selamat untuk tugasan yang diberikan.
Latihan
Latihan/penerangan khusus hendaklah dijalankan sebelum memulakan kerja
Mesyuarat OSH/taklimat Toolbox

sambungan
Semakan perlu dilakukan jika terdapat keperluan.

Aktiviti

Hazard

Kaedah kawalan

Kimpalan

Silau

Pakai cermin mata

keselamatan

Percikan arka

Pakai sarung
tangan dan pakaian
keselamatan

Kawalan Pentadbiran
Permit Kerja
Permit Utama
- Sijil kelulusan kerja-diperlukan untuk sebarang kerja yang hendak
dilakukan di kawasan tersebut.

Permit Kerja Elektrik

Permit Kerja Mekanikal/Bukan Mekanikal

Permit Kerja Kontraktor

- Yang diperlukan di tempat kerja tertentu seperti kawasan operasi

diadakan khusus untuk mengelak kemalangan bersangkutan kerja
kejuruteraan yang bercanggah atau menggangu operasi loji
Permit Tambahan
- Untuk kerja yang berbahaya, misalnya permit untuk ruang terkurung
(confined space), permit untuk menggali, permit untuk membaiki
jalan, permit untuk kerja panas (hot work) dan sebagainya.

Papan tanda keselamatan standard

Bentuk

makna

Warna
keselam
atan

Warna
kontra

Warna
simbol

Larangan

Merah

Putih

Hitam

Mandatori

Biru

Putih

Putih

Bahaya/ Amaran / Hati-hati

Kuning

Hitam

Hitam

Keadaan selamat/ escape route/

peralatan keselamatan

Hijau

Putih

Putih

Peralatan melawan kebakaran

Merah

Putih

Putih

Kawalan Pentadbiran: Kenali Papan

Tanda

Papan tanda hazard elektrik

PPE: Perlindungan Pernafasan

Kelengkapan keselamatan dan perlindungan khas

perlu disediakan untuk kegunaan tertentu atau untuk

kerja penyelamat.
Kelengkapan perlindungan diri boleh dibahagikan
kepada lima kategori:
o Kepala
o Mata dan muka
o Pendengaran
o Pernafasan
o Badan termasuk tangan, kaki dan perlindungan semasa

bekerja di tempat tinggi.

PPE: Bunyi
Pelindungan terhadap hazard pendengaran
PEL (permissible exposure limit)

Bunyi berterusan, standard = 85 dBA pendedahan selama 8

jam; maksimum (tahap siling) = 115 dBA
Melebihi 110 dBA, telinga terasa sakit
Bunyi impulse, tahap siling = 140 dBA

Pemetaan bunyi - Noise mapping

Pengukuran menggunakan dosimeter

PPE

Ear plug dan ear muff

PPE: Perlindungan Pernafasan

Perlindungan pernafasan perlu disediakan:
Terhadap debu, asap dan habuk berbahaya seperti debu

silika dan sebagainya.

Terhadap gas dan wasap beracun seperti H2S; dan
Di tempat yang kurang kandungan oksigen

sambungan
Topeng pernafasan pakai buang

1.
o
o

Digunakan untuk debu dan asap biasa;

Tidak sesuai untuk wasap atau gas beracun

Topeng separuh muka dengan katrij yang boleh diganti

2.
o
o
o
o

Digunakan semasa mencampurkan bahan kimia atau menyembur

racun serangga
Topeng: diperbuat dari bahan getah atau plastik yang mudah
lentur
Penapis atau katrij: gunakan bersesuaian dengan bahan yang
hendak ditapis
Nota: penapis tidak memberikan perlindungan di tempat yang
kurang kandungan oksigen.

SCBA dan lain-lain alat pernafasan

3.
o
o

Digunakan di tempat yang kurang kandungan O2

Dari jenis yang diluluskan: AS/NZS 1714, DOSH

PPE: Pakaian Keselamatan

Baju vest reflektif

Baju operasi BOMBA

PPE: Perlindungan Dari Jatuh

Jaring keselamatan
Abah-abah keselamatan/ full body harness

PPE: Elemen Di Dalam Program PPE

Yang Berkesan
Pekerja
Latihan
Penilaian kesihatan
Peralatan
Pemilihan untuk kesesuaian pemakai
Pemilihan peralatan yang sesuai (dengan jenis kerja)
Penyelenggaraan Peralatan
Diluluskan oleh Pihak Berwajib (contohnya; SIRIM)

Aturan Keselamatan
Keselamatan Elektrik

Hanya pekerja yang terlatih dan bertauliah (competent)

sahaja dibenarkan memohon permit kerja-kerja pemasangan,
baikpulih dan penyelenggaraan, contohnya;
Jurutera Elektrik
Penyelia Elektrik
Penjaga Jentera (chargeman)
Pendawai (satu fasa, tiga fasa)
Pencantum Kabel

sambungan
Pekerja-pekerja lain hendaklah diselia oleh pekerja kompeten
Hendaklah diamalkan ketika kerja berhampiran atau
peralatan berkuasa elektrik (yang mempunyai arus elektrik):
Dapatkan permit untuk bekerja
Gunakan perkakasan yang bertebat yang diluluskan
Patuhi prosedur kerja selamat (SOP)
Kenalpasti di mana suis kecemasan
Jangan memakai barang berlogam seperti cincin, tali pingang
berkepala logam, jam tangan dan sebagainya.

sambungan
Semua bahagian peralatan elektrik yang boleh dicapai

hendaklah mempunyai wayar bumi atau berpenebat (dwipenebat)

Semua wayar mudah lentur, palam, soket dan penyambung
hendaklah dalam keadaan baik kualitinya dan memenuhi
piawaian
Suis bekalan utama hendaklah diletakkan pada lokasi yang
bersesuaian, mudah dicapai dan posisi ON dan OF
dikenalpasti
Peralatan hendaklah kerap diperiksa dan diselenggara
Kerosakan yang dijumpai pada peralatan hendaklah
diselenggara

sambungan
Putuskan bekalan kuasa sebelum memulakan kerja-kerja

membaikpulih, servis atau mengubahsuai sebarang

peralatan atau mesin
Sesuatu litar elektrik hendaklah dielakkan dari terlebih
beban
kakitangan hendaklah dilatih di dalam prosedur
keselamatan dan rawatan asas jika berlaku renjatan
elektrik
Semua peralatan elektrik hendaklah dilindungi dari kesan
persekitaran dan bahaya-bahaya lain seperti cuaca, basah,
haba dan kotoran, karatan, kebakaran dan letupan.

sambungan
LOCKOUT/ TAGOUT

Pengunci (lock) dipasang pada bekalan

kuasa peralatan untuk mengelakkan

pengaliran tenaga secara tidak sengaja.
Menggunakan konsep seorang pekerja,
satu kunci dan satu tag
Setiap individu yang bekerja pada sesuatu
peralatan mestilah memasang pengunci
dan tag miliknya sendiri.
Penguncian (lockout) secara berkumpulan
adalah dilarang.
Tag penguncian (lockout tag) memberikan
amaran dan identiti diri orang yang
memasangnya.

Pencegahan Kebakaran
Langkah Pencegahan
Pengawalan punca suhu panas dan api
Sistem pemanas, geseran, permukaan panas, elektrik, api
rokok, kimpalan dan lain-lain.
Pengawalan bahan mudah terbakar
Bahan buangan, tumpahan, kebocoran: Gas, Wasap, Cecair
mudah ruap dan mudah terbakar dan lain-lain.
Alat Penggera dan Alat Pengesan Kebakaran
Alat pengesan suhu panas/haba
Alat pengesan sinaran
Alat pengesan asap
Alat pengesan kebocoran gas

Sambungan
Alat Pemadam Api
Terdapat DUA jenis kumpulan alat pemadam api iaitu

TETAP dan MUDAH ALIH

Kaedah Melawan Kebakaran

Melapar

Menyejuk

O2

O2

Tindakbalas

Tindakbalas

Haba

Kimia

Bahan
bakar

O2

Kimia

Bahan
bakar

O2
Tindakbalas

Haba

Haba

Bahan
bakar

Kimia

Memutus tindakbalas kimia

Tindakbalas

Haba

Melemas

Kimia

Bahan
bakar

Kelas-kelas api
Kelas
Api
A
B
C

Penerangan
Memadam kebakaran pepejal seperti kayu, kertas, kain dan
sebarang bahan mudah bakar.
Memadam kebakaran cecair seperti minyak, cat, varnish,
plastik dan lain-lain.
Memadam kebakaran gas seperti gas butana, gas acetylene,
pendawaian elektrik, kotak fius, perkakasan elektrik dan lainlain.

Memadam kebakaran logam seperti logam potassium, logam

sodium, logam kalsium dan logam magnesium.

Memadam kebakaran minyak masak yang digunakan secara

komersial.

Alat pemadam api mudah alih

Jenis-jenis
Busa (foam) untuk minyak/cecair mudah

terbakar
Kabon dioksida Cecair mudah terbakar
dan kebakaran elektrik
Debu kering (ABC, BC) api kelas A, B, C

Ruang Terkurung
Syarat-Syarat Bekerja Di Ruang Terkurung
Telah menghadirkan diri dalam kursusdan mempunyai sijil
memasuki Ruang Terkurung (dari NIOSH) bagi:
-

Orang yang menjaga (Standby Person) yang berkelayakan

Orang yang dibenarkab masuk (Authorised Entrant)
Penguli Gas Bertauliah (Authorised Gas Tester
Penyelia kemasukan ( Entry Supervisor)

Mempunyai Permit kerja (PTW) yang sah, termasuk untuk ujian

gas dan dokumen lain yang berkaitan.

Pengudaraan yang berterusan.
Peralatan kecemasan dan bantuan menyelamat yang mencukupi.
Peralatan perlindungan diri/ pakaian yang bersesuaian dan cukup.
Rujuk kepada Kod Amalan Bekerja Selamat di Ruang Terkurung
2001.

Penggunaan Kenderaan/Mesin
Angkat
Mesin telah diuji dan diluluskan.
Sijil PMA (Sijil Perakuan Mesin Angkat) yang sah.
Senggaraan berkala
Mempunyai functional limit switches.
Pemandu/ pengendali yang mempunyai lesen dan

berdaftar dengan JKKP.

Kawasan operasi perlu dikepung/dipagar (barricaded).
Muatan tidak melebihi had.
Bagi kerja di dalam zon voltan tinggi, kenderaan
hendaklah dibumikan.

Kekemasan Di Tempat Kerja

Kekemasan bukan hanya terhad kepada kebersihan

sahaja. Ia juga meliputi:

Memastikan tempat kerja kemas dan tersusun.

Lantai dan dinding bebas dari benda yang licin atau

boleh menyekat/tersangkut kaki.

Pembuangan/ penyingkiran bahan buangan.
Menyimpan peralatan yang telah digunakan di tempat
asalnya atau tempat simpanannya.

Pengendalian Sisa Buangan

Sisa Domestik

- Sisa buangan seperti kertas, plastik, kaca, sisa makanan

dan sisa tumbuhan yang boleh dilupuskan di tapak
pelupusan. Pihak Berkuasa Tempatan.

Buangan Terjadual

- Buangan yang terkandung di dalam kumpulan atau yang

telah di senaraikan di dalam Jadual Pertama di bawah
Peraturan-peraturan Alam Sekeliling (BuanganTerjadual)
2005, hanya boleh dilupuskan di tapak pelupusan yang
diluluskan oleh JAS. Buangan Terjadual ini termasuklah
sebarang buangan yang bercampur dengan minyak dan
bahan kimia.

Keselamatan Lalulintas Di Kawasan

Logi Pepasangan Elektrik

Mempunyai lesen memandu yang sah, dokumen kenderaan

dan pas kemasukan.
Patuhi arahan TNB.
Patuhi undang-undang lalulintas. Contohnya; Pakai tali
pinggang keledar.
Lori terbuka tidak dibenarkan membawa penumpang di
belakangnya.
Tidak dibenarkan membawa muatan berlebihan.

Keselamatan Bekerja Di Jalan Raya

Letakkan papan tanda amaran.
Letakkan kon keselamatan.
Pasangkan blinkers di waktu gelap.
Pakai Vest keselamatan.
Tugaskan Pengawal lalulintas.
Letakkan kenderaan di tempat yang bersesuaian.

Keselamatan Pengendalian Gas

Slinder untuk gas yang mudahbakar hendaklah dilengkapi

dengan flash back arrester

Semua gas mampat perlu disifatkan sebagai bahan letupan dan
kontainernya sebagai bom.
Kontainer/silinder gas hendaklah disimpan tidak melebihi suhu
121 C (250 F).

Silinder kosong hendaklah ditutup rapi dan ditandakan sebagai kosong

serta disimpan di tempat berasingan.

Silinder gas hendaklah diikat atau dirantai menegak supaya tidak
jatuh.
Laksanakan kaedah pengenalan kod warna untuk membezakan isi
kandungannya.
Jangan gunakan silinder yang tidak diketahui isi kandungannya.
Gunakan troli khas untuk memindahkan silinder.

Keselamatan Di Dalam Kerja-Kerja

Khas
Pengunaan Udara Mampat Tekanan tinggi
Pemeriksaan secara berkala
Dilaksanakan oleh kakitangan terlatih sahaja.
Kawasan operasi terkawal atau diasingkan
Gunakan peralatan aksesori yang sesuai
Jangan bermain atau bergurau

Kerja panas (hot work)

Pekerja terlatih atau kompeten
Memerlukan permit kerja
Pemerhati api (fire watcher)
Lakukan ujian gas
Pastikan tiada bahan mudah terbakar/meletup
Peralatan pelindungan diri yang sesuai
Perisai atau pengadang sesuai untuk mengasingkan

tempat kerja

Kerja menggali
Memerlukan pengawasan dan permit kerja
Kawasan dikepung dan ditandakan
Shoring, sloping dan bracing
Pastikan tiada pepasangan/laluan bekalan hidup

Sesi toolbox
Topik dibincangkan
Skop kerja yang hendak dilakukan
Analisa kerja selamat
Keselamatan semasa kerja
Penerangan cara kerja selamat
Permit kerja jika perlu
Isu-isu yang berkaitan

Tamat

Sesi soal-jawab