INGURUMENA-5.MAILA.

ZELULA: Izaki bizidunek guztien oinarrizko unitatea da.

ZELULAREN BIZI FUNTZIOAK:

NUTRIZIOA

ERLAZIOA

-Ura eta elikagaiak

UGAKKETA

-Inguruan gertatzen

-zatitu, zelula amen

lortu.

Direnaldeketei antze-

ezaugarriak dituzten

-Hondakinak kanporatu.

man eta erantzun.

umeak sortu.

ZELULAREN ATALAK:

MINTZA

NUKLEOA

ORGANULUAK

ZITOPLASMA

-Inguratzen duen

-garuna da, fun-

-era askotakoak

-Mintzaren eta

geruza: babestu,

tzionamendua

funtzionaren

nukleoaren

elikagaiak sartu,

zuzendu.

arabera.

dagoen sub-

hondakinak irten.

nuluak daude
ORGANISMO ZELULABAKARRAK:

tantzia.Orga-

-Izakirik bakunenak dira.

-Modu independientean bizitzeko gai dira.
-Zelula bakarrez osatuta.
-Forma desberdinetakoak: luzangak, biribilak.
-Bizi: uretan edo lehorretan (mugitzen dira flagelo izeneko luzanga batekin).
-Bakterioak, onddoak, alga batzuk.
ORGANISMO ZELULANIZTUAK:
-Zelula batez baino gehiagoz osatuta.
-Milioika zelula dituzte bizi funtzioak betetzeko.
-Modu koordinatuan lan egiten dute:
-MUSKULU ZELULEK

MUSKULU EHUNAK ERATU (MUGIMENDUAK)

-NERBIO ZELULAK

NERBIO EHUNAK ERATU (ESTIMULUAK JASO..ERANTZUN)

-ZELULA EPITELIALAK

EHUN EPITELIALA (GAINAZALA ESTALI)

-HEZUR ZELULAK
-EHUNEK

HEZUR EHUNA (ESKELETOEN SENDOTASUNA)

ORGANOAK ERATU

SISTEMAK (FUNTZIO BERA BETETZEKO)

Ornodunak:-barne eskeletoa eta bizkarrezurra dute:

-forma emateko.

-barne organoak babesteko.

-Arrainak, anfibioak, narrastiak, hegaztiak,

I-ANIMALIAK:

eta ugaztunak
Ornogabeak:-Ez dute barne eskeletorik ez bizkarrezurrik.

-Batzuk oskolez edo maskorrez gorputza baB

bestuta.

I-Artropodoak, moluskuak, ekinodermatuak,

Z

anelidoak, knidarioak eta poriferoak.

I-Fanerogamoak: Loreak dituzten landareak.

D

-LANDAREAK:

U
N

-Kriptogamoak: Lorerik ez duten landareak.

E
N
S

-Zelulabarrak: legamia.
-ONDDOAK

-Zelulaniztuak: perretxikoa.

I
L
K

-Algak:-elikagaia sortzeko ahalmena

-PROTISTOAK

-gehienak uretan bizi.

Protozooak:-beste izaki bizidun batzuez elikatu.(parasito)

-beste organismo barruen bizi edo itsasita eta

N
A

haren elikagaiz elikatu.

-MONEROAK:

-Lurreko inguru guztietan bizi.

-Bakterioak: planetan ugarienak.

GAIXOTASUNAK:

-BAKTERIO: gehienak onuragarriak dira, baina batzuek gaixotasunak eragiten

dute (bronkitisa).
-BIRUSEK: gaixotasunak eragiten dute( gripea, errubeola)
-ONDDOEK:gaixotasunak (atleta oina)
-HARRAK:heste zizareak, digestio aparatuei erasoten diote.

GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK KUTSATZEA:

-KONTAKTUAN egonez gero (gripea)
-INTSEKTUEN ETA BESTE ANIMALIA batzuen bidez (eltxoen ziztakadaz)
-URA eta ELIKAGAIEN:egoera txarrean dauden elikagaiak.

GAIXOTASUNEN PREBENTZIOA:
-TXERTOEN BIDEZ: injektatzerakoan, haren organismoak mikroorganismo horiek
antzematen ditu eta babesten ikasten du.
-OHITURA OSASUNGARRIAK erabili: dieta orekatua, higienea

GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN TRATAMENDUA:

-ANTIBIOTIKOAK: Gaixotasuna kutsatzen denean, erabiltzen dira,
bakterioei haztea eragozten diete.