Professional Documents
Culture Documents
Rregullorja Kerkimit Shkencor Dhe Botimeve
Rregullorja Kerkimit Shkencor Dhe Botimeve
ka shkolla n krkimin
shkencor e botues dhe q ju
t jeni t prditsuar pr
ecurin e reformave
integruese, po botojm t
plot rregulloren mbi Etikn
n Krkimin Shkencor e
Botues: Nj hap cilsor drejt
forcimit t kapitalit njerzor
n nivel kombtar, dhe
rritjen e kapacitetit
bashkpunues me hapsirn
evropiane t krkimit.
RREGULLORE
PR ETIKN N VEPRIMTARIN KRKIMORE DHE
BOTUESE
DISPOZITA T PRGJITHSHME
1. PRKUFIZIME
N kuptimin e ksaj rregulloreje, termat e mposhtm kan kto
kuptime:
1.1 Krkimi shkencor quhet puna krijuese e ndrmarr dhe e
realizuar n mnyr sistematike, q ka pr qllim shtimin dhe
zhvillimin e njohurive shkencore.
1.2 Krkimi themelor quhet puna origjinale teorike dhe/ose
eksperimentale e ndrmarr, pr prftimin e njohurive t reja,
pa pasur piksynim t drejtprdrejt ndonj zbatim ose
prdorim praktik t saj. Ky lloj i krkimit, q e prfshin
veprimtarin krkimore, dallohet nga krkimi i zbatuar.
1.3 Krkimi i zbatuar quhet puna origjinale krkimore e
ndrmarr pr t zgjidhur problemet specifike t prdorimit
praktik. Dallohet nga krkimi themelor, sepse nuk synon
prftimin apo prodhimin e njohurive t reja t prgjithshme.
1.4 Zhvillimi eksperimental quhet puna sistematike e
mbshtetur mbi njohurit ekzistuese t fituara nga krkimi
themelor apo i zbatuar dhe mbi t dhnat shkencore, e
orientuar drejt prodhimit t produkteve apo t pajisjeve t reja
dhe q ka pr qllim njohjen, studimin, zhvillimin dhe
prmirsimin e vazhdueshm t tyre.
1.5 Krkim-Zhvillimi (K-Zh) quhet veprimtaria e ndrmarr n
mnyr sistematike q synon shtimin e trsis s njohurive,
duke prfshir edhe ato pr njeriun, kulturn dhe shoqrin, si
edhe prdorimin e dobishm t tyre. Ajo ka n prbrje t saj
krkimin themelor, krkimin e zbatuar dhe zhvillimin
eksperimental, n prputhje me prcaktimet e bra m sipr.
1.6 Veprimtari krkimore quhet krkimi logjik dhe sistematik i
informacioneve t reja dhe t dobishme me synim gjetjen e
prgjigjeve pr pyetjet q lindin dhe t zgjidhjeve t
problemeve n fusha t ndryshme t shkencs nprmjet
analizave objektive dhe prdorimit t metodologjis s duhur
shkencore.
1.7 Institucion krkimor quhet institucioni i arsimit t lart,
qendra krkimore apo instituti ku zhvillohet veprimtari
krkimore shkencore.
2. VEPRIMTARIT JOSHKENCORE
Krkimi joshkencor sht nj mnyr e fitimit t dijeve e njohurive
q rrjedhin nga besimi, traditat dhe dijet joshkencore. Veprimtarit
q nuk prfshihen n K-Zh, prmblidhen si m posht:
2.1 Arsimimi dhe Trajnimi, q prfshin t gjitha veprimtarit
arsimore, formuese dhe aftsuese t personelit n shkencat
1
2.2
2.3
2.4
3.
KULTURA KRKIMORE
Kultura krkimore krkon:
3.1 Nivel t lart shkencor (ekselenc)
Krkuesi shkencor apo institucioni krkimor synojn arritjen e nj niveli t lart krkimi dhe
prhapjen me cilsi t rezultateve t tij.
3.2 Ndershmri
Krkuesi shkencor apo institucioni krkimor punojn pr krijimin, prhapjen dhe ruajtjen e
kulturs s krkimit, duke respektuar parimin e ndershmris n krkim. Liria dhe ndershmria
n punn krkimore garanton saktsin e t dhnave dhe t rezultateve t krkimit.
3.3 Kompetenc dhe Integritet
Krkuesi shkencor apo institucioni krkimor vn n zbatim kompetencat dhe njohurit e tyre
brenda fushs ku kryhet veprimtaria krkimore dhe mbshteten n metoda e teknika, pr t cilat
kan prgatitjen e duhur shkencore dhe t prditsuar si edhe prvojn e nevojshme praktike.
Drejtuesi i krkimit shkencor t jet i kualifikuar profesionalisht, t ket titull akademik ose
grad shkencore dhe t karakterizohet nga integriteti shkencor.
Krkuesi shkencor apo institucioni krkimor zhvillojn veprimtari krkimore n prputhje me
kornizn ligjore dhe etike t fushs n t ciln kryhet ajo. Ata deklarojn do konflikt t
mundshm apo real interesi n raport me objektin apo fushn e krkimit dhe marrin masat pr
zgjidhjen e tij.
3.4 Kujdes pr kafsht dhe mjedisin q jan pjes e veprimtaris krkimore
Krkuesi shkencor apo institucioni krkimor, q kryejn eksperimente apo prova shkencore me
mjedisin apo me qeniet e gjalla, t cilat mund t dmtohen gjat ktyre eksperimenteve, marrin
nj aprovim etik paraprak, nnshkruajn marrveshje me specialist t fushs apo institucione t
ngarkuara me ligj pr mbrojtjen e tyre dhe ndrmarrin nj fushat informuese e transparente.
3.5 Miradministrim t burimeve t prdorura pr krkimin shkencor
Krkuesi shkencor apo institucioni krkimor veprojn n transparenc t plot, pr publikun e
gjer dhe garantojn kryerjen e veprimtaris krkimore n prputhje me parimet
miradministrimit t burimeve t prdorura.
3.6 Komunikim dhe bashkpunim
Krkuesi shkencor apo institucioni krkimor sigurojn shkmbimin e lir t ideve, t metodave t
krkimit dhe t rezultateve t tij.
2
3.7
3.8
3.9
Prgjegjshmri sociale
Krkuesi shkencor apo institucioni krkimor jan t prgjegjshm n prdorimin e teorive dhe
metodave, mbi t cilat mbshteten. Krkuesi shkencor, q kryen veprimtari krkimore n kuadr
t ushtrimit t profesionit t rregulluar, e zhvillon at brenda kuadrit ligjore dhe etike t
profesionit t rregulluar n fjal, prcaktuar n ligjin nr. 10 171, dat 22.10.2009 Pr profesionet
e rregulluara n Republikn e Shqipris, t ndryshuar.
Siguri
Krkuesi shkencor, njsia apo institucioni krkimor garantojn sigurin, dinjitetin, t drejtat e
pjesmarrsve apo objektit t krkimit, evitojn rreziqe ose dmtime t paarsyeshme t
subjekteve t krkimit dhe raportojn e informojn pr do shqetsim lidhur me to.
Formim dhe aftsim
Institucioni krkimor ofron mundsi formimi pr personat q kryejn veprimtari krkimore me
piksynim aftsimin e tyre pr t arritur standardet e krkuara dhe i mbshtesin ata n
identifikimin e nevojave lidhur me kt proces.
Krkuesi shkencor shfrytzon burimet e nevojshme pr t br krkim individual ose brenda nj
grupi krkimor n bashkpunim me specialist t njohur t fushs s krkimit dhe raporton pr
punn krkimore t kryer.
PARIMET DHE PRAKTIKAT
PR INKURAJIMIN E VEPRIMTARIS KRKIMORE
1.
PARIMET E PRGJITHSHME PR VEPRIMTARIN KRKIMORE
Krkimi shkencor efektiv pasqyron shkalln e zhvillimit t kulturs krkimore t institucionit.
Prgjegjsit e institucionit
1.1
Nxitja e veprimtaris krkimore efektive
Institucioni duhet:
1.1.1 t nxit ndrgjegjsimin pr t gjitha aktet ligjore e nnligjore t krkimit shkencor;
1.1.2 t hartoj dokumente, q prcaktojn qart politikat dhe procedurat e bazuara n kt
rregullore;
1.1.3 t nxit vazhdimisht bashkpunimin e ndrsjell midis krkuesve nprmjet shkmbimit
t hapur t ideve dhe respektimit t liris s shprehjes;
1.1.4 t ruaj nj klim q nxit prgjegjshmri dhe etik n krkim.
1.2.
Krijimi i praktikave pozitive drejtuese dhe menaxhuese
Institucioni prfshin n strategjin e krkimit dhe t zhvillimit t tij, praktikat pozitive t
krkimit t prmendura n kt rregullore.
1.2.1 Institucioni harton nj kuadr t qart rregullues pr etikn n krkim dhe integritetin
shkencor q ka t bj me praktikat pozitive nprmjet t cilave krkimi vlersohet pr
cilsin, sigurin, ruajtjen e anonimitetit, menaxhimin e riskut, menaxhimin financiar
dhe respektimin e etiks. Kuadri drejtues parashikon:
a. mbrojtjen e personave:
b. deklarimin e detyruehm t veprimtaris krkimore q kryhet n institucion;
c. trajtimin e rasteve t veprimeve t ndshkueshme dhe t mungess s etiks n
krkim;
. menaxhimin e konfliktit t interesit;
d. menaxhimin financiar dhe koston e projekteve e t veprimtaris krkimore;
dh. menaxhimin e bazs s t dhnave dhe dosjeve krkimore;
e. funksionimin e nj komiteti t etiks n krkim.
3
1.2.2
1.3.
1.4
1.5
Prgjegjsit e krkuesit:
1.6
Ruajtja e standardeve t larta t krkimit shkencor t prgjegjshm
Krkuesi karakterizohet nga ndershmria intelektuale, integriteti dhe saktsia shkencore. Ai
duhet:
1.6.1 t njoh prgjegjsit e tij gjat krkimit;
1.6.2 t respektoj t drejtat e atyre q preken nga krkimet e tij;
1.6.3 t shmang konfliktin e interesit;
1.6.4 t prdor metoda t prshtatshme pr arritjen e qllimeve t veprimtaris krkimore;
1.6.5 t ndjek praktikat e duhura pr mbrojtjen dhe sigurin;
1.6.6 t raportoj mime a diploma t fituara dhe punime krkimore, duke prfshir edhe ato
q jan n proces recensimi ose botimi, q ndihmojn veprimtarin krkimore n fjal;
1.6.7 t zbatoj kt rregullore n prputhje me politikat e miratuara nga institucioni i tij dhe
organet e financimit t krkimit.
1.7
Publikimi i rezultateve t veprimtaris krkimore
Krkuesi shkencor bn publike me prgjegjsi, rezultatet e veprimtaris krkimore.
1.8
1.9
1.10
1.11
2.
MONITORIMI DHE VLERSIMI I VEPRIMTARIS KRKIMORE
Institucioni vlerson veprimtarin krkimore t kryer nga krkuesit shkencor, jo vetm pr t matur
prparimin e tyre n karriern akademike, por edhe efikasitetin e fondeve t prdorura pr krkim n
funksion t prmirsimit t politikave t krkimit.
Institucioni krkimor parashikon n politikat e tij ruajtjen e t dhnave dhe rezultateve t veprimtaris
krkimore, si edhe t drejtn e konsultimit t tyre nga studiuesit e interesuar.
Prgjegjsit e institucionit
2.1
Pr vlersimin e veprimtaris shkencore institucioni mbshtetet n komunikimin e rezultateve
t krkimit, n vazhdimsin e veprimtaris krkimore t bazuar n kto rezultate dhe njohjen e
ecuris s veprimtaris krkimore nga pjesa tjetr e komunitetit shkencor.
2.1.1 Institucioni krkimor monitoron veprimtarin krkimore, n afate kohore t prcaktuara n
prputhje me veorit e saj, duke respektuar legjislacionin n fuqi;
2.1.2 Institucioni krkimor vlersonveprimtarin krkimore, n afate kohore t prcaktuara n
prputhje me veorit e saj, duke respektuar legjislacionin n fuqi;
2.1.3 Institucioni krkimor ngre grupe pune ose komisione pr kryerjen e proceseve t
monitorimit dhe vlersimit t veprimtaris krkimore;
2.1.4 Institucioni krkimor trajnon grupet e puns pr kryerjen procesit t monitorimit dhe
vlersimit lidhur me problemet e etiks, ndershmris, plagjiaturs, etj.;
2.1.5 Institucioni krkimor monitoron veprimtarin krkimore q n momentin e prcaktimit
t metodave t krkimit e deri pas prfundimit t saj.
2.2
Mbledhja dhe ruajtja e t dhnave n veprimtarin krkimore
Mbledhja e t dhnave sht grumbullimi i tyre nga krkuesi gjat fazs s par t veprimtaris
krkimore duke treguar kujdes pr saktsin e tyre q do t`i shrbej rezultatit final, ndrsa
ruajtja e tyre sht procesi q ndodh pas prfundimit t saj deri n afatin e parashikuar nga
institucioni, n prputhje me legjislacionin n fuqi.
2.2.1 Institucioni harton nj politik pr mbledhjen dhe ruajtjen e materialeve dhe t dhnave
t krkimit. Politikat institucionale hartohen n prputhje me praktikat pozitive t
disiplins prkatse, n t ciln zhvillohet veprimtaria krkimore dhe me legjislacionin
n fuqi;
2.2.2
2.3
2.4
2.5
2.6.2
2.7
2.8
3.
UDHHEQJA E KRKUESVE T RINJ
Krkuesit e rinj fillimisht informohen n lidhje me respektimin e etiks n krkim, respektimin e ksaj
rregulloreje dhe politikat e institucioneve krkimore. Udhheqsit e tyre sigurohen q, kolegve m t
rinj t`u paraqesin nj model pozitiv dhe ndihms pr arritjen e nj niveli t lart kulture n kt fush,
me integritet t plot dhe profesionalizm. Krkuesit e rinj t jen t vetdijshm q, kryerja e
veprimtaris krkimore sht nj siprmarrje e madhe, e cila krkon prkushtim dhe prgjegjsi.
Prgjegjsit e institucionit
3.1
Shtimi i numrit t krkuesve shkencor
3.1.1 Institucioni krkimor ndjek nj politik t qart pr t shtuar numrin e krkuesve
shkencor;
3.1.2 Institucioni u bn t njohur dhe u v n dispozicion krkuesve t rinj, dokumentacionin
ekzistues n lidhje me ushtrimin e veprimtaris krkimore, duke prfshir kt
rregullore, udhzimet institucionale pr kryerjen e veprimatris krkimore,
informacionin pr t drejtat dhe kufizimet ndaj objekteve t krkimit dhe respektimin e
parimeve kryesore nga t cilat duhet t udhhiqen gjat kryerjes s saj.
3.2
Sigurimi i standardeve ne udhheqje
Institucionet prgjegjse sigurojn q secili nga krkuesit, qoft ai personel akademik i atij
institucioni ose jo, do t ket nj mbikqyrs t kualifikuar dhe t trajnuar. Prcaktohet nj
raport i prshtatshm i numrit t krkuesve q do t drejtohen nga nj udhheqs/mbikqyrs
pr t siguruar efektivitet n rezultatet e veprimtaris krkimore, sipas legjislacionit n fuqi.
Prgjegjsit e udhheqsit
3.3
Sigurimi i trajnimit
Udhheqsi trajnon dhe informon krkuesin e ri pr mnyrn e mbledhjes, prpunimit dhe
analizs s t dhnave me metodat e reja krkimore, t komunikimit dhe t bashkveprimit me
komunitete t ndryshme apo partner nga fusha t ndryshme t shkencs e teknologjis.
3.4
Drejtimi i krkuesit dhe sigurimi i mbshtetjes
Udhheqsi drejton e monitoron zhvillimin profesional t krkuesve t rinj.
3.5
Sigurimi i krkimit cilsor dhe me vlera
Udhheqja prfshin edhe mbikqyrjen e rezultateve t veprimtaris krkimore nga udhheqsit.
Udhheqsi sigurohet pr saktsin e metodave krkimore mbi t cilat mbshtetet krkuesi
gjat veprimtaris krkimore dhe pr saktsin e rezultateve t nxjerra nga ai nn mbikqyrjen
e tij. Ai sht prgjegjs pr vlefshmrin dhe saktsin e rezultateve t arritura nga krkuesi q
udhheq.
Prgjegjsit e krkuesit shkencor
3.6
Bashkpunimi me udhheqsin
Krkuesi i ri mban qndrim t drejt profesional gjat veprimtaris krkimore. Krkuesi
shkencor konsultohet me udhheqsin pr t dhnat e mbledhura, mnyrn se si i ka prpunuar
dhe analizuar ato si edhe pr rezultatet e krkimit.
3.7
Pjesmarrja n trajnime
Krkuesi i ri merr pjes n aktivitetet trajnuese para fillimit t veprimtaris krkimore. Ai i
krkon udhheqsit ta infornmoj n lidhje me metodat e reja mbi t cilat do ta mbshtes
veprimtarin krkimore.
4.
PUBLIKIMI I REZULTATEVE T VEPRIMTARIS KRKIMORE
Veprimtaria krkimore ka pr qllim prodhimin dhe shtimin e njohurive krkimore. Publikimi i
rezultateve t veprimtaris krkimore bhet n forma t ndryshme: revista shkencore brenda dhe jasht
vendit, vllime me prmbledhje t referimeve, kumtesave t mbajtura n kuadr t nj veprimtarie
shkencore (simpozium, konferenc, kongres), monografi etj. Publikimi i rezultateve t veprimtaris
krkimore sht nj hallk mjaft e rndsishme e procesit krkimor, q e bn t njohur krkuesin n
gjirin e komunitetit shkencor dhe i mundson atij prmirsimin e ksaj veprimtarie duke e br at t
vlefshme pr krkuesit e tjer dhe pr mbar komunitetin shkencor.
Prgjegjsit e institucionit
4.1
Publikimi i punimeve cilsore
Institucioni publikon rezultatet e veprimtaris krkimore t zhvilluar n nj mjedis, ku
mbizotron integriteti, besueshmria dhe prgjegjsia.
4.2
Mbrojtja e konfidencialitetit dhe respektimi i s drejts mbi pronsin intelektuale
4.2.1 Institucioni garanton vetdijsimin e palve pjesmarrse n krkim pr t drejtat dhe
kufijt e informimit tnd lidhje me t dhnat konfidenciale;
4.2.2 Institucioni ndjek nj politik e cila mbron t drejtat e pronsis intelektuale t
institucionit, krkuesit dhe financuesit t veprimtaris krkimore;
4.2.3 Institucioni garanton, nprmjet financuesve t veprimtaris krkimore publikimin n
koh e me cilsi t rezultateve t saj dhe informon krkuesin, n rast t vonesave e
pengesave n lidhje me publikimin.
4.3
Publikimi online i rezultateve t veprimtaris krkimore
4.4
4.8
4.9
4.10
4.11
4.12
4.13
Shmangia e plagjiaturs
Krkuesi sht i detyruar t citoj n mnyr t plot e t sakt autort dhe punimet e tyre, t
cilat i ka konsultuar si burime t para apo burime dytsore dhe i ka prdorur pr t`u informuar
n lidhje me rezultatet e mparshme apo pr t argumentuar dhe interpretuar rezultatet e
veprimtaris krkimore.
Shmangia e prdorimeve t shumfishta t t dhnave dhe t rezultateve t veprimtaris
krkimore
Krkuesi nuk duhet t paraqes t njjtat arritje shkencore n disa publikime dhe as publikime
t ngjashme pa vn n dukje prmirsimet apo ndryshimet nga publikimet e mparshme.
Marrja e lejes pr ribotimin
Krkuesi respekton kriteret dhe rregullat e prcaktuara nga institucioni krkimor dhe ai botues,
n rastet kur do t ribotoj rezultatet e veprimtaris krkimore.
Transparenca e financimit t veprimtaris krkimore
N publikim jepet informacion pr burimet e mbshtetjes financiare dhe do konflikt t
mundshm interesi. Krkuesi shpreh mirnjohjen pr institucionin prits dhe institucionin q
mundson financimin e veprimtaris krkimore.
Respektimi i etiks n lidhje me kryerjen, prdorimin dhe ruajtjen e provave klinike
Krkuesi respekton parimet e etiks n lidhje me provat klinike (studim sistematik n njerz,
me qllim q t zbulohen a verifikohen efektet terapeutike dhe/ose efektet ansore t
produkteve mjeksore, si dhe t studiohen prthithja, shprndarja, metabolizmi ose jashtqitja e
nj bari, n prputhje me prcaktimet e bra n ligjin nr. 9323, dat 25.11.2004 Pr barnat dhe
shrbimet farmaceutike, t ndryshuar dhe aktet nnigjore n fuqi.
Regjistrimi i provave klinike
Krkuesi regjistron studimet klinike dhe provat klinike t arritura n prfundim t tyre n
regjistra t caktuar pr kt qllim, si edhe t aksesueshm online.
5.
AUTORSIA
Prhapja e rezultateve t veprimtaris krkimore shkencore realizohet n mnyra t ndryshme, por
format m t qndrueshme jan artikujt n revista shkencore, ku krkuesi shkencor konsolidon emrin
dhe pozitat e tij. Pr t'u cilsuar si autor, krkuesi jep nj kontribut t rndsishm n krkim dhe sht
i gatshm t mbaj prgjegjsi pr pjesn e punimeve n t cilat ka dhn kontribut. Roli i tij sht i
pazvendsueshm dhe sht nj investim intelektual themelor pr hartimin e punimeve shkencore, pr
arritjen dhe prhapjen e rezultateve t veprimtaris krkimore shkencore dhe pr komunitetin shkencor.
Hartimi i nj artikulli shkencor krkon angazhimin serioz t autorit jo vetm n lidhje me shkrimin e
rileximin e materialit, por mbi t gjitha punn krkimore pr mbledhjen e informacionit, verifikimin
dhe citimin e burimeve t tij, etj.
Autorsia, n varsi t specifiks s disiplins shkencore, bazohet n kontributet thelbsore q jan
kombinimi i konceptimit, hartimit e zbatimit t nj projekti dhe analizs e interpretimit t t dhnave e
rezultateve t veprimtaris krkimore. Hartimit t pjesve t rndsishme t puns dhe rishikimit kritik
t tyre duke prfshir interpretimin.
Prgjegjsit e institucionit
5.1
Garantimi i s drejts pr t botuar dhe prhapur rezultatet e veprimtaris krkimore
Institucioni garanton botimin dhe prhapjen e rezultateve t veprimtaris krkimore shkencore
t krkuesve q e ushtrojn kt veprimtari pran dhe n kuadr t institucionit.
10
5.2
5.3
5.4
1.5
1.6
1.7
2.
2.1
2.2
3.3
E DREJTA E ANKIMIT
Kushdo q konstaton se krkuesi shkencor ka vepruar n mnyr t paprgjegjshme paraqet
ankesn e tij n departamentin prkats.
Ankesat, s pari, trajtohen n nivel departamenti, n prputhje me afatet dhe procedurat e
parashikuara n ligjin nr. 8485, dat 12.05.1999 Kodin e Procedurave Administrative t
Republiks s Shqipris.
Ankimi pasi shqyrtohet n rrug administrative, ndiqet n rrug gjyqsore n prputhje me
ligjin nr. 8116, dat 29.03.1996 Kodi i Procedurs Civile, t ndryshuar.
15