BLM 13

GAZ KARIIMLARI

Blm 13: Gaz Karmlar

Amalar
Kimyasal reaksiyona girmeyen gaz karmlarnn
incelenmesi.
Bir karmn karanlarn tanmlamak iin kullanlan ktle
oran,mol oran ve hacim orann tanmlamak.
deal-gaz karmlar ve gerek-gaz karmlarnn karm
zeliklerini belirlemek iin gerekli kurallar incelemek.
Gaz karmlarnn P-v-T davrann Daltonun toplanan
basnlar ve Amagatn toplanan baslar yasalarna
dayanarak belirlenmesi.
Karm ilemlerinin enerji ve ekserji analizinin yaplmas

Blm 13: Gaz Karmlar

BR GAZ KARIIMIN MOL VE KTLE ORANLARI

Karmn zelliklerini belirlemek iin, karm oluturan karanlarn miktarlarn ve
ayr ayr zelliklerini bilmek gerekir. Bir karmda karanlarn miktarlar mol olarak
veya ktle olarak belirtilebilir. Bu yntemlerden birincisi mol analizi, ikincisi de ktle
analizi diye adlandrlr.
Mol analizi: herbir karann
mol miktar belirtilir
Ktle analizi: herbir karann
ktle miktar belirlenir
Bir karmn ktlesi karanlarn
ktlelerinin toplamna eittir.

Ktle oran

Kimyasal reaksiyona girmeyen bir karmn mol miktar,

karanlarn mol miktarlarnn toplamna eittir.
3

Mol oran

Blm 13: Gaz Karmlar

Grnr (veya ortalama ) mol ktlesi

Bir karmn ktle ve mol

oranlarnn toplam 1e eittir.

Gaz sabiti
Karmn mol ktlesi

Bir karmn ktle ve mol oranlar

aadaki gibi ifade edilebilir
Bir karmn mol
oranlarnn toplam 1dir.
4

Blm 13: Gaz Karmlar

BR GAZ KARIIMIN P-v-T DAVRANII:

Mkemmel ve Gerek Gazlar

ki mkemmel gazdan oluan bir karm iin

Daltonun toplanan basnlar yasas

ki mkemmel gazdan oluan bir karm iin

Amagatn toplanan hacimler yasas
5

Gaz karmlarnn P-v-T

davranlarn aklamak iin iki
model ortaya Konmutur:
Daltonun toplanan basnlar
yasas : Bir gaz karmnn
basnc, karanlarn karm
scaklnda olmalar ve ayr
ayr toplam hacmi kaplamalar
durumunda sahip olacaklar
basnlarn toplamdr
Amagatn toplanan hacimler
yasas : Bir gaz karmnn
hacmi, karanlarn karm
scakl ve basncnda
olmalar durumunda ayr ayr
kaplayacaklar hacimlerin
toplamdr
Blm 13: Gaz Karmlar

Pi karan basnc

Vi karan hacmi

Pi /Pm basn oran Vi /Vm hacim oran

deal gazlar iin, Daltonun ve Amagadnn
kurallar ayndr ve ayn sonular verirler

Karm scakl T ve karm basnc Pde bir karann tek bana kaplad hacim karan
hacmi diye bilinir. Mkemmel gazlar iin bu deer yiVm veya ksmi basnca eittir.
6

Blm 13: Gaz Karmlar

deal-Gaz Karmlar

Bu denklem sadece mkemmel gaz karmlar iin geerlidir, nk hem

karm hem de karanlar iin mkemmel gaz hal denklemini kullanarak
karlmtr.
yiPm karann ksmi basnc, yiVm karann ksmi hacmi diye tanmlanr.
Mkemmel gazlar iin karan basncyla ksmi basn, karan hacmiyle ksmi
hacim eanlamldr.
Mkemmel gaz karmndaki bir karan iin, mol oran, basn oran ve hacim
orannn birbirine eit olduu not edilmelidir.
Bir mkemmel gaz karmndaki karanlarn miktarlar, rnein yanma
odasndan kan gazlarn miktarlar, ou kez hacimsel analiz denklemiyle
belirlenir. (Orsat Analysis)
7

Blm 13: Gaz Karmlar

Gerek Gaz Karmlar

Sktrlabilme
arpan
Zi, ya Tm ve Vm kullanlarak (Dalton yasas)
veya Tm ve Pm kullanlarak (Amagat yasas)
belirlenir. Daltonun yasasn kullanmak daha
doru sonular verir.

Gerek gazlardan oluan karmlarn P-v-T

davranlarn belirlemek iin sktrlabilme
arpanlar kullanlr.
8

Kay Kural

Gerek gazlardan oluan bir gaz

karmnn P-v-T davrann
belirlemenin bir baka yolu,karm
kritik zellikleri Pcr veTcr olan sankisaf madde gibi kabul etmektir.
Karmn sktrlabilme arpan Zm,
sanki-kritik zeliklerden yararlanarak
kolaylkla belirlenir.
Kay kuraln kullanarak elde edilen
sonular, geni bir scaklk ve basn
aralnda yzde 10 hata snr iinde
kalmaktadr, bu da mhendislik
uygulamalar iin yeterlidir.
Blm 13: Gaz Karmlar

GAZ KARIIMLARININ ZELKLER

Mkemmel ve Gerek Gazlar
Gaz karmnn yaygn zelikleri

Bir karmn
yaygn zellikleri,
karanlarn
zelliklerini
toplayarak
bulunur.

Gaz karmnn zeliklerindeki deiimler

Blm 13: Gaz Karmlar

Gaz karmnn yein zelikleri

Bir karmn yein

zellikleri,
karanlarn
zelliklerinin
arlkl
ortalamasn alarak
bulunur

Birim ktle iin zelikler ktle oran (mfi) ile birim mol
iin zelikler ise mol oran (yi) ile ifade edilmitir.
Yukarda verilen bantlar genellikle hem mkemmel
hem de gerek gaz karmlar iin geerlidir.
10

Blm 13: Gaz Karmlar

deal-Gaz Karmlar
GibbsDalton Yasas:Mkemmel gaz
kabul yapld zaman, bir gazn zelikleri dier
gazlarn varlndan etkilenmez. Her gaz
karan, karm scaklnda (Tm) ve karm
hacminde (Vm) tek bana bulunuyormu gibi
davranr.
Mkemmel bir gazn h, u, Cv ve Cp zelikleri
sadece scakla baldr, mkemmel gaz
karmnn basn ve hacminden bamszdr.
Mkemmel gaz
karmlarnn
entropi deiimlerini
hesaplarken,
karm basnc deil,
karanlarn
ksmi basnlar kullanlr.

11

Blm 13: Gaz Karmlar

Gerek Gaz Karmlar

Bir gaz karm iin T ds bants

Bu nemli bir sonutur, nk bu denklem entalpi ve entropi iin

genelletirilmi bantlar ve diyagramlar gelitirmenin balang
noktasdr. Bu denklem, 12. Blmde gerek gazlar iin gelitirilen
genelletirilmi zelik bantlarnn ve diyagramlarnn, gerek gaz
karmn oluturan gazlar iin de kullanlabileceini belirtmektedir.
Fakat her kansan iin indirgenmi scaklk, TR ve indirgenmi basn
Pm, karm scakl Tm ve karm basnc Pm'de hesaplanmaldr.
Karm basnc ve scakl yerine karm hacim ve scakl verilirse
izlenecek olan yol, Dalton'un toplanan basnlar yasasn kullanarak
yaklak bir karm basnc belirlemektir.
Gerek bir gaz karmnn zeliklerini belirlemenin bir baka yolu da,
karm sanki-kritik zelikleri olan, sanki-saf bir madde gibi ele
almaktr. Burada sanki-kritik zelikler, karanlarn kritik zeliklerinden
Kay kuraln kullanarak belirlenir.
12

Gerek gaz
karmlarnn
davranlarn belirlemek
zordur, nk birbirinden
farkl molekllerin
karlkl etkilerini gz
nne almak gerekir.
Blm 13: Gaz Karmlar

ZET
Bir gaz karmnn ktle ve mol oranlar
Gaz karmnn P-v-T davran
Ideal-gaz karmlar
Gerek-gaz karmlar
Gaz karmnn zelikleri
Ideal-gaz karmlar
Gerek-gaz karmlar

13

Blm 13: Gaz Karmlar