SVJETLO I ZVUK U TEATRU

SVJETLO
-historijski pregled
-renesansa i barok
-19. stoljee
-Appija i Craig
-20. stoljee

U periodu renesanse teatarske predstave prelaze u zatvoreni prostor. I prije toga, u

srednjem vijeku neke od religijskih predstava izvoene su u prostorima katedrala, ali za
vrijeme dana i koristei dnevno svjetlo. U renesansi, prelaskom teatra u zatvoreni prostor
javlja se potreba za osvjetljenjem, a time ujedno i zapoinje historija svjetla u teateru.
Jedno od najstarijih sauvanih pozorita, iz perioda baroka, Teatar Farnese u Parmi, imao
je prozore koji su sluili kako bi se scena osvijetlila tokom dnevnih predstava. Svijee i
lampe sa ivotinjskom mau bile su jedini izvori svjetla za vrijeme nonih predstava, a
tako e i ostati sve do 19. stoljea i otkria lampi na gas. Teatar Farnese, koji neki
smatraju prvom teatarskom zgradom sa proscenijem, postati e uzor u Evropi u narednih
250 godina, kada je u pitanju raspored scene i gledalita. Osvjetljenje je bilo sainjeno od
lampi koje su bile postavljene iza krila scene, luka proscenija pregrade na ivici scene.
Kada je rije o gledalitu, ono je bilo osvijetljeno jednim lusterom ili nizom malih lampi
postavljenim na plafonu. Svjetlo iznad gledalita za vrijeme predstave, bilo je praksa koja
se zadrala do pred kraj 19. stoljea.
U drugoj polovini 18. stoljea javlja se prvi oblik dizajnera svjetla, ljudi koji se bave
scene i izmeu ostalog i svjetlom. Oni uvode ''svjetlo raspoloenja'', pokuavajui da
promjenom intenziteta svjetla stvore odreenu atmosferu. Jedan od izuma 19. stoljea je i
Dagguerova diorama. Publika sjedi na centralnoj platformi i potpuno je okruena
slikanom panoramom. Efekat je taj da, iako je scenografija statina, publika ima iluziju
konstantne promjene, zahvaljujui kontroli svjetla na polu prozirnoj povrini
scenografije.
U drugoj polovini 19. stoljea izumljena je i lampa na gas, to je sljedei korak u razvoju
i poboljanju scenskog osvjetljenja.
Prvi teatar koji je imao elektrinu rasvjetu bio je londonski ''Savoy'' 1881. godine, a
neposredno poslije toga, jedna od znaajnih linosti u historiji teatra, Steele MacKaye,
glumac, pisac i dizajner uvodi elektrinu rasvjetu u ''Madison square theater'' u New
Yorku. Uz njegovo ime se vee i prva upotreba podnih lampi u teatru.
Pored MacKayea znaajna linost u historiji teatarskog osvjetljenja je i Andr Antoine,
osniva ''Thtre libre'' (''Slobodni teatar'') 1887. godine, koji je eksperimentisao sa
svjetlosnim efektima. Upotreba efekata je bila dosta matovita i prevazilazila je
dotadanje namjere stvaranja realistine atmosfere.
Dva najznaajnija teoretiara, ali i dizajnera svjetla u teatru bili su vicarac Adolph Appia
i Englez Edward Gordon Craig.