Zadatak

M1

N1

M2

1
V1

N2
V2

Metodom sila odrediti reakcije za datu obostrano ukljetenu

gredu uslijed zadatih pomjeranja oslonaca: 1 , 2 , v1 ,, v2 , u1 ,
u2.
Zadato E, J i A. Nepoznato: M1,M2,V1,V2,N1,N2

Osnovni sistem i jedinini dijagrami

momenata
X1

X2

1.0

M1

1.0

X3

1.0

M2

N3
M3=0

Sistem jednaina
EJ 11=EJ 22=L/3;
EA 33=L

EJ 12=-L/6; EJ 13= EJ 23=0;

1S=1+v1/L-v2L/L; L
3S=u2-u1;
2S= 2+v1/L-v2/L;
X 1 X 2 EJ 1S 0
3
6
L
L
X 1 X 2 EJ 2 S 0
6
3
L X 3 EA 3 S 0
2L
L
X 1 X 1 2 EJ 1S EJ 2 S 0
3
6
L
X 1 EJ 2 1S 2 S
2
3 v1 v2
2 EJ
X1
21 2

L
L

Reaktivne sile
3 v1 v2
2 EJ

M1

M2

2 EJ
L

2 2 1

3 v1 v2

v1 v2

M 1 M 2 6 EJ
V1
2 1 2 2

L
L
L
v1 v2

6 EJ
V2 2 1 2 2

L
L
u1 u2
N1 EA
L
u u
N 2 EA 2 1
L

* - Takabey-eve

Veza izmeu sila i pomaka na krajevima tapa

Matrica krutosti
EA
L

0
12 EJ
l3
6 EJ
l2

0
N1

1

0
M 1

EA
N
2
0

V2
L

12 EJ
M 2
3
0
l

6 EJ

l2

0
6 EJ
l2
4 EJ
l
0
6 EJ
2
l
2 EJ
l

EA
L
0
0

EA
L
0
0

0
12 EJ
3
l
6 EJ
2
l
0
12 EJ
l3
6 EJ
2
l

6 EJ
l2
2 EJ
l

6 EJ
2
l
4 EJ
l

u1
v1
1

u 2
v2

2

Matrica krutosti
EA
L

EA

L
0

0
12 EJ
l3
6 EJ
l2
0

0
6 EJ
l2
4 EJ
l
0

EA

L
0
0
EA
L

12 EJ
6 EJ
3
2
0
l
l
6 EJ
2 EJ
0
2
l
l
F K u

12 EJ
3
l
6 EJ
2
l

6 EJ
l2
2 EJ
l

12 EJ
l3
6 EJ
2
l

6 EJ
2
l
4 EJ
l

Matrica krutosti
Matrica krutosti zavisi isklju~ivo od
du`ine, popre~nog presjeka i modula
elasti~nosti. Svaki {tap u ravni ima
ovakvu matricu krutosti. Dimenzije
matrice krutosti odgovaraju stepenu
slobode kretanja {tapa.
[tap u prostoru ima 12 SSK, {to zna~i da
matrica krutosti ima dimenzije 12x12.
U slu~aju da se zanemaruju normalne
sile, odnosno aksijalne deformacije
{tapa, matrica krutosti za {tapove u
ravni ima dimenzije 4x4.

Matrica krutosti u slu~aju

zanemarenja normalnih sila

V1
M
1

V2
M 2

12 EJ
l3

6 EJ
l2

12 EJ

l2
6 EJ

l2

6 EJ
l2
4 EJ
l
6 EJ
2
l
2 EJ
l

12 EJ
3
l
6 EJ
2
l
12 EJ
l3
6 EJ
2
l

6 EJ
l2
v
1
2 EJ

l 1
v
6 EJ 2
2
l 2
4 EJ

Metoda deformacija
Metoda deformacija slui za izraunavanje uticaja na
statiki neodreenim nosaima. Zasniva se na tome da
se za svako pomjeranje postavljaju odgovarajui uslovi
ravnotee. U optem sluaju to su:
- za zaokrete vorova: suma momenata jednaka nuli
- za pomake vorova: suma sila jednaka nuli.
Pri ovome se sile izraavaju preko pomjeranja krajnjih
vorova tapa. Na taj nain se dobiva n jednaina sa n
nepoznatih pomjeranja, gdje je n ukupan broj
moguih pomjeranja vorova na sistemu.

Matrina jednaina metode deformacija

K u F
Gdje je: [K] - globalna matrica krutosti
sistema,
dimenzija n x n
{u} - vektor nepoznatih
pomjeranja
{F} - vektor sila koje djeluju u
pravcu
nepoznatih
pomjeranja

Metoda deformacija
Tana metoda deformacija podrazumijeva da se u
raun uzimaju sva mogua pomjeranja sistema,
tj. matrice krutosti tapova su dimenzija 6x6.
Ovakve matrice krutosti se koriste u softverskim
algoritmima za proraun linijskih nosaa.
Tehnika
metoda
deformacija
zanemaruje
pomjeranja du tapa, odnosno pretpostavlja se
da je aksijalna krutost tapova beskonana. To
odgovara zanemarenju uticaja normalnih sila kod
metode sila. Ova metoda se primjenjuje pri
proraunu konstrukcija bez koritenja raunara.

Tehnika metoda deformacija - Postupak

1. Identificiraju se nepoznata pomjeranja, i to:
Uglovi zaokreta vorova - u svakom voru gdje
postoji barem jedan kruti ugao. Ako u jednom voru
ima vie krutih uglova, tu i dalje postoji samo jedan
nepoznati ugao zaokreta.
Pomaci vorova
Pomaci vorova se odreuju tako to se u svaki vor
sistema ubaci puni zglob. Na taj nain se dobiva tzv.
zglobna ema. Virtualna pomjeranja zglobne eme kao
mehanizma predstavljaju nepoznate pomake vorova
nosaa.

Tehnika metoda deformacija - Postupak

2. Sastavljaju se Takabejeve jednaine za momenat na
svakom kraju tapa i postavlja se uslov da je suma
momenata u svakom voru jednaka nuli. Na taj nain
se dobiva m jednaina, gdje je m broj nepoznatih
uglova zaokreta vorova, odnosno formirano je m
vrsta globalne matrice krutosti.
3. Isijecaju se svi vorovi koji imaju isto pomjeranje i
postavljaju se uslovi ravnotee za svaki vor. Ovi
uslovi se uvijek mogu izraziti pomou onoliko
jednaina koliko ima nepoznatih pomjeranja. Na taj
nain se dobivaju preostale jednaine metode
deformacija.

Tehnika metoda deformacija - Postupak

4. Dobiveni sistem jednaina se rjeava, ime se
dobivaju nepoznata pomjeranja.
5. Dobivene vrijednosti za pomjeranja se ubacuju u
Takabejeve jednaine, ime se dobivaju vrijednosti
momenata na krajevima svakog tapa.
6. Svaki tap se rjeava posebno, kao prosta greda,
optereena
datim
optereenjem
i
dobivenim
momentima na krajevima tapa.
Umjesto take 5 moe se izmnoiti matrica krutosti
tapa sa vektorom pomjeranja na krajevima tapa. Na
taj nain se dobiva vektor iji su lanovi momenti i
transverzalne sile na krajevima tapa.

KONVENCIJE
U literaturi se mogu sresti razne konvencije koje definiu
pozitivni smjer sila, odnosno pomjeranja. U zavisnosti od
usvojene konvencije, mijenjaju se odreeni predznaci u matrici
krutosti tapa. Na vjebama emo koristiti konvenciju koja se
koristi u programu CAL.
Pozitivni smjer
pomjeranja

Pozitivni smjer
sila na tapovima

Pozitivni smjer
sila na vorovima

Matrica krutosti {tapa

EA
L

12 EJ
l3
6 EJ
l2

6 EJ
l2
4 EJ
l

EA
0

L
0 12 EJ

l3

6 EJ
0
l2

Takabejeva
jedna~ina:

0
6 EJ
l2
2 EJ
l

EA

L
0
0
EA
L
0
0

12 EJ
3
l
6 EJ
2
l

6 EJ
l2
2 EJ
l

12 EJ
l3
6 EJ
2
l

6 EJ
l2
4 EJ

2 EJ
3 v1 v2
M1
21 2

L
L

ZADATAK
20 kN/m

40/60

100 kN

40/40
4
Za dati nosa nai dijagrame presjenih sila:
a) Tanom metodom deformacija
b) Tehnikom metodom deformacija
E = 1000 kN/m2

A) Tana metoda deformacija

v
3

1
u

2
2

U skladu sa tanom metodom deformacija, ovaj

sistem ima ukupno tri pomjeranja: ugao zaokreta,
horizontalni i vertikalni pomak, tj. 1, u1 i v1.

T1-3

M1-3

[tap 1.
N1-3

T3-1
M3-1

m3-1

m1-3
1 u
3
1 1
N3-1
Takabejeva jednaina:
V1-3
V3-1
2 EJ
v1
M 13
2

m1-3 ; M 13 7.21 2.7v1 26.67

1
l
l
M 13 M 31
V13
l
2 EJ
v m m31
V13 2 31 6 1 13
T13 ; V13 2.71 1.35v1 40
l
l
l
EA
N13
u1 ;
N13 60 u1
l

2 EJ 14.4

3.6
l
4
12 EJ
EA
1.35;
60
3
l
l

tap 1.
Prethodne jednaine napisane u matrinom obliku:

0
0
60
0
0
N13 60
V 0

1
.
35
2
.
7
0

1
.
35
2
.
7
13

M 13 0
2.7
7.2
0
2.7 3.6

60
0
0
60
0
0
31

V31 0 1.35 2.7 0

1.35 2.7

M 31 0
2.7
3.6
0
2.7 7.2

u1
v
1
1

0
0

0
40
26.67

0
40

26.67

M1-2

N1-2

tap 2.

V1-2 v
11 u
1

Takabejeva jednaina:

M 1 2

2 EJ1
u1
2

;
1
l
l

M 1 2 2.131 0.8u1

M 1 2 M 21
l
2 EJ
u
V1 2 2 31 6 1 ; V1 2 0.81 0.40u1
l
l
EA
N1 2
v1 ;
N1 2 40 v1
l
V1 2

M2-1
V2-1

N2-1

2 EJ1 4.27

1.07
l
4
12 EJ1
EA1

0
.
40
;
40
3
l
l

tap 2.
Prethodne jednaine napisane u matrinom obliku:

N1 2
V
1 2
M 1 2

40
0

N 21
V21

M 21

0
0
40
0
0
0.40 0.80 0 0.40 0.80
0.80 2.13
0
0.80 1.07

40
0
0 0.40
0 0.80

0
0.80
1.07

40
0
0

0
0.40
0.80

0
0.80
2.13

v1
u
1
1

0
0
0

Ravnotea vora 1.
100

1. X 0 N13 V1 2 100 0

V1-3

M1-3

N1-3

V1-2
M1-2
N1-2

2. Y 0 V13 N12 0

3. M 0 M 13 M 1 2 0

Izraavajui sile preko pomjeranja

gornje jednaine se transformiu u:

1. 60u1 0.81 0.40u1 100 0

2. 2.71 1.35v1 40v1 40 0
3. 7.21 2.7v1 2.131 0.8u1 26.67 0

Globalna matrica krutosti

Prethodni sistem jednaina napisan u matrinom obliku:

0
0.8
60.4
0

41.35 2.7

0.8
2.7 9.33
ili

u1 100 0


v1 40 0
26.67 0
1

K u F 0

Matrica K je globalna matrica krutosti sistema, u je vektor

nepoznatih pomjeranja, a F vektor sila, koje djeluju u pravcu tih
pomjeranja. Slijedei korak je rjeavanje sistema jednaina.

Rjeenje sistema jednaina

Rjeavanjem prethodnog sistema jednaina dobiva se:

u1 1.692

v1 0.786
2.776
1

Slijedei korak je da se ova rjeenja uvrste u jednaine za sile u

tapovima, tj. dobivena pomjeranja se smjetaju u vektor
pomjeranja za svaki tap. Da bi se dobile sile na krajevima
tapa, potrebno je za svaki tap vektor pomjeranja pomnoiti
sa matricom krutosti tapa.

Presjene sile
tap 1.

M 13 7.21 2.7v1 26.67 4.56

M 31 3.61 2.7v1 26.67 38.78
V13 2.71 1.35v1 40 31.44
V31 2.71 1.35v1 40 48.56
N13 60u1 101.52
N 31 60u1 101.52
M max

31.44 2
4.56
20.15
2 20

Presjene sile
tap 2.

M 1 2 2.131 0.8u1 4.56

M 2 1 1.071 0.8u1 1.61
V1 2 0.81 0.4v1 1.54
V2 1 0.81 0.4v1 1.54

N1 2 40v1 31.44
N 2 1 40v1 31.44

B) Tehnika metoda deformacija

Zglobna ema

1
1

1
2

Pod pretpostavkom da su tapovi aksijalno

apsolutno kruti, moe se zakljuiti da nijedna taka
nema translaciju. Takav sistem se naziva
nepomjerljiv sistem. To znai da kompletan sistem
ima samo jedno generalisano pomjeranje: 1.

tap 1.
M1-3

M3-1

m1-3
1

m3-1

V1-3

3
V3-1

Takabejeva jednaina:

2 EJ
21 m1-3 ; M 13 7.21 26.67
l
2 EJ

1 m3-1 ; M 13 3.61 26.67

l

M 13
M 13

2 EJ 14.4

3.6
l
4
12 EJ
1.35
3
l

tap 1.
U ovom sluaju
jednainom:

vektor

sila

se

izraava

V13 1.35 2.7 1.35 2.7

M 2.7

7
.
2

2
.
7
3
.
6
13

V31 1.35 2.7 1.35 2.7

M 31 2.7
3 .6 2 .7 7 .2

0

1
0
0

matrinom

40
26.67

40
26.67

M1-2
V1-2

1
1

M2-1
V2-1

tap 2.
Takabejeva jednaina:

M 1 2

2 EJ1
21 ;
l

M 1 2 2.131

2 EJ1 4.27

1.07
l
4
12 EJ1
0.40
3
l

tap 2.
Pisano pomou matrica:

0.8 0.4 0.8 0

V12 0.4
M 0.8 2.13 0.8 1.07
12
1

V21 1.35 0.8 0.4 0.8 0
M 21 0.8 1.07 0.8 2.13 0

Ravnotea vora 1.
100

M1-3

M 0 M

13

M 1 2 0

ili
M1-2

7.21 2.131 26.67 0

9.331 26.67 0 1 2.858

Presjene sile
tap 1.

M 13 7.21 26.67 6.09

M 31 3.61 26.67 36.96
36.9
6

6.09

32.2
8

M max

32.282
6.09
19.96
2 20

47.7
2

Presjene sile
tap 2.

M 1 2 2.131 6.09
M 2 1 1.071 3.05
6.09

3.05

2.28

2.28

Normalne sile u tapovima se dobivaju iz uslova ravnotee

horizontalnih i vertikalnih sila koje djeluju na vor 1. To su isti
uslovi ravnotee koji su koriteni kod tane metode deformacija
ali su sada transverzalne sile poznate.

Dijagrami presjenih sila

32.28
31.44

38.78

4.5 6.0
6
9

47.72
48.56

36.96
20.15
19.96

1.61 3.0
5

102.28
101.54

31.44
32.28

2.28
1.54

uto - Tana metoda def.

Zeleno - Tehnika met. def.